📜

၇။ စူဠဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၁။ စူဠဝဂ္ဂဿ ပဌမေ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယန္တိ ဧတ္ထ ဘဒ္ဒိယောတိ တဿ အာယသ္မတော နာမံ၊ ကာယဿ ပန ရဿတ္တာ ‘‘လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော’’တိ နံ သဉ္ဇာနန္တိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ရူပေန အပါသာဒိကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကော။ သော ဧကဒိဝသံ သတ္ထရိ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တေ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သတ္ထု သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ တဒါ သေက္ခာ ဘိက္ခူ ယေဘုယျေန အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစန္တိ၊ ဓမ္မဒေသနံ ယာစန္တိ၊ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ။ သော တေသံ အဓိပ္ပာယံ ပူရေန္တော ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခတိ၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ တေ ဃဋေန္တာ ဝါယမန္တာ အပ္ပေကစ္စေ သကဒါဂါမိဖလံ၊ အပ္ပေကစ္စေ အနာဂါမိဖလံ၊ အပ္ပေကစ္စေ အရဟတ္တံ၊ အပ္ပေကစ္စေ တိဿော ဝိဇ္ဇာ၊ အပ္ပေကစ္စေ ဆဠဘိညာ၊ အပ္ပေကစ္စေ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ အဓိဂစ္ဆန္တိ။ တေ ဒိသွာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယောပိ သေခေါ သမာနော ကာလံ ဉတွာ အတ္တနော စိတ္တကလ္လတဉ္စ သလ္လေခဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော သမ္မောဒမာနော ဓမ္မဒေသနံ ယာစိ။ သောပိဿ အဇ္ဈာသယဿ အနုရူပံ ကထံ ကထေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယံ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ အနေကပရိယာယေနာတိ ‘‘ဣတိပိ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ၊ ဣတိပိ ဒုက္ခာ၊ ဣတိပိ အနတ္တာ’’တိ ဧဝံ အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယာဒိပကာသနိယာ ဓမ္မိယာ ကထာယ။ သန္ဒဿေတီတိ တာနိယေဝ အနိစ္စာဒိလက္ခဏာနိ ဥဒယဗ္ဗယာဒိကေ စ သမ္မာ ဒဿေတိ၊ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿေတိ။ သမာဒပေတီတိ တတ္ထ လက္ခဏာရမ္မဏိကံ ဝိပဿနံ သမ္မာ အာဒပေတိ၊ ယထာ ဝီထိပဋိပန္နာ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဂဏှာပေတိ။ သမုတ္တေဇေတီတိ ဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓါယ သင်္ခါရာနံ ဥဒယဗ္ဗယာဒီသု ဥပဋ္ဌဟန္တေသု ယထာကာလံ ပဂ္ဂဟနိဂ္ဂဟသမုပေက္ခဏေဟိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ အနုပဝတ္တနေန ဘာဝနံ မဇ္ဈိမံ ဝီထိံ ဩတာရေတွာ ယထာ ဝိပဿနာဉာဏံ သူရံ ပသန္နံ ဟုတွာ ဝဟတိ၊ ဧဝံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိသဒဘာဝကရဏေန ဝိပဿနာစိတ္တံ သမ္မာ ဥတ္တေဇေတိ၊ ဝိသဒါပနဝသေန ဝေါဒပေတိ။ သမ္ပဟံသေတီတိ တထာ ပဝတ္တိယမာနာယ ဝိပဿနာယ သမပ္ပဝတ္တဘာဝနာဝသေန စေဝ ဥပရိလဒ္ဓဗ္ဗဘာဝနာဗလေန စ စိတ္တံ သမ္မာ ပဟံသေတိ၊ လဒ္ဓဿာဒဝသေန ဝါ သုဋ္ဌု တောသေတိ။ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စီတိ ယထာ ယထာ ဓမ္မသေနာပတိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တထာ တထာ တထလက္ခဏံ ဝိပဿန္တဿ ထေရဿ စ ဒေသနာနုဘာဝေန၊ အတ္တနော စ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏေ အနုပဝတ္တန္တေ ကာမာသဝါဒီသု ကဉ္စိ အာသဝံ အဂ္ဂဟေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာဝ အနဝသေသတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ၊ အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆာကာသီတိ အတ္ထော။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယဿ အညာရာဓနသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ ရူပဓာတုယာ အရူပဓာတုယာ စ။ အဓောတိ ကာမဓာတုယာ။ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ သင်္ခါရဂတေ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ အပရဘာဂေ သမုစ္ဆေဒပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တီဟိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ဝိမုတ္တော။ ဧတ္ထ စ ဥဒ္ဓံ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧတေန ပဉ္စုဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနပဟာနံ ဒဿေတိ။ အဓော ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧတေန ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနပဟာနံ။ သဗ္ဗဓိဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧတေန အဝသိဋ္ဌသဗ္ဗာကုသလပဟာနံ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတကာလဂ္ဂဟဏံ။ အဓောတိ အတီတကာလဂ္ဂဟဏံ။ ဥဘယဂ္ဂဟဏေနေဝ တဒုဘယပဋိသံယုတ္တတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ ဂဟိတော ဟောတိ၊ တတ္ထ အနာဂတကာလဂ္ဂဟဏေန အနာဂတက္ခန္ဓာယတနဓာတုယော ဂဟိတာ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သဗ္ဗဓီတိ ကာမဘေဒါဒိကေ သဗ္ဗသ္မိံ ဘဝေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အနာဂတော အတီတော ပစ္စုပ္ပန္နောတိ ဧဝံ တိယဒ္ဓသင်္ဂဟိတေ သဗ္ဗသ္မိံ ဘဝေ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ။

အယံဟမသ္မီတိအနာနုပဿီတိ ယော ဧဝံ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ သော ရူပဝေဒနာဒီသု ‘‘အယံ နာမ ဓမ္မော အဟမသ္မီ’’တိ ဒိဋ္ဌိမာနမညနာဝသေန ဧဝံ နာနုပဿတိ။ တဿ တထာ ဒဿနေ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ အယံဟမသ္မီတိ အနာနုပဿီတိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တာယ ဝိမုတ္တိယာ အဓိဂမုပါယဒီပနံ။ တိယဒ္ဓသင်္ဂဟိတေ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ပဝတ္တနသဘာဝါယ မညနာယ အနဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေ သော အတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ယာ ပုဗ္ဗဘာဂဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဝိပဿနာ၊ သာ ဝိမုတ္တိယာ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ၊ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ ဧဝံ ဒသဟိ သံယောဇနေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ စ သဗ္ဗထာ ဝိမုတ္တော အရဟာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမနတော ပုဗ္ဗေ သုပိနန္တေပိ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ ကာမောဃော ဘဝေါဃော ဒိဋ္ဌောဃော အဝိဇ္ဇောဃောတိ ဣမံ စတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ၊ သံသာရမဟောဃမေဝ ဝါ အပုနဗ္ဘဝါယ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနာယ ဥဒတာရိ ဥတ္တိဏ္ဏော၊ ဥတ္တရိတွာ ပါရေ ဌိတောတိ အတ္ထော။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၂။ ဒုတိယေ သေခံ မညမာနောတိ ‘‘သေခေါ အယ’’န္တိ မညမာနော။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – သိက္ခတီတိ သေခေါ။ ကိံ သိက္ခတိ? အဓိသီလံ အဓိစိတ္တံ အဓိပညဉ္စ။ အထ ဝါ သိက္ခနံ သိက္ခာ၊ သာ ဧတဿ သီလန္တိ သေခေါ။ သော ဟိ အပရိယောသိတသိက္ခတ္တာ တဒဓိမုတ္တတ္တာ စ ဧကန္တေန သိက္ခနသီလော၊ န ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခော အသေခေါ ဝိယ တတ္ထ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓုဿုက္ကော၊ နာပိ ဝိဿဋ္ဌသိက္ခော ပစုရဇနော ဝိယ တတ္ထ အနဓိမုတ္တော။ အထ ဝါ အရိယာယ ဇာတိယာ တီသု သိက္ခာသု ဇာတော၊ တတ္ထ ဝါ ဘဝေါတိ သေခေါ။ ဘိယျောသောမတ္တာယာတိ ပမာဏတော ဥတ္တရိ၊ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ အဓိကတရန္တိ အတ္ထော။ အာယသ္မာ ဟိ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော ပဌမသုတ္တေ ဝုတ္တေန ဝိဓိနာ ပဌမောဝါဒေန ယထာနိသိန္နောဝ အာသဝက္ခယပ္ပတ္တော။ ဓမ္မသေနာပတိ ပန တဿ တံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ အနာဝဇ္ဇနေန အဇာနိတွာ ‘‘သေခေါယေဝါ’’တိ မညမာနော အပ္ပံ ယာစိတော ဗဟုံ ဒဒမာနော ဥဠာရပုရိသော ဝိယ ဘိယျော ဘိယျော အနေကပရိယာယေန အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ကထေတိယေဝ။ အာယသ္မာပိ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော ‘‘ကတကိစ္စော ဒါနာဟံ၊ ကိံ ဣမိနာ ဩဝါဒေနာ’’တိ အစိန္တေတွာ သဒ္ဓမ္မဂါရဝေန ပုဗ္ဗေ ဝိယ သက္ကစ္စံ သုဏာတိယေဝ။ တံ ဒိသွာ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောယေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ယထာ ဓမ္မသေနာပတိ တဿ ကိလေသက္ခယံ ဇာနာတိ၊ တထာ ကတွာ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တမေဝ။

