📜

၄။ မေဃိယဝဂ္ဂေါ

၁။ မေဃိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၁။ မေဃိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ စာလိကာယန္တိ ဧဝံ နာမကေ နဂရေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ ဒွါရဋ္ဌာနံ မုဉ္စိတွာ သမန္တတော စလပင်္ကံ ဟောတိ၊ တံ စလပင်္ကံ နိဿာယ ဌိတတ္တာ ဩလောကေန္တာနံ စလမာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ‘‘စာလိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ စာလိကေ ပဗ္ဗတေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ဧကော ပဗ္ဗတော၊ သောပိ သဗ္ဗသေတတ္တာ ကာလပက္ခဥပေါသထေ ဩလောကေန္တာနံ စလမာနော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ တသ္မာ ‘‘စာလိကပဗ္ဗတော’’တိ သင်္ခံ ဂတော။ တတ္ထ ဘဂဝတော မဟန္တံ ဝိဟာရံ ကာရယိံသု၊ ဘဂဝါ တဒါ တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ တသ္မိံ စာလိကပဗ္ဗတမဟာဝိဟာရေ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘စာလိကာယံ ဝိဟရတိ စာလိကေ ပဗ္ဗတေ’’တိ။ မေဃိယောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီတိ ပရိစာရကော ဟောတိ။ ဘဂဝတော ဟိ ပဌမဗောဓိယံ ဥပဋ္ဌာကာ အနိဗဒ္ဓါ အဟေသုံ၊ ဧကဒါ နာဂသမာလော၊ ဧကဒါ နာဂိတော၊ ဧကဒါ ဥပဝါနော၊ ဧကဒါ သုနက္ခတ္တော၊ တဒါပိ မေဃိယတ္ထေရောဝ ဥပဋ္ဌာကော။ တေနာဟ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မေဃိယော ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော ဟောတီ’’တိ။

ဇန္တုဂါမန္တိ ဧဝံ နာမကံ တဿေဝ ဝိဟာရဿ အပရံ ဂေါစရဂါမံ။ ‘‘ဇတ္တုဂါမ’’န္တိပိ ပါဌော။ ကိမိကာဠာယာတိ ကာဠကိမီနံ ဗဟုလတာယ ‘‘ကိမိကာဠာ’’တိ လဒ္ဓနာမာယ နဒိယာ။ ဇင်္ဃဝိဟာရန္တိ စိရနိသဇ္ဇာယ ဇင်္ဃာသု ဥပ္ပန္နကိလမထဝိနောဒနတ္ထံ ဝိစရဏံ။ ပါသာဒိကန္တိ အဝိရဠရုက္ခတာယ သိနိဒ္ဓပတ္တတာယ စ ပဿန္တာနံ ပသာဒမာဝဟတီတိ ပါသာဒိကံ။ သန္ဒစ္ဆာယတာယ မနုညဘူမိဘာဂတာယ စ မနုညံ။ အန္တော ပဝိဋ္ဌာနံ ပီတိသောမနဿဇနနဋ္ဌေန စိတ္တံ ရမေတီတိ ရမဏီယံ။ အလန္တိ ပရိယတ္တံ၊ ယုတ္တန္တိပိ အတ္ထော။ ပဓာနတ္ထိကဿာတိ ယောဂေန ဘာဝနာယ အတ္ထိကဿ။ ပဓာနာယာတိ သမဏဓမ္မကရဏာယ။ အာဂစ္ဆေယျာဟန္တိ အာဂစ္ဆေယျံ အဟံ။ ထေရေန ကိရ ပုဗ္ဗေ တံ ဌာနံ အနုပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ရညာ ဧဝ သတာ အနုဘူတံ ဥယျာနံ အဟောသိ၊ တေနဿ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ တတ္ထ ဝိဟရိတုံ စိတ္တံ နမိ။ အာဂမေဟိ တာဝါတိ သတ္ထာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘န တာဝဿ ဉာဏံ ပရိပါကံ ဂတ’’န္တိ ဉတွာ ပဋိက္ခိပန္တော ဧဝမာဟ ။ ဧကကမှိ တာဝါတိ ဣဒံ ပနဿ ‘‘ဧဝမယံ ဂန္တွာပိ ကမ္မေ အနိပ္ဖဇ္ဇမာနေ နိရာသင်္ကော ဟုတွာ ပေမဝသေန ပုန အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ စိတ္တမဒ္ဒဝဇနနတ္ထံ အာဟ။ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတီတိ အညော ကောစိ ဘိက္ခု မမ သန္တိကံ ယာဝ အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ အာဂမေဟီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကောစိ ဘိက္ခု ဒိဿတီ’’တိပိ ပါဌော။ ‘‘အာဂစ္ဆတူ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တထာ ‘‘ဒိဿတူ’’တိ။

နတ္ထိ ကိဉ္စိ ဥတ္တရိ ကရဏီယန္တိ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ပရိညာဒီနံ သောဠသန္နံ ကိစ္စာနံ ကတတ္တာ၊ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဝါ အဓိဂတတ္တာ တတော အညံ ဥတ္တရိ ကရဏီယံ နာမ နတ္ထိ။ နတ္ထိ ကတဿ ဝါ ပတိစယောတိ ကတဿ ဝါ ပုန ပတိစယောပိ နတ္ထိ။ န ဟိ ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ပုန ဘာဝီယတိ၊ ပဟီနကိလေသာနံ ဝါ ပုန ပဟာနေန ကိစ္စံ အတ္ထိ။ အတ္ထိ ကတဿ ပတိစယောတိ မယှံ သန္တာနေ နိပ္ဖာဒိတဿ သီလာဒိဓမ္မဿ အရိယမဂ္ဂဿ အနဓိဂတတ္တာ တဒတ္ထံ ပုန ဝဍ္ဎနသင်္ခါတော ပတိစယော အတ္ထိ၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ပဓာနန္တိ ခေါ မေဃိယ ဝဒမာနံ ကိန္တိ ဝဒေယျာမာတိ ‘‘သမဏဓမ္မံ ကရောမီ’’တိ တံ ဝဒမာနံ မယံ အညံ ကိံ နာမ ဝဒေယျာမ?

ဒိဝါဝိဟာရံနိသီဒီတိ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ နိသီဒိ။ နိသိန္နော စ ယသ္မိံ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ ပုဗ္ဗေ အနုပဋိပါဋိယာ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ရာဇာ ဟုတွာ ဥယျာနကီဠံ ကီဠန္တော ဝိဝိဓနာဋကပရိဝါရော နိသိန္နပုဗ္ဗော၊ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ နိသီဒိ။ အထဿ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သမဏဘာဝေါ ဝိဂတော ဝိယ အဟောသိ၊ ရာဇဝေသံ ဂဟေတွာ နာဋကပရိဝါရပရိဝုတော သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော ဝိယ ဇာတော။ အထဿ တံ သမ္ပတ္တိံ အဿာဒယတော ကာမဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ သော တသ္မိံယေဝ ခဏေ သဟောဍ္ဎံ ဂဟိတေ ဒွေ စောရေ အာနေတွာ ပုရတော ဌပိတေ ဝိယ အဒ္ဒသ။ တေသု ဧကဿ ဝဓံ အာဏာပနဝသေန ဗျာပါဒဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဧကဿ ဗန္ဓနံ အာဏာပနဝသေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကော၊ ဧဝံ သော လတာဇာလေန ရုက္ခော ဝိယ မဓုမက္ခိကာဟိ မဓုဃာတကော ဝိယ စ အကုသလဝိတက္ကေဟိ ပရိက္ခိတ္တော သမ္ပရိကိဏ္ဏော အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မတော မေဃိယဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

အစ္ဆရိယံဝတ ဘောတိ ဂရဟဏစ္ဆရိယံ နာမ ကိရေတံ ယထာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဝလိယဂတ္တံ ဒိသွာ အဝေါစ ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ၊ အဗ္ဘုတံ၊ ဘန္တေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၁)။ အပရေ ပန ‘‘တသ္မိံ သမယေ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီသု လောဘဝသေန ကာမဝိတက္ကော၊ ခရဿရာနံ ပက္ခိအာဒီနံ သဒ္ဒဿဝနေန ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ လေဍ္ဍုအာဒီဟိ တေသံ ပဋိဗာဟနာဓိပ္ပာယေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကော၊ ‘ဣဓေဝါဟံ ဝသေယျ’န္တိ တတ္ထ သာပေက္ခတာဝသေန ကာမဝိတက္ကော၊ ဝနစရကေ တတ္ထ တတ္ထ ဒိသွာ တေသု စိတ္တဒုဗ္ဘနေန ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ တေသံ ဝိဟေဌနာဓိပ္ပာယေန ဝိဟိံသာဝိတက္ကော တဿ ဥပ္ပဇ္ဇီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ တဿ မိစ္ဆာဝိတက္ကုပ္ပတ္တိယေဝ အစ္ဆရိယကာရဏံ။ အနွာသတ္တာတိ အနုလဂ္ဂါ ဝေါကိဏ္ဏာ။ အတ္တနိ ဂရုမှိ စ ဧကတ္တေပိ ဗဟုဝစနံ ဒိဿတိ။ ‘‘အနုသန္တော’’တိပိ ပါဌော။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဧဝံ မိစ္ဆာဝိတက္ကေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏော ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပာယံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဣဒံ ဝတ ဒိသွာ ဒီဃဒဿီ ဘဂဝါ ပဋိသေဓေသီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဣမံ ကာရဏံ ဒသဗလဿ အာရောစေဿာမီ’’တိ နိသိန္နာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ ဥပသင်္ကမိတွာ စ ‘‘ဣဓ မယှံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။

တတ္ထ ယေဘုယျေနာတိ ဗဟုလံ အဘိက္ခဏံ။ ပါပကာတိ လာမကာ။ အကုသလာတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတာ။ ဒုဂ္ဂတိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝါ ပါပကာ၊ ကုသလပဋိပက္ခတာယ အကုသလာ။ ဝိတက္ကေတိ ဦဟတိ အာရမ္မဏံ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတီတိ ဝိတက္ကော၊ ကာမသဟဂတော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော၊ ကိလေသကာမသမ္ပယုတ္တော ဝတ္ထုကာမာရမ္မဏော ဝိတက္ကောတိ အတ္ထော။ ဗျာပါဒသဟဂတော ဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော။ ဝိဟိံသာသဟဂတော ဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တေသု ကာမာနံ အဘိနန္ဒနဝသေန ပဝတ္တော နေက္ခမ္မပဋိပက္ခော ကာမဝိတက္ကော၊ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တု ဝါ ဝိနဿန္တု ဝါ မာ ဝါ အဟေသု’’န္တိ သတ္တေသု သမ္ပဒုဿနဝသေန ပဝတ္တော မေတ္တာပဋိပက္ခော ဗျာပါဒဝိတက္ကော၊ ပါဏိလေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ သတ္တာနံ ဝိဟေဌေတုကာမတာဝသေန ပဝတ္တော ကရုဏာပဋိပက္ခော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။

ကသ္မာ ပနဿ ဘဂဝါ တတ္ထ ဂမနံ အနုဇာနိ? ‘‘အနနုညာတောပိ စာယံ မံ ဩဟာယ ဂစ္ဆိဿတေဝ၊ ‘ပရိစာရကာမတာယ မညေ ဘဂဝါ ဂန္တုံ န ဒေတီ’တိ စဿ သိယာ အညထတ္တံ။ တဒဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ အနုဇာနိ။

ဧဝံ တသ္မိံ အတ္တနော ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ နိသိန္နေ အထဿ ဘဂဝါ သပ္ပာယံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ‘‘အပရိပက္ကာယ၊ မေဃိယ၊ စေတောဝိမုတ္တိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပရိပက္ကာယာတိ ပရိပါကံ အပ္ပတ္တာယ။ စေတောဝိမုတ္တိယာတိ ကိလေသေဟိ စေတသော ဝိမုတ္တိယာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဟိ တဒင်္ဂဝသေန စေဝ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စ ကိလေသေဟိ စေတသော ဝိမုတ္တိ ဟောတိ၊ အပရဘာဂေ သမုစ္ဆေဒဝသေန စေဝ ပဋိပဿဒ္ဓိဝသေန စ။ သာယံ ဝိမုတ္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရတော ကထိတာဝ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ အာသယေ ပရိပါစိတေ ပဗောဓိတေ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တိယာ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တိယာ စေတောဝိမုတ္တိ ပရိပက္ကာ နာမ ဟောတိ၊ တဒဘာဝေ အပရိပက္ကာ။

ကတမေ ပန ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ? သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒီနံ ဝိသုဒ္ဓိကရဏဝသေန ပန္နရသ ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အဿဒ္ဓေ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ သဒ္ဓေ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ ပသာဒနီယေ သုတ္တန္တေ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘ကုသီတေ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ သမ္မပ္ပဓာနေ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘မုဋ္ဌဿတီ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ ဥပဋ္ဌိတဿတီ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ သတိပဋ္ဌာနေ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ သတိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘အသမာဟိတေ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ သမာဟိတေ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ ဈာနဝိမောက္ခေ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ သမာဓိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘ဒုပ္ပညေ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ ပညဝန္တေ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ ဂမ္ဘီရဉာဏစရိယံ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ တီဟာကာရေဟိ ပညိန္ဒြိယံ ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘ဣတိ ဣမေ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇယတော၊ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော၊ ပဉ္စ သုတ္တန္တေ ပစ္စဝေက္ခတော – ဣမေဟိ ပန္နရသဟိ အာကာရေဟိ၊ ဣမာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၈၅)။

အပရေပိ ပန္နရသ ဓမ္မာ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ – သဒ္ဓါပဉ္စမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ၊ အနိစ္စသညာ ဒုက္ခသညာ အနတ္တသညာ ပဟာနသညာ ဝိရာဂသညာတိ ဣမာ ပဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ သညာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ သီလသံဝရော အဘိသလ္လေခတာ ဝီရိယာရမ္ဘော နိဗ္ဗေဓိကပညာတိ။ တေသု ဝိနေယျဒမနကုသလော သတ္ထာ ဝိနေယျဿ မေဃိယတ္ထေရဿ အဇ္ဈာသယဝသေန ဣဓ ကလျာဏမိတ္တတာဒယော ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယေ ဓမ္မေ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စ ဓမ္မာ ပရိပါကာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ဝတွာ တေ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ဣဓ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခု ကလျာဏမိတ္တော ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကလျာဏမိတ္တောတိ ကလျာဏော ဘဒ္ဒေါ သုန္ဒရော မိတ္တော ဧတဿာတိ ကလျာဏမိတ္တော။ ယဿ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော ‘‘အဃဿ ဃာတာ၊ ဟိတဿ ဝိဓာတာ’’တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရေန ဥပကာရော မိတ္တော ဟောတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကလျာဏမိတ္တောဝ။ ယထာဝုတ္တေဟိ ကလျာဏပုဂ္ဂလေဟေဝ သဗ္ဗိရိယာပထေသု သဟ အယတိ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ တေဟီတိ ကလျာဏသဟာယော။ကလျာဏပုဂ္ဂလေသု ဧဝ စိတ္တေန စေဝ ကာယေန စ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကော။ ပဒတ္တယေန ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂေ အာဒရံ ဥပ္ပာဒေတိ။

တတြိဒံ ကလျာဏမိတ္တလက္ခဏံ – ဣဓ ကလျာဏမိတ္တော သဒ္ဓါသမ္ပန္နော ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော သုတသမ္ပန္နော စာဂသမ္ပန္နော ဝီရိယသမ္ပန္နော သတိသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ ကမ္မဖလဉ္စ၊ တေန သမ္မာသမ္ဗောဓိဟေတုဘူတံ သတ္တေသု ဟိတေသိတံ န ပရိစ္စဇတိ။ သီလသမ္ပတ္တိယာ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ ဂရု ဘာဝနီယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ သုတသမ္ပတ္တိယာ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိပဋိသံယုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရာနံ ကထာနံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ စာဂသမ္ပတ္တိယာ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော၊ ဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ သတ္တာနံ ဟိတပ္ပဋိပတ္တိယာ၊ သတိသမ္ပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟောတိ၊ သမာဓိသမ္ပတ္တိယာ အဝိက္ခိတ္တော ဟောတိ သမာဟိတစိတ္တော၊ ပညာသမ္ပတ္တိယာ အဝိပရီတံ ဇာနာတိ။ သော သတိယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသမာနော ပညာယ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ၊ သမာဓိနာ တတ္ထ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ၊ ဝီရိယေန သတ္တေ အဟိတာ နိသေဓေတွာ ဟိတေ နိယောဇေတိ။ တေနာဟ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စဋ္ဌာနေ နိယောဇယေ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၃၇)၊

အယံ ပဌမော ဓမ္မော ပရိပါကာယ သံဝတ္တတီတိ၊ အယံ ကလျာဏမိတ္တတာသင်္ခါတော ဗြဟ္မစရိယဝါသဿ အာဒိဘာဝတော၊ သဗ္ဗေသဉ္စ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဗဟုကာရတာယ ပဓာနဘာဝတော စ ဣမေသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု အာဒိတော ဝုတ္တတ္တာ ပဌမော အနဝဇ္ဇဓမ္မော အဝိသုဒ္ဓါနံ သဒ္ဓါဒီနံ ဝိသုဒ္ဓိကရဏဝသေန စေတောဝိမုတ္တိယာ ပရိပါကာယ သံဝတ္တတိ။ ဧတ္ထ စ ကလျာဏမိတ္တဿ ဗဟုကာရတာ ပဓာနတာ စ ‘‘ဥပဍ္ဎမိဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ’’တိ ဝဒန္တံ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကံ၊ ‘‘မာ ဟေဝံ၊ အာနန္ဒာ’’တိ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိသေဓေတွာ၊ ‘‘သကလမေဝ ဟိဒံ၊ အာနန္ဒ၊ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ယဒိဒံ ကလျာဏမိတ္တတာ ကလျာဏသဟာယတာ’’တိအာဒိသုတ္တပဒေဟိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉၊ ၅။၂) ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပုန စပရန္တိ ပုန စ အပရံ ဓမ္မဇာတံ။ သီလဝါတိ ဧတ္ထ ကေနဋ္ဌေန သီလံ? သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိမိဒံ သီလနံ နာမ? သမာဓာနံ၊ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဥပဓာရဏံ၊ ဈာနာဒိကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာနဝသေန အာဓာရဘာဝေါတိ အတ္ထော။ တသ္မာ သီလေတိ သီလတီတိ ဝါ သီလံ။ အယံ တာဝ သဒ္ဒလက္ခဏနယေန သီလတ္ထော။ အပရေ ပန ‘‘သိရဋ္ဌော သီတလဋ္ဌော သီလဋ္ဌော သံဝရဋ္ဌော’’တိ နိရုတ္တိနယေန အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ တယိဒံ ပါရိပူရိတော အတိသယတော ဝါ သီလံ အဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ၊ သီလသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။

ယထာ စ သီလဝါ ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပါတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိမောက္ခံ။ သံဝရဏံ သံဝရော၊ ကာယဝါစာဟိ အဝီတိက္ကမော။ ပါတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ တေန သံဝုတော ပိဟိတကာယဝါစောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော၊ ဣဒမဿ တသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ဝိဟရတီတိ တဒနုရူပဝိဟာရသမင်္ဂိဘာဝပရိဒီပနံ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ ဟေဋ္ဌာ ပါတိမောက္ခသံဝရဿ၊ ဥပရိ ဝိသေသာနံ ယောဂဿ စ ဥပကာရကဓမ္မပရိဒီပနံ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ ပါတိမောက္ခသီလတော အစဝနဓမ္မတာပရိဒီပနံ။ သမာဒါယာတိ သိက္ခာပဒါနံ အနဝသေသတော အာဒါနပရိဒီပနံ။ သိက္ခတီတိ သိက္ခာယ သမင်္ဂိဘာဝပရိဒီပနံ။ သိက္ခာပဒေသူတိ သိက္ခိတဗ္ဗဓမ္မပရိဒီပနံ။

အပရော နယော – ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝတော၊ ပါပကိရိယာယ သုကရဘာဝတော၊ ပုညကိရိယာယ စ ဒုက္ကရဘာဝတော ဗဟုက္ခတ္တုံ အပါယေသု ပတနသီလောတိ ပါတီ၊ ပုထုဇ္ဇနော။ အနိစ္စတာယ ဝါ ဘဝါဒီသု ကမ္မဝေဂက္ခိတ္တော ဃဋီယန္တံ ဝိယ အနဝဋ္ဌာနေန ပရိဗ္ဘမနတော ဂမနသီလောတိ ပါတီ၊ မရဏဝသေန ဝါ တမှိ တမှိ သတ္တနိကာယေ အတ္တဘာဝဿ ပတနသီလောတိ ဝါ ပါတီ၊ သတ္တသန္တာနော စိတ္တမေဝ ဝါ။ တံ ပါတိနံ သံသာရဒုက္ခတော မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခံ။ စိတ္တဿ ဟိ ဝိမောက္ခေန သတ္တော ‘‘ဝိမုတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စိတ္တဝေါဒါနာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀)၊ ‘‘အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၈) စ။

