📜

၄။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါ

၁။ ကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၇၃။ ကာမံ ¶ ¶ ¶ ကာမယမာနဿာတိ ကာမသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အညတရော ဗြာဟ္မဏော သာဝတ္ထိယာ ဇေတဝနဿ စ အန္တရေ အစိရဝတီနဒီတီရေ ‘‘ယဝံ ဝပိဿာမီ’’တိ ခေတ္တံ ကသတိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော တံ ဒိသွာ အာဝဇ္ဇေန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘အဿ ဗြာဟ္မဏဿ ယဝါ ဝိနဿိဿန္တီ’’တိ၊ ပုန ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ အာဝဇ္ဇေန္တော စဿ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ အဒ္ဒသ။ ‘‘ကဒါ ပါပုဏေယျာ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘သဿေ ဝိနဋ္ဌေ သောကာဘိဘူတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ’’တိ အဒ္ဒသ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ တဒါ ဧဝ ဗြာဟ္မဏံ ဥပသင်္ကမိဿာမိ၊ န မေ ဩဝါဒံ သောတဗ္ဗံ မညိဿတိ။ နာနာရုစိကာ ဟိ ဗြာဟ္မဏာ၊ ဟန္ဒ၊ နံ ဣတော ပဘုတိယေဝ သင်္ဂဏှာမိ၊ ဧဝံ မယိ မုဒုစိတ္တော ဟုတွာ တဒါ ဩဝါဒံ သောဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ကရောသီ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဧဝံ ဥစ္စာကုလီနော သမဏော ဂေါတမော မယာ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတီ’’တိ တာဝတကေနေဝ ဘဂဝတိ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘ခေတ္တံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ ကသာမိ ယဝံ ဝပိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝါ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ အကာသိ၊ န စ အဟေတု အပ္ပစ္စယာ တထာဂတာ ဧဝံ ကရောန္တိ၊ ဟန္ဒာဟမ္ပိ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောမီ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ဥပသင်္ကမိတွာ တထေဝ ပဋိသန္ထာရမကာသိ။ ဧဝံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော သေသာ စ အသီတိ မဟာသာဝကာ။ ဗြာဟ္မဏော အတီဝ အတ္တမနော အဟောသိ။

အထ ဘဂဝါ သမ္ပဇ္ဇမာနေပိ သဿေ ဧကဒိဝသံ ကတဘတ္တကိစ္စော သာဝတ္ထိတော ဇေတဝနံ ဂစ္ဆန္တော မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာဟ – ‘‘သုန္ဒရံ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယဝက္ခေတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သုန္ဒရံ၊ သစေ သမ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တုမှာကမ္ပိ သံဝိဘာဂံ ¶ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထဿ စတုမာသစ္စယေန ယဝါ နိပ္ဖဇ္ဇိံသု။ တဿ ‘‘အဇ္ဇ ဝါ သွေ ဝါ လာယိဿာမီ’’တိ ဥဿုက္ကံ ကုရုမာနဿေဝ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဝဿိ။ အစိရဝတီ နဒီ ပူရာ အာဂန္တွာ သဗ္ဗံ ယဝံ ဝဟိ။ ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗရတ္တိံ အနတ္တမနော ဟုတွာ ပဘာတေ နဒီတီရံ ဂတော သဗ္ဗံ သဿဝိပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဝိနဋ္ဌောမှိ၊ ကထံ ဒါနိ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဗလဝသောကံ ဥပ္ပာဒေသိ ¶ ။ ဘဂဝါပိ တမေဝ ¶ ရတ္တိံ ပစ္စူသသမယေ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ ဗြာဟ္မဏဿ ဓမ္မဒေသနာကာလော’’တိ ဉတွာ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘သောကာဘိဘူတံ မံ အဿာသေတုကာမော သမဏော ဂေါတမော အာဂတော’’တိ စိန္တေတွာ အာသနံ ပညာပေတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ နိသီဒါပေသိ။ ဘဂဝါ ဇာနန္တောဝ ဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော ဝိဟာသီ’’တိ? အာမ၊ ဘော ဂေါတမ၊ သဗ္ဗံ မေ ယဝက္ခေတ္တံ ဥဒကေန ဝူဠှန္တိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘န၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဝိပန္နေ ဒေါမနဿံ၊ သမ္ပန္နေ စ သောမနဿံ ကာတဗ္ဗံ။ ကာမာ ဟိ နာမ သမ္ပဇ္ဇန္တိပိ ဝိပဇ္ဇန္တိပီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ သပ္ပာယံ ဉတွာ ဓမ္မဒေသနာဝသေန ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။ တတ္ထ သင်္ခေပတော ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ၊ ဝိတ္ထာရော ပန နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ၊ ဧဝံ ဣတော ပရံ သဗ္ဗသုတ္တေသု။

တတ္ထ ကာမန္တိ မနာပိယရူပါဒိတေဘူမကဓမ္မသင်္ခါတံ ဝတ္ထုကာမံ၊ ကာမယမာနဿာတိ ဣစ္ဆမာနဿ။ တဿ စေ တံ သမိဇ္ဈတီတိ တဿ ကာမယမာနဿ သတ္တဿ တံ ကာမသင်္ခါတံ ဝတ္ထု သမိဇ္ဈတိ စေ၊ သစေ သော တံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတီတိ ဧကံသံ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ။ မစ္စောတိ သတ္တော။ ယဒိစ္ဆတီတိ ယံ ဣစ္ဆတိ။

၇၇၄။ တဿ စေ ကာမယာနဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ကာမေ ဣစ္ဆမာနဿ၊ ကာမေန ဝါ ယာယမာနဿ။ ဆန္ဒဇာတဿာတိ ¶ ဇာတတဏှဿ။ ဇန္တုနောတိ သတ္တဿ။ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တီတိ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ စေ။ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီတိ အထ အယောမယာဒိနာ သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ ဝိယ ပီဠီယတိ။

၇၇၅။ တတိယဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ပန ဣမေ ကာမေ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆေဒေန ဝါ အတ္တနော ပါဒေန သပ္ပဿ သိရံ ဣဝ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သော ဘိက္ခု သဗ္ဗံ လောကံ ဝိသရိတွာ ဌိတတ္တာ လောကေ ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ တဏှံ သတော ဟုတွာ သမတိဝတ္တတီတိ။

၇၇၆-၈။ တတော ¶ ပရာသံ တိဿန္နံ ဂါထာနံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ဧတံ သာလိက္ခေတ္တာဒိံ ခေတ္တံ ဝါ ဃရဝတ္ထာဒိံ ဝတ္ထုံ ဝါ ကဟာပဏသင်္ခါတံ ဟိရညံ ဝါ ဂေါအဿဘေဒံ ဂဝါဿံ ဝါ ဣတ္ထိသညိကာ ထိယော ဝါ ဉာတိဗန္ဓဝါဒီ ဗန္ဓူ ဝါ အညေ ဝါ မနာပိယရူပါဒီ ပုထု ကာမေ အနုဂိဇ္ဈတိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလသင်္ခါတာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ သဟန္တိ မဒ္ဒန္တိ၊ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟေန ဝါ အဗလံ တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ၊ အဗလတ္တာ ဗလီယန္တီတိ အတ္ထော။ အထ တံ ကာမဂိဒ္ဓံ ကာမေ ရက္ခန္တံ ¶ ပရိယေသန္တဉ္စ သီဟာဒယော စ ပါကဋပရိဿယာ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ အပါကဋပရိဿယာ မဒ္ဒန္တိ၊ တတော အပါကဋပရိဿယေဟိ အဘိဘူတံ တံ ပုဂ္ဂလံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ဘိန္နံ နာဝံ ဥဒကံ ဝိယ အနွေတိ။ တသ္မာ ကာယဂတာသတိအာဒိဘာဝနာယ ဇန္တု သဒါ သတော ဟုတွာ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ရူပါဒီသု ဝတ္ထုကာမေသု သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ ကိလေသကာမံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇယေ။ ဧဝံ တေ ကာမေ ပဟာယ တပ္ပဟာနကရမဂ္ဂေနေဝ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ တရေ ဩဃံ တရေယျ တရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ တတော ယထာ ပုရိသော ဥဒကဂရုကံ နာဝံ သိဉ္စိတွာ လဟုကာယ နာဝါယ အပ္ပကသိရေနေဝ ပါရဂူ ဘဝေယျ၊ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝ အတ္တဘာဝနာဝံ ကိလေသူဒကဂရုကံ သိဉ္စိတွာ လဟုကေန အတ္တဘာဝေန ပါရဂူ ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗဓမ္မပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော ဘဝေယျ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဂစ္ဆေယျ စ၊ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ¶ ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏီ စ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ကာမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၇၉။ သတ္တော ¶ ¶ ဂုဟာယန္တိ ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော ကောသမ္ဗိယံ ဂံင်္ဂါတီရေ အာဝဋ္ဋကံ နာမ ဥတေနဿ ဥယျာနံ၊ တတ္ထ အဂမာသိ သီတလေ ပဒေသေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတုကာမော။ အညဒါပိ စာယံ ဂစ္ဆတေဝ တတ္ထ ပုဗ္ဗာသေဝနေန ယထာ ဂဝမ္ပတိတ္ထေရော တာဝတိံသဘဝနန္တိ ဝုတ္တနယမေတံ ဝင်္ဂီသသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ။ သော တတ္ထ ဂင်္ဂါတီရေ သီတလေ ရုက္ခမူလေ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ ရာဇာပိ ခေါ ဥတေနော တံ ဒိဝသံယေဝ ဥယျာနကီဠိကံ ဂန္တွာ ဗဟုဒေဝ ဒိဝသဘာဂံ နစ္စဂီတာဒီဟိ ဥယျာနေ ကီဠိတွာ ပါနမဒမတ္တော ဧကိဿာ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ သီသံ ကတွာ သယိ။ သေသိတ္ထိယော ‘‘သုတ္တော ရာဇာ’’တိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဥယျာနေ ပုပ္ဖဖလာဒီနိ ဂဏှန္တိယော ထေရံ ဒိသွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ‘‘မာ သဒ္ဒံ အကတ္ထာ’’တိ အညမညံ နိဝါရေတွာ အပ္ပသဒ္ဒါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ထေရံ သမ္ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ ထေရော သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ တာသံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တာ တုဋ္ဌာ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ ဝတွာ သုဏန္တိ။

ရညော သီသံ အင်္ကေနာဒါယ နိသိန္နိတ္ထီ ‘‘ဣမာ မံ ဩဟာယ ကီဠန္တီ’’တိ တာသု ဣဿာပကတာ ဦရုံ စာလေတွာ ရာဇာနံ ပဗောဓေသိ။ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိတွာ ဣတ္ထာဂါရံ အပဿန္တော ‘‘ကုဟိံ ဣမာ ဝသလိယော’’တိ အာဟ။ သာ အာဟ – ‘‘တုမှေသု အဗဟုကတာ ‘သမဏံ ရမယိဿာမာ’တိ ဂတာ’’တိ။ သော ကုဒ္ဓါ ထေရာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တာ ဣတ္ထိယော ရာဇာနံ ဒိသွာ ဧကစ္စာ ဥဋ္ဌဟိံသု၊ ဧကစ္စာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇိတဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏာမာ’’တိ န ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော တေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ¶ ကုဒ္ဓါ ထေရံ အဝန္ဒိတွာဝ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဝိဝေကတ္ထံ မဟာရာဇာ’’တိ။ သော ‘‘ဝိဝေကတ္ထာယ အာဂတာ ဧဝံ ဣတ္ထာဂါရပရိဝုတာ နိသီဒန္တီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တဝ ဝိဝေကံ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ဝိသာရဒေါပိ ဝိဝေကကထာယ ‘‘နာယံ အညာတုကာမော ပုစ္ဆတီ’’တိ တုဏှီ အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ န ကထေသိ၊ တမ္ဗကိပိလ္လိကေဟိ တံ ခါဒါပေဿာမီ’’တိ အညတရသ္မိံ အသောကရုက္ခေ တမ္ဗကိပိလ္လိကပုဋံ ဂဏှန္တော အတ္တနောဝ ဥပရိ ဝိကိရိ။ သော သရီရံ ပုဉ္ဆိတွာ အညံ ပုဋံ ဂဟေတွာ ထေရာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘သစာယံ ရာဇာ မယိ အပရဇ္ဈေယျ ¶ ၊ အပါယာဘိမုခေါ ဘဝေယျာ’’တိ တံ အနုကမ္ပမာနော ဣဒ္ဓိယာ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဂတော။

တတော ¶ ဣတ္ထိယော အာဟံသု – ‘‘မဟာရာဇ၊ အညေ ရာဇာနော ဤဒိသံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒိသွာ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေန္တိ၊ တွံ တမ္ဗကိပိလ္လိကပုဋေန အာသာဒေတုံ အာရဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ကုလဝံသံ နာသေတုံ ဥဋ္ဌိတော’’တိ။ သော အတ္တနော ဒေါသံ ဉတွာ တုဏှီ ဟုတွာ ဥယျာနပါလံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အညမ္ပိ ဒိဝသံ ထေရော ဣဓာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ တေန ဟိ ယဒါ အာဂစ္ဆတိ၊ တဒါ မေ အာရောစေယျာသီတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ထေရေ အာဂတေ အာရောစေသိ။ ရာဇာပိ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော အဟောသိ။ တမ္ဗကိပိလ္လိကပုဋေန အာသာဒိတဒိဝသေ ပန ထေရော အာကာသေနာဂန္တွာ ပုန ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ဘဂဝတော ဂန္ဓကုဋိယံ ဥမ္မုဇ္ဇိ။ ဘဂဝါပိ ခေါ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သတော သမ္ပဇာနော သီဟသေယျံ ကပ္ပယမာနော ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ ဘာရဒွါဇ၊ အကာလေ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘အာမ ဘဂဝါ’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘ကိံ ကရိဿတိ တဿ ဝိဝေကကထာ ကာမဂုဏဂိဒ္ဓဿာ’’တိ ဝတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန နိပန္နော ဧဝ ထေရဿ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ သတ္တောတိ လဂ္ဂေါ။ ဂုဟာယန္တိ ကာယေ။ ကာယော ဟိ ရာဂါဒီနံ ဝါဠာနံ ဝသနောကာသတော ‘‘ဂုဟာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုနာဘိဆန္နောတိ ဗဟုနာ ရာဂါဒိကိလေသဇာလေန အဘိစ္ဆန္နော။ ဧတေန အဇ္ဈတ္တဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ တိဋ္ဌန္တိ ရာဂါဒိဝသေန တိဋ္ဌန္တော။ နရောတိ သတ္တော။ မောဟနသ္မိံ ပဂါဠှောတိ မောဟနံ ဝုစ္စတိ ကာမဂုဏာ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒေဝမနုဿာ မုယှန္တိ၊ တေသု အဇ္ဈောဂါဠှော ဟုတွာ ¶ ။ ဧတေန ဗဟိဒ္ဓါဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော သောတိ သော တထာရူပေါ နရော တိဝိဓာပိ ကာယဝိဝေကာဒိကာ ဝိဝေကာ ဒူရေ အနာသန္နေ။ ကိံကာရဏာ? ကာမာ ဟိ လောကေ န ဟိ သုပ္ပဟာယာ၊ ယသ္မာ လောကေ ကာမာ သုပ္ပဟာယာ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၈၀။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ပုန တထာဝိဓာနံ သတ္တာနံ ဓမ္မတံ အာဝိကရောန္တော ‘‘ဣစ္ဆာနိဒါနာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာနိဒါနာတိ တဏှာဟေတုကာ။ ဘဝသာတဗဒ္ဓါတိ သုခဝေဒနာဒိမှိ ဘဝသာတေ ဗဒ္ဓါ။ တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာတိ တေ ဘဝသာတဝတ္ထုဘူတာ ¶ ဓမ္မာ၊ တေ ဝါ တတ္ထ ဗဒ္ဓါ ဣစ္ဆာနိဒါနာ သတ္တာ ဒုပ္ပမောစယာ။ န ဟိ အညမောက္ခာတိ အညေန စ မောစေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကာရဏဝစနံ ဝါ ဧတံ၊ တေ သတ္တာ ဒုပ္ပမုဉ္စာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အညေန မောစေတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ယဒိ ပန မုဉ္စေယျုံ၊ သကေန ထာမေန မုဉ္စေယျုန္တိ အယမဿ အတ္ထော။ ပစ္ဆာ ပုရေ ဝါပိ အပေက္ခမာနာတိ အနာဂတေ အတီတေ ဝါ ကာမေ အပေက္ခမာနာ။ ဣမေဝ ကာမေ ပုရိမေဝ ဇပ္ပန္တိ ဣမေ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကာမေ ပုရိမေ ဝါ ဒုဝိဓေပိ အတီတာနာဂတေ ဗလဝတဏှာယ ပတ္ထယမာနာ။ ဣမေသဉ္စ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ‘‘တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာ န ဟိ အညမောက္ခာ’’တိ ဣမိနာ သဟ သမ္ဗန္ဓော ¶ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ဣတရထာ ‘‘အပေက္ခမာနာ ဇပ္ပံ ကိံ ကရောန္တိ ကိံ ဝါ ကတာ’’တိ န ပညာယေယျုံ။

၇၈၁-၂။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ဒုတိယဂါထာယ စ တထာဝိဓာနံ သတ္တာနံ ဓမ္မတံ အာဝိကတွာ ဣဒါနိ နေသံ ပါပကမ္မကရဏံ အာဝိကရောန္တော ‘‘ကာမေသု ဂိဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တေ သတ္တာ ကာမေသု ပရိဘောဂတဏှာယ ဂိဒ္ဓါ ပရိယေသနာဒိမနုယုတ္တတ္တာ ပသုတာ သမ္မောဟမာပန္နတ္တာ ပမူဠှာ အဝဂမနတာယ မစ္ဆရိတာယ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝစနံ အနာဒိယနတာယ စ အဝဒါနိယာ။ ကာယဝိသမာဒိမှိ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ အန္တကာလေ မရဏဒုက္ခူပနီတာ ‘‘ကိံသူ ဘဝိဿာမ ဣတော စုတာသေ’’တိ ပရိဒေဝယန္တီတိ။ ယသ္မာ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ ဟိ သိက္ခေထ…ပေ… မာဟု ဓီရာတိ။ တတ္ထ သိက္ခေထာတိ တိဿော သိက္ခာ အာပဇ္ဇေယျ။ ဣဓေဝါတိ ¶ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ သေသမုတ္တာနမေဝ။

၇၈၃။ ဣဒါနိ ယေ တထာ န ကရောန္တိ၊ တေသံ ဗျသနပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပဿာမီတိ မံသစက္ခုအာဒီဟိ ပေက္ခာမိ။ လောကေတိ အပါယာဒိမှိ။ ပရိဖန္ဒမာနန္တိ ဣတော စိတော စ ဖန္ဒမာနံ။ ပဇံ ဣမန္တိ ဣမံ သတ္တကာယံ။ တဏှဂတန္တိ တဏှာယ ဂတံ အဘိဘူတံ၊ နိပါတိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒီသု။ ဟီနာ နရာတိ ဟီနကမ္မန္တာ နရာ။ မစ္စုမုခေ လပန္တီတိ အန္တကာလေ သမ္ပတ္တေ မရဏမုခေ ပရိဒေဝန္တိ။ အဝီတတဏှာသေတိ အဝိဂတတဏှာ။ ဘဝါဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒီသု။ အထ ဝါ ဘဝါဘဝေသူတိ ဘဝဘဝေသု၊ ပုနပ္ပုနဘဝေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၇၈၄။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အဝီတတဏှာ ဧဝံ ဖန္ဒန္တိ စ လပန္တိ စ၊ တသ္မာ တဏှာဝိနယေ သမာဒပေန္တော ‘‘မမာယိတေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ မမာယိတေတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမမတ္တေဟိ ‘‘မမ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ပဿထာတိ သောတာရေ ¶ အာလပန္တော အာဟ။ ဧတမ္ပီတိ ဧတမ္ပိ အာဒီနဝံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၇၈၅။ ဧဝမေတ္ထ ပဌမဂါထာယ အဿာဒံ၊ တတော ပရာဟိ စတူဟိ အာဒီနဝဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဥပါယံ နိဿရဏံ နိဿရဏာနိသံသဉ္စ ဒဿေတုံ သဗ္ဗာဟိ ဝါ ဧတာဟိ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘောသု အန္တေသူ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောသု အန္တေသူတိ ဖဿဖဿသမုဒယာဒီသု ဒွီသု ပရိစ္ဆေဒေသု။ ဝိနေယျ ဆန္ဒန္တိ ဆန္ဒရာဂံ ဝိနေတွာ။ ဖဿံ ပရိညာယာတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိဖဿံ၊ ဖဿာနုသာရေန ဝါ ¶ တံသမ္ပယုတ္တေ သဗ္ဗေပိ အရူပဓမ္မေ၊ တေသံ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန ရူပဓမ္မေ စာတိ သကလမ္ပိ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ အနာနုဂိဒ္ဓါတိ ရူပါဒီသု သဗ္ဗဓမ္မေသု အဂိဒ္ဓါ။ ယဒတ္တဂရဟီ တဒကုဗ္ဗမာနောတိ ယံ အတ္တနာ ဂရဟတိ၊ တံ အကုရုမာနော။ နလိပ္ပတီ ဒိဋ္ဌသုတေသု ဓီရောတိ သော ဧဝရူပေါ ဓိတိသမ္ပန္နော ဓီရော ဒိဋ္ဌေသု စ သုတေသု စ ဓမ္မေသု ဒွိန္နံ လေပါနံ ဧကေနပိ လေပေန န လိပ္ပတိ။ အာကာသမိဝ နိရုပလိတ္တော အစ္စန္တဝေါဒါနပ္ပတ္တော ဟောတိ။

၇၈၆။ သညံ ပရိညာတိ ဂါထာယ ပန အယံ သင်္ခေပတ္ထော – န ကေဝလဉ္စ ¶ ဖဿမေဝ၊ အပိစ ခေါ ပန ကာမသညာဒိဘေဒံ သညမ္ပိ၊ သညာနုသာရေန ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝိတရေယျ ဩဃံ၊ တတော သော တိဏ္ဏောဃော တဏှာဒိဋ္ဌိပရိဂ္ဂဟေသု တဏှာဒိဋ္ဌိလေပပ္ပဟာနေန နောပလိတ္တော ခီဏာသဝမုနိ ရာဂါဒိသလ္လာနံ အဗ္ဗူဠှတ္တာ အဗ္ဗူဠှသလ္လော သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော စရံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ အပ္ပမတ္တော စရံ တေန အပ္ပမာဒစာရေန အဗ္ဗူဠှသလ္လော ဟုတွာ သကပရတ္တဘာဝါဒိဘေဒံ နာသီသတီ လောကမိမံ ပရဉ္စ၊ အညဒတ္ထု စရိမစိတ္တနိရောဓာ နိရုပါဒါနော ဇာတဝေဒေါဝ ပရိနိဗ္ဗာတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ ဓမ္မနေတ္တိဋ္ဌပနမေဝ ကရောန္တော၊ န ဥတ္တရိံ ဣမာယ ဒေသနာယ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပ္ပာဒေသိ ခီဏာသဝဿ ဒေသိတတ္တာတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒုဋ္ဌဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၈၇။ ဝဒန္တိ ¶ ¶ ဝေ ဒုဋ္ဌမနာပီတိ ဒုဋ္ဌဋ္ဌကသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အာဒိဂါထာယ တာဝ ဥပ္ပတ္တိ – မုနိသုတ္တနယေန ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဥပ္ပန္နလာဘသက္ကာရံ အသဟမာနာ တိတ္ထိယာ သုန္ဒရိံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဥယျောဇေသုံ။ သာ ကိရ ဇနပဒကလျာဏီ သေတဝတ္ထပရိဗ္ဗာဇိကာဝ အဟောသိ။ သာ သုနှာတာ သုနိဝတ္ထာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဝိဘူသိတာ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ သာဝတ္ထိဝါသီနံ ဇေတဝနတော နိက္ခမနဝေလာယ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ။ မနုဿေဟိ စ ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိတာ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ သာဝကေ စဿ ရမယိတုံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဝိစရိတွာ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ပိဒဟိတေ နဂရံ ပဝိသိတွာ ပဘာတေ ပုန ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ဂန္ဓကုဋိသမီပေ ပုပ္ဖာနိ ဝိစိနန္တီ ဝိယ စရတိ ¶ ။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ အာဂတေဟိ စ မနုဿေဟိ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတာ ယံကိဉ္စိဒေဝ ဘဏတိ။ ဧဝံ အဍ္ဎမာသမတ္တေ ဝီတိက္ကန္တေ တိတ္ထိယာ တံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ပရိခါတဋေ နိက္ခိပိတွာ ပဘာတေ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပဿာမာ’’တိ ကောလာဟလံ ကတွာ ရညော စ အာရောစေတွာ တေန အနုညာတာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဝိစိနန္တာ ဝိယ တံ နိက္ခိတ္တဋ္ဌာနာ ဥဒ္ဓရိတွာ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ နဂရံ အဘိဟရိတွာ ဥပက္ကောသံ အကံသု။ သဗ္ဗံ ပါဠိယံ (ဥဒါ။ ၃၈) အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဘဂဝါ တံ ဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ‘‘တိတ္ထိယာ အဇ္ဇ အယသံ ဥပ္ပာဒေဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ‘‘တေသံ သဒ္ဒဟိတွာ မာဒိသေ စိတ္တံ ပကောပေတွာ မဟာဇနော အပါယာဘိမုခေါ မာ အဟောသီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ ပိဒဟိတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံယေဝ အစ္ဆိ၊ န နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ဘိက္ခူ ပန ဒွါရံ ပိဒဟိတံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝ ပဝိသိံသု။ မနုဿာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ နာနပ္ပကာရေဟိ အက္ကောသိံသု။ အထ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘တိတ္ထိယေဟိ၊ ဘန္တေ၊ မဟာအယသော ဥပ္ပာဒိတော၊ န သက္ကာ ဣဓ ဝသိတုံ၊ ဝိပုလော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထပိ အယသေ ဥဋ္ဌိတေ ကုဟိံ ဂမိဿသိ အာနန္ဒာတိ? ‘‘အညံ နဂရံ ဘဂဝါ’’တိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘အာဂမေဟိ၊ အာနန္ဒ၊ သတ္တာဟမေဝါယံ သဒ္ဒေါ ဘဝိဿတိ၊ သတ္တာဟစ္စယေန ယေဟိ အယသော ¶ ကတော၊ တေသံယေဝ ဥပရိ ပတိဿတီ’’တိ ဝတွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ‘‘ဝဒန္တိ ဝေ’’တိ ဣမံ ဂါထမဘာသိ။