ဂါထာယံ ပန အစ္ဆေစ္ဆိ ဝဋ္ဋန္တိ အနဝသေသတော ကိလေသဝဋ္ဋံ သမုစ္ဆိန္ဒိ၊ ဆိန္နေ စ ကိလေသဝဋ္ဋေ ကမ္မဝဋ္ဋမ္ပိ ဆိန္နမေဝ။ ဗျဂါ နိရာသန္တိ အာသာ ဝုစ္စတိ တဏှာ၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ အာသာတိ နိရာသံ၊ နိဗ္ဗာနံ။ တံ နိရာသံ ဝိသေသေန အဂါ အဓိဂတောတိ ဗျဂါ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂဿ အဓိဂတတ္တာ ပုန အဓိဂမကာရဏေန ဝိနာ အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယဘူတာ၊ တာယ ပဟီနာယ အပ္ပဟီနော နာမ ကိလေသော နတ္ထိ၊ တသ္မာဿ တဏှာပဟာနံ သဝိသေသံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိသုက္ခာ သရိတာ န သန္ဒတီ’’တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – စတုတ္ထသူရိယပါတုဘာဝေန ဝိယ မဟာနဒိယော စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏုပ္ပာဒေန အနဝသေသတော ဝိသုက္ခာ ဝိသောသိတာ တဏှာသရိတာ နဒီ န သန္ဒတိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ န ပဝတ္တတိ။ တဏှာ ဟိ ‘‘သရိတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘သရိတာနိ သိနေဟိတာနိ စ၊ သောမနဿာနိ ဘဝန္တိ ဇန္တုနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၁)၊ ‘‘သရိတာ ဝိသတ္တိကာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၅၊ မဟာနိ။ ၃) စ။ ဆိန္နံ ဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတီတိ ဧဝံ ကိလေသဝဋ္ဋသမုစ္ဆေဒေန ဆိန္နံ ဝဋ္ဋံ အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အဝိပါကဓမ္မတဉ္စ အာပါဒနေန ဥပစ္ဆိန္နံ ကမ္မဝဋ္ဋံ န ဝတ္တတိ န ပဝတ္တတိ။ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ ယဒေတံ သဗ္ဗသော ကိလေသဝဋ္ဋာဘာဝတော ကမ္မဝဋ္ဋဿ အပ္ပဝတ္တနံ၊ သော အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ ဧကံသေနေဝ အနုပ္ပာဒေါ ဧဝ သကလဿာပိ သံသာရဒုက္ခဿ အန္တော ပရိစ္ဆေဒေါ ပရိဝဋုမဘာဝေါတိ။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပဌမသတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၃။ တတိယေ ကာမေသူတိ ဝတ္ထုကာမေသု။ အတိဝေလန္တိ ဝေလံ အတိက္ကမိတွာ။ သတ္တာတိ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလတာယ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အာဒီနဝံ အနောလောကေတွာ အဿာဒမေဝ သရိတွာ သဇ္ဇနဝသေန သတ္တာ၊ အာသတ္တာ လဂ္ဂါတိ အတ္ထော။ ရတ္တာတိ ဝတ္ထံ ဝိယ ရင်္ဂဇာတေန စိတ္တဿ ဝိပရိဏာမကရဏေန ဆန္ဒရာဂေန ရတ္တာ သာရတ္တာ။ ဂိဒ္ဓါတိ အဘိကင်္ခနသဘာဝေန အဘိဇ္ဈနေန ဂိဒ္ဓါ ဂေဓံ အာပန္နာ။ ဂဓိတာတိ ရာဂမုစ္ဆိတာ ဝိယ ဒုမ္မောစနီယဘာဝေန တတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါ။ မုစ္ဆိတာတိ ကိလေသဝသေန ဝိသညီဘူတာ ဝိယ အနညကိစ္စာ မုစ္ဆံ မောဟံ အာပန္နာ။ အဇ္ဈောပန္နာတိ အနညသာဓာရဏေ ဝိယ ကတွာ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဌိတာ။ သမ္မတ္တကဇာတာတိ ကာမေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇန္တာ အပ္ပသုခဝေဒနာယ သမ္မတ္တကာ သုဋ္ဌု မတ္တကာ ဇာတာ။ ‘‘သမ္မောဒကဇာတာ’’တိပိ ပါဌော၊ ဇာတသမ္မောဒနာ ဥပ္ပန္နပဟံသာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေဟိပိ ပဒေဟိ တေသံ တဏှာဓိပန္နတံယေဝ ဝဒတိ။ ဧတ္ထ စ ပဌမံ ‘‘ကာမေသူ’’တိ ဝတွာ ပုနပိ ‘‘ကာမေသူ’’တိ ဝစနံ တေသံ သတ္တာနံ တဒဓိမုတ္တိဒီပနတ္ထံ။ တေန သဗ္ဗိရိယာပထေသု ကာမဂုဏသမင်္ဂိနော ဟုတွာ တဒါ ဝိဟရိံသူတိ ဒဿေတိ။

တသ္မိဉှိ သမယေ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သဗ္ဗေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဥဿဝံ ဃောသေတွာ ယထာဝိဘဝံ အာပါနဘူမိံ သဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇန္တာ ပိဝန္တာ အာဝိ စေဝ ရဟော စ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိစာရေန္တာ ကာမေသု ပါတဗျတံ အာပဇ္ဇိံသု။ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဂေဟေ အာရာမုယျာနာဒီသု စ မနုဿေ ဥဿဝံ ဃောသေတွာ ကာမနိန္နေ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သဏှသုခုမံ ဓမ္မံ လဘိဿာမာ’’တိ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ…ပေ… ကာမေသု ဝိဟရန္တီ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ တေသံ မနုဿာနံ အာပါနဘူမိရမဏီယေသု မဟာပရိဠာဟေသု အနေကာနတ္ထာနုဗန္ဓေသု ဃောရာသယှကဋုကဖလေသု ကာမေသု အနာဒီနဝဒဿိတံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ ကာမာနဉ္စေဝ ကိလေသာနဉ္စ အာဒီနဝဝိဘာဝနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ကာမေသု သတ္တာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန ရတ္တာ မတ္တာ သတ္တာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ သံယုတ္တာ။ ကာမသင်္ဂသတ္တာတိ တာယေဝ ကာမသတ္တိယာ ဝတ္ထုကာမေသု ရာဂသင်္ဂေန စေဝ ဒိဋ္ဌိမာနဒေါသအဝိဇ္ဇာသင်္ဂေဟိ စ သတ္တာ အာသတ္တာ။ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာတိ ကမ္မဝဋ္ဋံ ဝိပါကဝဋ္ဋေန၊ ဘဝါဒိကေ ဝါ ဘဝန္တရာဒီဟိ၊ သတ္တေ ဝါ ဒုက္ခေဟိ သံယောဇနတော ဗန္ဓနတော သံယောဇနနာမကေ ကာမရာဂါဒိကိလေသဇာတေ သံယောဇနီယေသု ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိတာယ ဝဋ္ဋဒုက္ခမူလဘာဝါဒိကံ ဝဇ္ဇံ ဒေါသံ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ။ န ဟိ ဇာတု သံယောဇနသင်္ဂသတ္တာ၊ ဩဃံ တရေယျုံ ဝိပုလံ မဟန္တန္တိ ဧဝံ အာဒီနဝဒဿနာဘာဝေန သံယောဇနသဘာဝေသု သင်္ဂေသု၊ သံယောဇနသင်္ခါတေဟိ ဝါ သင်္ဂေဟိ တေသံ ဝိသယေသု တေဘူမကဓမ္မေသု သတ္တာ ဝိပုလဝိသယတာယ အနာဒိကာလတာယ စ ဝိပုလံ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ မဟန္တဉ္စ ကာမာဒိဩဃံ၊ သံသာရောဃမေဝ ဝါ န ကဒါစိ တရေယျုံ၊ ဧကံသေနေဝ တဿ ဩဃဿ ပါရံ န ဂစ္ဆေယျုန္တိ အတ္ထော။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဒုတိယသတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၄။ စတုတ္ထေ အန္ဓီကတာတိ ကာမာ နာမ အနန္ဓမ္ပိ အန္ဓံ ကရောန္တိ။

ယထာဟ –

‘‘လုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ လုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ လောဘော သဟတေ နရ’’န္တိ။ (ဣတိဝု။ ၈၈၊ မဟာနိ။ ၅၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၈) –

တသ္မာ ကာမေန အနန္ဓာပိ အန္ဓာ ကတာတိ အန္ဓီကတာ။ သေသံ အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ။ တတ္ထ ဟိ မနုဿာနံ ပဝတ္တိ ဘိက္ခူဟိ ဒိသွာ ဘဂဝတော အာရောစိတာ၊ ဣဓ ဘဂဝတာ သာမံယေဝ ဒိဋ္ဌာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ သတ္ထာ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အစိရဝတိယံ နဒိယံ မစ္ဆဗန္ဓေဟိ ဩဍ္ဍိတံ ကုမိနံ ပဝိသိတွာ နိက္ခန္တုံ အသက္ကောန္တေ ဗဟူ မစ္ဆေ ပဿိ၊ တတော အပရဘာဂေ ဧကံ ခီရပကံ ဝစ္ဆံ ဂေါရဝံ ကတွာ အနုဗန္ဓိတွာ ထညပိပါသာယ ဂီဝံ ပသာရေတွာ မာတု အန္တရသတ္ထိယံ မုခံ ဥပနေန္တံ ပဿိ။ အထ ဘဂဝါ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ပစ္ဆိမံ ဝတ္ထုဒွယံ ပုရိမဿ ဥပမာနဘာဝေန ဂဟေတွာ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ကာမန္ဓာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေန အန္ဓာ ဝိစက္ခုကာ ကတာ။ ဇာလသဉ္ဆန္နာတိ သကတ္တဘာဝပရတ္တဘာဝေသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနေသု၊ တန္နိဿိတေသု စ ဓမ္မေသု အတီတာဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နေသု ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိယာ အန္တောဂဓာနံ အနတ္ထာဝဟတော စ ဇာလဘူတာယ တဏှာယ သုခုမစ္ဆိဒ္ဒေန ဇာလေန ပရိဝုတော ဝိယ ဥဒကရဟဒေါ သဉ္ဆန္နာ ပလိဂုဏ္ဌိတာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။ တဏှာဆဒနဆာဒိတာတိ တဏှာသင်္ခါတေန ဆဒနေန သေဝါလပဏကေန ဝိယ ဥဒကံ ဆာဒိတာ၊ ပဋိစ္ဆန္နာ ပိဟိတာတိ အတ္ထော။ ပဒဒွယေနာပိ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏနိဝါရိတကုသလစိတ္တာစာရတံ ဒဿေတိ။