အထ ဝါ အဝိဇ္ဇာဒိဟေတုနာ သံသာရေ ပတတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပါတိ၊ ‘‘အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ တဿ ပါတိနော သတ္တဿ တဏှာဒိသံကိလေသတ္တယတော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပါတိမောက္ခော၊ ‘‘ကဏ္ဌေကာလော’’တိအာဒီနံ ဝိယ သမာသသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဝါ ပါတေတိ ဝိနိပါတေတိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိ၊ စိတ္တံ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘စိတ္တေန နိယျတီ လောကော၊ စိတ္တေန ပရိကဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၆၂)။ တဿ ပါတိနော မောက္ခော ဧတေနာတိ ပါတိမောက္ခော။ ပတတိ ဝါ ဧတေန အပါယဒုက္ခေ သံသာရဒုက္ခေ စာတိ ပါတိ၊ တဏှာဒိသံကိလေသာ။ ဝုတ္တဉှိ – ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇)၊ တဏှာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅) စာဒိ။ တတော ပါတိတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။

အထ ဝါ ပတတိ ဧတ္ထာတိ ပါတိ၊ ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ။ ဝုတ္တဉှိ – ‘‘ဆသု လောကော သမုပ္ပန္နော၊ ဆသု ကုဗ္ဗတိ သန္ထဝ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၁၇၁)။ တတော ဆ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနသင်္ခါတပါတိတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။ အထ ဝါ ပါတော ဝိနိပါတော အဿ အတ္ထီတိ ပါတီ၊ သံသာရော။ တတော မောက္ခောတိ ပါတိမောက္ခော။

အထ ဝါ သဗ္ဗလောကာဓိပတိဘာဝတော ဓမ္မိဿရော ဘဂဝါ ပတီတိ ဝုစ္စတိ၊ မုစ္စတိ ဧတေနာတိ မောက္ခော။ ပတိနော မောက္ခော တေန ပညတ္တတ္တာတိ ပတိမောက္ခော၊ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ သဗ္ဗဂုဏာနံ ဝါ တမ္မူလဘာဝတော ဥတ္တမဋ္ဌေန ပတိ စ၊ သော ယထာဝုတ္တဋ္ဌေန မောက္ခော စာတိ ပတိမောက္ခော၊ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ပါတိမောက္ခန္တိအာဒိမေတံ မုခမေတ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော။

အထ ဝါ ပဣတိ ပကာရေ၊ အတီတိ အစ္စန္တတ္ထေ နိပါတော၊ တသ္မာ ပကာရေဟိ အစ္စန္တံ မောက္ခေတီတိ ပါတိမောက္ခံ။ ဣဒဉှိ သီလံ သယံ တဒင်္ဂဝသေန၊ သမာဓိသဟိတံ ပညာသဟိတဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သမုစ္ဆေဒဝသေန စ အစ္စန္တံ မောက္ခေတိ မောစေတီတိ ပါတိမောက္ခံ။ ပတိ မောက္ခောတိ ဝါ ပတိမောက္ခော၊ တမှာ တမှာ ဝီတိက္ကမဒေါသတော ပစ္စေကံ မောက္ခောတိ အတ္ထော။ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ မောက္ခောတိ ဝါ နိဗ္ဗာနံ၊ တဿ မောက္ခဿ ပဋိဗိမ္ဗဘူတောတိ ပတိမောက္ခော။ သီလသံဝရော ဟိ သူရိယဿ အရုဏုဂ္ဂမနံ ဝိယ နိဗ္ဗာနဿ ဥဒယဘူတော တပ္ပဋိဘာဂေါ စ ယထာရဟံ သံကိလေသနိဗ္ဗာပနတော။ ပတိမောက္ခော ဧဝ ပါတိမောက္ခော။ ပတိဝတ္တတိ မောက္ခေတိ ဒုက္ခန္တိ ဝါ ပတိမောက္ခံ၊ ပတိမောက္ခမေဝ ပါတိမောက္ခန္တိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ပါတိမောက္ခသဒ္ဒဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

သံဝရတိ ပိဒဟတိ ဧတေနာတိ သံဝရော၊ ပါတိမောက္ခမေဝ သံဝရော ပါတိမောက္ခသံဝရော။ အတ္ထတော ပန တတော တတော ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတော ဝိရတိယော စေတနာ စ။ တေန ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော သမန္နာဂတော ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိဘင်္ဂေ –

‘‘ဣမိနာ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ဥပေတော ဟောတိ သမုပေတော ဥပါဂတော သမုပါဂတော ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတော၊ တေန ဝုစ္စတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော’’တိ (ဝိဘ။ ၅၁၁)။

ဝိဟရတီတိ ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရတိ ဣရီယတိ ဝတ္တတိ။

အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ ဝေဠုဒါနာဒိမိစ္ဆာဇီဝဿ ကာယပါဂဗ္ဘိယာဒီနဉ္စ အကရဏေန သဗ္ဗသော အနာစာရံ ဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ကာယိကော အဝီတိက္ကမော ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တဘိက္ခုသာရုပ္ပအာစာရသမ္ပတ္တိယာ၊ ဝေသိယာဒိအဂေါစရံ ဝဇ္ဇေတွာ ပိဏ္ဍပါတာဒိအတ္ထံ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နတ္တာ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော။

အပိစ ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ သဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော သဗြဟ္မစာရီသု သဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နော သုနိဝတ္ထော သုပါရုတော ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေန ပဋိက္ကန္တေန အာလောကိတေန ဝိလောကိတေန သမိဉ္ဇိတေန ပသာရိတေန ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယမနုယုတ္တော သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော အာဘိသမာစာရိကေသု သက္ကစ္စကာရီ ဂရုစိတ္တီကာရဗဟုလော ဝိဟရတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အာစာရသမ္ပန္နော။

ဂေါစရော ပန ဥပနိဿယဂေါစရော အာရက္ခဂေါစရော ဥပနိဗန္ဓဂေါစရောတိ တိဝိဓော။ တတ္ထ ယော ဒသကထာဝတ္ထုဂုဏသမန္နာဂတော ဝုတ္တလက္ခဏော ကလျာဏမိတ္တော၊ ယံ နိဿာယ အသုတံ သုဏာတိ၊ သုတံ ပရိယောဒါပေတိ၊ ကင်္ခံ ဝိတရတိ၊ ဒိဋ္ဌိံ ဥဇုံ ကရောတိ၊ စိတ္တံ ပသာဒေတိ၊ ယဉ္စ အနုသိက္ခန္တော သဒ္ဓါယ ဝဍ္ဎတိ ၊ သီလေန၊ သုတေန၊ စာဂေန၊ ပညာယ ဝဍ္ဎတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ဥပနိဿယဂေါစရော။

ယော ဘိက္ခု အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝီထိံ ပဋိပန္နော ဩက္ခိတ္တစက္ခု ယုဂမတ္တဒဿာဝီ စက္ခုန္ဒြိယသံဝုတောဝ ဂစ္ဆတိ၊ န ဟတ္ထိံ ဩလောကေန္တော၊ န အဿံ၊ န ရထံ၊ န ပတ္တိံ၊ န ဣတ္ထိံ၊ န ပုရိသံ ဩလောကေန္တော၊ န ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော၊ န အဓော ဩလောကေန္တော၊ န ဒိသာဝိဒိသံ ပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ၊ အယံ အာရက္ခဂေါစရော။

ဥပနိဗန္ဓဂေါစရော ပန စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ ယတ္ထ ဘိက္ခု အတ္တနော စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓတိ၊ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော၊ ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၂)။

တတ္ထ ဥပနိဿယဂေါစရဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တတ္တာ ဣတရေသံ ဝသေနေတ္ထ ဂေါစရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ ယထာဝုတ္တာယ အာစာရသမ္ပတ္တိယာ၊ ဣမာယ စ ဂေါစရသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတတ္တာ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော။

အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ အပ္ပမတ္တကတ္တာ အဏုပ္ပမာဏေသု အဿတိယာ အသဉ္စိစ္စ အာပန္နသေခိယအကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါဒိဘေဒေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿနသီလော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ပရမာဏုမတ္တံ ဝဇ္ဇံ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနပမာဏာဓိကယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓသိနေရုပဗ္ဗတရာဇသဒိသံ ကတွာ ပဿတိ၊ ယောပိ သဗ္ဗလဟုကံ ဒုဗ္ဘာသိတမတ္တံ ပါရာဇိကသဒိသံ ကတွာ ပဿတိ၊ အယမ္ပိ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ နာမ။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အနဝသေသံ သမ္မာ အာဒိယိတွာ သိက္ခတိ၊ ပဝတ္တတိ ပရိပူရေတီတိ အတ္ထော။

အဘိသလ္လေခိကာတိ အတိဝိယ ကိလေသာနံ သလ္လေခနီ၊ တေသံ တနုဘာဝါယ ပဟာနာယ ယုတ္တရူပါ။ စေတောဝိဝရဏသပ္ပာယာတိ စေတသော ပဋိစ္ဆာဒကာနံ နီဝရဏာနံ ဒူရီဘာဝကရဏေန စေတောဝိဝရဏသင်္ခါတာနံ သမထဝိပဿနာနံ သပ္ပာယာ၊ သမထဝိပဿနာစိတ္တဿေဝ ဝါ ဝိဝရဏာယ ပါကဋီကရဏာယ ဝါ သပ္ပာယာ ဥပကာရိကာတိ စေတောဝိဝရဏသပ္ပာယာ။

ဣဒါနိ ယေန နိဗ္ဗိဒါဒိအာဝဟနေန အယံ ကထာ အဘိသလ္လေခိကာ စေတောဝိဝရဏသပ္ပာယာ စ နာမ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယာတိ ဧကံသေနေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ။ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယာတိ တဿေဝ ဝိရဇ္ဇနတ္ထာယ စ နိရုဇ္ဈနတ္ထာယ စ။ ဥပသမာယာတိ သဗ္ဗကိလေသူပသမာယ။ အဘိညာယာတိ သဗ္ဗဿာပိ အဘိညေယျဿ အဘိဇာနနာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ စတုမဂ္ဂသမ္ဗောဓာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနာယ။ ဧတေသု ဟိ အာဒိတော တီဟိ ပဒေဟိ ဝိပဿနာ ဝုတ္တာ၊ ဒွီဟိ မဂ္ဂေါ၊ ဒွီဟိ နိဗ္ဗာနံ ဝုတ္တံ။ သမထဝိပဿနာ အာဒိံ ကတွာ နိဗ္ဗာနပရိယောသာနော အယံ သဗ္ဗော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော ဒသကထာဝတ္ထုလာဘိနော သိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ တံ ကထံ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပ္ပိစ္ဆကထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အပ္ပိစ္ဆောတိ န ဣစ္ဆော၊ တဿ ကထာ အပ္ပိစ္ဆကထာ၊ အပ္ပိစ္ဆဘာဝပ္ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ ဝါ အပ္ပိစ္ဆကထာ။ ဧတ္ထ စ အတြိစ္ဆော ပါပိစ္ဆော မဟိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆောတိ ဣစ္ဆာဝသေန စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ တေသု အတ္တနာ ယထာလဒ္ဓေန လာဘေန အတိတ္တော ဥပရူပရိ လာဘံ ဣစ္ဆန္တော အတြိစ္ဆော နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌဘိ စာပိ သောဠသ၊

သောဠသဘိ စ ဒွတ္တိံသ၊ အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၅။၁၀၃)၊

‘‘အတြိစ္ဆာ အတိလောဘေန၊ အတိလောဘမဒေန စာ’’တိ စ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၆၈)၊

လာဘသက္ကာရသိလောကနိကာမယတာယ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော ပါပိစ္ဆော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ကုဟနာ? လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတဿ ပါပိစ္ဆဿ ဣစ္ဆာပကတဿ ပစ္စယပ္ပဋိသေဝနသင်္ခါတေန ဝါ သာမန္တဇပ္ပိတေန ဝါ ဣရိယာပထဿ ဝါ အဌပနာ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၈၆၁)။

သန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာဓိပ္ပာယော ပဋိဂ္ဂဟဏေ အမတ္တညူ မဟိစ္ဆော။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဣဓေကစ္စော သဒ္ဓါ သမာနော ‘သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ သမာနော ‘သီလဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ ဣစ္ဆတီ’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၈၅၁)။

ဒုတ္တပ္ပိယတာယ ဟိဿ ဝိဇာတမာတာပိ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သမုဒ္ဒေါ စ၊ မဟိစ္ဆော စာပိ ပုဂ္ဂလော၊

သကဋေဟိ ပစ္စယေ ဒေန္တု၊ တယောပေတေ အတပ္ပိယာ’’တိ။

ဧတေ ပန အတြိစ္ဆတာဒယော ဒေါသေ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေတွာ သန္တဂုဏနိဂူဟနာဓိပ္ပာယော ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ မတ္တညူ အပ္ပိစ္ဆော။ သော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ဂုဏံ ပဋိစ္ဆာဒေတုကာမတာယ သဒ္ဓါ သမာနော ‘‘သဒ္ဓါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ၊ သီလဝါ၊ ဗဟုဿုတော၊ ပဝိဝိတ္တော၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိ၊ သမာဟိတော၊ ပညဝါ သမာနော ‘‘ပညဝါတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’’တိ န ဣစ္ဆတိ။

သွာယံ ပစ္စယပ္ပိစ္ဆော ဓုတင်္ဂပ္ပိစ္ဆော ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော အဓိဂမပ္ပိစ္ဆောတိ စတုဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ စတူသု ပစ္စယေသု အပ္ပိစ္ဆော ပစ္စယဒါယကံ ဒေယျဓမ္မံ အတ္တနော ထာမဉ္စ ဩလောကေတွာ သစေပိ ဟိ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု ဟောတိ၊ ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ ဒါယကဿ ဝသေန အပ္ပမေဝ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မော စေ အပ္ပော၊ ဒါယကော ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ ဒေယျဓမ္မဿ ဝသေန အပ္ပမေဝ ဂဏှာတိ။ ဒေယျဓမ္မောပိ စေ ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော၊ အတ္တနော ထာမံ ဉတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ ဂဏှာတိ။ ဧဝရူပေါ ဟိ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နံ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ လာဘံ ထာဝရံ ကရောတိ၊ ဒါယကာနံ စိတ္တံ အာရာဓေတိ။ ဓုတင်္ဂသမာဒါနဿ ပန အတ္တနိ အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာပေတုကာမော ဓုတင်္ဂပ္ပိစ္ဆော။ ယော အတ္တနော ဗဟုဿုတဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော။ ယော ပန သောတာပန္နာဒီသု အညတရော ဟုတွာ သဗြဟ္မစာရီနမ္ပိ အတ္တနော သောတာပန္နာဒိဘာဝံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အယံ အဓိဂမပ္ပိစ္ဆော။ ဧဝမေတေသံ အပ္ပိစ္ဆာနံ ယာ အပ္ပိစ္ဆတာ၊ တဿာ သဒ္ဓိံ သန္ဒဿနာဒိဝိဓိနာ အနေကာကာရဝေါကာရအာနိသံသဝိဘာဝနဝသေန၊ တပ္ပဋိပက္ခဿ အတြိစ္ဆာဒိဘေဒဿ ဣစ္ဆာစာရဿ အာဒီနဝဝိဘာဝနဝသေန စ ပဝတ္တာ ကထာ အပ္ပိစ္ဆကထာ။

သန္တုဋ္ဌိကထာတိ ဧတ္ထ သန္တုဋ္ဌီတိ သကေန အတ္တနာ လဒ္ဓေန တုဋ္ဌိ သန္တုဋ္ဌိ။ အထ ဝါ ဝိသမံ ပစ္စယိစ္ဆံ ပဟာယ သမံ တုဋ္ဌိ၊ သန္တုဋ္ဌိ။ သန္တေန ဝါ ဝိဇ္ဇမာနေန တုဋ္ဌိ သန္တုဋ္ဌိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘အတီတံ နာနုသောစန္တော၊ နပ္ပဇပ္ပမနာဂတံ၊

ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေန္တော၊ သန္တုဋ္ဌောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

သမ္မာ ဝါ ဉာယေန ဘဂဝတာ အနုညာတဝိဓိနာ ပစ္စယေဟိ တုဋ္ဌိ သန္တုဋ္ဌိ။ အတ္ထတော ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသော ၊ သော ဒွါဒသဝိဓော ဟောတိ။ ကထံ ? စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော၊ ယထာဗလသန္တောသော၊ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ တိဝိဓော၊ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒီသု။

တတြာယံ ပဘေဒဝဏ္ဏနာ – ဣဓ ဘိက္ခု စီဝရံ လဘတိ သုန္ဒရံ ဝါ အသုန္ဒရံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန ပကတိဒုဗ္ဗလော ဝါ ဟောတိ အာဗာဓဇရာဘိဘူတော ဝါ၊ ဂရုံ စီဝရံ ပါရုပန္တော ကိလမတိ၊ သော သဘာဂေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိံ တံ ပရိဝတ္တေတွာ လဟုကေန ယာပေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ပဋ္ဋစီဝရာဒီနံ အညတရံ မဟဂ္ဃစီဝရံ လဘိတွာ ‘‘ဣဒံ ထေရာနံ စိရပဗ္ဗဇိတာနံ၊ ဣဒံ ဗဟုဿုတာနံ အနုရူပံ၊ ဣဒံ ဂိလာနာနံ ဒုဗ္ဗလာနံ၊ ဣဒံ အပ္ပလာဘီနံ ဝါ ဟောတူ’’တိ တေသံ ဒတွာ အတ္တနာ သင်္ကာရကူဋာဒိတော နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သင်္ဃာဋိံ ကတွာ တေသံ ဝါ ပုရာဏစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ဓာရေန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ စီဝရေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ ယာပေတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန အာဗာဓိကော ဟောတိ၊ လူခံ ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂါဠှံ ရောဂါတင်္ကံ ပါပုဏာတိ၊ သော သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ ဟတ္ထတော သပ္ပာယဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော ဘိက္ခု ပဏီတံ ပိဏ္ဍပါတံ လဘတိ၊ သော ‘‘အယံ ပိဏ္ဍပါတော စိရပဗ္ဗဇိတာဒီနံ အနုရူပေါ’’တိ စီဝရံ ဝိယ တေသံ ဒတွာ၊ တေသံ ဝါ သန္တကံ ဂဟေတွာ၊ အတ္တနာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ၊ မိဿကာဟာရံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ အယမဿ ပိဏ္ဍပါတေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခုနော သေနာသနံ ပါပုဏာတိ မနာပံ ဝါ အမနာပံ ဝါ အန္တမသော တိဏကုဋိကာပိ တိဏသန္ထာရကမ္ပိ၊ သော တေနေဝ သန္တုဿတိ၊ ပုန အညံ သုန္ဒရတရံ ဝါ ပါပုဏာတိ၊ တံ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုဗ္ဗလော ဝါ၊ သော ဗျာဓိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ပကတိဝိရုဒ္ဓံ ဝါ သေနာသနံ လဘတိ၊ ယတ္ထဿ ဝသတော အဖာသု ဟောတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ တဿ သန္တကေ သပ္ပာယသေနာသနေ ဝသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော သုန္ဒရံ သေနာသနံ ပတ္တမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ ‘‘ပဏီတသေနာသနံ ပမာဒဋ္ဌာန’’န္တိ၊ မဟာပုညတာယ ဝါ လေဏမဏ္ဍပကူဋာဂါရာဒီနိ ပဏီတသေနာသနာနိ လဘတိ၊ သော တာနိ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတာဒီနံ ဒတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ သေနာသနေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

ဣဓ ပန ဘိက္ခု ဘေသဇ္ဇံ လဘတိ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ၊ သော တေနေဝ တုဿတိ၊ အညံ န ပတ္ထေတိ၊ လဘန္တောပိ န ဂဏှာတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာလာဘသန္တောသော။ အထ ပန တေလေန အတ္ထိကော ဖာဏိတံ လဘတိ၊ သော တံ သဘာဂဿ ဘိက္ခုနော ဒတွာ၊ တဿ ဟတ္ထတော တေလံ ဂဟေတွာ၊ ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာဗလသန္တောသော။ အပရော မဟာပုညော ဗဟုံ တေလမဓုဖာဏိတာဒိပဏီတဘေသဇ္ဇံ လဘတိ၊ သော တံ စီဝရာဒီနိ ဝိယ စိရပဗ္ဗဇိတာဒီနံ ဒတွာ တေသံ အာဘတေန ယေန ကေနစိ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တောပိ သန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ။ ယော ပန ဧကသ္မိံ ဘာဇနေ မုတ္တဟရီတကံ၊ ဧကသ္မိံ စတုမဓုရံ ဌပေတွာ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ၊ ယဒိစ္ဆသီ’’တိ ဝုစ္စမာနော သစဿ တေသု အညတရေနပိ ရောဂေါ ဝူပသမ္မတိ ၊ ‘‘မုတ္တဟရီတကံ နာမ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝဏ္ဏိတံ၊ ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၂၈) ဝစနမနုဿရန္တော စတုမဓုရံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုတ္တဟရီတကေန ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တော ပရမသန္တုဋ္ဌောဝ ဟောတိ၊ အယမဿ ဂိလာနပစ္စယေ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော။

သော ဧဝံပဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ သန္တောသော သန္တုဋ္ဌီတိ ပဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထတော ဣတရီတရပစ္စယသန္တောသော’’တိ။ ဣတရီတရသန္တုဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ သန္ဒဿနာဒိဝိဓိနာ အာနိသံသဝိဘာဝနဝသေန၊ တပ္ပဋိပက္ခဿ အတြိစ္ဆတာဒိဘေဒဿ ဣစ္ဆာပကတတ္တဿ အာဒီနဝဝိဘာဝနဝသေန စ ပဝတ္တာ ကထာ သန္တုဋ္ဌိကထာ။ ဣတော ပရာသုပိ ကထာသု ဧသေဝ နယော၊ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။

ပဝိဝေကကထာတိ ဧတ္ထ ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကောတိ တယော ဝိဝေကာ။ တေသု ဧကော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော တိဋ္ဌတိ၊ ဧကော နိသီဒတိ၊ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ဧကော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ ဧကော ပဋိက္ကမတိ၊ ဧကော အဘိက္ကမတိ၊ ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဧကော စရတိ၊ ဧကော ဝိဟရတီတိ ဧဝံ သဗ္ဗိရိယာပထေသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝိဝိတ္တဝါသော ကာယဝိဝေကော နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပန စိတ္တဝိဝေကော နာမ။ နိဗ္ဗာနံ ဥပဓိဝိဝေကော နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ၊ စိတ္တဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ၊ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၇)။

ဝိဝေကောယေဝ ပဝိဝေကော၊ ပဝိဝေကပ္ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ ပဝိဝေကကထာ။

အသံသဂ္ဂကထာတိ ဧတ္ထ သဝနသံသဂ္ဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါတိ ပဉ္စ သံသဂ္ဂါ။ တေသု ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု သုဏာတိ ‘‘အသုကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ဣတ္ထီ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ’’တိ၊ သော တံ သုတွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ၊ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဝိသဘာဂါရမ္မဏသဝနေန ဥပ္ပန္နကိလေသသန္ထဝေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ န ဟေဝ ခေါ ဘိက္ခု သုဏာတိ၊ အပိစ ခေါ သာမံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ အဘိရူပံ ဒဿနီယံ ပါသာဒိကံ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတံ၊ သော တံ ဒိသွာ သံသီဒတိ ဝိသီဒတိ၊ န သက္ကောတိ ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ၊ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဝိသဘာဂါရမ္မဏဒဿနေန ဥပ္ပန္နကိလေသသန္ထဝေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဒိသွာ ပန အညမညံ အာလာပသလ္လာပဝသေန ဥပ္ပန္နော ကိလေသသန္ထဝေါ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ သဟဇဂ္ဃနာဒီနိပိ ဧတေနေဝ သင်္ဂဏှာတိ။ အတ္တနော ပန သန္တကံ ယံကိဉ္စိ မာတုဂါမဿ ဒတွာ ဝါ အဒတွာ ဝါ တေန ဒိန္နဿ ဝနဘင်္ဂိယာဒိနော ပရိဘောဂဝသေန ဥပ္ပန္နကိလေသသန္ထဝေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ မာတုဂါမဿ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နကိလေသသန္ထဝေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ယောပိ စေသ –

‘‘ဂိဟီဟိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန သဟသောကီ သဟနန္ဒီ သုခိတေသု သုခိတော၊ ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခိတော ၊ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာ ဥယျောဂံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၊ မဟာနိ။ ၁၆၄) –

ဧဝံ ဝုတ္တော အနနုလောမိကော ဂိဟိသံသဂ္ဂေါ၊ ယော စ သဗြဟ္မစာရီဟိပိ ကိလေသုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သံသဂ္ဂေါ၊ တံ သဗ္ဗံ ပဟာယ ယွာယံ သံသာရေ ထိရတရံ သံဝေဂံ၊ သင်္ခါရေသု တိဗ္ဗံ ဘယသညံ၊ သရီရေ ပဋိကူလသညံ၊ သဗ္ဗာကုသလေသု ဇိဂုစ္ဆာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဟိရောတ္တပ္ပံ၊ သဗ္ဗကိရိယာသု သတိသမ္ပဇညန္တိ သဗ္ဗံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ကမလဒလေ ဇလဗိန္ဒု ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ အလဂ္ဂဘာဝေါ၊ အယံ သဗ္ဗသံသဂ္ဂပ္ပဋိပက္ခတာယ အသံသဂ္ဂေါ။ တပ္ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ အသံသဂ္ဂကထာ။

ဝီရိယာရမ္ဘကထာတိ ဧတ္ထ ဝီရဿ ဘာဝေါ၊ ကမ္မန္တိ ဝါ ဝီရိယံ၊ ဝိဓိနာ ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဝီရိယံ၊ ဝီရိယဉ္စ တံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ အာရမ္ဘနံ ဝီရိယာရမ္ဘော။ သွာယံ ကာယိကော စေတသိကော စာတိ ဒုဝိဓော၊ အာရမ္ဘဓာတု၊ နိက္ကမဓာတု၊ ပရက္ကမဓာတု စာတိ တိဝိဓော၊ သမ္မပ္ပဓာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓော။ သော သဗ္ဗောပိ ယော ဘိက္ခု ဂမနေ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသံ ဌာနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ ဌာနေ ဥပ္ပန္နံ နိသဇ္ဇံ၊ နိသဇ္ဇာယ ဥပ္ပန္နံ သယနံ ပါပုဏိတုံ န ဒေတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ အဇပဒေန ဒဏ္ဍေန ကဏှသပ္ပံ ဥပ္ပီဠေတွာ ဂဏှန္တော ဝိယ၊ တိခိဏေန အသိနာ အမိတ္တံ ဂီဝါယ ပဟရန္တော ဝိယ စ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အဒတွာ ဝီရိယဗလေန နိဂ္ဂဏှာတိ၊ တဿေဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တပ္ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ။

သီလကထာဒီသု ဒုဝိဓံ သီလံ လောကိယံ လောကုတ္တရဉ္စ။ တတ္ထ လောကိယံ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ လောကုတ္တရံ မဂ္ဂသီလံ ဖလသီလဉ္စ။ တထာ ဝိပဿနာယ ပါဒကဘူတာ သဟ ဥပစာရေန အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော လောကိယော သမာဓိ၊ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော ပနေတ္ထ လောကုတ္တရော သမာဓိ နာမ။ တထာ ပညာပိ လောကိယာ သုတမယာ စိန္တာမယာ ဈာနသမ္ပယုတ္တာ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စ။ ဝိသေသတော ပနေတ္ထ ဝိပဿနာပညာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ လောကုတ္တရာ မဂ္ဂပညာ ဖလပညာ စ။ ဝိမုတ္တီပိ အရိယဖလဝိမုတ္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ အပရေ ပန တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တီနမ္ပိ ဝသေနေတ္ထ အတ္ထံ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနမ္ပိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ ဣတိ ဣမေသံ သီလာဒီနံ သဒ္ဓိံ သန္ဒဿနာဒိဝိဓိနာ အနေကာကာရဝေါကာရအာနိသံသဝိဘာဝနဝသေန စေဝ တပ္ပဋိပက္ခာနံ ဒုဿီလျာဒီနံ အာဒီနဝဝိဘာဝနဝသေန စ ပဝတ္တာ ကထာ၊ တပ္ပဋိသံယုတ္တာ ကထာ ဝါ သီလာဒိကထာ နာမ။

ဧတ္ထ စ ‘‘အတ္တနာ စ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ၊ အပ္ပိစ္ဆကထဉ္စ ပရေသံ ကတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၂၊ အ။ နိ။ ၁၀။၇၀) ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန၊ ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၄၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၈) စ အာဒိဝစနတော သယဉ္စ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂတေန ပရေသမ္ပိ တဒတ္ထာယ ဟိတဇ္ဈာသယေန ပဝတ္တေတဗ္ဗာ တထာရူပီ ကထာ၊ ယာ ဣဓ အဘိသလ္လေခိကာဒိဘာဝေန ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ အပ္ပိစ္ဆကထာဒီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာရကဿေဝ ဟိ ကထာ ဝိသေသတော အဓိပ္ပေတတ္ထသာဓိနီ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ…ပေ။ … အကသိရလာဘီ’’တိ။

ဧဝရူပါယာတိ ဤဒိသာယ၊ ယထာဝုတ္တာယ။ နိကာမလာဘီတိ ယထိစ္ဆိတလာဘီ ယထာရုစိလာဘီ၊ သဗ္ဗကာလံ ဣမာ ကထာ သောတုံ ဝိစာရေတုဉ္စ ယထာသုခံ လဘန္တော။ အကိစ္ဆလာဘီတိ နိဒ္ဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။

အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယာတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလာနံ ပါပဓမ္မာနံ ပဇဟနတ္ထာယ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ကုစ္ဆိတာနံ သလနာဒိအတ္ထေန အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန စ ကုသလာနံ သဟဝိပဿနာနံ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနံ။ ဥပသမ္ပဒါယာတိ သမ္ပာဒနာယ၊ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒနာယ။ ထာမဝါတိ ဥဿောဠှိသင်္ခါတေန ဝီရိယထာမေန သမန္နာဂတော။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ထိရပရက္ကမော အသိထိလဝီရိယော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ အနောရောဟိတဓုရော အနောသက္ကိတဝီရိယော။

ပညဝါတိ ဝိပဿနာပညာယ ပညဝါ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိယာ။ အရိယာယာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ကိလေသေဟိ အာရကာ ဒူရေ ဌိတာယ နိဒ္ဒေါသာယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာယ။ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ခေပနတော ‘‘ဒုက္ခက္ခယော’’တိ လဒ္ဓနာမံ အရိယမဂ္ဂံ သမ္မာ ဟေတုနာ ဉာယေန ဂစ္ဆန္တိယာ။

ဣမေသု စ ပန ပဉ္စသု ဓမ္မေသု သီလံ ဝီရိယံ ပညာ စ ယောဂိနော အဇ္ဈတ္တိကံ အင်္ဂံ၊ ဣတရဒွယံ ဗာဟိရံ အင်္ဂံ။ တထာပိ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေနေဝ သေသံ စတုဗ္ဗိဓံ ဣဇ္ဈတိ၊ ကလျာဏမိတ္တဿေဝေတ္ထ ဗဟူပကာရတံ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခ’’န္တိအာဒိနာ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေတိ။ တတ္ထ ပါဋိကင်္ခန္တိ ဧကံသေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အဝဿံဘာဝီတိ အတ္ထော။ ယန္တိ ကိရိယာပရာမသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သီလဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧတ္ထ ယဒေတံ ကလျာဏမိတ္တဿ ဘိက္ခုနော သီလဝန္တတာယ ဘဝနံ သီလသမ္ပန္နတ္တံ၊ တဿ ဘိက္ခုနော သီလသမ္ပန္နတ္တာ ဧတံ တဿ ပါဋိကင်္ခံ၊ အဝဿံဘာဝီ ဧကံသေနေဝ တဿ တတ္ထ နိယောဇနတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရိဿတီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဧဝံ ဘဂဝါ သဒေဝကေ လောကေ ဥတ္တမကလျာဏမိတ္တသင်္ခါတဿ အတ္တနော ဝစနံ အနာဒိယိတွာ တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ တာဒိသံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တဿ အာယသ္မတော မေဃိယဿ ကလျာဏမိတ္တတာဒိနာ သကလံ သာသနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ၊ ဣဒါနိဿ တတ္ထ အာဒရဇာတဿ ပုဗ္ဗေ ယေဟိ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ ဥပဒ္ဒုတတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ န သမ္ပဇ္ဇိ၊ တဿ တေသံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတတ္တာ စ ဘာဝနာနယံ ပကာသေတွာ၊ တတော ပရံ အရဟတ္တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တော၊ ‘‘တေန စ ပန၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခုနာ ဣမေသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဥတ္တရိ ဘာဝေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တေနာတိ ဧဝံ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေန ယထာဝုတ္တသီလာဒိဂုဏသမန္နာဂတေန။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣမေသု ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယာ’’တိ။ ဥတ္တရီတိ အာရဒ္ဓတရုဏဝိပဿနဿ ရာဂါဒိပရိဿယာ စေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေသံ ဝိသောဓနတ္ထံ တတော ဥဒ္ဓံ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ စ။

အသုဘာတိ ဧကာဒသသု အသုဘကမ္မဋ္ဌာနေသု ယထာရဟံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အသုဘဘာဝနာ။ ရာဂဿ ပဟာနာယာတိ ကာမရာဂဿ ပဇဟနတ္ထာယ။ အယမတ္ထော သာလိလာယကောပမာယ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော – ဧကော ဟိ ပုရိသော အသိတံ ဂဟေတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ သာလိခေတ္တေ သာလိယော လာယတိ၊ အထဿ ဝတိံ ဘိန္ဒိတွာ ဂါဝေါ ပဝိသိံသု။ သော အသိတံ ဌပေတွာ၊ ယဋ္ဌိံ အာဒါယ၊ တေနေဝ မဂ္ဂေန ဂါဝေါ နီဟရိတွာ၊ ဝတိံ ပါကတိကံ ကတွာ၊ ပုန အသိတံ ဂဟေတွာ သာလိယော လာယိ။ တတ္ထ သာလိခေတ္တံ ဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ သာလိလာယကော ဝိယ ယောဂါဝစရော၊ အသိတံ ဝိယ ပညာ၊ လာယနကာလော ဝိယ ဝိပဿနာယ ကမ္မကရဏကာလော၊ ယဋ္ဌိ ဝိယ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ၊ ဝတိ ဝိယ သံဝရော ၊ ဝတိံ ဘိန္ဒိတွာ ဂါဝီနံ ပဝိသနံ ဝိယ သဟသာ အပ္ပဋိသင်္ခါယ ပမာဒံ အာဂမ္မ ရာဂဿ ဥပ္ပဇ္ဇနံ၊ အသိတံ ဌပေတွာ၊ ယဋ္ဌိံ အာဒါယ၊ ပဝိဋ္ဌမဂ္ဂေနေဝ ဂါဝေါ နီဟရိတွာ၊ ဝတိံ ပဋိပါကတိကံ ကတွာ၊ ပုန ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ သာလိလာယနံ ဝိယ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနေန ရာဂံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ၊ ပုန ဝိပဿနာယ ကမ္မကရဏကာလောတိ ဣဒမေတ္ထ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ ဧဝံဘူတံ ဘာဝနာဝိဓိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အသုဘာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ရာဂဿ ပဟာနာယာ’’တိ။

မေတ္တာတိ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနံ။ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယာတိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပ္ပန္နကောပဿ ပဇဟနတ္ထာယ။ အာနာပါနဿတီတိ သောဠသဝတ္ထုကာ အာနာပါနဿတိ။ ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယာတိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥပ္ပန္နာနံ ဝိတက္ကာနံ ဥပစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတာယာတိ အသ္မီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ နဝဝိဓဿ မာနဿ သမုစ္ဆေဒနတ္ထာယ။ အနိစ္စသညိနောတိ ဟုတွာ အဘာဝတော ဥဒယဗ္ဗယဝန္တတော ပဘင်္ဂုတော တာဝကာလိကတော နိစ္စပ္ပဋိပက္ခတော စ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇၊ စူဠနိ။ ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၅၆) ပဝတ္တအနိစ္စာနုပဿနာဝသေန အနိစ္စသညိနော။ အနတ္တသညာ သဏ္ဌာတီတိ အသာရကတော အဝသဝတ္တနတော ပရတော ရိတ္တတော တုစ္ဆတော သုညတော စ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၉၊ စူဠနိ။ ဟေမကမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၅၆) ဧဝံ ပဝတ္တာ အနတ္တာနုပဿနာသင်္ခါတာ အနတ္တသညာ စိတ္တေ သဏ္ဌဟတိ၊ အတိဒဠှံ ပတိဋ္ဌာတိ။ အနိစ္စလက္ခဏေ ဟိ ဒိဋ္ဌေ အနတ္တလက္ခဏံ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ တီသု ဟိ လက္ခဏေသု ဧကသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ ဣတရဒွယံ ဒိဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အနိစ္စသညိနော ဟိ၊ မေဃိယ၊ အနတ္တသညာ သဏ္ဌာတီ’’တိ။ အနတ္တလက္ခဏေ ဒိဋ္ဌေ အသ္မီတိ ဥပ္ပဇ္ဇနကမာနော သုပ္ပဇဟောဝ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘အနတ္တသညီ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃာတံ ပါပုဏာတီ’’တိ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗာနန္တိ ဒိဋ္ဌေယေဝ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ အပစ္စယပရိနိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အသုဘာဒိဘာဝနာနယော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၀၂) ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော မေဃိယဿ မိစ္ဆာဝိတက္ကစောရေဟိ ကုသလဘဏ္ဍုပစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ အဝိနောဒနေ ဝိနောဒနေ စ အာဒီနဝါနိသံသဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ခုဒ္ဒါတိ ဟီနာ လာမကာ။ ဝိတက္ကာတိ ကာမဝိတက္ကာဒယော တယော ပါပဝိတက္ကာ။ တေ ဟိ သဗ္ဗဝိတက္ကေဟိ ပတိကိဋ္ဌတာယ ဣဓ ခုဒ္ဒါတိ ဝုတ္တာ ‘‘န စ ခုဒ္ဒမာစရေ’’တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၉။၃၊ သု။ နိ။ ၁၄၅) ဝိယ။ သုခုမာတိ ဉာတိဝိတက္ကာဒယော အဓိပ္ပေတာ။ ဉာတိဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော အမရာဝိတက္ကော ပရာနုဒ္ဒယတာယ ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကောတိ ဧတေ ဟိ ဝိတက္ကာ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဝိယ ဒါရုဏာ န ဟောန္တီတိ အနောဠာရိကသဘာဝတာယ သုခုမာတိ ဝုတ္တာ။ အနုဂတာတိ စိတ္တေန အနုဝတ္တိတာ။ ဝိတက္ကေ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ စိတ္တံ တဒနုဂတမေဝ ဟောတိ တဿ အာရမ္မဏာဘိနိရောပနတော။ ‘‘အနုဂ္ဂတာ’’တိပိ ပါဠိ၊ အနုဥဋ္ဌိတာတိ အတ္ထော။ မနသော ဥပ္ပိလာဝါတိ စေတသော ဥပ္ပိလာဝိတတ္တကရာ။

ဧတေ အဝိဒွါ မနသော ဝိတက္ကေတိ ဧတေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ မနောဝိတက္ကေ အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏတော ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာဟိ ယထာဘူတံ အဇာနန္တော။ ဟုရာ ဟုရံ ဓာဝတိ ဘန္တစိတ္တောတိ အပ္ပဟီနမိစ္ဆာဝိတက္ကတ္တာ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တော ‘‘ကဒါစိ ရူပေ၊ ကဒါစိ သဒ္ဒေ’’တိအာဒိနာ တသ္မိံ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ အဿာဒါဒိဝသေန အပရာပရံ ဓာဝတိ ပရိဗ္ဘမတိ။ အထ ဝါ ဟုရာ ဟုရံ ဓာဝတိ ဘန္တစိတ္တောတိ အပရိညာတဝိတက္ကတ္တာ တန္နိမိတ္တာနံ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ ဝသေန ပရိဗ္ဘမနမာနသော ဣဓလောကတော ပရလောကံ အာဒါနနိက္ခေပေဟိ အပရာပရံ ဓာဝတိ သံသရတီတိ အတ္ထော။

ဧတေ စ ဝိဒွါ မနသော ဝိတက္ကေတိ ဧတေ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ မနောဝိတက္ကေ အဿာဒါဒိတော ယထာဘူတံ ဇာနန္တော။ အာတာပိယောတိ ဝီရိယဝါ။ သံဝရတီတိ ပိဒဟတိ။ သတိမာတိ သတိသမ္ပန္နော။ အနုဂ္ဂတေတိ ဒုလ္လဘဝသေန အနုပ္ပန္နေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ မနောဝိတက္ကေ စိတ္တဿ ဥပ္ပိလာဝိတဟေတုတာယ မနသော ဥပ္ပိလာဝေ ဝိဒွါ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ သမ္မဒေဝ ဇာနန္တော၊ တဿ သဟာယဘူတာနံ သမ္မာဝါယာမသတီနံ အတ္ထိတာယ အာတာပိယော သတိမာ တေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အာယတိံ ဥပ္ပတ္တိရဟေ အနုဂ္ဂတေ အနုပ္ပန္နေ ဧဝ မဂ္ဂက္ခဏေ သံဝရတိ၊ ဉာဏသံဝရဝသေန ပိဒဟတိ၊ အာဂမနပထံ ပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝံဘူတော စ စတုသစ္စပ္ပဗောဓေန ဗုဒ္ဓါ အရိယသာဝကော အရဟတ္တာဓိဂမေန အသေသံ၊ အနဝသေသံ ဧတေ ကာမဝိတက္ကာဒိကေ ပဇဟာသိ သမုစ္ဆိန္ဒီတိ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘အနုဂတေ’’တိပိ ပဌန္တိ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥဒ္ဓတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၂။ ဒုတိယေ ကုသိနာရာယန္တိ ကုသိနာရာယံ နာမ မလ္လရာဇူနံ နဂရေ။ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေတိ ယထာ ဟိ အနုရာဓပုရဿ ထူပါရာမော၊ ဧဝံ ကုသိနာရာယ ဥယျာနံ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာယ ဟောတိ။ ယထာ ထူပါရာမတော ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရပဝိသနမဂ္ဂေါ ပါစီနမုခေါ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဥယျာနတော သာလပန္တိ ပါစီနမုခါ ဂန္တွာ ဥတ္တရေန နိဝတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပဝတ္တန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လရာဇူနံ သာလဝနေ။ အရညကုဋိကာယန္တိ သာလပန္တိယာ အဝိဒူရေ ရုက္ခဂစ္ဆသဉ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ကတာ ကုဋိကာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အရညကုဋိကာယံ ဝိဟရတီ’’တိ။ တေ ပန ဘိက္ခူ ပဋိသင်္ခါနဝိရဟိတာ ဩဿဋ္ဌဝီရိယာ ပမတ္တဝိဟာရိနော၊ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥဒ္ဓတာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဥဒ္ဓစ္စဗဟုလတ္တာ အဝူပသန္တစိတ္တတာယ ဥဒ္ဓတာ။ တုစ္ဆဘာဝေန မာနော နဠော ဝိယာတိ နဠော၊ မာနသင်္ခါတော ဥဂ္ဂတော နဠော ဧတေသန္တိ ဥန္နဠာ၊ ဥဂ္ဂတတုစ္ဆမာနာတိ အတ္ထော။ ပတ္တစီဝရမဏ္ဍနာဒိစာပလ္လေန သမန္နာဂတတ္တာ ဗဟုကတာယ ဝါ စပလာ။ ဖရုသဝါစတာယ မုခေန ခရာတိ မုခရာ။ တိရစ္ဆာနကထာဗဟုလတာယ ဝိကိဏ္ဏာ ဗျာကုလာ ဝါစာ ဧတေသန္တိ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ။ မုဋ္ဌာ နဋ္ဌာ သတိ ဧတေသန္တိ မုဋ္ဌဿတိနော၊ သတိဝိရဟိတာ ပမာဒဝိဟာရိနောတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သမ္ပဇညာဘာဝတော အသမ္ပဇာနာ။ ဂဒ္ဒူဟနမတ္တမ္ပိ ကာလံ စိတ္တသမာဓာနဿ အဘာဝတော န သမာဟိတာတိ အသမာဟိတာ။ လောလသဘာဝတ္တာ ဘန္တမိဂသပ္ပဋိဘာဂတာယ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ။ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ အသံဝရဏတော အသညတိန္ဒြိယတာယ ပါကတိန္ဒြိယာ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဓစ္စာဒိဝသေန ပမာဒဝိဟာရံ ဇာနိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ပမာဒဝိဟာရေ အပ္ပမာဒဝိဟာရေ စ ယထာက္ကမံ အာဒီနဝါနိသံသဝိဘာဝနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အရက္ခိတေနာတိ သတိအာရက္ခာဘာဝေန အဂုတ္တေန။ ကာယေနာတိ ဆဝိညာဏကာယေန စက္ခုဝိညာဏေန ဟိ ရူပံ ဒိသွာ တတ္ထ နိမိတ္တာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏဝသေန အဘိဇ္ဈာဒိပဝတ္တိတော ဝိညာဏဒွါရဿ သတိယာ အရက္ခိတဘာဝတော။ သောတဝိညာဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဆဝိညာဏကာယဿ အရက္ခိတဘာဝံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အရက္ခိတေန ကာယေနာ’’တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ကာယေနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထယောဇနာယ သတိ ယုဇ္ဇေယျ။ အပရေ ပန ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဝုတ္တနယော ဧဝ အတ္ထော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေနာတိ သဿတာဒိမိစ္ဆာဘိနိဝေသဒူသိတေန။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတေနာတိ စိတ္တဿ အကလျတာလက္ခဏေန ထိနေန ကာယဿ အကလျတာလက္ခဏေန မိဒ္ဓေန စ အဇ္ဈောတ္ထဋေန၊ တေန ကာယေန စိတ္တေနာတိ ဝါ သမ္ဗန္ဓော။ ဝသံ မာရဿ ဂစ္ဆတီတိ ကိလေသမာရာဒိကဿ သဗ္ဗဿပိ မာရဿ ဝသံ ယထာကာမကရဏီယတံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ တေသံ ဝိသယံ နာတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။

ဣမာယ ဟိ ဂါထာယ ဘဂဝါ ယေ သတိအာရက္ခာဘာဝေန သဗ္ဗသော အရက္ခိတစိတ္တာ၊ ယောနိသောမနသိကာရဿ ဟေတုဘူတာယ ပညာယ အဘာဝတော အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇနေန နိစ္စန္တိအာဒိနာ ဝိပရိယေသဂါဟိနော၊ တတော ဧဝ ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယာရမ္ဘာဘာဝတော ကောသဇ္ဇာဘိဘူတာ သံသာရဝဋ္ဋတော သီသံ န ဥက္ခိပိဿန္တီတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ပမာဒဝိဟာရဂရဟာမုခေန ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။

တတ္ထ တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာတိ ယသ္မာ အရက္ခိတစိတ္တော မာရဿ ယထာကာမကရဏီယော ဟုတွာ သံသာရေယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိသံဝရေန မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ ရက္ခဏေန ပိဒဟနေန ရက္ခိတစိတ္တော အဿ။ စိတ္တေ ဟိ ရက္ခိတေ စက္ခာဒိဣန္ဒြိယာနိ ရက္ခိတာနေဝ ဟောန္တီတိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရောတိ ယသ္မာ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရော တထာ တထာ အယောနိသော ဝိတက္ကေတွာ နာနာဝိဓာနိ မိစ္ဆာဒဿနာနိ ဂဏှန္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတေန စိတ္တေန မာရဿ ယထာကာမကရဏီယော ဟောတိ၊ တသ္မာ ယောနိသောမနသိကာရေန ကမ္မံ ကရောန္တော နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒိသမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော အဿ၊ ဈာနာဒိသမ္ပယုတ္တံ သမ္မာသင်္ကပ္ပမေဝ အတ္တနော စိတ္တဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ကရေယျ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရတာယ ဝိဓူတမိစ္ဆာဒဿနော ပုရေတရံယေဝ ကမ္မဿကတာလက္ခဏံ၊ တတော ယထာဘူတဉာဏလက္ခဏဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရတော ကတွာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သီလသမာဓီသု ယုတ္တော ပယုတ္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ဉတွာန ဥဒယဗ္ဗယံ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သမပညာသာယ အာကာရေဟိ ဥပ္ပာဒနိရောဓံ ဝဝတ္ထပေတွာ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏမဓိဂန္တွာ တတော ပရံ ဘင်္ဂါနုပဿနာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အနုက္ကမေန အရိယမဂ္ဂံ ဂဏှန္တော အဂ္ဂမဂ္ဂေန၊ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူ ဘိက္ခု သဗ္ဗာ ဒုဂ္ဂတိယော ဇဟေတိ၊ ဧဝံ သော ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဝဇ္ဈာနံ ကိလေသာနံ ပဌမမေဝ ပဟီနတ္တာ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တလောဘသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေသု ဥပ္ပဇ္ဇနကထိနမိဒ္ဓါနံ အဓိဂတေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္ဒနတော တဒေကဋ္ဌာနံ မာနာဒီနမ္ပိ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗသော ဘိန္နကိလေသော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု တိဝိဓဒုက္ခတာယောဂေန ဒုဂ္ဂတိသင်္ခါတာ သဗ္ဗာပိ ဂတိယော ဥစ္ဆိန္နဘဝမူလတ္တာ ဇဟေ၊ ပဇဟေယျ။ တာသံ ပရဘာဂေ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌေယျာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဂေါပါလကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၃။ တတိယေ ကောသလေသူတိ ကောသလာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ‘‘ကောသလာ’’တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ တေသု ကောသလေသု ဇနပဒေ။ စာရိကံ စရတီတိ အတုရိတစာရိကာဝသေန ဇနပဒစာရိကံ စရတိ။ မဟတာတိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ၊ အပရိစ္ဆိန္နသင်္ချတ္တာ သင်္ချာမဟတ္တေနပိ မဟတာ။ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာတိ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသံဟတေန သမဏဂဏေန။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မာတိ မဂ္ဂတော အပက္ကမိတွာ။ အညတရံ ရုက္ခမူလန္တိ ဃနပတ္တသာခါဝိဋပသမ္ပန္နဿ သန္ဒစ္ဆာယဿ မဟတော ရုက္ခဿ သမီပသင်္ခါတံ မူလံ။

အညတရော ဂေါပါလကောတိ ဧကော ဂေါဂဏရက္ခကော၊ နာမေန ပန နန္ဒော နာမ။ သော ကိရ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ၊ ယထာ ကေဏိယော ဇဋိလော ပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန၊ ဧဝံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေါယူထံ ရက္ခန္တော ဂေါပါလကတ္တေန ရာဇပီဠံ အပဟရန္တော အတ္တနော ကုဋုမ္ဗံ ရက္ခတိ။ သော ကာလေန ကာလံ ပဉ္စ ဂေါရသေ ဂဟေတွာ၊ မဟာသေဋ္ဌိဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ နိယျာတေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရံ ပဿတိ၊ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂမနတ္ထာယ သတ္ထာရံ ယာစတိ။ သတ္ထာ တဿေဝ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော အဂန္တွာ၊ အပရဘာဂေ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ပရိဝုတော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော၊ ‘‘ဣဒါနိဿ ဉာဏံ ပရိပက္က’’န္တိ ဉတွာ တဿ ဝသနဋ္ဌာနဿ အဝိဒူရေ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ တဿ အာဂမနံ အာဂမယမာနော။ နန္ဒောပိ ခေါ ‘‘သတ္ထာ ကိရ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ဣတော အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ၊ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဝေဂေန ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ အထဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ ပါယာသဒါနမဒါသိ၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဘဂဝါ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ ဂေါပါလကံ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ…ပေ… ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမီ’’တိ။

တတ္ထ သန္ဒဿေသီတိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ အကုသလာ’’တိအာဒိနာ ကုသလာဒိဓမ္မေ ကမ္မဝိပါကေ ဣဓလောကပရလောကေ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော အနုပုဗ္ဗိကထာဝသာနေ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ သမ္မာ ဒဿေသိ။ သမာဒပေသီတိ ‘‘သစ္စာဓိဂမာယ ဣမေ နာမ ဓမ္မာ အတ္တနိ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗာ’’တိ သီလာဒိဓမ္မေ သမ္မာ ဂဏှာပေတွာ တေသု တံ ပတိဋ္ဌပေသိ။ သမုတ္တေဇေသီတိ တေ ဓမ္မာ သမာဒိန္နာ အနုက္ကမေန ဘာဝိယမာနာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ဟုတွာ တိက္ခဝိသဒါ ယထာ ခိပ္ပံ အရိယမဂ္ဂံ အာဝဟန္တိ၊ တထာ သမ္မာ ဥတ္တေဇေသိ သမ္မဒေဝ တေဇေသိ။ သမ္ပဟံသေသီတိ ဘာဝနာယ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသဘာဝဒဿနေန စိတ္တဿ ပမောဒါပနဝသေန သုဋ္ဌု ပဟံသေသိ။ အပိစေတ္ထ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇဓမ္မေသု ဒုက္ခာဒီသု စ သမ္မောဟဝိနောဒနေန သန္ဒဿနံ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ပမာဒါပနောဒနေန သမာဒပနံ၊ စိတ္တဿာလသိယာပတ္တိဝိနောဒနေန သမုတ္တေဇနံ၊ သမ္မာပဋိပတ္တိသိဒ္ဓိယာ သမ္ပဟံသနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သော ဘဂဝတော သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ အဓိဝါသေသီတိ တေန ဒိဋ္ဌသစ္စေန ‘‘အဓိဝါသေတု မေ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ နိမန္တိတော ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂံ အစောပေန္တော စိတ္တေနေဝ အဓိဝါသေသိ သာဒိယိ။ တေနေဝါဟ ‘‘တုဏှီဘာဝေနာ’’တိ။

အပ္ပောဒကပါယာသန္တိ နိရုဒကပါယာသံ။ ပဋိယာဒါပေတွာတိ သမ္ပာဒေတွာ သဇ္ဇေတွာ။ နဝဉ္စ သပ္ပိန္တိ နဝနီတံ ဂဟေတွာ တာဝဒေဝ ဝိလီနံ မဏ္ဍသပ္ပိဉ္စ ပဋိယာဒါပေတွာ။ သဟတ္ထာတိ အာဒရဇာတော သဟတ္ထေနေဝ ပရိဝိသန္တော။ သန္တပ္ပေသီတိ ပဋိယတ္တံ ဘောဇနံ ဘောဇေသိ။ သမ္ပဝါရေသီတိ ‘‘အလံ အလ’’န္တိ ဝါစာယ ပဋိက္ခိပါပေသိ။ ဘုတ္တာဝိန္တိ ကတဘတ္တကိစ္စံ။ ဩနီတပတ္တပါဏိန္တိ ပတ္တတော အပနီတပါဏိံ၊ ‘‘ဓောတပတ္တပါဏိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဓောတပတ္တဟတ္ထန္တိ အတ္ထော။ နီစန္တိ အနုစ္စံ အာသနံ ဂဟေတွာ အာသနေယေဝ နိသီဒနံ အရိယဒေသဝါသီနံ စာရိတ္တံ၊ သော ပန သတ္ထု သန္တိကေ ဥပစာရဝသေန ပညတ္တဿ ဒါရုဖလကာသနဿ သမီပေ နိသီဒိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိအာဒိ သတ္တမေ ဒိဝသေ ကတံ အနုမောဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ။ သော ကိရ သတ္တာဟံ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ တတ္ထ ဝသာပေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သတ္တမေ ပန ဒိဝသေ အပ္ပောဒကပါယာသဒါနံ အဒါသိ။ သတ္ထာ တဿ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဉာဏပရိပါကာဘာဝတော အနုမောဒနမေဝ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သီမန္တရိကာယာတိ သီမန္တရေ၊ တဿ ဂါမဿ အန္တရံ။ ဂါမဝါသိနော ကိရ ဧကံ တဠာကံ နိဿာယ တေန သဒ္ဓိံ ကလဟံ အကံသု။ သော တေ အဘိဘဝိတွာ တံ တဠာကံ ဂဏှိ။ တေန ဗဒ္ဓါဃာတော ဧကော ပုရိသော တံ သတ္ထု ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဒူရံ အနုဂန္တွာ ‘‘နိဝတ္တာဟိ ဥပါသကာ’’တိ ဝုတ္တေ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ယာဝ ဒဿနူပစာရသမတိက္ကမာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသိ ပဂ္ဂယှ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ဒွိန္နံ ဂါမာနံ အန္တရေ အရညပ္ပဒေသေ ဧကကံ ဂစ္ဆန္တံ သရေန ဝိဇ္ဈိတွာ မာရေသိ။ တေန ဝုတ္တံ အစိရပက္ကန္တဿ…ပေ… ဝေါရောပေသီ’’တိ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဩဟီယိတွာ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တာ ဘိက္ခူ တံ တထာ မတံ ဒိသွာ ဘဂဝတော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ယသ္မာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ အရိယသာဝကံ နန္ဒံ မာရေန္တေန ပုရိသေန အာနန္တရိယကမ္မံ ဗဟုလံ အပုညံ ပသုတံ၊ တသ္မာ ယံ စောရေဟိ စ ဝေရီဟိ စ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တတောပိ ဃောရတရံ ဣမေသံ သတ္တာနံ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တံ ကရောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဇာနိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဒိသော ဒိသန္တိ ဒူသကော ဒူသနီယံ စောရော စောရံ၊ ဒိသွာတိ ဝစနသေသော။ ယံ တံ ကယိရာတိ ယံ တဿ အနယဗျသနံ ကရေယျ၊ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကော ဧကဿ မိတ္တဒုဗ္ဘီ စောရော ပုတ္တဒါရခေတ္တဝတ္ထုဂေါမဟိံသာဒီသု အပရဇ္ဈန္တော ယဿ အပရဇ္ဈတိ၊ တမ္ပိ တထေဝ အတ္တနိ အပရဇ္ဈန္တံ စောရံ ဒိသွာ၊ ဝေရီ ဝါ ပန ကေနစိဒေဝ ကာရဏေန ဗဒ္ဓဝေရံ ဝေရိံ ဒိသွာ အတ္တနော ကက္ခဠတာယ ဒါရုဏတာယ ယံ တဿ အနယဗျသနံ ကရေယျ၊ ပုတ္တဒါရံ ဝါ ပီဠေယျ၊ ခေတ္တာဒီနိ ဝါ နာသေယျ၊ ဇီဝိတာ ဝါ ဝေါရောပေယျ ၊ ဒသသု အကုသလကမ္မပထေသု မိစ္ဆာဌပိတတ္တာ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တံ ပါပိယော နံ တတော ကရေ၊ နံ ပုရိသံ ပါပတရံ တတော ကရေယျ။ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဟိ ဒိသော ဝါ ဝေရီ ဝါ ဒိသဿ ဝါ ဝေရိနော ဝါ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဒုက္ခံ ဝါ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဇီဝိတက္ခယံ ဝါ ကရေယျ။ ဣဒံ ပန အကုသလကမ္မပထေသု မိစ္ဆာဌပိတံ စိတ္တံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အနယဗျသနံ ပါပေတိ၊ အတ္တဘာဝသတသဟဿေသုပိ စတူသု အပါယေသု ခိပိတွာ သီသမဿ ဥက္ခိပိတုံ န ဒေတီတိ။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ယက္ခပဟာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၄။ စတုတ္ထေ ကပေါတကန္ဒရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဝိဟာရေ။ တသ္မိံ ကိရ ပဗ္ဗတကန္ဒရေ ပုဗ္ဗေ ဗဟူ ကပေါတာ ဝသိံသု၊ တေန သာ ပဗ္ဗတကန္ဒရာ ‘‘ကပေါတကန္ဒရာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အပရဘာဂေ တတ္ထ ကတဝိဟာရောပိ ‘‘ကပေါတကန္ဒရာ’’တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကပေါတကန္ဒရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဝိဟာရေ’’တိ။ ဇုဏှာယ ရတ္တိယာတိ သုက္ကပက္ခရတ္တိယံ။ နဝေါရောပိတေဟိ ကေသေဟီတိ အစိရဩဟာရိတေဟိ ကေသေဟိ၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ စေတံ ကရဏဝစနံ။ အဗ္ဘောကာသေတိ ယတ္ထ ဥပရိစ္ဆဒနံ ပရိက္ခေပေါ ဝါ နတ္ထိ၊ တာဒိသေ အာကာသင်္ဂဏေ။

တတ္ထ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော နီလုပ္ပလဝဏ္ဏော။ ဥဘောပိ ပန တေ မဟာထေရာ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏဇစ္စာ ကပ္ပာနံ သတသဟဿာဓိကံ ဧကံ အသင်္ချေယျံ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ ဆဠဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာ မဟာခီဏာသဝါ သမာပတ္တိလာဘိနော သတ္တသဋ္ဌိယာ သာဝကပါရမိဉာဏာနံ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ဧတံ ကပေါတကန္ဒရဝိဟာရံ ဥပသောဘယန္တာ ဧကံ ကနကဂုဟံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သီဟာ ဝိယ၊ ဧကံ ဝိဇမ္ဘနဘူမိံ ဩတိဏ္ဏာ ဒွေ ဗျဂ္ဃာ ဝိယ၊ ဧကံ သုပုပ္ဖိတသာလဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ ဆဒ္ဒန္တနာဂရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ သိမ္ဗလိဝနံ ပဝိဋ္ဌာ ဒွေ သုပဏ္ဏရာဇာနော ဝိယ၊ ဧကံ နရဝါဟနယာနံ အဘိရုဠှာ ဒွေ ဝေဿဝဏာ ဝိယ၊ ဧကံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ အဘိနိသိန္နာ ဒွေ သက္ကာ ဝိယ၊ ဧကဝိမာနဗ္ဘန္တရဂတာ ဒွေ မဟာဗြဟ္မာနော ဝိယ၊ ဧကသ္မိံ ဂဂနဋ္ဌာနေ ဌိတာနိ ဒွေ စန္ဒမဏ္ဍလာနိ ဝိယ၊ ဒွေ သူရိယမဏ္ဍလာနိ ဝိယ စ ဝိရောစိံသု။ တေသု အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော တုဏှီ နိသီဒိ၊ အာယသ္မာ ပန သာရိပုတ္တော သမာပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ။

တတ္ထ အညတရံ သမာဓိန္တိ ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရသမာပတ္တိံ။ ကေစိ ‘‘သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ အပရေ ပနာဟု ‘‘အာရုပ္ပပါဒကံ ဖလသမာပတ္တိ’’န္တိ။ ဣမာ ဧဝ ဟိ တိဿော ကာယရက္ခဏသမတ္ထာ သမာပတ္တိယော။ တတ္ထ နိရောဓသမာပတ္တိယာ သမာဓိပရိယာယသမ္ဘဝေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောဝ၊ ပစ္ဆိမံယေဝ ပန အာစရိယာ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ယက္ခသမာဂမံ ဂန္တွာ အတ္တနော ဘဝနံ ဂန္တုံ ဒက္ခိဏံ ဒိသံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပဋိဘာတိ မန္တိ ဥပဋ္ဌာတိ မမ။ မန္တိ ဟိ ပဋိသဒ္ဒယောဂေန သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဣမဿ သီသေ ပဟာရံ ဒါတုံ စိတ္တံ မေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သော ကိရ ပုရိမဇာတိယံ ထေရေ ဗဒ္ဓါဃာတော၊ တေနဿ ထေရံ ဒိသွာ ပဒုဋ္ဌစိတ္တဿ ဧဝံ အဟောသိ။ ဣတရော ပန သပ္ပညဇာတိကော၊ တသ္မာ တံ ပဋိသေဓေန္တော ‘‘အလံ သမ္မာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မာ အာသာဒေသီတိ မာ ဃဋ္ဋေသိ၊ မာ ပဟာရံ ဒေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဠာရောတိ ဥဠာရေဟိ ဥတ္တမေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော။

အနာဒိယိတွာတိ အာဒရံ အကတွာ၊ တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ။ ယသ္မာ ပန တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဏှန္တော တံ အနာဒိယန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တံ ယက္ခံ အနာဒိယိတွာ’’တိ။ သီသေ ပဟာရံ အဒါသီတိ သဗ္ဗထာမေန ဥဿာဟံ ဇနေတွာ အာကာသေ ဌိတောဝ သီသေ ခဋကံ အဒါသိ၊ မုဒ္ဓနိ မုဋ္ဌိဃာတံ အကာသီတိ အတ္ထော။ တာဝ မဟာတိ ထာမမဟတ္တေန တတ္တကံ မဟန္တော ပဟာရော အဟောသိ။ တေန ပဟာရေနာတိ တေန ပဟာရေန ကရဏဘူတေန။ သတ္တရတနန္တိ ပမာဏမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ရတနေန သတ္တရတနံ။ နာဂန္တိ ဟတ္ထိနာဂံ။ ဩသာဒေယျာတိ ပထဝိယံ ဩသီဒါပေယျ နိမုဇ္ဇာပေယျ။ ‘‘ဩသာရေယျာ’’တိပိ ပါဌော၊ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနန္တိ အဍ္ဎေန အဋ္ဌန္နံ ပူရဏာနိ အဍ္ဎဋ္ဌမာနိ၊ အဍ္ဎဋ္ဌမာနိ ရတနာနိ ပမာဏံ ဧတဿာတိ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနော၊ တံ အဍ္ဎဋ္ဌမရတနံ။ မဟန္တံ ပဗ္ဗတကူဋန္တိ ကေလာသကူဋပ္ပမာဏံ ဝိပုလံ ဂိရိကူဋံ။ ပဒါလေယျာတိ သကလိကာကာရေန ဘိန္ဒေယျ။ အပိ ဩသာဒေယျ၊ အပိ ပဒါလေယျာတိ သမ္ဗန္ဓော။

တာဝဒေဝ စဿ သရီရေ မဟာပရိဠာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော ဝေဒနာတုရော အာကာသေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပတိ၊ တင်္ခဏညေဝ အဋ္ဌသဋ္ဌိသဟဿာဓိကယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ သိနေရုမ္ပိ ပဗ္ဗတရာဇာနံ သန္ဓာရေန္တီ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ တံ ပါပသတ္တံ ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တီ ဝိယ ဝိဝရမဒါသိ။ အဝီစိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကန္ဒန္တံယေဝ တံ ဂဏှိံသု၊ သော ကန္ဒန္တော ဝိပ္ပလပန္တော ပတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ စ ပန သော ယက္ခော ‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’တိ ဝတွာ တတ္ထေဝ မဟာနိရယံ အပတာသီတိ။ တတ္ထ အပတာသီတိ အပတိ။

ကိံ ပန သော ယက္ခတ္တဘာဝေနေဝ နိရယံ ဥပဂစ္ဆီတိ? န ဥပဂစ္ဆိ၊ ယဉှေတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ပါပကမ္မံ အဟောသိ၊ တဿ ဗလေန ယက္ခတ္တဘာဝေ မဟန္တံ ဒုက္ခံ အနုဘဝိ။ ယံ ပန ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယံ အာနန္တရိယကမ္မံ၊ တေန စုတိအနန္တရံ နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ။ ထေရဿ ပန သမာပတ္တိဗလေန ဥပတ္ထမ္ဘိတသရီရဿ န ကောစိ ဝိကာရော အဟောသိ။ သမာပတ္တိတော အဝုဋ္ဌိတကာလေ ဟိ တံ ယက္ခော ပဟရိ၊ တထာ ပဟရန္တံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိသွာ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမနသမကာလမေဝ စ ဓမ္မသေနာပတိ သမာပတ္တိတော ဥဋ္ဌာသိ။ အထ နံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော သရီရဝုတ္တိံ ပုစ္ဆိ၊ သောပိဿ ဗျာကာသိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော…ပေ… အပိ စ မေ သီသံ ထောကံ ဒုက္ခ’’န္တိ။

တတ္ထ ထောကံ ဒုက္ခန္တိ ထောကံ အပ္ပမတ္တကံ မဓုရကဇာတံ ဝိယ မေ သီသံ ဒုက္ခိတံ၊ ဒုက္ခပ္ပတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခာဓိဋ္ဌာနဉှိ သီသံ ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘သီသေ ထောကံ ဒုက္ခ’’န္တိပိ ပါဌော။ ကထံ ပန သမာပတ္တိဗလေန သရီရေ ဥပတ္ထမ္ဘိတေ ထေရဿ သီသေ ထောကမ္ပိ ဒုက္ခံ အဟောသီတိ? အစိရေနေဝ ဝုဋ္ဌိတတ္တာ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ အပညာယမာနဒုက္ခဉှိ ကာယနိဿိတတ္တာ နိဒ္ဒံ ဥပဂတဿ မကသာဒိဇနိတံ ဝိယ ပဋိဗုဒ္ဓဿ ထောကံ ပညာယိတ္ထ။

‘‘မဟာဗလေန ယက္ခေန တထာ သဗ္ဗုဿာဟေန ပဟဋေ သရီရေပိ ဝိကာရော နာမ နတ္ထီ’’တိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတေန အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ အာဝုသော သာရိပုတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဓမ္မသေနာပတိနော မဟာနုဘာဝတာယ ဝိဘာဝိတာယ သောပိဿ ‘အစ္ဆရိယံ၊ အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာနာ’’တိအာဒိနာ ဣဒ္ဓါနုဘာဝမဟန္တတာပကာသနာပဒေသေန အတ္တနော ဣဿာမစ္ဆရိယာဟင်္ကာရာဒိမလာနံ သုပ္ပဟီနတံ ဒီပေတိ။ ပံသုပိသာစကမ္ပိ န ပဿာမာတိ သင်္ကာရကူဋာဒီသု ဝိစရဏကခုဒ္ဒကပေတမ္ပိ န ပဿာမ။ ဣတိ အဓိဂမပ္ပိစ္ဆာနံ အဂ္ဂဘူတော မဟာထေရော တသ္မိံ ကာလေ အနာဝဇ္ဇနေန တေသံ အဒဿနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧတရဟီ’’တိ။

ဘဂဝါ ပန ဝေဠုဝနေ ဌိတော ဥဘိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ဣမံ ကထာသလ္လာပံ ဒိဗ္ဗသောတေန အဿောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ၊ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ သမာပတ္တိဗလူပဂတံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝမဟန္တတံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ တဿေဝ တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဌိတံ နာနုပကမ္ပတီတိ ယဿ ခီဏာသဝဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဃနသိလာမယပဗ္ဗတူပမံ သဗ္ဗေသံ ဣဉ္ဇနာနံ အဘာဝတော ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာဝ ဌိတံ သဗ္ဗေဟိပိ လောကဓမ္မေဟိ နာနုပကမ္ပတိ န ပဝေဓတိ။ ဣဒါနိဿ အကမ္ပနာကာရံ သဒ္ဓိံ ကာရဏေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝိရတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိရတ္တံ ရဇနီယေသူတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန အရိယမဂ္ဂေန ရဇနီယေသု ရာဂုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတေသု သဗ္ဗေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ဝိရတ္တံ၊ တတ္ထ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နရာဂန္တိ အတ္ထော။ ကောပနေယျေတိ ပဋိဃဋ္ဌာနီယေ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ အာဃာတဝတ္ထုသ္မိံ န ကုပ္ပတိ န ဒုဿတိ န ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တန္တိ ယဿ ယထာဝုတ္တဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန တာဒိဘာဝါဝဟနဘာဝေန ဘာဝိတံ။ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ တံ ဥတ္တမပုဂ္ဂလံ ကုတော သတ္တတော သင်္ခါရတော ဝါ ဒုက္ခံ ဥပဂမိဿတိ၊ န တာဒိသဿ ဒုက္ခံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၅။ ပဉ္စမေ ကောသမ္ဗိယန္တိ ကုသုမ္ဗေန နာမ ဣသိနာ ဝသိတဋ္ဌာနေ မာပိတတ္တာ ‘‘ကောသမ္ဗီ’’တိ ဧဝံလဒ္ဓနာမကေ နဂရေ။ ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ။ ဘဂဝါ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရတီတိ ဘဂဝါ သမ္ဗာဓပ္ပတ္တော ဝိဟရတိ။ ကိံ ပန ဘဂဝတော သမ္ဗာဓော အတ္ထိ၊ သံသဂ္ဂေါ ဝါတိ? နတ္ထိ။ န ဟိ ကောစိ ဘဂဝန္တံ အနိစ္ဆာယ ဥပသင်္ကမိတုံ သက္ကောတိ။ ဒုရာသဒါ ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သဗ္ဗတ္ထ စ အနုပလိတ္တတ္တာ။ ဟိတေသိတာယ ပန သတ္တေသု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ‘‘မုတ္တော မောစေဿာမီ’’တိ ပဋိညာနုရူပံ စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထံ အဋ္ဌန္နံ ပရိသာနံ အတ္တနော သန္တိကံ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမနံ အဓိဝါသေတိ၊ သယဉ္စ မဟာကရုဏာသမုဿာဟိတော ကာလညူ ဟုတွာ တတ္ထ ဥပသင်္ကမတိ၊ ဣဒံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏံ၊ အယမိဓ အာကိဏ္ဏဝိဟာရောတိ အဓိပ္ပေတော။

ဣဓ ပန ကောသမ္ဗိကာနံ ဘိက္ခူနံ ကလဟဇာတာနံ သတ္ထာ ဒီဃီတိဿ ကောသလရညော ဝတ္ထုံ အာဟရိတွာ၊ ‘‘န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနိ၊ သမ္မန္တီဓ ကုဒါစန’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၅၊ မ။ နိ။ ၃။၂၃၇၊ မဟာဝ။ ၄၆၄) ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ တံ ဒိဝသံ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနံယေဝ ရတ္တိ ဝိဘာတာ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ ဘဂဝါ တမေဝ ဝတ္ထုံ ကထေသိ၊ တံ ဒိဝသမ္ပိ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနံယေဝ ရတ္တိ ဝိဘာတာ။ တတိယဒိဝသေပိ ဘဂဝါ တမေဝ ဝတ္ထုံ ကထေသိ၊ အထညတရော ဘိက္ခု ဘဂဝန္တံ ဧဝမာဟ – ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမနုယုတ္တော ဝိဟရတု၊ မယမေတေန ဘဏ္ဍနေန ကလဟေန ဝိဂ္ဂဟေန ဝိဝါဒေန ပညာယိဿာမာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ပရိယာဒိန္နစိတ္တာ ခေါ ဣမေ မောဃပုရိသာ န ဒါနိမေ သက္ကာ သညာပေတုံ၊ နတ္ထိ စေတ္ထ သညာပေတဗ္ဗာ၊ ယံနူနာဟံ ဧကစာရိကဝါသံ ဝသေယျံ၊ ဧဝံ ဣမေ ဘိက္ခူ ကလဟတော ဩရမိဿန္တီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဧဝံ တေဟိ ကလဟကာရကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝါသံ ဝိနေတဗ္ဗာဘာဝတော ဥပါသကာဒီဟိ ဥပသင်္ကမနဉ္စ အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒုက္ခန္တိ န သုခံ၊ အနာရာဓိတစိတ္တတာယ န ဣဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဖာသု ဝိဟရာမီ’’တိ။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ပဝိဝေကဋ္ဌော ဒူရီဘူတော။ တထာ စိန္တေတွာဝ ဘဂဝါ ပါတောဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ကောသမ္ဗိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကဉ္စိ အနာမန္တေတွာ ဧကော အဒုတိယော ဂန္တွာ ကောသလရဋ္ဌေ ပါလိလေယျကေ ဝနသဏ္ဍေ ဘဒ္ဒသာလမူလေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ…ပေ… ဘဒ္ဒသာလမူလေ’’တိ။ တတ္ထ သာမန္တိ သယံ။ သံသာမေတွာတိ ပဋိသာမေတွာ။ ပတ္တစီဝရမာဒါယာတိ ဧတ္ထာပိ သာမန္တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဥပဋ္ဌာကေတိ ကောသမ္ဗိနဂရဝါသိနော ဃောသိတသေဋ္ဌိအာဒိကေ ဥပဋ္ဌာကေ၊ ဝိဟာရေ စ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အနာမန္တေတွာ။

ဧဝံ ဂတေ သတ္ထရိ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု – ‘‘အာဝုသော အာနန္ဒ၊ သတ္ထာ ဧကကောဝ ဂတော၊ မယံ အနုဗန္ဓိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ ယဒါ ဘဂဝါ သာမံ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အနာမန္တေတွာ ဥပဋ္ဌာကေ စ အနပလောကေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ အဒုတိယော ဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဧကစာရံ စရိတုံ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယော၊ သာဝကေန နာမ သတ္ထု အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ န ဣမေသု ဒိဝသေသု ဘဂဝါ အနုဂန္တဗ္ဗော’’တိ နိဝါရေသိ၊ သယမ္ပိ နာနုဂစ္ဆိ။

အနုပုဗ္ဗေနာတိ အနုက္ကမေန၊ ဂါမနိဂမပဋိပါဋိယာ စာရိကံ စရမာနော ‘‘ဧကစာရဝါသံ တာဝ ဝသမာနံ ဘိက္ခုံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဗာလကလောဏကာရဂါမံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဘဂုတ္ထေရဿ သကလံ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စေဝ တိယာမဉ္စ ရတ္တိံ ဧကစာရဝါသေ အာနိသံသံ ကထေတွာ ပုနဒိဝသေ တေန ပစ္ဆာသမဏေန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ တံ တတ္ထေဝ နိဝတ္တေတွာ ‘‘သမဂ္ဂဝါသံ ဝသမာနေ တယော ကုလပုတ္တေ ပဿိဿာမီ’’တိ ပါစီနဝံသမိဂဒါယံ ဂန္တွာ တေသမ္ပိ သကလရတ္တိံ သမဂ္ဂဝါသေ အာနိသံသံ ကထေတွာ တေပိ တတ္ထေဝ နိဝတ္တေတွာ ဧကကောဝ ပါလိလေယျဂါမံ သမ္ပတ္တော။ ပါလိလေယျဂါမဝါသိနော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဒါနံ ဒတွာ ပါလိလေယျဂါမဿ အဝိဒူရေ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍော နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဘဂဝတော ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဘဂဝါ ဝသတူ’’တိ ယာစိတွာ ဝါသယိံသု။ ဘဒ္ဒသာလောတိ ပန တတ္ထေကော မနာပေါ ဘဒ္ဒကော သာလရုက္ခော၊ ဘဂဝါ တံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝနသဏ္ဍေ ပဏ္ဏသာလသမီပေ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပါလိလေယျကေ ဝိဟရတိ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ ဘဒ္ဒသာလမူလေ’’တိ။

ဟတ္ထိနာဂေါတိ မဟာဟတ္ထီ ယူထပတိ။ ဟတ္ထိကလဘေဟီတိ ဟတ္ထိပေါတကေဟိ။ ဟတ္ထိစ္ဆာပေဟီတိ ခီရူပဂေဟိ ဒဟရဟတ္ထိပေါတကေဟိ၊ ယေ ‘‘ဘိင်္ကာ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။ ဆိန္နဂ္ဂါနီတိ ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆန္တေဟိ တေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ဆိန္နဂ္ဂါနိ ခါဒိတာဝသေသာနိ ခါဏုသဒိသာနိ ခါဒတိ။ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂန္တိ တေန ဟတ္ထိနာဂေန ဥစ္စဋ္ဌာနတော ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ ပါတိတံ။ အဿ သာခါဘင်္ဂန္တိ ဧတဿ သန္တကံ သာခါဘင်္ဂံ တေ ခါဒန္တိ။ အာဝိလာနီတိ တေဟိ ပဌမတရံ ဩတရိတွာ ပိဝန္တေဟိ အာလုဠိတတ္တာ အာဝိလာနိ ကဒ္ဒမမိဿာနိ ပါနီယာနိ ပိဝတိ။ ဩဂါဟာတိ တိတ္ထတော။ ‘‘ဩဂါဟ’’န္တိပိ ပါဠိ။ အဿာတိ ဟတ္ထိနာဂဿ။ ဥပနိဃံသန္တိယောတိ ဃဋ္ဋေန္တိယော၊ ဥပနိဃံသိယမာနောပိ အတ္တနော ဥဠာရဘာဝေန န ကုဇ္ဈတိ၊ တေန တာ တံ ဃံသန္တိယေဝ။ ယူထာတိ ဟတ္ထိဃဋာ။

ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ သော ကိရ ဟတ္ထိနာဂေါ ယူထဝါသေ ဥက္ကဏ္ဌိတော တံ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိဋ္ဌော တတ္ထ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဃဋသဟဿေန နိဗ္ဗာပိတသန္တာပေါ ဝိယ နိဗ္ဗုတော ဟုတွာ ပသန္နစိတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဘဒ္ဒသာလဿ ပဏ္ဏသာလာယ စ သမန္တတော အပ္ပဟရိတကံ ကတွာ သာခါဘင်္ဂေဟိ သမ္မဇ္ဇတိ၊ ဘဂဝတော မုခဓောဝနံ ဒေတိ၊ နှာနောဒကံ အာဟရတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌံ ဒေတိ၊ အရညတော မဓုရာနိ ဖလာနိ အာဟရိတွာ သတ္ထု ဥပနေတိ၊ သတ္ထာ တာနိ ပရိဘုဉ္ဇတိ ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတြ သုဒံ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ယသ္မိံ ပဒေသေ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ၊ တံ ပဒေသံ အပ္ပဟရိတဉ္စ ကရောတိ၊ သောဏ္ဍာယ ဘဂဝတော ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။ သောဏ္ဍာယ ဒါရူနိ အာဟရိတွာ အညမညံ ဃံသိတွာ အဂ္ဂိံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဒါရူနိ ဇာလာပေတွာ တတ္ထ ပါသာဏခဏ္ဍာနိ တာပေတွာ တာနိ ဒဏ္ဍကေဟိ ပဝဋ္ဋေတွာ သောဏ္ဍိယံ ခိပိတွာ ဥဒကဿ တတ္တဘာဝံ ဉတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဘဂဝါ ‘‘ဟတ္ထိနာဂေါ မမ နှာနံ ဣစ္ဆတီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ နှာနကိစ္စံ ကရောတိ၊ ပါနီယေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မိံ ပန သီတလေ သဉ္ဇာတေ ဥပသင်္ကမတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သောဏ္ဍာယ ဘဂဝတော ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတီ’’တိ။

အထ ခေါ ဘဂဝတော ရဟောဂတဿာတိအာဒိ ဥဘိန္နံ မဟာနာဂါနံ ဝိဝေကသုခပစ္စဝေက္ခဏဒဿနံ၊ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အတ္တနော စ ပဝိဝေကံ ဝိဒိတွာတိ ကေဟိစိ အနာကိဏ္ဏဘာဝလဒ္ဓံ ကာယဝိဝေကံ ဇာနိတွာ၊ ဣတရေ ပန ဝိဝေကာ ဘဂဝတော သဗ္ဗကာလံ ဝိဇ္ဇန္တိယေဝ။

ဣမံဥဒါနန္တိ ဣမံ အတ္တနော ဟတ္ထိနာဂဿ စ ပဝိဝေကာဘိရတိယာ သမာနဇ္ဈာသယဘာဝဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဧတံ ဤသာဒန္တဿ ရထဤသာသဒိသဒန္တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ စိတ္တံ နာဂေန ဗုဒ္ဓနာဂဿ စိတ္တေန သမေတိ သံသန္ဒတိ။ ကထံ သမေတိ စေ? ယဒေကော ရမတီ ဝနေ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓနာဂေါ ‘‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အာကိဏ္ဏော ဝိဟာသိ’’န္တိ ပုရိမံ အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဝိဝေကံ ဥပဗြူဟယမာနော ဣဒါနိ ယထာ ဧကော အဒုတိယော ဝနေ အရညေ ရမတိ အဘိရမတိ၊ ဧဝံ အယမ္ပိ ဟတ္ထိနာဂေါ ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ဟတ္ထိအာဒီဟိ အာကိဏ္ဏဝိဟာရံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဝိဝေကံ ဥပဗြူဟယမာနော ဣဒါနိ ဧကော အသဟာယော ဝနေ အရညေ ရမတိ အဘိရမတိ။ တသ္မာဿ စိတ္တံ နာဂေန သမေတိ တဿ စိတ္တေန သမေတီတိ ကတွာ ဧကီဘာဝရတိယာ ဧကသဒိသံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပိဏ္ဍောလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၆။ ဆဋ္ဌေ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇောတိ ပိဏ္ဍံ ဥလမာနော ပရိယေသမာနော ပဗ္ဗဇိတောတိ ပိဏ္ဍောလော။ သော ကိရ ပရိဇိဏ္ဏဘောဂေါ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ မဟန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ လာဘသက္ကာရံ ဒိသွာ ပိဏ္ဍတ္ထာယ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော။ သော မဟန္တံ ကပလ္လံ ‘‘ပတ္တ’’န္တိ ဂဟေတွာ စရတိ၊ ကပလ္လပူရံ ယာဂုံ ပိဝတိ၊ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ပူဝခဇ္ဇကဉ္စ ခါဒတိ။ အထဿ မဟဂ္ဃသဘာဝံ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တဿ ပတ္တတ္ထဝိကံ နာနုဇာနိ၊ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ပတ္တံ နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဌပေတိ၊ သော ဌပေန္တောပိ ဃံသေန္တောဝ ပဏာမေတွာ ဌပေတိ၊ ဂဏှန္တောပိ ဃံသေန္တောဝ အာကဍ္ဎိတွာ ဂဏှာတိ။ တံ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဃံသနေန ပရိက္ခီဏံ၊ နာဠိကောဒနမတ္တဿေဝ ဂဏှနကံ ဇာတံ။ တတော သတ္ထု အာရောစေသုံ၊ အထဿ သတ္ထာ ပတ္တတ္ထဝိကံ အနုဇာနိ။ ထေရော အပရေန သမယေန ဣန္ဒြိယဘာဝနံ ဘာဝေန္တော အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဣတိ သော ပုဗ္ဗေ သဝိသေသံ ပိဏ္ဍတ္ထာယ ဥလတီတိ ပိဏ္ဍောလော၊ ဂေါတ္တေန ပန ဘာရဒွါဇောတိ ဥဘယံ ဧကတော ကတွာ ‘‘ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော’’တိ ဝုစ္စတိ။

အာရညကောတိ ဂါမန္တသေနာသနပဋိက္ခိပနေန အရညေ နိဝါသော အဿာတိ အာရညကော၊ အာရညကဓုတင်္ဂံ သမာဒါယ ဝတ္တန္တဿေတံ နာမံ။ တထာ ဘိက္ခာသင်္ခါတာနံ အာမိသပိဏ္ဍာနံ ပါတော ပိဏ္ဍပါတော၊ ပရေဟိ ဒိန္နာနံ ပိဏ္ဍာနံ ပတ္တေ နိပတနန္တိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍပါတံ ဥဉ္ဆတိ တံ တံ ကုလံ ဥပသင်္ကမန္တော ဂဝေသတီတိ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ ပိဏ္ဍာယ ဝါ ပတိတုံ စရိတုံ ဝတမေတဿာတိ ပိဏ္ဍပါတီ၊ ပိဏ္ဍပါတီယေဝ ပိဏ္ဍပါတိကော။ သင်္ကာရကူဋာဒီသု ပံသူနံ ဥပရိ ဌိတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတဋ္ဌေန ပံသုကူလံ ဝိယာတိ ပံသုကူလံ၊ ပံသု ဝိယ ဝါ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ပံသုကူလံ၊ ပံသုကူလဿ ဓာရဏံ ပံသုကူလံ၊ တံ သီလံ ဧတဿာတိ ပံသုကူလိကော။ သင်္ဃာဋိဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကသင်္ခါတာနိ တီဏိ စီဝရာနိ တိစီဝရံ၊ တိစီဝရဿ ဓာရဏံ တိစီဝရံ၊ တံ သီလံ ဧတဿာတိ တေစီဝရိကော။ အပ္ပိစ္ဆောတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

ဓုတဝါဒေါတိ ဓုတော ဝုစ္စတိ ဓုတကိလေသော ပုဂ္ဂလော၊ ကိလေသဓုနနကဓမ္မော ဝါ။ တတ္ထ အတ္ထိ ဓုတော၊ န ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ န ဓုတော၊ ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ နေဝ ဓုတော၊ န ဓုတဝါဒေါ၊ အတ္ထိ ဓုတော စေဝ၊ ဓုတဝါဒေါ စာတိ ဣဒံ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ယော သယံ ဓုတဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ န ပရံ တဒတ္ထာယ သမာဒပေတိ၊ အယံ ပဌမော။ ယော ပန သယံ န ဓုတဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ပရံ သမာဒပေတိ၊ အယံ ဒုတိယော။ ယော ဥဘယရဟိတော၊ အယံ တတိယော။ ယော ပန ဥဘယသမ္ပန္နော၊ အယံ စတုတ္ထော။ ဧဝရူပေါ စ အာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဓုတဝါဒေါ’’တိ။ ဧကဒေသသရူပေကသေသဝသေန ဟိ အယံ နိဒ္ဒေသော ယထာ တံ ‘‘နာမရူပ’’န္တိ။

အဓိစိတ္တမနုယုတ္တောတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌသမာပတ္တိသမ္ပယောဂတော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမ္ပယောဂတော ဝါ စိတ္တဿ အဓိစိတ္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣဓ ပန ‘‘အရဟတ္တဖလစိတ္တ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တံတံသမာပတ္တီသု သမာဓိ ဧဝ အဓိစိတ္တံ၊ ဣဓ ပန အရဟတ္တဖလသမာဓိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကေစိ ပန ‘‘အဓိစိတ္တမနုယုတ္တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ ကာလေန ကာလံ တီဏိ နိမိတ္တာနိ မနသိ ကာတဗ္ဗာနီတိ ဧတသ္မိံ အဓိစိတ္တသုတ္တေ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဝိယ သမထဝိပဿနာစိတ္တံ အဓိစိတ္တန္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ပုရိမောယေဝတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇဿ အဓိဋ္ဌာနပရိက္ခာရသမ္ပဒါသမ္ပန္နံ အဓိစိတ္တာနုယောဂသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဧဝံ ‘‘အဓိစိတ္တာနုယောဂေါ မမ သာသနာနုဋ္ဌာန’’န္တိ ဒီပေန္တော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အနူပဝါဒေါတိ ဝါစာယ ကဿစိပိ အနုပဝဒနံ။ အနူပဃာတောတိ ကာယေန ကဿစိ ဥပဃာတာကရဏံ။ ပါတိမောက္ခေတိ ဧတ္ထ ပါတိမောက္ခပဒဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ နာနပ္ပကာရေဟိ ဝုတ္တော၊ တသ္မိံ ပါတိမောက္ခေ။ သတ္တန္နံ အာပတ္တိက္ခန္ဓာနံ အဝီတိက္ကမလက္ခဏော သံဝရော။ မတ္တညုတာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝသေန ပမာဏညုတာ။ ပန္တဉ္စ သယနာသနန္တိ ဝိဝိတ္တံ သင်္ဃဋ္ဋနဝိရဟိတံ သေနာသနံ။ အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါတိ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ အဓိဂမာယ ဘာဝနာနုယောဂေါ။

အပရော နယော – အနူပဝါဒေါတိ ကဿစိပိ ဥပရုဇ္ဈနဝစနဿ အဝဒနံ။ တေန သဗ္ဗမ္ပိ ဝါစသိကံ သီလံ သင်္ဂဏှာတိ။ အနူပဃာတောတိ ကာယေန ကဿစိ ဥပဃာတဿ ပရဝိဟေဌနဿ အကရဏံ။ တေန သဗ္ဗမ္ပိ ကာယိကံ သီလံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယာဒိသံ ပနိဒံ ဥဘယံ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနန္တောဂဓံ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ – ‘‘ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရော’’တိ ဝုတ္တံ။ စသဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ။ ပါတိမောက္ခေ စ သံဝရောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရဘူတော အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော စာတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ ပါတိမောက္ခေတိ အဓိကရဏေ ဘုမ္မံ။ ပါတိမောက္ခေ နိဿယဘူတေ သံဝရော။ ကော ပန သောတိ? အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော။ ဥပသမ္ပဒဝေလာယဉှိ အဝိသေသေန ပါတိမောက္ခသီလံ သမာဒိန္နံ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပါတိမောက္ခေ ဌိတဿ တတော ပရံ ဥပဝါဒူပဃာတာနံ အကရဏဝသေန သံဝရော၊ သော အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော စာတိ ဝုတ္တော။

အထ ဝါ ပါတိမောက္ခေတိ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ ဘုမ္မံ ယထာ ‘‘စေတသော အဝူပသမော အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၂)။ တေန ပါတိမောက္ခေန သာဓေတဗ္ဗော အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတော၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသင်္ဂဟိတော အနူပဝါဒေါ အနူပဃာတောဣစ္စေဝ အတ္ထော။ သံဝရောတိ ဣမိနာ ပန သတိသံဝရော ၊ ဉာဏသံဝရော၊ ခန္တိသံဝရော၊ ဝီရိယသံဝရောတိ ဣမေသံ စတုန္နံ သံဝရာနံ ဂဟဏံ၊ ပါတိမောက္ခသာဓနံ ဣဒံ သံဝရစတုက္ကံ။

မတ္တညုတာ စ ဘတ္တသ္မိန္တိ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနာနံ ဝသေန ဘောဇနေ ပမာဏညုတာ။ ပန္တဉ္စ သယနာသနန္တိ ဘာဝနာနုကူလံ အရညရုက္ခမူလာဒိဝိဝိတ္တသေနာသနံ။ အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါတိ သဗ္ဗစိတ္တာနံ အဓိကတ္တာ ဥတ္တမတ္တာ အဓိစိတ္တသင်္ခါတေ အရဟတ္တဖလစိတ္တေ သာဓေတဗ္ဗေ တဿ နိပ္ဖာဒနတ္ထံ သမထဝိပဿနာဘာဝနာဝသေန အာယောဂေါ။ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနန္တိ ဧတံ ပရဿ အနူပဝဒနံ၊ အနူပဃာတနံ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရော ၊ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု မတ္တညုတာ၊ ဝိဝိတ္တဝါသော၊ ယထာဝုတ္တအဓိစိတ္တာနုယောဂေါ စ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒေါ အနုသိဋ္ဌီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ တိဿော သိက္ခာ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၇။ သတ္တမေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဂါထာယ အဓိစေတသောတိ အဓိစိတ္တဝတော၊ သဗ္ဗစိတ္တာနံ အဓိကေန အရဟတ္တဖလစိတ္တေန သမန္နာဂတဿာတိ အတ္ထော။ အပ္ပမဇ္ဇတောတိ န ပမဇ္ဇတော၊ အပ္ပမာဒေန အနဝဇ္ဇဓမ္မေသု သာတစ္စကိရိယာယ သမန္နာဂတဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုနိနောတိ ‘‘ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေ၊ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၆၉၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၁) ဧဝံ ဥဘယလောကမုနနေန မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ၊ တေန အရဟတ္တဖလဉာဏသင်္ခါတေန ဉာဏေန သမန္နာဂတတ္တာ ဝါ ခီဏာသဝေါ မုနိ နာမ၊ တဿ မုနိနော။ မောနပထေသု သိက္ခတောတိ အရဟတ္တဉာဏသင်္ခါတဿ မောနဿ ပထေသု သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု တီသု ဝါ သိက္ခာသု သိက္ခတော။ ဣဒဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခော ဟိ အရဟာ၊ တသ္မာ ဧဝံ သိက္ခတော၊ ဣမာယ သိက္ခာယ မုနိဘာဝံ ပတ္တဿ မုနိနောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂဖလစိတ္တာနံ ဝသေန အဓိစေတသော၊ စတုသစ္စသမ္ဗောဓပဋိပတ္တိယံ အပ္ပမာဒဝသေန အပ္ပမဇ္ဇတော၊ မဂ္ဂဉာဏသမန္နာဂမေန မုနိနောတိ ဧဝမေတေသံ တိဏ္ဏံ ပဒါနံ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိယေဝ။ အထ ဝါ ‘‘အပ္ပမဇ္ဇတော သိက္ခတော’’တိ ပဒါနံ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ အပ္ပမဇ္ဇနဟေတု သိက္ခနဟေတု စ အဓိစေတသောတိ။

သောကာ န ဘဝန္တိ တာဒိနောတိ တာဒိသဿ ခီဏာသဝမုနိနော အဗ္ဘန္တရေ ဣဋ္ဌဝိယောဂါဒိဝတ္ထုကာ သောကာ စိတ္တသန္တာပါ န ဟောန္တိ။ အထ ဝါ တာဒိနောတိ တာဒိလက္ခဏသမန္နာဂတဿ ဧဝရူပဿ မုနိနော သောကာ န ဘဝန္တီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဥပသန္တဿာတိ ရာဂါဒီနံ အစ္စန္တူပသမေန ဥပသန္တဿ။ သဒါ သတီမတောတိ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ နိစ္စကာလံ သတိယာ အဝိရဟိတဿ။

ဧတ္ထ စ ‘‘အဓိစေတသော’’တိ ဣမိနာ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ ‘‘အပ္ပမဇ္ဇတော’’တိ ဧတေန အဓိသီလသိက္ခာ၊ ‘‘မုနိနော မောနပထေသု သိက္ခတော’’တိ ဧတေဟိ အဓိပညာသိက္ခာ။ ‘‘မုနိနော’’တိ ဝါ ဧတေန အဓိပညာသိက္ခာ၊ ‘‘မောနပထေသု သိက္ခတော’’တိ ဧတေန တာသံ လောကုတ္တရသိက္ခာနံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ၊ ‘‘သောကာ န ဘဝန္တီ’’တိအာဒီဟိ သိက္ခာပါရိပူရိယာ အာနိသံသော ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သုန္ဒရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၈။ အဋ္ဌမေ သက္ကတောတိအာဒီနံ ပဒါနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝဏ္ဏိတောယေဝ။ အသဟမာနာတိ န သဟမာနာ၊ ဥသူယန္တာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ သက္ကာရံ အသဟမာနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

သုန္ဒရီတိ တဿာ နာမံ။ သာ ကိရ တသ္မိံ ကာလေ သဗ္ဗပရိဗ္ဗာဇိကာသု အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတာ၊ တေနေဝ သာ ‘‘သုန္ဒရီ’’တိ ပညာယိတ္ထ။ သာ စ အနတီတယောဗ္ဗနာ အသံယတသမာစာရာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ပါပကမ္မေ ဥယျောဇေသုံ။ တေ ဟိ အညတိတ္ထိယာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ သယံ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဟေဋ္ဌာ အက္ကောသသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ အာဂတနယေန ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဥဠာရံ အပရိမိတံ လာဘသက္ကာရံ ပဝတ္တမာနံ ဒိသွာ ဣဿာပကတာ ဧကတော ဟုတွာ သမ္မန္တယိံသု – မယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ နဋ္ဌာ ဟတလာဘသက္ကာရာ၊ န နော ကောစိ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ကိံ နိဿာယ နု ခေါ လောကော သမဏေ ဂေါတမေ အဘိပ္ပသန္နော ဥဠာရံ သက္ကာရသမ္မာနံ ဥပနေတီတိ? တတ္ထေကော အာဟ – ‘‘ဥစ္စာကုလပ္ပသုတော အသမ္ဘိန္နာယ မဟာသမ္မတပ္ပဝေဏိယာ ဇာတော’’တိ၊ အပရော ‘‘အဘိဇာတိယံ တဿ အနေကာနိ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုဘူတာနီ’’တိ၊ အညော ‘‘ကာလဒေဝိလံ ဝန္ဒာပေတုံ ဥပနီတဿ ပါဒါ ပရိဝတ္တိတွာ တဿ ဇဋာသု ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ၊ အပရော ‘‘ဝပ္ပမင်္ဂလကာလေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ သယာပိတဿ ဝီတိက္ကန္တေပိ မဇ္ဈနှိကေ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာ အပရိဝတ္တိတွာ ဌိတာ’’တိ၊ အညော ‘‘အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ရူပသမ္ပတ္တိယာ’’တိ၊ အပရော ‘‘ဇိဏ္ဏာတုရမတပဗ္ဗဇိတသင်္ခါတနိမိတ္တေ ဒိသွာ သံဝေဂဇာတော အာဂါမိနံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ဧဝံ အပရိမာဏကာလေ သမ္ဘတံ အနညသာဓာရဏံ ဘဂဝတော ပုညဉာဏသမ္ဘာရံ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တံ နိရုပမံ သလ္လေခပ္ပဋိပဒံ အနုတ္တရဉ္စ ဉာဏပဟာနသမ္ပဒါဒိဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ အဇာနန္တာ အတ္တနာ ယထာဒိဋ္ဌံ ယထာသုတံ ဓရမာနံ တံ တံ ဘဂဝတော ဗဟုမာနကာရဏံ ကိတ္တေတွာ အဗဟုမာနကာရဏံ ပရိယေသိတွာ အပဿန္တာ ‘‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန မယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ အယသံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရံ နာသေယျာမာ’’တိ။ တေသု ဧကော တိခိဏမန္တီ ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္ဘော ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ မာတုဂါမသုခေ အသတ္တသတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ အယဉ္စ သမဏော ဂေါတမော အဘိရူပေါ ဒေဝသမော တရုဏော၊ အတ္တနော သမရူပံ မာတုဂါမံ လဘိတွာ သဇ္ဇေယျ။ အထာပိ န သဇ္ဇေယျ၊ ဇနဿ ပန သင်္ကိယော ဘဝေယျ၊ ဟန္ဒ မယံ သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ တထာ ဥယျောဇေမ၊ ယထာ သမဏဿ ဂေါတမဿ အယသော ပထဝိယံ ပတ္ထရေယျာ’’တိ။

တံ သုတွာ ဣတရေ ‘‘ဣဒံ သုဋ္ဌု တယာ စိန္တိတံ၊ ဧဝဉှိ ကတေ သမဏော ဂေါတမော အယသကေန ဥပဒ္ဒုတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ အသက္ကောန္တော ယေန ဝါ တေန ဝါ ပလာယိဿတီ’’တိ သဗ္ဗေဝ ဧကဇ္ဈာသယာ ဟုတွာ တထာ ဥယျောဇေတုံ သုန္ဒရိယာ သန္တိကံ အဂမံသု။ သာ တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ တုမှေ ဧကတော အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ တိတ္ထိယာ အနာလပန္တာ အာရာမပရိယန္တေ ပဋိစ္ဆန္နေ ဌာနေ နိသီဒိံသု။ သာ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုနပ္ပုနံ အာလပန္တီ ပဋိဝစနံ အလဘိတွာ ကိံ တုမှာကံ အပရဇ္ဈံ? ကသ္မာ မေ ပဋိဝစနံ န ဒေထာတိ? တထာ ဟိ ပန တွံ အမှေ ဝိဟေဌိယမာနေ အဇ္ဈုပေက္ခသီတိ ။ ကော တုမှေ ဝိဟေဌေတီတိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ န ပဿသိ၊ သမဏံ ဂေါတမံ အမှေ ဝိဟေဌေတွာ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတွာ ဝိစရန္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တတ္ထ မယာ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ တွံ အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနသမီပံ ဂန္တွာ မဟာဇနဿ ဧဝဉ္စေဝဉ္စ ဝဒေယျာသီ’’တိ အာဟံသု။ သာပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဘဂဝတောသက္ကာရံ အသဟမာနာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဥဿဟသီတိ သက္ကောသိ။ အတ္ထန္တိ ဟိတံ ကိစ္စံ ဝါ။ ကျာဟန္တိ ကိံ အဟံ။ ယသ္မာ တေ တိတ္ထိယာ တဿာ အညာတကာပိ သမာနာ ပဗ္ဗဇ္ဇသမ္ဗန္ဓမတ္တေန သင်္ဂဏှိတုံ ဉာတကာ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘ဥဿဟသိ တွံ ဘဂိနိ ဉာတီနံ အတ္ထံ ကာတု’’န္တိ အာဟံသု။ တသ္မာ သာပိ မိဂံ ဝလ္လိ ဝိယ ပါဒေ လဂ္ဂါ ဇီဝိတမ္ပိ မေ ပရိစ္စတ္တံ ဉာတီနံ အတ္ထာယာတိ အာဟ။

တေန ဟီတိ ‘‘ယသ္မာ တွံ ‘ဇီဝိတမ္ပိ မေ တုမှာကံ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တ’န္တိ ဝဒသိ၊ တွဉ္စ ပဌမဝယေ ဌိတာ အဘိရူပါ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ၊ တသ္မာ ယထာ တံ နိဿာယ သမဏဿ ဂေါတမဿ အယသော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တထာ ကရေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဥယျောဇေသုံ။ သာပိ ခေါ ဗာလာ ကကစဒန္တပန္တိယာ ပုပ္ဖာဝလိကီဠံ ကီဠိတုကာမာ ဝိယ၊ ပဘိန္နမဒံ စဏ္ဍဟတ္ထိံ သောဏ္ဍာယ ပရာမသန္တီ ဝိယ၊ နလာဋေန မစ္စုံ ဂဏှန္တီ ဝိယ တိတ္ထိယာနံ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနတမ္ဗူလမုခဝါသာဒီနိ ဂဟေတွာ မဟာဇနဿ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ နဂရံ ပဝိသနကာလေ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆန္တီ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ၊ အဟဉှိ တေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသာမီ’’တိ ဝတွာ အညတရသ္မိံ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတွာ ပါတောဝ ဇေတဝနမဂ္ဂံ ဩတရိတွာ နဂရာဘိမုခီ အာဂစ္ဆန္တီ ‘‘ကိံ သုန္ဒရိ ကဟံ ဂတာသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ တံ ကိလေသရတိယာ ရမာပေတွာ အာဂတာမှီ’’တိ ဝဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ အယျာတိ ခေါ သုန္ဒရီ ပရိဗ္ဗာဇိကာ တေသံ အညတိတ္ထိယာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ပဋိဿုတွာ အဘိက္ခဏံ ဇေတဝနံ အဂမာသီ’’တိ။

တိတ္ထိယာ ကတိပါဟဿ အစ္စယေန ဓုတ္တာနံ ကဟာပဏေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ သုန္ဒရိံ မာရေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဂန္ဓကုဋိယာ အဝိဒူရေ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတွာ ဧထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တေ တထာ အကံသု။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပဿာမာ’’တိ ကောလာဟလံ ကတွာ ရညော အာရောစေတွာ ‘‘ကတ္ထ ပန တုမှေ ပရိသင်္ကထာ’’တိ ရညာ ဝုတ္တာ ဣမေသု ဒိဝသေသု ဇေတဝနေ ဝသတိ၊ တတ္ထဿာ ပဝတ္တိံ န ဇာနာမာတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ၊ နံ တတ္ထ ဝိစိနထာ’’တိ ရညာ အနုညာတာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ ဂဟေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ဝိစိနန္တာ ဝိယ ဟုတွာ မာလာကစဝရံ ဗျူဟိတွာ တဿာ သရီရံ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ နဂရံ ပဝေသေတွာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ‘သတ္ထုနာ ကတံ ပါပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေဿာမာ’တိ သုန္ဒရိံ မာရေတွာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိံသူ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာပိ အနုပပရိက္ခိတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ၊ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဟ။ တေ နဂရဝီထီသု ‘‘ပဿထ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ဝိစရိတွာ ပုန ရညော နိဝေသနဒွါရံ အဂမံသု။ ရာဇာ သုန္ဒရိယာ သရီရံ အာမကသုသာနေ အဋ္ဋကံ အာရောပေတွာ ရက္ခာပေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ ယေဘုယျေန ‘‘ပဿထ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ အန္တောနဂရေ ဗဟိနဂရေ စ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တာ ဝိစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဒါ တေ အညိံသု တိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ‘ဝေါဒိဋ္ဌာ ခေါ သုန္ဒရီ’’’တိအာဒိ။

တတ္ထ အညိံသူတိ ဇာနိံသု။ ဝေါဒိဋ္ဌာတိ ဗျပဒိဋ္ဌာ၊ ဇေတဝနံ အာဂစ္ဆန္တီ စ ဂစ္ဆန္တီ စ ဝိသေသတော ဒိဋ္ဌာ၊ ဗဟုလံ ဒိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ပရိခါကူပေတိ ဒီဃိကာဝါဋေ ။ ယာ သာ၊ မဟာရာဇ၊ သုန္ဒရီတိ၊ မဟာရာဇ၊ ယာ သာ ဣမသ္မိံ နဂရေ ရူပသုန္ဒရတာယ ‘‘သုန္ဒရီ’’တိ ပါကဋာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇိကာ။ သာ နော န ဒိဿတီတိ သာ အမှာကံ စက္ခု ဝိယ ဇီဝိတံ ဝိယ စ ပိယာယိတဗ္ဗာ၊ ဣဒါနိ န ဒိဿတိ။ ယထာနိက္ခိတ္တန္တိ ပုရိသေ အာဏာပေတွာ မာလာကစဝရန္တရေ အတ္တနာ ယထာဌပိတံ။ ‘‘ယထာနိခါတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ပထဝိယံ နိခါတပ္ပကာရန္တိ အတ္ထော။

ရထိယာယ ရထိယန္တိ ဝီထိတော ဝီထိံ။ ဝီထီတိ ဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈနကရစ္ဆာ။ သိင်္ဃာဋကန္တိ တိကောဏရစ္ဆာ။ အလဇ္ဇိနောတိ န လဇ္ဇိနော၊ ပါပဇိဂုစ္ဆာဝိရဟိတာတိ အတ္ထော။ ဒုဿီလာတိ နိဿီလာ။ ပါပဓမ္မာတိ လာမကသဘာဝါ နိဟီနာစာရာ။ မုသာဝါဒိနောတိ ဒုဿီလာ သမာနာ ‘‘သီလဝန္တော မယ’’န္တိ အလိကဝါဒိတာယ မုသာဝါဒိနော။ အဗြဟ္မစာရိနောတိ ‘‘မေထုနပ္ပဋိသေဝိတာယ အသေဋ္ဌစာရိနော ဣမေ ဟိ နာမာ’’တိ ဟီဠေန္တာ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မစာရိနောတိ ကုသလဓမ္မစာရိနော။ သမစာရိနောတိ ကာယကမ္မာဒိသမစာရိနော။ ကလျာဏဓမ္မာတိ သုန္ဒရသဘာဝါ၊ ပဋိဇာနိဿန္တိ နာမာတိ သမ္ဗန္ဓော။ နာမသဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဧတ္ထ ပဋိဇာနိဿန္တီတိ အနာဂတကာလဝစနံ။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ သမိတပါပတာ။ ဗြဟ္မညန္တိ သေဋ္ဌဘာဝေါ ဗာဟိတပါပတာ။ ကုတောတိ ကေန ကာရဏေန။ အပဂတာတိ အပေတာ ပရိဘဋ္ဌာ။ ပုရိသကိစ္စန္တိ မေထုနပ္ပဋိသေဝနံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။

အထ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှေပိ တေ မနုဿေ ဣမာယ ဂါထာယ ပဋိစောဒေထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဘူတဝါဒီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ…ပေ… နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာ’’တိ။ တတ္ထ နေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒ္ဒေါ စိရံဘဝိဿတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ တဿ အယသဿ နိပ္ဖတ္တိံ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတွာ ဘိက္ခူ သမဿာသေန္တော အာဟ။

ဂါထာယံ အဘူတဝါဒီတိ ပရဿ ဒေါသံ အဒိသွာဝ မုသာဝါဒံ ကတွာ အဘူတေန အတစ္ဆေန ပရံ အဗ္ဘာစိက္ခန္တော။ ယော ဝါပိ ကတွာတိ ယော ဝါ ပန ပါပကမ္မံ ကတွာ ‘‘နာဟံ ဧတံ ကရောမီ’’တိ အာဟ။ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တီတိ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ဣတော ပရလောကံ ဂန္တွာ နိရယူပဂမနေန ဂတိယာ သမာ ဘဝန္တိ။ ဂတိယေဝ ဟိ နေသံ ပရိစ္ဆိန္နာ၊ အာယူ ပန အပရိစ္ဆိန္နာ။ ဗဟုကဉှိ ပါပံ ကတွာ စိရံ နိရယေ ပစ္စတိ၊ ပရိတ္တကံ ကတွာ အပ္ပမတ္တကမေဝ ကာလံ ပစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန နေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ လာမကမေဝ ကမ္မံ၊ တေန ဝုတ္တံ – နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာတိ။ ‘‘ပရတ္ထာ’’တိ ဣမဿ ပန ပဒဿ ပုရတော ‘‘ပေစ္စာ’’တိပဒေန သမ္ဗန္ဓော၊ ပေစ္စ ပရတ္ထ ဣတော ဂန္တွာ တေ နိဟီနကမ္မာ ပရလောကေ သမာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။

ပရိယာပုဏိတွာတိ ဥဂ္ဂဟေတွာ။ အကာရကာတိ အပရာဓဿ န ကာရကာ။ နယိမေဟိ ကတန္တိ ဧဝံ ကိရ နေသမဟောသိ – ဣမေဟိ သမဏေဟိ သကျပုတ္တိယေဟိ အဒ္ဓါ တံ ပါပကမ္မံ န ကတံ၊ ယံ အညတိတ္ထိယာ ဥဂ္ဃောသိတွာ သကလနဂရံ အာဟိဏ္ဍိံသု၊ ယသ္မာ ဣမေ အမှေသု ဧဝံ အသဗ္ဘာဟိ ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ အဗ္ဘာစိက္ခန္တေသုပိ န ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ဒဿေန္တိ၊ ခန္တိသောရစ္စဉ္စ န ဝိဇဟန္တိ၊ ကေဝလံ ပန ‘‘အဘူတဝါဒီ နိရယံ ဥပေတီ’’တိ ဓမ္မံယေဝ ဝဒန္တာ သပန္တိယေဝ၊ ဣမေ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ အမှေ အနုပဓာရေတွာ အဗ္ဘာစိက္ခန္တေ သပန္တိ၊ သပထံ ကရောန္တာ ဝိယ ဝဒန္တိ ။ အထ ဝါ ‘‘ယော ဝါပိ ကတွာ ‘န ကရောမိ’ စာဟာ’’တိ ဝဒန္တာ သပန္တိ၊ အတ္တနော အကာရကဘာဝံ ဗောဓေတုံ အမှာကံ သပထံ ကရောန္တိ ဣမေတိ အတ္ထော။

တေသဉှိ မနုဿာနံ ဘဂဝတာ ဘာသိတဂါထာယ သဝနသမနန္တရမေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သာရဇ္ဇံ ဩက္ကမိ၊ သံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ ‘‘နယိဒံ အမှေဟိ ပစ္စက္ခတော ဒိဋ္ဌံ၊ သုတံ နာမ တထာပိ ဟောတိ၊ အညထာပိ ဟောတိ၊ ဧတေ စ အညတိတ္ထိယာ ဣမေသံ အနတ္ထကာမာ အဟိတကာမာ၊ တသ္မာ တေ သဒ္ဓါယ နယိဒံ အမှေဟိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဒုဇ္ဇာနာ ဟိ သမဏာ’’တိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ တတော ဩရမိံသု။

ရာဇာပိ ယေဟိ သုန္ဒရီ မာရိတာ၊ တေသံ ဇာနနတ္ထံ ပုရိသေ အာဏာပေသိ။ အထ တေ ဓုတ္တာ တေဟိ ကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝန္တာ အညမညံ ကလဟံ ကရိံသု။ တေသု ဟိ ဧကော ဧကံ အာဟ – ‘‘တွံ သုန္ဒရိံ ဧကပ္ပဟာရေန မာရေတွာ မာလာကစဝရန္တရေ ခိပိတွာ တတော လဒ္ဓကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝသိ၊ ဟောတု ဟောတူ’’တိ။ ရာဇပုရိသာ တံ သုတွာ တေ ဓုတ္တေ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ‘‘တုမှေဟိ သာ မာရိတာ’’တိ တေ ဓုတ္တေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ မာရာပိတာ’’တိ? ‘‘အညတိတ္ထိယေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ ပက္ကောသာပေတွာ တမတ္ထံ ပဋိဇာနာပေတွာ၊ ‘‘အယံ သုန္ဒရီ တဿ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ အာရောပေတုကာမေဟိ အမှေဟိ မာရာပိတာ၊ နေဝ ဂေါတမဿ၊ န ဂေါတမသာဝကာနံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ အမှာကမေဝ ဒေါသောတိ ဧဝံ ဝဒန္တာ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ တေ တထာ အကံသု။ မဟာဇနော သမ္မဒေဝ သဒ္ဒဟိ။ တိတ္ထိယာနံ ဓိက္ကာရံ အကာသိ၊ တိတ္ထိယာ မနုဿဝဓဒဏ္ဍံ ပါပုဏိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဘိယျောသောမတ္တာယ သက္ကာရသမ္မာနော မဟာ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ အတ္တမနာ ပဋိဝေဒေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ…ပေ… အန္တရဟိတော သော၊ ဘန္တေ၊ သဒ္ဒေါ’’တိ။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ‘‘တိတ္ထိယာနံ ဣဒံ ကမ္မ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ နာရောစေသိ? အရိယာနံ တာဝ အာရောစနေန ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ ပုထုဇ္ဇနေသု ပန ‘‘ယေ န သဒ္ဒဟေယျုံ၊ တေသံ တံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တေယျာ’’တိ နာရောစေသိ။ အပိစေတံ ဗုဒ္ဓါနံ အနာစိဏ္ဏံ၊ ယံ အနာဂတဿ ဤဒိသဿ ဝတ္ထုဿ အာစိက္ခနံ။ ပရာနုဒ္ဒေသိကမေဝ ဟိ ဘဂဝါ သံကိလေသပက္ခံ ဝိဘာဝေတိ ၊ ကမ္မဉ္စ ကတောကာသံ န သက္ကာ နိဝတ္တေတုန္တိ အဗ္ဘက္ခာနံ တန္နိမိတ္တဉ္စ ဘဂဝါ အဇ္ဈုပေက္ခန္တော နိသီဒိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘န အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ၊

န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊

န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော၊

ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယျ ပါပကမ္မာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၂၇၊ မိ။ ပ။ ၄။၂။၄)၊

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ မမ္မစ္ဆေဒနဝသေနာပိ ဗာလဇနေဟိ ပဝတ္တိတံ ဒုရုတ္တဝစနံ ခန္တိဗလသမန္နာဂတဿ ဓီရဿ ဒုတ္တိတိက္ခာ နာမ နတ္ထီတိ ဣမမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ အဓိဝါသနခန္တိဗလဝိဘာဝနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ တုဒန္တိ ဝါစာယ ဇနာ အသညတာ၊ သရေဟိ သင်္ဂါမဂတံဝကုဉ္ဇရန္တိ ကာယိကသံဝရာဒီသု ကဿစိပိ သံဝရဿ အဘာဝေန အသံယတာ အဝိနီတာ ဗာလဇနာ သရေဟိ သာယကေဟိ သင်္ဂါမဂတံ ယုဒ္ဓဂတံ ကုဉ္ဇရံဝ ဟတ္ထိနာဂံ ပဋိယောဓာ ဝိယ ဝါစာသတ္တီဟိ တုဒန္တိ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ အယံ တေသံ သဘာဝေါ ။ သုတွာန ဝါကျံ ဖရုသံ ဥဒီရိတံ၊ အဓိဝါသယေ ဘိက္ခု အဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ တံ ပန တေဟိ ဗာလဇနေဟိ ဥဒီရိတံ ဘာသိတံ မမ္မဃဋ္ဋနဝသေန ပဝတ္တိတံ ဖရုသံ ဝါကျံ ဝစနံ အဘူတံ ဘူတတော နိဗ္ဗေဌေန္တော မမ ကကစူပမဩဝါဒံ (မ။ နိ။ ၁။၂၂၂ အာဒယော) အနုဿရန္တော ဤသကမ္ပိ အဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘သံသာရသဘာဝေါ ဧသော’’တိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခဏသီလော ဘိက္ခု အဓိဝါသယေ၊ အဓိဝါသနခန္တိယံ ဌတွာ ခမေယျာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထာဟ – ကိံ ပန တံ ကမ္မံ၊ ယံ အပရိမာဏကာလံ သက္ကစ္စံ ဥပစိတဝိပုလပုညသမ္ဘာရော သတ္ထာ ဧဝံ ဒါရုဏံ အဘူတဗ္ဘက္ခာနံ ပါပုဏီတိ? ဝုစ္စတေ – အယံ သော ဘဂဝါ ဗောဓိသတ္တဘူတော အတီတဇာတိယံ မုနာဠိ နာမ ဓုတ္တော ဟုတွာ ပါပဇနသေဝီ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလော ဝိစရတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သုရဘိံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုံ စီဝရံ ပါရုပန္တံ ပဿိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ အညတရာ ဣတ္ထီ တဿ အဝိဒူရေန ဂစ္ဆတိ။ ဓုတ္တော ‘‘အဗြဟ္မစာရီ အယံ သမဏော’’တိ အဗ္ဘာစိက္ခိ။ သော တေန ကမ္မေန ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာပိ သုန္ဒရိယာ ကာရဏာ အဘူတဗ္ဘက္ခာနံ ပါပုဏိ။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ စိဉ္စမာဏဝိကာဒီနံ ဝိကာရကိတ္ထီနံ ဘဂဝတော အဗ္ဘက္ခာနာဒီနိ ဒုက္ခာနိ ပတ္တာနိ၊ သဗ္ဗာနိ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသာနိ၊ ယာနိ ‘‘ကမ္မပိလောတိကာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၆၄-၉၆) –

‘‘အနောတတ္တသရာသန္နေ၊ ရမဏီယေ သိလာတလေ၊

နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ နာနာဂန္ဓဝနန္တရေ။

‘‘မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန၊ ပရေတော လောကနာယကော၊

အာသီနော ဗျာကရီ တတ္ထ၊ ပုဗ္ဗကမ္မာနိ အတ္တနော။

‘‘သုဏာထ ဘိက္ခဝေါ မယှံ၊ ယံ ကမ္မံ ပကတံ မယာ၊

ပိလောတိကဿ ကမ္မဿ၊ ဗုဒ္ဓတ္တေပိ ဝိပစ္စတိ။

၁။

‘‘မုနာဠိ နာမဟံ ဓုတ္တော၊ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတိသု၊

ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သုရဘိံ၊ အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ နိရယေ သံသရိံ စိရံ၊

ဗဟူ ဝဿသဟဿာနိ၊ ဒုက္ခံ ဝေဒေမိ ဝေဒနံ။

‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန၊ ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ၊

အဗ္ဘက္ခာနံ မယာ လဒ္ဓံ၊ သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ။

၂။

‘‘သဗ္ဗာဘိဘုဿ ဗုဒ္ဓဿ၊ နန္ဒော နာမာသိ သာဝကော၊

တံ အဗ္ဘက္ခာယ နိရယေ၊ စိရံ သံသရိတံ မယာ။

‘‘ဒသ ဝဿသဟဿာနိ၊ နိရယေ သံသရိံ စိရံ၊

မနုဿဘာဝံ လဒ္ဓါဟံ၊ အဗ္ဘက္ခာနံ ဗဟုံ လဘိံ။

‘‘တေန ကမ္မာဝသေသေန၊ စိဉ္စမာဏဝိကာ မမံ၊

အဗ္ဘာစိက္ခိ အဘူတေန၊ ဇနကာယဿ အဂ္ဂတော။

၃။

‘‘ဗြာဟ္မဏော သုတဝါ အာသိံ၊ အဟံ သက္ကတပူဇိတော၊

မဟာဝနေ ပဉ္စသတေ၊ မန္တေ ဝါစေမိ မာဏဝေ။

‘‘တတ္ထာဂတော ဣသီ ဘီမော၊ ပဉ္စာဘိညော မဟိဒ္ဓိကော၊

တဉ္စာဟံ အာဂတံ ဒိသွာ၊ အဗ္ဘာစိက္ခိံ အဒူသကံ။

‘‘တတောဟံ အဝစံ သိဿေ၊ ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ၊

မယှမ္ပိ ဘာသမာနဿ၊ အနုမောဒိံသု မာဏဝါ။

‘‘တတော မာဏဝကာ သဗ္ဗေ၊ ဘိက္ခမာနံ ကုလေ ကုလေ၊

မဟာဇနဿ အာဟံသု၊ ကာမဘောဂီ အယံ ဣသိ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာ ဣမေ၊

အဗ္ဘက္ခာနံ လဘုံ သဗ္ဗေ၊ သုန္ဒရိကာယ ကာရဏာ။

၄။

‘‘ဝေမာတုဘာတိကံ ပုဗ္ဗေ၊ ဓနဟေတု ဟနိံ အဟံ၊

ပက္ခိပိံဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ သိလာယ စ အပိံသယိံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ဒေဝဒတ္တော သိလံ ခိပိ၊

အင်္ဂုဋ္ဌံ ပိံသယီ ပါဒေ၊ မမ ပါသာဏသက္ခရာ။

၅။

‘‘ပုရေဟံ ဒါရကော ဟုတွာ၊ ကီဠမာနော မဟာပထေ၊

ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ မဂ္ဂေ သကလိကံ ခိပိံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ဣဓ ပစ္ဆိမကေ ဘဝေ၊

ဝဓတ္ထံ မံ ဒေဝဒတ္တော၊ အဘိမာရေ ပယောဇယိ။

၆။

‘‘ဟတ္ထာရောဟော ပုရေ အာသိံ၊ ပစ္စေကမုနိမုတ္တမံ၊

ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ တံ၊ အာသာဒေသိံ ဂဇေနဟံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ဘန္တော နာဠာဂိရီ ဂဇော၊

ဂိရိဗ္ဗဇေ ပုရဝရေ၊ ဒါရုဏော သမုပါဂမိ။

၇။

‘‘ရာဇာဟံ ပတ္ထိဝေါ အာသိံ၊ သတ္တိယာ ပုရိသေ ဟနိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ နိရယေ ပစ္စိသံ ဘုသံ။

‘‘ကမ္မုနော တဿ သေသေန၊ သောဒါနိ သကလံ မမ၊

ပါဒေ ဆဝိံ ပကပ္ပေသိ၊ န ဟိ ကမ္မံ ဝိနဿတိ။

၈။

‘‘အဟံ ကေဝဋ္ဋဂါမသ္မိံ၊ အဟုံ ကေဝဋ္ဋဒါရကော၊

မစ္ဆကေ ဃာတိတေ ဒိသွာ၊ ဇနယိံ သောမနဿကံ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ သီသဒုက္ခံ အဟူ မမ၊

သက္ကာ စ သဗ္ဗေ ဟညိံသု၊ ယဒါ ဟနိ ဝိဋဋူဘော။

၉။

‘‘ဖုဿဿာဟံ ပါဝစနေ၊ သာဝကေ ပရိဘာသယိံ၊

ယဝံ ခါဒထ ဘုဉ္ဇထ၊ မာ စ ဘုဉ္ဇထ သာလယော။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ တေမာသံ ခါဒိတံ ယဝံ၊

နိမန္တိတော ဗြာဟ္မဏေန၊ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝသိံ တဒါ။

၁၀။

‘‘နိဗ္ဗုဒ္ဓေ ဝတ္တမာနမှိ၊ မလ္လပုတ္တံ နိဟေဌယိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ပိဋ္ဌိဒုက္ခံ အဟူ မမ။

၁၁။

‘‘တိကိစ္ဆကော အဟံ အာသိံ၊ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ဝိရေစယိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ဟောတိ ပက္ခန္ဒိကာ မမ။

၁၂။

‘‘အဝစာဟံ ဇောတိပါလော၊ ကဿပံ သုဂတံ တဒါ၊

ကုတော နု ဗောဓိ မုဏ္ဍဿ၊ ဗောဓိ ပရမဒုလ္လဘာ။

‘‘တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ အစရိံ ဒုက္ကရံ ဗဟုံ၊

ဆဗ္ဗဿာနုရုဝေလာယံ၊ တတော ဗောဓိံ အပါပုဏိံ။

‘‘နာဟံ ဧတေန မဂ္ဂေန၊ ပါပုဏိံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊

ကုမ္မဂ္ဂေန ဂဝေသိဿံ၊ ပုဗ္ဗကမ္မေန ဝါရိတော။

‘‘ပုညပါပပရိက္ခီဏော၊ သဗ္ဗသန္တာပဝဇ္ဇိတော၊

အသောကော အနုပါယာသော၊ နိဗ္ဗာယိဿမနာသဝေါ။

‘‘ဧဝံ ဇိနော ဝိယာကာသိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဂ္ဂတော၊

သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တော၊ အနောတတ္တမဟာသရေ’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၆၄-၉၆)၊

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥပသေနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃၉။ နဝမေ ဥပသေနဿာတိ ဧတ္ထ ဥပသေနောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ၊ ဝင်္ဂန္တဗြာဟ္မဏဿ ပန ပုတ္တတ္တာ ‘‘ဝင်္ဂန္တပုတ္တော’’တိ စ နံ ဝေါဟရန္တိ။

အယဉှိ ထေရော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ဥပသမ္ပဒါယ ဒွိဝဿော ဥပဇ္ဈာယော ဟုတွာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ ဂတော၊ တဿ ဘိက္ခုနော ဘဂဝတာ တဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဘာဝံ ပုစ္ဆိတွာ ခန္ဓကေ အာဂတနယေန ‘‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ၊ မောဃပုရိသ၊ အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ၊ ယဒိဒံ ဂဏဗန္ဓိယ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဝိဂရဟိတော ပတောဒါဘိတုန္နော ဝိယ အာဇာနီယော သံဝိဂ္ဂမာနသော ‘‘ယဒိပါဟံ ဣဒါနိ ပရိသံ နိဿာယ ဘဂဝတာ ဝိဂရဟိတော၊ ပရိသံယေဝ ပန နိဿာယ ပါသံသိယော ဘဝေယျ’’န္တိ ဥဿာဟဇာတော သဗ္ဗေ ဓုတဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တမာနော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ န စိရဿေဝ ဆဠဘိညော ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော မဟာခီဏာသဝေါ ဟုတွာ အတ္တနော နိဿိတကေ ဓုတင်္ဂဓရေ ဧဝ ကတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သန္ထတသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၆၅ အာဒယော) အာဂတနယေန ‘‘ပါသာဒိကာ ခေါ တျာယံ၊ ဥပသေန၊ ပရိသာ’’တိ ပရိသဝသေန ဘဂဝတော သန္တိကာ လဒ္ဓပသံသော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သမန္တပါသာဒိကာနံ ယဒိဒံ ဥပသေနော ဝင်္ဂန္တပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၃) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော အသီတိယာ မဟာသာဝကေသု အဗ္ဘန္တရော။

သော ဧကဒိဝသံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော အန္တေဝါသိကေသု အတ္တနော အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဂတေသု ဥဒကကုမ္ဘတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ဂတ္တာနိ သီတိံ ကတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ အတ္ထရိတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော အတ္တနော ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေသိ။ တဿ တေ အနေကသတာ အနေကသဟဿာ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော ‘‘မယှံ တာဝ သာဝကဿ သတော ဣမေ ဧဝရူပါ ဂုဏာ၊ ကီဒိသာ နု ခေါ မယှံ သတ္ထု ဂုဏာ’’တိ ဘဂဝတော ဂုဏာဘိမုခံ မနသိကာရံ ပေသေသိ။ တေ တဿ ဉာဏဗလာနုရူပံ အနေကကောဋိသဟဿာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော ‘‘ဧဝံသီလော မေ သတ္ထာ ဧဝံဓမ္မော ဧဝံပညော ဧဝံဝိမုတ္တီ’’တိအာဒိနာ စ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ စ အာဝိဘာဝါနုရူပံ သတ္ထု ဂုဏေ အနုဿရိတွာ ၊ တတော ‘‘သွာက္ခာတော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မဿ၊ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒိနာ အရိယသင်္ဃဿ စ ဂုဏေ အနုဿရိ။ ဧဝံ မဟာထေရော အနေကာကာရဝေါကာရံ ရတနတ္တယဂုဏေသု အာဝိဘူတေသု အတ္တမနော ပမုဒိတော ဥဠာရပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အာယသ္မတော ဥပသေနဿ ဝင်္ဂန္တပုတ္တဿ ရဟောဂတဿာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ရဟောဂတဿာတိ ရဟသိ ဂတဿ။ ပဋိသလ္လီနဿာတိ ဧကီဘူတဿ။ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒီတိ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနာကာရော စိတ္တဿ ဝိတက္ကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ လာဘာ ဝတ မေတိ ယေ ဣမေ မနုဿတ္တဗုဒ္ဓုပ္ပာဒသဒ္ဓါသမဓိဂမာဒယော၊ အဟော ဝတ မေ ဧတေ လာဘာ။ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေတိ ယဉ္စိဒံ မယာ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒါရတနတ္တယပယိရုပါသနာဒိ ပဋိလဒ္ဓံ၊ တံ မေ အဟော ဝတ သုဋ္ဌု လဒ္ဓံ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘သတ္ထာ စ မေ’’တိအာဒိနာ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ သတ္တေ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ။ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ၊ သံသာရစက္ကဿ ဝါ အရာနံ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ အရဟံ။ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၃ အာဒယော) ဗုဒ္ဓါနုဿတိနိဒ္ဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗော။

သွာက္ခာတေတိ သုဋ္ဌု အက္ခာတေ၊ ဧကန္တနိယျာနိကံ ကတွာ ဘာသိတေ။ ဓမ္မဝိနယေတိ ပါဝစနေ။ တဉှိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနာနံ သံသာရဒုက္ခပါတတော ဓာရဏေန၊ ရာဂါဒိကိလေသေ ဝိနယနေန စ ဓမ္မဝိနယောတိ ဝုစ္စတိ။ သဗြဟ္မစာရိနောတိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မသင်္ခါတံ ဘဂဝတော သာသနံ အရိယမဂ္ဂံ သဟ စရန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ သဗြဟ္မစာရိနော။ သီလဝန္တောတိ မဂ္ဂဖလသီလဝသေန သီလဝန္တော။ ကလျာဏဓမ္မာတိ သမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာဒယော ကလျာဏာ သုန္ဒရာ ဓမ္မာ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ကလျာဏဓမ္မာ။ ဧတေန သင်္ဃဿ သုပ္ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ။ သီလေသု စမှိ ပရိပူရကာရီတိ ‘‘အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာ န တိရစ္ဆာနကထာကထိကော ကာယဒဠှိဗဟုလော ဟုတွာ ဝိဟာသိံ၊ အထ ခေါ ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သီလံ အခဏ္ဍံ အဆိဒ္ဒံ အသဗလံ အကမ္မာသံ ဘုဇိဿံ ဝိညုပ္ပသတ္ထံ အပရာမဋ္ဌံ ကတွာ ပရိပူရေန္တော အရိယမဂ္ဂံယေဝ ပါပေသိ’’န္တိ ဝဒတိ။ ဧတေန ဟေဋ္ဌိမဖလဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော ဟိ သီလေသု ပရိပူရကာရိနော။ သုသမာဟိတော စမှိ ဧကဂ္ဂစိတ္တောတိ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ သဗ္ဗထာပိ သမာဟိတော စ အမှိ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော။ ဣမိနာ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိတာဝစနေန တတိယဖလသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒီပေတိ။ အနာဂါမိနော ဟိ သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရိနော။ အရဟာ စမှိ ခီဏာသဝေါတိ ကာမာသဝါဒီနံ သဗ္ဗသော ခီဏတ္တာ ခီဏာသဝေါ၊ တတော ဧဝ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတာယ အရဟာ စမှိ။ ဧတေန အတ္တနော ကတကရဏီယတံ ဒဿေတိ။ မဟိဒ္ဓိကောစမှိ မဟာနုဘာဝေါတိ အဓိဋ္ဌာနဝိကုဗ္ဗနာဒိဣဒ္ဓီသု မဟတာ ဝသီဘာဝေန သမန္နာဂတတ္တာ မဟိဒ္ဓိကော ဥဠာရဿ ပုညာနုဘာဝဿ ဂုဏာနုဘာဝဿ စ သမ္ပတ္တိယာ မဟာနုဘာဝေါ စ အသ္မိ။ ဧတေန လောကိယာဘိညာနဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိယောဂမတ္တနော ဒီပေတိ။ အဘိညာသု ဝသီဘာဝေန ဟိ အရိယာ ယထိစ္ဆိတနိပ္ဖာဒနေန မဟိဒ္ဓိကာ၊ ပုဗ္ဗူပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ နာနာဝိဟာရသမာပတ္တီဟိ စ ဝိသောဓိတသန္တာနတ္တာ မဟာနုဘာဝါ စ ဟောန္တီတိ။

ဘဒ္ဒကံ မေ ဇီဝိတန္တိ ဧဝံဝိဓသီလာဒိဂုဏသမန္နာဂတဿ မေ ယာဝါယံ ကာယော ဓရတိ၊ တာဝ သတ္တာနံ ဟိတသုခမေဝ ဝဍ္ဎတိ၊ ပုညက္ခေတ္တဘာဝတော ဇီဝိတမ္ပိ မေ ဘဒ္ဒကံ သုန္ဒရံ။ ဘဒ္ဒကံ မရဏန္တိ သစေ ပနိဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ အဇ္ဇ ဝါ ဣမသ္မိံယေဝ ဝါ ခဏေ အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယတိ၊ တံ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ပရိနိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ မရဏမ္ပိ မေ ဘဒ္ဒကန္တိ ဥဘယတ္ထ တာဒိဘာဝံ ဒီပေတိ။ ဧဝံ မဟာထေရော အပ္ပဟီနသောမနဿုပ္ပိလာဝိတဝါသနုဿန္နတ္တာ ဥဠာရသောမနဿိတော ဓမ္မဗဟုမာနေန ဓမ္မပီတိပဋိသံဝေဒနေန ပရိဝိတက္ကေသိ။

တံ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိတွာ ဇီဝိတေ မရဏေ စ တဿ တာဒိဘာဝဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဥဒါနေသီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ ဇီဝိတံ န တပတီတိ ယံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလံ ဇီဝိတံ အာယတိံ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘာဝတော န တပတိ န ဗာဓတိ၊ ဝတ္တမာနမေဝ ဝါ ဇီဝိတံ သဗ္ဗသော သင်္ခတဓမ္မတ္တာ သတိပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ သတိသမ္ပဇညသမာယောဂတော န ဗာဓတိ။ ယော ဟိ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ပါပဇနသေဝီ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလော အကတကုသလော အကတပုညော၊ သော ‘‘အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိနာ ဝိပ္ပဋိသာရေန တပတီတိ တဿ ဇီဝိတံ တံ တပတိ နာမ။ ဣတရေ ပန အကတပါပါ ကတပုညာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနေန သဒ္ဓိံ သတ္တ သေခါ တပနီယဓမ္မပရိဝဇ္ဇနေန အတပနီယဓမ္မသမန္နာဂမေန စ ပစ္ဆာနုတာပေန န တပန္တီတိ န တေသံ ဇီဝိတံ တပတိ။ ခီဏာသဝေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ ပဝတ္တိဒုက္ခဝသေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ။

မရဏန္တေ န သောစတီတိ မရဏသင်္ခါတေ အန္တေ ပရိယောသာနေ၊ မရဏသမီပေ ဝါ န သောစတိ အနာဂါမိမဂ္ဂေနေဝ သောကဿ သမုဂ္ဃာတိတတ္တာ။ သ ဝေ ဒိဋ္ဌပဒေါ ဓီရော၊ သောကမဇ္ဈေ န သောစတီတိ သော အနဘိဇ္ဈာဒီနံ စတုန္နံ ဓမ္မပဒါနံ နိဗ္ဗာနဿေဝ ဝါ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒိဋ္ဌပဒေါ၊ ဓိတိသမ္ပန္နတ္တာ ဓီရော ခီဏာသဝေါ သောစနဓမ္မတ္တာ ‘‘သောကာ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ အဝီတရာဂါနံ သတ္တာနံ၊ သောကဟေတူနံ ဝါ လောကဓမ္မာနံ မဇ္ဈေ ဌတွာပိ န သောစတိ။

ဣဒါနိဿ သဗ္ဗသော သောကဟေတူနံ အဘာဝံ ဒီပေတုံ ‘‘ဥစ္ဆိန္နဘဝတဏှဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဿ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ဥစ္ဆိန္နာ ဘဝတဏှာ၊ သော ဥစ္ဆိန္နဘဝတဏှော။ တဿ အဝသေသကိလေသာနံ အနဝသေသဝူပသမေန သန္တစိတ္တဿ ခီဏာသဝဘိက္ခုနော။ ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရောတိ ဇာတိအာဒိကော –

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ ‘သံသာရော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဝုတ္တလက္ခဏော သံသာရော ဝိသေသတော ခီဏော။ တသ္မာ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ယသ္မာ တဿ ဧဝရူပဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝေါ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တဿ ဇာတိသံသာရော ခီဏော။ ကသ္မာ ပနဿ ပုနဗ္ဘဝေါ နတ္ထိ? ယသ္မာ ဥစ္ဆိန္နဘဝတဏှော သန္တစိတ္တော စ ဟောတိ၊ တသ္မာတိ အာဝတ္တေတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ တတော ဧဝ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါတိ အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သာရိပုတ္တဥပသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဒသမေ အတ္တနော ဥပသမန္တိ သာဝကပါရမီမတ္ထကပ္ပတ္တိယာ ဟေတုဘူတံ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အတ္တနော အနဝသေသကိလေသဝူပသမံ။

အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော အနုပသန္တကိလေသာနံ သတ္တာနံ ရာဂါဒိကိလေသဇနိတသန္တာပဒရထပရိဠာဟဒုက္ခဉ္စေဝ ကိလေသာဘိသင်္ခါရနိမိတ္တံ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏသောကပရိဒေဝါဒိဒုက္ခဉ္စ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ အတီတာနာဂတေပိ နေသံ ဝဋ္ဋမူလကဒုက္ခံ ပရိတုလေတွာ ကရုဏာယမာနော အတ္တနာပိ ပုထုဇ္ဇနကာလေ အနုဘူတံ ကိလေသနိမိတ္တံ ဝါ အနပ္ပကံ ဒုက္ခံ အနုဿရိတွာ ‘‘ဤဒိသဿ နာမ မဟာဒုက္ခဿ ဟေတုဘူတာ ကိလေသာ ဣဒါနိ မေ သုပ္ပဟီနာ’’တိ အတ္တနော ကိလေသဝူပသမံ အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ပစ္စဝေက္ခန္တော စ ‘‘ဣမေ ဧတ္တကာ ကိလေသာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဥပသမိတာ၊ ဧတ္တကာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန၊ ဧတ္တကာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ ဧတ္တကာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဥပသမိတာ’’တိ တံတံမဂ္ဂဉာဏေဟိ ဩဓိသော ကိလေသာနံ ဥပသမိတဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနော ဥပသမံ ပစ္စဝေက္ခမာနော’’တိ။

အပရေ ‘‘ထေရော အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘ဣမဿ ဝတာယံ သန္တပဏီတဘာဝေါ အစ္စန္တသန္တာယ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ အာရမ္မဏတော၊ သယဉ္စ သမ္မဒေဝ ကိလေသဝူပသမတော’တိ ဧဝံ အဘိဏှံ ဥပသမံ ပစ္စဝေက္ခတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အညေ ပန ‘‘အနဝသေသကိလေသာနံ ဥပသမပရိယောသာနေ ဇာတံ အဂ္ဂဖလမေဝေတ္ထ ဥပသမော နာမ၊ တံ ပစ္စဝေက္ခမာနော နိသိန္နော’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ယဒိဒံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ မဟာပညတာဒိဟေတုဘူတံ သာဝကေသု အနညသာဓာရဏံ ကိလေသပ္ပဟာနံ အဂ္ဂဖလံ ဝါ ဥပသမပရိယာယေန ဝုတ္တံ၊ တဿ ပစ္စဝေက္ခဏသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒနုဘာဝဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဥပသန္တသန္တစိတ္တဿာတိ ဥပသန္တမေဝ ဟုတွာ သန္တံ စိတ္တံ ဧတဿာတိ ဥပသန္တသန္တစိတ္တော။ သမာပတ္တိယာ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဟိ ဥပသန္တကိလေသတ္တာ ဥပသန္တစိတ္တံ န သဗ္ဗထာ ‘‘ဥပသန္တသန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ တဿ ဥပသမဿ အနစ္စန္တိကဘာဝတော၊ န တထာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန။ တေန ပန အစ္စန္တမေဝ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ အရဟတော စိတ္တံ ပုန ကိလေသာနံ အနုပသမေတဗ္ဗတာယ သမထဝိပဿနာဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ဥပသန္တကိလေသံ ဟုတွာ အစ္စန္တသန္တဘာဝတောဝ ‘‘ဥပသန္တသန္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥပသန္တမေဝ ဟုတွာ သန္တံ စိတ္တံ ဧတဿာတိ ဥပသန္တသန္တစိတ္တော’’တိ။ ဥပသန္တန္တိ ဝါ ဥပသမော ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပသန္တသန္တစိတ္တဿာ’’တိ အစ္စန္တူပသမေန သန္တစိတ္တဿာတိ အတ္ထော။

အထ ဝါ သတိပိ သဗ္ဗေသံ ခီဏာသဝါနံ အနဝသေသကိလေသဝူပသမေ သာဝကပါရမီဉာဏဿ ပန မတ္ထကပ္ပတ္တိဟေတုဘူတော သာဝကေသု အနညသာဓာရဏော သဝိသေသော ဓမ္မသေနာပတိနော ကိလေသဝူပသမောတိ ဒဿေတုံ သတ္ထာ ဥပသန္တသဒ္ဒေန ဝိသေသေတွာ အာဟ ‘‘ဥပသန္တသန္တစိတ္တဿာ’’တိ။

တတြာယမတ္ထော – ဘုသံ ဒဠှံ ဝါ သန္တံ ဥပသန္တံ၊ တေန ဥပသန္တေန ဥပသန္တမေဝ ဟုတွာ သန္တံ ဥပသန္တသန္တံ ၊ တာဒိသံ စိတ္တံ ဧတဿာတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ တထာ ဟေသ ဘဂဝတာ – ‘‘သာရိပုတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၉၃) အနေကပရိယာယေန ဝဏ္ဏိတော ထောမိတော။ နေတ္တိစ္ဆိန္နဿာတိ နေတ္တိ ဝုစ္စတိ ဘဝတဏှာ သံသာရဿ နယနတော၊ သာ နေတ္တိ ဆိန္နာ ဧတဿာတိ နေတ္တိစ္ဆိန္နော။ တဿ နေတ္တိစ္ဆိန္နဿ၊ ပဟီနတဏှဿာတိ အတ္ထော။ မုတ္တော သော မာရဗန္ဓနာတိ သော ဧဝံဝိဓော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သဗ္ဗသ္မာ မာရဗန္ဓနတော မုတ္တော၊ န တဿ မာရဗန္ဓနမောစနာယ ကရဏီယံ အတ္ထိ၊ တသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ အတ္တနော ဥပသမံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ မေဃိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။