တတ္ထ ¶ ဝဒန္တီတိ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဥပဝဒန္တိ။ ဒုဋ္ဌမနာပိ ဧကေ အထောပိ ဝေ သစ္စမနာတိ ဧကစ္စေ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ ဧကစ္စေ တထသညိနောပိ ဟုတွာ၊ တိတ္ထိယာ ဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ ယေ တေသံ ဝစနံ သုတွာ သဒ္ဒဟိံသု၊ တေ သစ္စမနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝါဒဉ္စ ဇာတန္တိ ဧတံ အက္ကောသဝါဒံ ¶ ဥပ္ပန္နံ။ မုနိ နော ဥပေတီတိ အကာရကတာယ စ အကုပ္ပနတာယ စ ဗုဒ္ဓမုနိ န ဥပေတိ။ တသ္မာ မုနီ နတ္ထိ ခိလော ကုဟိဉ္စီတိ တေန ကာရဏေန အယံ မုနိ ရာဂါဒိခိလေဟိ နတ္ထိ ခိလော ကုဟိဉ္စီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၇၈၈။ ဣမဉ္စ ဂါထံ ဝတွာ ဘဂဝါ အာနန္ဒတ္ထေရံ ပုစ္ဆိ၊ ‘‘ဧဝံ ခုံသေတွာ ဝမ္ဘေတွာ ဝုစ္စမာနာ ဘိက္ခူ၊ အာနန္ဒ၊ ကိံ ဝဒန္တီ’’တိ။ န ကိဉ္စိ ဘဂဝါတိ။ ‘‘န၊ အာနန္ဒ၊ ‘အဟံ သီလဝါ’တိ သဗ္ဗတ္ထ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ လောကေ ဟိ နာဘာသမာနံ ဇာနန္တိ မိဿံ ဗာလေဟိ ပဏ္ဍိတ’’န္တိ ဝတွာ၊ ‘‘ဘိက္ခူ၊ အာနန္ဒ၊ တေ မနုဿေ ဧဝံ ပဋိစောဒေန္တူ’’တိ ဓမ္မဒေသနတ္ထာယ ‘‘အဘူတဝါဒီ နိရယံ ဥပေတီ’’တိ ဣမံ ဂါထမဘာသိ။ ထေရော တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘မနုဿာ တုမှေဟိ ဣမာယ ဂါထာယ ပဋိစောဒေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဘိက္ခူ တထာ အကံသု။ ပဏ္ဍိတမနုဿာ တုဏှီ အဟေသုံ။ ရာဇာပိ ရာဇပုရိသေ သဗ္ဗတော ပေသေတွာ ယေသံ ဓုတ္တာနံ လဉ္ဇံ ဒတွာ တိတ္ထိယာ တံ မာရာပေသုံ၊ တေ ဂဟေတွာ နိဂ္ဂယှ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ တိတ္ထိယေ ပရိဘာသိ။ မနုဿာပိ တိတ္ထိယေ ဒိသွာ လေဍ္ဍုနာ ပဟရန္တိ၊ ပံသုနာ ဩကိရန္တိ ‘‘ဘဂဝတော အယသံ ဥပ္ပာဒေသု’’န္တိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော တံ ဒိသွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ၊ ဘဂဝါ ထေရဿ ဣမံ ဂါထမဘာသိ ‘‘သကဉှိ ဒိဋ္ဌိံ…ပေ… ဝဒေယျာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယာယံ ဒိဋ္ဌိ တိတ္ထိယဇနဿ ‘‘သုန္ဒရိံ မာရေတွာ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ အဝဏ္ဏံ ပကာသေတွာ ဧတေနုပါယေန လဒ္ဓံ သက္ကာရံ သာဒိယိဿာမာ’’တိ၊ သော တံ ဒိဋ္ဌိံ ကထံ အတိက္ကမေယျ၊ အထ ခေါ သော အယသော တမေဝ တိတ္ထိယဇနံ ပစ္စာဂတော တံ ဒိဋ္ဌိံ အစ္စေတုံ အသက္ကောန္တံ။ ယော ဝါ သဿတာဒိဝါဒီ၊ သောပိ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ကထံ အစ္စယေယျ တေန ဒိဋ္ဌိစ္ဆန္ဒေန အနုနီတော တာယ စ ဒိဋ္ဌိရုစိယာ နိဝိဋ္ဌော၊ အပိစ ခေါ ပန သယံ သမတ္တာနိ ¶ ပကုဗ္ဗမာနော အတ္တနာဝ ပရိပုဏ္ဏာနိ တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ကရောန္တော ယထာ ဇာနေယျ၊ တထေဝ ဝဒေယျာတိ။

၇၈၉။ အထ ရာဇာ သတ္တာဟစ္စယေန တံ ကုဏပံ ဆဍ္ဍာပေတွာ သာယနှသမယံ ¶ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ အာဟ – ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ဤဒိသေ အယသေ ဥပ္ပန္နေ မယှမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗံ သိယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ၊ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ ‘အဟံ သီလဝါ ဂုဏသမ္ပန္နော’တိ ပရေသံ အာရောစေတုံ ¶ အရိယာနံ ပတိရူပ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ‘‘ယော အတ္တနော သီလဝတာနီ’’တိ အဝသေသဂါထာယော အဘာသိ။

တတ္ထ သီလဝတာနီတိ ပါတိမောက္ခာဒီနိ သီလာနိ အာရညိကာဒီနိ ဓုတင်္ဂဝတာနိ စ။ အနာနုပုဋ္ဌောတိ အပုစ္ဆိတော။ ပါဝါတိ ဝဒတိ။ အနရိယဓမ္မံ ကုသလာ တမာဟု၊ ယော အာတုမာနံ သယမေဝ ပါဝါတိ ယော ဧဝံ အတ္တာနံ သယမေဝ ဝဒတိ၊ တဿ တံ ဝါဒံ ‘‘အနရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ကုသလာ ဧဝံ ကထေန္တိ။

၇၉၀။ သန္တောတိ ရာဂါဒိကိလေသဝူပသမေန သန္တော၊ တထာ အဘိနိဗ္ဗုတတ္တော။ ဣတိဟန္တိ သီလေသု အကတ္ထမာနောတိ ‘‘အဟမသ္မိ သီလသမ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဣတိ သီလေသု အကတ္ထမာနော၊ သီလနိမိတ္တံ အတ္တူပနာယိကံ ဝါစံ အဘာသမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တမရိယဓမ္မံ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ တဿ တံ အကတ္ထနံ ‘‘အရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ဗုဒ္ဓါဒယော ခန္ဓာဒိကုသလာ ဝဒန္တိ။ ယဿုဿဒါ နတ္ထိ ကုဟိဉ္စိ လောကေတိ ယဿ ခီဏာသဝဿ ရာဂါဒယော သတ္တ ဥဿဒါ ကုဟိဉ္စိ လောကေ နတ္ထိ၊ တဿ တံ အကတ္ထနံ ‘‘အရိယဓမ္မော ဧသော’’တိ ဧဝံ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၉၁။ ဧဝံ ခီဏာသဝပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ တိတ္ထိယာနံ ပဋိပတ္တိံ ရညော ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ပကပ္ပိတာ သင်္ခတာ’’တိ။ တတ္ထ ပကပ္ပိတာတိ ပရိကပ္ပိတာ။ သင်္ခတာတိ ပစ္စယာဘိသင်္ခတာ။ ယဿာတိ ယဿ ကဿစိ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ။ ဓမ္မာတိ ဒိဋ္ဌိယော။ ပုရက္ခတာတိ ပုရတော ကတာ။ သန္တီတိ သံဝိဇ္ဇန္တိ။ အဝီဝဒါတာတိ အဝေါဒါတာ။ ယဒတ္တနိ ပဿတိ အာနိသံသံ၊ တံ နိဿိတော ကုပ္ပပဋိစ္စသန္တိန္တိ ယဿေတေ ဒိဋ္ဌိဓမ္မာ ပုရက္ခတာ အဝေါဒါတာ သန္တိ၊ သော ဧဝံဝိဓော ယသ္မာ အတ္တနိ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌိဓမ္မိကဉ္စ ¶ ¶ သက္ကာရာဒိံ၊ သမ္ပရာယိကဉ္စ ဂတိဝိသေသာဒိံ အာနိသံသံ ပဿတိ၊ တသ္မာ တဉ္စ အာနိသံသံ၊ တဉ္စ ကုပ္ပတာယ စ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နတာယ စ သမ္မုတိသန္တိတာယ စ ကုပ္ပပဋိစ္စသန္တိသင်္ခါတံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿိတောဝ ဟောတိ၊ သော တန္နိဿိတတ္တာ အတ္တာနံ ဝါ ဥက္ကံသေယျ ပရေ ဝါ ဝမ္ဘေယျ အဘူတေဟိပိ ဂုဏဒေါသေဟိ။

၇၉၂။ ဧဝံ နိဿိတေန စ ဒိဋ္ဌီနိဝေသာ…ပေ… အာဒိယတီ စ ဓမ္မန္တိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌီနိဝေသာတိ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာနိ။ န ဟိ သွာတိဝတ္တာတိ သုခေန အတိဝတ္တိတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ဓမ္မေသု နိစ္ဆေယျ သမုဂ္ဂဟီတန္တိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဓမ္မေသု တံ တံ သမုဂ္ဂဟိတံ အဘိနိဝိဋ္ဌံ ဓမ္မံ နိစ္ဆိနိတွာ ပဝတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိနိဝေသာ န ဟိ သွာတိဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ နရော တေသု နိဝေသနေသု၊ နိရဿတီ အာဒိယတီ စ ဓမ္မန္တိ ယသ္မာ န ဟိ သွာတိဝတ္တာ ¶ ၊ တသ္မာ နရော တေသုယေဝ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနေသု အဇသီလဂေါသီလကုက္ကုရသီလပဉ္စာတပမရုပ္ပပါတဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနကဏ္ဋကာပဿယာဒိဘေဒံ သတ္ထာရဓမ္မက္ခာနဂဏာဒိဘေဒဉ္စ တံ တံ ဓမ္မံ နိရဿတိ စ အာဒိယတိ စ ဇဟတိ စ ဂဏှာတိ စ ဝနမက္ကဋော ဝိယ တံ တံ သာခန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ နိရဿန္တော စ အာဒိယန္တော စ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တတ္တာ အသန္တေဟိပိ ဂုဏဒေါသေဟိ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ ယသာယသံ ဥပ္ပာဒေယျ။

၇၉၃။ ယော ပနာယံ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာဒိဒေါသဓုနနာယ ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ ဓောနော၊ တဿ ဓောနဿ ဟိ…ပေ… အနူပယော သော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဓောနဓမ္မသမန္နာဂမာ ဓောနဿ ဓုတသဗ္ဗပါပဿ အရဟတော ကတ္ထစိ လောကေ တေသု တေသု ဘဝေသု ပကပ္ပိတာ ဒိဋ္ဌိ နတ္ထိ၊ သော တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အဘာဝေန၊ ယာယ စ အတ္တနာ ကတံ ပါပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တာ တိတ္ထိယာ မာယာယ မာနေန ဝါ ဧတံ အဂတိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမ္ပိ မာယဉ္စ မာနဉ္စ ပဟာယ ဓောနော ရာဂါဒီနံ ဒေါသာနံ ကေန ဂစ္ဆေယျ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ သမ္ပရာယေ ဝါ နိရယာဒီသု ဂတိဝိသေသေသု ကေန သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျ၊ အနူပယော သော၊ သော ဟိ တဏှာဒိဋ္ဌိဥပယာနံ ဒွိန္နံ အဘာဝေန အနူပယောတိ။

၇၉၄။ ယော ပန တေသံ ¶ ဒွိန္နံ ဘာဝေန ဥပယော ဟောတိ၊ သော ဥပယော ဟိ…ပေ… ဒိဋ္ဌိမိဓေဝ သဗ္ဗန္တိ။ တတ္ထ ဥပယောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿိတော။ ဓမ္မေသု ဥပေတိ ဝါဒန္တိ ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝါ ဧဝံ တေသု ¶ တေသု ဓမ္မေသု ဥပေတိ ဝါဒံ။ အနူပယံ ကေန ကထံ ဝဒေယျာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိပဟာနေန အနူပယံ ခီဏာသဝံ ကေန ရာဂေန ဝါ ဒေါသေန ဝါ ကထံ ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝါ ‘‘ဒုဋ္ဌော’’တိ ဝါ ဝဒေယျ၊ ဧဝံ အနုပဝဇ္ဇော စ သော ကိံ တိတ္ထိယာ ဝိယ ကတပဋိစ္ဆာဒကော ဘဝိဿတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္တာ နိရတ္တာ န ဟိ တဿ အတ္ထီတိ တဿ ဟိ အတ္တဒိဋ္ဌိ ဝါ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝါ နတ္ထိ၊ ဂဟဏံ မုဉ္စနံ ဝါပိ အတ္တနိရတ္တသညိတံ နတ္ထိ။ ကိံကာရဏာ နတ္ထီတိ စေ? အဓောသိ သော ဒိဋ္ဌိမိဓေဝ သဗ္ဗံ၊ ယသ္မာ သော ဣဓေဝ အတ္တဘာဝေ ဉာဏဝါတေန သဗ္ဗံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အဓောသိ၊ ပဇဟိ၊ ဝိနောဒေသီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အတ္တမနော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပက္ကာမီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဒုဋ္ဌဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သုဒ္ဓဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၇၉၅။ ပဿာမိ ¶ သုဒ္ဓန္တိ သုဒ္ဓဋ္ဌကသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အတီတေ ကိရ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗာရာဏသိဝါသီ အညတရော ကုဋုမ္ဗိကော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ပစ္စန္တဇနပဒံ အဂမာသိ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ တတ္ထ ဝနစရကေန သဒ္ဓိံ မိတ္တံ ကတွာ တဿ ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကစ္စိ၊ တေ သမ္မ၊ စန္ဒနသာရံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘အာမ သာမီ’’တိ စ ဝုတ္တေ တေနေဝ သဒ္ဓိံ စန္ဒနဝနံ ပဝိသိတွာ သဗ္ဗသကဋာနိ စန္ဒနသာရဿ ပူရေတွာ တမ္ပိ ဝနစရကံ ‘‘ယဒါ၊ သမ္မ၊ ဗာရာဏသိံ အာဂစ္ဆသိ၊ တဒါ စန္ဒနသာရံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဗာရာဏသိံယေဝ အဂမာသိ။ အထာပရေန သမယေန သောပိ ဝနစရကော စန္ဒနသာရံ ဂဟေတွာ တဿ ဃရံ အဂမာသိ။ သော တံ ဒိသွာ သဗ္ဗံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ စန္ဒနသာရံ ပိသာပေတွာ သမုဂ္ဂံ ပူရေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ သမ္မ၊ နှာယိတွာ အာဂစ္ဆာ’’တိ အတ္တနော ပုရိသေန သဒ္ဓိံ နှာနတိတ္ထံ ¶ ပေသေသိ။ တေန စ သမယေန ဗာရာဏသိယံ ဥဿဝေါ ဟောတိ။ အထ ဗာရာဏသိဝါသိနော ပါတောဝ ဒါနံ ¶ ဒတွာ သာယံ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ မာလာဂန္ဓာဒီနိ ဂဟေတွာ ကဿပဿ ဘဂဝတော မဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတုံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော ဝနစရကော တေ ဒိသွာ ‘‘မဟာဇနော ကုဟိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဝိဟာရံ စေတိယဝန္ဒနတ္ထာယာ’’တိ စ သုတွာ သယမ္ပိ အဂမာသိ။ တတ္ထ မနုဿေ ဟရိတာလမနောသိလာဒီဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ စေတိယေ ပူဇံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကိဉ္စိ စိတြံ ကာတုံ အဇာနန္တော တံ စန္ဒနံ ဂဟေတွာ မဟာစေတိယေ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာနံ။ ဥပရိ ကံသပါတိမတ္တံ မဏ္ဍလံ အကာသိ။ အထ တတ္ထ သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ သူရိယရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော တံ ဒိသွာ ပသီဒိ၊ ပတ္ထနဉ္စ အကာသိ ‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာမိ၊ ဤဒိသာ မေ ရသ္မိယော ဥရေ ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ။ သော ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဥရေ ရသ္မိယော ဥဋ္ဌဟိံသု၊ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယဿ ဥရမဏ္ဍလံ ဝိရောစတိ၊ ‘‘စန္ဒာဘော ဒေဝပုတ္တော’’တွေဝ စ နံ သဉ္ဇာနိံသု။

သော တာယ သမ္ပတ္တိယာ ဆသု ဒေဝလောကေသု အနုလောမပဋိလောမတော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ခေပေတွာ အမှာကံ ဘဂဝတိ ဥပ္ပန္နေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တထေဝဿ ဥရေ စန္ဒမဏ္ဍလသဒိသံ ရသ္မိမဏ္ဍလံ အဟောသိ။ နာမကရဏဒိဝသေ စဿ မင်္ဂလံ ကတွာ ဗြာဟ္မဏာ တံ မဏ္ဍလံ ဒိသွာ ‘‘ဓညပုညလက္ခဏော အယံ ကုမာရော’’တိ ဝိမှိတာ ‘‘စန္ဒာဘော’’ တွေဝ နာမံ အကံသု။ တံ ဝယပ္ပတ္တံ ဗြာဟ္မဏာ ဂဟေတွာ အလင်္ကရိတွာ ရတ္တကဉ္စုကံ ပါရုပါပေတွာ ရထေ အာရောပေတွာ ‘‘မဟာဗြဟ္မာ ¶ အယ’’န္တိ ပူဇေတွာ ‘‘ယော စန္ဒာဘံ ပဿတိ၊ သော ယသဓနာဒီနိ လဘတိ၊ သမ္ပရာယဉ္စ သဂ္ဂံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ မနုဿာ ‘‘ဧသ ကိရ ဘော ¶ စန္ဒာဘော နာမ၊ ယော ဧတံ ပဿတိ၊ သော ယသဓနသဂ္ဂါဒီနိ လဘတီ’’တိ ဥပရူပရိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေါ စလိ။ ဗြာဟ္မဏာ တုစ္ဆဟတ္ထကာနံ အာဂတာနံ န ဒဿေန္တိ၊ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ဂဟေတွာ အာဂတာနမေဝ ဒဿေန္တိ။ ဧဝံ စန္ဒာဘံ ဂဟေတွာ အနုဝိစရန္တာ ဗြာဟ္မဏာ ကမေန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တာ။

တေန စ သမယေန ဘဂဝါ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ ဗဟုဇနဟိတာယ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော။ အထ စန္ဒာဘော သာဝတ္ထိံ ပတွာ သမုဒ္ဒပက္ခန္တကုန္နဒီ ဝိယ အပါကဋော အဟောသိ၊ စန္ဒာဘောတိ ဘဏန္တောပိ နတ္ထိ။ သော သာယနှသမယေ မဟာဇနကာယံ ¶ မာလာဂန္ဓာဒီနိ အာဒါယ ဇေတဝနာဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ သော ဗဟုဇနဟိတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တံ သောတုံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ စ တေသံ ဝစနံ သုတွာ သောပိ ဗြာဟ္မဏဂဏပရိဝုတော တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ စ တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မသဘာယံ ဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နောဝ ဟောတိ။ စန္ဒာဘော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ တာဝဒေဝ စဿ သော အာလောကော အန္တရဟိတော။ ဗုဒ္ဓါလောကဿ ဟိ သမီပေ အသီတိဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ အညော အာလောကော နာဘိဘောတိ။ သော ‘‘အာလောကော မေ နဋ္ဌော’’တိ နိသီဒိတွာဝ ဥဋ္ဌာသိ၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ စ ဂန္တုမာရဒ္ဓါ။ အထ နံ အညတရော ပုရိသော အာဟ – ‘‘ကိံ ဘော စန္ဒာဘ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဘီတော ဂစ္ဆသီ’’တိ။ နာဟံ ဘီတော ဂစ္ဆာမိ၊ အပိစ မေ ဣမဿ တေဇေန အာလောကော န သမ္ပဇ္ဇတီတိ ပုနဒေဝ ဘဂဝတော ပုရတော နိသီဒိတွာ ပါဒတလာ ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကေသဂ္ဂါ ရူပရံသိလက္ခဏာဒိသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘မဟေသက္ခော သမဏော ဂေါတမော၊ မမ ဥရေ အပ္ပမတ္တကော အာလောကော ဥဋ္ဌိတော၊ တာဝတကေနပိ မံ ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရန္တိ။ ဧဝံ ဝရလက္ခဏသမ္ပတ္တိသမန္နာဂတဿ သမဏဿ ဂေါတမဿ နေဝ မာနော ဥပ္ပန္နော၊ အဒ္ဓါ အယံ အနောမဂုဏသမန္နာဂတော ဘဝိဿတိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ¶ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ဘဂဝါ အညတရံ ထေရံ အာဏာပေသိ – ‘‘ပဗ္ဗာဇေဟိ န’’န္တိ။ သော တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ။ သော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ န စိရေနေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘စန္ဒာဘတ္ထေရော’’တိ ဝိဿုတော အဟောသိ။ တံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ အာဝုသော၊ ယေ စန္ဒာဘံ အဒ္ဒသံသု။ တေ ယသံ ဝါ ဓနံ ဝါ လဘိံသု၊ သဂ္ဂံ ဝါ ဂစ္ဆိံသု၊ ဝိသုဒ္ဓိံ ဝါ ပါပုဏိံသု တေန စက္ခုဒွါရိကရူပဒဿနေနာ’’တိ။ ဘဂဝါ တဿံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ ¶ ပဌမဂါထာယ တာဝတ္ထော – န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေန ဒဿနေန သုဒ္ဓိ ဟောတိ။ အပိစ ခေါ ကိလေသမလိနတ္တာ အသုဒ္ဓံ၊ ကိလေသရောဂါနံ အဝိဂမာ သရောဂမေဝ စန္ဒာဘံ ဗြာဟ္မဏံ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဗာလော အဘိဇာနာတိ ‘‘ပဿာမိ သုဒ္ဓံ ပရမံ အရောဂံ၊ တေန စ ဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေန ဒဿနေန သံသုဒ္ဓိ နရဿ ဟောတီ’’တိ၊ သော ဧဝံ အဘိဇာနန္တော တံ ဒဿနံ ‘‘ပရမ’’န္တိ ဉတွာ တသ္မိံ ဒဿနေ သုဒ္ဓါနုပဿီ သမာနော ¶ တံ ဒဿနံ ‘‘မဂ္ဂဉာဏ’’န္တိ ပစ္စေတိ။ တံ ပန မဂ္ဂဉာဏံ န ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌေန စေ သုဒ္ဓီ’’တိ ဒုတိယဂါထံ။

၇၉၆။ တဿတ္ထော – တေန ရူပဒဿနသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌေန ယဒိ ကိလေသသုဒ္ဓိ နရဿ ဟောတိ။ တေန ဝါ ဉာဏေန သော ယဒိ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ပဇဟာတိ။ ဧဝံ သန္တေ အရိယမဂ္ဂတော အညေန အသုဒ္ဓိမဂ္ဂေနေဝ သော သုဇ္ဈတိ၊ ရာဂါဒီဟိ ဥပဓီဟိ သဥပဓိကော ဧဝ သမာနော သုဇ္ဈတီတိ အာပန္နံ ဟောတိ၊ န စ ဧဝံဝိဓော သုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ဒိဋ္ဌီ ဟိ နံ ပါဝ တထာ ဝဒါနံ၊ သာ နံ ဒိဋ္ဌိယေဝ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော အယ’’န္တိ ကထေတိ ဒိဋ္ဌိအနုရူပံ ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒိနာ နယေန တထာ တထာ ဝဒန္တိ။

၇၉၇။ န ဗြာဟ္မဏောတိ တတိယဂါထာ။ တဿတ္ထော – ယော ပန ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ သော မဂ္ဂေန အဓိဂတာသဝက္ခယော ခီဏာသဝဗြာဟ္မဏော အရိယမဂ္ဂဉာဏတော အညေန အဘိမင်္ဂလသမ္မတရူပသင်္ခါတေ ¶ ဒိဋ္ဌေ တထာဝိဓသဒ္ဒသင်္ခါတေ သုတေ အဝီတိက္ကမသင်္ခါတေ သီလေ ဟတ္ထိဝတာဒိဘေဒေ ဝတေ ပထဝိအာဒိဘေဒေ မုတေ စ ဥပ္ပန္နေန မိစ္ဆာဉာဏေန သုဒ္ဓိံ န အာဟ။ သေသမဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ သော ဟိ တေဓာတုကပုညေ သဗ္ဗသ္မိဉ္စ ပါပေ အနူပလိတ္တော၊ တဿ ပဟီနတ္တာ အတ္တဒိဋ္ဌိယာ ယဿ ကဿစိ ဝါ ဂဟဏဿ ပဟီနတ္တာ အတ္တဉ္ဇဟော၊ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ အကရဏတော နယိဓ ပကုဗ္ဗမာနောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ နံ ဧဝံ ပသံသန္တော အာဟ။ သဗ္ဗဿေဝ စဿ ပုရိမပါဒေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပုညေ စ ပါပေ စ အနူပလိတ္တော၊ အတ္တဉ္ဇဟော နယိဓ ပကုဗ္ဗမာနော၊ န ဗြာဟ္မဏော အညတော သုဒ္ဓိမာဟာတိ။

၇၉၈။ ဧဝံ န ဗြာဟ္မဏော အညတော သုဒ္ဓိမာဟာတိ ဝတွာ ဣဒါနိ ယေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ အညတော သုဒ္ဓိံ ဗြုဝန္တိ၊ တေသံ တဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အနိဗ္ဗာဟကဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ပုရိမံ ပဟာယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တေ ဟိ အညတော သုဒ္ဓိဝါဒါ သမာနာပိ ယဿာ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဟီနတ္တာ ဂဟဏမုဉ္စနံ ဟောတိ။ တာယ ပုရိမံ သတ္ထာရာဒိံ ပဟာယ အပရံ နိဿိတာ ဧဇာသင်္ခါတာယ တဏှာယ အနုဂတာ အဘိဘူတာ ရာဂါဒိဘေဒံ န တရန္တိ သင်္ဂံ၊ တဉ္စ အတရန္တာ တံ တံ ဓမ္မံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ စ နိရဿဇန္တိ စ မက္ကဋောဝ သာခန္တိ။

၇၉၉။ ပဉ္စမဂါထာယ ¶ ¶ သမ္ဗန္ဓော – ယော စ သော ‘‘ဒိဋ္ဌီ ဟိ နံ ပါဝ တထာ ဝဒါန’’န္တိ ဝုတ္တော၊ သော သယံ သမာဒါယာတိ။ တတ္ထ သယန္တိ သာမံ။ သမာဒါယာတိ ဂဟေတွာ။ ဝတာနီတိ ဟတ္ထိဝတာဒီနိ။ ဥစ္စာဝစန္တိ အပရာပရံ ဟီနပဏီတံ ဝါ သတ္ထာရတော သတ္ထာရာဒိံ။ သညသတ္တောတိ ကာမသညာဒီသု လဂ္ဂေါ။ ဝိဒွါ စ ဝေဒေဟိ သမေစ္စ ဓမ္မန္တိ ပရမတ္ထဝိဒွါ စ အရဟာ စတူဟိ မဂ္ဂဉာဏဝေဒေဟိ စတုသစ္စဓမ္မံ အဘိသမေစ္စာတိ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၈၀၀။ သ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိသေနိဘူတော၊ ယံ ¶ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံဝ သုတံ မုတံ ဝါတိ သော ဘူရိပညော ခီဏာသဝေါ ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ မုတံ ဝါ တေသု သဗ္ဗဓမ္မေသု မာရသေနံ ဝိနာသေတွာ ဌိတဘာဝေန ဝိသေနိဘူတော။ တမေဝဒဿိန္တိ တံ ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဒဿိံ။ ဝိဝဋံ စရန္တန္တိ တဏှစ္ဆဒနာဒိဝိဂမေန ဝိဝဋံ ဟုတွာ စရန္တံ။ ကေနီဓ လောကသ္မိံ ဝိကပ္ပယေယျာတိ ကေန ဣဓ လောကေ တဏှာကပ္ပေန ဝါ ဒိဋ္ဌိကပ္ပေန ဝါ ကောစိ ဝိကပ္ပေယျ၊ တေသံ ဝါ ပဟီနတ္တာ ရာဂါဒိနာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေနာတိ။