ပမတ္တဗန္ဓုနာ ဗဒ္ဓါတိ ကိလေသမာရေန ဒေဝပုတ္တမာရေန စ ဗဒ္ဓါ။ ယဒဂ္ဂေန ဟိ ကိလေသမာရေန ဗဒ္ဓါ၊ တဒဂ္ဂေန ဒေဝပုတ္တမာရေနပိ ဗဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော၊

တေန တံ ဗာဓယိဿာမိ၊ န မေ သမဏ မောက္ခသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ မဟာဝ။ ၃၃)၊

နမုစိ ကဏှော ပမတ္တဗန္ဓူတိ တီဏိ မာရဿ နာမာနိ။ ဒေဝပုတ္တမာရောပိ ဟိ ကိလေသမာရော ဝိယ အနတ္ထေန ပမတ္တေ သတ္တေ ဗန္ဓတီတိ ပမတ္တဗန္ဓု။ ‘‘ပမတ္တာ ဗန္ဓနေ ဗဒ္ဓါ’’တိပိ ပဌန္တိ။ တတ္ထ ဗန္ဓနေတိ ကာမဂုဏဗန္ဓနေတိ အတ္ထော။ ဗဒ္ဓါတိ နိယမိတာ။ ယထာ ကိံ? မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ ယထာ နာမ မစ္ဆဗန္ဓကေန ဩဍ္ဍိတဿ ကုမိနဿ မုခေ ပဝိဋ္ဌာ မစ္ဆာ တေန ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ မရဏမနွေန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ ဧဝမေဝ မာရေန ဩဍ္ဍိတေန ကာမဂုဏဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ ဣမေ သတ္တာ ဇရာမရဏမနွေန္တိ။ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ မာတရံ ယထာ ခီရပါယီ တရုဏဝစ္ဆော အတ္တနော မာတရံ အနွေတိ အနုဂစ္ဆတိ၊ န အညံ ဧဝံ မာရဗန္ဓနဗဒ္ဓါ သတ္တာ သံသာရေ ပရိဗ္ဘမန္တာ မရဏမေဝ အနွေန္တိ အနုဂစ္ဆန္တိ၊ န အဇရံ အမရဏံ နိဗ္ဗာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အပရလကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၅။ ပဉ္စမေ သမ္ဗဟုလာနံ ဘိက္ခူနံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတောတိ အာယသ္မာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော ဧကဒိဝသံ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဂါမန္တရေန ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ပတ္တံ ဝေါဒကံ ကတွာ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ စီဝရံ သင်္ဃရိတွာ တမ္ပိ ဝါမံသေ ဌပေတွာ ပါသာဒိကေန အဘိက္ကန္တေန ပဋိက္ကန္တေန အာလောကိတေန ဝိလောကိတေန သမိဉ္ဇိတေန ပသာရိတေန ဩက္ခိတ္တစက္ခု ဣရိယာပထသမ္ပန္နော အတ္တနော သတိပညာဝေပုလ္လံ ပကာသေန္တော ဝိယ သတိသမ္ပဇညံ သူပဋ္ဌိတံ ကတွာ သမာဟိတေန စိတ္တေန ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆတိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ အသံမိဿော။ ကသ္မာ? အသံသဋ္ဌဝိဟာရိတာယ။ အပိစ တဿာယသ္မတော ရူပံ ပရိဘူတံ ပရိဘဝဋ္ဌာနီယံ ပုထုဇ္ဇနာ ဩဟီဠေန္တိ။ ထေရော တံ ဇာနိတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆတိ ‘‘မာ ဣမေ မံ နိဿာယ အပုညံ ပသဝိံသူ’’တိ။ ဧဝံ တေ ဘိက္ခူ စ ထေရော စ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒုဗ္ဗဏ္ဏန္တိ ဝိရူပံ။ တေနဿ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဒုဒ္ဒသိကန္တိ အပါသာဒိကဒဿနံ။ တေနဿ အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ အာကာရသမ္ပတ္တိယာ စ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဩကောဋိမကန္တိ ရဿံ။ ဣမိနာ အာရောဟသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ ယေဘုယျေနဘိက္ခူနံ ပရိဘူတရူပန္တိ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူဟိ ဩဟီဠိတရူပံ။ ပုထုဇ္ဇနာ ဧကစ္စေ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာဒယော တဿာယသ္မတော ဂုဏံ အဇာနန္တာ ဟတ္ထကဏ္ဏစူဠိကာဒီသု ဂဏှန္တာ ပရာမသန္တာ ကီဠန္တာ ပရိဘဝန္တိ၊ န အရိယာ၊ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနာ ဝါ။

ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ကသ္မာ အာမန္တေသိ? ထေရဿ ဂုဏံ ပကာသေတုံ။ ဧဝံ ကိရ ဘဂဝတော အဟောသိ ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မမ ပုတ္တဿ မဟာနုဘာဝတံ န ဇာနန္တိ၊ တေန တံ ပရိဘဝန္တိ၊ တံ နေသံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဘဝိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဣမဿ ဂုဏေ ဘိက္ခူနံ ပကာသေတွာ ပရိဘဝတော နံ မောစေဿာမီ’’တိ။

ပဿထ နောတိ ပဿထ နု။ န စ သာ သမာပတ္တိ သုလဘရူပါ၊ ယာ တေန ဘိက္ခုနာ အသမာပန္နပုဗ္ဗာတိ ရူပသမာပတ္တိ အရူပသမာပတ္တိ ဗြဟ္မဝိဟာရသမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တိ ဖလသမာပတ္တီတိ ဧဝံ ပဘေဒါ သာဝကသာဓာရဏာ ယာ ကာစိ သမာပတ္တိယော နာမ၊ တာသု ဧကာပိ သမာပတ္တိ န သုလဘရူပါ၊ ဒုလ္လဘာ၊ နတ္ထိယေဝ သာ တေန လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယေန ဘိက္ခုနာ အသမာပန္နပုဗ္ဗာ။ ဧတေနဿ ယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’’တိ၊ တတ္ထ မဟိဒ္ဓိကတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ မဟာနုဘာဝတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဿ စတ္ထာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဧတ္ထ စ ဘဂဝါ ‘‘ဧသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူ’’တိအာဒိနာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု န ယော ဝါ သော ဝါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဒုဒ္ဒသိကော ဩကောဋိမကောတိ ဘိက္ခူနံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အာဂစ္ဆတီတိ စ ဧတ္တကေန န ဩညာတဗ္ဗော၊ အထ ခေါ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ၊ ယံကိဉ္စိ သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ တံ တေန အနုပ္ပတ္တံ၊ တသ္မာ တံ ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုံ ကတွာ ဩလောကေထ၊ တံ ဝေါ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒဿေတိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယဿ မဟိဒ္ဓိကတာမဟာနုဘာဝတာဒိဘေဒံ ဂုဏရာသိံ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ နေလင်္ဂေါတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ နာဿ ဧလန္တိ နေလံ ။ ကိံ ပန တံ? သုပရိသုဒ္ဓသီလံ။ တဉှိ နိဒ္ဒေါသဋ္ဌေန ဣဓ ‘‘နေလ’’န္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တံ နေလံ ပဓာနဘူတံ အင်္ဂံ ဧတဿာတိ နေလင်္ဂေါ။ သော ယံ ‘‘ရထော’’တိ ဝက္ခတိ၊ တေန သမ္ဗန္ဓော၊ တသ္မာ သုပရိသုဒ္ဓသီလင်္ဂေါတိ အတ္ထော။ အရဟတ္တဖလသီလဉှိ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ သေတော ပစ္ဆာဒေါ ဧတဿာတိ သေတပစ္ဆာဒေါ။ ပစ္ဆာဒေါတိ ရထဿ ဥပရိ အတ္ထရိတဗ္ဗကမ္ဗလာဒိ။ သော ပန သုပရိသုဒ္ဓဓဝလဘာဝေန သေတော ဝါ ဟောတိ ရတ္တနီလာဒီသု ဝါ အညတရော။ ဣဓ ပန အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ အဓိပ္ပေတတ္တာ သုပရိသုဒ္ဓဘာဝံ ဥပါဒါယ ‘‘သေတပစ္ဆာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ ယထာ အညတြာပိ ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော’’တိ။ ဧကော သတိသင်္ခါတော အရော ဧတဿာတိ ဧကာရော။ ဝတ္တတီတိ ပဝတ္တတိ။ ရထောတိ ထေရဿ အတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

အနီဃန္တိ နိဒ္ဒုက္ခံ၊ ခေါဘဝိရဟိတံ ယာနံ ဝိယ ကိလေသပရိခေါဘဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ အာယန္တန္တိ သမ္ဗဟုလာနံ ဘိက္ခူနံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အာဂစ္ဆန္တံ။ ဆိန္နသောတန္တိ ပစ္ဆိန္နသောတံ။ ပကတိရထဿ ဟိ သုခပဝတ္တနတ္ထံ အက္ခသီသေသု နာဘိယဉ္စ ဥပလိတ္တာနံ သပ္ပိတေလာဒီနံ သောတော သဝနံ သန္ဒနံ ဟောတိ၊ တေန သော အစ္ဆိန္နသောတော နာမ ဟောတိ။ အယံ ပန ဆတ္တိံသတိယာ သောတာနံ အနဝသေသတော ပဟီနတ္တာ ဆိန္နသောတော နာမ ဟောတိ၊ တံ ဆိန္နသောတံ။ နတ္ထိ ဧတဿ ဗန္ဓနန္တိ အဗန္ဓနော။ ရထူပတ္ထရဿ ဟိ အက္ခေန သဒ္ဓိံ နိစ္စလဘာဝကရဏတ္ထံ ဗဟူနိ ဗန္ဓနာနိ ဟောန္တိ၊ တေန သော သဗန္ဓနော။ အယံ ပန သဗ္ဗသံယောဇနဗန္ဓနာနံ အနဝသေသတော ပရိက္ခီဏတ္တာ အဗန္ဓနော၊ တံ အဗန္ဓနံ။ ပဿာတိ ဘဂဝါ ထေရဿ ဂုဏေဟိ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ အတ္တာနံ ဝဒတိ။

