📜

၁။ ဗောဓိဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁။ ယံ ပနေတ္ထ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိကံ နိဒါနံ၊ တတ္ထ ဧဝန္တိ နိပါတပဒံ။ မေတိအာဒီနိ နာမပဒါနိ။ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဝီတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ၊ ဟရတီတိ အာချာတပဒန္တိ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗတ္ထ ပဒဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အတ္ထတော ပန ဧဝံသဒ္ဒေါ တာဝ ဥပမူပဒေသသမ္ပဟံသနဂရဟဏဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟာကာရ- နိဒဿနာဝဓာရဏပုစ္ဆာဣဒမတ္ထပရိမာဏာဒိ အနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ တထာ ဟေသ ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၅၃) ဥပမာယံ အာဂတော။ ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂) ဥပဒေသေ။ ‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) သမ္ပဟံသနေ။ ‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) ဂရဟဏေ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁) ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ။ ‘‘ဧဝံ ဗျာ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၉၈) အာကာရေ။ ‘‘ဧဟိ တွံ၊ မာဏဝက၊ ယေန သမဏော အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ ‘သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဝန္တံ အာနန္ဒံ အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ ‘သာဓု ကိရ ဘဝံ အာနန္ဒော ယေန သုဘဿ မာဏဝဿ တောဒေယျပုတ္တဿ နိဝေသနံ၊ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’တိ’’အာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၅) နိဒဿနေ။ ‘‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ကာလာမာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ’တိ? ‘အကုသလာ၊ ဘန္တေ’။ ‘သာဝဇ္ဇာ ဝါ အနဝဇ္ဇာ ဝါ’တိ? ‘သာဝဇ္ဇာ၊ ဘန္တေ’။ ‘ဝိညူဂရဟိတာ ဝါ ဝိညုပ္ပသတ္ထာ ဝါ’တိ? ‘ဝိညူဂရဟိတာ၊ ဘန္တေ’။ ‘သမတ္တာ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော’ဝါ? ‘ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီ’တိ? ‘သမတ္တာ၊ ဘန္တေ၊ သမာဒိန္နာ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီတိ’’’အာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) အဝဓာရဏေ။ ‘‘ဧဝမေတေ သုနှာတာ သုဝိလိတ္တာ ကပ္ပိတကေသမဿူ အာမုတ္တမာလာဘရဏာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈၆) ပုစ္ဆာယံ။ ‘‘ဧဝံဂတာနိ ပုထုသိပ္ပာယတနာနိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၂)၊ ဧဝံဝိဓော ဧဝမာကာရော’’တိအာဒီသု ဣဒံသဒ္ဒဿ အတ္ထေ။ ဂတသဒ္ဒေါ ဟိ ပကာရပရိယာယော၊ တထာ ဝိဓာကာရသဒ္ဒါ။ တထာ ဟိ ဝိဓယုတ္တဂတသဒ္ဒေ လောကိယာ ပကာရတ္ထေ ဝဒန္တိ။ ‘‘ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တံ ဧဝမာယုပရိယန္တော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၄၈) ပရိမာဏေ။

နနု စ ‘‘ဧဝံ ဝိတက္ကိတံ နော တုမှေဟိ၊ ဧဝမာယုပရိယန္တော’’တိ စေတ္ထ ဧဝံသဒ္ဒေန ပုစ္ဆနာကာရပရိမာဏာကာရာနံ ဝုတ္တတ္တာ အာကာရတ္ထော ဧဝ ဧဝံသဒ္ဒေါတိ။ န၊ ဝိသေသသဗ္ဘာဝတော။ အာကာရမတ္တဝါစကော ဟေတ္ထ ဧဝံသဒ္ဒေါ အာကာရတ္ထောတိ အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ဧဝံ ဗျာ ခေါ’’တိအာဒီသု ပန အာကာရဝိသေသဝစနော။ အာကာရဝိသေသဝါစိနော စေတေ ဧဝံသဒ္ဒါ ပုစ္ဆနာကာရပရိမာဏာကာရာနံ ဝါစကတ္တာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေနာ’’တိအာဒီနိ ဥပမာနဥဒါဟရဏာနိ ယုဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ ဟိ –

‘‘ယထာပိ ပုပ္ဖရာသိမှာ၊ ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ၊

ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။ –

ဧတ္ထ ပုပ္ဖရာသိဋ္ဌာနီယတော မနုဿုပ္ပတ္တိ သပ္ပုရိသူပနိဿယသဒ္ဓမ္မဿဝနယောနိသောမနသိကာရဘောဂသမ္ပတ္တိအာဒိတော ဒါနာဒိပုညကိရိယာဟေတုသမုဒါယတော သောဘာသုဂန္ဓတာဒိဂုဏဝိသေသယောဂတော မာလာဂုဏသဒိသိယော ဗဟုကာ ပုညကိရိယာ မရိတဗ္ဗသဘာဝတာယ မစ္စေန ကတ္တဗ္ဗာတိ အဘေဒတာယ ပုပ္ဖရာသိ မာလာဂုဏာ စ ဥပမာ၊ တေသံ ဥပမာနာကာရော ယထာသဒ္ဒေန အနိယမတော ဝုတ္တော။ ပုန ဧဝံသဒ္ဒေန နိယမနဝသေန ဝုတ္တော။ သော ပန ဥပမာကာရော နိယမိယမာနော အတ္ထတော ဥပမာ ဧဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပမာယံ အာဂတော’’တိ။

တထာ ‘‘ဧဝံ ဣမိနာ အာကာရေန အဘိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ ဥပဒိသိယမာနာယ သမဏသာရုပ္ပာယ အာကပ္ပသမ္ပတ္တိယာ ယော တတ္ထ ဥပဒေသာကာရော၊ သော အတ္ထတော ဥပဒေသောယေဝါတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗန္တိအာဒီသု ဥပဒေသေ’’တိ။

‘‘ဧဝမေတံ ဘဂဝါ၊ ဧဝမေတံ သုဂတာ’’တိ ဧတ္ထ ဘဂဝတာ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ အဝိပရီတတော ဇာနန္တေဟိ ကတံ ယံ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနဂုဏာနံ ပကာရေဟိ ဟံသနံ ဥဒဂ္ဂတာကရဏံ သမ္ပဟံသနံ၊ သော တတ္ထ ပဟံသနာကာရောတိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

‘‘ဧဝမေဝံ ပနာယ’’န္တိ ဧတ္ထ ဂရဟဏာကာရောတိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ သော စ ဂရဟဏာကာရော ‘‘ဝသလီ’’တိအာဒိခုံသနသဒ္ဒသန္နိဓာနတော ဣဓ ဧဝံသဒ္ဒေန ပကာသိတောတိ ဝိညာယတိ။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပမာကာရာဒယောပိ ဥပမာဒိဝသေန ဝုတ္တာနံ ပုပ္ဖရာသိအာဒိသဒ္ဒါနံ သန္နိဓာနတော ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧဝံ နော’’တိ ဧတ္ထာပိ တေသံ ယထာဝုတ္တဓမ္မာနံ အဟိတဒုက္ခာဝဟဘာဝေန သန္နိဋ္ဌာနဇနနတ္ထံ အနုမတိဂ္ဂဟဏဝသေန ‘‘နော ဝါ ကထံ ဝေါ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆာယ ကတာယ ‘‘ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တဒါကာရသန္နိဋ္ဌာနံ ဧဝံသဒ္ဒေန အာဝိကတံ။ သော ပန တေသံ ဓမ္မာနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တနာကာရော နိယမိယမာနော အဝဓာရဏတ္ထော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ နော ဧတ္ထ ဟောတီတိအာဒီသု အဝဓာရဏေ’’တိ။

‘‘ဧဝဉ္စ ဝဒေဟီ’’တိ ယထာဟံ ဝဒါမိ ဧဝံ သမဏံ အာနန္ဒံ ဝဒေဟီတိ ဝဒနာကာရော ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗော ဧဝံသဒ္ဒေန နိဒဿီယတီတိ ‘‘နိဒဿနတ္ထော’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝမာကာရဝိသေသဝါစီနမ္ပိ ဧတေသံ ဧဝံသဒ္ဒါနံ ဥပမာဒိဝိသေသတ္ထဝုတ္တိတာယ ဥပမာဒိအတ္ထတာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ပန ဓမ္မဿ သာဓုကံ သဝနမနသိကာရေ နိယောဇိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝဿ ပဋိဇာနနဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တတ္ထ ဧဝံသဒ္ဒေါ ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟတ္ထော။ တေန ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သွာယမိဓ အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏေသု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

တတ္ထ အာကာရတ္ထေန ဧဝံသဒ္ဒေန ဧတမတ္ထံ ဒီပေတိ – နာနာနယနိပုဏမနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထမာဂစ္ဆန္တံ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ကော သမတ္ထော ဝိညာတုံ၊ သဗ္ဗထာမေန ပန သောတုကာမတံ ဇနေတွာပိ ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧကေနာကာရေန သုတန္တိ။

ဧတ္ထ စ ဧကတ္တနာနတ္တအဗျာပါရဧဝံဓမ္မတာသင်္ခါတာ နန္ဒိယာဝတ္တတိပုက္ခလသီဟဝိက္ကီဠိတဒိသာလောစနအင်္ကုသသင်္ခါတာ စ အဿာဒါဒိဝိသယာဒိဘေဒေန နာနာဝိဓာ နယာ နာနာနယာ။ နယာ ဝါ ပါဠိဂတိယော၊ တာ စ ပညတ္တိအနုပညတ္တာဒိဝသေန သံကိလေသဘာဂိယာဒိလောကိယာဒိတဒုဘယဝေါမိဿကာဒိဝသေန ကုသလာဒိဝသေန ခန္ဓာဒိဝသေန၊ သင်္ဂဟာဒိဝသေန၊ သမယဝိမုတ္တာဒိဝသေန၊ ဌပနာဒိဝသေန ၊ ကုသလမူလာဒိဝသေန၊ တိကပဋ္ဌာနာဒိဝသေန စ နာနပ္ပကာရာတိ နာနာနယာ၊ တေဟိ နိပုဏံ သဏှံ သုခုမန္တိ နာနာနယနိပုဏံ။

အာသယောဝ အဇ္ဈာသယော၊ သော စ သဿတာဒိဘေဒေန အပ္ပရဇက္ခတာဒိဘေဒေန စ အနေကဝိဓော။ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိကော ဧဝ ဝါ အနေကော အဇ္ဈာသယော အနေကဇ္ဈာသယော။ သော သမုဋ္ဌာနံ ဥပ္ပတ္တိဟေတု ဧတဿာတိ အနေကဇ္ဈာသယသမုဋ္ဌာနံ။

သီလာဒိအတ္ထသမ္ပတ္တိယာ တဗ္ဗိဘာဝနဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သင်္ကာသနပကာသနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိဝသေန ဆဟိ အတ္ထပဒေဟိ အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသဝသေန ဆဟိ ဗျဉ္ဇနပဒေဟိ စ သမန္နာဂတတ္တာ အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ။

ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဘေဒေန တေသု စ ဧကေကဿ ဝိသယာဒိဘေဒေန ဝိဝိဓံ ဗဟုဝိဓံ ဝါ ပါဋိဟာရိယံ ဧတဿာတိ ဝိဝိဓပါဋိဟာရိယံ။ တတ္ထ ပဋိပက္ခဟရဏတော ရာဂါဒိကိလေသာပနယနတော ပါဋိဟာရိယန္တိ အတ္ထေ သတိ ဘဂဝတော န ပဋိပက္ခာ ရာဂါဒယော သန္တိ ယေ ဟရိတဗ္ဗာ၊ ပုထုဇ္ဇနာနမ္ပိ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ အဋ္ဌဂုဏသမန္နာဂတေ စိတ္တေ ဟတပဋိပက္ခေ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပဝတ္တဝေါဟာရေန စ န သက္ကာ ဣဓ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝတ္တုံ။ သစေ ပန မဟာကာရုဏိကဿ ဘဂဝတော ဝေနေယျဂတာ စ ကိလေသာ ပဋိပက္ခာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သတိ ယုတ္တမေတံ။ အထ ဝါ ဘဂဝတော စေဝ သာသနဿ စ ပဋိပက္ခာ တိတ္ထိယာ၊ တေသံ ဟရဏတော ပါဋိဟာရိယံ။ တေ ဟိ ဒိဋ္ဌိဟရဏဝသေန ဒိဋ္ဌိပ္ပကာသနေ အသမတ္ထဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီဟိ ဟရိတာ အပနီတာ ဟောန္တိ။ ပဋီတိ ဝါ အယံ သဒ္ဒေါ ပစ္ဆာတိ ဧတဿ အတ္ထံ ဗောဓေတိ ‘‘တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒီသု (စူဠနိ။ ပါရာယနဝဂ္ဂ၊ ဝတ္ထုဂါထာ ၄) ဝိယ။ တသ္မာ သမာဟိတေ စိတ္တေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ ကတကိစ္စေန ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ။ အတ္တနော ဝါ ဥပက္ကိလေသေသု စတုတ္ထဇ္ဈာနမဂ္ဂေဟိ ဟရိတေသု ပစ္ဆာ ဟရဏံ ပဋိဟာရိယံ။ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနိယော ဝိဂတူပက္ကိလေသေန ကတကိစ္စေန သတ္တဟိတတ္ထံ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဟရိတေသု စ အတ္တနော ဥပက္ကိလေသေသု ပရသတ္တာနံ ဥပက္ကိလေသဟရဏာနိ ဟောန္တီတိ ပဋိဟာရိယာနိ ဘဝန္တိ။ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ၊ ပဋိဟာရိယေ ဝါ ဣဒ္ဓိအာဒေသနာနုသာသနီသမုဒါယေ ဘဝံ ဧကေကံ ပါဋိဟာရိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဟာရိယံ ဝါ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ မဂ္ဂေါ စ ပဋိပက္ခဟရဏတော။ တတ္ထ ဇာတံ နိမိတ္တဘူတတော တတော ဝါ အာဂတန္တိ ပါဋိဟာရိယန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယသ္မာ ပန တန္တိအတ္ထဒေသနာ တဗ္ဗောဟာရာဘိသမယသင်္ခါတာ ဟေတုဟေတုဖလတဒုဘယပညတ္တိပဋိဝေဓသင်္ခါတာ ဝါ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ ဂမ္ဘီရာ၊ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ အလဗ္ဘနေယျပ္ပတိဋ္ဌာ ဒုပ္ပရိယောဂါဟာ စ၊ တသ္မာ တေဟိ စတူဟိ ဂမ္ဘီရဘာဝေဟိ ယုတ္တန္တိ ဘဂဝတော ဝစနံ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရံ။

ဧကော ဧဝ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာဃောသော၊ ဧကသ္မိံ ခဏေ ပဝတ္တမာနော နာနာဘာသာနံ သတ္တာနံ အတ္တနော အတ္တနော ဘာသာဝသေန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဂဟဏူပဂေါ ဟောတိ။ အစိန္တေယျော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ သကသကဘာသာနုရူပတော သောတပထံ အာဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဒဿနတ္ထေန ‘‘နာဟံ သယမ္ဘူ၊ န မယာ ဣဒံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ အတ္တာနံ ပရိမောစေန္တော ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ မယာပိ ဧဝံ သုတ’’န္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သကလံ သုတ္တံ နိဒဿေတိ။

အဝဓာရဏတ္ထေန ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဿုတာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော၊ ဂတိမန္တာနံ၊ သတိမန္တာနံ၊ ဓိတိမန္တာနံ၊ ဥပဋ္ဌာကာနံ ယဒိဒံ အာနန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉-၂၂၃) ဧဝံ ဘဂဝတာ၊ ‘‘အာယသ္မာ အာနန္ဒော အတ္ထကုသလော၊ ဓမ္မကုသလော၊ ဗျဉ္ဇနကုသလော၊ နိရုတ္တိကုသလော၊ ပုဗ္ဗာပရကုသလော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၉) ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနာ စ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ အတ္တနော ဓာရဏဗလံ ဒဿေန္တော သတ္တာနံ သောတုကာမတံ ဇနေတိ။ ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ၊ တဉ္စ ခေါ အတ္ထတော ဝါ ဗျဉ္ဇနတော ဝါ အနူနမနဓိကံ၊ ဧဝမေဝ န အညထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ အညထာတိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ သုတာကာရတော အညထာ န ပန ဘဂဝတာ ဒေသိတာကာရတော။ အစိန္တေယျာနုဘာဝါ ဟိ ဘဂဝတော ဒေသနာ၊ သာ နေဝ သဗ္ဗာကာရေန သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ သုတာကာရာဝိရုဇ္ဈနမေဝ ဟိ ဓာရဏဗလံ။

မေသဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၉၄၊ သု။ နိ။ ၈၁) မယာတိ အတ္ထော။ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၈၈၊ ၅။၃၈၂၊ အ။ နိ။ ၄။၂၅၇) မယှန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၉) မမာတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပန ‘‘မယာ သုတံ၊ မမ သုတ’’န္တိ စ အတ္ထဒွယေ ယုဇ္ဇတိ။

ဧတ္ထ စ ယော ပရော န ဟောတိ၊ သော အတ္တာတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗေ နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ သသန္တာနေ ဝတ္တနတော တိဝိဓောပိ မေသဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္ထေ ဒိဿတိ၊ ကရဏသမ္ပဒါနာဒိဝိသေသသင်္ခါတော ပန ဝိညာယတေဝါယံ အတ္ထဘေဒေါတိ ‘‘မေ-သဒ္ဒေါ တီသု အတ္ထေသု ဒိဿတီ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သုတန္တိ အယံ သုတသဒ္ဒေါ သဥပသဂ္ဂေါ အနုပသဂ္ဂေါ စ ဂမနဝိဿုတကိလိန္နူပစိတာနုယောဂသောတဝိညေယျ သောတဒွါရာနုသာရ ဝိညာတာဒိအနေကတ္ထပ္ပဘေဒေါ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဥပသဂ္ဂေါ ကိရိယံ ဝိသေသေတိ၊ ဇောတကဘာဝတော ပန သတိပိ တသ္မိံ သုတသဒ္ဒေါ ဧဝ တံ တမတ္ထံ ဝဒတီတိ အနုပသဂ္ဂဿ သုတသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေ သဥပသဂ္ဂဿ ဂဟဏံ န ဝိရုဇ္ဈတိ။

တတ္ထ ‘‘သေနာယ ပသုတော’’တိအာဒီသု ဂစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓမ္မဿ ပဿတော’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၁) ဝိဿုတဓမ္မဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဝဿုတာ အဝဿုတဿာ’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၆၅၇) ကိလေသေန ကိလိန္နာ ကိလိန္နဿာတိ အတ္ထော။ ‘‘တုမှေဟိ ပုညံ ပသုတံ အနပ္ပက’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၇။၁၂) ဥပစိတန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) ဈာနာနုယုတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၄၁) သောတဝိညေယျန္တိ အတ္ထော။ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉) သောတဒွါရာနုသာရဝိညာတဓရောတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ ‘‘သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဥပဓာရဏ’’န္တိ ဝါ အတ္ထော။ မေ-သဒ္ဒဿ ဟိ မယာတိ အတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မယာ သုတံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။ မမာတိ အတ္ထေ သတိ ‘‘ဧဝံ မမ သုတံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရဏ’’န္တိ ယုဇ္ဇတိ။

ဧဝမေတေသု တီသု ပဒေသု ယသ္မာ သုတသဒ္ဒသန္နိဓာနေ ပယုတ္တေန ဧဝံသဒ္ဒေန သဝနကိရိယာဇောတကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဧဝန္တိ သောတဝိညာဏသမ္ပဋိစ္ဆနာဒိသောတဒွါရိကဝိညာဏာနန္တရံ ဥပ္ပန္နမနောဒွါရိကဝိညာဏကိစ္စနိဒဿနံ။ မေတိ ဝုတ္တဝိညာဏသမင်္ဂီပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ သဗ္ဗာနိ ဟိ ဝါကျာနိ ဧဝကာရတ္ထသဟိတာနိယေဝ အဝဓာရဏဖလတ္တာ တေသံ။ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပ္ပဋိက္ခေပတော အနူနာနဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ ယထာ ဟိ သုတံ သုတမေဝါတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ တထာ တံ သမ္မာ သုတံ အနူနဂ္ဂဟဏံ အနဓိကဂ္ဂဟဏံ အဝိပရီတဂ္ဂဟဏဉ္စ ဟောတီတိ။ အထ ဝါ သဒ္ဒန္တရတ္ထာပေါဟနဝသေန သဒ္ဒေါ အတ္ထံ ဝဒတီတိ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ ယသ္မာ သုတန္တိ ဧတဿ အသုတံ န ဟောတီတိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော၊ တသ္မာ သုတန္တိ အဿဝနဘာဝပ္ပဋိက္ခေပတော အနူနာနဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧဝံ မေ သုတံ၊ န မယာ ဣဒံ ဒိဋ္ဌံ၊ န သယမ္ဘူဉာဏေန သစ္ဆိကတံ၊ န အညထာ ဝါ ဥပလဒ္ဓံ။ အပိ စ သုတံဝ၊ တဉ္စ ခေါ သမ္မဒေဝါတိ။ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ ဧဝံသဒ္ဒေ အယမတ္ထယောဇနာ၊ တဒပေက္ခဿ သုတသဒ္ဒဿ နိယမတ္ထော သမ္ဘဝတီတိ တဒပေက္ခဿ သုတသဒ္ဒဿ အဿဝနဘာဝပ္ပဋိက္ခေပေါ အနူနာနဓိကာဝိပရီတဂ္ဂဟဏနိဒဿနတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ သဝနဟေတုသဝနဝိသေသဝသေနပိ သုတသဒ္ဒဿ အတ္ထယောဇနာ ကတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တထာ ဧဝန္တိ တဿာ သောတဒွါရာနုသာရေန ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏတော နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိဘာဝပ္ပကာသနံ အာကာရတ္ထော ဧဝံသဒ္ဒေါတိ ကရိတွာ။ မေတိ အတ္တပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ဓမ္မပ္ပကာသနံ ယထာဝုတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ ပရိယတ္တိဓမ္မာရမ္မဏတ္တာ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပေါ – နာနပ္ပကာရေန အာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ ဝိညာဏဝီထိယာ ကရဏဘူတာယ မယာ န အညံ ကတံ၊ ဣဒံ ပန ကတံ၊ အယံ ဓမ္မော သုတောတိ။

တထာ ဧဝန္တိ နိဒဿိတဗ္ဗပ္ပကာသနံ နိဒဿနတ္ထော ဧဝံသဒ္ဒေါတိ ကတွာ နိဒဿေတဗ္ဗဿ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဘာဝတော။ တသ္မာ ဧဝံသဒ္ဒေန သကလမ္ပိ သုတ္တံ ပစ္စာမဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မေတိ ပုဂ္ဂလပ္ပကာသနံ။ သုတန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စပ္ပကာသနံ။ သုတသဒ္ဒေန ဟိ လဗ္ဘမာနာ သဝနကိရိယာ သဝနဝိညာဏပ္ပဗန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓါ၊ တတ္ထ စ ပုဂ္ဂလဝေါဟာရော၊ န စ ပုဂ္ဂလဝေါဟာရရဟိတေ ဓမ္မပ္ပဗန္ဓေ သဝနကိရိယာ လဗ္ဘတိ။ တဿာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိဿာမိ၊ တံ မယာ ဧဝံ သုတန္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနာရမ္မဏပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော အာကာရတ္ထော ဧဝ ဧဝံသဒ္ဒေါတိ ကတွာ။ ဧဝန္တိ ဟိ အယမာကာရပညတ္တိ ဓမ္မာနံ တံ တံ ပဝတ္တိအာကာရံ ဥပါဒါယ ပညပေတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ။ မေတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ သုတန္တိ ဝိသယနိဒ္ဒေသော၊ သောတဗ္ဗော ဟိ ဓမ္မော သဝနကိရိယာကတ္တုပုဂ္ဂလဿ သဝနကိရိယာဝသေန ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ နာနပ္ပကာရေန ပဝတ္တေန စိတ္တသန္တာနေန တံသမင်္ဂိနော ကတ္တု ဝိသယေ ဂဟဏသန္နိဋ္ဌာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ဧဝန္တိ ပုဂ္ဂလကိစ္စနိဒ္ဒေသော၊ သုတာနဉှိ ဓမ္မာနံ ဂဟိတာကာရဿ နိဒဿနဿ အဝဓာရဏဿ ဝါ ပကာသနသဘာဝေန ဧဝံသဒ္ဒေန တဒါကာရာဒိဓာရဏဿ ပုဂ္ဂလဝေါဟာရုပါဒါနဓမ္မဗျာပါရဘာဝတော ပုဂ္ဂလကိစ္စံနာမ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတီတိ။ သုတန္တိ ဝိညာဏကိစ္စနိဒ္ဒေသော၊ ပုဂ္ဂလဝါဒိနောပိ ဟိ သဝနကိရိယာ ဝိညာဏနိရပေက္ခာ န ဟောတီတိ။ မေတိ ဥဘယကိစ္စယုတ္တပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ မေတိ ဟိ သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိ ဧကန္တေနေဝ သတ္တဝိသေသဝိသယာ ဝိညာဏကိစ္စဉ္စ တတ္ထေဝ သမောဒဟိတဗ္ဗန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – မယာ သဝနကိစ္စဝိညာဏသမင်္ဂိနာ ပုဂ္ဂလေန ဝိညာဏဝသေန လဒ္ဓသဝနကိစ္စဝေါဟာရေန သုတန္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ စ မေတိ စ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ။ သဗ္ဗဿ ဟိ သဒ္ဒါဓိဂမနီယဿ အတ္ထဿ ပညတ္တိမုခေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗပညတ္တီနဉ္စ ဝိဇ္ဇမာနာဒီသု ဆသု ပညတ္တီသု အဝရောဓော၊ တသ္မာ ယော မာယာမရီစိအာဒယော ဝိယ အဘူတတ္ထော အနုဿဝါဒီဟိ ဂဟေတဗ္ဗော ဝိယ အနုတ္တမတ္ထောပိ န ဟောတိ။ သော ရူပသဒ္ဒါဒိကော ရုပ္ပနာနုဘဝနာဒိကော စ ပရမတ္ထသဘာဝေါ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန ဝိဇ္ဇတိ။ ယော ပန ဧဝန္တိ စ မေတိ စ ဝုစ္စမာနော အာကာရတ္ထော၊ သော အပရမတ္ထသဘာဝေါ သစ္စိကဋ္ဌပရမတ္ထဝသေန အနုပလဗ္ဘမာနော အဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ နာမ။ တသ္မာ ကိဉှေတ္ထ တံ ပရမတ္ထတော အတ္ထိ၊ ယံ ဧဝန္တိ ဝါ မေတိ ဝါ နိဒ္ဒေသံ လဘေထ? သုတန္တိ ဝိဇ္ဇမာနပညတ္တိ၊ ယဉှိ တံ ဧတ္ထ သောတေန ဥပလဒ္ဓံ၊ တံ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနန္တိ။

တထာ ဧဝန္တိ သောတပထမာဂတေ ဓမ္မေ ဥပါဒါယ တေသံ ဥပဓာရိတာကာရာဒီနံ ပစ္စာမသနဝသေန။ မေတိ သသန္တတိပရိယာပန္နေ ခန္ဓေ ကရဏာဒိဝိသေသဝိသိဋ္ဌေ ဥပါဒါယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပါဒါပညတ္တိ။ သုတန္တိ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗတော ဥပနိဓာပညတ္တိ။ ဒိဋ္ဌာဒိသဘာဝရဟိတေ သဒ္ဒါယတနေ ပဝတ္တမာနောပိ သုတဝေါဟာရော ဒုတိယံ တတိယန္တိအာဒိကော ဝိယ ပဌမာဒီနိ၊ ဒိဋ္ဌမုတဝိညာတေ အပေက္ခိတွာ သုတန္တိ ဝိညေယျတ္တာ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဥပနိဓာယ ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ။ အသုတံ န ဟောတီတိ ဟိ သုတန္တိ ပကာသိတောယမတ္ထောတိ။

ဧတ္ထ စ ဧဝန္တိဝစနေန အသမ္မောဟံ ဒီပေတိ။ ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟိ အတ္တနာ သုတဿ ပကာရဝိသေသာ ဧဝန္တိ ဣဓ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပစ္စာမဋ္ဌာ၊ တေနဿ အသမ္မောဟော ဒီပိတော ဟောတိ။ န ဟိ သမ္မူဠှော နာနပ္ပကာရပဋိဝေဓသမတ္ထော ဟောတိ၊ ပစ္စယာကာရဝသေန နာနပ္ပကာရာ ဒုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ စ သုတ္တန္တာတိ ဒီပိတန္တိ။ သုတန္တိဝစနေန သုတဿ အသမ္မောသံ ဒီပေတိ၊ သုတာကာရဿ ယာထာဝတော ဒဿိယမာနတ္တာ။ ယဿ ဟိ သုတံ သမ္မုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ န သော ကာလန္တရေ မယာ သုတန္တိ ပဋိဇာနာတိ။ ဣစ္စဿ အသမ္မောဟေန ပညာသိဒ္ဓိ၊ သမ္မောဟာဘာဝေန ပညာယ ဧဝ ဝါ သဝနကာလသမ္ဘူတာယ တဒုတ္တရိကာလပညာသိဒ္ဓိ၊ တထာ အသမ္မောသေန သတိသိဒ္ဓိ။ တတ္ထ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သတိယာ ဗျဉ္ဇနာဝဓာရဏသမတ္ထတာ။ ဗျဉ္ဇနာနဉှိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော အာကာရော နာတိဂမ္ဘီရော၊ ယထာသုတံ ဓာရဏမေဝ တတ္ထ ကရဏီယန္တိ သတိယာ ဗျာပါရော အဓိကော၊ ပညာ တတ္ထ ဂုဏီဘူတာ ဟောတိ ပညာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ကတွာ။ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ အတ္ထပ္ပဋိဝေဓသမတ္ထတာ။ အတ္ထဿ ဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော အာကာရော ဂမ္ဘီရောတိ ပညာယ ဗျာပါရော အဓိကော၊ သတိ တတ္ထ ဂုဏီဘူတာယေဝါတိ သတိယာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာယာတိ ကတွာ။ တဒုဘယသမတ္ထတာယောဂေန အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နဿ ဓမ္မကောသဿ အနုပါလနသမတ္ထတာယ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္တသိဒ္ဓိ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိဝစနေန ယောနိသောမနသိကာရံ ဒီပေတိ၊ တေန စ ဝုစ္စမာနာနံ အာကာရနိဒဿနာဝဓာရဏတ္ထာနံ ဥပရိ ဝက္ခမာနာနံ နာနပ္ပကာရပ္ပဋိဝေဓဇောတကာနံ အဝိပရီတသိဒ္ဓိ ဓမ္မဝိသယတ္တာ။ န ဟိ အယောနိသော မနသိကရောတော နာနပ္ပကာရပ္ပဋိဝေဓော သမ္ဘဝတိ။ သုတန္တိဝစနေန အဝိက္ခေပံ ဒီပေတိ၊ ‘‘ပဌမဗောဓိသုတ္တံ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိအာဒိပုစ္ဆာဝသေန ပကရဏပတ္တဿ ဝက္ခမာနဿ သုတ္တဿ သဝနံ သမာဓာနမန္တရေန န သမ္ဘဝတိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တဿ သဝနာဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘န မယာ သုတံ၊ ပုန ဘဏထာ’’တိ ဘဏတိ။ ယောနိသောမနသိကာရေန စေတ္ထ အတ္တသမ္မာပဏိဓိံ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတံ သာဓေတိ သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တဿ ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ တဒဘာဝတော။ အဝိက္ခေပေန သဒ္ဓမ္မဿဝနံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ သာဓေတိ အဿုတဝတော သပ္ပုရိသူပနိဿယဝိရဟိတဿ စ တဒဘာဝတော။ န ဟိ ဝိက္ခိတ္တော သောတုံ သက္ကောတိ၊ န စ သပ္ပုရိသေ အနုပနိဿယမာနဿ သဝနံ အတ္ထီတိ။

အပရော နယော – ‘‘ယဿ စိတ္တသန္တာနဿ နာနပ္ပကာရပ္ပဝတ္တိယာ နာနတ္ထဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏံ ဟောတိ၊ တဿ နာနာကာရနိဒ္ဒေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ စ သော ဘဂဝတော ဝစနဿ အတ္ထဗျဉ္ဇနပ္ပဘေဒပရိစ္ဆေဒဝသေန သကလသာသနသမ္ပတ္တိဩဂါဟနေန နိရဝသေသံ ပရဟိတပါရိပူရီကရဏဘူတော ဧဝံ ဘဒ္ဒကော အာကာရော န သမ္မာ အပ္ပဏိဟိတတ္တဿ ပုဗ္ဗေ အကတပုညဿ ဝါ ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဘဒ္ဒကေန အာကာရေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ၊ သုတန္တိ သဝနယောဂေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ။ န ဟိ အပ္ပတိရူပေ ဒေသေ ဝသတော သပ္ပုရိသူပနိဿယဝိရဟိတဿ စ သဝနံ အတ္ထိ။ ဣစ္စဿ ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ အာသယသုဒ္ဓိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ သမ္မာ ပဏိဟိတစိတ္တော ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညော ဝိသုဒ္ဓါသယော ဟောတိ တဒသုဒ္ဓိဟေတူနံ ကိလေသာနံ ဒူရီဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာ ပဏိဟိတံ စိတ္တံ၊ သေယျသော နံ တတော ကရေ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၃) ‘‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၇) စ။ ပုရိမစက္ကဒွယသိဒ္ဓိယာ ပယောဂသုဒ္ဓိ။ ပတိရူပဒေသဝါသေန ဟိ သပ္ပုရိသူပနိဿယေန စ သာဓူနံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေန ပရိသုဒ္ဓပ္ပယောဂေါ ဟောတိ။ တာယ စ အာသယသုဒ္ဓိယာ အဓိဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ၊ ပုဗ္ဗေယေဝ တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလေသာနံ ဝိသောဓိတတ္တာ ပယောဂသုဒ္ဓိယာ အာဂမဗျတ္တိသိဒ္ဓိ။ သုပရိသုဒ္ဓကာယဝစီပယောဂေါ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရာဘာဝတော အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ပရိယတ္တိယံ ဝိသာရဒေါ ဟောတိ။ ဣတိ ပယောဂါသယသုဒ္ဓဿ အာဂမာဓိဂမသမ္ပန္နဿ ဝစနံ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဝိယ သူရိယဿ ဥဒယတော ယောနိသောမနသိကာရော ဝိယ စ ကုသလကမ္မဿ အရဟတိ ဘဂဝတော ဝစနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဘဝိတုန္တိ ဌာနေ နိဒါနံ ဌပေန္တော ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟ။