၈၀၁။ န ကပ္ပယန္တီတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – ကိဉ္စ ဘိယျော? တေ ဟိ တာဒိသာ သန္တော ဒွိန္နံ ကပ္ပာနံ ပုရေက္ခာရာနဉ္စ ကေနစိ န ကပ္ပယန္တိ န ပုရေက္ခရောန္တိ၊ ပရမတ္ထအစ္စန္တသုဒ္ဓိအဓိဂတတ္တာ အနစ္စန္တသုဒ္ဓိံယေဝ အကိရိယသဿတဒိဋ္ဌိံ အစ္စန္တ သုဒ္ဓီတိ န တေ ဝဒန္တိ။ အာဒါနဂန္ထံ ဂထိတံ ဝိသဇ္ဇာတိ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ရူပါဒီနံ အာဒါယကတ္တာ အာဒါနဂန္ထံ အတ္တနော စိတ္တသန္တာနေ ဂထိတံ ဗဒ္ဓံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဝိသဇ္ဇ ဆိန္ဒိတွာ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၈၀၂။ သီမာတိဂေါတိ ဂါထာ ဧကပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ ဝုတ္တာ။ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ပနဿာ သမ္ဗန္ဓော၊ သော ဧဝံ အတ္ထဝဏ္ဏနာယ သဒ္ဓိံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ကိဉ္စ ဘိယျော သော ဤဒိသော ဘူရိပညော စတုန္နံ ကိလေသသီမာနံ အတီတတ္တာ သီမာတိဂေါ ဗာဟိတပါပတ္တာ စ ဗြာဟ္မဏော၊ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ စ တဿ နတ္ထိ ပရစိတ္တပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေဟိ ဉတွာ ဝါ မံသစက္ခုဒိဗ္ဗစက္ခူဟိ ဒိသွာ ဝါ ကိဉ္စိ သမုဂ္ဂဟီတံ၊ အဘိနိဝိဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော စ ကာမရာဂါဘာဝတော န ရာဂရာဂီ၊ ရူပါရူပရာဂါဘာဝတော န ဝိရာဂရတ္တော ¶ ။ ယတော ဧဝံဝိဓဿ ‘‘ဣဒံ ပရ’’န္တိ ကိဉ္စိ ဣဓ ဥဂ္ဂဟိတံ နတ္ထီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ သုဒ္ဓဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပရမဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၀၃။ ပရမန္တိ ¶ ¶ ဒိဋ္ဌီသူတိ ပရမဋ္ဌကသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ နာနာတိတ္ထိယာ သန္နိပတိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ ဒီပေန္တာ ‘‘ဣဒံ ပရမံ၊ ဣဒံ ပရမ’’န္တိ ကလဟံ ကတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သမ္ဗဟုလေ ဇစ္စန္ဓေ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ဣမေသံ ဟတ္ထိံ ဒဿေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ ရာဇပုရိသာ အန္ဓေ သန္နိပါတာပေတွာ ဟတ္ထိံ ပုရတော သယာပေတွာ ‘‘ပဿထာ’’တိ အာဟံသု။ တေ ဟတ္ထိဿ ဧကမေကံ အင်္ဂံ ပရာမသိံသု။ တတော ရညာ ‘‘ကီဒိသော၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထီ’’တိ ပုဋ္ဌော ယော သောဏ္ဍံ ပရာမသိ၊ သော ‘‘သေယျထာပိ၊ မဟာရာဇ၊ နင်္ဂလီသာ’’တိ ဘဏိ။ ယေ ဒန္တာဒီနိ ပရာမသိံသု၊ တေ ဣတရံ ‘‘မာ ဘော ရညော ပုရတော မုသာ ဘဏီ’’တိ ပရိဘာသိတွာ ‘‘သေယျထာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဘိတ္တိခိလော’’တိအာဒီနိ အာဟံသု။ ရာဇာ တံ သဗ္ဗံ သုတွာ ‘‘ဤဒိသော တုမှာကံ သမယော’’တိ တိတ္ထိယေ ဥယျောဇေသိ။ အညတရော ပိဏ္ဍစာရိကော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ တဿံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ယထာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇစ္စန္ဓာ ဟတ္ထိံ အဇာနန္တာ တံ တံ အင်္ဂံ ပရာမသိတွာ ဝိဝဒိံသု၊ ဧဝံ တိတ္ထိယာ ဝိမောက္ခန္တိကဓမ္မံ အဇာနန္တာ တံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ပရာမသိတွာ ဝိဝဒန္တီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ ပရမန္တိ ဒိဋ္ဌီသု ပရိဗ္ဗသာနောတိ ‘‘ဣဒံ ပရမ’’န္တိ ဂဟေတွာ သကာယ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဝသမာနော။ ယဒုတ္တရိ ကုရုတေတိ ယံ အတ္တနော သတ္ထာရာဒိံ သေဋ္ဌံ ကရောတိ။ ဟီနာတိ အညေ တတော သဗ္ဗမာဟာတိ တံ အတ္တနော သတ္ထာရာဒိံ ဌပေတွာ တတော အညေ သဗ္ဗေ ‘‘ဟီနာ ဣမေ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ ဝိဝါဒါနိ အဝီတိဝတ္တောတိ တေန ကာရဏေန သော ဒိဋ္ဌိကလဟေ အဝီတိဝတ္တောဝ ဟောတိ။

၈၀၄။ ဒုတိယဂါထာယ ¶ အတ္ထော – ဧဝံ အဝီတိဝတ္တော စ ယံ ဒိဋ္ဌေ သုတေ သီလဝတေ မုတေတိ ဧတေသု ဝတ္ထူသု ဥပ္ပန္နဒိဋ္ဌိသင်္ခါတေ အတ္တနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အာနိသံသံ ပဿတိ။ တဒေဝ သော တတ္ထ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အာနိသံသံ ‘‘ဣဒံ သေဋ္ဌ’’န္တိ ¶ အဘိနိဝိသိတွာ အညံ သဗ္ဗံ ပရသတ္ထာရာဒိကံ နိဟီနတော ပဿတိ။

၈၀၅။ တတိယဂါထာယ အတ္ထော – ဧဝံ ပဿတော စဿ ယံ အတ္တနော သတ္ထာရာဒိံ နိဿိတော အညံ ပရသတ္ထာရာဒိံ ဟီနံ ပဿတိ တံ ပန ဒဿနံ ဂန္ထမေဝ ကုသလာ ဝဒန္တိ၊ ဗန္ဓနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ¶ ။ ယသ္မာ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ ဟိ ဒိဋ္ဌံဝ သုတံ မုတံ ဝါ သီလဗ္ဗတံ ဘိက္ခု န နိဿယေယျ၊ နာဘိနိဝေသေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၀၆။ စတုတ္ထဂါထာယ အတ္ထော – န ကေဝလံ ဒိဋ္ဌသုတာဒိံ န နိဿယေယျ၊ အပိစ ခေါ ပန အသဉ္ဇာတံ ဥပရူပရိ ဒိဋ္ဌိမ္ပိ လောကသ္မိံ န ကပ္ပယေယျ၊ န ဇနေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကီဒိသံ? ဉာဏေန ဝါ သီလဝတေန ဝါပိ၊ သမာပတ္တိဉာဏာဒိနာ ဉာဏေန ဝါ သီလဝတေန ဝါ ယာ ကပ္ပိယတိ၊ ဧတံ ဒိဋ္ဌိံ န ကပ္ပေယျ။ န ကေဝလဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ကပ္ပယေယျ၊ အပိစ ခေါ ပန မာနေနပိ ဇာတိအာဒီဟိ ဝတ္ထူဟိ သမောတိ အတ္တာနမနူပနေယျ၊ ဟီနော န မညေထ ဝိသေသိ ဝါပီတိ။

၈၀၇။ ပဉ္စမဂါထာယ အတ္ထော – ဧဝဉှိ ဒိဋ္ဌိံ အကပ္ပေန္တော အမညမာနော စ အတ္တံ ပဟာယ အနုပါဒိယာနော ဣဓ ဝါ ယံ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတံ၊ တံ ပဟာယ အပရံ အဂ္ဂဏှန္တော တသ္မိမ္ပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဉာဏေ ဒုဝိဓံ နိဿယံ နော ကရောတိ။ အကရောန္တော စ သ ဝေ ဝိယတ္တေသု နာနာဒိဋ္ဌိဝသေန ဘိန္နေသု သတ္တေသု န ဝဂ္ဂသာရီ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂစ္ဆနဓမ္မော ဟုတွာ ဒွါသဋ္ဌိယာ ဒိဋ္ဌီသု ကိဉ္စိပိ ဒိဋ္ဌိံ န ပစ္စေတိ၊ န ပစ္စာဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၀၈-၁၀။ ဣဒါနိ ယော သော ဣမာယ ဂါထာယ ဝုတ္တော ခီဏာသဝေါ၊ တဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ‘‘ယဿူဘယန္တေ’’တိအာဒိကာ တိဿော ဂါထာယော အာဟ။ တတ္ထ ဥဘယန္တေတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဖဿာဒိဘေဒေ။ ပဏိဓီတိ တဏှာ။ ဘဝါဘဝါယာတိ ပုနပ္ပုနဘဝါယ။ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါတိ သကတ္တဘာဝါဒိဘေဒေ ဣဓ ဝါ ပရတ္တဘာဝါဒိဘေဒေ ပရတ္ထ ဝါ။ ဒိဋ္ဌေ ဝါတိ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိယာ ဝါ။ ဧသ နယော ¶ သုတာဒီသု။ သညာတိ သညာသမုဋ္ဌာပိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဓမ္မာပိ ¶ တေသံ န ပဋိစ္ဆိတာသေတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဓမ္မာပိ တေသံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ ဧဝံ န ပဋိစ္ဆိတာ။ ပါရင်္ဂတော န ပစ္စေတိ တာဒီတိ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟီနေ ကိလေသေ ပုန နာဂစ္ဆတိ၊ ပဉ္စဟိ စ အာကာရေဟိ တာဒီ ဟောတီတိ။ သေသံ ပါကဋမေဝါတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပရမဋ္ဌကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဇရာသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၁၁။ အပ္ပံ ¶ ဝတ ဇီဝိတန္တိ ဇရာသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဝသိတွာ ယာနိ တာနိ ဗုဒ္ဓါနံ သရီရာရောဂျသမ္ပာဒနံ အနုပ္ပန္နသိက္ခာပဒပညာပနံ ဝေနေယျဒမနံ တထာရူပါယ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဇာတကာဒိကထနန္တိအာဒီနိ ဇနပဒစာရိကာနိမိတ္တာနိ၊ တာနိ သမဝေက္ခိတွာ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော သာယံ သာကေတံ အနုပ္ပတ္တော အဉ္ဇနဝနံ ပါဝိသိ။ သာကေတဝါသိနော သုတွာ ‘‘အကာလော ဣဒါနိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယာ’’တိ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မာလာဂန္ဓာဒီနိ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ပူဇနဝန္ဒနသမ္မောဒနာဒီနိ ကတွာ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌံသု ယာဝ ဘဂဝတော ဂါမပ္ပဝေသနဝေလာ၊ အထ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တံ အညတရော သာကေတကော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော နဂရာ နိက္ခန္တော နဂရဒွါရေ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာ ပုတ္တသိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘စိရဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုတ္တ၊ မယာ’’တိ ပရိဒေဝယမာနော အဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ သညာပေသိ – ‘‘အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြာဟ္မဏော ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရောတု၊ န ဝါရေတဗ္ဗော’’တိ။

ဗြာဟ္မဏောပိ ဝစ္ဆဂိဒ္ဓိနီဝ ဂါဝီ အာဂန္တွာ ဘဂဝတော ¶ ကာယံ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဒက္ခိဏတော စ ဝါမတော စာတိ သမန္တာ အာလိင်္ဂိ ‘‘စိရဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုတ္တ၊ စိရံ ဝိနာ အဟောသီ’’တိ ဘဏန္တော။ ယဒိ ပန သော တထာ ကာတုံ န လဘေယျ၊ ဟဒယံ ဖာလေတွာ မရေယျ။ သော ဘဂဝန္တံ အဝေါစ – ‘‘ဘဂဝါ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတဘိက္ခူနံ အဟမေဝ ဘိက္ခံ ဒါတုံ သမတ္ထော၊ မမေဝ ¶ အနုဂ္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဗြာဟ္မဏိယာ ပေသေသိ – ‘‘ပုတ္တော မေ အာဂတော၊ အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗ’’န္တိ။ သာ တထာ ကတွာ အာဂမနံ ပဿန္တီ ဌိတာ ဘဂဝန္တံ အန္တရဝီထိယံယေဝ ဒိသွာ ပုတ္တသိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘စိရဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုတ္တ၊ မယာ’’တိ ပါဒေသု ဂဟေတွာ ရောဒိတွာ ဃရံ အတိနေတွာ သက္ကစ္စံ ဘောဇေသိ။ ဘုတ္တာဝိနော ဗြာဟ္မဏော ပတ္တံ အပနာမေသိ။ ဘဂဝါ တေသံ သပ္ပာယံ ဝိဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဥဘောပိ သောတာပန္နာ အဟေသုံ။ အထ ဘဂဝန္တံ ယာစိံသု – ‘‘ယာဝ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဣမံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ၊ အမှာကံယေဝ ဃရေ ဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဘဂဝါ ‘‘န ဗုဒ္ဓါ ဧဝံ ဧကံ နိဗဒ္ဓဋ္ဌာနံယေဝ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာပိ တုမှေ ဣဓေဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ ဘဂဝါ တေသံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ¶ တထာ အကာသိ။ မနုဿာ ဗြာဟ္မဏဉ္စ ဗြာဟ္မဏိဉ္စ ‘‘ဗုဒ္ဓပိတာ ဗုဒ္ဓမာတာ’’ တွေဝ ဝေါဟရိံသု။ တမ္ပိ ကုလံ ‘‘ဗုဒ္ဓကုလ’’န္တိ နာမံ လဘိ။

အာနန္ဒတ္ထေရော ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ ဘဂဝတော မာတာပိတရော ဇာနာမိ၊ ဣမေ ပန ကသ္မာ ဝဒန္တိ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓမာတာ အဟံ ဗုဒ္ဓပိတာ’’’တိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘နိရန္တရံ မေ၊ အာနန္ဒ၊ ဗြာဟ္မဏီ စ ဗြာဟ္မဏော စ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ မာတာပိတရော အဟေသုံ၊ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ မာတာပိတူနံ ဇေဋ္ဌကာ၊ ပဉ္စ ဇာတိသတာနိ ကနိဋ္ဌကာ။ တေ ပုဗ္ဗသိနေဟေနေဝ ကထေန္တီ’’တိ ဣမဉ္စ ဂါထမဘာသိ –

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ¶ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

တတော ဘဂဝါ သာကေတေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ပုန စာရိကံ စရမာနော သာဝတ္ထိမေဝ အဂမာသိ။ သောပိ ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏီ စ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ပတိရူပံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သေသမဂ္ဂေ ပါပုဏိတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ နဂရေ ဗြာဟ္မဏာ သန္နိပတိံသု ‘‘အမှာကံ ¶ ဉာတကေ သက္ကရိဿာမာ’’တိ။ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော ဥပါသကာပိ သန္နိပတိံသု ဥပါသိကာယော စ ‘‘အမှာကံ သဟဓမ္မိကေ သက္ကရိဿာမာ’’တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ကမ္ဗလကူဋာဂါရံ အာရောပေတွာ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေန္တာ နဂရာ နိက္ခာမေသုံ။

ဘဂဝါပိ တံ ဒိဝသံ ပစ္စူသသမယေ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တေသံ ပရိနိဗ္ဗာနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တတ္ထ မယိ ဂတေ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဗဟုဇနဿ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိတော အာဂန္တွာ အာဠာဟနမေဝ ပါဝိသိ။ မနုဿာ ဒိသွာ ‘‘မာတာပိတူနံ သရီရကိစ္စံ ကာတုကာမော ဘဂဝါ အာဂတော’’တိ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ နာဂရာပိ ကူဋာဂါရံ ပူဇေန္တာ အာဠာဟနံ အာနေတွာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဂဟဋ္ဌအရိယသာဝကာ ကထံ ပူဇေတဗ္ဗာ’’တိ။ ဘဂဝါ ‘‘ယထာ အသေက္ခာ ပူဇိယန္တိ၊ တထာ ပူဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အဓိပ္ပာယေန တေသံ အသေက္ခမုနိဘာဝံ ဒီပေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘အဟိံသကာ ယေ မုနယော၊ နိစ္စံ ကာယေန သံဝုတာ၊

တေ ယန္တိ အစ္စုတံ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစရေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၂၅)၊

တဉ္စ ပရိသံ ဩလောကေတွာ တင်္ခဏာနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ ¶ အပ္ပံ ဝတ ဇီဝိတံ ဣဒန္တိ ‘‘ဣဒံ ဝတ မနုဿာနံ ဇီဝိတံ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ဌိတိပရိတ္တတာယ သရသပရိတ္တတာယာ’’တိ သလ္လသုတ္တေပိ ဝုတ္တနယမေတံ။ ဩရံ ဝဿသတာပိ မိယျတီတိ ဝဿသတာ ဩရံ ကလလာဒိကာလေပိ မိယျတိ။ အတိစ္စာတိ ဝဿသတံ အတိက္ကမိတွာ။ ဇရသာပိ မိယျတီတိ ဇရာယပိ မိယျတိ။

၈၁၂-၆။ မမာယိတေတိ မမာယိတဝတ္ထုကာရဏာ။ ဝိနာဘာဝသန္တမေဝိဒန္တိ ¶ သန္တဝိနာဘာဝံ ဝိဇ္ဇမာနဝိနာဘာဝမေဝ ဣဒံ၊ န သက္ကာ အဝိနာဘာဝေန ဘဝိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မာမကောတိ မမ ဥပါသကော ဘိက္ခု ဝါတိ သင်္ခံ ဂတော၊ ဗုဒ္ဓါဒီနိ ဝါ ဝတ္ထူနိ မမာယမာနော။ သင်္ဂတန္တိ သမာဂတံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝါ။ ပိယာယိတန္တိ ပိယံ ကတံ။ နာမံယေဝါဝသိဿတိ အက္ခေယျန္တိ သဗ္ဗံ ရူပါဒိဓမ္မဇာတံ ပဟီယတိ၊ နာမမတ္တမေဝ တု အဝသိဿတိ ‘‘ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊ ဓမ္မရက္ခိတော’’တိ ဧဝံ သင်္ခါတုံ ကထေတုံ။ မုနယောတိ ခီဏာသဝမုနယော။ ခေမဒဿိနောတိ နိဗ္ဗာနဒဿိနော။

၈၁၇။ သတ္တမဂါထာ ¶ ဧဝံ မရဏဗ္ဘာဟတေ လောကေ အနုရူပပဋိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ပတိလီနစရဿာတိ တတော တတော ပတိလီနံ စိတ္တံ ကတွာ စရန္တဿ။ ဘိက္ခုနောတိ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ သေက္ခဿ ဝါ။ သာမဂ္ဂိယမာဟု တဿတံ၊ယော အတ္တာနံ ဘဝနေ န ဒဿယေတိ တဿေတံ ပတိရူပမာဟု၊ ယော ဧဝံပဋိပန္နော နိရယာဒိဘေဒေ ဘဝနေ အတ္တာနံ န ဒဿေယျ။ ဧဝဉှိ သော ဣမမှာ မရဏာ မုစ္စေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၁၈-၂၀။ ဣဒါနိ ယော ‘‘အတ္တာနံ ဘဝနေ န ဒဿယေ’’တိ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ ဝိဘာဝိတော၊ တဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣတော ပရာ တိဿော ဂါထာယော အာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဒွါဒသသု အာယတနေသု။ ယဒိဒံ ဒိဋ္ဌသုတံ မုတေသု ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ယဒိဒံ ဒိဋ္ဌသုတံ၊ ဧတ္ထ ဝါ မုတေသု ဝါ ဓမ္မေသု ဧဝံ မုနိ န ဥပလိမ္ပတီတိ ဧဝံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဓောနော န ဟိ တေန မညတိ၊ ယဒိဒံ ဒိဋ္ဌသုတံ မုတေသု ဝါတိ အတြာပိ ယဒိဒံ ဒိဋ္ဌသုတ္တံ၊ တေန ဝတ္ထုနာ န မညတိ၊ မုတေသု ဝါ ဓမ္မေသု န မညတီတိ ဧဝမေဝ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ဟိ သော ရဇ္ဇတိ နော ဝိရဇ္ဇတီတိ။ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ ဝိယ န ရဇ္ဇတိ၊ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနသေက္ခာ ဝိယ န ဝိရဇ္ဇတိ၊ ရာဂဿ ပန ခီဏတ္တာ ‘‘ဝိရာဂေါ’’တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဇရာသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၂၁။ မေထုနမနုယုတ္တဿာတိ ¶ ¶ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ တိဿမေတ္တေယျာ နာမ ဒွေ သဟာယာ သာဝတ္ထိံ အဂမံသု။ တေ သာယနှသမယံ မဟာဇနံ ဇေတဝနာဘိမုခံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကုဟိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ တတော တေဟိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ ဗဟုဇနဟိတာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ တံ သောတုံ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ¶ ‘‘မယမ္ပိ သောဿာမာ’’တိ အဂမံသု။ တေ အဝဉ္ဈဓမ္မဒေသကဿ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပရိသန္တရေ နိသိန္နာဝ စိန္တေသုံ – ‘‘န သက္ကာ အဂါရမဇ္ဈေ ဌိတေနာယံ ဓမ္မော ပရိပူရေတု’’န္တိ။ အထ ပက္ကန္တေ မဟာဇနေ ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ ဘဂဝါ ‘‘ဣမေ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေသိ။ သော တေ ပဗ္ဗာဇေတွာ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ အရညဝါသံ ဂန္တုမာရဒ္ဓါ။ မေတ္တေယျော တိဿံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဥပဇ္ဈာယော အရညံ ဂစ္ဆတိ၊ မယမ္ပိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ တိဿော ‘‘အလံ အာဝုသော၊ ဘဂဝတော ဒဿနံ ဓမ္မဿဝနဉ္စ အဟံ ပိဟေမိ၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ဝတွာ န အဂမာသိ။ မေတ္တေယျော ဥပဇ္ဈာယေန သဟ ဂန္တွာ အရညေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ သဒ္ဓိံ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ။ တိဿဿာပိ ဇေဋ္ဌဘာတာ ဗျာဓိနာ ကာလမကာသိ။ သော တံ သုတွာ အတ္တနော ဂါမံ အဂမာသိ၊ တတြ နံ ဉာတကာ ပလောဘေတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသုံ။ မေတ္တေယျောပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိံ အာဂတော။ အထ ဘဂဝါ ဝုတ္ထဝဿော ဇနပဒစာရိကံ စရမာနော အနုပုဗ္ဗေန တံ ဂါမံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ မေတ္တေယျော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ ဘန္တေ၊ ဂါမေ မမ ဂိဟိသဟာယော အတ္ထိ၊ မုဟုတ္တံ တာဝ အာဂမေထ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ ဝတွာ ဂါမံ ပဝိသိတွာ တံ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာနေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော တဿတ္ထာယ အာဒိဂါထာယ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ¶ ပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ ဗျာကရောန္တော အဝသေသဂါထာယော အဘာသိ။ အယမဿ သုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ။

တတ္ထ မေထုနမနုယုတ္တဿာတိ မေထုနဓမ္မသမာယုတ္တဿ။ ဣတီတိ ဧဝမာဟ။ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ တိဿောတိ နာမံ တဿ ထေရဿ။ သော ဟိ တိဿောတိ နာမေန။ မေတ္တေယျောတိ ဂေါတ္တံ၊ ဂေါတ္တဝသေနေဝ စေသ ပါကဋော အဟောသိ။ တသ္မာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တံ ‘‘တိဿမေတ္တေယျာ နာမ ဒွေ သဟာယာ’’တိ။ ဝိဃာတန္တိ ဥပဃာတံ။ ဗြူဟီတိ အာစိက္ခ။ မာရိသာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ နိဒုက္ခာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတွာန တဝ သာသနန္တိ တဝ ဝစနံ သုတွာ။ ဝိဝေကေ သိက္ခိဿာမသေတိ သဟာယံ အာရဗ္ဘ ဓမ္မဒေသနံ ယာစန္တော ဘဏတိ။ သော ပန သိက္ခိတသိက္ခောယေဝ။

၈၂၂။ မုဿတေ ¶ ဝါပိ သာသနန္တိ ပရိယတ္တိပဋိပတ္တိတော ဒုဝိဓမ္ပိ သာသနံ နဿတိ။ ဝါပီတိ ပဒပူရဏမတ္တံ။ ဧတံ တသ္မိံ အနာရိယန္တိ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဧတံ အနရိယံ၊ ယဒိဒံ မိစ္ဆာပဋိပဒါ။

၈၂၃။ ဧကော ¶ ပုဗ္ဗေ စရိတွာနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဝါ ဂဏဝေါဿဂ္ဂဋ္ဌေန ဝါ ပုဗ္ဗေ ဧကော ဝိဟရိတွာ။ ယာနံ ဘန္တံဝ တံ လောကေ၊ ဟီနမာဟု ပုထုဇ္ဇနန္တိ တံ ဝိဗ္ဘန္တကံ ပုဂ္ဂလံ ယထာ ဟတ္ထိယာနာဒိယာနံ အဒန္တံ ဝိသမံ အာရောဟတိ၊ အာရောဟကမ္ပိ ဘဉ္ဇတိ၊ ပပါတေပိ ပပတတိ။ ဧဝံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝိသမာရောဟနေန နရကာဒီသု၊ အတ္ထဘဉ္ဇနေန ဇာတိပပါတာဒီသု ပပတနေန စ ယာနံ ဘန္တံဝ အာဟု ဟီနံ ပုထုဇ္ဇနဉ္စ အာဟူတိ။

၈၂၄-၅။ ယသော ကိတ္တိ စာတိ လာဘသက္ကာရော ပသံသာ စ။ ပုဗ္ဗေတိ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေ။ ဟာယတေ ဝါပိ တဿ သာတိ တဿ ဝိဗ္ဘန္တကဿ သတော သော စ ယသော သာ စ ကိတ္တိ ဟာယတိ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ဧတမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ယသကိတ္တီနံ ဘာဝံ ပစ္ဆာ စ ဟာနိံ ဒိသွာ။ သိက္ခေထ မေထုနံ ဝိပ္ပဟာတဝေတိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခေထ။ ကိံ ကာရဏံ? မေထုနံ ဝိပ္ပဟာတဝေ၊ မေထုနပ္ပဟာနတ္ထာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ဟိ မေထုနံ န ဝိပ္ပဇဟတိ၊ သင်္ကပ္ပေဟိ…ပေ… တထာဝိဓော ¶ ။ တတ္ထ ပရေတောတိ သမန္နာဂတော။ ပရေသံ နိဂ္ဃောသန္တိ ဥပဇ္ဈာယာဒီနံ နိန္ဒာဝစနံ။ မင်္ကု ဟောတီတိ ဒုမ္မနော ဟောတိ။

၈၂၆။ ဣတော ပရာ ဂါထာ ပါကဋသမ္ဗန္ဓာ ဧဝ။ တာသု သတ္ထာနီတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ။ တာနိ ဟိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဆေဒနဋ္ဌေန ‘‘သတ္ထာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေသု စာယံ ဝိသေသတော စောဒိတော မုသာဝစနသတ္ထာနေဝ ကရောတိ – ‘‘ဣမိနာ ကာရဏေနာဟံ ဝိဗ္ဘန္တော’’တိ ဘဏန္တော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဧသ ခွဿ မဟာဂေဓော၊ မောသဝဇ္ဇံ ပဂါဟတီ’’တိ။ တတ္ထ ဧသ ခွဿာတိ ဧသ ခေါ အဿ။ မဟာဂေဓောတိ မဟာဗန္ဓနံ။ ကတမောတိ စေ? ယဒိဒံ မောသဝဇ္ဇံ ပဂါဟတိ၊ သွာဿ မုသာဝါဒဇ္ဈောဂါဟော မဟာဂေဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၈၂၇။ မန္ဒောဝ ပရိကိဿတီတိ ပါဏဝဓာဒီနိ ကရောန္တော တတောနိဒါနဉ္စ ဒုက္ခမနုဘောန္တော ဘောဂပရိယေသနရက္ခနာနိ စ ကရောန္တော မောမူဟော ဝိယ ပရိကိလိဿတိ။

၈၂၈-၉။ ‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ မုနိ ပုဗ္ဗာပရေ ဣဓာ’’တိ ဧတံ ‘‘ယသော ကိတ္တိ စ ယာ ပုဗ္ဗေ၊ ဟာယတေဝါပိ တဿ သာ’’တိ ဣတော ပဘုတိ ဝုတ္တေ ပုဗ္ဗာပရေ ဣဓ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပုဗ္ဗတော အပရေ သမဏဘာဝတော ဝိဗ္ဘန္တကဘာဝေ ¶ အာဒီနဝံ မုနိ ဉတွာ။ ဧတဒရိယာနမုတ္တမန္တိ ယဒိဒံ ဝိဝေကစရိယာ ¶ ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ ဥတ္တမံ၊ တသ္မာ ဝိဝေကညေဝ သိက္ခေထာတိ အဓိပ္ပာယော။ န တေန သေဋ္ဌော မညေထာတိ တေန စ ဝိဝေကေန န အတ္တာနံ ‘‘သေဋ္ဌော အဟ’’န္တိ မညေယျ၊ တေန ထဒ္ဓါ န ဘဝေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၃၀။ ရိတ္တဿာတိ ဝိဝိတ္တဿ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဝိရဟိတဿ။ ဩဃတိဏ္ဏဿ ပိဟယန္တိ၊ ကာမေသု ဂဓိတာ ပဇာတိ ဝတ္ထုကာမေသု လဂ္ဂါ သတ္တာ တဿ စတုရောဃတိဏ္ဏဿ ပိဟယန္တိ ဣဏာယိကာ ဝိယ အာဏဏျဿာတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ တိဿော သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပသူရသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၃၁။ ဣဓေဝ ¶ ¶ သုဒ္ဓီတိ ပသူရသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဘဂဝတိ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ပသူရော နာမ ပရိဗ္ဗာဇကော မဟာဝါဒီ၊ သော ‘‘အဟမသ္မိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဝါဒေန အဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ ယထာ ဇမ္ဗုဒီပဿ ဇမ္ဗုပညာဏံ၊ ဧဝံ မမာပိ ဘဝိတုံ အရဟတီ’’တိ ဇမ္ဗုသာခံ ဓဇံ ကတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပဋိဝါဒံ အနာသာဒေန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ နဂရဒွါရေ ဝါလိကတ္ထလံ ကတွာ တတ္ထ သာခံ ဥဿာပေတွာ ‘‘ယော မယာ သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကာတုံ သမတ္ထော၊ သော ဣမံ သာခံ ဘဉ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။ တံ ဌာနံ မဟာဇနော ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေန စ သမယေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမတိ။ သော တံ ဒိသွာ သမ္ဗဟုလေ ဂါမဒါရကေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဧတံ ဒါရကာ’’တိ၊ တေ သဗ္ဗံ အာစိက္ခိံသု။ ‘‘တေန ဟိ နံ တုမှေ ဥဒ္ဓရိတွာ ပါဒေဟိ ဘဉ္ဇထ၊ ‘ဝါဒတ္ထိကော ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆတူ’တိ စ ဘဏထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ပရိဗ္ဗာဇကော ¶ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဘဂ္ဂံ သာခံ ဒိသွာ ‘‘ကေနိဒံ ကာရိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓသာဝကေန သာရိပုတ္တေနာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ပမုဒိတော ဟုတွာ ‘‘အဇ္ဇ မမ ဇယံ သမဏဿ စ ပရာဇယံ ပဏ္ဍိတာ ပဿန္တူ’’တိ ပဉှဝီမံသကေ ကာရဏိကေ အာနေတုံ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဝီထိသိင်္ဃာဋကစစ္စရေသု ဝိစရန္တော ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ အဂ္ဂသာဝကေန သဟ ဝါဒေ ပညာပဋိဘာနံ သောတုကာမာ ဘောန္တော နိက္ခမန္တူ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ ‘‘ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သောဿာမာ’’တိ သာသနေ ပသန္နာပိ အပ္ပသန္နာပိ ဗဟူ မနုဿာ နိက္ခမိံသု။ တတော ပသူရော မဟာဇနပရိဝုတော ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ ဧဝံ ဘဏိဿာမီ’’တိအာဒီနိ ဝိတက္ကေန္တော ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ထေရော ‘‘ဝိဟာရေ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒေါ ဇနဗျာကုလဉ္စ မာ အဟောသီ’’တိ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ အာသနံ ပညာပေတွာ နိသီဒိ။

ပရိဗ္ဗာဇကော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ၊ ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ မယှံ ဇမ္ဗုဓဇံ ဘဉ္ဇာပေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ ပရိဗ္ဗာဇကာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဟောတု နော၊ ဘော၊ ကာစိ ကထာပဝတ္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဟောတု ပရိဗ္ဗာဇကာ’’တိ စ ထေရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတေ ‘‘တွံ၊ သမဏ၊ ပုစ္ဆ၊ အဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ ¶ အာဟ။ တတော နံ ထေရော အဝစ ‘‘ကိံ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ ဒုက္ကရံ ပုစ္ဆာ၊ ဥဒါဟု ¶ ဝိဿဇ္ဇန’’န္တိ။ ဝိဿဇ္ဇနံ ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ ပုစ္ဆာယ ကိံ ဒုက္ကရံ။ တံ ယော ဟိ ကောစိ ယံကိဉ္စိ ပုစ္ဆတီတိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ တွံ ပုစ္ဆ၊ အဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘သာဓုရူပေါ ဘိက္ခု ဌာနေ သာခံ ဘဉ္ဇာပေသီ’’တိ ဝိမှိတစိတ္တော ဟုတွာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကော ပုရိသဿ ကာမော’’တိ။ ‘‘သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃) ထေရော အာဟ။ သော တံ သုတွာ ထေရေ ဝိရုဒ္ဓသညီ ဟုတွာ ပရာဇယံ အာရောပေတုကာမော အာဟ – ‘‘စိတြဝိစိတြာရမ္မဏံ ပန ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ ပုရိသဿ ကာမံ န ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ န ဝဒေမီ’’တိ။ တတော နံ ပရိဗ္ဗာဇကော ယာဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ကာရာပေတွာ ‘‘သုဏန္တု ဘောန္တော သမဏဿ ဝါဒေ ဒေါသ’’န္တိ ပဉှဝီမံသကေ အာလပိတွာ အာဟ – ‘‘ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ တုမှာကံ သဗြဟ္မစာရိနော အရညေ ဝိဟရန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ ‘‘တေ တတ္ထ ဝိဟရန္တာ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေန္တီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ ပုထုဇ္ဇနာ သဟသာ ဝိတက္ကေန္တီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ တေသံ သမဏဘာဝေါ ကုတော? နနု တေ အဂါရိကာ ကာမဘောဂိနော ဟောန္တီ’’တိ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘န ¶ တေ ဝေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊

သင်္ကပ္ပရာဂဉ္စ ဝဒေသိ ကာမံ၊

သင်္ကပ္ပယံ အကုသလေ ဝိတက္ကေ၊

ဘိက္ခုပိ တေ ဟေဿတိ ကာမဘောဂီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၄)၊

အထ ထေရော ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ကိံ၊ ပရိဗ္ဗာဇက၊ သင်္ကပ္ပရာဂံ ပုရိသဿ ကာမံ န ဝဒေသိ၊ စိတြဝိစိတြာရမ္မဏံ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ။ တတော နံ ထေရော ယာဝ တိက္ခတ္တုံ ပဋိညံ ကာရာပေတွာ ‘‘သုဏာထ၊ အာဝုသော၊ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါဒေ ဒေါသ’’န္တိ ပဉှဝီမံသကေ အာလပိတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော ပသူရ၊ တဝ သတ္ထာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘သော စက္ခုဝိညေယျံ ရူပါရမ္မဏံ ပဿတိ သဒ္ဒါရမ္မဏာဒီနိ ¶ ဝါ သေဝတီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ သေဝတီ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ တဿ သတ္ထုဘာဝေါ ကုတော၊ နနု သော အဂါရိကော ကာမဘောဂီ ဟောတီ’’တိ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘တေ ဝေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊

သင်္ကပ္ပရာဂံ န ဝဒေသိ ကာမံ၊

ပဿန္တော ¶ ရူပါနိ မနောရမာနိ၊

သုဏန္တော သဒ္ဒါနိ မနောရမာနိ။

‘‘ဃာယန္တော ဂန္ဓာနိ မနောရမာနိ၊

သာယန္တော ရသာနိ မနောရမာနိ၊

ဖုသန္တော ဖဿာနိ မနောရမာနိ၊

သတ္ထာပိ တေ ဟေဿတိ ကာမဘောဂီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ နိပ္ပဋိဘာနော ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတော မဟာဝါဒီ၊ ဣမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝါဒသတ္ထံ သိက္ခိဿာမီ’’တိ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသိတွာ ဇေတဝနံ ပဝိဋ္ဌော တတ္ထ လာလုဒါယိံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ကာယူပပန္နံ သရီရာကာရာကပ္ပေသု သမန္တပါသာဒိကံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မဟာပညော မဟာဝါဒီ’’တိ မန္တွာ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တံ ဝါဒေန နိဂ္ဂဟေတွာ သလိင်္ဂေန တံယေဝ တိတ္ထာယတနံ ပက္ကမိတွာ ပုန ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဝါဒံ ကရိဿာမီ’’တိ သာဝတ္ထိယံ ပုရိမနယေနေဝ ဥဂ္ဃောသေတွာ မဟာဇနပရိဝုတော ‘‘ဧဝံ သမဏံ ဂေါတမံ နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ¶ ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘အယံ အဘာဇနဘူတော’’တိ မုခဗန္ဓမဿ အကာသိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မူဂေါ ဝိယ နိသီဒိ။ မနုဿာ ‘‘ဣဒါနိ ပုစ္ဆိဿတိ၊ ဣဒါနိ ပုစ္ဆိဿတီ’’တိ တဿ မုခံ ဥလ္လောကေတွာ ‘‘ဝဒေဟိ၊ ဘော ပသူရ၊ ဝဒေဟိ၊ ဘော ပသူရာ’’တိ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ အဟေသုံ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘ကိံ ပသူရော ဝဒိဿတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ သမ္ပတ္တပရိသာယ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမံ သုတ္တံ အဘာသိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ အယံ သင်္ခေပေါ – ဣမေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ သန္ဓာယ ဣဓေဝ သုဒ္ဓီ ဣတိ ဝါဒယန္တိ နာညေသု ဓမ္မေသု ဝိသုဒ္ဓိမာဟု။ ဧဝံ သန္တေ အတ္တနော သတ္ထာရာဒီနိ ¶ နိဿိတာ တတ္ထေဝ ‘‘ဧသ ဝါဒေါ သုဘော’’တိ ဧဝံ သုဘံ ဝဒါနာ ဟုတွာ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘သဿတော လောကော’’တိအာဒီသု ပစ္စေကသစ္စေသု နိဝိဋ္ဌာ။

၈၃၂။ ဧဝံ နိဝိဋ္ဌာ စ – တေ ဝါဒကာမာတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဗာလံ ဒဟန္တီ မိထု အညမညန္တိ ‘‘အယံ ဗာလော အယံ ဗာလော’’တိ ဧဝံ ဒွေပိ ဇနာ အညမညံ ဗာလံ ဒဟန္တိ၊ ဗာလတော ပဿန္တိ။ ဝဒန္တိ တေ အညသိတာ ကထောဇ္ဇန္တိ တေ အညမညံ သတ္ထာရာဒိံ နိဿိတာ ကလဟံ ဝဒန္တိ။ ပသံသကာမာ ကုသလာ ဝဒါနာတိ ပသံသတ္ထိကာ ဥဘောပိ ‘‘မယံ ကုသလဝါဒါ ပဏ္ဍိတဝါဒါ’’တိ ဧဝံသညိနော ဟုတွာ။

၈၃၃။ ဧဝံ ¶ ဝဒါနေသု စ တေသု ဧကော နိယမတော ဧဝ – ယုတ္တော ကထာယန္တိ ဂါထာ။ တတ္ထ ယုတ္တော ကထာယန္တိ ဝိဝါဒကထာယ ဥဿုက္ကော။ ပသံသမိစ္ဆံ ဝိနိဃာတိ ဟောတီတိ အတ္တနော ပသံသံ ဣစ္ဆန္တော ‘‘ကထံ နု ခေါ နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပုဗ္ဗေဝ သလ္လာပါ ကထံကထီ ဝိနိဃာတီ ဟောတိ။ အပါဟတသ္မိန္တိ ပဉှဝီမံသကေဟိ ‘‘အတ္ထာပဂတံ တေ ဘဏိတံ၊ ဗျဉ္ဇနာပဂတံ တေ ဘဏိတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အပဟာရိတေ ဝါဒေ။ နိန္ဒာယ သော ကုပ္ပတီတိ ဧဝံ အပါဟတသ္မိဉ္စ ဝါဒေ ဥပ္ပန္နာယ နိန္ဒာယ သော ကုပ္ပတိ။ ရန္ဓမေသီတိ ပရဿ ရန္ဓမေဝ ဂဝေသန္တော။

၈၃၄။ န ¶ ကေဝလဉ္စ ကုပ္ပတိ၊ အပိစ ခေါ ပန ယမဿ ဝါဒန္တိ ဂါထာ။ တတ္ထ ပရိဟီနမာဟု အပါဟတန္တိ အတ္ထဗျဉ္ဇနာဒိတော အပါဟတံ ပရိဟီနံ ဝဒန္တိ။ ပရိဒေဝတီတိ တတော နိမိတ္တံ သော ‘‘အညံ မယာ အာဝဇ္ဇိတ’’န္တိအာဒီဟိ ဝိပ္ပလပတိ။ သောစတီတိ ‘‘တဿ ဇယော’’တိအာဒီနိ အာရဗ္ဘ သောစတိ။ ဥပစ္စဂါ မန္တိ အနုတ္ထုနာတီတိ ‘‘သော မံ ဝါဒေန ဝါဒံ အတိက္ကန္တော’’တိအာဒိနာ နယေန သုဋ္ဌုတရံ ဝိပ္ပလပတိ။

၈၃၅။ ဧတေ ဝိဝါဒါ သမဏေသူတိ ဧတ္ထ ပန သမဏာ ဝုစ္စန္တိ ဗာဟိရပရိဗ္ဗာဇကာ။ ဧတေသု ဥဂ္ဃာတိ နိဃာတိ ဟောတီတိ ဧတေသု ဝါဒေသု ဇယပရာဇယာဒိဝသေန စိတ္တဿ ဥဂ္ဃာတံ နိဃာတဉ္စ ပါပုဏန္တော ဥဂ္ဃာတီ နိဃာတီ စ ဟောတိ။ ဝိရမေ ကထောဇ္ဇန္တိ ပဇဟေယျ ကလဟံ။ န ဟညဒတ္ထတ္ထိ ပသံသလာဘာတိ န ဟိ ဧတ္ထ ပသံသလာဘတော အညော အတ္ထော အတ္ထိ။

၈၃၆-၇။ ဆဋ္ဌဂါထာယ အတ္ထော – ယသ္မာ စ န ဟညဒတ္ထတ္ထိ ပသံသလာဘာ၊ တသ္မာ ပရမံ လာဘံ လဘန္တောပိ ‘‘သုန္ဒရော အယ’’န္တိ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိယာ ပသံသိတော ဝါ ¶ ပန ဟောတိ တံ ဝါဒံ ပရိသာယ မဇ္ဈေ ဒီပေတွာ၊ တတော သော တေန ဇယတ္ထေန တုဋ္ဌိံ ဝါ ဒန္တဝိဒံသကံ ဝါ အာပဇ္ဇန္တော ဟသတိ၊ မာနေန စ ဥဏ္ဏမတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ယသ္မာ တံ ဇယတ္ထံ ပပ္ပုယျ ယထာမာနော ဇာတော၊ ဧဝံ ဥဏ္ဏမတော စ ယာ ဥဏ္ဏတီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ မာနာတိမာနံ ဝဒတေ ပနေသောတိ ဧသော ပန တံ ဥဏ္ဏတိံ ‘‘ဝိဃာတဘူမီ’’တိ အဗုဇ္ဈမာနော မာနဉ္စ အတိမာနဉ္စ ဝဒတိယေဝ။

၈၃၈။ ဧဝံ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ ဝါဒံ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘သူရော’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ရာဇခါဒါယာတိ ရာဇခါဒနီယေန၊ ဘတ္တဝေတနေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဘိဂဇ္ဇမေတိ ပဋိသူရမိစ္ဆန္တိ ယထာ သော ပဋိသူရံ ဣစ္ဆန္တော အဘိဂဇ္ဇန္တော ဧတိ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဒိဋ္ဌိဂတိကန္တိ ဒဿေတိ။ ယေနေဝ သော၊ တေန ပလေဟီတိ ယေန သော တုယှံ ပဋိသူရော၊ တေန ဂစ္ဆ။ ပုဗ္ဗေဝ ¶ နတ္ထိ ယဒိဒံ ယုဓာယာတိ ယံ ပန ဣဒံ ကိလေသဇာတံ ယုဒ္ဓါယ သိယာ၊ တံ ဧတံ ပုဗ္ဗေဝ နတ္ထိ၊ ဗောဓိမူလေယေဝ ပဟီနန္တိ ဒဿေတိ။ သေသဂါထာ ပါကဋသမ္ဗန္ဓာယေဝ။

၈၃၉-၄၀။ တတ္ထ ဝိဝါဒယန္တီတိ ဝိဝဒန္တိ။ ပဋိသေနိကတ္တာတိ ပဋိလောမကာရကော။ ဝိသေနိကတွာတိ ကိလေသသေနံ ဝိနာသေတွာ။ ကိံ လဘေထောတိ ¶ ပဋိမလ္လံ ကိံ လဘိဿသိ။ ပသူရာတိ တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ အာလပတိ။ ယေသီဓ နတ္ထီတိ ယေသံ ဣဓ နတ္ထိ။

၈၄၁။ ပဝိတက္ကန္တိ ‘‘ဇယော နု ခေါ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဒီနိ ဝိတက္ကေန္တော။ ဓောနေန ယုဂံ သမာဂမာတိ ဓုတကိလေသေန ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ ယုဂဂ္ဂါဟံ သမာပန္နော။ န ဟိ တွံ သက္ခသိ သမ္ပယာတဝေတိ ကောတ္ထုကာဒယော ဝိယ သီဟာဒီဟိ၊ ဓောနေန သဟ ယုဂံ ဂဟေတွာ ဧကပဒမ္ပိ သမ္ပယာတုံ ယုဂဂ္ဂါဟမေဝ ဝါ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ခိဿသီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပသူရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၄၂။ ဒိသွာန ¶ တဏှန္တိ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပစ္စူသသမယေ ¶ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ကုရူသု ကမ္မာသဓမ္မနိဂမဝါသိနော မာဂဏ္ဍိယဿ နာမ ဗြာဟ္မဏဿ သပဇာပတိကဿ အရဟတ္တူပနိဿယံ ဒိသွာ တာဝဒေဝ သာဝတ္ထိတော တတ္ထ ဂန္တွာ ကမ္မာသဓမ္မဿ အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ နိသီဒိ သုဝဏ္ဏောဘာသံ မုဉ္စမာနော။ မာဂဏ္ဍိယောပိ တင်္ခဏံ တတ္ထ မုခဓောဝနတ္ထံ ဂတော သုဝဏ္ဏောဘာသံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဣတော စိတော စ ပေက္ခမာနော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ အတ္တမနော အဟောသိ။ တဿ ကိရ ဓီတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ၊ တံ ဗဟူ ခတ္တိယကုမာရာဒယော ဝါရယန္တာ န လဘန္တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဧဝံလဒ္ဓိကော ဟောတိ ‘‘သမဏဿေဝ နံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မေ ဓီတာယ သမာနဝဏ္ဏော၊ ဣမဿ နံ ဒဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တသ္မာ ဒိသွာဝ အတ္တမနော အဟောသိ။ သော ဝေဂေန ဃရံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ ဘောတိ မယာ ဓီတာယ သမာနဝဏ္ဏော ပုရိသော ဒိဋ္ဌော၊ အလင်္ကရောဟိ ဒါရိကံ၊ တဿ နံ ဒဿာမာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏိယာ ¶ ဒါရိကံ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ ဝတ္ထပုပ္ဖာလင်္ကာရာဒီဟိ အလင်္ကရောန္တိယာ ဧဝ ဘဂဝတော ဘိက္ခာစာရဝေလာ သမ္ပတ္တာ။ အထ ဘဂဝါ ကမ္မာသဓမ္မံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။

တေပိ ခေါ ဓီတရံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော နိသိန္နောကာသံ အဂမံသု။ တတ္ထ ဘဂဝန္တံ အဒိသွာ ဗြာဟ္မဏီ ဣတော စိတော စ ဝိလောကေန္တီ ဘဂဝတော နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ တိဏသန္ထာရကံ အဒ္ဒသ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ အဓိဋ္ဌာနဗလေန နိသိန္နောကာသော ပဒနိက္ခေပေါ စ အဗျာကုလာ ဟောန္တိ။ သာ ဗြာဟ္မဏံ အာဟ – ‘‘ဧသ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တဿ တိဏသန္ထာရော’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘောတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အမှာကံ အာဂမနကမ္မံ န သမ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ ဘောတီ’’တိ? ‘‘ပဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဗျာကုလော တိဏသန္ထာရော၊ နေသော ကာမဘောဂိနော ပရိဘုတ္တော’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘မာ၊ ဘောတိ မင်္ဂလေ ပရိယေသိယမာနေ အဝမင်္ဂလံ အဘဏီ’’တိ အာဟ။ ပုနပိ ဗြာဟ္မဏီ ဣတော စိတော စ ဝိစရန္တီ ဘဂဝတော ပဒနိက္ခေပံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏံ အာဟ ‘‘အယံ တဿ ပဒနိက္ခေပေါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘောတီ’’တိ။ ‘‘ပဿ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပဒနိက္ခေပံ၊ နာယံ သတ္တော ကာမေသု ဂဓိတော’’တိ။ ‘‘ကထံ တွံ ဘောတိ ဇာနာသီ’’တိ စ ဝုတ္တာ အတ္တနော ဉာဏဗလံ ဒဿေန္တီ အာဟ –

‘‘ရတ္တဿ ¶ ¶ ဟိ ဥက္ကုဋိကံ ပဒံ ဘဝေ၊

ဒုဋ္ဌဿ ဟောတိ အနုကဍ္ဎိတံ ပဒံ၊

မူဠှဿ ဟောတိ သဟသာနုပီဠိတံ၊

ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿ ဣဒမီဒိသံ ပဒ’’န္တိ။ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၆၀-၂၆၁၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂ သာမာဝတီဝတ္ထု၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၅)၊

အယဉ္စရဟိ တေသံ ကထာ ဝိပ္ပကတာ၊ အထ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော တမေဝ ဝနသဏ္ဍံ အာဂတော။ ဗြာဟ္မဏီ ဘဂဝတော ဝရလက္ခဏခစိတံ ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တံ ရူပံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏံ အာဟ – ‘‘ဧသ တယာ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘အာမ ဘောတီ’’တိ။ ‘‘အာဂတကမ္မံ န သမ္ပဇ္ဇိဿတေဝ၊ ဧဝရူပေါ နာမ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ တေသံ ဧဝံ ဝဒန္တာနညေဝ ဘဂဝါ တိဏသန္ထာရကေ နိသီဒိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ဓီတရံ ဝါမေန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ကမဏ္ဍလုံ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘော၊ ပဗ္ဗဇိတ၊ တွဉ္စ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အယဉ္စ ဒါရိကာ၊ အနုစ္ဆဝိကာ ဧသာ တဝ၊ ဣမာဟံ ဘောတော ဘရိယံ ပေါသာဝနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ¶ ဝတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒါတုကာမော အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါ ဗြာဟ္မဏံ အနာလပိတွာ အညေန သဒ္ဓိံ သလ္လပမာနော ဝိယ ‘‘ဒိသွာန တဏှ’’န္တိ ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တဿတ္ထော – အဇပါလနိဂြောဓမူလေ နာနာရူပါနိ နိမ္မိနိတွာ အဘိကာမမာဂတံ မာရဓီတရံ ဒိသွာန တဏှံ အရတိံ ရဂဉ္စ ဆန္ဒမတ္တမ္ပိ မေ မေထုနသ္မိံ နာဟောသိ၊ ကိမေဝိဒံ ဣမိဿာ ဒါရိကာယ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ ရူပံ ဒိသွာ ဘဝိဿတိ သဗ္ဗထာ ပါဒါပိ နံ သမ္ဖုသိတုံ န ဣစ္ဆေ၊ ကုတောနေန သံဝသိတုန္တိ။

၈၄၃။ တတော မာဂဏ္ဍိယော ‘‘ပဗ္ဗဇိတာ နာမ မာနုသကေ ကာမေ ပဟာယ ဒိဗ္ဗကာမတ္ထာယ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ အယဉ္စ ဒိဗ္ဗေပိ ကာမေ န ဣစ္ဆတိ၊ ဣဒမ္ပိ ဣတ္ထိရတနံ၊ ကာ နု အဿ ဒိဋ္ဌီ’’တိ ပုစ္ဆိတုံ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဧတာဒိသံ စေ ရတနန္တိ ဒိဗ္ဗိတ္ထိရတနံ သန္ဓာယ ဘဏတိ၊ နာရိန္တိ အတ္တနော ဓီတရံ သန္ဓာယ။ ဒိဋ္ဌိဂတံ သီလဝတံ နု ဇီဝိတန္တိ ဒိဋ္ဌိဉ္စ သီလဉ္စ ¶ ဝတဉ္စ ဇီဝိတဉ္စ။ ဘဝူပပတ္တိဉ္စ ဝဒေသိ ကီဒိသန္တိ အတ္တနော ဘဝူပပတ္တိဉ္စ ကီဒိသံ ဝဒသီတိ။

၈၄၄။ ဣတော ပရာ ဒွေ ဂါထာ ဝိသဇ္ဇနပုစ္ဆာနယေန ပဝတ္တတ္တာ ပါကဋသမ္ဗန္ဓာယေဝ။ တာသု ပဌမဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – တဿ မယှံ၊ မာဂဏ္ဍိယ၊ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဓမ္မေသု နိစ္ဆိနိတွာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ၊ မောဃမည’’န္တိ ဧဝံ ဣဒံ ဝဒါမီတိ သမုဂ္ဂဟိတံ န ဟောတိ နတ္ထိ န ဝိဇ္ဇတိ။ ကိံကာရဏာ ¶ ? အဟဉှိ ပဿန္တော ဒိဋ္ဌီသု အာဒီနဝံ ကဉ္စိ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေတွာ သစ္စာနိ ပဝိစိနန္တော အဇ္ဈတ္တံ ရာဂါဒီနံ သန္တိဘာဝေန အဇ္ဈတ္တသန္တိသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနမေဝ အဒ္ဒသန္တိ။

၈၄၅။ ဒုတိယဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – ယာနိမာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ တေဟိ တေဟိ သတ္တေဟိ ဝိနိစ္ဆိနိတွာ ဂဟိတတ္တာ ဝိနိစ္ဆယာတိ စ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ အဘိသင်္ခတဘာဝါဒိနာ နယေန ပကပ္ပိတာနိ စာတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ တွံ မုနိ ဒိဋ္ဌိဂတဓမ္မေ အဂ္ဂဟေတွာ အဇ္ဈတ္တသန္တီတိ ယမေတမတ္ထံ ဗြူသိ၊ အာစိက္ခ မေ၊ ကထံ နု ဓီရေဟိ ပဝေဒိတံ ကထံ ပကာသိတံ ဓီရေဟိ တံ ပဒန္တိ။