ဣတိ သတ္ထာ အာယသ္မန္တံ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယံ အရဟတ္တဖလသီသေန သုစက္ကံ၊ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယာ သုဥတ္တရစ္ဆဒံ၊ သူပဋ္ဌိတာယ သတိယာ သွာရံ၊ ကိလေသပရိခေါဘာဘာဝေန အပရိခေါဘံ၊ တဏှူပလေပါဘာဝေန အနုပလေပံ၊ သံယောဇနာဒီနံ အဘာဝေန အဗန္ဓနံ သုပရိက္ခိတ္တံ သုယုတ္တံ အာဇညရထံ ကတွာ ဒဿေတိ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ တဏှာသင်္ခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ဆဋ္ဌေ အညာသိကောဏ္ဍညောတိ ဧတ္ထ ကောဏ္ဍညောတိ တဿာယသ္မတော ဂေါတ္တတော အာဂတနာမံ။ သာဝကေသု ပန သဗ္ဗပဌမံ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈီတိ ဘဂဝတာ ‘‘အညာသိ ဝတ၊ ဘော၊ ကောဏ္ဍညော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၇၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ဝုတ္တဥဒါနဝသေန ထေရော သာသနေ ‘‘အညာသိကောဏ္ဍညော’’တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိန္တိ တဏှာ သင်္ခီယတိ ပဟီယတိ ဧတ္ထာတိ တဏှာသင်္ခယော၊ နိဗ္ဗာနံ။ တသ္မိံ တဏှာသင်္ခယေ ဝိမုတ္တိ။ တဏှာ ဝါ သင်္ခီယတိ ပဟီယတိ ဧတေနာတိ တဏှာသင်္ခယော၊ အရိယမဂ္ဂေါ။ တဿ ဖလဘူတာ၊ ပရိယောသာနဘူတာ ဝါ ဝိမုတ္တီတိ တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တိ ၊ နိပ္ပရိယာယေန အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ။ တံ ပစ္စဝေက္ခမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ အယဉှိ အာယသ္မာ ဗဟုလံ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ဧဝမကာသိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ အဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏံ ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ မူလံ ဆမာ နတ္ထီတိ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ အတ္တဘာဝရုက္ခမူလဘူတာ အဝိဇ္ဇာ၊ တဿာဝ ပတိဋ္ဌာ ဟေတုဘူတာ အာသဝနီဝရဏအယောနိသောမနသိကာရသင်္ခါတာ ဆမာ ပထဝီ စ နတ္ထိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာတိတတ္တာ။ ပဏ္ဏာ နတ္ထိ ကုတော လတာတိ နတ္ထိ လတာ ကုတော ပဏ္ဏာတိ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ မာနာတိမာနာဒိပဘေဒါ သာခါပသာခါဒိသင်္ခါတာ လတာပိ နတ္ထိ၊ ကုတော ဧဝ မဒပ္ပမာဒမာယာသာဌေယျာဒိပဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ပဏ္ဏာ နတ္ထိ ကုတော လတာတိ ရုက္ခင်္ကုရဿ ဝဍ္ဎမာနဿ ပဌမံ ပဏ္ဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ပစ္ဆာ သာခါပသာခါသင်္ခါတာ လတာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဿ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဿ အတ္တဘာဝရုက္ခဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝိတတ္တာ ယံ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတံ မူလံ၊ တဿ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ အာသဝါဒိ စ နတ္ထိ။ မူလဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ မူလကာရဏတ္တာ ဗီဇဋ္ဌာနိယံ ကမ္မံ တဒဘာဝေါပိ ဂဟိတောယေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသတိ စ ကမ္မဗီဇေ တံနိမိတ္တော ဝိညာဏင်္ကုရော၊ ဝိညာဏင်္ကုရနိမိတ္တာ စ နာမရူပသဠာယတနပတ္တသာခါဒယော န နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိယေဝ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယဿ မူလံ ဆမာ နတ္ထိ၊ ပဏ္ဏာ နတ္ထိ ကုတော လတာ’’တိ။

တံ ဓီရံ ဗန္ဓနာ မုတ္တန္တိ တံ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယယောဂေန ဝိဇိတမာရတ္တာ ဓီရံ၊ တတော ဧဝ သဗ္ဗကိလေသာဘိသင်္ခါရဗန္ဓနတော မုတ္တံ။ ကော တံ နိန္ဒိတုမရဟတီတိ ဧတ္ထ န္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဧဝံ သဗ္ဗကိလေသဝိပ္ပမုတ္တံ သီလာဒိအနုတ္တရဂုဏသမန္နာဂတံ ကော နာမ ဝိညုဇာတိကော နိန္ဒိတုံ ဂရဟိတုံ အရဟတိ နိန္ဒာနိမိတ္တဿေဝ အဘာဝတော။ ဒေဝါပိ နံ ပသံသန္တီတိ အညဒတ္ထု ဒေဝါ သက္ကာဒယော ဂုဏဝိသေသဝိဒူ၊ အပိသဒ္ဒေန မနုဿာပိ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာဒယော ပသံသန္တိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ဗြဟ္မုနာပိ ပသံသိတော မဟာဗြဟ္မုနာပိ အညေဟိပိ ဗြဟ္မနာဂယက္ခဂန္ဓဗ္ဗာဒီဟိပိ ပသံသိတော ထောမိတောယေဝါတိ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ပပဉ္စခယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၇။ သတ္တမေ ပပဉ္စသညာသင်္ခါပဟာနန္တိ ပပဉ္စေန္တိ ယတ္ထ သယံ ဥပ္ပန္နာ၊ တံ သန္တာနံ ဝိတ္ထာရေန္တိ စိရံ ဌပေန္တီတိ ပပဉ္စာ၊ ကိလေသာ။ ဝိသေသတော ရာဂဒေါသမောဟတဏှာဒိဋ္ဌိမာနာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘ရာဂေါ ပပဉ္စော၊ ဒေါသော ပပဉ္စော၊ မောဟော ပပဉ္စော၊ တဏှာ ပပဉ္စော၊ ဒိဋ္ဌိ ပပဉ္စော၊ မာနော ပပဉ္စော’’တိ။ –

အပိစ သံကိလေသဋ္ဌော ပပဉ္စဋ္ဌော၊ ကစဝရဋ္ဌော ပပဉ္စဋ္ဌော။ တတ္ထ ရာဂပပဉ္စဿ သုဘသညာ နိမိတ္တံ၊ ဒေါသပပဉ္စဿ အာဃာတဝတ္ထု၊ မောဟပပဉ္စဿ အာသဝါ၊ တဏှာပပဉ္စဿ ဝေဒနာ၊ ဒိဋ္ဌိပပဉ္စဿ သညာ၊ မာနပပဉ္စဿ ဝိတက္ကော နိမိတ္တံ။ တေဟိ ပပဉ္စေဟိ သဟဂတာ သညာ ပပဉ္စသညာ။ ပပဉ္စသညာနံ သင်္ခါ ဘာဂါ ကောဋ္ဌာသာ ပပဉ္စသညာသင်္ခါ။ အတ္ထတော သဒ္ဓိံ နိမိတ္တေဟိ တံတံပပဉ္စဿ ပက္ခိယော ကိလေသဂဏော။ သညာဂဟဏဉ္စေတ္ထ တဿ နေသံ သာဓာရဏဟေတုဘာဝေန။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိ (သု။ နိ။ ၈၈၀)။ တေသံ ပဟာနံ၊ တေန တေန မဂ္ဂေန ရာဂါဒိကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒနန္တိ အတ္ထော။

တဒါ ဟိ ဘဂဝါ အတီတာသု အနေကကောဋိသတသဟဿသင်္ခါသု အတ္တနော ဇာတီသု အနတ္ထဿ နိမိတ္တဘူတေ ကိလေသေ ဣမသ္မိံ စရိမဘဝေ အရိယမဂ္ဂေန ဗောဓိမဏ္ဍေ သဝါသနေ ပဟီနေ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သတ္တသန္တာနဉ္စ ကိလေသစရိတံ ရာဂါဒိကိလေသသံကိလိဋ္ဌံ ကဉ္ဇိယပုဏ္ဏလာဗုံ ဝိယ တက္ကဘရိတစာဋိံ ဝိယ ဝသာပီတပိလောတိကံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိမောစိယံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝံ ဂဟနံ နာမိဒံ ကိလေသဝဋ္ဋံ အနာဒိကာလဘာဝိတံ မယှံ အနဝသေသံ ပဟီနံ၊ အဟော သုပ္ပဟီန’’န္တိ ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇော ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အတ္တနော ပပဉ္စသညာသင်္ခါပဟာနံ ဝိဒိတွာ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ။

တတ္ထ ယဿ ပပဉ္စာ ဌိတိ စ နတ္ထီတိ ယသ္မာ ဘဂဝါ အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ ကတွာ နိဒ္ဒိသတိ တသ္မာ ယဿ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ ဝုတ္တလက္ခဏာ ပပဉ္စာ၊ တေဟိ ကတာ သံသာရေ ဌိတိ စ နတ္ထိ။ နေတ္တိယံ ပန ‘‘ဌိတိ နာမ အနုသယော’’တိ (နေတ္တိ။ ၂၇) ဝုတ္တံ။ အနုသယော ဟိ ဘဝပဝတ္တိယာ မူလန္တိ။ သတ္တေ သံသာရေ ပပဉ္စေန္တီတိ ပပဉ္စာ။ ‘‘ပပဉ္စဋ္ဌိတီ’’တိ စ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ပပဉ္စာနံ ဌိတိ ဝိဇ္ဇမာနတာ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆေဒေါ ပပဉ္စဋ္ဌိတိ၊ ပပဉ္စာ ဧဝ ဝါ အဝသိဋ္ဌကုသလာကုသလဝိပါကာနံ ပဝတ္တိယာ ဟေတုဘာဝတော ဝဋ္ဋဿ ဌိတိ ပပဉ္စဋ္ဌိတိ၊ သာ ယဿ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ။ သန္ဒာနံ ပလိဃဉ္စ ဝီတိဝတ္တောတိ ယော ဗန္ဓနဋ္ဌေန သန္တာနသဒိသတ္တာ ‘‘သန္ဒာန’’န္တိ လဒ္ဓနာမာ တဏှာဒိဋ္ဌိယော၊ နိဗ္ဗာနနဂရပဝေသနိသေဓနတော ပလိဃသဒိသတ္တာ ပလိဃသင်္ခါတံ အဝိဇ္ဇဉ္စ ဝီတိဝတ္တော သဝါသနပဟာနေန ဝိသေသတော အတိက္ကန္တော။ အပရေ ပန ကောဓံ ‘‘သန္ဒာန’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ သော ဟိ ‘‘ပရာဘိသဇ္ဇနီ’’တိ ဝုတ္တောတိ။