အပရော နယော – ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နာနပ္ပကာရပ္ပဋိဝေဓဒီပကေန ဝစနေန အတ္တနော အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ သုတန္တိ ဣမိနာ ဧဝံသဒ္ဒသန္နိဓာနတော ဝက္ခမာနာပေက္ခာယ ဝါ သောတဗ္ဗဘေဒပ္ပဋိဝေဓဒီပကေန ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါသမ္ပတ္တိသဗ္ဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဧဝန္တိ စ ဣဒံ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောနိသောမနသိကာရဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော ‘‘ဧတေ ဓမ္မာ မယာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ ဒီပေတိ။ ပရိယတ္တိဓမ္မော ဟိ ‘‘ဣဓ သီလံ ကထိတံ၊ ဣဓ သမာဓိ၊ ဣဓ ပညာ၊ ဧတ္တကာ ဧတ္ထ အနုသန္ဓိယော’’တိအာဒိနာ နယေန မနသာ အနုပေက္ခိတော အနုဿဝါကာရပရိဝိတက္ကသဟိတာယ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိဘူတာယ ဉာတပရိညာသင်္ခါတာယ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တရူပါရူပဓမ္မေ ‘‘ဣတိ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ နယေန သုဋ္ဌု ဝဝတ္ထပေတွာ ပဋိဝိဒ္ဓါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ဟိတသုခါဝဟော ဟောတီတိ။ သုတန္တိ ဣဒံ သဝနယောဂဒီပကဝစနံ ဘာသမာနော ‘‘ဗဟူ မယာ ဓမ္မာ သုတာ ဓာတာ ဝစသာ ပရိစိတာ’’တိ ဒီပေတိ။ သောတာဝဓာနပ္ပဋိဗဒ္ဓါ ဟိ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ သဝနဓာရဏပရိစယာ။ တဒုဘယေနပိ ဓမ္မဿ သွာက္ခာတဘာဝေန၊ အတ္ထဗျဉ္ဇနပါရိပူရိံ ဒီပေန္တော သဝနေ အာဒရံ ဇနေတိ။ အတ္ထဗျဉ္ဇနပရိပုဏ္ဏဉှိ ဓမ္မံ အာဒရေန အဿုဏန္တော မဟတာ ဟိတာ ပရိဗာဟိရော ဟောတီတိ အာဒရံ ဇနေတွာ သက္ကစ္စံ ဓမ္မော သောတဗ္ဗော။

‘‘ဧဝံမေ သုတ’’န္တိ ဣမိနာ ပန သကလေန ဝစနေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မံ အတ္တနော အဒဟန္တော အသပ္ပုရိသဘူမိံ အတိက္ကမတိ၊ သာဝကတ္တံ ပဋိဇာနန္တော သပ္ပုရိသဘူမိံ ဩက္ကမတိ။ တထာ အသဒ္ဓမ္မာ စိတ္တံ ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ‘‘ကေဝလံ သုတမေဝေတံ မယာ၊ တဿေဝ ပန ဘဂဝတော ဝစန’’န္တိ ဒီပေန္တော အတ္တာနံ ပရိမောစေတိ၊ သတ္ထာရံ အပဒိသတိ၊ ဇိနဝစနံ အပ္ပေတိ၊ ဓမ္မနေတ္တိံ ပတိဋ္ဌာပေတိ။

အပိစ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ပုရိမဿဝနံ ဝိဝရန္တော ‘‘သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတမိဒံ မယာ တဿ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဝိသာရဒဿ ဒသဗလဓရဿ အာသဘဋ္ဌာနဋ္ဌာယိနော သီဟနာဒနာဒိနော သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဿ ဓမ္မိဿရဿ ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မာဓိပတိနော ဓမ္မဒီပဿ ဓမ္မသရဏဿ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ န ဧတ္ထ အတ္ထေ ဝါ ဓမ္မေ ဝါ ပဒေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ကင်္ခါ ဝါ ဝိမတိ ဝါ ကတ္တဗ္ဗာ’’တိ သဗ္ဗဒေဝမနုဿာနံ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ အဿဒ္ဓိယံ ဝိနာသေတိ၊ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ ဥပ္ပာဒေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဝိနာသယတိ အဿဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓံ ဝဍ္ဎေတိ သာသနေ၊

ဧဝံ မေ သုတမိစ္စေဝံ၊ ဝဒံ ဂေါတမသာဝကော’’တိ။

ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော။ အယဉှိ ဧကသဒ္ဒေါ အညသေဋ္ဌာသဟာယသင်္ချာဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိ အယံ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စ၊ ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၇၊ ဥဒါ။ ၅၅) အညေ ဒိဿတိ။ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၁၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၈) သေဋ္ဌေ။ ‘‘ဧကော ဝူပကဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၄၅၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၄၀၅) အသဟာယေ။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) သင်္ချာယံ၊ ဣဓာပိ သင်္ချာယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကန္တိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒနိဒ္ဒေသော’’တိ။

သမယန္တိ ပရိစ္ဆိန္နနိဒ္ဒေသော။ ဧကံ သမယန္တိ အနိယမိတပရိဒီပနံ။ တတ္ထ သမယသဒ္ဒေါ –

‘‘သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတိ’’။

တထာ ဟိဿ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမ ကာလဉ္စ သမယဉ္စ ဥပါဒါယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇) သမဝါယော အတ္ထော၊ ယုတ္တကာလဉ္စ ပစ္စယသာမဂ္ဂိဉ္စ လဘိတွာတိ ဟိ အဓိပ္ပာယော၊ တသ္မာ ပစ္စယသမဝါယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉) ခဏော၊ ဩကာသောတိ အတ္ထော။ တထာဂတုပ္ပာဒါဒိကော ဟိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဩကာသော တပ္ပစ္စယပ္ပဋိလာဘဟေတုတ္တာ၊ ခဏော ဧဝ စ သမယော၊ ယော ခဏောတိ စ သမယောတိ စ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧကော ယေဝါတိ ဟိ အတ္ထော။ ‘‘ဥဏှသမယော ပရိဠာဟသမယော’’တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၃၅၈) ကာလော။ ‘‘မဟာသမယော ပဝနသ္မိ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂) သမူဟော။ မဟာသမယောတိ ဟိ ဘိက္ခူနံ ဒေဝတာနဉ္စ မဟာသန္နိပါတောတိ အတ္ထော။ ‘‘သမယောပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ ‘ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ’တိ၊ အယမ္ပိ ခေါ တေ၊ ဘဒ္ဒါလိ၊ သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ အဟောသီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၃၅) ဟေတု။ သိက္ခာပဒဿ ကာရဏဉှိ ဣဓ သမယောတိ အဓိပ္ပေတံ။ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၂၆၀) ဒိဋ္ဌိ။ တတ္ထ ဟိ နိသိန္နာ တိတ္ထိယာ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ သမယံ ပဝဒန္တီတိ သော ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ‘‘သမယပ္ပဝါဒကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော၊

အတ္ထာဘိသမယာ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉) –

အာဒီသု ပဋိလာဘော။ အတ္ထာဘိသမယာတိ ဟိ အတ္ထဿ အဓိဂမာတိ အတ္ထော။ ‘‘သမ္မာ မာနာဘိသမယာ အန္တမကာသိ ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၈) ပဟာနံ။ အဓိကရဏံ သမယံ ဝူပသမနံ အပဂမောတိ အဘိသမယော ပဟာနံ။ ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော အဘိသမယဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၂။၈) ပဋိဝေဓော ။ ပဋိဝေဓောတိ ဟိ အဘိသမေတဗ္ဗတော အဘိသမယော၊ အဘိသမယောဝ အတ္ထော အဘိသမယဋ္ဌောတိ ပီဠနာဒီနိ အဘိသမေတဗ္ဗဘာဝေန ဧကီဘာဝံ ဥပနေတွာ ဝုတ္တာနိ၊ အဘိသမယဿ ဝါ ပဋိဝေဓဿ ဝိသယဘူတော အတ္ထော အဘိသမယဋ္ဌောတိ တာနေဝ တထာ ဧကန္တေန ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ပီဠနံ ဒုက္ခသစ္စဿ တံသမင်္ဂိနော ဟိံသနံ အဝိပ္ဖာရိကတာကရဏံ။ သန္တာပေါ ဒုက္ခဒုက္ခတာဒိဝသေန သန္တပ္ပနံ ပရိဒဟနံ။

ဧတ္ထ စ သဟကာရီကာရဏသန္နိဇ္ဈံ သမေတိ သမဝေတီတိ သမဝါယော သမယော။ သမေတိ သမာဂစ္ဆတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ တဒါဓာရပုဂ္ဂလေဟီတိ ခဏော သမယော။ သမေတိ ဧတ္ထ ဧတေန ဝါ သံဂစ္ဆတိ သတ္တော သဘာဝဓမ္မော ဝါ ဥပ္ပာဒါဒီဟိ သဟဇာတာဒီဟိ ဝါတိ ကာလော သမယော။ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တတာယ အတ္ထတော အဘူတောပိ ဟိ ကာလော ဓမ္မပ္ပဝတ္တိယာ အဓိကရဏံ ကရဏံ ဝိယ စ ကပ္ပနာမတ္တသိဒ္ဓေနာနုရူပေန ဝေါဟရီယတီတိ။ သမံ၊ သဟ ဝါ အဝယဝါနံ အယနံ ပဝတ္တိ အဝဋ္ဌာနန္တိ သမူဟော သမယော ယထာ သမုဒါယောတိ။ အဝယဝသဟာဝဋ္ဌာနမေဝ ဟိ သမူဟော။ အဝသေသပစ္စယာနံ သမာဂမေ သတိ ဧတိ ဖလမေတသ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပဝတ္တတီတိ သမယော ဟေတု ယထာ သမုဒယောတိ။ သမေတိ သံယောဇနဘာဝတော သမ္ဗန္ဓော ဧတိ အတ္တနော ဝိသယေ ပဝတ္တတိ၊ ဒဠှဂ္ဂဟဏဘာဝတော ဝါ သံယုတ္တာ အယန္တိ ပဝတ္တန္တိ သတ္တာ ယထာဘိနိဝေသံ ဧတေနာတိ သမယော ဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနေန ဟိ သတ္တာ အတိဝိယ ဗဇ္ဈန္တီတိ။ သမိတိ သင်္ဂတိ သမောဓာနန္တိ သမယော ပဋိလာဘော။ သမယနံ ဥပသမယနံ အပဂမောတိ သမယော ပဟာနံ။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဘာဝတော ပန အဓိကော သမယောတိ အဘိသမယော ယထာ အဘိဓမ္မောတိ။ အဘိမုခံ ဉာဏေန သမ္မာ ဧတဗ္ဗော အဘိသမေတဗ္ဗောတိ အဘိသမယော၊ ဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝေါ။ အဘိမုခဘာဝေန သမ္မာ ဧတိ ဂစ္ဆတိ ဗုဇ္ဈတီတိ အဘိသမယော၊ ဓမ္မာနံ ယထာဘူတသဘာဝါဝဗောဓော။ ဧဝံ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ သမယသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သမယသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရေ အဘိသမယသဒ္ဒဿ ဂဟဏေ ကာရဏံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပနဿ ကာလော အတ္ထော သမဝါယာဒီနံ အသမ္ဘဝတော။ ဒေသဒေသကပရိသာ ဝိယ ဟိ ဒေသနာယ နိဒါနဘာဝေ ကာလော ဧဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ သမယောတိ ကာလော အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ သံဝစ္ဆရဥတုမာသဒ္ဓမာသရတ္တိဒိဝသပုဗ္ဗဏှမဇ္ဈနှိကသာယနှပဌမယာမ- မဇ္ဈိမယာမပစ္ဆိမယာမမုဟုတ္တာဒီသု ကာလဘေဒဘူတေသု သမယေသု ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ အနိယမိတဝသေနေဝ ကာလော နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ န ဥတုသံဝစ္ဆရာဒိဝသေန နိယမေတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ စေ? ကိဉ္စာပိ ဧတေသု သံဝစ္ဆရာဒီသု သမယေသု ယံ ယံ သုတ္တံ ယသ္မိံ ယသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ ဥတုမှိ မာသေ ပက္ခေ ရတ္တိဘာဂေ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ထေရဿ သုဝိဒိတံ သုဝဝတ္ထာပိတံ ပညာယ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧဝံ မေ သုတံ အသုကသံဝစ္ဆရေ အသုကဥတုမှိ အသုကမာသေ အသုကပက္ခေ အသုကရတ္တိဘာဂေ အသုကဒိဝသဘာဂေ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ န သက္ကာ သုခေန ဓာရေတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတုံ ဝါ၊ ဗဟု စ ဝတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧကေနေဝ ပဒေန တမတ္ထံ သမောဓာနေတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ယေ ဝါ ဣမေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိသမယော ဇာတိသမယော သံဝေဂသမယော အဘိနိက္ခမနသမယော ဒုက္ကရကာရိကသမယော မာရဝိဇယသမယော အဘိသမ္ဗောဓိသမယော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရသမယော ဒေသနာသမယော ပရိနိဗ္ဗာနသမယောတိ ဧဝမာဒယော ဘဂဝတော ဒေဝမနုဿေသု အတိဝိယ ပကာသာ အနေကကာလပ္ပဘေဒါ ဧဝ သမယာ၊ တေသု သမယေသု ဒေသနာသမယသင်္ခါတံ ဧကံ သမယန္တိ ဒီပေတိ။ ယော ဝါယံ ဉာဏကရုဏာကိစ္စသမယေသု ကရုဏာကိစ္စသမယော၊ အတ္တဟိတပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိသမယေသု ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိသမယော၊ သန္နိပတိတာနံ ကရဏီယဒွယသမယေသု ဓမ္မကထာသမယော၊ ဒေသနာပဋိပတ္တိသမယေသု ဒေသနာသမယော၊ တေသု သမယေသု အညတရသမယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အာဟ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ယထာ အဘိဓမ္မေ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) စ ဣတော အညေသု သုတ္တပဒေသု ‘‘ယသ္မိံ သမယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၀၀) စ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ ဝိနယေ စ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ (ပါရာ။ ၁) ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော၊ တထာ အကတွာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတောတိ? တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ စ အညထာ အတ္ထသမ္ဘဝတော။ တတ္ထ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဣတော အညေသု စ သုတ္တန္တေသု အာဓာရဝိသယသင်္ခါတော အဓိကရဏတ္ထော ကိရိယာယ ကိရိယန္တရလက္ခဏသင်္ခါတော ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတီတိ။ အဓိကရဏဉှိ ကာလတ္ထော သမူဟတ္ထော စ သမယော တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ၊ တထာ ကာလော သဘာဝဓမ္မပ္ပဝတ္တိမတ္တတာယ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနောပိ အာဓာရဘာဝေန ပညာတော တင်္ခဏပ္ပဝတ္တာနံ တတော ပုဗ္ဗေ ပရတော စ အဘာဝတော ယထာ ‘‘ပုဗ္ဗဏှေ ဇာတော သာယနှေ ဇာတော’’တိအာဒီသု။ သမူဟောတိပိ အဝယဝဝိနိမုတ္တော ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနောပိ ကပ္ပနာမတ္တသိဒ္ဓေန ရူပေန အဝယဝါနံ အာဓာရဘာဝေန ပညာပီယတိ၊ ယထာ ‘‘ရုက္ခေ သာခါ၊ ယဝေါ ယဝရာသိမှိ သမုဋ္ဌိတော’’တိအာဒီသု။ ယသ္မိံ ကာလေ ဓမ္မပုဉ္ဇေ စ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ဓမ္မပုဉ္ဇေ စ ဖဿာဒယောပိ ဟောန္တီတိ အယဉှိ တတ္ထ အတ္ထော။ တထာ ခဏသမဝါယဟေတုသင်္ခါတဿ သမယဿ ဘာဝေန တတ္ထ ဝုတ္တာနံ ဖဿာဒိဓမ္မာနံ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဂါဝီသု ဒုယှမာနာသု ဂတော၊ ဒုဒ္ဓါသု အာဂတော’’တိ ဧတ္ထ ဂါဝီနံ ဒေါဟနကိရိယာယ ဂမနကိရိယာ လက္ခီယတိ၊ ဧဝံ ဣဓာပိ ယသ္မိံ သမယေတိ ဝုတ္တေ စ ပဒတ္ထဿ သတ္တာဝိရဟာဘာဝတော သတီတိ အယမတ္ထော ဝိညာယမာနော ဧဝ ဟောတီတိ သမယဿ သတ္တာကိရိယာယ စိတ္တဿ ဥပ္ပာဒကိရိယာ ဖဿာဒီနံ ဘဝနကိရိယာ စ လက္ခီယတိ။ တထာ ယသ္မိံ သမယေ ယသ္မိံ နဝမေ ခဏေ ယသ္မိံ ယောနိသောမနသိကာရာဒိဟေတုမှိ ပစ္စယသမဝါယေ ဝါ သတိ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ သမယေ ခဏေ ဟေတုမှိ ပစ္စယသမဝါယေ စ ဖဿာဒယောပိ ဟောန္တီတိ။ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဘုမ္မဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဝိနယေ စ ‘‘အန္နေန ဝသတိ၊ အဇ္ဈေနေန ဝသတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဟေတုအတ္ထော၊ ‘‘ဖရသုနာ ဆိန္ဒတိ၊ ကုဒါလေန ခဏတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ကရဏတ္ထော စ သမ္ဘဝတိ။ ယော ဟိ သိက္ခာပဒပညတ္တိသမယော ဓမ္မသေနာပတိအာဒီဟိပိ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တေန သမယေန ကရဏဘူတေန ဟေတုဘူတေန စ ဝီတိက္ကမံ သုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ဩတိဏ္ဏဝတ္ထုကံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဂရဟိတွာ စ တံ တံ ဝတ္ထုံ ဩတိဏ္ဏသမယသင်္ခါတံ ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ သိက္ခာပဒါနိ ပညာပေန္တော တတိယပါရာဇိကာဒီနံ ဝိယ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ ဟေတုံ အပေက္ခမာနော တတ္ထ တတ္ထ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဇောတနတ္ထံ ဝိနယေ ကရဏဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။

ဣဓ ပန အညသ္မိဉ္စ ဧဝံဇာတိကေ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထော သမ္ဘဝတိ။ ယသ္မိဉှိ သမယေ သဟ သမုဋ္ဌာနဟေတုနာ ဣဒံ ဥဒါနံ ဥပ္ပန္နံ၊ အစ္စန္တမေဝ တံ သမယံ အရိယဝိဟာရပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏာယ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ ‘‘မာသံ အဇ္ဈေတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥပယောဂတ္ထဇောတနတ္ထံ ဣဓ ဥပယောဂဝစနေန နိဒ္ဒေသော ကတော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘တံ တံ အတ္ထမပေက္ခိတွာ၊ ဘုမ္မေန ကရဏေန စ၊

အညတြ သမယော ဝုတ္တော၊ ဥပယောဂေန သော ဣဓာ’’တိ။

ပေါရာဏာ ပန ဝဏ္ဏယန္တိ – ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ ဝါ ‘‘တေန သမယေနာ’’တိ ဝါ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝါ အဘိလာပမတ္တဘေဒေါ ဧသ နိဒ္ဒေသော၊ သဗ္ဗတ္ထ ဘုမ္မမေဝ အတ္ထောတိ။ တသ္မာ ‘‘ဧကံ သမယ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ ဧကသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘဂဝါတိ ဂရု။ ဂရုဉှိ လောကေ ‘‘ဘဂဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယဉ္စ သဗ္ဗဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရု၊ တသ္မာ ဘဂဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပေါရာဏေဟိပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌံ၊ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမံ၊

ဂရု ဂါရဝယုတ္တော သော၊ ဘဂဝါ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ သေဋ္ဌဝါစကဝစနံ သေဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ သေဋ္ဌဂုဏသဟစရဏတော။ အထ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝစနံ၊ အတ္ထော။ ဘဂဝါတိ ဝစနံ သေဋ္ဌန္တိ ဘဂဝါတိ ဣမိနာ ဝစနေန ဝစနီယော ယော အတ္ထော၊ သော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါတိ ဝစနမုတ္တမန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂါရဝယုတ္တောတိ ဂရုဘာဝယုတ္တော ဂရုဂုဏယောဂတော ဝိသေသဂရုကရဏာရဟတာယ ဝါ ဂါရဝယုတ္တော။ ဧဝံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဂါရဝါဓိဝစနံ ဘဂဝါတိ ဣဒံ ဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပိစ –

‘‘ဘဂီ ဘဇီ ဘာဂီ ဝိဘတ္တဝါ ဣတိ၊

အကာသိ ဘဂ္ဂန္တိ ဂရူတိ ဘာဂျဝါ၊

ဗဟူဟိ ဉာယေဟိ သုဘာဝိတတ္တနော၊

ဘဝန္တဂေါ သော ဘဂဝါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၈၄) အာဂတနယေန –

‘‘ဘာဂျဝါ ဘဂ္ဂဝါ ယုတ္တော၊ ဘဂေဟိ စ ဝိဘတ္တဝါ၊

ဘတ္တဝါ ဝန္တဂမနော၊ ဘဝေသု ဘဂဝါ တတော’’တိ။ –

ဣမာယ ဂါထာယ စ ဝသေန ဘဂဝါတိ ပဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ပနာယံ အတ္ထော သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၄၂) ဝုတ္တော၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိဝရိတဗ္ဗော။

အပိစ ဘာဂေ ဝနိ၊ ဘဂေ ဝါ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ တထာဂတော ဟိ ဒါနသီလာဒိပါရမိဓမ္မေ ဈာနဝိမောက္ခာဒိဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ ဝနိ ဘဇိ သေဝိ ဗဟုလမကာသိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ တေယေဝ ‘‘ဝေနေယျသတ္တသန္တာနေသု ကထံ နု ခေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျု’’န္တိ ဝနိ အဘိပတ္ထယီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ဘဂသင်္ခါတံ ဣဿရိယံ ယသဉ္စ ဝမိ ဥဂ္ဂိရိ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍယီတိ ဘဂဝါ။ တထာ ဟိ တထာဂတော ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိသိရိံ ဒေဝလောကာဓိပစ္စသဒိသံ စာတုဒ္ဒီပိဿရိယံ၊ စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိသန္နိဿယဉ္စ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလံ ယသံ တိဏာယပိ အမညမာနော နိရပေက္ခော ပဟာယ အဘိနိက္ခမိတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ ဣမေ သိရိအာဒိကေ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါ။ အထ ဝါ ဘာနိ နာမ နက္ခတ္တာနိ၊ တေဟိ သမံ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဘဂါ။ သိနေရုယုဂန္ဓရဥတ္တရကုရုဟိမဝန္တာဒိဘာဇနလောကဝိသေသသန္နိဿယသောဘာ ကပ္ပဋ္ဌိတိဘာဝတော၊ တေပိ ဘဂေ ဝမိ၊ တန္နိဝါသိသတ္တာဝါသသမတိက္ကမနတော တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟီတိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂေ ဝမီတိ ဘဂဝါတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဘဂဝါတိ ပဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္တာဝတာ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝစနေန ယထာသုတံ ဓမ္မံ သဝနဝသေန ဘာသန္တော ဘဂဝတော ဓမ္မသရီရံ ပစ္စက္ခံ ကရောတိ၊ တေန ‘‘နယိဒံ အတိက္ကန္တသတ္ထုကံ ပါဝစနံ၊ အယံ ဝေါ သတ္ထာ’’တိ သတ္ထု အဒဿနေန ဥက္ကဏ္ဌိတံ ဇနံ သမဿာသေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ‘‘ယော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆၊ မိ။ ပ။ ၄။၁။၁)။ ဧကံ သမယံ ဘဂဝါတိ ဝစနေန တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော အဝိဇ္ဇမာနဘာဝံ ဒဿေန္တော ရူပကာယပရိနိဗ္ဗာနံ သာဓေတိ၊ တေန ‘‘ဧဝံဝိဓဿ နာမ ဓမ္မဿ ဒေသေတာ ဒသဗလဓရော ဝဇိရသင်္ဃာတသမာနကာယော သောပိ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ကေနညေန ဇီဝိတေ အာသာ ဇနေတဗ္ဗာ’’တိ ဇီဝိတမဒမတ္တံ ဇနံ သံဝေဇေတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စဿ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

ဧဝန္တိ စ ဘဏန္တော ဒေသနာသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ၊ ဝက္ခမာနဿ သကလသုတ္တဿ ဧဝန္တိ နိဒဿနတော။ မေ သုတန္တိ သာဝကသမ္ပတ္တိံ သဝနသမ္ပတ္တိဉ္စ နိဒ္ဒိသတိ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တေန ပဉ္စသု ဌာနေသု ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန သုတဘာဝဒီပနတော ‘‘တဉ္စ ခေါ မယာဝ သုတံ၊ န အနုဿုတိကံ၊ န ပရမ္ပရာဘတ’’န္တိ ဣမဿ စတ္ထဿ ဒီပနတော။ ဧကံ သမယန္တိ ကာလသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ ဘဂဝတော ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရဏသမယဘာဝေန ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပ္ပဋိမဏ္ဍိတဘာဝဒီပနတော။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒပရမာ ဟိ ကာလသမ္ပဒါ။ ဘဂဝါတိ ဒေသကသမ္ပတ္တိံ နိဒ္ဒိသတိ ဂုဏဝိသိဋ္ဌသတ္တုတ္တမဂရုဘာဝဒီပနတော။

ဥရုဝေလာယန္တိ မဟာဝေလာယံ၊ မဟန္တေ ဝါလုကာရာသိမှီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥရူတိ ဝါလုကာ ဝုစ္စတိ၊ ဝေလာတိ မရိယာဒါ။ ဝေလာတိက္ကမနဟေတု အာဘတာ ဥရု ဥရုဝေလာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အတီတေ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဒသသဟဿတာပသာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဟရန္တာ ‘‘ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ ပရေသမ္ပိ ပါကဋာနိ ဟောန္တိ၊ မနောကမ္မံ ပန အပါကဋံ။ တသ္မာ ယော မိစ္ဆာဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ သော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ စောဒေတွာ ပတ္တပုဋေန ဝါလုကံ အာဟရိတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာကိရတု၊ ဣဒမဿ ဒဏ္ဍကမ္မ’’န္တိ ကတိကဝတ္တံ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ယော တာဒိသံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ သော တတ္ထ ပတ္တပုဋေန ဝါလုကံ အာဟရိတွာ အာကိရတိ။ ဧဝံ တတ္ထ အနုက္ကမေန မဟာဝါလုကာရာသိ ဇာတော၊ တတော နံ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ ပရိက္ခိပိတွာ စေတိယဋ္ဌာနမကာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥရုဝေလာယန္တိ မဟာဝေလာယံ၊ မဟန္တေ ဝါလုကာရာသိမှီတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ။

ဝိဟရတီတိ အဝိသေသေန ဣရိယာပထဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယဝိဟာရေသု အညတရဝိဟာရသမင်္ဂိတာပရိဒီပနံ။ ဣဓ ပန ဌာနနိသဇ္ဇာဂမနသယနပ္ပဘေဒေသု ဣရိယာပထေသု အာသနသင်္ခါတဣရိယာပထသမာယောဂပရိဒီပနံ အရိယဝိဟာရသမင်္ဂိတာပရိဒီပနဉ္စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ဧကံ ဣရိယာပထဗာဓနံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတိ ပဝတ္တေတိ၊ တသ္မာ ဝိဟရတီတိ ပဒဿ ဣရိယာပထဝိဟာရဝသေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗဝိဟာရာဒီဟိ သတ္တာနံ ဝိဝိဓံ ဟိတံ ဟရတိ ဥပဟရတိ ဥပနေတိ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တသ္မာ တေသမ္ပိ ဝသေန ဝိဝိဓံ ဟရတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နဇ္ဇာတိ နဒတိ သန္ဒတီတိ နဒီ၊ တဿာ နဇ္ဇာ၊ နဒိယာ နိန္နဂါယာတိ အတ္ထော။ နေရဉ္ဇရာယာတိ နေလံ ဇလမဿာတိ ‘‘နေလဉ္ဇလာယာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လကာရဿ ရကာရံ ကတွာ ‘‘နေရဉ္ဇရာယာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကဒ္ဒမသေဝါလပဏကာဒိဒေါသရဟိတသလိလာယာတိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘နီလဇလာယာတိ ဝတ္တဗ္ဗေ နေရဉ္ဇရာယာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ နာမမေဝ ဝါ ဧတံ ဧတိဿာ နဒိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာ နဒိယာ တီရေ ယတ္ထ ဘဂဝါ ဝိဟာသိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗောဓိရုက္ခမူလေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိ ဧတ္ထ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) မဂ္ဂဉာဏံ ဗောဓီတိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ ဧတ္ထ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) သဗ္ဗညုတညာဏံ။ တဒုဘယမ္ပိ ဗောဓိံ ဘဂဝါ ဧတ္ထ ပတ္တောတိ ရုက္ခောပိ ဗောဓိရုက္ခောတွေဝ နာမံ လဘိ။ အထ ဝါ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဗုဇ္ဈီတိ ဘဂဝါ ဗောဓိ၊ တေန ဗုဇ္ဈန္တေန သန္နိဿိတတ္တာ သော ရုက္ခောပိ ဗောဓိရုက္ခောတိ နာမံ လဘိ၊ တဿ ဗောဓိရုက္ခဿ။ မူလေတိ သမီပေ။ အယဉှိ မူလသဒ္ဒေါ ‘‘မူလာနိ ဥဒ္ဓရေယျ အန္တမသော ဥသီရနာဠမတ္တာနိပီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၉၅) မူလမူလေ ဒိဿတိ။ ‘‘လောဘော အကုသလမူလ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) အသာဓာရဏဟေတုမှိ။ ‘‘ယာဝတာ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဆာယာ ဖရတိ၊ နိဝါတေ ပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ ဧတ္တာဝတာ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒီသု သမီပေ။ ဣဓာပိ သမီပေ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ ဗောဓိရုက္ခဿ မူလေ သမီပေတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပဌမံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ၊ သဗ္ဗပဌမံယေဝါတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ဥဒါနဒေသနာယ နိဒါနံ ဌပေန္တေန ကာလဒေသဒေသကာပဒေသာ သဟ ဝိသေသေန ပကာသိတာ ဟောန္တိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ကသ္မာ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟေ ကယိရမာနေ နိဒါနဝစနံ ဝုတ္တံ၊ နနု ဘဂဝတာ ဘာသိတဝစနဿေဝ သင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗော’’တိ? ဝုစ္စတေ – ဒေသနာယ စိရဋ္ဌိတိအသမ္မောသသဒ္ဓေယျဘာဝသမ္ပာဒနတ္ထံ။ ကာလဒေသဒေသကဝတ္ထုအာဒီဟိ ဥပနိဗန္ဓိတွာ ဌပိတာ ဟိ ဒေသနာ စိရဋ္ဌိတိကာ ဟောတိ အသမ္မောသာ သဒ္ဓေယျာ စ ဒေသကာလကတ္တုဟေတုနိမိတ္တေဟိ ဥပနိဗဒ္ဓါ ဝိယ ဝေါဟာရဝိနိစ္ဆယော။ တေနေဝ စ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ဥဒါနံ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိအာဒိနာ ဒေသာဒီသု ပုစ္ဆာယ ကတာယ ဝိဿဇ္ဇနံ ကရောန္တေန ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိအာဒိနာ ဥဒါနဿ နိဒါနံ ဘာသိတန္တိ။

အပိစ သတ္ထု သမ္ပတ္တိပကာသနတ္ထံ နိဒါနဝစနံ။ တထာဂတဿ ဟိ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗရစနာနုမာနာဂမတက္ကာဘာဝတော သမ္ဗုဒ္ဓတ္တသိဒ္ဓိ။ န ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပုဗ္ဗရစနာဒီဟိ အတ္ထော အတ္ထိ သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတဉာဏစာရတာယ ဧကပ္ပမာဏတ္တာ ဉေယျဓမ္မေသု။ တထာ အာစရိယမုဋ္ဌိဓမ္မမစ္ဆရိယသာသနသာဝကာနုရာဂါဘာဝတော ခီဏာသဝတ္တသိဒ္ဓိ။ န ဟိ သဗ္ဗသော ပရိက္ခီဏာသဝဿ ကတ္ထစိပိ အာစရိယမုဋ္ဌိအာဒီနံ သမ္ဘဝေါတိ သုဝိသုဒ္ဓဿ ပရာနုဂ္ဂဟပ္ပဝတ္တိ။ ဣတိ ဒေသကဒေါသဘူတာနံ ဒိဋ္ဌိသီလသမ္ပတ္တိဒူသကာနံ အစ္စန္တံ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အဘာဝသံသူစကေဟိ ဉာဏသမ္ပဒါပဟာနသမ္ပဒါဘိဗျဉ္ဇကေဟိ စ သမ္ဗုဒ္ဓဝိသုဒ္ဓဘာဝေဟိ ပုရိမဝေသာရဇ္ဇဒွယသိဒ္ဓိ၊ တတော စ အန္တရာယိကနိယျာနိကဓမ္မေသု သမ္မောဟာဘာဝသိဒ္ဓိတော ပစ္ဆိမဝေသာရဇ္ဇဒွယသိဒ္ဓီတိ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇသမန္နာဂမော အတ္တဟိတပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ စ နိဒါနဝစနေန ပကာသိတာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ သမ္ပတ္တပရိသာယ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဌာနုပ္ပတ္တိကပ္ပဋိဘာနေန ဓမ္မဒေသနာဒီပနတော။ ဣဓ ပန ဝိမုတ္တိသုခပ္ပဋိသံဝေဒနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမနသိကာရပကာသနေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သတ္ထု သမ္ပတ္တိပကာသနတ္ထံ နိဒါနဝစန’’န္တိ။

