📜

၆။ ဇစ္စန္ဓဝဂ္ဂေါ

၁။ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၁။ ဇစ္စန္ဓဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဝေသာလိယန္တိအာဒိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ကဒါ ပါဝိသိ? ဥက္ကာစေလတော နိက္ခမိတွာ ဝေသာလိံ ဂတကာလေ။ ဘဂဝါ ဟိ ဝေဠုဝဂါမကေ ဝဿံ ဝသိတွာ တတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနေ ဝိဟာသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဓမ္မသေနာပတိ အတ္တနော အာယုသင်္ခါရံ ဩလောကေတွာ ‘‘သတ္တာဟမေဝ ပဝတ္တိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဘဂဝန္တံ အနုဇာနာပေတွာ နာဠကဂါမံ ဂန္တွာ တတ္ထ မာတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ သတ္ထာ စုန္ဒေန အာဘတာ တဿ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ဓာတုစေတိယံ ကာရာပေတွာ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဂတကာလေ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဘဂဝါ တဿပိ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ကာရာပေတွာ ရာဇဂဟတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဥက္ကာစေလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဂင်္ဂါတီရေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော နိသီဒိတွာ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပရိနိဗ္ဗာနပ္ပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥက္ကာစေလတော နိက္ခမိတွာ ဝေသာလိံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ဂတော ဘဂဝါ ‘‘ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥက္ကာစေလတော နိက္ခမိတွာ ဝေသာလိံ ဂတကာလေ’’တိ။

နိသီဒနန္တိ ဣဓ စမ္မက္ခဏ္ဍံ အဓိပ္ပေတံ။ စာပါလံ စေတိယန္တိ ပုဗ္ဗေ စာပါလဿ နာမ ယက္ခဿ ဝသိတဋ္ဌာနံ ‘‘စာပါလစေတိယ’’န္တိ ပညာယိတ္ထ။ တတ္ထ ဘဂဝတော ကတဝိဟာရောပိ တာယ ရုဠှိယာ ‘‘စာပါလစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥဒေနံ စေတိယန္တိ ဧဝမာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သတ္တမ္ဗန္တိ ကိကိဿ ကိရ ကာသိရညော ဓီတရော သတ္တ ကုမာရိယော သံဝေဂဇာတာ ရာဇဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ယတ္ထ ပဓာနံ ပဒဟိံသု၊ တံ ဌာနံ ‘‘သတ္တမ္ဗံ စေတိယ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဗဟုပုတ္တန္တိ ဗဟုပါရောဟော ဧကော နိဂြောဓရုက္ခော၊ တသ္မိံ အဓိဝတ္ထံ ဒေဝတံ ဗဟူ မနုဿာ ပုတ္တေ ပတ္ထေန္တိ၊ တဒုပါဒါယ တံ ဌာနံ ‘‘ဗဟုပုတ္တံ စေတိယ’’န္တိ ပညာယိတ္ထ။ သာရန္ဒဒန္တိ သာရန္ဒဒဿ နာမ ယက္ခဿ ဝသိတဋ္ဌာနံ။ ဣတိ သဗ္ဗာနေဝ တာနိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒတော ပုဗ္ဗေ ဒေဝတာပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ စေတိယဝေါဟာရေန ဝေါဟရိတာနိ ၊ ဘဂဝတော ဝိဟာရေ ကတေပိ စ တထေဝ ပညာယန္တိ။ ရမဏီယာတိ ဧတ္ထ ဝေသာလိယာ တာဝ ဘူမိဘာဂသမ္ပတ္တိယာ ပုဂ္ဂလသမ္ပတ္တိယာ သုလဘပစ္စယတာယ စ ရမဏီယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိဟာရာနံ ပန နဂရတော နာတိဒူရတာယ နာစ္စာသန္နတာယ ဂမနာဂမနသမ္ပတ္တိယာ အနာကိဏ္ဏဝိဟာရဋ္ဌာနတာယ ဆာယူဒကသမ္ပတ္တိယာ ပဝိဝေကပတိရူပတာယ စ ရမဏီယတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဧတ္ထ ဣဒ္ဓိပါဒပဒဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ဘာဝိတာတိ ဝဍ္ဎိတာ။ ဗဟုလီကတာတိ ပုနပ္ပုနံ ကတာ။ ယာနီကတာတိ ယုတ္တယာနံ ဝိယ ကတာ။ ဝတ္ထုကတာတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ဝတ္ထု ဝိယ ကတာ။ အနုဋ္ဌိတာတိ အဓိဋ္ဌိတာ။ ပရိစိတာတိ သမန္တတော စိတာ သုဝဍ္ဎိတာ။ သုသမာရဒ္ဓါတိ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါ၊ အတိဝိယ သမ္မာ နိပ္ဖာဒိတာတိ။

ဧဝံ အနိယမေန ကထေတွာ ပုန နိယမေတွာ ဒဿေတုံ၊ ‘‘တထာဂတဿ ခေါ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ စ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပံ။ တိဋ္ဌေယျာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ကာလေ ယံ မနုဿာနံ အာယုပ္ပမာဏံ၊ တံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ တိဋ္ဌေယျ ဓရေယျ။ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါတိ ‘‘အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော ဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၇၊ အ။ နိ။ ၇။၇၄) ဝုတ္တံ ဝဿသတတော အတိရေကံ ဝါ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အဋ္ဌာနေ ဂဇ္ဇိတံ နာမ နတ္ထိ။ ယထေဝ ဟိ ဝေဠုဝဂါမကေ ဥပ္ပန္နံ မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ ဒသ မာသေ ဝိက္ခမ္ဘေသိ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဣမံ ဘဒ္ဒကပ္ပမေဝ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ။ ကသ္မာ ပန န ဌိတောတိ? ဥပါဒိန္နကသရီရံ နာမ ခဏ္ဍိစ္စာဒီဟိ အဘိဘုယျတိ၊ ဗုဒ္ဓါ စ ပန ခဏ္ဍိစ္စာဒိဘာဝံ အပ္ပတွာ ပဉ္စမေ အာယုကောဋ္ဌာသေ ဗဟုဇနဿ ပိယမနာပကာလေယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓေသု အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကေသု ပရိနိဗ္ဗုတေသု အပရိဝါရေန ဧကကေနေဝ ဌာတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ဒဟရသာမဏေရပရိဝါရေန ဝါ။ တတော ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ ပရိသာ’’တိ ဟီဠေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇေယျ၊ တသ္မာ န ဌိတောတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ သော ပန န ရုစ္စတိ၊ ‘‘အာယုကပ္ပော’’တိ ဣဒမေဝ အဋ္ဌကထာယ နိယမိတံ။

ဩဠာရိကေနိမိတ္တေတိ ထူလေ သညုပ္ပာဒနေ။ ထူလသညုပ္ပာဒနဉှေတံ၊ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဂဝါ ကပ္ပ’’န္တိ သကလကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနယာစနာယ ယဒိဒံ ‘‘ယဿ ကဿစိ၊ အာနန္ဒ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝိတာ’’တိအာဒိနာ အညာပဒေသေန အတ္တနော စတုရိဒ္ဓိပါဒဘာဝနာနုဘာဝေန ကပ္ပံ အဝဋ္ဌာနသမတ္ထတာဝိဘာဝနံ။ ဩဘာသေတိ ပါကဋဝစနေ။ ပါကဋဉ္စေတံ ဝစနံ ပရိယာယံ မုဉ္စိတွာ ဥဇုကမေဝ အတ္တနော အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ။

ဗဟုဇနဟိတာယာတိ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ။ ဗဟုဇနသုခါယာတိ မဟာဇနဿ သုခတ္ထာယ။ လောကာနုကမ္ပာယာတိ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပံ ပဋိစ္စ။ ကတရဿ သတ္တလောကဿ? ယော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ အမတပါနံ ပိဝတိ၊ တဿ။ ဘဂဝတော ဟိ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တဒေသနာယ အညာတကောဏ္ဍညပ္ပမုခါ အဋ္ဌာရသ ဗြဟ္မကောဋိယော ဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု။ ဧဝံ ယာဝ သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝိနယနာ ဓမ္မပဋိဝိဒ္ဓသတ္တာနံ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ မဟာသမယသုတ္တံ မင်္ဂလသုတ္တံ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ သမစိတ္တသုတ္တန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဒေသနာကာလေ အဘိသမယပ္ပတ္တသတ္တာနံ ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ ဧတဿ အပရိမာဏဿ သတ္တလောကဿ အနုကမ္ပာယ ဘဂဝတော ဌာနံ ဇာတံ။ ဧဝံ အနာဂတေပိ ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ ဒေဝမနုဿာနန္တိ န ကေဝလံ ဒေဝမနုဿာနံယေဝ၊ အဝသေသာနံ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနမ္ပိ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဘဂဝတော ဌာနံ ဟောတိ။ သဟေတုကပဋိသန္ဓိကေ ပန မဂ္ဂဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလေ ဒဿေတုံ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အညေသမ္ပိ အတ္ထတ္ထာယ ဟိတတ္ထာယ သုခတ္ထာယ ဘဂဝါ တိဋ္ဌတူတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အတ္ထာယာတိ ဣဓလောကသမ္ပတ္တိအတ္ထာယ ။ ဟိတာယာတိ ပရလောကသမ္ပတ္တိဟေတုဘူတဟိတတ္ထာယ။ သုခါယာတိ နိဗ္ဗာနဓာတုသုခတ္ထာယ။ ပုရိမံ ပန ဟိတသုခဂ္ဂဟဏံ သဗ္ဗသာဓာရဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယထာ တံ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ဧတ္ထ န္တိ နိပါတမတ္တံ၊ ယထာ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော အဇ္ဈောတ္ထဋစိတ္တော အညောပိ ကောစိ ပုထုဇ္ဇနော ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကုဏေယျ၊ ဧဝမေဝ နာသက္ခိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုန္တိ အတ္ထော။ မာရော ဟိ ယဿ ကေစိ ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ၊ တဿ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတိ။ ယဿ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဒွါဒသ ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ၊ တဿ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ ထေရဿ စ စတ္တာရော ဝိပလ္လာသာ အပ္ပဟီနာ၊ တေနဿ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာသိ။ သော ပန စိတ္တပရိယုဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ကိံ ကရောတီတိ? ဘေရဝံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ ဒဿေတိ၊ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ သာဝေတိ၊ တတော သတ္တာ တံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ သတိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋမုခါ ဟောန္တိ။ တေသံ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတွာ ဟဒယံ မဒ္ဒတိ၊ တတော ဝိသညိနော ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ထေရဿ ပနေသ မုခေန ဟတ္ထံ ပဝေသေတုံ ကိံ သက္ခိဿတိ၊ ဘေရဝါရမ္မဏံ ပန ဒဿေတိ။ တံ ဒိသွာ ထေရော နိမိတ္တောဘာသံ န ပဋိဝိဇ္ဈိ။ ဇာနန္တောယေဝ ဘဂဝါ ကိမတ္ထံ ယာဝတတိယံ အာမန္တေသိ? ပရတော ‘‘တိဋ္ဌတု၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိ ယာစိတေ ‘‘တုယှေဝေတံ ဒုက္ကဋံ၊ တုယှေဝေတံ အပရဒ္ဓ’’န္တိ ဒေါသာရောပနေန သောကတနုကရဏတ္ထံ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘အယံ မယိ အတိဝိယ သိနိဒ္ဓဟဒယော၊ သော ပရတော ဘူမိစာလကာရဏဉ္စ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနဉ္စ သုတွာ မမ စိရဋ္ဌာနံ ယာစိဿတိ၊ အထာဟံ ‘ကိဿ တွံ ပုရေတရံ န ယာစသီ’တိ တဿေဝ သီသေ ဒေါသံ ပါတေဿာမိ၊ သတ္တာ စ အတ္တနော အပရာဓေန န တထာ ဝိဟညန္တိ၊ တေနဿ သောကော တနုကော ဘဝိဿတီ’’တိ။

ဂစ္ဆ တွံ၊ အာနန္ဒာတိ ယသ္မာ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ ဣဓာဂတော၊ တသ္မာ၊ အာနန္ဒ၊ ဂစ္ဆ တွံ ယထာရုစိတံ ဌာနံ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယဿ ဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။

မာရောပါပိမာတိ ဧတ္ထ သတ္တေ အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော မာရေတီတိ မာရော။ ပါပိမာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ သော ဟိ ပါပဓမ္မေန သမန္နာဂတတ္တာ ‘ပါပိမာ’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘာသိတာ ခေါ ပနေသာတိ အယဉှိ ဘဂဝတိ ဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တ သတ္တာဟေ အတိက္ကမိတွာ အဇပါလနိဂြောဓေ ဝိဟရန္တေ အတ္တနော ဓီတာသု အာဂန္တွာ ဣစ္ဆာဝိဃာတံ ပတွာ ဂတာသု အယံ ‘‘အတ္ထေသော ဥပါယော’’တိ စိန္တေန္တော အာဂန္တွာ ‘‘ဘဂဝါ ယဒတ္ထံ တုမှေဟိ ပါရမိယော ပူရိတာ၊ သော ဝေါ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ ပဋိဝိဒ္ဓံ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ကိံ တေ လောကဝိစရဏေနာ’’တိ ဝတွာ ယထာ အဇ္ဇ ဧဝမေဝ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ’’တိ ယာစိ။ ဘဂဝါ စဿ ‘‘န တာဝါဟ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ပဋိက္ခိပိ။ တံ သန္ဓာယ ဣဒါနိ ‘‘ဘာသိတာ ခေါ ပနေသာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဝိယတ္တာတိ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဝသေန ဗျတ္တာ။ ဝိနီတာတိ တထေဝ ကိလေသဝိနယနေန ဝိနီတာ။ ဝိသာရဒါတိ သာရဇ္ဇကရာနံ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဒီနံ ပဟာနေန ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တာ။ ဗဟုဿုတာတိ တေပိဋကဝသေန ဗဟု သုတမေတေသန္တိ ဗဟုဿုတာ။ တမေဝ ဓမ္မံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မဓရာ။ အထ ဝါ ဗဟုဿုတာတိ ပရိယတ္တိဗဟုဿုတာ စေဝ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတာ စ။ ဓမ္မဓရာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မာနံ စေဝ ပဋိဝေဓဓမ္မာနဉ္စ ဓာရဏတော ဓမ္မဓရာတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နာတိ အရိယဓမ္မဿ အနုဓမ္မဘူတံ ဝိပဿနာဓမ္မံ ပဋိပန္နာ။ သာမီစိပ္ပဋိပန္နာတိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယာ အနုစ္ဆဝိကံ ဝိသုဒ္ဓိပရမ္ပရာပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ။ အနုဓမ္မစာရိနောတိ သလ္လေခိကံ တဿာ ပဋိပဒါယ အနုရူပံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဓမ္မံ စရဏသီလာ။ သကံ အာစရိယကန္တိ အတ္တနော အာစရိယဝါဒံ။ အာစိက္ခိဿန္တီတိ အာဒိတော ကထေဿန္တိ၊ အတ္တနာ ဥဂ္ဂဟိတနိယာမေန ပရေ ဥဂ္ဂဏှာပေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဒေသေဿန္တီတိ ဝါစေဿန္တိ၊ ပါဠိံ သမ္မာ ဝါစေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပညပေဿန္တီတိ ပဇာနာပေဿန္တိ၊ ပကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။ ပဋ္ဌပေဿန္တီတိ ပကာရေန ဌပေဿန္တိ။ ဝိဝရိဿန္တီတိ ဝိဝဋံ ကရိဿန္တိ။ ဝိဘဇိဿန္တီတိ ဝိဘတ္တံ ကရိဿန္တိ။ ဥတ္တာနီကရိဿန္တီတိ အနုတ္တာနံ ဂမ္ဘီရံ ဥတ္တာနံ ပါကဋံ ကရိဿန္တိ။ သဟဓမ္မေနာတိ သဟေတုကေန သကာရဏေန ဝစနေန။ သပ္ပာဋိဟာရိယန္တိ ယာဝနိယျာနိကံ ကတွာ။ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တီတိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မံ ပဗောဓေဿန္တိ၊ ပကာသေဿန္တီတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ စ ‘‘ပညပေဿန္တီ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ပဒေဟိ ဆ အတ္ထပဒါနိ ဒဿိတာနိ၊ အာဒိတော ပန ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနီတိ။ ဧတ္တာဝတာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သံဝဏ္ဏနာနယေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ နေတ္တိယံ ‘‘ဒွါဒသပဒါနိ သုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ (နေတ္တိ။ သင်္ဂဟဝါရ)။