တံ နိတ္တဏှံ မုနိံ စရန္တန္တိ တံ သဗ္ဗထာပိ တဏှာဘာဝေန နိတ္တဏှံ၊ ဥဘယလောကမုနနတော အတ္တဟိတပရဟိတမုနနတော စ မုနိံ၊ ဧကန္တေနေဝ သဗ္ဗသတ္တဟိတတ္ထံ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ နာနာသမာပတ္တိစာရေဟိ အနညသာဓာရဏေန ဉာဏစာရေန စ စရန္တံ။ နာဝဇာနာတိ သဒေဝကောပိ လောကောတိ သဗ္ဗော သပညဇာတိကော သတ္တလောကော သဒေဝကောပိ သဗြဟ္မကောပိ န ကဒါစိပိ အဝဇာနာတိ န ပရိဘောတိ၊ အထ ခေါ အယမေဝ လောကေ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော ပဝရောတိ ဂရုံ ကရောန္တော သက္ကစ္စံ ပူဇာသက္ကာရနိရတော ဟောတီတိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကစ္စာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၈။ အဋ္ဌမေ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဧတ္ထ အယံ အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒေါ ‘‘ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄) အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တေ အာဂတော။ ‘‘အဇ္ဈတ္တာ ဓမ္မာ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၂၀)၊ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃-၃၇၄) နိယကဇ္ဈတ္တေ။ ‘‘သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အမနသိကာရာ အဇ္ဈတ္တံ သုညတံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၈၇) ဝိသယဇ္ဈတ္တေ၊ ဣဿရိယဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော။ ဖလသမာပတ္တိ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဣဿရိယဋ္ဌာနံ နာမ။ ‘‘တေနာနန္ဒ၊ ဘိက္ခုနာ တသ္မိံယေဝ ပုရိမသ္မိံ သမာဓိနိမိတ္တေ အဇ္ဈတ္တမေဝ စိတ္တံ သဏ္ဌပေတဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၈၈) ဂေါစရဇ္ဈတ္တေ။ ဣဓာပိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တသ္မာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တဘူတေ ကမ္မဋ္ဌာနာရမ္မဏေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရိမုခန္တိ အဘိမုခံ။ သူပဋ္ဌိတာယာတိ သုဋ္ဌု ဥပဋ္ဌိတာယ ကာယဂတာယ သတိယာ။ သတိသီသေန စေတ္ထ ဈာနံ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဝသေန ပဋိလဒ္ဓံ ဥဠာရံ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ’’တိ။

အယဉှိ ထေရော ဘဂဝတိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဧကဒိဝသံ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပ္ပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော နာနာသမာပတ္တီဟိ ဒိဝသဘာဂံ ဝီတိနာမေတွာ သာယနှသမယံ ဝိဟာရမဇ္ဈံ ဩတရိတွာ ဘဂဝတိ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နေ ‘‘အကာလော တာဝ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတု’’န္တိ ဂန္ဓကုဋိယာ အဝိဒူရေ၊ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ယထာဝုတ္တံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တံ တထာနိသိန္နံ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောယေဝ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော…ပေ… သူပဋ္ဌိတာယာ’’တိ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနတ္ထေရဿ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာဝသေန အဓိဂတံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သမာပဇ္ဇနံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ယဿ သိယာ သဗ္ဗဒါ သတိ၊ သတတံ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာတိ ယဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဧကဒိဝသံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ကာလေ နာမရူပဘေဒေန ဒုဝိဓေပိ ကာယေ ဂတာ ကာယာရမ္မဏာ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ အနိစ္စာဒိသမ္မသနဝသေန သတတံ နိရန္တရံ သာတစ္စာဘိယောဂဝသေန သတိ ဥပဋ္ဌိတာ သိယာ။

အယံ ကိရာယသ္မာ ပဌမံ ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာနဝသေန ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနမုခေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သော အပရဘာဂေပိ ယေဘုယျေန တမေဝ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ တထေဝ စ ဝိပဿိတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သွာယံ ယေန ဝိဓိနာ အရဟတ္တံ ပတ္တော၊ တံ ဝိဓိံ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘ယဿ သိယာ သဗ္ဗဒါ သတိ၊ သတတံ ကာယဂတာ ဥပဋ္ဌိတာ’’တိ ဝတွာ တဿာ ဥပဋ္ဌာနာကာရံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘နောစဿ နော စ မေ သိယာ၊ န ဘဝိဿတိ န စ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။

တဿတ္ထော ဒွိဓာ ဝေဒိတဗ္ဗော သမ္မသနတော ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန သမ္မသနကာလဝသေန စာတိ။ တေသု ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန တာဝ နော စဿ နော စ မေ သိယာတိ အတီတကာလေ မမ ကိလေသကမ္မံ နော စဿ န ဘဝေယျ စေ၊ ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နကာလေ အယံ အတ္တဘာဝေါ နော စ မေ သိယာ န မေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ယသ္မာ ပန မေ အတီတေ ကမ္မကိလေသာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ တံနိမိတ္တော ဧတရဟိ အယံ မေ အတ္တဘာဝေါ ပဝတ္တတိ။ န ဘဝိဿတိ န စ မေ ဘဝိဿတီတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပဋိပက္ခာဓိဂမေန ကိလေသကမ္မံ န ဘဝိဿတိ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ မေ၊ အာယတိံ ဝိပါကဝဋ္ဋံ န စ မေ ဘဝိဿတိ န မေ ပဝတ္တိဿတီတိ။ ဧဝံ ကာလတ္တယေ ကမ္မကိလေသဟေတုကံ ဣဒံ မယှံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ ခန္ဓပဉ္စကံ ၊ န ဣဿရာဒိဟေတုကံ၊ ယထာ စ မယှံ၊ ဧဝံ သဗ္ဗသတ္တာနန္တိ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနံ ပကာသိတံ ဟောတိ။

သမ္မသနကာလဝသေန ပန နော စဿ နော စ မေ သိယာတိ ယသ္မာ ဣဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စံ၊ အဘိဏှပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာ၊ ဧဝံ ယဒိ အယံ အတ္တာ နာမ နာပိ ခန္ဓပဉ္စကဝိနိမုတ္တော ကောစိ နော စဿ နော စ သိယာ န ဘဝေယျ၊ ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊ နော စ မေ သိယာ မမ သန္တကံ နာမ ကိဉ္စိ န ဘဝေယျ။ န ဘဝိဿတီတိ အတ္တနိ အတ္တနိယေ ဘဝိတဗ္ဗံ ယထာ စိဒံ နာမရူပံ ဧတရဟိ စ အတီတေ စ အတ္တတ္တနိယံ သုညံ၊ ဧဝံ န ဘဝိဿတိ န မေ ဘဝိဿတိ၊ အနာဂတေပိ ခန္ဓဝိနိမုတ္တော အတ္တာ နာမ န ကောစိ န မေ ဘဝိဿတိ န ပဝတ္တိဿတိ၊ တတော ဧဝ ကိဉ္စိ ပလိဗောဓဋ္ဌာနိယံ န မေ ဘဝိဿတိ အာယတိမ္ပိ အတ္တနိယံ နာမ န မေ ကိဉ္စိ ဘဝိဿတီတိ။ ဣမိနာ တီသု ကာလေသု ‘‘အဟ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗဿ အဘာဝတော ‘‘မမ’’န္တိ ဂဟေတဗ္ဗဿ စ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ တေန စတုက္ကောဋိကာ သုညတာ ပကာသိတာ ဟောတိ။

အနုပုဗ္ဗဝိဟာရိ တတ္ထ သောတိ ဧဝံ တီသုပိ ကာလေသု အတ္တတ္တနိယံ သုညတံ တတ္ထ သင်္ခါရဂတေ အနုပဿန္တော အနုက္ကမေန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏာဒိဝိပဿနာဉာဏေသု ဥပ္ပဇ္ဇမာနေသု အနုပုဗ္ဗဝိပဿနာဝိဟာရဝသေန အနုပုဗ္ဗဝိဟာရီ သမာနော။ ကာလေနေဝတရေ ဝိသတ္တိကန္တိ သော ဧဝံ ဝိပဿနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဌိတော ယောဂါဝစရော ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကဂတကာလေန ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂေန ဃဋိတကာလေန အရိယမဂ္ဂဿ ဥပ္ပတ္တိကာလေန သကလဿ ဘဝတ္တယဿ သံတနနတော ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ တဏှံ တရေယျ၊ ဝိတရိတွာ တဿာ ပရတီရေ တိဋ္ဌေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣတိ ဘဂဝါ အညာပဒေသေန အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနဿ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥဒပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆၉။ နဝမေ မလ္လေသူတိ မလ္လာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီဝသေန ‘‘မလ္လာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေသု မလ္လေသု၊ ယံ လောကေ ‘‘မလ္လော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မာလေသူ’’တိ ပဌန္တိ။ စာရိယံ စရမာနောတိ အတုရိတစာရိကာဝသေန မဟာမဏ္ဍလဇနပဒစာရိကံ စရမာနော။ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေနာတိ အပရိစ္ဆေဒဂုဏေန မဟန္တေန သမဏဂဏေန။ တဒါ ဟိ ဘဂဝတော မဟာဘိက္ခုပရိဝါရော အဟောသိ။ ထူဏံ နာမ မလ္လာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမောတိ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ မဇ္ဈိမဒေသဿ အဝဓိဋ္ဌာနေ မလ္လဒေသေ ထူဏနာမကော ဗြာဟ္မဏဗဟုလတာယ ဗြာဟ္မဏဂါမော။ တဒဝသရီတိ တံ အဝသရိ၊ ထူဏဂါမမဂ္ဂံ ပါပုဏီတိ အတ္ထော။ အဿောသုန္တိ သုဏိံသု၊ သောတဒွါရသမ္ပတ္တဝစနနိဂ္ဃောသာနုသာရေန ဇာနိံသူတိ အတ္ထော။ ခေါတိ ပဒပူရဏေ၊ အဝဓာရဏတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ တတ္ထ အဝဓာရဏတ္ထေန အဿောသုံယေဝ၊ န တေသံ သဝနန္တရာယော အဟောသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဒပူရဏေန ပဒဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတ္တမတ္တမေဝ။ ထူဏေယျကာတိ ထူဏဂါမဝါသိနော။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မံ အဏန္တီတိ ဗြာဟ္မဏာ၊ မန္တေ သဇ္ဈာယန္တီတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ ဟိ ဇာတိဗြာဟ္မဏာနံ နိဗ္ဗစနံ၊ အရိယာ ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဂဟပတိကာတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏေ ဝဇ္ဇေတွာ ယေ ကေစိ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တာ ဝုစ္စန္တိ၊ ဝိသေသတော ဝေဿာ။ ဗြာဟ္မဏာ စ ဂဟပတိကာ စ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ။

