📜

၂။ မုစလိန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁။ မုစလိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁။ မုစလိန္ဒဝဂ္ဂဿ ပဌမေ မုစလိန္ဒမူလေတိ ဧတ္ထ မုစလိန္ဒော ဝုစ္စတိ နီပရုက္ခော။ သော ‘‘နိစုလော’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ သမီပေ။ ကေစိ ပန ‘‘မုစလောတိ တဿ ရုက္ခဿ နာမံ၊ တံ ဝနဇေဋ္ဌကတာယ ပန မုစလိန္ဒောတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ မဟာ အကာလမေဃောတိ အသမ္ပတ္တေ ဝဿကာလေ ဥပ္ပန္နမဟာမေဃော။ သော ဟိ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေန္တော ဥဒပါဒိ။ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာတိ တသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ သတ္တာဟံ အဝိစ္ဆိန္နဝုဋ္ဌိကာ အဟောသိ။ သီတဝါတဒုဒ္ဒိနီတိ သာ စ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာ ဥဒကဖုသိတသမ္မိဿေန သီတဝါတေန သမန္တတော ပရိဗ္ဘမန္တေန ဒုသိတဒိဝသတ္တာ ဒုဒ္ဒိနီ နာမ အဟောသိ။ မုစလိန္ဒော နာမ နာဂရာဇာတိ တဿေဝ မုစလိန္ဒရုက္ခဿ သမီပေ ပေါက္ခရဏိယာ ဟေဋ္ဌာ နာဂဘဝနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော မဟာနုဘာဝေါ နာဂရာဇာ။ သကဘဝနာတိ အတ္တနော နာဂဘဝနတော။ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာတိ သတ္တဝါရေ အတ္တနော သရီရဘောဂေဟိ ဘဂဝတော ကာယံ ပရိဝါရေတွာ။ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ဝိဟစ္စာတိ ဘဂဝတော မုဒ္ဓပ္ပဒေသဿ ဥပရိ အတ္တနော မဟန္တံ ဖဏံ ပသာရေတွာ။ ‘‘ဖဏံ ကရိတွာ’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။

တဿ ကိရ နာဂရာဇဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဘဂဝါ စ မယှံ ဘဝနသမီပေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော၊ အယဉ္စ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာ ဝတ္တတိ၊ ဝါသာဂါရမဿ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော သတ္တရတနမယံ ပါသာဒံ နိမ္မိနိတုံ သက္ကောန္တောပိ ‘‘ဧဝံ ကတေ ကာယသာရော ဂဟိတော န ဘဝိဿတိ၊ ဒသဗလဿ ကာယဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတ္တဘာဝံ ကတွာ သတ္ထာရံ သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဖဏံ ကတွာ ဓာရေသိ။ ‘‘ပရိက္ခေပဗ္ဘန္တရံ လောဟပါသာဒေ ဘဏ္ဍာဂါရဂဗ္ဘပ္ပမာဏံ အဟောသီ’’တိ ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တံ။ မဇ္ဈိမဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဟေဋ္ဌာလောဟပါသာဒပ္ပမာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၈၄)။ ‘‘ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတေန ဣရိယာပထေန သတ္ထာ ဝိဟရိဿတီ’’တိ ကိရ နာဂရာဇဿ အဇ္ဈာသယော။ ဘဂဝါ ပန ယထာနိသိန္နောဝ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ။ တဉ္စ ဌာနံ သုပိဟိတဝါတပါနံ သုဖုသိတအဂ္ဂဠဒွါရံ ကူဋာဂါရံ ဝိယ အဟောသိ။ မာဘဂဝန္တံ သီတန္တိအာဒိ တဿ တထာ ကရိတွာ ဌာနကာရဏပရိဒီပနံ။ သော ဟိ ‘‘မာ ဘဂဝန္တံ သီတံ ဗာဓယိတ္ထ၊ မာ ဥဏှံ၊ မာ ဍံသာဒိသမ္ဖဿော ဗာဓယိတ္ထာ’’တိ တထာ ကရိတွာ အဋ္ဌာသိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဥဏှမေဝ နတ္ထိ၊ သစေ ပန အန္တရန္တရာ မေဃော ဝိဂစ္ဆေယျ၊ ဥဏှံ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ မာ ဗာဓယိတ္ထာတိ ဧဝံ တဿ စိန္တေတုံ ယုတ္တံ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဝဒန္တိ ‘‘ဥဏှဂ္ဂဟဏံ ဘောဂပရိက္ခေပဿ ဝိပုလဘာဝကရဏေ ကာရဏကိတ္တနံ။ ခုဒ္ဒကေ ဟိ တသ္မိံ ဘဂဝန္တံ နာဂဿ သရီရသမ္ဘူတာ ဥသ္မာ ဗာဓေယျ၊ ဝိပုလဘာဝကရဏေန ပန တာဒိသံ ‘မာ ဥဏှံ ဗာဓယိတ္ထာ’တိ တထာ ကရိတွာ အဋ္ဌာသီ’’တိ။

ဝိဒ္ဓန္တိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ၊ မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတန္တိ အတ္ထော။ ဝိဂတဝလာဟကန္တိ အပဂတမေဃံ။ ဒေဝန္တိ အာကာသံ။ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဣဒါနိ ဝိဂတဝလာဟကော အာကာသော၊ နတ္ထိ ဘဂဝတော သီတာဒိဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ ဉတွာ။ ဝိနိဝေဌေတွာတိ အပနေတွာ။ သကဝဏ္ဏန္တိ အတ္တနော နာဂရူပံ။ ပဋိသံဟရိတွာတိ အန္တရဓာပေတွာ။ မာဏဝကဝဏ္ဏန္တိ ကုမာရကရူပံ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဝိဝေကသုခပ္ပဋိသံဝေဒိနော ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုခမေဝ ဟောတီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ဝိဝေကသုခါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သုခေါ ဝိဝေကောတိ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဥပဓိဝိဝေကော သုခေါ။ တုဋ္ဌဿာတိ စတုမဂ္ဂဉာဏသန္တောသေန တုဋ္ဌဿ။ သုတဓမ္မဿာတိ ပကာသိတဓမ္မဿ ဝိဿုတဓမ္မဿ။ ပဿတောတိ တံ ဝိဝေကံ၊ ယံ ဝါ ကိဉ္စိ ပဿိတဗ္ဗံ နာမ၊ တံ သဗ္ဗံ အတ္တနော ဝီရိယဗလာဓိဂတေန ဉာဏစက္ခုနာ ပဿန္တဿ။ အဗျာပဇ္ဇန္တိ အကုပ္ပနဘာဝေါ၊ ဧတေန မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဒဿိတော။ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ သတ္တေသု စ သံယမော အဝိဟိံသနဘာဝေါ သုခေါတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ ဒဿိတော။

သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေတိ ဝိဂတရာဂတာပိ လောကေ သုခါ။ ကီဒိသီ? ကာမာနံ သမတိက္ကမောတိ၊ ယာ ကာမာနံ သမတိက္ကမောတိ ဝုစ္စတိ၊ သာ ဝိဂတရာဂတာပိ သုခါတိ အတ္ထော၊ ဧတေန အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ကထိတော။ အသ္မိမာနဿ ယော ဝိနယောတိ ဣမိနာ ပန အရဟတ္တံ ကထိတံ။ အရဟတ္တဉှိ အသ္မိမာနဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဣတော ပရဉ္စ သုခံ နာမ နတ္ထိ၊ တေနာဟ ‘‘ဧတံ ဝေ ပရမံ သုခ’’န္တိ။ ဧဝံ အရဟတ္တေန ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှီတိ။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၂။ ဒုတိယေ သမ္ဗဟုလာနန္တိ ဝိနယပရိယာယေန တယော ဇနာ ‘‘သမ္ဗဟုလာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတော ပရံ သင်္ဃော။ သုတ္တန္တပရိယာယေန ပန တယော တယော ဧဝ၊ တတော ဥဒ္ဓံ သမ္ဗဟုလာ။ တသ္မာ ဣဓာပိ သုတ္တန္တပရိယာယေန သမ္ဗဟုလာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပဋ္ဌာနသာလာယန္တိ ဓမ္မသဘာမဏ္ဍပေ။ သာ ဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ အာဂတဿ တထာဂတဿ ဘိက္ခူနံ ဥပဋ္ဌာနကရဏဋ္ဌာနန္တိ ‘‘ဥပဋ္ဌာနသာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ယတ္ထ ဘိက္ခူ ဝိနယံ ဝိနိစ္ဆိနန္တိ၊ ဓမ္မံ ကထေန္တိ၊ သာကစ္ဆံ သမာပဇ္ဇန္တိ၊ သန္နိပတနဝသေန ပကတိယာ ဥပတိဋ္ဌန္တိ၊ သာ သာလာပိ မဏ္ဍပေါပိ ‘‘ဥပဋ္ဌာနသာလာ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓါသနံ နိစ္စံ ပညတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ ဓရမာနကာလေ ဘိက္ခူနံ စာရိတ္တံ။ သန္နိသိန္နာနန္တိ နိသဇ္ဇနဝသေန သင်္ဂမ္မ နိသိန္နာနံ။ သန္နိပတိတာနန္တိ တတော တတော အာဂန္တွာ သန္နိပတနဝသေန သန္နိပတိတာနံ။ အထ ဝါ ဗုဒ္ဓါသနံ ပုရတော ကတွာ သတ္ထု သမ္မုခေ ဝိယ အာဒရုပ္ပတ္တိယာ သက္ကစ္စံ နိသီဒနဝသေန သန္နိသိန္နာနံ၊ သမာနဇ္ဈာသယတ္တာ အညမညသ္မိံ အဇ္ဈာသယေန သုဋ္ဌု သမ္မာ စ နိပတနဝသေန သန္နိပတိတာနံ။ အယန္တိ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ အန္တရာကထာတိ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အန္တရာ အညာ ဧကာ ကထာ၊ အထ ဝါ မဇ္ဈနှိကေ လဒ္ဓဿ သုဂတောဝါဒဿ၊ သာယံ လဘိတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿဝနဿ စ အန္တရာ ပဝတ္တတ္တာ အန္တရာကထာ၊ သမဏသမာစာရဿေဝ ဝါ အန္တရာ ပဝတ္တာ အညာ ဧကာ ကထာတိ အန္တရာကထာ။ ဥဒပါဒီတိ ဥပ္ပန္နာ။

ဣမေသံ ဒွိန္နံ ရာဇူနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ မဟဒ္ဓနတရော ဝါတိအာဒီသု ပထဝိယံ နိခဏိတွာ ဌပိတံ သတ္တရတနနိစယသင်္ခါတံ မဟန္တံ ဓနံ ဧတဿာတိ မဟဒ္ဓနော၊ ဒွီသု အယံ အတိသယေန မဟဒ္ဓနောတိ မဟဒ္ဓနတရော။ ဝါသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – နိစ္စပရိဗ္ဗယဝသေန မဟန္တော ဘောဂေါ ဧတဿာတိ မဟာဘောဂေါ။ ဒေဝသိကံ ပဝိသနအာယဘူတော မဟန္တော ကောသော ဧတဿာတိ မဟာကောသော။ အပရေ ပန ‘‘ဒေဝသိကံ ပဝိသနအာယဘူတံ မဏိသာရဖေဂ္ဂုဂုမ္ဗာဒိဘေဒဘိန္နံ ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထု ဓနံ၊ တဒေဝ သာရဂဗ္ဘာဒီသု နိဟိတံ ကောသော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဝဇိရော၊ မဟာနီလော၊ ဣန္ဒနီလော၊ မရကတော၊ ဝေဠုရိယော၊ ပဒုမရာဂေါ၊ ဖုဿရာဂေါ၊ ကက္ကေတနော၊ ပုလာကော၊ ဝိမလော၊ လောဟိတင်္ကော ၊ ဖလိကော၊ ပဝါဠော၊ ဇောတိရသော၊ ဂေါမုတ္တကော၊ ဂေါမေဒကော၊ သောဂန္ဓိကော၊ မုတ္တာ၊ သင်္ခေါ၊ အဉ္ဇနမူလော၊ ရာဇပဋ္ဋော၊ အမတံသကော၊ ပိယကော၊ ဗြာဟ္မဏီ စာတိ စတုဗ္ဗီသတိ မဏိ နာမ။ သတ္တ လောဟာနိ ကဟာပဏော စ သာရော နာမ။ သယနစ္ဆာဒနပါဝုရဏဂဇဒန္တသိလာဒီနိ ဖေဂ္ဂု နာမ။ စန္ဒနာဂရုကုင်္ကုမတဂရကပ္ပူရာဒိ ဂုမ္ဗာ နာမ။ တတ္ထ ပုရိမေန အာဒိသဒ္ဒေန သာလိဝီဟိအာဒိမုဂ္ဂမာသာဒိပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဘေဒံ ဓညဝိကတိံ အာဒိံ ကတွာ ယံ သတ္တာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘူတံ ဝတ္ထု၊ တံ သဗ္ဗံ သင်္ဂယှတိ။ မဟန္တံ ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ ဧတဿာတိ မဟာဝိဇိတော။ မဟန္တော ဟတ္ထိအဿာဒိဝါဟနော ဧတဿာတိ မဟာဝါဟနော။ မဟန္တံ သေနာဗလဉ္စေဝ ထာမဗလဉ္စ ဧတဿာတိ မဟဗ္ဗလော။ ဣစ္ဆိတနိဗ္ဗတ္တိသင်္ခါတာ ပုညကမ္မနိပ္ဖန္နာ မဟတီ ဣဒ္ဓိ ဧတဿာတိ မဟိဒ္ဓိကော။ တေဇသင်္ခါတော ဥဿာဟမန္တပဘုသတ္တိသင်္ခါတော ဝါ မဟန္တော အာနုဘာဝေါ ဧတဿာတိ မဟာနုဘာဝေါ။

ဧတ္ထ စ ပဌမေန အာယသမ္ပဒါ၊ ဒုတိယေန ဝိတ္တူပကရဏသမ္ပဒါ၊ တတိယေန ဝိဘဝသမ္ပဒါ၊ စတုတ္ထေန ဇနပဒသမ္ပဒါ၊ ပဉ္စမေန ယာနသမ္ပဒါ၊ ဆဋ္ဌေန ပရိဝါရသမ္ပဒါယ သဒ္ဓိံ အတ္တသမ္ပဒါ၊ သတ္တမေန ပုညကမ္မသမ္ပဒါ၊ အဋ္ဌမေန ပဘာဝသမ္ပဒါ တေသံ ရာဇူနံ ပကာသိတာ ဟောတိ။ တေန ယာ သာ သာမိသမ္ပတ္တိ၊ အမစ္စသမ္ပတ္တိ၊ သေနာသမ္ပတ္တိ၊ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိ၊ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိ၊ မိတ္တသမ္ပတ္တိ၊ ဒုဂ္ဂသမ္ပတ္တီတိ သတ္တ ပကတိသမ္ပဒါ ရာဇူနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ တာ သဗ္ဗာ ယထာရဟံ ပရိဒီပိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဒါနာဒီဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ပရိသံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ မဂဓာနံ ဣဿရောတိ မာဂဓော။ မဟတိယာ သေနာယ သမန္နာဂတတ္တာ သေနိယဂေါတ္တတ္တာ ဝါ သေနိယော။ ဗိမ္ဗိ ဝုစ္စတိ သုဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ သာရဗိမ္ဗိဝဏ္ဏတာယ ဗိမ္ဗိသာရော။ ကေစိ ပန ‘‘နာမမေဝေတံ တဿ ရညော’’တိ ဝဒန္တိ။ ပစ္စာမိတ္တံ ပရသေနံ ဇိနာတီတိ ပသေနဒိ။ ကောသလရဋ္ဌဿ အဓိပတီတိ ကောသလော။ အယဉ္စရဟီတိ ဧတ္ထ စရဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ ဝိပ္ပကတာတိ အပရိယောသိတာ။ အယံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အန္တရာကထာ အနိဋ္ဌိတာတိ အတ္ထော။

သာယနှသမယန္တိ သာယနှေ ဧကံ သမယံ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ တတော တတော ရူပါဒိအာရမ္မဏတော စိတ္တဿ ပဋိသံဟရဏတော ပဋိသလ္လာနသင်္ခါတာယ ဖလသမာပတ္တိတော ယထာကာလပရိစ္ဆေဒံ ဝုဋ္ဌိတော။ ဘဂဝါ ဟိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခူနံ သုလဘပိဏ္ဍပါတံ ကတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ ဌတွာ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဌိတာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာသမုဋ္ဌိတံ သုဂတောဝါဒံ ဒတွာ တေသု အရညရုက္ခမူလာဒိဒိဝါဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဒိဿ ဂတေသု ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ ယထာကာလပရိစ္ဆေဒေ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ၊ ‘‘မယှံ ဥပဂမနံ အာဂမယမာနာ စတဿော ပရိသာ သကလဝိဟာရံ ပရိပူရေန္တိယော နိသိန္နာ၊ ဣဒါနိ မေ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဓမ္မသဘာမဏ္ဍလံ ဥပဂန္တုံ ကာလော’’တိ အာသနတော ဝုဋ္ဌာယ၊ ကေသရသီဟော ဝိယ ကဉ္စနဂုဟာယ သုရဘိဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ယူထံ ဥပသင်္ကမန္တော မတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ အကာယစာပလ္လေန စာရုဝိက္ကန္တဂမနော အသီတိအနုဗျဉ္ဇနပ္ပဋိမဏ္ဍိတဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသမုဇ္ဇလာယ ဗျာမပ္ပဘာယ ပရိက္ခေပဝိလာသသမ္ပန္နာယ ပဘဿရကေတုမာလာလင်္ကတာယ နီလပီတလောဟိတောဒါတမဉ္ဇိဋ္ဌပဘဿရာနံ ဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တိယာ အစိန္တေယျာနုဘာဝါယ အနုပမာယ ဗုဒ္ဓလီလာယ သမန္နာဂတာယ ရူပကာယသမ္ပတ္တိယာ သကလဝိဟာရံ ဧကာလောကံ ကုရုမာနော ဥပဋ္ဌာနသာလံ ဥပသင်္ကမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။

ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ နိသိန္နေ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီဘူတေ ဒိသွာ ‘‘မယိ အကထေန္တေ ဣမေ ဘိက္ခူ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ကပ္ပမ္ပိ န ကထေဿန္တီ’’တိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာယ နုတ္ထာတိ ကတမာယ နု ဘဝထ။ ‘‘ကာယ နောတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ သော ဧဝတ္ထော၊ ‘‘ကာယ နွေတ္ထာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တဿ ကတမာယ နု ဧတ္ထာတိ အတ္ထော။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ကတမာယ နာမ ကထာယ ဣဓ သန္နိသိန္နာ ဘဝထ၊ ကတမာ စ တုမှာကံ ကထာ မမာဂမနပစ္စယာ အနိဋ္ဌိတာ၊ တံ နိဋ္ဌာပေဿာမီတိ ဧဝံ သဗ္ဗညုပဝါရဏာယ ပဝါရေသိ။

န ခွေတန္တိ န ခေါ ဧတံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ‘‘န ခေါတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ န ခေါ ဧတံ ဣစ္စေဝ ပဒဝိဘာဂေါ။ ကုလပုတ္တာနန္တိ ဇာတိအာစာရကုလပုတ္တာနံ။ သဒ္ဓါတိ သဒ္ဓါယ၊ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ရတနတ္တယသဒ္ဓါယ စ။ အဂါရသ္မာတိ ဃရတော၊ ဂဟဋ္ဌဘာဝါတိ အတ္ထော။ အနဂါရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ ဥပဂတာနံ ။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ တတ္ထာယံ ပဒယောဇနာ – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေ နေဝ ရာဇာဘိနီတာ န စောရာဘိနီတာ န ဣဏဋ္ဋာ န ဇီဝိတပကတာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အထ ခေါ သဒ္ဓါယ အဂါရတော နိက္ခမိတွာ မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တုမှေ ဧတရဟိ ဧဝရူပိံ ရာဇပ္ပဋိသံယုတ္တံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေယျာထ၊ ယံ ဧဝရူပါယ ကထာယ ကထနံ၊ ဧတံ တုမှာကံ န ခေါ ပတိရူပံ န ယုတ္တမေဝါ’’တိ။

ဧဝံ သန္နိပတိတာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပတိရူပံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ နေသံ ပတိရူပံ ပဋိပတ္တိံ အနုဇာနန္တော ‘‘သန္နိပတိတာနံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွယံ ကရဏီယံ ဓမ္မီ ဝါ ကထာ အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဝေါတိ တုမှာကံ။ ကရဏီယန္တိ ဟိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ ကတ္တရိ သာမိဝစနမေတံ၊ တသ္မာ တုမှေဟီတိ အတ္ထော။ ဒွယံ ကရဏီယန္တိ ဒွေ ကာတဗ္ဗာ။ ဓမ္မီ ကထာတိ စတုသစ္စဓမ္မတော အနပေတာ ကထာ၊ ပဝတ္တိနိဝတ္တိပရိဒီပိနီ ဓမ္မဒေသနာတိ အတ္ထော။ ဒသကထာဝတ္ထုသင်္ခါတာပိ ဟိ ဓမ္မကထာ တဒေကဒေသာ ဧဝါတိ။ အရိယောတိ ဧကန္တဟိတာဝဟတ္တာ အရိယော၊ ဝိသုဒ္ဓါ ဥတ္တမောတိ ဝါ အရိယော။ တုဏှီဘာဝေါတိ သမထဝိပဿနာဘာဝနာဘူတံ အကထနံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝစီသင်္ခါရပဋိပက္ခဘာဝတော ဒုတိယဇ္ဈာနံ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အရိယော တုဏှီဘာဝေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တဝိဝေကဿ ပရိဗြူဟနတ္ထံ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာ သုညာဂါရေ ဝိဟရန္တာ သစေ ကဒါစိ သန္နိပတထ၊ ဧဝံ သန္နိပတိတေဟိ တုမှေဟိ ‘အဿုတံ သာဝေတိ သုတံ ဝါ ပရိယောဒပေတီ’တိ ဝုတ္တနယေန အညမညဿူပကာရာယ ခန္ဓာဒီနံ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာ ဓမ္မကထာ ဝါ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ၊ အညမညံ အဗျာဗာဓနတ္ထံ ဈာနသမာပတ္တိယာ ဝါ ဝိဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ။

တတ္ထ ပုရိမေန ကရဏီယဝစနေန အနောတိဏ္ဏာနံ သာသနေ ဩတရဏူပါယံ ဒဿေတိ၊ ပစ္ဆိမေန ဩတိဏ္ဏာနံ သံသာရတော နိဿရဏူပါယံ။ ပုရိမေန ဝါ အာဂမဝေယျတ္တိယေ နိယောဇေတိ၊ ပစ္ဆိမေန အဓိဂမဝေယျတ္တိယေ။ အထ ဝါ ပုရိမေန သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ပဌမံ ဥပ္ပတ္တိဟေတုံ ဒီပေတိ၊ ဒုတိယေန ဒုတိယံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဟေတူ ဒွေ ပစ္စယာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဥပ္ပာဒါယ ပရတော စ ဃောသော၊ ပစ္စတ္တဉ္စ ယောနိသော မနသိကာရော’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၁၂၇)။