ဗြဟ္မစရိယန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတံ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ ဣဒ္ဓန္တိ သမိဒ္ဓံ ဈာနုပ္ပာဒဝသေန။ ဖီတန္တိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လံ အဘိညာသမ္ပတ္တိဝသေန။ ဝိတ္ထာရိကန္တိ ဝိတ္ထတံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ပတိဋ္ဌဟနဝသေန။ ဗာဟုဇညန္တိ ဗဟူဟိ ဉာတံ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဗဟုဇနာဘိသမယဝသေန။ ပုထုဘူတန္တိ သဗ္ဗာကာရဝသေန ပုထုလဘာဝပ္ပတ္တံ။ ကထံ? ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတန္တိ ယတ္တကာ ဝိညုဇာတိကာ ဒေဝါ မနုဿာ စ အတ္ထိ၊ တေဟိ သဗ္ဗေဟိ သုဋ္ဌု ပကာသိတန္တိ အတ္ထော။

အပ္ပောဿုက္ကောတိ နိရုဿုက္ကော လီနဝီရိယော။ ‘‘တွဉှိ၊ ပါပိမ၊ သတ္တသတ္တာဟာတိက္ကမနတော ပဋ္ဌာယ ‘ပရိနိဗ္ဗာတု ဒါနိ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ ပရိနိဗ္ဗာတု သုဂတော’တိ ဝိရဝန္တော အာဟိဏ္ဍိတ္ထ၊ အဇ္ဇ ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ဝိဂတုဿာဟော ဟောဟိ၊ မာ မယှံ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဝါယာမံ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတိ။ သတော သမ္ပဇာနော အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီတိ သတိံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာယုသင်္ခါရံ ဝိဿဇိ ပဇဟိ။ တတ္ထ န ဘဂဝါ ဟတ္ထေန လေဍ္ဍုံ ဝိယ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ၊ တေမာသမတ္တမေဝ ပန သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ပရံ န သမာပဇ္ဇိဿာမီတိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဩဿဇီ’’တိ၊ ‘‘ဝေါဿဇ္ဇီ’’တိပိ ပါဌော။

ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ကပ္ပံ ဝါ ကပ္ပာဝသေသံ ဝါ ဌာတုံ သမတ္ထော တတ္တကံ ကာလံ အဋ္ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိတုံ မာရဿ ယာစနာယ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ? န ဘဂဝါ မာရဿ ယာစနာယ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ၊ နာပိ ထေရဿ အာယာစနာယ န ဩဿဇိဿတိ၊ တေမာသတော ပန ပရံ ဗုဒ္ဓဝေနေယျာနံ အဘာဝတော အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇိ ။ ဌာနဉှိ နာမ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ယာဝဒေဝ ဝေနေယျဝိနယနတ္ထံ၊ တေ အသတိ ဝိနေယျဇနေ ကေန နာမ ကာရဏေန ဌဿန္တိ။ ယဒိ စ မာရဿ ယာစနာယ ပရိနိဗ္ဗာယေယျ၊ ပုရေတရံယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယေယျ။ ဗောဓိမဏ္ဍေပိ ဟိ မာရေန ယာစိတံ၊ နိမိတ္တောဘာသကရဏမ္ပိ ထေရဿ သောကတနုကရဏတ္ထန္တိ ဝုတ္တောဝါယမတ္ထော။ အပိစ ဗုဒ္ဓဗလဒီပနတ္ထံ နိမိတ္တောဘာသကရဏံ။ ဧဝံ မဟာနုဘာဝါ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တောယေဝ တိဋ္ဌန္တာပိ အတ္တနော ရုစိယာဝ တိဋ္ဌန္တိ၊ ပရိနိဗ္ဗာယန္တာပိ အတ္တနော ရုစိယာဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ။

မဟာဘူမိစာလောတိ မဟန္တော ပထဝီကမ္ပော။ တဒါ ကိရ ဒသသဟဿိလောကဓာတု အကမ္ပိတ္ထ။ ဘိံသနကောတိ ဘယဇနကော။ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော စ ဖလိံသူတိ ဒေဝဘေရိယော နဒိံသု၊ ဒေဝေါ သုက္ခဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိ၊ အကာလဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု၊ ခဏိကဝဿံ ဝဿီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ သင်္ခါရဝိသင်္ခါရာနံ ဝိသေသသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံဥဒါနန္တိ အနဝသေသသင်္ခါရေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အတ္တနော ဝိသင်္ခါရဂမနဒီပကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ကသ္မာ ဥဒါနေသိ? ကောစိ နာမ ဝဒေယျ ‘‘မာရေန ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အနုဗန္ဓိတွာ ‘ပရိနိဗ္ဗာတု၊ ဘန္တေ’တိ ဥပဒ္ဒုတော ဘယေန ဘဂဝါ အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီ’’တိ။ ‘‘တဿောကာသော မာ ဟောတု၊ ဘီတဿ ဥဒါနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဧတဿ ဒီပနတ္ထံ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။ တတော တေမာသမတ္တေနေဝ စ ပန ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ နိပ္ဖဇ္ဇနတော ဧဝံ ဒီဃရတ္တံ မယာ ပရိဟဋောယံ ဒုက္ခဘာရော န စိရဿေဝ နိက္ခိပိယတီတိ ပဿတော ပရိနိဗ္ဗာနဂုဏပစ္စဝေက္ခဏေ တဿ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန ပီတိဝေဂေန ဥဒါနေသီတိ ယုတ္တံ ဝိယ။ ဧကန္တေန ဟိ ဝိသင်္ခါရနိန္နော နိဗ္ဗာနဇ္ဈာသယော သတ္ထာ မဟာကရုဏာယ ဗလက္ကာရေန ဝိယ သတ္တဟိတတ္ထံ လောကေ သုစိရံ ဌိတော။ တထာ ဟိ ဒေဝသိကံ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ သမာပတ္တိယော ဝဠဉ္ဇေတိ၊ သောဒါနိ မဟာကရုဏာဓိကာရဿ နိပ္ဖန္နတ္တာ နိဗ္ဗာနာဘိမုခေါ အနပ္ပကံ ပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေသိ။ တေနေဝ ဟိ ဘဂဝတော ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ဝိယ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေပိ သရီရာဘာ ဝိသေသတော ဝိပ္ပသန္နာ ပရိသုဒ္ဓါ ပဘဿရာ အဟောသီတိ။

ဂါထာယ သောဏသိင်္ဂါလာဒီနမ္ပိ ပစ္စက္ခဘာဝတော တုလိတံ ပရိစ္ဆိန္နန္တိ တုလံ၊ ကာမာဝစရကမ္မံ။ န တုလံ အတုလံ၊ တုလံ ဝါ သဒိသမဿ အညံ လောကိယကမ္မံ နတ္ထီတိ အတုလံ၊ မဟဂ္ဂတကမ္မံ။ ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ ဝါ တုလံ၊ အရူပါဝစရံ အတုလံ။ အပ္ပဝိပါကံ ဝါ တုလံ၊ ဗဟုဝိပါကံ အတုလံ။ သမ္ဘဝန္တိ သမ္ဘဝဿ ဟေတုဘူတံ၊ ဥပပတ္တိဇနကန္တိ အတ္ထော။ ဘဝသင်္ခါရန္တိ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါရဏကံ။ အဝဿဇီတိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ မုနီတိ ဗုဒ္ဓမုနိ။ အဇ္ဈတ္တရတောတိ နိယကဇ္ဈတ္တရတော။ သမာဟိတောတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိဝသေန သမာဟိတော။ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝါတိ ကဝစံ ဝိယ အဘိန္ဒိ။ အတ္တသမ္ဘဝန္တိ အတ္တနိ သဉ္ဇာတံ ကိလေသံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘သဝိပါကဋ္ဌေန သမ္ဘဝံ၊ ဘဝါဘဝါဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန ဘဝသင်္ခါရန္တိ စ လဒ္ဓနာမံ တုလာတုလသင်္ခါတံ လောကိယကမ္မဉ္စ ဩဿဇိ၊ သင်္ဂါမသီသေ မဟာယောဓော ကဝစံ ဝိယ အတ္တသမ္ဘဝံ ကိလေသဉ္စ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော ဟုတွာ အဘိန္ဒီ’’တိ။

အထ ဝါ တုလန္တိ တုလေန္တော တီရေန္တော။ အတုလဉ္စ သမ္ဘဝန္တိ နိဗ္ဗာနဉ္စေဝ ဘဝဉ္စ။ ဘဝသင်္ခါရန္တိ ဘဝဂါမိကံ ကမ္မံ။ အဝဿဇိ မုနီတိ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ၊ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ နယေန တုလေန္တော ဗုဒ္ဓမုနိ ဘဝေ အာဒီနဝံ၊ နိဗ္ဗာနေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ တံ ခန္ဓာနံ မူလဘူတံ ဘဝသင်္ခါရကမ္မံ ‘‘ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၁၊ အ။ နိ။ ၄။၂၃၃) ဧဝံ ဝုတ္တေန ကမ္မက္ခယကရေန အရိယမဂ္ဂေန အဝဿဇိ ။ ကထံ အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊ အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝံ။ သော ဟိ ဝိပဿနာဝသေန အဇ္ဈတ္တရတော၊ သမထဝသေန သမာဟိတောတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ သမထဝိပဿနာဗလေန ကဝစံ ဝိယ အတ္တဘာဝံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ၊ အတ္တနိ သမ္ဘဝတ္တာ ‘‘အတ္တသမ္ဘဝ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သဗ္ဗံ ကိလေသဇာလံ အဘိန္ဒိ၊ ကိလေသာဘာဝေနေဝ ကမ္မံ အပ္ပဋိသန္ဓိကတ္တာ အဝဿဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ ဧဝံ ကိလေသပ္ပဟာနေန ကမ္မံ ပဇဟိ။ ဣတိ ဗောဓိမူလေယေဝ အဝဿဋ္ဌဘဝသင်္ခါရော ဘဂဝါ ဝေခမိဿကေန ဝိယ ဇရသကဋံ သမာပတ္တိဝေခမိဿကေန အတ္တဘာဝံ ယာပေန္တောပိ ‘‘ဣတော တေမာသတော ဥဒ္ဓံ သမာပတ္တိဝေခမဿ န ဒဿာမီ’’တိ စိတ္တုပ္ပာဒနေန အာယုသင်္ခါရံ ဩဿဇီတိ။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သတ္တဇဋိလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၂။ ဒုတိယေ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေတိ ပါသာဒဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ၊ န ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကဿ။ သော ကိရ ပါသာဒေါ လောဟပါသာဒေါ ဝိယ သမန္တာ စတုဒွါရကောဋ္ဌကပရိဝုတော ပါကာရပရိက္ခိတ္တော။ တေသု ပါစီနဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဗဟိ ပါသာဒစ္ဆာယာယံ ပါစီနလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဟောတိ။ ဇဋိလာတိ ဇဋာဝန္တော တာပသဝေသဓာရိနော။ နိဂဏ္ဌာတိ သေတပဋနိဂဏ္ဌရူပဓာရိနော။ ဧကသာဋကာတိ ဧကသာဋကနိဂဏ္ဌာ ဝိယ ဧကံ ပိလောတိကခဏ္ဍံ ဟတ္ထေ ဗန္ဓိတွာ တေနာပိ သရီရဿ ပုရိမဘာဂံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝိစရဏကာ။ ပရူဠှကစ္ဆနခလောမာတိ ပရူဠှကစ္ဆလောမာ ပရူဠှနခါ ပရူဠှအဝသေသလောမာ စ၊ ကစ္ဆာဒီသု ဒီဃလောမာ ဒီဃနခါ စာတိ အတ္ထော။ ခါရိဝိဝိဓမာဒါယာတိ ဝိဝိဓံ ခါရာဒိနာနပ္ပကာရံ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ။ အဝိဒူရေ အတိက္ကမန္တီတိ ဝိဟာရဿ အဝိဒူရမဂ္ဂေန နဂရံ ပဝိသန္တိ။

ရာဇာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ပသေနဒိ ကောသလောတိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော၊ မယှံ နာမံ တုမှေ ဇာနာထာတိ။ ကသ္မာ ပန ရာဇာ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဧဝရူပါနံ နဂ္ဂနိဿိရီကာနံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ? သင်္ဂဏှနတ္ထာယ။ ဧဝဉှိဿ အဟောသိ ‘‘သစာဟံ ဧတ္တကမ္ပိ ဧတေသံ န ကရိဿာမိ၊ မယံ ပုတ္တဒါရံ ပဟာယ ဧတဿတ္ထာယ ဒုဗ္ဘောဇနဒုက္ခသေယျာဒီနိ အနုဘောမ၊ အယံ အမှာကံ နိပစ္စကာရမတ္တမ္ပိ န ကရောတိ ။ တသ္မိဉှိ ကတေ အမှေ ‘ဩစရကာ’တိ ဇနော အဂ္ဂဟေတွာ ‘ပဗ္ဗဇိတာ’ဣစ္စေဝ သဉ္ဇာနိဿတိ၊ ကိံ ဣမဿ ဘူတတ္ထကထနေနာတိ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌံ သုတံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ န ကထေယျုံ၊ ဧဝံ ကတေ ပန အနိဂူဟိတွာ ကထေဿန္တီ’’တိ။ အပိစ သတ္ထု အဇ္ဈာသယဇာနနတ္ထမ္ပိ ဧဝမကာသီတိ။ ရာဇာ ကိရ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တောပိ ကတိပယကာလံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ န သဒ္ဒဟိ။ တေနဿ ဧဝံ အဟောသိ ‘‘ယဒိ ဘဂဝါ သဗ္ဗံ ဇာနာတိ၊ မယာ ဣမေသံ နိပစ္စကာရံ ကတွာ ‘ဣမေ အရဟန္တော’တိ ဝုတ္တေ နာနုဇာနေယျ၊ အထ မံ အနုဝတ္တန္တော အနုဇာနေယျ၊ ကုတော တဿ သဗ္ဗညုတာ’’တိ။ ဧဝံ သော သတ္ထု အဇ္ဈာသယဇာနနတ္ထံ တထာ အကာသိ။ ဘဂဝါ ပန ‘‘ဥဇုကမေဝ ‘န ဣမေ သမဏာ ဩစရကာ’တိ ဝုတ္တေ ယဒိပိ ရာဇာ သဒ္ဒဟတိ၊ မဟာဇနော ပန တမတ္ထံ အဇာနန္တော န သဒ္ဒဟေယျ၊ သမဏော ဂေါတမော ‘ရာဇာ အတ္တနော ကထံ သုဏာတီ’တိ ယံ ကိဉ္စိ မုခါရုဠှံ ကထေတီ’တိ ဝဒေယျ၊ တဒဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တေယျ၊ အညော စ ဂုဠှကမ္မံ ဝိဝဋံ ကတံ ဘဝေယျ၊ သယမေဝ ရာဇာ တေသံ ဩစရကဘာဝံ ကထေဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ကာမဘောဂိနာတိ ဣမိနာ ပန ရာဂါဘိဘဝံ၊ ဥဘယေနာပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတံ ဒဿေတိ။ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနန္တိ ပုတ္တေဟိ သမ္ဗာဓသယနံ ။ ဧတ္ထ စ ပုတ္တသီသေန ဒါရပရိဂ္ဂဟံ၊ ပုတ္တဒါရေသု ဥပ္ပိလာဝိတေန တေသံ ဃရာဝါသာဒိဟေတု သောကာဘိဘဝေန စိတ္တဿ သံကိလိဋ္ဌတံ ဒဿေတိ။ ကာသိကစန္ဒနန္တိ သဏှစန္ဒနံ၊ ကာသိကဝတ္ထဉ္စ စန္ဒနဉ္စာတိ ဝါ အတ္ထော။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနန္တိ ဝဏ္ဏဂန္ဓတ္ထာယ မာလာ၊ သုဂန္ဓဘာဝတ္ထာယ ဂန္ဓံ၊ ဆဝိရာဂကရဏတ္ထာယ ဝိလေပနံ ဓာရေန္တေန။ ဇာတရူပရဇတန္တိ သုဝဏ္ဏဉ္စေဝ အဝသိဋ္ဌဓနဉ္စ။ သာဒိယန္တေနာတိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေန။ သဗ္ဗေနပိ ကာမေသု အဘိဂိဒ္ဓဘာဝမေဝ ပကာသေတိ။

သံဝါသေနာတိ သဟဝါသေန။ သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘အယံ ပေသလော ဝါ ဒုဿီလော ဝါ’’တိ သံဝသန္တေန ဧကသ္မိံ ဌာနေ သဟ ဝသန္တေန ဇာနိတဗ္ဗော။ တဉ္စ ခေါ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ န ဣတ္တရန္တိ တဉ္စ သီလံ ဒီဃေန ကာလေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ဣတ္တရေန။ ကတိပယဒိဝသေ ဟိ သညတာကာရော သံဝုတိန္ဒြိယာကာရော စ ဟုတွာ သက္ကာ ဒဿေတုံ။ မနသိ ကရောတာ နော အမနသိ ကရောတာတိ တမ္ပိ ‘‘သီလမဿ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ မနသိ ကရောန္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တေန သက္ကာ ဇာနိတုံ၊ န ဣတရေန။ ပညဝတာတိ တမ္ပိ သပ္ပညေနေဝ ပဏ္ဍိတေန။ ဗာလော ဟိ မနသိ ကရောန္တောပိ ဇာနိတုံ န သက္ကောတိ။ သံဝေါဟာရေနာတိ ကထနေန။

‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု၊ ဝေါဟာရံ ဥပဇီဝတိ၊

ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ၊ ဝါဏိဇော သော န ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၆၁၉) –

ဧတ္ထ ဟိ ဝါဏိဇ္ဇံ ဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘စတ္တာရော အရိယဝေါဟာရာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၃) ဧတ္ထ စေတနာ။ ‘‘သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) ဧတ္ထ ပညတ္တိ။ ‘‘ဝေါဟာရမတ္တေန သော ဝေါဟရေယျာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅) ဧတ္ထ ကထာ ဝေါဟာရော။ ဣဓာပိ သော ဧဝ အဓိပ္ပေတော။ ဧကစ္စဿ ဟိ သမ္မုခါကထာ ပရမ္မုခါကထာယ န သမေတိ၊ ပရမ္မုခါကထာ သမ္မုခါကထာယ၊ တထာ ပုရိမကထာ ပစ္ဆိမကထာယ၊ ပစ္ဆိမကထာ စ ပုရိမကထာယ။ သော ကထေန္တောယေဝ သက္ကာ ဇာနိတုံ ‘‘အသုစိ ဧသော ပုဂ္ဂလော’’တိ။ သုစိသီလဿ ပန ပုရိမံ ပစ္ဆိမေန၊ ပစ္ဆိမဉ္စ ပုရိမေန၊ သမ္မုခါ ကထိတဉ္စ ပရမ္မုခါ ကထိတေန၊ ပရမ္မုခါ ကထိတဉ္စ သမ္မုခါ ကထိတေန သမေတိ၊ တသ္မာ ကထေန္တေန သက္ကာ သုစိဘာဝေါ ဇာနိတုန္တိ ပကာသေန္တော အာဟ – ‘‘သံဝေါဟာရေန သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ထာမောတိ ဉာဏထာမော။ ယဿ ဟိ ဉာဏထာမော နတ္ထိ၊ သော ဥပ္ပန္နေသု ဥပဒ္ဒဝေသု ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ ကတ္တဗ္ဗကရဏံ အပဿန္တော အဒွါရိကံ ဃရံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ စရတိ။ တေနာဟ – ‘‘အာပဒါသု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ သာကစ္ဆာယာတိ သဟကထာယ။ ဒုပ္ပညဿ ဟိ ကထာ ဥဒကေ ဂေဏ္ဍု ဝိယ ဥပ္လဝတိ၊ ပညဝတော ကထေန္တဿ ပဋိဘာနံ အနန္တံ ဟောတိ။ ဥဒကဝိပ္ဖန္ဒနေနေဝ ဟိ မစ္ဆော ခုဒ္ဒကော မဟန္တော ဝါတိ ပညာယတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ရညော ဥဇုကမေဝ တေ ‘‘ဣမေ နာမာ’’တိ အဝတွာ အရဟန္တာနံ အနရဟန္တာနဉ္စ ဇာနနူပါယံ ပကာသေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ဘဂဝတော သဗ္ဗညုတာယ ဒေသနာဝိလာသေန စ အဘိပ္ပသန္နော ‘‘အစ္ဆရိယံ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော ပသာဒံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ တေ ယာထာဝတော ဘဂဝတော အာရောစေန္တော ‘‘ဧတေ၊ ဘန္တေ၊ မမ ပုရိသာ စရာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စရာတိ အပဗ္ဗဇိတာ ဧဝ ပဗ္ဗဇိတရူပေန ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇန္တာ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တတ္တာ။ ဩစရကာတိ ဟေဋ္ဌာ စရကာ။ စရာ ဟိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေန စရန္တာပိ ဟေဋ္ဌာ စရကာဝ နိဟီနကမ္မတ္တာ။ အထ ဝါ ဩစရကာတိ စရပုရိသာ။ ဩစရိတွာတိ အဝစရိတွာ ဝီမံသိတွာ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေသေ တံ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ ဩသာရိဿာမီတိ ပဋိပဇ္ဇိဿာမိ၊ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ ရဇောဇလ္လန္တိ ရဇဉ္စ မလဉ္စ။ ပဝါဟေတွာတိ သုဋ္ဌု ဝိက္ခာလနဝသေန အပနေတွာ။ ကပ္ပိတကေသမဿူတိ အလင်္ကာရသတ္ထေ ဝုတ္တဝိဓိနာ ကပ္ပကေဟိ ဆိန္နကေသမဿူ။ ကာမဂုဏေဟီတိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ၊ ကာမဗန္ဓနေဟိ ဝါ သမပ္ပိတာတိ သုဋ္ဌု အပ္ပိတာ အလ္လီနာ။ သမင်္ဂိဘူတာတိ သဟဘူတာ ။ ပရိစာရေဿန္တီတိ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္တတော စာရေဿန္တိ ကီဠာပေဿန္တိ ဝါ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေသံ ရာဇပုရိသာနံ အတ္တနော ဥဒရဿ ကာရဏာ ပဗ္ဗဇိတဝေသေန လောကဝဉ္စနသင်္ခါတံ အတ္ထံ ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဣမံ ပရာဓီနတာပရဝဉ္စနတာပဋိက္ခေပဝိဘာဝနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ န ဝါယမေယျ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဒူတေယျဩစရကကမ္မာဒိကေ သဗ္ဗသ္မိံ ပါပဓမ္မေ ဣမေ ရာဇပုရိသာ ဝိယ ပဗ္ဗဇိတော န ဝါယမေယျ၊ ဝါယာမံ ဥဿာဟံ န ကရေယျ၊ သဗ္ဗတ္ထ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါယာမံ အကတွာ အပ္ပမတ္တကေပိ ပုညသ္မိံယေဝ ဝါယမေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ နာညဿ ပုရိသော သိယာတိ ပဗ္ဗဇိတရူပေန အညဿ ပုဂ္ဂလဿ သေဝကပုရိသော န သိယာ။ ကသ္မာ? ဧဝရူပဿပိ ဩစရကာဒိပါပကမ္မဿ ကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ နာညံ နိဿာယ ဇီဝေယျာတိ အညံ ပရံ ဣဿရာဒိံ နိဿာယ ‘‘တပ္ပဋိဗဒ္ဓံ မေ သုခဒုက္ခ’’န္တိ ဧဝံစိတ္တော ဟုတွာ န ဇီဝိကံ ပဝတ္တေယျ၊ အတ္တဒီပေါ အတ္တသရဏော အနညသရဏော ဧဝ ဘဝေယျ။ အထ ဝါ အနတ္ထာဝဟတော ‘‘ဩစရဏ’’န္တိ လဒ္ဓနာမကတ္တာ အညံ အကုသလကမ္မံ နိဿာယ န ဇီဝေယျ။ ဓမ္မေန န ဝဏိံ စရေတိ ဓနာဒိအတ္ထာယ ဓမ္မံ န ကထေယျ။ ယော ဟိ ဓနာဒိဟေတု ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သော ဓမ္မေန ဝါဏိဇ္ဇံ ကရောတိ နာမ၊ ဧဝံ ဓမ္မေန တံ န စရေယျ။ အထ ဝါ ဓနာဒီနံ အတ္ထာယ ကောသလရညော ပုရိသော ဝိယ ဩစရကာဒိကမ္မံ ကရောန္တော ပရေဟိ အနာသင်္ကနီယတာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂသမာဒါနာဒီနိ အနုတိဋ္ဌန္တော ဓမ္မေန ဝါဏိဇ္ဇံ ကရောတိ နာမ။ ယောပိ ဣဓ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တောပိ အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတိ၊ သောပိ ဓမ္မေန ဝါဏိဇ္ဇံ ကရောတိ နာမ၊ ဧဝံ ဓမ္မေန ဝါဏိဇ္ဇံ န စရေ၊ န ကရေယျာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပစ္စဝေက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၃။ တတိယေ အတ္တနော အနေကေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ပဟီနေတိ လောဘဒေါသမောဟဝိပရီတမနသိကာရအဟိရိကာနောတ္တပ္ပကောဓူပနာဟမက္ခပလာသဣဿာမစ္ဆရိယမာယာ- သာဌေယျထမ္ဘသာရမ္ဘမာနာတိမာနမဒပမာဒတဏှာအဝိဇ္ဇာတိဝိဓာကုသလမူလဒုစ္စရိတသံကိလေသဝိသမ- သညာဝိတက္ကပပဉ္စစတုဗ္ဗိဓဝိပလ္လာသအာသဝဩဃယောဂဂန္ထာဂတိဂမနတဏှုပါဒါနပဉ္စဝိဓ- စေတောခိလပဉ္စစေတောဝိနိဗန္ဓနီဝရဏာဘိနန္ဒနဆဝိဝါဒ- မူလတဏှာကာယသတ္တာနုသယအဋ္ဌမိစ္ဆတ္တနဝ- တဏှာမူလကဒသာကုသလကမ္မပထဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတအဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာဒိပ္ပဘေဒေ အတ္တနော သန္တာနေ အနာဒိကာလပဝတ္တေ ဒိယဍ္ဎသဟဿကိလေသေ တံသဟဂတေ စာပိ အနေကေ ပါပကေ လာမကေ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလေ ဓမ္မေ အနဝသေသံ သဟ ဝါသနာယ ဗောဓိမူလေယေဝ ပဟီနေ အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နေ ပစ္စဝေက္ခမာနော ‘‘အယမ္ပိ မေ ကိလေသော ပဟီနော၊ အယမ္ပိ မေ ကိလေသော ပဟီနော’’တိ အနုပဒပစ္စဝေက္ခဏာယ ပစ္စဝေက္ခမာနော ဘဂဝါ နိသိန္နော ဟောတိ။

အနေကေ စ ကုသလေ ဓမ္မေတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ၊ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ၊ စတ္တာရိ ဖလာနိ၊ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ စတ္တာရော အရိယဝံသာ၊ စတ္တာရိ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏာနိ၊ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓိ၊ ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓိ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ ပဉ္စ နိဿာရဏီယာ ဓာတုယော၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနဉာဏာနိ၊ ပဉ္စ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ သညာ၊ ဆ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ၊ ဆ ဂါရဝါ၊ ဆ နိဿာရဏီယာ ဓာတုယော၊ ဆ သတတဝိဟာရာ၊ ဆ အနုတ္တရိယာနိ၊ ဆ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ပညာ၊ ဆ အဘိညာ၊ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ၊ သတ္တ အပရိဟာနိယာ ဓမ္မာ၊ သတ္တ အရိယဓနာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မာ၊ သတ္တ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ၊ သတ္တ သညာ၊ သတ္တ ဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလဒေသနာ၊ သတ္တ ခီဏာသဝဗလဒေသနာ၊ အဋ္ဌ ပညာပဋိလာဘဟေတုဒေသနာ၊ အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ၊ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာတိက္ကမာ၊ အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ၊ အဋ္ဌ အက္ခဏဒေသနာ၊ အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ၊ အဋ္ဌ အဘိဘာယတနဒေသနာ၊ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ၊ နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကာ ဓမ္မာ၊ နဝ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ၊ နဝ သတ္တာဝါသဒေသနာ၊ နဝ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယာ၊ နဝ သညာ၊ နဝ နာနတ္တာနိ၊ နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာ၊ ဒသ နာထကရဏာ ဓမ္မာ၊ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ၊ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ၊ ဒသ သမ္မတ္တာနိ၊ ဒသ အရိယဝါသာ၊ ဒသ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ ဒသ တထာဂတဗလာနိ၊ ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသာ၊ ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရာ၊ တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏာ၊ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ၊ ပန္နရသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ သောဠသဝိဓာ အာနာပါနဿတိ၊ သောဠသ အပရန္တပနီယာ ဓမ္မာ၊ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိပဿနာ၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ၊ ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ၊ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ၊ ပညာသ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာနိ၊ ပရောပညာသ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ၊ စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စာရိမဟာဝဇိရဉာဏံ၊ အနန္တနယသမန္တပဋ္ဌာနပဝိစယပစ္စဝေက္ခဏဒေသနာဉာဏာနိ၊ တထာ အနန္တာသု လောကဓာတူသု အနန္တာနံ သတ္တာနံ အာသယာဒိဝိဘာဝနဉာဏာနိ စာတိ ဧဝမာဒိကေ အနေကေ အတ္တနော ကုသလေ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ အနန္တကာလံ ပါရမိပရိဘာဝနာယ မဂ္ဂဘာဝနာယ စ ပါရိပူရိံ ဝုဒ္ဓိံ ဂတေ ‘‘ဣမေပိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ မယိ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဣမေပိ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ မယိ သံဝိဇ္ဇန္တီ’’တိ ရုစိဝသေန မနသိကာရာဘိမုခေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂေ ပုဉ္ဇပုဉ္ဇေ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ တေ စ ခေါ သပဒေသတော ဧဝ၊ န နိပ္ပဒေသတော။ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဘဂဝတာပိ အနုပဒံ အနဝသေသတော မနသိ ကာတုံ န သက္ကာ အနန္တာပရိမေယျဘာဝတော။

ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ၊

ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊

ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊

ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ၊ သဂုဏေန မဟေသိနော၊

ဂုဏေန နာမမုဒ္ဓေယျံ၊ အပိ နာမ သဟဿတော’’တိ။

တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ ဌတွာ ဘိက္ခူသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဂတေသု မဟာဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော အတ္တနော အတီတဇာတိဝိသယံ ဉာဏံ ပေသေသိ။ အထဿ တာနိ နိရန္တရံ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အနန္တာပရိမာဏပ္ပဘေဒါ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော ‘‘ဧဝံ မဟန္တဿ နာမ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ မူလဘူတာ ဣမေ ကိလေသာ’’တိ ကိလေသဝိသယံ ဉာဏာစာရံ ပေသေတွာ တေ ပဟာနမုခေန အနုပဒံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ‘‘ဣမေ ဝတ ကိလေသာ အနဝသေသတော မယှံ သုဋ္ဌု ပဟီနာ’’တိ ပုန တေသံ ပဟာနကရံ သာကာရံ သပရိဝါရံ သဥဒ္ဒေသံ အရိယမဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခန္တော အနန္တာပရိမာဏဘေဒေ အတ္တနော သီလာဒိအနဝဇ္ဇဓမ္မေ မနသာကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ အတ္တနော အနေကေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ပဟီနေ ပစ္စဝေက္ခမာနော နိသိန္နော ဟောတိ၊ အနေကေ စ ကုသလေ ဓမ္မေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂတေ’’တိ။

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပန္နပီတိသောမနဿုဒ္ဒေသဘူတံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ အဟု ပုဗ္ဗေတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏုပ္ပတ္တိတော ပုဗ္ဗေ သဗ္ဗောပိ စာယံ ရာဂါဒိကော ကိလေသဂဏော မယှံ သန္တာနေ အဟု အာသိ၊ န ဣမသ္မိံ ကိလေသဂဏေ ကောစိပိ ကိလေသော နာဟောသိ။ တဒါ နာဟူတိ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ သော ကိလေသဂဏော န အဟု န အာသိ၊ တတ္ထ အဏုမတ္တောပိ ကိလေသော အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏေ အပ္ပဟီနော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘တတော နာဟူ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တတော အရဟတ္တမဂ္ဂက္ခဏတော ပရံ နာသီတိ အတ္ထော။ နာဟု ပုဗ္ဗေတိ ယော စာယံ မမ အပရိမာဏော အနဝဇ္ဇဓမ္မော ဧတရဟိ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂတော ဥပလဗ္ဘတိ၊ သောပိ အရိယမဂ္ဂက္ခဏတော ပုဗ္ဗေ န အဟု န အာသိ။ တဒါ အဟူတိ ယဒါ ပန မေ အဂ္ဂမဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဒါ သဗ္ဗောပိ မေ အနဝဇ္ဇဓမ္မော အာသိ။ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန ဟိ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဂုဏာ ဗုဒ္ဓါနံ ဟတ္ထဂတာ ဧဝ ဟောန္တိ။

နစာဟု န စ ဘဝိဿတိ၊ န စေတရဟိ ဝိဇ္ဇတီတိ ယော ပန သော အနဝဇ္ဇဓမ္မော အရိယမဂ္ဂေါ မယှံ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဥပ္ပန္နော၊ ယေန သဗ္ဗော ကိလေသဂဏော အနဝသေသံ ပဟီနော၊ သော ယထာ မယှံ မဂ္ဂက္ခဏတော ပုဗ္ဗေ န စာဟု န စ အဟောသိ၊ ဧဝံ အတ္တနာ ပဟာတဗ္ဗကိလေသာဘာဝတော တေ ကိလေသာ ဝိယ အယမ္ပိ န စ ဘဝိဿတိ အနာဂတေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ဧတရဟိ ပစ္စုပ္ပန္နကာလေပိ န ဝိဇ္ဇတိ န ဥပလဗ္ဘတိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာဘာဝတော။ န ဟိ အရိယမဂ္ဂေါ အနေကဝါရံ ပဝတ္တတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘န ပါရံ ဒိဂုဏံ ယန္တီ’’တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ အရိယမဂ္ဂေန အတ္တနော သန္တာနေ အနဝသေသံ ပဟီနေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂတေ အပရိမာဏေ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ စ ပစ္စဝေက္ခမာနော အတ္တုပနာယိကပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ ပုရိမာယ ကထာယ ပုရိမဝေသာရဇ္ဇဒွယမေဝ ကထိတံ၊ ပစ္ဆိမဒွယံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပကာသိတတ္တာ ပကာသိတမေဝ ဟောတီတိ။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဌမနာနာတိတ္ထိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၄။ စတုတ္ထေ နာနာတိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာတိ ဧတ္ထ တရန္တိ ဧတေန သံသာရောဃန္တိ တိတ္ထံ၊ နိဗ္ဗာနမဂ္ဂေါ။ ဣဓ ပန ဝိပရီတဝိပလ္လာသဝသေန ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ တထာ ဂဟိတဒိဋ္ဌိဒဿနံ ‘‘တိတ္ထ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မိံ သဿတာဒိနာနာကာရေ တိတ္ထေ နိယုတ္တာတိ နာနာတိတ္ထိယာ၊ နဂ္ဂနိဂဏ္ဌာဒိသမဏာ စေဝ ကဌကလာပါဒိဗြာဟ္မဏာ စ ပေါက္ခရသာတာဒိပရိဗ္ဗာဇကာ စ သမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာ။ နာနာတိတ္ထိယာ စ တေ သမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာ စာတိ နာနာတိတ္ထိယသမဏဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာ။

‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒိနာ ပဿန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ ပဿတိ၊ တထာ ဒဿနမတ္တမေဝ ဝါတိ ဒိဋ္ဌိ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဿေတံ အဓိဝစနံ။ သဿတာဒိဝသေန နာနာ အနေကဝိဓာ ဒိဋ္ဌိယော ဧတေသန္တိ နာနာဒိဋ္ဌိကာ။ သဿတာဒိဝသေနေဝ ခမနံ ခန္တိ၊ ရောစနံ ရုစိ၊ အတ္ထတော ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိအာဒိနာ (ဥဒါ။ ၅၅) ပဝတ္တော စိတ္တဝိပလ္လာသော သညာဝိပလ္လာသော စ။ တထာ နာနာ ခန္တိယော ဧတေသန္တိ နာနာခန္တိကာ၊ နာနာ ရုစိယော ဧတေသန္တိ နာနာရုစိကာ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဟိ ပုဗ္ဗဘာဂေ တထာ တထာ စိတ္တံ ရောစေတွာ ခမာပေတွာ စ ပစ္ဆာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အဘိနိဝိသန္တိ။ အထ ဝါ ‘‘အနိစ္စံ နိစ္စ’’န္တိအာဒိနာ တထာ တထာ ဒဿနဝသေန ဒိဋ္ဌိ၊ ခမနဝသေန ခန္တိ၊ ရုစ္စနဝသေန ရုစီတိ ဧဝံ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နာနာဒိဋ္ဌိနိဿယနိဿိတာတိ သဿတာဒိပရိကပ္ပဝသေန နာနာဝိဓံ ဒိဋ္ဌိယာ နိဿယံ ဝတ္ထုံ ကာရဏံ၊ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတမေဝ ဝါ နိဿယံ နိဿိတာ အလ္လီနာ ဥပဂတာ၊ တံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌိယောပိ ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ အဘိနိဝေသာကာရာနံ နိဿယာ ဟောန္တိ။

သန္တီတိ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဥပလဗ္ဘန္တိ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမေန သမဏာ၊ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏာ၊ လောကေန ဝါ သမဏာတိ စ ဗြာဟ္မဏာတိ စ ဧဝံ ဂဟိတာ။ ဧဝံဝါဒိနောတိ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန ဝဒန္တီတိ ဧဝံဝါဒိနော။ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဧတေသန္တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိနော။ တတ္ထ ဒုတိယေန ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော ဒဿိတော၊ ပဌမေန တေသံ ယထာဘိနိဝေသံ ပရေသံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနဝသေန ဝေါဟာရော။

သဿတော လောကော၊ ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ ဧတ္ထ လောကောတိ အတ္တာ။ သော ဟိ ဒိဋ္ဌိဂတိကေဟိ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ပုညံ ပါပံ တဗ္ဗိပါကာ၊ သယံ ဝါ ကာရကာဒိဘာဝေန အဘိယုတ္တေဟိ လောကိယတီတိ လောကောတိ အဓိပ္ပေတော။ သွာယံ သဿတော အမရော နိစ္စော ဓုဝေါတိ ယဒိဒံ အမှာကံ ဒဿနံ ဣဒမေဝ သစ္စံ အဝိပရီတံ၊ အညံ ပန အသဿတောတိအာဒိ ပရေသံ ဒဿနံ မောဃံ မိစ္ဆာတိ အတ္ထော။ ဧတေန စတ္တာရောပိ သဿတဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ အသဿတောတိ န သဿတော၊ အနိစ္စော အဓုဝေါ စဝနဓမ္မောတိ အတ္ထော။ ‘‘အသဿတော’’တိ သဿတဘာဝပ္ပဋိက္ခေပေနေဝ ဥစ္ဆေဒေါ ဒီပိတောတိ သတ္တပိ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။

အန္တဝါတိ သပရိယန္တော ပရိဝဋုမော ပရိစ္ဆိန္နပ္ပမာဏော၊ န သဗ္ဗဂတောတိ အတ္ထော။ ဧတေန သရီရပရိမာဏော အင်္ဂုဋ္ဌပရိမာဏော အဝယဝပရိမာဏော ပရမာဏုပရိမာဏော အတ္တာတိ ဧဝမာဒိဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ အနန္တဝါတိ အပရိယန္တော၊ သဗ္ဗဂတောတိ အတ္ထော။ ဧတေန ကပိလကဏာဒါဒိဝါဒါ ဒီပိတာ ဟောန္တိ။

တံ ဇီဝံ တံသရီရန္တိ ယံ သရီရံ၊ တဒေဝ ဇီဝသင်္ခါတံ ဝတ္ထု၊ ယဉ္စ ဇီဝသင်္ခါတံ ဝတ္ထု၊ တဒေဝ သရီရန္တိ ဇီဝဉ္စ သရီရဉ္စ အဒွယံ သမနုပဿတိ။ ဧတေန အာဇီဝကာနံ ဝိယ ‘‘ရူပီ အတ္တာ’’တိ အယံ ဝါဒေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရန္တိ ဣမိနာ ပန ‘‘အရူပီ အတ္တာ’’တိ အယံ ဝါဒေါ ဒဿိတော။

ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဧတ္ထ တထာဂတောတိ သတ္တော။ တဉှိ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ကာရကဝေဒကာဒိသင်္ခါတံ၊ နိစ္စဓုဝါဒိသင်္ခါတံ ဝါ တထာဘာဝံ ဂတောတိ တထာဂတောတိ ဝေါဟရတိ၊ သော မရဏတော ဣဓကာယဿ ဘေဒတော ပရံ ဥဒ္ဓံ ဟောတိ၊ အတ္ထိ သံဝိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန သဿတဂ္ဂါဟမုခေန သောဠသ သညီဝါဒါ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ အဋ္ဌ စ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ န ဟောတီတိ နတ္ထိ န ဥပလဗ္ဘတိ။ ဧတေန ဥစ္ဆေဒဝါဒေါ ဒဿိတော။ ဟောတိ စ န စ ဟောတီတိ အတ္ထိ စ နတ္ထိ စာတိ။ ဧတေန ဧကစ္စသဿတဝါဒါ သတ္တ သညီဝါဒါ စ ဒဿိတာ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီတိ ဣမိနာ ပန အမရာဝိက္ခေပဝါဒေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမေ ကိရ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ နာနာဒေသတော အာဂန္တွာ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တာ ဧကဒါ သမယပ္ပဝါဒကေ သန္နိပတိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝါဒံ ပဂ္ဂယှ အညဝါဒေ ခုံသေန္တာ ဝိဝါဒါပန္နာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေ ဘဏ္ဍနဇာတာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဘဏ္ဍနံ နာမ ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ။ ဘဏ္ဍနဇာတာတိ ဇာတဘဏ္ဍနာ။ ကလဟောတိ ကလဟော ဧဝ၊ ကလဿ ဝါ ဟနနတော ကလဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အညမညဿ ဝိရုဒ္ဓဝါဒံ အာပန္နာတိ ဝိဝါဒါပန္နာ။ မမ္မဃဋ္ဋနတော မုခမေဝ သတ္တီတိ မုခသတ္တိ၊ ဖရုသဝါစာ။ ဖလူပစာရေန ဝိယ ဟိ ကာရဏံ ကာရဏူပစာရေန ဖလမ္ပိ ဝေါဟရိယတိ ယထာ တံ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊ ပါပကမ္မံ ပစ္စနုဘောတီ’’တိ စ။ တာဟိ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဇ္ဈန္တာ ဝိဟရန္တိ။ ဧဒိသော ဓမ္မောတိ ဓမ္မော အဝိပရီတသဘာဝေါ ဧဒိသော ဧဝရူပေါ၊ ယထာ မယာ ဝုတ္တံ ‘‘သဿတော လောကော’’တိ။ နေဒိသော ဓမ္မောတိ န ဧဒိသော ဓမ္မော ၊ ယထာ တယာ ဝုတ္တံ ‘‘အသဿတော လောကော’’တိ၊ ဧဝံ သေသပဒေဟိပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သော စ တိတ္ထိယာနံ ဝိဝါဒေါ သကလနဂရေ ပါကဋော ဇာတော။ အထ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာ တံ သုတွာ ‘‘အတ္ထိ နော ဣဒံ ကထာပါဘတံ၊ ယံ နူန မယံ ဣမံ ပဝတ္တိံ ဘဂဝတော အာရောစေယျာမ၊ အပ္ပေဝ နာမ တံ နိဿာယ သတ္ထု သဏှသုခုမံ ဓမ္မဒေသနံ လဘေယျာမာ’’တိ တေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိ။