ဣဒါနိ ယမတ္ထံ တေ အဿောသုံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သမိတပါပတ္တာ ‘‘သမဏော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သမိတာဿ ဟောန္တိ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၄)။ ဘဂဝါ စ အနုတ္တရေန အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော သမိတပါပေါ။ တေနဿ ယထာဘုစ္စဂုဏာဓိဂတမေတံ နာမံ၊ ယဒိဒံ သမဏောတိ။ ခလူတိ အနုဿဝတ္ထေ နိပါတော။ ဘောတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိကာနံ ဇာတိသမုဒါဂတံ အာလပနမတ္တံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ၊ သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၉၆)။ ဂေါတမောတိ ဂေါတ္တဝသေန ဘဂဝတော ပရိကိတ္တနံ။ တသ္မာ ‘‘သမဏော ခလု၊ ဘော၊ ဂေါတမော’’တိ သမဏော ကိရ၊ ဘော၊ ဂေါတမဂေါတ္တောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သကျပုတ္တောတိ ဣဒံ ပန ဘဂဝတော ဥစ္စာကုလပရိဒီပနံ။ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတောတိ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ကေနစိ ပါရိဇုညေန အနဘိဘူတော အပရိက္ခီဏံယေဝ တံ ကုလံ ပဟာယ နေက္ခမ္မာဓိဂမသဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဒပါနံ တိဏဿ စ ဘုသဿ စ ယာဝ မုခတော ပူရေသုန္တိ ပါနီယကူပံ တိဏေန စ ဘုသေန စ မုခပ္ပမာဏေန ဝဍ္ဎေသုံ၊ တိဏာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ကူပံ ပိဒဟိံသူတိ အတ္ထော။

တဿ ကိရ ဂါမဿ ဗဟိ ဘဂဝတော အာဂမနမဂ္ဂေ ဗြာဟ္မဏာနံ ပရိဘောဂဘူတော ဧကော ဥဒပါနော အဟောသိ။ တံ ဌပေတွာ တတ္ထ သဗ္ဗာနိ ကူပတဠာကာဒီနိ ဥဒကဋ္ဌာနာနိ တဒါ ဝိသုက္ခာနိ နိရုဒကာနိ အဟေသုံ။ အထ ထူဏေယျကာ ရတနတ္တယေ အပ္ပသန္နာ မစ္ဆေရပကတာ ဘဂဝတော အာဂမနံ သုတွာ ‘‘သစေ သမဏော ဂေါတမော သသာဝကော ဣမံ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဒွီဟတီဟံ ဝသေယျ၊ သဗ္ဗံ ဣမံ ဇနံ အတ္တနော ဝစနေ ဌပေယျ၊ တတော ဗြာဟ္မဏဓမ္မော ပတိဋ္ဌံ န လဘေယျာ’’တိ တတ္ထ ဘဂဝတော အဝါသာယ ပရိသက္ကန္တာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂါမေ အညတ္ထ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ အမုံ ဥဒပါနံ အပရိဘောဂံ ကရိဿာမ၊ ဧဝံ သမဏော ဂေါတမော သသာဝကော ဣမံ ဂါမံ န ပဝိသိဿတီ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ သဗ္ဗေ ဂါမဝါသိနော သတ္တာဟဿ ဥဒကံ ဂဟေတွာ စာဋိအာဒီနိ ပူရေတွာ ဥဒပါနံ တိဏေန စ ဘုသေန စ ပိဒဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဒပါနံ တိဏဿ စ ဘုသဿ စ ယာဝ မုခတော ပူရေသုံ၊ ‘မာ တေ မုဏ္ဍကာ သမဏကာ ပါနီယံ အပံသူ’’’တိ။

တတ္ထ မုဏ္ဍကာ သမဏကာတိ မုဏ္ဍေ ‘‘မုဏ္ဍာ’’တိ သမဏေ ‘‘သမဏာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋေယျ၊ တေ ပန ခုံသနာဓိပ္ပာယေန ဟီဠေန္တာ ဧဝမာဟံသု။ မာတိ ပဋိသေဓေ၊ မာ အပံသု မာ ပိဝိံသူတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မာတိ မဂ္ဂတော အပသက္ကိတွာ။ ဧတမှာတိ ယော ဥဒပါနော တေဟိ တထာ ကတော၊ တမေဝ နိဒ္ဒိသန္တော အာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိပ္ပကာရံ အနာဝဇ္ဇိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဧတမှာ ဥဒပါနာ ပါနီယံ အာဟရာ’’တိ၊ ဥဒါဟု အာဝဇ္ဇိတွာ ဇာနန္တောတိ? ဇာနန္တော ဧဝ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ပကာသေတွာ တေ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနေ ကာတုံ ဧဝမာဟ၊ န ပါနီယံ ပါတုကာမော။ တေနေဝေတ္ထ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ္တေ ဝိယ ‘‘ပိပါသိတောသ္မီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၁) န ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကော ပန သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ အဇာနန္တော ထူဏေယျကေဟိ ကတံ ဝိပ္ပကာရံ အာစိက္ခန္တော ‘‘ဣဒါနိ သော၊ ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဣဒါနီတိ အဓုနာ၊ အမှာကံ အာဂမနဝေလာယမေဝါတိ အတ္ထော။ ဧသော၊ ဘန္တေ၊ ဥဒပါနောတိ ပဌန္တိ။ ထေရော ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ တတိယဝါရေ ‘‘န ခေါ တထာဂတာ တိက္ခတ္တုံ ပစ္စနီကာ ကာတဗ္ဗာ၊ ကာရဏံ ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ ဒီဃဒဿိနာ’’တိ မဟာရာဇဒတ္တိယံ ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဥဒပါနံ အဂမာသိ။ ဂစ္ဆန္တေ ထေရေ ဥဒပါနေ ဥဒကံ ပရိပုဏ္ဏံ ဟုတွာ ဥတ္တရိတွာ သမန္တတော သန္ဒတိ၊ သဗ္ဗံ တိဏံ ဘုသဉ္စ ဥပ္လဝိတွာ သယမေဝ အပဂစ္ဆိ။ တေန စ သန္ဒမာနေန သလိလေန ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎန္တေန တသ္မိံ ဂါမေ သဗ္ဗေဝ ပေါက္ခရဏီအာဒယော ဇလာသယာ ဝိသုက္ခာ ပရိပူရိံသု၊ တထာ ပရိခါကုသုဗ္ဘနိန္နာဒီနိ စ။ သဗ္ဗော ဂါမပ္ပဒေသော မဟောဃေန အဇ္ဈောတ္ထဋော မဟာဝဿကာလေ ဝိယ အဟောသိ။ ကုမုဒုပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရီကာဒီနိ ဇလဇပုပ္ဖာနိ တတ္ထ တတ္ထ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိကသမာနာနိ ဥဒကံ သဉ္ဆာဒိံသု။ သရေသု ဟံသကောဉ္စစက္ကဝါကကာရဏ္ဍဝဗကာဒယာ ဧ ဥဒကသကုဏိကာ ဝဿမာနာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိံသု။ ထူဏေယျကာ တံ မဟောဃံ တထာ ဥတ္တရန္တံ သမန္တတော ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလံ ပရိယန္တတော သမုဋ္ဌဟမာနံ ရုစိရံ ဖေဏဗုဗ္ဗုဠကံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ဧဝံ သမ္မန္တေသုံ ‘‘မယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥဒကုပစ္ဆေဒံ ကာတုံ ဝါယမိမှာ၊ အယံ ပန မဟောဃော တဿ အာဂမနကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ အဘိဝဍ္ဎတိ၊ နိဿံသယံ ခေါ အယံ တဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ။ မဟိဒ္ဓိကော ဟိ သော မဟာနုဘာဝေါ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယထာ ယံ မဟောဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ အမှာကံ ဂါမမ္ပိ ဩတ္ထရေယျ။ ဟန္ဒ မယံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသိတွာ အစ္စယံ ဒေသေန္တာ ခမာပေယျာမာ’’တိ။

