📜

၅။ ပါရာယနဝဂ္ဂေါ

ဝတ္ထုဂါထာဝဏ္ဏနာ

၉၈၃။ ကောသလာနံပုရာ ရမ္မာတိ ပါရာယနဝဂ္ဂဿ ဝတ္ထုဂါထာ။ တာသံ ဥပ္ပတ္တိ – အတီတေ ကိရ ဗာရာဏသိဝါသီ ဧကော ရုက္ခဝဍ္ဎကီ သကေ အာစရိယကေ အဒုတိယော၊ တဿ သောဠသ သိဿာ၊ ဧကမေကဿ သဟဿံ အန္တေဝါသိကာ။ ဧဝံ တေ သတ္တရသာဓိကသောဠသသဟဿာ အာစရိယန္တေဝါသိနော သဗ္ဗေပိ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တာ ပဗ္ဗတသမီပံ ဂန္တွာ ရုက္ခေ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ နာနာပါသာဒဝိကတိယော နိဋ္ဌာပေတွာ ကုလ္လံ ဗန္ဓိတွာ ဂင်္ဂါယ ဗာရာဏသိံ အာနေတွာ သစေ ရာဇာ အတ္ထိကော ဟောတိ၊ ရညော၊ ဧကဘူမိကံ ဝါ…ပေ… သတ္တဘူမိကံ ဝါ ပါသာဒံ ယောဇေတွာ ဒေန္တိ။ နော စေ၊ အညေသမ္ပိ ဝိကိဏိတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တိ။ အထ နေသံ ဧကဒိဝသံ အာစရိယော ‘‘န သက္ကာ ဝဍ္ဎကိကမ္မေန နိစ္စံ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတုံ၊ ဒုက္ကရဉှိ ဇရာကာလေ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ စိန္တေတွာ အန္တေဝါသိကေ အာမန္တေသိ – ‘‘တာတာ၊ ဥဒုမ္ဗရာဒယော၊ အပ္ပသာရရုက္ခေ အာနေထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အာနယိံသု။ သော တေဟိ ကဋ္ဌသကုဏံ ကတွာ တဿ အဗ္ဘန္တရံ ပဝိသိတွာ ယန္တံ ပူရေသိ။ ကဋ္ဌသကုဏော သုပဏ္ဏရာဇာ ဝိယ အာကာသံ လင်္ဃိတွာ ဝနဿ ဥပရိ စရိတွာ အန္တေဝါသီနံ ပုရတော ဩရုဟိ။ အထ အာစရိယော သိဿေ အာဟ – ‘‘တာတာ၊ ဤဒိသာနိ ကဋ္ဌဝါဟနာနိ ကတွာ သက္ကာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတုံ၊ တုမှေပိ၊ တာတာ၊ ဧတာနိ ကရောထ၊ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဇီဝိဿာမ၊ ဒုက္ခံ ဝဍ္ဎကိသိပ္ပေန ဇီဝိတု’’န္တိ။ တေ တထာ ကတွာ အာစရိယဿ ပဋိဝေဒေသုံ။ တတော နေ အာစရိယော အာဟ – ‘‘ကတမံ၊ တာတာ၊ ရဇ္ဇံ ဂဏှာမာ’’တိ? ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ အာစရိယာ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ တာတာ၊ မာ ဧတံ ရုစ္စိ၊ မယဉှိ တံ ဂဟေတွာပိ ‘ဝဍ္ဎကိရာဇာ ဝဍ္ဎကိယုဝရာဇာ’တိ ဝဍ္ဎကိဝါဒါ န မုစ္စိဿာမ၊ မဟန္တော ဇမ္ဗုဒီပေါ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။

တတော သပုတ္တဒါရာ ကဋ္ဌဝါဟနာနိ ၊ အဘိရုဟိတွာ သဇ္ဇာဝုဓာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခါ ဂန္တွာ ဟိမဝတိ အညတရံ နဂရံ ပဝိသိတွာ ရညော နိဝေသနေယေဝ ပစ္စုဋ္ဌဟံသု။ တေ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ အာစရိယံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ သော ‘‘ကဋ္ဌဝါဟနော ရာဇာ’’တိ ပါကဋော အဟောသိ။ တမ္ပိ နဂရံ တေန ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကဋ္ဌဝါဟနနဂရ’’န္တွေဝ နာမံ လဘိ၊ တထာ သကလရဋ္ဌမ္ပိ ။ ကဋ္ဌဝါဟနော ရာဇာ ဓမ္မိကော အဟောသိ၊ တထာ ယုဝရာဇာ အမစ္စဋ္ဌာနေသု စ ဌပိတာ သောဠသ သိဿာ။ တံ ရဋ္ဌံ ရညာ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂယှမာနံ အတိဝိယ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ နိရုပဒ္ဒဝဉ္စ အဟောသိ။ နာဂရာ ဇာနပဒါ ရာဇာနဉ္စ ရာဇပရိသဉ္စ အတိဝိယ မမာယိံသု ‘‘ဘဒ္ဒကော နော ရာဇာ လဒ္ဓါ၊ ဘဒ္ဒိကာ ရာဇပရိသာ’’တိ။

အထေကဒိဝသံ မဇ္ဈိမဒေသတော ဝါဏိဇာ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ကဋ္ဌဝါဟနနဂရံ အာဂမံသု ပဏ္ဏာကာရဉ္စ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ပဿိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ သဗ္ဗံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗာရာဏသိတော ဒေဝါ’’တိ။ သော တတ္ထ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ – ‘‘တုမှာကံ ရညာ သဒ္ဓိံ မမ မိတ္တဘာဝံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ သော တေသံ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ ဂမနကာလေ သမ္ပတ္တေ ပုန အာဒရေန ဝတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တေ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ တဿ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘ကဋ္ဌဝါဟနရဋ္ဌာ အာဂတာနံ ဝါဏိဇကာနံ အဇ္ဇတဂ္ဂေ သုင်္ကံ မုဉ္စာမီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ ‘‘အတ္ထု မေ ကဋ္ဌဝါဟနော မိတ္တော’’တိ ဒွေပိ အဒိဋ္ဌမိတ္တာ အဟေသုံ။ ကဋ္ဌဝါဟနောပိ စ သကနဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဗာရာဏသိတော အာဂတာနံ ဝါဏိဇကာနံ သုင်္ကံ မုဉ္စာမိ၊ ပရိဗ္ဗယော စ နေသံ ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ တတော ဗာရာဏသိရာဇာ ကဋ္ဌဝါဟနဿ လေခံ ပေသေသိ ‘‘သစေ တသ္မိံ ဇနပဒေ ဒဋ္ဌုံ ဝါ သောတုံ ဝါ အရဟရူပံ ကိဉ္စိ အစ္ဆရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အမှေပိ ဒက္ခာပေတု စ သာဝေတု စာ’’တိ။ သောပိဿ တထေဝ ပဋိလေခံ ပေသေသိ။ ဧဝံ တေသံ ကတိကံ ကတွာ ဝသန္တာနံ ကဒါစိ ကဋ္ဌဝါဟနဿ အတိမဟဂ္ဃာ အစ္စန္တသုခုမာ ကမ္ဗလာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု ဗာလသူရိယရသ္မိသဒိသာ ဝဏ္ဏေန။ တေ ဒိသွာ ရာဇာ ‘‘မမ သဟာယဿ ပေသေမီ’’တိ ဒန္တကာရေဟိ အဋ္ဌ ဒန္တကရဏ္ဍကေ လိခါပေတွာ တေသု ကရဏ္ဍကေသု တေ ကမ္ဗလေ ပက္ခိပိတွာ လာခါစရိယေဟိ ဗဟိ လာခါဂေါဠကသဒိသေ ကာရာပေတွာ အဋ္ဌပိ လာခါဂေါဠကေ သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပိတွာ ဝတ္ထေန ဝေဌေတွာ ရာဇမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆေတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရညော ဒေထာ’’တိ အမစ္စေ ပေသေသိ။ လေခဉ္စ အဒါသိ ‘‘အယံ ပဏ္ဏာကာရော နဂရမဇ္ဈေ အမစ္စပရိဝုတေန ပေက္ခိတဗ္ဗော’’တိ။

တေ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိရညော အဒံသု။ သော လေခံ ဝါစေတွာ အမစ္စေ သန္နိပါတေတွာ နဂရမဇ္ဈေ ရာဇင်္ဂဏေ လဉ္ဆနံ ဘိန္ဒိတွာ ပလိဝေဌနံ အပနေတွာ သမုဂ္ဂံ ဝိဝရိတွာ အဋ္ဌ လာခါဂေါဠကေ ဒိသွာ ‘‘မမ သဟာယော လာခါဂေါဠကေဟိ ကီဠနကဗာလကာနံ ဝိယ မယှံ လာခါဂေါဠကေ ပေသေသီ’’တိ မင်္ကု ဟုတွာ ဧကံ လာခါဂေါဠကံ အတ္တနော နိသိန္နာသနေ ပဟရိ။ တာဝဒေဝ လာခါ ပရိပတိ၊ ဒန္တကရဏ္ဍကော ဝိဝရံ ဒတွာ ဒွေဘာဂေါ အဟောသိ။ သော အဗ္ဘန္တရေ ကမ္ဗလံ ဒိသွာ ဣတရေပိ ဝိဝရိ သဗ္ဗတ္ထ တထေဝ အဟောသိ။ ဧကမေကော ကမ္ဗလော ဒီဃတော သောဠသဟတ္ထော ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌဟတ္ထော။ ပသာရိတေ ကမ္ဗလေ ရာဇင်္ဂဏံ သူရိယပ္ပဘာယ ဩဘာသိတမိဝ အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ မဟာဇနော အင်္ဂုလိယော ဝိဓုနိ၊ စေလုက္ခေပဉ္စ အကာသိ၊ ‘‘အမှာကံ ရညော အဒိဋ္ဌသဟာယော ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ ဧဝရူပံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသိ၊ ယုတ္တံ ဧဝရူပံ မိတ္တံ ကာတု’’န္တိ အတ္တမနော အဟောသိ။ ရာဇာ ဝေါဟာရိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ဧကမေကံ ကမ္ဗလံ အဂ္ဃာပေသိ၊ သဗ္ဗေပိ အနဂ္ဃာ အဟေသုံ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘ပစ္ဆာ ပေသေန္တေန ပဌမံ ပေသိတပဏ္ဏာကာရတော အတိရေကံ ပေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဟာယေန စ မေ အနဂ္ဃော ပဏ္ဏာကာရော ပေသိတော၊ ကိံ နု၊ ခေါ၊ အဟံ သဟာယဿ ပေသေယျ’’န္တိ? တေန စ သမယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ။ အထ ရညော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဝတ္ထုတ္တယရတနတော အညံ ဥတ္တမရတနံ နတ္ထိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဝတ္ထုတ္တယရတနဿ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သဟာယဿ ပေသေမီ’’တိ။ သော –

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ဟိတာယ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

ဓမ္မော လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ သုခါယ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

သင်္ဃော လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရ’’န္တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ၊ ယာဝ အရဟတ္တံ၊ တာဝ ဧကဘိက္ခုဿ ပဋိပတ္တိဉ္စ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန လိခါပေတွာ သတ္တရတနမယေ သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပိတွာ တံ သမုဂ္ဂံ မဏိမယေ သမုဂ္ဂေ၊ မဏိမယံ မသာရဂလ္လမယေ၊ မသာရဂလ္လမယံ လောဟိတင်္ဂမယေ၊ လောဟိတင်္ဂမယံ၊ သုဝဏ္ဏမယေ၊ သုဝဏ္ဏမယံ ရဇတမယေ၊ ရဇတမယံ ဒန္တမယေ၊ ဒန္တမယံ သာရမယေ၊ သာရမယံ သမုဂ္ဂံ ပေဠာယ ပက္ခိပိတွာ ပေဠံ ဒုဿေန ဝေဌေတွာ လဉ္ဆေတွာ မတ္တဝရဝါရဏံ သောဝဏ္ဏဒ္ဓဇံ သောဝဏ္ဏာလင်္ကာရ ဟေမဇာလသဉ္ဆန္နံ ကာရေတွာ တဿုပရိ ပလ္လင်္ကံ ပညာပေတွာ ပလ္လင်္ကေ ပေဠံ အာရောပေတွာ သေတစ္ဆတ္တေန ဓာရိယမာနေန သဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖာဒီဟိ ပူဇာယ ကရိယမာနာယ သဗ္ဗတာဠာဝစရေဟိ ထုတိသတာနိ ဂါယမာနေဟိ ယာဝ အတ္တနော ရဇ္ဇသီမာ၊ တာဝ မဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ သယမေဝ နေသိ။ တတြ စ ဌတွာ သာမန္တရာဇူနံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသိ – ‘‘ဧဝံ သက္ကရောန္တေဟိ အယံ ပဏ္ဏာကာရော ပေသေတဗ္ဗော’’တိ ။ တံ သုတွာ တေ တေ ရာဇာနော ပဋိမဂ္ဂံ အာဂန္တွာ ယာဝ ကဋ္ဌဝါဟနဿ ရဇ္ဇသီမာ၊ တာဝ နယိံသု။