ပုရိမေန ဝါ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မူလကာရဏံ ဝိဘာဝေတိ၊ ပစ္ဆိမေန လောကုတ္တရသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ မူလကာရဏန္တိ ဧဝမာဒိနာ ဧတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကိတ္တိတကာမသမ္ပတ္တိတော ဈာနာဒိသမ္ပတ္တိ သန္တတရာ စေဝ ပဏီတတရာ စာတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ အရိယဝိဟာရသုခါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဉ္စ ကာမသုခံ လောကေတိ လောကသဒ္ဒေါ ‘‘ခန္ဓလောကော အာယတနလောကော ဓာတုလောကော’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၃၊ ၇၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂) သင်္ခါရေသု အာဂတော။

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊

ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊

ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတီ ဝသော’’တိ။ –

အာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) ဩကာသေ အာဂတော။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၉၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) သတ္တေသု။ ဣဓ ပန သတ္တလောကေ ဩကာသလောကေ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ အဝီစိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ဗြဟ္မလောကတော ဟေဋ္ဌာ ဧတသ္မိံ လောကေ ယံ ဝတ္ထုကာမေ ပဋိစ္စ ကိလေသကာမဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ကာမသဟဂတံ သုခံ။ ယဉ္စိဒံ ဒိဝိယံ သုခန္တိ ယဉ္စ ဣဒံ ဒိဝိ ဘဝံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန စ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဗြဟ္မာနံ မနုဿာနဉ္စ ရူပသမာပတ္တိသုခံ။ တဏှက္ခယသုခဿာတိ ယံ အာဂမ္မ တဏှာ ခီယတိ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ တဏှာယ စ ပဋိပဿမ္ဘနဝသေန ပဝတ္တဖလသမာပတ္တိသုခံ တဏှက္ခယသုခံ နာမ၊ တဿ တဏှက္ခယသုခဿ။ ဧတေတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန နိဒ္ဒေသော၊ ဧတာနိ သုခါနီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ဥဘယမ္ပိ သုခသာမညေန ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ’’န္တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ‘‘ကလံ နာဂ္ဃတီ’’တိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

သောဠသိန္တိ သောဠသန္နံ ပူရဏိံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – စက္ကဝတ္တိသုခံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗသ္မိံ မနုဿလောကေ မနုဿသုခံ၊ နာဂသုပဏ္ဏာဒိလောကေ နာဂါဒီဟိ အနုဘဝိတဗ္ဗံ သုခံ၊ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝလောကေ ဆဗ္ဗိဓံ ကာမသုခန္တိ ယံ ဧကာဒသဝိဓေ ကာမလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တံ ကာမသုခံ၊ ယဉ္စ ဣဒံ ရူပါရူပဒေဝေသု ဒိဗ္ဗဝိဟာရဘူတေသု ရူပါရူပဇ္ဈာနေသု စ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘ဒိဝိယ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ လောကိယဇ္ဈာနသုခံ၊ သကလမ္ပိ တဒုဘယံ တဏှက္ခယသုခသင်္ခါတံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ သောဠသ ဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂံ သောဠသဘာဂဂုဏေ လဒ္ဓံ ဧကဘာဂသင်္ခါတံ ကလံ န အဂ္ဃတီတိ။

အယဉ္စ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဖလသမာပတ္တိသာမညေန ဝုတ္တာ။ ပါဠိယံ အဝိသေသေန တဏှက္ခယဿ အာဂတတ္တာ ပဌမဖလသမာပတ္တိသုခဿာပိ ကလံ လောကိယံ န အဂ္ဃတိ ဧဝ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘ပထဗျာ ဧကရဇ္ဇေန၊ သဂ္ဂဿ ဂမနေန ဝါ၊

သဗ္ဗလောကာဓိပစ္စေန၊ သောတာပတ္တိဖလံ ဝရ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၇၈)၊

သောတာပတ္တိသံယုတ္တေပိ ဝုတ္တံ –

‘‘ကိဉ္စာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ စတုန္နံ ဒီပါနံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ၊ သော တတ္ထ နန္ဒနေ ဝနေ အစ္ဆရာသင်္ဃပရိဝုတော ဒိဗ္ဗေဟိ စ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေတိ၊ သော စတူဟိ ဓမ္မေဟိ အသမန္နာဂတော။ အထ ခေါ သော အပရိမုတ္တောဝ နိရယာ၊ အပရိမုတ္တော တိရစ္ဆာနယောနိယာ၊ အပရိမုတ္တော ပေတ္တိဝိသယာ၊ အပရိမုတ္တော အပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတာ။ ကိဉ္စာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ပိဏ္ဍိယာလောပေန ယာပေတိ၊ နန္တကာနိ စ ဓာရေတိ၊ သော စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော၊ အထ ခေါ သော ပရိမုတ္တော နိရယာ၊ ပရိမုတ္တော တိရစ္ဆာနယောနိယာ၊ ပရိမုတ္တော ပေတ္တိဝိသယာ၊ ပရိမုတ္တော အပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတာ။

‘‘ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော ဟောတိ ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ…ပေ။။။ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’တိ။ ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန…ပေ… ဝိညူဟီ’တိ။ သင်္ဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန…ပေ… ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’တိ။ အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ အခဏ္ဍေဟိ…ပေ… သမာဓိသံဝတ္တနိကေဟိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ယော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတုန္နံ ဒီပါနံ ပဋိလာဘော၊ ယော စတုန္နံ ဓမ္မာနံ ပဋိလာဘော၊ စတုန္နံ ဒီပါနံ ပဋိလာဘော စတုန္နံ ဓမ္မာနံ ပဋိလာဘဿ ကလံ နာဂ္ဃတိ သောဠသိ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၉၉၇)။

ဧဝံ ဘဂဝါ သဗ္ဗတ္ထ လောကိယသုခံ သဥတ္တရံ သာတိသယံ၊ လောကုတ္တရသုခမေဝ အနုတ္တရန္တိ အတိသယန္တိ ဘာဇေသီတိ။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၃။ တတိယေ ကုမာရကာတိ ဒါရကာ။ အန္တရာ စ သာဝတ္ထိံ အန္တရာ စ ဇေတဝနန္တိ အန္တရာသဒ္ဒေါ ‘‘တဒန္တရံ ကော ဇာနေယျ၊ အညတြ တထာဂတာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၄၄၊ ၁၀။၇၅)၊ ‘‘ဇနာ သင်္ဂမ္မ မန္တေန္တိ၊ မဉ္စ တွဉ္စ ကိမန္တရ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ကာရဏေ အာဂတော။ ‘‘အဒ္ဒသာ မံ၊ ဘန္တေ၊ အညတရာ ဣတ္ထီ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ဘာဇနံ ဓောဝန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) ခဏေ။ ‘‘ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါ’’တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၂၀) စိတ္တေ။ ‘‘အန္တရာ ဝေါသာနမာပါဒီ’’တိအာဒီသု ဝေမဇ္ဈေ။ ‘‘အပိစာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တပေါဒါ ဒွိန္နံ မဟာနိရယာနံ အန္တရိကာယ အာဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၂၃၁) ဝိဝရေ ။ သွာယမိဓာပိ ဝိဝရေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မာ သာဝတ္ထိယာ စ ဇေတဝနဿ စ ဝိဝရေတိ၊ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တရာသဒ္ဒယောဂတော စေတ္ထ ဥပယောဂဝစနံ ‘‘အန္တရာ စ သာဝတ္ထိံ အန္တရာ စ ဇေတဝန’’န္တိ။ ဤဒိသေသု ဌာနေသု အက္ခရစိန္တကာ ‘‘အန္တရာ ဂါမဉ္စ နဒိဉ္စ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧကမေဝ အန္တရာသဒ္ဒံ ပယုဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒုတိယပဒေနပိ ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣဓ ပန ယောဇေတွာ ဝုတ္တော။

အဟိံ ဒဏ္ဍေန ဟနန္တီတိ ဗိလတော နိက္ခမိတွာ ဂေါစရာယ ဂစ္ဆန္တံ ကဏှသပ္ပံ ဆာတဇ္ဈတ္တံ အနုဗန္ဓိတွာ ယဋ္ဌီဟိ ပေါထေန္တိ။ တေန စ သမယေန ဘဂဝါ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ တေ ဒါရကေ အဟိံ ဒဏ္ဍေန ဟနန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ ကုမာရကာ ဣမံ အဟိံ ဒဏ္ဍေန ဟနထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဍံသနဘယေန၊ ဘန္တေ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမေ အတ္တနော သုခံ ကရိဿာမာတိ ဣမံ ပဟရန္တာ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဒုက္ခံ အနုဘဝိဿန္တိ၊ အဟော အဝိဇ္ဇာယ နိကတိကောသလ္လ’’န္တိ ဓမ္မသံဝေဂံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တေနေဝ စ ဓမ္မသံဝေဂေန ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘ဣမေ ဒါရကာ အတ္တသုခါယ ပရဒုက္ခံ ကရောန္တာ သယံ ပရတ္ထ သုခံ န လဘိဿန္တီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ဇာနိတွာတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏေန္တိ။ အညေသံ ဒုပ္ပဋိပန္နာနံ သုခပရိယေသနံ အာယတိံ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ၊ သုပ္ပဋိပန္နာနံ ဧကန္တေန သုခါယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာ ‘‘ပရဝိဟေသာဝိနိမုတ္တာ အစ္စန္တမေဝ သုခဘာဂိနော ဝတ မယှံ ဩဝါဒပ္ပဋိကရာ’’တိ သောမနဿဝသေနေဝေတမ္ပိ သတ္ထာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဧဝံ တေဟိ ကုမာရကေဟိ ပဝတ္တိတံ ပရဝိဟေဌနံ သဗ္ဗာကာရေန အာဒီနဝတော ဝိဒိတွာ ပရဝိဟေသာယ ပရာနုကမ္ပာယ စ ယထာက္ကမံ အာဒီနဝါနိသံသဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ။

တတ္ထ သုခကာမာနီတိ ဧကန္တေနေဝ အတ္တနော သုခဿ ဣစ္ဆနတော သုခါနုဂိဒ္ဓါနိ။ ဘူတာနီတိ ပါဏိနော။ ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတီတိ ဧတ္ထ ဒဏ္ဍေနာတိ ဒေသနာမတ္တံ၊ ဒဏ္ဍေန ဝါ လေဍ္ဍုသတ္ထပါဏိပ္ပဟာရာဒီဟိ ဝါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဒဏ္ဍေနာတိ ဒဏ္ဍနေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော သုခကာမာနိ သဗ္ဗဘူတာနိ ဇာတိအာဒိနာ ဃဋ္ဋနဝသေန ဝစီဒဏ္ဍေန ဝါ ပါဏိမုဂ္ဂရသတ္ထာဒီဟိ ပေါထနတာဠနစ္ဆေဒနာဒိဝသေန သရီရဒဏ္ဍေန ဝါ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ဌာပနဝသေန ဓနဒဏ္ဍေန ဝါတိ ဣမေသု ဒဏ္ဍေသု ယေန ကေနစိ ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ ဝိဟေဌေတိ ဒုက္ခံ ပါပေတိ၊ အတ္တနော သုခမေသာနော၊ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခန္တိ သော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော သုခံ ဧသန္တော ဂဝေသန္တော ပတ္ထေန္တော ပေစ္စ ပရလောကေ မနုဿသုခံ ဒိဗ္ဗသုခံ နိဗ္ဗာနသုခန္တိ တိဝိဓမ္ပိ သုခံ န လဘတိ၊ အညဒတ္ထု တေန ဒဏ္ဍေန ဒုက္ခမေဝ လဘတီတိ အတ္ထော။

ပေစ္စ သော လဘတေ သုခန္တိ ယော ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပန္နော ‘‘ယထာဟံ သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိကူလော၊ ဧဝံ သဗ္ဗေပီ’’တိ စိန္တေတွာ သမ္ပတ္တဝိရတိအာဒီသု ဌိတော ဝုတ္တနယေန ကေနစိ ဒဏ္ဍေန သဗ္ဗာနိပိ ဘူတာနိ န ဟိံသတိ န ဗာဓတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ပရလောကေ မနုဿဘူတော မနုဿသုခံ၊ ဒေဝဘူတော ဒိဗ္ဗသုခံ၊ ဥဘယံ အတိက္ကမန္တော နိဗ္ဗာနသုခံ လဘတီတိ။ ဧတ္ထ စ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿံဘာဝိတာယ တံ သုခံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝိယ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘လဘတေ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမဂါထာယပိ ဧသေဝ နယော။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သက္ကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄။ စတုတ္ထေ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတီတိ ကပ္ပာနံ သတသဟဿာဓိကေသု စတူသု အသင်္ချေယျေသု ပရိပူရိတဿ ပုညသမ္ဘာရဝိသေသဿ ဖလဘူတေန ‘‘ဣတော ပရံ မယှံ ဩကာသော နတ္ထီ’’တိ ဥဿဟဇာတေန ဝိယ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎမာနေန သက္ကာရာဒိနာ ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ။ သဗ္ဗဒိသာသု ဟိ ယမကမဟာမေဃော ဝုဋ္ဌဟိတွာ မဟောဃံ ဝိယ သဗ္ဗပါရမိယော ‘‘ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒဿာမာ’’တိ သမ္ပိဏ္ဍိတာ ဝိယ ဘဂဝတော လာဘသက္ကာရမဟောဃံ နိဗ္ဗတ္တယိံသု။ တတော အန္နပါနဝတ္ထယာနမာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒိဟတ္ထာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒယော အာဂန္တွာ ‘‘ကဟံ ဗုဒ္ဓါ၊ ကဟံ ဘဂဝါ၊ ကဟံ ဒေဝဒေဝေါ၊ ကဟံ နရာသဘော၊ ကဟံ ပုရိသသီဟော’’တိ ဘဂဝန္တံ ပရိယေသန္တိ။ သကဋသတေဟိ ပစ္စယေ အာဟရိတွာ ဩကာသံ အလဘမာနာ သမန္တာ ဂါဝုတပ္ပမာဏေပိ သကဋဓုရေန သကဋဓုရံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ စေဝ အနုဗန္ဓန္တိ စ အန္ဓကဝိန္ဒဗြာဟ္မဏာဒယော ဝိယ။ သဗ္ဗံ တံ ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၂၈၂) တေသု တေသု စ သုတ္တေသု အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဘဂဝတော၊ ဧဝံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿာတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယာဝတာ ခေါ၊ စုန္ဒ၊ ဧတရဟိ သင်္ဃာ ဝါ ဂဏာ ဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နာ၊ နာဟံ၊ စုန္ဒ၊ အညံ ဧကသင်္ဃမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တံ၊ ယထရိဝါယံ၊ စုန္ဒ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၇၆)။

သွာယံ ဘဂဝတော စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဥပ္ပန္နော လာဘသက္ကာရော ဧကတော ဟုတွာ ဒွိန္နံ မဟာနဒီနံ ဥဒကောဃော ဝိယ အပ္ပမေယျော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃောပိ သက္ကတော…ပေ… ပရိက္ခာရာန’’န္တိ။

တိတ္ထိယာ ပန ပုဗ္ဗေ အကတပုညတာယ စ ဒုပ္ပဋိပန္နတာယ စ အသက္ကတာ အဂရုကတာ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန ပန ဝိသေသတော ဝိပန္နသောဘာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ နိပ္ပဘာ နိတ္တေဇာ ဟတလာဘသက္ကာရာ အဟေသုံ။ တေ တာဒိသံ ဘဂဝတော သင်္ဃဿ စ လာဘသက္ကာရံ အသဟမာနာ ဣဿာပကတာ ‘‘ဧဝံ ဣမေ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ ဃဋ္ဋေတွာဝ ပလာပေဿာမာ’’တိ ဥသူယာ ဝိသုဂ္ဂါရံ ဥဂ္ဂိရန္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တာ ပရိဘာသန္တာ ဝိစရိံသု ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အညတိတ္ထိယာ ပန ပရိဗ္ဗာဇကာ အသက္ကတာ ဟောန္တိ…ပေ… ပရိက္ခာရာနံ။ အထ ခေါ တေ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဘဂဝတော သက္ကာရံ အသဟမာနာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဂါမေ စ အရညေ စ ဘိက္ခူ ဒိသွာ အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ ရောသေန္တိ ဝိဟေသေန္တီ’’တိ။

တတ္ထ အသဗ္ဘာဟီတိ အသဘာယောဂ္ဂါဟိ သဘာယံ သာဓုဇနသမူဟေ ဝတ္တုံ အယုတ္တာဟိ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လာဟီတိ အတ္ထော။ ဖရုသာဟီတိ ကက္ခဠာဟိ မမ္မစ္ဆေဒိကာဟိ။ အက္ကောသန္တီတိ ဇာတိအာဒီဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ခုံသေန္တိ။ ပရိဘာသန္တီတိ ဘဏ္ဍနဝသေန ဘယံ ဥပ္ပာဒေန္တာ တဇ္ဇေန္တိ။ ရောသေန္တီတိ ယထာ ပရဿ ရောသော ဟောတိ၊ ဧဝံ အနုဒ္ဓံသနဝသေန ရောသံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ ဝိဟေသေန္တီတိ ဝိဟေဌေန္တိ၊ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ အဖာသုံ ကရောန္တိ။

ကထံ ပနေတေ သမန္တပါသာဒိကေ ဘဂဝတိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ အက္ကောသာဒီနိ ပဝတ္တေသုန္တိ? ဘဂဝတော ဥပ္ပာဒတော ပဟီနလာဘသက္ကာရတာယ ဥပဟတစိတ္တာ ပထဝိံ ခဏိတွာ ပက္ခလန္တာ ဝိယ အဝဏေ ဝေဠုရိယမဏိမှိ ဝဏံ ဥပ္ပာဒေန္တာ ဝိယ စ သုန္ဒရိကံ နာမ ပရိဗ္ဗာဇိကံ သညာပေတွာ တာယ သတ္ထု ဘိက္ခူနဉ္စ အဝဏ္ဏံ ဝုဋ္ဌာပေတွာ အက္ကောသာဒီနိ ပဝတ္တေသုံ။ တံ ပနေတံ သုန္ဒရီဝတ္ထု ပရတော သုန္ဒရီသုတ္တေ (ဥဒါ။ ၃၈) ပါဠိယံယေဝ အာဂမိဿတိ၊ တသ္မာ ယမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ တတ္ထေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

ဘိက္ခူ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ပဝတ္တိမာရောစေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု…ပေ… ဝိဟေသေန္တီ’’တိ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ ဣဿာပကတာနံ တိတ္ထိယာနံ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ တေဟိ ကတေ ဝိပ္ပကာရေ ပသန္နစိတ္တေဟိ စ ပရေဟိ ကတေ ဥပကာရေ တာဒိဘာဝါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဂါမေ အရညေ သုခဒုက္ခဖုဋ္ဌောတိ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုခေန ဒုက္ခေန စ ဖုဋ္ဌော သုခဒုက္ခာနိ အနုဘဝန္တော၊ တေသံ ဝါ ပစ္စယေဟိ သမင်္ဂီဘူတော။ နေဝတ္တတော နော ပရတော ဒဟေထာတိ ‘‘အဟံ သုခိတော ၊ အဟံ ဒုက္ခိတော၊ မမ သုခံ၊ မမ ဒုက္ခံ၊ ပရေနိဒံ မယှံ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒိတ’’န္တိ စ နေဝ အတ္တတော န ပရတော တံ သုခဒုက္ခံ ဌပေထ။ ကသ္မာ? န ဟေတ္ထ ခန္ဓပဉ္စကေ အဟန္တိ ဝါ မမန္တိ ဝါ ပရောတိ ဝါ ပရဿာတိ ဝါ ပဿိတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိဉ္စိ အတ္ထိ၊ ကေဝလံ သင်္ခါရာ ဧဝ ပန ယထာပစ္စယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇန္တီတိ။ သုခဒုက္ခဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဒေသနာသီသံ၊ သဗ္ဗဿာပိ လောကဓမ္မဿ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘နာဟံ ကွစနိ၊ ကဿစိ ကိဉ္စနတသ္မိံ၊ န စ မမ ကွစနိ၊ ကတ္ထစိ ကိဉ္စနတတ္ထီ’’တိ စတုကောဋိကံ သုညတံ ဝိဘာဝေသိ။

ဣဒါနိ တဿ အတ္တတော ပရတော စ အဒဟနဿ ကာရဏံ ဒဿေတိ ‘‘ဖုသန္တိ ဖဿာ ဥပဓိံ ပဋိစ္စာ’’တိ။ ဧတေ သုခဝေဒနီယာ ဒုက္ခဝေဒနီယာ စ ဖဿာ နာမ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတံ ဥပဓိံ ပဋိစ္စ တသ္မိံ သတိ ယထာသကံ ဝိသယံ ဖုသန္တိ၊ တတ္ထ ပဝတ္တန္တိယေဝ။ အဒုက္ခမသုခါ ဟိ ဝေဒနာ သန္တသဘာဝတာယ သုခေ ဧဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဒုဝိဓသမ္ဖဿဝသေနေဝါယံ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ။

ယထာ ပန တေ ဖဿာ န ဖုသန္တိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘နိရုပဓိံ ကေန ဖုသေယျုံ ဖဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗသော ဟိ ခန္ဓူပဓိယာ အသတိ ကေန ကာရဏေန တေ ဖဿာ ဖုသေယျုံ၊ န တံ ကာရဏံ အတ္ထိ။ ယဒိ ဟိ တုမှေ အက္ကောသာဒိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနသုခဒုက္ခံ န ဣစ္ဆထ၊ သဗ္ဗသော နိရုပဓိဘာဝေယေဝ ယောဂံ ကရေယျာထာတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဂါထံ နိဋ္ဌပေသိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ဥဒါနေန ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဥပါသကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ပဉ္စမေ ဣစ္ဆာနင်္ဂလကောတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလနာမကော ကောသလေသု ဧကော ဗြာဟ္မဏဂါမော၊ တံနိဝါသိတာယ တတ္ထ ဝါ ဇာတော ဘဝေါတိ ဝါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလကော။ ဥပါသကောတိ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဥပါသကဘာဝဿ ပဝေဒိတတ္တာ ဥပါသကော ပဉ္စသိက္ခာပဒိကော ဗုဒ္ဓမာမကော၊ ဓမ္မမာမကော၊ သင်္ဃမာမကော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ ဥဒ္ဓါရသောဓာပနာဒိနာ ကေနစိဒေဝ ကတ္တဗ္ဗေန။ တီရေတွာတိ နိဋ္ဌာပေတွာ။ အယံ ကိရ ဥပါသကော ပုဗ္ဗေ အဘိဏှံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသတိ၊ သော ကတိပယံ ကာလံ ဗဟုကရဏီယတာယ သတ္ထု ဒဿနံ နာဘိသမ္ဘောသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘စိရဿံ ခေါ တွံ၊ ဥပါသက၊ ဣမံ ပရိယာယမကာသိ၊ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယာ’’တိ။