တေ သဗ္ဗေဝ ဧကဇ္ဈာသယာ ဟုတွာ သင်္ဃသင်္ဃီ ဂဏီဘူတာ ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု။ ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေသုံ၊ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေသုံ။ ဧဝံ ပန ကတွာ သဗ္ဗေဝ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘ဣဓ မယံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ဘောတော စေဝ ဂေါတမဿ ဂေါတမသာဝကာနဉ္စ ဥဒကပ္ပဋိသေဓံ ကာရယိမှ၊ အမုကသ္မိံ ဥဒပါနေ တိဏဉ္စ ဘုသဉ္စ ပက္ခိပိမှ။ သော ပန ဥဒပါနော အစေတနောပိ သမာနော သစေတနော ဝိယ ဘောတော ဂုဏံ ဇာနန္တော ဝိယ သယမေဝ သဗ္ဗံ တိဏံ ဘုသံ အပနေတွာ သုဝိသုဒ္ဓါ ဇာတော၊ သဗ္ဗောပိ စေတ္ထ နိန္နပ္ပဒေသော မဟတာ ဥဒကောဃေန ပရိပုဏ္ဏော ရမဏီယောဝ ဇာတော၊ ဥဒကူပဇီဝိနော သတ္တာ ပရိတုဋ္ဌာ။ မယံ ပန မနုဿာပိ သမာနာ ဘောတော ဂုဏေ န ဇာနိမှ၊ ယေ မယံ ဧဝံ အကရိမှ၊ သာဓု နော ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ကရောတု၊ ယထာယံ မဟောဃော ဣမံ ဂါမံ န ဩတ္ထရေယျ၊ အစ္စယော နော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ၊ တံ နော ဘဝံ ဂေါတမော အစ္စယံ ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ အစ္စယံ ဒေသေသုံ။ ဘဂဝါပိ ‘‘တဂ္ဃ တုမှေ အစ္စယော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ၊ တံ ဝေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ တေသံ အစ္စယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပသန္နစိတ္တတံ ဉတွာ ဥတ္တရိ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌိတာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ တေသံ ပန အာဂမနတော ပုရေတရံယေဝ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော ပတ္တေန ပါနီယံ အာဒါယ ဘဂဝတော ဥပနာမေတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေတိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ မုခတော ဩဝမိတွာတိ သဗ္ဗံ တံ တိဏာဒိံ မုခေန ဆဍ္ဍေတွာ။ ဝိဿန္ဒန္တော မညေတိ ပုဗ္ဗေ ဒီဃရဇ္ဇုကေန ဥဒပါနေန ဥဿိဉ္စိတွာ ဂဟေတဗ္ဗဥဒကောဃော ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဂတကာလေ မုခေန ဝိဿန္ဒန္တော ဝိယ သမတိတ္တိကော ကာကပေယျော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဣဒဉ္စ ထေရဿ ဂတကာလေ ဥဒကပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန တသ္မိံ ဂါမေ သကလံ နိန္နဋ္ဌာနံ ဥဒကေန ပရိပုဏ္ဏံ အဟောသီတိ။ အယံ ပနိဒ္ဓိ န ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဋ္ဌာနေန၊ နာပိ ဒေဝါနုဘာဝေန၊ အထ ခေါ ဘဂဝတော ပုညာနုဘာဝေန ပရိတ္တဒေသနတ္ထံ ရာဇဂဟတော ဝေသာလိဂမနေ ဝိယ။ ကေစိ ပန ‘‘ထူဏေယျကာနံ ဘဂဝတိ ပသာဒဇနနတ္ထံ တေသံ အတ္ထကာမာဟိ ဒေဝတာဟိ ကတ’’န္တိ။ အပရေ ‘‘ဥဒပါနဿ ဟေဋ္ဌာ ဝသနကနာဂရာဇာ ဧဝမကာသီ’’တိ။ သဗ္ဗံ တံ အကာရဏံ၊ ယထာ ဘဂဝတော ပုညာနုဘာဝေနယေဝ တထာ ဥဒကုပ္ပတ္တိယာ ပရိဒီပိတတ္တာ။

ဧတမတ္ထံ ဝိဒိတွာတိ ဧတံ အဓိဋ္ဌာနေန ဝိနာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတနိပ္ဖတ္တိသင်္ခါတံ အတ္ထံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ ကိံ ကယိရာ ဥဒပါနေန၊ အာပါ စေ သဗ္ဗဒါ သိယုန္တိ ယဿ သဗ္ဗကာလံ သဗ္ဗတ္ထ စ အာပါ စေ ယဒိ သိယုံ ယဒိ ဥပလဗ္ဘေယျုံ ယဒိ အာကင်္ခါမတ္တပဋိဗဒ္ဓါ၊ တေသံ လာဘော၊ တေန ဥဒပါနေန ကိံ ကယိရာ ကိံ ကရေယျ၊ ကိံ ပယောဇနန္တိ အတ္ထော။ တဏှာယ မူလတော ဆေတွာ၊ ကိဿ ပရိယေသနံ စရေတိ ယာယ တဏှာယ ဝိနိဗဒ္ဓါ သတ္တာ အကတပုညာ ဟုတွာ ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခေန ဝိဟညန္တိ၊ တဿာ တဏှာယ မူလံ၊ မူလေ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဌိတော မာဒိသော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ကိဿ ကေန ကာရဏေန ပါနီယပရိယေသနံ၊ အညံ ဝါ ပစ္စယပရိယေသနံ စရေယျ။ ‘‘မူလတော ဆေတ္တာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ တဏှာယ မူလံ မူလေယေဝ ဝါ ဆေဒကောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ မူလတော ဆေတ္တာတိ မူလတော ပဋ္ဌာယ တဏှာယ ဆေဒကော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ဗောဓိယာ မူလဘူတမဟာပဏိဓာနတော ပဋ္ဌာယ အပရိမိတံ သကလံ ပုညသမ္ဘာရံ အတ္တနော အစိန္တေတွာ လောကဟိတတ္ထမေဝ ပရိဏာမနဝသေန ပရိပူရေန္တော မူလတော ပဘုတိ တဏှာယ ဆေတ္တာ၊ သော တဏှာဟေတုကဿ ဣစ္ဆိတာလာဘဿ အဘာဝတော ကိဿ ကေန ကာရဏေန ဥဒကပရိယေသနံ စရေယျ၊ ဣမေ ပန ထူဏေယျကာ အန္ဓဗာလာ ဣမံ ကာရဏံ အဇာနန္တာ ဧဝမကံသူတိ။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဥတေနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၀။ ဒသမေ ရညော ဥတေနဿာတိ ဥတေနဿ နာမ ရညော၊ ယော ‘‘ဝဇ္ဇိရာဇာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဥယျာနဂတဿာတိ ဥယျာနကီဠနတ္ထံ ဥယျာနံ ဂတဿ ။ အနာဒရေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ၊ ‘‘အန္တေပုရ’’န္တိ ပန ပဒံ အပေက္ခိတွာ သမ္ဗန္ဓေပေတံ သာမိဝစနံ ဟောတိ။ ကာလင်္ကတာနီတိ အဂ္ဂိဒဍ္ဎာနိ ဟုတွာ မတာနိ ဟောန္တိ။ သာမာဝတီပမုခါနီတိ ဧတ္ထ ကာ ပနာယံ သာမာဝတီ၊ ကထဉ္စ ဒဍ္ဎာတိ? ဝုစ္စတေ၊ ဘဒ္ဒဝတိယံ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဃောသကသေဋ္ဌိနာ ဓီတုဋ္ဌာနေ ဌပိတာ ပဉ္စသတဣတ္ထိပရိဝါရာ ရညော ဥတေနဿ အဂ္ဂမဟေသီ မေတ္တာဝိဟာရဗဟုလာ အရိယသာဝိကာ သာမာဝတီ နာမ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သာမာဝတိယာ ဥပ္ပတ္တိကထာ ဓမ္မပဒဝတ္ထုမှိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၀ သာမာဝတီဝတ္ထု) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မာဂဏ္ဍိယဿ နာမ ဗြာဟ္မဏဿ ဓီတာ အတ္တနော မာတာပိတူနံ –

‘‘ဒိသွာန တဏှံ အရတိံ ရဂဉ္စ၊

နာဟောသိ ဆန္ဒော အပိ မေထုနသ္မိံ၊

ကိမေဝိဒံ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ၊

ပါဒါပိ နံ သမ္ဖုသိတုံ န ဣစ္ဆေ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၈၄၁) –

ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ဣမံ ဂါထံ သုတွာ သတ္ထရိ ဗဒ္ဓါဃာတာ မာဂဏ္ဍိယာ အပရဘာဂေ ရညာ ဥတေနေန မဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပိတာ ဘဂဝတော ကောသမ္ဗိံ ဥပဂတဘာဝံ၊ သာမာဝတီပမုခါနဉ္စ ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ ဥပါသိကာဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အာဂတော နာမ သမဏော ဂေါတမော ဣမံ နဂရံ၊ ဒါနိဿ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမိ၊ ဣမာပိ တဿ ဥပဋ္ဌာယိကာ၊ ဣမာသမ္ပိ သာမာဝတီပမုခါနဉ္စ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အနေကပရိယာယေဟိ တထာဂတဿ တာသဉ္စ အနတ္ထံ ကာတုံ ဝါယမိတွာပိ အသက္ကောန္တီ ပုနေကဒိဝသံ ရညာ သဒ္ဓိံ ဥယျာနကီဠံ ဂစ္ဆန္တီ စူဠပိတု သာသနံ ပဟိဏိ ‘‘သာမာဝတိယာ ပါသာဒံ ဂန္တွာ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရတေလကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိဝရာပေတွာ ဒုဿာနိ တေလစာဋီသု တေမေတွာ ထမ္ဘေ ဝေဌေတွာ တာ သဗ္ဗာ ဧကတော ကတွာ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ဗဟိ ယန္တံ ဒတွာ ဒဏ္ဍဒီပိကာဟိ ဂေဟေ အဂ္ဂိံ ဒဒမာနော ဩတရိတွာ ဂစ္ဆတူ’’တိ။