ကဋ္ဌဝါဟနောပိ သုတွာ ပဋိမဂ္ဂံ အာဂန္တွာ တထေဝ ပူဇေန္တော နဂရံ ပဝေသေတွာ အမစ္စေ စ နာဂရေ စ သန္နိပါတာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ပလိဝေဌနဒုဿံ အပနေတွာ ပေဠံ ဝိဝရိတွာ ပေဠာယ သမုဂ္ဂံ ပဿိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သဗ္ဗသမုဂ္ဂေ ဝိဝရိတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လေခံ ပဿိတွာ ‘‘ကပ္ပသတသဟဿေဟိ အတိဒုလ္လဘံ မမ သဟာယော ပဏ္ဏာကာရရတနံ ပေသေသီ’’တိ အတ္တမနော ဟုတွာ ‘‘အသုတပုဗ္ဗံ ဝတ သုဏိမှာ ‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’တိ၊ ယံနူနာဟံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဉ္စ ပဿေယျံ ဓမ္မဉ္စ သုဏေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ အမစ္စေ အာမန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃရတနာနိ ကိရ လောကေ ဥပ္ပန္နာနိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗံ မညထာ’’တိ ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ဣဓေဝ တုမှေ၊ မဟာရာဇ၊ ဟောထ၊ မယံ ဂန္တွာ ပဝတ္တိံ ဇာနိဿာမာ’’တိ။

တတော သောဠသသဟဿပရိဝါရာ သောဠသ အမစ္စာ ရာဇာနံ အဘိဝါဒေတွာ ‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော ပုန ဒဿနံ နတ္ထိ၊ ယဒိ န ဥပ္ပန္နော၊ အာဂမိဿာမာ’’တိ နိဂ္ဂတာ။ ရညော ပန ဘာဂိနေယျော ပစ္ဆာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အဟမ္ပိ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တာတ၊ တွံ တတ္ထ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ဉတွာ ပုန အာဂန္တွာ မမ အာရောစေဟီတိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အဂမာသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန ဂန္တွာ ဗာရာဏသိံ ပတ္တာ။ အသမ္ပတ္တေသွေဝ စ တေသု ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တေ ‘‘ကော ဗုဒ္ဓါ၊ ကုဟိံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ သကလဝိဟာရံ အာဟိဏ္ဍန္တာ သမ္မုခသာဝကေ ဒိသွာ ပုစ္ဆိံသု။ တေ နေသံ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ အာစိက္ခိံသု။ တေ ‘‘အဟော ဒူရဒ္ဓါနံ အာဂန္တွာ ဒဿနမတ္တမ္ပိ န လဘိမှာ’’တိ ပရိဒေဝမာနာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဘဂဝတာ ဒိန္နဩဝါဒေါ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ အာမ၊ ဥပါသကာ အတ္ထိ၊ သရဏတ္တယေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ပဉ္စသီလာနိ သမာဒါတဗ္ဗာနိ၊ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ဥပေါသထော ဥပဝသိတဗ္ဗော၊ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗန္တိ။ တေ သုတွာ တံ ဘာဂိနေယျံ အမစ္စံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဘာဂိနေယျော ပရိဘောဂဓာတုံ ဂဟေတွာ ကဋ္ဌဝါဟနရဋ္ဌာဘိမုခေါ ပက္ကာမိ။ ပရိဘောဂဓာတု နာမ ဗောဓိရုက္ခပတ္တစီဝရာဒီနိ။ အယံ ပန ဘဂဝတော ဓမ္မကရဏံ ဓမ္မဓရံ ဝိနယဓရမေကံ ထေရဉ္စ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ၊ အနုပုဗ္ဗေန စ နဂရံ ဂန္တွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော စ ပရိနိဗ္ဗုတ္တော စာ’’တိ ရညော အာရောစေတွာ ဘဂဝတာ ဒိန္နောဝါဒံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဝိဟာရံ ကာရာပေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဗောဓိရုက္ခံ ရောပေတွာ သရဏတ္တယေ ပဉ္စသု စ နိစ္စသီလေသု ပတိဋ္ဌာယ အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တော ဒါနာဒီနိ ဒေန္တော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေပိ သောဠသသဟဿာ ပဗ္ဗဇိတွာ ပုထုဇ္ဇနကာလကိရိယံ ကတွာ တဿေဝ ရညော ပရိဝါရာ သမ္ပဇ္ဇိံသု။

တေ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ခေပေတွာ အမှာကံ ဘဂဝတိ အနုပ္ပန္နေယေဝ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ အာစရိယော ပသေနဒိရညော ပိတု ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော ဇာတော နာမေန ‘‘ဗာဝရီ’’တိ၊ တီဟိ မဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ၊ ပိတုနော စ အစ္စယေန ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ အဝသေသာပိ သောဠသာဓိကသောဠသသဟဿာ တတ္ထေဝ သာဝတ္ထိယာ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသု သောဠသ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိနော ဗာဝရိဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေသုံ၊ ဣတရေ သောဠသသဟဿာ တေသံယေဝ သန္တိကေတိ ဧဝံ တေ ပုနပိ သဗ္ဗေ သမာဂစ္ဆိံသု။ မဟာကောသလရာဇာပိ ကာလမကာသိ၊ တတော ပသေနဒိံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ ဗာဝရီ တဿာပိ ပုရောဟိတော အဟောသိ။ ရာဇာ ပိတရာ ဒိန္နဉ္စ အညဉ္စ ဘောဂံ ဗာဝရိဿ အဒါသိ။ သော ဟိ ဒဟရကာလေ တဿေဝ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေသိ။ တတော ဗာဝရီ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှေသု ဌိတေသု မမ ပိတာ ဌိတော ဝိယ ဟောတိ၊ မာ ပဗ္ဗဇိတ္ထာ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘သာယံ ပါတံ မမ ဒဿနဋ္ဌာနေ ရာဇုယျာနေ ပဗ္ဗဇထာ’’တိ ယာစိ။ အာစရိယော သောဠသသဟဿပရိဝါရေဟိ သောဠသဟိ သိဿေဟိ သဒ္ဓိံ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိ၊ ရာဇာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟတိ။ သာယံ ပါတဉ္စဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။

အထေကဒိဝသံ အန္တေဝါသိနော အာစရိယံ အာဟံသု – ‘‘နဂရသမီပေ ဝါသော နာမ မဟာပလိဗောဓော၊ ဝိဇနသမ္ပာတံ အာစရိယ ဩကာသံ ဂစ္ဆာမ၊ ပန္တသေနာသနဝါသော နာမ ဗဟူပကာရော ပဗ္ဗဇိတာန’’န္တိ။ အာစရိယော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တိက္ခတ္တုံ ဝါရေတွာ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော ဒွေသတသဟဿာနိ ကဟာပဏာနိ ဒတွာ ဒွေ အမစ္စေ အာဏာပေသိ ‘‘ယတ္ထ ဣသိဂဏော ဝါသံ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ အဿမံ ကတွာ ဒေထာ’’တိ။ တတော အာစရိယော သောဠသာဓိကသောဠသသဟဿဇဋိလပရိဝုတော အမစ္စေဟိ အနုဂ္ဂဟမာနော ဥတ္တရဇနပဒါ ဒက္ခိဏဇနပဒါဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တမတ္ထံ ဂဟေတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သင်္ဂီတိကာလေ ပါရာယနဝဂ္ဂဿ နိဒါနံ အာရောပေန္တော ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိ။

တတ္ထ ကောသလာနံ ပုရာတိ ကောသလရဋ္ဌဿ နဂရာ၊ သာဝတ္ထိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာကိဉ္စညန္တိ အကိဉ္စနဘာဝံ၊ ပရိဂ္ဂဟူပကရဏဝိဝေကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၉၈၄။ သော အဿကဿ ဝိသယေ၊ အဠကဿ သမာသနေတိ သော ဗြာဟ္မဏော အဿကဿ စ အဠကဿ စာတိ ဒွိန္နမ္ပိ ရာဇူနံ သမာသန္နေ ဝိသယေ အာသန္နေ ရဋ္ဌေ၊ ဒွိန္နမ္ပိ ရဋ္ဌာနံ မဇ္ဈေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂေါဓာဝရီ ကူလေတိ ဂေါဓာဝရိယာ နဒိယာ ကူလေ။ ယတ္ထ ဂေါဓာဝရီ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ တိယောဇနပ္ပမာဏံ အန္တရဒီပမကာသိ သဗ္ဗံ ကပိဋ္ဌဝနသဉ္ဆန္နံ၊ ယတ္ထ ပုဗ္ဗေသရဘင်္ဂါဒယော ဝသိံသု၊ တသ္မိံ ဒေသေတိ အဓိပ္ပာယော။ သော ကိရ တံ ပဒေသံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ပုဗ္ဗသမဏာလယော ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပ’’န္တိ အမစ္စာနံ နိဝေဒေသိ။ အမစ္စာ ဘူမိဂ္ဂဟဏတ္ထံ အဿကရညော သတသဟဿံ၊ အဠကရညော သတသဟဿံ အဒံသု။ တေ တဉ္စ ပဒေသံ အညဉ္စ ဒွိယောဇနမတ္တန္တိ သဗ္ဗမ္ပိ ပဉ္စယောဇနမတ္တံ ပဒေသံ အဒံသု။ တေသံ ကိရ ရဇ္ဇသီမန္တရေ သော ပဒေသော ဟောတိ။ အမစ္စာ တတ္ထ အဿမံ ကာရေတွာ သာဝတ္ထိတော စ အညမ္ပိ ဓနံ အာဟရာပေတွာ ဂေါစရဂါမံ နိဝေသေတွာ အဂမံသု။ ဥဉ္ဆေန စ ဖလေန စာတိ ဥဉ္ဆာစရိယာယ စ ဝနမူလဖလေန စ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘တဿေဝ ဥပနိဿာယ၊ ဂါမော စ ဝိပုလော အဟူ’’တိ။

၉၈၅။ တတ္ထ တဿာတိ တဿ ဂေါဓာဝရီကူလဿ၊ တဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဥပယောဂတ္ထေ စေတံ သာမိဝစနံ၊ တံ ဥပနိဿာယာတိ အတ္ထော။ တတော ဇာတေန အာယေန၊ မဟာယညမကပ္ပယီတိ တသ္မိံ ဂါမေ ကသိကမ္မာဒိနာ သတသဟဿံ အာယော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တံ ဂဟေတွာ ကုဋုမ္ဗိကာ ရညော အဿကဿ သန္တိကံ အဂမံသု ‘‘သာဒိယတု ဒေဝေါ အာယ’’န္တိ။ သော ‘‘နာဟံ သာဒိယာမိ၊ အာစရိယဿေဝ ဥပနေထာ’’တိ အာဟ။ အာစရိယောပိ တံ အတ္တနော အဂ္ဂဟေတွာ ဒါနယညံ အကပ္ပယိ။ ဧဝံ သော သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ ဒါနမဒါသိ။

၉၈၆။ မဟာယညန္တိ ဂါထာယတ္ထော – သော ဧဝံ သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ ဒါနယညံ ယဇန္တော ဧကသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ တံ မဟာယညံ ယဇိတွာ တတော ဂါမာ နိက္ခမ္မ ပုန ပါဝိသိ အဿမံ။ ပဝိဋ္ဌော စ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ‘‘သုဋ္ဌု ဒိန္န’’န္တိ ဒါနံ အနုမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ ဧဝံ တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမှိ တရုဏာယ ဗြာဟ္မဏိယာ ဃရေ ကမ္မံ အကာတုကာမာယ ‘‘ဧသော၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဗာဝရီ ဂေါဓာဝရီတီရေ အနုသံဝစ္ဆရံ သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ ဂစ္ဆ တတော ပဉ္စသတာနိ ယာစိတွာ ဒါသိံ မေ အာနေဟီ’’တိ ပေသိတော အညော အာဂဉ္ဆိ ဗြာဟ္မဏောတိ။

၉၈၇-၈။ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒေါတိ မဂ္ဂဂမနေန ဃဋ္ဋပါဒတလော၊ ပဏှိကာယ ဝါ ပဏှိကံ၊ ဂေါပ္ဖကေန ဝါ ဂေါပ္ဖကံ၊ ဇဏ္ဏုကေန ဝါ ဇဏ္ဏုကံ အာဟစ္စ ဃဋ္ဋပါဒေါ။ သုခဉ္စ ကုသလံ ပုစ္ဆီတိ သုခဉ္စ ကုသလဉ္စ ပုစ္ဆိ ‘‘ကစ္စိ တေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သုခံ၊ ကစ္စိ ကုသလ’’န္တိ။