တထာ သာသနသမ္ပတ္တိပကာသနတ္ထံ နိဒါနဝစနံ။ ဉာဏကရုဏာပရိဂ္ဂဟိတသဗ္ဗကိရိယဿ ဟိ ဘဂဝတော နတ္ထိ နိရတ္ထကာ ပဋိပတ္တိ အတ္တဟိတာ ဝါ။ တသ္မာ ပရေသံယေဝ အတ္ထာယ ပဝတ္တသဗ္ဗကိရိယဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သကလမ္ပိ ကာယဝစီမနောကမ္မံ ယထာပဝတ္တံ ဝုစ္စမာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ သတ္တာနံ အနုသာသနဋ္ဌေန သာသနံ၊ န ကဗ္ဗရစနာ။ တယိဒံ သတ္ထု စရိတံ ကာလဒေသဒေသကပရိသာပဒေသာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ တတ္ထ နိဒါနဝစနေန ယထာရဟံ ပကာသီယတိ၊ ဣဓ ပန အဘိသမ္ဗောဓိဝိမုတ္တိသုခပ္ပဋိသံဝေဒနပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမနသိကာရေနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သာသနသမ္ပတ္တိပကာသနတ္ထံ နိဒါနဝစန’’န္တိ။

အပိစ သတ္ထုနော ပမာဏဘာဝပ္ပကာသနေန သာသနဿ ပမာဏဘာဝဒဿနတ္ထံ နိဒါနဝစနံ။ သာ စဿ ပမာဏဘာဝဒဿနတာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဘဂဝါတိ ဟိ ဣမိနာ တထာဂတဿ ရာဂဒေါသမောဟာဒိသဗ္ဗကိလေသမလဒုစ္စရိတာဒိဒေါသပ္ပဟာနဒီပနေန ၊ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမဘာဝဒီပနေန စ အနညသာဓာရဏဉာဏကရုဏာဒိဂုဏဝိသေသယောဂပရိဒီပနေန၊ အယမတ္ထော သဗ္ဗထာ ပကာသိတော ဟောတီတိ ဣဒမေတ္ထ နိဒါနဝစနပ္ပယောဇနဿ မုခမတ္တဒဿနံ။

တံ ပနေတံ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ အာရဘိတွာ ယာဝ ‘‘ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ပဒံ၊ တာဝ ဣမဿ ဥဒါနဿ နိဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ တံ ယထာ ပဋိပန္နော ဘဂဝါ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ တဿ ကာယိကစေတသိကပ္ပဋိပတ္တိယာ ပကာသနတ္ထံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ သင်္ဂီတိကာလေ ဘာသိတဝစနံ။

နနု စ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီ’’တိအာဒိ ဘဂဝတော ဧဝ ဝစနံ ဘဝိတုံ အရဟတိ၊ န ဟိ သတ္ထာရံ မုဉ္စိတွာ အညော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ဒေသေတုံ သမတ္ထော ဟောတီတိ? သစ္စမေတံ၊ ယထာ ပန ဘဂဝါ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ဓမ္မသဘာဝပစ္စဝေက္ခဏဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသာကာသိ၊ တထေဝ နံ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝါနံ ဗောဓနတ္ထံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒသီဟနာဒသုတ္တာဒီသု ဒေသိတဿ စ ဝစနာနံ ဒေသိတာကာရဿ အနုကရဏဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မနသိကာရံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဘဂဝတာ ဘာသိတဿ ဣမဿ ဥဒါနဿ ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ မဟာထေရာ နိဒါနံ သင်္ဂါယိံသူတိ ယထာဝုတ္တဝစနံ သင်္ဂီတိကာရာနမေဝ ဝစနန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ဣတော ပရေသုပိ သုတ္တန္တေသု ဧသေဝ နယော။

ဧတ္ထ စ အတ္တဇ္ဈာသယော ပရဇ္ဈာသယော ပုစ္ဆာဝသိကော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ စတ္တာရော သုတ္တနိက္ခေပါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ အနေကသတအနေကသဟဿဘေဒါနိပိ သုတ္တာနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဋ္ဌာနနယေန သောဠသဝိဓတံ နာတိဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ တာနိ သဗ္ဗာနိပိ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိသုတ္တနိက္ခေပဝသေန စတုဗ္ဗိဓဘာဝံ နာတိဝတ္တန္တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ အတ္တဇ္ဈာသယဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ စ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂဘေဒေါ သမ္ဘဝတိ အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓိပုစ္ဆာနုသန္ဓိသမ္ဘဝတော၊ အတ္တဇ္ဈာသယအဋ္ဌုပ္ပတ္တီနံ အညမညံ သံသဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ နိရဝသေသော ပဋ္ဌာနနယော န သမ္ဘဝတိ။ တဒန္တောဂဓတ္တာ ဝါ သမ္ဘဝန္တာနံ သေသနိက္ခေပါနံ မူလနိက္ခေပဝသေန စတ္တာရော သုတ္တနိက္ခေပါတိ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ဝစနတ္ထော – နိက္ခိပနံ နိက္ခေပေါ၊ သုတ္တဿ နိက္ခေပေါ သုတ္တနိက္ခေပေါ၊ သုတ္တဒေသနာတိ အတ္ထော။ နိက္ခိပီယတီတိ ဝါ နိက္ခေပေါ၊ သုတ္တံ ဧဝ နိက္ခေပေါ သုတ္တနိက္ခေပေါ။ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော အတ္တဇ္ဈာသယော၊ သော အဿ အတ္ထိ ကာရဏဘူတောတိ အတ္တဇ္ဈာသယော၊ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော ဧတဿာတိ ဝါ အတ္တဇ္ဈာသယော။ ပရဇ္ဈာသယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုစ္ဆာယ ဝသော ပုစ္ဆာဝသော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆာဝသိကော။ သုတ္တဒေသနာယ ဝတ္ထုဘူတဿ အတ္ထဿ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဧဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော။ အထ ဝါ နိက္ခိပီယတိ သုတ္တံ ဧတေနာတိ နိက္ခေပေါ၊ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိ ဧဝ။ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော အတ္တဇ္ဈာသယော။ ပရေသံ အဇ္ဈာသယော ပရဇ္ဈာသယော။ ပုစ္ဆီယတီတိ ပုစ္ဆာ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော အတ္ထော။ ပုစ္ဆနဝသေန ပဝတ္တံ ဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဝစနံ ပုစ္ဆာဝသံ၊ တဒေဝ နိက္ခေပသဒ္ဒါပေက္ခာယ ပုစ္ဆာဝသိကောတိ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာ အတ္ထုပ္ပတ္တိယေဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ပရေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကာဒိကာရဏနိရပေက္ခတ္တာ အတ္တဇ္ဈာသယဿ ဝိသုံ သုတ္တနိက္ခေပဘာဝေါ ယုတ္တော ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ဓမ္မတန္တိဌပနတ္ထံ ပဝတ္တိတဒေသနတ္တာ၊ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကာနံ ပန ပရေသံ အဇ္ဈာသယပုစ္ဆာနံ ဒေသနာပဝတ္တိဟေတုဘူတာနံ ဥပ္ပတ္တိယံ ပဝတ္တိတာနံ ကထမဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အနဝရောဓော၊ ပုစ္ဆာဝသိကအဋ္ဌုပ္ပတ္တိပုဗ္ဗကာနံ ဝါ ပရဇ္ဈာသယာနုရောဓေန ပဝတ္တိတာနံ ကထံ ပရဇ္ဈာသယေ အနဝရောဓောတိ? န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။ ပရေသဉှိ အဘိနီဟာရပရိပုစ္ဆာဒိဝိနိစ္ဆယာဒိဝိနိမုတ္တဿေဝ သုတ္တန္တဒေသနာကာရဏုပ္ပာဒဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကာနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မဇာလဓမ္မဒါယာဒသုတ္တာဒီနံ ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏအာမိသုပ္ပာဒါဒိဒေသနာနိမိတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ဝုစ္စတိ၊ ပရေသံ ပုစ္ဆာယ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမေဝ နိမိတ္တံ ကတွာ ဒေသိတော ပရဇ္ဈာသယော၊ ပုစ္ဆာဝသေန ဒေသိတော ပုစ္ဆာဝသိကောတိ ပါကဋောယမတ္ထောတိ။

တတ္ထ ပဌမာဒီနိ တီဏိ ဗောဓိသုတ္တာနိ မုစလိန္ဒသုတ္တံ၊ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနသုတ္တံ၊ ပစ္စဝေက္ခဏသုတ္တံ၊ ပပဉ္စသညာသုတ္တန္တိ ဣမေသံ ဥဒါနာနံ အတ္တဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ဟုဟုင်္ကသုတ္တံ၊ ဗြာဟ္မဏဇာတိကသုတ္တံ၊ ဗာဟိယသုတ္တန္တိ ဣမေသံ ဥဒါနာနံ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါ။ ရာဇသုတ္တံ၊ သက္ကာရသုတ္တံ၊ ဥစ္ဆာဒနသုတ္တံ၊ ပိဏ္ဍပါတိကသုတ္တံ၊ သိပ္ပသုတ္တံ၊ ဂေါပါလသုတ္တံ၊ သုန္ဒရိကသုတ္တံ ၊ မာတုသုတ္တံ၊ သင်္ဃဘေဒကသုတ္တံ၊ ဥဒပါနသုတ္တံ၊ တထာဂတုပ္ပာဒသုတ္တံ၊ မောနေယျသုတ္တံ၊ ပါဋလိဂါမိယသုတ္တံ၊ ဒွေပိ ဒဗ္ဗသုတ္တာနီတိ ဧတေသံ ဥဒါနာနံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။ ပါလိလေယျသုတ္တံ၊ ပိယသုတ္တံ၊ နာဂသမာလသုတ္တံ၊ ဝိသာခါသုတ္တဉ္စာတိ ဣမေသံ ဥဒါနာနံ အတ္တဇ္ဈာသယော ပရဇ္ဈာသယော စ နိက္ခေပေါ။ သေသာနံ ဧကပညာသာယ သုတ္တာနံ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ဧဝမေတေသံ ဥဒါနာနံ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိဝသေန နိက္ခေပဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္ထ စ ယာနိ ဥဒါနာနိ ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခါ ဘာသိတာနိ၊ တာနိ တေဟိ ယထာဘာသိတသုတ္တာနိ ဝစသာ ပရိစိတာနိ မနသာနုပေက္ခိတာနိ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ကထိတာနိ။ ယာနိ ပန ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ အသမ္မုခါ ဘာသိတာနိ၊ တာနိပိ အပရဘာဂေ ဘဂဝတာ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ပုန ဘာသိတာနိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဓာရေန္တော ဘိက္ခူနဉ္စ ဝါစေန္တော အပရဘာဂေ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဥဒါနန္တွေဝ သင်္ဂဟံ အာရောပေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေန ခေါ ပန သမယေနာတိအာဒီသု တေန သမယေနာတိ စ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ခေါ ပနာတိ နိပါတော၊ တသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ ကသ္မိံ ပန သမယေ? ယံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုဝေလာယံ ဝိဟရတိ နဇ္ဇာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ ဗောဓိရုက္ခမူလေ ပဌမာဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တသ္မိံ သမယေ။ သတ္တာဟန္တိ သတ္တ အဟာနိ သတ္တာဟံ၊ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ယသ္မာ ဘဂဝါ တံ သတ္တာဟံ နိရန္တရတာယ အစ္စန္တမေဝ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝိဟာသိ၊ တသ္မာ သတ္တာဟန္တိ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဥပယောဂဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဧကပလ္လင်္ကေနာတိ ဝိသာခါပုဏ္ဏမာယ အနတ္ထင်္ဂတေယေဝ သူရိယေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကဝရေ ဝဇိရာသနေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သကိမ္ပိ အနုဋ္ဌဟိတွာ ယထာအာဘုဇိတေန ဧကေနေဝ ပလ္လင်္ကေန ။

ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော နိသိန္နော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဝိမုတ္တီတိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ၊ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တီတိ ပဉ္စ ဝိမုတ္တိယော။ တာသု ယံ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂါဒီဟိ တေဟိ တေဟိ ဂုဏင်္ဂေဟိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒီဟိ ဝိပဿနင်္ဂေဟိ စ ယာဝ တဿ တဿ အင်္ဂဿ အပရိဟာနိဝသေန ပဝတ္တိ၊ တာဝ တံတံပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စနတော ဝိမုစ္စနံ ပဟာနံ။ သေယျထိဒံ ? ဒါနေန မစ္ဆရိယလောဘာဒိတော၊ သီလေန ပါဏာတိပါတာဒိတော၊ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိတော၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌီဟိ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေန ကင်္ခါဝိတရဏေန ကထံကထီဘာဝတော၊ ကလာပသမ္မသနေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂါဟတော၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ၊ ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ၊ ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘယဒဿနေန သဘယေ အဘယသညာယ၊ အာဒီနဝဒဿနေန အဿာဒသညာယ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနေန အဘိရတိသညာယ၊ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏေန အမုစ္စိတုကမျတာယ၊ ဥပေက္ခာဉာဏေန အနုပေက္ခာယ၊ အနုလောမေန ဓမ္မဋ္ဌိတိယံ နိဗ္ဗာနေ စ ပဋိလောမဘာဝတော၊ ဂေါတြဘုနာ သင်္ခါရနိမိတ္တဘာဝတော ဝိမုစ္စနံ၊ အယံ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ နာမ။ ယံ ပန ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ ယာဝဿ အပရိဟာနိဝသေန ပဝတ္တိ၊ တာဝ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ နီဝရဏာနဉ္စေဝ၊ ဝိတက္ကာဒီနဉ္စ ပစ္စနီကဓမ္မာနံ၊ အနုပ္ပတ္တိသညိတံ ဝိမုစ္စနံ၊ အယံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ နာမ။ ယံ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ တံတံမဂ္ဂဝတော အရိယဿ သန္တာနေ ယထာရဟံ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂၇၇၊ ဝိဘ။ ၆၂၈) နယေန ဝုတ္တဿ သမုဒယပက္ခိယဿ ကိလေသဂဏဿ ပုန အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ဝိမုစ္စနံ၊ အယံ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ နာမ။ ယံ ပန ဖလက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တံ ကိလေသာနံ၊ အယံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ နာမ။ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋတ္တာ ပန သဗ္ဗသင်္ခါရဝိမုတ္တံ နိဗ္ဗာနံ၊ အယံ နိဿရဏဝိမုတ္တိ နာမ။ ဣဓ ပန ဘဂဝတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ ဖလဝိမုတ္တိ အဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော နိသိန္နော ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။

ဝိမုတ္တီတိ စ ဥပက္ကိလေသေဟိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန စိတ္တဿ ဝိမုတ္တဘာဝေါ၊ စိတ္တမေဝ ဝါ တထာ ဝိမုတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ တာယ ဝိမုတ္တိယာ ဇာတံ သမ္ပယုတ္တံ ဝါ သုခံ ဝိမုတ္တိသုခံ။ ‘‘ယာယံ၊ ဘန္တေ၊ ဥပေက္ခာ သန္တေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၈) ဝစနတော ဥပေက္ခာပိ စေတ္ထ သုခမိစ္စေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂)။ ဘဂဝါ ဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ န ဣတရံ။ အထ ဝါ ‘‘တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိအာဒီသု ယထာ သင်္ခါရဒုက္ခူပသမော သုခေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ သကလကိလေသဒုက္ခူပသမဘာဝတော အဂ္ဂဖလေ လဗ္ဘမာနာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ ဧဝ ဣဓ သုခန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တယိဒံ ဝိမုတ္တိသုခံ မဂ္ဂဝီထိယံ ကာလန္တရေတိ ဖလစိတ္တဿ ပဝတ္တိဝိဘာဂေန ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ ဧကေကဿ ဟိ အရိယမဂ္ဂဿ အနန္တရာ တဿ တဿေဝ ဝိပါကဘူတာနိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနိ တီဏိ ဒွေ ဝါ ဖလစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အနန္တရဝိပါကတ္တာ လောကုတ္တရကုသလာနံ။ ယသ္မိဉှိ ဇဝနဝါရေ အရိယမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ယဒါ ဒွေ အနုလောမာနိ၊ တဒါ တတိယံ ဂေါတြဘု၊ စတုတ္ထံ မဂ္ဂစိတ္တံ၊ တတော ပရံ တီဏိ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ယဒါ ပန တီဏိ အနုလောမာနိ၊ တဒါ စတုတ္ထံ ဂေါတြဘု၊ ပဉ္စမံ မဂ္ဂစိတ္တံ၊ တတော ပရံ ဒွေ ဖလစိတ္တာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ စတုတ္ထံ ပဉ္စမံ အပ္ပနာဝသေန ပဝတ္တတိ၊ န တတော ပရံ ဘဝင်္ဂဿ အာသန္နတ္တာ။ ကေစိ ပန ‘‘ဆဋ္ဌမ္ပိ စိတ္တံ အပ္ပေတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာသု (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၈၁၁) ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဧဝံ မဂ္ဂဝီထိယံ ဖလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကာလန္တရေ ဖလံ ပန ဖလသမာပတ္တိဝသေန ပဝတ္တံ၊ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဉ္စ ဧတေနေဝ သင်္ဂဟိတံ။ သာ ပနာယံ ဖလသမာပတ္တိ အတ္ထတော လောကုတ္တရကုသလာနံ ဝိပါကဘူတာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ အပ္ပနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ကေ တံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ကေ န သမာပဇ္ဇန္တီတိ? သဗ္ဗေပိ ပုထုဇ္ဇနာ န သမာပဇ္ဇန္တိ အနဓိဂတတ္တာ။ တထာ ဟေဋ္ဌိမာ အရိယာ ဥပရိမံ၊ ဥပရိမာပိ အရိယာ ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇန္တိယေဝ ပုဂ္ဂလန္တရဘာဝူပဂမနေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဘာဝတော။ အတ္တနော ဧဝ ဖလံ တေ တေ အရိယာ သမာပဇ္ဇန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ဖလသမာပတ္တိံ န သမာပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပရိမာ ဒွေယေဝ သမာပဇ္ဇန္တိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိဘာဝတော’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ အကာရဏံ ပုထုဇ္ဇနဿာပိ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓလောကိယသမာဓိသမာပဇ္ဇနတော။ ကိံ ဝါ ဧတ္ထ ကာရဏစိန္တာယ? ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကတမာ ဒသ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၇)၊ ကတမေ ဒသ ဂေါတြဘုဓမ္မာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၆၀) ဣမေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တတ္ထာယ သကဒါဂါမိဖလသမာပတ္တတ္ထာယာတိ တေသမ္ပိ အရိယာနံ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ အရိယာ ယထာသကံ ဖလံ သမာပဇ္ဇန္တီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ကသ္မာ ပန တေ သမာပဇ္ဇန္တီတိ? ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ။ ယထာ ဟိ ရာဇာနော ရဇ္ဇသုခံ၊ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝန္တိ၊ ဧဝံ အရိယာ ‘‘လောကုတ္တရသုခံ အနုဘဝိဿာမာ’’တိ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဣစ္ဆိတက္ခဏေ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တိ။

ကထဉ္စဿာ သမာပဇ္ဇနံ၊ ကထံ ဌာနံ၊ ကထံ ဝုဋ္ဌာနန္တိ? ဒွီဟိ တာဝ အာကာရေဟိ အဿာ သမာပဇ္ဇနံ ဟောတိ နိဗ္ဗာနတော အညဿ အာရမ္မဏဿ အမနသိကာရာ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ မနသိကာရာ။ ယထာဟ –

‘‘ဒွေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ၊ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ အမနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။

အယံ ပနေတ္ထ သမာပဇ္ဇနက္ကမော – ဖလသမာပတ္တိတ္ထိကေန အရိယသာဝကေန ရဟောဂတေန ပဋိသလ္လီနေန ဥဒယဗ္ဗယာဒိဝသေန သင်္ခါရာ ဝိပဿိတဗ္ဗာ။ တဿေဝံ ပဝတ္တာနုပုဗ္ဗဝိပဿနဿေဝ သင်္ခါရာရမ္မဏဂေါတြဘုဉာဏာနန္တရံ ဖလသမာပတ္တိဝသေန နိရောဓေ စိတ္တမပ္ပေတိ၊ ဖလသမာပတ္တိနိန္နဘာဝေန စ သေက္ခဿာပိ ဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န မဂ္ဂေါ။ ယေ ပန ဝဒန္တိ ‘‘သောတာပန္နော အတ္တနော ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သကဒါဂါမီ ဟောတိ၊ သကဒါဂါမီ စ အနာဂါမီ’’တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ဧဝံ သန္တေ အနာဂါမီ အရဟာ ဘဝိဿတိ၊ အရဟာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ သမ္ဗုဒ္ဓါတိ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ ယထာဘိနိဝေသံ ယထာဇ္ဈာသယံ ဝိပဿနာ အတ္ထံ သာဓေတီတိ သေက္ခဿာပိ ဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န မဂ္ဂေါ။ ဖလမ္ပိ တဿ သစေ အနေန ပဌမဇ္ဈာနိကော မဂ္ဂေါ အဓိဂတော၊ ပဌမဇ္ဈာနိကမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သစေ ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကော၊ ဒုတိယာဒီသု အညတရဇ္ဈာနိကမေဝါတိ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဂေါတြဘုဉာဏံ မဂ္ဂဉာဏပုရေစာရိကံ ဝိယ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ န ဟောတီတိ? ဖလဉာဏာနံ အနိယျာနိကဘာဝတော။ အရိယမဂ္ဂဓမ္မာယေဝ ဟိ နိယျာနိကာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ နိယျာနိကာ? စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ အပရိယာပန္နာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၉၅)။ တသ္မာ ဧကန္တေနေဝ နိယျာနိကဘာဝဿ ဥဘတော ဝုဋ္ဌာနဘာဝေန ပဝတ္တမာနဿ အနန္တရပစ္စယဘူတေန ဉာဏေန နိမိတ္တတော ဝုဋ္ဌိတေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာ ယုတ္တာ၊ န ပန အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ တဿ ဝိပါကဘာဝေန ပဝတ္တမာနာနံ ကိလေသာနံ အသမုစ္ဆိန္ဒနတော အနိယျာနိကတ္တာ အဝုဋ္ဌာနသဘာဝါနံ ဖလဉာဏာနံ ပုရေစာရိကဉာဏဿ ကဒါစိပိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာ ဥဘယတ္ထ အနုလောမဉာဏာနံ အတုလျာကာရတော။ အရိယမဂ္ဂဝီထိယဉှိ အနုလောမဉာဏာနိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗာနံ ထူလထူလာနံ လောဘက္ခန္ဓာဒီနံ သာတိသယံ ပဒါလနေန လောကိယဉာဏေန ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တာနိ မဂ္ဂဉာဏာနုကူလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဖလသမာပတ္တိဝီထိယံ ပန တာနိ တာနိ တေန တေန မဂ္ဂေန တေသံ တေသံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ တတ္ထ နိရုဿုက္ကာနိ ကေဝလံ အရိယာနံ ဖလသမာပတ္တိသုခသမင်္ဂိဘာဝဿ ပရိကမ္မမတ္တာနိ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ န တေသံ ကုတောစိ ဝုဋ္ဌာနသမ္ဘဝေါ၊ ယတော တေသံ ပရိယောသာနေ ဉာဏံ သင်္ခါရနိမိတ္တံ ဝုဋ္ဌာနတော နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ သိယာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ သေက္ခဿ အတ္တနော ဖလသမာပတ္တိဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ဥဒယဗ္ဗယာဒိဝသေန သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ ဝိပဿနာဉာဏာနုပုဗ္ဗာယ ဖလမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န မဂ္ဂေါတိ အယဉ္စ အတ္ထော သမတ္ထိတော ဟောတိ။ ဧဝံ တာဝ ဖလသမာပတ္တိယာ သမာပဇ္ဇနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘တယော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဌိတိယာ၊ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ မနသိကာရော၊ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈) –

ဝစနတော ပနဿာ တီဟာကာရေဟိ ဌာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ စ အဘိသင်္ခါရောတိ သမာပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ။ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ကာလေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ဟိဿာ ယာဝ သော ကာလော နာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဝုဋ္ဌာနံ န ဟောတိ။

‘‘ဒွေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အနိမိတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနဿ၊ သဗ္ဗနိမိတ္တာနဉ္စ မနသိကာရော၊ အနိမိတ္တာယ စ ဓာတုယာ အမနသိကာရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈) –

ဝစနတော ပနဿာ ဒွီဟာကာရေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနန္တိ ရူပနိမိတ္တဝေဒနာသညာသင်္ခါရဝိညာဏနိမိတ္တာနံ။ ကာမဉ္စ န သဗ္ဗာနေဝေတာနိ ဧကတော မနသိ ကရောတိ၊ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ပနေဝံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယံ ဘဝင်္ဂဿ အာရမ္မဏံ၊ တဿ မနသိကရဏေန ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ ဧဝံ အဿာ ဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တယိဒံ ဧဝမိဓ သမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနံ အရဟတ္တဖလဘူတံ –

‘‘ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထံ၊ အမတာရမ္မဏံ သုဘံ၊

ဝန္တလောကာမိသံ သန္တံ၊ သာမညဖလမုတ္တမံ’’။

ဣတိ ဝုတ္တံ သာတာတိသာတံ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ ဝိမုတ္တိသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော နိသိန္နော ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။

အထာတိ အဓိကာရတ္ထေ နိပါတော။ ခေါတိ ပဒပူရဏေ။ တေသု အဓိကာရတ္ထေန အထာတိ ဣမိနာ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒနတော အညံ အဓိကာရံ ဒဿေတိ။ ကော ပနေသောတိ? ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမနသိကာရော။ အထာတိ ဝါ ပစ္ဆာတိ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော၊ တေန ‘‘တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေနာ’’တိ ဝက္ခမာနမေဝ အတ္ထံ ဇောတေတိ။ တဿ သတ္တာဟဿာတိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ။ အစ္စယေနာတိ အပဂမေန။ တမှာ သမာဓိမှာတိ အရဟတ္တဖလသမာဓိတော။ ဣဓ ပန ဌတွာ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ သတ္တာဟာနိ ဒဿေတဗ္ဗာနီတိ ကေစိ တာနိ ဝိတ္ထာရယိံသု။ မယံ ပန တာနိ ခန္ဓကပါဌေန ဣမိဿာ ဥဒါနပါဠိယာ အဝိရောဓဒဿနမုခေန ပရတော ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ရတ္တိယာတိ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ ပဌမန္တိ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဘဂဝါ ဟိ တဿာ ရတ္တိယာ သကလမ္ပိ ပဌမံ ယာမံ တေနေဝ မနသိကာရေန ယုတ္တော အဟောသီတိ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒန္တိ ပစ္စယဓမ္မံ။ အဝိဇ္ဇာဒယော ဟိ ပစ္စယဓမ္မာ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ ကထမိဒံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ စေ? ဘဂဝတော ဝစနေန။ ဘဂဝတာ ဟိ ‘‘တသ္မာတိဟာနန္ဒ၊ ဧသေဝ ဟေတု၊ ဧတံ နိဒါနံ၊ ဧသ သမုဒယော၊ ဧသ ပစ္စယော ဇရာမရဏဿ၊ ယဒိဒံ ဇာတိ…ပေ… သင်္ခါရာနံ၊ ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၀၅ အာဒယော) ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဒယော ဟေတူတိ ဝုတ္တာ။ ယထာ ဒွါဒသ ပစ္စယာ ဒွါဒသ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါတိ။

တတြာယံ ဝစနတ္ထော – အညမညံ ပဋိစ္စ ပဋိမုခံ ကတွာ ကာရဏသမဝါယံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ သဟိတေ ဥပ္ပာဒေတီတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ အထ ဝါ ပဋိစ္စ ပစ္စေတဗ္ဗံ ပစ္စယာရဟတံ ပစ္စယံ ပဋိဂန္တွာ န ဝိနာ တေန သမ္ဗန္ဓဿ ဥပ္ပာဒေါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ စေတ္ထ သမုပ္ပာဒပဒဋ္ဌာနဝစနဝိညေယျော ဖလဿ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထတာယုတ္တော ဟေတု၊ န ပဋိစ္စသမုပ္ပတ္တိမတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ပစ္စေတုံ အရဟန္တိ နံ ပဏ္ဍိတာတိ ပဋိစ္စော၊ သမ္မာ သယမေဝ ဝါ ဥပ္ပာဒေတီတိ သမုပ္ပာဒေါ၊ ပဋိစ္စော စ သော သမုပ္ပာဒေါ စာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အနုလောမန္တိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဝိဇ္ဇာဒိကော ပစ္စယာကာရော အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စကရဏတော အနုလောမောတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အန္တံ ပါပေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ပဝတ္တိယာ ဝါ အနုလောမတော အနုလောမော၊ တံ အနုလောမံ။ သာဓုကံ မနသာကာသီတိ သက္ကစ္စံ မနသိ အကာသိ။ ယော ယော ပစ္စယဓမ္မော ယဿ ယဿ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မဿ ယထာ ယထာ ဟေတုပစ္စယာဒိနာ ပစ္စယဘာဝေန ပစ္စယော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အဝိပရီတံ အပရိဟာပေတွာ အနဝသေသတော ပစ္စဝေက္ခဏဝသေန စိတ္တေ အကာသီတိ အတ္ထော။ ယထာ ပန ဘဂဝါ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါနုလောမံ မနသာကာသိ၊ တံ သင်္ခေပေန တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဣတီတိ ဧဝံ၊ အနေန ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဟောတိ။ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ ဥပ္ပာဒါ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီတိ အဝိဇ္ဇာဒီနံ အဘာဝေ သင်္ခါရာဒီနံ အဘာဝဿ အဝိဇ္ဇာဒီနံ နိရောဓေ သင်္ခါရာဒီနံ နိရောဓဿ စ ဒုတိယတတိယသုတ္တဝစနေန ဧတသ္မိံ ပစ္စယလက္ခဏေ နိယမော ဒဿိတော ဟောတိ – ဣမသ္မိံ သတိ ဧဝ၊ နာသတိ။ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဧဝ၊ နာနုပ္ပာဒါ။ အနိရောဓာ ဧဝ၊ န နိရောဓာတိ။ တေနေတံ လက္ခဏံ အန္တောဂဓနိယမံ ဣဓ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နိရောဓောတိ စ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ဝိရာဂါဓိဂမေန အာယတိံ အနုပ္ပာဒေါ အပ္ပဝတ္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိ။ နိရောဓနိရောဓီ စ ဥပ္ပာဒနိရောဓီဘာဝေန ဝုတ္တော ‘‘ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။

တေနေတံ ဒဿေတိ – အနိရောဓော ဥပ္ပာဒေါ နာမ၊ သော စေတ္ထ အတ္ထိဘာဝေါတိပိ ဝုစ္စတီတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတီ’’တိ ဣဒမေဝ ဟိ လက္ခဏံ ပရိယာယန္တရေန ‘‘ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝဒန္တေန ပရေန ပုရိမံ ဝိသေသိတံ ဟောတိ။ တသ္မာ န ဓရမာနတံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ဣမသ္မိံ သတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အထ ခေါ မဂ္ဂေန အနိရုဒ္ဓဘာဝဉ္စာတိ ဝိညာယတိ။ ယသ္မာ စ ‘‘ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ ဒွိဓာပိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ လက္ခဏဿ နိဒ္ဒေသံ ဝဒန္တေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ တွေဝ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိနာ နိရောဓော ဧဝ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ နတ္ထိဘာဝေါပိ နိရောဓော ဧဝါတိ နတ္ထိဘာဝဝိရုဒ္ဓါ အတ္ထိဘာဝေါ အနိရောဓောတိ ဒဿိတံ ဟောတိ။ တေန အနိရောဓသင်္ခါတေန အတ္ထိဘာဝေန ဥပ္ပာဒံ ဝိသေသေတိ။ တတော န ဣဓ အတ္ထိဘာဝမတ္တံ ဥပ္ပာဒေါတိ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ အနိရောဓသင်္ခါတော အတ္ထိဘာဝေါ စာတိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတောတိ။ ဧဝမေတံ လက္ခဏဒွယဝစနံ အညမညဝိသေသနဝိသေသိတဗ္ဗဘာဝေန သာတ္ထကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကော ပနာယံ အနိရောဓော နာမ၊ ယော ‘‘အတ္ထိဘာဝေါ၊ ဥပ္ပာဒေါ’’တိ စ ဝုစ္စတီတိ? အပ္ပဟီနဘာဝေါ စ၊ အနိဗ္ဗတ္တိတဖလာရဟတာပဟာနေဟိ ဖလာနုပ္ပာဒနာရဟတာ စ။ ယေ ဟိ ပဟာတဗ္ဗာ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ တေသံ အရိယမဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃာဋိတဘာဝေါ စ။ ယေ ပန န ပဟာတဗ္ဗာ ကုသလာဗျာကတာ ဓမ္မာ၊ ယာနိ တေသု သံယောဇနာနိ အခီဏာသဝါနံ တေသံ အပရိက္ခီဏတာ စ။ အသမုဂ္ဃာဋိတာနုသယတာယ ဟိ သသံယောဇနာ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ။ တထာ စ ဝုတ္တံ –