၈၄၆။ အထဿ ¶ ဘဂဝါ ယထာ ယေန ဥပါယေန တံ ပဒံ ဓီရေဟိ ပကာသိတံ၊ တံ ဥပါယံ သပဋိပက္ခံ ဒဿေန္တော ‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒီဟိ ဒိဋ္ဌိသုတိအဋ္ဌသမာပတ္တိဉာဏဗာဟိရသီလဗ္ဗတာနိ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘သုဒ္ဓိမာဟာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ အာဟ-သဒ္ဒံ သဗ္ဗတ္ထ နကာရေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတွာ ပုရိသဗျတ္တယံ ကတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓိံ နာဟံ ကထေမီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥတ္တရပဒေသုပိ။ တတ္ထ စ အဒိဋ္ဌိယာ နာဟာတိ ဒသဝတ္ထုကံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာ န ကထေမိ။ တထာ အဿုတိယာတိ နဝင်္ဂံ သဝနံ ဝိနာ။ အဉာဏာတိ ကမ္မဿ ကတသစ္စာနုလောမိကဉာဏံ ဝိနာ။ အသီလတာတိ ပါတိမောက္ခသံဝရံ ဝိနာ။ အဗ္ဗတာတိ ဓုတင်္ဂဝတံ ဝိနာ။ နောပိ တေနာတိ တေသု ဧကမေကေန ဒိဋ္ဌိအာဒိမတ္တေနာပိ နော ကထေမီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတေ စ နိဿဇ္ဇ အနုဂ္ဂဟာယာတိ ဧတေ စ ပုရိမေ ဒိဋ္ဌိအာဒိဘေဒေ ကဏှပက္ခိယေ ဓမ္မေ သမုဂ္ဃာတကရဏေန နိဿဇ္ဇ၊ ပစ္ဆိမေ အဒိဋ္ဌိအာဒိဘေဒေ သုက္ကပက္ခိယေ အတမ္မယတာပဇ္ဇနေန အနုဂ္ဂဟာယ။ သန္တော အနိဿာယ ဘဝံ န ¶ ဇပ္ပေတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ရာဂါဒိဝူပသမေန သန္တော စက္ခာဒီသု ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနိဿာယ ဧကမ္ပိ ဘဝံ အပိဟေတုံ အပတ္ထေတုံ သမတ္ထော သိယာ၊ အယမဿ အဇ္ဈတ္တသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။

၈၄၇။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝစနတ္ထံ အသလ္လက္ခေန္တော မာဂဏ္ဍိယော ‘‘နော စေ ကိရာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌာဒီနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ ကဏှပက္ခိယာနိယေဝ ပန သန္ဓာယ ဥဘယတြာပိ အာဟ။ အာဟ-သဒ္ဒံ ပန နောစေကိရ-သဒ္ဒေန ယောဇေတွာ ‘‘နော စေ ကိရာဟ နော စေ ကိရ ကထေသီ’’တိ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မောမုဟန္တိ အတိမူဠှံ၊ မောဟနံ ဝါ။ ပစ္စေန္တီတိ ဇာနန္တိ။

၈၄၈။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ပုစ္ဆံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘ဒိဋ္ဌိဉ္စ နိဿာယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တွံ၊ မာဂဏ္ဍိယ၊ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ပုနပ္ပုနံ ပုစ္ဆမာနော ယာနိ တေ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ သမုဂ္ဂဟိတာနိ၊ တေသွေဝ သမုဂ္ဂဟီတေသု ဧဝံ ပမောဟံ အာဂတော၊ ဣတော စ မယာ ဝုတ္တအဇ္ဈတ္တသန္တိတော ¶ ပဋိပတ္တိတော ဓမ္မဒေသနတော ဝါ အဏုမ္ပိ ယုတ္တသညံ န ပဿသိ၊ တေန ကာရဏေန တွံ ဣမံ ဓမ္မံ မောမုဟတော ပဿသီတိ။

၈၄၉။ ဧဝံ သမုဂ္ဂဟိတေသု ပမောဟေန မာဂဏ္ဍိယဿ ဝိဝါဒါပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေသု အညေသု စ ဓမ္မေသု ဝိဂတပ္ပမောဟဿ အတ္တနော နိဗ္ဗိဝါဒတံ ဒဿေန္တော ‘‘သမော ဝိသေသီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော ¶ – ယော ဧဝံ တိဝိဓမာနေန ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ ဝါ မညတိ၊ သော တေန မာနေန တာယ ဒိဋ္ဌိယာ တေန ဝါ ပုဂ္ဂလေန ဝိဝဒေယျ။ ယော ပန အမှာဒိသော ဣမာသု တီသု ဝိဓာသု အဝိကမ္ပမာနော၊ သမော ဝိသေသီတိ န တဿ ဟောတိ၊ န စ ဟီနောတိ ပါဌသေသော။

၈၅၀။ ကိဉ္စ ဘိယျော – သစ္စန္တိ သောတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – သော ဧဝရူပေါ ပဟီနမာနဒိဋ္ဌိကော မာဒိသော ဗာဟိတပါပတ္တာဒိနာ နယေန ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ကိံ ဝဒေယျ ကိံ ဝတ္ထုံ ဘဏေယျ၊ ကေန ဝါ ကာရဏေန ဘဏေယျ၊ ‘‘မယှံ သစ္စံ၊ တုယှံ မုသာ’’တိ ဝါ ကေန မာနေန ဒိဋ္ဌိယာ ပုဂ္ဂလေန ဝါ ဝိဝဒေယျ? ယသ္မိံ မာဒိသေ ခီဏာသဝေ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ ပဝတ္တိယာ သမံ ဝါ၊ ဣတရဒွယဘာဝေန ပဝတ္တိယာ ဝိသမံ ဝါ မညိတံ နတ္ထိ၊ သော သမာနာဒီသု ကေန ဝါဒံ ပဋိသံယုဇေယျ ပဋိပ္ဖရေယျာတိ။ နနု ဧကံသေနေဝ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော – ဩကံ ပဟာယာတိ ဂါထာ?

၈၅၁။ တတ္ထ ¶ ဩကံ ပဟာယာတိ ရူပဝတ္ထာဒိဝိညာဏဿ ဩကာသံ တတြ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ဆဍ္ဍေတွာ။ အနိကေတသာရီတိ ရူပနိမိတ္တနိကေတာဒီနိ တဏှာဝသေန အသရန္တော။ ဂါမေ အကုဗ္ဗံ မုနိ သန္ထဝါနီတိ ဂါမေ ဂိဟိသန္ထဝါနိ အကရောန္တော။ ကာမေဟိ ရိတ္တောတိ ကာမေသု ဆန္ဒရာဂါဘာဝေန သဗ္ဗကာမေဟိ ပုထုဘူတော။ အပုရေက္ခရာနောတိ အာယတိံ အတ္တဘာဝံ အနဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တော။ ကထံ န ဝိဂ္ဂယှ ဇနေန ကယိရာတိ ဇနေန သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ န ကထေယျ။ သော ဧဝရူပေါ – ယေဟိ ဝိဝိတ္တောတိ ဂါထာ။

၈၅၂။ တတ္ထ ယေဟီတိ ယေဟိ ဒိဋ္ဌိဂတေဟိ။ ဝိဝိတ္တော ဝိစရေယျာတိ ရိတ္တော စရေယျ။ န တာနိ ဥဂ္ဂယှ ဝဒေယျ နာဂေါတိ ‘‘အာဂုံ န ကရောတီ’’တိအာဒိနာ (စူဠနိ။ ဘဒြာဝုဓမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇၀၊ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၂) နယေန နာဂေါ တာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ န ဝဒေယျ။ ဇလမ္ဗုဇန္တိ ဇလသညိတေ အမ္ဗုမှိ ဇာတံ ကဏ္ဋကနာဠံ ဝါရိဇံ၊ ပဒုမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ဇလေန ပင်္ကေန စ နူပလိတ္တန္တိ တံ ပဒုမံ ယထာ ဇလေန စ ပင်္ကေန စ အနုပလိတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ မုနိ သန္တိဝါဒေါ အဂိဒ္ဓါတိ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသန္တိဝါဒေါ မုနိ ဂေဓာဘာဝေန အဂိဒ္ဓါ။ ကာမေ ¶ စ လောကေ စ ¶ အနူပလိတ္တောတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ အပါယာဒိကေ စ လောကေ ဒွီဟိပိ လေပေဟိ အနုပလိတ္တော ဟောတိ။

၈၅၃။ ကိဉ္စ ဘိယျော – န ဝေဒဂူတိ ဂါထာ။ တတ္ထ န ဝေဒဂူ ဒိဋ္ဌိယာယကောတိ စတုမဂ္ဂဝေဒဂူ မာဒိသော ဒိဋ္ဌိယာယကော န ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဂစ္ဆန္တော ဝါ၊ တံ သာရတော ပစ္စေန္တော ဝါ န ဟောတိ။ တတ္ထ ဝစနတ္ထော – ယာယတီတိ ယာယကော၊ ကရဏဝစနေန ဒိဋ္ဌိယာ ယာတီတိ ဒိဋ္ဌိယာယကော။ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနေန ဒိဋ္ဌိယာ ယာတီတိပိ ဒိဋ္ဌိယာယကော။ န မုတိယာ သ မာနမေတီတိ မုတရူပါဒိဘေဒါယ မုတိယာပိ သော မာနံ န ဧတိ။ န ဟိ တမ္မယော သောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန တမ္မယော ဟောတိ တပ္ပရာယဏော၊ အယံ ပန န တာဒိသော။ န ကမ္မုနာ နောပိ သုတေန နေယျောတိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိနာ ကမ္မုနာ ဝါ သုတသုဒ္ဓိအာဒိနာ သုတေန ဝါ သော နေတဗ္ဗော န ဟောတိ။ အနူပနီတော သ နိဝေသနေသူတိ သော ဒွိန္နမ္ပိ ဥပယာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗေသု တဏှာဒိဋ္ဌိနိဝေသနေသု အနူပနီတော။ တဿ စ ဧဝံဝိဓဿ – သညာဝိရတ္တဿာတိ ဂါထာ။

၈၅၄။ တတ္ထ သညာဝိရတ္တဿာတိ နေက္ခမ္မသညာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဘာဝနာယ ပဟီနကာမာဒိသညဿ။ ဣမိနာ ပဒေန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော သမထယာနိကော အဓိပ္ပေတော။ ပညာဝိမုတ္တဿာတိ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဘာဝနာယ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ¶ ဝိမုတ္တဿ။ ဣမိနာ သုက္ခဝိပဿကော အဓိပ္ပေတော။ သညဉ္စ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ယေ အဂ္ဂဟေသုံ၊ တေ ဃဋ္ဋယန္တာ ဝိစရန္တိ လောကေတိ ယေ ကာမသညာဒိကံ သညံ အဂ္ဂဟေသုံ၊ တေ ဝိသေသတော ဂဟဋ္ဌာ ကာမာဓိကရဏံ၊ ယေ စ ဒိဋ္ဌိံ အဂ္ဂဟေသုံ၊ တေ ဝိသေသတော ပဗ္ဗဇိတာ ဓမ္မာဓိကရဏံ အညမညံ ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိစရန္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ယံ အဝုတ္တံ၊ တံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဗြာဟ္မဏော စ ဗြာဟ္မဏီ စ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပုရာဘေဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၅၅။ ကထံဒဿီတိ ¶ ¶ ပုရာဘေဒသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣမဿ သုတ္တဿ ဣတော ပရေသဉ္စ ပဉ္စန္နံ ကလဟဝိဝါဒစူဠဗျူဟမဟာဗျူဟတုဝဋကအတ္တဒဏ္ဍသုတ္တာနံ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယဿ ဥပ္ပတ္တိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ သာမညတော ဥပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဝိသေသတော ပန ယထေဝ တသ္မိံ မဟာသမယေ ရာဂစရိတဒေဝတာနံ သပ္ပာယဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေတုံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တမဘာသိ၊ ဧဝံ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ပုရာ သရီရဘေဒါ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဒေဝတာနံ စိတ္တံ ဉတွာ တာသံ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ အဍ္ဎတေဠသဘိက္ခုသတပရိဝါရံ နိမ္မိတဗုဒ္ဓံ အာကာသေန အာနေတွာ တေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ ပုစ္ဆာယ တာဝ သော နိမ္မိတော ကထံဒဿီတိ အဓိပညံ ကထံသီလောတိ အဓိသီလံ၊ ဥပသန္တောတိ အဓိစိတ္တံ ပုစ္ဆတိ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

၈၅၆။ ဝိဿဇ္ဇနေ ပန ဘဂဝါ သရူပေန အဓိပညာဒီနိ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ အဓိပညာဒိပ္ပဘာဝေန ယေသံ ကိလေသာနံ ဥပသမာ ‘‘ဥပသန္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ နာနာဒေဝတာနံ အာသယာနုလောမေန တေသံ ဥပသမမေဝ ဒီပေန္တော ‘‘ဝီတတဏှော’’တိအာဒိကာ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ အာဒိတော အဋ္ဌန္နံ ဂါထာနံ ‘‘တံ ဗြူမိ ဥပသန္တော’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတော ပရာသံ ‘‘သ ဝေ သန္တောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ ဣမိနာ သဗ္ဗပစ္ဆိမေန ပဒေန။

အနုပဒဝဏ္ဏနာနယေန ¶ စ – ဝီတတဏှော ပုရာ ဘေဒါတိ ယော သရီရဘေဒါ ပုဗ္ဗမေဝ ပဟီနတဏှော။ ပုဗ္ဗမန္တမနိဿိတောတိ အတီတဒ္ဓါဒိဘေဒံ ပုဗ္ဗန္တမနိဿိတော။ ဝေမဇ္ဈေနုပသင်္ခေယျောတိ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ အဒ္ဓနိ ‘‘ရတ္တော’’တိအာဒိနာ နယေန န ဥပသင်္ခါတဗ္ဗော။ တဿ နတ္ထိ ပုရက္ခတန္တိ တဿ အရဟတော ဒွိန္နံ ပုရေက္ခာရာနံ အဘာဝါ အနာဂတေ အဒ္ဓနိ ပုရက္ခတမ္ပိ နတ္ထိ၊ တံ ဗြူမိ ဥပသန္တောတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣတော ပရံ ပန ယောဇနံ အဒဿေတွာ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနံယေဝ ကရိဿာမ။

၈၅၇။ အသန္တာသီတိ တေန တေန အလာဘကေန အသန္တသန္တော။ အဝိကတ္ထီတိ သီလာဒီဟိ အဝိကတ္ထနသီလော ¶ ။ အကုက္ကုစောတိ ဟတ္ထကုက္ကုစာဒိဝိရဟိတော ¶ ။ မန္တဘာဏီတိ မန္တာယ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝါစံ ဘာသိတာ။ အနုဒ္ဓတောတိ ဥဒ္ဓစ္စဝိရဟိတော။ သ ဝေ ဝါစာယတောတိ သော ဝါစာယ ယတော သံယတော စတုဒေါသဝိရဟိတံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။

၈၅၈။ နိရာသတ္တီတိ နိတ္တဏှော။ ဝိဝေကဒဿီ ဖဿေသူတိ ပစ္စုပ္ပန္နေသု စက္ခုသမ္ဖဿာဒီသု အတ္တာဒိဘာဝဝိဝေကံ ပဿတိ။ ဒိဋ္ဌီသု စ န နီယတီတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌီသု ကာယစိ ဒိဋ္ဌိယာ န နီယတိ။

၈၅၉။ ပတိလီနောတိ ရာဂါဒီနံ ပဟီနတ္တာ တတော အပဂတော။ အကုဟကောတိ အဝိမှာပကော တီဟိ ကုဟနဝတ္ထူဟိ။ အပိဟာလူတိ အပိဟနသီလော၊ ပတ္ထနာတဏှာယ ရဟိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အမစ္ဆရီတိ ပဉ္စမစ္ဆေရဝိရဟိတော။ အပ္ပဂဗ္ဘောတိ ကာယပါဂဗ္ဘိယာဒိဝိရဟိတော။ အဇေဂုစ္ဆောတိ သမ္ပန္နသီလာဒိတာယ အဇေဂုစ္ဆနီယော အသေစနကော မနာပေါ။ ပေသုဏေယျေ စ နော ယုတောတိ ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဥပသံဟရိတဗ္ဗေ ပိသုဏကမ္မေ အယုတ္တော။

၈၆၀။ သာတိယေသု အနဿာဝီတိ သာတဝတ္ထူသု ကာမဂုဏေသု တဏှာသန္ထဝဝိရဟိတော။ သဏှောတိ သဏှေဟိ ကာယကမ္မာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ ပဋိဘာနဝါတိ ပရိယတ္တိပရိပုစ္ဆာဓိဂမပဋိဘာနေဟိ သမန္နာဂတော။ န သဒ္ဓါတိ သာမံ အဓိဂတဓမ္မံ န ကဿစိ သဒ္ဒဟတိ။ န ဝိရဇ္ဇတီတိ ခယာ ရာဂဿ ဝိရတ္တတ္တာ ဣဒါနိ န ဝိရဇ္ဇတိ။

၈၆၁။ လာဘကမျာ န သိက္ခတီတိ န လာဘပတ္ထနာယ သုတ္တန္တာဒီနိ သိက္ခတိ။ အဝိရုဒ္ဓါ စ တဏှာယ၊ ရသေသု နာနုဂိဇ္ဈတီတိ ဝိရောဓာဘာဝေန စ အဝိရုဒ္ဓါ ဟုတွာ တဏှာယ မူလရသာဒီသု ဂေဓံ ¶ နာပဇ္ဇတိ။

၈၆၂။ ဥပေက္ခကောတိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတော။ သတောတိ ကာယာနုပဿနာဒိသတိယုတ္တော။

၈၆၃။ နိဿယနာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယာ။ ဉတွာ ဓမ္မန္တိ အနိစ္စာဒီဟိ အာကာရေဟိ ဓမ္မံ ဇာနိတွာ။ အနိဿိတောတိ ဧဝံ တေဟိ နိဿယေဟိ အနိဿိတော။ တေန အညတြ ဓမ္မဉာဏာ နတ္ထိ နိဿယာနံ အဘာဝေါတိ ဒီပေတိ ဘဝါယ ဝိဘဝါယ ဝါတိ သဿတာယ ဥစ္ဆေဒါယ ဝါ။

၈၆၄။ တံ ¶ ¶ ဗြူမိ ဥပသန္တောတိ တံ ဧဝရူပံ ဧကေကဂါထာယ ဝုတ္တံ ဥပသန္တောတိ ကထေမိ။ အတရီ သော ဝိသတ္တိကန္တိ သော ဣမံ ဝိသတာဒိဘာဝေန ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ မဟာတဏှံ အတရိ။

၈၆၅။ ဣဒါနိ တမေဝ ဥပသန္တံ ပသံသန္တော အာဟ ‘‘န တဿ ပုတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိ။ တတ္ထ ပုတ္တာ အတြဇာဒယော စတ္တာရော။ ဧတ္ထ စ ပုတ္တပရိဂ္ဂဟာဒယော ပုတ္တာဒိနာမေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ဝါ အဘာဝေန ပုတ္တာဒယော န ဝိဇ္ဇန္တီတိ။

၈၆၆။ ယေန နံ ဝဇ္ဇုံ ပုထုဇ္ဇနာ၊ အထော သမဏဗြာဟ္မဏာတိ ယေန တံ ရာဂါဒိနာ ဝဇ္ဇေန ပုထုဇ္ဇနာ သဗ္ဗေပိ ဒေဝမနုဿာ ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ ရတ္တော ဝါ ဒုဋ္ဌော ဝါတိ၊ ဝဒေယျုံ။ တံ တဿ အပုရက္ခတန္တိ တံ ရာဂါဒိဝဇ္ဇံ တဿ အရဟတော အပုရက္ခတံ တသ္မာ ဝါဒေသု နေဇတီတိ တံ ကာရဏာ နိန္ဒာဝစနေသု န ကမ္ပတိ။

၈၆၇။ န ဥဿေသု ဝဒတေတိ ဝိသိဋ္ဌေသု အတ္တာနံ အန္တောကတွာ ‘‘အဟံ ဝိသိဋ္ဌော’’တိ အတိမာနဝသေန န ဝဒတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု ဒွီသု။ ကပ္ပံ နေတိ အကပ္ပိယောတိ သော ဧဝရူပေါ ဒုဝိဓမ္ပိ ကပ္ပံ န ဧတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အကပ္ပိယော၊ ပဟီနကပ္ပောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၆၈။ သကန္တိ မယှန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတံ။ အသတာ စ န သောစတီတိ အဝိဇ္ဇမာနာဒိနာ အသတာ စ န သောစတိ။ ဓမ္မေသု စ န ဂစ္ဆတီတိ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဆန္ဒာဒိဝသေန န ဂစ္ဆတိ။ သ ဝေ သန္တောတိ ဝုစ္စတီတိ သော ဧဝရူပေါ နရုတ္တမော ‘‘သန္တော’’တိ ဝုစ္စတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကောဋိသတသဟဿဒေဝတာနံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ အဟောသိ၊ သောတာပန္နာဒီနံ ဂဏနာ နတ္ထီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပုရာဘေဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကလဟဝိဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၆၉။ ကုတော ¶ ¶ ¶ ပဟူတာ ကလဟာ ဝိဝါဒါတိ ကလဟဝိဝါဒသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣဒမ္ပိ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကုတော နု၊ ခေါ၊ ကလဟာဒယော အဋ္ဌ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ တေ ဓမ္မေ အာဝိကာတုံ ပုရိမနယေနေဝ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဝုတ္တံ တတ္ထ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနက္ကမေန ဌိတတ္တာ သဗ္ဗဂါထာ ပါကဋသမ္ဗန္ဓာယေဝ။

အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ ပနေတာသံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ကုတောပဟူတာ ကလဟာ ဝိဝါဒါတိ ကလဟော စ တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဝိဝါဒေါ စာတိ ဣမေ ကုတော ဇာတာ။ ပရိဒေဝသောကာ သဟမစ္ဆရာ စာတိ ပရိဒေဝသောကာ စ မစ္ဆရာ စ ကုတောပဟူတာ။ မာနာတိမာနာ သဟပေသုဏာ စာတိ မာနာ စ အတိမာနာ စ ပေသုဏာ စ ကုတောပဟူတာ။ တေတိ တေ သဗ္ဗေပိ အဋ္ဌ ကိလေသဓမ္မာ။ တဒိင်္ဃ ဗြူဟီတိ တံ မယာ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဗြူဟိ ယာစာမိ တံ အဟန္တိ။ ယာစနတ္ထော ဟိ ဣင်္ဃာတိ နိပါတော။

၈၇၀။ ပိယပ္ပဟူတာတိ ပိယဝတ္ထုတော ဇာတာ။ ယုတ္တိ ပနေတ္ထ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၉၈) ဝုတ္တာ ဧဝ။ မစ္ဆေရယုတ္တာ ကလဟာ ဝိဝါဒါတိ ဣမိနာ ကလဟဝိဝါဒါဒီနံ န ကေဝလံ ပိယဝတ္ထုမေဝ၊ မစ္ဆရိယမ္ပိ ပစ္စယံ ဒဿေတိ။ ကလဟဝိဝါဒသီသေန စေတ္ထ သဗ္ဗေပိ တေ ဓမ္မာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာ စ ဧတေသံ မစ္ဆရိယံ၊ တထာ ပေသုဏာနဉ္စ ဝိဝါဒံ။ တေနာဟ – ‘‘ဝိဝါဒဇာတေသု စ ပေသုဏာနီ’’တိ။

၈၇၁။ ပိယာသု လောကသ္မိံ ကုတောနိဒါနာ ယေ စာပိ လောဘာ ဝိစရန္တိ လောကေတိ ‘‘ပိယာ ပဟူတာ ကလဟာ’’တိ ယေ ဧတ္ထ ဝုတ္တာ။ တေ ပိယာ လောကသ္မိံ ကုတောနိဒါနာ၊ န ကေဝလဉ္စ ပိယာ၊ ယေ စာပိ ခတ္တိယာဒယော လောဘာ ဝိစရန္တိ လောဘဟေတုကာ လောဘေနာဘိဘူတာ ဝိစရန္တိ၊ တေသံ သော လောဘော စ ကုတောနိဒါနောတိ ဒွေ အတ္ထေ ဧကာယ ပုစ္ဆာယ ပုစ္ဆတိ။ အာသာ စ နိဋ္ဌာ စာတိ အာသာ စ တဿာ အာသာယ သမိဒ္ဓိ စ။ ယေ သမ္ပရာယာယ နရဿ ဟောန္တီတိ ယေ နရဿ သမ္ပရာယာယ ဟောန္တိ၊ ပရာယနာ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧကာ ဧဝါယမ္ပိ ပုစ္ဆာ။

၈၇၂။ ဆန္ဒာနိဒါနာနီတိ ¶ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိဆန္ဒနိဒါနာနိ။ ယေ စာပိ လောဘာ ဝိစရန္တီတိ ယေ စာပိ ¶ ခတ္တိယာဒယော လောဘာ ဝိစရန္တိ တေသံ လောဘောပိ ဆန္ဒနိဒါနောတိ ဒွေပိ အတ္ထေ ဧကတော ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဣတောနိဒါနာတိ ဆန္ဒနိဒါနာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ကုတောနိဒါနာ ကုတောနိဒါနာ’’တိ (သု။ နိ။ ၂၇၃) ဧတေသု စ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ သူစိလောမသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၈၇၃။ ဝိနိစ္ဆယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယာ။ ယေ ဝါပိ ဓမ္မာ သမဏေန ဝုတ္တာတိ ယေ စ အညေပိ ကောဓာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တာ၊ တထာရူပါ ဝါ အကုသလာ ဓမ္မာ ဗုဒ္ဓသမဏေန ဝုတ္တာ၊ တေ ကုတောပဟူတာတိ။

၈၇၄။ တမူပနိဿာယ ပဟောတိ ဆန္ဒောတိ တံ သုခဒုက္ခဝေဒနံ။ တဒုဘယဝတ္ထုသင်္ခါတံ သာတာသာတံ ဥပနိဿာယ သံယောဂဝိယောဂပတ္ထနာဝသေန ဆန္ဒော ပဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ဆန္ဒော နု လောကသ္မိံ ကုတောနိဒါနော’’တိ အယံ ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ရူပေသု ဒိသွာ ဝိဘဝံ ဘဝဉ္စာတိ ရူပေသု ဝယဉ္စ ဥပ္ပာဒဉ္စ ဒိသွာ။ ဝိနိစ္ဆယံ ကုဗ္ဗတိ ဇန္တု လောကေတိ အပါယာဒိကေ လောကေ အယံ ဇန္တု ဘောဂါဓိဂမနတ္ထံ တဏှာဝိနိစ္ဆယံ ‘‘အတ္တာ မေ ဥပ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ နယေန ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယဉ္စ ကုရုတေ။ ယုတ္တိ ပနေတ္ထ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၁၀၂) ဝုတ္တာ ဧဝ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘ဝိနိစ္ဆယာ စာပိ ကုတောပဟူတာ’’တိ အယံ ပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။

၈၇၅။ ဧတေပိ ဓမ္မာ ဒွယမေဝ သန္တေတိ ဧတေပိ ကောဓာဒယော ဓမ္မာ သာတာသာတဒွယေ သန္တေ ဧဝ ပဟောန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥပ္ပတ္တိ စ နေသံ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၁၀၃) ဝုတ္တာယေဝ။ ဧတ္တာဝတာ တတိယပဉှောပိ ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ဣဒါနိ ယော ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇိတေသု ဧတေသု ပဉှေသု ကထံကထီ ဘဝေယျ၊ တဿ ကထံကထာပဟာနူပါယံ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘ကထံကထီ ဉာဏပထာယ သိက္ခေ’’တိ၊ ဉာဏဒဿနဉာဏာဓိဂမနတ္ထံ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ကာရဏံ? ဉတွာ ပဝုတ္တာ သမဏေန ဓမ္မာ။ ဗုဒ္ဓသမဏေန ဟိ ဉတွာဝ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ၊ နတ္ထိ တဿ ဓမ္မေသု အညာဏံ။ အတ္တနော ပန ဉာဏာဘာဝေန တေ အဇာနန္တော န ဇာနေယျ၊ န ဒေသနာ ဒေါသေန၊ တသ္မာ ကထံကထီ ဉာဏပထာယ သိက္ခေ၊ ဉတွာ ပဝုတ္တာ သမဏေန ဓမ္မာတိ။

၈၇၆-၇။ သာတံ ¶ အသာတဉ္စ ကုတောနိဒါနာတိ ဧတ္ထ သာတံ အသာတန္တိ သုခဒုက္ခဝေဒနာ ဧဝ အဓိပ္ပေတာ။ န ဘဝန္တိ ဟေတေတိ န ဘဝန္တိ ဧတေ။ ဝိဘဝံ ဘဝဉ္စာပိ ယမေတမတ္ထံ ဧတံ မေ ပဗြူဟိ ယတောနိဒါနန္တိ သာတာသာတာနံ ဝိဘဝံ ဘဝဉ္စ ဧတမ္ပိ ယံ အတ္ထံ။ လိင်္ဂဗျတ္တယော ဧတ္ထ ကတော။ ဣဒံ ပန ဝုတ္တံ ဟောတိ – သာတာသာတာနံ ဝိဘဝေါ ဘဝေါ စာတိ ယော ဧသ အတ္ထော၊ ဧဝံ မေ ပဗြူဟိ ယတောနိဒါနန္တိ။ ¶ ဧတ္ထ စ သာတာသာတာနံ ဝိဘဝဘဝဝတ္ထုကာ ဝိဘဝဘဝဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဝိဘဝဘဝါတိ ¶ အတ္ထတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဣမဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနပက္ခေ ‘‘ဘဝဒိဋ္ဌိပိ ဖဿနိဒါနာ၊ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိပိ ဖဿနိဒါနာ’’တိ နိဒ္ဒေသေ (မဟာနိ။ ၁၀၅) ဝုတ္တံ။ ဣတောနိဒါနန္တိ ဖဿနိဒါနံ။

၈၇၈။ ကိသ္မိံ ဝိဘူတေ န ဖုသန္တိ ဖဿာတိ ကိသ္မိံ ဝီတိဝတ္တေ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ပဉ္စ ဖဿာ န ဖုသန္တိ။

၈၇၉။ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဋိစ္စာတိ သမ္ပယုတ္တကနာမံ ဝတ္ထာရမ္မဏရူပဉ္စ ပဋိစ္စ။ ရူပေ ဝိဘူတေ န ဖုသန္တိ ဖဿာတိ ရူပေ ဝီတိဝတ္တေ ပဉ္စ ဖဿာ န ဖုသန္တိ။

၈၈၀။ ကထံ သမေတဿာတိ ကထံ ပဋိပန္နဿ။ ဝိဘောတိ ရူပန္တိ ရူပ ဝိဘဝတိ၊ န ဘဝေယျ ဝါ။ သုခံ ဒုခဉ္စာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌံ ရူပမေဝ ပုစ္ဆတိ။

၈၈၁။ န သညသညီတိ ယထာ သမေတဿ ဝိဘောတိ ရူပံ၊ သော ပကတိသညာယ သညီပိ န ဟောတိ။ န ဝိသညသညီတိ ဝိသညာယပိ ဝိရူပါယ သညာယ သညီ န ဟောတိ ဥမ္မတ္တကော ဝါ ခိတ္တစိတ္တော ဝါ။ နောပိ အသညီတိ သညာဝိရဟိတောပိ န ဟောတိ နိရောဓသမာပန္နော ဝါ အသညသတ္တော ဝါ။ န ဝိဘူတသညီတိ ‘‘သဗ္ဗသော ရူပသညာန’’န္တိအာဒိနာ (ဓ သ။ ၂၆၅၊ ဝိဘ။ ၆၀၂) နယေန သမတိက္ကန္တသညီပိ န ဟောတိ အရူပဇ္ဈာနလာဘီ။ ဧဝံ သမေတဿ ဝိဘောတိ ရူပန္တိ ဧတသ္မိံ သညသညိတာဒိဘာဝေ အဋ္ဌတွာ ယဒေတံ ဝုတ္တံ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ…ပေ… အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိပဋိလာဘတ္ထာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရတီ’’တိ။ ဧဝံ သမေတဿ အရူပမဂ္ဂသမင်္ဂိနော ဝိဘောတိ ရူပံ။ သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါတိ ဧဝံ ပဋိပန္နဿာပိ ယာ သညာ၊ တန္နိဒါနာ တဏှာဒိဋ္ဌိပပဉ္စာ အပ္ပဟီနာ ဧဝ ဟောန္တီတိ ဒဿေတိ။

၈၈၂-၃။ ဧတ္တာဝတဂ္ဂံ ¶ နု ဝဒန္တိ၊ ဟေကေ ယက္ခဿ သုဒ္ဓိံ ဣဓ ပဏ္ဍိတာသေ။ ဥဒါဟု အညမ္ပိ ဝဒန္တိဧတ္တောတိ ဧတ္တာဝတာ နု ဣဓ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အဂ္ဂံ သုဒ္ဓိံ သတ္တဿ ဝဒန္တိ၊ ဥဒါဟု အညမ္ပိ ဧတ္တော အရူပသမာပတ္တိတော အဓိကံ ဝဒန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဧတ္တာဝတဂ္ဂမ္ပိ ဝဒန္တိ ဟေကေတိ ဧကေ သဿတဝါဒါ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဧတ္တာဝတာပိ အဂ္ဂံ သုဒ္ဓိံ ဝဒန္တိ။ တေသံ ပနေကေ သမယံ ဝဒန္တီတိ တေသံယေဝ ဧကေ ဥစ္ဆေဒဝါဒါ သမယံ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ အနုပါဒိသေသေ ကုသလာ ဝဒါနာတိ အနုပါဒိသေသေ ကုသလဝါဒါ သမာနာ။

၈၈၄။ ဧတေ ¶ စ ဉတွာ ဥပနိဿိတာတိ ဧတေ စ ဒိဋ္ဌိဂတိကေ ¶ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော နိဿိတာတိ ဉတွာ။ ဉတွာ မုနီ နိဿယေ သော ဝိမံသီတိ နိဿယေ စ ဉတွာ သော ဝီမံသီ ပဏ္ဍိတော ဗုဒ္ဓမုနိ။ ဉတွာ ဝိမုတ္တောတိ ဒုက္ခာနိစ္စာဒိတော ဓမ္မေ ဉတွာ ဝိမုတ္တော။ ဘဝါဘဝါယ န သမေတီတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပပတ္တိယာ န သမာဂစ္ဆတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပုရာဘေဒသုတ္တေ ဝုတ္တသဒိသောယေဝါဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ကလဟဝိဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ စူဠဗျူဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၈၈၅-၆။ သကံသကံဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာတိ ¶ စူဠဗျူဟသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣဒမ္ပိ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘သဗ္ဗေပိ ဣမေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ‘သာဓုရူပမှာ’တိ ဘဏန္တိ၊ ကိံ နု ခေါ သာဓုရူပါဝ ဣမေ အတ္တနောယေဝ ဒိဋ္ဌိယာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ ဥဒါဟု အညမ္ပိ ဒိဋ္ဌိံ ဂဏှန္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ပုရိမနယေနေဝ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အာဒိတော ဒွေပိ ဂါထာ ပုစ္ဆာဂါထာယေဝ။ တာသု သကံသကံဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာတိ အတ္တနော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိယာ ဝသမာနာ။ ဝိဂ္ဂယှ နာနာ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ ဒိဋ္ဌိဗလဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ၊ တတ္ထ ‘‘ကုသလာမှာ’’တိ ပဋိဇာနမာနာ ¶ ပုထု ပုထု ဝဒန္တိ ဧကံ န ဝဒန္တိ။ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ သ ဝေဒိ ဓမ္မံ ဣဒံ ပဋိကောသမကေဝလီ သောတိ တဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ သန္ဓာယ ယော ဧဝံ ဇာနာတိ၊ သော ဓမ္မံ ဝေဒိ။ ဣဒံ ပန ပဋိက္ကောသန္တော ဟီနော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဗာလောတိ ဟီနော။ အက္ကုသလောတိ အဝိဒွါ။

၈၈၇-၈။ ဣဒါနိ တိဿော ဝိဿဇ္ဇနဂါထာ ဟောန္တိ။ တာ ပုရိမဍ္ဎေန ဝုတ္တမတ္ထံ ပစ္ဆိမဍ္ဎေန ပဋိဗျူဟိတွာ ဌိတာ။ တေန ဗျူဟေန ဥတ္တရသုတ္တတော စ အပ္ပကတ္တာ ဣဒံ သုတ္တံ ‘‘စူဠဗျူဟ’’န္တိ နာမံ လဘတိ။ တတ္ထ ပရဿ စေ ဓမ္မန္တိ ပရဿ ဒိဋ္ဌိံ။ သဗ္ဗေဝ ဗာလာတိ ဧဝံ သန္တေ သဗ္ဗေဝ ဣမေ ဗာလာ ဟောန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိံ ကာရဏံ? သဗ္ဗေဝိမေ ဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာတိ သန္ဒိဋ္ဌိယာ စေဝ န ဝီဝဒါတာ။ သံသုဒ္ဓပညာ ကုသလာ မုတီမာတိ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ န ဝိဝဒါတာ န ဝေါဒါတာ သံကိလိဋ္ဌာဝ သမာနာ ¶ သံသုဒ္ဓပညာ စ ကုသလာ စ မုတိမန္တော စ တေ ဟောန္တိ စေ။ အထ ဝါ ‘‘သန္ဒိဋ္ဌိယာ စေ ပန ဝီဝဒါတာ’’ တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – သကာယ ပန ဒိဋ္ဌိယာ ဝေါဒါတာ သံသုဒ္ဓပညာ ကုသလာ မုတိမန္တော ဟောန္တိ စေ။ န တေသံ ကောစီတိ ဧဝံ သန္တေ တေသံ ဧကောပိ ဟီနပညော န ဟောတိ။ ကိံကာရဏာ? ဒိဋ္ဌီ ဟိ တေသမ္ပိ တထာ သမတ္တာ၊ ယထာ ဣတရေသန္တိ။

၈၈၉။ န ဝါဟမေတန္တိ ဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – ယံ တေ မိထု ဒွေ ဒွေ ဇနာ အညမညံ ‘‘ဗာလော’’တိ အာဟု၊ အဟံ ဧတံ တထိယံ တစ္ဆန္တိ နေဝ ဗြူမိ။ ကိံကာရဏာ? ယသ္မာ သဗ္ဗေ တေ သကံ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ အကံသု။ တေန စ ကာရဏေန ပရံ ‘‘ဗာလော’’တိ ဒဟန္တိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တထိယ’’န္တိ ‘‘ကထိဝ’’န္တိ ဒွေပိ ပါဌာ။

၈၉၀။ ယမာဟူတိ ¶ ပုစ္ဆာဂါထာယ ယံ ဒိဋ္ဌိသစ္စံ တထိယန္တိ ဧကေ အာဟု။

၈၉၁။ ဧကဉှိ သစ္စန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယ ဧကံ သစ္စံ နိရောဓော မဂ္ဂေါ ဝါ။ ယသ္မိံ ပဇာ နော ဝိဝဒေ ပဇာနန္တိ ယမှိ သစ္စေ ပဇာနန္တော ပဇာ နော ဝိဝဒေယျ။ သယံ ထုနန္တီတိ အတ္တနာ ဝဒန္တိ။

၈၉၂။ ကသ္မာ နူတိ ပုစ္ဆာဂါထာယ ပဝါဒိယာသေတိ ဝါဒိနော။ ဥဒါဟု တေ တက္ကမနုဿရန္တီတိ တေ ဝါဒိနော ဥဒါဟု အတ္တနော တက္ကမတ္တံ အနုဂစ္ဆန္တိ။

၈၉၃။ န ¶ ဟေဝါတိ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယ အညတြ သညာယ နိစ္စာနီတိ ဌပေတွာ သညာမတ္တေန နိစ္စန္တိ ဂဟိတဂ္ဂဟဏာနိ။ တက္ကဉ္စ ဒိဋ္ဌီသု ပကပ္ပယိတွာတိ အတ္တနော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပမတ္တံ ဒိဋ္ဌီသု ဇနေတွာ။ ယသ္မာ ပန ဒိဋ္ဌီသု ဝိတက္ကံ ဇနေန္တာ ဒိဋ္ဌိယောပိ ဇနေန္တိ၊ တသ္မာ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဇနေန္တိ သဉ္ဇနေန္တီ’’တိအာဒိ (မဟာနိ။ ၁၂၁)။

၈၉၄-၅။ ဣဒါနိ ဧဝံ နာနာသစ္စေသု အသန္တေသု တက္ကမတ္တမနုဿရန္တာနံ ဒိဋ္ဌိဂတိကာနံ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒိဋ္ဌေ သုတေ’’တိအာဒိကာ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌေတိ ဒိဋ္ဌံ၊ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဧသ နယော သုတာဒီသု။ ဧတေ စ နိဿာယ ဝိမာနဒဿီတိ ဧတေ ဒိဋ္ဌိဓမ္မေ နိဿယိတွာ သုဒ္ဓိဘာဝသင်္ခါတံ ဝိမာနံ အသမ္မာနံ ပဿန္တောပိ။ ဝိနိစ္ဆယေ ဌတွာ ပဟဿမာနော၊ ဗာလော ပရော အက္ကုသလောတိ စာဟာတိ ဧဝံ ဝိမာနဒဿီပိ တသ္မိံ ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယေ ဌတွာ တုဋ္ဌိဇာတော ဟာသဇာတော ဟုတွာ ‘‘ပရော ဟီနော စ အဝိဒွါ စာ’’တိ ဧဝံ ဝဒတိယေဝ။ ဧဝံ ¶ သန္တေ ယေနေဝါတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သယမတ္တနာတိ သယမေဝ အတ္တာနံ။ ဝိမာနေတီတိ ဂရဟတိ။ တဒေဝ ပါဝါတိ တဒေဝ ဝစနံ ဒိဋ္ဌိံ ဝဒတိ၊ တံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ။

၈၉၆။ အတိသာရဒိဋ္ဌိယာတိ ဂါထာယတ္ထော – သော ဧဝံ တာယ လက္ခဏာတိသာရိနိယာ အတိသာရဒိဋ္ဌိယာ သမတ္တော ပုဏ္ဏော ဥဒ္ဓုမာတော၊ တေန စ ဒိဋ္ဌိမာနေန မတ္တော ‘‘ပရိပုဏ္ဏော အဟံ ကေဝလီ’’တိ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏမာနီ သယမေဝ အတ္တာနံ မနသာ ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ အဘိသိဉ္စတိ။ ကိံကာရဏာ? ဒိဋ္ဌီ ဟိ သာ တဿ တထာ သမတ္တာတိ။

၈၉၇။ ပရဿ စေတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – ကိဉ္စ ဘိယျော? ယော သော ဝိနိစ္ဆယေ ဌတွာ ပဟဿမာနော ‘‘ဗာလော ပရော အက္ကုသလော’’တိ စာဟ။ တဿ ပရဿ စေ ဟိ ဝစသာ သော တေန ဝုစ္စမာနော ¶ နိဟီနော ဟောတိ။ တုမော သဟာ ဟောတိ နိဟီနပညော၊ သောပိ တေနေဝ သဟ နိဟီနပညော ဟောတိ။ သောပိ ဟိ နံ ‘‘ဗာလော’’တိ ဝဒတိ။ အထဿ ဝစနံ အပ္ပမာဏံ၊ သော ပန သယမေဝ ဝေဒဂူ စ ဓီရော စ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေ န ကောစိ ဗာလော သမဏေသု အတ္ထိ။ သဗ္ဗေပိ ဟိ တေ အတ္တနော ဣစ္ဆာယ ပဏ္ဍိတာ။

၈၉၈။ အညံ ¶ ဣတောတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – ‘‘အထ စေ သယံ ဝေဒဂူ ဟောတိ ဓီရော၊ န ကောစိ ဗာလော သမဏေသု အတ္ထီ’’တိ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေပိ သိယာ ကဿစိ ‘‘ကသ္မာ’’တိ။ တတ္ထ ဝုစ္စတေ – ယသ္မာ အညံ ဣတော ယာဘိဝဒန္တိ ဓမ္မံ အပရဒ္ဓါ သုဒ္ဓိမကေဝလီ တေ၊ ဧဝမ္ပိ တိတ္ထိယာ ပုထုသော ဝဒန္တိ၊ ယေ ဣတော အညံ ဒိဋ္ဌိံ အဘိဝဒန္တိ၊ ယေ အပရဒ္ဓါ ဝိရဒ္ဓါ သုဒ္ဓိမဂ္ဂံ၊ အကေဝလိနော စ တေတိ ဧဝံ ပုထုတိတ္ထိယာ ယသ္မာ ဝဒန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ ပနေဝံ ဝဒန္တီတိ စေ? သန္ဒိဋ္ဌိရာဂေန ဟိ တေ ဘိရတ္တာ၊ ယသ္မာ သကေန ဒိဋ္ဌိရာဂေန အဘိရတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၈၉၉-၉၀၀။ ဧဝံ အဘိရတ္တာ စ – ဣဓေဝ သုဒ္ဓိန္တိ ဂါထာ။ တတ္ထ သကာယနေတိ သကမဂ္ဂေ ဒဠှံ ဝဒါနာတိ ဒဠှဝါဒါ။ ဧဝဉ္စ ဒဠှဝါဒေသု တေသု ယော ကောစိ တိတ္ထိယော သကာယနေ ဝါပိ ဒဠှံ ဝဒါနော ကမေတ္ထ ဗာလောတိ ပရံ ဒဟေယျ၊ သင်္ခေပတော တတ္ထ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဝိတ္ထာရတော ဝါ နတ္ထိကဣဿရကာရဏနိယတာဒိဘေဒေ သကေ အာယတနေ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဒဠှံ ဝဒါနော ကံ ပရံ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိဂတေ ‘‘ဗာလော’’တိ သဟ ဓမ္မေန ¶ ပဿေယျ၊ နနု သဗ္ဗောပိ တဿ မတေန ပဏ္ဍိတော ဧဝ သုပ္ပဋိပန္နော ဧဝ စ။ ဧဝံ သန္တေ စ သယမေဝ သော မေဓဂမာဝဟေယျ ပရံ ဝဒံ ဗာလမသုဒ္ဓိဓမ္မံ၊ သောပိ ပရံ ‘‘ဗာလော စ အသုဒ္ဓိဓမ္မော စ အယ’’န္တိ ဝဒန္တော အတ္တနာဝ ကလဟံ အာဝဟေယျ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သဗ္ဗောပိ တဿ မတေန ပဏ္ဍိတော ဧဝ သုပ္ပဋိပန္နော ဧဝ စ။

၉၀၁။ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ဝိနိစ္ဆယေ ဌတွာ သယံ ပမာယ ဥဒ္ဓံသ လောကသ္မိံ ဝိဝါဒမေတိ၊ ဒိဋ္ဌိယံ ဌတွာ သယဉ္စ သတ္ထာရာဒီနိ မိနိတွာ သော ဘိယျော ဝိဝါဒမေတီတိ။ ဧဝံ ပန ဝိနိစ္ဆယေသု အာဒီနဝံ ဉတွာ အရိယမဂ္ဂေန ဟိတွာန သဗ္ဗာနိ ဝိနိစ္ဆယာနိ န မေဓဂံ ကုဗ္ဗတိ ဇန္တု လောကေတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပုရာဘေဒသုတ္တေ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝါဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ စူဠဗျူဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ မဟာဗျူဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၀၂။ ယေ ¶ ¶ ကေစိမေတိ မဟာဗျူဟသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣဒမ္ပိ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ ဒိဋ္ဌိပရိဗ္ဗသာနာ ဝိညူနံ သန္တိကာ နိန္ဒမေဝ လဘန္တိ၊ ဥဒါဟု ပသံသမ္ပီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ တမတ္ထံ အာဝိကာတုံ ပုရိမနယေန နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အနွာနယန္တီတိ အနု အာနယန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ အာဟရန္တိ။

၉၀၃။ ဣဒါနိ ယသ္မာ တေ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဝဒန္တာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ ဝါဒိနော ကဒါစိ ကတ္ထစိ ပသံသမ္ပိ လဘန္တိ၊ ယံ ဧတံ ပသံသာသင်္ခါတံ ဝါဒဖလံ၊ တံ အပ္ပံ ရာဂါဒီနံ သမာယ သမတ္ထံ န ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒုတိယေ နိန္ဒာဖလေ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဣမံ တာဝ ဝိဿဇ္ဇနဂါထမာဟ။ ‘‘အပ္ပဉှိ ဧတံ န အလံ သမာယ၊ ဒုဝေ ဝိဝါဒဿ ဖလာနိ ဗြူမီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဒုဝေ ဝိဝါဒဿ ဖလာနီတိ နိန္ဒာ ပသံသာ စ၊ ဇယပရာဇယာဒီနိ ဝါ တံသဘာဂါနိ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ‘‘နိန္ဒာ အနိဋ္ဌာ ဧဝ၊ ပသံသာ နာလံ သမာယာ’’တိ ဧတမ္ပိ ဝိဝါဒဖလေ အာဒီနဝံ ဒိသွာ။ ခေမာဘိပဿံ အဝိဝါဒဘူမိန္တိ အဝိဝါဒဘူမိံ ¶ နိဗ္ဗာနံ ‘‘ခေမ’’န္တိ ပဿမာနော။

၉၀၄။ ဧဝဉှိ အဝိဝဒမာနော – ယာ ကာစိမာတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သမ္မုတိယောတိ ဒိဋ္ဌိယော။ ပုထုဇ္ဇာတိ ပုထုဇ္ဇနသမ္ဘဝါ။ သော ဥပယံ ကိမေယျာတိ သော ဥပဂန္တဗ္ဗဋ္ဌေန ဥပယံ ရူပါဒီသု ဧကမ္ပိ ဓမ္မံ ကိံ ဥပေယျ၊ ကေန ဝါ ကာရဏေန ဥပေယျ။ ဒိဋ္ဌေ သုတေ ခန္တိမကုဗ္ဗမာနောတိ ဒိဋ္ဌသုတသုဒ္ဓီသု ပေမံ အကရောန္တော။

၉၀၅။ ဣတော ဗာဟိရာ ပန – သီလုတ္တမာတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – သီလံယေဝ ‘‘ဥတ္တမ’’န္တိ မညမာနာ သီလုတ္တမာ ဧကေ ဘောန္တော သံယမမတ္တေန သုဒ္ဓိံ ဝဒန္တိ၊ ဟတ္ထိဝတာဒိဉ္စ ဝတံ သမာဒါယ ဥပဋ္ဌိတာ၊ ဣဓေဝ ဒိဋ္ဌိယံ အဿ သတ္ထုနော သုဒ္ဓိန္တိ ဘဝူပနီတာ ဘဝဇ္ဈောသိတာ သမာနာ ဝဒန္တိ၊ အပိစ တေ ကုသလာ ဝဒါနာ ‘‘ကုသလာ မယ’’န္တိ ဧဝံ ဝါဒါ။

၉၀၆။ ဧဝံ ¶ သီလုတ္တမေသု စ တေသု တထာ ပဋိပန္နော ယော ကောစိ – သစေ စုတောတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – သစေ တတော သီလဝတတော ပရဝိစ္ဆန္ဒနေန ဝါ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော ဝါ စုတော ဟောတိ၊ သော တံ ¶ သီလဗ္ဗတာဒိကမ္မံ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိကမ္မံ ဝါ ဝိရာဓယိတွာ ပဝေဓတီ။ န ကေဝလဉ္စ ဝေဓတိ၊ အပိစ ခေါ တံ သီလဗ္ဗတသုဒ္ဓိံ ပဇပ္ပတီ စ ဝိပ္ပလပတိ ပတ္ထယတီ စ။ ကိမိဝ? သတ္ထာဝ ဟီနော ပဝသံ ဃရမှာ။ ဃရမှာ ပဝသန္တော သတ္ထတော ဟီနော ယထာ တံ ဃရံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ပတ္ထေယျာတိ။

၉၀၇။ ဧဝံ ပန သီလုတ္တမာနံ ဝေဓကာရဏံ အရိယသာဝကော – သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ပဟာယ သဗ္ဗန္တိ ဂါထာ။ တတ္ထ သာဝဇ္ဇနဝဇ္ဇန္တိ သဗ္ဗာကုသလံ လောကိယကုသလဉ္စ။ ဧတံ သုဒ္ဓိံ အသုဒ္ဓိန္တိ အပတ္ထယာနောတိ ပဉ္စကာမဂုဏာဒိဘေဒံ ဧတံ သုဒ္ဓိံ၊ အကုသလာဒိဘေဒံ အသုဒ္ဓိဉ္စ အပတ္ထယမာနော။ ဝိရတော စရေတိ သုဒ္ဓိယာ အသုဒ္ဓိယာ စ ဝိရတော စရေယျ။ သန္တိမနုဂ္ဂဟာယာတိ ဒိဋ္ဌိံ အဂဟေတွာ။

၉၀၈။ ဧဝံ ဣတော ဗာဟိရကေ သီလုတ္တမေ သံယမေန ဝိသုဒ္ဓိဝါဒေ တေသံ ဝိဃာတံ သီလဗ္ဗတပ္ပဟာယိနော အရဟတော စ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညထာပိ သုဒ္ဓိဝါဒေ ဗာဟိရကေ ဒဿေန္တော ‘‘တမူပနိဿာယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – သန္တညေပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ၊ တေ ဇိဂုစ္ဆိတံ အမရန္တပံ ဝါ ဒိဋ္ဌသုဒ္ဓိအာဒီသု ဝါ အညတရညတရံ ဥပနိဿာယ အကိရိယဒိဋ္ဌိယာ ဝါ ဥဒ္ဓံသရာ ဟုတွာ ဘဝါဘဝေသု အဝီတတဏှာသေ ¶ သုဒ္ဓိမနုတ္ထုနန္တိ ဝဒန္တိ ကထေန္တီတိ။

၉၀၉။ ဧဝံ တေသံ အဝီတတဏှာနံ သုဒ္ဓိံ အနုတ္ထုနန္တာနံ ယောပိ သုဒ္ဓိပ္ပတ္တမေဝ အတ္တာနံ မညေယျ၊ တဿပိ အဝီတတဏှတ္တာ ဘဝါဘဝေသု တံ တံ ဝတ္ထုံ ပတ္ထယမာနဿ ဟိ ဇပ္ပိတာနိ ပုနပ္ပုနံ ဟောန္တိယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တဏှာ ဟိ အာသေဝိတာ တဏှံ ဝဍ္ဎယတေဝ။ န ကေဝလဉ္စ ဇပ္ပိတာနိ၊ ပဝေဓိတံ ဝါပိ ပကပ္ပိတေသု၊ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ စဿ ပကပ္ပိတေသု ဝတ္ထူသု ပဝေဓိတမ္ပိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘဝါဘဝေသု ပန ဝီတတဏှတ္တာ အာယတိံ စုတူပပါတော ဣဓ ယဿ နတ္ထိ၊ သကေန ဝေဓေယျ ကုဟိံဝ ဇပ္ပေတိ အယမေတိဿာ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော။ သေသံ နိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယမေဝ။

၉၁၀-၁၁။ ယမာဟူတိ ¶ ပုစ္ဆာဂါထာ။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧကောပိ ဧတ္ထ ဝါဒေါ သစ္စော နတ္ထိ၊ ကေဝလံ ဒိဋ္ဌိမတ္တကေန ဟိ တေ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သကဉှီ’’တိ ဣမံ တာဝ ဝိဿဇ္ဇနဂါထမာဟ။ တတ္ထ သမ္မုတိန္တိ ဒိဋ္ဌိံ။