၉၈၉-၉၁။ အနုဇာနာဟီတိ အနုမညာဟိ သဒ္ဒဟာဟိ။ သတ္တဓာတိ သတ္တဝိဓေန။ အဘိသင်္ခရိတွာတိ ဂေါမယဝနပုပ္ဖကုသတိဏာဒီနိ အာဒါယ သီဃံ သီဃံ ဗာဝရိဿ အဿမဒွါရံ ဂန္တွာ ဂေါမယေန ဘူမိံ ဥပလိမ္ပိတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ တိဏာနိ သန္ထရိတွာ ဝါမပါဒံ ကမဏ္ဍလူဒကေန ဓောဝိတွာ သတ္တပါဒမတ္တံ ဂန္တွာ အတ္တနော ပါဒတလေ ပရာမသန္တော ဧဝရူပံ ကုဟနံ ကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဘေရဝံ သော အကိတ္တယီတိ ဘယဇနကံ ဝစနံ အကိတ္တယိ၊ ‘‘သစေ မေ ယာစမာနဿာ’’တိ ဣမံ ဂါထမဘာသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုက္ခိတောတိ ဒေါမနဿဇာတော။

၉၉၂-၄။ ဥဿုဿတီတိ တဿ တံ ဝစနံ ကဒါစိ သစ္စံ ဘဝေယျာတိ မညမာနော သုဿတိ ။ ဒေဝတာတိ အဿမေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဧဝ။ မုဒ္ဓနိ မုဒ္ဓပါတေ ဝါတိ မုဒ္ဓေ ဝါ မုဒ္ဓပါတေ ဝါ။

၉၉၅-၆။ ဘောတီ စရဟိ ဇာနာတီတိ ဘောတီ စေ ဇာနာတိ။ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စာတိ မုဒ္ဓပါတဉ္စ။ ဉာဏမေတ္ထာတိ ဉာဏံ မေ ဧတ္ထ။

၉၉၈။ ပုရာတိ ဧကူနတိံသဝဿဝယကာလေ။ ဗာဝရိဗြာဟ္မဏေ ပန ဂေါဓာဝရီတီရေ ဝသမာနေ အဋ္ဌန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥဒပါဒိ။ အပစ္စောတိ အနုဝံသော။

၉၉၉။ သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တောတိ သဗ္ဗာဘိညာယ ဗလပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗာ ဝါ အဘိညာယော စ ဗလာနိ စ ပတ္တော။ ဝိမုတ္တောတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တိယာ ဝိမုတ္တစိတ္တော။

၁၀၀၁-၃။ သောကဿာတိ သောကော အဿ။ ပဟူတပညောတိ မဟာပညော။ ဝရဘူရိမေဓသောတိ ဥတ္တမဝိပုလပညော ဘူတေ အဘိရတဝရပညော ဝါ။ ဝိဓုရောတိ ဝိဂတဓုရော၊ အပ္ပဋိမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀၀၄-၉။ မန္တပါရဂေတိ ဝေဒပါရဂေ။ ပဿဝှောတိ ပဿထ အဇာနတန္တိ အဇာနန္တာနံ။ လက္ခဏာတိ လက္ခဏာနိ။ ဗျာက္ခာတာတိ ကထိတာနိ၊ ဝိတ္ထာရိတာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သမတ္တာတိ သမတ္တာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မေန မနုသာသတီတိ ဓမ္မေန အနုသာသတိ။

၁၀၁၁။ ဇာတိံ ဂေါတ္တဉ္စ လက္ခဏန္တိ ‘‘ကီဝ စိရံ ဇာတော’’တိ မမ ဇာတိဉ္စ ဂေါတ္တဉ္စ လက္ခဏဉ္စ။ မန္တေ သိဿေတိ မယာ ပရိစိတဝေဒေ စ မမ သိဿေ စ။ မနသာယေဝ ပုစ္ဆထာတိ ဣမေ သတ္တ ပဉှေ စိတ္တေနေဝ ပုစ္ဆထ။

၁၀၁၃-၈။ တိဿမေတ္တေယျောတိ ဧကောယေဝ ဧသ နာမဂေါတ္တဝသေန ဝုတ္တော။ ဒုဘယောတိ ဥဘော။ ပစ္စေကဂဏိနောတိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂဏဝန္တော။ ပုဗ္ဗဝါသနဝါသိတာတိ ပုဗ္ဗေ ကဿပဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ။ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တပုညဝါသနာယ ဝါသိတစိတ္တာ။ ပုရမာဟိဿတိန္တိ မာဟိဿတိနာမိကံ ပုရံ၊ နဂရန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တဉ္စ နဂရံ ပဝိဋ္ဌာတိ အဓိပ္ပာယော၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ ဂေါနဒ္ဓန္တိ ဂေါဓပုရဿ နာမံ။ ဝနသဝှယန္တိ ပဝနနဂရံ ဝုစ္စတိ၊ ‘‘ဝနသာဝတ္ထိ’’န္တိ ဧကေ။ ဧဝံ ဝနသာဝတ္ထိတော ကောသမ္ဗိံ၊ ကောသမ္ဗိတော စ သာကေတံ အနုပ္ပတ္တာနံ ကိရ တေသံ သောဠသန္နံ ဇဋိလာနံ ဆယောဇနမတ္တာ ပရိသာ အဟောသိ။

၁၀၁၉။ အထ ဘဂဝါ ‘‘ဗာဝရိဿ ဇဋိလာ မဟာဇနံ သံဝဍ္ဎေန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ န စ တာဝ နေသံ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာပိ အယံ ဒေသော သပ္ပာယော၊ မဂဓခေတ္တေ ပန တေသံ ပါသာဏကစေတိယံ သပ္ပာယံ။ တတြ ဟိ မယိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ မဟာဇနဿ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗနဂရာနိ စ ပဝိသိတွာ အာဂစ္ဆန္တာ ဗဟုတရေန ဇနေန အာဂမိဿန္တီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိတော ရာဇဂဟာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တေပိ ဇဋိလာ သာဝတ္ထိံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ကော ဗုဒ္ဓါ၊ ကုဟိံ ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝိစိနန္တာ ဂန္ဓကုဋိမူလံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ပဒနိက္ခေပံ ဒိသွာ ‘‘ရတ္တဿ ဟိ ဥက္ကုဋိကံ ပဒံ ဘဝေ…ပေ… ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿ ဣဒမီဒိသံ ပဒ’’န္တိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၆၀-၂၆၁၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၀ သာမာဝတီဝတ္ထု၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၄၅) ‘‘သဗ္ဗညု ဗုဒ္ဓါ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂတာ။ ဘဂဝါပိ အနုပုဗ္ဗေန သေတဗျကပိလဝတ္ထုအာဒီနိ နဂရာနိ ပဝိသိတွာ မဟာဇနံ သံဝဍ္ဎေန္တော ပါသာဏကစေတိယံ ဂတော။ ဇဋိလာပိ တာဝဒေဝ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗာနိ တာနိ နဂရာနိ ပဝိသိတွာ ပါသာဏကစေတိယမေဝ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကောသမ္ဗိဉ္စာပိ သာကေတံ၊ သာဝတ္ထိဉ္စ ပုရုတ္တမံ။ သေတဗျံ ကပိလဝတ္ထု’’န္တိအာဒိ။

၁၀၂၀။ တတ္ထ မာဂဓံ ပုရန္တိ မဂဓပုရံ ရာဇဂဟန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပါသာဏကံ စေတိယန္တိ မဟတော ပါသာဏဿ ဥပရိ ပုဗ္ဗေ ဒေဝဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ ဥပ္ပန္နေ ပန ဘဂဝတိ ဝိဟာရော ဇာတော။ သော တေနေဝ ပုရိမဝေါဟာရေန ‘‘ပါသာဏကံ စေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

၁၀၂၁။ တသိတောဝုဒကန္တိ တေ ဟိ ဇဋိလာ ဝေဂသာ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓမာနာ သာယံ ဂတမဂ္ဂံ ပါတော၊ ပါတော ဂတမဂ္ဂဉ္စ သာယံ ဂစ္ဆန္တာ ‘‘ဧတ္ထ ဘဂဝါ’’တိ သုတွာ အတိဝိယ ပီတိပါမောဇ္ဇဇာတာ တံ စေတိယံ အဘိရုဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တုရိတာ ပဗ္ဗတမာရုဟု’’န္တိ။

၁၀၂၄။ ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌောတိ တသ္မိံ ပါသာဏကေ စေတိယေ သက္ကေန မာပိတမဟာမဏ္ဍပေ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ ဣသယော ခမနီယ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဘဂဝတာ ပဋိသမ္မောဒနီယေ ကတေ ‘‘ခမနီယံ ဘော ဂေါတမာ’’တိအာဒီဟိ သယမ္ပိ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အဇိတော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသီ ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ မနောပဉှေ ပုစ္ဆိ။

၁၀၂၅။ တတ္ထ အာဒိဿာတိ ‘‘ကတိဝဿော’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဒိဿ။ ဇမ္မနန္တိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယဿ ဇာတိံ ဗြူဟီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ပါရမိန္တိ နိဋ္ဌာဂမနံ။

၁၀၂၆-၇။ ဝီသံဝဿသတန္တိ ဝီသတိဝဿာဓိကံ ဝဿသတံ။ လက္ခဏေတိ မဟာပုရိသလက္ခဏေ။ ဧတသ္မိံ ဣတော ပရေသု စ ဣတိဟာသာဒီသု အနဝယောတိ အဓိပ္ပာယော ပရပဒံ ဝါ အာနေတွာ တေသု ပါရမိံ ဂတောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပဉ္စသတာနိ ဝါစေတီတိ ပကတိအလသဒုမ္မေဓမာဏဝကာနံ ပဉ္စသတာနိ သယံ မန္တေ ဝါစေတိ။ သဓမ္မေတိ ဧကေ ဗြာဟ္မဏဓမ္မေ၊ တေဝိဇ္ဇကေ ပါဝစနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀၂၈။ လက္ခဏာနံ ပဝိစယန္တိ လက္ခဏာနံ ဝိတ္ထာရံ၊ ‘‘ကတမာနိ တာနိဿ ဂတ္တေ တီဏိ လက္ခဏာနီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။

၁၀၃၀-၃၁။ ပုစ္ဆဉှီတိ ပုစ္ဆမာနံ ကမေတံ ပဋိဘာသတီတိ ဒေဝါဒီသု ကံ ပုဂ္ဂလံ ဧတံ ပဉှဝစနံ ပဋိဘာသတီတိ။

၁၀၃၂-၃၃။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏော ပဉ္စန္နံ ပဉှာနံ ဝေယျာကရဏံ သုတွာ အဝသေသေ ဒွေ ပုစ္ဆန္တော ‘‘မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓါဓိပါတဉ္စာ’’တိ အာဟ။ အထဿ ဘဂဝါ တေ ဗျာကရောန္တော ‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ စတူသု သစ္စေသု အညာဏဘူတာ အဝိဇ္ဇာ သံသာရဿ သီသံ၊ တသ္မာ ‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ စ အရဟတ္တမဂ္ဂဝိဇ္ဇာ အတ္တနာ သဟဇာတေဟိ သဒ္ဓါသတိသမာဓိကတ္တုကမျတာဆန္ဒဝီရိယေဟိ သမန္နာဂတာ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဋ္ဌဘာဝမုပဂတတ္တာ တံ မုဒ္ဓံ အဓိပါတေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဓိဇ္ဇာ မုဒ္ဓါဓိပါတိနီ’’တိအာဒိမာဟ။

၁၀၃၄-၈။ တတော ဝေဒေန မဟတာတိ အထ ဣမံ ပဉှဝေယျာကရဏံ သုတွာ ဥပ္ပန္နာယ မဟာပီတိယာ သန္ထမ္ဘိတွာ အလီနဘာဝံ၊ ကာယစိတ္တာနံ ဥဒဂ္ဂံ ပတွာတိ အတ္ထော။ ပတိတွာ စ ‘‘ဗာဝရီ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။ အထ နံ အနုကမ္ပမာနော ဘဂဝါ ‘‘သုခိတော’’တိ ဂါထမာဟ။ ဝတွာ စ ‘‘ဗာဝရိဿ စာ’’တိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသန္တိ အနဝသေသာနံ သောဠသသဟဿာနံ။ တတ္ထ ပုစ္ဆိ တထာဂတန္တိ တတ္ထ ပါသာဏကေ စေတိယေ၊ တတ္ထ ဝါ ပရိသာယ၊ တေသု ဝါ ပဝါရိတေသု အဇိတော ပဌမံ ပဉှံ ပုစ္ဆီတိ။ သေသံ သဗ္ဗဂါထာသု ပါကဋမေဝါတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဝတ္ထုဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁။ အဇိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၃၉။ တသ္မိံ ပန ပဉှေ နိဝုတောတိ ပဋိစ္ဆာဒိတော။ ကိဿာဘိလေပနံ ဗြူသီတိ ကိံ အဿ လောကဿ အဘိလေပနံ ဝဒေသိ။

၁၀၄၀။ ဝေဝိစ္ဆာ ပမာဒါ နပ္ပကာသတီတိ မစ္ဆရိယဟေတု စ ပမာဒဟေတု စ နပ္ပကာသတိ။ မစ္ဆရိယံ ဟိဿ ဒါနာဒိဂုဏေဟိ ပကာသိတုံ န ဒေတိ၊ ပမာဒေါ သီလာဒီဟိ။ ဇပ္ပာဘိလေပနန္တိ တဏှာ အဿ လောကဿ မက္ကဋလေပေါ ဝိယ မက္ကဋဿ အဘိလေပနံ။ ဒုက္ခန္တိ ဇာတိအာဒိကံ ဒုက္ခံ။