တံ သုတွာ သော ပါသာဒံ အဘိရုယှ ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိဝရိတွာ ဝတ္ထာနိ တေလစာဋီသု တေမေတွာ ထမ္ဘေ ဝေဌေတုံ အာရဘိ။ အထ နံ သာမာဝတီပမုခါ ဣတ္ထိယော ‘‘ကိံ ဧတံ စူဠပိတာ’’တိ ဝဒန္တိယော ဥပသင်္ကမိံသု။ ‘‘အမ္မာ၊ ရာဇာ ဒဠှိကမ္မတ္ထာယ ဣမေ ထမ္ဘေ တေလပိလောတိကာဟိ ဗန္ဓာပေတိ ၊ ရာဇဂေဟေ နာမ သုယုတ္တဒုယုတ္တံ ဒုဇ္ဇာနံ၊ မာ မေ သန္တိကေ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ တာ အာဂတာ ဂဗ္ဘေသု ပဝေသေတွာ ဒွါရာနိ ပိဒဟိတွာ ဗဟိ ယန္တကံ ဒတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အဂ္ဂိံ ဒေန္တော ဩတရိ။ သာမာဝတီ တာသံ ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ ‘‘အမ္မာ၊ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ဝိစရန္တီနံ ဧဝမေဝ အဂ္ဂိနာ ဈာမတ္တဘာဝါနံ ဗုဒ္ဓဉာဏေနပိ ပရိစ္ဆေဒေါ န သုကရော၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ။ တာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အဓိဂတဖလာယ ဝိညာတသာသနာယ ခုဇ္ဇုတ္တရာယ အရိယသာဝိကာယ သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တာယ သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမေနေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိယာ သန္တိကေ သောတာပတ္တိဖလဿ အဓိဂတာ အန္တရန္တရာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဂေဟေ ဈာယန္တေ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တိယော ကာစိ ဒုတိယဖလံ၊ ကာစိ တတိယဖလံ ပါပုဏိတွာ ကာလမကံသု။ အထ ဘိက္ခူ ကောသမ္ဗိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘဂဝတော အာရောစေတွာ တာသံ အဘိသမ္ပရာယံ ပုစ္ဆိံသု။ ဘဂဝါ စ တာသံ အရိယဖလာဓိဂမံ ဘိက္ခူနံ အဘာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ဥတေနဿ…ပေ… အနိပ္ဖလာ ကာလင်္ကတာ’’တိ။

တတ္ထ အနိပ္ဖလာတိ န နိပ္ဖလာ၊ သမ္ပတ္တသာမညဖလာ ဧဝ ကာလင်္ကတာ။ တာ ပန ဖလာနိ ပဋိလဘန္တိယော သာမာဝတိယာ –

‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဓုနာထ မစ္စုနော သေနံ၊ နဠာဂါရံဝ ကုဉ္ဇရော။

‘‘ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟဿတိ၊

ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ နေတ္တိ။ ၂၉) –

ဂါထာဟိ ဩဝဒိယမာနာ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တိယော ဝိပဿိတွာ ဒုတိယတတိယဖလာနိ ပဋိလဘိံသု။ ခုဇ္ဇုတ္တရာ ပန အာယုသေသဿ အတ္ထိတာယ၊ ပုဗ္ဗေ တာဒိသဿ ကမ္မဿ အကတတ္တာ စ တတော ပါသာဒတော ဗဟိ အဟောသိ။ ‘‘ဒသယောဇနန္တရေ ပက္ကာမီ’’တိ စ ဝဒန္တိ။ အထ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ ‘‘အာဝုသော၊ အနနုစ္ဆဝိကံ ဝတ အရိယသာဝိကာနံ ဧဝရူပံ မရဏ’’န္တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယဒိပိ တာသံ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အယုတ္တံ၊ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဿ ပန ယုတ္တမေဝ တာဟိ လဒ္ဓ’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ရညော နိဝေသနေ နိဗဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ပဉ္စသတာ ဣတ္ထိယော တေ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေသု သတ္တ ဇနာ ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကော နဒီတီရသမီပေ ဧကသ္မိံ တိဏဂဟနေ သမာပတ္တိယာ နိသီဒတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု ဂတေသု တာဟိ ဣတ္ထီဟိ သဒ္ဓိံ ဥဒကကီဠံ ကီဠိတုကာမော တတ္ထ ဂတော။ တာ ဣတ္ထိယော ဒိဝသဘာဂံ ဥဒကေ ကီဠိတွာ သီတပီဠိတာ ဝိသိဗ္ဗိတုကာမာ တံ တိဏဂဟနံ ဥပရိ ဝိသုက္ခတိဏသဉ္ဆန္နံ ‘‘တိဏရာသီ’’တိ သညာယ ပရိဝါရေတွာ အဂ္ဂိံ ဒတွာ တိဏေသု ဈာယိတွာ ပတန္တေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ‘‘ရညော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဈာယတိ၊ တံ ရာဇာ ဉတွာ အမှေ နာသေဿတိ၊ သုဒဍ္ဎံ နံ ကရိဿာမာ’’တိ သဗ္ဗာ ဣတော စိတော စ ဒါရုအာဒီနိ အာဟရိတွာ တဿ ဥပရိ ရာသိံ ကတွာ အာလိမ္ပေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဈာယိဿတီ’’တိ ပက္ကမိံသု။ တာ ပဌမံ အသဉ္စေတနိကာ ဟုတွာ ဣဒါနိ ကမ္မုနာ ဗဇ္ဈိံသု။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပန အန္တောသမာပတ္တိယံ သစေ ဒါရူနံ သကဋသဟဿမ္ပိ အာဟရိတွာ အာလိမ္ပေန္တာ ဥသုမာကာရမတ္တမ္ပိ ဂါဟေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သော သတ္တမေ ဒိဝသေ ဥဋ္ဌာယ ယထာသုခံ အဂမာသိ။ တာ တဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စိတွာ တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန အတ္တဘာဝသတေ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဂေဟေ ဈာယမာနေ ဈာယိံသု။ ဣဒံ တာသံ ပုဗ္ဗကမ္မံ။

ယသ္မာ ပန တေ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အရိယဖလာနိ သစ္ဆာကံသု၊ ရတနတ္တယံ ပယိရုပါသိံသု၊ တသ္မာ တတ္ထ အနာဂါမိနိယော သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပပန္နာ၊ ဣတရာ ကာစိ တာဝတိံသေသု၊ ကာစိ ယာမေသု၊ ကာစိ တုသိတေသု၊ ကာစိ နိမ္မာနရတီသု၊ ကာစိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသု ဥပပန္နာ။

ရာဇာပိ ခေါ ဥတေနော ‘‘သာမာဝတိယာ ဂေဟံ ကိရ ဈာယတီ’’တိ သုတွာ ဝေဂေန အာဂစ္ဆန္တောပိ တံ ပဒေသံ တာသု ဒဍ္ဎာသုယေဝ သမ္ပာပုဏိ။ အာဂန္တွာ ပန ဂေဟံ နိဗ္ဗာပေတွာ ဥပ္ပန္နဗလဝဒေါမနဿော မာဂဏ္ဍိယာယ တထာ ကာရိတဘာဝံ ဥပါယေန ဉတွာ အရိယသာဝိကာသု ကတာပရာဓကမ္မုနာ စောဒိယမာနော တဿာ ရာဇာဏံ ကာရေသိ သဒ္ဓိံ ဉာတကေဟိ။ ဧဝံ သာ သပရိဇနာ သမိတ္တဗန္ဓဝါ အနယဗျသနံ ပါပုဏိ။

ဧတမတ္ထံဝိဒိတွာတိ ဧတံ သာမာဝတီပမုခါနံ တာသံ ဣတ္ထီနံ အဂ္ဂိမှိ အနယဗျသနာပတ္တိဟေတုံ၊ မာဂဏ္ဍိယာယ စ သမိတ္တဗန္ဓဝါယ ရာဇာဏာယ အနယဗျသနာပတ္တိနိမိတ္တံ သဗ္ဗာကာရတော ဝိဒိတွာ တဒတ္ထဒီပနံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

တတ္ထ မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီတိ ယော ဣဓ သတ္တလောကော ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဟေတုသမ္ပန္နော ဝိယ ဟုတွာ ဒိဿတိ၊ သောပိ မောဟသမ္ဗန္ဓနော မောဟေန ပလိဂုဏ္ဌိတော အတ္တဟိတာဟိတံ အဇာနန္တော ဟိတေ န ပဋိပဇ္ဇတိ၊ အဟိတံ ဒုက္ခာဝဟံ ဗဟုဉ္စ အပုညံ အာစိနာတိ။ ‘‘ဘဝရူပေါဝ ဒိဿတီ’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – အယံ လောကော မောဟသမ္ဗန္ဓနော မောဟေန ပလိဂုဏ္ဌိတော၊ တတော ဧဝ ဘဝရူပေါဝ သဿတသဘာဝေါ ဝိယဿ အတ္တာ ဒိဿတိ၊ အဇရာမရော ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ယေန ပါဏာတိပါတာဒီနိ အကတ္တဗ္ဗာနိ ကရောတိ။

ဥပဓိဗန္ဓနောဗာလော၊ တမသာ ပရိဝါရိတော။ သဿတောရိဝ ခါယတီတိ န ကေဝလဉ္စ မောဟသမ္ဗန္ဓနော ဧဝ၊ အပိစ ခေါ ဥပဓိဗန္ဓနောပိ အယံ အန္ဓဗာလလောကော အဝိဇ္ဇာတမသာ ပရိဝါရိတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန ဉာဏေန အဝိပရီတံ ကာမေ စ ခန္ဓေ စ ‘‘အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ ပဿေယျ၊ တဿ အဘာဝတော ယသ္မာ ဗာလော အန္ဓပုထုဇ္ဇနော အညာဏတမသာ သမန္တတော ပရိဝါရိတော နိဝုတော၊ တသ္မာ သော ကာမူပဓိ ကိလေသူပဓိ ခန္ဓူပဓီတိ ဣမေသံ ဥပဓီနံ ဝသေန စ ဥပဓိဗန္ဓနော၊ တတော ဧဝ စဿ သောပဓိဿ ပဿတော သဿတော ဝိယ နိစ္စော သဗ္ဗကာလဘာဝီ ဝိယ ခါယတိ။ ‘‘အသဿတိရိဝ ခါယတီ’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – အတ္တာ သဗ္ဗကာလံ ဝိဇ္ဇတိ ဥပလဗ္ဘတီတိ အညော အသဿတိ အနိစ္စောတိ လောကဿ သော ဥပဓိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဝသေန ဧကဒေသော ဝိယ ခါယတိ၊ ဥပဋ္ဌဟတီတိ အတ္ထော။ ရကာရော ဟိ ပဒသန္ဓိကရော။ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စနန္တိ ယော ပန သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿတိ၊ တဿေဝ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ယထာဘူတံ ပဿတော ဇာနတော ပဋိဝိဇ္ဈတော ရာဂါဒိကိဉ္စနံ နတ္ထိ၊ ယေန သံသာရေ ဗဇ္ဈေယျ။ တထာ အပဿန္တော ဧဝ ဟိ အဝိဇ္ဇာတဏှာဒိဋ္ဌိအာဒိဗန္ဓနေဟိ သံသာရေ ဗဒ္ဓါ သိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ စူဠဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ။