📜

၁။ ဧကကနိပါတော

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ လောဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣဒါနိ ဧကဓမ္မံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထာတိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ နိက္ခိတ္တဿ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာယ ဩကာသော အနုပ္ပတ္တော။ သာ ပနေသာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ယသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ ဝိစာရေတွာ ဝုစ္စမာနာ ပါကဋာ ဟောတိ၊ တသ္မာ သုတ္တနိက္ခေပံ တာဝ ဝိစာရေဿာမ။ စတ္တာရော ဟိ သုတ္တနိက္ခေပါ – အတ္တဇ္ဈာသယော၊ ပရဇ္ဈာသယော၊ ပုစ္ဆာဝသိကော၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ။ ယထာ ဟိ အနေကသတအနေကသဟဿဘေဒါနိပိ သုတ္တန္တာနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဋ္ဌာနနယေန သောဠသဝိဓတံ နာတိဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိသုတ္တနိက္ခေပဝသေန စတုဗ္ဗိဓတံ နာတိဝတ္တန္တီတိ။ တတ္ထ ယထာ အတ္တဇ္ဈာသယဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ စ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကေဟိ သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂဘေဒေါ သမ္ဘဝတိ အတ္တဇ္ဈာသယော စ ပရဇ္ဈာသယော စ၊ အတ္တဇ္ဈာသယော စ ပုစ္ဆာဝသိကော စ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော စ ပရဇ္ဈာသယော စ၊ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော စ ပုစ္ဆာဝသိကော စာတိ အဇ္ဈာသယပုစ္ဆာနုသန္ဓိသမ္ဘဝတော၊ ဧဝံ ယဒိပိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အတ္တဇ္ဈာသယေနပိ သံသဂ္ဂဘေဒေါ သမ္ဘဝတိ၊ အတ္တဇ္ဈာသယာဒီဟိ ပန ပုရတော ဌိတေဟိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ သံသဂ္ဂေါ နတ္ထီတိ နိရဝသေသော ပဋ္ဌာနနယော န သမ္ဘဝတိ။ တဒန္တောဂဓတ္တာ ဝါ သမ္ဘဝန္တာနံ သေသနိက္ခေပါနံ မူလနိက္ခေပဝသေန စတ္တာရော သုတ္တနိက္ခေပါ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ဝစနတ္ထော – နိက္ခိပီယတီတိ နိက္ခေပေါ၊ သုတ္တံ ဧဝ နိက္ခေပေါ သုတ္တနိက္ခေပေါ။ အထ ဝါ နိက္ခိပနံ နိက္ခေပေါ၊ သုတ္တဿ နိက္ခေပေါ သုတ္တနိက္ခေပေါ၊ သုတ္တဒေသနာတိ အတ္ထော။ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော အတ္တဇ္ဈာသယော၊ သော အဿ အတ္ထိ ကာရဏဘူတောတိ အတ္တဇ္ဈာသယော၊ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော ဧတဿာတိ ဝါ အတ္တဇ္ဈာသယော။ ပရဇ္ဈာသယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုစ္ဆာယ ဝသောတိ ပုစ္ဆာဝသော။ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆာဝသိကော။ သုတ္တဒေသနာယ ဝတ္ထုဘူတဿ အတ္ထဿ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဧဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ထ-ကာရဿ ဌ-ကာရံ ကတွာ၊ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော။ အထ ဝါ နိက္ခိပီယတိ သုတ္တံ ဧတေနာတိ နိက္ခေပေါ၊ အတ္တဇ္ဈာသယာဒိ ဧဝ။ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော အတ္တဇ္ဈာသယော။ ပရေသံ အဇ္ဈာသယော ပရဇ္ဈာသယော။ ပုစ္ဆီယတီတိ ပုစ္ဆာ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော အတ္ထော၊ ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တံ ဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဝစနံ ပုစ္ဆာဝသံ၊ တဒေဝ နိက္ခေပသဒ္ဒါပေက္ခာယ ပုစ္ဆာဝသိကောတိ ပုလ္လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ တထာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ဧဝ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိစ ပရေသံ ဣန္ဒြိယပရိပါကာဒိကာရဏနိရပေက္ခတ္တာ အတ္တဇ္ဈာသယဿ ဝိသုံ သုတ္တနိက္ခေပဘာဝေါ ယုတ္တော၊ ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ဓမ္မတန္တိဌပနတ္ထံ ပဝတ္တိတဒေသနတ္တာ။ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကာနံ ပန ပရေသံ အဇ္ဈာသယပုစ္ဆာနံ ဒေသနာပဝတ္တိဟေတုဘူတာနံ ဥပ္ပတ္တိယံ ပဝတ္တိတာနံ ကထံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ အနဝရောဓော၊ ပုစ္ဆာဝသိကဋ္ဌုပ္ပတ္တိကာနံ ဝါ ပရဇ္ဈာသယာနုရောဓေန ပဝတ္တိတာနံ ကထံ ပရဇ္ဈာသယေ အနဝရောဓောတိ? န စောဒေတဗ္ဗမေတံ။ ပရေသဉှိ အဘိနီဟာရပရိပုစ္ဆာဒိဝိနိမုတ္တဿေဝ သုတ္တဒေသနာကာရဏုပ္ပာဒဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတတ္တာ ပရဇ္ဈာသယပုစ္ဆာဝသိကာနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မဇာလဓမ္မဒါယာဒသုတ္တာဒီနံ (ဒီ။ န။ ၁။၁ အာဒယော) ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏအာမိသုပ္ပာဒါဒိဒေသနာနိမိတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ဝုစ္စတိ။ ပရေသံ ပုစ္ဆံ ဝိနာ အဇ္ဈာသယမေဝ နိမိတ္တံ ကတွာ ဒေသိတော ပရဇ္ဈာသယော၊ ပုစ္ဆာဝသေန ဒေသိတော ပုစ္ဆာဝသိကောတိ ပါကဋောယမတ္ထောတိ။

ယာနိ ဘဂဝါ ပရေဟိ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ကေဝလံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ကထေတိ၊ သေယျထိဒံ – အာကင်္ခေယျသုတ္တံ၊ တုဝဋ္ဋကသုတ္တန္တိဧဝမာဒီနိ (သု။ နိ။ ၉၂၁ အာဒယော၊ မ။ နိ။ ၁။၆၄ အာဒယော)၊ တေသံ အတ္တဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။

ယာနိ ပန ‘‘ပရိပက္ကာ ခေါ ရာဟုလဿ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ ယံနူနာဟံ ရာဟုလံ ဥတ္တရိံ အာသဝါနံ ခယေ ဝိနေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပရေသံ အဇ္ဈာသယံ ခန္တိံ အဘိနီဟာရံ ဗုဇ္ဈနဘာဝဉ္စ ဩလောကေတွာ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ကထိတာနိ၊ သေယျထိဒံ – ရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တိဧဝမာဒီနိ (မ။ နိ။ ၂။၁၀၇ အာဒယော၊ ၃။၄၁၆ အာဒယော၊ သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၁၉-၂၀)၊ တေသံ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။

ဘဂဝန္တံ ပန ဥပသင်္ကမိတွာ ဒေဝါ မနုဿာ စတဿော ပရိသာ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ စ တထာ တထာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ ‘‘ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စန္တိ၊ နီဝရဏာ နီဝရဏာတိ ဝုစ္စန္တီ’’တိအာဒိနာ ၊ ဧဝံ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ယာနိ ကထိတာနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တာဒီနိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၈၆) တေသံ ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပေါ။

ယာနိ ပန တာနိ ဥပ္ပန္နံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကထိတာနိ၊ သေယျထိဒံ – ဓမ္မဒါယာဒံ၊ ပုတ္တမံသူပမံ၊ ဒါရုက္ခန္ဓူပမန္တိဧဝမာဒီနိ (မ။ နိ။ ၁။၂၉၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၃)၊ တေသံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော နိက္ခေပေါ။

ဧဝမိမေသု စတူသု သုတ္တနိက္ခေပေသု ဣမဿ သုတ္တဿ ပရဇ္ဈာသယော နိက္ခေပေါ။ ပရဇ္ဈာသယဝသေန ဟေတံ နိက္ခိတ္တံ။ ကေသံ အဇ္ဈာသယေန? လောဘေ အာဒီနဝဒဿီနံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ကေစိ ပန ‘‘အတ္တဇ္ဈာသယော’’တိ ဝဒန္တိ။

တတ္ထ ဧကဓမ္မံ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒီသု ဧကသဒ္ဒေါ အတ္ထေဝ အညတ္ထေ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စ၊ ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ ဣတ္ထေကေ အဘိဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၇)။ အတ္ထိ သေဋ္ဌေ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ ပါရာ။ ၁၁)။ အတ္ထိ အသဟာယေ ‘‘ဧကော ဝူပကဋ္ဌော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၀၅)။ အတ္ထိ သင်္ခါယံ ‘‘ဧကောဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခဏော စ သမယော စ ဗြဟ္မစရိယဝါသာယာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၂၉)။ ဣဓာပိ သင်္ခါယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဓမ္မ-သဒ္ဒေါ ပရိယတ္တိသစ္စသမာဓိပညာပကတိပုညာပတ္တိသုညတာဉေယျသဘာဝါဒီသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၇၃) ပရိယတ္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉၉) သစ္စာနိ။ ‘‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော အဟေသု’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၊ ၃။၁၄၂) သမာဓိ။ ‘‘သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ သဝေ ပေစ္စ န သောစတီ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၅၇) ပညာ။ ‘‘ဇာတိဓမ္မာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာနံ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၉၈) ပကတိ။ ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂) ပုညံ။ ‘‘တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အညတရေန ဝဒေယျ ပါရာဇိကေန ဝါ သင်္ဃာဒိသေသေန ဝါ ပါစိတ္တိယေန ဝါ’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၄၄၄) အာပတ္တိ။ ‘‘တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဓမ္မာ ဟောန္တီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၂၁) သုညတာ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒီသု (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) ဉေယျော။ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ အကုသလာ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁) သဘာဝေါ အတ္ထော ။ ဣဓာပိ သဘာဝေါ။ တသ္မာ ဧကဓမ္မန္တိ ဧကံ သံကိလေသသဘာဝန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧကော စ သော ဓမ္မော စာတိ ဧကဓမ္မော၊ တံ ဧကဓမ္မံ။

ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခူ အာလပတိ။ ကိမတ္ထံ ပန ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဘိက္ခူ အာလပတိ၊ န ဓမ္မမေဝ ဒေသေတီတိ? သတိဇနနတ္ထံ။ ဘိက္ခူ ဟိ အညံ စိန္တေန္တာပိ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တာပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မနသိ ကရောန္တာပိ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ တေ ပဌမံ အနာလပိတွာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘အယံ ဒေသနာ ကိံနိဒါနာ၊ ကိံပစ္စယာ’’တိ သလ္လက္ခေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အာလပိတေ ပန သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သလ္လက္ခေတုံ သက္ကောန္တိ၊ တသ္မာ သတိဇနနတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ အာလပတိ။ တေန စ တေသံ ဘိက္ခနသီလတာဒိဂုဏယောဂသိဒ္ဓေန ဝစနေန ဟီနာဓိကဇနသေဝိတံ ဝုတ္တိံ ပကာသေန္တော ဥဒ္ဓတဒီနဘာဝနိဂ္ဂဟံ ကရောတိ။ ‘‘ဘိက္ခဝေ’’တိ ဣမိနာ ကရုဏာဝိပ္ဖာရသောမ္မဟဒယနယနနိပါတပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဝစနေန တေ အတ္တနော မုခါဘိမုခေ ကရောန္တော တေန စ ကထေတုကမျတာဒီပကေန ဝစနေန နေသံ သောတုကမျတံ ဇနေတိ။ တေနေဝ စ သမ္ဗောဓနတ္ထေန သာဓုကံ သဝနမနသိကာရေပိ နိယောဇေတိ။ သာဓုကံ သဝနမနသိကာရာယတ္တာ ဟိ သာသနသမ္ပတ္တိ။

အညေသုပိ ဒေဝမနုဿေသု ပရိသပရိယာပန္နေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ကသ္မာ ဘိက္ခူ ဧဝ အာမန္တေသီတိ? ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌာသန္နသဒါသန္နိဟိတဘာဝတော။ သဗ္ဗပရိသသာဓာရဏာ ဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ၊ ပရိသာယ စ ဇေဋ္ဌာ ဘိက္ခူ ပဌမုပ္ပန္နတ္တာ၊ သေဋ္ဌာ အနဂါရိယဘာဝံ အာဒိံ ကတွာ သတ္ထု စရိယာနုဝိဓာယကတ္တာ သကလသာသနပဋိဂ္ဂါဟကတ္တာ စ၊ အာသန္နာ တတ္ထ နိသိန္နေသု သမီပဝုတ္တိယာ၊ သဒါသန္နိဟိတာ သတ္ထုသန္တိကာဝစရတ္တာ။ အပိစ တေ ဓမ္မဒေသနာယ ဘာဇနံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိသဗ္ဘာဝတော၊ ဝိသေသတော စ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ အယံ ဒေသနာတိ တေ ဧဝ အာလပိ။

ပဇဟထာတိ ဧတ္ထ ပဟာနံ နာမ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ၊ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ၊ နိဿရဏပ္ပဟာနန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ ယံ ဒီပါလောကေနေဝ တမဿ ပဋိပက္ခဘာဝတော အလောဘာဒီဟိ လောဘာဒိကဿ၊ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒိဝိပဿနာဉာဏေဟိ တဿ တဿ အနတ္ထဿ ပဟာနံ။ သေယျထိဒံ – ပရိစ္စာဂေန လောဘာဒိမလဿ၊ သီလေန ပါဏာတိပါတာဒိဒုဿီလျဿ၊ သဒ္ဓါဒီဟိ အဿဒ္ဓိယာဒိကဿ၊ နာမရူပဝဝတ္ထာနေန သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ၊ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေန အဟေတုဝိသမဟေတုဒိဋ္ဌီနံ၊ တဿေဝ အပရဘာဂေန ကင်္ခါဝိတရဏေန ကထံကထီဘာဝဿ၊ ကလာပသမ္မသနေန ‘‘အဟံ မမာ’’တိ ဂါဟဿ၊ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန အမဂ္ဂေ မဂ္ဂသညာယ၊ ဥဒယဒဿနေန ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ၊ ဝယဒဿနေန သဿတဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘယဒဿနေန သဘယေသု အဘယသညာယ၊ အာဒီနဝဒဿနေန အဿာဒသညာယ၊ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနေန အဘိရတိသညာယ၊ မုစ္စိတုကမျတာဉာဏေန အမုစ္စိတုကမျတာယ ဥပေက္ခာဉာဏေန အနုပေက္ခာယ၊ အနုလောမေန ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ၊ နိဗ္ဗာနေန ပဋိလောမဘာဝဿ၊ ဂေါတြဘုနာ သင်္ခါရနိမိတ္တဂ္ဂါဟဿ ပဟာနံ၊ ဧတံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ နာမ။

ယံ ပန ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန သမာဓိနာ ပဝတ္တိဘာဝနိဝါရဏတော ဃဋပ္ပဟာရေနေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ သေဝါလဿ တေသံ တေသံ နီဝရဏာဒိဓမ္မာနံ ပဟာနံ၊ ဧတံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ဘာဝိတတ္တာ တံတံမဂ္ဂဝတော အတ္တနော သန္တာနေ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတာနံ ပဟာနာယာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၂၇၇၊ ဝိဘ။ ၆၂၈) နယေန ဝုတ္တဿ သမုဒယပက္ခိယဿ ကိလေသဂဏဿ အစ္စန္တံ အပ္ပဝတ္တိဘာဝေန သမုစ္ဆိန္ဒနံ၊ ဣဒံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ ပန ဖလက္ခဏေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တံ ကိလေသာနံ၊ ဧတံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနံ နာမ။ ယံ ပန သဗ္ဗသင်္ခတနိဿဋတ္တာ ပဟီနသဗ္ဗသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧတံ နိဿရဏပ္ပဟာနံ နာမ။ ဧဝံ ပဉ္စဝိဓေ ပဟာနေ အနာဂါမိကဘာဝကရဿ ပဟာနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဣဓ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ပဇဟထာတိ ပရိစ္စဇထ၊ သမုစ္ဆိန္ဒထာတိ အတ္ထော။

အဟန္တိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဝေါတိ အယံ ဝေါသဒ္ဒေါ ပစ္စတ္တဥပယောဂကရဏသာမိဝစနပဒပူရဏသမ္ပဒါနေသု ဒိဿတိ။ တထာ ဟိ ‘‘ကစ္စိ၊ ပန ဝေါ အနုရုဒ္ဓါ၊ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၂၆) ပစ္စတ္တေ အာဂတော။ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏာမေမိ ဝေါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၅၇) ဥပယောဂေ။ ‘‘န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၅၇) ကရဏေ။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဝေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ သုဘာသိတ’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၄၅) သာမိဝစနေ။ ‘‘ယေ ဟိ ဝေါ အရိယာ ပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မန္တာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၅) ပဒပူရဏေ။ ‘‘ဝနပတ္ထပရိယာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၉၀) သမ္ပဒါနေ။ ဣဓာပိ သမ္ပဒါနေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပါဋိဘောဂေါတိ ပဋိဘူ။ သော ဟိ ဓာရဏကံ ပဋိစ္စ ဓနိကဿ၊ ဓနိကံ ပဋိစ္စ ဓာရဏကဿ ပဋိနိဓိဘူတော ဓနိကသန္တကဿ တတော ဟရဏာဒိသင်္ခါတေန ဘုဉ္ဇနေန ဘောဂေါတိ ပဋိဘောဂေါ၊ ပဋိဘောဂေါ ဧဝ ပါဋိဘောဂေါ။ အနာဂါမိတာယာတိ အနာဂါမိဘာဝတ္ထာယ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဟိ ကာမဘဝဿ အနာဂမနတော အနာဂါမီ။ ယော ယဿ ဓမ္မဿ အဓိဂမေန အနာဂါမီတိ ဝုစ္စတိ၊ သဖလော သော တတိယမဂ္ဂေါ အနာဂါမိတာ နာမ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဝေနေယျဒမနကုသလော ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုကူလံ တတိယမဂ္ဂါဓိဂမံ လဟုနာ ဥပါယေန ဧကဓမ္မပူရဏတာမတ္တေန ထိရံ ကတွာ ဒဿေသိ ယထာ တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ဘိန္နဘူမိကာပိ ဟိ ပဋိဃသံယောဇနာဒယော တတိယမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ကိလေသာ ကာမရာဂပ္ပဟာနံ နာတိဝတ္တန္တီတိ။

ကသ္မာ ပနေတ္ထ ဘဂဝါ အတ္တာနံ ပါဋိဘောဂဘာဝေ ဌပေသိ? တေသံ ဘိက္ခူနံ အနာဂါမိမဂ္ဂါဓိဂမာယ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘မယာ ‘ဧကဓမ္မံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဇဟထ၊ အဟံ ဝေါ ပါဋိဘောဂေါ အနာဂါမိတာယာ’တိ ဝုတ္တေ ဣမေ ဘိက္ခူ အဒ္ဓါ တံ ဧကဓမ္မံ ပဟာယ သက္ကာ တတိယဘူမိံ သမဓိဂန္တုံ၊ ယတော ဓမ္မဿာမိ ပဌမမာဟ ‘အဟံ ပါဋိဘောဂေါ’တိ ဥဿာဟဇာတာ တဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ မညိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အနာဂါမိတာယ တေသံ ဘိက္ခူနံ အတ္တာနံ ပါဋိဘောဂဘာဝေ ဌပေသိ။

ကတမံ ဧကဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ကတမန္တိ ပုစ္ဆာဝစနံ။ ပုစ္ဆာ စ နာမေသာ ပဉ္စဝိဓာ – အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ၊ အနုမတိပုစ္ဆာ ၊ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ။ တတ္ထ ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတံ ဟောတိ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ၊ တဿ ဉာဏာယ ဒဿနာယ တုလနာယ တီရဏာယ ဝိဘူတတ္ထာယ ဝိဘာဝနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ။ ပကတိယာ လက္ခဏံ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ တုလိတံ တီရိတံ ဝိဘူတံ ဝိဘာဝိတံ။ သော အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ။ ပကတိယာ သံသယပက္ခန္ဒော ဟောတိ ဝိမတိပက္ခန္ဒော ဒွေဠှကဇာတော – ‘‘ဧဝံ နု ခေါ၊ န နု ခေါ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ’’တိ၊ သော ဝိမတိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ အယံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ။ ဘဂဝါ ဟိ အနုမတိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၅၉၊ မဟာဝ။ ၂၁)၊ အယံ အနုမတိပုစ္ဆာ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ကထေတုကမျတာယ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ – ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဟာရာ ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဌိတိယာ သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ အနုဂ္ဂဟာယ။ ကတမေ စတ္တာရော’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။

တတ္ထ ပုရိမာ တိဿော ပုစ္ဆာ ဗုဒ္ဓါနံ နတ္ထိ။ ကသ္မာ? တီသု ဟိ အဒ္ဓါသု ကိဉ္စိ သင်္ခတံ အဒ္ဓါဝိမုတ္တံ ဝါ အသင်္ခတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ အဒိဋ္ဌံ အတုလိတံ အတီရိတံ အဝိဘူတံ အဝိဘာဝိတံ နာမ နတ္ထိ။ တေန နေသံ အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ နတ္ထိ။ ယံ ပန တေဟိ အတ္တနော ဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဿ အညေန သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ သဒ္ဓိံ သံသန္ဒနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ တေန နေသံ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာပိ နတ္ထိ။ ယသ္မာ ပန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော အကထံကထီ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆာ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဂတသံသယာ၊ တေန နေသံ ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာပိ နတ္ထိ။ ဣတရာ ပန ဒွေ ပုစ္ဆာ အတ္ထိ၊ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ တာယ ပုစ္ဆာယ ပုဋ္ဌမတ္ထံ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘လောဘံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဓမ္မ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ လုဗ္ဘန္တိ တေန၊ သယံ ဝါ လုဗ္ဘတိ၊ လုဗ္ဘနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ လောဘော။ သွာယံ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏော မက္ကဋာလေပေါ ဝိယ၊ အဘိသင်္ဂရသော တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တမံသပေသိ ဝိယ၊ အပရိစ္စာဂပစ္စုပဋ္ဌာနော တေလဉ္ဇနရာဂေါ ဝိယ၊ သံယောဇနိယေသု ဓမ္မေသု အဿာဒဒဿနပဒဋ္ဌာနော၊ တဏှာနဒိဘာဝေန ဝဍ္ဎမာနော ယတ္ထ သမုပ္ပန္နော၊ သီဃသောတာ နဒီ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒံ အပါယမေဝ တံ သတ္တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကိဉ္စာပိ အယံ လောဘသဒ္ဒေါ သဗ္ဗလောဘသာမညဝစနော၊ ဣဓ ပန ကာမရာဂဝစနောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈော။

ပုန ဘိက္ခဝေတိ အာလပနံ ဓမ္မဿ ပဋိဂ္ဂါဟကဘာဝေန အဘိမုခီဘူတာနံ တတ္ထ အာဒရဇနနတ္ထံ။ ပဇဟထာတိ ဣမိနာ ပဟာနာဘိသမယော ဝိဟိတော၊ သော စ ပရိညာသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယေဟိ သဒ္ဓိံ ဧဝ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိသုန္တိ စတုသစ္စာဓိဋ္ဌာနာနိ စတ္တာရိပိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကိစ္စာနိ ဝိဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ ယထာ စ ‘‘လောဘံ ပဇဟထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝတော ဒေါသာဒီနမ္ပိ ပဟာနံ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမုဒယသစ္စဝိသယေ သမ္မာဒိဋ္ဌိကိစ္စေ ပဟာနာဘိသမယေ ဝုတ္တေ တဿာ သဟကာရီကာရဏဘူတာနံ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနံ သေသမဂ္ဂင်္ဂါနမ္ပိ သမုဒယသစ္စဝိသယကိစ္စံ အတ္ထတော ဝုတ္တမေဝ ဟောတီတိ ပရိပုဏ္ဏော အရိယမဂ္ဂဗျာပါရော ဣဓ ကထိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣမိနာ နယေန သတိပဋ္ဌာနာဒီနမ္ပိ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ဗျာပါရဿ ဣဓ ဝုတ္တဘာဝေါ ယထာရဟံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

အပိစေတ္ထ လောဘံ ပဇဟထာတိ ဧတေန ပဟာနပရိညာ ဝုတ္တာ။ သာ စ တီရဏပရိညာဓိဋ္ဌာနာ၊ တီရဏပရိညာ စ ဉာတပရိညာဓိဋ္ဌာနာတိ အဝိနာဘာဝေန တိဿောပိ ပရိညာ ဗောဓိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝမေတ္ထ သဟ ဖလေန စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ပကာသိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝါ လောဘံ ပဇဟထာတိ သဟ ဖလေန ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ဒေသိတာ။ သာ စ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိသန္နိဿယာ…ပေ… စိတ္တဝိသုဒ္ဓိသီလဝိသုဒ္ဓိသန္နိဿယာ စာတိ နာနန္တရိကဘာဝေန သဟ ဖလေန သဗ္ဗာပိ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝိဘာဝိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝမေတာယ ဝိသုဒ္ဓိက္ကမဘာဝနာယ ပရိညာတ္တယသမ္ပာဒနေန လောဘံ ပဇဟိတုကာမေန –

‘‘အနတ္ထဇနနော လောဘော၊ လောဘော စိတ္တပ္ပကောပနော၊

ဘယမန္တရတော ဇာတံ၊ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။

‘‘လုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ လုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ လောဘော သဟတေ နရံ’’။ (ဣတိဝု။ ၈၈)၊

ရတ္တော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ရာဂေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ သန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒတိ၊ နိလ္လောပမ္ပိ ဟရတိ၊ ဧကာဂါရိကမ္ပိ ကရောတိ၊ ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတိ။ တဒပိ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အဇာနတံ အပဿတံ အဝေဒယတံ တဏှာနုဂတာနံ ပရိတဿိတံ ဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝ (အ။ နိ။ ၃။၅၄)။

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ’’။ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅)၊

‘‘နတ္ထိ ရာဂသမော အဂ္ဂိ၊ နတ္ထိ ဒေါသသမော ကလိ’’။ (ဓ။ ပ။ ၂၀၂၊ ၂၅၁)၊

‘‘ကာမရာဂေန ဍယှာမိ၊ စိတ္တံ မေ ပရိဍယှတိ’’။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၂)၊

‘‘ယေ ရာဂရတ္တာနုပတန္တိ သောတံ၊ သယံကတံ မက္ကဋကောဝ ဇာလ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၄၇) စ –

ဧဝမာဒိသုတ္တပဒါနုသာရေန နာနာနယေဟိ လောဘဿ အာဒီနဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ တဿ ပဟာနာယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပိစ ဆ ဓမ္မာ ကာမရာဂဿ ပဟာနာယ သံဝတ္တန္တိ၊ အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော၊ အသုဘဘာဝနာနုယောဂေါ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ကလျာဏမိတ္တတာ၊ သပ္ပာယကထာတိ။ ဒသဝိဓဉှိ အသုဘနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဏှန္တဿာပိ ကာမရာဂေါ ပဟီယတိ၊ ကာယဂတာသတိဘာဝနာဝသေန သဝိညာဏကေ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဝသေန အဝိညာဏကေ အသုဘေ အသုဘဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တဿာပိ၊ မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု သံဝရဏဝသေန သတိကဝါဋေန ပိဟိတဒွါရဿာပိ ၊ စတုန္နံ ပဉ္စန္နံ ဝါ အာလောပါနံ ဩကာသေ သတိ ဥဒကံ ပိဝိတွာ ယာပနသီလတာယ ဘောဇနေ မတ္တညုနောပိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၃)၊

အသုဘကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာရတေ ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တဿာပိ၊ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဒသအသုဘနိဿိတသပ္ပာယကထာယပိ ပဟီယတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသုဘနိမိတ္တံ၊ တတ္ထ ယောနိသောမနသိကာရဗဟုလီကာရော၊ အယမာဟာရော အနုပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ အနုပ္ပာဒါယ ဥပ္ပန္နဿ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဟာနာယာ’’တိ။

ဧဝံ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမရာဂသင်္ခါတဿ လောဘဿ ပဟာနာယ ပဋိပန္နော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ တတိယမဂ္ဂေန တံ အနဝသေသတော သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လောဘံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဓမ္မံ ပဇဟထ၊ အဟံ ဝေါ ပါဋိဘောဂေါ အနာဂါမိတာယာ’’တိ။

ဧတ္ထာဟ ‘‘ကော ပနေတ္ထ လောဘော ပဟီယတိ၊ ကိံ အတီတော၊ အထ အနာဂတော၊ ဥဒါဟု ပစ္စုပ္ပန္နော’’တိ? ကိဉ္စေတ္ထ – န တာဝ အတီတော လောဘော ပဟီယေယျ၊ န အနာဂတော ဝါ တေသံ အဘာဝတော။ န ဟိ နိရုဒ္ဓံ အနုပ္ပန္နံ ဝါ အတ္ထီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဝါယာမော စ အဖလော အာပဇ္ဇတိ။ အထ ပစ္စုပ္ပန္နော၊ ဧဝမ္ပိ အဖလော ဝါယာမော တဿ သရသဘင်္ဂတ္တာ၊ သံကိလိဋ္ဌာ စ မဂ္ဂဘာဝနာ အာပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တဝိပ္ပယုတ္တော ဝါ လောဘော သိယာ၊ န စာယံ နယော ဣစ္ဆိတောတိ။ ဝုစ္စတေ – န ဝုတ္တနယေန အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နော လောဘော ပဟီယတိ။ သေယျထာပိ ဣဓ တရုဏရုက္ခော အသဉ္ဇာတဖလော၊ တံ ပုရိသော ကုဌာရိယာ မူလေ ဆိန္ဒေယျ၊ တဿ ရုက္ခဿ ဆေဒေ အသတိ ယာနိ ဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ၊ တာနိ ရုက္ခဿ ဆိန္နတ္တာ အဇာတာနိ ဧဝ န ဇာယေယျုံ၊ ဧဝမေဝ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေ အသတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟော လောဘော အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန ပစ္စယဃာတဿ ကတတ္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယဉှိ အဋ္ဌကထာသု ‘‘ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပဿနာယ ဟိ အာရမ္မဏဘူတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနဋ္ဌာနတာယ ဘူမိ နာမ။ သာ ဘူမိ တေန လဒ္ဓါတိ ကတွာ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နော။ အာရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတုပ္ပန္နော အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နော အသမူဟတုပ္ပန္နောတိ စ အယမေဝ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ သုတ္တေ။ ဧတန္တိ ဧတံ အတ္ထဇာတံ။ ဣဒါနိ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝုစ္စမာနံ။ ဣတိ ဝုစ္စတီတိ ကေန ပန ဝုစ္စတိ? ဘဂဝတာ ဝ။ အညေသု ဟိ တာဒိသေသု ဌာနေသု သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဥပနိဗန္ဓဂါထာ ဟောန္တိ၊ ဣဓ ပန ဘဂဝတာ ဝ ဂါထာရုစိကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ သင်္ဂဟေတွာ ဂါထာ ဘာသိတာ။

တတ္ထ ယေန လောဘေန လုဒ္ဓါသေ၊ သတ္တာ ဂစ္ဆန္တိ ဒုဂ္ဂတိန္တိ ယေန အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏလက္ခဏေန တတော ဧဝ အဘိသင်္ဂရသေန လောဘေန လုဒ္ဓါ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု အာယတနေသု ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ။ သေတိ ဟိ နိပါတမတ္တံ။ အက္ခရစိန္တကာ ပန ဤဒိသေသု ဌာနေသု သေ-ကာရာဂမံ ဣစ္ဆန္တိ။ တထာ လုဒ္ဓတ္တာ ဧဝ ကာယသုစရိတာဒီသု ကိဉ္စိ သုစရိတံ အကတွာ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ စ ဥပစိနိတွာ ရူပါဒီသု သတ္တဝိသတ္တတာယ သတ္တာတိ လဒ္ဓနာမာ ပါဏိနော ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဒုဂ္ဂတီတိ သင်္ခံ ဂတံ နိရယံ တိရစ္ဆာနယောနိံ ပေတ္တိဝိသယဉ္စ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဂစ္ဆန္တိ ဥပပဇ္ဇန္တိ။

တံ လောဘံ သမ္မဒညာယ၊ ပဇဟန္တိ ဝိပဿိနောတိ တံ ယထာဝုတ္တံ လောဘံ သဘာဝတော သမုဒယတော အတ္ထင်္ဂမတော အဿာဒတော အာဒီနဝတော နိဿရဏတောတိ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ သမ္မာ အဝိပရီတံ ဟေတုနာ ဉာယေန အညာယ ဉာတတီရဏပရိညာသင်္ခါတာယ ပညာယ ဇာနိတွာ ရူပါဒိကေ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ အနိစ္စာဒီဟိ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ ပဿနတော ဝိပဿိနော အဝသိဋ္ဌကိလေသေ ဝိပဿနာပညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ မဂ္ဂပညာယ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန ပဇဟန္တိ၊ န ပုန အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ ဒေန္တိ။ ပဟာယန ပုနာယန္တိ၊ ဣမံ လောကံ ကုဒါစနန္တိ ဧဝံ သဟဇေကဋ္ဌပဟာနေကဋ္ဌေဟိ အဝသိဋ္ဌကိလေသေဟိ သဒ္ဓိံ တံ လောဘံ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဇဟိတွာ ပုန ပစ္ဆာ ဣမံ ကာမဓာတုသင်္ခါတံ လောကံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ကဒါစိပိ န အာဂစ္ဆန္တိ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ။ ဣတိ ဘဂဝါ အနာဂါမိဖလေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

အယမ္ပိ အတ္ထောတိ နိဒါနာဝသာနတော ပဘုတိ ယာဝ ဂါထာပရိယောသာနာ ဣမိနာ သုတ္တေန ပကာသိတော အတ္ထော။ အပိ-သဒ္ဒေါ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနသုတ္တတ္ထသမ္ပိဏ္ဍနော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သမုဒယသစ္စံ သရူပေနေဝ အာဂတံ၊ ပဟာနာပဒေသေန မဂ္ဂသစ္စံ။ ဣတရံ သစ္စဒွယဉ္စ တဒုဘယဟေတုတာယ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ။ ဂါထာယ ပန ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနိ ယထာရုတဝသေနေဝ ဉာယန္တိ၊ ဣတရံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော ဣတော ပရေသုပိ သုတ္တေသု။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ ခုဒ္ဒကနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဣတိဝုတ္တကဝဏ္ဏနာယ ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒေါသသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂။ ဝုတ္တဉှေတံ…ပေ… ဒေါသန္တိ ဒုတိယသုတ္တံ။ တတြာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ ယထာ ဧတ္ထ၊ ဧဝံ ဣတော ပရေသုပိ သဗ္ဗတ္ထ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံယေဝ ကရိဿာမ။ ယသ္မာ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေါသဗဟုလာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ဒေါသဝူပသမနတ္ထံ ဒေသိတံ၊ တသ္မာ ‘‘ဒေါသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဓမ္မံ ပဇဟထာ’’တိ အာဂတံ။ တတ္ထ ဒေါသန္တိ ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီတိ အာဃာတော ဇာယတီ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၉၆၀) နယေန သုတ္တေ ဝုတ္တာနံ နဝန္နံ၊ ‘‘အတ္ထံ မေ နာစရီ’’တိအာဒီနဉ္စ တပ္ပဋိပက္ခတော သိဒ္ဓါနံ နဝန္နမေဝါတိ အဋ္ဌာရသန္နံ ခါဏုကဏ္ဋကာဒိနာ အဋ္ဌာနေန သဒ္ဓိံ ဧကူနဝီသတိယာ အညတရာဃာတဝတ္ထုသမ္ဘဝံ အာဃာတံ။ သော ဟိ ဒုဿန္တိ တေန၊ သယံ ဝါ ဒုဿတိ၊ ဒုဿနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ ဒေါသောတိ ဝုစ္စတိ။ သော စဏ္ဍိက္ကလက္ခဏော ပဟဋာသီဝိသော ဝိယ၊ ဝိသပ္ပနရသော ဝိသနိပါတော ဝိယ၊ အတ္တနော နိဿယဒဟနရသော ဝါ ဒါဝဂ္ဂိ ဝိယ၊ ဒုဿနပစ္စုပဋ္ဌာနော လဒ္ဓါကာသော ဝိယ သပတ္တော၊ ယထာဝုတ္တအာဃာတဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနော ဝိသသံသဋ္ဌပူတိမုတ္တံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဇဟထာတိ သမုစ္ဆိန္ဒထ။ တတ္ထ ယေ ဣမေ –

‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဃာတပဋိဝိနယာ၊ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ကတမေ ပဉ္စ? ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ မေတ္တာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဘာဝေတဗ္ဗာ…ပေ… ကရုဏာ…ပေ… ဥပေက္ခာ၊ အသတိအမနသိကာရော တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ ဧဝံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ဇာယေထ၊ ကမ္မဿကတာ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ ‘ကမ္မဿကော အယမာယသ္မာ ကမ္မဒါယာဒေါ…ပေ… ဘဝိဿတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၁) –

ဧဝံ ပဉ္စ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယာ ဝုတ္တာယေဝ။

‘‘ပဉ္စိမေ၊ အာဝုသော၊ အာဃာတပဋိဝိနယာ၊ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နော အာဃာတော သဗ္ဗသော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓာဝုသော၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရော ဟောတိ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရော၊ ဧဝရူပေပိ၊ အာဝုသော၊ ပုဂ္ဂလေ အာဃာတော ပဋိဝိနေတဗ္ဗော’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၆၂) –

ဧဝမာဒိနာပိ နယေန ပဉ္စ အာဃာတပဋိဝိနယာ ဝုတ္တာ၊ တေသု ယေန ကေနစိ အာဃာတပဋိဝိနယဝိဓိနာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ အပိစ ယော –

‘‘ဥဘတောဒဏ္ဍကေန စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကကစေန စောရာ ဩစရကာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဩကန္တေယျုံ၊ တတြာပိ ယော မနော ပဒူသေယျ၊ န မေ သော တေန သာသနကရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၂) သတ္ထု ဩဝါဒေါ။

‘‘တဿေဝ တေန ပါပိယော၊ ယော ကုဒ္ဓံ ပဋိကုဇ္ဈတိ၊

ကုဒ္ဓံ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တော၊ သင်္ဂါမံ ဇေတိ ဒုဇ္ဇယံ။

‘‘ဥဘိန္နမတ္ထံ စရတိ၊ အတ္တနော စ ပရဿ စ၊

ပရံ သင်္ကုပိတံ ဉတွာ၊ ယော သတော ဥပသမ္မတိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၈)၊

‘‘သတ္တိမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သပတ္တကန္တာ သပတ္တကရဏာ ကောဓနံ အာဂစ္ဆန္တိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။ ကတမေ သတ္တ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ၊ ‘အဟော ဝတာယံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အဿာ’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပတ္တော သပတ္တဿ ဝဏ္ဏဝတာယ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော ကိဉ္စာပိ သော ဟောတိ သုနှာတော သုဝိလိတ္တော ကပ္ပိတကေသမဿု ဩဒါတဝတ္ထဝသနော၊ အထ ခေါ သော ဒုဗ္ဗဏ္ဏောဝ ဟောတိ ကောဓာဘိဘူတော။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမော ဓမ္မော သပတ္တကန္တော သပတ္တကရဏော ကောဓနံ အာဂစ္ဆတိ ဣတ္ထိံ ဝါ ပုရိသံ ဝါ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပတ္တော သပတ္တဿ ဧဝံ ဣစ္ဆတိ ‘အဟော ဝတာယံ ဒုက္ခံ သယေယျာ’တိ…ပေ… န ပစုရတ္ထော အဿာတိ…ပေ… န ဘောဂဝါ အဿာတိ…ပေ… န ယသဝါ အဿာတိ…ပေ… န မိတ္တဝါ အဿာတိ…ပေ… ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျာတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သပတ္တော သပတ္တဿ သုဂတိဂမနေ နန္ဒတိ။ ကောဓနောယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကောဓာဘိဘူတော ကောဓပရေတော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရတိ၊ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရတိ။ သော ကာယေန ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ မနသာ ဒုစ္စရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ…ပေ… နိရယံ ဥပပဇ္ဇတိ ကောဓာဘိဘူတော’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၄)။

‘‘ကုဒ္ဓါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ကုဒ္ဓါ ဓမ္မံ န ပဿတိ…ပေ…။ (အ။ နိ။ ၇။၆၄)၊

‘‘ကောဓံ ဇဟေ ဝိပ္ပဇဟေယျ မာနံ၊ သံယောဇနံ သဗ္ဗမတိက္ကမေယျ။ (ဓ။ ပ။ ၂၂၁)၊

‘‘အနတ္ထဇနနော ကောဓော၊ ကောဓော စိတ္တပ္ပကောပနော…ပေ…။ (အ။ နိ။ ၇။၆၄)၊

‘‘ကောဓံ ဆေတွာ သုခံ သေတိ၊ ကောဓံ ဆေတွာ န သောစတိ၊

ကောဓဿ ဝိသမူလဿ၊ မဓုရဂ္ဂဿ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇)၊

‘‘ဧကာပရာဓံ ခမ ဘူရိပည၊

န ပဏ္ဍိတာ ကောဓဗလာ ဘဝန္တီ’’တိ။ –

ဧဝမာဒိနာ နယေန ဒေါသေ အာဒီနဝေ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခတော ဒေါသပ္ပဟာနေ အာနိသံသေ စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဒေါသံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဒိဝသေန ပဇဟိတွာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ တတိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ဒေါသံ သမုစ္ဆိန္ဒထ၊ ပဇဟထာတိ တေသံ ဘိက္ခူနံ တတ္ထ နိယောဇနံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒေါသံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဓမ္မံ ပဇဟထာ’’တိ။ ဒုဋ္ဌာသေတိ အာဃာတေန ဒူသိတစိတ္တတာယ ပဒုဋ္ဌာ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မောဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၃။ တတိယေ မောဟန္တိ အညာဏံ။ တဉှိ ဒုက္ခေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ အညာဏံ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ အညာဏန္တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘာဂေန အနေကပ္ပဘေဒမ္ပိ မုယှန္တိ။ တေန သယံ ဝါ မုယှတိ မုယှနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ မောဟောတိ ဝုစ္စတိ။ သော စိတ္တဿ အန္ဓဘာဝလက္ခဏော၊ အညာဏလက္ခဏော ဝါ၊ အသမ္ပဋိဝေဓရသော၊ အာရမ္မဏသဘာဝစ္ဆာဒနရသော ဝါ၊ အသမ္မာပ္ပဋိပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ အန္ဓကာရပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ၊ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနော၊ သဗ္ဗာကုသလာနံ မူလန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဓာပိ ပဇဟထာတိ ပဒဿ –

‘‘မူဠှော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ မူဠှော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ မောဟော သဟတေ နရံ’’။ (ဣတိဝု။ ၈၈)၊

‘‘အနတ္ထဇနနော မောဟော…ပေ…။ (ဣတိဝု။ ၈၈)၊

‘‘အဝိဇ္ဇာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ’’ (ဣတိဝု။ ၄၀)၊

‘‘မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတိ’’၊ (ဥဒါ။ ၇၀)၊

‘‘မောဟော နိဒါနံ ကမ္မာနံ သမုဒယာယ’’ (အ။ နိ။ ၃။၃၄)၊

‘‘မူဠှော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မောဟေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတိ၊ သမ္ပရာယိကမ္ပိ ဘယံ ဝေရံ ပသဝတီ’’တိ စ –

အာဒိနာ နယေန ‘‘ယော ကောစိ ဓမ္မော ကာမစ္ဆန္ဒာဒိသံကိလေသဓမ္မေဟိ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗော၊ အတ္ထတော သဗ္ဗော သော မောဟဟေတုကော’’တိ စ မောဟေ အာဒီနဝံ တပ္ပဋိပက္ခတော မောဟပ္ပဟာနေ အာနိသံသဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပ္ပဟာနက္ကမေနေဝ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂါဒိဝသေန မောဟံ ပဇဟန္တာ တတိယမဂ္ဂေန ယထာဝုတ္တလောဘဒေါသေကဋ္ဌံ မောဟံ သမုစ္ဆေဒဝသေန ပဇဟထာတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈော ဧဝ ဟိ မောဟော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ။ မူဠှာသေတိ ကုသလာကုသလသာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာဒိဘေဒေ အတ္တနော ဟိတာဟိတေ သမ္မူဠှာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကောဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၄။ စတုတ္ထေ ကောဓန္တိ ဒေါသံ။ ဒေါသော ဧဝ ဟိ ကောဓပရိယာယေန ဗုဇ္ဈနကာနံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဒုတိယသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော၊ အာဃာတကရဏရသော၊ စိတ္တဿ ဗျာပတ္တိဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ စေတသော ပူတိဘာဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မက္ခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၅။ ပဉ္စမေ မက္ခန္တိ ပရဂုဏမက္ခနံ။ ယဒိပိ ဟိ သော ဂူထံ ဂဟေတွာ ပရံ ပဟရန္တော ဝိယ အတ္တနော ကရံ ပဌမတရံ မက္ခတိယေဝ၊ တထာပိ ပရေသံ ဂုဏမက္ခနာဓိပ္ပာယေန ပဝတ္တေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ပရဂုဏမက္ခနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တထာ ဟိ သော ဥဒကပုဉ္ဆနမိဝ နှာတဿ သရီရဂတံ ဥဒကံ ပရေသံ ဂုဏေ မက္ခေတိ ပုဉ္ဆတိ ဝိနာသေတိ ၊ ပရေဟိ ဝါ ကတာနံ မဟန္တာနမ္ပိ ကာရာနံ ခေပနတော ဓံသနတော မက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။ သော ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော၊ တေသံ ဝိနာသနရသော၊ တဒဝစ္ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အတ္ထတော ပန ပရေသံ ဂုဏမက္ခနာကာရေန ပဝတ္တော ဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဇဟထာတိ တတ္ထ ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ ဒေါသံ၊ ဒေါသေ စ ဝုတ္တနယံ အာဒီနဝံ၊ ပဟာနေ စဿ အာနိသံသံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ပဇဟန္တာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ တတိယမဂ္ဂေန အနဝသေသံ သမုစ္ဆိန္ဒထာတိ အတ္ထော။ မက္ခာသေတိ မက္ခိတာ မက္ခိတပရဂုဏာ၊ ပရေသံ ဂုဏာနံ မက္ခိတာရော၊ တတော ဧဝ အတ္တနောပိ ဓံသိတဂုဏာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မာနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၆။ ဆဋ္ဌေ မာနန္တိ ဇာတိအာဒိဝတ္ထုကံ စေတသော ဥန္နမနံ။ သော ဟိ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ နယေန မညန္တိ တေန၊ သယံ ဝါ မညတိ၊ မာနနံ သမ္ပဂ္ဂဟောတိ ဝါ မာနောတိ ဝုစ္စတိ။ သွာယံ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော၊ သဒိသောဟမသ္မီတိ မာနော၊ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနောတိ ဧဝံ တိဝိဓော။ ပုန သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီတိ မာနော၊ သေယျဿ သဒိသော၊ သေယျဿ ဟီနော၊ သဒိသဿ သေယျော၊ သဒိသဿ သဒိသော၊ သဒိသဿ ဟီနော၊ ဟီနဿ သေယျော၊ ဟီနဿ သဒိသော၊ ဟီနဿ ဟီနောဟမသ္မီတိ မာနောတိ ဧဝံ နဝဝိဓောပိ ဥန္နတိလက္ခဏော၊ အဟံကာရရသော၊ သမ္ပဂ္ဂဟရသော ဝါ၊ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ကေတုကမျတာပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ၊ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တလောဘပဒဋ္ဌာနော ဥမ္မာဒေါ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဇဟထာတိ တဿ သဗ္ဗဿပိ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနနိမိတ္တတာ၊ ဂရုဋ္ဌာနိယေသု အဘိဝါဒနပစ္စုပဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မာဒီနံ အကရဏေ ကာရဏတာ၊ ဇာတိမဒပုရိသမဒါဒိဘာဝေန ပမာဒါပတ္တိဟေတုဘာဝေါတိ ဧဝမာဒိဘေဒံ အာဒီနဝံ တပ္ပဋိပက္ခတော နိရတိမာနတာယ အာနိသံသဉ္စ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ရာဇသဘံ အနုပ္ပတ္တော စဏ္ဍာလော ဝိယ သဗြဟ္မစာရီသု နီစစိတ္တတံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂါဒိဝသေန တံ ပဇဟန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္ဒထာတိ အတ္ထော။ အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈော ဧဝ ဟိ မာနော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ မတ္တာသေတိ ဇာတိမဒပုရိသမဒါဒိဝသေန မာနေန ပမာဒါပတ္တိဟေတုဘူတေန မတ္တာ အတ္တာနံ ပဂ္ဂဟေတွာ စရန္တာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဣမေသု ပန ပဋိပါဋိယာ ဆသု သုတ္တေသု ဂါထာသု ဝါ အနာဂါမိဖလံ ပါပေတွာ ဒေသနာ နိဋ္ဌာပိတာ။ တတ္ထ ယေ ဣမေ အဝိဟာ အတပ္ပာ သုဒဿာ သုဒဿီ အကနိဋ္ဌာတိ ဥပပတ္တိဘဝဝသေန ပဉ္စ အနာဂါမိနော၊ တေသု အဝိဟေသု ဥပပန္နာ အဝိဟာ နာမ။ တေ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ၊ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီတိ ပဉ္စဝိဓာ၊ တထာ အတပ္ပာ၊ သုဒဿာ၊ သုဒဿိနော။ အကနိဋ္ဌေသု ပန ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ပရိဟာယတိ။ တတ္ထ ယော အဝိဟာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ယော ပန အဝိဟာဒီသု အာဒိတော ပဉ္စကပ္ပသတာဒိဘေဒံ အာယုဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ယော အသင်္ခါရေန အဓိမတ္တပ္ပယောဂံ အကတွာ အပ္ပဒုက္ခေန အကသိရေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ယော ပန သသင်္ခါရေန အဓိမတ္တပ္ပယောဂံ ကတွာ ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ကသိရေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ဣတရော ပန အဝိဟာဒီသု ဥဒ္ဓံဝါဟိတဘာဝေန ဥဒ္ဓမဿ တဏှာသောတံ၊ ဝဋ္ဋသောတံ၊ မဂ္ဂသောတမေဝ ဝါတိ ဥဒ္ဓံသောတော။ အဝိဟာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အကနိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတီတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။

ဧတ္ထ စ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ၊ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ၊ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ၊ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီတိ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ယော အဝိဟတော ပဋ္ဌာယ စတ္တာရော ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ အကနိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန ဟေဋ္ဌာ တယော ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ သုဒဿီဒေဝလောကေ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ဣတော အကနိဋ္ဌမေဝ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ ၊ အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန ဟေဋ္ဌာ စတူသု ဒေဝလောကေသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော၊ န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမာတိ။

တတ္ထ အဝိဟေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ကပ္ပသတတော ဥဒ္ဓံ ပရိနိဗ္ဗာယိကော၊ ဒွိန္နံ ကပ္ပသတာနံ မတ္ထကေ ပရိနိဗ္ဗာယိကော၊ ပဉ္စကပ္ပသတေ အသမ္ပတ္တေ ပရိနိဗ္ဗာယိကောတိ တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဥပပန္နံ ဝါ သမနန္တရာ အပ္ပတ္တံ ဝါ ဝေမဇ္ဈ’’န္တိ (ပု။ ပ။ ၃၆)။ ဝါ-သဒ္ဒေန ဟိ ပတ္တမတ္တောပိ သင်္ဂဟိတောတိ။ ဧဝံ တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော၊ ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဧကော ဥဒ္ဓံသောတော။ တေသု အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော ပဉ္စ၊ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော ပဉ္စာတိ ဒသ ဟောန္တိ။ တထာ အတပ္ပာသုဒဿာသုဒဿီသူတိ စတ္တာရော ဒသကာ စတ္တာရီသံ အကနိဋ္ဌေ ပန ဥဒ္ဓံသောတဿ အဘာဝတော တယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိနော၊ ဧကော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီတိ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော စတ္တာရော၊ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယိနော စတ္တာရောတိ အဋ္ဌ၊ ဧဝမေတေ အဋ္ဌစတ္တာရီသံ အနာဂါမိနော။ တေ သဗ္ဗေပိ ဣမေသု သုတ္တေသု အဝိသေသဝစနေန ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သဗ္ဗပရိညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇။ သတ္တမေ သဗ္ဗန္တိ အနဝသေသံ။ အနဝသေသဝါစကော ဟိ အယံ သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ။ သော ယေန ယေန သမ္ဗန္ဓံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ တဿ အနဝသေသတံ ဒီပေတိ၊ ယထာ ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ၊ သဗ္ဗာ ဝေဒနာ၊ သဗ္ဗသက္ကာယပရိယာပန္နေသု ဓမ္မေသူ’’တိ။ သော ပနာယံ သဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ သပ္ပဒေသနိပ္ပဒေသဝိသယတာယ ဒုဝိဓော။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗသဗ္ဗံ၊ ပဒေသသဗ္ဗံ၊ အာယတနသဗ္ဗံ၊ သက္ကာယသဗ္ဗန္တိ စတူသု ဝိသယေသု ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂေါ။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထမာဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒီသု (စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) သဗ္ဗသဗ္ဗသ္မိံ အာဂတော။ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဝေါ၊ သာရိပုတ္တာ၊ သုဘာသိတံ ပရိယာယေနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၄၅) ပဒေသသဗ္ဗသ္မိံ။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ စက္ခုဉ္စေဝ ရူပဉ္စ…ပေ…။ မနဉ္စေဝ ဓမ္မေ စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၃-၂၅) ဧတ္ထ အာယတနသဗ္ဗသ္မိံ။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁) သက္ကာယသဗ္ဗသ္မိံ။ တတ္ထ သဗ္ဗသဗ္ဗသ္မိံ အာဂတော နိပ္ပဒေသဝိသယော၊ ဣတရေသု တီသုပိ အာဂတော သပ္ပဒေသဝိသယော ။ ဣဓ ပန သက္ကာယသဗ္ဗသ္မိံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိပဿနာယ အာရမ္မဏဘူတာ တေဘူမကဓမ္မာ ဟိ ဣဓ ‘‘သဗ္ဗ’’န္တိ အနဝသေသတော ဂဟိတာ။

အနဘိဇာနန္တိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ၊ ဣမေ အကုသလာ၊ ဣမေ သာဝဇ္ဇာ၊ ဣမေ အနဝဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဣမာနိ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ ဣမာ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စ’’န္တိ စ အာဒိနာ သဗ္ဗေ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဝိပရီတသဘာဝတော အနဘိဇာနန္တော အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန န ဇာနန္တော။ အပရိဇာနန္တိ န ပရိဇာနန္တော။ ယော ဟိ သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ ပရိဇာနာတိ၊ သော တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ – ဉာတပရိညာယ၊ တီရဏပရိညာယ၊ ပဟာနပရိညာယ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? သဗ္ဗံ တေဘူမကံ နာမရူပံ – ‘‘ဣဒံ ရူပံ၊ ဧတ္တကံ ရူပံ၊ န ဣတော ဘိယျော။ ဣဒံ နာမံ၊ ဧတ္တကံ နာမံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ ဘူတပ္ပသာဒါဒိပ္ပဘေဒံ ရူပံ၊ ဖဿာဒိပ္ပဘေဒံ နာမဉ္စ၊ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနတော ဝဝတ္ထပေတိ။ တဿ အဝိဇ္ဇာဒိကဉ္စ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ အယံ ဉာတပရိညာ။ ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ တံ သဗ္ဗံ တီရေတိ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတောတိ ဒွါစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ။ အယံ တီရဏပရိညာ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသ္မိံ ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ။ အယံ ပဟာနပရိညာ။

ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိယောပိ ဉာတပရိညာ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယော ကလာပသမ္မသနာဒိအနုလောမပရိယောသာနာ ဝါ ပညာ တီရဏပရိညာ။ အရိယမဂ္ဂေန ပဇဟနံ ပဟာနပရိညာ။ ယော သဗ္ဗံ ပရိဇာနာတိ၊ သော ဣမာဟိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ။ ဣဓ ပန ဝိရာဂပ္ပဟာနာနံ ပဋိက္ခေပဝသေန ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ဉာတပရိညာယ တီရဏပရိညာယ စ ဝသေန ပရိဇာနနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေဝံ န ပရိဇာနာတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အပရိဇာန’’န္တိ။

တတ္ထ စိတ္တံ အဝိရာဇယန္တိ တသ္မိံ အဘိညေယျဝိသေသေ ပရိညေယျေ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနံ န ဝိရာဇယံ၊ န ဝိရဇ္ဇန္တော၊ ယထာ တတ္ထ ရာဂေါ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝိရာဂါနုပဿနံ န ဥပ္ပာဒေန္တောတိ အတ္ထော။ အပ္ပဇဟန္တိ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ တတ္ထ ပဟာတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိလေသဝဋ္ဋံ အနဝသေသတော န ပဇဟန္တော။ ယထာ စေတံ၊ ဧဝံ အဘိဇာနနာဒယောပိ မိဿကမဂ္ဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဟိ နာနာစိတ္တဝသေန ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာဟိ ကမေန အဘိဇာနနာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ မဂ္ဂကာလေ ဧကက္ခဏေနေဝ ကိစ္စဝသေန တံ သဗ္ဗံ နိပ္ဖာဒေန္တံ ဧကမေဝ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ။ အဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာတိ နိဗ္ဗာနာယ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ခေပနာယ န ဘဗ္ဗော၊ နာလံ န သမတ္ထောတိ အတ္ထော။

သဗ္ဗဉ္စ ခေါတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ ခေါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ တဒုဘယေန အဘိဇာနနာဒိတော လဒ္ဓဗ္ဗံ ဝိသေသံ ဒုက္ခက္ခယဿ စ ဧကန္တကာရဏံ ဒီပေတိ။ အဘိဇာနနာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဝုတ္တမေဝ။ တတ္ထ ပန ပဋိက္ခေပဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ဝိဓာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေဝ ဝိသေသော။ အပိစ အဘိဇာနန္တိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတံ သက္ကာယသဗ္ဗံ သရူပတော ပစ္စယတော စ ဉာဏဿ အဘိမုခီကရဏဝသေန အဘိဇာနန္တော ဟုတွာ အဘာဝါကာရာဒိပရိဂ္ဂဟေန တံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏေဟိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနဝသေန ပရိဇာနန္တော။ ဝိရာဇယန္တိ သမ္မဒေဝဿ အနိစ္စတာဒိအဝဗောဓေန ဥပ္ပန္နဘယာဒီနဝနိဗ္ဗိဒါဒိဉာဏာနုဘာဝေန အတ္တနော စိတ္တံ ဝိရတ္တံ ကရောန္တော တတ္ထ အဏုမတ္တမ္ပိ ရာဂံ အနုပ္ပာဒေန္တော။ ပဇဟန္တိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ သမုဒယပက္ခိယံ ကိလေသဝဋ္ဋံ ပဇဟန္တော သမုစ္ဆိန္ဒန္တော။ ဘဗ္ဗော ဒုက္ခက္ခယာယာတိ ဧဝံ ကိလေသမလပ္ပဟာနေနေဝ သဗ္ဗဿ ကမ္မဝဋ္ဋဿ ပရိက္ခီဏတ္တာ အနဝသေသဝိပါကဝဋ္ဋခေပနာယ သကလသံသာရဝဋ္ဋဒုက္ခပရိက္ခယဘူတာယ ဝါ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဘဗ္ဗော ဧကန္တေနေတံ ပါပုဏိတုန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယော သဗ္ဗံ သဗ္ဗတော ဉတွာတိ ယော ယုတ္တယောဂေါ အာရဒ္ဓဝိပဿကော သဗ္ဗံ တေဘူမကဓမ္မဇာတံ သဗ္ဗတော သဗ္ဗဘာဂေန ကုသလာဒိက္ခန္ဓာဒိဝိဘာဂတော ဒုက္ခာဒိပီဠနာဒိဝိဘာဂတော စ။ အထ ဝါ သဗ္ဗတောတိ သဗ္ဗသ္မာ ကက္ခဠဖုသနာဒိလက္ခဏာဒိတော အနိစ္စာဒိတော စာတိ သဗ္ဗာကာရတော ဇာနိတွာ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမေန မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ၊ ဝိပဿနာဉာဏေနေဝ ဝါ ဇာနနဟေတု။ သဗ္ဗတ္ထေသု န ရဇ္ဇတီတိ သဗ္ဗေသု အတီတာဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နေသု သက္ကာယဓမ္မေသု န ရဇ္ဇတိ၊ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန ရာဂံ န ဇနေတိ။ ဣမိနာဿ တဏှာဂါဟဿ အဘာဝံ ဒဿေန္တော တံ နိမိတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌမာနဂ္ဂါဟာနံ ‘‘ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ ဣမဿ မိစ္ဆာဂါဟတ္တယဿပိ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ သ ဝေတိ ဧတ္ထ သ-ဣတိ နိပါတမတ္တံ။ ဝေ-တိ ဗျတ္တံ၊ ဧကံသေနာတိ ဝါ ဧတသ္မိံ အတ္ထေ နိပါတော။ သဗ္ဗပရိညာတိ သဗ္ဗပရိဇာနနတော၊ ယထာဝုတ္တဿ သဗ္ဗဿ အဘိသမယဝသေန ပရိဇာနနတော။ သောတိ ယထာဝုတ္တော ယောဂါဝစရော၊ အရိယော ဧဝ ဝါ။ သဗ္ဗဒုက္ခမုပစ္စဂါတိ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အစ္စဂါ အတိက္ကမိ၊ သမတိက္ကမီတိ အတ္ထော။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မာနပရိညာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈။ အဋ္ဌမေ အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ မာနဝသေန ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ ဂါထာသု ပန မာနုပေတာ အယံ ပဇာတိ ကမ္မကိလေသေဟိ ပဇာယတီတိ ပဇာတိ လဒ္ဓနာမာ ဣမေ သတ္တာ မညနလက္ခဏေန မာနေန ဥပေတာ ဥပဂတာ။ မာနဂန္ထာ ဘဝေ ရတာတိ ကိမိကီဋပဋင်္ဂါဒိအတ္တဘာဝေပိ မာနေန ဂန္ထိတာ မာနသံယောဇနေန သံယုတ္တာ။ တတော ဧဝ ဒီဃရတ္တံ ပရိဘာဝိတာဟံကာရဝသေန ‘‘ဧတံ မမာ’’တိ သင်္ခါရေသု အဇ္ဈောသာနဗဟုလတ္တာ တတ္ထ နိစ္စသုခအတ္တာဒိဝိပလ္လာသဝသေန စ ကာမာဒိဘဝေ ရတာ။ မာနံ အပရိဇာနန္တာတိ မာနံ တီဟိ ပရိညာဟိ န ပရိဇာနန္တာ။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန ဝါ အနတိက္ကမန္တာ၊ ‘‘မာနံ အပရိညာယာ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။ အာဂန္တာရော ပုနဗ္ဘဝန္တိ ပုန အာယာတိံ ဥပပတ္တိဘဝံ။ ပုနပ္ပုနံ ဘဝနတော ဝါ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါတံ သံသာရံ အပရာပရံ ပရိဝတ္တနဝသေန ဂန္တာရော ဥပဂန္တာရော ဟောန္တိ၊ ဘဝတော န ပရိမုစ္စန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ စ မာနံ ပဟန္တွာန၊ ဝိမုတ္တာ မာနသင်္ခယေတိ ယေ ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော မာနံ ပဇဟိတွာ မာနဿ အစ္စန္တသင်္ခယဘူတေ အရဟတ္တဖလေ နိဗ္ဗာနေ ဝါ တဒေကဋ္ဌသဗ္ဗကိလေသဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တာ သုဋ္ဌု မုတ္တာ။ တေ မာနဂန္ထာဘိဘုနော၊ သဗ္ဗဒုက္ခမုပစ္စဂုန္တိ တေ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ အရဟန္တော သဗ္ဗသော မာနဂန္ထံ မာနသံယောဇနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန အဘိဘဝိတွာ ဌိတာ၊ အနဝသေသံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အတိက္ကမိံသူတိ အတ္ထော။ ဧဝမေတသ္မိံ သတ္တမသုတ္တေ စ အရဟတ္တံ ကထိတန္တိ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉-၁၀။ လောဘဒေါသပရိညာသုတ္တဒွယဝဏ္ဏနာ

၉-၁၀။ နဝမဒသမေသု အပုဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဒေသနာဝိလာသဝသေန တထာ ဗုဇ္ဈနကာနံ ဝေနေယျာနံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝါ တထာ ဒေသိတာနီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

နဝမဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁-၃။ မောဟပရိညာဒိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁-၁၃။ ဒုတိယဝဂ္ဂေပိ ပဌမာဒီနိ တီဏိ သုတ္တာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ၊ တထာ ဒေသနာကာရဏမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ။

၄။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၄။ စတုတ္ထေ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိအာဒီသု န-ကာရော ပဋိသေဓတ္ထော။ အဟန္တိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ အညန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗအဝိဇ္ဇာနီဝရဏတော အညံ။ ဧကနီဝရဏမ္ပီတိ ဧကနီဝရဏဓမ္မမ္ပိ။ သမနုပဿာမီတိ ဒွေ သမနုပဿနာ – ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ စ ဉာဏသမနုပဿနာ စ။ တတ္ထ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၄။၂၀၀၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၀) အာဂတာ အယံ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ နာမ။ ‘‘အနိစ္စတော သမနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) ပန အာဂတာ အယံ ဉာဏသမနုပဿနာ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏသမနုပဿနာဝ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘သမနုပဿာမီ’’တိ စ ပဒဿ န-ကာရေန သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗညုတညာဏသင်္ခါတေန သမန္တစက္ခုနာ သဗ္ဗဓမ္မေ ဟတ္ထာမလကံ ဝိယ ဩလောကေန္တောပိ အညံ ဧကနီဝရဏမ္ပိ န သမနုပဿာမီ’’တိ။

ယေန နီဝရဏေန နိဝုတာ ပဇာ ဒီဃရတ္တံ သန္ဓာဝန္တိ သံသရန္တီတိ ယေန နီဝရဏကသဘာဝတ္တာ နီဝရဏေန ဓမ္မသဘာဝံ ဇာနိတုံ ပဿိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ အဒတွာ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌာနေန အန္ဓကာရေန နိဝုတာ သတ္တာ အနာဒိမတသံသာရေ အပရိမာဏေ ကပ္ပေ မဟန္တေသု စေဝ ခုဒ္ဒကေသု စ ဘဝါဒီသု အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန သဗ္ဗတော ဓာဝန္တိ စေဝ သံသရန္တိ၊ စ။ အာရမ္မဏန္တရသင်္ကမနဝသေန ဝါ သန္ဓာဝနံ၊ ဘဝန္တရသင်္ကမနဝသေန သံသရဏံ။ ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝေန ဝါ သန္ဓာဝနံ၊ ဒုဗ္ဗလဘာဝေန သံသရဏံ။ ခဏိကမရဏဝသေန ဝါ ဧကဇာတိယံ သန္ဓာဝနံ၊ ဝေါဟာရမရဏဝသေန အနေကာသု ဇာတီသု သံသရဏံ။ စိတ္တဝသေန ဝါ သန္ဓာဝနံ၊ ‘‘စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မဝသေန သံသရဏံ။ ဧဝံ သန္ဓာဝနသံသရဏာနံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထယိဒန္တိ ယထာ ဣဒံ။ ယ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ သန္ဓိဝသေန ရဿတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏန္တိ ဧတ္ထ ပူရေတုံ အယုတ္တဋ္ဌေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အဝိန္ဒိယံ နာမ၊ အလဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဝိပရီတတော ကာယသုစရိတာဒိ ဝိန္ဒိယံ နာမ၊ တံ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ၊ အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ၊ ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အာဓိပတေယျဋ္ဌံ၊ သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ ဝါ အဝိဇ္ဇာ၊ ပရမတ္ထတော ဝါ အဝိဇ္ဇမာနေသု ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု ဇဝတိ ပဝတ္တတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု ခန္ဓာဒီသု န ဇဝတိ၊ န ပဝတ္တတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ အပိစ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဆာဒနတောပိ အဝိဇ္ဇာ။ အဝိဇ္ဇာဝ နီဝရဏန္တိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏံ။

အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန ဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နိဝုတာ ပဇာ ဒီဃရတ္တံ သန္ဓာဝန္တိ သံသရန္တီတိ ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဒဠှီကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမံ ဝါ – ‘‘ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏ’’န္တိ ဧဝံ ဩပမ္မဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ နီဝရဏာနုဘာဝဒဿနဝသေန။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အဝိဇ္ဇာဝ ဧဝံ ဝုတ္တာ၊ န အညေ ဓမ္မာတိ? အာဒီနဝပဋိစ္ဆာဒနေန ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ဝိသေသပ္ပစ္စယဘာဝတော။ တထာ ဟိ တာယ ပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေ ဝိသယေ ကာမစ္ဆန္ဒာဒယော ပဝတ္တန္တိ။

နတ္ထညောတိ အာဒိကာ ဂါထာ ဝုတ္တဿ အဝုတ္တဿ စ အတ္ထဿ သင်္ဂဏှနဝသေန ဘာသိတာ။ တတ္ထ နိဝုတာတိ နိဝါရိတာ ပလိဂုဏ္ဌိတာ၊ ပဋိစ္ဆာဒိတာတိ အတ္ထော။ အဟောရတ္တန္တိ ဒိဝါ စေဝ ရတ္တိဉ္စ၊ သဗ္ဗကာလန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာမောဟေန အာဝုတာတိ ယေန ပကာရေန အဝိဇ္ဇာနီဝရဏသင်္ခါတေန မောဟေန အာဝုတာ ပဋိစ္ဆာဒိတာ သုဝိညေယျမ္ပိ အဇာနန္တိယော ပဇာ သံသာရေ သံသရန္တိ၊ တထာရူပေါ အညော ဧကဓမ္မောပိ ဧကနီဝရဏမ္ပိ နတ္ထီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယေ စ မောဟံ ပဟန္တွာန၊ တမောခန္ဓံ ပဒါလယုန္တိ ယေ ပန အရိယသာဝကာ ပုဗ္ဗဘာဂေ တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနဝသေန၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ဝါ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈံ မောဟံ ပဇဟိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဝဇိရူပမဉာဏေန မောဟသင်္ခါတမေဝ တမောရာသိံ ပဒါလယိံသု၊ အနဝသေသတော သမုစ္ဆိန္ဒိံသု။ န တေ ပုန သံသရန္တီတိ တေ အရဟန္တော –

‘‘ခန္ဓာနဉ္စ ပဋိပါဋိ၊ ဓာတုအာယတနာန စ၊

အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝတ္တမာနာ၊ သံသာရောတိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိံ သံသာရေ န သံသရန္တိ န ပရိဗ္ဘမန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? ဟေတု တေသံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ ယသ္မာ သံသာရဿ ဟေတု မူလကာရဏံ အဝိဇ္ဇာ၊ သာ တေသံ န ဝိဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗသော နတ္ထိ သမုစ္ဆိန္နတ္တာတိ။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ တဏှာသံယောဇနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၅။ ပဉ္စမေ ယဿ ဝိဇ္ဇတိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ဒုက္ခေဟိ၊ ကမ္မံ ဝါ ဝိပါကေဟိ၊ ဘဝယောနိဂတိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေ ဝါ ဘဝန္တရာဒီဟိ သံယောဇေတီတိ သံယောဇနံ။ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ၊ တသတိ သယံ ပရိတသတိ၊ တသန္တိ ဝါ ဧတာယာတိ တဏှာ။ သညုတ္တာတိ စက္ခာဒီသု အဘိနိဝေသဝတ္ထူသု ဗဒ္ဓါ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကာမဉ္စေတ္ထ အဝိဇ္ဇာယပိ သံယောဇနဘာဝေါ တဏှာယ စ နီဝရဏဘာဝေါ အတ္ထိယေဝ၊ တထာပိ အဝိဇ္ဇာယ ပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေဟိ ဘဝေဟိ တဏှာ သတ္တေ သံယောဇေတီတိ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ ပုရိမသုတ္တေ အဝိဇ္ဇာ နီဝရဏဘာဝေန၊ ဣဓ စ တဏှာ သံယောဇနဘာဝေနေဝ ဝုတ္တာ။ ကိဉ္စ နီဝရဏသံယောဇနပ္ပဓာနဿ ဒဿနတ္ထံ။ ယထာ ဟိ နီဝရဏဘာဝေန အဝိဇ္ဇာ သံကိလေသဓမ္မာနံ ပဓာနဘူတာ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ စ၊ ဧဝံ သံယောဇနဘာဝေန နေသံ တဏှာတိ တဒဓီနပ္ပဓာနဘာဝံ ဒဿေတုံ သုတ္တဒွယေ ဧဝမေတေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ အပိစ ဝိသေသေန အဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗာနသုခံ နိဝါရေတီတိ ‘‘နီဝရဏ’’န္တိ ဝုတ္တာ၊ တဏှာ သံသာရဒုက္ခေန သတ္တေ သံယောဇေတီတိ ‘‘သံယောဇန’’န္တိ။

ဒဿနဂမနန္တရာယကရဏတော ဝါ ဝိဇ္ဇာစရဏဝိပက္ခတော ဒွယံ ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။ ဝိဇ္ဇာယ ဟိ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာ အဝိဇ္ဇာ နိဗ္ဗာနဒဿနဿ အဝိပရီတဒဿနဿ စ ဝိသေသတော အန္တရာယကရာ၊ စရဏဓမ္မာနံ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘူတာ တဏှာ ဂမနဿ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ အန္တရာယကရာတိ၊ ဧဝမယံ အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော အန္ဓီကတော တဏှာယ သံဝုတော ဗဒ္ဓါ အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အန္ဓော ဝိယ ဗဒ္ဓါ မဟာကန္တာရံ၊ သံသာရကန္တာရံ နာတိဝတ္တတိ။ အနတ္ထုပ္ပတ္တိဟေတုဒွယဒဿနတ္ထမ္ပိ ဒွယံ ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။ အဝိဇ္ဇာဂတော ဟိ ပုဂ္ဂလော ဗာလဘာဝေန အတ္ထံ ပရိဟာပေတိ၊ အနတ္ထဉ္စ အတ္တနော ကရောတိ၊ အကုသလော ဝိယ အာတုရော အသပ္ပာယကိရိယာယ။ ဇာနန္တောပိ ဗာလော ဗာလဘာဝေန အတ္ထံ ပရိဟာပေတိ၊ အနတ္ထဉ္စ ကရောတိ ဇာနန္တော ဝိယ ရောဂီ အသပ္ပာယသေဝီ။ မက္ကဋာလေပေါပမသုတ္တံ စေတဿ အတ္ထဿ သာဓကံ။

ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ မူလကာရဏဒဿနတ္ထမ္ပေတ္ထ ဒွယံ ဒွိဓာ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသေန ဟိ သမ္မောဟဿ ဗလဝဘာဝတော အဝိဇ္ဇာခေတ္တံ အတီတော အဒ္ဓါ၊ ပတ္ထနာယ ဗလဝဘာဝတော တဏှာခေတ္တံ အနာဂတော အဒ္ဓါ။ တထာ ဟိ ဗာလဇနော သမ္မောဟဗဟုလော အတီတမနုသောစတိ၊ တဿ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ သဗ္ဗံ နေတဗ္ဗံ။ ပတ္ထနာဗဟုလော အနာဂတံ ပဇပ္ပတိ၊ တဿ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ နေတဗ္ဗံ။ တေနေဝ တာသံ ပုဗ္ဗန္တာဟရဏေန အပရန္တပဋိသန္ဓာနေန စဿ ယထာက္ကမံ မူလကာရဏတာ ဒဿိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဂါထာသု တဏှာဒုတိယောတိ တဏှာသဟာယော။ တဏှာ ဟိ နိရုဒကကန္တာရေ မရီစိကာယ ဥဒကသညာ ဝိယ ပိပါသာဘိဘူတံ အပ္ပဋိကာရဒုက္ခာဘိဘူတမ္ပိ သတ္တံ အဿာဒသန္ဒဿနဝသေန သဟာယကိစ္စံ ကရောန္တီ ဘဝါဒီသု အနိဗ္ဗိန္ဒံ ကတွာ ပရိဗ္ဘမာပေတိ၊ တသ္မာ တဏှာ ပုရိသဿ ‘‘ဒုတိယာ’’တိ ဝုတ္တာ။ နနု စ အညေပိ ကိလေသာဒယော ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ ပစ္စယာဝ? သစ္စမေတံ၊ န ပန တထာ ဝိသေသပ္ပစ္စယော ယထာ တဏှာ။ တထာ ဟိ သာ ကုသလေဟိ ဝိနာ အကုသလေဟိ၊ ကာမာဝစရာဒိကုသလေဟိ စ ဝိနာ ရူပါဝစရာဒိကုသလေဟိ ဘဝနိဗ္ဗတ္တိယာ ဝိသေသပ္ပစ္စယော၊ ယတော သမုဒယသစ္စန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝန္တိ ဣတ္ထဘာဝေါ စ အညထာဘာဝေါ စ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝေါ။ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝေါ သံသာရော၊ တံ တတ္ထ ဣတ္ထဘာဝေါ မနုဿတ္တံ၊ အညထာဘာဝေါ တတော အဝသိဋ္ဌသတ္တာဝါသာ။ ဣတ္ထဘာဝေါ ဝါ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ပစ္စုပ္ပန္နော အတ္တဘာဝေါ၊ အညထာဘာဝေါ အနာဂတတ္တဘာဝေါ။ ဧဝရူပေါ ဝါ အညောပိ အတ္တဘာဝေါ ဣတ္ထဘာဝေါ၊ န ဧဝရူပေါ အညထာဘာဝေါ။ တံ ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ သံသာရံ ခန္ဓဓာတုအာယတနပဋိပါဋိံ နာတိဝတ္တတိ၊ န အတိက္ကမတိ။

ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝန္တိ ဧတံ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ သမုဒယံ တဏှံ အာဒီနဝံ အာဒီနဝတော ဉတွာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာတိ ဧတံ ယထာဝုတ္တံ သံသာရနာတိဝတ္တနံ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ဉတွာ။ တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝန္တိ တဏှဉ္စ ဝုတ္တနယေန ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပဓာနကာရဏန္တိ ဉတွာ။ ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊ သတော ဘိက္ခု၊ ပရိဗ္ဗဇေတိ ဧဝံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ တဏှံ ဝိဂမေန္တော အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ဝီတတဏှော ဝိဂတတဏှော၊ တတော ဧဝ စတူသု ဥပါဒါနေသု ကဿစိပိ အဘာဝေန အာယတိံ ပဋိသန္ဓိသင်္ခါတဿ ဝါ အာဒါနဿ အဘာဝေန အနာဒါနော၊ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ သတောကာရိတာယ သတော ဘိန္နကိလေသော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ စရေယျ၊ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနေန ဝါ သင်္ခါရပ္ပဝတ္တိတော အပဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပဌမသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၆။ ဆဋ္ဌေ သေခဿာတိ ဧတ္ထ ကေနဋ္ဌေန သေခေါ? သေက္ခဓမ္မပဋိလာဘတော သေခေါ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သေခေါ ဟောတီတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခု၊ သေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ…ပေ… သေခေန သမ္မာသမာဓိနာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ သေခေါ ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၃)။

အပိစ သိက္ခတီတိ သေခေါ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေခေါတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိစိတ္တမ္ပိ သိက္ခတိ၊ အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတိ။ သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေခေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။

ယောပိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော အနုလောမပ္ပဋိပဒါယ ပရိပူရကာရီ သီလသမ္ပန္နော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တော ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ – ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ အညတရံ သာမညဖလံ အဓိဂမိဿာမီ’’တိ၊ သောပိ ဝုစ္စတိ သိက္ခတီတိ သေခေါတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ န ပဋိဝိဇ္ဈန္တောဝ သေခေါ အဓိပ္ပေတော၊ အထ ခေါ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနောပိ။ အပ္ပတ္တံ မာနသံ ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသော။ မာနသန္တိ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ မဟာဝ။ ၃၃) ဧတ္ထ ရာဂေါ မာနသန္တိ ဝုတ္တော။ ‘‘စိတ္တံ မနော မာနသ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၆၃၊ ၆၅) ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘အပ္ပတ္တမာနသော သေခေါ၊ ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဧတ္ထ အရဟတ္တံ။ ဣဓာပိ အရဟတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တေန အပ္ပတ္တအရဟတ္တဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အနုတ္တရန္တိ သေဋ္ဌံ၊ အသဒိသန္တိ အတ္ထော။ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမံ အနုပဒ္ဒုတန္တိ ယောဂက္ခေမံ၊ အရဟတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ပတ္ထယမာနဿာတိ ဒွေ ပတ္ထနာ တဏှာပတ္ထနာ၊ ကုသလစ္ဆန္ဒပတ္ထနာ စ။ ‘‘ပတ္ထယမာနဿ ဟိ ဇပ္ပိတာနိ၊ ပဝေဓိတံ ဝါပိ ပကပ္ပိတေသူ’’တိ (သု။ နိ။ ၉၀၈၊ မဟာနိ။ ၁၃၇) ဧတ္ထ တဏှာပတ္ထနာ။

‘‘ဆိန္နံ ပါပိမတော သောတံ၊ ဝိဒ္ဓသ္တံ ဝိနဠီကတံ၊

ပါမောဇ္ဇဗဟုလာ ဟောထ၊ ခေမံ ပတ္ထေထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ (မ။ နိ။ ၁။၃၅၂)၊

ဧတ္ထ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒပတ္ထနာ၊ အယမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တေန ပတ္ထယမာနဿာတိ တံ ယောဂက္ခေမံ ဂန္တုကာမဿ တန္နိန္နဿ တပ္ပောဏဿ တပ္ပဗ္ဘာရဿာတိ အတ္ထော။ ဝိဟရတောတိ ဧကံ ဣရိယာပထဒုက္ခံ အညေန ဣရိယာပထေန ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အပရိပတန္တံ အတ္တဘာဝံ ဟရတော။ အထ ဝါ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒေသနယေန စေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဇ္ဈတ္တိကန္တိ နိယကဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ အဇ္ဈတ္တေ ဘဝံ အဇ္ဈတ္တိကံ။ အင်္ဂန္တိ ကာရဏံ။ ဣတိ ကရိတွာတိ ဧဝံ ကတွာ။ န အညံ ဧကင်္ဂမ္ပိ သမနုပဿာမီတိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ အဇ္ဈတ္တံ အတ္တနော သန္တာနေ သမုဋ္ဌိတံ ကာရဏန္တိ ကတွာ အညံ ဧကကာရဏမ္ပိ န သမနုပဿာမိ ယံ ဧဝံ ဗဟူပကာရံ၊ ယထယိဒံ ယောနိသော မနသိကာရောတိ ဥပါယမနသိကာရော၊ ပထမနသိကာရော၊ အနိစ္စာဒီသု အနိစ္စာဒိနယေနေဝ မနသိကာရော၊ အနိစ္စာနုလောမိကေန ဝါ စိတ္တဿ အာဝဋ္ဋနာ အနွာဝဋ္ဋနာ အာဘောဂေါ သမန္နာဟာရော မနသိကာရော။ အယံ ယောနိသော မနသိကာရော။

ဣဒါနိ ယောနိသော မနသိကာရဿ အာနုဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ယောနိသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု မနသိ ကရောန္တော အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောနိသော မနသိ ကရောန္တောတိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယော အရိယသစ္စံ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓော အရိယသစ္စံ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ စတူသု အရိယသစ္စေသု ယောနိသော မနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တော။

တတြာယံ အတ္ထဝိဘာဝနာ – ယဒိပိ ဣဒံ သုတ္တံ အဝိသေသေန သေက္ခပုဂ္ဂလဝသေန အာဂတံ၊ စတုမဂ္ဂသာဓာရဏဝသေန ပန သင်္ခေပေနေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထယိဿာမ။ ယော စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနိကော ယောဂါဝစရော ‘‘တဏှာဝဇ္ဇာ တေဘူမကာ ခန္ဓာ ဒုက္ခံ၊ တဏှာ သမုဒယော၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓော၊ နိရောဓသမ္ပာပကော မဂ္ဂေါ’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဧဝ အာစရိယသန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတစတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနော။ သော အပရေန သမယေန ဝိပဿနာမဂ္ဂံ သမာရုဠှော သမာနော တေဘူမကေ ခန္ဓေ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ၊ ဥပါယေန ပထေန သမန္နာဟရတိ စေဝ ဝိပဿတိ စ။ ဝိပဿနာ ဟိ ဣဓ မနသိကာရသီသေန ဝုတ္တာ။ ယာ ပနာယံ တဿ ဒုက္ခဿ သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမဘဝိကာ တဏှာ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ။ ယသ္မာ ပန ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ အယဉ္စ သမုဒယော ဣဒံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ န ပဝတ္တန္တိ၊ တသ္မာ ယဒိဒံ နိဗ္ဗာနံ နာမ ၊ အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ။ နိရောဓသမ္ပာပကံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ၊ ဥပါယေန ပထေန သမန္နာဟရတိ စေဝ ဝိပဿတိ စ။

တတြာယံ ဥပါယော – အဘိနိဝေသော နာမ ခန္ဓေ ဟောတိ၊ န ဝိဝဋ္ဋေ၊ တသ္မာ အယမတ္ထော – ‘‘ဣမသ္မိံ ကာယေ ပထဝီဓာတု၊ အာပေါဓာတူ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၈) နယေန စတ္တာရိ မဟာဘူတာနိ တဒနုသာရေန ဥပါဒါရူပါနိ စ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အယံ ရူပက္ခန္ဓော’’တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တံ ဝဝတ္ထာပယတော ဥပ္ပန္နေ တဒါရမ္မဏေ စိတ္တစေတသိကဓမ္မေ ‘‘ဣမေ စတ္တာရော အရူပက္ခန္ဓာ’’တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တတော ‘‘ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တေ ပန သင်္ခေပတော နာမဉ္စ ရူပဉ္စာတိ ဒွေ ဘာဂါ ဟောန္တိ။ ဣဒဉ္စ နာမရူပံ သဟေတု သပ္ပစ္စယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ အယံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာဒိကော ဟေတု၊ အယံ အာဟာရာဒိကော ပစ္စယောတိ ဟေတုပ္ပစ္စယေ ဝဝတ္ထပေတိ။ သော တေသံ ပစ္စယာနဉ္စ ပစ္စယုပ္ပန္နာနဉ္စ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ အဟုတွာ ဘဝန္တိ၊ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တသ္မာ အနိစ္စာ’’တိ အနိစ္စလက္ခဏံ အာရောပေတိ၊ ‘‘ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခာ’’တိ ဒုက္ခလက္ခဏံ အာရောပေတိ၊ ‘‘အဝသဝတ္တနတော အနတ္တာ’’တိ အနတ္တလက္ခဏံ အာရောပေတိ။

ဧဝံ တိလက္ခဏာနိ အာရောပေတွာ ဝိပဿန္တော ဥဒယဗ္ဗယဉာဏုပ္ပတ္တိယာ ဥပ္ပန္နေ ဩဘာသာဒိကေ ဝိပဿနုပက္ကိလေသေ ‘အမဂ္ဂေါ’တိ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏမေဝ ‘‘အရိယမဂ္ဂဿ ဥပါယဘူတော ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂေါ’’တိ မဂ္ဂါမဂ္ဂံ ဝဝတ္ထပေတွာ ပုန ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ပဋိပါဋိယာ ဘင်္ဂဉာဏာဒီနိ စ ဥပ္ပာဒေန္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒယော ပါပုဏာတိ။ တသ္မိံ ခဏေ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဧကပ္ပဋိဝေဓေနေဝ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧကာဘိသမယေန အဘိသမေတိ။ တတ္ထ ဒုက္ခံ ပရိညာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တော၊ သမုဒယံ ပဟာနပ္ပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သဗ္ဗံ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ နိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တော မဂ္ဂံ ဘာဝနာပဋိဝေဓေန ပဋိဝိဇ္ဈန္တော သဗ္ဗံ ကုသလံ ဘာဝေတိ။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ နိပ္ပရိယာယတော ကုစ္ဆိတသလနာဒိအတ္ထေန ကုသလော၊ တသ္မိဉ္စ ဘာဝိတေ သဗ္ဗေပိ ကုသလာ အနဝဇ္ဇဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ။ ဧဝံ ယောနိသော မနသိ ကရောန္တော အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ၊ အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ယောနိသော မနသိ ကရောတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၁)။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ယောနိသော မနသိကာရသမ္ပန္နဿေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ – အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေဿတိ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဗဟုလီကရိဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၅)။

ယောနိသောမနသိကာရောတိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – သိက္ခတိ၊ သိက္ခာပဒါနိ တဿ အတ္ထိ၊ သိက္ခနသီလောတိ ဝါ သေခေါ။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ တဿ သေခဿ ဘိက္ခုနော ဥတ္တမတ္ထဿ အရဟတ္တဿ ပတ္တိယာ အဓိဂမာယ ယထာ ယောနိသော မနသိကာရော၊ ဧဝံ ဗဟုကာရော ဗဟူပကာရော အညော ကောစိ ဓမ္မော နတ္ထိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ယောနိသော ဥပါယေန မနသိကာရံ ပုရက္ခတွာ ပဒဟံ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝသေန ပဒဟန္တော၊ ခယံ ဒုက္ခဿ ပါပုဏေ သံကိလေသဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိက္ခယံ ပရိယောသာနံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏေ အဓိဂစ္ဆေယျ၊ တသ္မာ ယောနိသော မနသိကာရော ဗဟုကာရောတိ။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဒုတိယသေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၇။ သတ္တမေ ဗာဟိရန္တိ အဇ္ဈတ္တသန္တာနတော ဗဟိ ဘဝံ။ ကလျာဏမိတ္တတာတိ ယဿ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော အဃဿ ဃာတာ ၊ ဟိတဿ ဝိဓာတာ သဗ္ဗာကာရေန ဥပကာရကော မိတ္တော ဟောတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ကလျာဏမိတ္တော၊ တဿ ဘာဝေါ ကလျာဏမိတ္တတာ။ တတြာယံ ကလျာဏမိတ္တော ပကတိယာ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော သုတသမ္ပန္နော စာဂသမ္ပန္နော ဝီရိယသမ္ပန္နော သတိသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ၊ တေန သမ္မာသမ္ဗောဓိဟေတုဘူတံ သတ္တေသု ဟိတသုခေသိတံ န ပရိစ္စဇတိ၊ သီလသမ္ပတ္တိယာ သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော ဟောတိ ဂရု စ ဘာဝနီယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ သုတသမ္ပတ္တိယာ ခန္ဓာယတနသစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိကာနံ ဂမ္ဘီရာနံ ကထာနံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ စာဂသမ္ပတ္တိယာ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော၊ ဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတပ္ပဋိပတ္တိယံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ၊ သတိသမ္ပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟောတိ ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ၊ သမာဓိသမ္ပတ္တိယာ အဝိက္ခိတ္တော ဟောတိ သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော၊ ပညာသမ္ပတ္တိယာ အဝိပရီတံ ပဇာနာတိ။ သော သတိယာ ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသန္တော ပညာယ သတ္တာနံ ဟိတသုခံ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ သမာဓိနာ တတ္ထ အဗျဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဝီရိယေန သတ္တေ အဟိတတော နိသေဓေတွာ ဧကန္တဟိတေ နိယောဇေတိ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (နေတ္တိ။ ၁၁၃)၊

ကလျာဏမိတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတီတိ ကလျာဏမိတ္တော ပုဂ္ဂလော ကလျာဏမိတ္တံ နိဿာယ ကမ္မဿကတာဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဥပ္ပန္နံ သဒ္ဓံ ဖာတိံ ကရောတိ၊ သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ၊ တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန ဃရာဝါသံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုတိဋ္ဌတိ၊ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ သမ္ပာဒေတိ၊ ယထာဗလံ ဓုတဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ဒသကထာဝတ္ထုလာဘီ ဟောတိ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန သဗ္ဗံ အကုသလံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ၊ သဗ္ဗဉ္စ ကုသလံ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂမေန္တော ဝဍ္ဎေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ၊ မေဃိယ၊ ဘိက္ခုနော ပါဋိကင်္ခံ ကလျာဏသဟာယဿ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ ‘ယံ သီလဝါ ဘဝိဿတိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရိဿတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော၊ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု၊ ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခိဿတိ၊ သိက္ခာပဒေသု’။

‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ…ပေ… ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ ‘ယံ ယာယံ ကထာ အဘိသလ္လေခိကာ စေတောဝိဝရဏသပ္ပာယာ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ…ပေ… နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ သေယျထိဒံ – အပ္ပိစ္ဆကထာ၊ သန္တုဋ္ဌိကထာ၊ ပဝိဝေကကထာ၊ အသံသဂ္ဂကထာ၊ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ၊ သီလကထာ၊ သမာဓိကထာ…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ။ ဧဝရူပါယ ကထာယ နိကာမလာဘီ ဘဝိဿတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ’။

‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ …ပေ… ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ ‘ယံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရိဿတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု’။

‘‘ကလျာဏမိတ္တဿေတံ…ပေ… ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကဿ ‘ယံ ပညဝါ ဘဝိဿတိ၊ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ’’’တိ (ဥဒါ။ ၃၁)။

ဧဝံ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခပရိမုစ္စနနိမိတ္တံ ကလျာဏမိတ္တတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ –

‘‘မမဉှိ ၊ အာနန္ဒ၊ ကလျာဏမိတ္တံ အာဂမ္မ ဇာတိဓမ္မာ သတ္တာ ဇာတိယာ ပရိမုစ္စန္တိ၊ ဇရာဓမ္မာ သတ္တာ ဇရာယ ပရိမုစ္စန္တီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၉)။

တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကလျာဏမိတ္တော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတီ’’တိ။

ဂါထာယ သပ္ပတိဿောတိ ပတိဿဝသင်္ခါတေန သဟ ပတိဿေနာတိ သပ္ပတိဿော၊ ကလျာဏမိတ္တဿ ဩဝါဒံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆကော သုဗ္ဗစောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဟိတသုခေ ပတိဋ္ဌာပနေန ပတိ ဣသေတီတိ ပတိဿော၊ ဩဝါဒဒါယကော။ ဂရုအာဒရယောဂေန တေန ပတိဿေန သဟ ဝတ္တတီတိ သပ္ပတိဿော၊ ဂရူသု ဂရုစိတ္တီကာရဗဟုလော။ သဂါရဝေါတိ ဆဗ္ဗိဓေနပိ ဂါရဝေန ယုတ္တော။ ကရံ မိတ္တာနံ ဝစနန္တိ ကလျာဏမိတ္တာနံ ဩဝါဒံ ကရောန္တော ယထောဝါဒံ ပဋိပဇ္ဇန္တော။ သမ္ပဇာနောတိ သတ္တဋ္ဌာနိယေန သမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော။ ပတိဿတောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဖာတိံ ၊ ဂမေတုံ သမတ္ထာယ သတိယာ ပတိဿတော သတောကာရီ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ သီလာဒိဝိသုဒ္ဓိပဋိပါဋိယာ၊ တတ္ထ စ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ စေဝ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ စ။ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယန္တိ ကာမရာဂသံယောဇနာဒီနံ သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခေပနတော သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယသင်္ခါတဿ အရိယမဂ္ဂဿ ပရိယောသာနဘူတံ အရဟတ္တံ၊ တဿ အာရမ္မဏဘူတံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ။ ပါပုဏေ အဓိဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမေသု ဒွီသု သုတ္တေသု အရိယမဂ္ဂါဓိဂမဿ သတ္ထာရာ ပဓာနင်္ဂံ နာမ ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သင်္ဃဘေဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၈။ အဋ္ဌမေ ဧကဓမ္မောတိ ကတရောယံ သုတ္တနိက္ခေပေါ? အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကော။ တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – ဒေဝဒတ္တော ဟိ အဇာတသတ္တုံ ဒုဂ္ဂဟဏံ ဂါဟာပေတွာ တဿ ပိတရံ ရာဇာနံ ဗိမ္ဗိသာရံ တေန မာရာပေတွာပိ အဘိမာရေ ပယောဇေတွာပိ သိလာပဝိဇ္ဈနေန လောဟိတုပ္ပာဒကမ္မံ ကတွာပိ န တာဝတာ ပါကဋော ဇာတော၊ နာဠာဂိရိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပန ပါကဋော ဇာတော။ အထ မဟာဇနော ‘‘ဧဝရူပမ္ပိ နာမ ပါပံ ဂဟေတွာ ရာဇာ ဝိစရတီ’’တိ ကောလာဟလံ အကာသိ၊ မဟာဃောသော အဟောသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အတ္တနာ ဒီယမာနာနိ ပဉ္စ ထာလိပါကသတာနိ ပစ္ဆိန္ဒာပေသိ၊ ဥပဋ္ဌာနမ္ပိဿ နာဂမာသိ။ နာဂရာပိ ကုလံ ဥပဂတဿ ကဋစ္ဆုဘတ္တမ္ပိဿ နာဒံသု။ သော ပရိဟီနလာဘသက္ကာရော ကောဟညေန ဇီဝိတုကာမော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္စ ဝတ္ထူနိ ယာစိတွာ ‘‘အလံ၊ ဒေဝဒတ္တ၊ ယော ဣစ္ဆတိ၊ သော အာရညိကော ဟောတူ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၀၉၊ စူဠဝ။ ၃၄၃) ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တော တေဟိ ပဉ္စဟိ ဝတ္ထူဟိ ဗာလံ လူခပ္ပသန္နံ ဇနံ သညာပေန္တော ပဉ္စသတေ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေ သလာကံ ဂါဟာပေတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာဝ တေ အာဒါယ ဂယာသီသံ အဂမာသိ။ အထ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သတ္ထု အာဏာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တေ အရိယဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အာနယိံသု။ ယေ ပနဿ သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တဿ လဒ္ဓိံ ရောစေတွာ တထေဝ ပဂ္ဂယှ ဌိတာ သင်္ဃေ ဘိဇ္ဇန္တေ ဘိန္နေ စ သမနုညာ အဟေသုံ၊ တေသံ တံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အဟောသိ ။

ဒေဝဒတ္တောပိ န စိရဿေဝ ရောဂါဘိဘူတော ဗာဠှဂိလာနော မရဏကာလေ ‘‘သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ မဉ္စကသိဝိကာယ နီယမာနော ဇေတဝနပေါက္ခရဏိတီရေ ဌပိတော ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ ပတိတွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ယောဇနသတိကော စဿ အတ္တဘာဝေါ အဟောသိ ကပ္ပဋ္ဌိယော တာလက္ခန္ဓပရိမာဏေဟိ အယသူလေဟိ ဝိနိဝိဒ္ဓါ။ ဒေဝဒတ္တပက္ခိကာနိ စ ပဉ္စမတ္တာနိ ကုလသတာနိ တဿ လဒ္ဓိယံ ဌိတာနိ သဟ ဗန္ဓဝေဟိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာနိ။ ဧကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တေန သင်္ဃံ ဘိန္ဒန္တေန ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ။ အထ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ ဥပဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သင်္ဃဘေဒေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော ဣမံ သုတ္တံ အဘာသိ။ ကေစိ ပန ဘဏန္တိ ‘‘ဒေဝဒတ္တဿ တပ္ပက္ခိကာနဉ္စ တထာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဒိသွာ သင်္ဃဘေဒေ အာဒီနဝံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ အတ္တနော အဇ္ဈာသယေနေဝ ဣမံ သုတ္တံ ဒေသေသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧကဓမ္မောတိ ဧကော အကုသလော မဟာသာဝဇ္ဇဓမ္မော။ လောကေတိ သတ္တလောကေ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ဘေဒသံဝတ္တနိကေသု ဘဏ္ဍနာဒီသု သင်္ဃေ ဥပ္ပန္နေသုပိ ‘‘ဓမ္မော အဓမ္မော’’တိအာဒီသု အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထူသု ယဿ ကဿစိ ဒီပနဝသေန ဝေါဟရန္တေသုပိ တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေန္တေသုပိ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ သင်္ဃဘေဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော နာမ ဟောတိ၊ သလာကာယ ပန ဂါဟိတာယ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ ယဒါ အာဝေဏိကံ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ သင်္ဃကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တဒါ သင်္ဃဘေဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ နာမ။ ကတေ ပန တသ္မိံ သင်္ဃဘေဒေါ ဥပ္ပန္နော နာမ? ကမ္မံ၊ ဥဒ္ဒေသော၊ ဝေါဟာရော၊ အနုဿာဝနာ၊ သလာကဂ္ဂါဟောတိ ဣမေသု ဟိ ပဉ္စသု သင်္ဃဿ ဘေဒကာရဏေသု ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ၊ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါတိ။

ဗဟုဇနာဟိတာယာတိအာဒီသု ၀။မဟာဇနဿ ဈာနမဂ္ဂါဒိသမ္ပတ္တိနိဝါရဏေန အဟိတာယ၊ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိနိဝါရဏေန အသုခါယ၊ အပါယူပပတ္တိဟေတုဘာဝေန အနတ္ထာယ။ အကုသလဓမ္မဝသေန ဝါ အဟိတာယ၊ ဟိတမတ္တဿပိ အဘာဝါ သုဂတိယမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တနကကာယိကစေတသိကဒုက္ခာယ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ဗန္ဓော ။ ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဣဒံ ‘‘ဗဟုနော ဇနဿာ’’တိ ဝုတ္တေသု ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ အပရော နယော – ဗဟုဇနာဟိတာယာတိ ဗဟုဇနဿ မဟတော သတ္တကာယဿ အဟိတတ္ထာယ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအနတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ အသုခါယာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကအသုခတ္ထာယ၊ ဒုဝိဓဒုက္ခတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ အနတ္ထာယာတိ ပရမတ္ထပဋိက္ခေပါယ။ နိဗ္ဗာနဉှိ ပရမတ္ထော၊ တတော ဥတ္တရိံ အတ္ထော နတ္ထိ။ အဟိတာယာတိ မဂ္ဂပဋိက္ခေပါယ။ နိဗ္ဗာနသမ္ပာပကမဂ္ဂတော ဟိ ဥတ္တရိံ ဟိတံ နာမ နတ္ထိ။ ဒုက္ခာယာတိ အရိယသုခဝိရာဓနေန ဝဋ္ဋဒုက္ခတာယ။ ယေ ဟိ အရိယသုခတော ဝိရဒ္ဓါ တံ အဓိဂန္တုံ အဘဗ္ဗာ၊ တေ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ ပရိဗ္ဘမန္တိ၊ အရိယသုခတော စ ဥတ္တရိံ သုခံ နာမ နတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပါကော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅၊ အ။ နိ။ ၅။၂၇)။

ဣဒါနိ ‘‘သင်္ဃဘေဒေါ’’တိ သရူပတော ဒဿေတွာ တဿ အဟိတာဒီနံ ဧကန္တဟေတုဘာဝံ ပကာသေတုံ ‘‘သင်္ဃေ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိန္နေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘိန္နေတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ ယထာ ‘‘အဓနာနံ ဓနေ အနနုပ္ပဒီယမာနေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၉၁)၊ ဘေဒဟေတူတိ အတ္ထော။ အညမညံ ဘဏ္ဍနာနီတိ စတုန္နံ ပရိသာနံ တပ္ပက္ခိကာနဉ္စ ‘‘ဧသော ဓမ္မော၊ နေသော ဓမ္မော’’တိ အညမညံ ဝိဝဒနာနိ။ ဘဏ္ဍနဉှိ ကလဟဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ။ ပရိဘာသာတိ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝေါ အနတ္ထံ ကရိဿာမာ’’တိ ဘယုပ္ပာဒနဝသေန တဇ္ဇနာ။ ပရိက္ခေပါတိ ဇာတိအာဒိဝသေန ပရိတော ခေပါ၊ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ ခုံသနဝမ္ဘနာ။ ပရိစ္စဇနာတိ ဥက္ခေပနိယကမ္မကရဏာဒိဝသေန နိဿာရဏာ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ သင်္ဃဘေဒေ၊ တန္နိမိတ္တေ ဝါ ဘဏ္ဍနာဒိကေ။ အပ္ပသန္နာတိ ရတနတ္တယဂုဏာနံ အနဘိညာ။ န ပသီဒန္တီတိ ‘‘ဓမ္မစာရိနော သမစာရိနော’’တိအာဒိနာ ယွာယံ ဘိက္ခူသု ပသာဒနာကာရော၊ တထာ န ပသီဒန္တိ၊ တေသံ ဝါ သောတဗ္ဗံ သဒ္ဓါတဗ္ဗံ န မညန္တိ။ တထာ စ ဓမ္မေ သတ္ထရိ စ အပ္ပသန္နာဝ ဟောန္တိ။ ဧကစ္စာနံ အညထတ္တန္တိ ပုထုဇ္ဇနာနံ အဝိရုဠှသဒ္ဓါနံ ပသာဒညထတ္တံ။

ဂါထာယံ အာပါယိကောတိအာဒီသု အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟတာယ အာပါယိကော။ တတ္ထပိ အဝီစိသင်္ခါတေ မဟာနိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ နေရယိကော။ ဧကံ အန္တရကပ္ပံ ပရိပုဏ္ဏမေဝ ကတွာ တတ္ထ တိဋ္ဌတီတိ ကပ္ပဋ္ဌော။ သင်္ဃဘေဒသင်္ခါတေ ဝဂ္ဂေ ရတောတိ ဝဂ္ဂရတော။ အဓမ္မိယတာယ အဓမ္မော။ ဘေဒကရဝတ္ထူဟိ သင်္ဃဘေဒသင်္ခါတေ ဧဝ စ အဓမ္မေ ဌိတောတိ အဓမ္မဋ္ဌော။ ယောဂက္ခေမာ ပဓံသတီတိ ယောဂက္ခေမတော ဟိတတော ပဓံသတိ ပရိဟာယတိ၊ စတူဟိ ဝါ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ ယောဂက္ခေမံ နာမ အရဟတ္တံ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ တတော ပနဿ ဓံသနေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညတော သံဟတဋ္ဌေန သင်္ဃံ၊ တတော ဧဝ ဧကကမ္မာဒိဝိဓာနယောဂေန သမဂ္ဂံ သဟိတံ။ ဘေတွာနာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တလက္ခဏေန သင်္ဃဘေဒေန ဘိန္ဒိတွာ။ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပံ။ သော ပနေတ္ထ အန္တရကပ္ပောဝ။ နိရယမှီတိ အဝီစိမဟာနိရယမှိ။

အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သင်္ဃသာမဂ္ဂီသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၉။ နဝမေ ဧကဓမ္မောတိ ဧကော ကုသလဓမ္မော အနဝဇ္ဇဓမ္မော။ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ သစေ သင်္ဃေ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တတ္ထ ဓမ္မကာမေန ဝိညုနာ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘ဌာနံ ခေါ၊ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယဒိဒံ ဝိဝါဒေါ ဝဍ္ဎမာနော သင်္ဃရာဇိယာ ဝါ သင်္ဃဘေဒါယ ဝါ သံဝတ္တေယျာ’’တိ။ သစေ တံ အဓိကရဏံ အတ္တနာ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတော၊ အဂ္ဂိံ အက္ကန္တေန ဝိယ သဟသာ တတော ဩရမိတဗ္ဗံ။ အထ ပရေဟိ တံ ပဂ္ဂဟိတံ သယဉ္စေတံ သက္ကောတိ ဝူပသမေတုံ၊ ဥဿာဟဇာတော ဟုတွာ ဒူရမ္ပိ ဂန္တွာ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယထာ တံ ဝူပသမ္မတိ။ သစေ ပန သယံ န သက္ကောတိ၊ သော စ ဝိဝါဒေါ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎတေဝ၊ န ဝူပသမ္မတိ။ ယေ တတ္ထ ပတိရူပါ သိက္ခာကာမာ သဗြဟ္မစာရိနော၊ တေ ဥဿာဟေတွာ ယေန ဓမ္မေန ယေန ဝိနယေန ယေန သတ္ထုသာသနေန တံ အဓိကရဏံ ယထာ ဝူပသမ္မတိ၊ တထာ ဝူပသမေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဝူပသမေန္တဿ ယော သင်္ဃသာမဂ္ဂိကရော ကုသလော ဓမ္မော၊ အယမေတ္ထ ဧကဓမ္မောတိ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ ဥဘတောပက္ခိယာနံ ဒွေဠှကဇာတာနံ ဘိက္ခူနံ၊ တေသံ အနုဝတ္တနဝသေန ဌိတာနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ တေသံ အာရက္ခဒေဝတာနံ ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မာနမ္ပိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ အဟိတံ ဒုက္ခာဝဟံ သံကိလေသဓမ္မံ အပနေတွာ မဟတော ပုညရာသိဿ ကုသလာဘိသန္ဒဿ ဟေတုဘာဝတော သဒေဝကဿ လောကဿ ဟိတသုခါဝဟော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဓမ္မော၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဗဟုဇနဟိတာယာ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ဃသာမဂ္ဂီတိ သင်္ဃဿ သမဂ္ဂဘာဝေါ ဘေဒါဘာဝေါ ဧကကမ္မတာ ဧကုဒ္ဒေသတာ စ။

ဂါထာယံ သုခါ သင်္ဃဿ သာမဂ္ဂီတိ သုခဿ ပစ္စယဘာဝတော သာမဂ္ဂီ သုခါတိ ဝုတ္တာ။ ယထာ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနမုပ္ပာဒေါ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၉၄)။ သမဂ္ဂါနဉ္စနုဂ္ဂဟောတိ သမဂ္ဂါနံ သာမဂ္ဂိအနုမောဒနေန အနုဂ္ဂဏှနံ သာမဂ္ဂိအနုရူပံ၊ ယထာ တေ သာမဂ္ဂိံ န ဝိဇဟန္တိ၊ တထာ ဂဟဏံ ဌပနံ အနုဗလပ္ပဒါနန္တိ အတ္ထော။ သင်္ဃံ သမဂ္ဂံ ကတွာနာတိ ဘိန္နံ သင်္ဃံ ရာဇိပတ္တံ ဝါ သမဂ္ဂံ သဟိတံ ကတွာ။ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပမေဝ။ သဂ္ဂမှိ မောဒတီတိ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဘိဘဝိတွာ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝန္တော ဣစ္ဆိတနိပ္ဖတ္တိယာဝ မောဒတိ ပမောဒတိ လလတိ ကီဠတီတိ။

နဝမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပဒုဋ္ဌစိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၀။ ဒသမဿ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယေဝ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိသိန္နာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣဓေကစ္စော ဗဟုံ ပုညကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧကစ္စော ဗဟုံ ပါပကမ္မံ၊ ဧကစ္စော ဥဘယဝေါမိဿကံ ကရောတိ။ တတ္ထ ဝေါမိဿကာရိနော ကီဒိသော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? အထ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ ဥပဂနွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော တံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မရဏာသန္နကာလေ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ’’တိ ဒဿေန္တော ဣမာယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ ဣဓာတိ ဒေသာပဒေသေ နိပါတော။ သွာယံ ကတ္ထစိ ပဒေသံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ ‘‘ဣဓေဝ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေဝဘူတဿ မေ သတော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၆၉)။ ကတ္ထစိ သာသနံ ဥပါဒါယ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၄၁)။ ကတ္ထစိ ပဒပူရဏမတ္တေ ‘‘ဣဓာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘုတ္တာဝီ အဿံ ပဝါရိတော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀)။ ကတ္ထစိ လောကံ ဥပါဒါယ ဝုစ္စတိ ‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၁)။ ဣဓာပိ လောကေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧကစ္စန္တိ ဧကံ၊ အညတရန္တိ အတ္ထော။ ပုဂ္ဂလန္တိ သတ္တံ။ သော ဟိ ယထာပစ္စယံ ကုသလာကုသလာနံ တဗ္ဗိပါကာနဉ္စ ပူရဏတော မရဏဝသေန ဂလနတော စ ပုဂ္ဂလောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဒုဋ္ဌစိတ္တန္တိ ပဒေါသေန အာဃာတေန ဒုဋ္ဌစိတ္တံ။ အထ ဝါ ပဒုဋ္ဌစိတ္တန္တိ ဒေါသေန ရာဂါဒိနာ ပဒူသိတစိတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ဧကစ္စန္တိ ဣဒံ ပဒုဋ္ဌစိတ္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသေသနံ။ ယဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဒါယကကမ္မံ ဩကာသမကာသိ၊ သော တထာ ဝုတ္တော။ ယဿ စ အကုသလပ္ပဝတ္တိတော စိတ္တံ နိဝတ္တေတွာ ကုသလဝသေန ဩတာရေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အာသန္နမရဏော။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရံ ဒဿေတိ။ စေတသာတိ အတ္တနော စိတ္တေန စေတောပရိယဉာဏေန။ စေတောတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ။ ပရိစ္စာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဇာနာမိ။ နနု စ ယထာကမ္မုပဂဉာဏဿာယံ ဝိသယောတိ? သစ္စမေတံ၊ တဒါ ပဝတ္တမာနအကုသလစိတ္တဝသေန ပနေတံ ဝုတ္တံ။

ဣမမှိစာယံ သမယေတိ ဣမသ္မိံ ကာလေ၊ ဣမာယံ ဝါ ပစ္စယသာမဂ္ဂိယံ၊ အယံ ပုဂ္ဂလော ဇဝနဝီထိယာ အပရဘာဂေ ကာလံ ကရေယျ စေတိ အတ္ထော။ န ဟိ ဇဝနက္ခဏေ ကာလံကိရိယာ အတ္ထိ။ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေတိ ယထာ အာဘတံ ကိဉ္စိ အာဟရိတွာ ဌပိတံ၊ ဧဝံ အတ္တနော ကမ္မုနာ နိက္ခိတ္တော နိရယေ ဌပိတော ဧဝါတိ အတ္ထော။ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရံ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ။ အထ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ဥပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိတော ဥဒ္ဓံ။

အပါယန္တိအာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဿေဝ ဝေဝစနံ။ နိရယော ဟိ အယသင်္ခါတာ သုခါ အပေတောတိ အပါယော၊ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ဝါ ပုညသမ္မတာ အယာ အပေတောတိပိ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ဒေါသဗဟုလတ္တာ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိပိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ကဋကမ္မကာရိနော၊ ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ နိပတန္တိ သမ္ဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရဿာဒဋ္ဌေန နိရယော။ အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိ ဝုစ္စတိ။ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော သုဂတိတော အပေတတ္တာ၊ န ဒုဂ္ဂတိ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယော။ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုဂတိတော အပေတတ္တာ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ၊ န ဝိနိပါတော အသုရသဒိသံ အဝိနိပါတတ္တာ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယော။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိသမုဿယေဟိ ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ စ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန အဝီစိအာဒိအနေကပ္ပကာရော နိရယောဝ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန သဗ္ဗပဒေဟိပိ နိရယောဝ ဝုတ္တော။ ဥပပဇ္ဇန္တီတိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တိ။

ဂါထာသု ပဌမဂါထာ သင်္ဂီတိကာလေ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ ဌပိတာ။ ဉတွာနာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာ။ ဉာဏပုဗ္ဗကဉှိ ဗျာကရဏံ။ ဟေတုအတ္ထော ဝါ တွာ-သဒ္ဒေါ ယထာ ‘‘သီဟံ ဒိသွာ ဘယံ ဟောတီ’’တိ၊ ဇာနနဟေတူတိ အတ္ထော ။ ဗုဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေတိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ အတ္တနော သန္တိကေ ဘိက္ခူနံ ဧတံ ပရတော ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဝုစ္စမာနံ အတ္ထံ ဗျာကာသိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒသမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ပသန္နစိတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၁။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ပသန္နစိတ္တန္တိ ရတနတ္တယသဒ္ဓါယ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ စ ပသန္နမာနသံ။ သုဂတိန္တိ သုန္ဒရံ ဂတိံ၊ သုခဿ ဝါ ဂတိန္တိ သုဂတိံ။ သဂ္ဂန္တိ ရူပါဒိသမ္ပတ္တီဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂန္တိ သဂ္ဂံ။ လောကန္တိ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ပုညပါပဖလာနိ၊ လုဇ္ဇနဋ္ဌေနေဝ ဝါ လောကံ။ ဧတ္ထ စ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတိ၊ သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိ ဧဝ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ မေတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဒုတိယေ မာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညာနန္တိ ဧတ္ထ မာတိ ပဋိသေဓေ နိပါတော။ ပုညသဒ္ဒေါ ‘‘ကုသလာနံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ သမာဒါနဟေတု ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၈၀) ပုညဖလေ အာဂတော။ ‘‘အဝိဇ္ဇာဂတောယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပုညဉ္စေ သင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ကာမရူပါဝစရသုစရိတေ။ ‘‘ပုညူပဂံ ဘဝတိ ဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု သုဂတိဝိသေသဘူတေ ဥပပတ္တိဘဝေ။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ – ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဣတိဝု။ ၆၀၊ အ။ နိ။ ၈။၃၆) ကုသလစေတနာယံ။ ဣဓ ပန တေဘူမကကုသလဓမ္မေ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘာယိတ္ထာတိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓံ ဘယံ ဉာဏဘယံ၊ သာရဇ္ဇဘယန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ယေပိ တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝါ ဒီဃာယုကာ ဝဏ္ဏဝန္တော သုခဗဟုလာ ဥစ္စေသု ဝိမာနေသု စိရဋ္ဌိတိကာ ၊ တေပိ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ယေဘုယျေန ဘယံ သံဝေဂံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၃) အာဂတံ ဉာဏဘယံ။ ‘‘အဟုဒေဝ ဘယံ၊ အဟု ဆမ္ဘိတတ္တံ၊ အဟု လောမဟံသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) အာဂတံ သာရဇ္ဇဘယံ။ ဣဓာပိ သာရဇ္ဇဘယမေဝ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ဒီဃရတ္တံ ကာယဝစီသံယမော ဝတ္တပဋိဝတ္တပူရဏံ ဧကာသနံ၊ ဧကသေယျံ၊ ဣန္ဒြိယဒမော၊ ဓုတဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ နိဂ္ဂဟော၊ သတိသမ္ပဇညံ၊ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂဝသေန ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဧဝမာဒီနိ ယာနိ ဘိက္ခုနာ၊ နိရန္တရံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာနိ ပုညာနိ၊ တေဟိ မာ ဘာယိတ္ထ၊ မာ ဘယံ သန္တာသံ အာပဇ္ဇိတ္ထ၊ ဧကစ္စဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဿ ဥပရောဓဘယေန သမ္ပရာယိကနိဗ္ဗာနသုခဒါယကေဟိ ပုညေဟိ မာ ဘာယိတ္ထာတိ။ နိဿက္ကေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။

ဣဒါနိ တတော အဘာယိတဗ္ဗဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဿေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခသဒ္ဒေါ ‘‘သုခေါ ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပာဒေါ၊ သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၉၄) သုခမူလေ အာဂတော။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ၊ မဟာလိ၊ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတံ သုခါဝက္ကန္တ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၆၀) သုခါရမ္မဏေ။ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ သုခါ သဂ္ဂါ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅) သုခပစ္စယဋ္ဌာနေ။ ‘‘သုခေါ ပုညဿ ဥစ္စယော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၁၈) သုခဟေတုမှိ။ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာ ဧတေ ဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၈၂) အဗျာပဇ္ဇေ။ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၂၀၄၊ မ။ နိ။ ၂။၂၁၅) နိဗ္ဗာနေ။ ‘‘သုခဿ စ ပဟာနာ’’တိအာဒီသု (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၅) သုခဝေဒနာယံ။ ‘‘အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃၊ ဣတိဝု။ ၅၃) ဥပေက္ခာဝေဒနာယံ။ ‘‘ဒွေပိ မယာ၊ အာနန္ဒ၊ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ပရိယာယေန သုခါ ဝေဒနာ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၈၉) ဣဋ္ဌသုခေ။ ‘‘သုခေါ ဝိပါကော ပုညာန’’န္တိအာဒီသု (ပေဋကော။ ၂၃) သုခဝိပါကေ။ ဣဓာပိ ဣဋ္ဌဝိပါကေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌဿာတိအာဒီသု ဧသိတဗ္ဗတော အနိဋ္ဌပဋိက္ခေပတော စ ဣဋ္ဌဿ၊ ကမနီယတော မနသ္မိဉ္စ ကမနတော ပဝိသနတော ကန္တဿ၊ ပိယာယိတဗ္ဗတော သန္တပ္ပနတော စ ပိယဿ၊ မာနနီယတော မနဿ ပဝဍ္ဎနတော စ မနာပဿာတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒိဒံ ပုညာနီတိ ‘‘ပုညာနီ’’တိ ယဒိဒံ ဝစနံ၊ ဧတံ သုခဿ ဣဋ္ဌဿ ဝိပါကဿ အဓိဝစနံ နာမံ၊ သုခမေဝ တံ ယဒိဒံ ပုညန္တိ ဖလေန ကာရဏဿ အဘေဒူပစာရံ ဝဒတိ။ တေန ကတူပစိတာနံ ပုညာနံ အဝဿံဘာဝိဖလံ သုတွာ အပ္ပမတ္တေန သက္ကစ္စံ ပုညာနိ ကာတဗ္ဗာနီတိ ပုညကိရိယာယံ နိယောဇေတိ၊ အာဒရဉ္စ နေသံ တတ္ထ ဥပ္ပာဒေတိ။

ဣဒါနိ အတ္တနာ သုနေတ္တကာလေ ကတေန ပုညကမ္မေန ဒီဃရတ္တံ ပစ္စနုဘူတံ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နံ ဥဠာရတမံ ပုညဝိပါကံ ဥဒါဟရိတွာ တမတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော ‘‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိဇာနာမီတိ အဘိဝိသိဋ္ဌေန ဉာဏေန ဇာနာမိ၊ ပစ္စက္ခတော ဗုဇ္ဈာမိ။ ဒီဃရတ္တန္တိ စိရကာလံ။ ပုညာနန္တိ ဒါနာဒိကုသလဓမ္မာနံ။ သတ္တ ဝဿာနီတိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ ။ မေတ္တစိတ္တန္တိ မိဇ္ဇတီတိ မေတ္တာ၊ သိနိယှတီတိ အတ္ထော။ မိတ္တေ ဘဝါ၊ မိတ္တဿ ဝါ ဧသာ ပဝတ္တီတိပိ မေတ္တာ။ လက္ခဏာဒိတော ပန ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ၊ ဟိတူပသံဟာရရသာ၊ အာဃာတဝိနယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သတ္တာနံ မနာပဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ဗျာပါဒူပသမော ဧတိဿာ သမ္ပတ္တိ၊ သိနေဟာသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ သာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တစိတ္တံ။ ဘာဝေတွာတိ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ၊ စိတ္တသီသေန သမာဓိ ဝုတ္တောတိ မေတ္တာသမာဓိံ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရံ ဥပ္ပာဒေတွာ စေဝ ဝဍ္ဎေတွာ စ။ သတ္တ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေတိ သတ္တ မဟာကပ္ပေ။ သံဝဋ္ဋ-ဝိဝဋ္ဋဂ္ဂဟဏေနေဝ ဟိ သံဝဋ္ဋဋ္ဌာယိ-ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယိနောပိ ဂဟိတာ။ ဣမံ လောကန္တိ ကာမလောကံ။ သံဝဋ္ဋမာနေ သုဒန္တိ သံဝဋ္ဋမာနေ။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ ဝိနဿမာနေတိ အတ္ထော။ ‘‘သံဝတ္တမာနေ သုဒ’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ ကပ္ပေတိ ကာလေ။ ကပ္ပသီသေန ဟိ ကာလော ဝုတ္တော။ ကာလေ ခီယမာနေ ကပ္ပောပိ ခီယတေဝ။ ယထာဟ –

‘‘ကာလော ဃသတိ ဘူတာနိ၊ သဗ္ဗာနေဝ သဟတ္တနာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀)၊

‘‘အာဘဿရူပဂေါ ဟောမီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တေဇောသံဝဋ္ဋဝသေနေတ္ထ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဘဿရူပဂေါတိ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန အာဘဿရဗြဟ္မလောကံ ဥပဂစ္ဆာမီတိ အာဘဿရူပဂေါ ဟောမိ။ ဝိဝဋ္ဋမာနေတိ သဏ္ဌဟမာနေ၊ ဇာယမာနေတိ အတ္ထော။ သုညံ ဗြဟ္မဝိမာနံ ဥပပဇ္ဇာမီတိ ကဿစိ သတ္တဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဿ အဘာဝတော သုညံ၊ ယံ ပဌမဇ္ဈာနဘူမိသင်္ခါတံ ဗြဟ္မဝိမာနံ အာဒိတော နိဗ္ဗတ္တံ၊ တံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဥပပဇ္ဇာမိ ဥပေမိ။ ဗြဟ္မာတိ ကာမာဝစရသတ္တေဟိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန တထာ တထာ ဗြူဟိတဂုဏတာယ ဗြဟ္မဝိဟာရတော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌေန စ ဗြဟ္မာ။ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇဗြဟ္မပုရောဟိတေဟိ မဟန္တော ဗြဟ္မာတိ မဟာဗြဟ္မာ။ တတော ဧဝ တေ အဘိဘဝိတွာ ဌိတတ္တာ အဘိဘူ။ တေဟိ ကေနစိ ဂုဏေန န အဘိဘူတောတိ အနဘိဘူတော။ အညဒတ္ထူတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော။ ဒသောတိ ဒဿနသီလော၊ သော အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဒဿနသမတ္ထော၊ အဘိညာဏေန ပဿိတဗ္ဗံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ သေသဗြဟ္မာနံ ဣဒ္ဓိပါဒဘာဝနာဗလေန အတ္တနော စိတ္တဉ္စ မမ ဝသေ ဝတ္တေမီတိ ဝသဝတ္တီ ဟောမီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီပိ သမာနော တထာ သတ္တဟိတံ အတ္တနော ပါရမိပရိပူရဏဉ္စ ဩလောကေန္တော တာသု ဧဝ ဒွီသု ဈာနဘူမီသု နိကန္တိံ ဥပ္ပာဒေတွာ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန အပရာပရံ သံသရိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္တဝဿာနိ…ပေ… ဝသဝတ္တီ’’တိ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ရူပါဝစရပုညဿ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ကာမာဝစရပုညဿာပိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဆတ္တိံသက္ခတ္တု’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သက္ကော အဟောသိန္တိ ဆတ္တိံသ ဝါရေ အညတ္ထ အနုပပဇ္ဇိတွာ နိရန္တရံ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တာဝတိံသဒေဝရာဇာ အဟောသိ။ ရာဇာ အဟောသိန္တိအာဒီသု စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ စတူဟိ စ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ လောကံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ၊ စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တတိ၊ တေဟိ စ ပရံ ဝတ္တေတိ၊ ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ရာဇာတိ စေတ္ထ သာမညံ၊ စက္ကဝတ္တီတိ ဝိသေသံ။ ဓမ္မေန စရတီတိ ဓမ္မိကော။ ဉာယေန သမေန ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေနေဝ ရဇ္ဇံ လဘိတွာ ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပရဟိတဓမ္မစရဏေန ဝါ ဓမ္မိကော၊ အတ္တဟိတဓမ္မစရဏေန ဓမ္မရာဇာ၊ စတုရန္တာယ ဣဿရောတိ စာတုရန္တော၊ စတုသမုဒ္ဒန္တာယ စတုဗ္ဗိဓဒီပဝိဘူသိတာယ စ ပထဝိယာ ဣဿရောတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တံ ကောပါဒိပစ္စတ္ထိကေ၊ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗရာဇာနော အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဝိဇေသီတိ ဝိဇိတာဝီ။ ဇနပဒေ ထာဝရဘာဝံ ဓုဝဘာဝံ ပတ္တော၊ န သက္ကာ ကေနစိ တတော စာလေတုံ ဇနပဒေါ ဝါ တမှိ ထာဝရိယပ္ပတ္တော အနုယုတ္တော သကမ္မနိရတော အစလော အသမ္ပဝေဓီတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။

စက္ကရတနံ၊ ဟတ္ထိရတနံ၊ အဿရတနံ၊ မဏိရတနံ၊ ဣတ္ထိရတနံ၊ ဂဟပတိရတနံ၊ ပရိဏာယကရတနန္တိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ရတနေဟိ သမုပေတောတိ သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တေသု ဟိ ရာဇာ စက္ကဝတ္တိ စက္ကရတနေန အဇိတံ ဇိနာတိ၊ ဟတ္ထိအဿရတနေဟိ ဝိဇိတေ သုခေနေဝ အနုဝိစရတိ၊ ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ၊ သေသေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ။ ပဌမေန စဿ ဥဿာဟသတ္တိယောဂေါ ၊ ပစ္ဆိမေန မန္တသတ္တိယောဂေါ၊ ဟတ္ထိအဿဂဟပတိရတနေဟိ ပဘူသတ္တိယောဂေါ သုပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ၊ ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ တိဝိဓသတ္တိယောဂဖလံ။ သော ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ ပရိဘောဂသုခမနုဘဝတိ၊ သေသေဟိ ဥပဘောဂသုခံ။ ဝိသေသတော စဿ ပုရိမာနိ တီဏိ အဒေါသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ၊ မဇ္ဈိမာနိ အလောဘကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန၊ ပစ္ဆိမမေကံ အမောဟကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ပဒေသရဇ္ဇဿာတိ ခုဒ္ဒကရဇ္ဇဿ။

ဧတဒဟောသီတိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယော ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ပစ္ဆိမေ စက္ကဝတ္တိကာလေ ဧတံ ‘‘ကိဿ နု ခေါ မေ ဣဒံ ကမ္မဿ ဖလ’’န္တိအာဒိကံ အဟောသိ။ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ တသ္မိံ တသ္မိမ္ပိ ဘဝေ ဧတဒဟောသိယေဝ။ တတ္ထာယံ စက္ကဝတ္တိကာလဝသေန ယောဇနာ။ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကောတိ မဏိရတနဟတ္ထိရတနာဒိပ္ပမုခါယ ကောသဝါဟနသမ္ပတ္တိယာ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တိယာ စ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကော။ ဧဝံမဟာနုဘာဝေါတိ စက္ကရတနာဒိသမန္နာဂမေန ကဿစိပိ ပီဠံ အကရောန္တောဝ သဗ္ဗရာဇူဟိ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတသာသနဝေဟာသဂမနာဒီဟိ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ။ ဒါနဿာတိ အန္နာဒိဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂဿ။ ဒမဿာတိ စက္ခာဒိဣန္ဒြိယဒမနဿ စေဝ သမာဓာနဝသေန ရာဂါဒိကိလေသဒမနဿ စ။ သံယမဿာတိ ကာယဝစီသံယမဿ။ တတ္ထ ယံ သမာဓာနဝသေန ကိလေသဒမနံ၊ တံ ဘာဝနာမယံ ပုညံ ၊ တဉ္စ ခေါ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဘူတံ ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ တသ္မိဉ္စ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေန ဒုဝိဓေ ယံ အပ္ပနာပ္ပတ္တံ၊ တေနဿ ယထာဝုတ္တာသု ဒွီသု ဈာနဘူမီသု ဥပပတ္တိ အဟောသိ။ ဣတရေန တိဝိဓေနာပိ ယထာရဟံ ပတ္တစက္ကဝတ္တိအာဒိဘာဝေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣတိ ဘဂဝါ အတ္တာနံ ကာယသက္ခိ ကတွာ ပုညာနံ ဝိပါကမဟန္တတံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ ဂါထာဗန္ဓေန ဒဿေန္တော ‘‘ပုညမေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုညမေဝ သော သိက္ခေယျာတိ ယော အတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော၊ သော ပုညဖလနိဗ္ဗတ္တနတော၊ အတ္တနော သန္တာနံ ပုနနတော စ ‘‘ပုည’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ တိဝိဓံ ကုသလမေဝ သိက္ခေယျ နိဝေသေယျ ဥပစိနေယျ ပသဝေယျာတိ အတ္ထော။ အာယတဂ္ဂန္တိ ဝိပုလဖလတာယ ဥဠာရဖလတာယ အာယတဂ္ဂံ၊ ပိယမနာပဖလတာယ ဝါ အာယတိံ ဥတ္တမန္တိ အာယတဂ္ဂံ၊ အာယေန ဝါ ယောနိသောမနသိကာရာဒိပ္ပစ္စယေန ဥဠာရတမေန အဂ္ဂန္တိ အာယတဂ္ဂံ ။ တကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အထ ဝါ အာယေန ပုညဖလေန အဂ္ဂံ ပဓာနန္တိ အာယတဂ္ဂံ။ တတော ဧဝ သုခုဒြယံ သုခဝိပါကန္တိ အတ္ထော။

ကတမံ ပန တံ ပုညံ၊ ကထဉ္စ နံ သိက္ခေယျာတိ အာဟ ‘‘ဒါနဉ္စ သမစရိယဉ္စ၊ မေတ္တစိတ္တဉ္စ ဘာဝယေ’’တိ။ တတ္ထ သမစရိယန္တိ ကာယဝိသမာဒီနိ ဝဇ္ဇေတွာ ကာယသမာဒိစရိတံ ၊ သုဝိသုဒ္ဓံ သီလန္တိ အတ္ထော။ ဘာဝယေတိ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒေယျ ဝဍ္ဎေယျ။ ဧတေ ဓမ္မေတိ ဧတေ ဒါနာဒိကေ သုစရိတဓမ္မေ။ သုခသမုဒ္ဒယေတိ သုခါနိသံသေ၊ အာနိသံသဖလမ္ပိ နေသံ သုခမေဝါတိ ဒဿေတိ။ အဗျာပဇ္ဇံ သုခံ လောကန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဗျာပါဒဝိရဟိတတ္တာ အဗျာပဇ္ဇံ နိဒ္ဒုက္ခံ၊ ပရပီဠာဘာဝေ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ ဈာနသမာပတ္တိဝသေန သုခဗဟုလတ္တာ သုခံ၊ ဧကန္တသုခဉ္စ ဗြဟ္မလောကံ ဈာနပုညာနံ၊ ဣတရပုညာနံ ပန တဒညံ သမ္ပတ္တိဘဝသင်္ခါတံ သုခံ လောကံ ပဏ္ဍိတော သပ္ပညော ဥပပဇ္ဇတိ ဥပေတိ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဂါထာသု စ ဝဋ္ဋသမ္ပတ္တိ ဧဝ ကထိတာ။

ဒုတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥဘယတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၃။ တတိယေ ဘာဝိတောတိ ဥပ္ပာဒိတော စ ဝဍ္ဎိတော စ။ ဗဟုလီကတောတိ ပုနပ္ပုနံ ကတော။ အတ္ထောတိ ဟိတံ။ တဉှိ အရဏီယတော ဥပဂန္တဗ္ဗတော အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ။ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတီတိ သမ္မာ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အဝိဇဟိတွာ ဝတ္တတိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ဝုစ္စတိ ပစ္စက္ခဘူတော အတ္တဘာဝေါ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဘဝံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ၊ ဣဓလောကပရိယာပန္နန္တိ အတ္ထော။ သမ္ပရာယိကန္တိ ဓမ္မဝသေန သမ္ပရေတဗ္ဗတော သမ္ပရာယော၊ ပရလောကော၊ သမ္ပရာယေ ဘဝံ သမ္ပရာယိကံ၊ ပရလောကပရိယာပန္နန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကော ပနေသ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော နာမ အတ္ထော၊ ကော ဝါ သမ္ပရာယိကောတိ? သင်္ခေပေန တာဝ ယံ ဣဓလောကသုခံ၊ ယဉ္စေတရဟိ ဣဓလောကသုခါဝဟံ၊ အယံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော အတ္ထော။ သေယျထိဒံ – ဂဟဋ္ဌာနံ တာဝ ဣဓ ယံ ကိဉ္စိ ဝိတ္တူပကရဏံ၊ အနာကုလကမ္မန္တတာ၊ အာရောဂျသံဝိဓာနံ၊ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာယောဂဝိဟိတာနိ သိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ သင်္ဂဟိတပရိဇနတာတိ ဧဝမာဒိ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပန ယေ ဣမေ ဇီဝိတပရိက္ခာရာ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာ။ တေသံ အကိစ္ဆလာဘော၊ တတ္ထ စ သင်္ခါယ ပဋိသေဝနာ ၊ သင်္ခါယ ပရိဝဇ္ဇနာ၊ ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ၊ အပ္ပိစ္ဆတာ၊ သန္တုဋ္ဌိ၊ ပဝိဝေကော၊ အသံသဂ္ဂေါတိ ဧဝမာဒိ။ ပတိရူပဒေသဝါသသပ္ပုရိသူပနိဿယသဒ္ဓမ္မဿဝနယောနိသောမနသိကာရာဒယော ပန ဥဘယေသံ သာဓာရဏာ ဥဘယာနုရူပါ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပ္ပမာဒေါတိ ဧတ္ထ အပ္ပမာဒေါ ပမာဒပ္ပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကော ပနေသ ပမာဒေါ နာမ? ပမဇ္ဇနာကာရော။ ဝုတ္တံ ဟေတံ –

‘‘တတ္ထ ကတမော ပမာဒေါ? ကာယဒုစ္စရိတေ ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေ ဝါ မနောဒုစ္စရိတေ ဝါ ပဉ္စသု ဝါ ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂေါ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပာဒနံ ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ အသာတစ္စကိရိယတာ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ ဩလီနဝုတ္တိတာ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ အနဓိဋ္ဌာနံ အနနုယောဂေါပမာဒေါ။ ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၄၆)။

တသ္မာ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခတော အပ္ပမာဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္ထတော ဟိ သော သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော၊ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတဿတိယာ ဧတံ နာမံ။ အပရေ ပန ‘‘သတိသမ္ပဇညယောဂေန ပဝတ္တာ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ အပ္ပမာဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘ဘာဝိတော ဗဟူလီကတော’’တိ ဝုတ္တံ၊ ကထံ ပနာယံ အပ္ပမာဒေါ ဘာဝေတဗ္ဗောတိ? န အပ္ပမာဒဘာဝနာ နာမ ဝိသုံ ဧကဘာဝနာ အတ္ထိ။ ယာ ဟိ ကာစိ ပုညကိရိယာ ကုသလကိရိယာ၊ သဗ္ဗာ သာ အပ္ပမာဒဘာဝနာတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိသေသတော ပန ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ သရဏဂမနံ ကာယိကဝါစသိကသံဝရဉ္စ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာ သီလဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ သမာဓိဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ ပညာဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ ကုသလဘာဝနာ၊ အနဝဇ္ဇဘာဝနာ၊ အပ္ပမာဒဘာဝနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘အပ္ပမာဒေါ’’တိ ဟိ ဣဒံ မဟန္တံ အတ္ထံ ဒီပေတိ၊ မဟန္တံ အတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ။ သကလမ္ပိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အာဟရိတွာ အပ္ပမာဒပဒဿ အတ္ထံ ကတွာ ကထေန္တော ဓမ္မကထိကော ‘‘အတိတ္ထေန ပက္ခန္ဒော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ? အပ္ပမာဒပဒဿ မဟန္တဘာဝတော။ တထာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကုသိနာရာယံ ယမကသာလာနမန္တရေ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ နိပန္နော အဘိသမ္ဗောဓိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စစတ္တာလီသာယ ဝဿေသု အတ္တနာ ဘာသိတံ ဓမ္မံ ဧကေန ပဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော – ‘‘အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒမဒါသိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ယာနိ ကာနိစိ ဇင်္ဂလာနံ ပါဏာနံ ပဒဇာတာနိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဟတ္ထိပဒံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ ယဒိဒံ မဟန္တဋ္ဌေန၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေတေ အပ္ပမာဒမူလကာ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ၊ အပ္ပမာဒေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀)။

ဂါထာသု အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တီတိ ဒါနာဒိပုညကိရိယာသု အပ္ပမာဒံ အပ္ပမဇ္ဇနံ ပဏ္ဍိတာ သပ္ပညာ ဗုဒ္ဓါဒယော ပသံသန္တိ၊ ဝဏ္ဏေန္တိ ထောမေန္တိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အပ္ပမတ္တော ဥဘော အတ္ထေ အဓိဂဏှာတိ ပဏ္ဍိတော။ ကေ ပန တေ ဥဘော အတ္ထာတိ အာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထော၊ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကော’’တိ၊ ဧဝမေတ္ထ ပဒယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓာပိ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ စ ယော အတ္ထောတိ ဂဟဋ္ဌဿ တာဝ ‘‘အနဝဇ္ဇာနိ ကမ္မာနိ၊ အနာကုလာ စ ကမ္မန္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော ကသိဂေါရက္ခာဒိဝိဓိနာ လဒ္ဓဗ္ဗော အတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိတဿ ပန အဝိပ္ပဋိသာရာဒိအတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော စတ္ထော သမ္ပရာယိကောတိ ပန ဥဘယေသမ္ပိ ဓမ္မစရိယာဝ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္ထာဘိသမယာတိ ဒုဝိဓဿပိ အတ္ထဿ ဟိတဿ ပဋိလာဘာ၊ လဒ္ဓဗ္ဗေန သမိတိ သင်္ဂတိ သမောဓာနန္တိ သမယော၊ လာဘော။ သမယော ဧဝ အဘိသမယော၊ အဘိမုခဘာဝေန ဝါ သမယော အဘိသမယောတိ ဧဝမေတ္ထ အဘိသမယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓိတိသမ္ပန္နတ္တာ ဓီရော။ တတိယေန စေတ္ထ အတ္ထ-သဒ္ဒေန ပရမတ္ထဿ နိဗ္ဗာနဿာပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဝဋ္ဋသမ္ပတ္တိ ဧဝ ကထိတာ။ ဂါထာယံ ပန ဝိဝဋ္ဋဿပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ၊

အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တိ၊ ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ။

‘‘ဧဝံ ဝိသေသတော ဉတွာ၊ အပ္ပမာဒမှိ ပဏ္ဍိတာ၊

အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တိ၊ အရိယာနံ ဂေါစရေ ရတာ။

‘‘တေ ဈာယိနော သာတတိကာ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာ၊

ဖုသန္တိ ဓီရာ နိဗ္ဗာနံ၊ ယောဂက္ခေမံ အနုတ္တရ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁-၂၃)၊

တသ္မာ ‘‘အတ္ထာဘိသမယာ’’တိ ဧတ္ထ လောကုတ္တရတ္ထဝသေနပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အဋ္ဌိပုဉ္ဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၄။ စတုတ္ထေ ဧကပုဂ္ဂလဿာတိ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလောတိ အယံ ဝေါဟာရကထာ။ ဗုဒ္ဓဿ ဟိ ဘဂဝတော ဒုဝိဓာ ဒေသနာ သမ္မုတိဒေသနာ စ ပရမတ္ထဒေသနာ စာတိ။ တတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလော၊ သတ္တော၊ ဣတ္ထီ၊ ပုရိသော၊ ခတ္တိယော၊ ဗြာဟ္မဏော၊ ဒေဝေါ၊ မာရော’’တိ ဧဝရူပါ သမ္မုတိဒေသနာ။ ‘‘အနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ၊ အနတ္တာ၊ ခန္ဓာ၊ ဓာတု၊ အာယတနာ၊ သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဧဝရူပါ ပရမတ္ထဒေသနာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ယေ သမ္မုတိဝသေန ဒေသနံ သုတွာ ဝိသေသမဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ နေသံ သမ္မုတိဒေသနံ ဒေသေတိ။ ယေ ပန ပရမတ္ထဝသေန ဒေသနံ သုတွာ ဝိသေသမဓိဂန္တုံ သမတ္ထာ၊ တေသံ ပရမတ္ထဒေသနံ ဒေသေတိ။

တတ္ထာယံ ဥပမာ – ယထာ ဟိ ဒေသဘာသာကုသလော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနကော အာစရိယော ယေ ဒမိဠဘာသာယ ဝုတ္တေ အတ္ထံ ဇာနန္တိ၊ တေသံ ဒမိဠဘာသာယ အာစိက္ခတိ။ ယေ အန္ဓကဘာသာဒီသု အညတရာယ၊ တေသံ တာယ တာယ ဘာသာယ။ ဧဝံ တေ မာဏဝကာ ဆေကံ ဗျတ္တံ အာစရိယမာဂမ္မ ခိပ္ပမေဝ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တတ္ထ အာစရိယော ဝိယ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ တယော ဝေဒါ ဝိယ ကထေတဗ္ဗဘာဝေ ဌိတာနိ တီဏိ ပိဋကာနိ၊ ဒေသဘာသာကောသလ္လမိဝ သမ္မုတိပရမတ္ထကောသလ္လံ၊ နာနာဒေသဘာသာ မာဏဝကာ ဝိယ သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ ဝေနေယျာ၊ အာစရိယဿ ဒမိဠဘာသာဒိအာစိက္ခနံ ဝိယ ဘဂဝတော သမ္မုတိပရမတ္ထဝသေန ဒေသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဒုဝေ သစ္စာနိ အက္ခာသိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဝဒတံ ဝရော၊

သမ္မုတိံ ပရမတ္ထဉ္စ၊ တတိယံ နူပလဗ္ဘတိ။

‘‘သင်္ကေတဝစနံ သစ္စံ၊ လောကသမ္မုတိကာရဏာ၊

ပရမတ္ထဝစနံ သစ္စံ၊ ဓမ္မာနံ ဘူတကာရဏာ။

‘‘တသ္မာ ဝေါဟာရကုသလဿ၊ လောကနာထဿ သတ္ထုနော၊

သမ္မုတိံ ဝေါဟရန္တဿ၊ မုသာဝါဒေါ န ဇာယတီ’’တိ။

အပိစ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ – ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ၊ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထံ၊ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ၊ ၊ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ၊ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထံ၊ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ၊ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထံ၊ စာတိ။ ‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ – ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနိ ဟိရိယန္တိ ဩတ္တပ္ပန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီ ဟိရိယတိ ဩတ္တပ္ပတိ၊ ပုရိသော၊ ခတ္တိယော၊ ဗြာဟ္မဏော၊ ဒေဝေါ၊ မာရော’’တိ ပန ဝုတ္တေ ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဟိရောတ္တပ္ပဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ကမ္မဿကာ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ကမ္မဿကတာဒီပနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ဝေဠုဝနာဒယော မဟာဝိဟာရာ ခန္ဓေဟိ ကာရာပိတာ၊ ဓာတူဟိ အာယတနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ‘‘ခန္ဓာ မာတရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေန္တိ၊ ပိတရံ၊ အရဟန္တံ၊ ရုဟိရုပ္ပာဒကမ္မံ၊ သင်္ဃဘေဒကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ခန္ဓာ မေတ္တာယန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ခန္ဓာ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မာ ဘဂဝါ ပစ္စတ္တပုရိသကာရဒီပနတ္ထံ အာနန္တရိယဒီပနတ္ထံ ဗြဟ္မဝိဟာရဒီပနတ္ထံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒီပနတ္ထဉ္စ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

‘‘ခန္ဓာ ဒါနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဓာတုယော အာယတနာနီ’’တိ ဝုတ္တေပိ မဟာဇနော န ဇာနာတိ၊ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ ‘‘ကိမိဒံ ခန္ဓာ ဓာတုယော အာယတနာနိ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘ပုဂ္ဂလာ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ ဇာနာတိ၊ န သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတိ၊ န ပဋိသတ္တု ဝါ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိဒီပနတ္ထံ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။

လောကသမ္မုတိဉ္စ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော န ပဇဟန္တိ၊ လောကသမညာယ လောကနိရုတ္တိယာ လောကာဘိလာပေ ဌိတာယေဝ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ လောကသမ္မုတိယာ အပ္ပဟာနတ္ထမ္ပိ ပုဂ္ဂလကထံ ကထေတိ။ သော ဣဓာပိ လောကဝေါဟာရဝသေန ဒေသေတဗ္ဗမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧကပုဂ္ဂလဿာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဧကပုဂ္ဂလဿာတိ ဧကသတ္တဿ။ ကပ္ပန္တိ မဟာကပ္ပံ။ ယဒိပိ အစ္စန္တသံယောဂေ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ယတ္ထ ပန သတ္တာနံ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ သမ္ဘဝတိ၊ တဿ ဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌိကင်္ကလောတိ အဋ္ဌိဘာဂေါ။ ‘‘အဋ္ဌိခလော’’တိပိ ပဌန္တိ၊ အဋ္ဌိသဉ္စယောတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌိပုဉ္ဇောတိ အဋ္ဌိသမူဟော။ အဋ္ဌိရာသီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကေစိ ပန ‘‘ကဋိပ္ပမာဏတော ဟေဋ္ဌာ သမူဟော ကင်္ကလော နာမ၊ တတော ဥပရိ ယာဝ တာလပ္ပမာဏံ ပုဉ္ဇော၊ တတော ဥပရိ ရာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ သဗ္ဗမေတံ သမူဟဿေဝ ပရိယာယဝစနံ ဝေပုလ္လဿေဝ ဥပမာဘာဝေန အာဟဋတ္တာ။

သစေ သံဟာရကော အဿာတိ အဝိပ္ပကိရဏဝသေန သံဟရိတွာ ဌပေတာ ကောစိ ယဒိ သိယာတိ ပရိကပ္ပနဝသေန ဝဒတိ။ သမ္ဘတဉ္စ န ဝိနဿေယျာတိ တထာ ကေနစိ သမ္ဘတဉ္စ တံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ အန္တရဓာနာဘာဝေန ပူတိဘူတံ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဉ္စ အဟုတွာ သစေ န ဝိနဿေယျာတိ ပရိကပ္ပနဝသေနေဝ ဝဒတိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ ဧကဿ သတ္တဿ ကမ္မကိလေသေဟိ အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန ဧကံ မဟာကပ္ပံ သန္ဓာဝန္တဿ သံသရန္တဿ ဧဝံ မဟာအဋ္ဌိသဉ္စယော ဘဝေယျ၊ အာရောဟပရိဏာဟေဟိ ယတ္တကောယံ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတော။ သစေ ပနဿ ကောစိ သံဟရိတွာ ဌပေတာ ဘဝေယျ၊ သမ္ဘတဉ္စ တံ သစေ အဝိနဿန္တံ တိဋ္ဌေယျာတိ။ အယဉ္စ နယော နိဗ္ဗုတပ္ပဒီပေ ဝိယ ဘိဇ္ဇနသဘာဝေ ကဠေဝရနိက္ခေပရဟိတေ ဩပပါတိကတ္တဘာဝေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနဋ္ဌိကေ စ ခုဒ္ဒကတ္တဘာဝေ ဝဇ္ဇေတွာ ဝုတ္တော။ ကေစိ ပန ‘‘ပရိကပ္ပနဝသေန ဣမဿ နယဿ အာဟဋတ္တာ တေသမ္ပိ ယဒိ သိယာ အဋ္ဌိကင်္ကလော၊ တေနာပိ သဟေဝ အယံ အဋ္ဌိပုဉ္ဇပရိမာဏော ဝုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ပန ‘‘နယိဒမေဝံ လဗ္ဘမာနဿေဝ အဋ္ဌိပုဉ္ဇဿ ဝသေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဣမဿ ပရိမာဏဿ ဝုတ္တတာ။ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

ဂါထာသု မဟေသိနာတိ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ ‘‘ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ’’တိ စ ဘဂဝါ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော’’တိအာဒီသု ဝိယ အတ္တာနံ အညံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေတိ။ ဝေပုလ္လောတိ ရာဇဂဟံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေသု ပဉ္စသု ပဗ္ဗတေသု ဝိပုလဘာဝတော ဝေပုလ္လောတိ လဒ္ဓနာမော။ တတော ဧဝ မဟာ၊ ဌိတဒိသာဘာဂဝသေန ဥတ္တရော ဂိဇ္ဈကူဋဿ။ ဂိရိဗ္ဗဇေတိ ဂိရိဗ္ဗဇပုရနာမကဿ ရာဇဂဟဿ သမီပေ။

ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝါ ‘‘ဧတ္တကေနာပိ ကာလေန အနုပစ္ဆိန္နဘဝမူလဿ အပရိညာတဝတ္ထုကဿ ပုထုဇ္ဇနဿ အယမီဒိသီ ကဋသိဝဍ္ဎနာ’’တိ ဝဋ္ဋေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေသံ အရိယသစ္စာနံ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ ဧဝံ ကဋသိဝဍ္ဎနာ၊ တာနိ အရိယသစ္စာနိ ဒိဋ္ဌဝတော အရိယပုဂ္ဂလဿ အယံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယတော စ အရိယသစ္စာနီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ။ အရိယသစ္စာနီတိ အရဏီယတော အရိယာနိ၊ အဝိတထဘာဝေန သစ္စာနိ စာတိ အရိယသစ္စာနိ၊ အရိယဘာဝကရာနိ ဝါ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနိ၊ အရိယေဟိ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗာနိ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနိ။ အထ ဝါ အရိယဿ သစ္စာနိ အရိယသစ္စာနိ။ သဒေဝကေန ဟိ လောကေန သရဏန္တိ အရဏီယတော အရိယော ဘဂဝါ၊ တေန သယမ္ဘုဉာဏေန ဒိဋ္ဌတ္တာ တဿ သစ္စာနီတိ အရိယသစ္စာနိ။ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ဉာယေန ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယဝသေန ပဿတိ။ ဒုက္ခန္တိအာဒိ အရိယသစ္စာနံ သရူပဒဿနံ။ တတ္ထ အနေကူပဒ္ဒဝါဓိဋ္ဌာနတာယ ကုစ္ဆိတဘာဝတော ဗာလဇနပရိကပ္ပိတဓုဝသုဘသုခတ္တဝိရဟေန တုစ္ဆဘာဝတော စ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခံ သမုပ္ပဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ဒုက္ခသမုပ္ပာဒေါ၊ ဒုက္ခသမုဒယော။ ဒုက္ခံ အတိက္ကမတိ ဧတေန အာရမ္မဏပ္ပစ္စယဘူတေန၊ ဧတ္ထ ဝါတိ ဒုက္ခဿ အတိက္ကမော၊ နိဗ္ဗာနံ။ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ အရဏီယတော စ အရိယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန အဋ္ဌင်္ဂိကော။ မာရေန္တော ကိလေသေ ဂစ္ဆတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂီယတိ၊ သယံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတီတိ မဂ္ဂေါ။ တတော ဧဝ ဒုက္ခဿ ဥပသမံ နိရောဓံ ဂစ္ဆတီတိ ဒုက္ခူပသမဂါမီ။ ယတော သမ္မပ္ပညာယ ပဿတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

သသတ္တက္ခတ္တုံ ပရမံ၊ သန္ဓာဝိတွာန ပုဂ္ဂလောတိ သော ဧဝံ စတုသစ္စဒဿာဝီ အရိယပုဂ္ဂလော သောတာပန္နော သဗ္ဗမုဒိန္ဒြိယော သမာနော သတ္တဝါရပရမံယေဝ ဘဝါဒီသု အပရာပရုပ္ပတ္တိဝသေန သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ။ ဧကဗီဇီ၊ ကောလံကောလော၊ သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမဇ္ဈိမမုဒုဘာဝေန တယော ဟိ သောတာပန္နာ။ တေသု သဗ္ဗမုဒိန္ဒြိယဿ ဝသေနိဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သ သတ္တက္ခတ္တုံ ပရမံ၊ သန္ဓာဝိတွာနာ’’တိ ။ ဒုက္ခဿန္တကရော ဟောတီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရော ပရိယောသာနကရော ဟောတိ။ ကထံ? သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယာ အနုပုဗ္ဗေန အဂ္ဂမဂ္ဂံ အဓိဂန္တွာ နိရဝသေသာနံ သံယောဇနာနံ ခေပနာတိ အရဟတ္တဖလေနေဝ ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှိ။

စတုတ္ထသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မုသာဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ပဉ္စမေ ဧကဓမ္မံ အတီတဿာတိ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တိတ္ထိယာနံ ပရိဟာယိ။ တေ ဟတလာဘသက္ကာရာ နိပ္ပဘာ နိတ္တေဇာ ဣဿာပကတာ စိဉ္စမာဏဝိကံ နာမ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဥယျောဇေသုံ – ‘‘ဧဟိ၊ တွံ ဘဂိနိ၊ သမဏံ ဂေါတမံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခဿူ’’တိ။ သာ ဘဂဝန္တံ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဥပဂန္တွာ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခိတွာ သက္ကေနဿာ အဘူတဘာဝေ ပကာသိတေ မဟာဇနေန ‘‘ဓီ ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ ဝိဟာရတော နိက္ကဍ္ဎာပိတာ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ အဝီစိဇာလာနံ ဣန္ဓနံ ဟုတွာဝ အဝီစိနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဘိယျောသောမတ္တာယ တိတ္ထိယာနံ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ စိဉ္စမာဏဝိကာ ဧဝံ ဥဠာရဂုဏံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ သာ မံ အဘူတေန အက္ကောသိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တာယေဝါ’’တိ မဟာပဒုမဇာတကမ္ပိ ဝိတ္ထာရေတွာ ဥပရိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ‘‘ဧကဓမ္မံ အတီတဿာ’’တိ ဣဒံ သုတ္တံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ ဧကဓမ္မန္တိ ဧကံ ဝစီသစ္စသင်္ခါတံ ဓမ္မံ။ အတီတဿာတိ ယာ သာ အဋ္ဌ အနရိယဝေါဟာရေ ဝဇ္ဇေတွာ အဋ္ဌသု အရိယဝေါဟာရေသု ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ‘‘သစ္စံ ၊ ဘဏေ၊ နာလိက’’န္တိ အရိယေဟိ ဌပိတာ မရိယာဒါ၊ တံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတဿ။ ပုရိသော ဧဝ ပုဂ္ဂလောတိ ပုရိသပုဂ္ဂလော၊ တဿ။ အကရဏီယန္တိ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျံ။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒီ ဟိ ပုဂ္ဂလော ကိဉ္စိ ပါပကမ္မံ ကတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ တယာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘န မယာ ကတ’’န္တိ မုသာဝါဒေနေဝ ပရိဟရိဿတိ။ ဧဝဉ္စ ပဋိပဇ္ဇန္တော ကိဉ္စိ ပါပကမ္မံ ကရောတိယေဝ၊ န တတ္ထ လဇ္ဇတိ သစ္စမရိယာဒါယ သမတိက္ကန္တတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကတမံ ဧကဓမ္မံ၊ ယဒိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ’’တိ။

ဂါထာယံ မုသာဝါဒိဿာတိ မုသာ အဘူတံ အတစ္ဆံ ပရေသံ ဝိညာပနဝသေန ဝဒနသီလဿ။ ယဿ ဒသသု ဝစနေသု ဧကမ္ပိ သစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝရူပေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဇန္တုနောတိ သတ္တဿ။ သတ္တော ဟိ ဇာယနဋ္ဌေန ‘‘ဇန္တူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတိဏ္ဏပရလောကဿာတိ ဝိဿဋ္ဌပရလောကဿ။ ဤဒိသော ဟိ မနုဿသမ္ပတ္တိ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိ အဝသာနေ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တီတိ ဣမာ တိဿောပိ သမ္ပတ္တိယော န ပဿတိ။ နတ္ထိ ပါပန္တိ တဿ တာဒိသဿ ဣဒံ နာမ ပါပံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ နတ္ထီတိ။

ပဉ္စမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဒါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၆။ ဆဋ္ဌေ ဧဝဉ္စေတိ ဧတ္ထ ဧဝန္တိ ဥပမာကာရေ နိပါတော၊ စေတိ ပရိကပ္ပနေ။ သတ္တာတိ ရူပါဒီသု သတ္တာ ဝိသတ္တာ။ ဇာနေယျုန္တိ ဗုဇ္ဈေယျုံ။ ဒါနသံဝိဘာဂဿာတိ ယာယ ဟိ စေတနာယ အန္နာဒိဒေယျဓမ္မံ သံဟရိတွာ အနုကမ္ပာပူဇာသု အညတရဝသေန ပရေသံ ဒီယတိ၊ တံ ဒါနံ။ ယာယ ပန အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတဝတ္ထုဿ ဧကဒေသော သံဝိဘဇိတွာ ဒီယတိ၊ အယံ သံဝိဘာဂေါ။ ဝိပါကန္တိ ဖလံ။ ယထာဟံ ဇာနာမီတိ ယထာ အဟံ ဇာနာမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တိရစ္ဆာနဂတဿပိ ဒါနံ ဒတွာ အတ္တဘာဝသတေ ပဝတ္တသုခဝိပစ္စနဝသေန သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ဟောတီတိ ဧဝမာဒိနာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေန ပကာရေန အဟံ ဒါနဿ သံဝိဘာဂဿ စ ဝိပါကံ ကမ္မဝိပါကံ ဉာဏဗလေန ပစ္စက္ခတော ဇာနာမိ၊ ဧဝံ ဣမေ သတ္တာ ယဒိ ဇာနေယျုန္တိ။ န အဒတွာ ဘုဉ္ဇေယျုန္တိ ယံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ အတ္တနော အတ္ထိ၊ တတော ပရေသံ န အဒတွာ မစ္ဆရိယစိတ္တေန စ တဏှာလောဘဝသေန စ ဘုဉ္ဇေယျုံ၊ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇေယျုံ။ န စ နေသံ မစ္ဆေရမလံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌေယျာတိ အတ္တနော သမ္ပတ္တီနံ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနလက္ခဏံ စိတ္တဿ ပဘဿရဘာဝဒူသကာနံ ဥပက္ကိလေသဘူတာနံ ကဏှဓမ္မာနံ အညတရံ မစ္ဆေရမလံ။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တမစ္ဆေရဉ္စေဝ အညမ္ပိ ဒါနန္တရာယကရံ ဣဿာလောဘဒေါသာဒိမလဉ္စ နေသံ သတ္တာနံ စိတ္တံ ယထာ ဒါနစေတနာ န ပဝတ္တတိ၊ န ဝါ သုပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပရိယာဒါယ ပရိတော ဂဟေတွာ အဘိဘဝိတွာ န တိဋ္ဌေယျ။ ကော ဟိ သမ္မဒေဝ ဒါနဖလံ ဇာနန္တော အတ္တနော စိတ္တေ မစ္ဆေရမလဿ ဩကာသံ ဒဒေယျ။

ယောပိ နေသံ အဿ စရိမော အာလောပေါတိ နေသံ သတ္တာနံ ယော သဗ္ဗပစ္ဆိမကော အာလောပေါ သိယာ။ စရိမံ ကဗဠန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ သတ္တာ ပကတိယာ ယတ္တကေဟိ အာလောပေဟိ သယံ ယာပေယျုံ၊ တေသု ဧကမေဝ အာလောပံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပေတွာ တဒညေ သဗ္ဗေ အာလောပေ အာဂတာဂတာနံ အတ္ထိကာနံ ဒတွာ ယော ဌပိတော အာလောပေါ အဿ၊ သော ဣဓ စရိမော အာလောပေါ နာမ။ တတောပိ န အသံဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇေယျုံ၊ သစေ နေသံ ပဋိဂ္ဂါဟကာ အဿူတိ နေသံ သတ္တာနံ ပဋိဂ္ဂါဟကာ ယဒိ သိယုံ၊ တတောပိ ယထာဝုတ္တစရိမာလောပတောပိ သံဝိဘဇိတွာဝ ဧကဒေသံ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇေယျုံ၊ ယထာဟံ ဒါနသံဝိဘာဂဿ ဝိပါကံ ပစ္စက္ခတော ဇာနာမိ၊ ဧဝံ ယဒိ ဇာနေယျုန္တိ။ ယသ္မာ စ ခေါတိအာဒိနာ ကမ္မဖလဿ အပ္ပစ္စက္ခဘာဝတော ဧဝမေတေ သတ္တာ ဒါနသံဝိဘာဂေသု န ပဝတ္တန္တီတိ ယထာဓိပ္ပေတမတ္ထံ ကာရဏေန သမ္ပဋိပါဒေတိ။ ဧတေနေဝ တေသံ တဒညပုညေသု စ အပ္ပဋိပတ္တိယာ အပုညေသု စ ပဋိပတ္တိယာ ကာရဏံ ဒဿိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဂါထာသု ယထာဝုတ္တံ မဟေသိနာတိ မဟေသိနာ ဘဂဝတာ ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’ တိအာဒိနာ၊ ဣဓေဝ ဝါ ‘‘ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျု’’န္တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တံ၊ ဉာဏစာရေန တံ ယထာဝုတ္တံ စိတ္တံ ဉာတန္တိ အတ္ထော။ ဝိပါကံ သံဝိဘာဂဿာတိ သံဝိဘာဂဿပိ ဝိပါကံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒါနဿ။ ယထာ ဟောတိ မဟပ္ဖလန္တိ ယထာ သော ဝိပါကော မဟန္တံ ဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဣမေ သတ္တာ ယဒိ ဇာနေယျုန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝိနေယျ မစ္ဆေရမလန္တိ မစ္ဆရိယမလံ အပနေတွာ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ရတနတ္တယသဒ္ဓါယ စ ဝိသေသတော ပသန္နေန စိတ္တေန ယေသု ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယေသု သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေသု ဒိန္နံ အပ္ပကမ္ပိ ဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တေသု ယုတ္တကာလေန ဒဇ္ဇုံ ဒဒေယျုံ။

မဟပ္ဖလဘာဝကရဏတော ဒက္ခိဏံ အရဟန္တီတိ ဒက္ခိဏေယျာ၊ သမ္မာပဋိပန္နာ၊ တေသု ဒက္ခိဏေယျေသု။ ဒက္ခိဏံ ပရလောကံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ ယထာ တံ ဒါနံ ဟောတိ မဟာဒါနံ၊ ဧဝံ ဒတွာ။ အထ ဝါ ဗဟုနော အန္နံ ဒတွာ၊ ကထံ ပန အန္နံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဒက္ခိဏေယျေသု ဒက္ခိဏ’’န္တိ။ ဣတော မနုဿတ္တာ မနုဿတ္တဘာဝတော စုတာ ပဋိသန္ဓိဝသေန သဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တိ ဒါယကာ။ ကာမကာမိနောတိ ကာမေတဗ္ဗာနံ ဥဠာရာနံ ဒေဝဘောဂါနံ ပဋိလဒ္ဓရူပဝိဘဝေန ကမ္မုနာ ဥပဂမနေ သာဓုကာရိတာယ ကာမကာမိနော သဗ္ဗကာမသမင်္ဂိနော။ မောဒန္တိ ယထာရုစိ ပရိစာရေန္တီတိ အတ္ထော။

ဆဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မေတ္တာဘာဝနာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၂၇။ သတ္တမေ ယာနိ ကာနိစီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ ဩပဓိကာနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနီတိ

တေသံ နိယမနံ။ တတ္ထ ဥပဓိ ဝုစ္စန္တိ ခန္ဓာ၊ ဥပဓိဿ ကရဏံ သီလံ ဧတေသံ၊ ဥပဓိပ္ပယောဇနာနိ ဝါ ဩပဓိကာနိ။ သမ္ပတ္တိဘဝေ အတ္တဘာဝဇနကာနိ ပဋိသန္ဓိပဝတ္တိဝိပါကဒါယကာနိ။ ပုညကိရိယဝတ္ထူနီတိ ပုညကိရိယာ စ တာ တေသံ တေသံ ဖလာနိသံသာနံ ဝတ္ထူနိ စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ။ တာနိ ပန သင်္ခေပတော ဒါနမယံ၊ သီလမယံ၊ ဘာဝနာမယန္တိ တိဝိဓာနိ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော တိကနိပါတဝဏ္ဏနာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာတိ မေတ္တာဘာဝနာဝသေန ပဋိလဒ္ဓတိကစတုက္ကဇ္ဈာနသမာပတ္တိယာ။ ‘‘မေတ္တာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဥပစာရောပိ လဗ္ဘတိ အပ္ပနာပိ၊ ‘‘စေတောဝိမုတ္တီ’’တိ ပန ဝုတ္တေ အပ္ပနာဈာနမေဝ လဗ္ဘတိ။ တဉှိ နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဓမ္မတော စိတ္တဿ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တိဘာဝေန စေတောဝိမုတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိန္တိ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဿ သောဠသဘာဂံ ဩပဓိကာနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ န အဂ္ဃန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယော ဝိပါကော၊ တံ သောဠသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ တတော ဧကံ ပုန သောဠသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ တတ္ထ ယော ဧကကောဋ္ဌာသော၊ န တံ အညာနိ ဩပဓိကာနိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ အဂ္ဃန္တီတိ။ အဓိဂ္ဂဟေတွာတိ အဘိဘဝိတွာ။ ဘာသတေတိ ဥပက္ကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဒိပ္ပတိ။ တပတေတိ တတော ဧဝ အနဝသေသေ ပဋိပက္ခဓမ္မေ သန္တပတိ။ ဝိရောစတီတိ ဥဘယသမ္ပတ္တိယာ ဝိရောစတိ။ မေတ္တာ ဟိ စေတောဝိမုတ္တိ စန္ဒာလောကသင်္ခါတာ ဝိဂတူပက္ကိလေသာ ဇုဏှာ ဝိယ ဒိပ္ပတိ၊ အာတပေါ ဝိယ အန္ဓကာရံ ပစ္စနီကဓမ္မေ ဝိဓမန္တီ တပတိ၊ ဩသဓိတာရကာ ဝိယ ဝိဇ္ဇောတမာနာ ဝိရောစတိ စ။

သေယျထာပီတိ ဩပမ္မဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ တာရကရူပါနန္တိ ဇောတီနံ။ စန္ဒိယာတိ စန္ဒဿ အယန္တိ စန္ဒီ၊ တဿာ စန္ဒိယာ၊ ပဘာယ ဇုဏှာယာတိ အတ္ထော။ ဝဿာနန္တိ ဝဿာနံ ဗဟုဝသေန လဒ္ဓဝေါဟာရဿ ဥတုနော။ ပစ္ဆိမေ မာသေတိ ကတ္တိကမာသေ။ သရဒသမယေတိ သရဒကာလေ။ အဿယုဇကတ္တိကမာသာ ဟိ လောကေ ‘‘သရဒဥတူ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိဒ္ဓေတိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓေ၊ မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတေတိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝိဂတဝလာဟကေ’’တိ။ ဒေဝေတိ အာကာသေ။ နဘံ အဗ္ဘုဿက္ကမာနောတိ ဥဒယဋ္ဌာနတော အာကာသံ ဥလ္လင်္ဃန္တော။ တမဂတန္တိ တမံ။ အဘိဝိဟစ္စာတိ အဘိဟန္တွာ ဝိဓမိတွာ။ ဩသဓိတာရကာတိ ဥဿန္နာ ပဘာ ဧတာယ ဓီယတိ၊ ဩသဓီနံ ဝါ အနုဗလပ္ပဒါယိကတ္တာ ဩသဓီတိ လဒ္ဓနာမာ တာရကာ။

ဧတ္ထာဟ – ကသ္မာ ပန ဘဂဝတာ သမာနေပိ ဩပဓိကဘာဝေ မေတ္တာ ဣတရေဟိ ဩပဓိကပုညေဟိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာတိ? ဝုစ္စတေ – သေဋ္ဌဋ္ဌေန နိဒ္ဒေါသဘာဝေန စ သတ္တေသု သုပ္ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ သေဋ္ဌာ ဟိ ဧတေ ဝိဟာရာ၊ သဗ္ဗသတ္တေသု သမ္မာပဋိပတ္တိဘူတာနိ ယဒိဒံ မေတ္တာဈာနာနိ။ ယထာ စ ဗြဟ္မာနော နိဒ္ဒေါသစိတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ ဧဝံ ဧတေဟိ သမန္နာဂတာ ယောဂိနော ဗြဟ္မသမာဝ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ တထာ ဟိမေ ‘‘ဗြဟ္မဝိဟာရာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတိ သေဋ္ဌဋ္ဌေန နိဒ္ဒေါသဘာဝေန စ သတ္တေသု သုပ္ပဋိပတ္တိဘာဝတော မေတ္တာဝ ဣတရေဟိ ဩပဓိကပုညေဟိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ။

ဧဝမ္ပိ ကသ္မာ မေတ္တာဝ ဧဝံ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ? ဣတရေသံ ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဒါနာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ကလျာဏဓမ္မာနံ ပရိပူရိကတ္တာ စ။ အယဉှိ သတ္တေသု ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ မေတ္တာ၊ ဟိတူပသံဟာရသာ၊ အာဃာတဝိနယပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ယဒိ အနောဓိသော ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ၊ အထ သုခေနေဝ ကရုဏာဒိဘာဝနာ သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ မေတ္တာ ဣတရေသံ ဗြဟ္မဝိဟာရာနံ အဓိဋ္ဌာနံ။ တထာ ဟိ သတ္တေသု ဟိတဇ္ဈာသယတာယ သတိ နေသံ ဒုက္ခာသဟနတာ၊ သမ္ပတ္တိဝိသေသာနံ စိရဋ္ဌိတိကာမတာ၊ ပက္ခပါတာဘာဝေန သဗ္ဗတ္ထ သမပ္ပဝတ္တစိတ္တတာ စ သုခေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ ဧဝဉ္စ သကလလောကဟိတသုခဝိဓာနာဓိမုတ္တာ မဟာဗောဓိသတ္တာ ‘‘ဣမဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဣမဿ န ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဥတ္တမဝိစယဝသေန ဝိဘာဂံ အကတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ နိရဝသေသသုခနိဒါနံ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ ဟိတသုခတ္ထမေဝ နေသံ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ သီလပရိပူရဏတ္ထံ နေက္ခမ္မံ ဘဇန္တိ၊ တေသံ ဟိတသုခေသု အသမ္မောဟတ္ထာယ ပညံ ပရိယောဒပေန္တိ၊ ဟိတသုခါဘိဝဍ္ဎနတ္ထမေဝ ဒဠှံ ဝီရိယမာရဘန္တိ၊ ဥတ္တမဝီရိယဝသေန ဝီရဘာဝံ ပတ္တာပိ သတ္တာနံ နာနပ္ပကာရံ ဟိတဇ္ဈာသယေနေဝ အပရာဓံ ခမန္တိ၊ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဒဿာမ၊ ကရိဿာမာ’’တိအာဒိနာ ကတံ ပဋိညာတံ န ဝိသံဝါဒေန္တိ၊ တေသံ ဟိတသုခါယေဝ အစလာဓိဋ္ဌာနာ ဟောန္တိ။ တေသု အစလာယ မေတ္တာယ ပုဗ္ဗကာရိနော ဟိတဇ္ဈာသယေနေဝ နေသံ ဝိပ္ပကာရေ ဥဒါသီနာ ဟောန္တိ၊ ပုဗ္ဗကာရိတာယပိ န ပစ္စုပကာရမာသိသန္တီတိ။ ဧဝံ တေ ပါရမိယော ပူရေတွာ ယာဝ ဒသဗလစတု-ဝေသာရဇ္ဇ-ဆအသာဓာရဏဉာဏ-အဋ္ဌာရသာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘေဒေ သဗ္ဗေပိ ကလျာဏဓမ္မေ ပရိပူရေန္တိ။ ဧဝံ ဒါနာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ကလျာဏဓမ္မာနံ ပါရိပူရိကာ မေတ္တာတိ စ ဣမဿ ဝိသေသဿ ဒဿနတ္ထံ သာ ဣတရေဟိ ဝိသေသေတွာ ဝုတ္တာ။

အပိစ မေတ္တာယ ဣတရေဟိ ဩပဓိကပုညေဟိ မဟာနုဘာဝတာ ဝေလာမသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဟိ ယထာ နာမ မဟတာ ဝေလာမဿ ဒါနတော ဧကဿ သောတာပန္နဿ ဒါနံ မဟပ္ဖလတရံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သောတာပန္နသတတော ဧကဿ သကဒါဂါမိဿ ဒါနံ…ပေ… ပစ္စေကဗုဒ္ဓသတတော ဘဂဝတော၊ တတောပိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သင်္ဃဿ ဒါနံ၊ တတောပိ စာတုဒ္ဒိသဿ သင်္ဃဿ ဝိဟာရဒါနံ၊ တတောပိ သရဏဂမနံ၊ တတောပိ သီလသမာဒါနံ၊ တတောပိ ဂဒ္ဒူဟနမတ္တံ ကာလံ မေတ္တာဘာဝနာ မဟပ္ဖလတရာ ဝုတ္တာ။ ယထာဟ –

‘‘ယံ ဂဟပတိ ဝေလာမော ဗြာဟ္မဏော ဒါနံ အဒါသိ မဟာဒါနံ။ ယော စေကံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ဘောဇေယျ၊ ဣဒံ တတော မဟပ္ဖလတရံ။ ယော စ သတံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နံ ဘောဇေယျ…ပေ… သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာ ဝေရမဏိံ။ ယော စ အန္တမသော ဂဒ္ဒူဟနမတ္တမ္ပိ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေယျ၊ ဣဒံ တတော မဟပ္ဖလတရ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၉။၂၀)။

မဟဂ္ဂတပုညဘာဝေန ပနဿာ ပရိတ္တပုညတော သာတိသယတာယ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ၊ န တံ တတြာဝသိဿတိ၊ န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ သံ။ နိ။ ၄။၃၆၀)။ ကာမာဝစရကမ္မဉှိ ပမာဏကတံ နာမ၊ မဟဂ္ဂတကမ္မံ ပန ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ ဩဓိသကာနောဓိသကဖရဏဝသေန ဝဍ္ဎိတွာ ကတတ္တာ အပ္ပမာဏကတံ နာမ။ ကာမာဝစရကမ္မံ တဿ မဟဂ္ဂတကမ္မဿ အန္တရာ လဂ္ဂိတုံ ဝါ တံ ကမ္မံ အဘိဘဝိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ဂဟေတွာ ဌာတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ အထ ခေါ မဟဂ္ဂတကမ္မမေဝ တံ ပရိတ္တကမ္မံ မဟောဃော ဝိယ ပရိတ္တံ ဥဒကံ အဘိဘဝိတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ သယမေဝ ဗြဟ္မသဟဗျတံ ဥပနေတီတိ အယဉှိ တဿ အတ္ထောတိ။

ဂါထာသု ယောတိ ယော ကောစိ ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ။ မေတ္တန္တိ မေတ္တာဈာနံ။ အပ္ပမာဏန္တိ ဘာဝနာဝသေန အာရမ္မဏဝသေန စ အပ္ပမာဏံ။ အသုဘဘာဝနာဒယော ဝိယ ဟိ အာရမ္မဏေ ဧကဒေသဂ္ဂဟဏံ အကတွာ အနဝသေသဖရဏဝသေန အနောဓိသောဖရဏဝသေန စ အပ္ပမာဏာရမ္မဏတာယ ပဂုဏဘာဝနာဝသေန အပ္ပမာဏံ။ တနူ သံယောဇနာ ဟောန္တီတိ မေတ္တာဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သမ္မသိတွာ ဟေဋ္ဌိမေ အရိယမဂ္ဂေ အဓိဂစ္ဆန္တဿ သုခေနေဝ ပဋိဃသံယောဇနာဒယော ပဟီယမာနာ တနူ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပဿတော ဥပဓိက္ခယ’’န္တိ။ ‘‘ဥပဓိက္ခယော’’တိ ဟိ နိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ။ တဉ္စဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန မဂ္ဂဉာဏေန ပဿတိ။ အထ ဝါ တနူ သံယောဇနာ ဟောန္တီတိ မေတ္တာဈာနပဒဋ္ဌာနာယ ဝိပဿနာယ အနုက္ကမေန ဥပဓိက္ခယသင်္ခါတံ အရဟတ္တံ ပတွာ တံ ပဿတော ပဂေဝ ဒသပိ သံယောဇနာ တနူ ဟောန္တိ၊ ပဟီယန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တနူ သံယောဇနာ ဟောန္တီတိ ပဋိဃော စေဝ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တသံယောဇနာ စ တနုကာ ဟောန္တိ။ ပဿတော ဥပဓိက္ခယန္တိ တေသံယေဝ ကိလေသူပဓီနံ ခယသင်္ခါတံ မေတ္တံ အဓိဂမဝသေန ပဿန္တ ဿာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝံ ကိလေသပ္ပဟာနံ နိဗ္ဗာနာဓိဂမဉ္စ မေတ္တာဘာဝနာယ သိခါပ္ပတ္တမာနိသံသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညေ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကမ္ပိ စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ မေတ္တာဗလေန သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘိတဗျာပါဒတာယ ဗျာပါဒေန အဒူသိတစိတ္တော။ မေတ္တာယတီတိ ဟိတဖရဏဝသေန မေတ္တံ ကရောတိ။ ကုသလောတိ အတိသယေန ကုသလဝါ မဟာပုညော၊ ပဋိဃာဒိအနတ္ထဝိဂမေန ဝေါ။ ခေမီ တေနာတိ တေန မေတ္တာယိတေန။ သဗ္ဗေ စ ပါဏေတိ စသဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ။ မနသာနုကမ္ပန္တိ စိတ္တေန အနုကမ္ပန္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကသတ္တဝိသယာပိ တာဝ မေတ္တာ မဟာကုသလရာသိ၊ သဗ္ဗေ ပန ပါဏေ အတ္တနော ပိယပုတ္တံ ဝိယ ဟိတဖရဏေန မနသာ အနုကမ္ပန္တော ပဟူတံ ဗဟုံ အနပ္ပကံ အပရိယန္တံ စတုသဋ္ဌိမဟာကပ္ပေပိ အတ္တနော ဝိပါကပ္ပဗန္ဓံ ပဝတ္တေတုံ သမတ္ထံ ဥဠာရပုညံ အရိယော ပရိသုဒ္ဓစိတ္တော ပုဂ္ဂလော ပကရောတိ နိပ္ဖာဒေတိ။

သတ္တသဏ္ဍန္တိ သတ္တသင်္ခါတေန သဏ္ဍေန သမန္နာဂတံ ဘရိတံ၊ သတ္တေဟိ အဝိရဠံ အာကိဏ္ဏမနုဿန္တိ အတ္ထော။ ဝိဇိတွာတိ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေနေဝ ဝိဇိနိတွာ။ ရာဇိသယောတိ ဣသိသဒိသာ ဓမ္မိကရာဇာနော။ ယဇမာနာတိ ဒါနာနိ ဒဒမာနာ။ အနုပရိယဂါတိ ဝိစရိံသု။

အဿမေဓန္တိအာဒီသု ပေါရာဏကရာဇကာလေ ကိရ သဿမေဓံ၊ ပုရိသမေဓံ၊ သမ္မာပါသံ၊ ဝါစာပေယျန္တိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ အဟေသုံ၊ ယေဟိ ရာဇာနော လောကံ သင်္ဂဏှိံသု။ တတ္ထ နိပ္ဖန္နသဿတော ဒသမဘာဂဂ္ဂဟဏံ သဿမေဓံ နာမ၊ သဿသမ္ပာဒနေ၊ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ မဟာယောဓာနံ ဆမာသိကံ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနံ ပုရိသမေဓံ နာမ၊ ပုရိသသင်္ဂဏှနေ မေဓာဝိတာတိ အတ္ထော။ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ ပေါတ္ထကေ လေခံ ဂဟေတွာ တီဏိ ဝဿာနိ ဝိနာ ဝဍ္ဎိယာ သဟဿဒွိသဟဿမတ္တဓနာနုပ္ပဒါနံ သမ္မာပါသံ နာမ။ တဉှိ သမ္မာ မနုဿေ ပါသေတိ ဟဒယေ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဌပေတိ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္မာပါသ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘တာတ မာတုလာ’’တိအာဒိနာ ပန သဏှဝါစာယ သင်္ဂဟဏံ ဝါစာပေယျံ နာမ၊ ပေယျဝဇ္ဇံ ပိယဝါစတာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟိတံ ရဋ္ဌံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဟောတိ ဖီတဉ္စ ပဟူတအန္နပါနံ ခေမံ နိရဗ္ဗုဒံ။ မနုဿာ မုဒါ မောဒမာနာ ဥရေ ပုတ္တေ နစ္စေန္တာ အပါရုတဃရာ ဝိဟရန္တိ ။ ဣဒံ ဃရဒွါရေသု အဂ္ဂဠာနံ အဘာဝတော ‘‘နိရဂ္ဂဠ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပေါရာဏိကာ ပဝေဏိ၊ အယံ ပေါရာဏိကာ ပကတိ။

အပရဘာဂေ ပန ဩက္ကာကရာဇကာလေ ဗြာဟ္မဏာ ဣမာနိ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ ဣမဉ္စ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိံ ပရိဝတ္တေန္တာ ဥဒ္ဓမ္မူလံ ကတွာ အဿမေဓံ ပုရိသမေဓန္တိအာဒိကေ ပဉ္စ ယညေ နာမ အကံသု။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ ဗြာဟ္မဏဓမ္မိယသုတ္တေ –

‘‘တေသံ အာသိ ဝိပလ္လာသော၊ ဒိသွာန အဏုတော အဏုံ…ပေ…။

‘‘တေ တတ္ထ မန္တေ ဂန္ထေတွာ၊ ဩက္ကာကံ တဒုပါဂမု’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၃၀၁-၃၀၄)၊

တတ္ထ အဿမေတ္ထ မေဓန္တိ ဗာဓေန္တီတိ အဿမေဓော။ ဒွီဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဧကဝီသတိယူပဿ ဧကသ္မိံ ပစ္ဆိမဒိဝသေ ဧဝ သတ္တနဝုတိပဉ္စပသုသတဃာတဘီသနဿ ဌပေတွာ ဘူမိဉ္စ ပုရိသေ စ အဝသေသသဗ္ဗဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပုရိသမေတ္ထ မေဓန္တိ ဗာဓေန္တီတိ ပုရိသမေဓော။ စတူဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံဘူမိယာ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ သမ္မမေတ္ထ ပါသန္တိ ခိပန္တီတိ သမ္မာပါသော။ ယုဂစ္ဆိဂ္ဂဠေ ပဝေသနဒဏ္ဍကသင်္ခါတံ သမ္မံ ခိပိတွာ တဿ ပတိတောကာသေ ဝေဒိံ ကတွာ သံဟာရိမေဟိ ယူပါဒီဟိ သရဿတိနဒိယာ နိမုဂ္ဂေါကာသတော ပဘုတိ ပဋိလောမံ ဂစ္ဆန္တေန ယဇိတဗ္ဗဿ သတြယာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ဝါဇမေတ္ထ ပိဝန္တီတိ ဝါဇပေယျော။ ဧကေန ပရိယညေန သတ္တရသဟိ ပသူဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ ဗေဠုဝယူပဿ သတ္တရသကဒက္ခိဏဿ ယညဿေတံ အဓိဝစနံ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဂ္ဂဠောတိ နိရဂ္ဂဠော။ နဝဟိ ပရိယညေဟိ ယဇိတဗ္ဗဿ သဒ္ဓိံ ဘူမိယာ ပုရိသေဟိ စ အဿမေဓေ ဝုတ္တဝိဘဝဒက္ခိဏဿ သဗ္ဗမေဓပရိယာယနာမဿ အဿမေဓဝိကပ္ပဿေတံ အဓိဝစနံ။

စန္ဒပ္ပဘာတိ စန္ဒပ္ပဘာယ။ တာရဂဏာဝ သဗ္ဗေတိ ယထာ သဗ္ဗေပိ တာရာဂဏာ စန္ဒိမသောဘာယ သောဠသိမ္ပိ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ၊ ဧဝံ တေ အဿမေဓာဒယော ယညာ မေတ္တစိတ္တဿ ဝုတ္တလက္ခဏေန သုဘာဝိတဿ သောဠသိမ္ပိ ကလံ နာနုဘဝန္တိ၊ န ပါပုဏန္တိ၊ နာဂ္ဃန္တီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အပရေပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေ မေတ္တာဘာဝနာယ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ယော န ဟန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယောတိ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာနုယုတ္တော ပုဂ္ဂလော။ န ဟန္တီတိ တေနေဝ မေတ္တာဘာဝနာနုဘာဝေန ဒူရဝိက္ခမ္ဘိတဗျာပါဒတာယ န ကဉ္စိ သတ္တံ ဟိံသတိ၊ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ န ဝိဗာဓတိ ဝါ။ န ဃာတေတီတိ ပရံ သမာဒပေတွာ န သတ္တေ ဟနာပေတိ န ဝိဗာဓာပေတိ စ။ န ဇိနာတီတိ သာရမ္ဘဝိဂ္ဂါဟိကကထာဒိဝသေန န ကဉ္စိ ဇိနာတိ သာရမ္ဘဿေဝ အဘာဝတော၊ ဇာနိကရဏဝသေန ဝါ အဍ္ဍကရဏာဒိနာ န ကဉ္စိ ဇိနာတိ။ န ဇာပယေတိ ပရေပိ ပယောဇေတွာ ပရေသံ ဓနဇာနိံ န ကာရာပေယျ။ မေတ္တံသောတိ မေတ္တာမယစိတ္တကောဋ္ဌာသော၊ မေတ္တာယ ဝါ အံသော အဝိဇဟနဋ္ဌေန အဝယဝဘူတောတိ မေတ္တံသော။ သဗ္ဗဘူတေသူတိ သဗ္ဗသတ္တေသု။ တတော ဧဝ ဝေရံ တဿ န ကေနစီတိ အကုသလဝေရံ တဿ ကေနစိပိ ကာရဏေန နတ္ထိ၊ ပုဂ္ဂလဝေရသင်္ခါတော ဝိရောဓော ကေနစိ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ တဿ မေတ္တာဝိဟာရိဿ နတ္ထီတိ။

ဧဝမေတသ္မိံ ဧကကနိပါတေ ပဋိပါဋိယာ တေရသသု သုတ္တေသု သိက္ခာသုတ္တဒွယေ စာတိ ပန္နရသသု သုတ္တေသု ဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ၊ နီဝရဏသုတ္တံ သံယောဇနသုတ္တံ အပ္ပမာဒသုတ္တံ အဋ္ဌိသဉ္စယသုတ္တန္တိ ဧတေသု စတူသု သုတ္တေသု ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋံ ကထိတံ။ ဣတရေသု ပန ဝဋ္ဋမေဝ ကထိတန္တိ။

သတ္တမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ

ခုဒ္ဒကနိကာယ-အဋ္ဌကထာယ

ဣတိဝုတ္တကဿ ဧကကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။