၁၀၄၁။ သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ သဗ္ဗေသု ရူပါဒိအာယတနေသု တဏှာဒိကာ သောတာ သန္ဒန္တိ။ ကိံ နိဝါရဏန္တိ တေသံ ကိံ အာဝရဏံ ကာ ရက္ခာတိ? သံဝရံ ဗြူဟီတိ တံ တေသံ နိဝါရဏသင်္ခါတံ သံဝရံ ဗြူဟိ။ ဧတေန သာဝသေသပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။ ကေန သောတာ ပိဓိယျရေတိ ကေန ဓမ္မေန ဧတေ သောတာ ပိဓိယျန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ။ ဧတေန အနဝသေသပ္ပဟာနံ ပုစ္ဆတိ။

၁၀၄၂။ သတိ တေသံ နိဝါရဏန္တိ ဝိပဿနာယုတ္တာ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမန္နေသမာနာ သတိ တေသံ သောတာနံ နိဝါရဏံ။ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီတိ တမေဝါဟံ သတိံ သောတာနံ သံဝရံ ဗြူမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပညာယေတေ ပိဓိယျရေတိ ရူပါဒီသု ပန အနိစ္စတာဒိပဋိဝေဓသာဓိကာယ မဂ္ဂပညာယ ဧတေ သောတာ သဗ္ဗသော ပိဓိယျန္တီတိ။

၁၀၄၃။ ပညာ စေဝါတိ ပဉှဂါထာယ၊ ယာ စာယံ တယာ ဝုတ္တာ ပညာ ယာ စ သတိ၊ ယဉ္စ တဒဝသေသံ နာမရူပံ၊ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ကတ္ထ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဧတံ မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော ဗြူဟီတိ ဧဝံ သင်္ခေပတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀၄၄။ ဝိဿဇ္ဇနဂါထာယ ပနဿ ယသ္မာ ပညာသတိယော နာမေနေဝ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ တာ ဝိသုံ န ဝုတ္တာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယံ မံ တွံ၊ အဇိတ၊ ဧတံ ပဉှံ အပုစ္ဆိ ‘‘ကတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ၊ တံ တေ ယတ္ထ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊ တံ ဝဒန္တော ဝဒါမိ၊ တဿ၊ တဿ ဟိ ဝိညာဏဿ နိရောဓေန သဟေဝ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဧတ္ထေတံ ဥပရုဇ္ဈတိ။ ဧတ္ထေဝ ဝိညာဏနိရောဓေ နိရုဇ္ဈတိ ဧတံ၊ ဝိညာဏနိရောဓာ တဿ နိရောဓော ဟောတိ။ တံ နာတိဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀၄၅။ ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယ’’န္တိ ဣမိနာ ပကာသိတံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ‘‘ယာနိ သောတာနီ’’တိ ဣမိနာ သမုဒယသစ္စံ ပညာယေတေ ပိဓိယျရေတိ ဣမိနာ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ‘‘အသေသံ ဥပရုဇ္ဈတီ’’တိ ဣမိနာ နိရောဓသစ္စန္တိ ဧဝံ စတ္တာရိ သစ္စာနိ သုတွာပိ အရိယဘူမိံ အနဓိဂတော ပုန သေခါသေခပဋိပဒံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သင်္ခါတဓမ္မာတိ အနိစ္စာဒိဝသေန ပရိဝီမံသိတဓမ္မာ၊ အရဟတံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သေခါတိ သီလာဒီနိ သိက္ခမာနာ အဝသေသာ အရိယပုဂ္ဂလာ။ ပုထူတိ ဗဟူ သတ္တဇနာ။ တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟီတိ တေသံ မေ သေခါသေခါနံ နိပကော ပဏ္ဍိတော တွံ ပုဋ္ဌော ပဋိပတ္တိံ ဗြူဟီတိ။

၁၀၄၆။ အထဿ ဘဂဝါ ယသ္မာ သေခေန ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗကိလေသာ ပဟာတဗ္ဗာ ဧဝ၊ တသ္မာ ‘‘ကာမေသူ’’တိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ သေခပဋိပဒံ ဒဿေတိ။ တဿတ္ထော – ဝတ္ထု ‘‘ကာမေသု’’ ကိလေသကာမေန နာဘိဂိဇ္ဈေယျ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ မနသော အာဝိလဘာဝကရေ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော မနသာ နာဝိလော သိယာတိ။ ယသ္မာ ပန အသေခေါ အနိစ္စာဒိဝသေန သဗ္ဗသင်္ခါရာဒီနံ ပရိတုလိတတ္တာ ကုသလော သဗ္ဗဓမ္မေသု ကာယာနုပဿနာသတိအာဒီဟိ စ သတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဘိန္နတ္တာ ဘိက္ခုဘာဝံ ပတ္တော စ ဟုတွာ သဗ္ဗိရိယာပထေသု ပရိဗ္ဗဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကုသလော’’တိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ အသေခပဋိပဒံ ဒဿေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ အဇိတော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ အန္တေဝါသိသဟဿေန၊ အညေသဉ္စ အနေကသဟဿာနံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ။ သဟ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ စ အာယသ္မတော အဇိတဿ အန္တေဝါသိသဟဿဿ စ အဇိနဇဋာဝါကစီရာဒီနိ အန္တရဓာယိံသု။ သဗ္ဗေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ၊ ဒွင်္ဂုလကေသာ ဧဟိဘိက္ခူ ဟုတွာ ဘဂဝန္တံ နမဿမာနာ ပဉ္ဇလိကာ နိသီဒိံသူတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ အဇိတသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၄၇။ ကောဓသန္တုဿိတောတိ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? သဗ္ဗသုတ္တာနံ ပုစ္ဆာဝသိကာ ဧဝ ဥပ္ပတ္တိ။ တေ ဟိ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝှော’’တိ ဘဂဝတာ ပဝါရိတတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော သံသယံ ပုစ္ဆိံသု။ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော စ တေသံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ။ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝသိကာနေဝေတာနိ သုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

နိဋ္ဌိတေ ပန အဇိတပဉှေ ‘‘ကထံ လောကံ အဝေက္ခန္တံ၊ မစ္စုရာဇာ န ပဿတီ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၁၂၄၊ စူဠနိ။ ပိင်္ဂိယမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၄၄) ဧဝံ မောဃရာဇာ ပုစ္ဆိတုံ အာရဘိ။ တံ ‘‘န တာဝဿ ဣန္ဒြိယာနိ ပရိပါကံ ဂတာနီ’’တိ ဉတွာ ဘဂဝါ ‘‘တိဋ္ဌ တွံ၊ မောဃရာဇ၊ အညော ပုစ္ဆတူ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော တိဿမေတ္တေယျော အတ္တနော သံသယံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကောဓာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကောဓ သန္တုဿိတောတိ ကော ဣဓ တုဋ္ဌော။ ဣဉ္ဇိတာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ။ ဥဘန္တမဘိညာယာတိ ဥဘော အန္တေ အဘိဇာနိတွာ။ မန္တာ န လိပ္ပတီတိ ပညာယ န လိပ္ပတိ။

၁၀၄၈-၉။ တဿေတမတ္ထံ ဗျာကရောန္တော ဘဂဝါ ‘‘ကာမေသူ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ကာမေသု ဗြဟ္မစရိယဝါတိ ကာမနိမိတ္တံ ဗြဟ္မစရိယဝါ၊ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယေန သမန္နာဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ သန္တုသိတံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဝီတတဏှော’’တိအာဒီဟိ အနိဉ္ဇိတံ ။ တတ္ထ သင်္ခါယ နိဗ္ဗုတောတိ အနိစ္စာဒိဝသေန ဓမ္မေ ဝီမံသိတွာ ရာဂါဒိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အယမ္ပိ ဗြာဟ္မဏော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ အန္တေဝါသိသဟဿေန၊ အညေသဉ္စ အနေကသဟဿာနံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ။ သေသံ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝါတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ပုဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၅၀။ အနေဇန္တိ ပုဏ္ဏကသုတ္တံ။ ဣမမ္ပိ ပုရိမနယေနေဝ မောဃရာဇာနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မူလဒဿာဝိန္တိ အကုသလမူလာဒိဒဿာဝိံ။ ဣသယောတိ ဣသိနာမကာ ဇဋိလာ။ ယညန္တိ ဒေယျဓမ္မံ။ အကပ္ပယိံသူတိ ပရိယေသန္တိ။

၁၀၅၁။ အာသီသမာနာတိ ရူပါဒီနိ ပတ္ထယမာနာ။ ဣတ္ထတ္တန္တိ ဣတ္ထဘာဝဉ္စ ပတ္ထယမာနာ၊ မနုဿာဒိဘာဝံ ဣစ္ဆန္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဇရံ သိတာတိ ဇရံ နိဿိတာ။ ဇရာမုခေန စေတ္ထ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဝုတ္တံ။ တေန ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿိတာ တတော အပရိမုစ္စမာနာ ဧဝ ကပ္ပယိံသူတိ ဒီပေတိ။

၁၀၅၂။ ကစ္စိဿု တေ ဘဂဝါ ယညပထေ အပ္ပမတ္တာ၊ အတာရုံ ဇာတိဉ္စ ဇရဉ္စ မာရိသာတိ ဧတ္ထ ယညောယေဝ ယညပထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကစ္စိ တေ ယညေ အပ္ပမတ္တာ ဟုတွာ ယညံ ကပ္ပယန္တာ ဝဋ္ဋဒုက္ခမတရိံသူတိ။

၁၀၅၃။ အာသီသန္တီတိ ရူပပဋိလာဘာဒယော ပတ္ထေန္တိ။ ထောမယန္တီတိ ‘‘သုယိဋ္ဌံ သုစိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ယညာဒီနိ ပသံသန္တိ။ အဘိဇပ္ပန္တီတိ ရူပါဒိပဋိလာဘာယ ဝါစံ ဘိန္ဒန္တိ။ ဇုဟန္တီတိ ဒေန္တိ။ ကာမာဘိဇပ္ပန္တိ ပဋိစ္စ လာဘန္တိ ရူပါဒိပဋိလာဘံ ပဋိစ္စ ပုနပ္ပုနံ ကာမေ ဧဝ အဘိဇပ္ပန္တိ၊ ‘‘အဟော ဝတ အမှာကံ သိယု’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ တဏှဉ္စ တတ္ထ ဝဍ္ဎေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယာဇယောဂါတိ ယာဂါဓိမုတ္တာ။ ဘဝရာဂရတ္တာတိ ဧဝမိမေဟိ အာသီသနာဒီဟိ ဘဝရာဂေနေဝ ရတ္တာ၊ ဘဝရာဂရတ္တာ ဝါ ဟုတွာ ဧတာနိ အာသီသနာဒီနိ ကရောန္တာ နာတရိံသု ဇာတိအာဒိဝဋ္ဋဒုက္ခံ န ဥတ္တရိံသူတိ။

၁၀၅၄-၅။ အထကောစရဟီတိ အထ ဣဒါနိ ကော အညော အတာရီတိ။ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန ဝီမံသိတွာ။ ပရောပရာနီတိ ပရာနိ စ ဩရာနိ စ၊ ပရတ္တဘာဝသကတ္တဘာဝါဒီနိ ပရာနိ စ ဩရာနိ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဓူမောတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဓူမဝိရဟိတော။ အနီဃောတိ ရာဂါဒိဤဃဝိရဟိတော ။ အတာရိ သောတိ သော ဧဝရူပေါ အရဟာ ဇာတိဇရံ အတာရိ။ သေသမေတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အယမ္ပိ ဗြာဟ္မဏော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ သဒ္ဓိံ အန္တေဝါသိသဟဿေန၊ အညေသဉ္စ အနေကသတာနံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပုဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မေတ္တဂူသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၅၆။ ပုစ္ဆာမိတန္တိ မေတ္တဂုသုတ္တံ။ တတ္ထ မညာမိ တံ ဝေဒဂုံ ဘာဝိတတ္တန္တိ ‘‘အယံ ဝေဒဂူ’’တိ စ ‘‘ဘာဝိတတ္တော’’တိ စ ဧဝံ တံ မညာမိ။

၁၀၅၇။ အပုစ္ဆသီတိ ဧတ္ထ အ-ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပါတော၊ ပုစ္ဆသိစ္စေဝ အတ္ထော။ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနန္တိ ယထာ ပဇာနန္တော အာစိက္ခတိ၊ ဧဝံ အာစိက္ခိဿာမိ။ ဥပဓိနိဒါနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာတိ တဏှာဒိဥပဓိနိဒါနာ ဇာတိအာဒိဒုက္ခဝိသေသာ ပဘဝန္တိ။

၁၀၅၈။ ဧဝံ ဥပဓိနိဒါနတော ပဘဝန္တေသု ဒုက္ခေသု – ယော ဝေ အဝိဒွါတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ပဇာနန္တိ သင်္ခါရေ အနိစ္စာဒိဝသေန ဇာနန္တော။ ဒုက္ခဿဇာတိပ္ပဘဝါနုပဿီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဇာတိကာရဏံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အနုပဿန္တော။

၁၀၅၉။ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စာတိ သောကဉ္စ ပရိဒေဝဉ္စ။ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ ယထာ ယထာ သတ္တာ ဇာနန္တိ၊ တထာ တထာ ပညာပနဝသေန ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ။

၁၀၆၀-၆၁။ ကိတ္တယိဿာမိ တေ ဓမ္မန္တိ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ နိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါဓမ္မဉ္စ တေ ဒေသယိဿာမိ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေတိ ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဝါ အတ္တဘာဝေ။ အနီတိဟန္တိ အတ္တပစ္စက္ခံ။ ယံ ဝိဒိတွာတိ ယံ ဓမ္မံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမ္မသန္တော ဝိဒိတွာ။ တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမီတိ တံ ဝုတ္တပကာရဓမ္မဇောတကံ တဝ ဝစနံ အဟံ ပတ္ထယာမိ။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ တဉ္စ ဓမ္မမုတ္တမံ အဘိနန္ဒာမီတိ။

၁၀၆၂။ ဥဒ္ဓံအဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတဒ္ဓါ ဝုစ္စတိ၊ အဓောတိ အတီတဒ္ဓါ၊ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓါ။ ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ၊ ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏန္တိ ဧတေသု ဥဒ္ဓါဒီသု တဏှဉ္စ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနဉ္စ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဉ္စ ပနုဒေဟိ၊ ပနုဒိတွာ စ ဘဝေ န တိဋ္ဌေ၊ ဧဝံ သန္တေ ဒုဝိဓေပိ ဘဝေ န တိဋ္ဌေယျ။ ဧဝံ တာဝ ပနုဇ္ဇသဒ္ဒဿ ပနုဒေဟီတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ဗန္ဓော၊ ပနုဒိတွာတိ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ အယမေဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတာနိ နန္ဒိနိဝေသနဝိညာဏာနိ ပနုဒိတွာ ဒုဝိဓေပိ ဘဝေ န တိဋ္ဌေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၁၀၆၃-၄။ ဧတာနိ ဝိနောဒေတွာ ဘဝေ အတိဋ္ဌန္တော ဧသော – ဧဝံဝိဟာရီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဝါ အတ္တဘာဝေ။ သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီကန္တိ ဧတ္ထ အနုပဓိကန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ – ‘‘သုကိတ္တိတံ ဂေါတမနူပဓီက’’န္တိ။

၁၀၆၅။ န ကေဝလံ ဒုက္ခမေဝ ပဟာသိ – တေ စာပီတိ ဂါထာ။ တတ္ထ အဋ္ဌိတန္တိ သက္ကစ္စံ၊ သဒါ ဝါ။ တံ တံ နမဿာမီတိ တသ္မာ တံ နမဿာမိ။ သမေစ္စာတိ ဥပဂန္တွာ။ နာဂါတိ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ။

၁၀၆၆။ ဣဒါနိ တံ ဘဂဝါ ‘‘အဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝါ ပဟာသိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဧဝံ တေန ဗြာဟ္မဏေန ဝိဒိတောပိ အတ္တာနံ အနုပနေတွာဝ ပဟီနဒုက္ခေန ပုဂ္ဂလေန ဩဝဒန္တော ‘‘ယံ ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ယံ တွံ အဘိဇာနန္တော ‘‘အယံ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော၊ ဝေဒေဟိ ဂတတ္တာ ဝေဒဂူ၊ ကိဉ္စနာဘာဝေန အကိဉ္စနော၊ ကာမေသု စ ဘဝေသု စ အသတ္တတ္တာ ကာမဘဝေ အသတ္တော’’တိ ဇညာ ဇာနေယျာသိ။ အဒ္ဓါ ဟိ သော ဣမံ ဩဃံ အတာရိ၊ တိဏ္ဏော စ ပါရံ အခိလော အကင်္ခေါ။

၁၀၆၇။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ဝိဒွါ စ ယောတိ ဂါထာ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ၊ အတ္တဘာဝေ ဝါ။ ဝိသဇ္ဇာတိ ဝေါဿဇ္ဇိတွာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ မေတ္တဂူသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဓောတကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၆၈-၉။ ပုစ္ဆာမိတန္တိ ဓောတကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါစာဘိကင်္ခါမီတိ ဝါစံ အဘိကင်္ခါမိ။ သိက္ခေ နိဗ္ဗာနမတ္တနောတိ အတ္တနော ရာဂါဒီနံ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ အဓိသီလာဒီနိ သိက္ခေယျ။ ဣတောတိ မမ မုခတော။

၁၀၇၀။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အတ္တမနော ဓောတကော ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝမာနော ကထံကထာပမောက္ခံ ယာစန္တော ‘‘ပဿာမဟ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပဿာမဟံ ဒေဝမနုဿလောကေတိ ပဿာမိ အဟံ ဒေဝမနုဿလောကေ။ တံ တံ နမဿာမီတိ တံ ဧဝရူပံ နမဿာမိ။ ပမုဉ္စာတိ ပမောစေဟိ။

၁၀၇၁။ အထဿ ဘဂဝါ အတ္တာဓီနမေဝ ကထံကထာပမောက္ခံ ဩဃတရဏမုခေန ဒဿေန္တော ‘‘နာဟ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ နာဟံ သဟိဿာမီတိ အဟံ န သဟိဿာမိ န သက္ခိဿာမိ၊ န ဝါယမိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပမောစနာယာတိ ပမာစေတုံ။ ကထံကထိန္တိ သကင်္ခံ။ တရေသီတိ တရေယျာသိ။

၁၀၇၂-၅။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အတ္တမနတရော ဓောတကော ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝမာနော အနုသာသနိံ ယာစန္တော ‘‘အနုသာသ ဗြဟ္မေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဗြဟ္မာတိ သေဋ္ဌဝစနမေတံ။ တေန ဘဂဝန္တံ အာမန္တယမာနော အာဟ – ‘‘အနုသာသ ဗြဟ္မေ’’တိ ။ ဝိဝေကဓမ္မန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိဝေကနိဗ္ဗာနဓမ္မံ။ အဗျာပဇ္ဇမာနောတိ နာနပ္ပကာရတံ အနာပဇ္ဇမာနော။ ဣဓေဝ သန္တောတိ ဣဓေဝ သမာနော။ အသိတောတိ အနိဿိတော။ ဣတော ပရာ ဒွေ ဂါထာ မေတ္တဂုသုတ္တေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ဓမ္မံ၊ ဣဓ သန္တိန္တိ အယံ ဝိသေသော။ တတိယဂါထာယပိ ပုဗ္ဗဍ္ဎံ တတ္ထ ဝုတနယမေဝ အပရဍ္ဎေ သင်္ဂေါတိ သဇ္ဇနဋ္ဌာနံ၊ လဂ္ဂနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဓောတကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဥပသီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၇၆။ ဧကောအဟန္တိ ဥပသီဝသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟန္တမောဃန္တိ မဟန္တံ ဩဃံ။ အနိဿိတောတိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ အနိဿိတော။ နော ဝိသဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ အာရမ္မဏန္တိ နိဿယံ။ ယံ နိဿိတောတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဝါ ဓမ္မံ ဝါ နိဿိတော။

၁၀၇၇။ ဣဒါနိ ယသ္မာ သော ဗြာဟ္မဏော အာကိဉ္စညာယတနလာဘီ တဉ္စ သန္တမ္ပိ နိဿယံ န ဇာနာတိ၊ တေနဿ ဘဂဝါ တဉ္စ နိဿယံ ဥတ္တရိ စ နိယျာနပထံ ဒဿေန္တော ‘‘အာကိဉ္စည’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပေက္ခမာနောတိ တံ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိံ သတော သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ စ အနိစ္စာဒိဝသေန ပဿမာနော။ နတ္ထီတိ နိဿာယာတိ တံ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ပဝတ္တသမာပတ္တိံ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ တရဿု ဩဃန္တိ တတော ပဘုတိ ပဝတ္တာယ ဝိပဿနာယ ယထာနုရူပံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဩဃံ တရဿု။ ကထာဟီတိ ကထံကထာဟိ။ တဏှက္ခယံ နတ္တမဟာဘိပဿာတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိဗ္ဗာနံ ဝိဘူတံ ကတွာ ပဿ။ ဧတေနဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ ကထေတိ။

၁၀၇၈-၉။ ဣဒါနိ ‘‘ကာမေ ပဟာယာ’’တိ သုတွာ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန အတ္တနာ ပဟီနေ ကာမေ သမ္ပဿမာနော ‘‘သဗ္ဗေသူ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဟိတွာ မညန္တိ အညံ တတော ဟေဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ သမာပတ္တိံ ဟိတွာ။ သညာဝိမောက္ခေ ပရမေတိ သတ္တသု သညာဝိမောက္ခေသု ဥတ္တမေ အာကိဉ္စညာယတနေ။ တိဋ္ဌေ နုသော တတ္ထ အနာနုယာယီတိ သော ပုဂ္ဂလော တတ္ထ အာကိဉ္စညာယတနဗြဟ္မလောကေ အဝိဂစ္ဆမာနော တိဋ္ဌေယျ နူတိ ပုစ္ဆတိ။ အထဿ ဘဂဝါ သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿမတ္တံယေဝ ဌာနံ အနုဇာနန္တော တတိယဂါထမာဟ။

၁၀၈၀။ ဧဝံ တဿ တတ္ထ ဌာနံ သုတွာ ဣဒါနိဿ သဿတုစ္ဆေဒဘာဝံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘တိဋ္ဌေ စေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပူဂမ္ပိ ဝဿာနန္တိ အနေကသင်္ချမ္ပိ ဝဿာနံ၊ ဂဏရာသိန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ပူဂမ္ပိ ဝဿာနီ’’တိပိ ပါဌော၊ တတ္ထ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန သာမိဝစနဿ ပစ္စတ္တဝစနံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ပူဂန္တိ ဝါ ဧတဿ ဗဟူနီတိ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ပူဂါနီ’’တိ ဝါပိ ပဌန္တိ၊ ပုရိမပါဌောယေဝ သဗ္ဗသုန္ဒရော။ တတ္ထေဝ သော သီတိ သိယာ ဝိမုတ္တောတိ သော ပုဂ္ဂလော တတ္ထေဝါကိဉ္စညာယတနေ နာနာဒုက္ခေဟိ ဝိမုတ္တော သီတိဘာဝပ္ပတ္တော ဘဝေယျ၊ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော သဿတော ဟုတွာ တိဋ္ဌေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ စဝေထ ဝိညာဏံ တထာဝိဓဿာတိ ဥဒါဟု တထာဝိဓဿ ဝိညာဏံ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗာယေယျာတိ ဥစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆတိ၊ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝါပိ ဘဝေယျာတိ ပဋိသန္ဓိမ္ပိ တဿ ပုစ္ဆတိ။

၁၀၈၁။ အထဿ ဘဂဝါ ဥစ္ဆေဒသဿတံ အနုပဂမ္မ တတ္ထ ဥပ္ပန္နဿ အရိယသာဝကဿ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဒဿေန္တော ‘‘အစ္စီ ယထာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထံ ပလေတီတိ အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ န ဥပေတိ သင်္ခန္တိ ‘‘အသုကံ နာမ ဒိသံ ဂတော’’တိ ဝေါဟာရံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ မုနီ နာမကာယာ ဝိမုတ္တောတိ ဧဝံ တတ္ထ ဥပ္ပန္နော သေက္ခမုနိ ပကတိယာ ပုဗ္ဗေဝ ရူပကာယာ ဝိမုတ္တော တတ္ထ စတုတ္ထမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဓမ္မကာယဿ ပရိညာတတ္တာ ပုန နာမကာယာပိ ဝိမုတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ခီဏာသဝေါ ဟုတွာ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနသင်္ခါတံ အတ္ထံ ပလေတိ၊ န ဥပေတိ သင်္ခံ ‘‘ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ’’တိ ဧဝမာဒိကံ။

၁၀၈၂။ ဣဒါနိ ‘‘အတ္ထံ ပလေတီ’’တိ သုတွာ တဿ ယောနိသော အတ္ထံ အသလ္လက္ခေန္တော ‘‘အတ္ထင်္ဂတော သော’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – သော အတ္ထင်္ဂတော ဥဒါဟု နတ္ထိ၊ ဥဒါဟု ဝေ သဿတိယာ သဿတဘာဝေန အရောဂေါ အဝိပရိဏာမဓမ္မော သောတိ ဧဝံ တံ မေ မုနီ သာဓု ဝိယာကရောဟိ။ ကိံ ကာရဏံ? တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ။

၁၀၈၃။ အထဿ ဘဂဝါ တထာ အဝတ္တဗ္ဗတံ ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထင်္ဂတဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထင်္ဂတဿာတိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗုတဿ။ န ပမာဏမတ္ထီတိ ရူပါဒိပ္ပမာဏံ နတ္ထိ။ ယေန နံ ဝဇ္ဇုန္တိ ယေန ရာဂါဒိနာ နံ ဝဒေယျုံ။ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသူတိ သဗ္ဗေသု ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမံ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဥပသီဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၈၄-၅။ သန္တိလောကေတိ နန္ဒသုတ္တံ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယ အတ္ထော – လောကေ ခတ္တိယာဒယော ဇနာ အာဇီဝကနိဂဏ္ဌာဒိကေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တိ မုနယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တယိဒံ ကထံသူတိ ကိံ နု ခေါ တေ သမာပတ္တိဉာဏာဒိနာ ဉာဏေန ဥပ္ပန္နတ္တာ ဉာဏူပပန္နံ နော မုနိံ ဝဒန္တိ၊ ဧဝံဝိဓံ နု ဝဒန္တိ၊ ဥဒါဟု ဝေ နာနပ္ပကာရကေန လူခဇီဝိတသင်္ခါတေန ဇီဝိတေနူပပန္နန္တိ အထဿ ဘဂဝါ တဒုဘယံ ပဋိက္ခိပိတွာ မုနိံ ဒဿေန္တော ‘‘န ဒိဋ္ဌိယာ’’တိ ဂါထမာဟ။

၁၀၈၆-၇။ ဣဒါနိ ‘‘ဒိဋ္ဌာဒီဟိ သုဒ္ဓီ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒေ ကင်္ခါပဟာနတ္ထံ ‘‘ယေ ကေစိမေ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ အနေကရူပေနာတိ ကောတူဟလမင်္ဂလာဒိနာ။ တတ္ထ ယတာ စရန္တာတိ တတ္ထ သကာယ ဒိဋ္ဌိယာ ဂုတ္တာ ဝိဟရန္တာ။ အထဿ တထာ သုဒ္ဓိအဘာဝံ ဒီပေန္တော ဘဂဝါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။

၁၀၈၈-၉၀။ ဧဝံ ‘‘နာတရိံသူ’’တိ သုတွာ ဣဒါနိ ယော အတရိ၊ တံ သောတုကာမော ‘‘ယေ ကေစိမေ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဩဃတိဏ္ဏမုခေန ဇာတိဇရာတိဏ္ဏေ ဒဿေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ နိဝုတာတိ ဩဝုဋာ ပရိယောနဒ္ဓါ။ ယေသီဓာတိ ယေသု ဣဓ။ ဧတ္ထ စ သု-ဣတိ နိပါတမတ္တံ။ တဏှံ ပရိညာယာတိ တီဟိ ပရိညာဟိ တဏှံ ပရိဇာနိတွာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပန နန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒမာနော ‘‘ဧတာဘိနန္ဒာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။ ဣဓာပိ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ နန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဟေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၉၁-၄။ ယေမေ ပုဗ္ဗေတိ ဟေမကသုတ္တံ။ တတ္ထ ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိယာကံသူတိ ယေ ဗာဝရိအာဒယော ပုဗ္ဗေ မယှံ သကံ လဒ္ဓိံ ဝိယာကံသု။ ဟုရံ ဂေါတမသာသနာတိ ဂေါတမသာသနာ ပုဗ္ဗတရံ။ သဗ္ဗံ တံ တက္ကဝဍ္ဎနန္တိ သဗ္ဗံ တံ ကာမဝိတက္ကာဒိဝဍ္ဎနံ။ တဏှာနိဂ္ဃာတနန္တိ တဏှာဝိနာသနံ။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဓမ္မံ အာစိက္ခန္တော ‘‘ဣဓာ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဧတဒညာယ ယေ သတာတိ ဧတံ နိဗ္ဗာနပဒမစ္စုတံ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိပဿန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဇာနိတွာ ယေ ကာယာနုပဿနာသတိအာဒီဟိ သတာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိနိဗ္ဗုတာတိ ဝိဒိတဓမ္မတ္တာ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မတ္တာ၊ ရာဂါဒိနိဗ္ဗာနေန စ အဘိနိဗ္ဗုတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဟေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ တောဒေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၉၅။ ယသ္မိံကာမာတိ တောဒေယျသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိမောက္ခော တဿ ကီဒိသောတိ တဿ ကီဒိသော ဝိမောက္ခော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ပုစ္ဆတိ ။ ဣဒါနိ တဿ အညဝိမောက္ခာဘာဝံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝိမောက္ခော တဿ နာပရောတိ တဿ အညော ဝိမောက္ခော နတ္ထိ။

၁၀၉၇-၈။ ဧဝံ ‘‘တဏှက္ခယော ဧဝ ဝိမောက္ခော’’တိ ဝုတ္တေပိ တမတ္ထံ အသလ္လက္ခေန္တော ‘‘နိရာသသော သော ဥဒ အာသသာနော’’တိ ပုန ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဥဒ ပညကပ္ပီတိ ဥဒါဟု သမာပတ္တိဉာဏာဒိနာ ဉာဏေန တဏှာကပ္ပံ ဝါ ဒိဋ္ဌိကပ္ပံ ဝါ ကပ္ပယတိ။ အထဿ ဘဂဝါ တံ အာစိက္ခန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကာမဘဝေတိ ကာမေ စ ဘဝေ စ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ တောဒေယျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၀၉၉။ မဇ္ဈေသရသ္မိန္တိ ကပ္ပသုတ္တံ။ တတ္ထ မဇ္ဈေ သရသ္မိန္တိ ပုရိမပစ္ဆိမကောဋိပညာဏာဘာဝတော မဇ္ဈဘူတေ သံသာရေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိဋ္ဌတန္တိ တိဋ္ဌမာနာနံ။ ယထာယိဒံ နာပရံ သိယာတိ ယထာ ဣဒံ ဒုက္ခံ ပုန န ဘဝေယျ။

၁၁၀၁-၂။ အထဿ ဘဂဝါ တမတ္ထံ ဗျာကရောန္တော တိဿော ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ အကိဉ္စနန္တိ ကိဉ္စနပဋိပက္ခံ။ အနာဒါနန္တိ အာဒါနပဋိပက္ခံ၊ ကိဉ္စနာဒါနဝူပသမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနာပရန္တိ အပရပဋိဘာဂဒီပဝိရဟိတံ၊ သေဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န တေ မာရဿ ပဒ္ဓဂူတိ တေ မာရဿ ပဒ္ဓစရာ ပရိစာရကာ သိဿာ န ဟောန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ကပ္ပသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဇတုကဏ္ဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၀၃-၄။ သုတွာနဟန္တိ ဇတုကဏ္ဏိသုတ္တံ။ တတ္ထ သုတွာနဟံ ဝီရမကာမကာမိန္တိ အဟံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝီရံ ကာမာနံ အကာမနတော အကာမကာမိံ ဗုဒ္ဓံ သုတွာ။ အကာမမာဂမန္တိ နိက္ကာမံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိတုံ အာဂတောမှိ။ သဟဇနေတ္တာတိ သဟဇာတသဗ္ဗညုတညာဏစက္ခု။ ယထာတစ္ဆန္တိ ယထာတထံ။ ဗြူဟိ မေတိ ပုန ယာစန္တော ဘဏတိ။ ယာစန္တော ဟိ သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ ဘဏေယျ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွိက္ခတ္တုံ။ တေဇီ တေဇသာတိ တေဇေန သမန္နာဂတော တေဇသာ အဘိဘုယျ။ ယမဟံ ဝိဇညံ ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနန္တိ ယမဟံ ဇာတိဇရာနံ ပဟာနဘူတံ ဓမ္မံ ဣဓေဝ ဇာနေယျံ။

၁၁၀၅-၇။ အထဿ ဘဂဝါ တံ ဓမ္မမာစိက္ခန္တော တိဿော ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ နိဗ္ဗာနဉ္စ နိဗ္ဗာနဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ ‘‘ခေမ’’န္တိ ဒိသွာ။ ဥဂ္ဂဟိတန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန ဂဟိတံ။ နိရတ္တံ ဝါတိ နိရဿိတဗ္ဗံ ဝါ၊ မုဉ္စိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မာ တေ ဝိဇ္ဇိတ္ထာတိ မာ တေ အဟောသိ။ ကိဉ္စနန္တိ ရာဂါဒိကိဉ္စနံ ဝါပိ တေ မာ ဝိဇ္ဇိတ္ထ။ ပုဗ္ဗေတိ အတီတေ သင်္ခါရေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နကိလေသာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဘဂဝါ ဇတုကဏ္ဏိံ အာလပတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဇတုကဏ္ဏိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဘဒြာဝုဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၀၈-၉။ ဩကဉ္ဇဟန္တိ ဘဒြာဝုဓသုတ္တံ။ တတ္ထ ဩကဉ္ဇဟန္တိ အာလယံ ဇဟံ။ တဏှစ္ဆိဒန္တိ ဆတဏှာကာယစ္ဆိဒံ။ အနေဇန္တိ လောကဓမ္မေသု နိက္ကမ္ပံ။ နန္ဒိဉ္ဇဟန္တိ အနာဂတရူပါဒိပတ္ထနာဇဟံ။ ဧကာ ဧဝ ဟိ တဏှာ ထုတိဝသေန ဣဓ နာနပ္ပကာရတော ဝုတ္တာ။ ကပ္ပဉ္ဇဟန္တိ ဒုဝိဓကပ္ပဇဟံ။ အဘိယာစေတိ အတိဝိယ ယာစာမိ။ သုတွာန နာဂဿ အပနမိဿန္တိ ဣတောတိ နာဂဿ တဝ ဘဂဝါ ဝစနံ သုတွာ ဣတော ပါသာဏကစေတိယတော ဗဟူ ဇနာ ပက္ကမိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဇနပဒေဟိ သင်္ဂတာတိ အင်္ဂါဒီဟိ ဇနပဒေဟိ ဣဓ သမာဂတာ။ ဝိယာကရောဟီတိ ဓမ္မံ ဒေသေဟိ။

၁၁၁၀။ အထဿ အာသယာနုလောမေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဘဂဝါ ဒွေ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ အာဒါနတဏှန္တိ ရူပါဒီနံ အာဒါယိကံ ဂဟဏတဏှံ၊ တဏှုပါဒါနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယံ ယဉှိ လောကသ္မိမုပါဒိယန္တီတိ ဧတေသု ဥဒ္ဓါဒိဘေဒေသု ယံ ယံ ဂဏှန္တိ။ တေနေဝ မာရော အနွေတိ ဇန္တုန္တိ တေနေဝ ဥပါဒါနပစ္စယနိဗ္ဗတ္တကမ္မာဘိသင်္ခါရနိဗ္ဗတ္တဝသေန ပဋိသန္ဓိက္ခန္ဓမာရော တံ သတ္တံ အနုဂစ္ဆတိ။

၁၁၁၁။ တသ္မာ ပဇာနန္တိ တသ္မာ ဧတမာဒီနဝံ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝါ သင်္ခါရေ ဇာနန္တော။ အာဒါနသတ္တေ ဣတိ ပေက္ခမာနော၊ ပဇံ ဣမံ မစ္စုဓေယျေ ဝိသတ္တန္တိ အာဒါတဗ္ဗဋ္ဌေန အာဒါနေသု ရူပါဒီသု သတ္တေ သဗ္ဗလောကေ ဣမံ ပဇံ မစ္စုဓေယျေ လဂ္ဂံ ပေက္ခမာနော။ အာဒါနသတ္တေ ဝါ အာဒါနာဘိနိဝိဋ္ဌေ ပုဂ္ဂလေ အာဒါနသင်္ဂဟေတုဉ္စ ဣမံ ပဇံ မစ္စုဓေယျေ လဂ္ဂံ တတော ဝီတိက္ကမိတုံ အသမတ္ထံ ဣတိ ပေက္ခမာနော ကိဉ္စနံ သဗ္ဗလောကေ န ဥပ္ပာဒိယေထာတိ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဘဒြာဝုဓသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ဥဒယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၁၂-၃။ ဈာယိန္တိ ဥဒယသုတ္တံ။ တတ္ထ အညာဝိမောက္ခန္တိ ပညာနုဘာဝနိဇ္ဈာတံ ဝိမောက္ခံ ပုစ္ဆတိ။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ ဥဒယော စတုတ္ထဇ္ဈာနလာဘီ၊ တသ္မာဿ ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနဝသေန နာနပ္ပကာရတော အညာဝိမောက္ခံ ဒဿေန္တော ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ပဟာနံ ကာမစ္ဆန္ဒာနန္တိ ယမိဒံ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေန္တဿ ကာမစ္ဆန္ဒပ္ပဟာနံ၊ တမ္ပိ အညာဝိမောက္ခံ ပဗြူမိ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒါနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

၁၁၁၄။ ဥပေက္ခာသတိသံသုဒ္ဓန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဥပေက္ခာသတီဟိ သံသုဒ္ဓံ။ ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝန္တိ ဣမိနာ တသ္မိံ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝိမောက္ခေ ဌတွာ ဈာနင်္ဂါနိ ဝိပဿိတွာ အဓိဂတံ အရဟတ္တဝိမောက္ခံ ဝဒတိ။ အရဟတ္တဝိမောက္ခဿ ဟိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တသမ္မာသင်္ကပ္ပာဒိဘေဒေါ ဓမ္မတက္ကော ပုရေဇဝေါ ဟောတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဓမ္မတက္ကပုရေဇဝ’’န္တိ။ အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒနန္တိ ဧတမေဝ စ အညာဝိမောက္ခံ အဝိဇ္ဇာပဘေဒနသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ နိဿာယ ဇာတတ္တာ ကာရဏောပစာရေန ‘‘အဝိဇ္ဇာယ ပဘေဒန’’န္တိ ပဗြူမီတိ။

၁၁၁၅-၆။ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာပဘေဒနဝစနေန ဝုတ္တံ နိဗ္ဗာနံ သုတွာ ‘‘တံ ကိဿ ဝိပ္ပဟာနေန ဝုစ္စတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကိံသု သံယောဇနော’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ကိံသု သံယောဇနောတိ ကိံ သံယောဇနော။ ဝိစာရဏန္တိ ဝိစရဏကာရဏံ။ ကိဿဿ ဝိပ္ပဟာနေနာတိ ကိံ နာမကဿ အဿ ဓမ္မဿ ဝိပ္ပဟာနေန။ အထဿ ဘဂဝါ တမတ္ထံ ဗျာကရောန္တော ‘‘နန္ဒိသံယောဇနော’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝိတက္ကဿာတိ ကာမဝိတက္ကာဒိကော ဝိတက္ကော အဿ။

၁၁၁၇-၈။ ဣဒါနိ တဿ နိဗ္ဗာနဿ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ကထံ သတဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝိညာဏန္တိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ။ အထဿ မဂ္ဂံ ကထေန္တော ဘဂဝါ ‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ သတဿာတိ ဧဝံ သတဿ သမ္ပဇာနဿ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ဥဒယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ပေါသာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၁၉-၂၀။ ယောအတီတန္တိ ပေါသာလသုတ္တံ။ တတ္ထ ယော အတီတံ အာဒိသတီတိ ယော ဘဂဝါ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိ’’န္တိအာဒိဘေဒံ အတီတံ အာဒိသတိ။ ဝိဘူတရူပသညိဿာတိ သမတိက္ကန္တရူပသညိဿ။ သဗ္ဗကာယပ္ပဟာယိနောတိ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝသေန သဗ္ဗရူပကာယပ္ပဟာယိနော၊ ပဟီနရူပဘဝပဋိသန္ဓိကဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ နတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ပဿတောတိ ဝိညာဏာဘာဝဝိပဿနေန ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ပဿတော၊ အာကိဉ္စညာယတနလာဘိနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာဏံ သက္ကာနုပုစ္ဆာမီတိ သက္ကာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ။ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏံ ပုစ္ဆာမိ၊ ကီဒိသံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ။ ကထံ နေယျောတိ ကထံ သော နေတဗ္ဗော၊ ကထမဿ ဥတ္တရိဉာဏံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗန္တိ။

၁၁၂၁။ အထဿ ဘဂဝါ တာဒိသေ ပုဂ္ဂလေ အတ္တနော အပ္ပဋိဟတဉာဏတံ ပကာသေတွာ တံ ဉာဏံ ဗျာကာတုံ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော သဗ္ဗာ၊ အဘိဇာနံ တထာဂတောတိ အဘိသင်္ခါရဝသေန စတဿော ပဋိသန္ဓိဝသေန သတ္တာတိ ဧဝံ သဗ္ဗာ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော အဘိဇာနန္တော တထာဂတော။ တိဋ္ဌန္တမေနံ ဇာနာတီတိ ကမ္မာဘိသင်္ခါရဝသေန တိဋ္ဌန္တံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ ဇာနာတိ ‘‘အာယတိံ အယံ ဧဝံဂတိကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဝိမုတ္တန္တိ အာကိဉ္စညာယတနာဒီသု အဓိမုတ္တံ။ တပ္ပရာယဏန္တိ တမ္မယံ။

၁၁၂၂။ အာကိဉ္စညသမ္ဘဝံ ဉတွာတိ အာကိဉ္စညာယတနဇနကံ ကမ္မာဘိသင်္ခါရံ ဉတွာ ‘‘ကိန္တိ ပလိဗောဓော အယ’’န္တိ။ နန္ဒီ သံယောဇနံ ဣတီတိ ယာ စ တတ္ထ အရူပရာဂသင်္ခါတာ နန္ဒီ၊ တဉ္စ သံယောဇနံ ဣတိ ဉတွာ။ တတော တတ္ထ ဝိပဿတီတိ တတော အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ သမာပတ္တိံ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿတိ။ ဧတံ ဉာဏံ တထံ တဿာတိ ဧတံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝံ ဝိပဿတော အနုက္ကမေနေဝ ဥပ္ပန္နံ အရဟတ္တဉာဏံ အဝိပရီတံ။ ဝုသီမတောတိ ဝုသိတဝန္တဿ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပုဗ္ဗသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပေါသာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ မောဃရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၂၃။ ဒွါဟံသက္ကန္တိ မောဃရာဇသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒွါဟန္တိ ဒွေ ဝါရေ အဟံ။ သော ဟိ ပုဗ္ဗေ အဇိတသုတ္တဿ စ တိဿမေတ္တေယျသုတ္တဿ စ အဝသာနေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ ပနဿ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ အာဂမယမာနော န ဗျာကာသိ။ တေနာဟ – ‘‘ဒွါဟံ သက္ကံ အပုစ္ဆိဿ’’န္တိ။ ယာဝတတိယဉ္စ ဒေဝီသိ၊ ဗျာကရောတီတိ မေ သုတန္တိ ယာဝတတိယဉ္စ သဟဓမ္မိကံ ပုဋ္ဌော ဝိသုဒ္ဓိဒေဝဘူတော ဣသိ ဘဂဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဗျာကရောတီတိ ဧဝံ မေ သုတံ။ ဂေါဓာဝရီတီရေယေဝ ကိရ သော ဧဝမဿောသိ။ တေနာဟ – ‘‘ဗျာကရောတီတိ မေ သုတ’’န္တိ။

၁၁၂၄။ အယံ လောကောတိ မနုဿလောကော။ ပရော လောကောတိ တံ ဌပေတွာ အဝသေသော။ သဒေဝကောတိ ဗြဟ္မလောကံ ဌပေတွာ အဝသေသော ဥပပတ္တိဒေဝသမ္မုတိဒေဝယုတ္တော၊ ‘‘ဗြဟ္မလောကော သဒေဝကော’’တိ ဧတံ ဝါ ‘‘သဒေဝကေ လောကေ’’တိအာဒိနယနိဒဿနမတ္တံ၊ တေန သဗ္ဗောပိ တထာဝုတ္တပ္ပကာရော လောကော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၁၂၅။ ဧဝံ အဘိက္ကန္တဒဿာဝိန္တိ ဧဝံ အဂ္ဂဒဿာဝိံ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိဂတိပရာယဏာဒီနိ ပဿိတုံ သမတ္ထန္တိ ဒဿေတိ။

၁၁၂၆။ သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿူတိ အဝသိယပဝတ္တသလ္လက္ခဏဝသေန ဝါ တုစ္ဆသင်္ခါရသမနုပဿနာဝသေန ဝါတိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သုညတော လောကံ ပဿ။ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ဥဒ္ဓရိတွာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဣမမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ မောဃရာဇသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ ပိင်္ဂိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

၁၁၂၇။ ဇိဏ္ဏောဟမသ္မီတိ ပိင်္ဂိယသုတ္တံ။ တတ္ထ ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏောတိ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏော ဇရာဘိဘူတော ဝီသဝဿသတိကော ဇာတိယာ၊ ဒုဗ္ဗလော စ ‘‘ဣဓ ပဒံ ကရိဿာမီ’’တိ အညတ္ထေဝ ကရောတိ၊ ဝိနဋ္ဌပုရိမစ္ဆဝိဝဏ္ဏော စ ။ တေနာဟ – ‘‘ဇိဏ္ဏောဟမသ္မိ အဗလော ဝီတဝဏ္ဏော’’တိ။ မာဟံ နဿံ မောမုဟော အန္တရာဝါတိ မာဟံ တုယှံ ဓမ္မံ အသစ္ဆိကတွာ အန္တရာယေဝ အဝိဒွါ ဟုတွာ အနဿိံ။ ဇာတိဇရာယ ဣဓ ဝိပ္ပဟာနန္တိ ဣဓေဝ တဝ ပါဒမူလေ ပါသာဏကေ ဝါ စေတိယ ဇာတိဇရာယ ဝိပ္ပဟာနံ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ ယမဟံ ဝိဇညံ၊ တံ မေ အာစိက္ခ။

၁၁၂၈။ ဣဒါနိ ယသ္မာ ပိင်္ဂိယော ကာယေ သာပေက္ခတာယ ‘‘ဇိဏ္ဏောဟမသ္မီ’’တိ ဂါထမာဟ တေနဿ ဘဂဝါ ကာယေ သိနေဟပ္ပဟာနတ္ထံ ‘‘ဒိသွာနရူပေသု ဝိဟညမာနေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ရူပေသူတိ ရူပဟေတု ရူပပစ္စယာ။ ဝိဟညမာနေတိ ကမ္မကာရဏာဒီဟိ ဥပဟညမာနေ။ ရုပ္ပန္တိ ရူပေသူတိ စက္ခုရောဂါဒီဟိ စ ရူပဟေတုယေဝ ဇနာ ရုပ္ပန္တိ ဗာဓီယန္တိ။

၁၁၂၉-၃၀။ ဧဝံ ဘဂဝတာ ယာဝ အရဟတ္တံ တာဝ ကထိတံ ပဋိပတ္တိံ သုတွာပိ ပိင်္ဂိယော ဇရာဒုဗ္ဗလတာယ ဝိသေသံ အနဓိဂန္တွာဝ ပုန ‘‘ဒိသာ စတဿော’’တိ ဣမာယ ဂါထာယ ဘဂဝန္တံ ထောမေန္တော ဒေသနံ ယာစတိ။ အထဿ ဘဂဝါ ပုနပိ ယာဝ အရဟတ္တံ၊ တာဝ ပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ‘‘တဏှာဓိပန္နေ’’တိ ဂါထမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ဣမမ္ပိ သုတ္တံ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ပိင်္ဂိယော အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ အန္တရန္တရာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧဝံ ဝိစိတြပဋိဘာနံ နာမ ဒေသနံ န လဘိ မယှံ မာတုလော ဗာဝရီ သဝနာယာ’’တိ။ တေန သိနေဟဝိက္ခေပေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ နာသက္ခိ။ အန္တေဝါသိနော ပနဿ သဟဿဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သဗ္ဗေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဧဟိဘိက္ခဝေါ အဟေသုန္တိ။

ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ ပိင်္ဂိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဣတော ပရံ သင်္ဂီတိကာရာ ဒေသနံ ထောမေန္တာ ‘‘ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟံသု။ တတ္ထ ဣဒမဝေါစာတိ ဣဒံ ပရာယနံ အဝေါစ။ ပရိစာရကသောဠသာနန္တိ ဗာဝရိဿ ပရိစာရကေန ပိင်္ဂိယေန သဟ သောဠသန္နံ ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ဘဂဝတော ပရိစာရကာနံ သောဠသန္နန္တိ ပရိစာရကသောဠသန္နံ။ တေ ဧဝ စ ဗြာဟ္မဏာ။ တတ္ထ သောဠသပရိသာ ပန ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဝါမပဿတော စ ဒက္ခိဏပဿတော စ ဆ ဆ ယောဇနာနိ နိသိန္နာ ဥဇုကေန ဒွါဒသယောဇနိကာ အဟောသိ။ အဇ္ဈိဋ္ဌောတိ ယာစိတော အတ္ထမညာယာတိ ပါဠိအတ္ထမညာယ။ ဓမ္မမညာယာတိ ပါဠိမညာယ။ ပါရာယနန္တိ ဧဝံ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ အဓိဝစနံ အာရောပေတွာ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ နာမာနိ ကိတ္တယန္တာ ‘‘အဇိတော တိဿမေတ္တေယျော…ပေ… ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ဥပါဂမု’’န္တိ အာဟံသု။

၁၁၃၁-၇။ တတ္ထ သမ္ပန္နစရဏန္တိ နိဗ္ဗာနပဒဋ္ဌာနဘူတေန ပါတိမောက္ခသီလာဒိနာ သမ္ပန္နံ။ ဣသိန္တိ မဟေသိံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။ တတော ပရံ ဗြဟ္မစရိယမစရိံသူတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ အစရိံသု။ တသ္မာ ပါရာယနန္တိ တဿ ပါရဘူတဿ နိဗ္ဗာနဿ အယနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာဝဏ္ဏနာ

၁၁၃၈။ ပါရာယနမနုဂါယိဿန္တိ အဿ အယံ သမ္ဗန္ဓော – ဘဂဝတာ ဟိ ပါရာယနေ ဒေသိတေ သောဠသသဟဿာ ဇဋိလာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ အဝသေသာနဉ္စ စုဒ္ဒသကောဋိသင်္ခါနံ ဒေဝမနုဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘တတော ပါသာဏကေ ရမ္မေ၊ ပါရာယနသမာဂမေ၊

အမတံ ပါပယီ ဗုဒ္ဓါ၊ စုဒ္ဒသ ပါဏကောဋိယော’’တိ။

နိဋ္ဌိတာယ ပန ဓမ္မဒေသနာယ တတော တတော အာဂတာ မနုဿာ ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန အတ္တနော အတ္တနော ဂါမနိဂမာဒီသွေဝ ပါတုရဟေသုံ။ ဘဂဝါပိ သာဝတ္ထိမေဝ အဂမာသိ ပရိစာရကသောဠသာဒီဟိ အနေကေဟိ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော။ တတ္ထ ပိင်္ဂိယော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဗာဝရိဿ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ အာရောစေတုံ၊ ပဋိဿုတဉှိ တဿ မယာ’’တိ။ အထ ဘဂဝတာ အနုညာတော ဉာဏဂမနေနေဝ ဂေါဓာဝရီတီရံ ဂန္တွာ ပါဒဂမနေန အဿမာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ တမေနံ ဗာဝရီ ဗြာဟ္မဏော မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော နိသိန္နော ဒူရတောဝ ခါရိဇဋာဒိဝိရဟိတံ ဘိက္ခုဝေသေန အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ သမ္ပတ္တဉ္စာပိ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ ပိင်္ဂိယ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဥပ္ပန္နော၊ ပါသာဏကေ စေတိယေ နိသိန္နော အမှာကံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တမဟံ တုယှံ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ တတော ဗာဝရီ မဟတာ သက္ကာရေန သပရိသော တံ ပူဇေတွာ အာသနံ ပညာပေသိ။ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ပိင်္ဂိယော ‘‘ပါရာယနမနုဂါယိဿ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အနုဂါယိဿန္တိ ဘဂဝတာ ဂီတံ အနုဂါယိဿံ။ ယထာဒ္ဒက္ခီတိ ယထာ သာမံ သစ္စာဘိသမ္ဗောဓေန အသာဓာရဏဉာဏေန စ အဒ္ဒက္ခိ။ နိက္ကာမောတိ ပဟီနကာမော ။ ‘‘နိက္ကမော’’တိပိ ပါဌော၊ ဝီရိယဝါတိ အတ္ထော နိက္ခန္တော ဝါ အကုသလပက္ခာ။ နိဗ္ဗနောတိ ကိလေသဝနဝိရဟိတော၊ တဏှာဝိရဟိတော ဧဝ ဝါ။ ကိဿ ဟေတု မုသာ ဘဏေတိ ယေဟိ ကိလေသေဟိ မုသာ ဘဏေယျ၊ ဧတေ တဿ ပဟီနာတိ ဒဿေတိ။ ဧတေန ဗြာဟ္မဏဿ သဝနေ ဥဿာဟံ ဇနေတိ။

၁၁၃၉-၄၁။ ဝဏ္ဏူပသဉှိတန္တိ ဂုဏူပသဉှိတံ။ သစ္စဝှယောတိ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ သစ္စေနေဝ အဝှာနေန နာမေန ယုတ္တော။ ဗြဟ္မေတိ တံ ဗြာဟ္မဏံ အာလပတိ။ ကုဗ္ဗနကန္တိ ပရိတ္တဝနံ။ ဗဟုပ္ဖလံ ကာနနမာဝသေယျာတိ အနေကဖလာဒိဝိကတိဘရိတံ ကာနနံ အာဂမ္မ ဝသေယျ။ အပ္ပဒဿေတိ ဗာဝရိပဘုတိကေ ပရိတ္တပညေ။ မဟောဒဓိန္တိ အနောတတ္တာဒိံ မဟန္တံ ဥဒကရာသိံ။

၁၁၄၂-၄။ ယေမေ ပုဗ္ဗေတိ ယေ ဣမေ ပုဗ္ဗေ။ တမနုဒါသိနောတိ တမောနုဒေါ အာသိနော။ ဘူရိပညာဏောတိ ဉာဏဓဇော။ ဘူရိမေဓသောတိ ဝိပုလပညော။ သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကန္တိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗဖလံ၊ န စ ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗဖလံ။ အနီတိကန္တိ ကိလေသဤတိဝိရဟိတံ။

၁၁၄၅-၅၀။ အထ နံ ဗာဝရီ အာဟ ‘‘ကိံ နု တမှာ’’တိ ဒွေ ဂါထာ။ တတော ပိင်္ဂိယော ဘဂဝတော သန္တိကာ အဝိပ္ပဝါသမေဝ ဒီပေန္တော ‘‘နာဟံ တမှာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပဿာမိ နံ မနသာ စက္ခုနာဝါတိ တံ ဗုဒ္ဓံ အဟံ စက္ခုနာ ဝိယ မနသာ ပဿာမိ ။ နမဿမာနော ဝိဝသေမိ ရတ္တိန္တိ နမဿမာနောဝ ရတ္တိံ အတိနာမေမိ။ တေန တေနေဝ နတောတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဗုဒ္ဓါ၊ တေန တေနေဝါဟမ္ပိ နတော တန္နိန္နော တပ္ပောဏောတိ ဒဿေတိ။

၁၁၅၁။ ဒုဗ္ဗလထာမကဿာတိ အပ္ပထာမကဿ၊ အထ ဝါ ဒုဗ္ဗလဿ ဒုတ္ထာမကဿ စ ဗလဝီရိယဟီနဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနေဝ ကာယော န ပလေတီတိ တေနေဝ ဒုဗ္ဗလထာမကတ္တေန ကာယော န ဂစ္ဆတိ၊ ယေန ဝါ ဗုဒ္ဓါ၊ တေန န ဂစ္ဆတိ။ ‘‘န ပရေတီ’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ။ သင်္ကပ္ပယန္တာယာတိ သင်္ကပ္ပဂမနေန။ တေန ယုတ္တောတိ ယေန ဗုဒ္ဓါ၊ တေန ယုတ္တော ပယုတ္တော အနုယုတ္တောတိ ဒဿေတိ။

၁၁၅၂။ ပင်္ကေသယာနောတိ ကာမကဒ္ဒမေ သယမာနော။ ဒီပါ ဒီပံ ဥပပ္လဝိန္တိ သတ္ထာရာဒိတော သတ္ထာရာဒိံ အဘိဂစ္ဆိံ။ အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ သောဟံ ဧဝံ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ အနွာဟိဏ္ဍန္တော အထ ပါသာဏကေ စေတိယေ ဗုဒ္ဓမဒ္ဒက္ခိံ။

၁၁၅၃။ ဣမိဿာ ဂါထာယ အဝသာနေ ပိင်္ဂိယဿ စ ဗာဝရိဿ စ ဣန္ဒြိယပရိပါကံ ဝိဒိတွာ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဌိတောယေဝ သုဝဏ္ဏောဘာသံ မုဉ္စိ။ ပိင်္ဂိယော ဗာဝရိဿ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ဝဏ္ဏယန္တော နိသိန္နော ဧဝ တံ ဩဘာသံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ ဝိလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ အတ္တနော ပုရတော ဌိတံ ဝိယ ဒိသွာ ဗာဝရိဗြာဟ္မဏဿ ‘‘ဗုဒ္ဓါ အာဂတော’’တိ အာရောစေသိ၊ ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဘဂဝါပိ ဩဘာသံ ဖရိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ အတ္တာနံ ဒဿေန္တော ဥဘိန္နမ္ပိ သပ္ပာယံ ဝိဒိတွာ ပိင်္ဂိယမေဝ အာလပမာနော ‘‘ယထာ အဟူ ဝက္ကလီ’’တိ ဣမံ ဂါထမဘာသိ။

တဿတ္ထော – ယထာ ဝက္ကလိတ္ထေရော သဒ္ဓါဓိမုတ္တော အဟောသိ၊ သဒ္ဓါဓုရေန စ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ယထာ စ သောဠသန္နံ ဧကော ဘဒြာဝုဓော နာမ ယထာ စ အာဠဝိ ဂေါတမော၊ ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓံ။ တတော သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စန္တော ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ မစ္စုဓေယျဿ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂမိဿသီတိ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပိင်္ဂိယော အရဟတ္တေ ဗာဝရီ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဗာဝရိဗြာဟ္မဏဿ သိဿာ ပန ပဉ္စသတာ သောတာပန္နာ အဟေသုံ။

၁၁၅၄-၅။ ဣဒါနိ ပိင်္ဂိယော အတ္တနော ပသာဒံ ပဝေဒေန္တော ‘‘ဧသ ဘိယျော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဋိဘာနဝါတိ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါယ ဥပေတော။ အဓိဒေဝေ အဘိညာယာတိ အဓိဒေဝကရေ ဓမ္မေ ဉတွာ။ ပရောဝရန္တိ ဟီနပဏီတံ၊ အတ္တနော စ ပရဿ စ အဓိဒေဝတ္တကရံ သဗ္ဗံ ဓမ္မဇာတံ ဝေဒီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကင်္ခီနံ ပဋိဇာနတန္တိ ကင်္ခီနံယေဝ သတံ ‘‘နိက္ကင်္ခမှာ’’တိ ပဋိဇာနန္တာနံ။

၁၁၅၆။ အသံဟီရန္တိ ရာဂါဒီဟိ အသံဟာရိယံ။ အသံကုပ္ပန္တိ အကုပ္ပံ အဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ဒွီဟိပိ ပဒေဟိ နိဗ္ဗာနံ ဘဏတိ။ အဒ္ဓါ ဂမိဿာမီတိ ဧကံသေနေဝ တံ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနဓာတုံ ဂမိဿာမိ။ န မေတ္ထ ကင်္ခါတိ နတ္ထိ မေ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနေ ကင်္ခါ။ ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တန္တိ ပိင်္ဂိယော ‘‘ဧဝမေဝ တွမ္ပိ ပမုဉ္စဿု သဒ္ဓ’’န္တိ။ ဣမိနာ ဘဂဝတော ဩဝါဒေန အတ္တနိ သဒ္ဓံ ဥပ္ပာဒေတွာ သဒ္ဓါဓုရေနေဝ စ ဝိမုဉ္စိတွာ တံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တတံ ပကာသေန္တော ဘဂဝန္တံ အာဟ – ‘‘ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ အဓိမုတ္တစိတ္တ’’န္တိ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ‘‘ယထာ မံ တွံ အဝစ၊ ဧဝမေဝ အဓိမုတ္တံ ဓာရေဟီ’’တိ။

ဣတိ ပရမတ္ထဇောတိကာယ ခုဒ္ဒက-အဋ္ဌကထာယ

သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာယ သောဠသဗြာဟ္မဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော စ ပဉ္စမော ဝဂ္ဂေါ အတ္ထဝဏ္ဏနာနယတော၊ နာမေန

ပါရာယနဝဂ္ဂေါတိ။

နိဂမနကထာ

ဧတ္တာဝတာ စ ယံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဥတ္တမံ ဝန္ဒနေယျာနံ၊ ဝန္ဒိတွာ ရတနတ္တယံ၊

ယော ခုဒ္ဒကနိကာယမှိ၊ ခုဒ္ဒါစာရပ္ပဟာယိနာ။

‘‘ဒေသိတော လောကနာထေန၊ လောကနိတ္ထရဏေသိနာ၊

တဿ သုတ္တနိပါတဿ၊ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ။

ဧတ္ထ ဥရဂဝဂ္ဂါဒိပဉ္စဝဂ္ဂသင်္ဂဟိတဿ ဥရဂသုတ္တာဒိသတ္တတိသုတ္တပ္ပဘေဒဿ သုတ္တနိပါတဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ ကတာ ဟောတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဣမံ သုတ္တနိပါတဿ၊ ကရောန္တေနတ္ထဝဏ္ဏနံ၊

သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန၊ ယံ ပတ္တံ ကုသလံ မယာ။

‘‘တဿာနုဘာဝတော ခိပ္ပံ၊ ဓမ္မေ အရိယပ္ပဝေဒိတေ၊

ဝုဍ္ဎိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ၊ ပါပုဏာတု အယံ ဇနော’’တိ။

(ပရိယတ္တိပ္ပမာဏတော စတုစတ္တာလီသမတ္တာ ဘာဏဝါရာ။)

ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပ္ပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ဆဠဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါဒိပ္ပဘေဒဂုဏပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ ပရမတ္ထဇောတိကာ နာမ သုတ္တနိပါတ-အဋ္ဌကထာ –

တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊

ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ၊ နယံ ပညာဝိသုဒ္ဓိယာ။

ယာဝ ဗုဒ္ဓါတိ နာမမ္ပိ၊ သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊

လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ၊ ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။

သုတ္တနိပါတ-အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။