📜

၃။ နန္ဒဝဂ္ဂေါ

၁။ ကမ္မဝိပါကဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ နန္ဒဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အညတရော ဘိက္ခူတိ နာမဂေါတ္တေန အပါကဋော ဧကော ခီဏာသဝဘိက္ခု။ သော ကိရ ရာဇဂဟဝါသီ ကုလပုတ္တော မောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန သံဝေဇိတော သံသာရဒေါသံ ဒိသွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ သီလာနိ သောဓေတွာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ န စိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ အပရဘာဂေ ခရော အာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော ပစ္စဝေက္ခဏာယ အဓိဝါသေန္တော ဝိဟရတိ။ ခီဏာသဝါနဉှိ စေတသိကဒုက္ခံ နာမ နတ္ထိ၊ ကာယိကဒုက္ခံ ပန ဟောတိယေဝ။ သော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ နာတိဒူရေ ဌာနေ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တော ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပလ္လင်္ကန္တိ သမန္တတော ဦရုဗဒ္ဓါသနံ။ အာဘုဇိတွာတိ ဗန္ဓိတွာ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥပရိမံ သရီရံ ဥဇုကံ ဌပေတွာ အဋ္ဌာရသ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ ကောဋိယာ ကောဋိံ ပဋိပါဒေတွာ။ ဧဝဉှိ နိသိန္နဿ စမ္မမံသနှာရူနိ န နမန္တိ၊ တသ္မာ သော တထာ နိသိန္နော ဟောတိ။ ပုရာဏကမ္မဝိပါကဇန္တိ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ကမ္မဿ ဝိပါကဘာဝေန ဇာတံ၊ ပုရာဏကမ္မဝိပါကေ ဝါ သုခဒုက္ခပ္ပကာရေ ဝိပါကဝဋ္ဋသမုဒါယေ တဒေကဒေသဘာဝေန ဇာတံ။ ကိံ တံ? ဒုက္ခံ။ ပုရာဏကမ္မဝိပါကဇန္တိ စ ဣမိနာ တဿ အာဗာဓဿ ကမ္မသမုဋ္ဌာနတံ ဒဿေန္တော ဩပက္ကမိကဥတုဝိပရိဏာမဇာဒိဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ဒုက္ခန္တိ ပစုရဇနေဟိ ခမိတုံ အသက္ကုဏေယျံ။ တိဗ္ဗန္တိ တိခိဏံ၊ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တိယာ ဗဟလံ ဝါ။ ခရန္တိ ကက္ခဠံ။ ကဋုကန္တိ အသာတံ။ အဓိဝါသေန္တောတိ ဥပရိ ဝါသေန္တော သဟန္တော ခမန္တော။

သတော သမ္ပဇာနောတိ ဝေဒနာပရိဂ္ဂါဟကာနံ သတိသမ္ပဇညာနံ ဝသေန သတိမာ သမ္ပဇာနန္တော စ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အယံ ဝေဒနာ နာမ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ၊ အနိဋ္ဌာရမ္မဏာဒိပစ္စယေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နတ္တာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧကန္တေန ဘိဇ္ဇနသဘာဝတ္တာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ’’တိ ဝေဒနာယ အနိစ္စတာသလ္လက္ခဏဝသေန သတောကာရိတာယ သတော၊ အဝိပရီတသဘာဝပဋိဝိဇ္ဈနဝသေန သမ္ပဇာနော စ ဟုတွာ။ အထ ဝါ သတိဝေပုလ္လပတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထေဝ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ သတော၊ တထာ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ ပရိဂ္ဂဟိတသင်္ခါရတာယ သမ္ပဇာနော။ အဝိဟညမာနောတိ ‘‘အဿုတဝါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုထုဇ္ဇနော အညတရညတရေန ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌော သမာနော သောစတိ ကိလမတိ ပရိဒေဝတိ ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒတိ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တနယေန အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ဝိယ န ဝိဟညမာနော မဂ္ဂေနေဝ သမုဂ္ဃာတိတတ္တာ စေတောဒုက္ခံ အနုပ္ပာဒေန္တော ကေဝလံ ကမ္မဝိပါကဇံ သရီရဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တော သမာပတ္တိံ သမာပန္နော ဝိယ နိသိန္နော ဟောတိ။ အဒ္ဒသာတိ တံ အာယသ္မန္တံ အဓိဝါသနခန္တိယာ တထာ နိသိန္နံ အဒ္ဒက္ခိ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ တာဒိသဿပိ ရောဂဿ ဝေဇ္ဇာဒီဟိ တိကိစ္ဆနတ္ထံ အနုဿုက္ကာပဇ္ဇနကာရဏံ ခီဏာသဝါနံ လောကဓမ္မေဟိ အနုပလေပိတသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ သင်္ခတဓမ္မာနံ ယေဟိ ကေဟိစိ ဒုက္ခဓမ္မေဟိ အဝိဃာတပတ္တိဝိဘာဝနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သဗ္ဗကမ္မဇဟဿာတိ ပဟီနသဗ္ဗကမ္မဿ။ အဂ္ဂမဂ္ဂဿ ဟိ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ အရဟတော သဗ္ဗာနိ ကုသလာကုသလကမ္မာနိ ပဟီနာနိ နာမ ဟောန္တိ ပဋိသန္ဓိံ ဒါတုံ အသမတ္ထဘာဝတော၊ ယတော အရိယမဂ္ဂဉာဏံ ကမ္မက္ခယကရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဘိက္ခုနောတိ ဘိန္နကိလေသတာယ ဘိက္ခုနော။ ဓုနမာနဿ ပုရေ ကတံ ရဇန္တိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ ကတံ ရာဂရဇာဒိမိဿတာယ ရဇန္တိ လဒ္ဓနာမံ ဒုက္ခဝေဒနီယံ ကမ္မံ ဝိပါကပဋိသံဝေဒနေန တံ ဓုနန္တဿ ဝိဒ္ဓံသေန္တဿ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ပရတော ပန သာဝဇ္ဇကိရိယာယ သမ္ဘဝေါယေဝ နတ္ထိ၊ အနဝဇ္ဇကိရိယာ စ ဘဝမူလဿ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ သမုစ္ဆိန္နမူလတာယ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဖလဒါနသမတ္ထတာယ အဘာဝတော ကိရိယမတ္တာဝ ဟောတိ။

အမမဿာတိ ရူပါဒီသု ကတ္ထစိ မမန္တိ ဂဟဏာဘာဝတော အမမဿ မမင်္ကာရရဟိတဿ။ ယဿ ဟိ မမင်္ကာရော အတ္ထိ၊ သော အတ္တသိနေဟေန ဝေဇ္ဇာဒီဟိ သရီရံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတိ။ အရဟာ ပန အမမော၊ တသ္မာ သော သရီရဇဂ္ဂနေပိ ဥဒါသီနဓာတုကောဝ။ ဌိတဿာတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဩဃံ တရိတွာ နိဗ္ဗာနထလေ ဌိတဿ၊ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဝါ သန္ဓာဝနဿ အဘာဝေန ဌိတဿ ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာ ဟိ ကိလေသာဘိသင်္ခါရာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သံသာရေ ဓာဝန္တိ နာမ၊ အရဟာ ပန တဒဘာဝတော ဌိတောတိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဒသဝိဓေ ခီဏာသဝသင်္ခါတေ အရိယဓမ္မေ ဌိတဿ။ တာဒိနောတိ ‘‘ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၁၇) နယေန ဝုတ္တာယ ပဉ္စဝိဓာယ အရိယိဒ္ဓိယာ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနိယာယ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ စ သမန္နာဂတေန ဣဋ္ဌာဒီသု ဧကသဒိသတာသင်္ခါတေန တာဒီဘာဝေန တာဒိနော။ အတ္ထော နတ္ထိ ဇနံ လပေတဝေတိ ‘‘မမ ဘေသဇ္ဇာဒီနိ ကရောထာ’’တိ ဇနံ လပိတုံ ကထေတုံ ပယောဇနံ နတ္ထိ သရီရေ နိရပေက္ခဘာဝတော။ ပဏ္ဍုပလာသော ဝိယ ဟိ ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော သယမေဝါယံ ကာယော ဘိဇ္ဇိတွာ ပတတူတိ ခီဏာသဝါနံ အဇ္ဈာသယော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘နာဘိကင်္ခါမိ မရဏံ၊ နာဘိကင်္ခါမိ ဇီဝိတံ၊

ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ နိဗ္ဗိသံ ဘတကော ယထာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၆၀၆)၊

အထ ဝါ ယံကိဉ္စိ နိမိတ္တံ ဒဿေတွာ ‘‘ကိံ အယျဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ ဇနံ လပေတဝေ ပစ္စယေဟိ နိမန္တနဝသေန လပါပေတုံ ခီဏာသဝဿ အတ္ထော နတ္ထိ တာဒိသဿ မိစ္ဆာဇီဝဿ မဂ္ဂေနေဝ သမုဂ္ဃာတိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘ကိဿာယံ ထေရော အတ္တနော ရောဂံ ဝေဇ္ဇေဟိ အတိကိစ္ဆာပေတွာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသီဒတီ’’တိ စိန္တေန္တာနံ တဿ အတိကိစ္ဆာပနေ ကာရဏံ ပကာသေသိ။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ နန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဒုတိယေ နန္ဒောတိ တဿ နာမံ။ သော ဟိ စက္ကဝတ္တိလက္ခဏူပေတတ္တာ မာတာပိတရော သပရိဇနံ သကလဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ နန္ဒယန္တော ဇာတောတိ ‘‘နန္ဒော’’တိ နာမံ လဘိ။ ဘဂဝတော ဘာတာတိ ဘဂဝတော ဧကပိတုပုတ္တတာယ ဘာတာ။ န ဟိ ဘဂဝတော သဟောဒရာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မာတုစ္ဆာပုတ္တော’’တိ၊ စူဠမာတုပုတ္တောတိ အတ္ထော။ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ ဟိ သော ပုတ္တော။ အနဘိရတောတိ န အဘိရတော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ စရိယံ ဧကာသနံ ဧကသေယျံ မေထုနဝိရတိံ။ သန္ဓာရေတုန္တိ ပဌမစိတ္တတော ယာဝစရိမကစိတ္တံ သမ္မာ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဓာရေတုံ ပဝတ္တေတုံ။ ဒုတိယေန စေတ္ထ ဗြဟ္မစရိယပဒေန မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿာပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယာတိ ဥပသမ္ပဒကာလေ ဘိက္ခုဘာဝေန သဒ္ဓိံ သမာဒိန္နံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗဘာဝေန အနုဋ္ဌိတံ တိဝိဓမ္ပိ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာ၊ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ အတ္ထော။ ဟီနာယာတိ ဂိဟိဘာဝါယ။ အာဝတ္တိဿာမီတိ နိဝတ္တိဿာမိ။

ကသ္မာ ပနာယံ ဧဝမာရောစေသီတိ? ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဘဂဝါ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ‘‘ပုတ္တံ မေ အာနေတွာ ဒဿေထာ’’တိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေန ပေသိတေသု သဟဿသဟဿပရိဝါရေသု ဒသသု ဒူတေသု သဟ ပရိဝါရေန အရဟတ္တံ ပတ္တေသု သဗ္ဗပစ္ဆာ ဂန္တွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တေန ကာဠုဒါယိတ္ထေရေန ဂမနကာလံ ဉတွာ မဂ္ဂဝဏ္ဏနံ ဝဏ္ဏေတွာ ဇာတိဘူမိဂမနာယ ယာစိတော ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတ္တော ကပိလဝတ္ထုနဂရံ ဂန္တွာ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဝေဿန္တရဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၅၅ အာဒယော) ကထေတွာ ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ‘‘ဓမ္မဉ္စရေ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၉) ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ၊ ရာဇာနံ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ပန ရာဟုလမာတုဂုဏကထံ နိဿာယ စန္ဒကိန္နရီဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၄။၁၈ အာဒယော) ကထေတွာ တတိယဒိဝသေ နန္ဒကုမာရဿ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနဝိဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ နန္ဒကုမာရဿ ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ မင်္ဂလံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမန္တော ကုမာရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ န ဂဏှိ။ သောပိ တထာဂတေ ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ တေ၊ ဘန္တေ၊ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေသိ၊ ‘‘သောပါနသီသေ ပတ္တံ ဂဏှိဿတီ’’တိ၊ သတ္ထာ တသ္မိံ ဌာနေ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘သောပါနမူလေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ၊ သတ္ထာ တတ္ထပိ န ဂဏှိ။ ဣတရော ‘‘ရာဇင်္ဂဏေ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ၊ သတ္ထာ တတ္ထပိ န ဂဏှိ။ ကုမာရော နိဝတ္တိတုကာမော အနိစ္ဆာယ ဂစ္ဆန္တော ဂါရဝေန ‘‘ပတ္တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောတိ၊ ‘‘ဣဓ ဂဏှိဿတိ၊ ဧတ္ထ ဂဏှိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ဂစ္ဆတိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဇနပဒကလျာဏိယာ အာစိက္ခိံသု၊ ‘‘အယျေ ဘဂဝါ၊ နန္ဒရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တုမှေဟိ ဝိနာ ကရိဿတီ’’တိ။ သာ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ ပဂ္ဃရန္တေဟိ အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ ဝေဂေန ပါသာဒံ အာရုယှ သီဟပဉ္ဇရဒွါရေ ဌတွာ ‘‘တုဝဋံ ခေါ၊ အယျပုတ္တ၊ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။ တံ တဿာ ဝစနံ တဿ ဟဒယေ တိရိယံ ပတိတွာ ဝိယ ဌိတံ။ သတ္ထာပိဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာဝ တံ ဝိဟာရံ နေတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿသိ နန္ဒာ’’တိ အာဟ။ သော ဗုဒ္ဓဂါရဝေန ‘‘န ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အဝတွာ၊ ‘‘အာမ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တေန ဟိ နန္ဒံ ပဗ္ဗာဇေထာတိ ကပိလဝတ္ထုပုရံ ဂန္တွာ တတိယဒိဝသေ တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မာတရာ အလင်္ကရိတွာ ပေသိတံ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ၊ သမဏ၊ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ အာရာမာဂတံ ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ပုနေကဒိဝသံ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁၀။၉၂ အာဒယော) ကထေတွာ ရာဇာနံ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ဣတိ ဘဂဝါ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ၊ ပိတရံ တီသု ဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ပုနဒေဝ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ တတော အနာထပိဏ္ဍိကေန သာဝတ္ထိံ အာဂမနတ္ထာယ ဂဟိတပဋိညော နိဋ္ဌိတေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဧဝံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မာ နန္ဒော အတ္တနော အနိစ္ဆာယ ပဗ္ဗဇိတော ကာမေသု အနာဒီနဝဒဿာဝီ ဇနပဒကလျာဏိယာ ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟုတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္တနော အနဘိရတိံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ နန္ဒော…ပေ… ဟီနာယာဝတ္တိဿာမီ’’တိ။

ကသ္မာ ပန နံ ဘဂဝါ ဧဝံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ? ‘‘ပုရေတရမေဝ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ကာမေဟိ နံ ဝိဝေစေတုံ န သက္ကာ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပန ဥပါယေန တတော ဝိဝေစေတွာ ဥပရိဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမီ’’တိ ဝေနေယျဒမနကုသလော သတ္ထာ ဧဝံ နံ ပဌမံ ပဗ္ဗာဇေသိ။

သာကိယာနီတိ သကျရာဇဓီတာ။ ဇနပဒကလျာဏီတိ ဇနပဒမှိ ကလျာဏီ ရူပေန ဥတ္တမာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ၊ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ နာတိဒီဃာ နာတိရဿာ နာတိကိသာ နာတိထူလာ နာတိကာဠိကာ နစ္စောဒါတာ အတိက္ကန္တာ မာနုသကဝဏ္ဏံ အပ္ပတ္တာ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏံ၊ တသ္မာ ဆသရီရဒေါသရဟိတာ။ ဆဝိကလျာဏံ မံသကလျာဏံ နခကလျာဏံ အဋ္ဌိကလျာဏံ ဝယကလျာဏန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကလျာဏေဟိ သမန္နာဂတာ။

တတ္ထ အတ္တနော သရီရောဘာသေန ဒသဒွါဒသဟတ္ထေ ဌာနေ အာလောကံ ကရောတိ၊ ပိယင်္ဂုသမာ ဝါ သုဝဏ္ဏသမာ ဝါ ဟောတိ၊ အယမဿာ ဆဝိကလျာဏတာ။ စတ္တာရော ပနဿာ ဟတ္ထပါဒါ မုခပရိယောသာနဉ္စ လာခါရသပရိကမ္မကတံ ဝိယ ရတ္တပဝါဠရတ္တကမ္ဗလေန သဒိသံ ဟောတိ၊ အယမဿာ မံသကလျာဏတာ။ ဝီသတိ နခပတ္တာနိ မံသတော အမုတ္တဋ္ဌာနေ လာခါရသပရိကိတာနိ ဝိယ မုတ္တဋ္ဌာနေ ခီရဓာရာသဒိသာနိ ဟောန္တိ၊ အယမဿာ နခကလျာဏတာ။ ဒွတ္တိံသဒန္တာ သုဖုသိတာ ပရိသုဒ္ဓပဝါဠပန္တိသဒိသာ ဝဇိရပန္တီ ဝိယ ခါယန္တိ၊ အယမဿာ အဋ္ဌိကလျာဏတာ။ ဝီသတိဝဿသတိကာပိ သမာနာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ ဟောတိ နိပ္ပလိတာ၊ အယမဿာ ဝယကလျာဏတာ။ သုန္ဒရီ စ ဟောတိ ဧဝရူပဂုဏသမန္နာဂတာ၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဇနပဒကလျာဏီ’’တိ။

ဃရာ နိက္ခမန္တဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ဃရတော နိက္ခမတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဃရာ နိက္ခမန္တ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ဥပဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိကေသေဟီတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ၊ ဝိပ္ပကတုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ ဥပလက္ခိတာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟီ’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဥလ္လိခနန္တိ စ ဖဏကာဒီဟိ ကေသသဏ္ဌာပနံ၊ ‘‘အဍ္ဎကာရဝိဓာန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ အပလောကေတွာတိ သိနေဟရသဝိပ္ဖာရသံသူစကေန အဍ္ဎက္ခိနာ အာဗန္ဓန္တီ ဝိယ ဩလောကေတွာ။ မံ၊ ဘန္တေတိ ပုဗ္ဗေပိ ‘‘မ’’န္တိ ဝတွာ ဥက္ကဏ္ဌာကုလစိတ္တတာယ ပုန ‘‘မံ ဧတဒဝေါစာ’’တိ အာဟ။ တုဝဋန္တိ သီဃံ။ တမနုဿရမာနောတိ တံ တဿာ ဝစနံ၊ တံ ဝါ တဿာ အာကာရသဟိတံ ဝစနံ အနုဿရန္တော။

ဘဂဝါ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဥပါယေနဿ ရာဂံ ဝူပသမေဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိဗလေန နံ တာဝတိံသဘဝနံ နေန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကသ္မိံ ဈာမခေတ္တေ ဈာမခါဏုမတ္ထကေ နိသိန္နံ ဆိန္နကဏ္ဏနာသာနင်္ဂုဋ္ဌံ ဧကံ ပလုဋ္ဌမက္ကဋိံ ဒဿေတွာ တာဝတိံသဘဝနံ နေသိ။ ပါဠိယံ ပန ဧကက္ခဏေနေဝ သတ္ထာရာ တာဝတိံသဘဝနံ ဂတံ ဝိယ ဝုတ္တံ၊ တံ ဂမနံ အဝတွာ တာဝတိံသဘဝနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂစ္ဆန္တောယေဝ ဟိ ဘဂဝါ အာယသ္မတော နန္ဒဿ အန္တရာမဂ္ဂေ တံ ပလုဋ္ဌမက္ကဋိံ ဒဿေတိ။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ သမိဉ္ဇနာဒိနိဒဿနံ? တံ အန္တရဓာနနိဒဿနန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သတ္ထာ တံ တာဝတိံသဘဝနံ နေတွာ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတာနိ ကကုဋပါဒါနိ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ အတ္တာနံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာနိ ဒဿေတွာ ဇနပဒကလျာဏိယာ တာသံ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ ရူပသမ္ပတ္တိံ ပဋိစ္စ ဝိသေသံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ…ပေ… ကကုဋပါဒါနီ’’တိ။

တတ္ထ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာတိ ဗာဟုမှိ ဂဟေတွာ ဝိယ။ ဘဂဝါ ဟိ တဒါ တာဒိသံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါရေသိ၊ ယထာ အာယသ္မာ နန္ဒော ဘုဇေ ဂဟေတွာ ဘဂဝတာ နီယမာနော ဝိယ အဟောသိ။ တတ္ထ စ ဘဂဝတာ သစေ တဿ အာယသ္မတော တာဝတိံသဒေဝလောကဿ ဒဿနံ ပဝေသနမေဝ ဝါ ဣစ္ဆိတံ သိယာ၊ ယထာနိသိန္နဿေဝ တဿ တံ ဒေဝလောကံ ဒဿေယျ လောကဝိဝရဏိဒ္ဓိကာလေ ဝိယ၊ တမေဝ ဝါ ဣဒ္ဓိယာ တတ္ထ ပေသေယျ။ ယသ္မာ ပနဿ ဒိဗ္ဗတ္တဘာဝတော မနုဿတ္တဘာဝဿ ယော နိဟီနဇိဂုစ္ဆနီယဘာဝေါ၊ တဿ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ အန္တရာမဂ္ဂေ တံ မက္ကဋိံ ဒဿေတုကာမော၊ ဒေဝလောကသိရိဝိဘဝသမ္ပတ္တိယော စ ဩဂါဟေတွာ ဒဿေတုကာမော အဟောသိ၊ တသ္မာ တံ ဂဟေတွာ တတ္ထ နေသိ။ ဧဝဉှိဿ တဒတ္ထံ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ ဝိသေသတော အဘိရတိ ဘဝိဿတီတိ။

ကကုဋပါဒါနီတိ ရတ္တဝဏ္ဏတာယ ပါရာဝတသဒိသပါဒါနိ။ တာ ကိရ သဗ္ဗာပိ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာဝကာနံ ပါဒမက္ခနတေလဒါနေန တာဒိသာ သုကုမာရပါဒါ အဟေသုံ။ ပဿသိ နောတိ ပဿသိ နု။ အဘိရူပတရာတိ ဝိသိဋ္ဌရူပတရာ။ ဒဿနီယတရာတိ ဒိဝသမ္ပိ ပဿန္တာနံ အတိတ္တိကရဏဋ္ဌေန ပဿိတဗ္ဗတရာ။ ပါသာဒိကတရာတိ သဗ္ဗာဝယဝသောဘာယ သမန္တတော ပသာဒါဝဟတရာ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ အဝဿုတစိတ္တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ အစ္ဆရာယော ဩလောကာပေသိ? သုခေနေဝဿ ကိလေသေ နီဟရိတုံ။ ယထာ ဟိ ကုသလော ဝေဇ္ဇော ဥဿန္နဒေါသံ ပုဂ္ဂလံ တိကိစ္ဆန္တော သိနေဟပါနာဒိနာ ပဌမံ ဒေါသေ ဥက္ကိလေဒေတွာ ပစ္ဆာ ဝမနဝိရေစနေဟိ သမ္မဒေဝ နီဟရာပေတိ၊ ဧဝံ ဝိနေယျဒမနကုသလော ဘဂဝါ ဥဿန္နရာဂံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ ဒေဝစ္ဆရာယော ဒဿေတွာ ဥက္ကိလေဒေသိ အရိယမဂ္ဂဘေသဇ္ဇေန အနဝသေသတော နီဟရိတုကာမောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပလုဋ္ဌမက္ကဋီတိ ဈာမင်္ဂပစ္စင်္ဂမက္ကဋီ။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ သာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ မယှံ ဒဿိတာ ဆိန္နကဏ္ဏနာသာ ပလုဋ္ဌမက္ကဋီ ဇနပဒကလျာဏိံ ဥပါဒါယ ၊ ဧဝမေဝ ဇနပဒကလျာဏီ ဣမာနိ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ ဥပါဒါယာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနန္တိ ဥပယောဂေ သာမိဝစနံ၊ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနီတိ အတ္ထော။ အဝယဝသမ္ဗန္ဓေ ဝါ ဧတံ သာမိဝစနံ၊ တေန ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဥပနိဓာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပနိဓာယာတိ စ သမီပေ ဌပေတွာ၊ ဥပါဒါယာတိ အတ္ထော။ သင်္ချန္တိ ဣတ္ထီတိ ဂဏနံ။ ကလဘာဂန္တိ ကလာယပိ ဘာဂံ၊ ဧကံ သောဠသကောဋ္ဌာသေ ကတွာ တတော ဧကကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ သောဠသဓာ ဂဏိတေ တတ္ထ ယော ဧကေကော ကောဋ္ဌာသော၊ သော ကလဘာဂေါတိ အဓိပ္ပေတော၊ တမ္ပိ ကလဘာဂံ န ဥပေတီတိ ဝဒတိ။ ဥပနိဓိန္တိ ‘‘ဣမာယ အယံ သဒိသီ’’တိ ဥပမာဘာဝေန ဂဟေတွာ သမီပေ ဌပနမ္ပိ။

ယတ္ထာယံ အနဘိရတော၊ တံ ဗြဟ္မစရိယံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ပါကဋဉ္စာတိ တံ အနာမသိတွာ တတ္ထ အဘိရတိယံ အာဒရဇနနတ္ထံ အဘိရမ၊ နန္ဒ၊ အဘိရမ၊ နန္ဒာ’’တိ အာမေဍိတဝသေန ဝုတ္တံ။ အဟံ တေ ပါဋိဘောဂေါတိ ကသ္မာ ဘဂဝါ တဿ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဣစ္ဆန္တော အဗြဟ္မစရိယဝါသဿ ပါဋိဘောဂံ ဥပဂဉ္ဆိ? ယတ္ထဿ အာရမ္မဏေ ရာဂေါ ဒဠှံ နိပတိ၊ တံ အာဂန္တုကာရမ္မဏေ သင်္ကာမေတွာ သုခေန သက္ကာ ဇဟာပေတုန္တိ ပါဋိဘောဂံ ဥပဂဉ္ဆိ။ အနုပုဗ္ဗိကထာယံ သဂ္ဂကထာ ဣမဿ အတ္ထဿ နိဒဿနံ။

အဿောသုန္တိ ကထမဿောသုံ? ဘဂဝါ ဟိ တဒါ အာယသ္မန္တေ နန္ဒေ ဝတ္တံ ဒဿေတွာ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတေ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ တံ ပဝတ္တိံ ကထေတွာ ယထာ နာမ ကုသလော ပုရိသော အနိက္ခန္တံ အာဏိံ အညာယ အာဏိယာ နီဟရိတွာ ပုန တံ ဟတ္ထာဒီဟိ သဉ္စာလေတွာ အပနေတိ၊ ဧဝမေဝ အာစိဏ္ဏဝိသယေ တဿ ရာဂံ အာဂန္တုကဝိသယေန နီဟရိတွာ ပုန တဒပိ ဗြဟ္မစရိယမဂ္ဂဟေတုံ ကတွာ အပနေတုကာမော ‘‘ဧထ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒံ ဘိက္ခုံ ဘတကဝါဒေန စ ဥပက္ကိတကဝါဒေန စ သမုဒါစရထာ’’တိ အာဏာပေသိ၊ ဧဝံ ဘိက္ခူ အဿောသုံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါရေသိ၊ ယထာ တေ ဘိက္ခူ တမတ္ထံ ဇာနိံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဘတကဝါဒေနာတိ ဘတကောတိ ဝါဒေန။ ယော ဟိ ဘတိယာ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သော ဘတကောတိ ဝုစ္စတိ၊ အယမ္ပိ အာယသ္မာ အစ္ဆရာသမ္ဘောဂနိမိတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တော ဘတကော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘတကဝါဒေနာ’’တိ ။ ဥပက္ကိတကဝါဒေနာတိ ယော ကဟာပဏာဒီဟိ ကိဉ္စိ ကိဏာတိ၊ သော ဥပက္ကိတကောတိ ဝုစ္စတိ၊ အယမ္ပိ အာယသ္မာ အစ္ဆရာနံ ဟေတု အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယံ ကိဏာတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပက္ကိတကော’’တိ ဧဝံ ဝစနေန။ အထ ဝါ ဘဂဝတော အာဏာယ အစ္ဆရာသမ္ဘောဂသင်္ခါတာယ ဘတိယာ ဗြဟ္မစရိယဝါသသင်္ခါတံ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေန္တော တာယ ဘတိယာ ယာပနေ ဘဂဝတာ ဘရိယမာနော ဝိယ ဟောတီတိ ‘‘ဘတကော’’တိ ဝုတ္တော၊ တထာ အစ္ဆရာသမ္ဘောဂသင်္ခါတံ ဝိက္ကယံ အာဒါတဗ္ဗံ ကတွာ ဘဂဝတော အာဏတ္တိယံ တိဋ္ဌန္တော တေန ဝိက္ကယေန ဘဂဝတာ ဥပက္ကိတော ဝိယ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပက္ကိတကော’’တိ။

အဋ္ဋီယမာနောတိ ပီဠိယမာနော ဒုက္ခာပိယမာနော။ ဟရာယမာနောတိ လဇ္ဇမာနော။ ဇိဂုစ္ဆမာနောတိ ပါဋိကုလျတော ဒဟန္တော။ ဧကောတိ အသဟာယော။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝတ္ထုကာမေဟိ ကိလေသကာမေဟိ စ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ဝူပကဋ္ဌော။ အပ္ပမတ္တောတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ သတိံ အဝိဇဟန္တော။ အာတာပီတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယာတာပေန အာတာပဝါ၊ အာတာပေတိ ကိလေသေတိ အာတာပေါ၊ ဝီရိယံ။ ပဟိတတ္တောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပေသိတတ္တော ဝိဿဋ္ဌအတ္တဘာဝေါ၊ နိဗ္ဗာနေ ဝါ ပေသိတစိတ္တော။ န စိရဿေဝါတိ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္ဘတော န စိရေနေဝ။ ယဿတ္ထာယာတိ ယဿ အတ္ထာယ။ ကုလပုတ္တာတိ ဒုဝိဓာ ကုလပုတ္တာ ဇာတိကုလပုတ္တာ စ အာစာရကုလပုတ္တာ စ၊ အယံ ပန ဥဘယထာပိ ကုလပုတ္တော။ သမ္မဒေဝါတိ ဟေတုနာ စ ကာရဏေန စ။ အဂါရသ္မာတိ ဃရတော။ အနဂါရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။ ကသိဝဏိဇ္ဇာဒိကမ္မဉှိ အဂါရဿ ဟိတန္တိ အဂါရိယံ နာမ၊ တံ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနဂါရိယာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရဟတ္တဖလံ။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ဣဓ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနာယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ အပရပ္ပစ္စယေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသီတိ ပါပုဏိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝါ ဝိဟာသိ။ ဧဝံ ဝိဟရန္တောဝ ခီဏာ ဇာတိ…ပေ… အဗ္ဘညာသီတိ။ ဣမိနာ အဿ ပစ္စဝေက္ခဏဘူမိ ဒဿိတာ။

တတ္ထ ခီဏာ ဇာတီတိ န တာဝဿ အတီတာ ဇာတိ ခီဏာ ပုဗ္ဗေဝ ခီဏတ္တာ၊ န အနာဂတာ အနာဂတတ္တာ ဧဝ၊ န ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ မဂ္ဂဿ ပန အဘာဝိတတ္တာ ယာ ဧကစတုပဉ္စဝေါကာရဘဝေသု ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓပ္ပဘေဒါ ဇာတိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သာ မဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပဇ္ဇနေန ခီဏာ။ တံ သော မဂ္ဂဘာဝနာယ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကိလေသာဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကမ္မံ အာယတိံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ဟောတီတိ ဇာနနေန အဗ္ဘညာသိ။ ဝုသိတန္တိ ဝုတ္ထံ ပရိဝုတ္ထံ ကတံ စရိတံ၊ နိဋ္ဌာပိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကေန ဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ သေက္ခာ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ဝုတ္ထဝါသော၊ တသ္မာ သော အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိ။ ကတံ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဝသေန သောဠသဝိဓမ္ပိ ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပိတံ။ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာဒယော ဟိ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တိ နာမ၊ ခီဏာသဝေါ ကတကရဏီယော၊ တသ္မာ သော အတ္တနော ကရဏီယံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ‘‘ကတံ ကရဏီယ’’န္တိ အဗ္ဘညာသိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ‘‘ဣဒါနိ ပုန ဣတ္ထဘာဝါယ ဧဝံ သောဠသကိစ္စဘာဝါယ ကိလေသက္ခယာယ ဝါ မဂ္ဂဘာဝနာယ ကိစ္စံ မေ နတ္ထီ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထဘာဝတော ဣမသ္မာ ဧဝံပကာရာ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓသန္တာနာ အပရံ ခန္ဓသန္တာနံ မယှံ နတ္ထိ၊ ဣမေ ပန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ ဝိယ ရုက္ခာ၊ တေ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿန္တိ၊ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂမိဿန္တီ’’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရောတိ ဧကော။ အရဟတန္တိ ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟန္တာနံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော မဟာသာဝကော အဟောသီတိ အတ္ထော။

အညတရာ ဒေဝတာတိ အဓိဂတမဂ္ဂါ ဧကာ ဗြဟ္မဒေဝတာ။ သာ ဟိ သယံ အသေက္ခတ္တာ အသေက္ခဝိသယံ အဗ္ဘညာသိ။ သေက္ခာ ဟိ တံ တံ သေက္ခဝိသယံ၊ ပုထုဇ္ဇနာ စ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဝိသယမေဝ ဇာနန္တိ။ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာ၊ မဇ္ဈိမယာမေတိ အတ္ထော။ အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ အတိဥတ္တမဝဏ္ဏာ။ ကေဝလကပ္ပန္တိ အနဝသေသေန သမန္တတော။ ဩဘာသေတွာတိ အတ္တနော ပဘာယ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဇေတဝနံ ဧကောဘာသံ ကတွာ။ တေနုပသင်္ကမီတိ အာယသ္မတော နန္ဒဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဝိဒိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ‘‘တံ ဘဂဝတော ပဋိဝေဒေဿာမီ’’တိ ဥပသင်္ကမိ။

အာသဝါနံ ခယာတိ ဧတ္ထ အာသဝန္တီတိ အာသဝါ၊ စက္ခုဒွါရာဒီဟိ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အာဂေါတြဘုံ အာဘဝဂ္ဂံ ဝါ သဝန္တီတိ အာသဝါ၊ ဧတေ ဓမ္မေ ဧတဉ္စ ဩကာသံ အန္တော ကရိတွာ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန မဒိရာဒိအာသဝါ ဝိယာတိ အာသဝါ။ ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယာ’’တိအာဒိဝစနေဟိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁) နေသံ စိရပါရိဝါသိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ အာယတံ သံသာရဒုက္ခံ သဝန္တိ ပသဝန္တီတိပိ၊ အာသဝါ။ ပုရိမော စေတ္ထ အတ္ထော ကိလေသေသု ယုဇ္ဇတိ၊ ပစ္ဆိမော ကမ္မေပိ။ န ကေဝလဉ္စ ကမ္မကိလေသာ ဧဝ အာသဝါ၊ အထ ခေါ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါပိ။ တထာ ဟိ ‘‘နာဟံ၊ စုန္ဒ ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံယေဝ အာသဝါနံ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေမီ’’တိ ဧတ္ထ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၂) ဝိဝါဒမူလဘူတာ ကိလေသာ အာသဝါတိ အာဂတာ။

‘‘ယေန ဒေဝူပပတျဿ၊ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဝိဟင်္ဂမော၊

ယက္ခတ္တံ ယေန ဂစ္ဆေယျ၊ မနုဿတ္တဉ္စ အဗ္ဗဇေ၊

တေ မယှံ အာသဝါ ခီဏာ၊ ဝိဒ္ဓသ္တာ ဝိနလီကတာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၃၆) –

ဧတ္ထ တေဘူမိကံ ကမ္မံ အဝသေသာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ အာသဝါတိ အာဂတာ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ၊ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ပရူပဃာတဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဘူတာ စ နာနပ္ပကာရာ ဥပဒ္ဒဝါ။

တေ ပနေတေ အာသဝါ ဝိနယေ – ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အာသဝါနံ သံဝရာယ သမ္ပရာယိကာနံ အာသဝါနံ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (ပါရာ။ ၃၉) ဒွိဓာ အာဂတာ။ သဠာယတနေ ‘‘တယောမေ၊ အာဝုသော၊ အာသဝါ – ကာမာသဝေါ၊ ဘဝါသဝေါ၊ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၅) တိဓာ အာဂတာ၊ တထာ အညေသု စ သုတ္တန္တေသု။ အဘိဓမ္မေ တေယေဝ ဒိဋ္ဌာသဝေန သဒ္ဓိံ စတုဓာ အာဂတာ။ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယေ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ နိရယဂါမိနိယာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၆။၆၃) ပဉ္စဓာ အာဂတာ။ ဆက္ကနိပါတေ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာသဝါ သံဝရာယ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဆဓာ အာဂတာ။ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေ (မ။ နိ။ ၁။၂၂) တေယေဝ ဒဿနပဟာတဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တဓာ အာဂတာ။ ဣဓ ပန အဘိဓမ္မနယေန စတ္တာရော အာသဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခယာတိ ဧတ္ထ ပန ‘‘ယော အာသဝါနံ ခယော ဘေဒေါ ပရိဘေဒေါ’’တိအာဒီသု အာသဝါနံ သရသဘေဒေါ အာသဝက္ခယောတိ ဝုတ္တော။ ‘‘ဇာနတော အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဿတော အာသဝါနံ ခယံ ဝဒါမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅) အာသဝါနံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒေါ အာသဝက္ခယောတိ ဝုတ္တော။

‘‘သေက္ခဿ သိက္ခမာနဿ၊ ဥဇုမဂ္ဂါနုသာရိနော၊

ခယသ္မိံ ပဌမံ ဉာဏံ၊ တတော အညာ အနန္တရာ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၆၂) –

အာဒီသု မဂ္ဂေါ အာသဝက္ခယောတိ ဝုတ္တော။ ‘‘အာသဝါနံ ခယာ သမဏော ဟောတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၃၈) ဖလံ။

‘‘ပရဝဇ္ဇာနုပဿိဿ၊ နိစ္စံ ဥဇ္ဈာနသညိနော၊

အာသဝါ တဿ ဝဍ္ဎန္တိ၊ အာရာ သော အာသဝက္ခယာ’’တိ။ –

အာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၅၃) နိဗ္ဗာနံ။ ဣဓ ပန အာသဝါနံ အစ္စန္တခယော အနုပ္ပာဒေါ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ‘‘အာသဝါနံ ခယော’’တိ ဝုတ္တော။

အနာသဝန္တိ ပဋိပဿဒ္ဓိဝသေန သဗ္ဗသော ပဟီနာသဝံ။ စေတောဝိမုတ္တိန္တိ အရဟတ္တဖလသမာဓိံ။ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ အရဟတ္တဖလပညံ။ ဥဘယဝစနံ မဂ္ဂေ ဝိယ ဖလေပိ သမထဝိပဿနာနံ ယုဂနန္ဓဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဉာဏန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒေဝတာယ ဝစနသမနန္တရမေဝ ‘‘ကထံ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘နန္ဒေန အရဟတ္တံ သစ္ဆိကတ’’န္တိ။ သော ဟိ အာယသ္မာ သဟာယဘိက္ခူဟိ တထာ ဥပ္ပဏ္ဍိယမာနော ‘‘ဘာရိယံ ဝတ မယာ ကတံ၊ ယောဟံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတွာ အစ္ဆရာနံ ပဋိလာဘာယ သတ္ထာရံ ပါဋိဘောဂံ အကာသိ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ ဘဂဝန္တံ ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ မောစေယျ’’န္တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ သတ္ထု အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ နန္ဒော…ပေ… ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ’’တိ။ တတ္ထ ပဋိဿဝါတိ ပါဋိဘောဂပ္ပဋိဿဝါ၊ ‘‘အစ္ဆရာနံ ပဋိလာဘာယ အဟံ ပဋိဘူတော’’တိ ပဋိညာယ။

အထဿ ဘဂဝါ ‘‘ယသ္မာ တယာ အညာ အာရာဓိတာတိ ဉာတမေတံ မယာ၊ ဒေဝတာပိ မေ အာရောစေသိ၊ တသ္မာ နာဟံ ပဋိဿဝါ ဣဒါနိ မောစေတဗ္ဗော အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာဝ မောစိတတ္တာ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဒေဝ ခေါ တေ နန္ဒာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယဒေဝါတိ ယဒါ ဧဝ။ တေတိ တဝ။ မုတ္တောတိ ပမုတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မိံယေဝ ကာလေ အာသဝေဟိ တဝ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊ အထ အနန္တရမေဝါဟံ တတော ပါဋိဘောဂတော မုတ္တောတိ။

သောပိ အာယသ္မာ ဝိပဿနာကာလေယေဝ ‘‘ယဒေဝါဟံ ဣန္ဒြိယာသံဝရံ နိဿာယ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တော၊ တမေဝ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒြိယသံဝရေ ဥက္ကဋ္ဌပဋိပဒမ္ပိ အဂမာသိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သစေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ အာလောကယတော န အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျု’န္တိ၊ ဣတိဟ တတ္ထ သမ္ပဇာနော ဟောတိ။

‘‘သစေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒဿ ပစ္ဆိမာ…ပေ… ဥတ္တရာ… ဒက္ခိဏာ… ဥဒ္ဓံ… အဓော… အနုဒိသာ အာလောကေတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ နန္ဒော အနုဒိသံ အာလောကေတိ ‘ဧဝံ မေ…ပေ… သမ္ပဇာနော ဟောတီ’’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၉)။

တေနေဝ တံ အာယသ္မန္တံ သတ္ထာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ ယဒိဒံ နန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၃၀) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော နန္ဒဿ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ သုခါဒီသု တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ တဒတ္ထဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ နိတ္တိဏ္ဏော ပင်္ကောတိ ယေန အရိယပုဂ္ဂလေန အရိယမဂ္ဂသေတုနာ သဗ္ဗော ဒိဋ္ဌိပင်္ကော သံသာရပင်္ကော ဧဝ ဝါ နိဗ္ဗာနပါရဂမနေန တိဏ္ဏော။ မဒ္ဒိတော ကာမကဏ္ဍကောတိ ယေန သတ္တာနံ ဝိဇ္ဈနတော။ ‘‘ကာမကဏ္ဍကော’’တိ လဒ္ဓနာမော သဗ္ဗော ကိလေသကာမော သဗ္ဗော ကာမဝိသူကော အဂ္ဂဉာဏဒဏ္ဍေန မဒ္ဒိတော ဘဂ္ဂေါ အနဝသေသတော မထိတော။ မောဟက္ခယံ အနုပ္ပတ္တောတိ ဧဝံဘူတော စ ဒုက္ခာဒိဝိသယဿ သဗ္ဗဿ သမ္မောဟဿ ခေပနေန မောဟက္ခယံ ပတ္တော၊ အရဟတ္တဖလံ နိဗ္ဗာနဉ္စ အနုပ္ပတ္တော။ သုခဒုက္ခေသု န ဝေဓတီ သ ဘိက္ခူတိ သော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု ဣဋ္ဌာရမ္မဏသမာယောဂတော ဥပ္ပန္နေသု သုခေသု အနိဋ္ဌာရမ္မဏသမာယောဂတော ဥပ္ပန္နေသု ဒုက္ခေသု စ န ဝေဓတိ န ကမ္ပတိ၊ တံ နိမိတ္တံ စိတ္တဝိကာရံ နာပဇ္ဇတိ။ ‘‘သုခဒုက္ခေသူ’’တိ စ ဒေသနာမတ္တံ၊ သဗ္ဗေသုပိ လောကဓမ္မေသု န ဝေဓတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ယသောဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ တတိယေ ယသောဇပ္ပမုခါနီတိ ဧတ္ထ ယသောဇောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ၊ တံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဝိစရဏတော စ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ ‘‘ယသောဇပ္ပမုခါနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။

တေသံ အယံ ပုဗ္ဗယောဂေါ – အတီတေ ကိရ ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ အညတရော ဘိက္ခု အာရညကော အရညေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ကတပဏ္ဏကုဋိယံ ဝိဟရတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပဉ္စသတာ စောရာ ဂါမဃာတကာဒီနိ ကတွာ စောရိကာယ ဇီဝန္တာ စောရကမ္မံ ကတွာ ဇနပဒမနုဿေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ပလာယမာနာ အရညံ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ကိဉ္စိ ဂဟဏံ ဝါ ပဋိသရဏံ ဝါ အပဿန္တာ အဝိဒူရေ တံ ဘိက္ခုံ ပါသာဏေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ပဋိသရဏံ ဟောထာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရော ‘‘တုမှာကံ သီလသဒိသံ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ ပဉ္စ သီလာနိ သမာဒိယထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သီလာနိ သမာဒိယိံသု။ ထေရော ‘‘တုမှေ ဣဒါနိ သီလေသု ပတိဋ္ဌိတာ၊ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဝိနာသယန္တေသုပိ မာ မနံ ပဒေါသယိတ္ထာ’’တိ ကကစူပမဝိဓိံ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၂ အာဒယော) အာစိက္ခိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ အထ တေ ဇာနပဒါ တံ သမ္ပတ္တာ ဣတော စိတော စ ဂဝေသန္တာ တေ စောရေ ဒိသွာ သဗ္ဗေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသုံ။ တေ တေသု မနောပဒေါသမတ္တမ္ပိ အကတွာ အက္ခဏ္ဍသီလာ ကာလံ ကတွာ ကာမာဝစရဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသု ဇေဋ္ဌစောရော ဇေဋ္ဌဒေဝပုတ္တော အဟောသိ၊ ဣတရေ တဿေဝ ပရိဝါရာ။

တေ အပရာပရံ သံသရန္တာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ခေပေတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ဇေဋ္ဌဒေဝပုတ္တော သာဝတ္ထိနဂရဒွါရေ ကေဝဋ္ဋဂါမေ ပဉ္စသတကုလဂါမဇေဋ္ဌကဿ ကေဝဋ္ဋဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ယသောဇောတိဿ နာမံ အကံသု။ ဣတရေပိ အဝသေသကေဝဋ္ဋာနံ ပုတ္တာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ ပုဗ္ဗသန္နိဝါသေန သဗ္ဗေပိ သဟာယကာ ဟုတွာ သဟပံသုကီဠိတံ ကီဠန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တာ အဟေသုံ၊ ယသောဇော တေသံ အဂ္ဂေါ အဟောသိ။ တေ သဗ္ဗေဝ ဧကတော ဟုတွာ ဇာလာနိ ဂဟေတွာ နဒိတဠာကာဒီသု မစ္ဆေ ဗန္ဓန္တာ ဝိစရန္တိ။

အထေကဒိဝသံ အစိရဝတိယာ နဒိယာ ဇာလေ ခိတ္တေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မစ္ဆော အန္တောဇာလေ ပါဝိသိ။ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေပိ ကေဝဋ္ဋာ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တာ မစ္ဆေ ဗန္ဓန္တာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မစ္ဆံ ဗန္ဓိံသူ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အဟေသုံ။ အထ တေ ပဉ္စသတာပိ သဟာယကာ မစ္ဆံ နာဝါယ ပက္ခိပိတွာ နာဝံ ဥက္ခိပိတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဘဂဝါ ဧတဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏကာရဏံ ဇာနိဿတီ’’တိ မစ္ဆံ ဂါဟာပေတွာ ဘဂဝတော ဒဿေသိ။ သတ္ထာ ‘‘အယံ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မိစ္ဆာ ပဋိပဇ္ဇန္တော သာသနံ ဩသက္ကာပေတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ နိရယေ ပစ္စိတွာ တတော စုတော အစိရဝတိယံ မစ္ဆော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဝတွာ တဿ မာတုဘဂိနီနဉ္စ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ၊ တဿ ဘာတိကတ္ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝဉ္စ တေနေဝ ကထာပေတွာ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ကပိလသုတ္တံ ဒေသေသိ။

သတ္ထု ဒေသနံ သုတွာ တေ ပဉ္စသတာ ကေဝဋ္ဋပုတ္တာ သံဝေဂဇာတာ ဟုတွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ ဥပသမ္ပန္နာ ဟုတွာ ဝိဝေကဝါသံ ဝသန္တာ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ယသောဇပ္ပမုခါနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ တေဓာတိ တေ ဣဓ။ နေဝါသိကေဟီတိ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသမာနေဟိ။ ပဋိသမ္မောဒမာနာတိ နေဝါသိကဘိက္ခူဟိ ‘‘ကစ္စာဝုသော၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ ပဋိသန္ထာရဝသေန သမ္မောဒနာယ ကတာယ ‘‘အာမာဝုသော၊ ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ ၊ ပုန သမ္မောဒမာနာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သမပ္ပဝတ္တမောဒါ။ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အတ္တနော စ ပါပုဏကာနိ သေနာသနာနိ ပုစ္ဆိတွာ တေဟိ နေဝါသိကေဟိ တေသံ ‘‘ဣဒံ တုမှာကံ အာစရိယာနံ၊ ဣဒံ တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယာနံ၊ ဣဒံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ သေနာသနာနိ သံဝိဓာပေတွာ အတ္တနာ စ တတ္ထ ဂန္တွာ၊ ဒွါရကဝါဋာနိ ဝိဝရိတွာ၊ မဉ္စပီဌကဋသာရကာဒီနိ နီဟရိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ယထာဌာနံ ဌပနာဒိဝသေန ပညာပေန္တာ စ။

ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာတိ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ မေ ပတ္တံ ဌပေထ၊ ဣဒံ စီဝရံ၊ ဣဒံ ထာလကံ၊ ဣဒံ ဥဒကတုမ္ဗံ၊ ဣဒံ မေ ကတ္တရယဋ္ဌိ’’န္တိ ဧဝံ သမဏပရိက္ခာရံ သံဂေါပယမာနာ။ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါတိ ဥဒ္ဓံ ဂတဋ္ဌေန ဥစ္စော သဒ္ဒေါ ယေသန္တေ ဥစ္စာသဒ္ဒါ အကာရဿ အာကာရံ ကတွာ။ သမန္တတော ပတ္ထဋဋ္ဌေန မဟန္တော သဒ္ဒေါ ယေသန္တေ မဟာသဒ္ဒါ။ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေတိ ကေဝဋ္ဋာ ဝိယ မစ္ဆဝိလုမ္ပနေ။ ယထာ နာမ ကေဝဋ္ဋာ ဥဒကေ ဝဋ္ဋနတော မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပဝတ္တနတော ‘‘ကေဝဋ္ဋာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ မစ္ဆဗန္ဓာ မစ္ဆဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဇလေ ဇာလံ ပက္ခိပိတွာ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န ပဝိဋ္ဌော၊ ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိအာဒိနာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ ဟောန္တိ။ ယထာ စ တေ မစ္ဆပစ္ဆိအာဒီနိ ဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနေ ဂန္တွာ ‘‘မယှံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေထ၊ မယှံ ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေထ၊ အမုကဿ ဒိန္နော မဟန္တော၊ မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝိလုမ္ပမာနေ တေသံ ပဋိသေဓနာဒိဝသေန ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ စ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေတေ ဘိက္ခူတိ ဒဿေတိ။ တေတေတိ တေ ဧတေ။ ကိံနူတိ ကိဿ နု၊ ကိမတ္ထံ နူတိ အတ္ထော။ တေမေတိ တေ ဣမေ။ ပဏာမေမီတိ နီဟရာမိ။ ဝေါတိ တုမှေ။ န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ တုမှေဟိ မယှံ သန္တိကေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ယေ တုမှေ မာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောထ၊ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝသန္တာ ကိံ နာမ သာရုပ္ပံ ကရိဿထ၊ တုမှာဒိသာနံ မမ သန္တိကေ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ ဧဝံ ပဏာမိတေသု စ ဘဂဝတာ တေသု ဧကဘိက္ခုပိ ‘‘ဘဂဝါ တုမှေ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန အမှေ ပဏာမေထာ’’တိ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ပဋိဝစနံ အဝတွာ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိံသု။ ဧဝံ ပန တေသံ အဟောသိ ‘‘မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမ၊ ဓမ္မံ သောဿာမ၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဝသိဿာမာတိ အာဂတာ၊ ဧဝရူပဿ ပန ဂရုနော သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ မဟာသဒ္ဒံ ကရိမှာ၊ အမှာကမေဝ ဒေါသောယံ၊ ပဏာမိတမှာ တတော၊ န လဒ္ဓံ သတ္ထု သန္တိကေ ဝတ္ထုံ၊ သမန္တပါသာဒိကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ဩလောကေတုံ၊ မဓုရဿရေန ဒေသိတံ ဓမ္မံ သောတု’’န္တိ။ တေ ဗလဝဒေါမနဿဇာတာ ဟုတွာ ပက္ကမိံသု။

သံသာမေတွာတိ သုဂုတ္တံ ကတွာ။ ဝဇ္ဇီတိ ဧဝံနာမကော ဇနပဒေါ၊ ဝဇ္ဇီ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီဝသေန ‘‘ဝဇ္ဇီ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝဇ္ဇီသူ’’တိ။ ဝဂ္ဂုမုဒါတိ ဧဝံနာမ လောကဿ ပုညသမ္မတာ ဧကာ နဒီ။ ‘‘ဝဂ္ဂမုဒါ’’တိပိ ပါဌော။ အတ္ထကာမေနာတိ ကိဉ္စိ ပယောဇနံ အနပေက္ခိတွာ အတ္ထမေဝ ဣစ္ဆန္တေန။ ဟိတေသိနာတိ အတ္ထံ ဣစ္ဆန္တေန၊ ‘‘ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဝဋ္ဋဒုက္ခာ ပရိမုစ္စေယျု’’န္တိ တဿ အတ္ထသင်္ခါတဿ အတ္ထဿ ဝါ ဟေတုဘူတဿ ဟိတဿ ဧသနသီလေန။ တတော ဧဝ အတ္တနော သရီရခေဒံ အဂဏေတွာ ဒူရေပိ ဝေနေယျသန္တိကံ ဂန္တွာ အနုကမ္ပနတော အနုကမ္ပကေန။ တမေဝ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ မယံ ပဏာမိတာ၊ န အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စာဒိပစ္စာသီသာယ။ ယသ္မာ ဓမ္မဂရုနော ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သမ္မာပဋိပတ္တိယာဝ ပူဇေတဗ္ဗာ၊ ယေ ဥစ္စာသဒ္ဒကရဏမတ္တေပိ ပဏာမေန္တိ၊ တသ္မာ ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ တထာ ဝိဟာရံ ကပ္ပေမ သဗ္ဗတ္ထ သတိသမ္ပဇညယောဂေန အပဏ္ဏကပ္ပဋိပဒံ ပူရေန္တာ ယထာဂဟိတကမ္မဋ္ဌာနံ မတ္ထကံ ပါပေန္တာ စတုဣရိယာပထဝိဟာရံ ကပ္ပေမ ဝိဟရာမ။ ယထာ နော ဝိဟရတန္တိ ယထာ အမှေသု ဝိဟရန္တေသု၊ ဘဂဝါ အတ္တမနော အဿ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပူဇာယ အာရာဓိတော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

တေနေဝန္တရဝဿေနာတိ တသ္မိံယေဝ အန္တရဝဿေ မဟာပဝါရဏံ အနတိက္ကမိတွာဝ။ သဗ္ဗေဝ တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆာကံသူတိ သဗ္ဗေယေဝ တေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာ တိဿော ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထက္ခန္ဓပ္ပဋိစ္ဆာဒကမောဟက္ခန္ဓာဒီနံ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ အတ္တပစ္စက္ခာ အကံသု။ လောကိယာဘိညာသု ဣမာယေဝ ဒွေ အဘိညာ အာသဝက္ခယဉာဏဿ ဗဟူပကာရာ၊ န တထာ ဒိဗ္ဗသောတစေတောပရိယဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာနီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝိဇ္ဇတ္တယမေဝေတ္ထ တေသံ ဘိက္ခူနံ အဓိဂမဒဿနဝသေန ဥဒ္ဓဋံ။ တထာ ဟိ ဝေရဉ္ဇသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၈။၁၁) ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇဗြာဟ္မဏဿ အတ္တနော အဓိဂမံ ဒဿေန္တော ဝိဇ္ဇတ္တယမေဝ ဒေသေသိ၊ န ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာဒီနံ အဘာဝတော။ ဧဝံ တေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ဝိဇ္ဇမာနာနိပိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏာဒီနိ န ဥဒ္ဓဋာနိ။ ဆဠဘိညာ ဟိ တေ ဘိက္ခူ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘ဝဂ္ဂုမုဒါယ နဒိယာ တီရေ အန္တရဟိတာ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ ဘဂဝတော သမ္မုခေ ပါတုရဟေသု’’န္တိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိဝဠဉ္ဇနံ ဝက္ခတိ။

ယထာဘိရန္တန္တိ ယထာဘိရတိံ ယထာဇ္ဈာသယံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဆာယူဒကဝိပတ္တိံ ဝါ အဖာသုကသေနာသနံ ဝါ မနုဿာနံ အဿဒ္ဓါဒိဘာဝံ ဝါ အာဂမ္မ အနဘိရတိ နာမ နတ္ထိ၊ တေသံ သမ္ပတ္တိယာ ‘‘ဖာသုံ ဝိဟရာမာ’’တိ စိရဝိဟာရောပိ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန ဘဂဝတိ ဝိဟရန္တေ မနုဿာ သရဏေသု ဝါ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ သီလာနိ ဝါ သမာဒိယန္တိ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနိ ဝါ ပါပုဏန္တိ၊ သတ္ထာ တာသု သမ္ပတ္တီသု တေသံ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝသတိ၊ တဒဘာဝေ ပက္ကမတိ။ တဒါ ဟိ သာဝတ္ထိယံ ကတ္တဗ္ဗဗုဒ္ဓကိစ္စံ နာဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ဝေသာလီ တေန စာရိကံ ပက္ကာမီ’’တိ။

စာရိကံ စရမာနောတိ အဒ္ဓါနဂမနံ ဂစ္ဆန္တော။ စာရိကာ စ နာမေသာ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ တုရိတစာရိကာ အတုရိတစာရိကာတိ။ တတ္ထ ဒူရေပိ ဗောဓနေယျပုဂ္ဂလံ ဒိသွာ တဿ ဗောဓနတ္ထံ သဟသာ ဂမနံ တုရိတစာရိကာ နာမ၊ သာ မဟာကဿပပစ္စုဂ္ဂမနာဒီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယာ ပန ဂါမနိဂမရာဇဓာနီပဋိပါဋိယာ ဒေဝသိကံ ယောဇနဒ္ဓယောဇနဝသေန ပိဏ္ဍပါတစရိယာဒီဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အယံ အတုရိတစာရိကာ နာမ၊ အယမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တဒဝသရီတိ တေန အဝသရိ၊ တံ ဝါ အဝသရိ၊ တတ္ထ အဝသရိ ၊ ပါဝိသီတိ အတ္ထော။

တတြာတိ တဿံ။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဝေသာလိယန္တိ တိက္ခတ္တုံ ဝိသာလီဘူတတ္တာ ‘‘ဝေသာလီ’’တိ လဒ္ဓနာမေ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ နဂရေ။ မဟာဝနေတိ မဟာဝနံ နာမ သယံဇာတံ အရောပိမံ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနံ။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တာ ပန မဟာဝနံ ဟိမဝန္တေန သဟ ဧကာဗဒ္ဓံ အပရိစ္ဆေဒံ ဟုတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ ဌိတံ။ ဣဒံ တာဒိသံ န ဟောတိ၊ သပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ ဝနန္တိ မဟာဝနံ။ ကူဋာဂါရသာလာယန္တိ တသ္မိံ မဟာဝနေ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ကတေ အာရာမေ ကူဋာဂါရံ အန္တော ကတွာ ဟံသဝဋ္ဋကစ္ဆန္နေန ကတာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိ ကူဋာဂါရသာလာ နာမ ၊ တဿံ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာနန္တိ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရဝါသီနံ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ မနသိ ကရိတွာတိ အတ္တနော စိတ္တေန တေသံ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ မနသိ ကရိတွာ၊ စေတောပရိယဉာဏေန ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ တေဟိ အဓိဂတဝိသေသံ ဇာနိတွာတိ အတ္ထော။

အာလောကဇာတာဝိယာတိ သဉ္ဇာတာလောကာ ဝိယ။ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ၊ စန္ဒသဟဿသူရိယသဟဿေဟိ ဩဘာသိတာ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ တေ ယသောဇပ္ပမုခါ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ သဗ္ဗသော အဝိဇ္ဇန္ဓကာရဝိဓမနေန အာလောကဘူတာ ဩဘာသဘူတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ တေဟိ ဌိတဒိသာယ ‘‘အာလောကဇာတာ ဝိယ မေ၊ အာနန္ဒ၊ ဧသာ ဒိသာ’’တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏဘဏနာပဒေသေန တေ ဘိက္ခူ ပသံသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဿံ ဒိသာယံ ဝဂ္ဂုမုဒါတီရိယာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ အပ္ပဋိကူလာတိ န ပဋိကူလာ၊ မနာပါ မနောဟရာတိ အတ္ထော။ ယသ္မိဉှိ ပဒေသေ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ မဟေသိနော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ကိဉ္စာပိ ဥက္ကူလဝိကူလဝိသမဒုဂ္ဂါကာရံ၊ အထ ခေါ မနုညံ ရမဏီယမေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၈)၊

ပဟိဏေယျာသီတိ ပေသေယျာသိ။ သတ္ထာ အာယသ္မန္တာနံ ဒဿနကာမောတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ပဟေဏာကာရဒဿနံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ယဒတ္ထံ တေ ဘိက္ခူ ပဏာမေသိ၊ တမတ္ထံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဒိသွာ အာရဒ္ဓစိတ္တော တေသံ ဒဿနကာမတံ ထေရဿ အာရောစေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘အဟံ ဣမေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒကရဏေ ပဏာမေဿာမိ၊ အထ တေ ဘဒြော အဿာဇာနီယော ဝိယ ကသာဘိဃာတေန၊ တေန စောဒိတာ သံဝေဂပ္ပတ္တာ မမာရာဓနတ္ထံ အရညံ ပဝိသိတွာ ဃဋေန္တာ ဝါယမန္တာ ခိပ္ပမေဝ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရိဿန္တီ’’တိ။ ဣဒါနိ တေ အဂ္ဂဖလပ္ပတ္တေ ဒိသွာ တာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ အာရာဓိတစိတ္တော တေသံ ဒဿနကာမော ဟုတွာ ဧဝံ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကံ အာဏာပေသိ။

သော ဘိက္ခူတိ အာနန္ဒတ္ထေရေန တထာ အာဏတ္တော ဆဠဘိညော ဧကော ဘိက္ခု။ ပမုခေတိ သမ္မုခေ။ အာနေဉ္ဇသမာဓိနာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကေန အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ၊ ‘‘အရူပဇ္ဈာနပါဒကေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘အာနေဉ္ဇေန သမာဓိနာ’’တိပိ ပါဌော။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ ဇာနန္တော ပဋိသန္ထာရံ အကတွာ သမာပတ္တိံယေဝ သမာပဇ္ဇိ? တေသံ အတ္တနာ သမာပန္နသမာပတ္တိံ ဇာနိတွာ သမာပဇ္ဇနတ္ထံ၊ တေသံ ပုဗ္ဗေ ပဏာမိတာနံ ဣဒါနိ အတ္တနာ သမာနသမ္ဘောဂဒဿနတ္ထံ၊ အာနုဘာဝဒီပနတ္ထံ၊ ဝိနာ ဝစီဘေဒေန အညဗျာကရဏဒီပနတ္ထဉ္စ။ အပရေ ပနာဟု ‘‘ပုဗ္ဗေ ပဏာမိတာနံ ဣဒါနိ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတာနံ အနုတ္တရသုခုပ္ပာဒနေန အနညသာဓာရဏပဋိသန္ထာရကရဏတ္ထ’’န္တိ။ တေပိ အာယသ္မန္တော ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ တံယေဝ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကတမေန နု ခေါ ဘဂဝါ ဝိဟာရေန ဧတရဟိ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ။

ဧတ္ထ စ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ကောသဇ္ဇာဒီနံ ပါရိပန္တိကဓမ္မာနံ သုဝိဒူရဘာဝတော ဣဒ္ဓိယာ မူလဘူတေဟိ အနောဏမနာဒီဟိ သောဠသဟိ ဝေါဒါနဓမ္မေဟိ သမန္နာဂမနတော အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တံ သယံ အနိဉ္ဇနဋ္ဌေန အာနေဉ္ဇန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အနောဏတံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနုဏ္ဏတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနဘိရတံ စိတ္တံ ရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနပနတံ စိတ္တံ ဗျာပါဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အနိဿိတံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌိယာ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓံ စိတ္တံ ဆန္ဒရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိပ္ပမုတ္တံ စိတ္တံ ကာမရာဂေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိသံယုတ္တံ စိတ္တံ ကိလေသေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝိမရိယာဒိကတံ စိတ္တံ ကိလေသမရိယာဒါယ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ နာနတ္တကိလေသေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သဒ္ဓါယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အဿဒ္ဓိယေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဝီရိယေန ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သတိယာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ပမာဒေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ သမာဓိနာ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ပညာယ ပရိဂ္ဂဟိတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇာယ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇံ။ ဩဘာသဂတံ စိတ္တံ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတီတိ အာနေဉ္ဇ’’န္တိ။

ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ စ ရူပဝိရာဂဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တိတံ၊ အာရမ္မဏဝိဘာဂေန စတုဗ္ဗိဓံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနန္တိ ဧတေသံ ပဉ္စန္နံ ဈာနာနံ အာနေဉ္ဇဝေါဟာရော။ တေသံ ယံ ကိဉ္စိ ပါဒကံ ကတွာ သမာပန္နာ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ အာနေဉ္ဇသမာဓီတိ ပေါရာဏာ။

အဘိက္ကန္တာယာတိ အတီတာယ။ နိက္ခန္တေတိ နိဂ္ဂတေ၊ အပဂတေတိ အတ္ထော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ဘဂဝါ အရိယေန တုဏှီဘာဝေန တုဏှီ အဟောသိ။ ဥဒ္ဓသ္တေ အရုဏေတိ ဥဂ္ဂတေ အရုဏေ၊ အရုဏော နာမ ပုရတ္ထိမဒိသာယ သူရိယောဒယတော ပုရေတရမေဝ ဥဋ္ဌိတောဘာသော။ နန္ဒိမုခိယာတိ ရတ္တိယာ အရုဏဿ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဧဝ အရုဏပ္ပဘာယ သူရိယာလောကူပဇီဝိနော သတ္တေ နန္ဒာပနမုခိယာ ဝိယ ရတ္တိယာ ဇာတာယ၊ ဝိဘာယမာနာယာတိ အတ္ထော။

တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ယထာပရိစ္ဆေဒံ တတော အာနေဉ္ဇသမာဓိတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာယ။ သစေ ခေါ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ဇာနေယျာသီတိ ဘဂဝါ ‘‘ဣမေ စ ဘိက္ခူ ဧတ္တကံ ကာလံ ဣမိနာ နာမ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တီ’’တိ၊ အာနန္ဒ၊ ယဒိ တွံ ဇာနေယျာသိ။ ဧတ္တကမ္ပိ တေ နပ္ပဋိဘာသေယျာတိ လောကိယပဋိသမ္မောဒနံ သန္ဓာယ ယဒိဒံ တေ ‘‘အဘိက္ကန္တာ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တီ’’တိအာဒိနာ တိက္ခတ္တုံ ပဋိဘာနံ ဥပဋ္ဌိတံ၊ တယိဒံ ဧတ္တကမ္ပိ တေ န ဥပဋ္ဌဟေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ သေက္ခော အသေက္ခံ သမာပတ္တိဝိဟာရံ န ဇာနာသိ၊ တသ္မာ မံ ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ လောကိယပဋိသမ္မောဒနံ ကာရေတုံ ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇိ။ အဟံ ပန ဣမေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ လောကုတ္တရပဋိသမ္မောဒနေနေဝ တိယာမရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိန္တိ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘အဟဉ္စ၊ အာနန္ဒ၊ ဣမာနိ စ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ သဗ္ဗေဝ အာနေဉ္ဇသမာဓိနာ နိသီဒိမှာ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္တနာ သမံ အာနေဉ္ဇသမာဓိသမာပဇ္ဇနသမတ္ထတာသင်္ခါတံ ဝသီဘာဝတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ တေသံ ဘိက္ခူနံ အနဝသေသရာဂါဒိပ္ပဟာနသံသိဒ္ဓိတာဒိသဘာဝဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ ဇိတော ကာမကဏ္ဍကောတိ ကုသလပက္ခဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ကဏ္ဍကဘူတော ကိလေသကာမော ယေန အရိယပုဂ္ဂလေန အနဝသေသံ ဇိတော ပဟီနော၊ ဧတေနဿ အနုနယာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဂါမကဏ္ဋကော’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ဂါမေ ကဏ္ဋကော ကဏ္ဋကဋ္ဌာနိယော သကလော ဝတ္ထုကာမော ယဿ ဇိတောတိ။ ဇယော စဿ တပ္ပဋိဗဒ္ဓဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တေန တေသံ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဝုတ္တော ဟောတိ ။ အက္ကောသော စ ဇိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝဓော စ ဗန္ဓနဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တေသု အက္ကောသဇယေန ဝစီဒုစ္စရိတာဘာဝေါ၊ ဣတရေန ကာယဒုစ္စရိတာဘာဝေါ ဒဿိတော။ တေန တံနိမိတ္တကဿ ဗျာပါဒဿ အနဝသေသပ္ပဟာနေန တတိယမဂ္ဂေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ အထ ဝါ အက္ကောသာဒိဇယဝစနေန တတိယမဂ္ဂေါ ဝုတ္တော ဟောတိ၊ အက္ကောသာဒီနံ အစ္စန္တခမနံ တတ္ထ ပကာသိတံ ဟောတိ၊ ဥဘယထာပိ နေသံ ဝိရောဓာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ပဗ္ဗတောဝိယ သော ဌိတော အနေဇောတိ ဧဇာ ဝုစ္စတိ စလနကိလေသပရိပန္ထော၊ ဧဇာဟေတူနံ အဝသေသကိလေသာနံ အဘာဝေန အနေဇော၊ အနေဇတ္တာယေဝ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ပရဝါဒဝါတေဟိ စ အကမ္ပနီယတ္တာ ဌိတော ဧကဂ္ဃနပဗ္ဗတသဒိသော။ သုခဒုက္ခေသု န ဝေဓတိ သ ဘိက္ခူတိ သော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု သုခဒုက္ခနိမိတ္တံ န ကမ္ပတီတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ဘဂဝါ တေသံ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အရဟတ္တာဓိဂမေန တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဧကပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄။ စတုတ္ထေ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ အာရမ္မဏာဘိမုခံ သတိံ ဌပယိတွာ မုခသမီပေ ကတွာ။ တထာ ဟိ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ –

‘‘အယံ သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ သုပဋ္ဌိတာ နာသိကဂ္ဂေ ဝါ မုခနိမိတ္တေ ဝါ၊ တေန ဝုစ္စတိ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၃၇)။

အထ ဝါ ‘‘ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော၊ မုခန္တိ နိယျာနဋ္ဌော၊ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော၊ တေန ဝုစ္စတိ ‘ပရိမုခံ သတိ’’’န္တိ။ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၄) ဝုတ္တနယေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ပရိဂ္ဂဟိတနိယျာနသတိံ ကတွာတိ။ နိယျာနန္တိ စ သတိယာ ဩဂါဟိတဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမော ပစ္ဆိမော စ အတ္ထော သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန၊ ဣတရော သမာပတ္တိယာ ပုဗ္ဗဘာဂသမန္နာဟာရဝသေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သတီတိ ဝါ သတိသီသေန ဈာနံ ဝုတ္တံ ‘‘ယေ ကာယဂတာသတိံ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၆၀၀) ဝိယ။ ကတမံ ပန တံ ဈာနန္တိ? ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သမာပန္နံ အရဟတ္တဖလဇ္ဈာနံ။ ကထံ ပနေတံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ? အာနေဉ္ဇသမာဓိယောဂေန ထေရဿ သဝိသေသံ နိစ္စလဘာဝံ ကေနစိ အကမ္ပနီယတဉ္စ ပဗ္ဗတောပမာယ ပကာသေန္တော ဘဂဝါ ဣမံ ဥဒါနံ အဘာသီတိ ဂါထာယ ဧဝ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ န စာယံ နိသဇ္ဇာ ထေရဿ သစ္စပ္ပဋိဝေဓာယ၊ အထ ခေါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယ။ ပုဗ္ဗေယေဝ ဟိ သူကရခတလေဏေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၁) အတ္တနော ဘာဂိနေယျဿ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဘဂဝတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ အယံ မဟာထေရော သစ္စပ္ပဋိဝေဓကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေသီတိ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ထေရဿ အာနေဉ္ဇသမာဓိယောဂေန တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ ကေနစိ အကမ္ပနီယတာသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယထာပိ ပဗ္ဗတော သေလောတိ ယထာ သိလာမယော ဧကဂ္ဃနသိလာပဗ္ဗတော၊ န ပံသုပဗ္ဗတော န မိဿကပဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ အစလော သုပ္ပတိဋ္ဌိတောတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတမူလော ပကတိဝါတေဟိ အစလော အကမ္ပနီယော ဟောတိ။ ဧဝံ မောဟက္ခယာ ဘိက္ခု၊ ပဗ္ဗတောဝ န ဝေဓတီတိ မောဟဿ အနဝသေသပ္ပဟာနာ မောဟမူလကတ္တာ စ သဗ္ဗာကုသလာနံ ပဟီနသဗ္ဗာကုသလော ဘိက္ခု၊ ယထာ သော ပဗ္ဗတော ပကတိဝါတေဟိ၊ ဧဝံ လောကဓမ္မေဟိ န ဝေဓတိ န ကမ္ပတိ။ မောဟက္ခယောတိ ဝါ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ မောဟက္ခယဿ ဟေတု နိဗ္ဗာနဿ အရဟတ္တဿ ဝါ အဓိဂတတ္တာ စတူသု အရိယသစ္စေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတော အသမာပန္နကာလေပိ ယထာဝုတ္တပဗ္ဗတော ဝိယ န ကေနစိ ဝေဓတိ၊ ပဂေဝ သမာပန္နကာလေတိ အဓိပ္ပာယော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ပဉ္စမေ ကာယဂတာယ သတိယာတိ ကာယာနုပဿနာဝသေန ကာယေ ဂတာယ ကာယာရမ္မဏာယ သတိယာ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ဣဒံ ကရဏဝစနံ ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ အဇ္ဈတ္တံ နာမ နိယကဇ္ဈတ္တံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ အတ္တသန္တာနေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယသ္မာ ကမ္မဋ္ဌာနဘူတော ကေသာဒိကော ဒွတ္တိံသကောဋ္ဌာသသမုဒါယော ဣဓ ကာယောတိ အဓိပ္ပေတော၊ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ပဒဿ ဂေါစရဇ္ဈတ္တန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သူပဋ္ဌိတာယာတိ နိယကဇ္ဈတ္တဘူတေ ဂေါစရဇ္ဈတ္တဘူတေ ဝါ ကာယေ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာယ။ ကာ ပနာယံ သတိ၊ ယာ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ သူပဋ္ဌိတာ’’တိ ဝုတ္တာ? ယွာယံ ဘဂဝတာ ‘‘အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ကေသာ လောမာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ခု။ ပါ။ ၃။ဒွတ္တိံသာကာရ) အဇ္ဈတ္တကေသာဒိကော ဒွတ္တိံသာကာရော ကာယော ဝုတ္တော၊ တတ္ထ ယာ ပဋိကူလမနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တဿ ဥပစာရပ္ပနာဝသေန ကာယေ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ၊ သာ ‘‘ကာယဂတာ သတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာ စာယံ၊ ဧဝံ အာနာပါနစတုဣရိယာပထသတိသမ္ပဇညာနံ ဝသေန ဥဒ္ဓုမာတကဝိနီလကာဒိဝသေန စ မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တဿ ယထာရဟံ ဥပစာရပ္ပနာဝသေန ကာယေ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ ‘‘ကာယဂတာ သတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန အဇ္ဈတ္တံ ကာယဂတာ သတိ ပထဝီအာဒိကာ စတဿော ဓာတုယော သသမ္ဘာရသင်္ခေပါဒီသု စတူသု ယေန ကေနစိ ဧကေနာကာရေန ဝဝတ္ထပေတွာ တေသံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏသလ္လက္ခဏဝသေန ဥပဋ္ဌိတာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ‘‘ကာယဂတာ သတီ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ ထေရော ပန တထာ ဝိပဿိတွာ အတ္တနော ဖလသမာပတ္တိမေဝ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ ဣဓာပိ ဂါထာယ ဧဝံ ဣမဿ အတ္ထဿ ဝိညာတဗ္ဗတာ ‘‘န စာယံ နိသဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယာနုသာရေန ယောဇေတဗ္ဗာ။

ဧတမတ္ထန္တိ ဧတံ ထေရဿ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနမုခေန ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနေန ဝိပဿနံ ဩဂါဟေတွာ ဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ သတိ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏာ သတိ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမာနံ သမာဓိဝီရိယပညာနံ ယထာသကံ ကိစ္စနိပ္ဖာဒနေန သဟာယဘာဝံ အာပန္နတ္တာ ပဟီနပ္ပဋိပက္ခာ တတော ဧဝ တိက္ခဝိသဒဘူတာ စ ယထာဝုတ္တကာယသံဝရဏဝသေန ဧကတ္ထသမောသရဏဝသေန စ အဝိပရီတသဘာဝံ သလ္လက္ခေန္တီ ဥပဂန္တွာ ဌိတာ ဟောတိ၊ ဧတေန ကာယသင်္ခါတာနံ စတုန္နံ ဓာတူနံ တန္နိဿိတာနဉ္စ ဥပါဒါရူပါနံ သလ္လက္ခဏဝသေန၊ ပစ္စယေ ဝဝတ္ထပေတွာ တတော ပရံ တေသံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏသလ္လက္ခဏဝသေန စ ပဝတ္တံ ဉာဏပရမ္ပရာဂတံ သတိံ ဒဿေတိ၊ သတိသီသေန ဝါ တံသမ္ပယုတ္တံ ပရိညာတ္တယပရိယာပန္နဉာဏပရမ္ပရမေဝ ဒဿေတိ။ ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတောတိ ယထာဝုတ္တာယ ကာယေ ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ သမန္နာဂတော စက္ခာဒီသု ဖဿဿ ကာရဏဘူတေသု ဆသု ဒွါရေသု ကာယာနုပဿနာယ အဘာဝိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနံ အဘိဇ္ဈာဒီနံ တဿာ ဘာဝိတတ္တာ ဉာဏပ္ပဝတ္တိံ ပဋိဝေဓေန္တော တေ ပိဒဟန္တော ‘‘တတ္ထ သံဝုတော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧတေန ဉာဏသံဝရံ ဒဿေတိ။

သတတံ ဘိက္ခု သမာဟိတောတိ သော ဘိက္ခု ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတဿတိ သဗ္ဗတ္ထ စ သံဝုတော ပုထုတ္တာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန သမ္မသန္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ ဉာဏေ တိက္ခေ သူရေ ဝဟန္တေ ဝိပဿနာသမာဓိနာ တာဝ သတတံ နိရန္တရံ သမာဟိတော အနုလောမဉာဏာနန္တရံ ဂေါတြဘုဉာဏောဒယတော ပဋ္ဌာယ။ ဇညာ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ အညေသံ ပုထုဇ္ဇနာနံ သုပိနန္တေပိ အဂေါစရဘာဝတော၊ အရိယာနံ ပန တဿ တဿေဝ အာဝေဏိကတ္တာ အတ္တသဒိသတ္တာ စ ‘‘အတ္တာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရဿ မဂ္ဂဖလဉာဏဿ သာတိသယဝိသယဘာဝတော ဧကန္တသုခါဝဟံ နိဗ္ဗာနံ အသင်္ခတဓာတု ‘‘အတ္တနော’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ ဇညာ ဇာနေယျ၊ မဂ္ဂဖလဉာဏေဟိ ပဋိဝိဇ္ဈေယျ၊ သစ္ဆိကရေယျာတိ အတ္ထော။ ဧတေန အရိယာနံ နိဗ္ဗာနေ အဓိမုတ္တတံ ဒဿေတိ။ အရိယာ ဟိ အဓိစိတ္တပ္ပဝတ္တိကာလေပိ ဧကန္တေနေဝ နိဗ္ဗာနေ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ဝိဟရန္တိ။ ဧတ္ထ စ ယဿ သတိ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာ၊ သော ဘိက္ခု ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတော၊ တတော ဧဝ သတတံ သမာဟိတော အတ္တပစ္စက္ခကရဏေန နိဗ္ဗာနံ အတ္တနော ဇာနေယျာတိ ဧဝံ ဂါထာပဒါနံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနမုခေန ယာဝ အရဟတ္တာ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိယျာနမဂ္ဂံ ဒဿေတိ ဓမ္မရာဇာ။

အပရော နယော – သတိ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာတိ ဧတေန ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတောတိ ဖဿော အာယတနံ ကာရဏံ ဧတေသန္တိ ဖဿာယတနာနိ၊ တေသု ဖဿာယတနေသု။ ဖဿဟေတုကေသု ဖဿပစ္စယာ နိဗ္ဗတ္တေသု ဆသု စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝေဒယိတေသု တဏှာဒီနံ အပ္ပဝတ္တိယာ သံဝုတော၊ ဧတေန ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။ သတတံ ဘိက္ခု သမာဟိတောတိ သတတံ နိစ္စကာလံ နိရန္တရံ ဝိက္ခေပါဘာဝတော သမာဟိတော ဘိက္ခု။ သော စာယံ အဝိက္ခေပေါ သဗ္ဗသော သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ မတ္ထကပ္ပတ္တာယ ဟောတိ။ သမ္မသန္တော ဟိ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နေသု ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေသု အနဝသေသတောဝ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သမ္မသတီတိ။ ဧတေန သေသသတိပဋ္ဌာနေ ဒဿေတိ။ ဇညာ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ ဧဝံ စတုသတိပဋ္ဌာနဘာဝနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဌိတော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု အတ္တနော ကိလေသနိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန သယမေဝ ဇာနေယျာတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ သတိ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာတိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ကာယဿ ယထာသဘာဝပရိညာဒီပနေန ထေရဿ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ။ ဆသု ဖဿာယတနေသု သံဝုတောတိ စက္ခာဒီသု ဆသု ဒွါရေသု အစ္စန္တသံဝရဒီပနေန သတတဝိဟာရိဝသေန ထေရဿ သမ္ပဇညပ္ပကာသိနီ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိ ဒီပိတာ။ သတတံ ဘိက္ခု သမာဟိတောတိ သမာပတ္တိဗဟုလတာဒဿနေန နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိယော ဒဿိတာ။ ဧဝံဘူတော ပန ဘိက္ခု ဇညာ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ ကတကိစ္စတ္တာ ဥတ္တရိ ကရဏီယာဘာဝတော ကေဝလံ အတ္တနော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနမေဝ ဇာနေယျ စိန္တေယျ၊ အညမ္ပိ တဿ စိန္တေတဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဆဋ္ဌေ ပိလိန္ဒဝစ္ဆောတိ ပိလိန္ဒာတိဿ နာမံ၊ ဝစ္ဆောတိ ဂေါတ္တဝသေန ထေရံ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရတီတိ ‘‘ဧဟိ၊ ဝသလ၊ အပေဟိ၊ ဝသလာ’’တိအာဒိနာ ဘိက္ခူ ဝသလဝါဒေန ဝေါဟရတိ အာလပတိ။ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူတိ ဗဟူ ဘိက္ခူ။ တေ ထေရံ တထာ သမုဒါစရန္တံ ဒိသွာ ‘‘အရဟာဝ သမာနော အပ္ပဟီနဝါသနတ္တာ ဧဝံ ဘဏတီ’’တိ အဇာနန္တာ ‘‘ဒေါသန္တရော မညေ အယံ ထေရော ဧဝံ သမုဒါစရတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယာ တံ တတော ဝုဋ္ဌာပေတုံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာယသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပိလိန္ဒဝစ္ဆော ဘိက္ခူ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရတီ’’တိ။ ကေစိ ပနာဟု – ‘‘ဣမံ ထေရံ ဘိက္ခူ ‘အရဟာ’တိ သဉ္ဇာနန္တိ၊ အယဉ္စ ဘိက္ခူ ဖရုသဝစနေန ဧဝံ သမုဒါစရတိ၊ ‘အဘူတော ဧဝ နု ခေါ ဣမသ္မိံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော’တိ ဝါသနာဝသေန တဿ တထာ သမုဒါစာရံ အဇာနန္တာ အရိယဘာဝဉ္စဿ အသဒ္ဒဟန္တာ ဥဇ္ဈာနသညိနော ဘဂဝတော တမတ္ထံ အာရောစေသု’’န္တိ။ ဘဂဝါ ထေရဿ ဒေါသန္တရာဘာဝံ ပကာသေတုကာမော ဧကေန ဘိက္ခုနာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ သမ္မုခါ တဿ ‘‘ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေနာယံ တထာ သမုဒါစရတိ၊ န ဖရုသဝစနာဓိပ္ပာယော’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ မနသိ ကရိတွာတိ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဝစ္ဆ၊ ဘိက္ခူ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရသီ’’တိ ထေရံ ပုစ္ဆိတွာ တေန ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ ဝစ္ဆော ကိလေသဝါသနာယ ဝသလဝါဒံ န ပရိစ္စဇတိ၊ ကိံ နု ခေါ အတီတေသုပိ အတ္တဘာဝေသု ဗြာဟ္မဏဇာတိကော အဟောသီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ တဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အတီတာသု ဇာတီသု နိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနံ မနသိ ကရိတွာ ဟတ္ထတလေ ဌပိတံ အာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခကရဏဝသေန အတ္တနော မနသိ ကတွာ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ တေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ အာလပိ၊ အဘာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မာ ခေါ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော၊ တဿ ‘‘ဥဇ္ဈာယိတ္ထာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ မာ ဥဇ္ဈာယိတ္ထာတိ မာ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ စိန္တယိတ္ထ၊ ဩလောကယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ ဝစ္ဆဿ ဘိက္ခုနောတိ စ ဥဇ္ဈာယနဿ ဥသူယနတ္ထတ္တာ သမ္ပဒါနဝစနံ။ ဣဒါနိဿ အနုဇ္ဈာယိတဗ္ဗေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစ္ဆော ဒေါသန္တရော ဘိက္ခူ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရတီ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဝစ္ဆော ဒေါသန္တရော ဒေါသစိတ္တော ဒေါသေန ဗျာပါဒေန ဒူသိတစိတ္တော ဟုတွာ ဘိက္ခူ ဝသလဝါဒေန န သမုဒါစရတိ ၊ မဂ္ဂေနေဝ စဿ ဗျာပါဒေါ သမုဂ္ဃာတိတော။ ဧဝံ အဒေါသန္တရတ္တေပိ တဿ တထာ သမုဒါစာရဿ ပုရိမဇာတိသိဒ္ဓံ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝစ္ဆဿ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အဗ္ဗောကိဏ္ဏာနီတိ ခတ္တိယာဒိဇာတိအန္တရေဟိ အဝေါမိဿာနိ အနန္တရိတာနိ။ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ဗြာဟ္မဏကုလေ ပစ္စာဇာတာနီတိ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဝစ္ဆဿ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ပဋိပါဋိယာ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဧဝ ဇာတာနိ၊ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ သော တဿ ဝသလဝါဒေါ ဒီဃရတ္တံ သမုဒါစိဏ္ဏောတိ ယော ဧတရဟိ ခီဏာသဝေနပိ သတာ ပဝတ္တိယတိ၊ သော တဿ ဝစ္ဆဿ ဘိက္ခုနော ဝသလဝါဒေါ ဒီဃရတ္တံ ဣတော ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝသေန ပဉ္စဇာတိသတမတ္တံ ကာလံ ဗြာဟ္မဏဇာတိကတ္တာ သမုဒါစိဏ္ဏော သမုဒါစရိတော အဟောသိ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟိ ဇာတိသိဒ္ဓေန မာနေန ထဒ္ဓါ အညံ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရန္တိ။ ‘‘အဇ္ဈာစိဏ္ဏော’’တိပိ ပဌန္တိ၊ သော ဧဝ အတ္ထော။ တေနာတိ တေန ဒီဃရတ္တံ တထာ သမုဒါစိဏ္ဏဘာဝေန၊ ဧတေနဿ တထာ သမုဒါစာရဿ ကာရဏံ ဝါသနာတိ ဒဿေတိ။ ကာ ပနာယံ ဝါသနာ နာမ? ယံ ကိလေသရဟိတဿာပိ သန္တာနေ အပ္ပဟီနကိလေသာနံ သမာစာရသဒိသသမာစာရဟေတုဘူတံ၊ အနာဒိကာလဘာဝိတေဟိ ကိလေသေဟိ အာဟိတံ သာမတ္ထိယမတ္တံ၊ တထာရူပါ အဓိမုတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ တံ ပနေတံ အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ ဉေယျာဝရဏပ္ပဟာနဝသေန ယတ္ထ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ တတ္ထ ဘဂဝတော သန္တာနေ နတ္ထိ။ ယတ္ထ ပန တထာ ကိလေသာ န ပဟီနာ၊ တတ္ထ သာဝကာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနဉ္စ သန္တာနေ အတ္ထိ၊ တတော တထာဂတောဝ အနာဝရဏဉာဏဒဿနော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော ပိလိန္ဒဝစ္ဆဿ သတိပိ ဝသလသမုဒါစာရေ ဒေါသန္တရာဘာဝသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ တဿ အဂ္ဂဖလာဓိဂမဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယမှိ န မာယာ ဝသတိ န မာနောတိ ယသ္မိံ အရိယပုဂ္ဂလေ သန္တဒေါသပ္ပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ သမ္ပဂ္ဂဟဝသေန ပဝတ္တော ဥဏ္ဏတိလက္ခဏော မာနော စ န ဝသတိ၊ မဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတိတတ္တာ န ပဝတ္တတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ဝီတလောဘော အမမော နိရာသောတိ ယော စ ရာဂါဒိပရိယာယဝသေန ပဝတ္တဿ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏဿ လောဘဿ သဗ္ဗထာ ဝိဂတတ္တာ ဝီတလောဘော၊ တတော ဧဝ ရူပါဒီသု ကတ္ထစိ မမာယနာဘာဝတော အမမော အပရိဂ္ဂဟော၊ အနာဂတာနမ္ပိ ဘဝါဒီနံ အနာသီသနတော နိရာသော။ ပနုဏ္ဏကောဓောတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏဿ ကောဓဿ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ ပနုဏ္ဏကောဓော သမုစ္ဆိန္နာဃာတော။ အဘိနိဗ္ဗုတတ္တောတိ ယော ဧဝံ မာယာမာနလောဘကောဓာနံ သမုဂ္ဃာတေန တဒေကဋ္ဌတာယ သဗ္ဗဿ သံကိလေသပက္ခဿ သုပ္ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗသော ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန အဘိနိဗ္ဗုတစိတ္တော သီတိဘူတော။ သော ဗြာဟ္မဏောသော သမဏော သ ဘိက္ခူတိ သော ဧဝရူပေါ ခီဏာသဝေါ သဗ္ဗသော ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော၊ သော ဧဝ သမိတပါပတ္တာ သမစရိယာယ စ သမဏော၊ သော ဧဝ စ သဗ္ဗသော ဘိန္နကိလေသတ္တာ ဘိက္ခု နာမ။ ဧဝံဘူတော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝစ္ဆော သော ကထံ ဒေါသန္တရော ကိဉ္စိ ကာယကမ္မာဒိံ ပဝတ္တေယျ၊ ကေဝလံ ပန ဝါသနာယ အပ္ပဟီနတ္တာ ဝသလဝါဒေန သမုဒါစရတီတိ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သက္ကုဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇။ သတ္တမေ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဟောတိ အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ကေစိ တာဝ အာဟု ‘‘အရဟတ္တဖလသမာဓိ ဣဓ ‘အညတရော သမာဓီ’တိ အဓိပ္ပေတော’’တိ။ တဉှိ သော အာယသ္မာ ဗဟုလံ သမာပဇ္ဇတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထံ၊ ပဟောတိ စ သတ္တာဟမ္ပိ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝီတိနာမေတုံ။ တထာ ဟိ ဘဂဝတာ –

‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခါမိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ၊ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ…ပေ… ဝိဟရာမိ။ ကဿပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ဝိဟရတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၂) –

အာဒိနာ နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာဒိဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌာနေ ဌပိတော၊ န စေတ္ထ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ထေရော ယမကပါဋိဟာရိယမ္ပိ ကရေယျာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ သာဝကသာဓာရဏာနံယေဝ ဈာနာဒီနံ အဓိပ္ပေတတ္တာတိ။

ပေါရာဏာ ပနာဟု – အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ။ ကထံ ပန နိရောဓသမာပတ္တိ သမာဓီတိ ဝုတ္တာ? သမာဓာနဋ္ဌေန။ ကော ပနာယံ သမာဓာနဋ္ဌော? သမ္မဒေဝ အာဓာတဗ္ဗတာ။ ယာ ဟိ ဧသာ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ အကမ္ပနီယာ ဗလပ္ပတ္တိယာ သမထဗလံ ဝိပဿနာဗလန္တိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဗလေဟိ၊ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တနိဗ္ဗိဒါဝိရာဂနိရောဓပဋိနိဿဂ္ဂဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာ စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနိ စတ္တာရိ စ ဖလဉာဏာနီတိ ဣမေသံ သောဠသန္နံ ဉာဏာနံ ဝသေန သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ၊ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိအာဒယော အဋ္ဌ သမာဓီ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ဂဟိတော တေသံ ဥပစာရသမာဓိ စာတိ ဣမေသံ နဝန္နံ သမာဓီနံ ဝသေန နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ကာယသင်္ခါရော ဝစီသင်္ခါရော စိတ္တသင်္ခါရောတိ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ သင်္ခါရာနံ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ တထာ ဝိဟရိတုကာမေန ယထာဝုတ္တေသု ဌာနေသု ဝသီဘာဝပ္ပတ္တေန အရဟတာ အနာဂါမိနာ ဝါ ယထာဓိပ္ပေတံ ကာလံ စိတ္တစေတသိကသန္တာနဿ သမ္မဒေဝ အပ္ပဝတ္တိ အာဓာတဗ္ဗာ၊ တဿာ တထာ သမာဓာတဗ္ဗတာ ဣဓ သမာဓာနဋ္ဌော၊ တေနာယံ ဝိဟာရော သမာဓီတိ ဝုတ္တော၊ န အဝိက္ခေပဋ္ဌေန။ ဧတေနဿ သမာပတ္တိအတ္ထောပိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမဉှိ နိရောဓသမာပတ္တိံ သန္ဓာယ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ –

‘‘ကထံ ဒွီဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ တိဏ္ဏံ သင်္ခါရာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ သောဠသဟိ ဉာဏစရိယာဟိ နဝဟိ သမာဓိစရိယာဟိ ဝသီဘာဝတာယ သညာနိရောဓသမာပတ္တိယာ ဉာဏ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၃) –

ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒွီဟိ ဗလေဟီ’’တိ ဒွေ ဗလာနိ သမထဗလံ ဝိပဿနာဗလန္တိ ဝိတ္ထာရော။ သာယံ နိရောဓသမာပတ္တိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၈၆၇ အာဒယော) သံဝဏ္ဏိတာဝ။ ကသ္မာ ပနာယံ ထေရော ဖလသမာပတ္တိံ အသမာပဇ္ဇိတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိ? သတ္တေသု အနုကမ္ပာယ။ အယဉှိ မဟာထေရော သဗ္ဗာပိ သမာပတ္တိယော ဝဠဉ္ဇေတိ၊ သတ္တာနုဂ္ဂဟေန ပန ယေဘုယျေန နိရောဓံ သမာပဇ္ဇတိ။ တဉှိ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌိတဿ ကတော အပ္ပကောပိ သက္ကာရော ဝိသေသတော မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော ဟောတီတိ။

ဝုဋ္ဌာသီတိ အရဟတ္တဖလစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာသိ။ နိရောဓံ သမာပန္နော ဟိ အရဟာ စေ အရဟတ္တဖလဿ၊ အနာဂါမီ စေ အနာဂါမိဖလဿ ဥပ္ပာဒေန ဝုဋ္ဌိတော နာမ ဟောတိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ ကထံ တဿ ဒါတုကာမတာ ဇာတာ? ယာနိ ‘‘တာနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ၊ တာ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပရိစာရိကာ ကကုဋပါဒိနိယော ပုဗ္ဗေ ‘‘အယျော မဟာကဿပေါ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ ဂစ္ဆထ ထေရဿ ဒါနံ ဒေထာ’’တိ သက္ကေန ပေသိတာ ဥပဂန္တွာ ဒိဗ္ဗာဟာရံ ဒါတုကာမာ ဌိတာ ထေရေန ပဋိက္ခိတ္တာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတာ။ ဣဒါနိ ပုရိမပ္ပဋိက္ခေပံ စိန္တေတွာ ‘‘ကဒါစိ ဂဏှေယျာ’’တိ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ ထေရဿ ဒါနံ ဒါတုကာမာ သက္ကဿ အနာရောစေတွာ သယမေဝ အာဂန္တွာ ဒိဗ္ဗဘောဇနာနိ ဥပနေန္တိယော ပုရိမနယေနေဝ ထေရေန ပဋိက္ခိတ္တာ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ သက္ကေန ‘‘ကဟံ ဂတတ္ထာ’’တိ ပုဋ္ဌာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဒိန္နော ဝေါ ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတော’’တိ သက္ကေန ဝုတ္တေ ‘‘ဂဏှိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကထေသီ’’တိ? ‘‘‘ဒုဂ္ဂတာနံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’တိ အာဟ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ကေနာကာရေန ဂတာ’’တိ? ‘‘ဣမိနာဝ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သက္ကော ‘‘တုမှာဒိသိယော ထေရဿ ပိဏ္ဍပါတံ ကိံ ဒဿန္တီ’’တိ? သယံ ဒါတုကာမော၊ ဇရာဇိဏ္ဏော ခဏ္ဍဒန္တော ပလိတကေသော ဩဘဂ္ဂသရီရော မဟလ္လကော တန္တဝါယော ဟုတွာ၊ သုဇမ္ပိ အသုရဓီတရံ တထာရူပိမေဝ မဟလ္လိကံ ကတွာ၊ ဧကံ ပေသကာရဝီထိံ မာပေတွာ တန္တံ ပသာရေန္တော အစ္ဆိ၊ သုဇာ တသရံ ပူရေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော…ပေ… တသရံ ပူရေတီ’’တိ။

တတ္ထ တန္တံ ဝိနာတီတိ ပသာရိတတန္တံ ဝိနန္တော ဝိယ ဟောတိ။ တသရံ ပူရေတီတိ တသရဝဋ္ဋိံ ဝဍ္ဎေန္တီ ဝိယ။ ယေန သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမီတိ ထေရော နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘ဒုဂ္ဂတဇနသင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ နဂရာဘိမုခေါ ဂစ္ဆန္တော ဗဟိနဂရေ သက္ကေန မာပိတံ ပေသကာရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂဇိဏ္ဏသာလံ တတ္ထ စ တေ ဇာယမ္ပတိကေ ယထာဝုတ္တရူပေ တန္တဝါယကမ္မံ ကရောန္တေ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မဟလ္လကကာလေပိ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဣမသ္မိံ နဂရေ ဣမေဟိ ဒုဂ္ဂတတရာ နတ္ထိ မညေ။ ဣမေဟိ ဒိန္နံ သာကမတ္တမ္ပိ ဂဟေတွာ ဣမေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော တေသံ ဂေဟာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ သက္ကော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သုဇံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယှံ အယျော ဣတော အာဂစ္ဆတိ၊ တံ တွံ အပဿန္တီ ဝိယ တုဏှီ ဟုတွာ နိသီဒ။ ခဏေနေဝ ဝဉ္စေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒဿာမာ’’တိ ထေရော ဂန္တွာ ဂေဟဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တေပိ အပဿန္တာ ဝိယ အတ္တနော ကမ္မမေဝ ကရောန္တာ ထောကံ အာဂမယိံသု။ အထ သက္ကော ‘‘ဂေဟဒွါရေ ဌိတော ဧကော ထေရော ဝိယ ခါယတိ၊ ဥပဓာရေဟိ တာဝါ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှေ ဂန္တွာ ဥပဓာရေထ၊ သာမီ’’တိ။ သော ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ ဩလုမ္ဗိတွာ နိတ္ထုနန္တော ဥဋ္ဌာယ ‘‘ကတရတ္ထေရော နု ခေါ အယျော’’တိ ထောကံ ဩသက္ကိတွာ ‘‘အက္ခီနိ မေ ဓူမာယန္တီ’’တိ ဝတွာ နလာဋေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတွာ ‘‘အဟော ဒုက္ခံ အယျော နော မဟာကဿပတ္ထေရောဝ စိရဿံ မေ ကုဋိဒွါရံ အာဂတော။ အတ္ထိ နု ခေါ ကိဉ္စိ ဂေဟေ’’တိ အာဟ။ သုဇာ ထောကံ အာကုလာ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘အတ္ထိ၊ သာမီ’’တိ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ သက္ကော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါတိ အစိန္တေတွာ သင်္ဂဟံ နော ကရောထာ’’တိ ပတ္တံ ဂဏှိ။ ထေရော ပတ္တံ ဒေန္တော ‘‘ဣမေသံ ဧဝ ဒုဂ္ဂတာနံ ဇရာဇိဏ္ဏာနံ မယာ သင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗော’’တိ စိန္တေသိ။ သော အန္တော ပဝိသိတွာ ဃဋိဩဒနံ နာမ ဃဋိတော ဥဒ္ဓရိတွာ၊ ပတ္တံ ပူရေတွာ၊ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော…ပေ… အဒါသီ’’တိ။

တတ္ထ ဃဋိယာတိ ဘတ္တဃဋိတော။ ‘‘ဃဋိဩဒန’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ ဃဋိဩဒနံ နာမ ဒေဝါနံ ကောစိ အာဟာရဝိသေသောတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကုတောစိ ဘာဇနတော ဥဒ္ဓရိတွာ။ အနေကသူပေါ သော ဧဝ အာဟာရော ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပနကာလေ ကပဏာနံ ဥပကပ္ပနကလူခါဟာရော ဝိယ ပညာယိတ္ထ၊ ဟတ္ထေ ဌပိတမတ္တေ ပန အတ္တနော ဒိဗ္ဗသဘာဝေနေဝ အဋ္ဌာသိ။ အနေကသူပေါတိ မုဂ္ဂမာသာဒိသူပေဟိ စေဝ ခဇ္ဇဝိကတီဟိ စ အနေကဝိဓသူပေါ။ အနေကဗျဉ္ဇနောတိ နာနာဝိဓဥတ္တရိဘင်္ဂေါ။ အနေကရသဗျဉ္ဇနောတိ အနေကေဟိ သူပေဟိ စေဝ ဗျဉ္ဇနေဟိ စ မဓုရာဒိမူလရသာနဉ္စေဝ သမ္ဘိန္နရသာနဉ္စ အဘိဗျဉ္ဇကော၊ နာနဂ္ဂရသသူပဗျဉ္ဇနောတိ အတ္ထော။

သော ကိရ ပိဏ္ဍပါတော ထေရဿ ဟတ္ထေ ဌပိတကာလေ ရာဇဂဟနဂရံ အတ္တနော ဒိဗ္ဗဂန္ဓေန အဇ္ဈောတ္ထရိ၊ တတော ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပုရိသော အပ္ပေသက္ခော၊ ပိဏ္ဍပါတော အတိဝိယ ပဏီတော သက္ကဿ ဘောဇနသဒိသော။ ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ? အထ နံ ‘‘သက္ကော’’တိ ဉတွာ အာဟ – ‘‘ဘာရိယံ တေ၊ ကောသိယ၊ ကမ္မံ ကတံ ဒုဂ္ဂတာနံ သမ္ပတ္တိံ ဝိလုမ္ပန္တေန၊ အဇ္ဇ မယှံ ဒါနံ ဒတွာ ကောစိဒေဝ ဒုဂ္ဂတော သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဝါ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဝါ လဘေယျာ’’တိ။ ‘‘ကော မယာ ဒုဂ္ဂတတရော အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ကထံ တွံ ဒုဂ္ဂတော ဒေဝရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝန္တော’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဧဝံ နာမေတံ၊ မယာ ပန အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ကလျာဏကမ္မံ ကတံ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပန ဝတ္တမာနေ ပုညကမ္မံ ကတွာ စူဠရထဒေဝပုတ္တော မဟာရထဒေဝပုတ္တော အနေကဝဏ္ဏဒေဝပုတ္တောတိ ဣမေ တယော ဒေဝပုတ္တာ မမာသန္နဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တာ မဟာတေဇဝန္တတရာ။ အဟံ တေသု ဒေဝပုတ္တေသု ‘နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’တိ ပရိစာရိကာယော ဂဟေတွာ အန္တရဝီထိံ ဩတိဏ္ဏေသု ပလာယိတွာ ဂေဟံ ပဝိသာမိ။ တေသဉှိ သရီရတော တေဇော မမ သရီရံ ဩတ္ထရတိ၊ မမ သရီရတော တေဇော တေသံ သရီရံ န ဩတ္ထရတိ။ ကော မယာ ဒုဂ္ဂတတရော၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ မယှံ မာ ဧဝံ ဝဉ္စေတွာ ဒါနမဒါသီ’’တိ။ ‘‘ဝဉ္စေတွာ တုမှာကံ ဒါနေ ဒိန္နေ မယှံ ကုသလံ အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ ကုသလကရဏံ နာမ မယှံ ဘာရော၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ သုဇံ အာဒါယ ထေရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ၊ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ၊ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ဧတဒဟောသီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ကောသိယာတိ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ပုညေန အတ္ထောတိ ပုညေန ပယောဇနံ။ အတ္ထီတိ ဝစနသေသော။ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာတိ ပထဝိတော ဝေဟာသံ အဘိဥဂ္ဂန္တွာ။ အာကာသေ အန္တလိက္ခေတိ အာကာသမေဝ ပရိယာယသဒ္ဒေန အန္တလိက္ခေတိ ဝဒန္တိ။ အထ ဝါ အန္တလိက္ခသင်္ခါတေ အာကာသေ န ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာဒိအာကာသေတိ ဝိသေသေန္တော ဝဒတိ။ အဟော ဒါနန္တိ ဧတ္ထ အဟောတိ အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပါတော။ သက္ကော ဟိ ဒေဝါနမိန္ဒော၊ ‘‘ယသ္မာ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌိတဿ အယျဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ သက္ကစ္စံ သဟတ္ထေန စိတ္တီကတွာ အနပဝိဒ္ဓံ ကာလေန ပရေသံ အနုပဟစ္စ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ ဣဒမီဒိသံ မယာ ဒိဗ္ဗဘောဇနဒါနံ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ ခေတ္တသမ္ပတ္တိ ဒေယျဓမ္မသမ္ပတ္တိ စိတ္တသမ္ပတ္တီတိ၊ တိဝိဓာယပိ သမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတတ္တာ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ ဝတ မယာ ဒါနံ ပဝတ္တိတ’’န္တိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော တဒါ အတ္တနော ဟဒယဗ္ဘန္တရဂတံ ပီတိသောမနဿံ သမုဂ္ဂိရန္တော ‘‘အဟော ဒါန’’န္တိ ဝတွာ တဿ ဒါနဿ ဝုတ္တနယေန ဥတ္တမဒါနဘာဝံ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

ဧဝံ ပန သက္ကဿ ဥဒါနေန္တဿ ဘဂဝါ ဝိဟာရေ ဌိတောယေဝ ဒိဗ္ဗသောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ ဝတွာ တေဟိ ‘‘ကိံ ပန၊ ဘန္တေ၊ တေန ကတ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘မမ ပုတ္တဿ ကဿပဿ ဝဉ္စေတွာ ဒါနံ အဒါသိ၊ တေန စ အတ္တမနော ဥဒါနေသီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗာ။ ဒေဝတာနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တာ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓါ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏံ ဂဟေတုံ သမတ္ထာ ဒိဗ္ဗပသာဒသောတဓာတု ဟောတိ။ အယဉ္စာပိ ဘဂဝတော ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တာ ဉာဏမယာ သောတဓာတု တာဒိသာ ဧဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗာ။ အပိ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ အတ္တနာ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗာ။ သဝနဋ္ဌေန စ သဘာဝဓာရဏဋ္ဌေန စ သောတဓာတု၊ သောတဓာတုယာပိ ကိစ္စကရဏေန သောတဓာတု ဝိယာတိ သောတဓာတု၊ တာယ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ။ ဝိသုဒ္ဓါယာတိ ပရိသုဒ္ဓါယ နိရုပက္ကိလေသာယ။ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယာတိ မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ သဒ္ဒဿဝနေန မာနုသိကမံသသောတဓာတုံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာယ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဂုဏဝိသေသေ ပတိဋ္ဌိတံ ပုရိသာတိသယံ ဒေဝါပိ မနုဿာပိ အာဒရဇာတာ အတိဝိယ ပိဟယန္တီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတြ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂသင်္ခါတံ ဓုတင်္ဂံ သမာဒါယ တဿ ပရိပူရဏေန ပိဏ္ဍပါတိကဿ။ နနု စာယံ ဂါထာ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ နိမိတ္တံ ကတွာ ဘာသိတာ၊ ထေရော စ သဗ္ဗေသံ ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂေါ တေရသဓုတင်္ဂဓရော၊ သော ကသ္မာ ဧကေနေဝ ဓုတင်္ဂေန ကိတ္တိတောတိ? အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေနာယံ နိဒ္ဒေသော။ အထ ဝါ ဒေသနာမတ္တမေတံ၊ ဣမိနာ ဒေသနာသီသေန သဗ္ဗေပိဿ ဓုတင်္ဂါ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ‘‘ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၄၉) ဂါထာယ ဝုတ္တနယေန ပရမပ္ပိစ္ဆတာယ ကုလာနုဒ္ဒယတာယ စဿ သဗ္ဗံ ပိဏ္ဍပါတိကဝတ္တံ အက္ခဏ္ဍေတွာ တတ္ထ သာတိသယံ ပဋိပတ္တိယာ ပကာသနတ္ထံ ‘‘ပိဏ္ဍပါတိကဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပိဏ္ဍပါတိကဿာတိ စ ပိဟယန္တီတိ ပဒံ အပေက္ခိတွာ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ တံ ဥပယောဂတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္တဘရဿာတိ ‘‘အပ္ပာနိ စ တာနိ သုလဘာနိ အနဝဇ္ဇာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၇၊ ဣတိဝု။ ၁၀၁) ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အပ္ပာနဝဇ္ဇသုလဘရူပေဟိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ အတ္တာနမေဝ ဘရန္တဿ။ အနညပေါသိနောတိ အာမိသသင်္ဂဏှနေန အညေ သိဿာဒိကေ ပေါသေတုံ အနုဿုက္ကတာယ အနညပေါသိနော။ ပဒဒွယေနဿ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန ဝိစရဏတော သလ္လဟုကဝုတ္တိတံ သုဘရတံ ပရမဉ္စ သန္တုဋ္ဌိံ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ အတ္တဘရဿာတိ ဧကဝစနိစ္ဆာယ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ဧကံယေဝ ဣမံ အတ္တာနံ ဘရတိ၊ န ဣတော ပရံ အညန္တိ အတ္တဘရော၊ တတော ဧဝ အတ္တနာ အညဿ ပေါသေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော အနညပေါသီ၊ တဿ အတ္တဘရဿ အနညပေါသိနော။ ပဒဒွယေနပိ ခီဏာသဝဘာဝေန အာယတိံ အနာဒါနတံ ဒဿေတိ။

ဒေဝါပိဟယန္တိ…ပေ… သတီမတောတိ တံ အဂ္ဂဖလာဓိဂမေန သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟာနံ ဝူပသမေန ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ဥပသန္တံ၊ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ နိစ္စကာလံ သတောကာရိတာယ သတိမန္တံ၊ တတော ဧဝ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တံ ခီဏာသဝံ သက္ကာဒယော ဒေဝါ ပိဟယန္တိ ပတ္ထေန္တိ၊ တဿ သီလာဒိဂုဏဝိသေသေသု ဗဟုမာနံ ဥပ္ပာဒေန္တာ အာဒရံ ဇနေန္တိ၊ ပဂေဝ မနုဿာတိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပိဏ္ဍပါတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၈။ အဋ္ဌမေ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဧကာသနိကခလုပစ္ဆာဘတ္တိကာနံ ပါတောဝ ဘုတ္တာနံ အန္တောမဇ္ဈနှိကောပိ ပစ္ဆာဘတ္တမေဝ၊ ဣဓ ပန ပကတိဘတ္တဿေဝ ပစ္ဆတော ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာနန္တိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာနံ၊ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိယေသိတွာ ဘတ္တကိစ္စဿ နိဋ္ဌာပနဝသေန တတော နိဝတ္တာနံ။ ကရေရိမဏ္ဍလမာဠေတိ ဧတ္ထ ကရေရီတိ ဝရုဏရုက္ခဿ နာမံ။ သော ကိရ ဂန္ဓကုဋိယာ မဏ္ဍပဿ သာလာယ စ အန္တရေ ဟောတိ၊ တေန ဂန္ဓကုဋီပိ ‘‘ကရေရိကုဋိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ မဏ္ဍပေါပိ သာလာပိ ‘‘ကရေရိမဏ္ဍလမာဠော’’တိ။ တသ္မာ ကရေရိရုက္ခဿ အဝိဒူရေ ကတေ နိသီဒနသာလသင်္ခါတေ မဏ္ဍလမာဠေ။ တိဏပဏ္ဏစ္ဆဒနံ အနောဝဿကံ ‘‘မဏ္ဍလမာဠော’’တိ ဝဒန္တိ၊ အတိမုတ္တကာဒိလတာမဏ္ဍပေါ ‘‘မဏ္ဍလမာဠော’’တိ အပရေ။

ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ ကာလေ အန္တရန္တရာ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေတိ အတ္ထော။ မနာပိကေတိ မနဝဍ္ဎကေ၊ ပိယရူပေ ဣဋ္ဌေတိ အတ္ထော။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဘာဝေါ စ ပုဂ္ဂလဝသေန စ ဒွါရဝသေန စ ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧကစ္စဿ ဟိ ဣဋ္ဌာဘိမတော ဧကစ္စဿ အနိဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧကစ္စဿ အနိဋ္ဌာဘိမတော ဧကစ္စဿ ဣဋ္ဌော ။ တထာ ဧကဿ ဒွါရဿ ဣဋ္ဌော အညဿ အနိဋ္ဌော။ ဝိပါကဝသေန ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကုသလဝိပါကော ဟိ ဧကန္တေန ဣဋ္ဌော၊ အကုသလဝိပါကော အနိဋ္ဌော ဧဝါတိ။ စက္ခုနာ ရူပေ ပဿိတုန္တိ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ဥပါသကေဟိ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ ပူဇာသက္ကာရကရဏတ္ထံ ဥပနီတေသု အာသနဝိတာနာဒီသု နာနာဝိရာဂသမုဇ္ဇလဝဏ္ဏသင်္ခါတေ ရဇနီယေ အညေ စ သဝိညာဏကရူပေ စက္ခုဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ပဿိတုံ။ သဒ္ဒေတိ တထေဝ ဣဿရဇနာနံ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌော တေသံ ပယုတ္တေ ဂီတဝါဒိတသဒ္ဒေ သောတုံ။ ဂန္ဓေတိ တထာ တေဟိ ပူဇာသက္ကာရဝသေန ဥပနီတေ ပုပ္ဖဓူမာဒိဂန္ဓေ ဃာယိတုံ။ ရသေတိ တေဟိ ဒိန္နာဟာရပရိဘောဂေ နာနဂ္ဂရသေ သာယိတုံ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေတိ မဟဂ္ဃပစ္စတ္ထရဏေသု အာသနေသု နိသိန္နကာလေ သုခသမ္ဖဿေ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ ဖုသိတုံ။ ဧဝဉ္စ ပဉ္စဒွါရိကဣဋ္ဌာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘံ ကိတ္တေတွာ ဣဒါနိ မနောဒွါရိကဣဋ္ဌာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘံ ဒဿေတုံ ‘‘သက္ကတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ကိံ ပန အပိဏ္ဍပါတိကာနံ အယံ နယော န လဗ္ဘတီတိ? လဗ္ဘတိ။ တေသမ္ပိ ဟိ နိမန္တနသလာကဘတ္တာဒိအတ္ထံ ဂါမံ ဂတကာလေ ဥဠာရဝိဘဝါ ဥပါသကာ တထာ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရောန္တိယေဝ၊ တံ ပန အနိယတံ။ ပိဏ္ဍပါတိကာနံ ပန တဒါ နိစ္စမေဝ တတ္ထ ပူဇာသက္ကာရံ ကရိယမာနံ ဒိသွာ၊ သက္ကာရဂရုတာယ အနိဿရဏမဂ္ဂေ ဌတွာ၊ အယောနိသောမနသိကာရဝသေန တေ ဘိက္ခူ ဧဝမာဟံသု။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဟန္ဒာဝုသော၊ မယမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတိကာ ဟောမာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဟန္ဒာတိ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ လစ္ဆာမာတိ လဘိဿာမ။ တေနုပသင်္ကမီတိ တတ္ထ သုရဘိဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နော တေသံ တံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မာဒိသဿ နာမ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တာပိ ဧဝံ အယောနိသောမနသိကာရဝသေန ကထံ ပဝတ္တေန္တိ၊ သလ္လေခေ န ဝတ္တန္တိ၊ ဟန္ဒ တေ တတော နိဝါရေတွာ သလ္လေခဝိဟာရေ နိယောဇေဿာမီ’’တိ မဏ္ဍလမာဠံ ဥပသင်္ကမိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆတာသန္တုဋ္ဌိတာသလ္လေခါနံ ဝသေန ကိလေသေ ဓုနိတုံ တဏှံ ဝိသောသေတုံ ပဋိပန္နောတိ ပိဏ္ဍပါတိကဿ သတော ဒေဝါ ပိဟယန္တိ၊ တဿ ပဋိပတ္တိယာ အာဒရဇာတာ ပိယာယန္တိ၊ န ဣတော အညထာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ နော စေ သဒ္ဒသိလောကနိဿိတောတိ ‘‘အဟော အယျော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပရမသလ္လေခဝုတ္တီ’’တိအာဒိနာ ပရေဟိ ကိတ္တိတဗ္ဗသဒ္ဒသင်္ခါတံ သိလောကံ။ တဏှာယ နိဿိတော န ဟောတိ စေတိ အတ္ထော။ သဒ္ဒေါ ဝါ သမ္မုခါ ဝဏ္ဏဘဏနထုတိဃောသော၊ သိလောကော ပရမ္မုခဘူတာ ပသံသာ ပတ္ထဋယသတာ ဝါ။ သေသံ အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သိပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၉။ နဝမေ ကော နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ သိပ္ပံ ဇာနာတီတိ၊ အာဝုသော၊ အမှေသု ဣဓ သန္နိပတိတေသု ကော နု ဇီဝိတနိမိတ္တံ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘သိပ္ပ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ယံကိဉ္စိ အာဇီဝံ ဝိဇာနာတိ? ကော ကိံ သိပ္ပံ သိက္ခီတိ ကော ဒီဃရတ္တံ သိပ္ပာစရိယကုလံ ပယိရုပါသိတွာ အာဂမတော ပယောဂတော စ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒီသု ကိံ သိပ္ပံ သိက္ခိ? ကတရံ သိပ္ပံ သိပ္ပာနံ အဂ္ဂန္တိ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ အဂါရယှတာယ မဟပ္ဖလတာယ အကိစ္ဆသိဒ္ဓိယာ စ ကတရံ သိပ္ပံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ? ယံ နိဿာယ သုခေန သက္ကာ ဇီဝိတုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တတ္ထေကစ္စေတိ တေသု ဘိက္ခူသု ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ။ ယေ ဟတ္ထာစရိယကုလာ ပဗ္ဗဇိတာ တေ။ ဧဝမာဟံသူတိ တေ ဧဝံ ဘဏိံသု။ ဣတော ပရမ္ပိ ‘‘ဧကစ္စေ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဧသေဝ နယော။ ဟတ္ထိသိပ္ပန္တိ ယံ ဟတ္ထီနံ ပရိဂ္ဂဏှနဒမနသာရဏရောဂတိကိစ္ဆာဒိဘေဒံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တံ သဗ္ဗမ္ပိ သိပ္ပံ ဣဓ ‘‘ဟတ္ထိသိပ္ပ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ အဿသိပ္ပန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ရထသိပ္ပံ ပန ရထယောဂ္ဂါနံ ဒမနသာရဏာဒိဝိဓာနဝသေန စေဝ ရထဿ ကရဏဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓနုသိပ္ပန္တိ ဣဿာသသိပ္ပံ၊ ယော ဓနုဗ္ဗေဓောတိ ဝုစ္စတိ။ ထရုသိပ္ပန္တိ သေသအာဝုဓသိပ္ပံ။ မုဒ္ဒါသိပ္ပန္တိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဂဏနသိပ္ပံ။ ဂဏနသိပ္ပန္တိ အစ္ဆိဒ္ဒကဂဏနသိပ္ပံ။ သင်္ခါနသိပ္ပန္တိ သင်္ကလနပဋုပ္ပာဒနာဒိဝသေန ပိဏ္ဍဂဏနသိပ္ပံ။ တံ ယဿ ပဂုဏံ ဟောတိ၊ သော ရုက္ခမ္ပိ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဧတ္ထ ပဏ္ဏာနီ’’တိ ဂဏိတုံ ဇာနာတိ။ လေခါသိပ္ပန္တိ နာနာကာရေဟိ အက္ခရလိခနသိပ္ပံ၊ လိပိဉာဏံ ဝါ။ ကာဝေယျသိပ္ပန္တိ အတ္တနော စိန္တာဝသေန ဝါ ပရတော ပဋိလဒ္ဓသုတဝသေန ဝါ၊ ‘‘ဣမဿ အယမတ္ထော၊ ဧဝံ နံ ယောဇေဿာမီ’’တိ ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဝါ၊ ကိဉ္စိဒေဝ ကဗ္ဗံ ဒိသွာ၊ ‘‘တပ္ပဋိဘာဂံ ကဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနဝသေန ဝါ စိန္တာကဝိအာဒီနံ စတုန္နံ ကဝီနံ ကဗ္ဗကရဏသိပ္ပံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဝီ – စိန္တာကဝိ၊ သုတကဝိ၊ အတ္ထကဝိ၊ ပဋိဘာနကဝီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃၁)။

လောကာယတသိပ္ပန္တိ ‘‘ကာကော သေတော အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ၊ ဗလာကာ ရတ္တာ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ပရလောကနိဗ္ဗာနာနံ ပဋိသေဓကံ ဝိတဏ္ဍသတ္ထသိပ္ပံ။ ခတ္တဝိဇ္ဇာသိပ္ပန္တိ အဗ္ဘေယျမာသုရက္ခာဒိနီတိသတ္ထသိပ္ပံ။ ဣမာနိ ကိရ ဒွါဒသ မဟာသိပ္ပာနိ နာမ။ တေနေဝါဟ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘သိပ္ပာနံ အဂ္ဂ’’န္တိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ သဗ္ဗသိပ္ပာယတနာနံ ဇီဝိကတ္ထတာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော အနိဿရဏဘာဝံ ၊ သီလာဒီနံယေဝ ပန သုပရိသုဒ္ဓါနံ နိဿရဏဘာဝံ၊ တံ သမင်္ဂိနောယေဝ စ ဘိက္ခုဘာဝံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အသိပ္ပဇီဝီတိ စတုန္နံ တဏှုပ္ပာဒါနံ သမုစ္ဆေဒဝိက္ခမ္ဘနေန ပစ္စယာသာယ ဝိသောသိတတ္တာ ယံကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဥပနိဿာယ ဇီဝိကံ န ကပ္ပေတီတိ အသိပ္ပဇီဝီ၊ ဧတေန အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဒဿေတိ။ လဟူတိ အပ္ပကိစ္စတာယ သလ္လဟုကဝုတ္တိတာယ စ လဟု အဗဟုလသမ္ဘာရော၊ ဧတေန စတုပစ္စယသန္တောသသိဒ္ဓံ သုဘရတံ ဒဿေတိ။ အတ္ထကာမောတိ သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္ထမေဝ ကာမေတီတိ အတ္ထကာမော၊ ဧတေန သတ္တာနံ အနတ္ထပရိဝဇ္ဇနဿ ပကာသိတတ္တာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဒဿေတိ ပါဏာတိပါတာဒိအနတ္ထဝိရမဏပရိဒီပနတော။ ယတိန္ဒြိယောတိ စက္ခာဒီနံ ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ အဘိဇ္ဈာဒျပ္ပဝတ္တိတော သံယမေန ယတိန္ဒြိယော၊ ဧတေန ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧဝံ သုပရိသုဒ္ဓသီလော စတုပစ္စယသန္တောသေ အဝဋ္ဌိတော သပ္ပစ္စယံ နာမရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ တတော ပရံ ပဋိပါဋိယာ ပဝတ္တိတေဟိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ သံယောဇနာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္ထ ဘဝါဒီသု ဝိပ္ပမုတ္တော။

အနောကသာရီအမမော နိရာသောတိ တထာ သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တတ္တာ ဧဝ ဩကသင်္ခါတေသု ဆသုပိ အာယတနေသု တဏှာဘိသရဏဿ အဘာဝေန အနောကသာရီ၊ ရူပါဒီသု ကတ္ထစိ မမင်္ကာရာဘာဝတော အမမော၊ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနာသီသနတော နိရာသော။ ဟိတွာ မာနံ ဧကစရော သ ဘိက္ခူတိ ဧဝံဘူတော စ သော အရဟတ္တမဂ္ဂပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ အနဝသေသံ မာနံ ဟိတွာ ပဇဟိတွာ ဣမေ ဘိက္ခူ ဝိယ ဂဏသင်္ဂဏိကံ အကတွာ ပဝိဝေကကာမတာယ တဏှာသဟာယဝိရဟေန စ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ဧကစရော၊ သော သဗ္ဗသော ဘိန္နကိလေသတ္တာ ပရမတ္ထတော ဘိက္ခု နာမ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အသိပ္ပဇီဝီ’’တိအာဒိနာ လောကိယဂုဏာ ကထိတာ၊ ‘‘သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော’’တိအာဒိနာ လောကုတ္တရဂုဏာ ကထိတာ။ တတ္ထ အသိပ္ပဇီဝီတိအာဒိ ‘‘ဝိဘဝေ ဌိတဿေဝ အယံ ဓမ္မော၊ န သိပ္ပံ နိဿာယ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ၊ တသ္မာ သိပ္ပေသု သာရဂ္ဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဓိသီလာဒီသုယေဝ တုမှေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတိ။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ လောကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဒသမေ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဧတ္ထ အာသယာနုသယဉာဏံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခု နာမ။ ယထာဟ –

‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၃၊ ၂။၃၃၉)။

လောကန္တိ တယော လောကာ – ဩကာသလောကော၊ သင်္ခါရလောကော၊ သတ္တလောကောတိ။ တတ္ထ –

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊

ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊

ဧတ္ထ တေ ဝတ္တတီ ဝသော’’တိ။ –

အာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၅၀၃) ဩကာသလောကော။ ‘‘ဧကော လောကော – သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ၊ ဒွေ လောကာ – နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ တယော လောကာ – တိဿော ဝေဒနာ ၊ စတ္တာရော လောကာ – စတ္တာရော အာဟာရာ၊ ပဉ္စ လောကာ – ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ ဆ လောကာ – ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ သတ္တ လောကာ – သတ္တ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော၊ အဋ္ဌ လောကာ – အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ၊ နဝ လောကာ – နဝ သတ္တာဝါသာ၊ ဒသ လောကာ – ဒသာယတနာနိ၊ ဒွါဒသ လောကာ – ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ လောကာ – အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၁၂) သင်္ခါရလောကော။ ‘‘သဿတော လောကော၊ အသဿတော လောကော’’တိအာဒီသု သတ္တလောကော ဝုတ္တော။ ဣဓာပိ သတ္တလောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ လောကီယတိ ဝိစိတ္တာကာရတော ဒိဿတီတိ စက္ကဝါဠသင်္ခါတော လောကော ဩကာသလောကော၊ သင်္ခါရော လုဇ္ဇတိ ပလုဇ္ဇတီတိ လောကော၊ လောကီယတိ ဧတ္ထ ပုညပါပံ တဗ္ဗိပါကော စာတိ သတ္တလောကော။ တေသု ဘဂဝါ မဟာကရုဏာယ အနုကမ္ပမာနော သံသာရဒုက္ခတော မောစေတုကာမော သတ္တလောကံ ဩလောကေသိ။ ကတမဿ ပန သတ္တာဟဿ အစ္စယေန ဩလောကေသိ? ပဌမဿ သတ္တာဟဿ။ ဘဂဝါ ဟိ ပလ္လင်္ကသတ္တာဟဿ ပရိယောသာနေ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ…ပေ… သူရိယောဝ ဩဘာသယမန္တလိက္ခ’’န္တိ (ဥဒါ။ ၁-၃၊ ကထာ။ ၃၂၁၊ မဟာဝ။ ၁-၃) ဣမံ အရိယမဂ္ဂါနုဘာဝဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ၊ ‘‘အဟံ တာဝ ဧဝံ သုဒုတ္တရံ သံသာရမဟောဃံ ဣမာယ ဓမ္မနာဝါယ သမုတ္တရိတွာ နိဗ္ဗာနပါရေ ဌိတော၊ ဟန္ဒ ဒါနိ လောကမ္ပိ တာရေဿာမိ၊ ကီဒိသော နု ခေါ လောကော’’တိ လောကံ ဝေါလောကေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါတဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေသီ’’တိ။

တတ္ထ ဝေါလောကေသီတိ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ ပဿိ၊ ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကံ ဝိယ အတ္တနော ဉာဏေန ပစ္စက္ခံ အကာသိ။ အနေကေဟိ သန္တာပေဟီတိအာဒိ ဝေါလောကိတာကာရဒဿနံ။ အနေကေဟိ သန္တာပေဟီတိ အနေကေဟိ ဒုက္ခေဟိ။ ဒုက္ခဉှိ သန္တာပနပီဠနဋ္ဌေန သန္တာပေါတိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ဒုက္ခဿ ပီဠနဋ္ဌော သင်္ခတဋ္ဌော သန္တာပဋ္ဌော ဝိပရိဏာမဋ္ဌော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၇)။ တဉ္စ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိဝသေန စေဝ ဇာတိအာဒိဝသေန စ အနေကပ္ပကာရံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနေကေဟိ သန္တာပေဟီ’’တိ။ အနေကေဟိ ဒုက္ခေဟိ သန္တပ္ပမာနေ ပီဠိယမာနေ ဗာဓိယမာနေ။ ပရိဠာဟေဟီတိ ပရိဒါဟေဟိ။ ပရိဍယှမာနေတိ ဣန္ဓနံ ဝိယ အဂ္ဂိနာ သမန္တတော ဍယှမာနေ။ ရာဂဇေဟီတိ ရာဂသမ္ဘူတေဟိ ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ရာဂါဒယော ဟိ ယသ္မိံ သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ နိဒ္ဒဟန္တာ ဝိယ ဝိဗာဓေန္တိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂီ – ရာဂဂ္ဂိ၊ ဒေါသဂ္ဂိ၊ မောဟဂ္ဂီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၃)။ ယတော တေ စိတ္တံ ကာယဉ္စ ကိလေသေန္တီတိ ကိလေသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧတ္ထ စ ပရိဍယှမာနေတိ ဧတေန ဘဂဝါ ရာဂါဒိကိလေသာနံ ပဝတ္တိဒုက္ခတံ၊ တေန စ သတ္တာနံ အဘိဘူတတံ ဒဿေတိ။ သန္တပ္ပမာနေတိ ဣမိနာ ပန တေသံ ကာလန္တရဒုက္ခတံ၊ တေန နိရန္တရောပဒ္ဒဝတဉ္စ ဒဿေတိ။

ဘဂဝါ ဟိ ဗောဓိရုက္ခမူလေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ ကိလေသမူလကံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အဘိညာယ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သမ္မသန္တော အနုက္ကမေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန သယံ ဝိဂတဝိဒ္ဓသ္တကိလေသော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ပစ္စဝေက္ခဏာနန္တရံ အနဝသေသာနံ ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ အတ္တနော ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိက္ခီဏဘာဝဒီပကံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အဝိဇဟိတံ ‘‘အနေကဇာတိသံသာရ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃) ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ တေနေဝ ပလ္လင်္ကေန သတ္တာဟံ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ နိသိန္နော သတ္တမာယ ရတ္တိယာ တီသု ယာမေသု ဝုတ္တနယေန တီဏိ ဥဒါနာနိ ဥဒါနေတွာ တတိယဥဒါနာနန္တရံ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ‘‘သကလမိဒံ သတ္တာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ကိလေသမူလကံ၊ ကိလေသာ နာမေတေ ပဝတ္တိဒုက္ခာ အာယတိမ္ပိ ဒုက္ခဟေတုဘူတာ၊ တေဟိ ဣမေ သတ္တာ သန္တပ္ပန္တိ ပရိဍယှန္တိ စာ’’တိ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… မောဟဇေဟိပီ’’တိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ လောကဿ ယထာဝုတ္တသန္တာပပရိဠာဟေဟိ အဘိဘုယျမာနတံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ သဗ္ဗသန္တာပပရိဠာဟတော ပရိနိဗ္ဗာနဝိဘာဝနံ မဟာဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အယံ လောကော သန္တာပဇာတောတိ အယံ သဗ္ဗောပိ လောကော ဇရာရောဂမရဏေဟိ စေဝ နာနာဝိဓဗျသနေဟိ စ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနေဟိ စ ဇာတသန္တာပေါ၊ ဥပ္ပန္နကာယိကစေတသိကဒုက္ခာဘိဘဝေါတိ အတ္ထော။ ဖဿပရေတောတိ တတော ဧဝ အနေကေဟိ ဒုက္ခသမ္ဖဿေဟိ ပရိဟတော ဥပဒ္ဒုတော။ အထ ဝါ ဖဿပရေတောတိ သုခါဒိသင်္ခါတာနံ တိဿန္နံ ဒုက္ခတာနံ ပစ္စယဘူတေဟိ ဆဟိ ဖဿေဟိ အဘိဘူတော၊ တတော တတော ဒွါရတော တသ္မိံ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တိဝသေန ဥပဿဋ္ဌော။ ရောဂံ ဝဒတိ အတ္တတောတိ ဖဿပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဝေဒနာသင်္ခါတံ ရောဂံ ဒုက္ခံ၊ ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဝါ ယထာဘူတံ အဇာနန္တော ‘‘အဟ’’န္တိ သညာယ ဒိဋ္ဌိဂါဟဝသေန ‘‘အဟံ သုခိတော ဒုက္ခိတော’’တိ အတ္တတော ဝဒတိ။ ‘‘အတ္တနော’’တိပိ ပဌန္တိ။ တဿတ္ထော – ယွာယံ လောကော ကေနစိ ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌော အဘာဝိတတ္တတာယ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အဟော ဒုက္ခံ၊ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ မယှံ အတ္တနောပိ မာ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ဝိပ္ပလပန္တော ကေဝလံ အတ္တနော ရောဂံ ဝဒတိ၊ တဿ ပန ပဟာနာယ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ တံ ယထာဝုတ္တံ ဒုက္ခံ ယထာဘူတံ အဇာနန္တော တဏှာဂါဟဝသေန ‘‘မမ’’န္တိ သညာယ အတ္တတော ဝဒတိ၊ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတိ။

ယေန ယေန ဟိ မညတီတိ ဧဝမိမံ ရောဂဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အတ္တတော အတ္တနော ဝါ ဝဒန္တော လောကော ယေန ယေန ရူပဝေဒနာဒိနာ ကာရဏဘူတေန၊ ယေန ဝါ သဿတာဒိနာ ပကာရေန ဒိဋ္ဌိမာနတဏှာမညနာဟိ မညတိ။ တတော တံ ဟောတိ အညထာတိ တတော အတ္တနာ ပရိကပ္ပိတာကာရတော တံ မညနာယ ဝတ္ထုဘူတံ ခန္ဓပဉ္စကံ အညထာ အနတ္တာနတ္တနိယမေဝ ဟောတိ။ ဝသေ ဝတ္တေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အဟင်္ကာရမမင်္ကာရတ္တံ န နိပ္ဖာဒေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တတောတိ တသ္မာ မညနာမတ္တဘာဝတော တံ ခန္ဓပဉ္စကံ နိစ္စာဒိဝသေန မညိတံ အညထာ အနိစ္စာဒိသဘာဝမေဝ ဟောတိ။ န ဟိ မညနာ ဘာဝညထတ္တံ ဝါ လက္ခဏညထတ္တံ ဝါ ကာတုံ သက္ကောတိ။

အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တောတိ အသမ္ဘဝေ ဝဍ္ဎိယံ ဟိတသုခေ သတ္တော လဂ္ဂေါ သတ္တလောကော မညနာယ ယထာရုစိ စိန္တိယမာနောပိ ဝိပရီတပ္ပဋိပတ္တိယာ တတော အညထာဘာဝီ အဟိတဒုက္ခဘာဝီ ဝိဃာတံယေဝ ပါပုဏာတိ။ ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတီတိ ဧဝံ သန္တေပိ တံ မညနာပရိကပ္ပိတံ အဝိဇ္ဇမာနံ ဘဝံ ဝဍ္ဎိံ အဘိနန္ဒတိ ဧဝ အဘိကင်္ခတိ ဧဝ။ အထ ဝါ အညထာဘာဝီတိ ‘‘နိစ္စော မေ အတ္တာ’’တိအာဒိနာ မညနာယ ပရိကပ္ပိတာကာရတော သယံ အညထာဘာဝီ သမာနော အနိစ္စော အဓုဝေါတိ အတ္ထော။ ဘဝသတ္တောတိ ကာမာဒိဘဝေသု ဘဝတဏှာယ သတ္တော လဂ္ဂေါ ဂဓိတော။ ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတီတိ အနိစ္စာဒိသဘာဝံ ဘဝမေဝ နိစ္စာဒိဝသေန ပရာမသိတွာ၊ တတ္ထ ဝါ အဓိမုတ္တိသညံ တဏှာဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဟိ အဘိနန္ဒတိ၊ န တတ္ထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ။ ယဒဘိနန္ဒတိ တံ ဘယန္တိ ယံ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတံ ဘဝံ ကာမာဒိဘဝံ ဝါ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ အနိစ္စာဒိဝိပရိဏာမသဘာဝတ္တာ အနေကဗျသနာနုဗန္ဓတ္တာ စ ဘဝဟေတုဘာဝတော အတိဝိယ ဘယာနကဋ္ဌေန ဘယံ။ ယဿ ဘာယတီတိ ယတော ဇရာမရဏာဒိတော ဘာယတိ၊ တံ ဇရာမရဏာဒိ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဒုက္ခဒုက္ခဘာဝတော စ ဒုက္ခံ။ အထ ဝါ ယဿ ဘာယတီတိ ဘဝါဘိနန္ဒနေန ယဿ ဝိဘဝဿ ဘာယတိ ၊ သော ဥစ္ဆေဒသင်္ခါတော ဝိဘဝေါ၊ တတော ဘာယနဉ္စ ဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝတော ဇာတိအာဒိဒုက္ခဿ အနတိဝတ္တနတော စ ဒုက္ခံ ဒုက္ခသဘာဝမေဝါတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယဿ ဘာယတိ တံ ဒုက္ခန္တိ ယဿ အနိစ္စာဒိကဿ ဘာယတိ တံ နိဿရဏံ အဇာနန္တော၊ တံ ဘယံ တဿ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဒုက္ခံ အာဝဟတီတိ အတ္ထော။

ဧတ္တကေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခေါ ပနိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ဘဝဝိပ္ပဟာနာယာတိ ကာမာဒိဘဝဿ ပဇဟနတ္ထာယ။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ၊ ပနာတိ ပဒပူရဏေ နိပါတော။ ဣဒန္တိ အာသန္နပစ္စက္ခဝစနံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ။ ဝုဿတီတိ ပူရေဿတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကန္တေနေဝ ကာမာဒိဘဝဿ သမုဒယပ္ပဟာနေန အနဝသေသပဇဟနတ္ထာယ ဣဒံ မယာ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အတိဒုက္ကရာနိ အာစရိတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍေ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အဓိဂတံ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယသင်္ဂဟံ အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ စရိယတိ ဘာဝိယတီတိ။

ဧဝံ အရိယမဂ္ဂဿ ဧကံသေနေဝ နိယျာနိကဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညမဂ္ဂဿ တဒဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေတိ အနိယမနိဒ္ဒေသော။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ ကေစီတိ ဧကစ္စေ။ ပဒဒွယေနာပိ တထာဝါဒိနော ဒိဋ္ဌိဂတိကေ အနိယမတော ပရိယာဒိယတိ။ သမဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနမတ္တေန သမဏာ၊ န သမိတပါပါ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏာ၊ န ဗာဟိတပါပါ။ ဝါသဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပတ္ထော။ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခမာဟံသူတိ ဧကစ္စေ ကာမဘဝေန ရူပဘဝေန ဝါ သဗ္ဗဘဝတော ဝိမုတ္တိံ သံသာရသုဒ္ဓိံ ကထယိံသု။

ကေ ပနေဝံ ဝဒန္တီတိ? ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒိနော တေသု ဟိ ကေစိ ‘‘ဥဠာရေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော အတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရမံ နိဗ္ဗုတိံ ပတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ရူပါဝစရဇ္ဈာနေသု ပဌမဇ္ဈာနသမင်္ဂီ…ပေ… ကေစိ ‘‘ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနသမင်္ဂီ အတ္တာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရမံ နိဗ္ဗုတိံ ပတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဟောတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ‘ယတော ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော’’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၄) ဝိတ္ထာရော။

တေ ပန ယသ္မာ ယာဝဒတ္ထံ ပီတတ္တာ သုဟိတာယ ဇလူကာယ ဝိယ ရုဟိရပိပါသာ ကာမာဒိသုခေဟိ သမပ္ပိတဿ တဿ အတ္တနော ကာမေသနာဒယော န ဘဝိဿန္တိ၊ တဒဘာဝေ စ ဘဝဿ အဘာဝေါယေဝ၊ ယသ္မိံ ယသ္မိဉ္စ ဘဝေ ဌိတဿ အယံ နယော လဗ္ဘတိ၊ တေန တေန ဘဝေန သဗ္ဗဘဝတော ဝိမုတ္တိ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခမာဟံသူ’’တိ ဝုတ္တာ။ ယေသဉ္စ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ သံသရိတွာ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ ပရိယောသာနဘဝေ ဌတွာ သံသာရတော ဝိမုစ္စန္တီ’’တိ လဒ္ဓိ၊ တေပိ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခံ ဝဒန္တိ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စုလ္လာသီတိ မဟာကပ္ပိနော သတသဟဿာနိ ယာနိ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၈)။

အထ ဝါ ဘဝေနာတိ ဘဝဒိဋ္ဌိယာ။ ဘဝတိ သဿတံ တိဋ္ဌတီတိ ပဝတ္တနတော သဿတဒိဋ္ဌိ ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဘဝဒိဋ္ဌိ ဧဝေတ္ထ ဥတ္တရပဒလောပေန ဘဝတဏှာတိအာဒီသု ဝိယ ဘဝေါတိ ဝုတ္တော။ ဘဝဒိဋ္ဌိဝသေန စ ဧကစ္စေ ဘဝဝိသေသံယေဝ ကိလေသာနံ ဝူပသန္တဝုတ္တိယာ အာယုနော စ ဒီဃာဝါသတာယ နိစ္စာဒိသဘာဝံ ဘဝဝိမောက္ခံ မညန္တိ၊ သေယျထာပိ ဗကော ဗြဟ္မာ ‘‘ဣဒံ နိစ္စံ၊ ဣဒံ ဓုဝံ၊ ဣဒံ သဿတံ၊ ဣဒံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၁) အဝေါစ။ တေသမေဝံ ဝိပရီတဂါဟီနံ အနိဿရဏေ နိဿရဏဒိဋ္ဌီနံ ကုတော ဘဝဝိမောက္ခော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘သဗ္ဗေ တေ ‘အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝသ္မာ’တိ ဝဒါမီ’’တိ။

ဝိဘဝေနာတိ ဥစ္ဆေဒေန။ ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသူတိ သဗ္ဗဘဝတော နိဂ္ဂမနံ နိက္ခန္တိံ သံသာရသုဒ္ဓိံ ဝဒိံသု။ တေ ဟိ ‘‘ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခော’’တိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒံ အနနုဇာနန္တာ ဘဝူပစ္ဆေဒေန နိဿရဏံ ပဋိဇာနိံသု။ ဝိဘဝေနာတိ ဝါ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိဘဝတိ ဝိနဿတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ အတ္တာ စ လောကော စာတိ ပဝတ္တနတော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဝိဘဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဝသေန ဟိ သတ္တာ အဓိမုစ္စိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဥပ္ပန္နာ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ သာ ဧဝ သံသာရသုဒ္ဓီတိ ဥစ္ဆေဒဝါဒိနော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယတော ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္နော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၈၅)။

တထာ –

‘‘နတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒိန္နံ၊ နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ နတ္ထိ ဟုတံ…ပေ… ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တိ န ဟောန္တိ ပရံ မရဏာ’’တိ စ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁)။

တေသမ္ပိ ဧဝံ ဝိပရီတဂါဟီနံ ကုတော ဘဝနိဿရဏံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘သဗ္ဗေ တေ ‘အနိဿဋာ ဘဝသ္မာ’တိ ဝဒါမီ’’တိ။ န ဟိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အနဝသေသကိလေသံ အသမုဂ္ဃာတေတွာ ကဒါစိပိ ဘဝတော နိဿရဏဝိမုတ္တိ သမ္ဘဝတိ။ တထာ ဟိ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ယထာဘူတာဝဗောဓာဘာဝတော ‘‘အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ အန္တဒွယနိပတိတာနံ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန သမ္ပရိတသိတဝိပ္ဖန္ဒိတမတ္တံ၊ ယတော တေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ပဝတ္တိဟေတူသုပိ သမ္မူဠှာ သက္ကာယဘူမိယံ သုနိခါတေ ဝိပရီတဒဿနထမ္ဘေ တဏှာဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဂဒ္ဒူလဗန္ဓနာ ဝိယ သာ န ဝိဇဟန္တိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနံ၊ ကုတော နေသံ ဝိမောက္ခော?

ယေ ပန စတုသစ္စဝိဘာဝနေန ပဝတ္တိအာဒီသု အသမ္မောဟတော တံ အန္တဒွယံ အနုပဂမ္မ မဇ္ဈိမံ ပဋိပဒံ သမာရုဠှာ၊ တေသံယေဝ ဘဝဝိပ္ပမောက္ခော နိဿရဏဉ္စာတိ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘ဥပဓိံ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပဓိန္တိ ခန္ဓာဒိဥပဓိံ။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ ပဋိစ္စာတိ နိဿာယ၊ ပစ္စယံ ကတွာ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိ ဒုက္ခံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယတ္ထိမေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဝိမောက္ခသညိနော၊ တတ္ထ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရူပဓယော အဓိဂတာ၊ ကုတော တတ္ထ ဒုက္ခနိဿရဏံ? ယတြ ဟိ ကိလေသာ၊ တတြာဘိသင်္ခါရသမ္ဘဝတော ဘဝပဗန္ဓဿ အဝိစ္ဆေဒေါယေဝါတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အနိဝတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပဓိဉှိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ သမ္ဘောတီ’’တိ။

ဣဒါနိ ယံ ပရမတ္ထတော ဒုက္ခဿ နိဿရဏံ၊ တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာတိ ကာမုပါဒါနံ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ သဗ္ဗေသံ ဣမေသံ စတုန္နမ္ပိ ဥပါဒါနာနံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန အနဝသေသပ္ပဟာနတော။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ အတ္တဝါဒုပါဒါနန္တိ ဣမာနိ တီဏိ ဥပါဒါနာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ခီယန္တိ၊ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ကာမုပါဒါနံ အပါယဂမနီယံ ပဌမေန၊ ကာမရာဂဘူတံ ဗဟလံ ဒုတိယေန၊ သုခုမံ တတိယေန၊ ရူပရာဂါရူပရာဂပ္ပဟာနံ စတုတ္ထေနာတိ စတူဟိပိ မဂ္ဂေဟိ ခီယတိ၊ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါတိ ဧဝံ သဗ္ဗသော ဥပါဒါနက္ခယာ တဒေကဋ္ဌတာယ သဗ္ဗဿပိ ကိလေသဂဏဿ အနုပ္ပာဒနတော အပ္ပမတ္တကဿပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ ပါတုဘာဝေါ နတ္ထိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဟေတုနာ သဒ္ဓိံ ပဝတ္တိံ နိဝတ္တိဉ္စ ဒဿေတွာ ‘‘ဣမံ နယံ အဇာနန္တော အယံ သတ္တလောကော ဝဋ္ဋတောပိ သီသံ န ဥက္ခိပတီ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘လောကမိမံ ပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ လောကမိမံ ပဿာတိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ပစ္စက္ခတော ဝိသယဘာဝဿ ဥပဂတတ္တာ ‘‘လောကမိမံ ပဿာ’’တိ ဘဂဝါဒဿနကိရိယာယ နိယောဇေန္တော အတ္တာနမေဝါလပတိ။ ပုထူတိ ဗဟူ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝါ။ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတာတိ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၁၀၆၊ ဝိဘ။ ၂၂၆) နယေန ဝုတ္တာယ စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒိကာယ အဝိဇ္ဇာယ အဘိဘူတာ။ ဘူတာတိ ကမ္မကိလေသေဟိ ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဘူတရတာတိ ဘူတေသု မာတာပိတုပုတ္တဒါရာဒိသညာယ အညသတ္တေသု တဏှာယ ရတာ၊ ဘူတေ ဝါ ခန္ဓပဉ္စကေ အနိစ္စာသုဘဒုက္ခာနတ္တသဘာဝေ တံသဘာဝါနဝဗောဓတော ဣတ္ထိပုရိသာဒိပရိကပ္ပဝသေန နိစ္စာဒိဝသေန အတ္တတ္တနိယဂါဟဝသေန စ အဘိရတာ။ ဘဝါ အပရိမုတ္တာတိ ယထာဝုတ္တေန တဏှာဒိဋ္ဌိဂါဟေန ဘဝတော သံသာရတော န ပရိမုတ္တာ။

ဧတ္ထ စ ‘‘လောကမိမ’’န္တိ ပဌမံ တာဝ သကလမ္ပိ သတ္တနိကာယံ သာမညတော ဧကတ္တံ ဥပနေန္တော ဧကဝစနေန အနောဓိသော ဂဟဏံ ဒီပေတွာ ‘‘သွာယံ လောကော ဘဝယောနိဂတိဌိတိသတ္တာဝါသာဒိဝသေန စေဝ တတ္ထာပိ တံတံသတ္တနိကာယာဒိဝသေန စ အနေကဘေဒဘိန္နော ပစ္စေကံ မယာ ဝေါလောကိတော’’တိ အတ္တနော ဗုဒ္ဓစက္ခုဉာဏာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ပုန ဝစနဘေဒံ ကတွာ ဗဟုဝစနေန ဩဓိသော ဂဟဏံ ဒီပေတိ ‘‘ပုထူ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတာ ဘူတာ’’တိအာဒိနာ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘လောကမိမ’’န္တိ ဥပယောဂဝစနံ ကတွာ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ ပရေတာ’’တိအာဒိနာ ပစ္စတ္တဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသောပိ အဝိရုဒ္ဓါ ဟောတိ ဘိန္နဝါကျတ္တာ။ ကေစိ ပန ဧကဝါကျတာဓိပ္ပာယေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ ပရေတံ ဘူတံ ဘူတရတံ ဘဝါ အပရိမုတ္တ’’န္တိ ပဌန္တိ၊ ဝိဘတ္တိဘေဒဝသေနေဝ ပန ပုရာဏပါဌော။

ဣဒါနိ ယေန ဥပါယေန ဘဝဝိပ္ပမောက္ခော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗံ တိတ္ထိယာနံ အဝိသယဘူတံ ဗုဒ္ဓဂေါစရံ ဝိပဿနာဝီထိံ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေ ဟိ ကေစိ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒိ သညီဘဝါဒိ ဧကဝေါကာရဘဝါဒိဝိဘာဂေန နာနာဘေဒဘိန္နာ သာတဝန္တော ဝါ အသာတဝန္တော ဝါ ဒီဃာယုကာ ဝါ ဣတ္တရက္ခဏာ ဝါ ယေ ဟိ ကေစိ ဘဝါ။ သဗ္ဗဓီတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယန္တိ အာဒိဝိဘာဂေန သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗတ္ထတာယာတိ သဂ္ဂါပါယမနုဿာဒိဝိဘာဂေန။ သဗ္ဗေ တေတိအာဒီသု သဗ္ဗေပိ တေ ဘဝါ ရူပဝေဒနာဒိဓမ္မာ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စာ၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခာ၊ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒွိဓာ ဝိပရိဏာမေတဗ္ဗတာယ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော ပကာရတ္ထော ဝါ၊ တေန အနတ္တလက္ခဏမ္ပိ သင်္ဂဟေတွာ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ ဝိပရိဏာမဓမ္မတာယ ဝါ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာတိ ဝုတ္တာ။

ဧဝံ လက္ခဏတ္တယပဋိဝိဇ္ဈနာကာရေန ဧတံ ဘဝသင်္ခါတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ယထာဘူတံ အဝိပရီတံ သမ္မပ္ပညာယ သမ္မာ ဉာယေန ဝိပဿနာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ပဿတော ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈတော ‘‘ဘဝေါ နိစ္စော’’တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဘဝေသု တဏှာ ပဟီယတိ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ အနဝသေသံ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ ဝိဘဝံ ဝိစ္ဆေဒံ နာဘိနန္ဒတိ န ပတ္ထေတိ။ ဧဝံဘူတဿ တဿ ယာ ကာမတဏှာဒိဝသေန အဋ္ဌသတဘေဒါ အဝတ္ထာဒိဝိဘာဂေန အနန္တဘေဒါ စ၊ တာသံ သဗ္ဗသော သဗ္ဗပ္ပကာရေန တဏှာနံ ခယာ ပဟာနာ၊ တဒေကဋ္ဌတာယ သဗ္ဗဿပိ သံကိလေသပက္ခဿ အသေသံ နိဿေသံ ဝိရာဂေန အရိယမဂ္ဂေန ယော အနုပ္ပာဒနိရောဓော၊ တံ နိဗ္ဗာနန္တိ။

ဧဝံ တဏှာယ ပဟာနမုခေန သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနံ ဒဿေန္တော ‘‘တဿ နိဗ္ဗုတဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယော သော သဗ္ဗသော တဏှာနံ ခယာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော ဝုတ္တနယေန ဘိန္နကိလေသော ခီဏာသဝဘိက္ခု၊ တဿ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော အနုပါဒါ ဥပါဒါနာဘာဝတော ကိလေသာဘိသင်္ခါရမာရာနံ ဝါ အဂ္ဂဟဏတော ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ၊ အာယတိံ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဥပပတ္တိဘဝေါ နတ္ထိ။ ဧဝံဘူတေန စ တေန အဘိဘူတော မာရော၊ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသမာရော အဘိသင်္ခါရမာရော ဒေဝပုတ္တမာရော စ စရိမကစိတ္တက္ခဏေ ခန္ဓမာရော မစ္စုမာရော စာတိ ပဉ္စဝိဓော မာရော အဘိဘူတော ပရာဇိတော၊ ပုန သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အပ္ပဒါနေန နိဗ္ဗိသေဝနော ကတော၊ ယတော တေန ဝိဇိတော သင်္ဂါမော မာရေဟိ တတ္ထ တတ္ထ ပဝတ္တိတော။ ဧဝံ ဝိဇိတသင်္ဂါမော ပန ဣဋ္ဌာဒီသု သဗ္ဗေသု ဝိကာရာဘာဝေန တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တိယာ တာဒီ အရဟာ သဗ္ဗဘဝါနိ ယထာဝုတ္တဘေဒေ သဗ္ဗေပိ ဘဝေ ဥပစ္စဂါ သမတိက္ကန္တော၊ န ယတ္ထ ကတ္ထစိ သင်္ခံ ဥပေတိ၊ အညဒတ္ထု အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ အပညတ္တိကောဝ ဟောတီတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣမံ မဟာဥဒါနံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ကူဋံ ဂဟေတွာ နိဋ္ဌပေသိ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ နန္ဒဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။