‘‘ယာယ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတဿ ဗာလဿ ယာယ စ တဏှာယ သမ္ပယုတ္တဿ အယံ ကာယော သမုဒါဂတော၊ သာ စေဝ အဝိဇ္ဇာ ဗာလဿ အပ္ပဟီနာ၊ သာ စ တဏှာ အပရိက္ခီဏာ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော အစရိ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ၊ တသ္မာ ဗာလော ကာယဿ ဘေဒါ ကာယူပဂေါ ဟောတိ၊ သော ကာယူပဂေါ သမာနော န ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာ ဇရာမရဏေနာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၉)။

ခီဏသံယောဇနာနံ ပန အဝိဇ္ဇာယ အဘာဝတော သင်္ခါရာနံ၊ တဏှုပါဒါနာနံ အဘာဝတော ဥပါဒါနဘဝါနံ အသမ္ဘဝေါတိ ဝဋ္ဋဿ ဥပစ္ဆေဒေါ ပညာယိဿတီတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ဆန္နံ တွေဝ၊ ဖဂ္ဂုဏ၊ ဖဿာယတနာနံ အသေသဝိရာဂနိရောဓာ ဖဿနိရောဓော၊ ဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂)။

န ဟိ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမတော ဥဒ္ဓံ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ သဠာယတနာဒီနံ အပ္ပဝတ္တိ။ အထ ခေါ နတ္ထိတာ နိရောဓသဒ္ဒဝစနီယတာ ခီဏသံယောဇနတာတိ နိရောဓော ဝုတ္တော။ အပိစ စိရကတမ္ပိ ကမ္မံ အနိဗ္ဗတ္တိတဖလတာယ အပ္ပဟီနာဟာရတာယ စ ဖလာရဟံ သန္တံ ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ န နိဗ္ဗတ္တိတဖလံ ၊ နာပိ ပဟီနာဟာရန္တိ။ ဖလုပ္ပတ္တိပစ္စယာနံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရာဒီနံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဖလာရဟဘာဝေါ အနိရောဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အနိရုဒ္ဓဘာဝေနေဝ ဟိ ယေန ဝိနာ ဖလံ န သမ္ဘဝတိ၊ တံ ကာရဏံ အတီတန္တိပိ ဣမသ္မိံ သတီတိ ဣမိနာ ဝစနေန ဝုတ္တံ။ တတောယေဝ စ အဝုသိတဗြဟ္မစရိယဿ အပ္ပဝတ္တိဓမ္မတံ အနာပန္နော ပစ္စယုပ္ပာဒေါ ကာလဘေဒံ အနာမသိတွာ အနိဝတ္တနာယ ဧဝ ဣမဿ ဥပ္ပာဒါတိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ အဝသေသပစ္စယသမဝါယေ အဝိဇ္ဇမာနဿပိ ဝိဇ္ဇမာနဿ ဝိယ ပဂေဝ ဝိဇ္ဇမာနဿ ယာ ဖလုပ္ပတ္တိအဘိမုခတာ၊ သာ ဣမဿ ဥပ္ပာဒါတိ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ တတော ဖလံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဒဝတ္ထံ ကာရဏံ ဖလဿ ဥပ္ပာဒနဘာဝေန ဥဋ္ဌိတံ ဥပ္ပတိတံ နာမ ဟောတိ၊ န ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အတဒဝတ္ထန္တိ တဒဝတ္ထတာ ဥပ္ပာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ သတီတိ ဣမိနာ ဝိဇ္ဇမာနတာမတ္တေန ပစ္စယဘာဝံ ဝဒန္တော အဗျာပါရတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပာဒါတိ ဥပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အသဗ္ဗကာလဘာဝိတံ ဖလုပ္ပတ္တိအဘိမုခတဉ္စ ဒီပေန္တော အနိစ္စတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ‘‘သတိ၊ နာသတိ၊ ဥပ္ပာဒါ၊ န နိရောဓာ’’တိ ပန ဟေတုအတ္ထေဟိ ဘုမ္မနိဿက္ကဝစနေဟိ သမတ္ထိတံ နိဒါနသမုဒယဇာတိပဘဝဘာဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ဒဿေတိ။ ဟေတုအတ္ထတာ စေတ္ထ ဘုမ္မဝစနေ ယဿ ဘာဝေ တဒဝိနာဘာဝိဖလဿ ဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ တတ္ထ ပဝတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ယထာ ‘‘အဓနာနံ ဓနေ အနနုပ္ပဒီယမာနေ ဒါလိဒ္ဒိယံ ဝေပုလ္လံ အဂမာသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၉၁) စ ‘‘နိပ္ဖန္နေသု သဿေသု သုဘိက္ခံ ဇာယတီ’’တိ စ။ နိဿက္ကဝစနဿာပိ ဟေတုအတ္ထတာ ဖလဿ ပဘဝေ ပကတိယဉ္စ ပဝတ္တိတော ယထာ ‘‘ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ၊ အဗ္ဗုဒါ ဇာယတီ ပေသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅) စ ‘‘ဟိမဝတာ ဂင်္ဂါ ပဘဝန္တိ၊ သိင်္ဂတော သရော ဇာယတီ’’တိ စ။ အဝိဇ္ဇာဒိဘာဝေ စ တဒဝိနာဘာဝေန သင်္ခါရာဒိဘာဝေါ လက္ခီယတိ၊ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ စ သင်္ခါရာဒယော ပဘဝန္တိ ပကရိယန္တိ စာတိ တေ တေသံ ပဘဝေါ ပကတိ စ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒီပနတ္ထံ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ’’တိ ဟေတုအတ္ထေ ဘုမ္မနိဿက္ကနိဒ္ဒေသာ ကတာတိ။

ယသ္မာ စေတ္ထ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ သင်္ခေပေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိကော နိဒ္ဒေသော၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တော အတ္ထိဘာဝေါ ဥပ္ပာဒေါ စ တေသံ တေသံ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေါတိ ဝိညာယတိ။ န ဟိ အနိရုဒ္ဓတာသင်္ခါတံ အတ္ထိဘာဝံ ဥပ္ပာဒဉ္စ အနိဝတ္တသဘာဝတာသင်္ခါတံ ဥဒယာဝတ္ထတာသင်္ခါတံ ဝါ ‘‘သတိ ဧဝ၊ နာသတိ၊ ဥပ္ပာဒါ ဧဝ၊ န နိရောဓာ’’တိ အန္တောဂဓနိယမေဟိ ဝစနေဟိ အဘိဟိတံ မုဉ္စိတွာ အညော ပစ္စယဘာဝေါ နာမ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တော အတ္ထိဘာဝေါ ဥပ္ပာဒေါ စ ပစ္စယဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေပိ ပဋ္ဌာနေ အာဂတာ ဟေတုအာဒယော စတုဝီသတိ ပစ္စယာ၊ တေပိ ဧတဿေဝ ပစ္စယဘာဝဿ ဝိသေသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ ယထာ ဝိတ္ထာရေန အနုလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသိ အကာသိ၊ တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ ယော အယန္တိ အတ္ထော။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာတိအာဒီသု အဝိန္ဒိယံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိန္ဒိယံ ကာယသုစရိတာဒိံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဓမ္မာနံ အဝိပရီတသဘာဝံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ ဘဝါဒီသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ အဝိဇ္ဇမာနေသု ဇဝတိ ဝိဇ္ဇမာနေသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ၊ ဝိဇ္ဇာယ ပဋိပက္ခာတိ အဝိဇ္ဇာ၊ သာ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိစ္စ န ဝိနာ ဖလံ ဧတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စာတိ ပစ္စယော၊ ဥပကာရကတ္ထော ဝါ ပစ္စယော။ အဝိဇ္ဇာ စ သာ ပစ္စယော စာတိ အဝိဇ္ဇာပစ္စယော၊ တသ္မာ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ။ သင်္ခရောန္တီတိ သင်္ခါရာ၊ လောကိယကုသလာကုသလစေတနာ၊ သာ ပုညာပုညာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရဝသေန တိဝိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ၊ တံ လောကိယဝိပါကဝိညာဏဝသေန ဒွတ္တိံသဝိဓံ။ နမတီတိ နာမံ၊ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယံ။ ရုပ္ပတီတိ ရူပံ၊ ဘူတရူပံ စက္ခာဒိဥပါဒါရူပဉ္စ။ အာယတတိ အာယတဉ္စ သံသာရဒုက္ခံ နယတီတိ အာယတနံ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ဒွါရဝသေန ဆဗ္ဗိဓံ၊ ဝိပါကဝသေန ဂဟဏေ ဆတ္တိံသဝိဓံ။ ပရိတဿတီတိ တဏှာ၊ သာ ကာမတဏှာဒိဝသေန သင်္ခေပတော တိဝိဓာ၊ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌုတ္တရသတဝိဓာ စ။ ဥပါဒီယတီတိ ဥပါဒါနံ၊ တံ ကာမုပါဒါနာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။ ဘဝတိ ဘာဝယတိ စာတိ ဘဝေါ၊ သော ကမ္မူပပတ္တိဘေဒတော ဒုဝိဓော။ ဇနနံ ဇာတိ။ ဇီရဏံ ဇရာ။ မရန္တိ တေနာတိ မရဏံ။ သောစနံ သောကော။ ပရိဒေဝနံ ပရိဒေဝေါ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ၊ ဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိဝသေန ဒွေဓာ ခဏတီတိ ဒုက္ခံ။ ဒုမနဿ ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ။ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော။ သမ္ဘဝန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ သောကာဒီဟိယေဝ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗပဒေဟိ ‘‘သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပဒဿ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ သမ္ဘဝန္တီ’’တိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

တတ္ထ အညာဏလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ၊ သမ္မောဟနရသာ၊ ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အာသဝပဒဋ္ဌာနာ။ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏာ သင်္ခါရာ၊ အာယူဟနရသာ၊ သံဝိဒဟနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အဝိဇ္ဇာပဒဋ္ဌာနာ။ ဝိဇာနနလက္ခဏံ ဝိညာဏံ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမရသံ၊ ပဋိသန္ဓိပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ သင်္ခါရပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝတ္ထာရမ္မဏပဒဋ္ဌာနံ ဝါ။ နမနလက္ခဏံ နာမံ၊ သမ္ပယောဂရသံ၊ အဝိနိဗ္ဘောဂပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဝိညာဏပဒဋ္ဌာနံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ၊ ဝိကိရဏရသံ၊ အပ္ပဟေယျဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ဝိညာဏပဒဋ္ဌာနံ။ အာယတနလက္ခဏံ သဠာယတနံ၊ ဒဿနာဒိရသံ၊ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ နာမရူပပဒဋ္ဌာနံ။ ဖုသနလက္ခဏော ဖဿော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ သင်္ဂတိပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ သဠာယတနပဒဋ္ဌာနော။ အနုဘဝနလက္ခဏာ ဝေဒနာ၊ ဝိသယရသသမ္ဘောဂရသာ၊ သုခဒုက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဖဿပဒဋ္ဌာနာ။ ဟေတုဘာဝလက္ခဏာ တဏှာ၊ အဘိနန္ဒနရသာ၊ အတိတ္တိဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဝေဒနာပဒဋ္ဌာနာ။ ဂဟဏလက္ခဏံ ဥပါဒါနံ၊ အမုဉ္စနရသံ၊ တဏှာဒဠှတ္တဒိဋ္ဌိပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ တဏှာပဒဋ္ဌာနံ။ ကမ္မကမ္မဖလလက္ခဏော ဘဝေါ၊ ဘဝနဘာဝနရသော၊ ကုသလာကုသလာဗျာကတပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ဥပါဒါနပဒဋ္ဌာနော။ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပဌမာဘိနိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏာ ဇာတိ၊ နိယျာတနရသာ၊ အတီတဘဝတော ဣဓုပ္ပန္နပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဒုက္ခဝိစိတ္တတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။ ခန္ဓပရိပါကလက္ခဏာ ဇရာ၊ မရဏူပနယနရသာ၊ ယောဗ္ဗနဝိနာသပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ စုတိလက္ခဏံ မရဏံ ၊ ဝိသံယောဂရသံ၊ ဂတိဝိပ္ပဝါသပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏော သောကော၊ စေတသော နိဇ္ဈာနရသော၊ အနုသောစနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ လာလပ္ပနလက္ခဏော ပရိဒေဝေါ၊ ဂုဏဒေါသပရိကိတ္တနရသော၊ သမ္ဘမပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ကာယပီဠနလက္ခဏံ ဒုက္ခံ၊ ဒုပ္ပညာနံ ဒေါမနဿကရဏရသံ၊ ကာယိကာဗာဓပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ စိတ္တပီဠနလက္ခဏံ ဒေါမနဿံ၊ မနောဝိဃာတနရသံ၊ မာနသဗျာဓိပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ စိတ္တပရိဒဟနလက္ခဏော ဥပါယာသော၊ နိတ္ထုနနရသော၊ ဝိသာဒပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဧဝမေတေ အဝိဇ္ဇာဒယော လက္ခဏာဒိတောပိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နံ ဝိနိစ္ဆယံ ဣစ္ဆန္တေန သမ္မောဟဝိနောဒနိယာ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၅) ဝိဘင်္ဂဋ္ဌကထာယ ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧဝန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌဿ နိဒဿနံ၊ တေန အဝိဇ္ဇာဒီဟေဝ ကာရဏေဟိ၊ န ဣဿရနိမ္မာနာဒီဟီတိ ဒဿေတိ။ ဧတဿာတိ ယထာဝုတ္တဿ။ ကေဝလဿာတိ အသမ္မိဿဿ သကလဿ ဝါ။ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿာတိ ဒုက္ခသမူဟဿ၊ န သတ္တဿ၊ နာပိ ဇီဝဿ၊ နာပိ သုဘသုခါဒီနံ။ သမုဒယော ဟောတီတိ နိဗ္ဗတ္တိ သမ္ဘဝတိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ယွာယံ အဝိဇ္ဇာဒိဝသေန သင်္ခါရာဒိကဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ သဗ္ဗာကာရေန ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ တာယံ ဝေလာယန္တိ တာယံ တဿ အတ္ထဿ ဝိဒိတဝေလာယံ။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမံ တသ္မိံ အတ္ထေ ဝိဒိတေ ဟေတုနော စ ဟေတုသမုပ္ပန္နဓမ္မဿ စ ပဇာနနာယ အာနုဘာဝဒီပကံ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တီ’’တိအာဒိကံ သောမနဿသမ္ပယုတ္တဉာဏသမုဋ္ဌာနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တဿတ္ထော – ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ဟဝေတိ ဗျတ္တန္တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ ကေစိ ပန ‘‘ဟဝေတိ အာဟဝေ ယုဒ္ဓေ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေနာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၄၀) ဝစနတော ကိလေသမာရေန ယုဇ္ဈနသမယေတိ တေသံ အဓိပ္ပာယော။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မာတိ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ အထ ဝါ ပါတုဘဝန္တီတိ ပကာသေန္တိ၊ အဘိသမယဝသေန ဗျတ္တာ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မာတိ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ၊ အာတာပေါ ဝုစ္စတိ ကိလေသသန္တာပနဋ္ဌေန ဝီရိယံ။ အာတာပိနောတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝတော။ ဈာယတောတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန ဈာယန္တဿ။ ဗြာဟ္မဏဿာတိ ဗာဟိတပါပဿ ခီဏာသဝဿ။ အထဿ ကင်္ခါ ဝပယန္တိ သဗ္ဗာတိ အထဿ ဧဝံ ပါတုဘူတဓမ္မဿ ယာ ဧတာ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဖုသတီတိ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) နယေန၊ ‘‘ကတမံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇရာမရဏံ၊ ကဿ စ ပနိဒံ ဇရာမရဏန္တိ။ နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) နယေန ပစ္စယာကာရေ ကင်္ခါ ဝုတ္တာ၊ ယာ စ ပစ္စယာကာရဿေဝ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သောဠသ ကင်္ခါ အာဂတာ။ တာ သဗ္ဗာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကသ္မာ? ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မံ၊ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒိကေန ဟေတုနာ သဟေတုကံ ဣမံ သင်္ခါရာဒိကံ ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဓမ္မံ ပဇာနာတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈီတိ။

ကဒါ ပနဿ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စတုသစ္စဓမ္မာ ဝါ ပါတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပကာသေန္တိ ဝါ? ဝိပဿနာမဂ္ဂဉာဏေသု ။ တတ္ထ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယုတ္တာ သတိအာဒယော ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ ယထာရဟံ အတ္တနော ဝိသယေသု တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန သုဘသညာဒိကေ ပဇဟန္တာ ကာယာနုပဿနာဒိဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန တေ နိဗ္ဗာနမာလမ္ဗိတွာ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဋိပက္ခေ ပဇဟန္တာ စတူသုပိ အရိယသစ္စေသု အသမ္မောဟပ္ပဋိဝေဓသာဓနဝသေန သကိဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အရိယသစ္စဓမ္မာနံ ပန လောကိယာနံ ဝိပဿနာက္ခဏေ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏကရဏဝသေန၊ လောကုတ္တရာနံ တဒဓိမုတ္တတာဝသေန၊ မဂ္ဂက္ခဏေ နိရောဓသစ္စဿ အာရမ္မဏာဘိသမယဝသေန၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကိစ္စာဘိသမယဝသေန ပါကဋဘာဝတော ပကာသနဋ္ဌေန ပါတုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဣတိ ဘဂဝါ သတိပိ သဗ္ဗာကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာနံ အတ္တနော ဉာဏဿ ပါကဋဘာဝေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ဝိပဿနာဘိနိဝေသဿ ကတတ္တာ နိပုဏဂမ္ဘီရသုဒုဒ္ဒသတာယ ပစ္စယာကာရဿ တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပန္နဗလဝသောမနဿော ပဋိပက္ခသမုစ္ဆေဒဝိဘာဝနေန သဒ္ဓိံ အတ္တနော တဒဘိသမယာနုဘာဝဒီပကမေဝေတ္ထ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ။

အယမ္ပိဥဒါနော ဝုတ္တော ဘဂဝတာ ဣတိ မေ သုတန္တိ အယံ ပါဠိ ကေသုစိယေဝ ပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ အယမ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေါ ‘‘ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ၊ အယမ္ပိ ပါရာဇိကော ဟောတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ တေန ဥပရိမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဝုတ္တောတိ အယံ ဝုတ္တသဒ္ဒေါ ကေသောဟာရဏဝပ္ပနဝါပသမီကရဏဇီဝိတဝုတ္တိပမုတ္တဘာဝပါဝစနဘာဝေန ပဝတ္တန အဇ္ဈေနကထနာဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟေသ ‘‘ကာပဋိကော မာဏဝေါ ဒဟရော ဝုတ္တသိရော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၄၂၆) ကေသောဟာရဏေ အာဂတော။

‘‘ဂါဝေါ တဿ ပဇာယန္တိ၊ ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဝိရူဟတိ၊

ဝုတ္တာနံ ဖလမသ္နာတိ၊ ယော မိတ္တာနံ န ဒုဗ္ဘတီ’’တိ။ –

အာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၉) ဝပ္ပနေ။ ‘‘နော စ ခေါ ပဋိဝုတ္တ’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၈၉) အဋ္ဌဒဏ္ဍကာဒီဟိ ဝါပသမီကရဏေ။ ‘‘ပန္နလောမော ပရဒတ္တဝုတ္တော မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရာမီ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၃၃၂) ဇီဝိတဝုတ္တိယံ။ ‘‘ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္တာယာ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၉၂) ဗန္ဓနတော ပမုတ္တဘာဝေ။ ‘‘ဂီတံ ဝုတ္တံ သမီဟိတ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၈၅) ပါဝစနဘာဝေန ပဝတ္တိတေ။ ‘‘ဝုတ္တော ပါရာယဏော’’တိအာဒီသု အဇ္ဈေနေ။ ‘‘ဝုတ္တံ ခေါ ပနေတံ ဘဂဝတာ ‘ဓမ္မဒါယာဒါ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ’’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀) ကထနေ။ ဣဓာပိ ကထနေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန အယမ္ပိ ဥဒါနော ဘာသိတောတိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ဧဝံ။ မေ သုတန္တိ ပဒဒွယဿ အတ္ထော နိဒါနဝဏ္ဏနာယံ သဗ္ဗာကာရတော ဝုတ္တောယေဝ။ ပုဗ္ဗေ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ နိဒါနဝသေန ဝုတ္တောယေဝ ဟိ အတ္ထော ဣဓ နိဂမနဝသေန ‘‘ဣတိ မေ သုတ’’န္တိ ပုန ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဿေဝ ဟိ အတ္ထဿ ပုန ဝစနံ နိဂမနန္တိ။ ဣတိသဒ္ဒဿ အတ္ထုဒ္ဓါရော ဧဝံ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထတာယ ‘‘ဧဝံ မေ သုတ’’န္တိ ဧတ္ထ ဝိယ၊ အတ္ထယောဇနာ စ ဣတိဝုတ္တကဝဏ္ဏနာယ အမှေဟိ ပကာသိတာယေဝါတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ ခုဒ္ဒကနိကာယဋ္ဌကထာယ

ဥဒါနသံဝဏ္ဏနာပဌမဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂။ ဒုတိယေ ပဋိလောမန္တိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော အဝိဇ္ဇာဒိကောယေဝ ပစ္စယာကာရော အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈမာနော အတ္တနော ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ အကရဏတော ပဋိလောမောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဝတ္တိယာ ဝါ ဝိလောမနတော ပဋိလောမော၊ အန္တတော ပန မဇ္ဈတော ဝါ ပဋ္ဌာယ အာဒိံ ပါပေတွာ အဝုတ္တတ္တာ ဣတော အညေနတ္ထေနေတ္ထ ပဋိလောမတာ န ယုဇ္ဇတိ။ ပဋိလောမန္တိ စ ‘‘ဝိသမံ စန္ဒသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတီတိ ဣမသ္မိံ အဝိဇ္ဇာဒိကေ ပစ္စယေ အသတိ မဂ္ဂေန ပဟီနေ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ န ဟောတိ နပ္ပဝတ္တတိ။ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီတိ ဣမဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဿ ပစ္စယဿ နိရောဓာ မဂ္ဂေန အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတတ္တာ ဣဒံ သင်္ခါရာဒိကံ ဖလံ နိရုဇ္ဈတိ၊ နပ္ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဣဓာပိ ယထာ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘ဣမသ္မိံ သတိယေဝ၊ နာသတိ၊ ဣမဿ ဥပ္ပာဒါ ဧဝ၊ န နိရောဓာ’’တိ အန္တောဂဓနိယမတာ ဒဿိတာ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ အသတိယေဝ၊ န သတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဧဝ၊ န ဥပ္ပာဒါတိ အန္တောဂဓနိယမတာလက္ခဏာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဌမဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ယထာ ဘဂဝါ ပဋိလောမပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသိ အကာသိ၊ တံ သင်္ခေပေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေတုံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာတိ အရိယမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ အနဝသေသနိရောဓာ၊ အနုသယပ္ပဟာနဝသေန အဂ္ဂမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာယ အစ္စန္တသမုဂ္ဃာဋတောတိ အတ္ထော။ ယဒိပိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ပဟီယမာနာ အဝိဇ္ဇာ အစ္စန္တသမုဂ္ဃာဋဝသေနေဝ ပဟီယတိ၊ တထာပိ န အနဝသေသတော ပဟီယတိ။ အပါယဂါမိနိယာ ဟိ အဝိဇ္ဇာ ပဌမမဂ္ဂေန ပဟီယတိ။ တထာ သကိဒေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗတ္ထ စ အနရိယဘူမိယံ ဥပပတ္တိပစ္စယဘူတာ အဝိဇ္ဇာ ယထာက္ကမံ ဒုတိယတတိယမဂ္ဂေဟိ ပဟီယတိ၊ န ဣတရာတိ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟိ သာ အနဝသေသံ ပဟီယတီတိ။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သင်္ခါရာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟောတိ။ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါနံ ပန သင်္ခါရာနံ နိရောဓာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏာဒီနဉ္စ နိရောဓာ နာမရူပါဒီနိ နိရုဒ္ဓါနိ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိအာဒိံ ဝတွာ ‘‘ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

အပိစေတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော’’တိ ဧတ္တာဝတာပိ သကလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အနဝသေသတော နိရောဓော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ တထာပိ ယထာ အနုလောမေ ယဿ ယဿ ပစ္စယဓမ္မဿ အတ္ထိတာယ ယော ယော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော န နိရုဇ္ဈတိ ပဝတ္တတိ ဧဝါတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တပ္ပဋိပက္ခတော တဿ တဿ ပစ္စယဓမ္မဿ အဘာဝေ သော သော ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော နိရုဇ္ဈတိ နပ္ပဝတ္တတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဣဓ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော၊ သင်္ခါရနိရောဓာ ဝိညာဏနိရောဓော…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန အနုလောမေ ဝိယ ကာလတ္တယပရိယာပန္နဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓဒဿနတ္ထံ။ အနာဂတဿေဝ ဟိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ နိရောဓော ဣစ္ဆိတောတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ယွာယံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာဒိဝသေန သင်္ခါရာဒိကဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သဗ္ဗာကာရေန ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဝိဒိတေ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သင်္ခါရနိရောဓော’’တိ ဧဝံ ပကာသိတဿ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာနံ ခယဿ အဝဗောဓာနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အတ္ထော။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒီနံ ပစ္စယာနံ အနုပ္ပာဒနိရောဓသင်္ခါတံ ခယံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တသ္မာ ဧတဿ ဝုတ္တနယေန အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ စတုသစ္စဓမ္မာ ဝါ ပါတုဘဝန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ပကာသေန္တိ ဝါ။ အထ ယာ ပစ္စယနိရောဓဿ သမ္မာ အဝိဒိတတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပဘေဒါ ကင်္ခါ၊ တာ သဗ္ဗာပိ ဝပယန္တိ နိရုဇ္ဈန္တီတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ တတိယေ အနုလောမပဋိလောမန္တိ အနုလောမဉ္စ ပဋိလောမဉ္စ၊ ယထာဝုတ္တအနုလောမဝသေန စေဝ ပဋိလောမဝသေန စာတိ အတ္ထော။ နနု စ ပုဗ္ဗေပိ အနုလောမဝသေန ပဋိလောမဝသေန စ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ မနသိကာရပ္ပဝတ္တိ သုတ္တဒွယေ ဝုတ္တာ၊ ဣဓ ကသ္မာ ပုနပိ တဒုဘယဝသေန မနသိကာရပ္ပဝတ္တိ ဝုစ္စတီတိ? တဒုဘယဝသေန တတိယဝါရံ တတ္ထ မနသိကာရဿ ပဝတ္တိတတ္တာ။ ကထံ ပန တဒုဘယဝသေန မနသိကာရော ပဝတ္တိတော? န ဟိ သက္ကာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အနုလောမပဋိလောမံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မနသိကာရံ ပဝတ္တေတုန္တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘တဒုဘယံ ဧကဇ္ဈံ မနသာကာသီ’’တိ၊ အထ ခေါ ဝါရေန။ ဘဂဝါ ဟိ ပဌမံ အနုလောမဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသိ ကရိတွာ တဒနုရူပံ ပဌမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ပဋိလောမဝသေန တံ မနသိ ကရိတွာ တဒနုရူပမေဝ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တတိယဝါရေ ပန ကာလေန အနုလောမံ ကာလေန ပဋိလောမံ မနသိကရဏဝသေန အနုလောမပဋိလောမံ မနသိ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနုလောမပဋိလောမန္တိ အနုလောမဉ္စ ပဋိလောမဉ္စ၊ ယထာဝုတ္တအနုလောမဝသေန စေဝ ပဋိလောမဝသေန စာ’’တိ။ ဣမိနာ မနသိကာရဿ ပဂုဏဗလဝဘာဝေါ စ ဝသီဘာဝေါ စ ပကာသိတော ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနုလောမံ မနသိ ကရိဿာမိ၊ ပဋိလောမံ မနသိ ကရိဿာမိ၊ အနုလောမပဋိလောမံ မနသိ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာနံ ပုဗ္ဗာဘောဂါနံ ဝသေန နေသံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ အဝိဇ္ဇာယ တွေဝါတိ အဝိဇ္ဇာယ တု ဧဝ။ အသေသဝိရာဂနိရောဓာတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန မဂ္ဂေန အသေသနိရောဓာ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အနဝသေသအနုပ္ပာဒပ္ပဟာနာတိ အတ္ထော။ သင်္ခါရနိရောဓောတိ သဗ္ဗေသံ သင်္ခါရာနံ အနဝသေသံ အနုပ္ပာဒနိရောဓော။ ဟေဋ္ဌိမေန ဟိ မဂ္ဂတ္တယေန ကေစိ သင်္ခါရာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ကေစိ န နိရုဇ္ဈန္တိ အဝိဇ္ဇာယ သာဝသေသနိရောဓာ။ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ပနဿာ အနဝသေသနိရောဓာ န ကေစိ သင်္ခါရာ န နိရုဇ္ဈန္တီတိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ယွာယံ အဝိဇ္ဇာဒိဝသေန သင်္ခါရာဒိကဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော နိရောဓော စ အဝိဇ္ဇာဒီနံ သမုဒယာ နိရောဓာ စ ဟောတီတိ ဝုတ္တော၊ သဗ္ဗာကာရေန ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဣဒံ ယေန မဂ္ဂေန ယော ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယနိရောဓသင်္ခါတော အတ္ထော ကိစ္စဝသေန အာရမ္မဏကိရိယာယ စ ဝိဒိတော၊ တဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာနုဘာဝဒီပကံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အတ္ထော။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ၊ တဒါ သော ဗြာဟ္မဏော တေဟိ ဥပ္ပန္နေဟိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေဟိ ယဿ ဝါ အရိယမဂ္ဂဿ စတုသစ္စဓမ္မာ ပါတုဘူတာ ၊ တေန အရိယမဂ္ဂေန ဝိဓူပယံ တိဋ္ဌတိ မာရသေနံ၊ ‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၄၃၈၊ မဟာနိ။ ၂၈၊ စူဠနိ။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၇) နယေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ မာရသေနံ ဝိဓူပယန္တော ဝိဓမေန္တော ဝိဒ္ဓံသေန္တော တိဋ္ဌတိ။ ကထံ? သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခံ၊ ယထာ သူရိယော အဗ္ဘုဂ္ဂတော အတ္တနော ပဘာယ အန္တလိက္ခံ ဩဘာသေန္တောဝ အန္ဓကာရံ ဝိဓမေန္တော တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ သောပိ ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော တေဟိ ဓမ္မေဟိ တေန ဝါ အရိယမဂ္ဂေန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တောဝ မာရသေနံ ဝိဓူပယန္တော တိဋ္ဌတီတိ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ ပဌမံ ပစ္စယာကာရပဇာနနဿ၊ ဒုတိယံ ပစ္စယက္ခယာဓိဂမဿ၊ တတိယံ အရိယမဂ္ဂဿ အာနုဘာဝပ္ပကာသနာနိ ဣမာနိ တီဏိ ဥဒါနာနိ တီသု ယာမေသု ဘာသိတာနိ။ ကတရာယ ရတ္တိယာ? အဘိသမ္ဗောဓိတော သတ္တမာယ ရတ္တိယာ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိယာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ နာနာနယေဟိ တေဘူမကသင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ‘‘ဣဒါနိ အရုဏော ဥဂ္ဂမိဿတီ’’တိ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိ၊ သဗ္ဗညုတပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝ စ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆီတိ။ တတော တေနေဝ ပလ္လင်္ကေန ဗောဓိရုက္ခမူလေ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေန္တော သမ္ပတ္တာယ ပါဋိပဒရတ္တိယာ တီသု ယာမေသု ဝုတ္တနယေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ မနသိ ကရိတွာ ယထာက္ကမံ ဣမာနိ ဥဒါနာနိ ဥဒါနေသိ။

ခန္ဓကေ ပန တီသုပိ ဝါရေသု ‘‘ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ အနုလောမပဋိလောမံ မနသာကာသီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁) အာဂတတ္တာ ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ‘‘တီသုပိ ယာမေသု ဧဝံ မနသိ ကတွာ ပဌမံ ဥဒါနံ ပစ္စယာကာရပစ္စဝေက္ခဏဝသေန၊ ဒုတိယံ နိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏဝသေန၊ တတိယံ မဂ္ဂပစ္စဝေက္ခဏဝသေနာတိ ဧဝံ ဣမာနိ ဘဂဝါ ဥဒါနာနိ ဥဒါနေသီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဘဂဝါ ဟိ ဌပေတွာ ရတနဃရသတ္တာဟံ သေသေသု ဆသု သတ္တာဟေသု အန္တရန္တရာ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ယေဘုယျေန ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ ဝိဟာသိ၊ ရတနဃရသတ္တာဟေ ပန အဘိဓမ္မပရိစယဝသေနေဝ ဝိဟာသီတိ။

တတိယဗောဓိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဟုံဟုင်္ကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ စတုတ္ထေ အဇပါလနိဂြောဓေတိ တဿ ကိရ ဆာယာယံ အဇပါလာ ဂန္တွာ နိသီဒန္တိ၊ တေနဿ ‘‘အဇပါလနိဂြောဓော’’တွေဝ နာမံ ဥဒပါဒိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယသ္မာ တတ္ထ ဝေဒေ သဇ္ဈာယိတုံ အသမတ္ထာ မဟလ္လကဗြာဟ္မဏာ ပါကာရပရိက္ခေပယုတ္တာနိ နိဝေသနာနိ ကတွာ သဗ္ဗေ ဝသိံသု၊ တသ္မာ အဇပါလနိဂြောဓောတိ နာမံ ဇာတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – န ဇပန္တီတိ အဇပါ၊ မန္တာနံ အနဇ္ဈာယကာတိ အတ္ထော၊ အဇပါ လန္တိ အာဒိယန္တိ နိဝါသံ ဧတ္ထာတိ အဇပါလောတိ။ ယသ္မာ ဝါ မဇ္ဈနှိကေ သမယေ အန္တော ပဝိဋ္ဌေ အဇေ အတ္တနော ဆာယာယ ပါလေတိ ရက္ခတိ၊ တသ္မာ ‘အဇပါလော’တိဿ နာမံ ရူဠှန္တိ အပရေ။ သဗ္ဗထာပိ နာမမေတံ တဿ ရုက္ခဿ၊ တဿ သမီပေ။ သမီပတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဘုမ္မံ ‘‘အဇပါလနိဂြောဓေ’’တိ။

ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီတိ တတြပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။ ဗောဓိရုက္ခတော ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ဧသ ရုက္ခော ဟောတိ။ သတ္တာဟန္တိ စ ဣဒံ န ပလ္လင်္ကသတ္တာဟတော အနန္တရသတ္တာဟံ။ ဘဂဝါ ဟိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟတော အပရာနိပိ တီဏိ သတ္တာဟာနိ ဗောဓိသမီပေယေဝ ဝီတိနာမေသိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဘဂဝတိ ကိရ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နေ ‘‘န ဘဂဝါ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ကိန္နု ခေါ အညေပိ ဗုဒ္ဓတ္တကရာ ဓမ္မာ အတ္ထီ’’တိ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ ကင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ အထ ဘဂဝါ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဒေဝတာနံ ကင်္ခံ ဉတွာ ကင်္ခါဝိဓမနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ တာသံ ကင်္ခံ ဝိဓမေတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ဥပစိတာနံ ပါရမီနံ ဗလာဓိဂမဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကံ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ စက္ခူဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ ပုရတ္ထိမတော စ ပစ္ဆိမတော စ အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ တတော ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု ၊ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိသေသတော အနန္တနယံ သမန္တပဋ္ဌာနံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။ ဧဝံ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခတော အဇပါလနိဂြောဓံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿ မူလေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။

တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာသီတိ တတော ဖလသမာပတ္တိသမာဓိတော ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ဝုဋ္ဌဟိ၊ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စ ပန တတ္ထ ဧဝံ နိသိန္နေ ဘဂဝတိ ဧကော ဗြာဟ္မဏော တံ ဂန္တွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အညတရော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အညတရောတိ နာမဂေါတ္တဝသေန အနဘိညာတော အပါကဋော ဧကော။ ဟုံဟုင်္ကဇာတိကောတိ သော ကိရ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကော မာနထဒ္ဓါ မာနဝသေန ကောဓဝသေန စ သဗ္ဗံ အဝေါက္ခဇာတိကံ ပဿိတွာ ဇိဂုစ္ဆန္တော ‘‘ဟုံဟု’’န္တိ ကရောန္တော ဝိစရတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဟုံဟုင်္ကဇာတိကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဟုဟုက္ကဇာတိကော’’တိပိ ပါဌော။ ဗြာဟ္မဏောတိ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော။

ယေန ဘဂဝါတိ ယဿံ ဒိသာယံ ဘဂဝါ နိသိန္နော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ကရဏဝစနံ ။ ယေန ဝါ ဒိသာဘာဂေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေန ဒိသာဘာဂေန ဥပသင်္ကမိ။ အထ ဝါ ယေနာတိ ဟေတုအတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ အတ္ထော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရရောဂဒုက္ခာဘိပီဠိတတ္တာ အာတုရကာယေဟိ မဟာဇနေဟိ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဝိယ ရောဂတိကိစ္ဆနတ္ထံ၊ နာနာဝိဓကိလေသဗျာဓိပီဠိတတ္တာ အာတုရစိတ္တေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ ကိလေသဗျာဓိတိကိစ္ဆနတ္ထံ ဓမ္မဿဝနပဉှပုစ္ဆနာဒိကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော။ တေန အယမ္ပိ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနော ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတုကာမော ဥပသင်္ကမိ။

ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ယံ ဌာနံ ဥပသင်္ကမိ၊ တတောပိ ဘဂဝတော သမီပဘူတံ အာသန္နတရံ ဌာနံ ဥပဂန္တွာတိ အတ္ထော။ သမ္မောဒီတိ သမံ သမ္မာ ဝါ မောဒိ၊ ဘဂဝါ စာနေန၊ သောပိ ဘဂဝတာ ‘‘ကစ္စိ ဘောတော ခမနီယံ ကစ္စိ ယာပနီယ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိသန္ထာရကရဏဝသေန သမပ္ပဝတ္တမောဒေါ အဟောသိ။ သမ္မောဒနီယန္တိ သမ္မောဒနာရဟံ သမ္မောဒဇနနယောဂ္ဂံ။ ကထန္တိ ကထာသလ္လာပံ။ သာရဏီယန္တိ သရိတဗ္ဗယုတ္တံ သာဓုဇနေဟိ ပဝတ္တေတဗ္ဗံ၊ ကာလန္တရေ ဝါ စိန္တေတဗ္ဗံ။ ဝီတိသာရေတွာတိ နိဋ္ဌာပေတွာ။ ဧကမန္တန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ၊ အတိသမ္မုခါဒိကေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေတိ အတ္ထော။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။

တတ္ထ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပမာဏေန။ နူတိ သံသယတ္ထေ နိပါတော။ ခေါတိ ပဒပူရဏေ။ ဘောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ၊ သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇၊ ဓ။ ပ။ ၃၉၆)။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကထံ ပနာယံ ဗြာဟ္မဏော သမ္ပတိသမာဂတော ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ ဇာနာတီတိ? နာယံ သမ္ပတိသမာဂတော၊ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနကရဏကာလေ ဥပဋ္ဌဟန္တေဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ သဒ္ဓိံ စရမာနောပိ၊ အပရဘာဂေ တံ ဝတံ ဆဍ္ဍေတွာ ဥရုဝေလာယံ သေနနိဂမေ ဧကော အဒုတိယော ဟုတွာ ပိဏ္ဍာယ စရမာနောပိ တေန ဗြာဟ္မဏေန ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော စေဝ သလ္လပိတပုဗ္ဗော စ။ တေန သော ပုဗ္ဗေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေဟိ ဂယှမာနံ ဘဂဝတော ဂေါတ္တံ အနုဿရန္တော၊ ‘‘ဘော ဂေါတမာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဝါ ဘဂဝါ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမန္တော အနောမနဒီတီရေ ပဗ္ဗဇိတော၊ တတော ပဘုတိ ‘‘သမဏော ဂေါတမော’’တိ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပါကဋော ပညာတော၊ န တဿ ဂေါတ္တဇာနနေ ကာရဏံ ဂဝေသိတဗ္ဗံ။

ဗြာဟ္မဏကရဏာတိ ဗြာဟ္မဏံ ကရောန္တီတိ ဗြာဟ္မဏကရဏာ၊ ဗြာဟ္မဏဘာဝကရာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ကိတ္တာဝတာတိ ဧတေန ယေဟိ ဓမ္မေဟိ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ ပရိမာဏံ ပုစ္ဆတိ။ ကတမေ စ ပနာတိ ဣမိနာ တေသံ သရူပံ ပုစ္ဆတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေန ပုဋ္ဌဿ ပဉှဿ သိခါပတ္တံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ န ပန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကသ္မာ? ဓမ္မဒေသနာယ အဘာဇနဘာဝတော။ တထာ ဟိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ န သစ္စာဘိသမယော အဟောသိ။ ယထာ စ ဣမဿ၊ ဧဝံ ဥပကဿ အာဇီဝကဿ ဗုဒ္ဓဂုဏပ္ပကာသနံ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတော ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ပရေသံ သုဏန္တာနမ္ပိ တပုဿဘလ္လိကာနံ သရဏဒါနံ ဝိယ ဝါသနာဘာဂိယမေဝ ဇာတံ၊ န သေက္ခဘာဂိယံ၊ န နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ ဧသာ ဟိ ဓမ္မတာတိ။

တတ္ထ ယော ဗြာဟ္မဏောတိ ယော ဗာဟိတပါပဓမ္မတာယ ဗြာဟ္မဏော၊ န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကတာယ ဟုံဟုင်္ကာရကသာဝါဒိပါပဓမ္မယုတ္တော ဟုတွာ ကေဝလံ ဇာတိမတ္တကေန ဗြဟ္မညံ ပဋိဇာနာတိ။ သော ဗြာဟ္မဏော ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ ဟုံဟုင်္ကာရပ္ပဟာနေန နိဟုံဟုင်္ကော၊ ရာဂါဒိကသာဝါဘာဝေန နိက္ကသာဝေါ၊ ဘာဝနာနုယောဂယုတ္တစိတ္တတာယ ယတတ္တော၊ သီလသံယမေန ဝါ သံယတစိတ္တတာယ ယတတ္တော၊ စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟိ အန္တံ သင်္ခါရပရိယောသာနံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တံ ဂတတ္တာ ဝေဒန္တဂူ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊ ဓမ္မေန သော ဗြဟ္မဝါဒံ ဝဒေယျ ‘‘ဗြာဟ္မဏော အဟ’’န္တိ ဧတံ ဝါဒံ ဓမ္မေန ဉာယေန ဝဒေယျ။ ယဿ သကလလောကသန္နိဝါသေပိ ကုဟိဉ္စိ ဧကာရမ္မဏေပိ ရာဂုဿဒေါ၊ ဒေါသုဿဒေါ၊ မောဟုဿဒေါ၊ မာနုဿဒေါ၊ ဒိဋ္ဌုဿဒေါတိ ဣမေ ဥဿဒါ နတ္ထိ၊ အနဝသေသံ ပဟီနာတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ ပဉ္စမေ သာဝတ္ထိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဉှိ သဝတ္ထဿ နာမ ဣသိနော နိဝါသဋ္ဌာနေ မာပိတတ္တာ သာဝတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာ ကာကန္ဒီ၊ မာကန္ဒီတိ။ ဧဝံ တာဝ အက္ခရစိန္တကာ။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပန ဘဏန္တိ – ယံကိဉ္စိ မနုဿာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ သဗ္ဗမေတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ။ သတ္ထသမာယောဂေ စ ကိမေတ္ထ ဘဏ္ဍမတ္ထီတိ ပုစ္ဆိတေ သဗ္ဗမတ္ထီတိပိ ဝစနံ ဥပါဒါယ သာဝတ္ထီတိ။

‘‘သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗူပကရဏံ၊ သာဝတ္ထိယံ သမောဟိတံ၊

တသ္မာ သဗ္ဗမုပါဒါယ၊ သာဝတ္ထီတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄)၊

တဿံ သာဝတ္ထိယံ၊ သမီပတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မဝစနံ။ ဇေတဝနေတိ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကေ ဇိနာတီတိ ဇေတော၊ ရညာ ဝါ ပစ္စတ္ထိကဇနေ ဇိတေ ဇာတောတိ ဇေတော၊ မင်္ဂလကမျတာယ ဝါ တဿ ဧဝံ နာမမေဝ ကတန္တိ ဇေတော။ ဝနယတီတိ ဝနံ၊ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ သတ္တာနံ အတ္တနိ ဘတ္တိံ ကရောတိ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဝနုကေ ဣတိ ဝါ ဝနံ၊ နာနာဝိဓကုသုမဂန္ဓသမ္မောဒမတ္တကောကိလာဒိဝိဟင်္ဂဝိရုတာလာပေဟိ မန္ဒမာရုတစလိတရုက္ခသာခါပလ္လဝဟတ္ထေဟိ စ ‘‘ဧထ မံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ပါဏိနော ယာစတိ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဇေတဿ ဝနံ ဇေတဝနံ။ တဉှိ ဇေတေန ကုမာရေန ရောပိတံ သံဝဒ္ဓိတံ ပရိပါလိတံ။ သောဝ တဿ သာမီ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဇေတဝနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မိံ ဇေတဝနေ။

အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေတိ မာတာပိတူဟိ ဂဟိတနာမဝသေန သုဒတ္တော နာမ သော မဟာသေဋ္ဌိ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိတာယ ပန ဝိဂတမလမစ္ဆေရတာယ ကရုဏာဒိဂုဏသမင်္ဂိတာယ စ နိစ္စကာလံ အနာထာနံ ပိဏ္ဍံ ဒေတိ၊ တသ္မာ အနာထပိဏ္ဍိကောတိ ဝုစ္စတိ။ အာရမန္တိ ဧတ္ထ ပါဏိနော ဝိသေသေန ပဗ္ဗဇိတာတိ အာရာမော၊ ပုပ္ဖဖလာဒိသောဘာယ နာတိဒူရနာစ္စာသန္နတာဒိပဉ္စဝိဓသေနာသနင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ စ တတော တတော အာဂမ္မ ရမန္တိ အဘိရမန္တိ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဝါ သမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဂတေပိ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရံယေဝ အာနေတွာ ရမေတီတိ အာရာမော။ သော ဟိ အနာထပိဏ္ဍိကေန ဂဟပတိနာ ဇေတဿ ရာဇကုမာရဿ ဟတ္ထတော အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ ကောဋိသန္ထာရေန ကိဏိတွာ အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ သေနာသနာနိ ကာရာပေတွာ အဋ္ဌာရသဟိ ဟိရညကောဋီဟိ ဝိဟာရမဟံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဧဝံ စတုပညာသဟိရညကောဋိပရိစ္စာဂေန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ နိယျာတိတော၊ တသ္မာ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ ဝစနံ ပုရိမသာမိပရိကိတ္တနံ၊ ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ’’တိ ပစ္ဆိမသာမိပရိကိတ္တနံ။ ဥဘယမ္ပိ ဒွိန္နံ ပရိစ္စာဂဝိသေသပရိဒီပနေန ပုညကာမာနံ အာယတိံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတ္ထံ။ တတ္ထ ဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကပါသာဒကရဏဝသေန ဘူမိဝိက္ကယလဒ္ဓါ အဋ္ဌာရသ ဟိရညကောဋိယော အနေကကောဋိအဂ္ဃနကာ ရုက္ခာ စ ဇေတဿ ပရိစ္စာဂေါ၊ စတုပညာသ ကောဋိယော အနာထပိဏ္ဍိကဿ။ ဣတိ တေသံ ပရိစ္စာဂပရိကိတ္တနေန ‘‘ဧဝံ ပုညကာမာ ပုညာနိ ကရောန္တီ’’တိ ဒဿေန္တော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော အညေပိ ပုညကာမေ တေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနေ နိယောဇေတီတိ။

တတ္ထ သိယာ – ယဒိ တာဝ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ၊ ‘‘ဇေတဝနေ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ၊ ‘‘သာဝတ္ထိယ’’န္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ န ဟိ သက္ကာ ဥဘယတ္ထ ဧကံ သမယံ ဝိဟရိတုန္တိ။ န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ နနု အဝေါစုမှာ ‘‘သမီပတ္ထေ ဧတံ ဘုမ္မဝစန’’န္တိ။ တသ္မာ ယဒိဒံ သာဝတ္ထိယာ သမီပေ ဇေတဝနံ၊ တတ္ထ ဝိဟရန္တော ‘‘သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ’’တိ ဝုတ္တော။ ဂေါစရဂါမနိဒဿနတ္ထံ ဟိဿ သာဝတ္ထိဝစနံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပနိဝါသဋ္ဌာနဒဿနတ္ထံ သေသဝစနန္တိ။

အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တောတိအာဒီသု အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ။ စသဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော။ ရူပသာရိယာ နာမ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တောတိ သာရိပုတ္တော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ ပူဇာဝစနံ။ ဂုဏဝိသေသေဟိ မဟန္တော မောဂ္ဂလ္လာနောတိ ဟိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော။ ရေဝတောတိ ခဒိရဝနိကရေဝတော၊ န ကင်္ခါရေဝတော။ ဧကသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ဘဂဝါ ရတ္တသာဏိပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏယူပေါ၊ ပဝါဠဓဇပရိဝါရိတော ဝိယ သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော၊ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဓတရဋ္ဌော ဟံသရာဇာ၊ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝါရိတော ဝိယ စက္ကဝတ္တိ ရာဇာ၊ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဂဂနမဇ္ဈေ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ စတုန္နံ ပရိသာနံ မဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဣမေ အဂ္ဂသာဝကာ မဟာသာဝကာ စ ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိံသု။

ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ အတ္တာနံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နဘိက္ခူ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒဿေတွာ အဘာသိ။ ဘဂဝါ ဟိ တေ အာယသ္မန္တေ သီလသမာဓိပညာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ ပရမေန ဥပသမေန သမန္နာဂတေ ပရမာယ အာကပ္ပသမ္ပတ္တိယာ ယုတ္တေ ဥပသင်္ကမန္တေ ပဿိတွာ ပသန္နမာနသော တေသံ ဂုဏဝိသေသပရိကိတ္တနတ္ထံ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ ‘‘ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဧတေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏာ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ပသာဒဝသေန ဧတံ အာမေဍိတံ၊ ပသံသာဝသေနာတိပိ ဝတ္တုံ ယုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုတ္တေတိ ဧဝံ ဘဂဝတာ တေ အာယသ္မန္တေ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုတ္တေ။ အညတရောတိ နာမဂေါတ္တေန အပါကဋော၊ တဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဧကော ဘိက္ခု။ ဗြာဟ္မဏဇာတိကောတိ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဇာတော။ သော ဟိ ဥဠာရဘောဂါ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလာ ပဗ္ဗဇိတော။ တဿ ကိရ ဧဝံ အဟောသိ ‘‘ဣမေ လောကိယာ ဥဘတောသုဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏသိက္ခာနိပ္ဖတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ န အညထာတိ ဝဒန္တိ၊ ဘဂဝါ စ ဧတေ အာယသ္မန္တေ ဗြာဟ္မဏာတိ ဝဒတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဘဂဝန္တံ ဗြာဟ္မဏလက္ခဏံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ ဧတဒတ္ထမေဝ ဟိ ဘဂဝါ တဒါ တေ ထေရေ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ အဘာသိ။ ဗြဟ္မံ အဏတီတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ဟိ ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ နိဗ္ဗစနံ။ အရိယာ ပန ဗာဟိတပါပတာယ ဗြာဟ္မဏာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဗာဟိတပါပေါတိ ဗြာဟ္မဏော၊ သမစရိယာ သမဏောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၈၈)။ ဝက္ခတိ စ ‘‘ဗာဟိတွာ ပါပကေ ဓမ္မေ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ ဗြာဟ္မဏသဒ္ဒဿ ပရမတ္ထတော သိခါပတ္တမတ္ထံ ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဗာဟိတွာတိ ဗဟိ ကတွာ၊ အတ္တနော သန္တာနတော နီဟရိတွာ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ပဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ ပါပကေ ဓမ္မေတိ လာမကေ ဓမ္မေ၊ ဒုစ္စရိတဝသေန တိဝိဓဒုစ္စရိတဓမ္မေ၊ စိတ္တုပ္ပာဒဝသေန ဒွါဒသာကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေ၊ ကမ္မပထဝသေန ဒသာကုသလကမ္မပထေ၊ ပဝတ္တိဘေဒဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နေ သဗ္ဗေပိ အကုသလဓမ္မေတိ အတ္ထော။ ယေ စရန္တိ သဒါ သတာတိ ယေ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတာယ သဗ္ဗကာလံ ရူပါဒီသု ဆသုပိ အာရမ္မဏေသု သတတဝိဟာရဝသေန သတာ သတိမန္တော ဟုတွာ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ စရန္တိ။ သတိဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ သမ္ပဇညမ္ပိ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခီဏသံယောဇနာတိ စတူဟိပိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ဒသဝိဓဿ သံယောဇနဿ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိက္ခီဏသံယောဇနာ။ ဗုဒ္ဓါတိ စတုသစ္စသမ္ဗောဓေန ဗုဒ္ဓါ။ တေ စ ပန သာဝကဗုဒ္ဓါ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တိဝိဓာ၊ တေသု ဣဓ သာဝကဗုဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ တေဝေ လောကသ္မိ ဗြာဟ္မဏာတိ တေ သေဋ္ဌတ္ထေန ဗြာဟ္မဏသင်္ခါတေ ဓမ္မေ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတာ၊ ဗြာဟ္မဏဘူတဿ ဝါ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တာတိ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ပရမတ္ထတော ဗြာဟ္မဏာ နာမ၊ န ဇာတိဂေါတ္တမတ္တေဟိ၊ န ဇဋာဓာရဏာဒိမတ္တေန ဝါတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမေသု ဒွီသု သုတ္တေသု ဗြာဟ္မဏကရာ ဓမ္မာ အရဟတ္တံ ပါပေတွာ ကထိတာ၊ နာနဇ္ဈာသယတာယ ပန သတ္တာနံ ဒေသနာဝိလာသေန အဘိလာပနာနတ္တေန ဒေသနာနာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာကဿပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဆဋ္ဌေ ရာဇဂဟေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဉှိ မဟာမန္ဓာတုမဟာဂေါဝိန္ဒာဒီဟိ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘ရာဇဂဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဒုရဘိဘဝနီယတ္တာ ပဋိရာဇူနံ ဂဟဘူတန္တိ ရာဇဂဟ’’န္တိအာဒိနာ အညေနေတ္ထ ပကာရေန ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကိန္တေဟိ? နာမမေတံ တဿ နဂရဿ။ တံ ပနေတံ ဗုဒ္ဓကာလေ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နဂရံ ဟောတိ၊ သေသကာလေ သုညံ ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတံ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေတိ ဝေဠုဝနန္တိ တဿ ဝိဟာရဿ နာမံ။ တံ ကိရ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝသနာနုစ္ဆဝိကာယ မဟတိယာ ဂန္ဓကုဋိယာ အညေဟိ စ ပါသာဒကုဋိလေဏမဏ္ဍပစင်္ကမဒွါရကောဋ္ဌကာဒီဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ ဗဟိ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တံ အဟောသိ နီလောဘာသံ မနောရမံ၊ တေန ‘‘ဝေဠုဝန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကလန္ဒကာနဉ္စေတ္ထ နိဝါပံ အဒံသု၊ တသ္မာ ‘‘ကလန္ဒကနိဝါပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ အညတရော ရာဇာ တံ ဥယျာနံ ကီဠနတ္ထံ ပဝိဋ္ဌော သုရာမဒမတ္တော ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော သုပိ၊ ပရိဇနောပိဿ ‘‘သုတ္တော ရာဇာ’’တိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ပလောဘိယမာနော ဣတော စိတော စ ပက္ကာမိ။ အထ သုရာဂန္ဓေန အညတရသ္မာ ရုက္ခသုသိရာ ကဏှသပ္ပော နိက္ခမိတွာ ရညော အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ။ တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ ‘‘ရညော ဇီဝိတံ ဒဿာမီ’’တိ ကလန္ဒကဝေသေန ဂန္တွာ ကဏ္ဏမူလေ သဒ္ဒမကာသိ။ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိ၊ ကဏှသပ္ပော နိဝတ္တော။ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမာယ ကာဠကာယ မမ ဇီဝိတံ ဒိန္န’’န္တိ ကာဠကာနံ နိဝါပံ တတ္ထ ပဋ္ဌပေသိ၊ အဘယဃောသဉ္စ ဃောသာပေသိ။ တသ္မာ တတော ပဋ္ဌာယ တံ ‘‘ကလန္ဒကနိဝါပ’’န္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ ကလန္ဒကာတိ ဟိ ကာဠကာနံ နာမံ၊ တသ္မိံ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။

မဟာကဿပေါတိ မဟန္တေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ သမန္နာဂတတ္တာ မဟန္တော ကဿပေါတိ မဟာကဿပေါ၊ အပိစ ကုမာရကဿပတ္ထေရံ ဥပါဒါယ အယံ မဟာထေရော ‘‘မဟာကဿပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပိပ္ပလိဂုဟာယန္တိ တဿာ ကိရ ဂုဟာယ ဒွါရသမီပေ ဧကော ပိပ္ပလိရုက္ခော အဟောသိ၊ တေန သာ ‘‘ပိပ္ပလိဂုဟာ’’တိ ပညာယိတ္ထ။ တဿံ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ။ အာဗာဓိကောတိ အာဗာဓော အဿ အတ္ထီတိ အာဗာဓိကော၊ ဗျာဓိကောတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခိတောတိ ကာယသန္နိဿိတံ ဒုက္ခံ သဉ္ဇာတံ အဿာတိ ဒုက္ခိတော၊ ဒုက္ခပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဗာဠှဂိလာနောတိ အဓိမတ္တဂေလညော၊ တံ ပန ဂေလညံ သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ အဓိဝါသေသိ။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဗောဇ္ဈင်္ဂပရိတ္တံ အဘာသိ၊ တေနေဝ ထေရဿ သော အာဗာဓော ဝူပသမိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တေ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ ဝိဟရတိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေနာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဧတဒဝေါစ – ‘ကစ္စိ တေ၊ ကဿပ၊ ခမနီယံ၊ ကစ္စိ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ၊ နော အဘိက္ကမန္တိ၊ ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော အဘိက္ကမော’တိ? ‘န မေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ၊ န ယာပနီယံ၊ ဗာဠှာ မေ ဘန္တေ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တိ၊ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော’တိ။

‘‘‘သတ္တိမေ၊ ကဿပ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မယာ သမ္မဒက္ခာတာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ သတ္တ? သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ခေါ၊ ကဿပ၊ မယာ သမ္မဒက္ခာတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ…ပေ… ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ခေါ၊ ကဿပ၊ မယာ သမ္မဒက္ခာတော ဘာဝိတော ဗဟုလီကတော အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမေ ခေါ၊ ကဿပ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မယာ သမ္မဒက္ခာတာ ဘာဝိတာ ဗဟူလီကတာ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တန္တီ’တိ။ ‘တဂ္ဃ ဘဂဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ တဂ္ဃ၊ သုဂတ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’’တိ။

‘‘ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိ။ ဝုဋ္ဌဟိ စာယသ္မာ မဟာကဿပေါ တမှာ အာဗာဓာ၊ တထာ ပဟီနော စာယသ္မတော မဟာကဿပဿ သော အာဗာဓော အဟောသီ’’တိ။

တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အပရေန သမယေန တမှာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဧတဒဟောသီတိ ပုဗ္ဗေ ဂေလညဒိဝသေသု သဒ္ဓိဝိဟာရိကေဟိ ဥပနီတံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရေ ဧဝ အဟောသိ။ အထဿ တမှာ အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌိတဿ ဧတံ ‘‘ယံနူနာဟံ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသေယျ’’န္တိ ပရိဝိတက္ကော အဟောသိ။ ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနီတိ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပရိစာရိကာ ပဉ္စသတာ ကကုဋပါဒိနိယော အစ္ဆရာယော။ ဥဿုက္ကံ အာပန္နာနိ ဟောန္တီတိ ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာတိ ပဉ္စပိဏ္ဍပါတသတာနိ သဇ္ဇေတွာ သုဝဏ္ဏဘာဇနေဟိ အာဒါယ အန္တရာမဂ္ဂေ ဌတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဏှထ၊ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ ဝဒမာနာ ပိဏ္ဍပါတဒါနေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာနိ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိလာဘာယာ’’တိ။

သက္ကော ကိရ ဒေဝရာဇာ ထေရဿ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ တာ အစ္ဆရာယော ဥယျောဇေသိ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ အယျဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရောထာ’’တိ။ ဧဝံ ဟိဿ အဟောသိ ‘‘ဣမာသု သဗ္ဗာသု ဂတာသု ကဒါစိ ဧကိဿာပိ ဟတ္ထတော ပိဏ္ဍပါတံ ထေရော ပဋိဂ္ဂဏှေယျ၊ တံ တဿာ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ပဋိက္ခိပိ ထေရော၊ ‘‘ဘန္တေ ၊ မယှံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဏှထ၊ မယှံ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိယော ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ ကတပုညာ မဟာဘောဂါ၊ အဟံ ဒုဂ္ဂတာနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ နော နာသေထ၊ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ ဝဒန္တိယော ပုနပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုနပိ အပဂန္တုံ အနိစ္ဆမာနာ ယာစန္တိယော ‘‘န အတ္တနော ပမာဏံ ဇာနာထ၊ အပဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ တာ ထေရဿ အစ္ဆရာသဒ္ဒံ သုတွာ သန္တဇ္ဇိတာ ဌာတုံ အသက္ကောန္တိယော ပလာယိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ’’တိ။

ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ ပုဗ္ဗဏှေ ဧကံ သမယံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလေ။ နိဝါသေတွာတိ ဝိဟာရနိဝါသနပရိဝတ္တနဝသေန နိဝါသနံ ဒဠှံ နိဝါသေတွာ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ။ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ပါဝိသိ။ ဒလိဒ္ဒဝိသိခါတိ ဒုဂ္ဂတမနုဿာနံ ဝသနောကာသော။ ကပဏဝိသိခါတိ ဘောဂပါရိဇုညပ္ပတ္တိယာ ဒီနမနုဿာနံ ဝါသော။ ပေသကာရဝိသိခါတိ တန္တဝါယဝါသော။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါတိ ကထံ အဒ္ဒသ? ‘‘အာဗာဓာ ဝုဋ္ဌိတော မမ ပုတ္တော ကဿပေါ ကိန္နု ခေါ ကရောတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဝေဠုဝနေ နိသိန္နော ဧဝ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ အဒ္ဒသ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ယာယံ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပဉ္စဟိ အစ္ဆရာသတေဟိ ဥပနီတံ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇနံ ဒိဗ္ဗပိဏ္ဍပါတံ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပဏဇနာနုဂ္ဂဟပ္ပဋိပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဧတမတ္ထံ ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ပရမပ္ပိစ္ဆတာဒဿနမုခေန ခီဏာသဝဿ တာဒီဘာဝါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အနညပေါသိန္တိ အညံ ပေါသေတီတိ အညပေါသီ၊ န အညပေါသီ အနညပေါသီ၊ အတ္တနာ ပေါသေတဗ္ဗဿ အညဿ အဘာဝေန အဒုတိယော၊ ဧကကောတိ အတ္ထော။ တေန ထေရဿ သုဘရတံ ဒဿေတိ။ ထေရော ဟိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန စ ပိဏ္ဍပါတေန အတ္တာနမေဝ ပေါသေန္တော ပရမပ္ပိစ္ဆော ဟုတွာ ဝိဟရတိ၊ အညံ ဉာတိမိတ္တာဒီသု ကဉ္စိ န ပေါသေတိ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂဘာဝတော။ အထ ဝါ အညေန အညတရေန ပေါသေတဗ္ဗတာယ အဘာဝတော အနညပေါသီ။ ယော ဟိ ဧကသ္မိံယေဝ ပစ္စယဒါယကေ ပဋိဗဒ္ဓစတုပစ္စယော သော အနညပေါသီ နာမ န ဟောတိ ဧကာယတ္တဝုတ္တိတော ။ ထေရော ပန ‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၄၉) ဂါထာယ ဝုတ္တနယေန ဇင်္ဃာဗလံ နိဿာယ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ကုလေသု နိစ္စနဝေါ ဟုတွာ မိဿကဘတ္တေန ယာပေတိ။ တထာ ဟိ နံ ဘဂဝါ စန္ဒူပမပ္ပဋိပဒါယ ထောမေသိ။ အညာတန္တိ အဘိညာတံ၊ ယထာဘုစ္စဂုဏေဟိ ပတ္ထဋယသံ၊ တေနေဝ ဝါ အနညပေါသိဘာဝေန အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိတာဟိ ဉာတံ။ အထ ဝါ အညာတန္တိ သဗ္ဗသော ပဟီနတဏှတာယ လာဘသက္ကာရသိလောကနိကာမနဟေတု အတ္တာနံ ဇာနာပနဝသေန န ဉာတံ။ အဝီတတဏှော ဟိ ပါပိစ္ဆော ကုဟကတာယ သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယေန အတ္တာနံ ဇာနာပေတိ။ ဒန္တန္တိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဝသေန ဣန္ဒြိယေသု ဥတ္တမဒမနေန ဒန္တံ။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ဝိမုတ္တိသာရေ အဝဋ္ဌိတံ၊ အသေက္ခသီလက္ခန္ဓာဒိကေ ဝါ သီလာဒိသာရေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ခီဏာသဝံ ဝန္တဒေါသန္တိ ကာမာသဝါဒီနံ စတုန္နံ အာသဝါနံ အနဝသေသံ ပဟီနတ္တာ ခီဏာသဝံ။ တတော ဧဝ ရာဂါဒိဒေါသာနံ သဗ္ဗသော ဝန္တတ္တာ ဝန္တဒေါသံ။ တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏန္တိ တံ ယထာဝုတ္တဂုဏံ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏံ အဟံ ဗြာဟ္မဏန္တိ ဝဒါမီတိ။ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒေသနာနာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အဇကလာပကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ သတ္တမေ ပါဝါယန္တိ ဧဝံနာမကေ မလ္လရာဇူနံ နဂရေ။ အဇကလာပကေ စေတိယေတိ အဇကလာပကေန နာမ ယက္ခေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘အဇကလာပက’’န္တိ လဒ္ဓနာမေ မနုဿာနံ စိတ္တီကတဋ္ဌာနေ ။ သော ကိရ ယက္ခော အဇေ ကလာပေ ကတွာ ဗန္ဓနေန အဇကောဋ္ဌာသေန သဒ္ဓိံ ဗလိံ ပဋိစ္ဆတိ၊ န အညထာ၊ တသ္မာ ‘‘အဇကလာပကော’’တိ ပညာယိတ္ထ။ ကေစိ ပနာဟု – အဇကေ ဝိယ သတ္တေ လာပေတီတိ အဇကလာပကောတိ။ တဿ ကိရ သတ္တာ ဗလိံ ဥပနေတွာ ယဒါ အဇသဒ္ဒံ ကတွာ ဗလိံ ဥပဟရန္တိ၊ တဒါ သော တုဿတိ၊ တသ္မာ ‘‘အဇကလာပကော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ သော ပန ယက္ခော အာနုဘာဝသမ္ပန္နော ကက္ခဠော ဖရုသော တတ္ထ စ သန္နိဟိတော၊ တသ္မာ တံ ဌာနံ မနုဿာ စိတ္တိံ ကရောန္တိ၊ ကာလေန ကာလံ ဗလိံ ဥပဟရန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဇကလာပကေ စေတိယေ’’တိ။ အဇကလာပကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေတိ တဿ ယက္ခဿ ဝိမာနေ။

တဒါ ကိရ သတ္ထာ တံ ယက္ခံ ဒမေတုကာမော သာယနှသမယေ ဧကော အဒုတိယော ပတ္တစီဝရံ အာဒါယ အဇကလာပကဿ ယက္ခဿ ဘဝနဒွါရံ ဂန္တွာ တဿ ဒေါဝါရိကံ ဘဝနပဝိသနတ္ထာယ ယာစိ။ သော ‘‘ကက္ခဠော၊ ဘန္တေ၊ အဇကလာပကော ယက္ခော၊ သမဏောတိ ဝါ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝါ ဂါရဝံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ တုမှေ ဧဝ ဇာနာထ၊ မယှံ ပန တဿ အနာရောစနံ န ယုတ္တ’’န္တိ တာဝဒေဝ ယက္ခသမာဂမံ ဂတဿ အဇကလာပကဿ သန္တိကံ ဝါတဝေဂေန အဂမာသိ။ သတ္ထာ အန္တောဘဝနံ ပဝိသိတွာ အဇကလာပကဿ နိသီဒနမဏ္ဍပေ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ ယက္ခဿ ဩရောဓာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ သတ္ထာ တာသံ ကာလယုတ္တံ ဓမ္မိံ ကထံ ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပါဝါယံ ဝိဟရတိ အဇကလာပကေ စေတိယေ အဇကလာပကဿ ယက္ခဿ ဘဝနေ’’တိ။

တသ္မိံ သမယေ သာတာဂိရဟေမဝတာ အဇကလာပကဿ ဘဝနမတ္ထကေန ယက္ခသမာဂမံ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တနော ဂမနေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တာ သတ္ထာရံ အဇကလာပကဿ ဘဝနေ နိသိန္နံ ဒိသွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ ယက္ခသမာဂမံ ဂမိဿာမာ’’တိ အာပုစ္ဆိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂတာ ယက္ခသန္နိပါတေ အဇကလာပကံ ဒိသွာ တုဋ္ဌိံ ပဝေဒယိံသု ‘‘လာဘာ တေ၊ အာဝုသော၊ အဇကလာပက၊ ယဿ တေ ဘဝနေ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော ဘဂဝါ နိသိန္နော၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသဿု၊ ဓမ္မဉ္စ သုဏာဟီ’’တိ။ သော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဣမေ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ မမ ဘဝနေ နိသိန္နဘာဝံ ကထေန္တီ’’တိ ကောဓာဘိဘူတော ဟုတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ တေန သမဏေန သဒ္ဓိံ သင်္ဂါမော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ယက္ခသန္နိပါတတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒက္ခိဏံ ပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ သဋ္ဌိယောဇနမတ္တံ ပဗ္ဗတကူဋံ အက္ကမိ၊ တံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ အဟောသိ။ သေသံ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အာဠဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၄၆) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဇကလာပကဿ သမာဂမော ဟိ အာဠဝကသမာဂမသဒိသောဝ ဌပေတွာ ပဉှကရဏံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဘဝနတော တိက္ခတ္တုံ နိက္ခမနံ ပဝေသနဉ္စ။ အဇကလာပကော ဟိ အာဂစ္ဆန္တောယေဝ ‘‘ဧတေဟိယေဝ တံ သမဏံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ဝါတမဏ္ဍလာဒိကေ နဝဝဿေ သမုဋ္ဌာပေတွာ တေဟိ ဘဂဝတော စလနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ အသက္ကောန္တော နာနာဝိဓပ္ပဟရဏဟတ္ထေ အတိဝိယ ဘယာနကရူပေ ဘူတဂဏေ နိမ္မိနိတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အန္တန္တေနေဝ စရန္တော သဗ္ဗရတ္တိံ နာနပ္ပကာရံ ဝိပ္ပကာရံ ကတွာပိ ဘဂဝတော ကိဉ္စိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ နိသိန္နဋ္ဌာနတော စလနံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ကေဝလံ ပန ‘‘အယံ သမဏော မံ အနာပုစ္ဆာ မယှံ ဘဝနံ ပဝိသိတွာ နိသီဒတီ’’တိ ကောဓဝသေန ပဇ္ဇလိ။ အထဿ ဘဂဝါ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘သေယျထာပိ နာမ စဏ္ဍဿ ကုက္ကုရဿ နာသာယ ပိတ္တံ ဘိန္ဒေယျ၊ ဧဝံ သော ဘိယျောသောမတ္တာယ စဏ္ဍတရော အဿ၊ ဧဝမေဝါယံ ယက္ခော မယိ ဣဓ နိသိန္နေ စိတ္တံ ပဒူသေတိ၊ ယံနူနာဟံ ဗဟိ နိက္ခမေယျ’’န္တိ သယမေဝ ဘဝနတော နိက္ခမိတွာ အဗ္ဘောကာသေ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတီ’’တိ။

တတ္ထ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ရတ္တိယံ အန္ဓကရဏတမသိ၊ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိဝိရဟိတေ ဗဟလန္ဓကာရေတိ အတ္ထော။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော ကိရ တဒါ အန္ဓကာရော ပဝတ္တီတိ။ ဒေဝေါတိ မေဃော ဧကမေကံ ဖုသိတကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ ပါတေတိ။ အထ ယက္ခော ‘‘ဣမိနာ သဒ္ဒေန တာသေတွာ ဣမံ သမဏံ ပလာပေဿာမီ’’တိ ဘဂဝတော သမီပံ ဂန္တွာ ‘‘အက္ကုလော’’တိအာဒိနာ တံ ဘိံသနံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အဇကလာပကော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဘယန္တိ စိတ္တုတြာသံ၊ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဦရုတ္ထမ္ဘကသရီရဿ ဆမ္ဘိတဘာဝံ။ လောမဟံသန္တိ လောမာနံ ပဟဋ္ဌဘာဝံ၊ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဘယုပ္ပတ္တိမေဝ ဒဿေတိ။ ဥပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ပနာယံ ဧဝမဓိပ္ပာယော ဥပသင်္ကမိ၊ နနု ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ကာတဗ္ဗံ ဝိပ္ပကာရံ အကာသီတိ? သစ္စမကာသိ၊ တံ ပနေသ ‘‘အန္တောဘဝနေ ခေမဋ္ဌာနေ ထိရဘူမိယံ ဌိတဿ န ကိဉ္စိ ကာတုံ အသက္ခိ၊ ဣဒါနိ ဗဟိ ဌိတံ ဧဝံ ဘိံသာပေတွာ ပလာပေတုံ သက္ကာ’’တိ မညမာနော ဥပသင်္ကမိ။ အယဉှိ ယက္ခော အတ္တနော ဘဝနံ ‘‘ထိရဘူမီ’’တိ မညတိ၊ ‘‘တတ္ထ ဌိတတ္တာ အယံ သမဏော န ဘာယတီ’’တိ စ။

တိက္ခတ္တုံ ‘‘အက္ကုလော ပက္ကုလော’’တိ အက္ကုလပက္ကုလိကံ အကာသီတိ တယော ဝါရေ ‘‘အက္ကုလော ပက္ကုလော’’တိ ဘိံသာပေတုကာမတာယ ဧဝရူပံ သဒ္ဒံ အကာသိ။ အနုကရဏသဒ္ဒေါ ဟိ အယံ။ တဒါ ဟိ သော ယက္ခော သိနေရုံ ဥက္ခိပန္တော ဝိယ မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေန္တော ဝိယ စ မဟတာ ဥဿာဟေန အသနိသတသဒ္ဒသင်္ဃာဋံ ဝိယ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ပုဉ္ဇီကတံ ဟုတွာ ဝိနိစ္ဆရန္တံ ဒိသာဂဇာနံ ဟတ္ထိဂဇ္ဇိတံ၊ ကေသရသီဟာနံ သီဟနိန္နာဒံ ၊ ယက္ခာနံ ဟိံကာရသဒ္ဒံ၊ ဘူတာနံ အဋ္ဋဟာသံ၊ အသုရာနံ အပ္ဖောဋနဃောသံ ၊ ဣန္ဒဿ ဒေဝရညော ဝဇိရနိဂ္ဃာတနိဂ္ဃောသံ၊ အတ္တနော ဂမ္ဘီရတာယ ဝိပ္ဖာရိကတာယ ဘယာနကတာယ စ အဝသေသသဒ္ဒံ အဝဟသန္တမိဝ အဘိဘဝန္တမိဝ စ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနမဟာဝါတမဏ္ဍလိကာယ ဝိနိဂ္ဃောသံ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဟဒယံ ဖာလေန္တံ ဝိယ မဟန္တံ ပဋိဘယနိဂ္ဃောသံ အဗျတ္တက္ခရံ တိက္ခတ္တုံ အတ္တနော ယက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိ ‘‘ဧတေန ဣမံ သမဏံ ဘိံသာပေတွာ ပလာပေဿာမီ’’တိ။ ယံ ယံ နိစ္ဆရတိ၊ တေန တေန ပဗ္ဗတာ ပပဋိကံ မုဉ္စိံသု၊ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေသု ရုက္ခလတာဂုမ္ဗေသု ပတ္တဖလပုပ္ဖာနိ သီဒယိံသု၊ တိယောဇနသဟဿဝိတ္ထတောပိ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတရာဇာ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ ဘုမ္မဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ ယေဘုယျေန ဒေဝတာနမ္ပိ အဟုဒေဝ ဘယံ ဆမ္ဘိတတ္တံ လောမဟံသော၊ ပဂေဝ မနုဿာနံ။ အညေသဉ္စ အပဒဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ မဟာပထဝိယာ ဥန္ဒြိယနကာလော ဝိယ မဟတီ ဝိဘိံသနကာ အဟောသိ၊ သကလသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ မဟန္တံ ကောလာဟလံ ဥဒပါဒိ။ ဘဂဝါ ပန တံ သဒ္ဒံ ‘‘ကိမီ’’တိ အမညမာနော နိစ္စလော နိသီဒိ၊ ‘‘မာ ကဿစိ ဣမိနာ အန္တရာယော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။

ယသ္မာ ပန သော သဒ္ဒေါ ‘‘အက္ကုလ ပက္ကုလ’’ ဣတိ ဣမိနာ အာကာရေန သတ္တာနံ သောတပထံ အဂမာသိ၊ တသ္မာ တဿ အနုကရဏဝသေန ‘‘အက္ကုလော ပက္ကုလော’’တိ၊ ယက္ခဿ စ တဿံ နိဂ္ဃောသနိစ္ဆာရဏာယံ အက္ကုလပက္ကုလကရဏံ အတ္ထီတိ ကတွာ ‘‘အက္ကုလပက္ကုလိကံ အကာသီ’’တိ သင်္ဂဟံ အာရောပယိံသု။ ကေစိ ပန ‘‘အာကုလဗျာကုလ ဣတိ ပဒဒွယဿ ပရိယာယာဘိဓာနဝသေန အက္ကုလော ဗက္ကုလောတိ အယံ သဒ္ဒေါ ဝုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ ယထာ ‘‘ဧကံ ဧကက’’န္တိ။ ယသ္မာ ဧကဝါရံ ဇာတော ပဌမုပ္ပတ္တိဝသေနေဝ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ အာကုလောတိ အာဒိအတ္ထော အာကာရော၊ တဿ စ ကကာရာဂမံ ကတွာ ရဿတ္တံ ကတန္တိ။ ဒွေ ဝါရေ ပန ဇာတော ဗက္ကုလော၊ ကုလသဒ္ဒေါ စေတ္ထ ဇာတိပရိယာယော ကောလံကောလောတိအာဒီသု ဝိယ။ ဝုတ္တအဓိပ္ပာယာနုဝိဓာယီ စ သဒ္ဒပ္ပယောဂေါတိ ပဌမေန ပဒေန ဇလာဗုဇသီဟဗျဂ္ဃာဒယော၊ ဒုတိယေန အဏ္ဍဇအာသီဝိသကဏှသပ္ပာဒယော ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ သီဟာဒိကော ဝိယ အာသီဝိသာဒိကော ဝိယ စ ‘‘အဟံ တေ ဇီဝိတဟာရကော’’တိ ဣမံ အတ္ထံ ယက္ခော ပဒဒွယေန ဒဿေတီတိ အညေ။ အပရေ ပန ‘‘အက္ခုလော ဘက္ခုလော’’တိ ပါဠိံ ဝတွာ ‘‘အက္ခေတုံ ခေပေတုံ ဝိနာသေတုံ ဥလတိ ပဝတ္တေတီတိ အက္ခုလော၊ ဘက္ခိတုံ ခါဒိတုံ ဥလတီတိ ဘက္ခုလော။ ကော ပနေသော? ယက္ခရက္ခသပိသာစသီဟဗျဂ္ဃာဒီသု အညတရော ယော ကောစိ မနုဿာနံ အနတ္ထာဝဟော’’တိ တဿ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ အဓိပ္ပာယယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧသောတေ၊ သမဏ၊ ပိသာစောတိ ‘‘အမ္ဘော၊ သမဏ၊ တဝ ပိသိတာသနော ပိသာစော ဥပဋ္ဌိတော’’တိ မဟန္တံ ဘေရဝရူပံ အဘိနိမ္မိနိတွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌတွာ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ယက္ခော ဝဒတိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေန ယက္ခေန ကာယဝါစာဟိ ပဝတ္တိယမာနံ ဝိပ္ပကာရံ။ တေန စ အတ္တနော အနဘိဘဝနီယဿ ဟေတုဘူတံ လောကဓမ္မေသု နိရုပက္ကိလေသတံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ တာယံ ဝေလာယန္တိ တဿံ ဝိပ္ပကာရကရဏဝေလာယံ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ တံ ဝိပ္ပကာရံ အဂဏေတွာ အဿ အဂဏနဟေတုဘူတံ ဓမ္မာနုဘာဝဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဒါ သကေသု ဓမ္မေသူတိ ယသ္မိံ ကာလေ သကအတ္တဘာဝသင်္ခါတေသု ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓဓမ္မေသု။ ပါရဂူတိ ပရိညာဘိသမယပါရိပူရိဝသေန ပါရင်္ဂတော၊ တတောယေဝ တေသံ ဟေတုဘူတေ သမုဒယေ၊ တဒပ္ပဝတ္တိလက္ခဏေ နိရောဓေ၊ နိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ စ ပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယပါရိပူရိဝသေန ပါရဂတော။ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏောတိ ဧဝံ သဗ္ဗသော ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော နာမ ဟောတိ၊ သဗ္ဗသော သကအတ္တဘာဝါဝဗောဓနေပိ စတုသစ္စာဘိသမယော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ လောကသမုဒယဉ္စ ပညပေမီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇၊ အ။ နိ။ ၄။၄၅)။ အထ ဝါ သကေသု ဓမ္မေသူတိ အတ္တနော ဓမ္မေသု၊ အတ္တနော ဓမ္မာ နာမ အတ္ထကာမဿ ပုဂ္ဂလဿ သီလာဒိဓမ္မာ။ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိအာဒယော ဟိ ဝေါဒါနဓမ္မာ ဧကန္တဟိတသုခသမ္ပာဒနေန ပုရိသဿ အတ္တနော ဓမ္မာ နာမ၊ န အနတ္ထာဝဟာ သံကိလေသဓမ္မာ ဝိယ အသကဓမ္မာ။ ပါရဂူတိ တေသံ သီလာဒီနံ ပါရိပူရိယာ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတော။

တတ္ထ သီလံ တာဝ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဝိဓံ။ တေသု လောကိယံ ပုဗ္ဗဘာဂသီလံ။ တံ သင်္ခေပတော ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အနေကပ္ပဘေဒံ။ လောကုတ္တရံ မဂ္ဂဖလဝသေန ဒုဝိဓံ၊ အတ္ထတော သမ္မာဝါစာသမ္မာကမ္မန္တသမ္မာအာဇီဝါ။ ယထာ စ သီလံ၊ တထာ သမာဓိပညာ စ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ လောကိယသမာဓိ သဟ ဥပစာရေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော၊ လောကုတ္တရသမာဓိ မဂ္ဂပရိယာပန္နော ။ ပညာပိ လောကိယာ သုတမယာ၊ စိန္တာမယာ၊ ဘာဝနာမယာ စ သာသဝါ၊ လောကုတ္တရာ ပန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ စ။ ဝိမုတ္တိ နာမ ဖလဝိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ တသ္မာ သာ လောကုတ္တရာဝ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ လောကိယမေဝ၊ တံ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဘာဝတော။ ဧဝံ ဧတေသံ သီလာဒိဓမ္မာနံ အတ္တနော သန္တာနေ အရဟတ္တဖလာဓိဂမေန အနဝသေသတော နိဗ္ဗတ္တပါရိပူရိယာ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတောတိ သကေသု ဓမ္မေသု ပါရဂူ။

အထ ဝါ သောတာပတ္တိဖလာဓိဂမေန သီလသ္မိံ ပါရဂူ။ သော ဟိ ‘‘သီလေသု ပရိပူရကာရီ’’တိ ဝုတ္တော၊ သောတာပန္နဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ သကဒါဂါမီပိ ဂဟိတော ဟောတိ။ အနာဂါမိဖလာဓိဂမေန သမာဓိသ္မိံ ပါရဂူ။ သော ဟိ ‘‘သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီ’’တိ ဝုတ္တော။ အရဟတ္တဖလာဓိဂမေန ဣတရေသု တီသု ပါရဂူ။ အရဟာ ဟိ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ အဂ္ဂဘူတာယ အကုပ္ပာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ အဓိဂတတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ စ ပရိယောသာနဂမနတော ပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေသု ပါရဂူ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ စတူသု အရိယသစ္စေသု စတုမဂ္ဂဝသေန ပရိညာဒိသောဠသဝိဓာယ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ယထာဝုတ္တေသု တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ သကေသု ဓမ္မေသု ပါရဂတော။

ဟောတိ ဗြာဟ္မဏောတိ တဒါ သော ဗာဟိတပါပဓမ္မတာယ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏော ဟောတိ။ အထ ဧတံ ပိသာစဉ္စ၊ ပက္ကုလဉ္စာတိဝတ္တတီတိ တတော ယထာဝုတ္တပါရဂမနတော အထ ပစ္ဆာ၊ အဇကလာပက၊ ဧတံ တယာ ဒဿိတံ ပိသိတာသနတ္ထမာဂတံ ပိသာစံ ဘယဇနနတ္ထံ သမုဋ္ဌာပိတံ အက္ကုလပက္ကုလိကဉ္စ အတိဝတ္တတိ၊ အတိက္ကမတိ၊ အဘိဘဝတိ၊ တံ န ဘာယတီတိ အတ္ထော။

အယမ္ပိ ဂါထာ အရဟတ္တမေဝ ဥလ္လပိတွာ ကထိတာ။ အထ အဇကလာပကော အတ္တနာ ကတေန တထာရူပေနပိ ပဋိဘယရူပေန ဝိဘိံသနေန အကမ္ပနီယဿ ဘဂဝတော တံ တာဒိဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အဟော အစ္ဆရိယမနုဿောဝတာယ’’န္တိ ပသန္နမာနသော ပေါထုဇ္ဇနိကာယ သဒ္ဓါယ အတ္တနိ နိဝိဋ္ဌဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော သတ္ထု သမ္မုခါ ဥပါသကတ္တံ ပဝေဒေသိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သင်္ဂါမဇိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ အဋ္ဌမေ သင်္ဂါမဇီတိ ဧဝံနာမော။ အယဉှိ အာယသ္မာ သာဝတ္ထိယံ အညတရဿ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော၊ ဝယပ္ပတ္တကာလေ မာတာပိတူဟိ ပတိရူပေန ဒါရေန နိယောဇေတွာ သာပတေယျံ နိယျာတေတွာ ဃရဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဥပါသကေ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ သာယနှသမယေ သုဒ္ဓဝတ္ထေ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂေ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဇေတဝနာဘိမုခေ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကတ္ထ တုမှေ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဇေတဝနေ သတ္ထု သန္တိက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ အဟမ္ပိ ဂမိဿာမီ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန ဘဂဝါ ကဉ္စနဂုဟာယံ သီဟနာဒံ နဒန္တော ကေသရသီဟော ဝိယ သဒ္ဓမ္မမဏ္ဍပေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိတွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

အထ ခေါ တေ ဥပါသကာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ သင်္ဂါမဇိပိ ကုလပုတ္တော တဿာ ပရိသာယ ပရိယန္တေ ဓမ္မံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ ဘဂဝါ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေတွာ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ အနေကေသံ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သင်္ဂါမဇိပိ ကုလပုတ္တော သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘အနုညာတောသိ ပန တွံ မာတာပိတူဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ‘‘နာဟံ၊ ဘန္တေ၊ အနုညာတော’’တိ။ ‘‘န ခေါ၊ သင်္ဂါမဇိ၊ တထာဂတာ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ ‘‘သောဟံ၊ ဘန္တေ၊ တထာ ကရိဿာမိ၊ ယထာ မံ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇိတုံ အနုဇာနန္တီ’’တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘အမ္မတာတာ၊ အနုဇာနာထ မံ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ အာဟ။ တတော ပရံ ရဋ္ဌပါလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၃ အာဒယော) အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အထ သော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ပဋိညံ ဒတွာ အနုညာတော မာတာပိတူဟိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အလတ္ထ ခေါ စ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ၊ အစိရူပသမ္ပန္နော စ ပန သော ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အညတရသ္မိံ အရညာဝါသေ ဝဿံ ဝသိတွာ ဆဠဘိညော ဟုတွာ ဝုတ္ထဝဿော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ မာတာပိတူနဉ္စ ပဋိဿဝမောစနတ္ထံ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သင်္ဂါမဇိ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ။

သော ဟာယသ္မာ ဓုရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကတပဋိသန္ထာရော အညံ ဗျာကရိတွာ ပုန ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ နိက္ခမိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ အထဿ မာတာပိတရော ဉာတိမိတ္တာ စဿ အာဂမနံ သုတွာ၊ ‘‘သင်္ဂါမဇိ၊ ကိရ ဣဓာဂတော’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ တုရိတတုရိတာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိယေသန္တာ နံ တတ္ထ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘မာ အပုတ္တကံ သာပတေယျံ ရာဇာနော ဟရေယျုံ၊ အပ္ပိယာ ဒါယာဒါ ဝါ ဂဏှေယျုံ၊ နာလံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ ဧဟိ၊ တာတ၊ ဝိဗ္ဘမာ’’တိ ယာစိံသု။ တံ သုတွာ ထေရော ‘‘ဣမေ မယှံ ကာမေဟိ အနတ္ထိကဘာဝံ န ဇာနန္တိ၊ ဂူထဓာရီ ဝိယ ဂူထပိဏ္ဍေ ကာမေသုယေဝ အလ္လီယနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ နယိမေ သက္ကာ ဓမ္မကထာယ သညာပေတု’’န္တိ အဿုဏန္တော ဝိယ နိသီဒိ။ တေ နာနပ္ပကာရံ ယာစိတွာ အတ္တနော ဝစနံ အဂ္ဂဏှန္တံ ဒိသွာ ဃရံ ပဝိသိတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ တဿ ဘရိယံ သပရိဝါရံ ဥယျောဇေသုံ ‘‘မယံ နာနပ္ပကာရံ တံ ယာစန္တာပိ တဿ မနံ အလဘိတွာ အာဂတာ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ တဝ ဘတ္တာရံ ပုတ္တသန္ဒဿနေန ယာစိတွာ သညာပေဟီ’’တိ။ တာယ ကိရ အာပန္နသတ္တာယ အယမာယသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒါရကမာဒါယ မဟတာ ပရိဝါရေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အဿောသိ ခေါ အာယသ္မတော သင်္ဂါမဇိဿာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပုရာဏဒုတိယိကာတိ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစရဏဝသေန ဒုတိယိကာ၊ ဘရိယာတိ အတ္ထော။ အယျောတိ ‘‘အယျပုတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတာနံ အနုစ္ဆဝိကဝေါဟာရေန ဝဒတိ။ ကိရာတိ အနုဿဝနတ္ထေ နိပါတော၊ တဿ အနုပ္ပတ္တော ကိရာတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ခုဒ္ဒပုတ္တဉှိ သမဏ၊ ပေါသ မန္တိ အာပန္နသတ္တမေဝ မံ ဆဍ္ဍေတွာ ပဗ္ဗဇိတော၊ သာဟံ ဧတရဟိ ခုဒ္ဒပုတ္တာ၊ တာဒိသံ မံ ဆဍ္ဍေတွာဝ တဝ သမဏဓမ္မကရဏံ အယုတ္တံ၊ တသ္မာ၊ သမဏ၊ ပုတ္တဒုတိယံ မံ ဃာသစ္ဆာဒနာဒီဟိ ဘရဿူတိ။ အာယသ္မာ ပန၊ သင်္ဂါမဇိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဥက္ခိပိတွာ တံ နေဝ ဩလောကေတိ၊ နာပိ အာလပတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ သင်္ဂါမဇိ တုဏှီ အဟောသီ’’တိ။

သာ တိက္ခတ္တုံ တထေဝ ဝတွာ တုဏှီဘူတမေဝ တံ ဒိသွာ ‘‘ပုရိသာ နာမ ဘရိယာသု နိရပေက္ခာပိ ပုတ္တေသု သာပေက္ခာ ဟောန္တိ၊ ပုတ္တသိနေဟော ပိတု အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ တသ္မာ ပုတ္တပေမေနာပိ မယှံ ဝသေ ဝတ္တေယျာ’’တိ မညမာနာ ပုတ္တံ ထေရဿ အင်္ကေ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ အပက္ကမ္မ ‘‘ဧသော တေ၊ သမဏ၊ ပုတ္တော၊ ပေါသ န’’န္တိ ဝတွာ ထောကံ အဂမာသိ။ သာ ကိရ သမဏတေဇေနဿ သမ္မုခေ ဌာတုံ နာသက္ခိ။ ထေရော ဒါရကမ္ပိ နေဝ ဩလောကေတိ နာပိ အာလပတိ။ အထ သာ ဣတ္ထီ အဝိဒူရေ ဌတွာ မုခံ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တီ ထေရဿ အာကာရံ ဉတွာ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ‘‘ပုတ္တေနပိ အယံ သမဏော အနတ္ထိကော’’တိ ဒါရကံ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော သင်္ဂါမဇိဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပုတ္တေနပီတိ အယံ သမဏော အတ္တနော ဩရသပုတ္တေနပိ အနတ္ထိကော၊ ပဂေဝ အညေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒိဗ္ဗေနာတိ ဧတ္ထ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒမ္ပိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိနိဗ္ဗတ္တံ အဘိညာစက္ခုံ တာဒိသန္တိ ဒိဗ္ဗံ ဝိယာတိ ဒိဗ္ဗံ၊ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿယေန လဒ္ဓတ္တာ ဝါ ဒိဗ္ဗံ၊ မဟာဇုတိကတ္တာ မဟာဂတိကတ္တာ ဝါ ဒိဗ္ဗံ၊ တေန ဒိဗ္ဗေန။ ဝိသုဒ္ဓေနာတိ နီဝရဏာဒိသံကိလေသဝိဂမေန သုပရိသုဒ္ဓေန။ အတိက္ကန္တမာနုသကေနာတိ မနုဿာနံ ဝိသယာတီတေန။ ဣမံ ဧဝရူပံ ဝိပ္ပကာရန္တိ ဣမံ ဧဝံ ဝိပ္ပကာရံ ယထာဝုတ္တံ ပဗ္ဗဇိတေသု အသာရုပ္ပံ အင်္ကေ ပုတ္တဋ္ဌပနသင်္ခါတံ ဝိရူပကိရိယံ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ အာယသ္မတော သင်္ဂါမဇိဿ ပုတ္တဒါရာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ နိရပေက္ခဘာဝသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ တဿ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အာယန္တိန္တိ အာဂစ္ဆန္တိံ၊ ပုရာဏဒုတိယိကန္တိ အဓိပ္ပာယော။ နာဘိနန္ဒတီတိ ဒဋ္ဌုံ မံ အာဂတာတိ န နန္ဒတိ န တုဿတိ။ ပက္ကမန္တိန္တိ သာ အယံ မယာ အသမ္မောဒိတာဝ ဂစ္ဆတီတိ ဂစ္ဆန္တိံ။ န သောစတီတိ န စိတ္တသန္တာပမာပဇ္ဇတိ။ ယေန ပန ကာရဏေန ထေရော ဧဝံ နာဘိနန္ဒတိ န သောစတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဂါ သင်္ဂါမဇိံ မုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သင်္ဂါတိ ရာဂသင်္ဂေါ ဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိသင်္ဂေါတိ ပဉ္စဝိဓာပိ သင်္ဂါ သမုစ္ဆေဒပ္ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီဟိ ဝိမုတ္တံ သင်္ဂါမဇိံ ဘိက္ခုံ။ တမဟံဗြူမိ ဗြာဟ္မဏန္တိ တံ တာဒိဘာဝပ္ပတ္တံ ခီဏာသဝံ အဟံ သဗ္ဗသော ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏန္တိ ဝဒါမီတိ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဇဋိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉။ နဝမေ ဂယာယန္တိ ဧတ္ထ ဂယာတိ ဂါမောပိ တိတ္ထမ္ပိ ဝုစ္စတိ။ ဂယာဂါမဿ ဟိ အဝိဒူရေ ဝိဟရန္တော ဘဂဝါ ‘‘ဂယာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ ဂယာတိတ္ထဿ။ ဂယာတိတ္ထန္တိ ဟိ ဂယာဂါမဿ အဝိဒူရေ ဧကာ ပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ နဒီပိ၊ တဒုဘယံ ‘‘ပါပပဝါဟနတိတ္ထ’’န္တိ လောကိယမဟာဇနော သမုဒါစရတိ။ ဂယာသီသေတိ ဂဇသီသသဒိသသိခရော တတ္ထ ဧကော ပဗ္ဗတော ဂယာသီသနာမကော၊ ယတ္ထ ဟတ္ထိကုမ္ဘသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဘိက္ခုသဟဿဿ ဩကာသော ပဟောတိ၊ တတြ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဂယာယံ ဝိဟရတိ ဂယာသီသေ’’တိ။

ဇဋိလာတိ တာပသာ။ တေ ဟိ ဇဋာဓာရိတာယ ဣဓ ‘‘ဇဋိလာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အန္တရဋ္ဌကေ ဟိမပါတသမယေတိ ဟေမန္တဿ ဥတုနော အဗ္ဘန္တရဘူတေ မာဃမာသဿ အဝသာနေ စတ္တာရော ဖဂ္ဂုဏမာသဿ အာဒိမှိ စတ္တာရောတိ အဋ္ဌဒိဝသပရိမာဏေ ဟိမဿ ပတနကာလေ။ ဂယာယံ ဥမ္မုဇ္ဇန္တီတိ ကေစိ တသ္မိံ တိတ္ထသမ္မတေ ဥဒကေ ပဌမံ နိမုဂ္ဂသကလသရီရာ တတော ဥမ္မုဇ္ဇန္တိ ဝုဋ္ဌဟန္တိ ဥပ္ပိလဝန္တိ။ နိမုဇ္ဇန္တီတိ သသီသံ ဥဒကေ ဩသီဒန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇမ္ပိ ကရောန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိပိ ကရောန္တိ။

တတ္ထ ဟိ ကေစိ ‘‘ဧကုမ္မုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေ ဥမ္မုဇ္ဇနမေဝ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပန နိမုဇ္ဇနမန္တရေန နတ္ထီတိ အဝိနာဘာဝတော နိမုဇ္ဇနမ္ပိ တေ ကရောန္တိယေဝ။ ယေပိ ‘‘ဧကနိမုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေပိ ဧကဝါရမေဝ နိမုဇ္ဇိတွာ ဝုတ္တနယေန အဝိနာဘာဝတော ဥမ္မုဇ္ဇနမ္ပိ ကတွာ ပက္ကမန္တိ။ ယေ ပန ‘‘တသ္မိံ တိတ္ထေ နိမုဇ္ဇနေနေဝ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေ တတ္ထ နိမုဇ္ဇိတွာ အဿာသေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ မရုပ္ပပါတပတိတာ ဝိယ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တိ ။ အပရေ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကတွာ နှာတေ ပါပသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ၊ တေ ကာလေန ကာလံ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမုဇ္ဇနာနိ ကရောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တိပိ နိမုဇ္ဇန္တိပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ နိမုဇ္ဇနပုဗ္ဗကံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ၊ နိမုဇ္ဇနမေဝ ပန ကရောန္တာ ကတိပယာ၊ ဥမ္မုဇ္ဇနံ တဒုဘယဉ္စ ကရောန္တာ ဗဟူတိ တေသံ ယေဘုယျဘာဝဒဿနတ္ထံ ဥမ္မုဇ္ဇနံ ပဌမံ ဝုတ္တံ။ တထာ သမ္ဗဟုလာ ဇဋိလာတိ ဇဋိလာနံ ယေဘုယျတာယ ဝုတ္တံ၊ မုဏ္ဍသိခဏ္ဍိနောပိ စ ဗြာဟ္မဏာ ဥဒကသုဒ္ဓိကာ တသ္မိံ ကာလေ တတ္ထ တထာ ကရောန္တိ။

ဩသိဉ္စန္တီတိ ကေစိ ဂယာယ ဥဒကံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အတ္တနော သီသေ စ သရီရေ စ ဩသိဉ္စန္တိ၊ အပရေ ဃဋေဟိ ဥဒကံ ဂဟေတွာ တီရေ ဌတွာ တထာ ကရောန္တိ။ အဂ္ဂိံ ဇုဟန္တီတိ ကေစိ ဂယာတီရေ ဝေဒိံ သဇ္ဇေတွာ ဓူမဒဗ္ဘိပူဇာဒိကေ ဥပကရဏေ ဥပနေတွာ အဂ္ဂိဟုတံ ဇုဟန္တိ အဂ္ဂိဟုတံ ပရိစရန္တိ။ ဣမိနာ သုဒ္ဓီတိ ဣမိနာ ဂယာယံ ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိနာ အဂ္ဂိပရိစရဏေန စ ပါပမလတော သုဒ္ဓိ ပါပပဝါဟနာ သံသာရသုဒ္ဓိ ဧဝ ဝါ ဟောတီတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကာ ဟုတွာတိ အတ္ထော။

ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိ စေတ္ထ နိဒဿနမတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေသု ဟိ ကေစိ ဥဒကဝါသံ ဝသန္တိ၊ ကေစိ ဥဒကဿဉ္ဇလိံ ဒေန္တိ၊ ကေစိ တသ္မိံ ဥဒကေ ဌတွာ စန္ဒိမသူရိယေ အနုပရိဝတ္တန္တိ၊ ကေစိ အနေကသဟဿဝါရံ သာဝိတ္တိအာဒိကေ ဇပန္တိ၊ ကေစိ ‘‘ဣန္ဒ အာဂစ္ဆာ’’တိအာဒိနာ ဝိဇ္ဇာဇပံ အဝှာယန္တိ၊ ကေစိ မဟတုပဋ္ဌာနံ ကရောန္တိ၊ ဧဝဉ္စ ကရောန္တာ ကေစိ ဩတရန္တိ၊ ကေစိ ဥတ္တရန္တိ ကေစိ ဥတ္တရိတွာ သုဒ္ဓိကအာစမနံ ကရောန္တိ၊ ကေစိ အန္တောဥဒကေ ဌိတာ တန္တီ ဝါဒေန္တိ၊ ဝီဏံ ဝါဒေန္တီတိ ဧဝမာဒိကာ နာနပ္ပကာရကိရိယာ ဒဿေန္တိ။ ယသ္မာ ဝါ တေ ဧဝရူပါ ဝိကာရကိရိယာ ကရောန္တာပိ တသ္မိံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇနဥမ္မုဇ္ဇနပုဗ္ဗကမေဝ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ သဗ္ဗံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနန္တောဂဓမေဝ ကတွာ ‘‘ဥမ္မုဇ္ဇန္တီ’’တိပိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ တတ္ထ အာကုလဗျာကုလေ ဝတ္တမာနေ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော ဘဂဝါ တေသံ တံ ကောလာဟလံ သုတွာ ‘‘ကိန္နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ဩလောကေန္တော တံ ကိရိယဝိကာရံ အဒ္ဒသ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဣမိနာ သုဒ္ဓီ’’တိ၊ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ အတ္ထံ ဥဒကောရောဟနာဒိအသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ တေသံ သုဒ္ဓိမဂ္ဂပရာမသနံ သစ္စာဒိကေ စ သုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အတ္တနော အဝိပရီတာဝဗောဓံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ဥဒကသုဒ္ဓိယာ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂဘာဝဒီပကံ သစ္စာဒိဓမ္မာနဉ္စ ယာထာဝတော သုဒ္ဓိမဂ္ဂဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ န ဥဒကေန သုစီ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥဒကေနာတိ ဥဒကုမ္မုဇ္ဇနာဒိနာ။ ဥဒကုမ္မုဇ္ဇနာဒိ ဟိ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဥဒက’’န္တိ ဝုတ္တံ ယထာ ရူပဘဝေါ ရူပန္တိ။ အထ ဝါ ဥဒကေနာတိ ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိကိရိယာယ သာဓနဘူတေန ဥဒကေန သုစိ သတ္တဿ သုဒ္ဓိ နာမ န ဟောတိ၊ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သုစီတိ တေန ယထာဝုတ္တေန ဥဒကေန သုစိ ပါပမလတော သုဒ္ဓါ နာမ သတ္တော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? ဗဟွေတ္ထ နှာယတီ ဇနော။ ယဒိ ဟိ ဥဒကောရောဟနာဒိနာ ယထာဝုတ္တေန ပါပသုဒ္ဓိ နာမ သိယာ၊ ဗဟု ဧတ္ထ ဥဒကေ ဇနော နှာယတိ၊ မာတုဃာတာဒိပါပကမ္မကာရီ အညော စ ဂေါမဟိံသာဒိကော အန္တမသော မစ္ဆကစ္ဆပေ ဥပါဒါယ၊ တဿ သဗ္ဗဿာပိ ပါပသုဒ္ဓိ သိယာ၊ န ပနေဝံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? နှာနဿ ပါပဟေတူနံ အပ္ပဋိပက္ခဘာဝတော။ ယဉှိ ယံ ဝိနာသေတိ၊ သော တဿ ပဋိပက္ခော ယထာ အာလောကော အန္ဓကာရဿ၊ ဝိဇ္ဇာ စ အဝိဇ္ဇာယ၊ န ဧဝံ နှာနံ ပါပဿ။ တသ္မာ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘န ဥဒကေန သုစိ ဟောတီ’’တိ။

ယေန ပန သုစိ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယမှိ သစ္စဉ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယမှီတိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ။ သစ္စန္တိ ဝစီသစ္စဉ္စေဝ ဝိရတိသစ္စဉ္စ။ အထ ဝါ သစ္စန္တိ ဉာဏသစ္စဉ္စေဝ ပရမတ္ထသစ္စဉ္စ။ ဓမ္မောတိ အရိယမဂ္ဂဓမ္မော၊ ဖလဓမ္မော စ၊ သော သဗ္ဗောပိ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဥပလဗ္ဘတိ၊ သော သုစီ သော စ ဗြာဟ္မဏောတိ သော အရိယပုဂ္ဂလော ဝိသေသတော ခီဏာသဝေါ အစ္စန္တသုဒ္ဓိယာ သုစိ စ ဗြာဟ္မဏော စာတိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ သစ္စံ ဓမ္မတော ဝိသုံ ကတွာ ဂဟိတံ? သစ္စဿ ဗဟူပကာရတ္တာ။ တထာ ဟိ ‘‘သစ္စံ ဝေ အမတာ ဝါစာ (သု။ နိ။ ၄၅၅)၊ သစ္စံ ဟဝေ သာဒုတရံ ရသာနံ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၄)၊ သစ္စေ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ၊ အာဟု သန္တော ပတိဋ္ဌိတာ (သု။ နိ။ ၄၅၅)၊ သစ္စေ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စာ’’တိအာဒိနာ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၃၃) အနေကေသု သုတ္တပဒေသု သစ္စဂုဏာ ပကာသိတာ။ သစ္စဝိပရိယဿ စ ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿ၊ မုသာဝါဒိဿ ဇန္တုနော (ဓ။ ပ။ ၁၇၆)၊ အဘူတဝါဒီ နိရယံ ဥပေတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၀၆) စ အာဒိနာ ပကာသိတာတိ။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဗာဟိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀။ ဒသမေ ဗာဟိယောတိ တဿ နာမံ။ ဒါရုစီရိယောတိ ဒါရုမယစီရော။ သုပ္ပာရကေတိ ဧဝံနာမကေ ပဋ္ဋနေ ဝသတိ။ ကော ပနာယံ ဗာဟိယော၊ ကထဉ္စ ဒါရုစီရိယော အဟောသိ၊ ကထံ သုပ္ပာရကေ ပဋ္ဋနေ ပဋိဝသတီတိ?

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီကထာ – ဣတော ကိရ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဧကော ကုလပုတ္တော ဟံသဝတီနဂရေ ဒသဗလဿ ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ခိပ္ပာဘိညာနံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာ ဝတာယံ ဘိက္ခု၊ ယော သတ္ထာရာ ဧဝံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပီယတိ၊ အဟော ဝတာဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧဝရူပဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္ထာရာ ဧဒိသေ ဌာနေ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေတဗ္ဗော ဘဝေယျံ ယထာယံ ဘိက္ခူ’’တိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ တဒနုရူပံ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညံ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော ဟုတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပရိပုဏ္ဏသီလော သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ဝသိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဗာဟိယရဋ္ဌေ ကုလဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ တံ ဗာဟိယရဋ္ဌေ ဇာတတ္တာ ဗာဟိယောတိ သဉ္ဇာနိံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဝဏိဇ္ဇတ္ထာယ ဗဟူနံ ဘဏ္ဍာနံ နာဝံ ပူရေတွာ သမုဒ္ဒံ ပဝိသိတွာ အပရာပရံ သဉ္စရန္တော သတ္တ ဝါရေ သဒ္ဓိံယေဝ ပရိသာယ အတ္တနော နဂရံ ဥပဂဉ္ဆိ။

အဋ္ဌမေ ဝါရေ ပန ‘‘သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာရောပိတဘဏ္ဍော နာဝံ အဘိရုဟိ။ နာဝါ မဟာသမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဣစ္ဆိတဒေသံ အပတွာဝ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝိပန္နာ။ မဟာဇနော မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခော အဟောသိ။ ဗာဟိယော ပန ဧကံ နာဝါဖလကံ ဂဟေတွာ တရန္တော ဦမိဝေဂေန မန္ဒမန္ဒံ ခိပမာနော ဘဿိတွာ သမုဒ္ဒေ ပတိတတ္တာ ဇာတရူပေနေဝ သမုဒ္ဒတီရေ နိပန္နော။ ပရိဿမံ ဝိနောဒေတွာ အဿာသမတ္တံ လဘိတွာ ဥဋ္ဌာယ လဇ္ဇာယ ဂုမ္ဗန္တရံ ပဝိသိတွာ အစ္ဆာဒနံ အညံ ကိဉ္စိ အပဿန္တော အက္ကနာဠာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဝါကေဟိ ပလိဝေဌေတွာ နိဝါသနပါဝုရဏာနိ ကတွာ အစ္ဆာဒေသိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒါရုဖလကာနိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဝါကေန အာဝုဏိတွာ နိဝါသနပါဝုရဏံ ကတွာ အစ္ဆာဒေသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဒါရုမယစီရဓာရိတာယ ‘‘ဒါရုစီရိယော’’တိ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ဗာဟိယော’’တိ စ ပညာယိတ္ထ။

တံ ဧကံ ကပါလံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနိယာမေန သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ မနုဿာ စိန္တေသုံ ‘‘သစေ လောကေ အရဟန္တော နာမ ဟောန္တိ၊ ဧဝံဝိဓေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ကိန္နု ခေါ အယံ အယျော ဝတ္ထံ ဒိယျမာနံ ဂဏှေယျ၊ ဥဒါဟု အပ္ပိစ္ဆတာယ န ဂဏှေယျာ’’တိ ဝီမံသန္တာ နာနာဒိသာဟိ ဝတ္ထာနိ ဥပနေသုံ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမိနာ နိယာမေန နာဂမိဿံ၊ နယိမေ ဧဝံ မယိ ပသီဒေယျုံ၊ ယံနူနာဟံ ဣမာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဝိဟရေယျံ၊ ဧဝံ မေ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ ကောဟညေ ဌတွာ ဝတ္ထာနိ န ပဋိဂ္ဂဏှိ။ မနုဿာ ‘‘အဟော အပ္ပိစ္ဆော ဝတာယံ အယျော’’တိ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသန္နမာနသာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရိံသု။

သောပိ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အဝိဒူရဋ္ဌာနေ ဧကံ ဒေဝါယတနံ အဂမာသိ။ မဟာဇနော တေန သဒ္ဓိံ ဧဝ ဂန္တွာ တံ ဒေဝါယတနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အဒါသိ။ သော ‘‘ဣမေ မယှံ စီရဓာရဏမတ္တေ ပသီဒိတွာ ဧဝံဝိဓံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရောန္တိ၊ ဧတေသံ မယာ ဥက္ကဋ္ဌဝုတ္တိနာ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သလ္လဟုကပရိက္ခာရော အပ္ပိစ္ဆောဝ ဟုတွာ ဝိဟာသိ။ ‘‘အရဟာ’’တိ ပန တေဟိ သမ္ဘာဝီယမာနော ‘‘အရဟာ’’တိ အတ္တာနံ အမညိ၊ ဥပရူပရိ စဿ သက္ကာရဂရုကာရော အဘိဝဍ္ဎိ၊ လာဘီ စ အဟောသိ ဥဠာရာနံ ပစ္စယာနံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော သုပ္ပာရကေ ပဋိဝသတိ သမုဒ္ဒတီရေ သက္ကတော ဂရုကတော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သက္ကတောတိ သက္ကစ္စံ အာဒရေန ဥပဋ္ဌာနဝသေန သက္ကတော။ ဂရုကတောတိ ဂုဏဝိသေသေန ယုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယေန ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုကရဏဝသေန ဂရုကတော။ မာနိတောတိ မနသာ သမ္ဘာဝနဝသေန မာနိတော။ ပူဇိတောတိ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇာဝသေန ပူဇိတော။ အပစိတောတိ အဘိပ္ပသန္နစိတ္တေဟိ မဂ္ဂဒါနအာသနာဘိဟရဏာဒိဝသေန အပစိတော။ လာဘီ စီဝရ…ပေ… ပရိက္ခာရာနန္တိ ပဏီတပဏီတာနံ ဥပရူပရိ ဥပနီယမာနာနံ စီဝရာဒီနံ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လဘနဝသေန လာဘီ။

အပရော နယော – သက္ကတောတိ သက္ကာရပ္ပတ္တော။ ဂရုကတောတိ ဂရုကာရပ္ပတ္တော။ မာနိတောတိ ဗဟုမာနိတော မနသာ ပိယာယိတော စ။ ပူဇိတောတိ စတုပစ္စယာဘိပူဇာယ ပူဇိတော။ အပစိတောတိ အပစာယနပ္ပတ္တော။ ယဿ ဟိ စတ္တာရော ပစ္စယေ သက္ကတွာ သုအဘိသင်္ခတေ ပဏီတပဏီတေ ဒေန္တိ၊ သော သက္ကတော။ ယသ္မိံ ဂရုဘာဝံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဒေန္တိ၊ သော ဂရုကတော။ ယံ မနသာ ပိယာယန္တိ ဗဟုမညန္တိ စ၊ သော မာနိတော။ ယဿ သဗ္ဗမ္ပေတံ ပူဇနဝသေန ကရောန္တိ၊ သော ပူဇိတော။ ယဿ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနဉ္ဇလိကမ္မာဒိဝသေန ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ၊ သော အပစိတော။ ဗာဟိယဿ ပန တေ သဗ္ဗမေတံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော သုပ္ပာရကေ ပဋိဝသတိ သက္ကတော’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ စီဝရံ သော အဂ္ဂဏှန္တောပိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ဝတ္ထံ ပဋိဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ ဥပနာမနဝသေန စီဝရဿာပိ ‘‘လာဘီ’’တွေဝ ဝုတ္တော။

ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ ဧကီဘူတဿ ဗဟူဟိ မနုဿေဟိ ‘‘အရဟာ’’တိ ဝုစ္စမာနဿ တဿ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရေန စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ စိတ္တဿ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ကထံ? ယေ ခေါ ကေစိ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ အဟံ တေသံ အညတရောတိ။ တဿတ္ထော – ယေ ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ ပူဇာသက္ကာရာဒီနဉ္စ အရဟဘာဝေန အရဟန္တော၊ ယေ ကိလေသာရီနံ ဟနနေန အရဟတ္တမဂ္ဂံ သမာပန္နာ၊ တေသု အဟံ ဧကောတိ။

ပုရာဏသာလောဟိတာတိ ပုရိမသ္မိံ ဘဝေသာလောဟိတာ ဗန္ဓုသဒိသာ ဧကတော ကတသမဏဓမ္မာ ဒေဝတာ။ ကေစိ ပန ‘‘ပုရာဏသာလောဟိတာတိ ပုရာဏကာလေ ဘဝန္တရေ သာလောဟိတာ မာတုဘူတာ ဧကာ ဒေဝတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပုရိမောယေဝတ္ထော ဂဟိတော။

ပုဗ္ဗေ ကိရ ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ သာမဏေရာဒီနံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ သတ္တ ဘိက္ခူ သံဝေဂပ္ပတ္တာ ‘‘ယာဝ သာသနံ န အန္တရဓာယတိ၊ တာဝ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိဿာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌာ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘‘ဇီဝိတေ သာလယာ နိဝတ္တန္တု၊ နိရာလယာ ဣမံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟန္တူ’’တိ ဝတွာ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗေ တံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ နိဿေဏိံ ပါတေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိံသု။ တေသု သင်္ဃတ္ထေရော ဧကရတ္တာတိက္ကမေနေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာနေတွာ တေ ဘိက္ခူ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ဣတော ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧဝံ အကတ္ထ၊ မယမ္ပိ သစေ တုမှေ ဝိယ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမ၊ သယမေဝ အာဟရိတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆိံသု။ တတော ဒုတိယဒိဝသေ ဒုတိယတ္ထေရော အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိ၊ သောပိ တထေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဣတရေ နိမန္တေသိ၊ တေပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိံသု။ တေသု အရဟတ္တပ္ပတ္တော ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ အနာဂါမီ သုဒ္ဓါဝါသဘူမိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရေ ပန ပဉ္စ ဇနာ ဃဋေန္တာ ဝါယမန္တာပိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိံသု။ တေ အသက္ကောန္တာ တတ္ထေဝ ပရိသုဿိတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသုယေဝ သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသု ဟိ ဧကော ပက္ကုသာတိ ရာဇာ အဟောသိ၊ ဧကော ကုမာရကဿပေါ၊ ဧကော ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော၊ ဧကော သဘိယော ပရိဗ္ဗာဇကော၊ ဧကော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော။ တတ္ထ ယော သော အနာဂါမီ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ’’တိ။ ဒေဝပုတ္တောပိ ဟိ ဒေဝဓီတာ ဝိယ ဒေဝေါ ဧဝ ဒေဝတာတိ ကတွာ ဒေဝတာတိ ဝုစ္စတိ ‘‘အထ ခေါ အညတရာ ဒေဝတာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဣဓ ပန ဗြဟ္မာ ဒေဝတာတိ အဓိပ္ပေတော။

တဿ ဟိ ဗြဟ္မုနော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တသမနန္တရမေဝ အတ္တနော ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ အာဂတဋ္ဌာနံ အာဝဇ္ဇေန္တဿ သတ္တန္နံ ဇနာနံ ပဗ္ဗတံ အာရုယှ သမဏဓမ္မကရဏံ၊ တတ္ထေကဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝေါ၊ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ အတ္တနော စ ဧတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေါ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဣတရေ ပဉ္စ ဇနာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ကာမာဝစရဒေဝလောကေ တေသံ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဉတွာ အပရဘာဂေ ကာလာနုကာလံ ‘‘ကိန္နု ခေါ ကရောန္တီ’’တိ တေသံ ပဝတ္တိံ ဩလောကေတိယေဝ။ ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ ‘‘ကဟံ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဗာဟိယံ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနံ ဥပနိဿာယ ဒါရုစီရဓာရိံ ကောဟညေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗေ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော အတိသလ္လေခဝုတ္တိယာ ဇီဝိတေ အနပေက္ခော အရဟတာပိ အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒါနိ သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော အနရဟာဝ အရဟတ္တံ ပဋိဇာနိတွာ ဝိစရတိ လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနော၊ ဒသဗလဿ စ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဟန္ဒ နံ သံဝေဇေတွာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ တာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကတော ဩတရိတွာ ရတ္တိဘာဂေ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ဒါရုစီရိယဿ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ ဗာဟိယော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဥဠာရံ ဩဘာသံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဩလောကေန္တော အာကာသေ ဌိတံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သော ဗြဟ္မာ ‘‘အဟံ တေ ပေါရာဏကသဟာယော တဒါ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တွံ ပန ကိဉ္စိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော တဒါ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယံ ကတွာ သံသရန္တော ဣဒါနိ တိတ္ထိယဝေသဓာရီ အနရဟာဝ သမာနော ‘အရဟာ အဟ’န္တိ ဣမံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ဝိစရသီတိ ဉတွာ အာဂတော၊ နေဝ ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အရဟာ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇေတံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ မာ တေ အဟောသိ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော။ သော ဟိ ဘဂဝါ အရဟာ၊ ဂစ္ဆ နံ ပယိရုပါသဿူ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဗာဟိယဿ ဒါရုစီရိယဿ ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ အနုကမ္ပိကာတိ အနုဂ္ဂဟသီလာ ကရုဏာဓိကာ။ အတ္ထကာမာတိ ဟိတကာမာ မေတ္တာဓိကာ။ ပုရိမပဒေန စေတ္ထ ဗာဟိယဿ ဒုက္ခာပနယနကာမတံ တဿာ ဒေဝတာယ ဒဿေတိ၊ ပစ္ဆိမေန ဟိတူပသံဟာရံ။ စေတသာတိ အတ္တနော စိတ္တေန၊ စေတောသီသေန စေတ္ထ စေတောပရိယဉာဏံ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စေတောပရိဝိတက္ကန္တိ တဿ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ။ အညာယာတိ ဇာနိတွာ။ တေနုပသင်္ကမီတိ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဗာဟိယဿ ပုရတော ပါတုဘဝနဝသေန ဥပသင်္ကမိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ‘‘ယေ ခေါ ကေစိ လောကေ အရဟန္တော ဝါ’’တိအာဒိပဝတ္တမိစ္ဆာပရိဝိတက္ကံ ဗာဟိယံ သဟောဎံ စောရံ ဂဏှန္တော ဝိယ ‘‘နေဝ ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အရဟာ’’တိအာဒိကံ ဧတံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနဝစနံ ဗြဟ္မာ အဝေါစ။ နေဝ ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အရဟာတိ ဧတေန တဒါ ဗာဟိယဿ အသေက္ခဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ၊ နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နောတိ ဧတေန သေက္ခဘာဝံ၊ ဥဘယေနပိဿ အနရိယဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နောတိ ဣမိနာ ပနဿ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဘာဝမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ တတ္ထ ပဋိပဒါတိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒယော ဆ ဝိသုဒ္ဓိယော။ ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ အရိယမဂ္ဂေတိ ပဋိပဒါ။ အဿာတိ ဘဝေယျာသိ။

အယဉ္စဿ အရဟတ္တာဓိမာနော ကိံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နောတိ? ‘‘အပ္ပိစ္ဆတာယ သန္တုဋ္ဌိတာယ သလ္လေခတာယ ဒီဃရတ္တံ ကတာဓိကာရတ္တာ တဒင်္ဂပ္ပဟာနဝသေန ကိလေသာနံ ဝိဟတတ္တာ အရဟတ္တာဓိမာနော ဥပ္ပန္နော’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘ဗာဟိယော ပဌမာဒိဈာနစတုက္ကလာဘီ၊ တသ္မာဿ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ကိလေသာနံ အသမုဒါစာရတော အရဟတ္တာဓိမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ တေသံ မတိမတ္တမေဝ ‘‘သမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနော’’တိ စ အဋ္ဌကထာယံ အာဂတတ္တာ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အထ ဗာဟိယော အာကာသေ ဌတွာ ကထေန္တံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဩလောကေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဘာရိယံ ဝတ ကမ္မံ၊ ယမဟံ အရဟာတိ စိန္တေသိံ၊ အယဉ္စ ‘အရဟတ္တဂါမိနီ ပဋိပဒါပိ တေ နတ္ထီ’တိ ဝဒတိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ လောကေ ကောစိ အရဟာ’’တိ? အထ နံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ကေ စရဟိ ဒေဝတေ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ’’တိ။

တတ္ထ အထာတိ ပုစ္ဆာရမ္ဘေ နိပါတော။ ကေ စရဟီတိ ကေ ဧတရဟိ။ လောကေတိ ဩကာသလောကေ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ဘာဇနလောကဘူတေ သကလသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ကသ္မိံ ဌာနေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ ဧတရဟိ ဝိဟရန္တိ၊ ယတ္ထ မယံ တေ ဥပသင်္ကမိတွာ တေသံ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိဿာမာတိ။ ဥတ္တရေသူတိ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတော ပုဗ္ဗုတ္တရဒိသာဘာဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

အရဟန္တိ အာရကတ္တာ အရဟံ။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာ။ အရီနံ ဝါ ဟတတ္တာ အရဟံ။ ဘဂဝတာ ဟိ ကိလေသာရယော အနဝသေသတော အရိယမဂ္ဂေန ဟတာ သမုစ္ဆိန္နာတိ။ အရာနံ ဝါ ဟတတ္တာ အရဟံ။ ယဉ္စ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာရံ ဇရာမရဏနေမိ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ။ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေပိ အရာ ဟတာ ဝိဟတာ ဝိဒ္ဓံသိတာတိ။ အရဟတီတိ ဝါ အရဟံ။ ဘဂဝါ ဟိ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ ဥဠာရေ စီဝရာဒိပစ္စယေ ပူဇာဝိသေသဉ္စ အရဟတိ။ ရဟာဘာဝတော ဝါ အရဟံ။ တထာဂတော ဟိ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နရာဂါဒိကိလေသတ္တာ ပါပကိလေသဿာပိ အသမ္ဘဝတော ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟန္တိ ဝုစ္စတိ။

သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဘဂဝါ ဟိ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၅၆၃၊ မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၃၁)၊

အပိစ ကုသလေ ဓမ္မေ အနဝဇ္ဇသုခဝိပါကတော၊ အကုသလေ ဓမ္မေ သာဝဇ္ဇဒုက္ခဝိပါကတောတိအာဒိနာ သဗ္ဗတ္တိကဒုကာဒိဝသေန အယမတ္ထော နေတဗ္ဗော။ ဣတိ အဝိပရီတံ သယမ္ဘုဉာဏေန သဗ္ဗာကာရတော သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၉-၁၃၁) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရဟတ္တာယာတိ အဂ္ဂဖလပ္ပဋိလာဘာယ။ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အာဒိကလျာဏာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တံ သီလာဒိပဋိပဒါဓမ္မံ သမထဝိပဿနာဓမ္မမေဝ ဝါ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဥပဒိသတိ ကထေတိ။

သံဝေဇိတောတိ ‘‘ဓိရတ္ထု ဝတ၊ ဘော၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ၊ ယေနာဟံ အနရဟာဝ သမာနော အရဟာတိ အမညိံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ န ဇာနိံ၊ ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ပနိဒံ ဇီဝိတံ၊ ဒုဇ္ဇာနံ မရဏ’’န္တိ သံဝေဂမာပါဒိတော၊ ဒေဝတာဝစနေန ယထာဝုတ္တေနာကာရေန သံဝိဂ္ဂမာနသောတိ အတ္ထော။ တာဝဒေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ။ သုပ္ပာရကာ ပက္ကာမီတိ ဗုဒ္ဓါတိ နာမမပိ သဝနေန ဥပ္ပန္နာယ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏာယ ပီတိယာ သံဝေဂေန စ စောဒိယမာနဟဒယော သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတော သာဝတ္ထိံ ဥဒ္ဒိဿ ပက္ကန္တော။ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိပရိဝါသေနာတိ သဗ္ဗသ္မိံ မဂ္ဂေ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ အဂမာသိ။ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတော ဟိ သာဝတ္ထိ ဝီသယောဇနသတေ ဟောတိ၊ တဉ္စာယံ ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ဧကရတ္တိဝါသေန အဂမာသိ။ ယဒါ သုပ္ပာရကတော နိက္ခန္တော၊ တဒဟေဝ သာဝတ္ထိံ သမ္ပတ္တောတိ။

ကထံ ပနာယံ ဧဝံ အဂမာသီတိ? ဒေဝတာနုဘာဝေန၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိပရိဝါသေနာ’’တိ ပန ဝုတ္တတ္တာ မဂ္ဂဿ စ ဝီသယောဇနသတိကတ္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ယတ္ထ ယတ္ထ ရတ္တိယံ ဝသတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဒုတိယံ အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ သာဝတ္ထိံ ဥပသင်္ကမီတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတီတိ။ နယိဒံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသ္မိံ ဝီသယောဇနသတိကေ မဂ္ဂေ ဧကရတ္တိဝါသေနာတိ ဣမဿ အတ္ထဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ ဧကရတ္တိမတ္တံ သော သကလသ္မိံ တသ္မိံ မဂ္ဂေ ဝသိတွာ ပစ္ဆိမဒိဝသေ ပုဗ္ဗဏှသမယေ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တောတိ။

ဘဂဝါပိ ဗာဟိယဿ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘န တာဝဿ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိပါကံ ဂတာနိ၊ ခဏန္တရေ ပန ပရိပါကံ ဂမိဿန္တီ’’တိ တဿ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကံ အာဂမယမာနော မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တသ္မိံ ခဏေ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သော စ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဘုတ္တပါတရာသေ ကာယာလသိယဝိမောစနတ္ထံ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ပဿိတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဧတရဟိ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘိက္ခူ ‘‘ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘တွံ ပန ကုတော အာဂတော’’တိ? ‘‘သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတော အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ဒူရတော အာဂတောသိ၊ နိသီဒ၊ တာဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ မက္ခေတွာ ထောကံ ဝိဿမာဟိ၊ အာဂတကာလေ သတ္ထာရံ ဒက္ခသီ’’တိ။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္တနော ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဧကရတ္တေနေဝမှိ ကတ္ထစိပိ စိရံ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတော၊ သတ္ထာရံ ပဿိတွာဝ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တရမာနရူပေါ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဝိရောစမာနံ ဘဂဝန္တံ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တိ။ အထ ခေါ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ကဟန္တိ ကတ္ထ။ နူတိ သံသယေ၊ ခေါတိ ပဒပူရဏေ၊ ကသ္မိံ နု ခေါ ပဒေသေတိ အတ္ထော။ ဒဿနကာမမှာတိ ဒဋ္ဌုကာမာ အမှ။ မယဉှိ တံ ဘဂဝန္တံ အန္ဓော ဝိယ စက္ခုံ၊ ဗဓိရော ဝိယ သောတံ၊ မူဂေါ ဝိယ ကလျာဏဝါက္ကရဏံ၊ ဟတ္ထပါဒဝိကလော ဝိယ ဟတ္ထပါဒေ၊ ဒလိဒ္ဒေါ ဝိယ ဓနသမ္ပဒံ၊ ကန္တာရဒ္ဓါနပ္ပဋိပန္နော ဝိယ ခေမန္တဘူမိံ၊ ရောဂါဘိဘူတော ဝိယ အာရောဂျံ၊ မဟာသမုဒ္ဒေ ဘိန္နနာဝေါ ဝိယ မဟာကုလ္လံ ပဿိတုံ ဥပသင်္ကမိတုဉ္စ ဣစ္ဆာမာတိ ဒဿေတိ။ တရမာနရူပေါတိ တရမာနာကာရော။

ပါသာဒိကန္တိ ဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာကေတုမာလာလင်္ကတာယ သမန္တပါသာဒိကာယ အတ္တနော သရီရသောဘာသမ္ပတ္တိယာ ရူပကာယဒဿနဗျာဝဋဿ ဇနဿ သဗ္ဗဘာဂတော ပသာဒါဝဟံ။ ပသာဒနီယန္တိ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသာဝေဏိက- ဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘုတိအပရိမာဏဂုဏဂဏသမန္နာဂတာယ ဓမ္မကာယသမ္ပတ္တိယာ သရိက္ခကဇနဿ ပသာဒနီယံ ပသီဒိတဗ္ဗယုတ္တံ ပသာဒါရဟံ ဝါ။ သန္တိန္ဒြိယန္တိ စက္ခာဒိပဉ္စိန္ဒြိယလောလဘာဝါပဂမနေန ဝူပသန္တပဉ္စိန္ဒြိယံ။ သန္တမာနသန္တိ ဆဋ္ဌဿ မနိန္ဒြိယဿ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝူပဂမနေန ဝူပသန္တမာနသံ။ ဥတ္တမဒမထသမထမနုပ္ပတ္တန္တိ လောကုတ္တရပညာဝိမုတ္တိစေတောဝိမုတ္တိသင်္ခါတံ ဥတ္တမံ ဒမထံ သမထဉ္စ အနုပ္ပတွာ အဓိဂန္တွာ ဌိတံ။ ဒန္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာယ စေဝ ဟတ္ထပါဒကုက္ကုစ္စာဘာဝတော ဒဝါဒိအဘာဝတော စ ကာယေန ဒန္တံ။ ဂုတ္တန္တိ သုပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာယ စေဝ နိရတ္ထကဝါစာဘာဝတော ဒဝါဒိအဘာဝတော စ ဝါစာယ ဂုတ္တံ။ ယတိန္ဒြိယန္တိ သုပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရတာယ အရိယိဒ္ဓိယောဂေန အဗျာဝဋအပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာဘာဝတော စ မနိန္ဒြိယဝသေန ယတိန္ဒြိယံ။ နာဂန္တိ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂမနတော၊ ပဟီနာနံ ရာဂါဒိကိလေသာနံ ပုနာနာဂမနတော၊ ကဿစိပိ အာဂုဿ သဗ္ဗထာပိ အကရဏတော၊ ပုနဗ္ဘဝဿ စ အဂမနတောတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ နာဂံ။ ဧတ္ထ စ ပါသာဒိကန္တိ ဣမိနာ ရူပကာယေန ဘဂဝတော ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ၊ ပသာဒနီယန္တိ ဣမိနာ ဓမ္မကာယေန၊ သန္တိန္ဒြိယန္တိအာဒိနာ သေသေဟိ ပမာဏဘူတတံ ဒီပေတိ။ တေန စတုပ္ပမာဏိကေ လောကသန္နိဝါသေ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဘဂဝတော ပမာဏဘာဝေါ ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံဘူတဉ္စ ဘဂဝန္တံ အန္တရဝီထိယံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌော’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋသရီရော ပီတိဝိပ္ဖာရိတဝိဝဋနိစ္စလလောစနော ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩဏတသရီရော ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာဝေမဇ္ဈံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တတ္ထ နိမုဇ္ဇန္တော ဘဂဝတော သမီပံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တော ပရိစုမ္ဗန္တော ‘‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘဂဝတော ပါဒေသိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ၊ ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’’တိ။

တတ္ထ သုဂတောတိ သောဘနဂမနတ္တာ၊ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ ဂဒတ္တာ သုဂတော။ ဂမနမ္ပိ ဟိ ဂတန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဉ္စ ဘဂဝတော သောဘနံ ပရိသုဒ္ဓံ အနဝဇ္ဇံ။ ကိံ ပန တန္တိ? အရိယမဂ္ဂေါ။ တေန ဟေသ ဂမနေန ခေမံ ဒိသံ အသဇ္ဇမာနော ဂတော၊ အညေပိ ဂမေတီတိ သောဘနဂမနတ္တာ သုဂတော။ သုန္ဒရဉ္စေသ ဌာနံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဂတောတိ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ သုဂတော။ သမ္မာ စ ဂတတ္တာ သုဂတော တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန အပစ္စာဂမနတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တေ ကိလေသေ န ပုနေတိ န ပစ္စေတိ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော။ သကဒါဂါမိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန…ပေ… န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ သုဂတော’’တိ (စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၇)။

အထ ဝါ သမ္မာ ဂတတ္တာတိ တီသုပိ အဝတ္ထာသု သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဂတတ္တာ၊ သုပ္ပဋိပန္နတ္တာတိ အတ္ထော။ ဒီပင်္ကရပါဒမူလတော ဟိ ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဟာဗောဓိမဏ္ဍာ တာဝ သမတိံသပါရမိပူရိတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဉာတတ္ထစရိယာယ လောကတ္ထစရိယာယ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယာယ ကောဋိံ ပါပုဏိတွာ သဗ္ဗလောကဿ ဟိတသုခမေဝ ပရိဗြူဟန္တော သဿတံ ဥစ္ဆေဒံ ကာမသုခံ အတ္တကိလမထန္တိ ဣမေ အန္တေ အနုပဂစ္ဆန္တိယာ အနုတ္တရာယ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာသင်္ခါတာယ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပဒါယ အရိယသစ္စေသု တတော ပရံ သမဓိဂတဓမ္မာဓိပတေယျော သဗ္ဗသတ္တေသု အဝိသယာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ စ ဂတော ပဋိပန္နောတိ ဧဝမ္ပိ သမ္မာ ဂတတ္တာ သုဂတော။ သမ္မာ စေသ ဂဒတိ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ယုတ္တမေဝ ဝါစံ ဘာသတီတိ သုဂတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ကာလဝါဒီ ၊ ဘူတဝါဒီ၊ အတ္ထဝါဒီ၊ ဓမ္မဝါဒီ၊ ဝိနယဝါဒီ၊ နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ မ။ နိ။ ၃။၁၄)။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယာ သာ ဝါစာ အဘူတာ အတစ္ဆာ အနတ္ထသံဟိတာ၊ ယာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ၊ န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၈၆)။

ဧဝံ သမ္မာ ဂဒတ္တာပိ သုဂတော။

ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ယံ ဓမ္မဿ ဥပဒိသနံ စိရကာလံ မမ ဈာနဝိမောက္ခာဒိဟိတာယ တဒဓိဂန္တဗ္ဗသုခါယ စ သိယာ။ အကာလော ခေါ တာဝ ဗာဟိယာတိ တဝ ဓမ္မဒေသနာယ န တာဝ ကာလောတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ဘဂဝတော သတ္တဟိတပဋိပတ္တိယာ အကာလောပိ နာမ အတ္ထိ၊ ယတော ဘဂဝါ ကာလဝါဒီတိ? ဝုစ္စတေ – ကာလောတိ စေတ္ထ ဝေနေယျာနံ ဣန္ဒြိယပရိပါကကာလော အဓိပ္ပေတော။ ယသ္မာ ပန တဒါ ဗာဟိယဿ အတ္တနော ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပက္ကာပရိပက္ကဘာဝေါ ဒုဗ္ဗိညေယျော၊ တသ္မာ ဘဂဝါ တံ အဝတွာ အတ္တနော အန္တရဝီထိယံ ဌိတဘာဝမဿ ကာရဏံ အပဒိသန္တော အာဟ ‘‘အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌမှာ’’တိ။ ဒုဇ္ဇာနန္တိ ဒုဗ္ဗိညေယျံ။ ဇီဝိတန္တရာယာနန္တိ ဇီဝိတဿ အန္တရာယကရဓမ္မာနံ ဝတ္တနံ အဝတ္တနံ ဝါတိ ဝတ္တုကာမော သမ္ဘမဝသေန ‘‘ဇီဝိတန္တရာယာန’’န္တိ အာဟ။ တထာ ဟိ အနေကပစ္စယပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိဇီဝိတံ အနေကရူပါ စ တဒန္တရာယာ။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ၊

န ဟိ နော သင်္ဂရံ တေန၊ မဟာသေနေန မစ္စုနာ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၂၊ နေတ္တိ။ ၁၀၃)၊

ကသ္မာ ပနာယံ ဇီဝိတန္တရာယမေဝ တာဝ ပုရက္ခရောတိ? ‘‘နိမိတ္တညုတာယ အဒိဋ္ဌကောသလ္လေန ဝါ’’တိ ကေစိ။ အပရေ ‘‘ဒေဝတာယ သန္တိကေ ဇီဝိတန္တရာယဿ သုတတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ အန္တိမဘဝိကတ္တာ ပန ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနော ဧဝမာဟ။ န ဟိ တေသံ အပ္ပတ္တအရဟတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခယော ဟောတိ။ ကိံ ပန ကာရဏာ ဘဂဝါ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမောဝ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဣမဿ မံ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သကလသရီရံ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ၊ အတိဗလဝါ ပီတိဝေဂေါ၊ ဓမ္မံ သုတွာပိ န တာဝ သက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ။ ယာဝ ပန မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ၊ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ အာဂတတ္တာ ဒရထောပိဿ ကာယေ ဗလဝါ၊ သောပိ တာဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတူ’’တိ။ တသ္မာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဓမ္မဿဝနေ အာဒရဇနနတ္ထံ ဘဂဝါ ဧဝမကာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တတိယဝါရံ ယာစိတော ပန မဇ္ဈတ္တုပေက္ခံ ဒရထပ္ပဋိပဿဒ္ဓိံ ပစ္စုပဋ္ဌိတဉ္စဿ ဇီဝိတန္တရာယံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ ဓမ္မဒေသနာယ ကာလော’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တသ္မာ တိဟာ’’တိအာဒိနာ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။

တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ တွံ ဥဿုက္ကဇာတော ဟုတွာ အတိဝိယ မံ ယာစသိ၊ ယသ္မာ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယာနံ ဒုဇ္ဇာနတံ ဝဒသိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ စ တေ ပရိပါကံ ဂတာနိ၊ တသ္မာ။ တိဟာတိ နိပါတမတ္တံ။ တေတိ တယာ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ ဝဒတိ။

သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ တိဿန္နမ္ပိ သိက္ခာနံ ဝသေန သိက္ခနံ ကာတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တန္တိ ရူပါယတနေ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌမတ္တံ။ ယထာ ဟိ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပေ ရူပမတ္တမေဝ ပဿတိ၊ န အနိစ္စာဒိသဘာဝံ၊ ဧဝမေဝ သေသံ။ စက္ခုဒွါရိကဝိညာဏေန ဟိ မေ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝ ဘဝိဿတီတိ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌံ နာမ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပဝိဇာနနန္တိ အတ္ထော။ မတ္တန္တိ ပမာဏံ။ ဒိဋ္ဌာ မတ္တာ ဧတဿာတိ ဒိဋ္ဌမတ္တံ၊ စက္ခုဝိညာဏမတ္တမေဝ စိတ္တံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အာပါထဂတေ ရူပေ စက္ခုဝိညာဏံ န ရဇ္ဇတိ၊ န ဒုဿတိ၊ န မုယှတိ၊ ဧဝံ ရာဂါဒိဝိရဟေန စက္ခုဝိညာဏမတ္တမေဝ မေ ဇဝနံ ဘဝိဿတိ၊ စက္ခုဝိညာဏပ္ပမာဏေနေဝ ဇဝနံ ဌပေဿာမီတိ။

အထ ဝါ ဒိဋ္ဌံ နာမ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌံ ရူပံ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တံ နာမ တတ္ထေဝ ဥပ္ပန္နံ သမ္ပဋိစ္ဆနသန္တီရဏဝေါဋ္ဌဗ္ဗနသင်္ခါတံ စိတ္တတ္တယံ။ ယထာ တံ န ရဇ္ဇတိ၊ န ဒုဿတိ၊ န မုယှတိ၊ ဧဝံ အာပါထဂတေ ရူပေ တေနေဝ သမ္ပဋိစ္ဆနာဒိပ္ပမာဏေန ဇဝနံ ဥပ္ပာဒေဿာမိ၊ နာဟံ တံ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧသေဝ နယော သုတမုတေ ။ မုတန္တိ တဒါရမ္မဏဝိညာဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တန္တိ ဧတ္ထ ပန ဝိညာတံ နာမ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနေန ဝိညာတာရမ္မဏံ။ တသ္မိံ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တန္တိ အာဝဇ္ဇနပ္ပမာဏံ။ ယထာ အာဝဇ္ဇနံ န ရဇ္ဇတိ၊ န ဒုဿတိ၊ န မုယှတိ၊ ဧဝံ ရဇ္ဇနာဒိဝသေန စ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဒတွာ အာဝဇ္ဇနပ္ပမာဏေနေဝ စိတ္တံ ဌပေဿာမီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဧဝဉှိ တေ၊ ဗာဟိယ၊ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ဣမာယ ပဋိပဒါယ တယာ၊ ဗာဟိယ၊ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ အနုဝတ္တနဝသေန သိက္ခိတဗ္ဗံ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဗာဟိယဿ သံခိတ္တရုစိတာယ ဆဟိ ဝိညာဏကာယေဟိ သဒ္ဓိံ ဆဠာရမ္မဏဘေဒဘိန္နံ ဝိပဿနာယ ဝိသယံ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ စတူဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ဝိဘဇိတွာ တတ္ထဿ ဉာတတီရဏပရိညံ ဒဿေတိ။ ကထံ? ဧတ္ထ ဟိ ရူပါယတနံ ပဿိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌံ နာမ၊ စက္ခုဝိညာဏံ ပန သဒ္ဓိံ တံဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ဒဿနဋ္ဌေန၊ တဒုဘယမ္ပိ ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနံ ဓမ္မမတ္တမေဝ၊ န ဧတ္ထ ကောစိ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ၊ ယတော တံ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စံ၊ ဥဒယဗ္ဗယပ္ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာတိ ကုတော တတ္ထ ပဏ္ဍိတဿ ရဇ္ဇနာဒီနံ ဩကာသောတိ? အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော သုတာဒီသုပိ။

ဣဒါနိ ဉာတတီရဏပရိညာသု ပတိဋ္ဌိတဿ ဥပရိ သဟ မဂ္ဂဖလေန ပဟာနပရိညံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ယတော ခေါ တေ၊ ဗာဟိယာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ၊ ယသ္မာ ဝါ။ တေတိ တဝ။ တတောတိ တဒါ၊ တသ္မာ ဝါ။ တေနာတိ တေန ဒိဋ္ဌာဒိနာ၊ ဒိဋ္ဌာဒိပဋိဗဒ္ဓေန ရာဂါဒိနာ ဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဗာဟိယ၊ တဝ ယသ္မိံ ကာလေ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဒိဋ္ဌာဒီသု မယာ ဝုတ္တဝိဓိံ ပဋိပဇ္ဇန္တဿ အဝိပရီတသဘာဝါဝဗောဓေန ဒိဋ္ဌာဒိမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မိံ ကာလေ တေန ဝါ ကာရဏေန ဒိဋ္ဌာဒိပဋိဗဒ္ဓေန ရာဂါဒိနာ သဟ န ဘဝိဿသိ၊ ရတ္တော ဝါ ဒုဋ္ဌော ဝါ မူဠှော ဝါ န ဘဝိဿသိ၊ ပဟီနရာဂါဒိကတ္တာ တေန ဝါ ဒိဋ္ဌာဒိနာ သဟ ပဋိဗဒ္ဓါ န ဘဝိဿသီတိ။ တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တတ္ထာတိ ယဒါ ယသ္မာ ဝါ တွံ တေန ရာဂေန ဝါ ရတ္တော ဒေါသေန ဝါ ဒုဋ္ဌော မောဟေန ဝါ မူဠှော န ဘဝိဿသိ၊ တဒါ တသ္မာ ဝါ တွံ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဒိကေ န ဘဝိဿသိ၊ တသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ ဝါ သုတမုတဝိညာတေ ဝါ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အလ္လီနော ပတိဋ္ဌိတော န ဘဝိဿသိ။ ဧတ္တာဝတာ ပဟာနပရိညံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ခီဏာသဝဘူမိ ဒဿိတာ။

တတောတွံ၊ ဗာဟိယ၊ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေနာတိ ယဒါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ တေန ရာဂါဒိနာ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဒီသု ပဋိဗဒ္ဓါ န ဘဝိဿသိ၊ တဒါ တွံ နေဝ ဣဓလောကေ န ပရလောကေ န ဥဘယတ္ထာပိ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ ကိလေသဒုက္ခဿ စ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ စ အယမေဝ ဟိ အန္တော အယံ ပရိဝဋုမဘာဝေါတိ အယမေဝ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထော။ ယေ ပန ‘‘ဥဘယမန္တရေနာ’’တိ ပဒံ ဂဟေတွာ အန္တရာဘဝံ နာမ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တံ မိစ္ဆာ။ အန္တရာဘဝဿ ဟိ ဘာဝေါ အဘိဓမ္မေ ပဋိက္ခိတ္တောယေဝ။ အန္တရေနာတိ ဝစနံ ပန ဝိကပ္ပန္တရဒီပနံ၊ တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘နေဝ ဣဓ န ဟုရံ၊ အပရော ဝိကပ္ပော န ဥဘယ’’န္တိ။

အထ ဝါ အန္တရေနာတိ ဝစနံ ပန ဝိကပ္ပန္တရာဘာဝဒီပနံ။ တဿတ္ထော – ‘‘နေဝ ဣဓ န ဟုရံ၊ ဥဘယမန္တရေ ပန န အညဋ္ဌာနံ အတ္ထီ’’တိ။ ယေပိ စ ‘‘အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ သမ္ဘဝေသီ’’တိ စ ဣမေသံ သုတ္တပဒါနံ အတ္ထံ အယောနိသော ဂဟေတွာ ‘‘အတ္ထိယေဝ အန္တရာဘဝေါ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တေပိ ယသ္မာ အဝိဟာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနဝသေသကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ န အန္တရာဘဝဘူတောတိ ပုရိမဿ သုတ္တပဒဿ အတ္ထော။ ပစ္ဆိမဿ စ ယေ ဘူတာ ဧဝ၊ န ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ခီဏာသဝါ ပုရိမပဒေ ဘူတာတိ ဝုတ္တာ။ တဗ္ဗိရုဒ္ဓတာယ သမ္ဘဝမေသန္တီတိ သမ္ဘဝေသိနော၊ အပ္ပဟီနဘဝသံယောဇနတ္တာ သေခါ ပုထုဇ္ဇနာ စ။ စတူသု ဝါ ယောနီသု အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသတ္တာ ယာဝ အဏ္ဍကောသံ ဝတ္ထိကောသဉ္စ န ဘိန္ဒန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ အဏ္ဍကောသတော ဝတ္ထိကောသတော စ ဗဟိ နိက္ခန္တာ ဘူတာ နာမ။ သံသေဒဇာ ဩပပါတိကာ စ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ ဒုတိယစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ နာမ။ ယေန ဝါ ဣရိယာပထေန ဇာယန္တိ၊ ယာဝ တတော အညံ န ပါပုဏန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသိနော၊ တတော ပရံ ဘူတာတိ အတ္ထော။ တသ္မာ နတ္ထီတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ သတိ ဟိ ဥဇုကေ ပါဠိအနုဂတေ အတ္ထေ ကိံ အနိဒ္ဓါရိတသာမတ္ထိယေန အန္တရာဘဝေန ပရိကပ္ပိတေန ပယောဇနန္တိ။

ယေ ပန ‘‘သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေသု ပါတုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌော၊ ယထာ တံ ဝီဟိအာဒိအဝိညာဏကသန္တာနေ၊ ဧဝံ သဝိညာဏကသန္တာနေပိ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေသု ပါတုဘာဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ နယော သတိ အန္တရာဘဝေ ယုဇ္ဇတိ၊ န အညထာ’’တိ ယုတ္တိံ ဝဒန္တိ။ တေန ဟိ ဣဒ္ဓိမတော စေတောဝသိပ္ပတ္တဿ စိတ္တာနုဂတိကံ ကာယံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ခဏေန ဗြဟ္မလောကတော ဣဓူပသင်္ကမနေ ဣတော ဝါ ဗြဟ္မလောကဂမနေ ယုတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ သဗ္ဗတ္ထေဝ အဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိ ဣစ္ဆိတာ၊ ယဒိပိ သိယာ ဣဒ္ဓိမန္တာနံ ဣဒ္ဓိဝိသယော အစိန္တေယျောတိ။ တံ ဣဓာပိ သမာနံ ‘‘ကမ္မဝိပါကော အစိန္တေယျော’’တိ ဝစနတော။ တသ္မာ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ အစိန္တေယျသဘာဝါ ဟိ သဘာဝဓမ္မာ၊ တေ ကတ္ထစိ ပစ္စယဝသေန ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကတ္ထစိ အဝိစ္ဆိန္နဒေသေ။ တထာ ဟိ မုခဃောသာဒီဟိ ပစ္စယေဟိ အညသ္မိံ ဒေသေ အာဒါသပဗ္ဗတပ္ပဒေသာဒိကေ ပဋိဗိမ္ဗပဋိဃောသာဒိကံ ပစ္စယုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ န သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ပဋိဗိမ္ဗဿ ဥဒါဟရဏဘာဝသာဓနာဒိကော အန္တရာဘဝကထာဝိစာရော ကထာဝတ္ထုပကရဏဿ (ကထာ။ ၅၀၅၊ ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၅၀၅) ဋီကာယံ ဂဟေတဗ္ဗော။

အပရေ ပန ‘‘ဣဓာတိ ကာမဘဝေါ၊ ဟုရန္တိ အရူပဘဝေါ၊ ဥဘယမန္တရေနာတိ ရူပဘဝေါ ဝုတ္တော’’တိ။ အညေ ‘‘ဣဓာတိ အဇ္ဈတ္တိကာယတနာနိ၊ ဟုရန္တိ ဗာဟိရာယတနာနိ၊ ဥဘယမန္တရေနာတိ စိတ္တစေတသိကာ’’တိ။ ‘‘ဣဓာတိ ဝါ ပစ္စယဓမ္မာ၊ ဟုရန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာ၊ ဥဘယမန္တရေနာတိ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မာ ဝုတ္တာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာသု နတ္ထိ။ ဧဝံ တာဝ ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန စတုဓာ တေဘူမကဓမ္မာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သုဘသုခနိစ္စအတ္တဂ္ဂါဟပရိဝဇ္ဇနမုခေန အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တာနုပဿနာ ဒဿိတာတိ ဟေဋ္ဌိမာဟိ ဝိသုဒ္ဓီဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ခေပေနေဝ ဝိပဿနာ ကထိတာ။ ‘‘တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တေနာ’’တိ ဣမိနာ ရာဂါဒီနံ သမုစ္ဆေဒဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ မဂ္ဂေါ။ ‘‘တတော တွံ၊ ဗာဟိယ၊ န တတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ ဖလံ။ ‘‘နေဝိဓာ’’တိအာဒိနာ အနုပါဒိသေသာ ပရိနိဗ္ဗာနဓာတု ကထိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဗာဟိယဿ…ပေ… အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စီ’’တိ။

ဣမာယ သံခိတ္တပဒါယ ဒေသနာယ တာဝဒေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ၊ န ကာလန္တရေ။ အနုပါဒါယာတိ အဂ္ဂဟေတွာ။ အာသဝေဟီတိ အာဘဝဂ္ဂံ အာဂေါတြဘုံ သဝနတော ပဝတ္တနတော စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန မဒိရာဒိအာသဝသဒိသတာယ စ ‘‘အာသဝါ’’တိ လဒ္ဓနာမေဟိ ကာမရာဂါဒီဟိ။ ဝိမုစ္စီတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ စ ဝိမုစ္စိ နိဿဇ္ဇိ။ သော ဟိ သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏန္တော ဧဝ သီလာနိ သောဓေတွာ ယထာလဒ္ဓံ စိတ္တသမာဓိံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ခိပ္ပာဘိညတာယ တာဝဒေဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော သံသာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ ကတဝဋ္ဋပရိယန္တော အန္တိမဒေဟဓရော ဟုတွာ ဧကူနဝီသတိယာ ပစ္စဝေက္ခဏာသု ပဝတ္တာသု ဓမ္မတာယ စောဒိယမာနော ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘န ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ပက္ကာမီ’’တိ။

သော ကိရ ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ ဝီသဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ အတ္တနာ ပစ္စယေ လဘိတွာ ယထာဒါနံ ကရောန္တေန အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဧကဿ ဘိက္ခုဿပိ ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ သင်္ဂဟံ နာကာသိ၊ တေနဿ ဧဟိဘိက္ခုဥပသမ္ပဒါယ ဥပနိဿယော နာဟောသိ။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘သော ကိရ ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ စောရော ဟုတွာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ အရညေ စောရိကံ ကရောန္တော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပတ္တစီဝရလောဘေန တံ ဥသုနာ ဝိဇ္ဈိတွာ ပတ္တစီဝရံ ဂဏှိ၊ တေနဿ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ၊ သတ္ထာ တံ ဉတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ န အဒါသီ’’တိ။ တမ္ပိ ပတ္တစီဝရပရိယေသနံ စရမာနံ ဧကာ ဓေနု ဝေဂေန အာပတန္တီ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ဗာဟိယံ ဒါရုစီရိယံ ဂါဝီ တရုဏဝစ္ဆာ အဓိပတိတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီ’’တိ။

တတ္ထ အစိရပက္ကန္တဿာတိ န စိရံ ပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော။ ဂါဝီ တရုဏဝစ္ဆာတိ ဧကာ ယက္ခိနီ တရုဏဝစ္ဆဓေနုရူပါ။ အဓိပတိတွာတိ အဘိဘဝိတွာ မဒ္ဒိတွာ။ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသီတိ ပုရိမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ လဒ္ဓါဃာတတာယ ဒိဋ္ဌမတ္တေနေဝ ဝေရိစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ သိင်္ဂေန ပဟရိတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။

သတ္ထာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ နဂရတော နိက္ခမန္တော ဗာဟိယဿ သရီရံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပတိတံ ဒိသွာ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဧကသ္မိံ ဃရဒွါရေ ဌတွာ မဉ္စကံ အာဟရာပေတွာ ဣဒံ သရီရံ နဂရတော နီဟရိတွာ ဈာပေတွာ ထူပံ ကရောထာ’’တိ၊ ဘိက္ခူ တထာ အကံသု။ ကတွာ စ ပန ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနာ ကတကိစ္စံ အာရောစေတွာ တဿ အဘိသမ္ပရာယံ ပုစ္ဆိံသု။ အထ နေသံ ဘဂဝါ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ အာစိက္ခိ။ ဘိက္ခူ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ ‘ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော အရဟတ္တံ ပတ္တော’တိ ဝဒထ၊ ကဒါ သော အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘မမ ဓမ္မံ သုတကာလေ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ကဒါ ပနဿ တုမှေဟိ ဓမ္မော ကထိတော’’တိ? ‘‘ပိဏ္ဍာယ စရန္တေန အဇ္ဇေဝ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ’’တိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တကော သော၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ ကထိတဓမ္မော၊ ကထံ သော တာဝတကေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ? ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ဓမ္မံ ‘အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ ပမိဏထ၊ အနေကာနိ ဂါထာသဟဿာနိပိ အနတ္ထသံဟိတာနိ န သေယျော၊ အတ္ထနိဿိတံ ပန ဧကမ္ပိ ဂါထာပဒံ သေယျော’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသဉှိတာ၊

ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၀၁) –

ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘န ကေဝလံ သော ပရိနိဗ္ဗာနမတ္တေန၊ အထ ခေါ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂဘာဝေနပိ ပူဇာရဟော’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပာဘိညာနံ၊ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၆) တံ အာယသ္မန္တံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ…ပေ… ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ။

တတ္ထ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဘတ္တကိစ္စတော ပစ္ဆာ။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနတော ပဋိနိဝတ္တော။ ပဒဒွယေနာပိ ကတဘတ္တကိစ္စောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နီဟရိတွာတိ နဂရတော ဗဟိ နေတွာ။ ဈာပေထာတိ ဒဟထ။ ထူပဉ္စဿ ကရောထာတိ အဿ ဗာဟိယဿ သရီရဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယဉ္စ ကရောထ ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ – ‘‘သဗြဟ္မစာရီ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာလကတော’’တိ။ တဿတ္ထော – ယံ တုမှေ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မံ အဓိသီလာဒိပဋိပတ္တိဓမ္မံ သန္ဒိဋ္ဌံ စရထ၊ တံ သော တုမှေဟိ သမာနံ ဗြဟ္မံ အစရီတိ သဗြဟ္မစာရီ မရဏကာလဿ ပတ္တိယာဝ ကာလကတော၊ တသ္မာ တံ မဉ္စကေန နီဟရိတွာ ဈာပေထ၊ ထူပဉ္စဿ ကရောထာတိ။

တဿ ကာ ဂတီတိ ပဉ္စသု ဂတီသု တဿ ကတမာ ဂတိ ဥပပတ္တိ ဘဝဘူတာ၊ ဂတီတိ နိပ္ဖတ္တိ၊ အရိယော ပုထုဇ္ဇနော ဝါတိ ကာ နိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ အဘိသမ္ပရာယောတိ ပေစ္စ ဘဝုပ္ပတ္တိ ဘဝနိရောဓော ဝါ။ ကိဉ္စာပိ တဿ ထူပကရဏာဏတ္တိယာဝ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝေါ အတ္ထတော ပကာသိတော ဟောတိ၊ ယေ ပန ဘိက္ခူ တတ္တကေန န ဇာနိံသု၊ တေ ‘‘တဿ ကာ ဂတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ပါကဋတရံ ဝါ ကာရာပေတုကာမာ တထာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိံသု။

ပဏ္ဍိတောတိ အဂ္ဂမဂ္ဂပညာယ အဓိဂတတ္တာ ပဏ္ဍေန ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ ပဏ္ဍိတော။ ပစ္စပါဒီတိ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဓမ္မဿာတိ လောကုတ္တရဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မန္တိ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိပဋိပဒါဓမ္မံ။ အထ ဝါ ဓမ္မဿာတိ နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ။ အနုဓမ္မန္တိ အရိယမဂ္ဂဖလဓမ္မံ။ န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏန္တိ ဓမ္မဒေသနာဟေတု န စ မံ ဝိဟေသေသိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပန္နတ္တာ။ ယော ဟိ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ ဂဟေတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ သော သတ္ထာရံ ဝိဟေသေတိ နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊ ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ’’တိ (မဟာဝ။ ၉၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၃၊ ၂။၃၃၉)။ အထ ဝါ န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏန္တိ န စ ဣမံ ဓမ္မာဓိကရဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာနဟေတုဘူတံ ဣမံ မမ သာသနဓမ္မံ သုပ္ပဋိပန္နတ္တာ န ဝိဟေသေတိ။ ဒုပ္ပဋိပန္နော ဟိ သာသနံ ဘိန္ဒန္တော သတ္ထု ဓမ္မသရီရေ ပဟာရံ ဒေတိ နာမ။ အယံ ပန သမ္မာပဋိပတ္တိံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ ထေရဿ ဗာဟိယဿ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ၊ တထာ ပရိနိဗ္ဗုတာနဉ္စ ခီဏာသဝါနံ ဂတိယာ ပစုရဇနေဟိ ဒုဗ္ဗိညေယျဘာဝံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ အပ္ပတိဋ္ဌိတပရိနိဗ္ဗာနာနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ နိဗ္ဗာနေ အာပေါ စ န ဂါဓတိ၊ ပထဝီ စ တေဇော စ ဝါယော စ န ဂါဓတိ၊ န ပတိဋ္ဌာတိ။ ကသ္မာ? နိဗ္ဗာနဿ အသင်္ခတသဘာဝတ္တာ။ န ဟိ တတ္ထ သင်္ခတဓမ္မာနံ လေသောပိ သမ္ဘဝတိ။ သုက္ကာတိ သုက္ကဝဏ္ဏတာယ သုက္ကာတိ လဒ္ဓနာမာ ဂဟနက္ခတ္တတာရကာ။ န ဇောတန္တီတိ န ဘာသန္တိ။ အာဒိစ္စော နပ္ပကာသတီတိ တီသု ဒီပေသု ဧကသ္မိံ ခဏေ အာလောကဖရဏသမတ္ထော အာဒိစ္စောပိ အာဘာဝသေန န ဒိဗ္ဗတိ။ န တတ္ထ စန္ဒိမာ ဘာတီတိ သတိပိ ဘာသုရဘာဝေ ကန္တသီတလကိရဏော စန္ဒောပိ တသ္မိံ နိဗ္ဗာနေ အဘာဝတော ဧဝ အတ္တနော ဇုဏှာဝိဘာသနေန န ဝိရောစတိ။ ယဒိ တတ္ထ စန္ဒိမသူရိယာဒယော နတ္ထိ၊ လောကန္တရော ဝိယ နိစ္စန္ဓကာရမေဝ တံ ဘဝေယျာတိ အာသင်္ကံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တမော တတ္ထ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ သတိ ဟိ ရူပါဘာဝေ တမော နာမ န သိယာ။

ယဒါ စ အတ္တနာ ဝေဒိ၊ မုနိ မောနေန ဗြာဟ္မဏောတိ စတုသစ္စမုနနတော မောနန္တိ လဒ္ဓနာမေန မဂ္ဂဉာဏေန ကာယမောနေယျာဒီဟိ စ သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘မုနီ’’တိ လဒ္ဓနာမော အရိယသာဝကဗြာဟ္မဏော တေနေဝ မောနသင်္ခါတေန ပဋိဝေဓဉာဏေန ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏေ အတ္တနာ သယမေဝ အနုဿဝါဒိကေ ပဟာယ အတ္တပစ္စက္ခံ ကတွာ နိဗ္ဗာနံ ဝေဒိ ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ‘‘အဝေဒီ’’တိပိ ပါဌော၊ အညာသီတိ အတ္ထော။ အထ ရူပါ အရူပါ စ၊ သုခဒုက္ခာ ပမုစ္စတီတိ အထာတိ တဿ နိဗ္ဗာနဿ ဇာနနတော ပစ္ဆာ။ ရူပါတိ ရူပဓမ္မာ၊ တေန ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ ဧကဝေါကာရဘဝေါ စ ဂဟိတော ဟောတိ။ အရူပါတိ အရူပဓမ္မာ၊ တေန ရူပေနာမိဿီကတော အရူပဘဝေါ ဂဟိတော ဟောတိ။ သော ‘‘စတုဝေါကာရဘဝေါ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ သုခဒုက္ခာတိ သဗ္ဗတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခဒုက္ခတောပိ ဝဋ္ဋတော။ အထ ဝါ ရူပါတိ ရူပလောကပဋိသန္ဓိတော။ အရူပါတိ အရူပလောကပဋိသန္ဓိတော။ သုခဒုက္ခာတိ ကာမာဝစရပဋိသန္ဓိတော။ ကာမဘဝေါ ဟိ ဗျာမိဿသုခဒုက္ခော။ ဧဝမေတသ္မာ သကလတောပိ ဝဋ္ဋတော အစ္စန္တမေဝ မုစ္စတီတိ ဂါထာဒွယေနပိ ဘဂဝါ ‘‘မယှံ ပုတ္တဿ ဗာဟိယဿ ဧဝရူပါ နိဗ္ဗာနဂတီ’’တိ ဒဿေတိ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဗောဓိဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။