တတ္ထ စိရဿန္တိ စိရေန။ ပရိယာယန္တိ ဝါရံ။ ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ ယော အယန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣဓ မမ သန္တိကေ အာဂမနာယ ယော အယံ အဇ္ဇ ကတော ဝါရော၊ တံ ဣမံ စိရေန ပပဉ္စံ ကတွာ အကာသီတိ။ စိရပဋိကာဟန္တိ စိရပဋိကော အဟံ၊ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ဥပသင်္ကမိတုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကေဟိစိ ကေဟိစီတိ ဧကစ္စေဟိ ဧကစ္စေဟိ။ အထ ဝါ ကေဟိစိ ကေဟိစီတိ ယေဟိ ဝါ တေဟိ ဝါ။ တတ္ထ ဂါရဝံ ဒဿေတိ။ သတ္ထရိ အဘိပ္ပသန္နဿ ဟိ သတ္ထုဒဿနဓမ္မဿဝနေသု ဝိယ န အညတ္ထ အာဒရော ဟောတိ။ ကိစ္စကရဏီယေဟီတိ ဧတ္ထ အဝဿံ ကာတဗ္ဗံ ကိစ္စံ၊ ဣတရံ ကရဏီယံ။ ပဌမံ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ကိစ္စံ၊ ပစ္ဆာ ကာတဗ္ဗံ ကရဏီယံ။ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကိစ္စံ၊ မဟန္တံ ကရဏီယံ။ ဗျာဝဋောတိ ဥဿုက္ကော။ ဧဝါဟန္တိ ဧဝံ ဣမိနာ ပကာရေန အဟံ နာသက္ခိံ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ န အဂါရဝါဒိနာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဒုလ္လဘေ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မနုဿတ္တလာဘေ စ သတ္တာနံ သကိဉ္စနဘာဝေန ကိစ္စပသုတတာယ ကုသလန္တရာယော ဟောတိ၊ န အကိဉ္စနဿာတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ တဒတ္ထပရိဒီပနမေဝ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သုခံ ဝတ တဿ န ဟောတိ ကိဉ္စီတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ကိဉ္စိ ရူပါဒီသု ဧကဝတ္ထုမ္ပိ ‘‘မမေတ’’န္တိ တဏှာယ ပရိဂ္ဂဟိတဘာဝေန န ဟောတိ နတ္ထိ န ဝိဇ္ဇတိ၊ သုခံ ဝတ တဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ အဟော သုခမေဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဟောသီ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ အတီတကာလဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေစိ ပန န ဟောတိ ကိဉ္စီတိ ပဒဿ ‘‘ရာဂါဒိကိဉ္စနံ ယဿ န ဟောတီ’’တိ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ ပရိဂ္ဂဟဓမ္မဝသေန ဒေသနာယ အာဂတတ္တာ။ ရာဂါဒိကိဉ္စနန္တိ ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗဿာပိ သင်္ဂဟေ သတိ ယုတ္တမေဝ ဝုတ္တံ သိယာ အထ ဝါ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ကိဉ္စိ အပ္ပမ္ပိ ကိဉ္စနံ ပလိဗောဓဇာတံ ရာဂါဒိကိဉ္စနာဘာဝတော ဧဝ န ဟောတိ၊ တံ တဿ အကိဉ္စနတ္တံ သုခဿ ပစ္စယဘာဝတော သုခံ ဝတံ၊ အဟော သုခန္တိ အတ္ထော။ ကဿ ပန န ဟောတိ ကိဉ္စနန္တိ စေ၊ အာဟ ‘‘သင်္ခါတဓမ္မဿ ဗဟုဿုတဿာ’’တိ။ ယော စတူဟိပိ မဂ္ဂသင်္ခါဟိ သောဠသကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ သင်္ခါတဓမ္မော ကတကိစ္စော၊ တတော ဧဝ ပဋိဝေဓဗာဟုသစ္စေန ဗဟုဿုတော၊ တဿ။

ဣတိ ဘဂဝါ အကိဉ္စနဘာဝေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ သကိဉ္စနဘာဝေ အာဒီနဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သကိဉ္စနံ ပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ရာဂါဒိကိဉ္စနာနံ အာမိသကိဉ္စနာနဉ္စ အတ္ထိတာယ သကိဉ္စနံ၊ သကိဉ္စနတ္တာ ဧဝ အလဒ္ဓါနဉ္စ လဒ္ဓါနဉ္စ ကာမာနံ ပရိယေသနာရက္ခဏဟေတု ကိစ္စကရဏီယဝသေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂဟဏဝသေန စ ဝိဟညမာနံ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇမာနံ ပဿာတိ ဓမ္မသံဝေဂပ္ပတ္တော သတ္ထာ အတ္တနော စိတ္တံ ဝဒတိ။ ဇနော ဇနသ္မိံ ပဋိဗန္ဓရူပေါတိ သယံ အညော ဇနော သမာနော အညသ္မိံ ဇနေ ‘‘အဟံ ဣမဿ၊ မမ အယ’’န္တိ တဏှာဝသေန ပဋိဗန္ဓသဘာဝေါ ဟုတွာ ဝိဟညတိ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော’’တိပိ ပါဌော။ အယဉ္စ အတ္ထော –

‘‘ပုတ္တာ မတ္ထိ ဓနမ္မတ္ထိ၊ ဣတိ ဗာလော ဝိဟညတိ၊

အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နတ္ထိ၊ ကုတော ပုတ္တာ ကုတော ဓန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၂) –

အာဒီဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗောတိ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဂဗ္ဘိနီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဆဋ္ဌေ အညတရဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿာတိ ဧကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ။ ဒဟရာတိ တရုဏီ။ မာဏဝိကာတိ ဗြာဟ္မဏဓီတာယ ဝေါဟာရော။ ပဇာပတီတိ ဘရိယာ။ ဂဗ္ဘိနီတိ အာပန္နသတ္တာ။ ဥပဝိဇညာတိ အဇ္ဇ သုဝေတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတဝိဇာယနကာလာ ဟောတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏဇာတိကော သဘရိယော ဝါဒပတ္ထဿမေ ဌိတော၊ တေန နံ သပဇာပတိကံ ပရိဗ္ဗာဇကဝေါဟာရေန သမုဒါစရန္တိ။ ဘရိယာ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဇာတိကတ္တာ ဗြာဟ္မဏာတိ အာလပတိ။ တေလန္တိ တိလတေလံ။ တေလသီသေန စေတ္ထ ယံ ယံ ဝိဇာတာယ ပသဝဒုက္ခပ္ပဋိကာရတ္ထံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သပ္ပိလောဏာဒိံ အာဟရာတိ အာဏာပေတိ။ ယံ မေ ဝိဇာတာယ ဘဝိဿတီတိ ယံ တေလာဒိ မယှံ ဝိဇာတာယ ဗဟိနိက္ခန္တဂဗ္ဘာယ ဥပကာရာယ ဘဝိဿတိ။ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇိကာယာ’’တိပိ ပါဌော။ ကုတောတိ ကသ္မာ ဌာနာ၊ ယတော ဉာတိကုလာ ဝါ မိတ္တကုလာ ဝါ တေလာဒိံ အာဟရေယျံ၊ တံ ဌာနံ မေ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေလံအာဟရာမီတိ ဝတ္တမာနသမီပတာယ ဝတ္တမာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ တေလံ အာဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါတိ စ သမုစ္စယတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ ‘‘အဂ္ဂိတော ဝါ ဥဒကတော ဝါ မိထုဘေဒါ ဝါ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၂၈၆၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၂၊ ဥဒါ။ ၇၆) ဝိယ။ သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါတိ ပစ္စတ္တေ သာမိဝစနံ၊ သပ္ပိ စ တေလဉ္စ ယာဝဒတ္ထံ ပါတုံ ပိဝိတုံ ဒီယတီတိ အတ္ထော။ အပရေ ပန ‘‘သပ္ပိဿ ဝါ တေလဿ ဝါတိ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနံ။ သပ္ပိတေလသမုဒါယဿ ဟိ အဝယဝေါ ဣဓ ယာဝဒတ္ထသဒ္ဒေန ဝုစ္စတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ နော နီဟရိတုန္တိ ဘာဇနေန ဝါ ဟတ္ထေန ဝါ ဗဟိ နေတုံ နော ဒီယတိ၊ ဥစ္ဆဒ္ဒိတွာနာတိ ဝမိတွာ၊ ယံနူန ဒဒေယျန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘အဟံ ရညော ကောဋ္ဌာဂါရံ ဂန္တွာ တေလံ ကဏ္ဌမတ္တံ ပိဝိတွာ တာဝဒေဝ ဃရံ အာဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ ယထာပီတံ ဝမိတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ ပစိဿာမိ၊ ယံ ပိတ္တသေမှာဒိမိဿိတံ၊ တံ အဂ္ဂိနာ ဈာယိဿတိ၊ တေလံ ပန ဂဟေတွာ ဣမိဿာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ကမ္မေ ဥပနေဿာမီ’’တိ။

ဥဒ္ဓံ ကာတုန္တိ ဝမနဝသေန ဥဒ္ဓံ နီဟရိတုံ။ န ပန အဓောတိ ဝိရိဉ္စနဝသေန ဟေဋ္ဌာ နီဟရိတုံ န ပန သက္ကောတိ။ သော ဟိ ‘‘အဓိကံ ပီတံ သယမေဝ မုခတော နိဂ္ဂမိဿတီ’’တိ ပိဝိတွာ အာသယဿ အရိတ္တတာယ အနိဂ္ဂတေ ဝမနဝိရေစနယောဂံ အဇာနန္တော အလဘန္တော ဝါ ကေဝလံ ဒုက္ခာဟိ ဝေဒနာဟိ ဖုဋ္ဌော အာဝဋ္ဋတိ စ ပရိဝဋ္ဋတိ စ။ ဒုက္ခာဟီတိ ဒုက္ခမာဟိ။ တိဗ္ဗာဟီတိ ဗဟလာဟိ တိခိဏာဟိ ဝါ။ ခရာဟီတိ ကက္ခဠာဟိ။ ကဋုကာဟီတိ အတိဝိယ အနိဋ္ဌဘာဝေန ဒါရုဏာဟိ။ အာဝဋ္ဋတီတိ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ အနိပဇ္ဇိတွာ အတ္တနော သရီရံ ဣတော စိတော အာကဍ္ဎန္တော အာဝဋ္ဋတိ။ ပရိဝဋ္ဋတီတိ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ နိပန္နောပိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ပရိတော ခိပန္တော ဝဋ္ဋတိ၊ အဘိမုခံ ဝါ ဝဋ္ဋန္တော အာဝဋ္ဋတိ၊ သမန္တတော ဝဋ္ဋန္တော ပရိဝဋ္ဋတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘သကိဉ္စနဿ အပ္ပဋိသင်္ခါပရိဘောဂဟေတုကာ အယံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိ၊ အကိဉ္စနဿ ပန သဗ္ဗသော အယံ နတ္ထီ’’တိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတွာ တဒတ္ထပ္ပကာသနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သုခိနော ဝတာတိ သုခိနော ဝတ သပ္ပုရိသာ။ ကေ ပန တေတိ? ယေ အကိဉ္စနာ၊ ယေ ရာဂါဒိကိဉ္စနဿ ပရိဂ္ဂဟကိဉ္စနဿ စ အဘာဝေန အကိဉ္စနာ၊ ကေသံ ပနိဒံ ကိဉ္စနံ နတ္ထီတိ အာဟ – ‘‘ဝေဒဂုနော ဟိ ဇနာ အကိဉ္စနာ’’တိ၊ ယေ အရိယမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတံ ဝေဒံ ဂတာ အဓိဂတာ၊ တေန ဝါ ဝေဒေန နိဗ္ဗာနံ ဂတာတိ ဝေဒဂုနော၊ တေ အရိယဇနာ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလာ အနဝသေသရာဂါဒိကိဉ္စနာနံ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ အကိဉ္စနာ နာမ။ အသတိ ဟိ ရာဂါဒိကိဉ္စနေ ကုတော ပရိဂ္ဂဟကိဉ္စနဿ သမ္ဘဝေါ။ ဧဝံ ဂါထာယ ပုရိမဘာဂေန အရဟန္တေ ပသံသိတွာ အပရဘာဂေန အန္ဓပုထုဇ္ဇနေ ဂရဟန္တော ‘‘သကိဉ္စနံ ပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ပုရိမသုတ္တေ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဧဝံ ဣမာယပိ ဂါထာယ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧကပုတ္တကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇။ သတ္တမေ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကော ပုတ္တော၊ သော စ အနုကမ္ပိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဧကပုတ္တကော၊ ပိယာယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ပိယော၊ မနဿ ဝဍ္ဎနဋ္ဌေန မနာပေါ။ သရီရသောဘာသမ္ပတ္တိယာ ဝါ ဒဿနီယဋ္ဌေန ပိယော၊ သီလာစာရသမ္ပတ္တိယာ ကလျာဏဓမ္မတာယ မနာပေါ။ ကလေတိ သတ္တေ ခေပေတီတိ ကာလော၊ မရဏံ။ တံ ကတော ပတ္တောတိ ကာလင်္ကတော၊ ကာလေန ဝါ မစ္စုနာ ကတော နဋ္ဌော အဒဿနံ ဂတောတိ ကာလင်္ကတော၊ မတောတိ အတ္ထော။

သမ္ဗဟုလာ ဥပါသကာတိ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဗဟူ ဥပါသကာ မတပုတ္တဥပါသကဿ သဟသောကီဘာဝေန ယာဝ အာဠာဟနာ ပစ္ဆတော ဂန္တွာ မတသရီရဿ ကတ္တဗ္ဗံ ကာရေတွာ ပဋိနိဝတ္တာ ယထာနိဝတ္ထာဝ ဥဒကံ ဩတရိတွာ သီသံနှာတာ ဝတ္ထာနိ ပီဠေတွာ အနောတာပေတွာဝ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဥပါသကံ ပုရတော ကတွာ ‘‘သောကဝိနောဒနံ ဓမ္မံ သတ္ထု သန္တိကေ သောဿာမာ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အလ္လကေသာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ အလ္လဝတ္ထာတိ ဥဒကေန တိန္တဝတ္ထာ။ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿပိ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ ၊ ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တိ။ ကာလံ ဝိဒိတွာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ကာလံ ဝိဒိတွာ န ပုစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဇာနန္တောယေဝ ဘဂဝါ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ တုမှေ ဥပါသကာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – တုမှေ ဥပါသကာ အညေသု ဒိဝသေသု မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တာ ဩတာပိတသုဒ္ဓဝတ္ထာ သာယနှေ အာဂစ္ဆထ၊ အဇ္ဇ ပန အလ္လဝတ္ထာ အလ္လကေသာ ဌိတမဇ္ဈနှိကေ ကာလေ ဣဓာဂတာ၊ တံ ကိံ ကာရဏန္တိ။ တေန မယန္တိ တေန ပုတ္တဝိယောဂဇနိတစိတ္တသန္တာပေန ဗလဝသောကာဘိဘူတတာယ ဧဝံဘူတာ မယံ ဣဓူပသင်္ကမန္တာတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ပိယဝတ္ထုသမ္ဘဝါ သောကဒုက္ခဒေါမနဿာဒယော၊ အသတိ ပိယဝတ္ထုသ္မိံ သဗ္ဗသော ဧတေ န သန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတွာ တဒတ္ထပ္ပကာသနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ပိယရူပဿာဒဂဓိတာသေတိ ပိယသဘာဝေသု ရူပက္ခန္ဓာဒီသု သုခဝေဒနဿာဒေန ဂဓိတာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ။ ဂဓိတာသေတိ ဟိ ဂဓိတာဣစ္စေဝတ္ထော။ သေတိ ဝါ နိပါတမတ္တံ။ ပိယရူပါ နာမ စက္ခာဒယော ပုတ္တဒါရာဒယော စ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကိဉ္စ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပံ စက္ခု လောကေ …ပေ… ဓမ္မတဏှာ လောကေ ပိယရူပံ သာတရူပ’’န္တိ (စူဠနိ။ ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၅၅)။

‘‘ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ဟိရညံ ဝါ၊ ဂဝဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ထိယော ဗန္ဓူ ပုထု ကာမေ၊ ယော နရော အနုဂိဇ္ဈတီ’’တိ စ။ (သု။ နိ။ ၇၇၅)၊

တသ္မာ တေသု ပိယရူပေသု အဿာဒေန ဂိဒ္ဓါ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈာပန္နာတိ အတ္ထော။ ကေ ပန တေ ပိယရူပဿာဒဂဓိတာတိ တေ ဒဿေတိ ‘‘ဒေဝကာယာပုထုမနုဿာ စာ’’တိ၊ စာတုမဟာရာဇိကာဒယော ဗဟုဒေဝသမူဟာ စေဝ ဇမ္ဗုဒီပကာဒိကာ ဗဟုမနုဿာ စ။ အဃာဝိနောတိ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခေန ဒုက္ခိတာ။ ပရိဇုန္နာတိ ဇရာရောဂါဒိဝိပတ္တိယာ ယောဗ္ဗနာရောဂျာဒိသမ္ပတ္တိတော ပရိဟီနာ။ ယထာလာဘဝသေန ဝါယမတ္ထော ဒေဝမနုဿေသု ဝေဒိတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ကာမဉ္စေကန္တသုခသမပ္ပိတာနံ ဒေဝါနံ ဒုက္ခဇရာရောဂါ န သမ္ဘဝန္တိ၊ တဒနတိဝတ္တသဘာဝတာယ ပန တေပိ ‘‘အဃာဝိနော’’တိ ‘‘ပရိဇုန္နာ’’တိ စ ဝုတ္တာ။ တေသမ္ပိ ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ပဋိစ္ဆန္နဇရာယ စေတသိကရောဂဿ စ ဝသေန ဒုက္ခာဒီနံ သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မစ္စုရာဇဿ ဝသံ ဂစ္ဆန္တီတိ ပိယဝတ္ထုဝိသယာယ တဏှာယ အပ္ပဟီနတ္တာ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘူပဂမနတော ဓာတုတ္တယိဿရတာယ မစ္စုရာဇသင်္ခါတဿ မရဏဿ ဝသံ ဟတ္ထမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။

ဧတ္တာဝတာ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ယေ ဝေ ဒိဝါ’’တိအာဒိနာ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ယေ ဝေ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ အပ္ပမတ္တာတိ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန ဒိဝသဘာဂေ ရတ္တိဘာဂေ စ ဒဠှံ အပ္ပမတ္တာ အပ္ပမာဒပ္ပဋိပဒံ ပူရေန္တိ။ ဇဟန္တိ ပိယရူပန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန ပိယရူပံ ပိယဇာတိကံ စက္ခာဒိပိယဝတ္ထုံ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂဇဟနေန ဇဟန္တိ။ တေ ဝေ ခဏန္တိ အဃမူလံ၊ မစ္စုနော အာမိသံ ဒုရတိဝတ္တန္တိ တေ အရိယပုဂ္ဂလာ အဃဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ မူလဘူတံ၊ မစ္စုနာ မရဏေန အာမသိတဗ္ဗတော အာမိသံ၊ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ ကေဟိစိပိ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ နိဝတ္တိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုရတိဝတ္တံ၊ သဟ အဝိဇ္ဇာယ တဏှံ အရိယမဂ္ဂဉာဏကုဒါလေန ခဏန္တိ၊ လေသမတ္တမ္ပိ အနဝသေသန္တာ ဥမ္မူလယန္တီတိ။ သွာယမတ္ထော –

‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ၊

အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တိ၊ ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁) –

အာဒီဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗောတိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သုပ္ပဝါသာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈။ အဋ္ဌမေ ကုဏ္ဍိကာယန္တိ ဧဝံနာမကေ ကောလိယာနံ နဂရေ။ ကုဏ္ဍဓာနဝနေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ကုဏ္ဍဓာနသင်္ခါတေ ဝနေ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ ကုဏ္ဍော နာမ ဧကော ယက္ခော တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ ကုဏ္ဍဓာနမိဿကေန စ ဗလိကမ္မေန တုဿတီတိ တဿ တထာ တတ္ထ ဗလိံ ဥပဟရန္တိ၊ တေနေတံ ဝနသဏ္ဍံ ကုဏ္ဍဓာနဝနန္တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တဿ အဝိဒူရေ ဧကာ ဂါမပတိကာ အဟောသိ၊ သာပိ တဿ ယက္ခဿ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနေ နိဝိဋ္ဌတ္တာ တေနေဝ ပရိပါလိတတ္တာ ကုဏ္ဍိကာတိ ဝေါဟရီယိတ္ထ ။ အပရဘာဂေ တတ္ထ ကောလိယရာဇာနော နဂရံ ကာရေသုံ၊ တမ္ပိ ပုရိမဝေါဟာရေန ကုဏ္ဍိကာတွေဝ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိဉ္စ ဝနသဏ္ဍေ ကောလိယရာဇာနော ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဝသနတ္ထာယ ဝိဟာရံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ၊ တမ္ပိ ကုဏ္ဍဓာနဝနန္တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ အထ ဘဂဝါ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော အနုက္ကမေန တံ ဝိဟာရံ ပတွာ တတ္ထ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုဏ္ဍိကာယံ ဝိဟရတိ ကုဏ္ဍဓာနဝနေ’’တိ။

သုပ္ပဝါသာတိ တဿာ ဥပါသိကာယ နာမံ။ ကောလိယဓီတာတိ ကောလိယရာဇပုတ္တီ။ သာ ဟိ ဘဂဝတော အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ပဏီတဒါယိကာနံ သာဝိကာနံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတာ သောတာပန္နာ အရိယသာဝိကာ။ ယဉှိ ကိဉ္စိ ဘဂဝတော ယုတ္တရူပံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ န တတ္ထ အညာဟိ သံဝိဓာတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ တံ သယမေဝ အတ္တနော ပညာယ ဝိစာရေတွာ သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒေတွာ ဥပနေတိ။ ဒေဝသိကဉ္စ အဋ္ဌသတံ သင်္ဃဘတ္တပါဋိပုဂ္ဂလိကဘတ္တာနိ ဒေတိ။ ယော ကောစိ ဘိက္ခု ဝါ ဘိက္ခုနီ ဝါ တံ ကုလံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ရိတ္တဟတ္ထော န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ မုတ္တစာဂါ ပယတပါဏီ ဝေါဿဂ္ဂရတာ ယာစယောဂါ ဒါနသံဝိဘာဂရတာ။ အဿာ ကုစ္ဆိယံ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော ပစ္ဆိမဘဝိကော သာဝကဗောဓိသတ္တော ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သာ တံ ဂဗ္ဘံ ကေနစိဒေဝ ပါပကမ္မေန သတ္တ ဝဿာနိ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိ၊ သတ္တာဟဉ္စ မူဠှဂဗ္ဘာ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သတ္တ ဝဿာနိ ဂဗ္ဘံ ဓာရေတိ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘာ’’တိ။

တတ္ထ သတ္တ ဝဿာနီတိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ စ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ။ ဂဗ္ဘံ ဓာရေတီတိ ဂဗ္ဘံ ဝဟတိ၊ ဂဗ္ဘိနီ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘာတိ သတ္တ အဟာနိ ဗျာကုလဂဗ္ဘာ။ ဂဗ္ဘော ဟိ ပရိပက္ကော သမ္ပဇ္ဇမာနော ဝိဇာယနကာလေ ကမ္မဇဝါတေဟိ သဉ္စာလေတွာ ပရိဝတ္တိတော ဥဒ္ဓံပါဒေါ အဓောသိရော ဟုတွာ ယောနိမုခါဘိမုခေါ ဟောတိ၊ ဧဝံ သော ကတ္ထစိ အလဂ္ဂေါ ဗဟိ နိက္ခမတိ။ ဝိပဇ္ဇမာနော ပန ဝိပရိဝတ္တနဝသေန ယောနိမဂ္ဂံ ပိဒဟိတွာ တိရိယံ နိပဇ္ဇတိ၊ သယမေဝ ဝါ ယောနိမဂ္ဂေါ ပိဒဟတိ၊ သော တတ္ထ ကမ္မဇဝါတေဟိ အပရာပရံ ပရိဝတ္တမာနော ဗျာကုလော မူဠှဂဗ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ။ တဿာပိ သတ္တ ဒိဝသေ ဧဝံ အဟောသိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘာ’’တိ။

အယဉ္စ ဂဗ္ဘော သီဝလိတ္ထေရော။ တဿ ကထံ သတ္တ ဝဿာနိ ဂဗ္ဘဝါသဒုက္ခံ၊ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘဘာဝပ္ပတ္တိ၊ မာတု စဿာပိ သောတာပန္နာယ အရိယသာဝိကာယ တထာ ဒုက္ခာနုဘဝနံ ဇာတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အတီတေ ကာသိကရာဇေ ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော ကောသလရာဇာ မဟန္တေန ဗလေနာဂန္တွာ ဗာရာဏသိံ ဂဟေတွာ တံ ရာဇာနံ မာရေတွာ တဿ အဂ္ဂမဟေသိံ အတ္တနော အဂ္ဂမဟေသိံ အကာသိ။ ဗာရာဏသိရညော ပန ပုတ္တော ပိတု မရဏကာလေ နိဒ္ဓမနဒွါရေန ပလာယိတွာ အတ္တနော ဉာတိမိတ္တဗန္ဓဝေ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ အနုက္ကမေန ဗလံ သံဟရိတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂန္တွာ အဝိဒူရေ မဟန္တံ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ တဿ ရညော ပဏ္ဏံ ပေသေသိ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု၊ ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ။ ရာဇကုမာရဿ မာတာ သာသနံ သုတွာ ‘‘ယုဒ္ဓေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗဒိသာသု သဉ္စာရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိနဂရံ ပရိဝါရေတု၊ တတော ဒါရူဒကဘတ္တပရိက္ခယေန ကိလန္တာ နဂရေ မနုဿာ ဝိနာဝ ယုဒ္ဓေန ရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဒဿန္တီ’’တိ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ။ သော မာတု သာသနံ သုတွာ စတ္တာရိ မဟာဒွါရာနိ ရက္ခန္တော သတ္တ ဝဿာနိ နဂရံ ဥပရုန္ဓိ၊ နဂရေ မနုဿာ စူဠဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒါရူဒကာနိ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တိ။

အထ ရာဇကုမာရဿ မာတာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဗာလော မမ ပုတ္တော ဥပါယံ န ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆထ၊ အဿ စူဠဒွါရာနိ ပိဓာယ နဂရံ ဥပရုန္ဓတူတိ ဝဒေထာ’’တိ ပုတ္တဿ ဂူဠှသာသနံ ပဟိဏိ။ သော မာတု သာသနံ သုတွာ သတ္တ ဒိဝသေ တထာ အကာသိ။ နာဂရာ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အလဘန္တာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တဿ ရညော သီသံ ဂဟေတွာ ကုမာရဿ အဒံသု။ ကုမာရော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ သော တဒါ သတ္တ ဝဿာနိ နဂရရုန္ဓနကမ္မနိဿန္ဒေန ဧတရဟိ သတ္တ ဝဿာနိ မာတုကုစ္ဆိသင်္ခါတာယ လောဟိတကုမ္ဘိယာ ဝသိ၊ အဝသေသတော ပန သတ္တာဟံ နဂရူပရုန္ဓနေန သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘဘာဝံ အာပဇ္ဇိ။ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သတ္တ ဒိဝသာနိ နဂရံ ရုန္ဓိတွာ ဂဟိတကမ္မနိဿန္ဒေန သတ္တဝဿာနိ လောဟိတကုမ္ဘိယံ ဝသိတွာ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘဘာဝံ အာပဇ္ဇီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန သော ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပါဒမူလေ ‘‘လာဘီနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထနံ အကာသိ၊ ယဉ္စ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ နာဂရေဟိ သဒ္ဓိံ သဟဿဂ္ဃနိကံ ဂုဠဒဓိံ ဒတွာ ပတ္ထနံ အကာသိ၊ တဿာနုဘာဝေန လာဘီနံ အဂ္ဂေါ ဇာတော။ သုပ္ပဝါသာပိ ‘‘နဂရံ ရုန္ဓိတွာ ဂဏှ၊ တာတာ’’တိ ပေသိတဘာဝေန သတ္တ ဝဿာနိ ကုစ္ဆိနာ ဂဗ္ဘံ ပရိဟရိတွာ သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘာဇာတာ ။ ဧဝံ တေ မာတာပုတ္တာ အတ္တနော ကမ္မဿ အနုရူပံ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒိံသု။

တီဟိဝိတက္ကေဟီတိ ရတနတ္တယဂုဏာနုဿတိပဋိသံယုတ္တေဟိ တီဟိ သမ္မာဝိတက္ကေဟိ။ အဓိဝါသေတီတိ မူဠှဂဗ္ဘတာယ ဥပ္ပန္နဒုက္ခံ သဟတိ။ သာ ဟိ ဘဂဝတော သမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ၊ အရိယသင်္ဃဿ သုပ္ပဋိပတ္တိံ၊ နိဗ္ဗာနဿ စ ဒုက္ခနိဿရဏဘာဝံ အနုဿရန္တီ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇမာနဒုက္ခံ အမနသိကရဏေနေဝ အဘိဘဝိတွာ ခမတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ အဓိဝါသေတီ’’တိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝတာတိအာဒိ တေသံ ဝိတက္ကာနံ ပဝတ္တိအာကာရဒဿနံ။ တဿတ္ထော – ယော ဘဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ လောကနာထော သမ္မာ အဝိပရီတံ သာမံ သယမေဝ သဗ္ဗဓမ္မေ အဟော ဝတ ဗုဒ္ဓါ၊ သော ဘဂဝါ ဧဝရူပဿ ဧတရဟိ မယာ အနုဘဝိယမာနဿ အညဿ စ ဧဝံဇာတိကဿ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပဟာနာယ အစ္စန္တံ အနုပ္ပာဒနိရောဓာယ ဓမ္မံ ကထေတိ၊ အဝိပရီတဓမ္မံ ကထေတိ။ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနတာယ ဟိ သတ္ထု သမ္မာသမ္ဗောဓိသိဒ္ဓိ။ တဿ ယထာဝုတ္တဂုဏဿ ဘဂဝတော ဓမ္မဿဝနန္တေ ဇာတတ္တာ သီလဒိဋ္ဌိသာမညေန သံဟတတ္တာ စ သာဝကသင်္ဃောတိ လဒ္ဓနာမော အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟော သုပ္ပဋိပန္နော ဝတ အဟော ဝတ သမ္မာ ပဋိပန္နော၊ ယော အရိယသင်္ဃော ဧဝရူပဿ ဤဒိသဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပဟာနာယ အနုပ္ပာဒနိရောဓာယ အနိဝတ္တိပဋိပဒံ ပဋိပန္နော။ သုသုခံ ဝတ အဟော ဝတ သုဋ္ဌု သုခံ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋံ နိဗ္ဗာနံ၊ ယသ္မိံ နိဗ္ဗာနေ ဤဒိသံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ န ဥပလဗ္ဘတီတိ။ ဧတ္ထ စ ပဋိပဇ္ဇမာနာပိ ပဋိပန္နာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တာ ပဋိပတ္တိယာ အနိဝတ္တိဘာဝတော။ အထ ဝါ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဋိပန္နသဒ္ဒေါ ဝတ္တမာနတ္ထောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော’’တိ။

သာမိကန္တိ အတ္တနော ပတိံ ကောလိယရာဇပုတ္တံ။ အာမန္တေသီတိ အဘာသိ။ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟီတိ မယှံ ဝစနေန စက္ကလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတာနိ ဝိကသိတပဒုမသဿိရီကာနိ ဘဂဝတော စရဏာနိ တဝ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ၊ ဥတ္တမင်္ဂေန အဘိဝါဒနံ ကရောဟီတိ အတ္ထော။ အပ္ပာဗာဓန္တိအာဒီသု အာဗာဓောတိ ဝိသဘာဂဝေဒနာ ဝုစ္စတိ၊ ယာ ဧကဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သကလသရီရံ အယပဋ္ဋေန အာဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဂဏှတိ။ အာတင်္ကောတိ ကိစ္ဆဇီဝိတကရော ရောဂေါ။ အထ ဝါ ယာပေတဗ္ဗရောဂေါ အာတင်္ကော၊ ဣတရော အာဗာဓော။ ခုဒ္ဒကော ဝါ ရောဂေါ အာတင်္ကော၊ ဗလဝါ အာဗာဓော။ ကေစိ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနော အာတင်္ကော’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒုဘယဿာပိ အဘာဝံ ပုစ္ဆာတိ ဝဒတိ။ ဂိလာနဿေဝ စ ဥဋ္ဌာနံ နာမ ဂရုကံ ဟောတိ၊ ကာယေ ဗလံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ နိဂ္ဂေလညတာယ လဟုပရိဝတ္တိသင်္ခါတံ ကာယဿ လဟုဋ္ဌာနံ သရီရဗလဉ္စ ပုစ္ဆာတိ ဝဒတိ။ ဖာသုဝိဟာရန္တိ ဌာနနိသိန္နဂမနသယနသင်္ခါတေသု စတူသု ဣရိယာပထေသု သုခဝိဟာရဉ္စ ပုစ္ဆာတိ ဝဒတိ။ အထဿ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာကာရံ ဒဿေန္တီ ‘‘သုပ္ပဝါသာ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟီတိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ နိဒဿေတိ။

ပရမန္တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနံ။ တေန သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ ယထာ ဝုတ္တံ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇာမီတိ ဒဿေတိ။ ကောလိယပုတ္တောတိ သုပ္ပဝါသာယ သာမိကော ကောလိယရာဇပုတ္တော။ သုခိနီ ဟောတူတိ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော သတ္ထာ သုပ္ပဝါသာယ ပေသိတဝန္ဒနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဒနန္တရံ အတ္တနော မေတ္တာဝိဟာရသံသူစကံ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ သုခူပသံဟာရံ တဿာ သာမညတော ပကာသေတွာ ပုန တဿာ ပုတ္တဿ စ ဂဗ္ဘဝိပတ္တိမူလကဒုက္ခုပ္ပတ္တိပဋိက္ခေပမုခေန သုခူပသံဟာရံ နိဒဿေန္တော ‘‘သုခိနီ…ပေ… အရောဂါ၊ အရောဂံ ပုတ္တံ ဝိဇာယတူ’’တိ အာဟ။

သဟဝစနာတိ ဘဂဝတော ဝစနေန သဟေဝ။ ယသ္မိံ ကာလေ ဘဂဝါ တထာ အဝေါစ၊ တသ္မိံယေဝ ကာလေ တမ္ပိ ကမ္မံ ပရိက္ခယံ အဂမာသိ။ တဿ ပရိက္ခီဏဘာဝံ ဩလောကေတွာ သတ္ထာ တထာ အဘာသိ။ အပရေ ပန ဝဒန္တိ – သစေ တထာ သတ္ထာ နာစိက္ခိဿာ၊ တတော ပရမ္ပိ ကိဉ္စိ ကာလံ တဿာ တံ ဒုက္ခံ အနုဗန္ဓိဿာ။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝတာ ‘‘သုခိနီ အရောဂါ အရောဂဉ္စ ပုတ္တံ ဝိဇာယတူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနသမကာလမေဝ သော ဂဗ္ဘော ဗျာကုလဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ သုခေနေဝ ဗဟိ နိက္ခမိ၊ ဧဝံ တေသံ မာတာပုတ္တာနံ သောတ္ထိ အဟောသိ။ အစိန္တေယျော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေါ။ ယထာ ဟိ ပဋာစာရာယ ပိယဝိပ္ပယောဂသမ္ဘူတေန သောကေန ဥမ္မာဒံ ပတွာ –

‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလကတာ၊ ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊

မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊ ဧကစိတကမှိ ဈာယရေ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၂။၄၉၈) –

ဝတွာ ဇာတရူပေနေဝ စရန္တိယာ ‘‘သတိံ ပဋိလဘာဟိ ဘဂိနီ’’တိ ဘဂဝတော ဝစနသမနန္တရမေဝ ဥမ္မာဒေါ ဝူပသမိ၊ တထာ သုပ္ပိယာပိ ဥပါသိကာ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဦရုယံ ကတေန မဟာဝဏေန ဝုဋ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ သယနပိဋ္ဌေ နိပန္နာ ‘‘အာဂန္တွာ မံ ဝန္ဒတူ’’တိ ဝစနသမနန္တရမေဝ ဝဏေ ပါကတိကေ ဇာတေ သယမေဝ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒီတိ ဧဝမာဒီနိ ဝတ္ထူနိ ဣဓ ဥဒါဟရိတဗ္ဗာနီတိ။

ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ၊ ဘန္တေ၊ ယထာ ဘဂဝါ သပုတ္တာယ မာတုယာ အရောဂဘာဝံ အာသီသန္တော အာဟ – ‘‘သုခိနီ အရောဂါ အရောဂံ ပုတ္တံ ဝိဇာယတူ’’တိ၊ တံ ဧဝမေဝ။ န ဟိ ကဒါစိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဝစနဿ အညထာဘာဝေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ကေစိ ပန ‘‘ဧဝမတ္ထူ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အပရေ ‘‘ဟောတူ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ အာနေတွာ ဝဏ္ဏယန္တိ။ အဘိနန္ဒိတွာတိ ကရဝီကရုတမဉ္ဇုနာ ဗြဟ္မဿရေန ဘဂဝတာ ဝုစ္စမာနေ တသ္မိံ ဝစနေ ပီတိသောမနဿပဋိလာဘတော အဘိမုခဘာဝေန နန္ဒိတွာ။ အနုမောဒိတွာတိ တတော ပစ္ဆာပိ သမ္မောဒနံ ဥပ္ပာဒေတွာ၊ စိတ္တေန ဝါ အဘိနန္ဒိတွာ ဝါစာယ အနုမောဒိတွာ၊ ဝစနသမ္ပတ္တိယာ ဝါ အဘိနန္ဒိတွာ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ အနုမောဒိတွာ။ သကံ ဃရံ ပစ္စာယာသီတိ အတ္တနော ဃရံ ပဋိဂစ္ဆိ။ ယေ ပန ‘‘ယေန သကံ ဃရ’’န္တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ယဒိပိ ယ-တ-သဒ္ဒါနံ သမ္ဗန္ဓဘာဝတော ‘‘တေနာ’’တိ ပဒံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ၊ တထာပိ ‘‘ပဋိယာယိတွာ’’တိ ပါဌသေသော ယောဇေတဗ္ဗော ဟောတိ။

ဝိဇာတန္တိ ပဇာတံ၊ ပသုတန္တိ အတ္ထော။ အစ္ဆရိယန္တိ အန္ဓဿ ပဗ္ဗတာရောဟနံ ဝိယ နိစ္စံ န ဟောတီတိ အစ္ဆရိယံ၊ အယံ တာဝ သဒ္ဒနယော။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘အစ္ဆရာယောဂ္ဂံ အစ္ဆရိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ ၊ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဝတာတိ သမ္ဘာဝနေ၊ အဟော အစ္ဆရိယန္တိ အတ္ထော။ ဘောတိ ဓမ္မာလပနံ။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။

တထာဂတဿာတိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေန အဘိနီဟာရေန တေ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေန အဋ္ဌဂုဏသမန္နာဂတေန အယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ တေ ဘဂဝန္တော ဒါနပါရမိံ ပူရေတွာ သီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စအဓိဋ္ဌာနမေတ္တာဥပေက္ခာပါရမီတိ ဣမာ ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ တေ ဘဂဝန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ…ပေ… အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ဗြူဟေတွာ အာဂတာ၊ တထာ အယမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတာ တေ ဘဂဝန္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတာ၊ သေတစ္ဆတ္တေ ဓာရိယမာနေ သဗ္ဗာဝ ဒိသာ အနုဝိလောကေသုံ၊ အာသဘိဉ္စ ဝါစံ ဘာသိံသု လောကေ အတ္တနော ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌဘာဝံ ပကာသေန္တာ၊ တဉ္စ နေသံ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန၊ တထာ အယမ္ပိ ဘဂဝါ ဂတော၊ တဉ္စဿ ဂမနံ ကထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသညေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ယထာ ဝါ တေ ဘဂဝန္တော နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဟာယ ဂတာ၊ အဗျာပါဒေန ဗျာပါဒံ၊ အာလောကသညာယ ထိနမိဒ္ဓံ၊ အဝိက္ခေပေန ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ၊ ဓမ္မဝဝတ္ထာနေန ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ ဂတာ၊ ဉာဏေန အဝိဇ္ဇံ ပဒါလေတွာ၊ ပါမောဇ္ဇေန အရတိံ ဝိနောဒေတွာ၊ အဋ္ဌသမာပတ္တီဟိ အဋ္ဌာရသဟိ မဟာဝိပဿနာဟိ စတူဟိ စ အရိယမဂ္ဂေဟိ တံ တံ ပဋိပက္ခံ ပဟာယ ဂတာ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဘဂဝါ ဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠလက္ခဏံ၊ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ၊ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ၊ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏန္တိ ဧဝံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ၊ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ၊ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ၊ ဗာဝီသတိယာ ဣန္ဒြိယာနံ၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ၊ ဒွါဒသပဒိကဿ ပစ္စယာကာရဿ၊ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ၊ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ၊ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ၊ ပဉ္စန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ၊ ပဉ္စန္နံ ဗလာနံ၊ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ၊ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ၊ သတ္တန္နံ ဝိသုဒ္ဓီနံ၊ အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿာတိ ဧဝံ တဿ တဿ ဓမ္မဿ ယံ သဘာဝသရသလက္ခဏံ၊ တံ တထံ အဝိတထံ အနညထံ လက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အဓိဂတောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀) ဝိတ္ထာရော။ တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော။

အပိစ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော၊ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ။။။ ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော၊ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တသ္မာပိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါတိ။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ယံ သဒေဝကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ဘဂဝါ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ ၊ ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွိပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသု အာပါထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ၊ တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ၊ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။

ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော ။ တတ္ထ တထဒဿီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏကာလံ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ လပိတံ သုတ္တဂေယျာဒိ၊ သဗ္ဗံ တံ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒါဒိနိမ္မထနံ ဧကသဒိသံ တထံ အဝိတထံ။ တေနာဟ –

‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ၊ နော အညထာ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။

ဂဒအတ္ထော ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိစ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိတထော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ၊ ကာယဿပိ ဝါစာ၊ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတဿ စဿ ယထာဝါစာ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ တထာဂတော။ တေနာဟ –

‘‘ယထာဝါဒီ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ယသ္မာ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေနပိ သမာဓိနာပိ ပညာယပိ ဝိမုတ္တိယာပိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေနပိ ၊ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော၊ ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော၊ တသ္မာ တထာဂတော။ တေနာဟ –

‘‘သဒေဝကေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တိ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တတြာယံ ပဒသိဒ္ဓိ – အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ၊ ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန သော မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဝိယ ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိတထော အဝိပရီတော ယထာဝုတ္တောဝ အဂဒေါ ဧတဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိစ တထာယ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိ တထာဂတော။ တတ္ထ သကလလောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော။ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော အဓိဂတောတိ တထာဂတော။ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော၊ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

အပရေဟိပိ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာယ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာယ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာဝိဓောတိ တထာဂတော၊ တထာ ပဝတ္တိတောတိ တထာဂတော၊ တထေဟိ အဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတဘာဝေန တထာဂတော။

ကထံ တထာယ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယာ သာ ဘဂဝတာ သုမေဓဘူတေန ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ပါဒမူလေ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ အဘိနီဟာရံ သမ္ပာဒေန္တေန ‘‘အဟံ သဒေဝကံ လောကံ တိဏ္ဏော တာရေဿာမိ၊ မုတ္တော မောစေဿာမိ၊ ဒန္တော ဒမေဿာမိ၊ သန္တော သမေဿာမိ၊ အဿတ္ထော အဿာသေဿာမိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော ပရိနိဗ္ဗာပေဿာမိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဗောဓေဿာမီ’’တိ မဟာပဋိညာ ပဝတ္တိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကိံ မေ ဧကေန တိဏ္ဏေန၊ ပုရိသေန ထာမဒဿိနာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကံ။

‘‘ဣမိနာ မေ အဓိကာရေန၊ ကတေန ပုရိသုတ္တမေ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘သံသာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ၊ ဝိဒ္ဓံသေတွာ တယော ဘဝေ၊

ဓမ္မနာဝံ သမာရုယှ၊ သန္တာရေဿံ သဒေဝကံ။

‘‘ကိံ မေ အညာတဝေသေန၊ ဓမ္မံ သစ္ဆိကတေနိဓ၊

သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတွာ၊ ဗုဒ္ဓါ ဟေဿံ သဒေဝကေ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၅-၅၈)၊

တံ ပနေတံ မဟာပဋိညံ သကလဿာပိ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မသမုဒါယဿ ပဝိစယ ပစ္စဝေက္ခဏသမာဒါနာနံ ကာရဏဘူတံ အဝိသံဝါဒေတွာ လောကနာယကော ယသ္မာ မဟာကပ္ပာနံ သတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သက္ကစ္စံ နိရန္တရံ နိရဝသေသတော ဒါနပါရမိအာဒယော သမတိံသပါရမိယော ပူရေတွာ၊ အင်္ဂပရိစ္စာဂါဒယော ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ၊ သစ္စာဓိဋ္ဌာနာဒီနိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ ပရိဗြူဟေတွာ၊ ပုညဉာဏသမ္ဘာရေ သမ္ဘရိတွာ၊ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ဥက္ကံသာပေတွာ၊ ဗုဒ္ဓိစရိယံ ပရမကောဋိံ ပါပေတွာ၊ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိ၊ တသ္မာ တဿေဝ သာ မဟာပဋိညာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ၊ န တဿ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝိတထံ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရဒသဗလော ကောဏ္ဍညော မင်္ဂလော…ပေ… ကဿပေါ ဘဂဝါတိ ဣမေ စတုဝီသတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပဋိပါဋိယာ ဥပ္ပန္နာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ဧဝံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရေဟိ ဗောဓိသတ္တေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗာ အာနိသံသာ၊ တေ လဘိတွာဝ အာဂတောတိ တာယ ယထာဝုတ္တာယ မဟာပဋိညာယ တထာယ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ အာဂတော အဓိဂတောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထာယ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာယ ဂတောတိ တထာဂတော? ယာယ မဟာကရုဏာယ လောကနာထော မဟာဒုက္ခသမ္ဗာဓပ္ပဋိပန္နံ သတ္တနိကာယံ ဒိသွာ ‘‘တဿ နတ္ထညော ကောစိ ပဋိဿရဏံ၊ အဟမေဝ နမိတော သံသာရဒုက္ခတော မုတ္တော မောစေဿာမီ’’တိ သမုဿာဟိတမာနသော မဟာဘိနီဟာရမကာသိ။ ကတွာ စ ယထာပဏိဓာနံ သကလလောကဟိတသမ္ပာဒနာယ ဥဿုက္ကမာပန္နော အတ္တနော ကာယဇီဝိတနိရပေက္ခော ပရေသံ သောတပထာဂမနမတ္တေနပိ စိတ္တုတြာသသမုပ္ပာဒိကာ အတိဒုက္ကရာ ဒုက္ကရစရိယာ သမာစရန္တော ယထာ မဟာဗောဓိယာ ပဋိပတ္တိ ဟာနဘာဂိယာ သံကိလေသဘာဂိယာ ဌိတိဘာဂိယာ ဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဥတ္တရုတ္တရိ ဝိသေသဘာဂိယာဝ ဟောတိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော အနုပုဗ္ဗေန နိရဝသေသေ ဗောဓိသမ္ဘာရေ သမ္ပာဒေတွာ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိ။ တတော ပရဉ္စ တာယေဝ မဟာကရုဏာယ သဉ္စောဒိတမာနသော ပဝိဝေကရတိံ ပရမဉ္စ သန္တံ ဝိမောက္ခသုခံ ပဟာယ ဗာလဇနဗဟုလေ လောကေ တေဟိ သမုပ္ပာဒိတံ သမ္မာနာဝမာနဝိပ္ပကာရံ အဂဏေတွာ ဝိနေယျဇနဿ ဝိနယနေန နိရဝသေသံ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ နိဋ္ဌပေသိ။ တတ္ထ ယော ဘဂဝတော သတ္တေသု မဟာကရုဏာယ သမောက္ကမနာကာရော၊ သော ပရတော အာဝိဘဝိဿတိ။ ယထာ စ ဗုဒ္ဓဘူတဿ လောကနာထဿ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ၊ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တဘူတဿပိ မဟာဘိနီဟာရကာလာဒီသူတိ သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ စ ဧကသဒိသတာယ တထာ အဝိတထာ အနညထာ၊ တသ္မာ တီသုပိ အဝတ္ထာသု သဗ္ဗသတ္တေသု သမာနရသာယ တထာယ မဟာကရုဏာယ သကလလောကဟိတာယ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထာယ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော? တထာနိ နာမ စတ္တာရိ အရိယမဂ္ဂဉာဏာနိ။ တာနိ ဟိ ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓော၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ဧဝံ သဗ္ဗဉေယျဓမ္မသင်္ဂါဟကာနံ ပဝတ္တိနိဝတ္တိတဒုဘယဟေတုဘူတာနံ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော၊ သမုဒယဿ အာယူဟနဋ္ဌော နိဒါနဋ္ဌော သံယောဂဋ္ဌော ပလိဗောဓဋ္ဌော၊ နိရောဓဿ နိဿရဏဋ္ဌော ဝိဝေကဋ္ဌော အသင်္ခတဋ္ဌော အမတဋ္ဌော၊ မဂ္ဂဿ နိယျာနဋ္ဌော ဟေတွဋ္ဌော ဒဿနဋ္ဌော အာဓိပတေယျဋ္ဌောတိအာဒီနံ တဗ္ဗိဘာဂါနဉ္စ ယထာဘူတသဘာဝါဝဗောဓဝိဗန္ဓကဿ သံကိလေသပက္ခဿ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ပဋိလဒ္ဓါယ တတ္ထ အသမ္မောဟာဘိသမယသင်္ခါတာယ အဝိပရီတာကာရပ္ပဝတ္တိယာ ဓမ္မာနံ သဘာဝသရသလက္ခဏဿ အဝိသံဝါဒနတော တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ၊ တာနိ ဘဂဝါ အနညနေယျော သယမေဝ အာဂတော အဓိဂတော၊ တသ္မာ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ယထာ စ မဂ္ဂဉာဏာနိ၊ ဧဝံ ဘဂဝတော တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏာနိ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနိ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏာနိ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒဉာဏာနိ ဆအသာဓာရဏဉာဏာနိ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘာဝနဉာဏာနိ အဋ္ဌမဂ္ဂင်္ဂဝိဘာဝနဉာဏာနိ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိဉာဏာနိ ဒသဗလဉာဏာနိ စ တထဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဝိဘာဝနာ – ယဉှိ ကိဉ္စိ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ ဟီနာဒိဘေဒဘိန္နာသု အတီတာသု ခန္ဓာယတနဓာတူသု သဘာဝကိစ္စာဒိ အဝတ္ထာဝိသေသာဒိ ခန္ဓပ္ပဋိဗဒ္ဓနာမဂေါတ္တာဒိ စ ဇာနိတဗ္ဗံ။ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓေသု စ အတိသုခုမတိရောဟိတဝိဒူရဒေသေသုပိ ရူပဓမ္မေသု ယော တံတံပစ္စယဝိသေသေဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနဂန္ဓရသဖဿာဒိဝိသေသော၊ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကေ ဝိယ ပစ္စက္ခတော အပ္ပဋိဟတံ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ၊ တထာ အနာဂတာသု ပစ္စုပ္ပန္နာသု စာတိ ဣမာနိ တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏာနိ နာမ။ ယထာဟ –

‘‘အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ အနာဂတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။

တာနိ ပနေတာနိ တတ္ထ တတ္ထ ဓမ္မာနံ သဘာဝသရသလက္ခဏဿ အဝိသံဝါဒနတော တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ၊ တာနိ ဘဂဝါ သယမ္ဘူဉာဏေန အဓိဂဉ္ဆီတိ။ ဧဝမ္ပိ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ နိရုတ္တိပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ ပဋိဘာနပ္ပဋိသမ္ဘိဒါတိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ။ တတ္ထ အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထပ္ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မပ္ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အတ္ထေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မေ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၈-၇၂၁)။

ဧတ္ထ စ ဟေတုအနုသာရေန အရဏီယတော အဓိဂန္တဗ္ဗတော စ သင်္ခေပတော ဟေတုဖလံ အတ္ထော နာမ။ ပဘေဒတော ပန ယံ ကိဉ္စိ ပစ္စယုပ္ပန္နံ၊ နိဗ္ဗာနံ ၊ ဘာသိတတ္ထော၊ ဝိပါကော၊ ကိရိယာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထော။ တံ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဓမ္မောတိ သင်္ခေပတော ပစ္စယော။ သော ဟိ ယသ္မာ တံ တံ အတ္ထံ ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ စေဝ ပါပေတိ စ၊ တသ္မာ ဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ၊ ပဘေဒတော ပန ယော ကောစိ ဖလနိဗ္ဗတ္တနကော ဟေတု အရိယမဂ္ဂေါ ဘာသိတံ ကုသလံ အကုသလန္တိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဓမ္မော၊ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၉)။

အထ ဝါ ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယေ ဓမ္မာ ဇာတာ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပါတုဘူတာ၊ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယမှာ ဓမ္မာ တေ ဓမ္မာ ဇာတာ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပါတုဘူတာ၊ တေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဇရာမရဏေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဇရာမရဏသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဇာတိယာ၊ ဘဝေ၊ ဥပါဒါနေ၊ တဏှာယ၊ ဝေဒနာယ၊ ဖဿေ၊ သဠာယတနေ၊ နာမရူပေ၊ ဝိညာဏေ၊ သင်္ခါရေသု ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ သင်္ခါရသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ သင်္ခါရနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ သင်္ခါရနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနာတိ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ သော တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော၊ အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ၊ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ…ပေ… ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၇၂၄-၇၂၅) ဝိတ္ထာရော။

ယာ ပနေတသ္မိံ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ သဘာဝနိရုတ္တိ အဗျဘိစာရဝေါဟာရော အဘိလာပေါ၊ တသ္မိံ သဘာဝနိရုတ္တာဘိလာပေ မာဂဓိကာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ မူလဘာသာယ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ၊ အယံ အသဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယထာဝုတ္တေသု တေသု ဉာဏေသု ဂေါစရကိစ္စတော ဝိတ္ထာရတော ပဝတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ တံ ဉာဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ ဉာဏေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပ္ပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဣတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာနိ သယမေဝ ဘဂဝတာ အဓိဂတာနိ အတ္ထဓမ္မာဒိကေ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တနော ဝိသယေ အဝိသံဝါဒနဝသေန အဝိပရီတာကာရပ္ပဝတ္တိယာ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ ယံကိဉ္စိ ဉေယျံ နာမ၊ သဗ္ဗံ တံ ဘဂဝတာ သဗ္ဗာကာရေန ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ အဓိဂတံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တထာ ဟိဿ အဘိညေယျာ ဓမ္မာ အဘိညေယျတော ဗုဒ္ဓါ၊ ပရိညေယျာ ဓမ္မာ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗတော၊ ယတော နံ ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ‘‘ဣမေ နာမ တေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ သဟ ဓမ္မေန အနုယုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။

ယံကိဉ္စိ ပဟာတဗ္ဗံ နာမ၊ သဗ္ဗံ တံ ဘဂဝတော အနဝသေသတော ဗောဓိမူလေယေဝ ပဟီနံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မံ ၊ န တဿ ပဟာနာယ ဥတ္တရိ ကရဏီယံ အတ္ထိ။ တထာ ဟိဿ လောဘဒေါသမောဟဝိပရီတမနသိကာရအဟိရိကာနောတ္တပ္ပထိနမိဒ္ဓကောဓူပနာဟ- မက္ခပလာသဣဿာမစ္ဆရိယမာယာသာဌေယျထမ္ဘသာရမ္ဘမာနာတိမာနမဒပ္ပမာဒတိဝိဓာ- ကုသလမူလဒုစ္စရိတဝိသမဝိပရီတသညာ- မလဝိတက္ကပပဉ္စဧသနာတဏှာစတုဗ္ဗိဓဝိပရိယေသအာသဝဂန္ထ- ဩဃယောဂါဂတိတဏှုပါဒါနပဉ္စာဘိနန္ဒနနီဝရဏစေတောခိလစေတသောဝိနိဗန္ဓ- ဆဝိဝါဒမူလသတ္တာနုသယအဋ္ဌမိစ္ဆတ္တနဝအာဃာတဝတ္ထုတဏှာ- မူလကဒသအကုသလကမ္မပထဧကဝီသတိ အနေသနဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတအဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာဒိပ္ပဘေဒံ ဒိယဍ္ဎကိလေသသဟဿံ သဟ ဝါသနာယ ပဟီနံ သမုစ္ဆိန္နံ သမူဟတံ၊ ယတော နံ ကောစိ သမဏော ဝါ…ပေ… ဗြဟ္မာ ဝါ ‘‘ဣမေ နာမ တေ ကိလေသာ အပ္ပဟီနာ’’တိ သဟ ဓမ္မေန အနုယုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။

ယေ စိမေ ဘဂဝတာ ကမ္မဝိပါကကိလေသူပဝါဒအာဏာဝီတိက္ကမပ္ပဘေဒါ အန္တရာယိကာ ဝုတ္တာ၊ အလမေဝ တေ ပဋိသေဝတော ဧကန္တေန အန္တရာယာယ။ ယတော နံ ကောစိ သမဏော ဝါ…ပေ… ဗြဟ္မာ ဝါ ‘‘နာလံ တေ ပဋိသေဝတော အန္တရာယာယာ’’တိ သဟ ဓမ္မေန အနုယုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။

ယော စ ဘဂဝတာ နိရဝသေသဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏာယ သီလသမာဓိပညာယ သင်္ဂဟော သတ္တကောဋ္ဌာသိကော သတ္တတိံသပ္ပဘေဒေါ အရိယမဂ္ဂပုဗ္ဗင်္ဂမော အနုတ္တရော နိယျာနိကော ဓမ္မော ဒေသိတော၊ သော ဧကန္တေနေဝ နိယျာတိ၊ ပဋိပန္နဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မောက္ခာယ ဟောတိ၊ ယတော နံ ကောစိ သမဏော ဝါ…ပေ… ဗြဟ္မာ ဝါ ‘‘နိယျာနိကော ဓမ္မောတိ တယာ ဒေသိတော န နိယျာတီ’’တိ သဟ ဓမ္မေန အနုယုဉ္ဇိတုံ သမတ္ထော နတ္ထီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တေ ပဋိဇာနတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀) ဝိတ္ထာရော။ ဧဝမေတာနိ အတ္တနော ဉာဏပ္ပဟာနဒေသနာဝိသေသာနံ အဝိတထဘာဝါဝဗောဓနတော အဝိပရီတာကာရပ္ပဝတ္တိတာနိ ဘဂဝတော စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏာနိ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ နိရယဂတိ၊ တိရစ္ဆာနဂတိ၊ ပေတဂတိ၊ မနုဿဂတိ၊ ဒေဝဂတီတိ ပဉ္စ ဂတိယော၊ တာသု သဉ္ဇီဝါဒယော အဋ္ဌ မဟာနိရယာ၊ ကုက္ကုဠာဒယော သောဠသ ဥဿဒနိရယာ၊ လောကန္တရိကနိရယောတိ သဗ္ဗေပိမေ ဧကန္တဒုက္ခတာယ နိရဿာဒဋ္ဌေန နိရယာ၊ ယထာကမ္မုနာ ဂန္တဗ္ဗတော ဂတိ စာတိ နိရယဂတိ၊ တိဗ္ဗန္ဓကာရသီတနရကာပိ ဧတေသွေဝ အန္တောဂဓာ။ ကိမိကီဋသရီသပပက္ခိသောဏသိင်္ဂါလာဒယော တိရိယံ အဉ္ဆိတဘာဝေန တိရစ္ဆာနာ၊ တေ ဧဝ ဂတီတိ တိရစ္ဆာနဂတိ။ ခုပ္ပိပါသိတတ္တာ ပရဒတ္တူပဇီဝိနိဇ္ဈာမတဏှိကာဒယော ဒုက္ခဗဟုလတာယ ပါကဋသုခတော ဣတာ ဝိဂတာတိ ပေတာ၊ တေ ဧဝ ဂတီတိ ပေတဂတိ၊ ကာလကဉ္စိကာဒိအသုရာပိ ဧတေသွေဝန္တောဂဓာ။ ပရိတ္တဒီပဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဇမ္ဗုဒီပါဒိစတုမဟာဒီပဝါသိနော မနသော ဥဿန္နတာယ မနုဿာ၊ တေ ဧဝ ဂတီတိ မနုဿဂတိ။ စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ နေဝသညာနာသညာယတနူပဂါတိ ဣမေ ဆဗ္ဗီသတိ ဒေဝနိကာယာ ဒိဗ္ဗန္တိ အတ္တနော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ကီဠန္တိ ဇောတန္တိ စာတိ ဒေဝါ၊ တေ ဧဝ ဂတီတိ ဒေဝဂတိ။

တာ ပနေတာ ဂတိယော ယသ္မာ တံတံကမ္မနိဗ္ဗတ္တော ဥပပတ္တိဘဝဝိသေသော၊ တသ္မာ အတ္ထတော ဝိပါကက္ခန္ဓာ ကဋတ္တာ စ ရူပံ။ တတ္ထ ‘‘အယံ နာမ ဂတိ ဣမိနာ နာမ ကမ္မုနာ ဇာယတိ၊ တဿ စ ကမ္မဿ ပစ္စယဝိသေသေဟိ ဧဝံ ဝိဘာဂဘိန္နတ္တာ ဝိသုံ ဧတေ သတ္တနိကာယာ ဧဝံ ဝိဘာဂဘိန္နာ’’တိ ယထာသကံ ဟေတုဖလဝိဘာဂပရိစ္ဆိန္ဒနဝသေန ဌာနသော ဟေတုသော ဘဂဝတော ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမာ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဂတိယော။ ကတမာ ပဉ္စ? နိရယော၊ တိရစ္ဆာနယောနိ၊ ပေတ္တိဝိသယော၊ မနုဿာ၊ ဒေဝါ။ နိရယဉ္စာဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ပဇာနာမိ နိရယဂါမိဉ္စ မဂ္ဂံ နိရယဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ၊ ယထာ ပဋိပန္နော စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရမ္မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ ပဇာနာမီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃)။

တာနိ ပနေတာနိ ဘဂဝတော ဉာဏာနိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိသယေ အဝိပရီတာကာရပ္ပဝတ္တိယာ အဝိသံဝါဒနတော တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ ယံ သတ္တာနံ သဒ္ဓါဒိယောဂဝိကလာဝိကလဘာဝါဝဗောဓနေန အပ္ပရဇက္ခမဟာရဇက္ခတာဒိဝိသေသဝိဘာဝနံ ပညာသာယ အာကာရေဟိ ပဝတ္တံ ဘဂဝတော ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အဿဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော မဟာရဇက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၁) ဝိတ္ထာရော။

ယဉ္စ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော အပ္ပရဇက္ခော၊ အယံ သဿတဒိဋ္ဌိကော၊ အယံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိကော၊ အယံ အနုလောမိကာယံ ခန္တိယံ ဌိတော၊ အယံ ယထာဘူတဉာဏေ ဌိတော၊ အယံ ကာမာသယော၊ န နေက္ခမ္မာဒိအာသယော၊ အယံ နေက္ခမ္မာသယော၊ န ကာမာဒိအာသယော’’တိအာဒိနာ ‘‘ဣမဿ ကာမရာဂေါ အတိဝိယ ထာမဂတော၊ န ပဋိဃာဒိကော၊ ဣမဿ ပဋိဃော အတိဝိယ ထာမဂတော၊ န ကာမရာဂါဒိကော’’တိအာဒိနာ ‘‘ဣမဿ ပုညာဘိသင်္ခါရော အဓိကော၊ န အပုညာဘိသင်္ခါရော န အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော၊ ဣမဿ အပုညာဘိသင်္ခါရော အဓိကော၊ န ပုညာဘိသင်္ခါရော န အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော၊ ဣမဿ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော အဓိကော၊ န ပုညာဘိသင်္ခါရော န အပုညာဘိသင်္ခါရော။ ဣမဿ ကာယသုစရိတံ အဓိကံ၊ ဣမဿ ဝစီသုစရိတံ၊ ဣမဿ မနောသုစရိတံ၊ အယံ ဟီနာဓိမုတ္တိကော၊ အယံ ပဏီတာဓိမုတ္တိကော၊ အယံ ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတော၊ အယံ ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတော၊ အယံ ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတော၊ အယံ န ကမ္မာဝရဏေန သမန္နာဂတော၊ န ကိလေသာဝရဏေန သမန္နာဂတော၊ န ဝိပါကာဝရဏေန သမန္နာဂတော’’တိအာဒိနာ စ သတ္တာနံ အာသယာဒီနံ ယထာဘူတံ ဝိဘာဝနာကာရပ္ပဝတ္တံ ဘဂဝတော အာသယာနုသယဉာဏံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဣဓ တထာဂတော သတ္တာနံ အာသယံ ဇာနာတိ၊ အနုသယံ ဇာနာတိ၊ စရိတံ ဇာနာတိ၊ အဓိမုတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗေ သတ္တေ ဇာနာတီ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၃)။

ယဉ္စ ဥပရိမဟေဋ္ဌိမပုရိမပစ္ဆိမကာယေဟိ ဒက္ခိဏဝါမအက္ခိကဏ္ဏသောတနာသိကသောတအံသကူဋဟတ္ထပါဒေဟိ အင်္ဂုလိအင်္ဂုလန္တရေဟိ လောမကူပေဟိ စ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူဒကဓာရာပဝတ္တနံ အနညသာဓာရဏံ ဝိဝိဓဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိနိမ္မာပနကံ ဘဂဝတော ယမကပါဋိဟာရိယဉာဏံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဣဓ တထာဂတော ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောတိ အသာဓာရဏံ သာဝကေဟိ၊ ဥပရိမကာယတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဝတ္တတိ၊ ဟေဋ္ဌိမကာယတော ဥဒကဓာရာ ပဝတ္တတိ။ ဟေဋ္ဌိမကာယတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဝတ္တတိ၊ ဥပရိမကာယတော ဥဒကဓာရာ ပဝတ္တတီ’’တိအာဒိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၆)။

ယဉ္စ ရာဂါဒီဟိ ဇာတိအာဒီဟိ စ အနေကေဟိ ဒုက္ခဓမ္မေဟိ ဥပဒ္ဒုတံ သတ္တနိကာယံ တတော နီဟရိတုကာမတာဝသေန နာနာနယေဟိ ပဝတ္တဿ ဘဂဝတော မဟာကရုဏောက္ကမနဿ ပစ္စယဘူတံ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏံ။ ယထာဟ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၇-၁၁၈) –

‘‘ကတမံ တထာဂတဿ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိယာ ဉာဏံ? ဗဟုကေဟိ အာကာရေဟိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတိ၊ အာဒိတ္တော လောကသန္နိဝါသောတိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတိ။ ဥယျုတ္တော၊ ပယာတော၊ ကုမ္မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော၊ ဥပနီယတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ၊ အတာဏော လောကော အနဘိဿရော ၊ အဿကော လောကော၊ သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ၊ ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသောတိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတိ။

‘‘အတာယနော လောကသန္နိဝါသော၊ အလေဏော၊ အသရဏော၊ အသရဏီဘူတော။ ဥဒ္ဓတော လောကော အဝူပသန္တော၊ သသလ္လော လောကသန္နိဝါသော ဝိဒ္ဓါ ပုထုသလ္လေဟိ၊ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရာဝရဏော ကိလေသပဉ္ဇရပက္ခိတ္တော၊ အဝိဇ္ဇာဂတော လောကသန္နိဝါသော အဏ္ဍဘူတော ပရိယောနဒ္ဓါ တန္တာကုလကဇာတော ကုလဂုဏ္ဍိကဇာတော မုဉ္ဇပဗ္ဗဇဘူတော အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ၊ အဝိဇ္ဇာဝိသဒေါသသံလိတ္တော၊ ကိလေသကလလီဘူတော၊ ရာဂဒေါသမောဟဇဋာဇဋိတော။

‘‘တဏှာသင်္ဃာဋပဋိမုက္ကော၊ တဏှာဇာလေန ဩတ္ထဋော၊ တဏှာသောတေန ဝုယှတိ၊ တဏှာသညောဇနေန သံယုတ္တော၊ တဏှာနုသယေန အနုသဋော၊ တဏှာသန္တာပေန သန္တပ္ပတိ၊ တဏှာပရိဠာဟေန ပရိဍယှတိ။

‘‘ဒိဋ္ဌိသင်္ဃာဋပဋိမုက္ကော၊ ဒိဋ္ဌိဇာလေန ဩတ္ထဋော၊ ဒိဋ္ဌိသောတေန ဝုယှတိ၊ ဒိဋ္ဌိသညောဇနေန သံယုတ္တော၊ ဒိဋ္ဌာနုသယေန အနုသဋော၊ ဒိဋ္ဌိသန္တာပေန သန္တပ္ပတိ၊ ဒိဋ္ဌိပရိဠာဟေန ပရိဍယှတိ။

‘‘ဇာတိယာ အနုဂတော၊ ဇရာယ အနုသဋော၊ ဗျာဓိနာ အဘိဘူတော၊ မရဏေန အဗ္ဘာဟတော၊ ဒုက္ခေ ပတိဋ္ဌိတော။

‘‘တဏှာယ ဥဍ္ဍိတော၊ ဇရာပါကာရပရိက္ခိတ္တော၊ မစ္စုပါသေန ပရိက္ခိတ္တော၊ မဟာဗန္ဓနဗဒ္ဓါ၊ ရာဂဗန္ဓနေန ဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိကိလေသဒုစ္စရိတဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ၊ မဟာသမ္ဗာဓပ္ပဋိပန္နော၊ မဟာပလိဗောဓေန ပလိဗုဒ္ဓါ၊ မဟာပပါတေ ပတိတော၊ မဟာကန္တာရပ္ပဋိပန္နော၊ မဟာသံသာရပ္ပဋိပန္နော၊ မဟာဝိဒုဂ္ဂေ သမ္ပရိဝတ္တတိ၊ မဟာပလိပေ ပလိပန္နော။

‘‘အဗ္ဘာဟတော လောကသန္နိဝါသော၊ အာဒိတ္တော လောကသန္နိဝါသော ရာဂဂ္ဂိနာ ဒေါသဂ္ဂိနာ မောဟဂ္ဂိနာ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ၊ ဥန္နီတကော လောကသန္နိဝါသော ဟညတိ နိစ္စမတာဏော ပတ္တဒဏ္ဍော တက္ကရော၊ ဝဇ္ဇဗန္ဓနဗဒ္ဓါ အာဃာတနပစ္စုပဋ္ဌိတော၊ အနာထော လောကသန္နိဝါသော ပရမကာရုညပ္ပတ္တော၊ ဒုက္ခာဘိတုန္နော စိရရတ္တံ ပီဠိတော၊ ဂဓိတော နိစ္စံ ပိပါသိတော။

‘‘အန္ဓော အစက္ခုကော၊ ဟတနေတ္တော အပရိဏာယကော၊ ဝိပထပက္ခန္ဒော အဉ္ဇသာပရဒ္ဓါ၊ မဟောဃပက္ခန္ဒော။

‘‘ဒွီဟိ ဒိဋ္ဌိဂတေဟိ ပရိယုဋ္ဌိတော၊ တီဟိ ဒုစ္စရိတေဟိ ဝိပ္ပဋိပန္နော၊ စတူဟိ ယောဂေဟိ ယောဇိတော၊ စတူဟိ ဂန္ထေဟိ ဂန္ထိတော၊ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ဥပါဒိယတိ၊ ပဉ္စဂတိသမာရုဠှော၊ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ရဇ္ဇတိ၊ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ ဩတ္ထဋော၊ ဆဟိ ဝိဝါဒမူလေဟိ ဝိဝဒတိ၊ ဆဟိ တဏှာကာယေဟိ ရဇ္ဇတိ၊ ဆဟိ ဒိဋ္ဌိဂတေဟိ ပရိယုဋ္ဌိတော၊ သတ္တဟိ အနုသယေဟိ အနုသဋော၊ သတ္တဟိ သညောဇနေဟိ သံယုတ္တော၊ သတ္တဟိ မာနေဟိ ဥန္နတော၊ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ သမ္ပရိဝတ္တတိ၊ အဋ္ဌဟိ မိစ္ဆတ္တေဟိ နိယျာတော၊ အဋ္ဌဟိ ပုရိသဒေါသေဟိ ဒုဿတိ၊ နဝဟိ အာဃာတဝတ္ထူဟိ အာဃာတိတော၊ နဝဝိဓမာနေဟိ ဥန္နတော၊ နဝဟိ တဏှာမူလကေဟိ ဓမ္မေဟိ ရဇ္ဇတိ၊ ဒသဟိ ကိလေသဝတ္ထူဟိ ကိလိဿတိ၊ ဒသဟိ အာဃာတဝတ္ထူဟိ အာဃာတိတော၊ ဒသဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ သမန္နာဂတော၊ ဒသဟိ သံယောဇနေဟိ သံယုတ္တော၊ ဒသဟိ မိစ္ဆတ္တေဟိ နိယျာတော၊ ဒသဝတ္ထုကာယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော၊ ဒသဝတ္ထုကာယ အန္တဂ္ဂါဟိကာယ ဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော၊ အဋ္ဌသတတဏှာပပဉ္စေဟိ ပပဉ္စိတော၊ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဂတေဟိ ပရိယုဋ္ဌိတော၊ လောကသန္နိဝါသောတိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတိ။

‘‘အဟဉ္စမှိ တိဏ္ဏော၊ လောကော စ အတိဏ္ဏော။ အဟဉ္စမှိ မုတ္တော၊ လောကော စ အမုတ္တော။ အဟဉ္စမှိ ဒန္တော၊ လောကော စ အဒန္တော။ အဟဉ္စမှိ သန္တော၊ လောကော စ အသန္တော။ အဟဉ္စမှိ အဿတ္ထော၊ လောကော စ အနဿတ္ထော။ အဟဉ္စမှိ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ လောကော စ အပရိနိဗ္ဗုတော။ ပဟောမိ ခွာဟံ တိဏ္ဏော တာရေတုံ၊ မုတ္တော မောစေတုံ၊ ဒန္တော ဒမေတုံ၊ သန္တော သမေတုံ၊ အဿတ္ထော အဿာသေတုံ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော ပရိနိဗ္ဗာပေတုန္တိ ပဿန္တာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သတ္တေသု မဟာကရုဏာ ဩက္ကမတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၇-၁၁၈)။

ဧဝံ ဧကူနနဝုတိယာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇနံ ကတံ။

ယံ ပန ယာဝတာ ဓမ္မဓာတုယာ ယတ္တကံ ဉာတဗ္ဗံ သင်္ခတာသင်္ခတာဒိကဿ သဗ္ဗဿ ပရောပဒေသနိရပေက္ခံ သဗ္ဗာကာရေန ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထံ အာကင်္ခမတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိအနညသာဓာရဏံ ဘဂဝတော ဉာဏံ သဗ္ဗထာ အနဝသေသသင်္ခတာသင်္ခတသမ္မုတိသစ္စာဝဗောဓတော သဗ္ဗညုတညာဏံ တတ္ထာဝရဏာဘာဝတော နိဿင်္ဂပ္ပဝတ္တိမုပါဒါယ အနာဝရဏဉာဏန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကမေဝ ဟိ တံ ဉာဏံ ဝိသယပ္ပဝတ္တိမုခေန အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဒုဝိဓေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အညထာ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏာနံ သာဓာရဏတာ သဗ္ဗဝိသယတာ အာပဇ္ဇေယျုံ၊ န စ တံ ယုတ္တံ ကိဉ္စာပိ ဣမာယ ယုတ္တိယာ။ အယဉှေတ္ထ ပါဠိ –

‘‘သဗ္ဗံ သင်္ခတမသင်္ခတံ အနဝသေသံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏံ။ အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏံ။ အနာဂတံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏံ။ ပစ္စုပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထီတိ အနာဝရဏဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၉-၁၂၀) ဝိတ္ထာရော။

ဧဝမေတာနိ ဘဂဝတော ဆအသာဓာရဏဉာဏာနိ အဝိပရီတာကာရပ္ပဝတ္တိယာ ယထာသကဝိသယဿ အဝိသံဝါဒနတော တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ –

‘‘သတ္တိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ – သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၂။၁၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၈၅) ဧဝံ သရူပတော၊ ‘‘ယာယံ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခလ္လိကတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာ သတိအာဒိဘေဒါ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ၊ ယာယ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတိ ကိလေသနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ၊ သာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿာ ‘ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ အရိယသာဝကော ဝါ ယထာဝုတ္တာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ ဧဝံ သာမညလက္ခဏတော။ ‘‘ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဝိစယလက္ခဏော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဖရဏလက္ခဏော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ဥပသမလက္ခဏော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ’’တိ ဧဝံ ဝိသေသလက္ခဏတော။

‘‘တတ္ထ ကတမော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခု ၊ သတိမာ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော၊ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ ဟောတိ အနုဿရိတာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၆၇) သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အညမညောပကာရဝသေန ဧကက္ခဏေ ပဝတ္တိဒဿနတော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ? အတ္ထိ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု သတိ၊ အတ္ထိ ဗဟိဒ္ဓါ ဓမ္မေသု သတီ’’တိအာဒိနာ တေသံ ဝိသယဝိဘာဂေန ပဝတ္တိဒဿနတော။ ‘‘တတ္ထ ကတမော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၇၁) ဘာဝနာဝိဓိဒဿနတော။ ‘‘တတ္ထ ကတမေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ? ဣဓ ဘိက္ခု ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ…ပေ… တသ္မိံ သမယေ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဟောန္တိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ…ပေ… ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။ တတ္ထ ကတမော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ? ယာ သတိ…ပေ… အနုဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၇၈-၄၇၉) ဆန္နဝုတိယာ နယသဟဿဝိဘာဂေဟီတိ ဧဝံ နာနာကာရတော ပဝတ္တာနိ ဘဂဝတော သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘာဝနဉာဏာနိ တဿ တဿ အတ္ထဿ အဝိသံဝါဒနတော တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ –

‘‘တတ္ထ ကတမံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ သေယျထိဒံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၀၅) ဧဝံ သရူပတော။ သဗ္ဗကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပ္ပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော၊ အဋ္ဌဝိဓတ္တာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ဧကန္တကာရဏတ္တာ စ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ ကိလေသေ မာရေန္တော ဂစ္ဆတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ၊ သယံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတီတိ မဂ္ဂေါတိ ဧဝံ သာမညလက္ခဏတော။ ‘‘သမ္မာ ဒဿနလက္ခဏာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ သမ္မာ အဘိနိရောပနလက္ခဏော သမ္မာသင်္ကပ္ပော၊ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏော သမ္မာကမ္မန္တော၊ သမ္မာ ဝေါဒါနလက္ခဏော သမ္မာအာဇီဝေါ၊ သမ္မာ ပဂ္ဂဟလက္ခဏော သမ္မာဝါယာမော၊ သမ္မာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏာ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာ အဝိက္ခေပလက္ခဏော သမ္မာသမာဓီ’’တိ ဧဝံ ဝိသေသလက္ခဏတော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အညေဟိပိ အတ္တနော ပစ္စနီကကိလေသေဟိ သဒ္ဓိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ၊ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကရောတိ၊ တပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟဝိဓမနေန အသမ္မောဟတော သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ပဿတိ။ တထာ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာဒီနိ ပဇဟန္တိ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ အာရမ္မဏံ ကရောန္တိ၊ သဟဇာတဓမ္မာနံ သမ္မာအဘိနိရောပနပရိဂ္ဂဟဏသမုဋ္ဌာနဝေါဒါနပဂ္ဂဟဥပဋ္ဌာနသမာဒဟနာနိ စ ကရောန္တီတိ ဧဝံ ကိစ္စဝိဘာဂတော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနက္ခဏာ ဝိသုံ ဝိသုံ ဒုက္ခာဒိအာရမ္မဏာ ဟုတွာ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ နိဗ္ဗာနမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စတော ‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏ’’န္တိအာဒီနိ စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒယောပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနက္ခဏာ နာနာရမ္မဏာ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏာ ဧကာရမ္မဏာ။

တေသု သမ္မာသင်္ကပ္ပော ကိစ္စတော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပောတိအာဒီနိ တီဏိ နာမာနိ လဘတိ၊ သမ္မာဝါစာဒယော တယော ပုဗ္ဗဘာဂေ မုသာဝါဒါဝေရမဏီတိအာဒိဝိဘာဂါ ဝိရတိယောပိ စေတနာယောပိ ဟုတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ ဝိရတိယောဝ၊ သမ္မာဝါယာမသတိယော ကိစ္စတော သမ္မပ္ပဓာနသတိပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘန္တိ။ သမ္မာသမာဓိ ပန မဂ္ဂက္ခဏေပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန နာနာ ဧဝါတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂပရဘာဂေသု ပဝတ္တိဝိဘာဂတော၊ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၈၉) ဘာဝနာဝိဓိတော၊ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ? ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ ယသ္မိံ သမယေ လောကုတ္တရံ ဈာနံ ဘာဝေတိ…ပေ… ဒုက္ခာပဋိပဒံ ဒန္ဓာဘိညံ၊ တသ္မိံ သမယေ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၉၉) စတုရာသီတိယာ နယသဟဿဝိဘာဂေဟီတိ ဧဝံ အနေကာကာရတော ပဝတ္တာနိ ဘဂဝတော အရိယမဂ္ဂဝိဘာဝနဉာဏာနိ အတ္ထဿ အဝိသံဝါဒနတော သဗ္ဗာနိပိ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

တထာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ယာ စ နိရောဓသမာပတ္တီတိ ဧတာသု အနုပဋိပါဋိယာ ဝိဟရိတဗ္ဗဋ္ဌေန သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဋ္ဌေန စ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တီသု သမ္ပာဒနပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ယထာရဟံ သမ္ပယောဂဝသေန စ ပဝတ္တာနိ ဘဂဝတော ဉာဏာနိ တဒတ္ထသိဒ္ဓိယာ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ ။ တထာ ‘‘ဣဒံ ဣမဿ ဌာနံ၊ ဣဒံ အဋ္ဌာန’’န္တိ အဝိပရီတံ တဿ တဿ ဖလဿ ကာရဏာကာရဏဇာနနံ၊ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နဿ ကမ္မသမာဒါနဿ အနဝသေသတော ယထာဘူတံ ဝိပါကန္တရဇာနနံ၊ အာယူဟနက္ခဏေယေဝ တဿ တဿ သတ္တဿ ‘‘အယံ နိရယဂါမိနီ ပဋိပဒါ…ပေ… အယံ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယာထာဝတော သာသဝါနာသဝကမ္မဝိဘာဂဇာနနံ၊ ၀။ခန္ဓာယတနာဒီနံ ဥပါဒိန္နာနုပါဒိန္နာဒိအနေကသဘာဝံ နာနာသဘာဝဉ္စ တဿ လောကဿ ‘‘ဣမာယ နာမ ဓာတုယာ ဥဿန္နတ္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မပ္ပဗန္ဓေ အယံ ဝိသေသော ဇာယတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယထာဘူတံ ဓာတုနာနတ္တဇာနနံ၊ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဟီနာဒိအဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိဇာနနံ၊ သဒ္ဓါဒိဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုတာဇာနနံ၊ သံကိလေသာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဈာနဝိမောက္ခာဒိဝိသေသဇာနနံ ၊ သတ္တာနံ အပရိမာဏာသု ဇာတီသု တပ္ပဋိဗန္ဓေန သဒ္ဓိံ အနဝသေသတော ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တတိဇာနနံ၊ ဟီနာဒိဝိဘာဂေဟိ သဒ္ဓိံ စုတိပဋိသန္ဓိဇာနနံ၊ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတုသစ္စဇာနနန္တိ ဣမာနိ ဘဂဝတော ဒသဗလဉာဏာနိ အဝိရဇ္ဈိတွာ ယထာသကံ ဝိသယာဝဂါဟနတော ယထာဓိပ္ပေတတ္ထသာဓနတော စ ယထာဘူတဝုတ္တိယာ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဣဓ တထာဂတော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၈၀၉၊ အ။ နိ။ ၁၀။၂၁)။

ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ယထာ စေတေသံ ဉာဏာနံ ဝသေန၊ ဧဝံ ယထာဝုတ္တာနံ သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနဝိဘာဝနဉာဏာဒီနံ အနန္တာပရိမေယျဘေဒါနံ အနညသာဓာရဏာနံ ပညာဝိသေသာနံ ဝသေန ဘဂဝါ တထာနိ ဉာဏာနိ အာဂတော အဓိဂတောတိ တထာဂတော။ ဧဝမ္ပိ တထာနိ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယာ သာ ဘဂဝတော အဘိဇာတိ အဘိသမ္ဗောဓိ ဓမ္မဝိနယပညာပနာ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတု၊ သာ တထာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယဒတ္ထံ လောကနာထေန အဘိသမ္ဗောဓိ ပတ္ထိတာ ပဝတ္တိတာ စ၊ တဒတ္ထဿ ဧကန္တသိဒ္ဓိယာ အဝိသံဝါဒနတော အဝိပရီတတ္ထဝုတ္တိယာ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။ တထာ ဟိ အယံ ဘဂဝါ ဗောဓိသတ္တဘူတော သမတိံသပါရမိပရိပူရဏာဒိကံ ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓတ္တဟေတုံ သမ္ပာဒေတွာ တုသိတပုရေ ဌိတောဝ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ သုတွာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ဧကတော သန္နိပတိတာဟိ ဥပသင်္ကမိတွာ –

‘‘ကာလော ဒေဝ မဟာဝီရ၊ ဥပ္ပဇ္ဇ မာတုကုစ္ဆိယံ၊

သဒေဝကံ တာရယန္တော၊ ဗုဇ္ဈဿု အမတံ ပဒ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၆၇) –

အာယာစိတော ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တော ပဉ္စ မဟာဝိလောကနာနိ ဝိလောကေတွာ ‘‘ဣဒါနာဟံ မနုဿယောနိယံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ သကျရာဇကုလေ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ဒသ မာသေ ဒေဝမနုဿေဟိ မဟတာ ပရိဟာရေန ပရိဟရိယမာနော ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ပစ္စူသသမယေ အဘိဇာတိံ ပါပုဏိ။

အဘိဇာတိက္ခဏေ ပနဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏက္ခဏေ ဝိယ ဒွတ္တိံသပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ အယဉှိ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ကမ္ပိ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု အပ္ပမာဏော ဩဘာသော ဖရိ၊ တဿ တံ သိရိံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဝိယ ဇစ္စန္ဓာ စက္ခူနိ ပဋိလဘိံသု၊ ဗဓိရာ သဒ္ဒံ သုဏိံသု။ မူဂါ သမာလပိံသု၊ ခုဇ္ဇာ ဥဇုဂတ္တာ အဟေသုံ၊ ပင်္ဂုလာ ပဒသာ ဂမနံ ပဋိလဘိံသု၊ ဗန္ဓနဂတာ သဗ္ဗသတ္တာ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီဟိ မုစ္စိံသု၊ သဗ္ဗနိရယေသု အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယိ၊ ပေတ္တိဝိသယေ ခုပ္ပိပါသာ ဝူပသမိ၊ တိရစ္ဆာနာနံ ဘယံ နာဟောသိ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ရောဂေါ ဝူပသမိ၊ သဗ္ဗသတ္တာ ပိယံဝဒါ အဟေသုံ၊ မဓုရေနာကာရေန အဿာ ဟသိံသု၊ ဝါရဏာ ဂဇ္ဇိံသု၊ သဗ္ဗတူရိယာနိ သကံ သကံ နိန္နာဒံ မုဉ္စိံသု၊ အဃဋ္ဋိတာနိ ဧဝ မနုဿာနံ ဟတ္ထူပဂါဒီနိ အာဘရဏာနိ မဓုရေနာကာရေန ရဝိံသု၊ သဗ္ဗဒိသာ ဝိပ္ပသန္နာ အဟေသုံ၊ သတ္တာနံ သုခံ ဥပ္ပာဒယမာနော မုဒုသီတလဝါတော ဝါယိ၊ အကာလမေဃော ဝဿိ၊ ပထဝိတောပိ ဥဒကံ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဿန္ဒိ၊ ပက္ခိနော အာကာသဂမနံ ဝိဇဟိံသု၊ နဒိယော အသန္ဒမာနာ အဋ္ဌံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒေ မဓုရံ ဥဒကံ အဟောသိ၊ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တေ သူရိယေ ဒိဿမာနေ ဧဝ အာကာသဂတာ သဗ္ဗာ ဇောတိယော ဇလိံသု ၊ ဌပေတွာ အရူပါဝစရေ ဒေဝေ အဝသေသာ သဗ္ဗေ ဒေဝါ သဗ္ဗေပိ နေရယိကာ ဒိဿမာနရူပါ အဟေသုံ၊ တရုကုဋ္ဋကဝါဋသေလာဒယော အနာဝရဏဘူတာ အဟေသုံ၊ သတ္တာနံ စုတူပပါတာ နာဟေသုံ၊ သဗ္ဗံ အနိဋ္ဌဂန္ဓံ အဘိဘဝိတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ဝါယိ၊ သဗ္ဗေ ဖလူပဂါ ရုက္ခာ ဖလဓရာ သမ္ပဇ္ဇိံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပဒုမေဟိ သဉ္ဆန္နတလော အဟောသိ၊ ထလဇဇလဇာဒီနိ သဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖိံသု၊ ရုက္ခာနံ ခန္ဓေသု ခန္ဓပဒုမာနိ၊ သာခါသု သာခပဒုမာနိ၊ လတာသု လတာပဒုမာနိ ပုပ္ဖိံသု၊ မဟီတလေ သိလာတလာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥပရူပရိ သတ္တ သတ္တ ဟုတွာ ဒဏ္ဍပဒုမာနိ နာမ နိက္ခမိံသု၊ အာကာသေ ဩလမ္ဗကပဒုမာနိ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ သမန္တတော ပုပ္ဖဝဿံ ဝဿိ၊ အာကာသေ ဒိဗ္ဗတူရိယာနိ ဝဇ္ဇိံသု၊ သကလဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဝဋ္ဋေတွာ ဝိဿဋ္ဌမာလာဂုဠံ ဝိယ ဥပ္ပီဠေတွာ ဗဒ္ဓမာလာကလာပေါ ဝိယ အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ မာလာသနံ ဝိယ စ ဧကမာလာမာလိနီ ဝိပ္ဖုရန္တဝါဠဗီဇနီ ပုပ္ဖဓူပဂန္ဓပရိဝါသိတာ ပရမသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟောသိ၊ တာနိ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ဥပရိ အဓိဂတာနံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ နိမိတ္တဘူတာနိ ဧဝ အဟေသုံ။ ဧဝံ အနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝပ္ပဋိမဏ္ဍိတာ စာယံ အဘိဇာတိ ယဒတ္ထံ အနေန အဘိသမ္ဗောဓိ ပတ္ထိတာ၊ တဿာ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဧကန္တသိဒ္ဓိယာ တထာဝ အဟောသိ အဝိတထာ အနညထာ။

တထာ ယေ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝါ၊ တေ သဗ္ဗေပိ အနဝသေသတော သယမေဝ ဘဂဝတာ ဝိနီတာ။ ယေ စ သာဝကဝေနေယျာ ဓမ္မဝေနေယျာ စ၊ တေပိ သာဝကာဒီဟိ ဝိနီတာ ဝိနယံ ဂစ္ဆန္တိ ဂမိဿန္တိ စာတိ ယဒတ္ထံ ဘဂဝတာ အဘိသမ္ဗောဓိ အဘိပတ္ထိတာ၊ တဒတ္ထဿ ဧကန္တသိဒ္ဓိယာ အဘိသမ္ဗောဓိ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။

အပိစ ယဿ ယဿ ဉေယျဓမ္မဿ ယော ယော သဘာဝေါ ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ သော သော ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကံ ဝိယ အာဝဇ္ဇနမတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓေန အတ္တနော ဉာဏေန အဝိပရီတံ အနဝသေသတော ဘဂဝတာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝမ္ပိ အဘိသမ္ဗောဓိ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။

တထာ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ တထာ တထာ ဒေသေတဗ္ဗပ္ပကာရံ တေသံ တေသဉ္စ သတ္တာနံ အာသယာနုသယစရိတာဓိမုတ္တိံ သမ္မဒေဝ ဩလောကေတွာ ဓမ္မတံ အဝိဇဟန္တေနေဝ ပညတ္တိနယဝေါဟာရမဂ္ဂံ အနတိဓာဝန္တေနေဝ စ ဓမ္မတံ ဝိဘာဝန္တေန ယထာပရာဓံ ယထာဇ္ဈာသယံ ယထာဓမ္မဉ္စ အနုသာသန္တေန ဘဂဝတာ ဝေနေယျာ ဝိနီတာ အရိယဘူမိံ သမ္ပာပိတာတိ ဓမ္မဝိနယပညာပနာပိဿ တဒတ္ထသိဒ္ဓိယာ ယထာဘူတဝုတ္တိယာ စ တထာ အဝိတထာ အနညထာ။

တထာ ယာ သာ ဘဂဝတာ အနုပ္ပတ္တာ ပထဝိယာဒိဖဿဝေဒနာဒိရူပါရူပသဘာဝဝိနိမုတ္တာ လုဇ္ဇနဘာဝါဘာဝတော လောကသဘာဝါတီတာ တမသာ ဝိသံသဋ္ဌတ္တာ ကေနစိ အနောဘာသနီယာ လောကသဘာဝါဘာဝတော ဧဝ ဂတိအာဒိဘာဝရဟိတာ အပ္ပတိဋ္ဌာ အနာရမ္မဏာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနဓာတု ခန္ဓသင်္ခါတာနံ ဥပါဒီနံ လေသမတ္တဿပိ အဘာဝတော အနုပါဒိသေသာတိ ဝုစ္စတိ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဒါယတနံ၊ ယတ္ထ နေဝ ပထဝီ န အာပေါ န တေဇော န ဝါယော န အာကာသာနဉ္စာယတနံ န ဝိညာဏဉ္စာယတနံ န အာကိဉ္စညာယတနံ န နေဝသညာနာသညာယတနံ နာယံ လောကော န ပရော လောကော န စ ဥဘော စန္ဒိမသူရိယာ၊ တတြာပါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နေဝ အာဂတိံ ဝဒါမိ န ဂတိံ န ဌိတိံ န စုတိံ န ဥပပတ္တိံ၊ အပ္ပတိဋ္ဌံ အပ္ပဝတ္တံ အနာရမ္မဏမေဝေတံ၊ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ (ဥဒါ။ ၇၁)။

သာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အတ္ထင်္ဂမော၊ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ သမထော၊ သဗ္ဗူပဓီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာနံ ဝူပသမော၊ သဗ္ဗာလယာနံ သမုဂ္ဃာတော၊ သဗ္ဗဝဋ္ဋာနံ ဥပစ္ဆေဒေါ၊ အစ္စန္တသန္တိလက္ခဏောတိ ယထာဝုတ္တသဘာဝဿ ကဒါစိပိ အဝိသံဝါဒနတော တထာ အဝိတထာ အနညထာ။ ဧဝမေတာ အဘိဇာတိအာဒိကာ တထာ ဂတော ဥပဂတော အဓိဂတော ပဋိပန္နော ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ ဘဂဝါ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာဝိဓောတိ တထာဂတော? ယထာဝိဓာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထာဝိဓော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာဝိဓာ တေ ဘဂဝန္တော မဂ္ဂသီလေန ဖလသီလေန သဗ္ဗေနပိ လောကိယလောကုတ္တရသီလေန၊ မဂ္ဂသမာဓိနာ ဖလသမာဓိနာ သဗ္ဗေနပိ လောကိယလောကုတ္တရသမာဓိနာ၊ မဂ္ဂပညာယ ဖလပညာယ သဗ္ဗာယပိ လောကိယလောကုတ္တရပညာယ၊ ဒေဝသိကံ ဝလဉ္ဇိတဗ္ဗေဟိ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိဝိဟာရေဟိ၊ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာ၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ၊ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ၊ နိဿရဏဝိမုတ္တိယာတိ သင်္ခေပတော။ ဝိတ္ထာရတော ပန အနန္တာပရိမာဏဘေဒေဟိ အစိန္တေယျာနုဘာဝေဟိ သကလသဗ္ဗညုဂုဏေဟိ၊ အယမ္ပိ အမှာကံ ဘဂဝါ တထာဝိဓော။ သဗ္ဗေသဉှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ အာယုဝေမတ္တံ၊ သရီရပ္ပမာဏဝေမတ္တံ၊ ကုလဝေမတ္တံ၊ ဒုက္ကရစရိယာဝေမတ္တံ၊ ရသ္မိဝေမတ္တန္တိ၊ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဝေမတ္တေဟိ သိယာ ဝေမတ္တံ၊ န ပန သီလဝိသုဒ္ဓိယာဒီသု ဝိသုဒ္ဓီသု သမထဝိပဿနာပဋိပတ္တိယံ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓဂုဏေသု စ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ အတ္ထိ။ အထ ခေါ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏံ ဝိယ အညမညံ နိဗ္ဗိသေသာ တေ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော။ တသ္မာ ယထာဝိဓာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထာဝိဓော။ ဧဝံ တထာဝိဓောတိ တထာဂတော။ ဝိဓတ္ထော စေတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ၊ တထာ ဟိ လောကိယာ ဝိဓယုတ္တဂတသဒ္ဒေ ပကာရတ္ထေ ဝဒန္တိ။

ကထံ တထာ ပဝတ္တိတောတိ တထာဂတော? အနညသာဓာရဏေန ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန သမန္နာဂတတ္တာ အတ္ထပ္ပဋိသမ္ဘိဒါဒီနံ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တိယာ အနာဝရဏဉာဏပ္ပဋိလာဘေန စ ဘဂဝတော ကာယပ္ပဝတ္တိယာဒီနံ ကတ္ထစိ ပဋိဃာတာဘာဝတော ယထာ ရုစိ တထာ ဂတံ ဂတိ ဂမနံ ကာယဝစီစိတ္တပ္ပဝတ္တိ ဧတဿာတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထာ ပဝတ္တိတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထေဟိ အဂတောတိ တထာဂတော? ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏေ တပ္ပဋိပက္ခပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတံ နတ္ထိ ဧတဿ ဂတန္တိ အဂတော။ သော ပနဿ အဂတဘာဝေါ မစ္ဆေရဒါနပါရမိအာဒီသု အဝိပရီတံ အာဒီနဝါနိသံသပစ္စဝေက္ခဏာဒိနယပ္ပဝတ္တေဟိ ဉာဏေဟီတိ တထေဟိ ဉာဏေဟိ အဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ကိလေသာဘိသင်္ခါရပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတံ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိသင်္ခါတမေဝ ဝါ ပဉ္စသုပိ ဂတီသု ဂတံ ဂမနံ ဧတဿ နတ္ထီတိ အဂတော။ သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ သွာယမဿ အဂတဘာဝေါ တထေဟိ အရိယမဂ္ဂဉာဏေဟီတိ ဧဝမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဟိ အဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထာ ဂတဘာဝေန တထာဂတော? တထာ ဂတဘာဝေနာတိ စ တထာဂတဿ သဗ္ဘာဝေန အတ္ထိတာယာတိ အတ္ထော။ ကော ပနေသ တထာဂတော၊ ယဿ အတ္ထိတာယ ဘဂဝါ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ? သဒ္ဓမ္မော။ သဒ္ဓမ္မော ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ တာဝ ယထာ ယုဂနဒ္ဓသမထဝိပဿနာဗလေန အနဝသေသတော ကိလေသပက္ခံ သမူဟနန္တေန သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ဂန္တဗ္ဗံ ၊ တထာ ဂတော။ ဖလဓမ္မော ယထာ အတ္တနော မဂ္ဂါနုရူပံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနဝသေန ဂန္တဗ္ဗံ၊ တထာ ဂတော ပဝတ္တော။ နိဗ္ဗာနဓမ္မော ပန ယထာ ဂတော ပညာယ ပဋိဝိဒ္ဓါ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမာယ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ တထာ ဂတော သစ္ဆိကတောတိ တထာဂတော။ ပရိယတ္တိဓမ္မောပိ ယထာ ပုရိမဗုဒ္ဓေဟိ သုတ္တဂေယျာဒိဝသေန ပဝတ္တိအာဒိပ္ပကာသနဝသေန စ ဝေနေယျာနံ အာသယာဒိအနုရူပံ ပဝတ္တိတော၊ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတာ တထာ ဂတော ဂဒိတော ပဝတ္တိတောတိ ဝါ တထာဂတော။ ယထာ ဘဂဝတာ ဒေသိတော၊ တထာ ဘဂဝတော သာဝကေဟိ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ သဗ္ဗောပိ သဒ္ဓမ္မော တထာဂတော။ တေနာဟ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော – ‘‘တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ၊ ဓမ္မံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတူ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၁၇၊ သု။ နိ။ ၂၄၀)။ သွာဿ အတ္ထီတိ ဘဂဝါ တထာဂတော။

ယထာ စ ဓမ္မော၊ ဧဝံ အရိယသင်္ဃောပိ ယထာ အတ္တဟိတာယ ပရဟိတာယ စ ပဋိပန္နေဟိ သုဝိသုဒ္ဓံ ပုဗ္ဗဘာဂသမထဝိပဿနာပဋိပဒံ ပုရက္ခတွာ တေန တေန မဂ္ဂေန ဂန္တဗ္ဗံ၊ တံ တံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။ ယထာ ဝါ ဘဂဝတာ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒယော ဒေသိတာ၊ တထာဝ ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာ ဂဒနတော စ တထာဂတော။ တေနာဟ သက္ကော ဒေဝရာဇာ – ‘‘တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ၊ သင်္ဃံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။ သွာဿ သာဝကဘူတော အတ္ထီတိ ဘဂဝါ တထာဂတော။ ဧဝံ တထာဂတဘာဝေန တထာဂတောတိ။

ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပနေ မုခမတ္တကမေဝ၊ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။ ဣဒဉှိ တထာဂတပဒံ မဟတ္ထံ မဟာဂတိကံ မဟာဝိသယံ၊ တဿ အပ္ပမာဒပဒဿ ဝိယ တေပိဋကမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ယုတ္တိတော အတ္ထဘာဝေန အာဟရန္တော ‘‘အတိတ္ထေန ဓမ္မကထိကော ပက္ခန္ဒော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ။

တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ယထေဝ လောကေ ပုရိမာ မဟေသိနော၊

သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ။

‘‘ပဟာယ ကာမာဒိမလေ အသေသတော၊

သမာဓိဉာဏေဟိ ယထာ ဂတာ ဇိနာ၊

ပုရာတနာ သကျမုနီ ဇုတိန္ဓရော၊

တထာ ဂတော တေန တထာဂတော မတော။

‘‘တထဉ္စ ဓာတာယတနာဒိလက္ခဏံ၊

သဘာဝသာမညဝိဘာဂဘေဒတော၊

သယမ္ဘုဉာဏေန ဇိနောယမာဂတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ သကျပုင်္ဂဝေါ။

‘‘တထာနိ သစ္စာနိ သမန္တစက္ခုနာ၊

တထာ ဣဒပ္ပစ္စယတာ စ သဗ္ဗသော၊

အနညနေယျာ နယတော ဝိဘာဝိတာ၊

တထာ ဂတော တေန ဇိနော တထာဂတော။

‘‘အနေကဘေဒါသုပိ လောကဓာတုသု၊

ဇိနဿ ရူပါယတနာဒိဂေါစရေ၊

ဝိစိတ္တဘေဒေ တထမေဝ ဒဿနံ၊

တထာဂတော တေန သမန္တလောစနော။

‘‘ယတော စ ဓမ္မံ တထမေဝ ဘာသတိ၊

ကရောတိ ဝါစာယ နုရူပမတ္တနော၊

ဂုဏေဟိ လောကံ အဘိဘုယျိရီယတိ၊

တထာဂတော တေနပိ လောကနာယကော။

‘‘တထာ ပရိညာယ တထာယ သဗ္ဗသော၊

အဝေဒိ လောကံ ပဘဝံ အတိက္ကမိ၊

ဂတော စ ပစ္စက္ခကိရိယာယ နိဗ္ဗုတိံ၊

အရီယမဂ္ဂဉ္စ ဂတော တထာဂတော။

‘‘တထာ ပဋိညာယ တထာယ သဗ္ဗသော၊

ဟိတာယ လောကဿ ယတောယမာဂတော၊

တထာယ နာထော ကရုဏာယ သဗ္ဗဒါ၊

ဂတော စ တေနာပိ ဇိနော တထာဂတော။

‘‘တထာနိ ဉာဏာနိ ယတောယမာဂတော၊

ယထာသဘာဝံ ဝိသယာဝဗောဓတော၊

တထာဘိဇာတိပ္ပဘုတီ တထာဂတော၊

တဒတ္ထသမ္ပာဒနတော တထာဂတော။

‘‘ယထာဝိဓာ တေ ပုရိမာ မဟေသိနော၊

တထာဝိဓောယမ္ပိ တထာ ယထာရုစိ၊

ပဝတ္တဝါစာ တနုစိတ္တဘာဝတော၊

တထာဂတော ဝုစ္စတိ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။

‘‘သမ္ဗောဓိသမ္ဘာရဝိပက္ခတော ပုရေ၊

ဂတံ န သံသာရဂတမ္ပိ တဿ ဝါ၊

န စတ္ထိ နာထဿ ဘဝန္တဒဿိနော၊

တထေဟိ တသ္မာ အဂတော တထာဂတော။

‘‘တထာဂတော ဓမ္မဝရော မဟေသိနာ၊

ယထာ ပဟာတဗ္ဗမလံ ပဟီယတိ၊

တထာဂတော အရိယဂဏောပိ သတ္ထုနော၊

တထာဂတော တေန သမင်္ဂိဘာဝတော’’တိ။

မဟိဒ္ဓိကတာတိ ပရမေန စိတ္တဝသီဘာဝေန စ ဣဒ္ဓိဝိဓယောဂေန ဓမ္မာနုဘာဝညထတ္တနိပ္ဖာဒနသမတ္ထတာသင်္ခါတာယ မဟတိယာ ဣဒ္ဓိယာ သမန္နာဂမော မဟိဒ္ဓိကတာ။ စိရကာလသမ္ဘူတေန သုဝိဒူရပ္ပဋိပက္ခေန ဣစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖတ္တိဟေတုဘူတေန မဟာဇုတိကေန ပုညတေဇေန သမန္နာဂမော မဟာနုဘာဝတာ။ ယတြာတိ အစ္ဆရိယပသံသာကောတုဟလဟာသပသာဒိကော ပစ္စတ္တတ္ထေ နိပါတော။ တေန ယုတ္တတ္တာ ဝိဇာယိဿတီတိ အနာဂတကာလဝစနံ၊ အတ္ထော ပန အတီတကာလောယေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယာ ဟိ နာမ အယံ သုပ္ပဝါသာ တထာ ဒုက္ခနိမုဂ္ဂါ ကိစ္ဆာပန္နာ ဘဂဝတော ဝစနသမကာလမေဝ သုခိနီ အရောဂါ အရောဂံ ပုတ္တံ ဝိဇာယီတိ။ အတ္တမနောတိ သကမနော၊ ဘဂဝတိ ပသာဒေန ကိလေသရဟိတစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ကိလေသပရိယုဋ္ဌိတဉှိ စိတ္တံ ဝသေ အဝတ္တနတော အတ္တမနောတိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။ အတ္တမနောတိ ဝါ ပီတိသောမနဿေဟိ ဂဟိတမနော။ ပမုဒိတောတိ ပါမောဇ္ဇေန ယုတ္တော။ ပီတိသောမနဿဇာတောတိ ဇာတဗလဝပီတိသောမနဿော။ အထာတိ ပစ္ဆာ၊ တတော ကတိပါဟဿ အစ္စယေန။ သတ္တဘတ္တာနီတိ သတ္တသု ဒိဝသေသု ဒါတဗ္ဗဘတ္တာနိ။ သွာတနာယာတိ သွာတနပုညတ္ထံ၊ ယံ သွေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒါနဝသေန ပယိရုပါသနဝသေန စ ဘဝိဿတိ ပုညံ တဒတ္ထံ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာမန္တေသီတိ ကသ္မာ အာမန္တေသိ? သုပ္ပဝါသာယ သာမိကဿ ပသာဒရက္ခဏတ္ထံ။ သုပ္ပဝါသာ ပန အစလပ္ပသာဒါဝ၊ ဥပါသကဿ ပန ပသာဒရက္ခဏံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဘာရော။ တေနာဟ ‘‘တုယှေသော ဥပဋ္ဌာကော’’တိ။ တတ္ထ တုယှေသောတိ တုယှံ ဧသော။ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ ပါဋိဘောဂေါတိ မမ ဘောဂါဒီနံ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အဟာနိယာ အဝိနာသာယ အယျော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ယဒိ ပါဋိဘောဂေါ ယဒိ ပတိဘူ၊ ဣတော သတ္တ ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ မမ သက္ကာ ဒါနံ ဒါတုန္တိ ယဒိ အယျေန ဉာတန္တိ ဒီပေတိ။ ထေရောပိ တဿ တေသု ဒိဝသေသု ဘောဂါနံ ဇီဝိတဿ စ အနုပဒ္ဒဝံ ပဿိတွာ အာဟ – ‘‘ဒွိန္နံ ခေါ နေသံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မာနံ ပါဋိဘောဂေါ ဘောဂါနဉ္စ ဇီဝိတဿ စာ’’တိ။ သဒ္ဓါ ပနဿ စိတ္တပ္ပဋိဗဒ္ဓါတိ တဿေဝ ဘာရံ ကရောန္တော ‘‘သဒ္ဓါယ ပန တွညေဝ ပါဋိဘောဂေါ’’တိ အာဟ။ အပိ စ သော ဥပါသကော ဒိဋ္ဌသစ္စော၊ တဿ သဒ္ဓါယ အညထာဘာဝေါ နတ္ထီတိ တထာ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ စ ကာရဏေန ဘဂဝတာ ‘‘ပစ္ဆာပိ တွံ ကရိဿသီတိ သညာပေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပါသကောပိ သတ္ထရိ ထေရေ စ ဂါရဝေန သုဗ္ဗစတာယ တဿာ စ ပုညေန ဝဍ္ဎိံ ဣစ္ဆန္တော ‘‘ကရောတု သုပ္ပဝါသာ ကောလိယဓီတာ သတ္တ ဘတ္တာနိ၊ ပစ္ဆာဟံ ကရိဿာမီ’’တိ အနုဇာနိ။

တဉ္စ ဒါရကန္တိ ဝိဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧကာဒသမံ ဒိဝသံ အတိက္ကမိတွာ တတော ပရံ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဘောဇေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တံ သတ္တဝဿိကံ ဒါရကံ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒာပေသိ။ သတ္တ မေ ဝဿာနီတိ သတ္တ မေ သံဝစ္ဆရာနိ၊ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ လောဟိတကုမ္ဘိယံ ဝုတ္ထာနီတိ မာတုကုစ္ဆိယံ အတ္တနော ဂဗ္ဘဝါသဒုက္ခံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညာနိပိ ဧဝရူပါနိ သတ္တ ပုတ္တာနီတိ ‘‘အညေပိ ဧဝရူပေ သတ္တ ပုတ္တေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝရူပါနီ’’တိ။ ဧဝံ သတ္တ ဝဿာနိ ဂဗ္ဘဓာရဏဝသေန သတ္တာဟံ မူဠှဂဗ္ဘတာယ စ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ပါပေတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကပုတ္တေတိ အတ္ထော။ ဧတေန မာတုဂါမာနံ ပုတ္တလောလတာယ ပုတ္တလာဘေန တိတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ သတ္တဒိဝသာဓိကာနိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ ဂဗ္ဘဓာရဏာဒိဝသေန ပဝတ္တံ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ဧကပဒေ ဝိသရိတွာ ပုတ္တလောလတာဝသေန တာယ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ စိတ္တသုခပ္ပမတ္တော ဝိယ ပမတ္တပုဂ္ဂလေ ဣဋ္ဌာကာရေန ဝဉ္စေတွာ တဏှာသိနေဟဿ မဟာနတ္ထကရဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အသာတန္တိ အမဓုရံ အသုန္ဒရံ အနိဋ္ဌံ။ သာတရူပေနာတိ ဣဋ္ဌသဘာဝေန။ ပိယရူပေနာတိ ပိယာယိတဗ္ဗဘာဝေန။ သုခဿ ရူပေနာတိ သုခသဘာဝေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ အသာတံ အပ္ပိယံ ဒုက္ခမေဝ သမာနံ သကလမ္ပိ ဝဋ္ဋဂတံ သင်္ခါရဇာတံ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ အယောနိသောမနသိကာရေန ဣဋ္ဌံ ဝိယ ပိယံ ဝိယ သုခံ ဝိယ စ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟမာနံ သတိဝိပ္ပဝါသေန ပမတ္တပုဂ္ဂလံ အတိဝတ္တတိ အဘိဘဝတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ တသ္မာ ဣမမ္ပိ သုပ္ပဝါသံ ပုနပိ သတ္တက္ခတ္တုံ ဧဝရူပံ အသာတံ အပ္ပိယံ ဒုက္ခံ သာတာဒိပတိရူပကေန ဒုက္ခေန ပုတ္တသင်္ခါတပေမဝတ္ထုသုခေန အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝိသာခါသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉။ နဝမေ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိယာ ပါစီနဒိသာဘာဂေ အနုရာဓပုရဿ ဥတ္တမဒေဝီဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ကာရိတေ အာရာမေ။ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ မိဂါရမာတုယာ ပါသာဒေ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ပဒုမုတ္တရဒသဗလံ ဧကာ ဥပါသိကာ အညတရံ ဥပါသိကံ အတ္တနော အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသတသဟဿဿ ဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော နိပစ္စကာရံ ကတွာ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္ဇယသေဋ္ဌိနော ဂေဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတကာလေ စဿာ ဝိသာခါတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒါ ဘဂဝါ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အဂမာသိ၊ တဒါ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဌမဒဿနေနေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။

အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂါရသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရဿ ဂေဟံ ဂတာ၊ တတ္ထ နံ သသုရော မိဂါရသေဋ္ဌိ ဥပကာရဝသေန မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တသ္မာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ သာ အတ္တနော မဟလ္လတာပသာဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဝကောဋီဟိ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဝသနတ္ထာယ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စဂဗ္ဘသတာနိ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ ပဉ္စဂဗ္ဘသတာနီတိ ဂဗ္ဘသဟဿေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတံ ပါသာဒံ ကာရေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မိဂါရမာတုပါသာဒေ’’တိ။

ကောစိဒေဝ အတ္ထောတိ ကိဉ္စိဒေဝ ပယောဇနံ။ ရညေတိ ရာဇိနိ။ ပဋိဗဒ္ဓါတိ အာယတ္တော။ ဝိသာခါယ ဉာတိကုလတော မဏိမုတ္တာဒိရစိတံ တာဒိသံ ဘဏ္ဍဇာတံ တဿာ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ပေသိတံ၊ တံ နဂရဒွါရပ္ပတ္တံ သုင်္ကိကာ တတ္ထ သုင်္ကံ ဂဏှန္တာ တဒနုရူပံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကံ ဂဏှိံသု။ တံ သုတွာ ဝိသာခါ ရညော တမတ္ထံ နိဝေဒေတုကာမာ ပတိရူပပရိဝါရေန ရာဇနိဝေသနံ အဂမာသိ၊ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ အန္တေပုရံ ဂတော ဟောတိ။ ဝိသာခါ ဩကာသံ အလဘမာနာ ‘‘ဣဒါနိ လဘိဿာမိ၊ ဣဒါနိ လဘိဿာမီ’’တိ ဘောဇနဝေလံ အတိက္ကမိတွာ ဆိန္နဘတ္တာ ဟုတွာ ပက္ကာမိ။ ဧဝံ ဒွီဟတီဟံ ဂန္တွာပိ ဩကာသံ န လဘိယေဝ။ ဣတိ ရာဇာ အနိဝေဒိတောပိ တဿ အတ္ထဝိနိစ္ဆယဿ ဩကာသာကရဏေန ‘‘ယထာဓိပ္ပာယံ န တီရေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ တတ္ထ ယထာဓိပ္ပာယန္တိ အဓိပ္ပာယာနုရူပံ။ န တီရေတီတိ န နိဋ္ဌာပေတိ။ မဟာဥပါသိကာယ ဟိ ရာဇာယတ္တသုင်္ကမေဝ ရညော ဒတွာ ဣတရံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ အဓိပ္ပာယော၊ သော ရညာ န ဒိဋ္ဌတ္တာ ဧဝ န တီရိတော။ ဟန္ဒာတိ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေတိ အတ္ထော။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဒွီဟတီဟံ ရာဇနိဝေသနဒွါရံ ဂစ္ဆန္တီ တဿ အတ္ထဿ အနိဋ္ဌိတတ္တာ နိရတ္ထကမေဝ ဥပသင်္ကမိံ ၊ ဘဂဝတိ ဥပသင်္ကမနမေဝ ပန ဒဿနာနုတ္တရိယာဒိပ္ပဋိလာဘကာရဏတ္တာ သာတ္ထကန္တိ ဧဝါဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမာယ ဝေလာယ ဣဓာဂတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တီ မဟာဥပါသိကာ ‘‘ဣဓ မေ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ပရာယတ္တတာယ အဓိပ္ပာယာသမိဇ္ဈနသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ပရာဓီနာပရာဓီနဝုတ္တီသု အာဒီနဝါနိသံသပရိဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ကိဉ္စိ အတ္ထဇာတံ ပယောဇနံ ပရဝသံ ပရာယတ္တံ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ နိပ္ဖာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုက္ခံ ဒုက္ခာဝဟံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ သုခန္တိ ဒုဝိဓံ ဣဿရိယံ လောကိယံ လောကုတ္တရဉ္စ။ တတ္ထ လောကိယံ ရာဇိဿရိယာဒိ စေဝ လောကိယဇ္ဈာနာဘိညာနိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တိဿရိယဉ္စ၊ လောကုတ္တရံ မဂ္ဂဖလာဓိဂမနိမိတ္တံ နိရောဓိဿရိယံ။ တေသု ယံ စက္ကဝတ္တိဘာဝပရိယောသာနံ မနုဿေသု ဣဿရိယံ၊ ယဉ္စ သက္ကာဒီနံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေဝနိကာယေ အာဓိပစ္စဘူတံ ဣဿရိယံ၊ တဒုဘယံ ယဒိပိ ကမ္မာနုဘာဝေန ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖတ္တိယာ သုခနိမိတ္တတာယ သုခံ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ ပန သဗ္ဗထာ ဒုက္ခမေဝ။ တထာ အနိစ္စန္တိကတာယ လောကိယဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တံ စိတ္တိဿရိယံ၊ နိရောဓိဿရိယမေဝ ပန လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနီယတော အနိဝတ္တိသဘာဝတ္တာ စ ဧကန္တသုခံ နာမ။ ယံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗတ္ထေဝ အပရာဓီနတာယ လဘတိ စိတ္တသုခံ၊ တံ သန္ဓာယ သတ္ထာ ‘‘သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ သုခ’’န္တိ အာဟ။

သာဓာရဏေ ဝိဟညန္တီတိ ဣဒံ ‘‘သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဣမဿ ပဒဿ အတ္ထဝိဝရဏံ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – သာဓာရဏေ ပယောဇနေ သာဓေတဗ္ဗေ သတိ တဿ ပရာဓီနတာယ ယထာဓိပ္ပာယံ အနိပ္ဖာဒနတော ဣမေ သတ္တာ ဝိဟညန္တိ ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ ကိလမန္တိ။ ကသ္မာ? ယောဂါ ဟိ ဒုရတိက္ကမာတိ ယသ္မာ ကာမယောဂဘဝယောဂဒိဋ္ဌိယောဂအဝိဇ္ဇာယောဂါ အနာဒိကာလဘာဝိတာ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ပဇဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုရတိက္ကမာ။ ဧတေသု ဒိဋ္ဌိယောဂေါ ပဌမမဂ္ဂေန အတိက္ကမိတဗ္ဗော၊ ကာမယောဂေါ တတိယမဂ္ဂေန။ ဣတရေ အဂ္ဂမဂ္ဂေန။ ဣတိ အရိယမဂ္ဂါနံ ဒုရဓိဂမနီယတ္တာ ဣမေ ယောဂါ ဒုရတိက္ကမာ။ တသ္မာ ကာမယောဂါဒိဝသေန ဣစ္ဆိတာလာဘဟေတု သတ္တာ ဝိဟညန္တိ၊ အသာဓာရဏေ ပန စိတ္တိဿရိယေ နိရောဓိဿရိယေ စ သတိ န ကဒါစိပိ ဝိဃာတဿ သမ္ဘဝေါတိ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဝါ သဗ္ဗံ ပရဝသန္တိ ယံ အတ္တနော အညပ္ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိသင်္ခါတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အနိစ္စသဘာဝတာယ ဒုက္ခံ။ ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗံ ဣဿရိယန္တိ ယံ သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋံ ဣဿရိယဋ္ဌာနတာယ ဣဿရိယန္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ဥပါဒိသေသာဒိဝိဘာဂံ သဗ္ဗံ သုခံ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ သာဓာရဏေတိ ဧဝံ ဒုက္ခသုခေ ဝဝတ္ထိတေ ဣမေ သတ္တာ ဗဟုသာဓာရဏေ ဒုက္ခကာရဏေ နိမုဂ္ဂါ ဟုတွာ ဝိဟညန္တိ။ ကသ္မာ? ယောဂါ ဟိ ဒုရတိက္ကမာတိ ယသ္မာ တေ သဗ္ဗတ္ထ နိမုဇ္ဇနဿ ဟေတုဘူတာ ကာမယောဂါဒယော ဒုရတိက္ကမာ၊ တသ္မာ တွမ္ပိ ဝိသာခေ ပရာယတ္တမတ္ထံ ပတ္ထေတွာ အလဘမာနာ ဝိဟညသီတိ အဓိပ္ပာယော။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဒသမေ အနုပိယာယန္တိ ဧဝံ နာမကေ နဂရေ။ အမ္ဗဝနေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ မလ္လရာဇူနံ ဧကံ အမ္ဗဝနံ အဟောသိ၊ တတ္ထ မလ္လရာဇူဟိ ဘဂဝတော ဝိဟာရော ကာရိတော၊ သော ‘‘အမ္ဗဝန’’န္တွေဝ ဝုစ္စတိ။ အနုပိယံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ တတ္ထ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနုပိယာယံ ဝိဟရတိ အမ္ဗဝနေ’’တိ။ ဘဒ္ဒိယောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ကာဠီဂေါဓာယ ပုတ္တောတိ ကာဠီဂေါဓာ နာမ သာကိယာနီ သကျရာဇဒေဝီ အရိယသာဝိကာ အာဂတဖလာ ဝိညာတသာသနာ၊ တဿာ အယံ ပုတ္တော။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓိ ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၃၃၀-၃၃၁) အာဂတောဝ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ န စိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ၊ တေရသပိ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ ဘဂဝတာ စ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဥစ္စကုလိကာနံ၊ ယဒိဒံ ဘဒ္ဒိယော ကာဠီဂေါဓာယ ပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၃) ဥစ္စကုလိကဘာဝေ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော အသီတိယာ သာဝကာနံ အဗ္ဘန္တရော။

သုညာဂါရဂတောတိ ‘‘ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ အဝသေသံ အရည’’န္တိ ဝုတ္တံ အရညံ ရုက္ခမူလဉ္စ ဌပေတွာ အညံ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒိ ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပံ နိဝါသဋ္ဌာနံ ဇနသမ္ဗာဓာဘာဝတော ဣဓ သုညာဂါရန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ အထ ဝါ ဈာနကဏ္ဋကာနံ သဒ္ဒါနံ အဘာဝတော ဝိဝိတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ အဂါရမ္ပိ သုညာဂါရန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တံ သုညာဂါရံ ဥပဂတော။ အဘိက္ခဏန္တိ ဗဟုလံ။ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ သော ဟိ အာယသ္မာ အရညေ ဒိဝါဝိဟာရံ ဥပဂတောပိ ရတ္တိဝါသူပဂတောပိ ယေဘုယျေန ဖလသမာပတ္တိသုခေန နိရောဓသုခေန စ ဝီတိနာမေတိ၊ တသ္မာ တံ သုခံ သန္ဓာယ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ အနုဘူတံ သဘယံ သပရိဠာဟံ ရဇ္ဇသုခံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟော သုခံ အဟော သုခ’’န္တိ သောမနဿသဟိတံ ဉာဏသမုဋ္ဌာနံ ပီတိသမုဋ္ဌာနံ သမုဂ္ဂိရတိ။

သုတွာန နေသံ ဧတဒဟောသီတိ နေသံ သမ္ဗဟုလာနံ ဘိက္ခူနံ တဿ အာယသ္မတော ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနေန္တဿ ဥဒါနံ သုတွာ ‘‘နိဿံသယံ ဧသ အနဘိရတော ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’’တိ ဧဝံ ပရိဝိတက္ကိတံ အဟောသိ။ တေ ဘိက္ခူ ပုထုဇ္ဇနာ တဿ အာယသ္မတော ဝိဝေကသုခံ သန္ဓာယ ဥဒါနံ အဇာနန္တာ ဧဝံ အမညိံသု၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဿံသယ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ နိဿံသယန္တိ အသန္ဒေဟေန ဧကန္တေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယံ သော ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော သမာနော’’တိ ပါဠိံ ဝတွာ ‘‘အနုဘဝီ’’တိ ဝစနသေသေန ကေစိ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တိ၊ အပရေ ‘‘ယံ သာ’’တိ ပဌန္တိ၊ ‘‘ယံသ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတဿာ’’တိ ပန ပါဠိ။ တတ္ထ ယံသာတိ ယံ အဿ၊ သန္ဓိဝသေန ဟိ အကာရသကာရလောပေါ ‘‘ဧဝံသ တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈)၊ ပုပ္ဖံသာ ဥပ္ပဇ္ဇီ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၃၆) ဝိယ။ တဿတ္ထော – အဿ အာယသ္မတော ဘဒ္ဒိယဿ ပဗ္ဗဇိတတော ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတဿ ဂဟဋ္ဌဿ သတော ယံ ရဇ္ဇသုခံ အနုဘူတံ။ သာ တမနုဿရမာနောတိ သော တံ သုခံ ဧတရဟိ ဥက္ကဏ္ဌနဝသေန အနုဿရန္တော။

တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုန္တိ တေ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဥလ္လပနသဘာဝသဏ္ဌိတာ တဿ အနုဂ္ဂဟဏာဓိပ္ပာယေန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ၊ န ဥဇ္ဈာနဝသေန။ အညတရန္တိ နာမဂေါတ္တေန အပါကဋံ ဧကံ ဘိက္ခုံ။ အာမန္တေသီတိ အာဏာပေသိ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတုကာမော။ ဧဝန္တိ ဝစနသမ္ပဋိဂ္ဂဟေ၊ သာဓူတိ အတ္ထော။ ပုန ဧဝန္တိ ပဋိညာယ။ အဘိက္ခဏံ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ ယထာ တေ ဘိက္ခူ ဝဒန္တိ၊ တံ ဧဝံ တထေဝါတိ အတ္တနော ဥဒါနံ ပဋိဇာနာတိ။ ကိံ ပန တွံ ဘဒ္ဒိယာတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ ပုစ္ဆတိ၊ ကိံ တဿ စိတ္တံ န ဇာနာတီတိ ? နော န ဇာနာတိ၊ တေနေဝ ပန တမတ္ထံ ဝဒါပေတွာ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ ပုစ္ဆတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဇာနန္တာပိ တထာဂတာ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဇာနန္တာပိ န ပုစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိ။ အတ္ထဝသန္တိ ကာရဏံ။

အန္တေပုရေတိ ဣတ္ထာဂါရဿ သဉ္စရဏဋ္ဌာနဘူတေ ရာဇဂေဟဿ အဗ္ဘန္တရေ၊ ယတ္ထ ရာဇာ နှာနဘောဇနသယနာဒိံ ကပ္ပေတိ။ ရက္ခာ သုသံဝိဟိတာတိ အာရက္ခာဒိကတပုရိသေဟိ ဂုတ္တိ သုဋ္ဌု သမန္တတော ဝိဟိတာ။ ဗဟိပိ အန္တေပုရေတိ အဍ္ဍကရဏဋ္ဌာနာဒိကေ အန္တေပုရတော ဗဟိဘူတေ ရာဇဂေဟေ။ ဧဝံ ရက္ခိတော ဂေါပိတော သန္တောတိ ဧဝံ ရာဇဂေဟရာဇဓာနိရဇ္ဇဒေသေသု အန္တော စ ဗဟိ စ အနေကေသု ဌာနေသု အနေကသတေဟိ သုသံဝိဟိတရက္ခာဝရဏဂုတ္တိယာ မမေဝ နိဗ္ဘယတ္ထံ ဖာသုဝိဟာရတ္ထံ ရက္ခိတော ဂေါပိတော သမာနော။ ဘီတောတိအာဒီနိ ပဒါနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ အထ ဝါ ဘီတောတိ ပရရာဇူဟိ ဘာယမာနော။ ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါတိ သကရဇ္ဇေပိ ပကတိတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယုဗ္ဗေဂေန ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ စလိတော။ ဥဿင်္ကီတိ ‘‘ရညာ နာမ သဗ္ဗကာလံ အဝိဿတ္ထေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနေန သဗ္ဗတ္ထ အဝိဿာသဝသေန တေသံ တေသံ ကိစ္စကရဏီယာနံ ပစ္စယပရိသင်္ကာယ စ ဥဒ္ဓမုခံ သင်္ကမာနော။ ဥတြာသီတိ ‘‘သန္တိကာဝစရေဟိပိ အဇာနန္တဿေဝ မေ ကဒါစိ အနတ္ထော ဘဝေယျာ’’တိ ဥပ္ပန္နေန သရီရကမ္ပံ ဥပ္ပာဒနသမတ္ထေန တာသေန ဥတြာသီ။ ‘‘ဥတြသ္တော’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဝိဟာသိန္တိ ဧဝံဘူတော ဟုတွာ ဝိဟရိံ။

ဧတရဟီတိ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ဧကောတိ အသဟာယော၊ တေန ဝူပကဋ္ဌကာယတံ ဒဿေတိ။ အဘီတောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘယာဒိနိမိတ္တဿ ပရိဂ္ဂဟဿ တံ နိမိတ္တဿ စ ကိလေသဿ အဘာဝေနေဝဿ အဘီတာဒိတာတိ။ ဧတေန စိတ္တဝိဝေကံ ဒဿေတိ ။ အပ္ပောဿုက္ကောတိ သရီရဂုတ္တိယံ နိရုဿုက္ကော။ ပန္နလောမောတိ လောမဟံသုပ္ပာဒကဿ ဆမ္ဘိတတ္တဿ အဘာဝေန အနုဂ္ဂတလောမော။ ပဒဒွယေနပိ သေရိဝိဟာရံ ဒဿေတိ။ ပရဒတ္တဝုတ္တောတိ ပရေဟိ ဒိန္နေန စီဝရာဒိနာ ဝတ္တမာနော၊ ဧတေန သဗ္ဗသော သင်္ဂါဘာဝဒီပနမုခေန အနဝသေသဘယဟေတုဝိရဟံ ဒဿေတိ။ မိဂဘူတေန စေတသာတိ ဝိဿတ္ထဝိဟာရိတာယ မိဂဿ ဝိယ ဇာတေန စိတ္တေန။ မိဂေါ ဟိ အမနုဿပထေ အရညေ ဝသမာနော ဝိဿတ္ထော တိဋ္ဌတိ၊ နိသီဒတိ၊ နိပဇ္ဇတိ၊ ယေနကာမဉ္စ ပက္ကမတိ အပ္ပဋိဟတစာရော၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ဝိဟရာမီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန –

‘‘မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓါ၊

ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ၊

ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော၊

ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၉၊ အပ။ ထေရ ၁။၁။၉၅)၊

ဣမံ ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထဝသန္တိ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ယဒိဒံ မမ ဧတရဟိ ပရမံ ဝိဝေကသုခံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ၊ ဣဒမေဝ ကာရဏံ သမ္ပဿမာနော ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိန္တိ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဿ ပုထုဇ္ဇနဝိသယာတီတံ ဝိဝေကသုခသင်္ခါတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣဒံ သဟေတုကဘယသောကဝိဂမာနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿန္တရတော န သန္တိ ကောပါတိ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ အန္တရတော အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေ စိတ္တကာလုဿိယကရဏတော စိတ္တပ္ပကောပါ ရာဂါဒယော အာဃာတဝတ္ထုအာဒိကာရဏဘေဒတော အနေကဘေဒါ ဒေါသကောပါ ဧဝ ကောပါ န သန္တိ မဂ္ဂေန ပဟီနတ္တာ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ အယဉှိ အန္တရသဒ္ဒေါ ကိဉ္စာပိ ‘‘မဉ္စ တွဉ္စ ကိမန္တရ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၂၈) ကာရဏေ ဒိဿတိ၊ ‘‘အန္တရဋ္ဌကေ ဟိမပါတသမယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၃၄၆) ဝေမဇ္ဈေ၊ ‘‘အန္တရာ စ ဇေတဝနံ အန္တရာ စ သာဝတ္ထိ’’န္တိအာဒီသု (ဥဒါ။ ၁၃၊ ၄၄) ဝိဝရေ၊ ‘‘ဘယမန္တရတော ဇာတ’’န္တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၈၈၊ မဟာနိ။ ၅) စိတ္တေ၊ ဣဓာပိ စိတ္တေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္တရတော အတ္တနော စိတ္တေ’’တိ။

ဣတိဘဝါဘဝတဉ္စ ဝီတိဝတ္တောတိ ယသ္မာ ဘဝေါတိ သမ္ပတ္တိ၊ အဘဝေါတိ ဝိပတ္တိ။ တထာ ဘဝေါတိ ဝုဒ္ဓိ၊ အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဘဝေါတိ ဝါ သဿတံ၊ အဘဝေါတိ ဥစ္ဆေဒေါ။ ဘဝေါတိ ဝါ ပုညံ၊ အဘဝေါတိ ပါပံ။ ဘဝေါတိ ဝါ သုဂတိ၊ အဘဝေါတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဘဝေါတိ ဝါ ခုဒ္ဒကော၊ အဘဝေါတိ မဟန္တော။ တသ္မာ ယာ သာ သမ္ပတ္တိဝိပတ္တိဝုဍ္ဎိဟာနိသဿတုစ္ဆေဒပုညပါပသုဂတိဒုဂ္ဂတိ- ခုဒ္ဒကမဟန္တဥပပတ္တိဘဝါနံ ဝသေန ဣတိ အနေကပ္ပကာရာ ဘဝါဘဝတာ ဝုစ္စတိ။ စတူဟိပိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ယထာသမ္ဘဝံ တေန တေန နယေန တံ ဣတိဘဝါဘဝတဉ္စ ဝီတိဝတ္တော အတိက္ကန္တော ဟောတိ။ အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗာ။ တံ ဝိဂတဘယန္တိ တံ ဧဝရူပံ ယထာဝုတ္တဂုဏသမန္နာဂတံ ခီဏာသဝံ စိတ္တကောပါဘာဝတော ဣတိဘဝါဘဝသမတိက္ကမတော စ ဘယဟေတုဝိဂမေန ဝိဂတဘယံ၊ ဝိဝေကသုခေန အဂ္ဂဖလသုခေန စ သုခိံ၊ ဝိဂတဘယတ္တာ ဧဝ အသောကံ။ ဒေဝါ နာနုဘဝန္တိ ဒဿနာယာတိ အဓိဂတမဂ္ဂေ ဌပေတွာ သဗ္ဗေပိ ဥပပတ္တိဒေဝါ ဝါယမန္တာပိ စိတ္တစာရဒဿနဝသေန ဒဿနာယ ဒဋ္ဌုံ နာနုဘဝန္တိ န အဘိသမ္ဘုဏန္တိ န သက္ကောန္တိ၊ ပဂေဝ မနုဿာ။ သေက္ခာပိ ဟိ ပုထုဇ္ဇနာ ဝိယ အရဟတော စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ န ဇာနန္တိ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ မုစလိန္ဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။