တံ သုတွာ ဘဂဝါ အညတိတ္ထိယာနံ ဓမ္မဿ အယထာဘူတပဇာနနံ ပကာသေန္တော ‘‘အညတိတ္ထိယာ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အန္ဓာတိ ပညာစက္ခုဝိရဟေန အန္ဓာ။ တေနာဟ ‘‘အစက္ခုကာ’’တိ။ ပညာ ဟိ ဣဓ ‘‘စက္ခူ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘အတ္ထံ န ဇာနန္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အတ္ထံ န ဇာနန္တီတိ ဣဓလောကတ္ထံ ပရလောကတ္ထံ န ဇာနန္တိ၊ ဣဓလောကပရလောကေသု ဝုဒ္ဓိံ အဗ္ဘုဒယံ နာဝဗုဇ္ဈန္တိ၊ ပရမတ္ထေ ပန နိဗ္ဗာနေ ကထာဝကာ။ ယေ ဟိ နာမ ပဝတ္တိမတ္တေပိ သမ္မူဠှာ၊ တေ ကထံ နိဝတ္တိံ ဇာနိဿန္တီတိ။ အနတ္ထံ န ဇာနန္တီတိ ယဒဂ္ဂေန တေ အတ္ထံ န ဇာနန္တိ၊ တဒဂ္ဂေန အနတ္ထမ္ပိ န ဇာနန္တိ။ ယသ္မာ ဓမ္မံ န ဇာနန္တိ၊ တသ္မာ အဓမ္မမ္ပိ န ဇာနန္တိ။ တေ ဟိ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟိတာယ ဓမ္မံ ကုသလမ္ပိ အကုသလံ ကရောန္တိ၊ အဓမ္မမ္ပိ အကုသလံ ကုသလံ ကရောန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဓမ္မာဓမ္မေသု ဧဝ၊ အထ ခေါ တဿ ဝိပါကေသုပိ သမ္မူဠှာ။ တထာ ဟိ တေ ကမ္မမ္ပိ ဝိပါကံ ကတွာ ဝေါဟရန္တိ၊ ဝိပါကမ္ပိ ကမ္မံ ကတွာ။ တထာ ဓမ္မံ သဘာဝဓမ္မမ္ပိ န ဇာနန္တိ၊ အဓမ္မံ အသဘာဝဓမ္မမ္ပိ န ဇာနန္တိ။ ဧဝံဘူတာ စ သဘာဝဓမ္မံ အသဘာဝဓမ္မဉ္စ၊ အသဘာဝဓမ္မံ သဘာဝဓမ္မဉ္စ ကတွာ ပဝေဒေန္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ တိတ္ထိယာနံ မောဟဒိဋ္ဌိပဋိလာဘဘာဝေန ပညာစက္ခုဝေကလ္လတော အန္ဓဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဇစ္စန္ဓူပမာယ ပကာသေတုံ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ပုဗ္ဗေ ဘူတံ၊ အတီတကာလေ နိဗ္ဗတ္တံ။ အညတရော ရာဇာ အဟောသီတိ ပုရာတနော နာမဂေါတ္တေဟိ လောကေ အပါကဋော ဧကော ရာဇာ အဟောသိ။ သော ရာဇာ အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသီတိ တဿ ကိရ ရညော သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နံ အတ္တနော ဩပဝယှံ ဟတ္ထိံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဘဒ္ဒကံ ဝတ၊ ဘော၊ ဟတ္ထိယာနံ ဒဿနီယ’’န္တိ။ တေန စ သမယေန ဧကော ဇစ္စန္ဓော ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘မဟာဇာနိယာ ခေါ ဣမေ အန္ဓာ ယေ ဧဝရူပံ ဒဿနီယံ န လဘန္တိ ဒဋ္ဌုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမိဿာ သာဝတ္ထိယာ ယတ္တကာ ဇစ္စန္ဓာ သဗ္ဗေ တေ သန္နိပါတာပေတွာ ဧကဒေသံ ဧကဒေသံ ဟတ္ထေန ဖုသာပေတွာ တေသံ ဝစနံ သုဏေယျ’’န္တိ။ ကေဠိသီလော ရာဇာ ဧကေန ပုရိသေန သာဝတ္ထိယာ သဗ္ဗေ ဇစ္စန္ဓေ သန္နိပါတာပေတွာ တဿ ပုရိသဿ သညံ အဒါသိ ‘‘ယထာ ဧကေကော ဇစ္စန္ဓော သီသာဒိကံ ဧကေကံယေဝ ဟတ္ထိဿ အင်္ဂံ ဖုသိတွာ ‘ဟတ္ထီ မယာ ဒိဋ္ဌော’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ တထာ ကရောဟီ’’တိ။ သော ပုရိသော တထာ အကာသိ။ အထ ရာဇာ တေ ဇစ္စန္ဓေ ပစ္စေကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကီဒိသော၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထီ’’တိ။ တေ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌာဝယဝမေဝ ဟတ္ထိံ ကတွာ ဝဒန္တာ ‘‘ဧဒိသော ဟတ္ထီ၊ နေဒိသော ဟတ္ထီ’’တိ အညမညံ ကလဟံ ကရောန္တာ ဟတ္ထာဒီဟိ ဥပက္ကမိတွာ ရာဇင်္ဂဏေ မဟန္တံ ကောလာဟလံ အကံသု။ ရာဇာ သပရိဇနော တေသံ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဖာသုကေဟိ ဘိဇ္ဇမာနေဟိ ဟဒယေန ဥဂ္ဂတေန မဟာဟသိတံ ဟသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သော ရာဇာ…ပေ… အတ္တမနော အဟောသီ’’တိ။

တတ္ထ အမ္ဘောတိ အာလပနံ။ ယာဝတကာတိ ယတ္တကာ။ ဇစ္စန္ဓာတိ ဇာတိယာ အန္ဓာ၊ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ အစက္ခုကာ။ ဧကဇ္ဈန္တိ ဧကတော။ ဘဏေတိ အဗဟုမာနာလာပေါ။ ဟတ္ထိံ ဒဿေဟီတိ ယထာဝုတ္တံ ဟတ္ထိံ သယာပေတွာ ဒဿေဟိ။ သော စ သုသိက္ခိတတ္တာ အပရိပ္ဖန္ဒန္တော နိပဇ္ဇိ။ ဒိဋ္ဌော နော ဟတ္ထီတိ ဟတ္ထေန ပရာမသနံ ဒဿနံ ကတွာ အာဟံသု။ တေန ပုရိသေန သီသံ ပရာမသာပေတွာ ‘‘ဧဒိသော ဟတ္ထီ’’တိ သညာပိတတ္တာ တာဒိသံယေဝ နံ ဟတ္ထိံ သဉ္ဇာနန္တာ ဇစ္စန္ဓာ ‘‘ဧဒိသော ဒေဝ ဟတ္ထီ သေယျထာပိ ကုမ္ဘော’’တိ ဝဒိံသု။ ကုမ္ဘောတိ စ ဃဋောတိ အတ္ထော။ ခီလောတိ နာဂဒန္တခီလော။ သောဏ္ဍောတိ ဟတ္ထော။ နင်္ဂလီသာတိ နင်္ဂလဿ သိရဿ ဤသာ။ ကာယောတိ သရီရံ။ ကောဋ္ဌောတိ ကုသူလော။ ပါဒေါတိ ဇင်္ဃော။ ထူဏောတိ ထမ္ဘော။ နင်္ဂုဋ္ဌန္တိ ဝါဠဿ ဥရိမပ္ပဒေသော။ ဝါလဓီတိ ဝါလဿ အဂ္ဂပ္ပဒေသော။ မုဋ္ဌီဟိ သံသုမ္ဘိံသူတိ မုဋ္ဌိယော ဗန္ဓိတွာ ပဟရိံသု၊ မုဋ္ဌိဃာတံ အကံသု။ အတ္တမနော အဟောသီတိ ကေဠိသီလတ္တာ သော ရာဇာ တေန ဇစ္စန္ဓာနံ ကလဟေန အတ္တမနော ပဟာသေန ဂဟိတမနော အဟောသိ။

ဧဝမေဝ ခေါတိ ဥပမာသံသန္ဒနံ။ တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ယထာ တေ ဇစ္စန္ဓာ အစက္ခုကာ ဧကင်္ဂဒဿိနော အနဝသေသတော ဟတ္ထိံ အပဿိတွာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌာဝယဝမတ္တံ ဟတ္ထိသညာယ ဣတရေဟိ ဒိဋ္ဌံ အနနုဇာနန္တာ အညမညံ ဝိဝါဒံ အာပန္နာ ကလဟံ အကံသု၊ ဧဝမေဝ ဣမေ အညတိတ္ထိယာ သက္ကာယဿ ဧကဒေသံ ရူပဝေဒနာဒိံ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိဒဿနေန ယထာဒိဋ္ဌံ ‘‘အတ္တာ’’တိ မညမာနာ တဿ သဿတာဒိဘာဝံ အာရောပေတွာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အဘိနိဝိသိတွာ အညမညံ ဝိဝဒန္တိ၊ ယထာဘူတံ ပန အတ္ထာနတ္ထံ ဓမ္မာဓမ္မဉ္စ န ဇာနန္တိ။ တသ္မာ အန္ဓာ အစက္ခုကာ ဇစ္စန္ဓပဋိဘာဂါတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တိတ္ထိယာနံ ဓမ္မသဘာဝံ ယထာဘူတံ အဇာနန္တာနံ အပဿန္တာနံ ဇစ္စန္ဓာနံ ဝိယ ဟတ္ထိမှိ ယထာဒဿနံ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ၊ တတ္ထ စ ဝိဝါဒါပတ္တိံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဣမေသု ကိရ သဇ္ဇန္တိ၊ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ဣဓေကစ္စေ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနေန သမဏာ၊ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏာ ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တေသု ဣမေသု ဧဝ အသာရေသု ဒိဋ္ဌိဂတေသု ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေန၊ ဣမေသု ဝါ ရူပါဒီသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဧဝံ အနိစ္စေသု ဒုက္ခေသု ဝိပရိဏာမဓမ္မေသု တဏှာဘိနန္ဒနဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာနံ ဝသေန ‘‘ဧတံ မမာ’’တိအာဒိနာ သဇ္ဇန္တိ ကိရ။ အဟော နေသံ သမ္မောဟောတိ ဒဿေတိ။ ကိရသဒ္ဒေါ စေတ္ထ အရုစိသူစနတ္ထော။ တေန တတ္ထ သင်္ဂကာရဏာဘာဝမေဝ ဒီပေတိ။ န ကေဝလံ သဇ္ဇန္တိ ဧဝ၊ အထ ခေါ ဝိဂ္ဂယှ နံ ဝိဝဒန္တိ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ၊ အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမီ’’တိအာဒိနာ ဝိဂ္ဂါဟိကကထာနုယောဂဝသေန ဝိဂ္ဂယှ ဝိဝဒန္တိ ဝိဝါဒံ အာပဇ္ဇန္တိ။ နန္တိ စေတ္ထ နိပါတမတ္တံ။ အထ ဝါ ဝိဂ္ဂယှ နန္တိ နံ ဒိဋ္ဌိနိဿယံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိမေဝ ဝါ ဝိပရီတဒဿနတ္တာ သဿတာဒိဝသေန အညမညံ ဝိရုဒ္ဓံ ဂဟေတွာ ဝိဝဒန္တိ ဝိသေသတော ဝဒန္တိ၊ အတ္တနော ဧဝ ဝါဒံ ဝိသိဋ္ဌံ အဝိပရီတံ ကတွာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ။ ယထာ ကိံ? ဇနာ ဧကင်္ဂဒဿိနော ယထေဝ ဇစ္စန္ဓဇနာ ဟတ္ထိဿ ဧကေကင်္ဂဒဿိနော ‘‘ယံ ယံ အတ္တနာ ဖုသိတွာ ဉာတံ၊ တံ တဒေဝ ဟတ္ထီ’’တိ ဂဟေတွာ အညမညံ ဝိဂ္ဂယှ ဝိဝဒိံသု၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒန္တိ အတ္ထော။ ဣဝသဒ္ဒေါ စေတ္ထ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဒုတိယနာနာတိတ္ထိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၅။ ပဉ္စမေ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိ ရူပါဒီသု အညတရံ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ဂဟေတွာ တံ သဿတံ နိစ္စန္တိ အညေပိ စ တထာ ဂါဟေန္တာ ဝေါဟရန္တိ။ ယထာဟ –

‘‘ရူပံ အတ္တာ စေဝ လောကော စ သဿတော စာတိ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ။ ဝေဒနံ… သညံ… သင်္ခါရေ… ဝိညာဏံ အတ္တာ စ လောကော စ သဿတော စာတိ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တီ’’တိ။

အထ ဝါ အတ္တာတိ အဟင်္ကာရဝတ္ထု၊ လောကောတိ မမင်္ကာရဝတ္ထု၊ ယံ ‘‘အတ္တနိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အတ္တာတိ ဝါ သယံ၊ လောကောတိ ပရော။ အတ္တာတိ ဝါ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဧကော ခန္ဓော၊ ဣတရော လောကော။ အတ္တာတိ ဝါ သဝိညာဏကော ခန္ဓသန္တာနော၊ အဝိညာဏကော လောကော။ ဧဝံ တံ တံ အတ္တာတိ စ လောကောတိ စ ယထာဒဿနံ ဒွိဓာ ဂဟေတွာ တဒုဘယံ ‘‘နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော’’တိ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ။ ဧတေန စတ္တာရော သဿတဝါဒါ ဒဿိတာ။ အသဿတောတိ သတ္တပိ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ ဒဿိတာ။ သဿတော စ အသဿတော စာတိ ဧကစ္စော အတ္တာ စ လောကော စ သဿတော၊ ဧကစ္စော အသဿတောတိ ဧဝံ သဿတော စ အသဿတော စာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သွေဝ အတ္တာ စ လောကော စ အတ္တဂတိဒိဋ္ဌိကာနံ ဝိယ သဿတော စ အသဿတော စ၊ သိယာ သဿတောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗထာပိ ဣမိနာ ဧကစ္စသဿတဝါဒေါ ဒဿိတော။ နေဝ သဿတော နာသဿတောတိ ဣမိနာ အမရာဝိက္ခေပဝါဒေါ ဒဿိတော။ တေ ဟိ သဿတဝါဒေ အသဿတဝါဒေ စ ဒေါသံ ဒိသွာ ‘‘နေဝ သဿတော နာသဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဝိက္ခေပံ ကရောန္တာ ဝိဝဒန္တိ။

သယံကတောတိ အတ္တနာ ကတော။ ယထာ ဟိ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ စ အတ္တနော ဓမ္မာနုဓမ္မံ ကတွာ သုခဒုက္ခာနိ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ ဧဝံ အတ္တာဝ အတ္တာနံ တဿ စ ဥပဘောဂဘူတံ ကိဉ္စနံ ပလိဗောဓသင်္ခါတံ လောကဉ္စ ကရောတိ၊ အဘိနိမ္မိနာတီတိ အတ္တလဒ္ဓိ ဝိယ အယမ္ပိ တေသံ လဒ္ဓိ။ ပရံကတောတိ ပရေန ကတော၊ အတ္တတော ပရေန ဣဿရေန ဝါ ပုရိသေန ဝါ ပဇာပတိနာ ဝါ ကာလေန ဝါ ပကတိယာ ဝါ အတ္တာ စ လောကော စ ကတော ၊ နိမ္မိတောတိ အတ္ထော။ သယံကတော စ ပရံကတော စာတိ ယသ္မာ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ နိမ္မိနန္တာ ဣဿရာဒယော န ကေဝလံ သယမေဝ နိမ္မိနန္တိ၊ အထ ခေါ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ဓမ္မာဓမ္မာနံ သဟကာရီကာရဏံ လဘိတွာဝ၊ တသ္မာ သယံကတော စ ပရံကတော စ အတ္တာ စ လောကော စာတိ ဧကစ္စာနံ လဒ္ဓိ။ အသယံကာရော အပရံကာရောတိ နတ္ထိ ဧတဿ သယံကာရောတိ အသယံကာရော၊ နတ္ထိ ဧတဿ ပရကာရောတိ အပရကာရော။ အနုနာသိကာဂမံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အပရံကာရော’’တိ။ အယံ ဥဘယတ္ထ ဒေါသံ ဒိသွာ ဥဘယံ ပဋိက္ခိပတိ။ အထ ကထံ ဥပ္ပန္နောတိ အာဟ – အဓိစ္စသမုပ္ပန္နောတိ ယဒိစ္ဆာယ သမုပ္ပန္နော ကေနစိ ကာရဏေန ဝိနာ ဥပ္ပန္နောတိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဝါဒေါ ဒဿိတော။ တေန စ အဟေတုကဝါဒေါပိ သင်္ဂဟိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ အတ္တာနံ ဝိယ သုခဒုက္ခမ္ပိ တဿ ဂုဏဘူတံ ကိဉ္စနဘူတံ ဝါ သဿတာဒိဝသေန အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ၊ တေသံ တံ ဝါဒံ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တေကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတ္ထ ပန ဣဓ ဇစ္စန္ဓူပမာယ အနာဂတတ္တာ တံ ဟိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော၊ တထာ ဂါထာယ။

တတ္ထ အန္တရာဝ ဝိသီဒန္တိ၊ အပတွာဝ တမောဂဓန္တိ အယံ ဝိသေသော။ တဿတ္ထော – ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတေသု ဒိဋ္ဌိနိဿယေသု အာသဇ္ဇမာနာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ကာမောဃာဒီနံ စတုန္နံ ဩဃာနံ၊ သံသာရမဟောဃဿေဝ ဝါ အန္တရာဝ ဝေမဇ္ဈေ ဧဝ ယံ တေသံ ပါရဘာဝေန ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ဝါ ဩဂဓသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ တဒဓိဂမူပါယော ဝါ အရိယမဂ္ဂေါ တံ အပ္ပတွာဝ အနဓိဂန္တွာဝ ဝိသီဒန္တိ သံသီဒန္တိ။ ဩဂါဓန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတေန၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ဩဂါဓော၊ အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဩဂါဓမေဝေတ္ထ ရဿတ္တံ ကတွာ ဩဂဓန္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဩဂဓံ တမောဂဓန္တိ ပဒဝိဘာဂေါ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ တတိယနာနာတိတ္ထိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၆။ ဆဋ္ဌေ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ ဧတ္ထ ပန ဒိဋ္ဌိတဏှာမာနေသု ဒေါသံ ဒိသွာ တေ ဒူရတော ဝဇ္ဇေတွာ သင်္ခါရေ ယထာဘူတံ ပဿတော စ တတ္ထ အနာဒီနဝဒဿိတာယ မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌဿ ယထာဘူတံ အပဿတော စ ယထာက္ကမံ သံသာရတော အတိဝတ္တနာနတိဝတ္တနဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီတိ အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။

တတ္ထ အဟင်္ကာရပသုတာယံ ပဇာတိ ‘‘သယံကတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တသယံကာရသင်္ခါတံ အဟင်္ကာရံ တထာပဝတ္တံ ဒိဋ္ဌိံ ပသုတာ အနုယုတ္တာ အယံ ပဇာ မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌော သတ္တကာယော။ ပရံကာရူပသံဟိတာတိ ပရော အညော ဣဿရာဒိကော သဗ္ဗံ ကရောတီတိ ဧဝံ ပဝတ္တပရံကာရဒိဋ္ဌိသန္နိဿိတာ တာယ ဥပသံဟိတာတိ ပရံကာရူပသံဟိတာ။ ဧတဒေကေ နာဗ္ဘညံသူတိ ဧတံ ဒိဋ္ဌိဒွယံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ တတ္ထ ဒေါသဒဿိနော ဟုတွာ နာနုဇာနိံသု။ ကထံ? သတိ ဟိ သယံကာရေ ကာမကာရတော သတ္တာနံ ဣဋ္ဌေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န အနိဋ္ဌေန။ န ဟိ ကောစိ အတ္တနော ဒုက္ခံ ဣစ္ဆတိ၊ ဘဝတိ စ အနိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ န သယံကာရော။ ပရံကာရောပိ ယဒိ ဣဿရဟေတုကော၊ သွာယံ ဣဿရော အတ္တတ္ထံ ဝါ ကရေယျ ပရတ္ထံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒိ အတ္တတ္ထံ၊ အတ္တနာ အကတကိစ္စော သိယာ အသိဒ္ဓဿ သာဓနတော။ အထ ဝါ ပရတ္ထံ သဗ္ဗေသံ ဟိတသုခမေဝ နိပ္ဖဇ္ဇေယျ၊ န အဟိတံ ဒုက္ခံ နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဿရဝသေန န ပရံကာရော သိဇ္ဈတိ။ ယဒိ စ ဣဿရသင်္ခါတံ အညနိရပေက္ခံ နိစ္စမေကကာရဏံ ပဝတ္တိယာ သိယာ၊ ကမ္မေန ဥပ္ပတ္တိ န သိယာ၊ သဗ္ဗေဟေဝ ဧကဇ္ဈံ ဥပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ကာရဏဿ သန္နိဟိတတ္တာ။ အထဿ အညမ္ပိ သဟကာရီကာရဏံ ဣစ္ဆိတံ၊ တညေဝ ဟေတု၊ ကိံ ဣဿရေန အပရိနိဋ္ဌိတသာမတ္ထိယေန ပရိကပ္ပိတေန။ ယထာ စ ဣဿရဟေတုကော ပရံကာရော န သိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ ပဇာပတိပုရိသပကတိဗြဟ္မကာလာဒိဟေတုတောပိ န သိဇ္ဈတေဝ တေသမ္ပိ အသိဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တဒေါသာနတိဝတ္တနတော စ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧတဒေကေ နာဗ္ဘညံသူ’’တိ။ ယေ ပန ယထာဝုတ္တေ သယံကာရပရံကာရေ နာနုဇာနန္တာပိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နံ အတ္တာနဉ္စ လောကဉ္စ ပညပေန္တိ၊ တေပိ န နံ သလ္လန္တိ အဒ္ဒသုံ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိဝါဒိနောပိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ အနတိက္ကမနတော ယထာဘူတံ အဇာနန္တာနံ ဒိဋ္ဌိဂတံ တတ္ထ တတ္ထ ဒုက္ခုပ္ပာဒနတော ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ‘‘သလ္လ’’န္တိ န ပဿိံသု။

ဧတဉ္စ သလ္လံ ပဋိကစ္စ ပဿတောတိ ယော ပန အာရဒ္ဓဝိပဿကော ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ၊ သော ဧတဉ္စ တိဝိဓံ ဝိပရီတဒဿနံ အညဉ္စ သကလံ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ တေသဉ္စ နိဿယဘူတေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေပိ တုဇ္ဇနတော ဒုရုဒ္ဓါရတော စ ‘‘သလ္လ’’န္တိ ပဋိကစ္စ ပုဗ္ဗေယေဝ ဝိပဿနာပညာယ ပဿတိ။ ဧဝံ ပဿတော အရိယမဂ္ဂက္ခဏေ ဧကန္တေနေဝ အဟံ ကရောမီတိ န တဿ ဟောတိ။ ယထာ စ အတ္တနော ကာရကဘာဝေါ တဿ န ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ ပရော ကရောတီတိ န တဿ ဟောတိ၊ ကေဝလံ ပန အနိစ္စသင်္ခါတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နဓမ္မမတ္တမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ သမ္မာပဋိပန္နဿ သဗ္ဗထာပိ ဒိဋ္ဌိမာနာဘာဝေါဝ ဒဿိတော။ တေန စ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ သံသာရသမတိက္ကမော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ယော ဒိဋ္ဌိဂတေ အလ္လီနော၊ န သော သံသာရတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘မာနုပေတာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ မာနုပေတာ အယံ ပဇာတိ အယံ သဗ္ဗာပိ ဒိဋ္ဌိဂတိကသင်္ခါတာ ပဇာ သတ္တကာယော ‘‘မယှံ ဒိဋ္ဌိ သုန္ဒရာ၊ မယှံ အာဒါနော သုန္ဒရော’’တိ အတ္တနော ဂါဟဿ သံပဂ္ဂဟလက္ခဏေန မာနေန ဥပေတာ သမန္နာဂတာ။ မာနဂန္ထာ မာနဝိနိဗဒ္ဓါတိ တတော ဧဝ တေန အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ယထာ တံ ဒိဋ္ဌိံ န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ အတ္တနော သန္တာနဿ ဂန္ထိတတ္တာ ဝိနိဗဒ္ဓတ္တာ စ မာနဂန္ထာ မာနဝိနိဗဒ္ဓါ။ ဒိဋ္ဌီသု သာရမ္ဘကထာ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီတိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနဝသေန အတ္တနော ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန ပရေသံ ဒိဋ္ဌီသု သာရမ္ဘကထာ ဝိရောဓကထာ သံသာရနာယိကာနံ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အပ္ပဟာနတော သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ၊ န အတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သုဘူတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၇။ သတ္တမေ သုဘူတီတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ သော ဟိ အာယသ္မာ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရော ကပ္ပသတသဟဿံ ဥပစိတပုညသမ္ဘာရော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဥဠာရဝိဘဝေ ဂဟပတိကုလေ ဥပ္ပန္နော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သံဝေဂဇာတော ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ ကတာဓိကာရတ္တာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော န စိရဿေဝ ဆဠဘိညော ဇာတော၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာယ ပန ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တိယာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ အရဏဝိဟာရီနံ ယဒိဒံ သုဘူတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၁) အရဏဝိဟာရေ ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ သော ဧကဒိဝသံ သာယနှသမယံ ဒိဝါဋ္ဌာနတော ဝိဟာရင်္ဂဏံ ဩတိဏ္ဏော စတုပရိသမဇ္ဈေ ဘဂဝန္တံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သုဘူတိ…ပေ… သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုတိယဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ ရူပါဝစရသမာဓိ သဗ္ဗောပိ အရူပါဝစရသမာဓိ အဝိတက္ကသမာဓိ ဧဝ။ ဣဓ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ‘‘အဝိတက္ကသမာဓီ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီဟိ ပဟီနာ မိစ္ဆာဝိတက္ကာ န တာဝ သုပ္ပဟီနာ အစ္စန္တပဟာနာဘာဝတော၊ အရိယမဂ္ဂေန ပန ပဟီနာ ဧဝ ပုန ပဟာနကိစ္စာဘာဝတော။ တသ္မာ အဂ္ဂမဂ္ဂပရိယောသာနဘူတော အရဟတ္တဖလသမာဓိ သဗ္ဗေသံ မိစ္ဆာဝိတက္ကာနံ ပဟာနန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ ဝိသေသတော ‘‘အဝိတက္ကသမာဓီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ပဂေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဓ ပန စတုတ္ထဇ္ဈာနပါဒကော အရဟတ္တဖလသမာဓိ ‘အဝိတက္ကသမာဓီ’တိ အဓိပ္ပေတော’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော သုဘူတိဿ သဗ္ဗမိစ္ဆာဝိတက္ကသဗ္ဗသံကိလေသပဟာနသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတွာ တဒတ္ထဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ ဝိတက္ကာ ဝိဓူပိတာတိ ယေန အရိယပုဂ္ဂလေန၊ ယဿ ဝါ အရိယပုဂ္ဂလဿ ကာမဝိတက္ကာဒယော သဗ္ဗေပိ မိစ္ဆာဝိတက္ကာ ဝိဓူပိတာ အရိယမဂ္ဂဉာဏေန သန္တာပိတာ သမုစ္ဆိန္နာ။ အဇ္ဈတ္တံ သုဝိကပ္ပိတာ အသေသာတိ နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာ သုဝိကပ္ပိတာ သုဋ္ဌု ဝိကပ္ပိတာ အသေသတော၊ ကိဉ္စိပိ အသေသေတွာ သုသမုစ္ဆိန္နာတိ အတ္ထော။ တံ သင်္ဂမတိစ္စ အရူပသညီတိ ဧတ္ထ န္တိ နိပါတမတ္တံ။ အထ ဝါ ဟေတုအတ္ထော တံသဒ္ဒေါ။ ယသ္မာ အနဝသေသေန မိစ္ဆာဝိတက္ကာ သမုစ္ဆိန္နာ၊ တသ္မာ ရာဂသင်္ဂါဒိကံ ပဉ္စဝိဓံ သင်္ဂံ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ကိလေသသင်္ဂံ အတိစ္စ အတိက္ကမိတွာ အတိက္ကမနဟေတု ရူပသဘာဝါဘာဝတော ရုပ္ပနသင်္ခါတဿ စ ဝိကာရဿ တတ္ထ အဘာဝတော နိဗ္ဗိကာရဟေတုဘာဝတော ဝါ ‘‘အရူပ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တာဟိ မဂ္ဂဖလသညာဟိ အရူပသညီ။ စတုယောဂါတိဂတောတိ ကာမယောဂေါ ဘဝယောဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂေါ အဝိဇ္ဇာယောဂေါတိ စတ္တာရော ယောဂေ ယထာရဟံ စတူဟိပိ မဂ္ဂေဟိ အတိက္ကမိတွာ ဂတော။ န ဇာတု မေတီတိ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဇာတု ဧကံသေနေဝ ပုနဗ္ဘဝါယ န ဧတိ၊ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ တဿ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဇာတိ မေတီ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ သော ဧဝတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သုဘူတိဿ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိဝိဟာရံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဉ္စ အာရဗ္ဘ ပီတိဝေဂဝိဿဋ္ဌံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဂဏိကာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၈။ အဋ္ဌမေ ဒွေ ပူဂါတိ ဒွေ ဂဏာ။ အညတရိဿာ ဂဏိကာယာတိ အညတရာယ နဂရသောဘိနိယာ။ သာရတ္တာတိ သုဋ္ဌု ရတ္တာ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာတိ ကိလေသဝသေန ဗဒ္ဓစိတ္တာ။ ရာဇဂဟေ ကိရ ဧကသ္မိံ ဆဏဒိဝသေ ဗဟူ ဓုတ္တပုရိသာ ဂဏဗန္ဓနေန ဝိစရန္တာ ဧကမေကဿ ဧကမေကံ ဝေသိံ အာနေတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ ဆဏကီဠံ ကီဠိံသု။ တတော ပရမ္ပိ ဒွေ တယော ဆဏဒိဝသေ တံ တံယေဝ ဝေသိံ အာနေတွာ ဆဏကီဠံ ကီဠိံသု။ အထာပရသ္မိံ ဆဏဒိဝသေ အညေပိ ဓုတ္တာ တထေဝ ဆဏကီဠံ ကီဠိတုကာမာ ဝေသိယော အာနေန္တာ ပုရိမဓုတ္တေဟိ ပုဗ္ဗေ အာနီတံ ဧကံ ဝေသိံ အာနေန္တိ။ ဣတရေ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ပရိဂ္ဂဟော’’တိ အာဟံသု။ တေပိ တထေဝ အာဟံသု။ ‘‘ဧဝံ အမှာကံ ပရိဂ္ဂဟော၊ အမှာကံ ပရိဂ္ဂဟော’’တိ ကလဟံ ဝဍ္ဎေတွာ ပါဏိပ္ပဟာရာဒီနိ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟေ ဒွေ ပူဂါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဥပက္ကမန္တီတိ ပဟရန္တိ။ မရဏမ္ပိ နိဂစ္ဆန္တီတိ ဗလဝူပက္ကမေဟိ မရဏံ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ ဣတရေပိ မရဏမတ္တံ မရဏပ္ပမာဏဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ ကာမေသု ဂေဓံ ဝိဝါဒမူလံ သဗ္ဗာနတ္ထမူလန္တိ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ။ ဣမံ ဥဒါနန္တိ အန္တဒွယေ စ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ အာဒီနဝါနိသံသဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဉ္စ ပတ္တန္တိ ယံ ရူပါဒိပဉ္စကာမဂုဏဇာတံ ပတ္တံ ‘‘နတ္ထိ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ ဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခတွာ ဝါ အပုရက္ခတွာ ဝါ ဧတရဟိ လဒ္ဓံ အနုဘုယျမာနံ။ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယဉ္စ ကာမဂုဏဇာတမေဝ ‘‘ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ အာသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ပဋိသေဝိတဗ္ဗာ ကာမာ၊ ယော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ သော လောကံ ဝဍ္ဎေတိ၊ ယော လောကံ ဝဍ္ဎေတိ၊ သော ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတီ’’တိ ဒိဋ္ဌိံ ဥပနိဿာယ တံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ကတေန ကမ္မုနာ အနာဂတေ ပတ္တဗ္ဗံ အနုဘဝိတဗ္ဗဉ္စ။ ဥဘယမေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏန္တိ ဧတံ ဥဘယံ ပတ္တံ ပတ္တဗ္ဗဉ္စ ရာဂရဇာဒီဟိ အနုကိဏ္ဏံ။ သမ္ပတ္တေ ဟိ ဝတ္ထုကာမေ အနုဘဝန္တော ရာဂရဇေန ဝေါကိဏ္ဏော ဟောတိ၊ တတ္ထ ပန သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ဖလေ အာယတိံ အာပန္နေ ဒေါမနဿုပ္ပတ္တိယာ ဒေါသရဇေန ဝေါကိဏ္ဏော ဟောတိ၊ ဥဘယတ္ထာပိ မောဟရဇေန ဝေါကိဏ္ဏော ဟောတိ။ ကဿ ပနေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏန္တိ အာဟ – ‘‘အာတုရဿာနုသိက္ခတော’’တိ ကာမပတ္ထနာဝသေန ကိလေသာတုရဿ၊ တဿ စ ဖလေန ဒုက္ခာတုရဿ စ ဥဘယတ္ထာပိ ပဋိကာရာဘိလာသာယ ကိလေသဖလေ အနုသိက္ခတော။

တထာ ယဉ္စ ပတ္တန္တိ ယံ အစေလကဝတာဒိဝသေန ပတ္တံ အတ္တပရိတာပနံ ။ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနဟေတု အပါယေသု ပတ္တဗ္ဗံ ဖလံ။ ဥဘယမေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏန္တိ တဒုဘယံ ဒုက္ခရဇာနုကိဏ္ဏံ။ အာတုရဿာတိ ကာယကိလမထေန ဒုက္ခာတုရဿ။ အနုသိက္ခတောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ၊ တဿာ သမာဒါယကေ ပုဂ္ဂလေ စ အနုသိက္ခတော။

ယေ စ သိက္ခာသာရာတိ ယေဟိ ယထာသမာဒိန္နံ သီလဗ္ဗတာဒိသင်္ခါတံ သိက္ခံ သာရတော ဂဟေတွာ ‘‘ဣမိနာ သံသာရသုဒ္ဓီ’’တိ ကထိတာ။ တေနာဟ – သီလဗ္ဗတံ ဇီဝိတံ ဗြဟ္မစရိယံ ဥပဋ္ဌာနသာရာတိ။ တတ္ထ ယံ ‘‘န ကရောမီ’’တိ ဩရမတိ၊ တံ သီလံ၊ ဝိသဘောဇနကိစ္ဆာစရဏာဒိကံ ဝတံ၊ သာကဘက္ခတာဒိဇီဝိကာ ဇီဝိတံ၊ မေထုနဝိရတိ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ဧတေသံ အနုတိဋ္ဌနံ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဘူတပိဏ္ဍကပရိဘဏ္ဍာဒိဝသေန ခန္ဓဒေဝသိဝါဒိပရိစရဏံ ဝါ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဧဝမေတေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ သီလာဒီဟိ သံသာရသုဒ္ဓိ ဟောတီတိ တာနိ သာရတော ဂဟေတွာ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သိက္ခာသာရာ သီလဗ္ဗတံ ဇီဝိတံ ဗြဟ္မစရိယံ ‘‘ဥပဋ္ဌာနသာရာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေကော အန္တောတိ အယံ သီလဗ္ဗတပရာမာသဝသေန အတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတော မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ဥပ္ပထဘူတော လာမကဋ္ဌေန စ ဧကော အန္တော။ အယံ ဒုတိယော အန္တောတိ အယံ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ကာမေသု ပါတဗျတာပတ္တိသင်္ခါတော ဒုတိယော ဝုတ္တနယေန အန္တော။

ဣစ္စေတေ ဥဘော အန္တာတိ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ စ ဣတိ ဧတေ ဥဘော အန္တာ။ တေ စ ခေါ ဧတရဟိ ပတ္တေ၊ အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗေ စ ကိလေသဒုက္ခရဇာနုကိဏ္ဏေ ကာမဂုဏေ အတ္တပရိတာပနေ စ အလ္လီနေဟိ ကိလေသဒုက္ခာတုရာနံ အနုသိက္ခန္တေဟိ၊ သယဉ္စ ကိလေသဒုက္ခာတုရေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ လာမကာ ဥပ္ပထဘူတာ စာတိ အန္တာ။ ကဋသိဝဍ္ဎနာတိ အန္ဓပုထုဇ္ဇနေဟိ အဘိကင်္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကဋသိသင်္ခါတာနံ တဏှာအဝိဇ္ဇာနံ အဘိဝဍ္ဎနာ။ ကဋသိယော ဒိဋ္ဌိံ ဝဍ္ဎေန္တီတိ တာ ပန ကဋသိယော နာနပ္ပကာရဒိဋ္ဌိံ ဝဍ္ဎေန္တိ။ ဝတ္ထုကာမေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဟိ တေ ပဇဟိတုံ အသက္ကောန္တဿ တဏှာအဝိဇ္ဇာသဟကာရီကာရဏံ လဘိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၂၁၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) နတ္ထိကဒိဋ္ဌိံ အကိရိယဒိဋ္ဌိံ အဟေတုကဒိဋ္ဌိဉ္စ ဂဏှာပေန္တိ၊ အတ္တပရိတာပနံ အနုယုတ္တဿ ပန အဝိဇ္ဇာတဏှာသဟကာရီကာရဏံ လဘိတွာ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိနာ အတ္တသုဒ္ဓိအဘိလာသေန သီလဗ္ဗတပရာမာသဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာပေန္တိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ပန တေသံ ပစ္စယဘာဝေါ ပါကဋောယေဝ။ ဧဝံ အန္တဒွယူပနိဿယေန တဏှာအဝိဇ္ဇာနံ ဒိဋ္ဌိဝဍ္ဎကတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေစိ ပန ‘‘ကဋသီတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တေသံ ယဒဂ္ဂေန တတော အန္တဒွယတော သံသာရသုဒ္ဓိ န ဟောတိ၊ တဒဂ္ဂေန တေ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေ အဘိဝဍ္ဎေတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အပရေ ပန ‘‘ကဋသိဝဍ္ဎနာ’’တိ ပဒဿ ‘‘အပရာပရံ ဇရာမရဏေဟိ သိဝထိကဝဍ္ဎနာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တေဟိပိ အန္တဒွယဿ သံသာရသုဒ္ဓိဟေတုဘာဝါဘာဝေါယေဝ ဝုတ္တော၊ ကဋသိယာ ပန ဒိဋ္ဌိဝဍ္ဎနကာရဏဘာဝေါ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဧတေ တေ ဥဘော အန္တေ အနဘိညာယာတိ တေ ဧတေ ယထာဝုတ္တေ ဥဘောပိ အန္တေ အဇာနိတွာ ‘‘ဣမေ အန္တာ တေ စ ဧဝံဂဟိတာ ဧဝံအနုဋ္ဌိတာ ဧဝံဂတိကာ ဧဝံအဘိသမ္ပရာယာ’’တိ ဧဝံ အဇာနနဟေတု အဇာနနကာရဏာ။ ‘‘ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ’’တိအာဒီသု (ပု။ ပ။ ၂၀၈၊ အ။ နိ။ ၉။၄၃) ဝိယဿ ဟေတုအတ္ထတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဩလီယန္တိ ဧကေတိ ဧကေ ကာမသုခါနုယောဂဝသေန သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အတိဓာဝန္တိ ဧကေတိ ဧကေ အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန အတိက္ကမန္တိ။ ကာမသုခမနုယုတ္တာ ဟိ ဝီရိယဿ အကရဏတော ကောသဇ္ဇဝသေန သမ္မာပဋိပတ္တိတော သင်္ကောစမာပန္နတာ ဩလီယန္တိ နာမ၊ အတ္တပရိတာပနမနုယုတ္တာ ပန ကောသဇ္ဇံ ပဟာယ အနုပါယေန ဝီရိယာရမ္ဘံ ကရောန္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အတိက္ကမနတော အတိဓာဝန္တိ နာမ၊ တဒုဘယံ ပန တတ္ထ အာဒီနဝါဒဿနတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘော အန္တေ အနဘိညာယ ဩလီယန္တိ ဧကေ အတိဓာဝန္တိ ဧကေ’’တိ။ တတ္ထ တဏှာဘိနန္ဒနဝသေန ဩလီယန္တိ၊ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေန အတိဓာဝန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ သဿတာဘိနိဝေသဝသေန ဩလီယန္တိ ဧကေ၊ ဥစ္ဆေဒါဘိနိဝေသဝသေန အတိဓာဝန္တိ ဧကေ။ ဂေါသီလာဒိဝသေန ဟိ အတ္တပရိတာပနမနုယုတ္တာ ဧကစ္စေ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ၊ တတ္ထ နိစ္စော ဓုဝေါ သဿတော အဝိပရိဏာမဓမ္မော သဿတိသမံ တထေဝ ဌဿာမီ’’တိ သဿတဒဿနံ အဘိနိဝိသန္တာ သံသာရေ ဩလီယန္တိ နာမ၊ ကာမသုခမနုယုတ္တာ ပန ဧကစ္စေ ယံကိဉ္စိ ကတွာ ဣန္ဒြိယာနိ သန္တပ္ပေတုကာမာ လောကာယတိကာ ဝိယ တဒနုဂုဏံ ဥစ္ဆေဒဒဿနံ အဘိနိဝိသန္တာ အနုပါယေန ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒဿ ပရိယေသနတော အတိဓာဝန္တိ နာမ။ ဧဝံ သဿတုစ္ဆေဒဝသေနပိ ဩလီယနာတိဓာဝနာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ယေ စ ခေါ တေ အဘိညာယာတိ ယေ စ ခေါ ပန အရိယပုဂ္ဂလာ တေ ယထာဝုတ္တေ ဥဘော အန္တေ ‘‘ဣမေ အန္တာ ဧဝံဂဟိတာ ဧဝံအနုဋ္ဌိတာ ဧဝံဂတိကာ ဧဝံအဘိသမ္ပရာယာ’’တိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဝိပဿနာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ဇာနိတွာ မဇ္ဈိမပဋိပဒံ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ။ တတြ စ နာဟေသုန္တိ တတြ တသ္မိံ အန္တဒွယေ ပတိတာ န အဟေသုံ၊ တံ အန္တဒွယံ ပဇဟိံသူတိ အတ္ထော။ တေန စ နာမညိံသူတိ တေန အန္တဒွယပဟာနေန ‘‘မမ ဣဒံ အန္တဒွယပဟာနံ၊ အဟံ အန္တဒွယံ ပဟာသိံ၊ ဣမိနာ အန္တဒွယပဟာနေန သေယျော’’တိအာဒိနာ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနမညနာဝသေန န အမညိံသု သဗ္ဗမညနာနံ သမ္မဒေဝ ပဟီနတ္တာ။ ဧတ္ထ စ အဂ္ဂဖလေ ဌိတေ အရိယပုဂ္ဂလေ သန္ဓာယ ‘‘တတြ စ နာဟေသုံ၊ တေန စ နာမညိံသူ’’တိ အတီတကာလဝသေန အယံ ဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ပန အဓိပ္ပေတေ ဝတ္တမာနကာလဝသေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ။ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယာတိ ယေ ဧဝံ ပဟီနသဗ္ဗမညနာ ဥတ္တမပုရိသာ၊ တေသံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗုတာနံ ကမ္မဝိပါကကိလေသဝသေန တိဝိဓမ္ပိ ဝဋ္ဋံ နတ္ထိ ပညာပနာယ၊ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓဘေဒတော ဥဒ္ဓံ အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ အပညတ္တိကဘာဝမေဝ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥပါတိဓာဝန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅၉။ နဝမေ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ရတ္တိယံ အန္ဓကာရေ မဟာတိမိသာယံ။ ရတ္တီပိ ဟိ အန္ဓကာရဝိရဟိတာ ဟောတိ၊ ယာ ပုဏ္ဏမာယ ရတ္တိ ဇုဏှောဘာသိတာ။ အန္ဓကာရောပိ ‘‘တိမိသာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ အဗ္ဘမဟိကာဒိဥပက္ကိလေသဝိရဟိတေ ဒေဝေ။ မဟန္ဓကာရော ဟိ ‘‘တိမိသာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပန အမာဝသီ ရတ္တိ ဒေဝေါ စ မေဃပဋလသဉ္ဆန္နော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ရတ္တိယာ အန္ဓကာရေ မဟာတိမိသာယ’’န္တိ။ အဗ္ဘောကာသေတိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေ ဩကာသေ ဝိဟာရင်္ဂဏေ။ တေလပ္ပဒီပေသု ဈာယမာနေသူတိ တေလပဇ္ဇောတေသု ဇလမာနေသု။

နနု စ ဘဂဝတော ဗျာမပ္ပဘာ ပကတိယာ ဗျာမမတ္တပ္ပဒေသံ အဘိဗျာပေတွာ စန္ဒိမသူရိယာလောကံ အဘိဘဝိတွာ ဃနဗဟလံ ဗုဒ္ဓါလောကံ ဝိဿဇ္ဇေန္တီ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ကာယပ္ပဘာပိ နီလပီတာဒိဝသေန ဆဗ္ဗဏ္ဏဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပကတိယာဝ သမန္တတော အသီတိဟတ္ထပ္ပဒေသံ ဩဘာသေန္တီ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ ဧကောဘာသဘူတေ ဘဂဝတော နိသိန္နောကာသေ ပဒီပကရဏေ ကိစ္စံ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ တထာပိ ပုညတ္ထိကာ ဥပါသကာ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ပူဇာကရဏတ္ထံ ဒေဝသိကံ တေလပ္ပဒီပံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – သာမညဖလေပိ ‘‘ဧတေ မဏ္ဍလမာလေ ဒီပါ ဈာယန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၉)။ ‘‘ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ တဿာ ရတ္တိယာ သဘာဝကိတ္တနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဘဂဝတော နိသိန္နောကာသဿ အန္ဓကာရဘာဝတော။ ပူဇာကရဏတ္ထမေဝ ဟိ တဒါပိ ဥပါသကေဟိ ပဒီပါ ကာရိတာ။

တသ္မိဉှိ ဒိဝသေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဗဟူ ဥပါသကာ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေတွာ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟာနိ ဂန္တွာ သယမ္ပိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂါ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ပူဇေတွာ ကေစိ မနောဘာဝနီယေ ဘိက္ခူ ပယိရုပါသန္တာ ကေစိ ယောနိသောမနသိကရောန္တာ ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေသုံ။ တေ သာယနှသမယေ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္ထရိ ဓမ္မသဘာမဏ္ဍပတော ပဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိသမီပေ အဇ္ဈောကာသေ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသန္တေ ဥပေါသထဝိသောဓနတ္ထဉ္စေဝ ယောနိသောမနသိကာရပရိဗြူဟနတ္ထဉ္စ နဂရံ အဂန္တွာ ဝိဟာရေယေဝ ဝသိတုကာမာ ဩဟီယိံသု။ အထ တေ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ပူဇာကရဏတ္ထံ ဗဟူ တေလပ္ပဒီပေ အာရောပေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဘိက္ခူနံ ပရိယန္တေ နိသိန္နာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ တိတ္ထိယာ နာနာဝိဓာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ၊ တထာ ဝေါဟရန္တာ စ ကဒါစိ သဿတံ၊ ကဒါစိ အသဿတံ၊ ဥစ္ဆေဒါဒီသု အညတရန္တိ ဧကသ္မိံယေဝ အဋ္ဌတွာ နဝနဝါနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ပဂ္ဂယှ တိဋ္ဌန္တိ ဥမ္မတ္တကသဒိသာ၊ တေသံ တထာ အဘိနိဝိဋ္ဌာနံ ကာ ဂတိ၊ ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ။ တေန စ သမယေန ဗဟူ ပဋင်္ဂပါဏကာ ပတန္တာ ပတန္တာ တေသု တေလပ္ပဒီပေသု နိပတန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဓိပါတကာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ အဓိပါတကာတိ ပဋင်္ဂပါဏကာ၊ ယေ ‘‘သလဘာ’’တိပိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ဒီပသိခံ အဓိပတနတော ‘‘အဓိပါတကာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ အာပါတပရိပါတန္တိ အာပါတံ ပရိပါတံ၊ အာပတိတွာ အာပတိတွာ ပရိပတိတွာ ပရိပတိတွာ၊ အဘိမုခပါတဉ္စေဝ ပရိဗ္ဘမိတွာ ပါတဉ္စ ကတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘အာပါထေ ပရိပါတ’’န္တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ အာပါထေ ပဒီပဿ အတ္တနော အာပါထဂမနေ သတိ ပရိပတိတွာ ပရိပတိတွာတိ အတ္ထော။ အနယန္တိ အဝဍ္ဎိံ ဒုက္ခံ။ ဗျသနန္တိ ဝိနာသံ။ ပုရိမပဒေန ဟိ မရဏမတ္တံ ဒုက္ခံ၊ ပစ္ဆိမပဒေန မရဏံ တေသံ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ကေစိ ပါဏကာ သဟ ပတနေန မရိံသု၊ ကေစိ မရဏမတ္တံ ဒုက္ခံ အာပဇ္ဇိံသု။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အဓိပါတကပါဏကာနံ အတ္တဟိတံ အဇာနန္တာနံ အတ္တုပက္ကမဝသေန နိရတ္ထကဗျသနာပတ္တိံ ဝိဒိတွာ တေသံ ဝိယ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန အနယဗျသနာပတ္တိဒီပကံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဥပါတိဓာဝန္တိ န သာရမေန္တီတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိအာဒိဘေဒံ သာရံ န ဧန္တိ၊ စတုသစ္စာဘိသမယဝသေန န အဓိဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ပန သဥပါယေ သာရေ တိဋ္ဌန္တေယေဝ ဝိမုတ္တာဘိလာသာယ တံ ဥပေန္တာ ဝိယ ဟုတွာပိ ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသေန အတိဓာဝန္တိ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ‘‘နိစ္စံ သုဘံ သုခံ အတ္တာ’’တိ အဘိနိဝိသိတွာ ဂဏှန္တာတိ အတ္ထော။ နဝံ နဝံ ဗန္ဓနံ ဗြူဟယန္တီတိ တထာ ဂဏှန္တာ စ တဏှာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ နဝံ နဝံ ဗန္ဓနံ ဗြူဟယန္တိ ဝဍ္ဎယန္တိ။ ပတန္တိ ပဇ္ဇောတမိဝါဓိပါတကာ၊ ဒိဋ္ဌေ သုတေ ဣတိဟေကေ နိဝိဋ္ဌာတိ ဧဝံ တဏှာဒိဋ္ဌိဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓတ္တာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒိဋ္ဌေ အတ္တနာ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌိဒဿနေနေဝ ဝါ ဒိဋ္ဌေ အနုဿဝူပလဗ္ဘမတ္တေနေဝ စ သုတေ ‘‘ဣတိဟ ဧကန္တတော ဧဝမေတ’’န္တိ နိဝိဋ္ဌာ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသေန ‘‘သဿတ’’န္တိအာဒိနာ အဘိနိဝိဋ္ဌာ၊ ဧကန္တဟိတံ ဝါ နိဿရဏံ အဇာနန္တာ ရာဂါဒီဟိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တံ ဘဝတ္တယသင်္ခါတံ အင်္ဂါရကာသုံယေဝ ဣမေ ဝိယ အဓိပါတကာ ဣမံ ပဇ္ဇောတံ ပတန္တိ၊ န တတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ကောန္တီတိ အတ္ထော။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၀။ ဒသမေ ယာဝကီဝန္တိ ယတ္တကံ ကာလံ။ ယတောတိ ယဒါ၊ ယတော ပဋ္ဌာယ၊ ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝါ အတ္ထော။ ဧဝမေတံ၊ အာနန္ဒာတိ၊ အာနန္ဒ၊ တထာဂတေ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတဿ တထာဂတသာဝကာနံယေဝ စ လာဘသက္ကာရော အဘိဝဍ္ဎတိ၊ တိတ္ထိယာ ပန နိတ္တေဇာ ဝိဟတပ္ပဘာ ပဟီနလာဘသက္ကာရာ ဟောန္တီတိ ယံ တယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတံ ဧဝံ၊ န ဧတဿ အညထာဘာဝေါ။ စက္ကဝတ္တိနော ဟိ စက္ကရတနဿ ပါတုဘာဝေန လောကော စက္ကရတနံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ပူဇာသက္ကာရသမ္မာနံ န ပဝတ္တေတိ၊ စက္ကရတနမေဝ ပန သဗ္ဗော လောကော သဗ္ဗဘာဝေဟိ သက္ကရောတိ ဂရုံ ကရောတိ မာနေတိ ပူဇေတိ။ ဣတိ ဝဋ္ဋာနုသာရိပုညမတ္တနိဿန္ဒဿပိ တာဝ မဟန္တော အာနုဘာဝေါ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဝိဝဋ္ဋာနုသာရိပုညဖလူပတ္ထမ္ဘဿ အနန္တာပရိမေယျဂုဏဂဏာဓာရဿ ဗုဒ္ဓရတနဿ ဓမ္မရတနဿ သင်္ဃရတနဿ စာတိ ဒဿေတိ။

ဘဂဝါ ဟိ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော အနုက္ကမေန လောကေ ဧကသဋ္ဌိယာ အရဟန္တေသု ဇာတေသု သဋ္ဌိ အရဟန္တေ ဇနပဒစာရိကာယ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဥရုဝေလံ ပတွာ ဥရုဝေလကဿပပ္ပမုခေ သဟဿဇဋိလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေဟိ ပရိဝုတော လဋ္ဌိဝနုယျာနေ နိသီဒိတွာ ဗိမ္ဗိသာရပ္ပမုခါနံ အင်္ဂမဂဓဝါသီနံ ဒွါဒသ နဟုတာနိ သာသနေ ဩတာရေတွာ ယဒါ ရာဇဂဟေ ဝိဟာသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ယထာ ယထာ ဥပရူပရိ ဥဠာရလာဘသက္ကာရော အဘိဝဍ္ဎတိ၊ တထာ တထာ သဗ္ဗတိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ ဧဝ။

အထေကဒိဝသံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဘဂဝတော စ အရိယသင်္ဃဿ စ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော ‘‘ကထံ နု ခေါ တိတ္ထိယာန’’န္တိ တေသံ ပဋိပတ္တိံ အာဝဇ္ဇေသိ။ အထဿ နေသံ သဗ္ဗထာပိ ဒုပ္ပဋိပတ္တိယေဝ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘ဧဝံမဟာနုဘာဝေ နာမ ပုညူပနိဿယဿ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိယာ စ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ၊ အရိယသင်္ဃေ စ ဓရန္တေ ကထံ ဣမေ အညတိတ္ထိယာ ဧဝံ ဒုပ္ပဋိပန္နာ အကတပုညာ ဝရာကာ လာဘိနော သက္ကတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ တိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရဟာနိံ နိဿာယ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ အထ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကံ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိနာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ စ တံ၊ ‘‘အာနန္ဒ၊ တယာ မိစ္ဆာ ပရိဝိတက္ကိတ’’န္တိ အဝတွာ သုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသံ ဂီဝံ ဥန္နာမေတွာ သုပုပ္ဖိတသတပတ္တသဿိရိကံ မဟာမုခံ အဘိပ္ပသန္နတရံ ကတွာ ‘‘ဧဝမေတံ၊ အာနန္ဒာ’’တိ သမ္ပဟံသိတွာ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စာ’’တိအာဒိနာ တဿ ဝစနံ ပစ္စနုမောဒိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော…ပေ… ဘိက္ခုသင်္ဃော စာ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ တဿံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အတီတေပိ မယိ အနုပ္ပန္နေ ဧကစ္စေ နီစဇနာ သမ္မာနံ လဘိတွာ မမ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ ဟတလာဘသက္ကာရာ အဟေသုန္တိ ဗာဝေရုဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၄။၁၅၃ အာဒယော) ကထေသိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ တာဝ သက္ကာရသမ္မာနော ယာဝ န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ပန ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ တေ ဟတလာဘသက္ကာရာ နိပ္ပဘာ နိတ္တေဇာဝ ဟောန္တိ၊ ဒုပ္ပဋိပတ္တိယာ ဒုက္ခတော စ န မုစ္စန္တီတိ ဧတမတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဩဘာသတိ တာဝ သော ကိမီတိ သော ခဇ္ဇူပနကကိမိ တာဝဒေဝ ဩဘာသတိ ဇောတတိ ဒိဗ္ဗတိ။ ယာဝ န ဥန္နမတေ ပဘင်္ကရောတိ တီသုပိ မဟာဒီပေသု ဧကက္ခဏေ အာလောကကရဏေန ‘‘ပဘင်္ကရော’’တိ လဒ္ဓနာမော သူရိယော ယာဝ န ဥဂ္ဂမတိ န ဥဒေတိ။ အနုဂ္ဂတေ ဟိ သူရိယေ လဒ္ဓါကာသာ ခဇ္ဇူပနကာ ဝိပရိဝတ္တမာနာပိ ကဏ္ဋကဖလသဒိသာ တမသိ ဝိဇ္ဇောတန္တိ။ သ ဝေရောစနမှိ ဥဂ္ဂတေ၊ ဟတပ္ပဘော ဟောတိ န စာပိ ဘာသတီတိ သမန္တတော အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ ကိရဏသဟဿေန ဝိရောစနသဘာဝတာယ ဝေရောစနနာမကေ အာဒိစ္စေ ဥဋ္ဌိတေ သော ခဇ္ဇူပနကော ဟတပ္ပဘော နိတ္တေဇော ကာဠကော ဟောတိ၊ ရတ္တန္ဓကာရေ ဝိယ န ဘာသတိ န ဒိဗ္ဗတိ။

ဧဝံ ဩဘာသိတမေဝ တက္ကိကာနန္တိ ယထာ တေန ခဇ္ဇူပနကေန သူရိယုဂ္ဂမနတော ပုရေယေဝ ဩဘာသိတံ ဟောတိ၊ ဧဝံ တက္ကေတွာ ဝိတက္ကေတွာ ပရိကပ္ပနမတ္တေန ဒိဋ္ဌီနံ ဂဟဏတော ‘‘တက္ကိကာ’’တိ လဒ္ဓနာမေဟိ တိတ္ထိယေဟိ ဩဘာသိတံ အတ္တနော သမယတေဇေန ဒီပေတွာ အဓိဋ္ဌိတံ တာဝ၊ ယာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ န တက္ကိကာ သုဇ္ဈန္တိ န စာပိ သာဝကာတိ ယဒါ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ န သုဇ္ဈန္တိ န သောဘန္တိ၊ န စာပိ တေသံ သာဝကာ သောဘန္တိ၊ အညဒတ္ထု ဝိဟတသောဘာ ရတ္တိခိတ္တာ ဝိယ သရာ န ပညာယန္တေဝ။ အထ ဝါ ယာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝဒေဝ တက္ကိကာနံ ဩဘာသိတံ အတ္တနော သမယေန ဇောတနံ ဗာလလာပနံ၊ န တတော ပရံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ န တက္ကိကာ သုဇ္ဈန္တိ၊ န စာပိ သာဝကာ။ တေ ဟိ ဒုရက္ခာတဓမ္မဝိနယာ သမ္မာပဋိပတ္တိရဟိတာ န သံသာရတော သုဇ္ဈန္တိ အနိယျာနိကသာသနတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဒ္ဒိဋ္ဌီ န ဒုက္ခာ ပမုစ္စရေ’’တိ။ တက္ကိကာ ဟိ အယာထာဝလဒ္ဓိကတာယ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိနော မိစ္ဆာဘိနိဝိဋ္ဌဒိဋ္ဌိကာ ဝိပရီတဒဿနာ တံ ဒိဋ္ဌိံ အနိဿဇ္ဇိတွာ သံသာရဒုက္ခတော န ကဒါစိပိ မုစ္စန္တီတိ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဇစ္စန္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။