၉၁၂။ ဧဝမေတေသု သကံ ဓမ္မံ ပရိပုဏ္ဏံ ဗြုဝန္တေသု အညဿ ပန ဓမ္မံ ‘‘ဟီန’’န္တိ ဝဒန္တေသု ယဿ ကဿစိ – ပရဿ စေ ဝမ္ဘယိတေန ဟီနောတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – ယဒိ ပရဿ နိန္ဒိတကာရဏာ ဟီနော ဘဝေယျ၊ န ကောစိ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ။ ကိံ ကာရဏံ? ပုထူ ဟိ ¶ အညဿ ဝဒန္တိ ဓမ္မံ၊ နိဟီနတော သဗ္ဗေဝ တေ သမှိ ဒဠှံ ဝဒါနာ သကဓမ္မေ ဒဠှဝါဒါ ဧဝ။

၉၁၃။ ကိဉ္စ ဘိယျော – သဒ္ဓမ္မပူဇာတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – တေ စ တိတ္ထိယာ ယထာ ပသံသန္တိ သကာယနာနိ၊ သဒ္ဓမ္မပူဇာပိ နေသံ တထေဝ ဝတ္တတိ။ တေ ဟိ အတိဝိယ သတ္ထာရာဒီနိ သက္ကရောန္တိ။ တတ္ထ ယဒိ တေ ပမာဏာ သိယုံ၊ ဧဝံ သန္တေ သဗ္ဗေဝ ဝါဒါ တထိယာ ဘဝေယျုံ။ ကိံ ကာရဏံ? သုဒ္ဓီ ဟိ နေသံ ပစ္စတ္တမေဝ၊ န သာ အညတြ သိဇ္ဈတိ၊ နာပိ ပရမတ္ထတော။ အတ္တနိ ဒိဋ္ဌိဂါဟမတ္တမေဝ ဟိ တံ တေသံ ပရပစ္စယနေယျဗုဒ္ဓီနံ။

၉၁၄။ ယော ဝါ ပန ဝိပရီတော ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော၊ တဿ – န ဗြာဟ္မဏဿ ပရနေယျမတ္ထီတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – ဗြာဟ္မဏဿ ¶ ဟိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇၊ နေတ္တိ။ ၅) နယေန သုဒိဋ္ဌတ္တာ ပရေန နေတဗ္ဗံ ဉာဏံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌိဓမ္မေသု ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ နိစ္ဆိနိတွာ သမုဂ္ဂဟီတမ္ပိ နတ္ထိ။ တံကာရဏာ သော ဒိဋ္ဌိကလဟာနိ အတီတော၊ န စ သော သေဋ္ဌတော ပဿတိ ဓမ္မမညံ အညတြ သတိပဋ္ဌာနာဒီဟိ။

၉၁၅။ ဇာနာမီတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – ဧဝံ တာဝ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏော န ဟိ သေဋ္ဌတော ပဿတိ ဓမ္မမညံ၊ အညေ ပန တိတ္ထိယာ ပရစိတ္တဉာဏာဒီဟိ ဇာနန္တာ ပဿန္တာပိ ‘‘ဇာနာမိ ပဿာမိ တထေဝ ဧတ’’န္တိ ဧဝံ ဝဒန္တာပိ စ ဒိဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓိံ ပစ္စေန္တိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တေသု ဧကောပိ အဒ္ဒက္ခိ စေ အဒ္ဒသ စေပိ တေန ပရစိတ္တဉာဏာဒိနာ ယထာဘူတံ အတ္ထံ၊ ကိဉှိ တုမဿ တေန တဿ တေန ဒဿနေန ကိံ ကတံ၊ ကိံ ဒုက္ခပရိညာ သာဓိတာ၊ ဥဒါဟု သမုဒယပဟာနာဒီနံ ¶ အညတရံ၊ ယတော သဗ္ဗထာပိ အတိက္ကမိတွာ အရိယမဂ္ဂံ တေ တိတ္ထိယာ အညေနေဝ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိံ၊ အတိက္ကမိတွာ ဝါ တေ တိတ္ထိယေ ဗုဒ္ဓါဒယော အညေနေဝ ဝဒန္တိ သုဒ္ဓိန္တိ။

၉၁၆။ ပဿံ နရောတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ။ ကိဉ္စ ဘိယျော? ယွာယံ ပရစိတ္တဉာဏာဒီဟိ အဒ္ဒက္ခိ၊ သော ပဿံ နရော ဒက္ခတိ နာမရူပံ၊ န တတော ပရံ ဒိသွာန ဝါ ဉဿတိ တာနိမေဝ နာမရူပါနိ နိစ္စတော သုခတော ဝါ န အညထာ။ သော ဧဝံ ပဿန္တော ကာမံ ဗဟုံ ပဿတု အပ္ပကံ ဝါ နာမရူပံ နိစ္စတော သုခတော စ၊ အထဿ ဧဝရူပေန ဒဿနေန န ဟိ တေန သုဒ္ဓိံ ကုသလာ ဝဒန္တီတိ။

၉၁၇။ နိဝိဿဝါဒီတိ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော အတ္ထော စ – တေန စ ဒဿနေန သုဒ္ဓိယာ အသတိယာပိ ¶ ယော ‘‘ဇာနာမိ ပဿာမိ တထေဝ ဧတ’’န္တိ ဧဝံ နိဝိဿဝါဒီ၊ ဧတံ ဝါ ဒဿနံ ပဋိစ္စ ဒိဋ္ဌိယာ သုဒ္ဓိံ ပစ္စေန္တော ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ နိဝိဿဝါဒီ၊ သော သုဗ္ဗိနယော န ဟောတိ တံ တထာ ပကပ္ပိတံ အဘိသင်္ခတံ ဒိဋ္ဌိံ ပုရေက္ခရာနော။ သော ဟိ ယံ သတ္ထာရာဒိံ နိဿိတော၊ တတ္ထေဝ သုဘံ ဝဒါနော သုဒ္ဓိံ ဝဒေါ၊ ‘‘ပရိသုဒ္ဓဝါဒေါ ¶ ပရိသုဒ္ဓဒဿနော ဝါ အဟ’’န္တိ အတ္တာနံ မညမာနော တတ္ထ တထဒ္ဒသာ သော၊ တတ္ထ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ အဝိပရီတမေဝ သော အဒ္ဒသ။ ယထာ သာ ဒိဋ္ဌိ ပဝတ္တတိ၊ တထေဝ နံ အဒ္ဒသ၊ န အညထာ ပဿိတုံ ဣစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၁၈။ ဧဝံ ပကပ္ပိတံ ဒိဋ္ဌိံ ပုရေက္ခရာနေသု တိတ္ထိယေသု – န ဗြာဟ္မဏော ကပ္ပမုပေတိ သင်္ခါတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သင်္ခါတိ သင်္ခါယ၊ ဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ နပိ ဉာဏဗန္ဓူတိ သမာပတ္တိဉာဏာဒိနာ အကတတဏှာဒိဋ္ဌိဗန္ဓု။ တတ္ထ ဝိဂ္ဂဟော – နာပိ အဿ ဉာဏေန ကတော ဗန္ဓု အတ္ထီတိ နပိ ဉာဏဗန္ဓု။ သမ္မုတိယောတိ ဒိဋ္ဌိသမ္မုတိယော။ ပုထုဇ္ဇာတိ ပုထုဇ္ဇနသမ္ဘဝါ။ ဥဂ္ဂဟဏန္တိ မညေတိ ဥဂ္ဂဟဏန္တိ အညေ၊ အညေ တာ သမ္မုတိယော ဥဂ္ဂဏှန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၁၉။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ဝိဿဇ္ဇ ဂန္ထာနီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ အနုဂ္ဂဟောတိ ဥဂ္ဂဟဏဝိရဟိတော၊ သောပိ နာဿ ဥဂ္ဂဟောတိ အနုဂ္ဂဟော၊ န ဝါ ဥဂ္ဂဏှာတီတိ အနုဂ္ဂဟော။

၉၂၀။ ကိဉ္စ ¶ ဘိယျော – သော ဧဝရူပေါ – ပုဗ္ဗာသဝေတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗာသဝေတိ အတီတရူပါဒီနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဓမ္မေ ကိလေသေ။ နဝေတိ ပစ္စုပ္ပန္နရူပါဒီနိ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇမာနဓမ္မေ။ န ဆန္ဒဂူတိ ဆန္ဒာဒိဝသေန န ဂစ္ဆတိ။ အနတ္တဂရဟီတိ ကတာကတဝသေန အတ္တာနံ အဂရဟန္တော။

၉၂၁။ ဧဝံ အနတ္တဂရဟီ စ – သ သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓမ္မေသူတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဓမ္မေသု ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ ဝါ’’တိ ဧဝံပဘေဒေသု။ ပန္နဘာရောတိ ပတိတဘာရော။ န ကပ္ပေတီတိ န ကပ္ပိယော၊ ဒုဝိဓမ္ပိ ကပ္ပံ န ကရောတီတိ အတ္ထော။ နူပရတောတိ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကသေက္ခာ ဝိယ ဥပရတိသမင်္ဂီပိ န ဟောတိ။ န ပတ္ထိယောတိ နိတ္တဏှော။ တဏှာ ဟိ ပတ္ထိယတီတိ ပတ္ထိယာ၊ နာဿ ပတ္ထိယာတိ န ပတ္ထိယောတိ။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ပါကဋမေဝါတိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပုရာဘေဒသုတ္တေ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝါဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ မဟာဗျူဟသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ တုဝဋကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၂၂။ ပုစ္ဆာမိ ¶ ¶ တန္တိ တုဝဋကသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣဒမ္ပိ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကာ နု ခေါ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ပဋိပတ္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ပုရိမနယေနေဝ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အာဒိဂါထာယ တာဝ ပုစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒိဝသေန ပုစ္ဆာ ဝိဘဇိတာ။ အာဒိစ္စဗန္ဓုန္တိ အာဒိစ္စဿ ဂေါတ္တဗန္ဓုံ။ ဝိဝေကံ သန္တိပဒဉ္စာတိ ဝိဝေကဉ္စ သန္တိပဒဉ္စ။ ကထံ ဒိသွာတိ ကေန ကာရဏေန ဒိသွာ၊ ကထံ ပဝတ္တဒဿနော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၂၃။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ ယထာ ပဿန္တော ကိလေသေ ဥပရုန္ဓတိ၊ တထာ ပဝတ္တဒဿနော ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော နာနပ္ပကာရေန ¶ တံ ဒေဝပရိသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နိယောဇေန္တော ‘‘မူလံ ပပဉ္စသင်္ခါယာ’’တိ အာရဘိတွာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အာဒိဂါထာယ တာဝ သင်္ခေပတ္ထော – ပပဉ္စာတိ သင်္ခါတတ္တာ ပပဉ္စာ ဧဝ ပပဉ္စသင်္ခါ။ တဿာ အဝိဇ္ဇာဒယော ကိလေသာ မူလံ၊ တံ ပပဉ္စသင်္ခါယ မူလံ အသ္မီတိ ပဝတ္တမာနဉ္စ သဗ္ဗံ မန္တာယ ဥပရုန္ဓေ။ ယာ ကာစိ အဇ္ဈတ္တံ တဏှာ ဥပဇ္ဇေယျုံ၊ တာသံ ဝိနယာ သဒါ သတော သိက္ခေ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟုတွာ သိက္ခေယျာတိ။

၉၂၄။ ဧဝံ တာဝ ပဌမဂါထာယ ဧဝ တိသိက္ခာယုတ္တံ ဒေသနံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသေတွာ ပုန မာနပ္ပဟာနဝသေန ဒေသေတုံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မမဘိဇညာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဥစ္စာကုလီနတာဒိကံ အတ္တနော ဂုဏံ ဇာနေယျ အထ ဝါပိ ဗဟိဒ္ဓါတိ အထ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ဂုဏံ ဇာနေယျ။ န တေန ထာမံ ကုဗ္ဗေထာတိ တေန ဂုဏေန ထာမံ န ကရေယျ။

၉၂၅။ ဣဒါနိဿ အကရဏဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သေယျော န တေနာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တေန စ မာနေန ‘‘သေယျောဟ’’န္တိ ¶ ဝါ ‘‘နီစောဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘သရိက္ခောဟ’’န္တိ ဝါပိ န မညေယျ၊ တေဟိ ¶ စ ဥစ္စာကုလီနတာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဖုဋ္ဌော အနေကရူပေဟိ ‘‘အဟံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တာနံ ဝိကပ္ပေန္တော န တိဋ္ဌေယျ။

၉၂၆။ ဧဝံ မာနပ္ပဟာနဝသေနပိ ဒေသေတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗကိလေသူပသမဝသေနပိ ဒေသေတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တမေဝါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တမေဝုပသမေတိ အတ္တနိ ဧဝ ရာဂါဒိသဗ္ဗကိလေသေ ဥပသမေယျ။ န အညတော ဘိက္ခု သန္တိမေသေယျာတိ ဌပေတွာ စ သတိပဋ္ဌာနာဒီနိ အညေန ဥပါယေန သန္တိံ န ပရိယေသေယျ။ ကုတော နိရတ္တာ ဝါတိ နိရတ္တာ ကုတော ဧဝ။

၉၂၇။ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တံ ဥပသန္တဿ ခီဏာသဝဿ တာဒိဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘မဇ္ဈေ ယထာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဥပရိမဟေဋ္ဌိမဘာဂါနံ ဝေမဇ္ဈသင်္ခါတေ စတုယောဇနသဟဿပ္ပမာဏေ မဇ္ဈေ ပဗ္ဗတန္တရေ ဌိတဿ ဝါ မဇ္ဈေ သမုဒ္ဒဿ ဦမိ န ဇာယတိ၊ ဌိတောဝ သော ဟောတိ ¶ အဝိကမ္ပမာနော၊ ဧဝံ အနေဇော ခီဏာသဝေါ လာဘာဒီသု ဌိတော အဿ အဝိကမ္ပမာနော၊ သော တာဒိသော ရာဂါဒိဥဿဒံ ဘိက္ခု န ကရေယျ ကုဟိဉ္စီတိ။

၉၂၈။ ဣဒါနိ ဧတံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသိတံ ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘနုမောဒန္တော တဿ စ အရဟတ္တဿ အာဒိပဋိပဒံ ပုစ္ဆန္တော နိမ္မိတဗုဒ္ဓါ ‘‘အကိတ္တယီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အကိတ္တယီတိ အာစိက္ခိ။ ဝိဝဋစက္ခူတိ ဝိဝဋေဟိ အနာဝရဏေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ သမန္နာဂတော။ သက္ခိဓမ္မန္တိ သယံ အဘိညာတံ အတ္တပစ္စက္ခံ ဓမ္မံ။ ပရိဿယဝိနယန္တိ ပရိဿယဝိနယနံ။ ပဋိပဒံ ဝဒေဟီတိ ဣဒါနိ ပဋိပတ္တိံ ဝဒေဟိ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ ‘‘ဘဒ္ဒံ တဝ အတ္ထူ’’တိ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ။ အထ ဝါ ဘဒ္ဒံ သုန္ဒရံ တဝ ပဋိပဒံ ဝဒေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါတိမောက္ခံ အထ ဝါပိ သမာဓိန္တိ တမေဝ ပဋိပဒံ ဘိန္ဒိတွာ ပုစ္ဆတိ။ ပဋိပဒန္တိ ဧတေန ဝါ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရေဟိ သီလံ သမာဓိဉ္စ ပုစ္ဆတိ။

၉၂၉-၃၀။ အထဿ ဘဂဝါ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရော သီလဿ ရက္ခာ ¶ ၊ ယသ္မာ ဝါ ဣမိနာ အနုက္ကမေန ဒေသိယမာနာ အယံ ဒေသနာ တာသံ ဒေဝတာနံ သပ္ပာယာ၊ တသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရတော ပဘုတိ ပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခူဟီ’’တိအာဒိမာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ စက္ခူဟိ နေဝ လောလဿာတိ အဒိဋ္ဌဒက္ခိတဗ္ဗာဒိဝသေန စက္ခူဟိ လောလော နေဝဿ။ ဂါမကထာယ အာဝရယေ သောတန္တိ တိရစ္ဆာနကထာတော သောတံ အာဝရေယျ။ ဖဿေနာတိ ရောဂဖဿေန။ ဘဝဉ္စနာဘိဇပ္ပေယျာတိ တဿ ဖဿဿ ဝိနောဒနတ္ထာယ ကာမဘဝါဒိဘဝဉ္စ န ပတ္ထေယျ။ ဘေရဝေသု စ န သမ္ပဝေဓေယျာတိ တဿ ဖဿဿ ပစ္စယဘူတေသု သီဟဗျဂ္ဃာဒီသု ဘေရဝေသု စ န သမ္ပဝေဓေယျ၊ အဝသေသေသု ဝါ ဃာနိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယဝိသယေသု ¶ နပ္ပဝေဓေယျ။ ဧဝံ ပရိပူရော ဣန္ဒြိယသံဝရော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေဟိ ဝါ ဣန္ဒြိယသံဝရံ ဒဿေတွာ ဣမိနာ ‘‘အရညေ ဝသတာ ဘေရဝံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ န ဝေဓိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတိ။

၉၃၁။ လဒ္ဓါ န သန္နိဓိံ ကယိရာတိ ဧတေသံ အန္နာဒီနံ ယံကိဉ္စိ ဓမ္မေန လဘိတွာ ‘‘အရညေ စ သေနာသနေ ဝသတာ သဒါ ဒုလ္လဘ’’န္တိ စိန္တေတွာ သန္နိဓိံ န ကရေယျ။

၉၃၂။ ဈာယီ ¶ န ပါဒလောလဿာတိ ဈာနာဘိရတော စ န ပါဒလောလော အဿ။ ဝိရမေ ကုက္ကုစ္စာ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒိကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေယျ။ သက္ကစ္စကာရိတာယ စေတ္ထ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။

၉၃၃။ တန္ဒိံ မာယံ ဟဿံ ခိဍ္ဍန္တိ အာလသိယဉ္စ မာယဉ္စ ဟဿဉ္စ ကာယိကစေတသိကခိဍ္ဍဉ္စ။ သဝိဘူသန္တိ သဒ္ဓိံ ဝိဘူသာယ။

၉၃၄-၇။ အာထဗ္ဗဏန္တိ အာထဗ္ဗဏိကမန္တပ္ပယောဂံ။ သုပိနန္တိ သုပိနသတ္ထံ။ လက္ခဏန္တိ မဏိလက္ခဏာဒိံ။ နော ဝိဒဟေတိ နပ္ပယောဇေယျ။ ဝိရုတန္တိ မိဂါဒီနံ ဝဿိတံ။ ပေသုဏိယန္တိ ပေသုညံ။ ကယဝိက္ကယေတိ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဉ္စနာဝသေန ဝါ ဥဒယပတ္ထနာဝသေန ဝါ န တိဋ္ဌေယျ။ ဥပဝါဒံ ဘိက္ခု န ကရေယျာတိ ဥပဝါဒကရေ ကိလေသေ အနိဗ္ဗတ္တေန္တော အတ္တနိ ပရေဟိ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ဥပဝါဒံ န ဇနေယျ။ ဂါမေ စ နာဘိသဇ္ဇေယျာတိ ဂါမေ စ ဂိဟိသံသဂ္ဂါဒီဟိ နာဘိသဇ္ဇေယျ။ လာဘကမျာ ဇနံ န လပယေယျာတိ လာဘကာမတာယ ဇနံ နာလပယေယျ။ ပယုတ္တန္တိ စီဝရာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တံ ¶ ၊ တဒတ္ထံ ဝါ ပယောဇိတံ။

၉၃၈-၉။ မောသဝဇ္ဇေ န နီယေထာတိ မုသာဝါဒေ န နီယေထ။ ဇီဝိတေနာတိ ဇီဝိကာယ။ သုတွာ ရုသိတော ဗဟုံ ဝါစံ၊ သမဏာနံ ဝါ ပုထုဇနာနန္တိ ရုသိတော ဃဋ္ဋိတော ပရေဟိ တေသ သမဏာနံ ဝါ ခတ္တိယာဒိဘေဒါနံ ဝါ အညေသံ ပုထုဇနာနံ ဗဟုမ္ပိ အနိဋ္ဌဝါစံ သုတွာ။ န ပဋိဝဇ္ဇာတိ န ပဋိဝဒေယျ။ ကိံ ကာရဏံ? န ဟိ သန္တော ပဋိသေနိကရောန္တိ။

၉၄၀။ ဧတဉ္စ ဓမ္မမညာယာတိ သဗ္ဗမေတံ ယထာဝုတ္တံ ဓမ္မံ ဉတွာ။ ဝိစိနန္တိ ဝိစိနန္တော။ သန္တီတိ နိဗ္ဗုတိံ ဉတွာတိ နိဗ္ဗုတိံ ရာဂါဒီနံ သန္တီတိ ဉတွာ။

၉၄၁။ ကိံကာရဏာ ¶ နပ္ပမဇ္ဇေဣတိ စေ – အဘိဘူ ဟိ သောတိ ဂါထာ။ တတ္ထ အဘိဘူတိ ရူပါဒီနံ အဘိဘဝိတာ။ အနဘိဘူတောတိ တေဟိ အနဘိဘူတော။ သက္ခိဓမ္မမနီတိဟမဒဿီတိ ပစ္စက္ခမေဝ အနီတိဟံ ဓမ္မမဒ္ဒက္ခိ။ သဒါ နမဿမနုသိက္ခေတိ သဒါ နမဿန္တော တိဿော သိက္ခာယော သိက္ခေယျ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ကေဝလံ ¶ ပန ဧတ္ထ ‘‘စက္ခူဟိ နေဝ လောလော’’တိအာဒီဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ‘‘အန္နာနမထော ပါနာန’’န္တိအာဒီဟိ သန္နိဓိပဋိက္ခေပမုခေန ပစ္စယပဋိသေဝနသီလံ၊ မေထုနမောသဝဇ္ဇပေသုဏိယာဒီဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ၊ ‘‘အာထဗ္ဗဏံ သုပိနံ လက္ခဏ’’န္တိအာဒီဟိ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ ‘‘ဈာယီ အဿာ’’တိ ဣမိနာ သမာဓိ၊ ‘‘ဝိစိနံ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ပညာ၊ ‘‘သဒါ သတော သိက္ခေ’’တိ ဣမိနာ ပုန သင်္ခေပတော တိဿောပိ သိက္ခာ၊ ‘‘အထ အာသနေသု သယနေသု၊ အပ္ပသဒ္ဒေသု ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ၊ နိဒ္ဒံ န ဗဟုလီကရေယျာ’’တိအာဒီဟိ သီလသမာဓိပညာနံ ဥပကာရာပကာရသင်္ဂဏှနဝိနောဒနာနိ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ နိမ္မိတဿ ပရိပုဏ္ဏပဋိပဒံ ဝတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပုရာဘေဒသုတ္တေ ဝုတ္တသဒိသောယေဝါဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ တုဝဋကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၄၂။ အတ္တဒဏ္ဍာ ¶ ¶ ဘယံ ဇာတန္တိ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ယော သော သမ္မာပရိဗ္ဗာဇနီယသုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိယံ ဝုစ္စမာနာယ သာကိယကောလိယာနံ ဥဒကံ ပဋိစ္စ ကလဟော ဝဏ္ဏိတော၊ တံ ဉတွာ ဘဂဝါ ‘‘ဉာတကာ ကလဟံ ကရောန္တိ၊ ဟန္ဒ နေ ဝါရေဿာမီ’’တိ ဒွိန္နံ သေနာနံ မဇ္ဈေ ဌတွာ ဣမံ သုတ္တမဘာသိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယတ္ထော – ယံ လောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝါ သမ္ပရာယိကံ ဝါ ဘယံ ဇာတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အတ္တဒဏ္ဍာ ဘယံ ဇာတံ အတ္တနော ဒုစ္စရိတကာရဏာ ဇာတံ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဇနံ ပဿထ မေဓဂံ၊ ဣမံ သာကိယာဒိဇနံ ပဿထ အညမညံ မေဓဂံ ဟိံသကံ ဗာဓကန္တိ။ ဧဝံ တံ ပဋိဝိရုဒ္ဓံ ဝိပ္ပဋိပန္နံ ဇနံ ပရိဘာသိတွာ အတ္တနော သမ္မာပဋိပတ္တိဒဿနေန တဿ သံဝေဂံ ဇနေတုံ အာဟ ¶ ‘‘သံဝေဂံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ ယထာ သံဝိဇိတံ မယာ’’တိ၊ ပုဗ္ဗေ ဗောဓိသတ္တေနေဝ သတာတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၄၃။ ဣဒါနိ ယထာနေန သံဝိဇိတံ၊ တံ ပကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ဖန္ဒမာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဖန္ဒမာနန္တိ တဏှာဒီဟိ ကမ္ပမာနံ။ အပ္ပောဒကေတိ အပ္ပဥဒကေ။ အညမညေဟိ ဗျာရုဒ္ဓေ ဒိသွာတိ နာနာသတ္တေ စ အညမညေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိရုဒ္ဓေ ဒိသွာ။ မံ ဘယမာဝိသီတိ မံ ဘယံ ပဝိဋ္ဌံ။

၉၄၄။ သမန္တမသာရော လောကောတိ နိရယံ အာဒိံ ကတွာ သမန္တတော လောကော အသာရော နိစ္စသာရာဒိရဟိတော။ ဒိသာ သဗ္ဗာ သမေရိတာတိ သဗ္ဗာ ဒိသာ အနိစ္စတာယ ကမ္ပိတာ။ ဣစ္ဆံ ဘဝနမတ္တနောတိ အတ္တနော တာဏံ ဣစ္ဆန္တော။ နာဒ္ဒသာသိံ အနောသိတန္တိ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဇရာဒီဟိ အနဇ္ဈာဝုတ္ထံ နာဒ္ဒက္ခိံ။

၉၄၅။ ဩသာနေတွေဝ ဗျာရုဒ္ဓေ၊ ဒိသွာ မေ အရတီ အဟူတိ ယောဗ္ဗညာဒီနံ ဩသာနေ ဧဝ အန္တဂမကေ ဧဝ ဝိနာသကေ ဧဝ ဇရာဒီဟိ ဗျာရုဒ္ဓေ အာဟတစိတ္တေ သတ္တေ ဒိသွာ အရတိ မေ အဟောသိ။ အထေတ္ထ သလ္လန္တိ အထ ¶ ဧတေသု သတ္တေသု ရာဂါဒိသလ္လံ။ ဟဒယနိဿိတန္တိ စိတ္တနိဿိတံ။

၉၄၆။ ‘‘ကထံအာနုဘာဝံ ¶ သလ္လ’’န္တိ စေ – ယေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏောတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဒိသာ သဗ္ဗာ ဝိဓာဝတီတိ သဗ္ဗာ ဒုစ္စရိတဒိသာပိ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာဝိဒိသာပိ ဓာဝတိ။ တမေဝ သလ္လမဗ္ဗုယှ၊ န ဓာဝတိ န သီဒတီတိ တမေဝ သလ္လံ ဥဒ္ဓရိတွာ တာ စ ဒိသာ န ဓာဝတိ၊ စတုရောဃေ စ န သီဒတီတိ။

၉၄၇။ ဧဝံမဟာနုဘာဝေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏေသွပိ စ သတ္တေသု – တတ္ထ သိက္ခာနုဂီယန္တိ၊ ယာနိ လောကေ ဂဓိတာနီတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – ယေ လောကေ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ပဋိလာဘာယ ဂိဇ္ဈန္တီတိ ကတွာ ‘‘ဂဓိတာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ စိရကာလာသေဝိတတ္တာ ဝါ ‘‘ဂဓိတာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တတ္ထ တံ နိမိတ္တံ ဟတ္ထိသိက္ခာဒိကာ အနေကာ သိက္ခာ ကထီယန္တိ ဥဂ္ဂယှန္တိ ဝါ။ ပဿထ ယာဝ ပမတ္တော ဝါယံ လောကော၊ ယတော ပဏ္ဍိတော ကုလပုတ္တော တေသု ဝါ ဂဓိတေသု တာသု ဝါ သိက္ခာသု အဓိမုတ္တော န သိယာ၊ အညဒတ္ထု အနိစ္စာဒိဒဿနေန နိဗ္ဗိဇ္ဈ သဗ္ဗသော ကာမေ အတ္တနော နိဗ္ဗာနမေဝ သိက္ခေတိ။

၉၄၈။ ဣဒါနိ ¶ ယထာ နိဗ္ဗာနာယ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္စော သိယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစ္စောတိ ဝါစာသစ္စေန ဉာဏသစ္စေန မဂ္ဂသစ္စေန စ သမန္နာဂတော။ ရိတ္တပေသုဏောတိ ပဟီနပေသုဏော။ ဝေဝိစ္ဆန္တိ မစ္ဆရိယံ။

၉၄၉။ နိဒ္ဒံ တန္ဒိံ သဟေ ထီနန္တိ ပစလာယိကဉ္စ ကာယာလသိယဉ္စ စိတ္တာလသိယဉ္စာတိ ဣမေ တယော ဓမ္မေ အဘိဘဝေယျ။ နိဗ္ဗာနမနသောတိ နိဗ္ဗာနနိန္နစိတ္တော။

၉၅၀-၅၁။ သာဟသာတိ ရတ္တဿ ရာဂစရိယာဒိဘေဒါ သာဟသကရဏာ။ ပုရာဏံ နာဘိနန္ဒေယျာတိ အတီတရူပါဒိံ နာဘိနန္ဒေယျ။ နဝေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ။ ဟိယျမာနေတိ ဝိနဿမာနေ။ အာကာသံ န သိတော သိယာတိ တဏှာနိဿိတော န ဘဝေယျ။ တဏှာ ဟိ ရူပါဒီနံ အာကာသနတော ‘‘အာကာသော’’တိ ဝုစ္စတိ။

၉၅၂။ ‘‘ကိံကာရဏာ အာကာသံ န သိတော သိယာ’’တိ စေ – ‘‘ဂေဓံ ဗြူမီ’’တိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – အဟဉှိ ဣမံ အာကာသသင်္ခါတံ တဏှံ ရူပါဒီသု ဂိဇ္ဈနတော ဂေဓံ ဗြူမိ ‘‘ဂေဓော’’တိ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – အဝဟနနဋ္ဌေန ‘‘ဩဃော’’တိ စ အာဇဝနဋ္ဌေန ‘‘အာဇဝ’’န္တိ စ ‘‘ဣဒံ မယှံ၊ ဣဒံ မယှ’’န္တိ ဇပ္ပကာရဏတော ‘‘ဇပ္ပန’’န္တိ စ ဒုမ္မုဉ္စနဋ္ဌေန ‘‘အာရမ္မဏ’’န္တိ ¶ စ ကမ္ပကရဏေန ‘‘ပကမ္ပန’’န္တိ စ ဗြူမိ၊ ဧသာ စ လောကဿ ပလိဗောဓဋ္ဌေန ဒုရတိက္ကမနီယဋ္ဌေန စ ¶ ကာမပင်္ကော ဒုရစ္စယောတိ။ ‘‘အာကာသံ န သိတော သိယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဝါ ‘‘ကိမေတံ အာကာသ’’န္တိ စေ? ဂေဓံ ဗြူမီတိ။ ဧဝမ္ပိ တဿာ ဂါထာယ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ပဒယောဇနာ – အာကာသန္တိ ဂေဓံ ဗြူမီတိ။ တထာ ယွာယံ မဟောဃောတိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဗြူမိ၊ အာဇဝံ ဗြူမိ၊ ဇပ္ပနံ ဗြူမိ၊ ပကမ္ပနံ ဗြူမိ၊ ယွာယံ သဒေဝကေ လောကေ ကာမပင်္ကော ဒုရစ္စယော၊ တံ ဗြူမီတိ။

၉၅၃။ ဧဝမေတံ ဂေဓာဒိပရိယာယံ အာကာသံ အနိဿိတော – သစ္စာ အဝေါက္ကမ္မာတိ ဂါထာ။ တဿတ္ထော – ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ တိဝိဓာပိ သစ္စာ အဝေါက္ကမ္မ မောနေယျပ္ပတ္တိယာ မုနီတိ သင်္ချံ ဂတော နိဗ္ဗာနတ္ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော၊ သ ဝေ ဧဝရူပေါ သဗ္ဗာနိ အာယတနာနိ နိဿဇ္ဇိတွာ ‘‘သန္တော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။

၉၅၄။ ကိဉ္စ ¶ ဘိယျော – သ ဝေ ဝိဒွါတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဉတွာ ဓမ္မန္တိ အနိစ္စာဒိနယေန သင်္ခတဓမ္မံ ဉတွာ။ သမ္မာ သော လောကေ ဣရိယာနောတိ အသမ္မာဣရိယနကရာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနာ သမ္မာ သော လောကေ ဣရိယမာနော။

၉၅၅။ ဧဝံ အပိဟေန္တော စ – ယောဓ ကာမေတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သင်္ဂန္တိ သတ္တဝိဓံ သင်္ဂဉ္စ ယော အစ္စတရိ နာဇ္ဈေတီတိ နာဘိဇ္ဈာယတိ။

၉၅၆။ တသ္မာ တုမှေသုပိ ယော ဧဝရူပေါ ဟောတုမိစ္ဆတိ၊ တံ ဝဒါမိ – ယံ ပုဗ္ဗေတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ယံ ပုဗ္ဗေတိ အတီတေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မံ ကိလေသဇာတံ အတီတကမ္မဉ္စ။ ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနန္တိ အနာဂတေပိ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မံ ရာဂါဒိကိဉ္စနံ မာဟု။ မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသီတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ရူပါဒိဓမ္မေပိ န ဂဟေဿသိ စေ။

၉၅၇။ ဧဝံ ‘‘ဥပသန္တော စရိဿသီ’’တိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အရဟတော ထုတိဝသေန ဣတော ပရာ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ သဗ္ဗသောတိ ဂါထာယ မမာယိတန္တိ မမတ္တကရဏံ၊ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဂဟိတံ ဝါ ဝတ္ထု။ အသတာ စ န သောစတီတိ အဝိဇ္ဇမာနကာရဏာ အသန္တကာရဏာ န သောစတိ။ န ဇီယတီတိ ဇာနိမ္ပိ န ဂစ္ဆတိ။

၉၅၈-၉။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ယဿ နတ္ထီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ¶ ကိဉ္စနန္တိ ကိဉ္စိ ရူပါဒိဓမ္မဇာတံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – အနိဋ္ဌုရီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ အနိဋ္ဌုရီတိ အနိဿုကီ။ ‘‘အနိဒ္ဓုရီ’’တိပိ ကေစိ ပဌန္တိ။ သဗ္ဗဓီ သမောတိ သဗ္ဗတ္ထ သမော၊ ဥပေက္ခကောတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိံ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယော သော ‘‘နတ္ထိ မေ’’တိ န သောစတိ၊ တမဟံ အဝိကမ္ပိနံ ပုဂ္ဂလံ ပုဋ္ဌော သမာနော အနိဋ္ဌုရီ အနနုဂိဒ္ဓါ အနေဇော သဗ္ဗဓိ သမောတိ ဣမံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ စတုဗ္ဗိဓမာနိသံသံ ဗြူမီတိ။

၉၆၀။ ကိဉ္စ ဘိယျော – အနေဇဿာတိ ဂါထာ။ တတ္ထ နိသင်္ခတီတိ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီသု ယော ကောစိ သင်္ခါရော။ သော ဟိ ယသ္မာ နိသင်္ခရိယတိ နိသင်္ခရောတိ ဝါ၊ တသ္မာ ‘‘နိသင်္ခတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိယာရမ္ဘာတိ ဝိဝိဓာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒိကာ ¶ အာရမ္ဘာ။ ခေမံ ပဿတိ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗတ္ထ အဘယမေဝ ပဿတိ။

၉၆၁။ ဧဝံ ပဿန္တော န သမေသူတိ ဂါထာ။ တတ္ထ န ဝဒတေတိ ‘‘သဒိသောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ မာနဝသေန သမေသုပိ အတ္တာနံ န ဝဒတိ ဩမေသုပိ ဥဿေသုပိ။ နာဒေတိ န နိရဿတီတိ ရူပါဒီသု ကဉ္စိ ဓမ္မံ န ဂဏှာတိ၊ န နိဿဇ္ဇတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။ ဧဝံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ သာကိယကုမာရာ စ ကောလိယကုမာရာ စ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တေ ဂဟေတွာ ဘဂဝါ မဟာဝနံ ပါဝိသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ အတ္တဒဏ္ဍသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၉၆၂။ န ¶ မေ ဒိဋ္ဌောတိ သာရိပုတ္တသုတ္တံ၊ ‘‘ထေရပဉှသုတ္တ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ဣမဿ သုတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ – ရာဇဂဟကဿ ¶ သေဋ္ဌိဿ စန္ဒနဃဋိကာယ ပဋိလာဘံ အာဒိံ ကတွာ တာယ စန္ဒနဃဋိကာယ ကတဿ ပတ္တဿ အာကာသေ ဥဿာပနံ အာယသ္မတော ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇဿ ဣဒ္ဓိယာ ပတ္တဂ္ဂဟဏံ၊ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ သာဝကာနံ ဣဒ္ဓိပဋိက္ခေပေါ၊ တိတ္ထိယာနံ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ပါဋိဟာရိယံ ကတ္တုကာမတာ၊ ပါဋိဟာရိယကရဏံ၊ ဘဂဝတော သာဝတ္ထိဂမနံ၊ တိတ္ထိယာနုဗန္ဓနံ၊ သာဝတ္ထိယံ ပသေနဒိနော ဗုဒ္ဓူပဂမနံ ကဏ္ဍမ္ဗပါတုဘာဝေါ၊ စတုန္နံ ပရိသာနံ တိတ္ထိယဇယတ္ထံ ပါဋိဟာရိယကရဏုဿုက္ကနိဝါရဏံ၊ ယမကပါဋိဟာရိယကရဏံ၊ ကတပါဋိဟာရိယဿ ဘဂဝတော တာဝတိံသဘဝနဂမနံ၊ တတ္ထ တေမာသံ ဓမ္မဒေသနာ၊ အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန ယာစိတဿ ဒေဝလောကတော သင်္ကဿနဂရေ ဩရောဟဏန္တိ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ အန္တရန္တရေ စ ဇာတကာနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ယာဝ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ ပူဇိယမာနော ဘဂဝါ မဇ္ဈေ မဏိမယေန သောပါနေန သင်္ကဿနဂရေ ဩရုယှ သောပါနကဠေဝရေ အဋ္ဌာသိ –

‘‘ယေ ¶ ဈာနပ္ပသုတာ ဓီရာ၊ နေက္ခမ္မူပသမေ ရတာ၊

ဒေဝါပိ တေသံ ပိဟယန္တိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ သတီမတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၈၁) –

ဣမိဿာ ဓမ္မပဒဂါထာယ ဝုစ္စမာနာယ ဝုတ္တာ။ သောပါနကဠေဝရေ ဌိတံ ပန ဘဂဝန္တံ သဗ္ဗပဌမံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဝန္ဒိ၊ တတော ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီ၊ အထာပရော ဇနကာယော။ တတြ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမိဿံ ပရိသတိ မောဂ္ဂလ္လာနော ဣဒ္ဓိယာ အဂ္ဂေါတိ ပါကဋော၊ အနုရုဒ္ဓါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ၊ ပုဏ္ဏော ဓမ္မကထိကတ္တေန၊ သာရိပုတ္တံ ပနာယံ ပရိသာ န ကေနစိ ဂုဏေန ဧဝံ အဂ္ဂေါတိ ဇာနာတိ၊ ယံနူနာဟံ သာရိပုတ္တံ ပညာဂုဏေန ပကာသေယျ’’န္တိ။ အထ ထေရံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ဘဂဝတာ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ ပုထုဇ္ဇနပဉှံ၊ သေက္ခပဉှံ၊ အသေက္ခပဉှဉ္စ၊ သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တဒါ နံ ဇနော ‘‘ပညာယ အဂ္ဂေါ’’တိ အညာသိ ¶ ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘သာရိပုတ္တော န ဣဒါနေဝ ပညာယ အဂ္ဂေါ၊ အတီတေပိ ပညာယ အဂ္ဂေါ’’တိ ဇာတကံ အာနေသိ။

အတီတေ ပရောသဟဿာ ဣသယော ဝနမူလဖလာဟာရာ ပဗ္ဗတပါဒေ ဝသန္တိ။ တေသံ အာစရိယဿ အာဗာဓော ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဥပဋ္ဌာနာနိ ဝတ္တန္တိ။ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသီ ‘‘သပ္ပာယဘေသဇ္ဇံ အာဟရိဿာမိ၊ အာစရိယံ အပ္ပမတ္တာ ဥပဋ္ဌဟထာ’’တိ ဝတွာ မနုဿပထံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ အာစရိယော ကာလမကာသိ။ တံ ‘‘ဣဒါနိ ကာလံ ကရိဿတီ’’တိ အန္တေဝါသိကာ သမာပတ္တိမာရဗ္ဘ ပုစ္ဆိံသု။ သော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ သန္ဓာယာဟ – ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ၊ အန္တေဝါသိနော ‘‘နတ္ထိ အာစရိယဿ အဓိဂမော’’တိ အဂ္ဂဟေသုံ။ အထ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသီ ဘေသဇ္ဇံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တံ ကာလကတံ ဒိသွာ အာစရိယံ ‘‘ကိဉ္စိ ပုစ္ဆိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ အာမ ပုစ္ဆိမှာ၊ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ၊ န ကိဉ္စိ အာစရိယေန အဓိဂတန္တိ။ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ဝဒန္တော အာစရိယော အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသိ၊ သက္ကာတဗ္ဗော အာစရိယောတိ။

‘‘ပရောသဟဿမ္ပိ သမာဂတာနံ၊

ကန္ဒေယျုံ တေ ဝဿသတံ အပညာ၊

ဧကောပိ သေယျော ပုရိသော သပညော၊

ယော ဘာသိတဿ ဝိဇာနာတိ အတ္ထ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၉၉)၊

ကထိတေ ¶ စ ပန ဘဂဝတာ ဇာတကေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနမတ္ထာယ သပ္ပာယသေနာသနဂေါစရသီလဝတာဒီနိ ပုစ္ဆိတုံ ‘‘န မေ ဒိဋ္ဌော ဣတော ပုဗ္ဗေ’’တိ ဣမံ ထုတိဂါထံ အာဒိံ ကတွာ အဋ္ဌ ဂါထာယော အဘာသိ။ တမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဘဂဝါ တတော ပရာ သေသဂါထာတိ။

တတ္ထ ဣတော ပုဗ္ဗေတိ ဣတော သင်္ကဿနဂရေ ဩတရဏတော ပုဗ္ဗေ။ ဝဂ္ဂုဝဒေါတိ သုန္ဒရဝဒေါ။ တုသိတာ ဂဏိမာဂတောတိ တုသိတကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ အာဂတတ္တာ တုသိတာ အာဂတော၊ ဂဏာစရိယတ္တာ ဂဏီ။ သန္တုဋ္ဌဋ္ဌေန ဝါ တုသိတသင်္ခါတာ ဒေဝလောကာ ဂဏိံ အာဂတော တုသိတာနံ ဝါ အရဟန္တာနံ ဂဏိံ အာဂတောတိ။

၉၆၃။ ဒုတိယဂါထာယ သဒေဝကဿ လောကဿ ယထာ ဒိဿတီတိ သဒေဝကဿ လောကဿ ဝိယ မနုဿာနမ္ပိ ဒိဿတိ။ ယထာ ဝါ ဒိဿတီတိ ¶ တစ္ဆတော အဝိပရီတတော ဒိဿတိ စက္ခုမာတိ ဥတ္တမစက္ခု။ ဧကောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတာဒီဟိ ဧကော။ ရတိန္တိ နေက္ခမ္မရတိအာဒိံ။

၉၆၄။ တတိယဂါထာယ ဗဟူနမိဓ ဗဒ္ဓါနန္တိ ဣဓ ဗဟူနံ ခတ္တိယာဒီနံ သိဿာနံ။ သိဿာ ဟိ ¶ အာစရိယေ ပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာ ‘‘ဗဒ္ဓါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ အတ္ထိ ပဉှေန အာဂမန္တိ အတ္ထိကော ပဉှေန အာဂတောမှိ၊ အတ္ထိကာနံ ဝါ ပဉှေန အာဂမနံ၊ ပဉှေန အတ္ထိ အာဂမနံ ဝါတိ။

၉၆၅။ စတုတ္ထဂါထာယ ဝိဇိဂုစ္ဆတောတိ ဇာတိအာဒီဟိ အဋ္ဋီယတော ရိတ္တမာသနန္တိ ဝိဝိတ္တံ မဉ္စပီဌံ။ ပဗ္ဗတာနံ ဂုဟာသု ဝါတိ ပဗ္ဗတဂုဟာသု ဝါ ရိတ္တမာသနံ ဘဇတောတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။

၉၆၆။ ပဉ္စမဂါထာယ ဥစ္စာဝစေသူတိ ဟီနပဏီတေသု။ သယနေသူတိ ဝိဟာရာဒီသု သေနာသနေသု။ ကီဝန္တော တတ္ထ ဘေရဝါတိ ကိတ္တကာ တတ္ထ ဘယကာရဏာ။ ‘‘ကုဝန္တော’’တိပိ ပါဌော၊ ကူဇန္တောတိ စဿ အတ္ထော။ န ပန ပုဗ္ဗေနာပရံ သန္ဓိယတိ။

၉၆၇။ ဆဋ္ဌဂါထာယ ကတီ ပရိဿယာတိ ကိတ္တကာ ဥပဒ္ဒဝါ။ အဂတံ ဒိသန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တဉှိ အဂတပုဗ္ဗတ္တာ အဂတံ တထာ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော ဒိသာ စာတိ ¶ ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဂတံ ဒိသ’’န္တိ။ အဘိသမ္ဘဝေတိ အဘိဘဝေယျ။ ပန္တမှီတိ ပရိယန္တေ။

၉၆၈-၉။ သတ္တမဂါထာယ ကျာဿ ဗျပ္ပထယော အဿူတိ ကီဒိသာနိ တဿ ဝစနာနိ အဿု။ အဋ္ဌမဂါထာယ ဧကောဒိ နိပကောတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ပဏ္ဍိတော။

၉၇၀။ ဧဝံ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန တီဟိ ဂါထာဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေတွာ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ – ပဉ္စသတာနံ သိဿာနမတ္ထာယ သေနာသနဂေါစရသီလဝတာဒီနိ ပုစ္ဆိတော ဘဂဝါ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ‘‘ဝိဇိဂုစ္ဆမာနဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇနမာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝတ္ထော – ဇာတိအာဒီဟိ ဝိဇိဂုစ္ဆမာနဿ ရိတ္တာသနံ သယနံ သေဝတော စေ သမ္ဗောဓိကာမဿ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခုနော ယဒိဒံ ဖာသု ယော ဖာသုဝိဟာရော ယထာနုဓမ္မံ ယော စ အနုဓမ္မော၊ တံ တေ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနံ ယထာ ပဇာနန္တော ဝဒေယျ၊ ဧဝံ ဝဒါမီတိ။

၉၇၁။ ဒုတိယဂါထာယ ပရိယန္တစာရီတိ သီလာဒီသု စတူသု ပရိယန္တေသု စရမာနော။ ဍံသာဓိပါတာနန္တိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာနဉ္စ သေသမက္ခိကာနဉ္စ။ သေသမက္ခိကာ ဟိ တတော တတော အဓိပတိတွာ ခါဒန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အဓိပါတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ မနုဿဖဿာနန္တိ ¶ စောရာဒိဖဿာနံ။

၉၇၂။ တတိယဂါထာယ ပရဓမ္မိကာ နာမ သတ္တ သဟဓမ္မိကဝဇ္ဇာ သဗ္ဗေပိ ဗာဟိရကာ။ ကုသလာနုဧသီတိ ကုသလဓမ္မေ အနွေသမာနော။

၉၇၃။ စတုတ္ထဂါထာယ ¶ အာတင်္ကဖဿေနာတိ ရောဂဖဿေန။ သီတံ အတုဏှန္တိ သီတဉ္စ ဥဏှဉ္စ။ သော တေဟိ ဖုဋ္ဌော ဗဟုဓာတိ သော တေဟိ အာတင်္ကာဒီဟိ အနေကေဟိ အာကာရေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနောပိ။ အနောကောတိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏာဒီနံ အနောကာသဘူတော။

၉၇၄။ ဧဝံ ‘‘ဘိက္ခုနော ဝိဇိဂုစ္ဆတော’’တိအာဒီဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ ပုဋ္ဌမတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ကျာဿ ဗျပ္ပထယော’’တိအာဒိနာ နယေန ပုဋ္ဌံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘ထေယျံ န ကာရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဖဿေတိ ဖရေယျ ¶ ။ ယဒါဝိလတ္တံ မနသော ဝိဇညာတိ ယံ စိတ္တဿ အာဝိလတ္တံ ဝိဇာနေယျ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ကဏှဿ ပက္ခော’’တိ ဝိနောဒယေယျ။

၉၇၅။ မူလမ္ပိ တေသံ ပလိခည တိဋ္ဌေတိ တေသံ ကောဓာတိမာနာနံ ယံ အဝိဇ္ဇာဒိကံ မူလံ၊ တမ္ပိ ပလိခဏိတွာ တိဋ္ဌေယျ။ အဒ္ဓါ ဘဝန္တော အဘိသမ္ဘဝေယျာတိ ဧဝံ ပိယပ္ပိယံ အဘိဘဝန္တော ဧကံသေနေဝ အဘိဘဝေယျ၊ န တတြ သိထိလံ ပရက္ကမေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

၉၇၆။ ပညံ ပုရက္ခတွာတိ ပညံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ ကလျာဏပီတီတိ ကလျာဏာယ ပီတိယာ သမန္နာဂတော။ စတုရော သဟေထ ပရိဒေဝဓမ္မေတိ အနန္တရဂါထာယ ဝုစ္စမာနေ ပရိဒေဝနီယဓမ္မေ သဟေယျ။

၉၇၇။ ကိံသူ အသိဿာမီတိ ကိံ ဘုဉ္ဇိဿာမိ။ ကုဝံ ဝါ အသိဿန္တိ ကုဟိံ ဝါ အသိဿာမိ။ ဒုက္ခံ ဝတ သေတ္ထ ကွဇ္ဇ သေဿန္တိ ဣမံ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ သယိံ၊ အဇ္ဇ အာဂမနရတ္တိံ ကတ္ထ သယိဿံ။ ဧတေ ဝိတက္ကေတိ ဧတေ ပိဏ္ဍပါတနိဿိတေ ဒွေ၊ သေနာသနနိဿိတေ ဒွေတိ စတ္တာရော ဝိတက္ကေ။ အနိကေတစာရီတိ အပလိဗောဓစာရီ နိတ္တဏှစာရီ။

၉၇၈။ ကာလေတိ ပိဏ္ဍပါတကာလေ ပိဏ္ဍပါတသင်္ခါတံ အန္နံ ဝါ စီဝရကာလေ စီဝရသင်္ခါတံ ဝသနံ ဝါ လဒ္ဓါ ဓမ္မေန သမေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ မတ္တံ သော ဇညာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ပရိဘောဂေ စ သော ပမာဏံ ဇာနေယျ။ ဣဓာတိ သာသနေ၊ နိပါတမတ္တမေဝ ဝါ ဧတံ။ တောသနတ္ထန္တိ သန္တောသတ္ထံ၊ ဧတဒတ္ထံ မတ္တံ ဇာနေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သော တေသု ဂုတ္တောတိ သော ဘိက္ခု တေသု ပစ္စယေသု ဂုတ္တော။ ယတစာရီတိ သံယတဝိဟာရော ¶ ၊ ရက္ခိတိရိယာပထော ရက္ခိတကာယဝစီမနောဒွါရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ယတိစာရီ’’တိပိ ပါဌော၊ သောယေဝတ္ထော။ ရုသိတောတိ ရောသိတော၊ ဃဋ္ဋိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၇၉။ ဈာနာနုယုတ္တောတိ အနုပန္နုပ္ပာဒနေန ဥပ္ပန္နာသေဝနေန စ ဈာနေ အနုယုတ္တော။ ဥပေက္ခမာရဗ္ဘ သမာဟိတတ္တောတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခံ ဥပ္ပာဒေတွာ သမာဟိတစိတ္တော။ တက္ကာသယံ ကုက္ကုစ္စိယူပဆိန္ဒေတိ ¶ ကာမဝိတက္ကာဒိံ တက္ကဉ္စ ¶ ၊ ကာမသညာဒိံ တဿ တက္ကဿ အာသယဉ္စ၊ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒိံ ကုက္ကုစ္စိယဉ္စ ဥပစ္ဆိန္ဒေယျ။

၉၈၀။ စုဒိတော ဝစီဘိ သတိမာဘိနန္ဒေတိ ဥပဇ္ဈာယာဒီဟိ ဝါစာဟိ စောဒိတော သမာနော သတိမာ ဟုတွာ တံ စောဒနံ အဘိနန္ဒေယျ။ ဝါစံ ပမုဉ္စေ ကုသလန္တိ ဉာဏသမုဋ္ဌိတံ ဝါစံ ပမုဉ္စေယျ။ နာတိဝေလန္တိ အတိဝေလံ ပန ဝါစံ ကာလဝေလဉ္စ သီလဝေလဉ္စ အတိက္ကန္တံ နပ္ပမုဉ္စေယျ။ ဇနဝါဒဓမ္မာယာတိ ဇနဝါဒကထာယ။ န စေတယေယျာတိ စေတနံ န ဥပ္ပာဒေယျ။

၉၈၁။ အထာပရန္တိ အထ ဣဒါနိ ဣတော ပရမ္ပိ။ ပဉ္စ ရဇာနီတိ ရူပရာဂါဒီနိ ပဉ္စ ရဇာနိ။ ယေသံ သတီမာ ဝိနယာယ သိက္ခေတိ ယေသံ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟုတွာ ဝိနယနတ္ထံ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခေယျ။ ဧဝံ သိက္ခန္တော ဟိ ရူပေသု…ပေ… ဖဿေသု သဟေထ ရာဂံ၊ န အညေတိ။

၉၈၂။ တတော သော တေသံ ဝိနယာယ သိက္ခန္တော အနုက္ကမေန – ဧတေသု ဓမ္မေသူတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဧတေသူတိ ရူပါဒီသု။ ကာလေန သော သမ္မာ ဓမ္မံ ပရိဝီမံသမာနောတိ သော ဘိက္ခု ယွာယံ ‘‘ဥဒ္ဓတေ စိတ္တေ သမာဓိဿ ကာလော’’တိအာဒိနာ နယေန ကာလော ဝုတ္တော၊ တေန ကာလေန သဗ္ဗံ သင်္ခတဓမ္မံ အနိစ္စာဒိနယေန ပရိဝီမံသမာနော။ ဧကောဒိဘူတော ဝိဟနေ တမံ သောတိ သော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သဗ္ဗံ မောဟာဒိတမံ ဝိဟနေယျ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ သံသယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပတ္တာ၊ တိံသကောဋိသင်္ချာနဉ္စ ဒေဝမနုဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ သာရိပုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော စ စတုတ္ထော ဝဂ္ဂေါ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယတော၊ နာမေန

အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါတိ။