📜

၂။ ဒုကနိပါတော

၁။ ပဌမဝဂ္ဂေါ

၁။ ဥတ္တရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒုကနိပါတေ ¶ ¶ ¶ နတ္ထိ ကောစိ ဘဝေါ နိစ္စောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဥတ္တရတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဇ္ဇာဓရော ဟုတွာ အာကာသေန ဝိစရတိ။ တေန စ သမယေန သတ္ထာ တဿ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ ဝနန္တရေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရံသိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော။ သော အန္တလိက္ခေန ဂစ္ဆန္တော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော အာကာသတော ဩရုယှ သုဝိသုဒ္ဓေဟိ ဝိပုလေဟိ ကဏိကာရပုပ္ဖေဟိ ဘဂဝန္တံ ပူဇေသိ၊ ပုပ္ဖာနိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သတ္ထု ဥပရိ ဆတ္တာကာရေန အဋ္ဌံသု၊ သော တေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ အပရဘာဂေ ကာလံ ကတွာ တာဝတိံသေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥဠာရံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ယာဝတာယုကံ တတ္ထ ဌတွာ တတော စုတော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဥတ္တရောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဗြာဟ္မဏဝိဇ္ဇာသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ ဇာတိယာ ရူပေန ဝိဇ္ဇာယ ဝယေန သီလာစာရေန စ လောကဿ သမ္ဘာဝနီယော ဇာတော။ တဿ တံ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဝဿကာရော မဂဓမဟာမတ္တော အတ္တနော ဓီတရံ ဒါတုကာမော ဟုတွာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပဝေဒေသိ။ သော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မသေနာပတိံ ပယိရုပါသန္တော တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝတ္တသမ္ပန္နော ဟုတွာ ထေရံ ဥပဋ္ဌဟတိ။

တေန စ သမယေန ထေရဿ အညတရော အာဗာဓော ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဥတ္တရော သာမဏေရော ပါတောဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ တဠာကဿ တီရေ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဥဒကသမီပံ ဂန္တွာ မုခံ ဓောဝတိ။ အထ အညတရော ဥမင်္ဂစောရော အာရက္ခပုရိသေဟိ ¶ အနုဗဒ္ဓါ အဂ္ဂဒွါရေနေဝ နဂရတော နိက္ခမိတွာ ပလာယန္တော အတ္တနာ ဂဟိတံ ရတနဘဏ္ဍိကံ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ပလာယိ။ သာမဏေရော ပတ္တသမီပံ ¶ ဥပဂတော။ စောရံ အနုဗန္ဓန္တာ ရာဇပုရိသာ ¶ သာမဏေရဿ ပတ္တေ ဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ စောရော၊ ဣမိနာ စောရိယံ ကတ’’န္တိ သာမဏေရံ ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ ဝဿကာရဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဒဿေသုံ။ ဝဿကာရော စ တဒါ ရညော ဝိနိစ္ဆယေ နိယုတ္တော ဟုတွာ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသတိ။ သော ‘‘ပုဗ္ဗေ မမ ဝစနံ နာဒိယိ၊ သုဒ္ဓပါသဏ္ဍိယေသု ပဗ္ဗဇီ’’တိ စ ဗဒ္ဓါဃာတတ္တာ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ဇီဝန္တမေဝ တံ သူလေ ဥတ္တာသေသိ။

အထဿ ဘဂဝါ ဉာဏပရိပါကံ ဩလောကေတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဝိပ္ဖုရန္တဟတ္ထနခမဏိမယူခသမ္ဘိန္နသိတာဘတာယ ပဂ္ဃရန္တဇာတိဟိင်္ဂုလကသုဝဏ္ဏရသဓာရံ ဝိယ ဇာလာဂုဏ္ဌိတမုဒုတလုနဒီဃင်္ဂုလိဟတ္ထံ ဥတ္တရဿ သီသေ ဌပေတွာ၊ ‘‘ဥတ္တရ၊ ဣဒံ တေ ပုရိမကမ္မဿ ဖလံ ဥပ္ပန္နံ၊ တတ္ထ တယာ ပစ္စဝေက္ခဏဗလေန အဓိဝါသနာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဥတ္တရော အမတာဘိသေကသဒိသေန သတ္ထု ဟတ္ထသမ္ဖဿေန သဉ္ဇာတပ္ပသာဒသောမနဿတာယ ဥဠာရံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ပဋိလဘိတွာ ယထာပရိစိတံ ဝိပဿနာမဂ္ဂံ သမာရူဠှော ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ သတ္ထု စ ဒေသနာဝိလာသေန တာဝဒေဝ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၆။၅၅-၉၂) –

‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊

ဝိဝေကကာမော ဘဂဝါ၊ ဟိမဝန္တမုပါဂမိ။

‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဟိမဝန္တံ၊ အဂ္ဂေါ ကာရုဏိကော မုနိ၊

ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာန၊ နိသီဒိ ပရိသုတ္တမော။

‘‘ဝိဇ္ဇာဓရော တဒါ အာသိံ၊ အန္တလိက္ခစရော အဟံ၊

တိသူလံ သုဂတံ ဂယှ၊ ဂစ္ဆာမိ အမ္ဗရေ တဒါ။

‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ အဂ္ဂိ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမာ၊

ဝနံ ဩဘာသတေ ဗုဒ္ဓါ၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။

‘‘ဝနဂ္ဂါ ¶ နိက္ခမိတွာန၊ ဗုဒ္ဓရံသီဘိဓာဝရေ၊

နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏသင်္ကာသာ၊ ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။

‘‘ဝိစိနံ အဒ္ဒသံ ပုပ္ဖံ၊ ကဏိကာရံ ဒေဝဂန္ဓိကံ၊

တီဏိ ပုပ္ဖာနိ အာဒါယ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။

‘‘ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန၊ တီဏိ ပုပ္ဖာနိ မေ တဒါ၊

ဥဒ္ဓံဝဏ္ဋာ အဓောပတ္တာ၊ ဆာယံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တတ္ထ ¶ မေ သုကတံ ဗျမှံ၊ ကဏိကာရီတိ ဉာယတိ၊

သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ၊ တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။

‘‘သဟဿကဏ္ဍံ သတဘေဏ္ဍု၊ ဓဇာလု ဟရိတာမယံ၊

သတသဟဿနိယျူဟာ၊ ဗျမှေ ပါတုဘဝိံသု မေ။

‘‘သောဏ္ဏမယာ မဏိမယာ၊ လောဟိတင်္ကမယာပိ စ၊

ဖလိကာပိ စ ပလ္လင်္ကာ၊ ယေနိစ္ဆကာ ယဒိစ္ဆကာ။

‘‘မဟာရဟဉ္စ သယနံ၊ တူလိကာ ဝိကတီယုတံ၊

ဥဒ္ဓလောမိဉ္စ ဧကန္တံ၊ ဗိမ္ဗောဟနသမာယုတံ။

‘‘ဘဝနာ နိက္ခမိတွာန၊ စရန္တော ဒေဝစာရိကံ၊

ယထာ ဣစ္ဆာမိ ဂမနံ၊ ဒေဝသင်္ဃပုရက္ခတော။

‘‘ပုပ္ဖဿ ဟေဋ္ဌာ တိဋ္ဌာမိ၊ ဥပရိစ္ဆဒနံ မမ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ကဏိကာရေဟိ ဆာဒိတံ။

‘‘သဋ္ဌိတူရိယသဟဿာနိ၊ သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌဟုံ၊

ပရိဝါရေန္တိ မံ နိစ္စံ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ။

‘‘တတ္ထ နစ္စေဟိ ဂီတေဟိ၊ တာဠေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊

ရမာမိ ခိဍ္ဍာ ရတိယာ၊ မောဒါမိ ကာမကာမဟံ။

‘‘တတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ၊ မောဒါမိ တိဒသေ တဒါ၊

နာရီဂဏေဟိ သဟိတော၊ မောဒါမိ ဗျမှမုတ္တမေ။

‘‘သတာနံ ¶ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊

သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘ဘဝေ ဘဝေ သံသရန္တော၊ မဟာဘောဂံ လဘာမဟံ၊

ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ၊ ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊

အညံ ဂတိံ န ဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ၊ ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ၊

နီစေ ကုလေ န ဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ၊ သိဝိကံ သန္ဒမာနိကံ၊

လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒါသီဂဏံ ဒါသဂဏံ၊ နာရိယော သမလင်္ကတာ၊

လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ ¶ ၊ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ၊

လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘နဝဝတ္ထံ နဝဖလံ၊ နဝဂ္ဂရသဘောဇနံ၊

လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဣမံ ခါဒ ဣမံ ဘုဉ္ဇ၊ ဣမမှိ သယနေ သယ၊

လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟောမိ၊ ယသော အစ္စုဂ္ဂတော မမ၊

မဟာပက္ခော သဒါ ဟောမိ၊ အဘေဇ္ဇပရိသော သဒါ၊

ဉာတီနံ ဥတ္တမော ဟောမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘သီတံ ဥဏှံ န ဇာနာမိ၊ ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတိ၊

အထော စေတသိကံ ဒုက္ခံ၊ ဟဒယေ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာန၊ သံသရာမိ ဘဝါဘဝေ၊

ဝေဝဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒေဝလောကာ ¶ စဝိတွာန၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော၊ မဟာသာလေ သုအဍ္ဎကေ။

‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

ဇာတိယာ သတ္တဝဿောဟံ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဂုဏမညာယ စက္ခုမာ၊

တရုဏော ပူဇနီယောဟံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ၊ သမာဓိကုသလော အဟံ၊

အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တော၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ အနုပ္ပတ္တော၊ ဣဒ္ဓိပါဒေသု ကောဝိဒေါ၊

ဓမ္မေသု ပါရမိပ္ပတ္တော၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပုန ဟုတွာ သူလတော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပရာနုဒ္ဒယာယ အာကာသေ ဌတွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ မဟာဇနော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော အဟောသိ။ တာဝဒေဝဿ ဝဏော သံရူဠှိ၊ သော ဘိက္ခူဟိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တာဒိသံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တော ကထံ တွံ ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇိတုံ အသက္ခီ’’တိ ပုဋ္ဌော၊ ‘‘ပဂေဝ မေ၊ အာဝုသော၊ သံသာရေ အာဒီနဝေါ၊ သင်္ခါရာနဉ္စ သဘာဝေါ သုဒိဋ္ဌော၊ ဧဝါဟံ ¶ တာဒိသံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တောပိ အသက္ခိံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝိသေသံ အဓိဂန္တု’’န္တိ ဒဿေန္တော –

၁၂၁။

‘‘နတ္ထိ ကောစိ ဘဝေါ နိစ္စော၊ သင်္ခါရာ ဝါပိ သဿတာ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ တေ ခန္ဓာ၊ စဝန္တိ အပရာပရံ။

၁၂၂။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ ဘဝေနမှိ အနတ္ထိကော၊

နိဿဋော သဗ္ဗကာမေဟိ၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ ¶ ¶ နတ္ထိ ကောစိ ဘဝေါ နိစ္စောတိ ကမ္မဘဝေါ ဥပပတ္တိဘဝေါ ကာမဘဝေါ ရူပဘဝေါ အရူပဘဝေါ သညီဘဝေါ အသညီဘဝေါ နေဝသညီနာသညီဘဝေါ ဧကဝေါကာရဘဝေါ စတုဝေါကာရဘဝေါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါတိ ဧဝံဘေဒေါ၊ တတ္ထာပိ ဟီနော မဇ္ဈိမော ဥက္ကဋ္ဌော ဒီဃာယုကော သုခဗဟုလော ဝေါမိဿသုခဒုက္ခောတိ ဧဝံဝိဘာဂေါ ယောကောစိ နိစ္စော ဓုဝေါ ထိရော အပလောကိယဓမ္မော နတ္ထိ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ သမုပ္ပန္နတ္တာ။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝံ၊ တသ္မာ သင်္ခါရာ ဝါပိ သဿတာ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ ပစ္စယေဟိ သင်္ခတတ္တာ ‘‘သင်္ခါရာ’’တိ လဒ္ဓနာမေ ဟိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ဘဝသမညာယ သင်္ခါရာဝ ဟုတွာ သမ္ဘူတာ ဇရာမရဏေန စ ဝိပရိဏမန္တီတိ အသဿတာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ။ တထာ ဟိ တေ ‘‘သင်္ခါရာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေနာဟ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ တေ ခန္ဓာ၊ စဝန္တိ အပရာပရန္တိ။ တေ ဘဝပရိယာယေန သင်္ခါရပရိယာယေန စ ဝုတ္တာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ယထာပစ္စယံ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ ဇရာယ ပရိပီဠိတာ ဟုတွာ စဝန္တိ ပရိဘိဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ‘‘ဘဝေါ၊ သင်္ခါရာ’’တိ စ လဒ္ဓဝေါဟာရာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဥဒယဗ္ဗယသဘာဝါတိ ဒဿေတိ။ ယသ္မာ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ တယောပိ ဘဝါ အာဒိတ္တံ ဝိယ သင်္ခတေ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ပဂေဝ ဝိပဿနာပညာယ ဇာနိတွာ အနိစ္စလက္ခဏေဟိ ဒိဋ္ဌာ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာနတ္တာ ဝိဘူတတရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယဒနိစ္စံ တံ ဒုက္ခံ၊ ယံ ဒုက္ခံ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅)။

ယသ္မာ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ တယောပိ ဘဝါ အာဒိတ္တံ ဝိယ အဂါရံ သပ္ပဋိဘယာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဘဝေနမှိ အနတ္ထိကော’’တိ။ ဧဝံ ပန သဗ္ဗသော ဘဝေဟိ ဝိနိဝတ္တိယမာနဿ ကာမေသု အပေက္ခာယ လေသောပိ န သမ္ဘဝတိယေဝ၊ တေနာဟ ‘‘နိဿဋော သဗ္ဗကာမေဟီ’’တိ၊ အမှီတိ ယောဇနာ။ မာနုသေဟိ ဝိယ ဒိဗ္ဗေဟိပိ ကာမေဟိ နိဝတ္တိတစိတ္တောသ္မီတိ အတ္ထော။ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယောတိ ယသ္မာ ဧဝံ သုပရိမဇ္ဇိတသင်္ခါရော ဘဝေသု သုပရိဒိဋ္ဌာဒီနဝေါ ကာမေသု ¶ စ အနာသတ္တမာနသော တသ္မာ သူလမတ္ထကေ နိသိန္နေနာပိ မေ မယာ ပတ္တော အဓိဂတော ¶ အာသဝက္ခယော နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စာတိ။ အညေဟိ စ သဗြဟ္မစာရီဟိ အပ္ပတ္တမာနသေဟိ တဒဓိဂမာယ ဥဿာဟော ကရဏီယောတိ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒမဒါသိ။

ဥတ္တရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

နယိဒံ ¶ အနယေနာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝိဟရတိ။ ဘဂဝါ တဿ အနုဂ္ဂဟံ ကာတုံ ဂေါစရာယ ပက္ကန္တကာလေ သယနဂုဟံ ပဝိသိတွာ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ သီဟော ဂေါစရံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တော ဂုဟာဒွါရေ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဇလဇထလဇပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတွာ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော ဘဂဝတော အာရက္ခတ္ထာယ အရညေ ဝါဠမိဂေ အပနေတုံ တီသု ဝေလာသု သီဟနာဒံ နဒန္တော ဗုဒ္ဓဂတာယ သတိယာ အဋ္ဌာသိ။ ယထာ ပဌမဒိဝသံ၊ ဧဝံ သတ္တာဟံ ပူဇေသိ။ ဘဂဝါ သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ဝတ္တိဿတိ ဣမဿ ဧတ္တကော ဥပနိဿယော’’တိ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိတွာ ဝိဟာရမေဝ ဂတော။ သီဟော ပါလိလေယျကဟတ္ထီ ဝိယ ဗုဒ္ဓဝိယောဂဒုက္ခံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ကာလံ ကတွာ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော နဂရဝါသီဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ကောသမ္ဗိယံ ရညော ဥတေနဿ ပုရောဟိတပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ ဘာရဒွါဇော နာမ နာမေန။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဉ္စ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေန္တော မဟဂ္ဃသဘာဝေန အနနုရူပါစာရတ္တာ တေဟိ ပရိစ္စဇ္ဇန္တော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ လာဘသက္ကာရံ ဒိသွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘောဇနေ အမတ္တညူ ဟုတွာ ဝိစရန္တော သတ္ထာရာ ဥပါယေန ¶ မတ္တညုတာယ ပတိဋ္ဌာပိတော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၁၀၄-၁၀၉) –

‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ပုရေ အာသိံ၊ ဝိပိနေ ဝိစရံ တဒါ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။

‘‘ပိယာလဖလမာဒါယ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊

ပုညက္ခေတ္တဿ ဝီရဿ၊ ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။

‘‘ဧကတိံသေ ¶ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ ‘‘ဘဂဝတော သမ္မုခါ ယံ သာဝကေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ၊ တံ မယာ ပတ္တ’’န္တိ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ‘‘ယဿ မဂ္ဂေ ဝါ ဖလေ ဝါ ကင်္ခါ အတ္ထိ၊ သော မံ ပုစ္ဆတူ’’တိ သီဟနာဒံ နဒိ။ တေန တံ ဘဂဝါ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သီဟနာဒိကာနံ ယဒိဒံ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈၊ ၁၉၅) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ သော ¶ ဧကဒိဝသံ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတံ ဂိဟိကာလေ သဟာယဘူတံ မစ္ဆရိံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဗြာဟ္မဏံ အနုကမ္ပမာနော တဿ ဒါနကထံ ကထေတွာ တေန စ ‘‘အယံ မမ ဓနံ ဝိနာသေတုကာမော’’တိ ဘကုဋိံ ကတွာပိ ‘‘တုယှံ ဧကဘတ္တံ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘တံ သင်္ဃဿ ဒေဟိ မာ မယှ’’န္တိ သင်္ဃဿ ပရိဏာမေသိ။ ပုန ဗြာဟ္မဏေန ‘‘အယံ မံ ဗဟူနံ ဒါပေတုကာမော’’တိ အပ္ပစ္စယေ ပကာသိတေ ဒုတိယဒိဝသံ ဓမ္မသေနာပတိနာ သင်္ဃဂတာယ ဒက္ခိဏာယ မဟပ္ဖလဘာဝပ္ပကာသနေန တံ ပသာဒေတွာ၊ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ‘အာဟာရဂေဓေန မံ ဒါနေ နီယောဇေသီ’တိ မညတိ၊ အာဟာရဿ ပန မယာ သဗ္ဗသော ပရိညာတဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဟန္ဒ နံ ဇာနာပေမီ’’တိ –

၁၂၃။

‘‘နယိဒံ အနယေန ဇီဝိတံ၊ နာဟာရော ဟဒယဿ သန္တိကော၊

အာဟာရဋ္ဌိတိကော သမုဿယော၊ ဣတိ ဒိသွာန စရာမိ ဧသနံ။

၁၂၄။

‘‘ပင်္ကောတိ ¶ ဟိ နံ အဝေဒယုံ၊ ယာယံ ဝန္ဒနပူဇနာ ကုလေသု၊

သုခုမံ သလ္လံ ဒုရုဗ္ဗဟံ၊ သက္ကာရော ကာပုရိသေန ဒုဇ္ဇဟော’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ နယိဒံ အနယေန ဇီဝိတန္တိ ဣဒံ မမ ဇီဝိတံ အနယေန အဉာယေန ဝေဠုဒါနပုပ္ဖဒါနာဒိအနေသနာယ န ဟောတိ ဇီဝိတနိကန္တိယာ အဘာဝတော။ နာဟာရော ဟဒယဿ သန္တိကောတိ အာဟာရော စ အာဟရိယမာနော မဂ္ဂဖလဉာဏံ ဝိယ ဟဒယဿ စိတ္တဿ သန္တိကရော န ဟောတိ၊ ကေဝလံ ပန သဇ္ဇုကံ ခုဒါပဋိဃာတမတ္တံ ကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ နာဟာရော ဟဒယဿ သန္တိကောတိ အာဟာရော ရသတဏှာဝတ္ထု မေ ဟဒယဿ သန္တိကော အာသတ္တော န ဟောတိ ရသတဏှာယ ဧဝ အဘာဝတော။ ‘‘သန္တိကေ’’တိပိ ပဌန္တိ။ ယော ဟိ အာဟာရဂိဒ္ဓါ လာဘသက္ကာရပ္ပသုတော ဝိစရတိ၊ တဿ အာဟာရော ဟဒယဿ သန္တိကေ နာမ အဘိဏှံ မနသိကာတဗ္ဗတော။ ယော ပန ပရိညာတာဟာရော၊ သော တတ္ထ ပဟီနစ္ဆန္ဒရာဂေါ၊ န တဿာဟာရော ဟဒယဿ ¶ သန္တိကေ နာမ – ‘‘ကထံ နု ခေါ လဘေယျ’’န္တိအာဒိမနသိကရဏဿေဝ အဘာဝတော။ ယဒိ ဟိ ဇီဝိတနိကန္တိ အာဟာရရသတဏှာ စ နတ္ထိ၊ အထ ကသ္မာ ပိဏ္ဍာယ စရသီတိ အနုယောဂံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘အာဟာရဋ္ဌိတိကော သမုဿယော၊ ဣတိ ဒိသွာန စရာမိ ဧသန’’န္တိ။ အာဟာရော ဘောဇနံ ဌိတိ ဌာနံ ပစ္စယော ဧတဿာတိ အာဟာရဋ္ဌိတိကော။ ‘‘အာဟာရပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိကော သမုဿယော ကာယော’’ဣတိ ဒိသွာန ဧဝံ ဉတွာ ဣမမတ္ထံ ဗုဒ္ဓိယံ ¶ ဌပေတွာ စရာမိ ဧသနံ၊ ဘိက္ခာပရိယေသနံ ကရောမီတိ အတ္ထော။

ပစ္စယနိမိတ္တံ ကုလာနိ ဥပသင်္ကမန္တော တတ္ထ ဝန္ဒနပူဇနာဟိ လာဘသက္ကာရေဟိ စ ဗဇ္ဈတီတိ ဧဝံ မာဒိသေသု န စိန္တေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပင်္ကော’’တိဂါထံ အဘာသိ။ တဿတ္ထော – ယာ အယံ ပစ္စယနိမိတ္တံ ဥပဂတာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ကုလေသု ဂေဟဝါသီသု ပဝတ္တိဿတိ ဂုဏသမ္ဘာဝနာ ပူဇနာ စ၊ ယသ္မာ တံ အဘာဝိတတ္တာနံ ဩသီဒါပနဋ္ဌေန မလီနဘာဝကရဏေန စ ပင်္ကော ကဒ္ဒမောတိ ဗုဒ္ဓါဒယော အဝေဒယုံ အဗ္ဘညာသုံ ပဝေဒေသုံ ဝါ၊ တသ္မာ သာ သပ္ပုရိသာနံ ¶ ဗန္ဓာယ န ဟောတိ သက္ကာရာသာယ ပဂေဝ ပဟီနတ္တာ။ အသပ္ပုရိသဿ ပန သက္ကာရာသာ ဒုဝိညေယျသဘာဝတာယ ပီဠာဇနနတော အန္တော တုဒနတော ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကုဏေယျတော စ သုခုမံ သလ္လံ ဒုရုဗ္ဗဟံ။ တတော ဧဝ တေန သက္ကာရော ကာပုရိသေန ဒုဇ္ဇဟော ဒုရုဗ္ဗဟေယျော တဿ ပဟာနပဋိပတ္တိယာ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတော၊ သက္ကာရာသာပဟာနေန ပဟီနော ဟောတီတိ။ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ထေရေ အဘိပ္ပသန္နော အဟောသိ။

ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဝလ္လိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

မက္ကဋော ပဉ္စဒွါရာယန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝလ္လိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အရညံ ဂတော တတ္ထ နာရဒံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ ရုက္ခမူလေ ဝသန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော နဠေဟိ သာလံ ကတွာ တိဏေဟိ ဆာဒေတွာ အဒါသိ။ စင်္ကမနဋ္ဌာနဉ္စဿ သောဓေတွာ ဝါလုကာ ဩကိရိတွာ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဝလ္လိယောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ယောဗ္ဗနမနုပ္ပတ္တော ဣန္ဒြိယဝသိကော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂေန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၉၃-၁၀၃) –

‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ၊ ဟာရိတော နာမ ပဗ္ဗတော၊

သယမ္ဘူ နာရဒေါ နာမ၊ ရုက္ခမူလေ ဝသီ တဒါ။

‘‘နဠာဂါရံ ကရိတွာန၊ တိဏေန ဆာဒယိံ အဟံ၊

စင်္ကမံ သောဓယိတွာန၊ သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။

‘‘တေန ¶ ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ၊ နဠကုဋိကနိမ္မိတံ၊

သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ၊ တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။

‘‘စတုဒ္ဒသေသု ကပ္ပေသု၊ ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ၊

ဧကသတ္တတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

‘‘စတုတ္တိံသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘ဓမ္မပါသာဒမာရုယှ၊ သဗ္ဗာကာရဝရူပမံ၊

ယဒိစ္ဆကာဟံ ဝိဟရေ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ နဠကုဋိယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ¶ ပန ပတွာ ပုထုဇ္ဇနကာလေ အတ္တနော စိတ္တဿ ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု ယထာကာမပ္ပဝတ္တိယာ၊ ဣဒါနိ အရိယမဂ္ဂေန နိဂ္ဂဟိတဘာဝဿ စ ဝိဘာဝနေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၂၅။

‘‘မက္ကဋော ပဉ္စဒွါရာယံ၊ ကုဋိကာယံ ပသက္ကိယ၊

ဒွါရေန အနုပရိယေတိ၊ ဃဋ္ဋယန္တော မုဟုံ မုဟုံ။

၁၂၆။

‘‘တိဋ္ဌ မက္ကဋ မာ ဓာဝိ၊ န ဟိ တေ တံ ယထာ ပုရေ၊

နိဂ္ဂဟီတောသိ ပညာယ၊ နေဝ ဒူရံ ဂမိဿသီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ဃဋ္ဋယန္တောတိ အတ္တနော လောလဘာဝေန ရုက္ခဿ အညံ သာခံ မုဉ္စိတွာ အညဿ ဂဟဏေန အနေကဝါရံ တတ္ထ ရုက္ခံ စာလေန္တော ဖလူပဘောဂမက္ကဋော ဝိယ တေန တေန စက္ခာဒိဒွါရေန ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု အညံ မုဉ္စိတွာ အညံ ဂဏှန္တော စိတ္တသန္တာနဿ သမာဒါနဝသေန နိစ္စလံ ဌာတုံ ¶ အပ္ပဒါနေန အဘိက္ခဏံ ဃဋ္ဋယန္တော စာလေန္တော တသ္မိံယေဝ ရူပါဒိအာရမ္မဏေ အနုပရိဝတ္တတိ ယထာကာမံ ဝိစရတိ။ ဝတ္တမာနသမီပတာယ စေတ္ထ ဝတ္တမာနဝစနံ။ ဧဝံ အနုပရိယန္တော စ တိဋ္ဌ၊ မက္ကဋ၊ မာ ဓာဝိ တွံ၊ စိတ္တမက္ကဋ၊ ဣဒါနိ တိဋ္ဌ မာ ဓာဝိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တေ ဓာဝိတုံ န သက္ကာ၊ တသ္မာ န ဟိ တေ တံ ယထာ ပူရေ ယသ္မာ တံ အတ္တဘာဝဂေဟံ ပုဗ္ဗေ ဝိယ န တေ သေဝိတံ ပိဟိတဒွါရဘာဝတော၊ ကိဉ္စ နိဂ္ဂဟီတောသိ ပညာယ သယဉ္စ ဣဒါနိ မဂ္ဂပညာယ ကိလေသာဘိသင်္ခါရသင်္ခါတာနံ ပါဒါနံ ဆေဒနေန အစ္စန္တိကံ နိဂ္ဂဟံ ပတ္တောသိ၊ တသ္မာ နေဝ ဒူရံ ဂမိဿသိ ဣတော အတ္တဘာဝတော ဒူရံ ဒုတိယာဒိအတ္တဘာဝံ နေဝ ဂမိဿသိ ယာဝစရိမကစိတ္တံ ဧဝ တေ ဂမနန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘နေတော ဒူရ’’န္တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။

ဝလ္လိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဂင်္ဂါတီရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

တိဏ္ဏံ မေ တာလပတ္တာနန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဂင်္ဂါတီရိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သာသနေ အဘိပ္ပသန္နော ဟုတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါနီယမဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ အညတရဿ ဂဟပတိဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဒတ္တော’’တိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ¶ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဝသန္တော အဂမနီယဋ္ဌာနဘာဝံ အဇာနိတွာ ဝီတိက္ကမံ ကတွာ ပုန အဂမနီယဋ္ဌာနဘာဝံ ဉတွာ သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတွာ တံ ကမ္မံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ လူခပဋိပတ္တိံ အနုတိဋ္ဌန္တော ပံသုကူလစီဝရံ ဆဝသိတ္တသဒိသံ မတ္တိကာပတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ ဂင်္ဂါတီရေ တီဟိ တာလပတ္တေဟိ ကုဋိကံ ကတွာ ဝိဟာသိ၊ တေနေဝဿ ဂင်္ဂါတီရိယောတိ သမညာ အဟောသိ။ သော ‘‘အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ န ကေနစိ သလ္လပိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပဌမံ သံဝစ္ဆရံ တုဏှီဘူတော ဝစီဘေဒံ အကရောန္တောဝ ဝိဟာသိ။ ဒုတိယေ သံဝစ္ဆရေ ဂေါစရဂါမေ အညတရာယ ဣတ္ထိယာ ‘‘မူဂေါ နု ခေါ နော’’တိ ဝီမံသိတုကာမာယ ပတ္တေ ခီရံ အာသိဉ္စန္တိယာ ¶ ဟတ္ထဝိဟာရေ ကတေပိ ဩကိရိတေ၊ ‘‘အလံ၊ ဘဂိနီ’’တိ ဝါစံ နိစ္ဆရိ။ တတိယေ ပန သံဝစ္ဆရေ အန္တရဝဿေဝ ဃဋယန္တော ဝါယမန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၅၁-၅၆) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ ¶ ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အနုတ္တရေ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ပါနီဃဋမပူရယိံ။

‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ဒုမဂ္ဂေ ဝါ၊ အာကာသေ ဝါထ ဘူမိယံ၊

ယဒါ ပါနီယမိစ္ဆာမိ၊ ခိပ္ပံ နိဗ္ဗတ္တတေ မမ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဒကဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟာ ပန ဟုတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယာ ဝိဘာဝနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၂၇။

‘‘တိဏ္ဏံ မေ တာလပတ္တာနံ၊ ဂင်္ဂါတီရေ ကုဋီ ကတာ၊

ဆဝသိတ္တောဝ မေ ပတ္တော၊ ပံသုကူလဉ္စ စီဝရံ။

၁၂၈။

‘‘ဒွိန္နံ အန္တရဝဿာနံ၊ ဧကာ ဝါစာ မေ ဘာသိတာ၊

တတိယေ အန္တရဝဿမှိ၊ တမောခန္ဓော ပဒါလိတော’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ တိဏ္ဏံ မေ တာလပတ္တာနံ၊ ဂင်္ဂါတီရေ ကုဋီ ကတာတိ တာလရုက္ခတော ပဟိတေဟိ တီဟိ တာလပဏ္ဏေဟိ မယှံ ဝဿနပရိဟရဏတ္ထံ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တီရေ ကုဋိကာ ကတာ။ တေန အတ္တနော သေနာသနသန္တောသံ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှိ ဓမ္မသေနာပတိနာ –

‘‘ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ၊ ဇဏ္ဏုကေ နာဘိဝဿတိ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၉၈၅၊ မိ။ ပ။ ၆။၁။၁)၊

‘‘တာလပတ္တီန’’န္တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ ဆဝသိတ္တောဝ မေ ပတ္တောတိ မယှံ ပတ္တော ဆဝသိတ္တသဒိသော၊ မတာနံ ခီရသေစနကုဏ္ဍသဒိသောတိ အတ္ထော ¶ ။ ပံသုကူလဉ္စ စီဝရန္တိ စီဝရဉ္စ မေ အန္တရမဂ္ဂသုသာနာဒီသု ဆဍ္ဍိတနန္တကေဟိ ကတံ ပံသုကူလံ။ ပဒဒွယေန ပရိက္ခာရသန္တောသံ ဒဿေတိ။

ဒွိန္နံ ¶ အန္တရဝဿာနန္တိ ဒွီသု အန္တရဝဿေသု ပဗ္ဗဇိတတော အရဟတ္တမပ္ပတ္တသံဝစ္ဆရေသု။ ဧကာ ဝါစာ မေ ဘာသိတာတိ ဧကာ၊ ‘‘အလံ၊ ဘဂိနီ’’တိ ခီရပဋိက္ခေပဝါစာ ဧဝ မယာ ဝုတ္တာ၊ အညော တတ္ထ ဝစီဘေဒေါ နာဟောသိ။ တေန ဥက္ကံသဂတံ ကာယဝစီသံယမံ ဒဿေတိ။ တတိယေ အန္တရဝဿမှီတိ ¶ တတိယဿ သံဝစ္ဆရဿ အဗ္ဘန္တရေ၊ တသ္မိံ အပရိပုဏ္ဏေယေဝ။ တမောခန္ဓော ပဒါလိတောတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန တမောခန္ဓော ဘိန္နော၊ အဝိဇ္ဇာနုသယော သမုစ္ဆိန္နောတိ အတ္ထော။ တေန တဒေကဋ္ဌတာယ သဗ္ဗကိလေသာနံ အနဝသေသပ္ပဟာနံ ဝဒတိ။

ဂင်္ဂါတီရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ အဇိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အပိ စေ ဟောတိ တေဝိဇ္ဇောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အဇိနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အရညံ ဂတော တတ္ထ သုစိန္တိတံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ အာဗာဓေန ပီဠိတံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပသန္နမာနသော ဃတမဏ္ဍံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ အညတရဿ ဒလိဒ္ဒဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တံ ဝိဇာယနကာလေ အဇိနစမ္မေန သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ တေနဿ အဇိနောတွေဝ နာမံ အကံသု။ သော ဘောဂသံဝတ္တနိယဿ ကမ္မဿ အကတတ္တာ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝယပ္ပတ္တောပိ အပ္ပန္နပါနဘောဇနော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၃။၇၈-၈၇) –

‘‘သုစိန္တိတံ ¶ ဘဂဝန္တံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊

ဥပဝိဋ္ဌံ မဟာရညံ၊ ဝါတာဗာဓေန ပီဠိတံ။

‘‘ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဃတမဏ္ဍမုပါနယိံ၊

ကတတ္တာ အာစိတတ္တာ စ၊ ဂင်္ဂါ ဘာဂီရထီ အယံ။

‘‘မဟာသမုဒ္ဒါ စတ္တာရော၊ ဃတံ သမ္ပဇ္ဇရေ မမ၊

အယဉ္စ ပထဝီ ဃောရာ၊ အပ္ပမာဏာ အသင်္ခိယာ။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ ဘဝတေ မဓုသက္ကရာ၊

စာတုဒ္ဒီပါ ဣမေ ရုက္ခာ၊ ပါဒပါ ဓရဏီရုဟာ။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ ကပ္ပရုက္ခာ ဘဝန္တိ တေ၊

ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

‘‘ဧကပညာသက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဃတမဏ္ဍဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာပိ ပုရိမကမ္မနိဿန္ဒေန အပ္ပလာဘီ အပ္ပညာတောဝ အဟောသိ။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တသလာကဘတ္တာနိပိ လာမကာနေဝ ပါပုဏန္တိ။ ကမ္မဖလေနေဝ စ နံ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ သာမဏေရာ စ ‘‘အပ္ပညာတော’’တိ အဝမညန္တိ။ ထေရော တေ ဘိက္ခူ သံဝေဇေန္တော –

၁၂၉။

‘‘အပိ စေ ဟောတိ တေဝိဇ္ဇော၊ မစ္စုဟာယီ အနာသဝေါ၊

အပ္ပညာတောတိ နံ ဗာလာ၊ အဝဇာနန္တိ အဇာနတာ။

၁၃၀။

‘‘ယော ¶ ¶ စ ခေါ အန္နပါနဿ၊ လာဘီ ဟောတီဓ ပုဂ္ဂလော၊

ပါပဓမ္မောပိ စေ ဟောတိ၊ သော နေသံ ဟောတိ သက္ကတော’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ အပီတိ သမ္ဘာဝနေ နိပါတော။ စေတိ ပရိကပ္ပနေ။ ဟောတီတိ ဘဝတိ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဧတဿာတိ တေဝိဇ္ဇော။ မစ္စုံ ပဇဟတီတိ မစ္စုဟာယီ။ ကာမာသဝါဒီနံ အဘာဝေန အနာသဝေါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အာသဝက္ခယဉာဏန္တိ ဣမာသံ တိဿန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ အဓိဂတတ္တာ တေဝိဇ္ဇော တတော ဧဝ သဗ္ဗသော ကာမာသဝါဒီနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ အနာသဝေါ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝဿ အဂ္ဂဟဏတော မရဏာဘာဝေန မစ္စုဟာယီ ယဒိပိ ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ အပ္ပညာတောတိ နံ ဗာလာ အဝဇာနန္တိ ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တံ သဒတ္ထံ အနုပါပုဏိတွာ ဌိတမ္ပိ နံ ဥတ္တမံ ပုရိသံ ‘‘ဓုတဝါဒေါ ဗဟုဿုတော ဓမ္မကထိကော’’တိ ဥပ္ပန္နလာဘဿ အဘာဝတော ‘‘န ပညာတော န ပါကဋော’’တိ ဗာလာ ဒုမ္မေဓပုဂ္ဂလာ အဝဇာနန္တိ၊ ကသ္မာ? အဇာနတာ အဇာနနကာရဏာ ဂုဏာနံ အဇာနနမေဝ တတ္ထ ကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။

ယထာ စ ဂုဏာနံ အဇာနနတော ဗာလာ လာဘဂရုတာယ သမ္ဘာဝနီယမ္ပိ အဝဇာနန္တိ၊ ဧဝံ ဂုဏာနံ အဇာနနတော လာဘဂရုတာယ ဧဝံ အဝဇာနိတဗ္ဗမ္ပိ သမ္ဘာဝေန္တီတိ ဒဿေန္တော ဒုတိယံ ဂါထံ အာဟ။ တတ္ထ ယောတိ အနိယမဝစနံ။ စ-သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ တေန ယထာဝုတ္တပုဂ္ဂလတော ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ဝုစ္စမာနံယေဝ ဝိသေသံ ဇနေတိ။ ခေါတိ အဝဓာရဏေ။ အန္နပါနဿာတိ နိဒဿနမတ္တံ။ လာဘီတိ လာဘဝါ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ ဇရာမရဏေဟိ တဿ တဿ သတ္တာဝါသဿ ပူရဏတော ဂလနတော ¶ စ ပုဂ္ဂလော။ ပါပဓမ္မောတိ လာမကဓမ္မော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယော ပန ပုဂ္ဂလော စီဝရာဒိပစ္စယမတ္တဿေဝ လာဘီ ဟောတိ၊ န ဈာနာဒီနံ၊ သော ပါပိစ္ဆတာယ ဒုဿီလဘာဝေန ဟီနဓမ္မောပိ သမာနော ဣဓ ဣမသ္မိံ လောကေ ဗာလာနံ လာဘဂရုတာယ သက္ကတော ဂရုကတော ဟောတီတိ။

အဇိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မေဠဇိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယဒါဟံ ¶ ဓမ္မမဿောသိန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော မေဠဇိနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ¶ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော မဓုရံ အာမောဒဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဗာရာဏသိယံ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မေဠဇိနောတိ လဒ္ဓနာမော ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဒိသာသု ပါကဋော အဟောသိ။ သော ဘဂဝတိ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ ဝိဟရန္တေ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ တဒဟေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၅၇-၆၂) –

‘‘သဟဿရံသီ ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊

ဝိဝေကာ ဝုဋ္ဌဟိတွာန၊ ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။

‘‘ဖလဟတ္ထော အဟံ ဒိသွာ၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ အဝဋံ အဒဒိံ ဖလံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အပရဘာဂေ ဘိက္ခူဟိ၊ ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ တယာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော အဓိဂတော’’တိ ပုဋ္ဌော သီဟနာဒံ နဒန္တော –

၁၃၁။

‘‘ယဒါဟံ ¶ ဓမ္မမဿောသိံ၊ ဘာသမာနဿ သတ္ထုနော၊

န ကင်္ခမဘိဇာနာမိ၊ သဗ္ဗညူ အပရာဇိတေ။

၁၃၂။

‘‘သတ္ထဝါဟေ မဟာဝီရေ၊ သာရထီနံ ဝရုတ္တမေ၊

မဂ္ဂေ ပဋိပဒါယံ ဝါ၊ ကင်္ခါ မယှံ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ အဟန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဓမ္မန္တိ စတုသစ္စဓမ္မံ။ အဿောသိန္တိ သုဏိံ။ သတ္ထုနောတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထေဟိ ဝေနေယျာနံ သာသနဋ္ဌေန သတ္ထုနော။ ကင်္ခန္တိ သံသယံ။ သင်္ခတမသင်္ခတဉ္စ အနဝသေသတော ဇာနနဋ္ဌေန သဗ္ဗညူ။ ကုတောစိပိ ပရာဇိတာ ဘာဝေန အပရာဇိတေ။ ဝေနေယျသတ္တာနံ သံသာရကန္တာရတော နိဗ္ဗာနံ ပဋိဝါဟနဋ္ဌေန သတ္ထဝါဟေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယတော ပဘုတိ အဟံ သတ္ထုနော ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ စတုသစ္စဓမ္မံ အဿောသိံ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရေသိံ ဥပလဘိံ၊ တတော ပဋ္ဌာယ အနဝသေသသင်္ခတာသင်္ခတသမ္မုတိဓမ္မာနံ သယမ္ဘူဉာဏေန ဇာနနတော သဗ္ဗညူ အနာဝရဏဒဿာဝိမှိ၊ ပဉ္စန္နမ္ပိ မာရာနံ အဘိဘဝနတော တေဟိ အပရာဇိတတ္တာ သဒေဝကေ လောကေ အပ္ပဋိဟတဓမ္မစက္ကတ္တာ စ အပရာဇိတေ၊ ဝေနေယျသတ္တာနံ လောဘကန္တာရာဒိတော ဝါဟနဋ္ဌေန သတ္ထဝါဟေ၊ မဟာဝိက္ကန္တတာယ မဟာဝီရေ၊ အညေဟိ ဒုဒ္ဒမာနံ ပုရိသဒမ္မာနံ သရဏတော အစ္စန္တိကေန ဒမထေန ဒမနတော သာရထီနံ ပဝရဘူတေ ဥတ္တမေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ¶ ၊ ‘‘ဗုဒ္ဓါ နု ခေါ နော နု ခေါ’’တိ ကင်္ခံ နာဘိဇာနာမိ အပရပ္ပစ္စယဘာဝတော။ တထာရူပေ ဒေသိတေ အရိယမဂ္ဂေ တဒုပါဒါယဘူတာယ စ သီလာဒိပဋိပဒါယ ‘‘နိယျာနိကော နု ခေါ န နု ခေါ’’တိ ကင်္ခါ ဝိစိကိစ္ဆာ န ဝိဇ္ဇတိ နတ္ထီတိ။ ဧတ္ထ စ အရိယဓမ္မေ သံသယာဘာဝကထနေန အရိယသင်္ဃေပိ သံသယာဘာဝေါ ကထိတောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဿ အနညထာဘာဝတောတိ။

မေဠဇိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ရာဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယထာ အဂါရံ ဒုစ္ဆန္နန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ရာဓတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဋိဘာနေယျကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဒိသွာ သယံ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ မဟာဒါနံ ¶ ပဝတ္တေသိ။ သတ္ထု ဥဠာရဉ္စ ပူဇံ အကာသိ။ သော ဧဝံ ကတပဏိဓာနော တတော စုတော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တံ ¶ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော မဓုရာနိ အမ္ဗဖလာနီ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ရာဓောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော မဟလ္လကကာလေ ပုတ္တဒါရေဟိ အပသာဒိတော၊ ‘‘ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ တေဟိ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ဇိဏ္ဏော န သက္ကောတိ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေတု’’န္တိ ပဋိက္ခိတ္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပဝေဒေတွာ သတ္ထာရာ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ အာဏတ္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာ ပဗ္ဗာဇိတော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၆၃-၆၇) –

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊

ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ ပါဒဖလံ အဒါသဟံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သတ္ထု သန္တိကာဝစရော ဟုတွာ ဝိစရန္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာပဋိဘာနဿ ပစ္စယဘူတာနံ ပဋိဘာနဇာနနကာနံ အဂ္ဂေါ ဇာတော။ ထေရဿ ဟိ ဒိဋ္ဌိသမုဒါစာရဉ္စ အာဂမ္မ ဒသဗလဿ ¶ နဝနဝါ ဓမ္မဒေသနာ ပဋိဘာတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိဘာနေယျကာနံ ယဒိဒံ ရာဓော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၃၃)။ သော ဧကဒိဝသံ ‘‘ဣမေ သတ္တာ အဘာဝနာယ ရာဂေန အဘိဘုယျန္တိ၊ ဘာဝနာယ သတိ တံ နတ္ထီ’’တိ ဘာဝနံ ထောမေန္တော ‘‘ယထာ အဂါရ’’န္တိအာဒိနာ ဂါထာဒွယမာဟ။

၁၃၃-၄။ တတ္ထ အဂါရန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂေဟံ။ ဒုစ္ဆန္နန္တိ ဝိရဠစ္ဆန္နံ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ။ သမတိဝိဇ္ဈတီတိ ဝဿဝုဋ္ဌိ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ။ အဘာဝိတန္တိ တံ အဂါရံ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ ဘာဝနာယ ¶ ရဟိတတ္တာ အဘာဝိတံ စိတ္တံ။ ရာဂေါ သမတိဝိဇ္ဈတီတိ န ကေဝလံ ရာဂေါဝ ဒေါသမောဟမာနာဒယောပိ သဗ္ဗကိလေသာ တထာရူပံ စိတ္တံ အတိဝိဇ္ဈန္တိယေဝ။ သုဘာဝိတန္တိ သမထဝိပဿနာဘာဝနာဟိ သုဋ္ဌု ဘာဝိတံ၊ ဧဝရူပံ စိတ္တံ သုစ္ဆန္နံ ဂေဟံ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ ရာဂါဒယော ကိလေသာ အတိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကောန္တီတိ။

ရာဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သုရာဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ခီဏာ ¶ ဟိ မယှံ ဇာတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သုရာဓတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော မာတုလုင်္ဂဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အနန္တရံ ဝုတ္တဿ ရာဓတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သုရာဓောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဇေဋ္ဌဘာတရိ ရာဓေ ပဗ္ဗဇိတေ သယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၆၈-၇၂) –

‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ၊

ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘မာတုလုင်္ဂဖလံ ဂယှ၊ အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ၊

ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ၊ ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝဒဿနတ္ထံ အညံ ဗျာကရောန္တော ‘‘ခီဏာ ဟီ မယှ’’န္တိအာဒိနာ ဂါထာဒွယမာဟ။

၁၃၅-၆။ တတ္ထ ¶ ခီဏာတိ ခယံ ¶ ပရိယောသာနံ ဂတာ။ ဇာတီတိ ဘဝေါ ဘဝနိဗ္ဗတ္တိ ဝါ။ ဝုသိတံ ဇိနသာသနန္တိ ဇိနဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝုဋ္ဌံ ပရိဝုဋ္ဌံ။ ပဟီနော ဇာလသင်္ခါတောတိ သတ္တသန္တာနဿ ဩတ္ထရဏတော နိဿရိတုံ အပ္ပဒါနတော စ ‘‘ဇာလသင်္ခါတော’’တိ စ လဒ္ဓနာမာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာ စ ပဟီနာ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာ။ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာတိ ကာမဘဝါဒိကဿ ဘဝဿ နယနတော ပဝတ္တနတော ဘဝနေတ္တိသညိတာ တဏှာ သမုဂ္ဃာဋိတာ။ ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ယဿ အတ္ထာယ ယဒတ္ထံ အဟံ အဂါရသ္မာ ဂေဟတော အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတော ဥပဂတော။ သော သဗ္ဗေသံ ဩရမ္ဘာဂိယုဒ္ဓမ္ဘာဂိယပ္ပဘေဒါနံ သံယောဇနာနံ ဗန္ဓနာနံ ခယဘူတော အတ္ထော နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ပရမတ္ထော အရဟတ္တသင်္ခါတော သဒတ္ထော စ မယာ အနုပ္ပတ္တော အဓိဂတောတိ အတ္ထော။

သုရာဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဂေါတမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သုခံ ¶ သုပန္တီတိ အာယသ္မတော ဂေါတမတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အာမောဒဖလမဒါသိ။ တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဂေါတမောတိ လဒ္ဓနာမော သတ္တဝဿိကကာလေ ဥပနယနံ ကတွာ ရတနဘိက္ခံ စရိတွာ သဟဿံ လဘိတွာ တံ တာဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဝတံ စရန္တော သောဠသသတ္တရသဝဿုဒ္ဒေသိကကာလေ အကလျာဏမိတ္တေဟိ ကာမေသု ပရိနီယမာနော ဧကိဿာ ရူပူပဇီဝိနိယာ တံ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဒတွာ ဗြဟ္မစရိယဝိနာသံ ပတွာ တာယ စဿ ဗြဟ္မစာရိရူပံ ဒိသွာ ဝိရတ္တာကာရေ ဒဿိတေ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ နိဗ္ဗိန္နရူပေါ အတ္တနော ဗြဟ္မစရိယနိဝါသံ ဓနဇာနိဉ္စ သရိတွာ ‘‘အယုတ္တံ မယာ ကတ’’န္တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ။ သတ္ထာ တဿ ဟေတုသမ္ပတ္တိံ စိတ္တာစာရဉ္စ ဉတွာ ¶ တဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ¶ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဥပသင်္ကမိ၊ တဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇန္တော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၈၀-၈၄) –

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊

ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ အာမောဒမဒဒိံ ဖလံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဈာနသုခေန ဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တံ ဧကော ဂိဟိသဟာယော ဥပဂန္တွာ၊ ‘‘အာဝုသော၊ တယာ ရတနဘိက္ခာယ လဒ္ဓံ ပဗ္ဗဇန္တော ကိံ အကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တံ သုတွာ ထေရော ‘‘ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ အနာစိက္ခိတွာ မာတုဂါမေ ဒေါသံ ပကာသေတွာ အတ္တနော ဝီတရာဂဘာဝေန အညံ ဗျာကရောန္တော ‘‘သုခံ သုပန္တီ’’တိအာဒိနာ ဂါထာဒွယမာဟ။

၁၃၇။ တတ္ထ သုခံ သုပန္တိ မုနယော၊ ယေ ဣတ္ထီသု န ဗဇ္ဈရေတိ ယေ ဣတ္ထီသု ဝိသယဘူတာသု နိမိတ္တဘူတာသု ဝါ ရာဂဗန္ဓနေန န ဗဇ္ဈန္တိ၊ တေ မုနယော တပဿိနော သံယတိန္ဒြိယာ သုခံ သုပန္တိ သုခံ ဝိဟရန္တိ၊ နတ္ထိ တေသံ ဒုက္ခန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သုပန္တီ’’တိ ဟိ နိဒဿနမတ္တမေတံ။ သဒါ ဝေ ¶ ရက္ခိတဗ္ဗာသူတိ ဧကံသေန သဗ္ဗကာလံ ရက္ခိတဗ္ဗာသု။ ဣတ္ထိယော ဟိ သတ္တဘူမိကေ နိပ္ပုရိသေ ပါသာဒေ ဥပရိဘူမိယံ ဝသာပေတွာပိ၊ ကုစ္ဆိယံ ပက္ခိပိတွာပိ န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ တသ္မာ တာ ကိဋ္ဌာဒိဂါဝိယော ဝိယ သဗ္ဗကာလံ ရက္ခဏီယာ ဟောန္တိ။ ဗဟုစိတ္တတာယ ဝါ သာမိကေန ဝတ္ထာလင်္ကာရာနုပ္ပဒါနာဒိနာ စိတ္တညထတ္တတော သဗ္ဗကာလံ ရက္ခိတဗ္ဗာ။ သရီရသဘာဝံ ဝါ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ရက္ခိတဗ္ဗစိတ္တတာယ ရက္ခိတဗ္ဗာတိ။ ယာသု သစ္စံ သုဒုလ္လဘန္တိ ယာသု သစ္စဝစနံ လဒ္ဓုံ န သက္ကာ၊ ဣတ္ထိယော ဟိ အဂ္ဂိမ္ပိ ပဝိသန္တိ၊ ဝိသမ္ပိ ခါဒန္တိ၊ သတ္ထမ္ပိ အာဟရန္တိ၊ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာပိ ကာလံ ကရောန္တိ၊ န ပန သစ္စေ ဌာတုံ သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ ဧဝရူပါ ဣတ္ထိယော ဝဇ္ဇေတွာ ဌိတာ မုနယော သုခိတာ ဝတာတိ ဒဿေတိ။

၁၃၈။ ဣဒါနိ ¶ ယဿ အပ္ပဟီနတ္တာ ဧဝရူပါသု ဣတ္ထီသုပိ ဗဇ္ဈန္တိ၊ တဿ ကာမဿ အတ္တနော သုပ္ပဟီနတံ အစ္စန္တနိဋ္ဌိတတဉ္စ ဒဿေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ ဝဓံ စရိမှ တေ ကာမာတိ အမ္ဘော ကာမ၊ ¶ တဝ ဝဓံ အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒံ အရိယမဂ္ဂေန စရိမှ၊ ‘‘ဝဓံ စရိမှသေ’’တိပိ ပါဌော၊ ဝဓာယ ပဟာနာယ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ အစရိမှာတိ အတ္ထော။ အနဏာ ဒါနိ တေ မယန္တိ ဣဒါနိ အဂ္ဂမဂ္ဂပတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဣဏဘာဝကရာယ ပဟီနတ္တာ ကာမ တေ အနဏာ မယံ၊ န တုယှံ ဣဏံ ဓာရေမ။ အဝီတရာဂေါ ဟိ ရာဂဿ ဝသေ ဝတ္တနတော တဿ ဣဏံ ဓာရေန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ဝီတရာဂေါ ပန တံ အတိက္ကမိတွာ ပရမေန စိတ္တိဿရိယေန သမန္နာဂတော။ အနဏတ္တာ ဧဝ ဂစ္ဆာမ ဒါနိ နိဗ္ဗာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစတိ ယသ္မိံ နိဗ္ဗာနေ ဂမနဟေတု သဗ္ဗသော သောကဟေတူနံ အဘာဝတော န သောစတိ၊ တံ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနမေဝ ဣဒါနိ ဂစ္ဆာမ အနုပါပုဏာမာတိ အတ္ထော။

ဂေါတမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပုဗ္ဗေ ဟနတိ အတ္တာနန္တိ အာယသ္မတော ဝသဘတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စုဒ္ဒသသဟဿတာပသပရိဝါရော ဟိမဝန္တဿ အဝိဒူရေ သမဂ္ဂေ နာမ ပဗ္ဗတေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝသန္တော ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ တာပသာနံ ဩဝါဒါနုသာသနိယော ဒေန္တော ဧကဒိဝသံ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ခေါ ဒါနိ ဣမေဟိ တာပသေဟိ သက္ကတော ဂရုကတော ပူဇိတော ဝိဟရာမိ၊ မယာ ပန ပူဇေတဗ္ဗော န ဥပလဗ္ဘတိ၊ ဒုက္ခော ခေါ ပနာယံ ¶ လောကေ ယဒိဒံ အဂရုဝါသော’’တိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရတာယ ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ စေတိယေ အတ္တနာ ကတံ ပူဇာသက္ကာရံ အနုဿရိတွာ ‘‘ယံနူနာဟံ ပုရိမဗုဒ္ဓေ ဥဒ္ဒိဿ ပုလိနစေတိယံ ကတွာ ပူဇံ ကရေယျ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ¶ ဣဒ္ဓိယာ ပုလိနထူပံ သုဝဏ္ဏမယံ မာပေတွာ သုဝဏ္ဏမယာဒီဟိ တိသဟဿမတ္တေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဒေဝသိကံ ပူဇံ ကရောန္တော ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော။ တတ္ထပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော တာဝတိံသေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝိရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝသဘောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဘဂဝတော ဝေသာလိဂမနေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ¶ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၅၇-၉၂) –

‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ၊ သမဂ္ဂေါ နာမ ပဗ္ဗတော၊

အဿမော သုကတော မယှံ၊ ပဏ္ဏသာလာ သုမာပိတာ။

‘‘နာရဒေါ နာမ နာမေန၊ ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊

စတုဒ္ဒသသဟဿာနိ၊ သိဿာ ပရိစရန္တိ မံ။

‘‘ပဋိသလ္လီနကော သန္တော၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

သဗ္ဗော ဇနော မံ ပူဇေတိ၊ နာဟံ ပူဇေမိ ကိဉ္စနံ။

‘‘န မေ ဩဝါဒကော အတ္ထိ၊ ဝတ္တာ ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အနာစရိယုပဇ္ဈာယော၊ ဝနေ ဝါသံ ဥပေမဟံ။

‘‘ဥပါသမာနော ယမဟံ၊ ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌဟေ၊

သော မေ အာစရိယော နတ္ထိ၊ ဝနဝါသော နိရတ္ထကော။

‘‘အာယာဂံ မေ ဂဝေသိဿံ၊ ဂရုံ ဘာဝနိယံ တထာ၊

သာဝဿယော ဝသိဿာမိ၊ န ကောစိ ဂရဟိဿတိ။

‘‘ဥတ္တာနကူလာ နဒိကာ၊ သုပတိတ္ထာ မနောရမာ၊

သံသုဒ္ဓပုလိနာကိဏ္ဏာ၊ အဝိဒူရေ မမဿမံ။

‘‘နဒိံ အမရိကံ နာမ၊ ဥပဂန္တွာနဟံ တဒါ၊

သံဝဍ္ဎယိတွာ ပုလိနံ၊ အကံ ပုလိနစေတိယံ။

‘‘ယေ တေ အဟေသုံ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဘဝန္တကရဏာ မုနီ၊

တေသံ ဧတာဒိသော ထူပေါ၊ တံ နိမိတ္တံ ကရောမဟံ။

‘‘ကရိတွာ ¶ ပုလိနံ ထူပံ၊ သောဝဏ္ဏံ မာပယိံ အဟံ၊

သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖာနိ၊ သဟဿေ တီဏိ ပူဇယိံ။

‘‘သာယပါတံ ¶ နမဿာမိ၊ ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ၊

သမ္မုခါ ဝိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဝန္ဒိံ ပုလိနစေတိယံ။

‘‘ယဒါ ကိလေသာ ဇာယန္တိ၊ ဝိတက္ကာ ဂေဟနိဿိတာ၊

သရာမိ သုကတံ ထူပံ၊ ပစ္စဝေက္ခာမိ တာဝဒေ။

‘‘ဥပနိဿာယ ဝိဟရံ၊ သတ္ထဝါဟံ ဝိနာယကံ၊

ကိလေသေ သံဝသေယျာသိ၊ န ယုတ္တံ တဝ မာရိသ။

‘‘သဟ အာဝဇ္ဇိတေ ထူပေ၊ ဂါရဝံ ဟောတိ မေ တဒါ၊

ကုဝိတက္ကေ ဝိနောဒေသိံ၊ နာဂေါ တုတ္တဋ္ဋိတော ယထာ။

‘‘ဧဝံ ဝိဟရမာနံ မံ၊ မစ္စုရာဇာဘိမဒ္ဒထ၊

တတ္ထ ကာလင်္ကတော သန္တော၊ ဗြဟ္မလောကမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ယာဝတာယုံ ဝသိတွာန၊ တိဒိဝေ ဥပပဇ္ဇဟံ၊

အသီတိက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

‘‘သတာနံ တီဏိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘သောဏ္ဏကိင်္ကဏိပုပ္ဖာနံ၊ ဝိပါကံ အနုဘောမဟံ၊

ဓာတီသတသဟဿာနိ၊ ပရိဝါရေန္တိ မံ ဘဝေ။

‘‘ထူပဿ ပရိစိဏ္ဏတ္တာ၊ ရဇောဇလ္လံ န လိမ္ပတိ၊

ဂတ္တေ သေဒါ န မုစ္စန္တိ၊ သုပ္ပဘာသော ဘဝါမဟံ။

‘‘အဟော မေ သုကတော ထူပေါ၊ သုဒိဋ္ဌာမရိကာ နဒီ၊

ထူပံ ကတွာန ပုလိနံ၊ ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။

‘‘ကုသလံ ကတ္တုကာမေန၊ ဇန္တုနာ သာရဂါဟိနာ၊

နတ္ထိ ခေတ္တံ အခေတ္တံ ဝါ၊ ပဋိပတ္တီဝ သာဓကာ။

‘‘ယထာပိ ဗလဝါ ပေါသော၊ အဏ္ဏဝံတရိတုဿဟေ၊

ပရိတ္တံ ကဋ္ဌမာဒါယ၊ ပက္ခန္ဒေယျ မဟာသရံ။

‘‘ဣမာဟံ ¶ ကဋ္ဌံ နိဿာယ၊ တရိဿာမိ မဟောဒဓိံ၊

ဥဿာဟေန ဝီရိယေန၊ တရေယျ ဥဒဓိံ နရော။

‘‘တထေဝ မေ ကတံ ကမ္မံ၊ ပရိတ္တံ ထောကကဉ္စ ယံ၊

တံ ကမ္မံ ဥပနိဿာယ၊ သံသာရံ သမတိက္ကမိံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော၊ မဟာသာလေ သုအဍ္ဎကေ။

‘‘သဒ္ဓါ မာတာ ပိတာ မယှံ၊ ဗုဒ္ဓဿ သရဏံ ဂတာ၊

ဥဘော ဒိဋ္ဌပဒါ ဧတေ၊ အနုဝတ္တန္တိ သာသနံ။

‘‘ဗောဓိပပဋိကံ ¶ ဂယှ၊ သောဏ္ဏထူပမကာရယုံ၊

သာယပါတံ နမဿန္တိ၊ သကျပုတ္တဿ သမ္မုခါ။

‘‘ဥပေါသထမှိ ဒိဝသေ၊ သောဏ္ဏထူပံ ဝိနီဟရုံ၊

ဗုဒ္ဓဿ ဝဏ္ဏံ ကိတ္တေန္တာ၊ တိယာမံ ဝီတိနာမယုံ။

‘‘သဟ ဒိသွာနဟံ ထူပံ၊ သရိံ ပုလိနစေတိယံ၊

ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ဂဝေသမာနော တံ ဝီရံ၊ ဓမ္မသေနာပတိဒ္ဒသံ၊

အဂါရာ နိက္ခမိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ တဿ သန္တိကေ။

‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊

ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဂုဏမညာယ စက္ခုမာ။

‘‘ဒါရကေနေဝ သန္တေန၊ ကိရိယံ နိဋ္ဌိတံ မယာ၊

ကတံ မေ ကရဏီယဇ္ဇ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘သဗ္ဗဝေရဘယာတီတော၊ သဗ္ဗသင်္ဂါတိဂေါ ဣသိ၊

သာဝကော တေ မဟာဝီရ၊ သောဏ္ဏထူပဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဒါယကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော တေဟိ ဥပနီတေ ပစ္စယေ န ပဋိက္ခိပတိ၊ ယထာလဒ္ဓေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တံ ပုထုဇ္ဇနာ ‘‘အယံ ကာယဒဠှိဗဟုလော အရက္ခိတစိတ္တော’’တိ မညမာနာ အဝမညန္တိ။ ထေရော တံ ¶ အဂဏေန္တောဝ ဝိဟရတိ။ တဿ ပန အဝိဒူရေ အညတရော ကုဟကဘိက္ခု ပါပိစ္ဆော သမာနော အပ္ပိစ္ဆော ဝိယ သန္တုဋ္ဌော ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေန္တော လောကံ ဝဉ္စေန္တော ဝိဟရတိ။ မဟာဇနော တံ အရဟန္တံ ဝိယ သမ္ဘာဝေတိ။ အထဿ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ နာမ ကုဟကော ကရောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ပါပိစ္ဆံ ဂရဟန္တော –

၁၃၉။

‘‘ပုဗ္ဗေ ဟနတိ အတ္တာနံ၊ ပစ္ဆာ ဟနတိ သော ပရေ၊

သုဟတံ ဟန္တိ အတ္တာနံ၊ ဝီတံသေနေဝ ပက္ခိမာ။

၁၄၀။

‘‘န ဗြာဟ္မဏော ဗဟိဝဏ္ဏော၊ အန္တောဝဏ္ဏော ဟိ ဗြာဟ္မဏော၊

ယသ္မိံ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊ သ ဝေ ကဏှော သုဇမ္ပတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

တတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဟနတိ အတ္တာနန္တိ ကုဟကပုဂ္ဂလော အတ္တနော ကုဟကဝုတ္တိယာ လောကံ ဝဉ္စေန္တော ပါပိစ္ဆတာဒီဟိ ပါပဓမ္မေဟိ ပဌမမေဝ အတ္တာနံ ဟနတိ၊ အတ္တနော ကုသလကောဋ္ဌာသံ ဝိနာသေတိ။ ပစ္ဆာ ဟနတိ သော ပရေတိ သော ကုဟကော ပဌမံ တာဝ ဝုတ္တနယေန အတ္တာနံ ဟန္တွာ ပစ္ဆာ ပရေ ယေဟိ ‘‘အယံ ¶ ဘိက္ခု ပေသလော အရိယော’’တိ ဝါ သမ္ဘာဝေန္တေဟိ ကာရာ ကတာ၊ တေ ဟနတိ တေသံ ကာရာနိ အတ္တနိ ကတာနိ အမဟပ္ဖလာနိ ကတွာ ပစ္စယဝိနာသနေန ဝိနာသေတိ။ သတိပိ ကုဟကဿ ဥဘယဟနနေ အတ္တဟနနေ ပန အယံ ဝိသေသောတိ ဒဿေန္တော အာဟ သုဟတံ ဟန္တိ အတ္တာနန္တိ။ သော ကုဟကော အတ္တာနံ ဟနန္တော သုဟတံ ကတွာ ဟန္တိ ဝိနာသေတိ၊ ယထာ ကိံ? ဝီတံသေနေဝ ပက္ခိမာတိ၊ ဝီတံသောတိ ဒီပကသကုဏော၊ တေန။ ပက္ခိမာတိ သာကုဏိကော။ ယထာ တေန ဝီတံသသကုဏေန အညေ သကုဏေ ဝဉ္စေတွာ ဟနန္တော အတ္တာနံ ဣဓ လောကေပိ ဟနတိ ဝိညုဂရဟသာဝဇ္ဇသဘာဝါဒိနာ၊ သမ္ပရာယံ ပန ဒုဂ္ဂတိပရိက္ကိလေသေန ဟနတိယေဝ၊ န ပန တေ သကုဏေ ပစ္ဆာ ဟန္တုံ သက္ကောတိ၊ ဧဝံ ကုဟကောပိ ကောဟညေန လောကံ ဝဉ္စေတွာ ဣဓ လောကေပိ ¶ အတ္တာနံ ဟနတိ ဝိပ္ပဋိသာရဝိညုဂရဟာဒီဟိ၊ ပရလောကေပိ ဒုဂ္ဂတိပရိက္ကိလေသေဟိ၊ န ပန တေ ပစ္စယဒါယကေ အပါယဒုက္ခံ ပါပေတိ။ အပိစ ကုဟကော ဒက္ခိဏာယ အမဟပ္ဖလဘာဝကရဏေနေဝ ¶ ဒါယကံ ဟနတီတိ ဝုတ္တော၊ န နိပ္ဖလဘာဝကရဏေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဒုဿီလဿ မနုဿဘူတဿ ဒါနံ ဒတွာ သဟဿဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉)။ တေနာဟ ‘‘သုဟတံ ဟန္တိ အတ္တာန’’န္တိ။

ဧဝံ ဗာဟိရပရိမဇ္ဇနမတ္တေ ဌိတာ ပုဂ္ဂလာ သုဒ္ဓါ နာမ န ဟောန္တိ၊ အဗ္ဘန္တရသုဒ္ဓိယာ ဧဝ ပန သုဒ္ဓါ ဟောန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ဣရိယာပထသဏ္ဌပနာဒိဗဟိသမ္ပတ္တိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏော န ဟောတိ။ သမ္ပတ္တိအတ္ထော ဟိ ဣဓ ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒေါ။ အဗ္ဘန္တရေ ပန သီလာဒိသမ္ပတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ၊ ‘‘ဗာဟိတပါပေါ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ကတွာ။ တသ္မာ ‘‘ယသ္မိံ ပါပါနိ လာမကာနိ ကမ္မာနိ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဧကံသေန သော ကဏှော နိဟီနပုဂ္ဂလော’’တိ သုဇမ္ပတိ၊ ဒေဝါနမိန္ဒ၊ ဇာနာဟိ။ တံ သုတွာ သက္ကော ကုဟကဘိက္ခုံ တဇ္ဇေတွာ ‘‘ဓမ္မေ ဝတ္တာဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

ဝသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုကနိပါတေ ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ မဟာစုန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သုဿူသာတိ ¶ အာယသ္မတော မဟာစုန္ဒတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုမ္ဘကာရကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ကုမ္ဘကာရကမ္မေန ဇီဝန္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဧကံ မတ္တိကာပတ္တံ သွာဘိသင်္ခတံ ကတွာ ဘဂဝတော အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ နာလကဂါမေ ရူပသာရိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပုတ္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ စုန္ဒောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဓမ္မသေနာပတိံ အနုပဗ္ဗဇိတွာ တံ နိဿာယ ဝိပဿနံ ¶ ပဋ္ဌပေတွာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၃၉-၅၀) –

‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ၊ ကုမ္ဘကာရော အဟောသဟံ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဩဃတိဏ္ဏမနာသဝံ။

‘‘သုကတံ မတ္တိကာပတ္တံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊

ပတ္တံ ဒတွာ ဘဂဝတော၊ ဥဇုဘူတဿ တာဒိနော။

‘‘ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တမာနောဟံ၊ သောဏ္ဏထာလေ လဘာမဟံ၊

ရူပိမယေ စ သောဝဏ္ဏေ၊ တဋ္ဋိကေ စ မဏီမယေ။

‘‘ပါတိယော ပရိဘုဉ္ဇာမိ၊ ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ၊

ယသာနဉ္စ ဓနာနဉ္စ၊ အဂ္ဂဘူတော စ ဟောမဟံ။

‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒကေ ခေတ္တေ၊ ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ၊

သမ္မာဓာရံ ပဝေစ္ဆန္တေ၊ ဖလံ တောသေတိ ကဿကံ။

‘‘တထေဝိဒံ ပတ္တဒါနံ၊ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှိ ရောပိတံ၊

ပီတိဓာရေ ပဝဿန္တေ၊ ဖလံ မံ တောသယိဿတိ။

‘‘ယာဝတာ ခေတ္တာ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ သင်္ဃာပိ စ ဂဏာပိ စ၊

ဗုဒ္ဓခေတ္တသမော နတ္ထိ၊ သုခဒေါ သဗ္ဗပါဏိနံ။

‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊

ဧကပတ္တံ ဒဒိတွာန၊ ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ပတ္တမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပတ္တဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ¶ ပန ဟုတွာ အတ္တနာ ပဋိလဒ္ဓသမ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘူတံ ဂရူပနိဿယံ ဝိဝေကဝါသဉ္စ ကိတ္တေန္တော –

၁၄၁။

‘‘သုဿူသာ သုတဝဒ္ဓနီ၊ သုတံ ပညာယ ဝဒ္ဓနံ၊

ပညာယ အတ္ထံ ဇာနာတိ၊ ဉာတော အတ္ထော သုခါဝဟော။

၁၄၂။

‘‘သေဝေထ ¶ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ၊ စရေယျ သံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခံ၊

သစေ ရတိံ နာဓိဂစ္ဆေယျ တတ္ထ၊ သင်္ဃေ ဝသေ ရက္ခိတတ္တော သတီမာ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ သုဿူသာတိ သောတဗ္ဗယုတ္တဿ သဗ္ဗသုတဿ သောတုမိစ္ဆာ၊ ဂရုသန္နိဝါသောပိ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒဉှိ အတ္ထံ သောတုမိစ္ဆန္တေန ကလျာဏမိတ္တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝတ္တကရဏေန ပယိရုပါသိတွာ ယဒါ တေ ပယိရုပါသနာယ အာရာဓိတစိတ္တာ ကဉ္စိ ဥပနိသီဒိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အထ နေ ဥပနိသီဒိတွာ အဓိဂတာယ သောတုမိစ္ဆာယ ဩဟိတသောတေန သောတဗ္ဗံ ဟောတီတိ ဂရုသန္နိဝါသောပိ သုဿူသာဟေတုတာယ ‘‘သုဿူသာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ပနာယံ သုဿူသာ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိပဋိသံယုတ္တံ သုတံ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ ဝဍ္ဎေတိ ဗြူဟေတီတိ သုတဝဒ္ဓနီ၊ ဗာဟုသစ္စကာရီတိ အတ္ထော။ သုတံ ပညာယ ဝဒ္ဓနန္တိ ယံ တံ ‘‘သုတဓရော သုတသန္နိစယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၃၉၊ အ။ နိ။ ၄။၂၂) ‘‘ဣဓေကစ္စဿ ဗဟုကံ သုတံ ဟောတိ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၆) စ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝုတ္တံ ဗာဟုသစ္စံ၊ တံ အကုသလပ္ပဟာနကုသလာဓိဂမနဟေတုဘူတံ ပညံ ဝဒ္ဓေတီတိ သုတံ ပညာယ ဝဒ္ဓနံ၊ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သုတာဝုဓော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇)။

ပညာယ အတ္ထံ ဇာနာတီတိ ဗဟုဿုတော သုတမယဉာဏေ ဌိတော တံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇန္တော သုတာနုသာရေန အတ္ထူပပရိက္ခာယ ဓမ္မနိဇ္ဈာနေန ဘာဝနာယ စ လောကိယလောကုတ္တရဘေဒံ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဒိဝိဘာဂံ ¶ ဒုက္ခာဒိဝိဘာဂဉ္စ အတ္ထံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ စ ပဋိဝိဇ္ဈတိ စ၊ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သုတဿ ယထာပရိယတ္တဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၆)။

‘‘ဓတာနံ ¶ ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ၊ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ၊ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သတိ ဆန္ဒော ဇာယတိ၊ ဆန္ဒဇာတော ဥဿဟတိ၊ ဥဿဟိတွာ တုလေတိ၊ တုလယိတွာ ပဒဟတိ၊ ပဟိတတ္တော သမာနော ¶ ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ နံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၃၂) စ။

ဉာတော အတ္ထော သုခါဝဟောတိ ယထာဝုတ္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထော စေဝ ဒုက္ခာဒိအတ္ထော စ ယာထာဝတော ဉာတော အဓိဂတော လောကိယလောကုတ္တရဘေဒံ သုခံ အာဝဟတိ နိပ္ဖာဒေတီတိ အတ္ထော။

ဌိတာယ ဘာဝနာပညာယ သုတမတ္တေနေဝ န သိဇ္ဈတီတိ တဿာ ပဋိပဇ္ဇနဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သေဝေထ…ပေ…ဝိပ္ပမောက္ခ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ သေဝေထ ပန္တာနိ သေနာသနာနီတိ ကာယဝိဝေကမာဟ။ တေန သံယောဇနပ္ပဟာနဿ စ ဝက္ခမာနတ္တာ ဝိဝေကာရဟဿေဝ ဝိဝေကဝါသောတိ သီလသံဝရာဒယော ဣဓ အဝုတ္တသိဒ္ဓါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စရေယျ သံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခန္တိ ယထာ သံယောဇနေဟိ စိတ္တံ ဝိပ္ပမုစ္စတိ၊ တထာ ဝိပဿနာဘာဝနံ မဂ္ဂဘာဝနဉ္စ စရေယျ ပဋိပဇ္ဇေယျာတိ အတ္ထော။ သစေ ရတိံ နာဓိဂစ္ဆေယျ တတ္ထာတိ တေသု ပန္တသေနာသနေသု ယထာလဒ္ဓေသု အဓိကုသလဓမ္မေသု စ ရတိံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသဿ အလာဘတော အဘိရတိံ န လဘေယျ၊ သင်္ဃေ ဘိက္ခုသမူဟေ ရက္ခိတတ္တော ကမ္မဋ္ဌာနပရိဂဏှနတော ရက္ခိတစိတ္တော ဆသု ဒွါရေသု သတိအာရက္ခာယ ဥပဋ္ဌပနေန သတိမာ ဝသေယျ ဝိဟရေယျ၊ ဧဝံ ဝိဟရန္တဿ စ အပိ နာမ သံယောဇနဝိပ္ပမောက္ခော ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

မဟာစုန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဇောတိဒါသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယေ ခေါ တေတိ အာယသ္မတော ဇောတိဒါသတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ¶ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ကာသုမာရိကဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ¶ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပါဒိယတ္ထဇနပဒေ ဝိဘဝသမ္ပန္နဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဇောတိဒါသောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတွာ ဃရမာဝသန္တော ဧကဒိဝသံ မဟာကဿပတ္ထေရံ အတ္တနော ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဘောဇေတွာ ထေရဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော ဂါမသမီပေ ပဗ္ဗတေ မဟန္တံ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ထေရံ တတ္ထ ဝါသေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တော ထေရဿ ဓမ္မဒေသနာယ ပဋိလဒ္ဓသံဝေဂေါ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၅၁-၅၆) –

‘‘ကဏိကာရံဝ ဇောတန္တံ၊ နိသိန္နံ ပဗ္ဗတန္တရေ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ။

‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊

ကာသုမာရိကမာဒါယ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိသေသတော ဝိနယပိဋကေ သုကုသလဘာဝံ ပတွာ ဒသဝဿိကော ပရိသုပဋ္ဌာကော စ ဟုတွာ ဗဟူဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတုံ သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အဒ္ဓါနပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ တိတ္ထိယာနံ အာရာမံ ပဝိသိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဧကံ ပဉ္စတပံ တပန္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အညသ္မိံ တပနီယေ အညံ တပတီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ကုပိတော၊ ‘‘ဘော၊ မုဏ္ဍက၊ ကိံ အညံ တပနီယ’’န္တိ အာဟ။ ထေရော တဿ –

‘‘ကောပေါ စ ဣဿာ ပရဟေဌနာ စ၊ မာနော စ သာရမ္ဘမဒေါ ပမာဒေါ၊

တဏှာ အဝိဇ္ဇာ ဘဝသင်္ဂတီ စ၊ တေ တပ္ပနီယာ န ဟိ ရူပခန္ဓော’’တိ။ –

ဂါထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ သော ဗြာဟ္မဏော တသ္မိံ တိတ္ထိယာရာမေ သဗ္ဗေ အညတိတ္ထိယာ စ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ ထေရော တေဟိ ¶ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ အတ္တနော ဇာတိဘူမိံယေဝ ဂတော ဒဿနတ္ထံ ဥပဂတေသု ဉာတကေသု နာနာလဒ္ဓိကေ ယညသုဒ္ဓိကေ ဩဝဒန္တော –

၁၄၃။

‘‘ယေ ¶ ခေါ တေ ဝေဌမိဿေန၊ နာနတ္တေန စ ကမ္မုနာ၊

မနုဿေ ဥပရုန္ဓန္တိ၊ ဖရုသူပက္ကမာ ဇနာ၊

တေပိ တတ္ထေဝ ကီရန္တိ၊ န ဟိ ကမ္မံ ပနဿတိ။

၁၄၄။

‘‘ယံ ကရောတိ နရော ကမ္မံ၊ ကလျာဏံ ယဒိ ပါပကံ၊

တဿ တဿေဝ ဒါယာဒေါ၊ ယံ ယံ ကမ္မံ ပကုဗ္ဗတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ယေတိ အနိယမုဒ္ဒေသော။ တေတိ အနိယမတော ဧဝ ပဋိနိဒ္ဒေသော။ ပဒဒွယဿာပိ ‘‘ဇနာ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ခေါတိ နိပါတမတ္တံ။ ဝေဌမိဿေနာတိ ဝရတ္တခဏ္ဍာဒိနာ သီသာဒီသု ဝေဌဒါနေန။ ‘‘ဝေဓမိဿေနာ’’တိပိ ပါဠိ၊ သော ဧဝတ္ထော။ နာနတ္တေန စ ကမ္မုနာတိ ဟနနဃာတနဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒနေန ခုဒ္ဒကသေဠဒါနာဒိနာ ¶ စ နာနာဝိဓေန ပရူပဃာတကမ္မေန။ မနုဿေတိ နိဒဿနမတ္တံ၊ တသ္မာ ယေ ကေစိ သတ္တေတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပရုန္ဓန္တီတိ ဝိဗာဓေန္တိ။ ဖရုသူပက္ကမာတိ ဒါရုဏပယောဂါ၊ ကုရူရကမ္မန္တာတိ အတ္ထော။ ဇနာတိ သတ္တာ။ တေပိ တတ္ထေဝ ကီရန္တီတိ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ပုဂ္ဂလာ ယာဟိ ကမ္မကာရဏာဟိ အညေ ဗာဓိံသု။ တတ္ထေဝ တာသုယေဝ ကာရဏာသု သယမ္ပိ ကီရန္တိ ပက္ခိပီယန္တိ၊ တထာရူပံယေဝ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘တထေဝ ကီရန္တီ’’တိ စ ပါဌော၊ ယထာ သယံ အညေသံ ဒုက္ခံ အကံသု၊ တထေဝ အညေဟိ ကရီယန္တိ၊ ဒုက္ခံ ပါပီယန္တီတိ အတ္ထော၊ ကသ္မာ? န ဟိ ကမ္မံ ပနဿတိ ကမ္မဉှိ ဧကန္တံ ဥပစိတံ ဝိပါကံ အဒတွာ န ဝိဂစ္ဆတိ၊ အဝသေသပစ္စယသမဝါယေ ဝိပစ္စတေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ‘‘န ဟိ ကမ္မံ ပနဿတီ’’တိ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဘဇိတွာ သတ္တာနံ ကမ္မဿကတံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယံ ကရောတီ’’တိ ဂါထံ အဘာသိ။ တဿတ္ထော ယံ ကမ္မံ ကလျာဏံ ကုသလံ၊ ယဒိ ဝါ ပါပကံ အကုသလံ သတ္တော ¶ ကရောတိ၊ ကရောန္တော စ တတ္ထ ယံ ကမ္မံ ယထာ ဖလဒါနသမတ္ထံ ဟောတိ၊ တထာ ပကုဗ္ဗတိ ဥပစိနောတိ။ တဿ တဿေဝ ဒါယာဒေါတိ တဿ တဿေဝ ကမ္မဖလဿ ဂဏှနတော တေန တေန ကမ္မေန ဒါတဗ္ဗဝိပါကဿ ဘာဂီ ဟောတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကမ္မဿကာ၊ မာဏဝ၊ သတ္တာ ကမ္မဒါယာဒါ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၂၈၉)။ ဣမာ ဂါထာ သုတွာ ထေရဿ ဉာတကာ ကမ္မဿကတာယံ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။

ဇောတိဒါသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဟေရညကာနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အစ္စယန္တိ ¶ အဟောရတ္တာတိ အာယသ္မတော ဟေရညကာနိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ပရေသံ ဘတကော ဟုတွာ ဇီဝန္တော ဧကဒိဝသံ သုဇာတဿ နာမ သတ္ထုသာဝကဿ ပံသုကူလံ ပရိယေသန္တဿ ဥပဍ္ဎဒုဿံ ပရိစ္စဇိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရညော ဂါမဘောဇကဿ စောရဝေါသာသကဿ ပုတ္တော ဟုတွာ ¶ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဟေရညကာနီတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရညာ တသ္မိံယေဝ ဂါမဘောဇကဋ္ဌာနေ ဌပိတော ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ အတ္တနော ကနိဋ္ဌဿ တံ ဌာနန္တရံ ဒါပေတွာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၃၁-၄၀) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဘဂဝတော၊ သုဇာတော နာမ သာဝကော၊

ပံသုကူလံ ဂဝေသန္တော၊ သင်္ကာရေ စရတေ တဒါ။

‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ၊ ပရေသံ ဘတကော အဟံ၊

ဥပဍ္ဎဒုဿံ ဒတွာန၊ သိရသာ အဘိဝါဒယိံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တေတ္တိံသက္ခတ္တုံ ¶ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊

သတ္တသတ္တတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။

‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ၊

ဥပဍ္ဎဒုဿဒါနေန၊ မောဒါမိ အကုတောဘယော။

‘‘ဣစ္ဆမာနော စဟံ အဇ္ဇ၊ သကာနနံ သပဗ္ဗတံ၊

ခေါမဒုဿေဟိ ဆာဒေယျံ၊ အဍ္ဎဒုဿဿိဒံ ဖလံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ အဍ္ဎဒုဿဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ကနိဋ္ဌဘာတရံ တတော ကမ္မတော နိဝတ္တေတုကာမော တသ္မိံယေဝ ကမ္မေ အဘိရတံ ဒိသွာ တံ စောဒေန္တော –

၁၄၅။

‘‘အစ္စယန္တိ ¶ အဟောရတ္တာ၊ ဇီဝိတံ ဥပရုဇ္ဈတိ၊

အာယု ခီယတိ မစ္စာနံ၊ ကုန္နဒီနံဝ ဩဒကံ။

၁၄၆။

‘‘အထ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊ ကရံ ဗာလော န ဗုဇ္ဈတိ၊

ပစ္ဆာဿ ကဋုကံ ဟောတိ၊ ဝိပါကော ဟိဿ ပါပကော’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ အစ္စယန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ၊ လဟုံ လဟုံ အပဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ အဟောရတ္တာတိ ရတ္တိန္ဒိဝါ။ ဇီဝိတံ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဉ္စ ခဏိကနိရောဓဝသေန နိရုဇ္ဈတိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ခဏေ ခဏေ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဇာယသိ စ ဇိယျသိ စ မိယျသိ စ စဝသိ စ ဥပပဇ္ဇသိ စာ’’တိ။ အာယု ခီယတိ မစ္စာနန္တိ မရိတဗ္ဗသဘာဝတ္တာ မစ္စာတိ လဒ္ဓနာမာနံ ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယု ‘‘ယော စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတံ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၄၃၊ အ။ နိ။ ၇။၇၄) ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နကာလပရမာယု ခီယတိ ခယဉ္စ သမ္ဘေဒဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ယထာ ကိံ? ကုန္နဒီနံဝ ဩဒကံ ယထာ နာမ ကုန္နဒီနံ ပဗ္ဗတေယျာနံ ခုဒ္ဒကနဒီနံ ဥဒကံ စိရံ န တိဋ္ဌတိ၊ လဟုတရံ ခီယတိ၊ အာဂတမတ္တံယေဝ ဝိဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ သတ္တာနံ အာယု လဟုတရံ ခီယတိ ခယံ ဂစ္ဆတိ။ ဧတ္ထ စ ဥဒကမေဝ ‘‘ဩဒက’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ယထာ မနောယေဝ မာနသန္တိ။

အထ ¶ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊ ကရံ ဗာလော န ဗုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ သံသာရေ အနိစ္စေပိ သမာနေ ဗာလော လောဘဝသေန ဝါ ကောဓဝသေန ဝါ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ၊ ကရောန္တောပိ န ဗုဇ္ဈတိ၊ ပါပံ ကရောန္တော စ ‘‘ပါပံ ကရောမီ’’တိ အဗုဇ္ဈနကော နာမ နတ္ထိ၊ ‘‘ဣမဿ ကမ္မဿ ဧဝရူပေါ ဒုက္ခော ဝိပါကော’’တိ ပန အဇာနနတော ‘‘န ဗုဇ္ဈတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆာဿ ကဋုကံ ဟောတီတိ ယဒိပိ ပါပဿ ကမ္မဿ အာယူဟနက္ခဏေ ‘‘ဣမဿ ကမ္မဿ ဧဝရူပေါ ဝိပါကော’’တိ န ဗုဇ္ဈတိ၊ တတော ပစ္ဆာ ပန နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တဿ ¶ အဿ ဗာလဿ ကဋုကံ အနိဋ္ဌံ ဒုက္ခမေဝ ဟောတိ။ ဝိပါကော ဟိဿ ပါပကော ယသ္မာ အဿ ပါပကမ္မဿ နာမ ဝိပါကော ပါပကော နိဟီနော အနိဋ္ဌော ဧဝါတိ။ ဣမံ ပန ဩဝါဒံ သုတွာ ထေရဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သဒတ္ထံ နိပ္ဖာဒေသိ။

ဟေရညကာနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သောမမိတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပရိတ္တံ ¶ ဒါရုန္တိ အာယသ္မတော သောမမိတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဗုဒ္ဓဂုဏေ သုတွာ ပသန္နမာနသော ဧကဒိဝသံ ကိံသုကရုက္ခံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ အာကာသေ ခိပိတွာ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဗာရာဏသိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သောမမိတ္တောတိ လဒ္ဓနာမော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဟုတွာ ဝိမလေန နာမ ထေရေန ကတပရိစယတ္တာ အဘိဏှံ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ လဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပူရေန္တော ဝိစရတိ။ ဝိမလတ္ထေရော ပန ကုသီတော မိဒ္ဓဗဟုလော ရတ္တိန္ဒိဝံ ဝီတိနာမေတိ။ သောမမိတ္တော ‘‘ကုသီတံ နာမ နိဿာယ ကော ဂုဏော’’တိ တံ ပဟာယ မဟာကဿပတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၂၅-၃၀) –

‘‘ကိံသုကံ ¶ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ၊ ပဂ္ဂဟေတွာန အဉ္ဇလိံ၊

ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန၊ အာကာသေ အဘိပူဇယိံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊

နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ၊ မမ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဝိမလတ္ထေရံ ဩဝါဒေန တဇ္ဇေန္တော –

၁၄၇။

‘‘ပရိတ္တံ ဒါရုမာရုယှ၊ ယထာ သီဒေ မဟဏ္ဏဝေ၊

ဧဝံ ကုသီတမာဂမ္မ၊ သာဓုဇီဝီပိ သီဒတိ၊

တသ္မာ တံ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ ကုသီတံ ဟီနဝီရိယံ။

၁၄၈။

‘‘ပဝိဝိတ္တေဟိ အရိယေဟိ၊ ပဟိတတ္တေဟိ ဈာယိဘိ၊

နိစ္စံ အာရဒ္ဓဝီရိယေဟိ၊ ပဏ္ဍိတေဟိ သဟာဝသေ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ပရိတ္တံ ဒါရုမာရုယှ၊ ယထာ သီဒေ မဟဏ္ဏဝေတိ ပေသလောပိ ကုလပုတ္တော ကုသီတံ အလသပုဂ္ဂလံ နိဿာယ သီဒတိ သံသာရေ ပတတိ၊ န တဿ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ။ ယသ္မာ ¶ ဧတဒေဝံ၊ တသ္မာ တံ အဓိကုသလဓမ္မဝသေန သီသံ အနုက္ခိပိတွာ ကုစ္ဆိတံ သီဒနတော ကုသီတံ ဝီရိယာရမ္ဘာဘာဝတော ဟီနဝီရိယံ ပုဂ္ဂလံ သဗ္ဗထာ ဝဇ္ဇေယျ၊ န တဿ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဂါထာယ ကောသဇ္ဇေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဝီရိယာရမ္ဘေ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ပဝိဝိတ္တေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော ¶ – ယေ ပန ကာယဝိဝေကသမ္ဘဝေန ပဝိဝိတ္တာ၊ တတော ဧဝ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယာ၊ နိဗ္ဗာနံ ပတိပေသိတတ္တတာယ ပဟိတတ္တာ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန စ ဈာယိနော၊ သဗ္ဗကာလံ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယတာယ အာရဒ္ဓဝီရိယာ၊ လောကိယလောကုတ္တရဘေဒါယ ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ ပဏ္ဍိတာ၊ တေဟိယေဝ သဟ အာဝသေယျ သဒတ္ထံ နိပ္ဖာဒေတုကာမော သံဝသေယျာတိ။ တံ သုတွာ ဝိမလတ္ထေရော သံဝိဂ္ဂမာနသော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သဒတ္ထံ အာရာဓေသိ။ သွာယမတ္ထော ပရတော အာဂမိဿတိ။

သောမမိတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဇနော ဇနမှိ သမ္ဗဒ္ဓါတိ အာယသ္မတော သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဒွါနဝုတေ ကပ္ပေ တိဿဿ ဘဂဝတော ကာလေ နေသာဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝနစာရိကော ဟုတွာ ဝနေ မိဂေ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒန္တော ဇီဝတိ။ အထဿ ဘဂဝါ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ ဝသနဋ္ဌာနသမီပေ တီဏိ ပဒစေတိယာနိ ဒဿေတွာ ပက္ကာမိ။ သော အတီတကာလေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု ကတပရိစယတ္တာ စက္ကင်္ကိတာနိ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ကောရဏ္ဍပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတွာ တေန ပုညကမ္မေန တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိနဂရေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သဗ္ဗမိတ္တောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝုဋ္ဌဝဿော ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတုံ သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ မာဂဝိကေဟိ ဩဍ္ဍိတေ ပါသေ မိဂပေါတကံ ဗဒ္ဓံ အဒ္ဒသ။ မာတာ ပနဿ မိဂီ ပါသံ အပ္ပဝိဋ္ဌာပိ ပုတ္တသိနေဟေန ဒူရံ န ဂစ္ဆတိ၊ မရဏဘယေန ပါသသမီပမ္ပိ န ဥပဂစ္ဆတိ မိဂပေါတကော စ ဘီတော ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တေန္တော ကရုဏံ ဝိလပတိ၊ တံ ဒိသွာ ထေရော ¶ ၊ ‘‘အဟော သတ္တာနံ သ္နေဟဟေတုကံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဂစ္ဆန္တော တတော ပရံ သမ္ဗဟုလေ စောရေ ဧကံ ¶ ပုရိသံ ဇီဝဂါဟံ ဂဟေတွာ ¶ ပလာလဝေဏိယာ သရီရံ ဝေဌေတွာ ဈာပေန္တေ၊ တဉ္စ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝန္တံ ဒိသွာ တဒုဘယံ နိဿာယ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ တေသံ စောရာနံ သုဏန္တာနံယေဝ –

၁၄၉။

‘‘ဇနော ဇနမှိ သမ္ဗဒ္ဓါ၊ ဇနမေဝဿိတော ဇနော၊

ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ၊ ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနံ။

၁၅၀။

‘‘ကော ဟိ တဿ ဇနေနတ္ထော၊ ဇနေန ဇနိတေန ဝါ၊

ဇနံ ဩဟာယ ဂစ္ဆံ တံ၊ ဟေဌယိတွာ ဗဟုံ ဇန’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ဇနောတိ အန္ဓဗာလဇနော။ ဇနမှီတိ အညေ ဇနေ။ သမ္ဗဒ္ဓါတိ တဏှာဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ။ ‘‘အယံ မေ ပုတ္တော၊ မာတာ’’တိအာဒိနာ ပဋိဗဒ္ဓါ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော၊ ‘‘ဣမေ မံ ပေါသေန္တိ၊ အဟံ ဣမေ နိဿာယ ဇီဝါမီ’’တိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဇနမေဝဿိတော ဇနောတိ ‘‘အယံ မေ ပုတ္တော၊ ဓီတာ’’တိအာဒိနာ အညမေဝ ဇနံ အညော ဇနော အဿိတော တဏှာယ အလ္လီနော ပရိဂ္ဂယှ ဌိတော။ ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ၊ ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနန္တိ ကမ္မဿကတာယ ယထာဘူတာဝဗောဓဿ စ အဘာဝတော အဇ္ဈုပေက္ခနံ အကတွာ လောဘဝသေန ယထာ ဇနော ဇနံ အဿိတော၊ ဧဝံ ဒေါသဝသေန ဇနော ဇနေန ဟေဌီယတိ ဝိဗာဓီယတိ။ ‘‘တယိဒံ မယှံဝ ဥပရိ ဟေဌနဖလဝသေန ပရိပတိဿတီ’’တိ အဇာနန္တော ဟေဌေတိ စ ဇနော ဇနံ။

ကော ဟိ တဿ ဇနေနတ္ထောတိ တဿ အညဇနဿ အညေန ဇနေန တဏှာဝသေန အဿိတေန ဒေါသဝသေန ဟေဌိတေန ဝါ ကော အတ္ထော။ ဇနေန ဇနိတေန ဝါတိ မာတာပိတာ ဟုတွာ တေန အညေန ဇနေန ဇနိတေန ဝါ ကော အတ္ထော။ ဇနံ ဩဟာယ ဂစ္ဆံ တံ၊ ဟေဌယိတွာ ဗဟုံ ဇနန္တိ ယသ္မာ သံသာရေ စရတော ဇနဿ အယမေဝါနုရူပါ ပဋိပတ္တိ၊ တသ္မာ တံ ဇနံ၊ တဿ စ ဗာဓိကာ ယာ သာ တဏှာ စ၊ ယော စ သော ဒေါသော ဧဝ ဗဟုံ ဇနံ ဗာဓယိတွာ ဌိတော၊ တဉ္စ ဩဟာယ သဗ္ဗသော ပဟာယ ပရိစ္စဇိတွာ ¶ ဂစ္ဆံ၊ တေဟိ အနုပဒ္ဒုတံ ဌာနံ ဂစ္ဆေယျံ ပါပုဏေယျန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ¶ ပန ဝတွာ ထေရော တာဝဒေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တမပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၁၅-၂၄) –

‘‘ဝနကမ္မိကော ပုရေ အာသိံ၊ ပိတုမာတုမတေနဟံ၊

ပသုမာရေန ဇီဝါမိ၊ ကုသလံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘မမ ¶ အာသယသာမန္တာ၊ တိဿော လောကဂ္ဂနာယကော၊

ပဒါနိ တီဏိ ဒဿေသိ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။

‘‘အက္ကန္တေ စ ပဒေ ဒိသွာ၊ တိဿနာမဿ သတ္ထုနော၊

ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ ပဒေ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။

‘‘ကောရဏ္ဍံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ၊ ပါဒပံ ဓရဏီရုဟံ၊

သကောသကံ ဂဟေတွာန၊ ပဒသေဋ္ဌမပူဇယိံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊

ကောရဏ္ဍကဆဝိ ဟောမိ၊ သုပ္ပဘာသော ဘဝါမဟံ။

‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပဒပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

တေ ပန စောရာ ထေရဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သံဝေဂဇာတာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇိံသူတိ။

သဗ္ဗမိတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မဟာကာဠတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ကာဠီ ¶ ဣတ္ထီတိ အာယသ္မတော မဟာကာဠတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အရညံ ဂတော တတ္ထ အညတရဿ ရုက္ခဿ သာခါယ ဩလမ္ဗမာနံ ပံသုကူလစီဝရံ ဒိသွာ ‘‘အရိယဒ္ဓဇော ဩလမ္ဗတီ’’တိ ပသန္နစိတ္တော ကိင်္ကဏိပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပံသုကူလံ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သေတဗျနဂရေ သတ္ထဝါဟကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မဟာကာဠောတိ လဒ္ဓနာမော ဝိညုတံ ပတွာ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဝါဏိဇ္ဇဝသေန သာဝတ္ထိံ ဂတော ဧကမန္တံ သကဋသတ္ထံ နိဝေသေတွာ အဒ္ဓါနပရိဿမံ ဝိနောဒေတွာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော သာယနှသမယံ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ဥပါသကေ ဇေတဝနံ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ သယမ္ပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ သောသာနိကင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ သုသာနေ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ ကာဠီ နာမ ဧကာ ဣတ္ထီ ဆဝဍာဟိကာ ထေရဿ ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထာယ အစိရမတသရီရံ ဥဘော သတ္ထီ ¶ ဘိန္ဒိတွာ ဥဘော စ ဗာဟူ ဘိန္ဒိတွာ သီသဉ္စ ဒဓိထာလကံ ဝိယ ဘိန္ဒိတွာ သဗ္ဗံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ သမ္ဗန္ဓမေဝ ကတွာ ထေရဿ ဩလောကေတုံ ယောဂျဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ထေရော တံ ဒိသွာ အတ္တာနံ ဩဝဒန္တော –

၁၅၁။

‘‘ကာဠီ ဣတ္ထီ ဗြဟတီ ဓင်္ကရူပါ၊ သတ္ထိဉ္စ ဘေတွာ အပရဉ္စ သတ္ထိံ၊

ဗာဟဉ္စ ဘေတွာ အပရဉ္စ ဗာဟံ၊ သီသဉ္စ ဘေတွာ ဒဓိထာလကံဝ၊

ဧသာ နိသိန္နာ အဘိသန္ဒဟိတွာ။

၁၅၂။

‘‘ယော ¶ ¶ ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဒုက္ခမုပေတိ မန္ဒော၊

တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာ၊ မာဟံ ပုန ဘိန္နသိရော သယိဿ’’န္တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ ကာဠီတိ တဿာ နာမံ၊ ကာဠဝဏ္ဏတ္တာ ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဗြဟတီတိ မဟာသရီရာ အာရောဟပရိဏာဟဝတီ။ ဓင်္ကရူပါတိ ကာဠဝဏ္ဏတ္တာ ဧဝ ကာကသဒိသရူပါ။ သတ္ထိဉ္စ ဘေတွာတိ မတသရီရဿ သတ္ထိံ ဇဏ္ဏုဘေဒနေန ဘဉ္ဇိတွာ။ အပရဉ္စ သတ္ထိန္တိ ဣတရဉ္စ သတ္ထိံ ဘဉ္ဇိတွာ။ ဗာဟဉ္စ ဘေတွာတိ ဗာဟဋ္ဌိဉ္စ အဂ္ဂဗာဟဋ္ဌာနေယေဝ ဘဉ္ဇိတွာ။ သီသဉ္စ ဘေတွာ ဒဓိထာလကံဝါတိ မတသရီရဿ သီသံ ဘိန္ဒိတွာ ဘိန္နတ္တာ ဧဝ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ပဂ္ဃရန္တံ ဒဓိထာလကံ ဝိယ၊ ပဂ္ဃရန္တံ မတ္ထလုင်္ဂံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧသာ နိသိန္နာ အဘိသန္ဒဟိတွာတိ ဆိန္နဘိန္နာဝယဝံ မတသရီရံ တေ အဝယဝေ ယထာဌာနေယေဝ ဌပနေန သန္ဒဟိတွာ သဟိတံ ကတွာ မံသာပဏံ ပသာရေန္တီ ဝိယ ဧသာ နိသိန္နာ။

ယော ဝေ အဝိဒွါ ဥပဓိံ ကရောတီတိ ယော ဣမာယ ဥပဋ္ဌာပိတံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒိသွာပိ အဝိဒွါ အကုသလော ကမ္မဋ္ဌာနံ ဆဍ္ဍေတွာ အယောနိသောမနသိကာရေန ကိလေသူပဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ သော မန္ဒော မန္ဒပညော သံသာရဿ အနတိဝတ္တနတော ပုနပ္ပုနံ အပရာပရံ နိရယာဒီသု ဒုက္ခံ ဥပေတိ။ တသ္မာ ပဇာနံ ဥပဓိံ န ကယိရာတိ တသ္မာတိ ယသ္မာ စေတဒေဝံ၊ တသ္မာ။ ပဇာနံ ဥပဓိန္တိ ‘‘ဣဓ ယံ ဒုက္ခံ သမ္ဘောတီ’’တိ ပဇာနန္တော ယောနိသော မနသိကရောန္တော ကိလေသူပဓိံ န ကယိရာ န ဥပ္ပာဒေယျ။ ကသ္မာ? မာဟံ ပုန ဘိန္နသိရော သယိဿန္တိ ယထယိဒံ မတသရီရံ ဘိန္နသရီရံ သယတိ၊ ဧဝံ ကိလေသူပဓီဟိ သံသာရေ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိယာ ကဋသိဝဍ္ဎကော ဟုတွာ ဘိန္နသိရော အဟံ မာ သယိဿန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဧဝ ထေရော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၀။၈-၁၄) –

‘‘ဟိမဝန္တဿာဝိဒူရေ ¶ ¶ ၊ ဥဒင်္ဂဏော နာမ ပဗ္ဗတော၊

တတ္ထဒ္ဒသံ ပံသုကူလံ၊ ဒုမဂ္ဂမှိ ဝိလမ္ဗိတံ။

‘‘တီဏိ ကိင်္ကဏိပုပ္ဖာနိ၊ ဩစိနိတွာနဟံ တဒါ၊

ဟဋ္ဌော ဟဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ ပံသုကူလမပူဇယိံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပူဇိတွာ အရဟဒ္ဓဇံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

မဟာကာဠတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ တိဿတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဗဟူ ¶ သပတ္တေ လဘတီတိ အာယသ္မတော တိဿတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ပိယဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဃရာဝါသံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညာယတနေ သာလဝနေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝသတိ။ ဘဂဝါ တဿ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ အဿမဿ အဝိဒူရေ သာလဝနေ နိရောဓံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ သော အဿမတော နိက္ခမိတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော စတ္တာရော ဒဏ္ဍေ ဌပေတွာ ဘဂဝတော ဥပရိ ပုပ္ဖိတာဟိ သာလသာခါဟိ သာခါမဏ္ဍပံ ကတွာ သတ္တာဟံ နဝနဝေဟိ သာလပုပ္ဖေဟိ ဘဂဝန္တံ ပူဇေန္တော အဋ္ဌာသိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ အဝိဇဟန္တော။ သတ္ထာ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန နိရောဓတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ စိန္တေသိ။ တာဝဒေဝ သတသဟဿမတ္တာ ခီဏာသဝါ သတ္ထာရံ ပရိဝါရေသုံ။ ဘဂဝါ တဿ ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝေန္တော အနုမောဒနံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ¶ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တိဿောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဟုတွာ ပဉ္စမတ္တာနိ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေန္တော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ သတ္ထု ရာဇဂဟဂမနေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၁၉၀-၂၂၀) –

‘‘အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ¶ သာလဝနံ၊ သုကတော အဿမော မမ၊

သာလပုပ္ဖေဟိ သဉ္ဆန္နော၊ ဝသာမိ ဝိပိနေ တဒါ။

‘‘ပိယဒဿီ စ ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

ဝိဝေကကာမော သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သာလဝနမုပါဂမိ။

‘‘အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ပဝနံ အဂမာသဟံ၊

မူလဖလံ ဂဝေသန္တော၊ အာဟိဏ္ဍာမိ ဝနေ တဒါ။

‘‘တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပိယဒဿိံ မဟာယသံ၊

သုနိသိန္နံ သမာပန္နံ၊ ဝိရောစန္တံ မဟာဝနေ။

‘‘စတုဒဏ္ဍေ ဌပေတွာန၊ ဗုဒ္ဓဿ ဥပရီ အဟံ၊

မဏ္ဍပံ သုကတံ ကတွာ၊ သာလပုပ္ဖေဟိ ဆာဒယိံ။

‘‘သတ္တာဟံ ဓာရယိတွာန၊ မဏ္ဍပံ သာလဆာဒိတံ၊

တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမဝန္ဒဟံ။

‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ၊ ဝုဋ္ဌဟိတွာ သမာဓိတော၊

ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော၊ နိသီဒိ ပုရိသုတ္တမော။

‘‘သာဝကော ဝရုဏော နာမ၊ ပိယဒဿိဿ သတ္ထုနော၊

ဝသီသတသဟဿေဟိ၊ ဥပဂစ္ဆိ ဝိနာယကံ။

‘‘ပိယဒဿီ စ ဘဂဝါ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊

ဘိက္ခုသင်္ဃေ နိသီဒိတွာန၊ သိတံ ပါတုကရီ ဇိနော။

‘‘အနုရုဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌာကော၊ ပိယဒဿိဿ သတ္ထုနော၊

ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ၊ အပုစ္ဆိတ္ထ မဟာမုနိံ။

‘‘ကော နု ခေါ ဘဂဝါ ဟေတု၊ သိတကမ္မဿ သတ္ထုနော၊

ကာရဏေ ဝိဇ္ဇမာနမှိ၊ သတ္ထာ ပါတုကရေ သိတံ။

‘‘သတ္တာဟံ ¶ သာလစ္ဆဒနံ၊ ယော မေ ဓာရေသိ မာဏဝေါ၊

တဿ ကမ္မံ သရိတွာန၊ သိတံ ပါတုကရိံ အဟံ။

‘‘အနောကာသံ န ပဿာမိ၊ ယတ္ထ ပုညံ ဝိပစ္စတိ၊

ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ၊ ဩကာသောဝ န သမ္မတိ။

‘‘ဒေဝလောကေ ဝသန္တဿ၊ ပုညကမ္မသမင်္ဂိနော၊

ယာဝတာ ပရိသာ တဿ၊ သာလစ္ဆန္နာ ဘဝိဿတိ။

‘‘တတ္ထ ဒိဗ္ဗေဟိ နစ္စေဟိ၊ ဂီတေဟိ ဝါဒိတေဟိ စ၊

ရမိဿတိ သဒါ သန္တော၊ ပုညကမ္မသမာဟိတော။

‘‘ယာဝတာ ပရိသာ တဿ၊ ဂန္ဓဂန္ဓီ ဘဝိဿတိ၊

သာလဿ ပုပ္ဖဝဿော စ၊ ပဝဿိဿတိ တာဝဒေ။

‘‘တတော ¶ စုတောယံ မနုဇော၊ မာနုသံ အာဂမိဿတိ၊

ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ၊ သဗ္ဗကာလံ ဓရိဿတိ။

‘‘ဣဓ နစ္စဉ္စ ဂီတဉ္စ၊ သမ္မတာဠသမာဟိတံ၊

ပရိဝါရေဿန္တိ မံ နိစ္စံ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ စ သူရိယေ၊ သာလဝဿံ ပဝဿတိ၊

ပုညကမ္မေန သံယုတ္တံ၊ ဝဿတေ သဗ္ဗကာလိကံ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘ဓမ္မံ အဘိသမေန္တဿ၊ သာလစ္ဆန္နံ ဘဝိဿတိ၊

စိတကေ ဈာယမာနဿ၊ ဆဒနံ တတ္ထ ဟေဿတိ။

‘‘ဝိပါကံ ကိတ္တယိတွာန၊ ပိယဒဿီ မဟာမုနိ၊

ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တပ္ပေန္တော ဓမ္မဝုဋ္ဌိယာ။

‘‘တိံသကပ္ပာနိ ဒေဝေသု၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊

သဋ္ဌိ စ သတ္တက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ။

‘‘ဒေဝလောကာ ¶ ဣဓာဂန္တွာ၊ လဘာမိ ဝိပုလံ သုခံ၊

ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ၊ မဏ္ဍပဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ၊ စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊

ဣဓာပိ သာလစ္ဆဒနံ၊ ဟေဿတိ သဗ္ဗကာလိကံ။

‘‘မဟာမုနိံ တောသယိတွာ၊ ဂေါတမံ သကျပုင်္ဂဝံ၊

ပတ္တောမှိ အစလံ ဌာနံ၊ ဟိတွာ ဇယပရာဇယံ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

သော အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဝိသေသတော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ တတ္ထ ကေစိ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ ထေရဿ လာဘသက္ကာရံ ဒိသွာ ဗာလဘာဝေန အသဟနာကာရံ ပဝေဒေသုံ။ ထေရော တံ ဉတွာ လာဘသက္ကာရေ အာဒီနဝံ တတ္ထ အတ္တနော အလဂ္ဂဘာဝဉ္စ ပကာသေန္တော –

၁၅၃။

‘‘ဗဟူ သပတ္တေ လဘတိ၊ မုဏ္ဍော သင်္ဃာဋိပါရုတော၊

လာဘီ အန္နဿ ပါနဿ၊ ဝတ္ထဿ သယနဿ စ။

၁၅၄။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ¶ ဉတွာ၊ သက္ကာရေသု မဟဗ္ဘယံ၊

အပ္ပလာဘော အနဝဿုတော၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တဿတ္ထော ¶ – သိခမ္ပိ အသေသေတွာ မုဏ္ဍိတကေသတာယ မုဏ္ဍော၊ ဆိန္ဒိတွာ သင်္ဃာဋိတကာသာဝဓာရိတာယ သင်္ဃာဋိပါရုတော၊ ဧဝံ ဝေဝဏ္ဏိယံ အဇ္ဈုပဂတော ပရာယတ္တဝုတ္တိကော ပဗ္ဗဇိတော သစေ အန္နပါနာဒီနံ လာဘီ ဟောတိ၊ သောပိ ဗဟူ သပတ္တေ လဘတိ၊ တဿ ဥသူယန္တာ ဗဟူ သမ္ဘဝန္တိ။ တသ္မာ ဧတံ ဧဝရူပံ လာဘသက္ကာရေသုမဟဗ္ဘယံ ဝိပုလဘယံ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ဝိဒိတွာ အပ္ပိစ္ဆတံ သန္တောသဉ္စ ဟဒယေ ဌပေတွာ အနဝဇ္ဇုပ္ပာဒဿာပိ ဥပ္ပန္နဿ လာဘဿ ပရိဝဇ္ဇနေန အပ္ပလာဘော၊ တတော ဧဝ တတ္ထ တဏှာဝဿုတာဘာဝေန အနဝဿုတော၊ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခနတော ဘိန္နကိလေသတာယ ဝါ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌိဋ္ဌာနီယဿ သတိသမ္ပဇညဿ ¶ ဝသေန သတော ဟုတွာ ပရိဗ္ဗဇေ စရေယျ ဝိဟရေယျာတိ။ တံ သုတွာ တေ ဘိက္ခူ တာဝဒေဝ ထေရံ ခမာပေသုံ။

တိဿတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ကိမိလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပါစီနဝံသဒါယမှီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကိမိလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? တဿ ပုဗ္ဗယောဂေါ သံဝေဂုပ္ပတ္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဧကကနိပါတေ ‘‘အဘိသတ္တော’’တိ ဂါထာယ သံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တာယေဝ။ တာယ စ ဂါထာယ ထေရေန အတ္တနော ဝိသေသာဓိဂမဿ ကာရဏံ ဒဿိတံ။ ဣဓ ပန အဓိဂတဝိသေသဿ အတ္တနော အာယသ္မတာ စ အနုရုဒ္ဓေန အာယသ္မတာ စ နန္ဒိယေန သဟ သမဂ္ဂဝါသော ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမဂ္ဂဝါသံ ပန ဝသန္တာ တေ ယထာ စ ဝသိံသု၊ တံ ဒဿေန္တော –

၁၅၅။

‘‘ပါစီနဝံသဒါယမှိ၊ သကျပုတ္တာ သဟာယကာ၊

ပဟာယာနပ္ပကေ ဘောဂေ၊ ဥဉ္ဆေ ပတ္တာဂတေ ရတာ။

၁၅၆။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယာ ပဟိတတ္တာ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာ၊

ရမန္တိ ဓမ္မရတိယာ၊ ဟိတွာန လောကိယံ ရတိ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ပါစီနဝံသဒါယမှီတိ ပါစီနဝံသနာမကေ ရက္ခိတဂေါပိတေ သဟပရိစ္ဆေဒေ ဝနေ။ တဉှိ ဝနံ ¶ ဂါမဿ ပါစီနဒိသာယံ ဌိတတ္တာ ဝံသဂုမ္ဗပရိက္ခိတ္တတ္တာ စ ‘‘ပါစီနဝံသဒါယော’’တိ ဝုတ္တော၊ ဝံသဝနဘာဝေန ဝါတိ။ သကျပုတ္တာတိ ¶ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရာဒယော သကျရာဇကုမာရာ။ သဟာယကာတိ သံဝေဂုပ္ပတ္တိပဗ္ဗဇ္ဇာသမဏဓမ္မကရဏသံဝါသေဟိ သဟ အယနတော ပဝတ္တနတော သဟာယကာ။ ပဟာယာနပ္ပကေ ဘောဂေတိ ဥဠာရေန ပုညာနုဘာဝေန အဓိဂတေ ကုလပရမ္ပရာဂတေ စ မဟန္တေ ဘောဂက္ခန္ဓေ ဆဍ္ဍေတွာ။ ‘‘သဟာယာနပ္ပကေ’’တိပိ ပါဠိ။ ဥဉ္ဆေ ပတ္တာဂတေ ရတာတိ ဥဉ္ဆာစရိယာယ အာဘတတ္တာ ¶ ဥဉ္ဆေ ပတ္တေ အာဂတတ္တာ ပတ္တာဂတေ ပတ္တပရိယာပန္နေ ရတာ အဘိရတာ၊ သင်္ဃဘတ္တာဒိအတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ ဘိက္ခာစရိယာယ လဒ္ဓေန မိဿကဘတ္တေနေဝ သန္တုဋ္ဌာတိ အတ္ထော။

အာရဒ္ဓဝီရိယာတိ ဥတ္တမတ္ထဿ အဓိဂမာယ အာဒိတောဝ ပဂေဝ သမ္ပာဒိတဝီရိယာ။ ပဟိတတ္တာတိ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ကာလေန ကာလံ သမာပဇ္ဇနေန စ နိဗ္ဗာနံ ပတိပေသိတစိတ္တာ။ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာတိ ဝတ္တပဋိပတ္တီသု ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနုယောဂေန သဗ္ဗကာလံ အသိထိလပရက္ကမာ။ ရမန္တိ ဓမ္မရတိယာ၊ ဟိတွာန လောကိယံ ရတိန္တိ လောကေ ဝိဒိတတာယ လောကပရိယာပန္နတာယ စ လောကိယံ ရူပါရမ္မဏာဒိရတိံ ပဟာယ မဂ္ဂပညာယ ပဇဟိတွာ လောကုတ္တရဓမ္မရတိယာ အဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာဘိရတိယာ စ ရမန္တိ အဘိရမန္တီတိ။

ကိမိလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ နန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အယောနိသော မနသိကာရာတိ အာယသ္မတော နန္ဒတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော ဘဂဝတော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ပူဇာသက္ကာရဗဟုလံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ ဧဝရူပေါ သာဝကော ဘဝေယျ’’န္တိ ပဏိဓာနံ ကတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အတ္ထဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိနတာယ နာမ နဒိယာ မဟန္တော ကစ္ဆပေါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ နဒိယာ ပါရံ ဂန္တုံ တီရေ ဌိတံ ဒိသွာ သယံ ဘဂဝန္တံ တာရေတုကာမော သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိ ¶ ။ သတ္ထာ တဿ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ သော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဝေဂေန သောတံ ဆိန္ဒန္တော သီဃတရံ ပရတီရမေဝ ပါပေသိ။ ဘဂဝါ တဿ အနုမောဒနံ ဝဒန္တော ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ကထေတွာ ပက္ကာမိ။

သော ¶ ¶ တေန ပုညကမ္မေန သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော ဟုတွာ မဟာပဇာပတိယာ ဂေါတမိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဉာတိသင်္ဃံ နန္ဒေန္တော ဇာတောတိ နန္ဒောတွေဝ နာမံ အကံသု။ တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ သတ္ထာ ပဝတ္တဝရဓမ္မစက္ကော လောကာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဝေဿန္တရဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၅၅ အာဒယော) ကထေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ‘‘ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၈) ဂါထာယ ပိတရံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ‘‘ဓမ္မံ စရေ သုစရိတ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၉) ဂါထာယ မဟာပဇာပတိံ သောတာပတ္တိဖလေ ရာဇာနံ သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တတိယေ ဒိဝသေ နန္ဒကုမာရဿ အဘိသေကနိဝေသနပ္ပဝေသနဝိဝါဟမင်္ဂလေသု ဝတ္တမာနေသု ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ နန္ဒကုမာရဿ ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ မင်္ဂလံ ဝတွာ တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ အဂဟေတွာဝ ဝိဟာရံ ဂတော တံ ပတ္တဟတ္ထံ ဝိဟာရံ အာဂတံ အနိစ္ဆမာနံယေဝ ပဗ္ဗာဇေတွာ တထာ ပဗ္ဗဇိတတ္တာယေဝ အနဘိရတိယာ ပီဠိတံ ဉတွာ ဥပါယေန တဿ တံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေသိ။ သော ယောနိသော ပဋိသင်္ခါယ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၁၄၈-၁၆၃) –

‘‘အတ္ထဒဿီ တု ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ လောကနာယကော၊

ဝိနတာနဒိယာ တီရံ၊ ဥပါဂစ္ဆိ တထာဂတော။

‘‘ဥဒကာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ကစ္ဆပေါ ဝါရိဂေါစရော၊

ဗုဒ္ဓံ တာရေတုကာမောဟံ၊ ဥပေသိံ လောကနာယကံ။

‘‘အဘိရူဟတု မံ ဗုဒ္ဓါ၊ အတ္ထဒဿီ မဟာမုနိ၊

အဟံ တံ တာရယိဿာမိ၊ ဒုက္ခဿန္တကရော တုဝံ။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊

အဘိရူဟိတွာ မေ ပိဋ္ဌိံ၊ အဋ္ဌာသိ လောကနာယကော။

‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ၊ ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတံ၊

သုခံ မေ တာဒိသံ နတ္ထိ၊ ဖုဋ္ဌေ ပါဒတလေ ယထာ။

‘‘ဥတ္တရိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊

နဒိတီရမှိ ဌတွာန၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘ယာဝတာ ¶ ဝတ္တတေ စိတ္တံ၊ ဂင်္ဂါသောတံ တရာမဟံ၊

အယဉ္စ ကစ္ဆပေါ ရာဇာ၊ တာရေသိ မမ ပညဝါ။

‘‘ဣမိနာ ဗုဒ္ဓတရဏေန၊ မေတ္တစိတ္တဝတာယ စ၊

အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ။

‘‘ဒေဝလောကာ ¶ ဣဓာဂန္တွာ၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ၊ ကင်္ခါသောတံ တရိဿတိ။

‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒကေ ခေတ္တေ၊ ဗီဇံ အပ္ပမ္ပိ ရောပိတံ၊

သမ္မာဓာရံ ပဝေစ္ဆန္တေ၊ ဖလံ တောသေတိ ကဿကံ။

‘‘တထေဝိဒံ ဗုဒ္ဓခေတ္တံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဒေသိတံ၊

သမ္မာဓာရံ ပဝေစ္ဆန္တေ၊ ဖလံ မံ တောသယိဿတိ။

‘‘ပဓာနပဟိတတ္တောမှိ၊ ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ တရဏာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဝိမုတ္တိသုခံ အနုဘဝန္တော ‘‘အဟော သတ္ထု ဥပါယကောသလ္လံ၊ ယေနာဟံ ဘဝပင်္ကတော ဥဒ္ဓရိတွာ နိဗ္ဗာနထလေ ပတိဋ္ဌာပိတော’’တိ အတ္တနော ပဟီနသံကိလေသံ ပဋိလဒ္ဓဉ္စ သုခံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဥဒါနဝသေန –

၁၅၇။

‘‘အယောနိသော မနသိကာရာ၊ မဏ္ဍနံ အနုယုဉ္ဇိသံ၊

ဥဒ္ဓတော စပလော စာသိံ၊ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတော။

၁၅၈။

‘‘ဥပါယကုသလေနာဟံ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ၊ ဘဝေ စိတ္တံ ဥဒဗ္ဗဟိ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ အယောနိသော မနသိကာရာတိ အနုပါယမနသိကာရတော အသုဘံ ကာယံ သုဘတော မနသိ ကရိတွာ သုဘတော မနသိကာရဟေတု၊ အသုဘံ ¶ ကာယံ သုဘသညာယာတိ အတ္ထော။ မဏ္ဍနန္တိ ဟတ္ထူပဂါဒိအာဘရဏေဟိ စေဝ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ စ အတ္တဘာဝဿ အလင်္ကရဏံ။ အနုယုဉ္ဇိသန္တိ အနုယုဉ္ဇိံ၊ သရီရဿ ဝိဘူသနပ္ပသုတော အဟောသိန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓတောတိ ဇာတိဂေါတ္တရူပယောဗ္ဗနမဒါဒီဟိ ဥဒ္ဓတော အဝူပသန္တစိတ္တော။ စပလောတိ ဝနမက္ကဋော ဝိယ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တတာယ လောလော၊ ကာယမဏ္ဍနဝတ္ထမဏ္ဍနာဒိစာပလျေ ယုတ္တတာယ ဝါ စပလော စ။ အာသိန္တိ အဟောသိံ။ ကာမရာဂေနာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ဆန္ဒရာဂေန အဋ္ဋိတော ပီဠိတော ဝိဗာဓိတော အာသိန္တိ ယောဇနာ။

ဥပါယကုသလေနာတိ ¶ ဝိနေယျာနံ ဒမနူပါယစ္ဆေကေန ကောဝိဒေန ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဟေတုဘူတေန။ ဟေတုအတ္ထေ ဟိ ဧတံ ကရဏဝစနံ။ ပလုဋ္ဌမက္ကဋီဒေဝစ္ဆရာဒဿနေန ဟိ ဥပက္ကိတဝါဒစောဒနာယ အတ္တနော ကာမရာဂါပနယနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဘဂဝါ ဟိ အာယသ္မန္တံ နန္ဒတ္ထေရံ ပဌမံ ဇနပဒကလျာဏိံ ဥပါဒါယ ‘‘ယထာယံ မက္ကဋီ၊ ဧဝံ ကကုဋပါဒိနိယော ဥပါဒါယ ဇနပဒကလျာဏီ’’တိ မဟတိယာ အာဏိယာ ခုဒ္ဒကံ အာဏိံ နီဟရန္တော ဆဍ္ဍကော ဝိယ၊ သိနေဟပါနေန သရီရံ ကိလေဒေတွာ ဝမနဝိရေစနေဟိ ဒေါသံ နီဟရန္တော ဘိသက္ကော ဝိယ စ ကကုဋပါဒိနိဒဿနေန ဇနပဒကလျာဏိယံ ဝိရတ္တစိတ္တံ ကာရေတွာ ပုန ဥပက္ကိတဝါဒေန ကကုဋပါဒိနီသုပိ စိတ္တံ ဝိရာဇေတွာ သမ္မဒေဝ သမထဝိပဿနာနုယောဂေန အရိယမဂ္ဂေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ၊ ဘဝေ စိတ္တံ ဥဒဗ္ဗဟိ’’န္တိ။ ဥပါယေန ဉာယေန သမ္မဒေဝ သမထဝိပဿနာယ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘဝေ သံသာရပင်္ကေ နိမုဂ္ဂဉ္စ မေ စိတ္တံ အရိယမဂ္ဂေန ဟတ္ထေန ဥတ္တာရိံ၊ နိဗ္ဗာနထလေ ပတိဋ္ဌာပေသိန္တိ အတ္ထော။

ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ ထေရော ပုနဒိဝသေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ပါဋိဘောဂေါ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ ပဋိလာဘာယ ကကုဋပါဒါနံ၊ မုဉ္စာမဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝန္တံ ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ’’တိ (ဥဒါ။ ၂၂)။ ဘဂဝါပိ၊ ‘‘ယဒေဝ ခေါ တေ၊ နန္ဒ၊ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊ အထာဟံ မုတ္တော ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ’’တိ (ဥဒါ။ ၂၂) အာဟ။ အထဿ ¶ ဘဂဝါ သဝိသေသံ ¶ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတံ ဉတွာ တံ ဂုဏံ ဝိဘာဝေန္တော၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ ယဒိဒံ နန္ဒော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၃၀) ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရဘာဝေန အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ ထေရော ဟိ ‘‘ယမေဝါဟံ ဣန္ဒြိယာနံ အသံဝရံ နိဿာယ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တော၊ တမေဝါဟံ သုဋ္ဌု နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော ဗလဝဟိရောတ္တပ္ပော တတ္ထ စ ကတာဓိကာရတ္တာ ဣန္ဒြိယသံဝရေ ဥက္ကံသပါရမိံ အဂမာသီတိ။

နန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သိရိမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပရေ စ နံ ပသံသန္တီတိ အာယသ္မတော သိရိမတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ပါရမိယော ပူရေတွာ တုသိတဘဝနေ ဌိတကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ¶ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယတာယ ကာမေ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတုရာသီတိသဟဿပရိမာဏေန တာပသဂဏေန ပရိဝုတော ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဒေဝတာဘိနိမ္မိတေ အဿမေ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝသန္တော ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရတာယ လက္ခဏမန္တေသု အာဂတနိယာမေန စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရိတွာ အတီတေ ဗုဒ္ဓေ ဥဒ္ဒိဿ အညတရသ္မိံ နဒီနိဝတ္တနေ ပုလိနစေတိယံ ကတွာ ပူဇာသက္ကာရာဘိရတော အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ တာပသာ၊ ‘‘ကံ ဥဒ္ဒိဿ အယံ ပူဇာသက္ကာရော ကရီယတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော တေသံ လက္ခဏမန္တေ အာဟရိတွာ တတ္ထ အာဂတာနိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဝိဘဇိတွာ တဒနုသာရေန အတ္တနော ဗလေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ကိတ္တေသိ။ တံ သုတွာ တေပိ တာပသာ ပသန္နမာနသာ တတော ပဋ္ဌာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥဒ္ဒိဿ ထူပပူဇံ ကရောန္တာ ဝိဟရန္တိ။

တေန စ သမယေန ပဒုမုတ္တရဗောဓိသတ္တော တုသိတကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကန္တော ဟောတိ။ စရိမဘဝေ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ ¶ ၊ သဗ္ဗေ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘူတဓမ္မာ။ တာပသော တာနိ အန္တေဝါသိကာနံ ဒဿေတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု တေသံ ပသာဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တေဟိ အတ္တနော သရီရဿ ပူဇာယ ကရီယမာနာယ ဒိဿမာနရူပေါ အာဂန္တွာ၊ ‘‘အဟံ တုမှာကံ အာစရိယော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တုမှေ အပ္ပမတ္တာ ပုလိနစေတိယပူဇမနုယုဉ္ဇထ၊ ဘာဝနာယ ¶ စ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ ဂတော။

ဧဝံ သော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံ ကုလေ သိရိသမ္ပတ္တိယာ ဝဍ္ဎမာနတ္တာ သိရိမာတွေဝ နာမံ အကံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ကနိဋ္ဌဘာတာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ‘‘အယံ သိရိံ ဝဍ္ဎေန္တော ဇာတော’’တိ သိရိဝဍ္ဎောတိ နာမံ အကံသု။ တေ ဥဘောပိ ဇေတဝနပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသု သိရိဝဍ္ဎော န တာဝ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဿ လာဘီ အဟောသိ၊ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လာဘီ၊ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာနံ သက္ကတော ဂရုကတော၊ သိရိမတ္ထေရော ပန ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ တာဒိသေန ကမ္မစ္ဆိဒ္ဒေန အပ္ပလာဘီ အဟောသိ ဗဟုဇနာသမ္ဘာဝိတော၊ သမထဝိပဿနာသု ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၁၁၁-၁၄၇) –

‘‘ပဗ္ဗတေ ဟိမဝန္တမှိ၊ ဒေဝလော နာမ တာပသော၊

တတ္ထ မေ စင်္ကမော အာသိ၊ အမနုဿေဟိ မာပိတော။

‘‘ဇဋာဘာရေန ¶ ဘရိတော၊ ကမဏ္ဍလုဓရော သဒါ၊

ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသန္တော၊ ဝိပိနာ နိက္ခမိံ တဒါ။

‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ၊ သိဿာ မယှံ ဥပဋ္ဌဟုံ၊

သကကမ္မာဘိပသုတာ၊ ဝသန္တိ ဝိပိနေ တဒါ။

‘‘အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ အကံ ပုလိနစေတိယံ၊

နာနာပုပ္ဖံ သမာနေတွာ၊ တံ စေတိယမပူဇယိံ။

‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ အဿမံ ပဝိသာမဟံ၊

သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ၊ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိံသု မံ။

‘‘ပုလိနေန ¶ ကတော ထူပေါ၊ ယံ တွံ ဒေဝ နမဿသိ၊

မယမ္ပိ ဉာတုမိစ္ဆာမ၊ ပုဋ္ဌော အာစိက္ခ နော တုဝံ။

‘‘နိဒ္ဒိဋ္ဌာ နု မန္တပဒေ၊ စက္ခုမန္တော မဟာယသာ၊

တေ ခေါ အဟံ နမဿာမိ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေ မဟာယသေ။

‘‘ကီဒိသာ တေ မဟာဝီရာ၊ သဗ္ဗညူ လောကနာယကာ၊

ကထံဝဏ္ဏာ ကထံသီလာ၊ ကီဒိသာ တေ မဟာယသာ။

‘‘ဗာတ္တိံသလက္ခဏာ ဗုဒ္ဓါ၊ စတ္တာလီသဒိဇာပိ စ၊

နေတ္တာ ဂေါပခုမာ တေသံ၊ ဇိဉ္ဇုကာ ဖလသန္နိဘာ။

‘‘ဂစ္ဆမာနာ စ တေ ဗုဒ္ဓါ၊ ယုဂမတ္တဉ္စ ပေက္ခရေ၊

န တေသံ ဇာဏု နဒတိ၊ သန္ဓိသဒ္ဒေါ န သုယျတိ။

‘‘ဂစ္ဆမာနာ စ သုဂတာ၊ ဥဒ္ဓရန္တာဝ ဂစ္ဆရေ၊

ပဌမံ ဒက္ခိဏံ ပါဒံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။

‘‘အသမ္ဘီတာ စ တေ ဗုဒ္ဓါ၊ မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊

နေဝုက္ကံသေန္တိ အတ္တာနံ၊ နော စ ဝမ္ဘေန္တိ ပါဏိနံ။

‘‘မာနာဝမာနတော မုတ္တာ၊ သမာ သဗ္ဗေသု ပါဏိသု၊

အနတ္တုက္ကံသကာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တာ စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အာလောကံ ဒဿယန္တိ တေ၊

ဆပ္ပကာရံ ပကမ္ပေန္တိ၊ ကေဝလံ ဝသုဓံ ဣမံ။

‘‘ပဿန္တိ နိရယဉ္စေတေ၊ နိဗ္ဗာတိ နိရယော တဒါ၊

ပဝဿတိ မဟာမေဃော၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဧသ ဓမ္မတာ။

‘‘ဤဒိသာ တေ မဟာနာဂါ၊ အတုလာ စ မဟာယသာ၊

ဝဏ္ဏတော အနတိက္ကန္တာ၊ အပ္ပမေယျာ တထာဂတာ။

‘‘အနုမောဒိံသု မေ ဝါကျံ၊ သဗ္ဗေ သိဿာ သဂါရဝါ၊

တထာ စ ပဋိပဇ္ဇိံသု၊ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။

‘‘ပဋိပူဇေန္တိ ¶ ပုလိနံ၊ သကကမ္မာဘိလာသိနော၊

သဒ္ဒဟန္တာ မမ ဝါကျံ၊ ဗုဒ္ဓသက္ကတမာနသာ။

‘‘တဒါ ¶ စဝိတွာ တုသိတာ၊ ဒေဝပုတ္တော မဟာယသော၊

ဥပ္ပဇ္ဇိ မာတုကုစ္ဆိမှိ၊ ဒသသဟဿိ ကမ္ပထ။

‘‘အဿမဿာဝိဒူရမှိ၊ စင်္ကမမှိ ဌိတော အဟံ၊

သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ၊ အာဂစ္ဆုံ မမ သန္တိကေ။

‘‘ဥသဘောဝ မဟီ နဒတိ၊ မိဂရာဇာဝ ကူဇတိ၊

သုသုမာရောဝ သဠတိ၊ ကိံ ဝိပါကော ဘဝိဿတိ။

‘‘ယံ ပကိတ္တေမိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သိကတာထူပသန္တိကေ၊

သော ဒါနိ ဘဂဝါ သတ္ထာ၊ မာတုကုစ္ဆိမုပါဂမိ။

‘‘တေသံ ဓမ္မကထံ ဝတွာ၊ ကိတ္တယိတွာ မဟာမုနိံ၊

ဥယျောဇေတွာ သကေ သိဿေ၊ ပလ္လင်္ကမာဘုဇိံ အဟံ။

‘‘ဗလဉ္စ ဝတ မေ ခီဏံ၊ ဗျာဓိနာ ပရမေန တံ၊

ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန၊ တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။

‘‘သဗ္ဗေ သိဿာ သမာဂန္တွာ၊ အကံသု စိတကံ တဒါ၊

ကဠေဝရဉ္စ မေ ဂယှ၊ စိတကံ အဘိရောပယုံ။

‘‘စိတကံ ပရိဝါရေတွာ၊ သီသေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊

သောကသလ္လပရေတာ တေ၊ ဝိက္ကန္ဒိံသု သမာဂတာ။

‘‘တေသံ လာလပ္ပမာနာနံ၊ အဂမံ စိတကံ တဒါ၊

အဟံ အာစရိယော တုမှံ၊ မာ သောစိတ္ထ သုမေဓသာ။

‘‘သဒတ္ထေ ဝါယမေယျာထ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊

မာ ဝေါ ပမတ္တာ အဟုတ္ထ၊ ခဏော ဝေါ ပဋိပါဒိတော။

‘‘သကေ သိဿေနုသာသိတွာ၊ ဒေဝလောကံ ပုနာဂမိံ၊

အဋ္ဌာရသ စ ကပ္ပာနိ၊ ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။

‘‘သတာနံ ပဉ္စက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

အနေကသတက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

‘‘အဝသေသေသု ကပ္ပေသု၊ ဝေါကိဏ္ဏော သံသရိံ အဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဥပ္ပာဒဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ယထာ ¶ ကောမုဒိကေ မာသေ၊ ဗဟူ ပုပ္ဖန္တိ ပါဒပါ၊

တထေဝါဟမ္ပိ သမယေ၊ ပုပ္ဖိတောမှိ မဟေသိနာ။

‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ၊ ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ၊

နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘သတသဟဿိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိကိတ္တယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ကိတ္တနာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညဉှိ သမာနံ အာယသ္မန္တံ သိရိမတ္ထေရံ ‘‘အရိယော’’တိ အဇာနန္တာ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ သာမဏေရာ စ အပ္ပလာဘိတာယ လောကဿ အနဘိဂတဘာဝေန အသမ္ဘာဝေန္တာ ယံကိဉ္စိ ကထေတွာ ဂရဟန္တိ။ သိရိဝဍ္ဎတ္ထေရံ ပန ပစ္စယာနံ လာဘိဘာဝေန လောကဿ သက္ကတဂရုကတဘာဝတော သမ္ဘာဝေန္တာ ပသံသန္တိ။ ထေရော ‘‘အဝဏ္ဏာရဟဿ နာမ ဝဏ္ဏဘဏနံ၊ ဝဏ္ဏာရဟဿ စ အဝဏ္ဏဘဏနံ အဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ ဒေါသော’’တိ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဉ္စ ဂရဟန္တော –

၁၅၉။

‘‘ပရေ စ နံ ပသံသန္တိ၊ အတ္တာ စေ အသမာဟိတော၊

မောဃံ ပရေ ပသံသန္တိ၊ အတ္တာ ဟိ အသမာဟိတော။

၁၆၀။

‘‘ပရေ စ နံ ဂရဟန္တိ၊ အတ္တာ စေ သုသမာဟိတော၊

မောဃံ ပရေ ဂရဟန္တိ၊ အတ္တာ ဟိ သုသမာဟိတော’’တိ။

– ဂါထာဒွယမဘာသိ။

တတ္ထ ပရေတိ အတ္တတော အညေ ပရေ နာမ၊ ဣဓ ပန ပဏ္ဍိတေဟိ အညေ ဗာလာ ပရေတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေသဉှိ အဇာနိတွာ အပရိယောဂါဟေတွာ ဘာသနတော ဂရဟာ ဝိယ ပသံသာပိ အပ္ပမာဏဘူတာ။ နန္တိ နံ ပုဂ္ဂလံ။ ပသံသန္တီတိ အဝိဒ္ဒသုဘာဝေန တဏှာဝိပန္နတာယ ဝါ၊ အထ ဝါ အဘူတံယေဝ ¶ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ဈာနလာဘီ၊ အရိယော’’တိ ဝါ အဘူတဂုဏရောပနေန ကိတ္တေန္တိ အဘိတ္ထဝန္တိ။ ယော ပနေတ္ထ စ-သဒ္ဒေါ၊ သော ¶ အတ္တူပနယတ္ထော။ တေန ပရေ နံ ပုဂ္ဂလံ ပသံသန္တိ စ၊ တဉ္စ ခေါ တေသံ ပသံသနမတ္တံ၊ န ပန တသ္မိံ ပသံသာယ ဝတ္ထု အတ္ထီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။ အတ္တာ စေ အသမာဟိတောတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ပရေ ပသံသန္တိ၊ သော စေ သယံ အသမာဟိတော မဂ္ဂသမာဓိနာ ဖလသမာဓိနာ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိမတ္တေနေဝ ဝါ န သမာဟိတော၊ သမာဓာနဿ ပဋိပက္ခဘူတာနံ ကိလေသာနံ အပ္ပဟီနတ္တာ ဝိက္ခိတ္တော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ဟောတိ စေတိ အတ္ထော။ ‘‘အသမာဟိတော’’တိ စ ဧတေန သမာဓိနိမိတ္တာနံ ဂုဏာနံ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ မောဃန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပရေ ပသံသန္တီတိ ယေ တံ အသမာဟိတံ ပုဂ္ဂလံ ပသံသန္တိ၊ တေ မောဃံ မုဓာ အမူလကံ ပသံသန္တိ။ ကသ္မာ? အတ္တာ ဟိ အသမာဟိတော ယသ္မာ တဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ အသမာဟိတံ၊ တသ္မာတိ အတ္ထော။

ဒုတိယဂါထာယံ ဂရဟန္တီတိ အတ္တနော အဝိဒ္ဒသုဘာဝေန ဒေါသန္တရာယ ဝါ အရိယံ ဈာနလာဘိဉ္စ သမာနံ ¶ ‘‘အသုကော ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ နာနုယုဉ္ဇတိ အန္တမသော ဂေါဒုဟနမတ္တမ္ပိ ကာလံ ကေဝလံ ကာယဒဠှိဗဟုလော နိဒ္ဒါရာမော ဘဿာရာမော သင်္ဂဏိကာရာမော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ အပ္ပဋိပဇ္ဇမာနတာဝိဘာဝနေန ဝါ ဂုဏပရိဓံသနေန ဝါ ဂရဟန္တိ နိန္ဒန္တိ၊ ဥပက္ကောသန္တိ ဝါတိ အတ္ထော။ သေသံ ပဌမဂါထာယ ဝုတ္တပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ထေရေန ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အတ္တနော နိက္ကိလေသဘာဝေ သိရိဝဍ္ဎဿ စ သကိလေသဘာဝေ ပကာသိတေ တံ သုတွာ သိရိဝဍ္ဎော သံဝေဂဇာတော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ သဒတ္ထံ ပရိပူရေသိ၊ ဂရဟကပုဂ္ဂလာ စ ထေရံ ခမာပေသုံ။

သိရိမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ဥတ္တရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ခန္ဓာ ¶ ¶ မယာ ပရိညာတာတိ အာယသ္မတော ဥတ္တရတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော ¶ ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သာသနေ လဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ဟုတွာ ဥပါသကတ္တံ ပဋိဝေဒေသိ။ သော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အတ္တနော ဉာတကေ သန္နိပါတေတွာ ဗဟုံ ပူဇာသက္ကာရံ သမ္ဘရိတွာ ဓာတုပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာကေတေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥတ္တရောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သာဝတ္ထိံ ဂတော ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ကတံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ပသီဒိတွာ ပုန ကာဠကာရာမသုတ္တဒေသနာယ (အ။ နိ။ ၄။၂၄) အဘိဝဍ္ဎမာနသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ တတ္ထေဝ ဝသန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၁၀၆-၁၁၀) –

‘‘နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှိ၊ သိဒ္ဓတ္ထေ လောကနာယကေ၊

မမ ဉာတီ သမာနေတွာ၊ ဓာတုပူဇံ အကာသဟံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဓာတုမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဓာတုပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ သတ္ထရိ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနတ္ထံ ရာဇဂဟတော သာဝတ္ထိံ ဥပဂတော ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ တယာ မတ္ထကံ ပါပိတ’’န္တိ ပုဋ္ဌော အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၆၁။

‘‘ခန္ဓာ မယာ ပရိညာတာ၊ တဏှာ မေ သုသမူဟတာ၊

ဘာဝိတာ မမ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော။

၁၆၂။

‘‘သောဟံ ¶ ¶ ခန္ဓေ ပရိညာယ၊ အဗ္ဗဟိတွာန ဇာလိနိံ၊

ဘာဝယိတွာန ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ နိဗ္ဗာယိဿံ အနာသဝေါ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ခန္ဓာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ပရိညာတာတိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ န ဣတော ဘိယျော’’တိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဉာတာ ဘာဝိတာ။ တေန ဒုက္ခဿ အရိယသစ္စဿ ပရိညာဘိသမယမာဟ။ တဏှာတိ တသတိ ပရိတသတီတိ တဏှာ။ သုသမူဟတာတိ သမုဂ္ဃာဋိတာ။ ဧတေန သမုဒယသစ္စဿ ပဟာနာဘိသမယံ ဝဒတိ။ ဘာဝိတာ မမ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗောဓိသင်္ခါတာယ သတိအာဒိဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ၊ တံသမင်္ဂိနော ဝါ ဗောဓိသင်္ခါတဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ ဓမ္မာ မယာ ဘာဝိတာ ဥပ္ပာဒိတာ ဝဍ္ဎိတာ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ တံသဟစရိတတာယ သဗ္ဗေ မဂ္ဂဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ စ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတေနေဝ မဂ္ဂသစ္စဿ ဘာဝနာဘိသမယံ ဒဿေတိ။ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယောတိ ကာမာသဝါဒယော အာသဝါ ခီယန္တိ ဧတ္ထာတိ အာသဝက္ခယောတိ လဒ္ဓနာမော အသင်္ခတဓမ္မော မယာ ¶ ပတ္တော အဓိဂတော။ ဧတေန နိရောဓသစ္စဿ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယံ ကထေတိ။ ဧတ္တာဝတာ အတ္တနော သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ပန အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘သောဟ’’န္တိအာဒိနာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – သောဟံ ဧဝံ ဝုတ္တနယေန ခန္ဓေ ပရိညာယ ပရိဇာနိတွာ၊ တထာ ပရိဇာနန္တော ဧဝ သကအတ္တဘာဝပရအတ္တဘာဝေသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနေသု အတီတာဒိဘေဒဘိန္နေသု သံသိဗ္ဗနာကာရံ ပုနပ္ပုနံ ပဝတ္တိသင်္ခါတံ ဇာလံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဇာလိနီတိ လဒ္ဓနာမံ တဏှံ အဗ္ဗဟိတွာန မမ စိတ္တသန္တာနတော ဥဒ္ဓရိတွာ၊ တထာ နံ ဥဒ္ဓရန္တောယေဝ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝယိတွာန တေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ပါပေတွာ တတော ဧဝ အနာသဝေါ ဟုတွာ ဌိတော ဣဒါနိ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန အနုပါဒါနော ဝိယ ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယိဿံ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီတိ။

ဥတ္တရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပနာဒေါ ¶ နာမ သော ရာဇာတိ အာယသ္မတော ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု ပါရံ ဂန္တွာ ကာမေ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညာယတနေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ¶ သတ္ထာရံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တဿ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ အာကာသတော ဩတရိ။ ဩတိဏ္ဏဿ ပန ဘဂဝတော မဓုဉ္စ ဘိသမုဠာလဉ္စ သပ္ပိဉ္စ ခီရဉ္စ ဥပနာမေသိ၊ တဿ တံ ဘဂဝါ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန တုသိတေ နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ မဟဒ္ဓနော သေဋ္ဌိ ဟုတွာ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသဟဿံ ဘောဇေတွာ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသိ။

ဧဝံ ဗဟုံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စဝိတွာ မနုဿေသု ဥပ္ပန္နော ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ပဉ္စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသတာနိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တတော စုတော ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တော ပုတ္တံ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂန္တွာ ဌိတံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ကတွာ ပူဇေသိ။ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ တာနိ ပုညာနိ ကတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဘဒ္ဒိယသေဋ္ဌိဿ ဧကပုတ္တကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဘဒ္ဒဇီတိဿ နာမံ အဟောသိ။ တဿ ကိရ ဣဿရိယဘောဂပရိဝါရာဒိသမ္ပတ္တိ စရိမဘဝေ ¶ ဗောဓိသတ္တဿ ဝိယ အဟောသိ။

တဒါ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဝသိတွာ ဘဒ္ဒဇိကုမာရံ သင်္ဂဏှိတုံ မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ဘဒ္ဒိယနဂရံ ဂန္တွာ ဇာတိယာဝနေ ဝသိ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော။ သောပိ ဥပရိ ပါသာဒေ နိသိန္နော သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေန္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သောတုံ ဂစ္ဆန္တံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ‘‘ကတ္ထာယံ မဟာဇနော ဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ကာရဏံ သုတွာ သယမ္ပိ မဟတာ ပရိဝါရေန သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော ¶ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတောဝ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၆။၉၈-၁၁၆) –

‘‘ဩဂ္ဂယှ ယံ ပေါက္ခရဏိံ၊ နာနာကုဉ္ဇရသေဝိတံ၊

ဥဒ္ဓရာမိ ဘိသံ တတ္ထ၊ ဃာသဟေတု အဟံ တဒါ။

‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ၊ ပဒုမုတ္တရသဝှယော၊

ရတ္တမ္ဗရဓရော ဗုဒ္ဓါ၊ ဂစ္ဆတေ အနိလဉ္ဇသေ။

‘‘ဓုနန္တော ပံသုကူလာနိ၊ သဒ္ဒံ အဿောသဟံ တဒါ၊

ဥဒ္ဓံ နိဇ္ဈာယမာနောဟံ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘တတ္ထေဝ ဌိတကော သန္တော၊ အာယာစိံ လောကနာယကံ၊

မဓုံ ဘိသေဟိ သဟိတံ၊ ခီရံ သပ္ပိံ မုဠာလိကံ။

‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု ¶ မေ ဗုဒ္ဓါ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊

တတော ကာရုဏိကော သတ္ထာ၊ ဩရောဟိတွာ မဟာယသော။

‘‘ပဋိဂ္ဂဏှိ မမံ ဘိက္ခံ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ၊

ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အကာ မေ အနုမောဒနံ။

‘‘သုခီ ဟောတု မဟာပုည၊ ဂတိ တုယှံ သမိဇ္ဈတု၊

ဣမိနာ ဘိသဒါနေန၊ လဘဿု ဝိပုလံ သုခံ။

‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဇလဇုတ္တမနာမကော၊

ဘိက္ခမာဒါယ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အာကာသေနာဂမာ ဇိနော။

‘‘တတော ဘိသံ ဂဟေတွာန၊ အာဂစ္ဆိံ မမ အဿမံ၊

ဘိသံ ရုက္ခေ လဂ္ဂေတွာန၊ မမ ဒါနံ အနုဿရိံ။

‘‘မဟာဝါတော ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ သဉ္စာလေသိ ဝနံ တဒါ၊

အာကာသော အဘိနာဒိတ္ထ၊ အသနီ စ ဖလီ တဒါ။

‘‘တတော မေ အသနီပါတော၊ မတ္ထကေ နိပတီ တဒါ၊

သောဟံ နိသိန္နကော သန္တော၊ တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။

‘‘ပုညကမ္မေန သညုတ္တော၊ တုသိတံ ဥပပဇ္ဇဟံ၊

ကဠေဝရံ မေ ပတိတံ၊ ဒေဝလောကေ ရမာမဟံ။

‘‘ဆဠသီတိသဟဿာနိ ¶ ၊ နာရိယော သမလင်္ကတာ၊

သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌန္တိ၊ ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘မနုဿယောနိမာဂန္တွာ၊ သုခိတော ဟောမဟံ တဒါ၊

ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ၊ ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘အနုကမ္ပိတကော တေန၊ ဒေဝဒေဝေန တာဒိနာ၊

သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဘိသံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဘိသဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တေ ပန တေန အဓိဂတေ သတ္ထာ ဘဒ္ဒိယသေဋ္ဌိံ အာမန္တေသိ – ‘‘တဝ ပုတ္တော အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဓမ္မံ သုဏန္တော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ တေနဿ ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိတုံ ယုတ္တံ၊ နော စေ ပဗ္ဗဇတိ၊ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ။ သေဋ္ဌိ ‘‘န မယှံ ပုတ္တဿ ဒဟရဿေဝ သတော ပရိနိဗ္ဗာနေန ကိစ္စံ အတ္ထိ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ အာဟ။ တံ သတ္ထာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ သတ္တာဟံ ဝသိတွာ ကောဋိဂါမံ ပါပုဏိ၊ သော စ ဂါမော ဂင်္ဂါတီရေ။ ကောဋိဂါမဝါသိနော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသုံ။ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရော သတ္ထာရာ အနုမောဒနာယ အာရဒ္ဓမတ္တာယ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ¶ ‘‘ဂင်္ဂါတီရေ မဂ္ဂသမီပေ သတ္ထု အာဂတကာလေ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ မဟာထေရေသု အာဂစ္ဆန္တေသုပိ အဝုဋ္ဌဟိတွာ သတ္ထု အာဂတကာလေယေဝ ဝုဋ္ဌဟိ။ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ၊ ‘‘အယံ အဓုနာ ပဗ္ဗဇိတော မဟာထေရေသု အာဂစ္ဆန္တေသု မာနတ္ထဒ္ဓါ ဟုတွာ န ဝုဋ္ဌာသီ’’တိ ဥဇ္ဈာယိံသု။ ကောဋိဂါမဝါသိနော သတ္ထု ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဗဟူ နာဝါသင်္ဃာဋေ ဗန္ဓိံသု၊ သတ္ထာ ‘‘ဟန္ဒဿ အာနုဘာဝံ ပကာသေမီ’’တိ နာဝါသင်္ဃာဋေ ဌတွာ၊ ‘‘ကဟံ၊ ဘဒ္ဒဇီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရော ‘‘ဧသောဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဉ္ဇလိံ ကတွာ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ၊ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကနာဝံ အဘိရုဟာ’’တိ။ သော ဥပ္ပတိတွာ သတ္ထု ဌိတနာဝါယံ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ဂင်္ဂါမဇ္ဈံ ဂတကာလေ၊ ‘‘ဘဒ္ဒဇိ၊ တယာ မဟာပနာဒရာဇကာလေ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌရတနပါသာဒေါ ကဟ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိမုဂ္ဂေါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ သဗြဟ္မစာရီနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော ¶ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဂန္တွာ ပါသာဒထူပိကံ ပါဒင်္ဂုလန္တရေန သန္နိရုမ္ဘိတွာ ပဉ္စဝီသတိယောဇနံ ပါသာဒံ ¶ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိ၊ ဥပ္ပတန္တော စ ပညာသ ယောဇနာနိ ပါသာဒံ ဥဒကတော ဥက္ခိပိ။ အထဿ ပုရိမဘဝေ ဉာတကာ ပါသာဒဂတေန လောဘေန မစ္ဆကစ္ဆပမဏ္ဍူကာ ဟုတွာ တသ္မိံ ပါသာဒေ ဥဋ္ဌဟန္တေ ပရိဝတ္တိတွာ ဥဒကေ ပတိံသု။ သတ္ထာ တေ ပတန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဉာတကာ တေ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ ကိလမန္တီ’’တိ အာဟ။ ထေရော သတ္ထု ဝစနေန ပါသာဒံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပါသာဒေါ ယထာဌာနေ ဧဝ ပတိဋ္ဌဟိ။ သတ္ထာ ပါရင်္ဂတော ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ၊ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရေန အယံ ပါသာဒေါ အဇ္ဈာဝုဋ္ဌော’’တိ ပုဋ္ဌော မဟာပနာဒဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၃။၄၀-၄၁) ကထေတွာ မဟာဇနံ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ ထေရော ပန အတ္တနော အဇ္ဈာဝုဋ္ဌပုဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏပါသာဒံ ဒဿေတွာ –

၁၆၃။

‘‘ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာ၊ ယဿ ယူပေါ သုဝဏ္ဏယော၊

တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓော၊ ဥဗ္ဘမာဟု သဟဿဓာ။

၁၆၄။

‘‘သဟဿကဏ္ဍော သတဂေဏ္ဍု၊ ဓဇာလု ဟရိတာမယော၊

အနစ္စုံ တတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဆ သဟဿာနိ သတ္တဓာ’’တိ။ –

ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဝဏ္ဏေန္တော အညံ ဗျာကာသိ။

တတ္ထ ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာတိ အတီတေ ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာ အဟောသီတိ အတ္တဘာဝအန္တရဟိတတာယ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ နိဒ္ဒိသတိ။ သော ဧဝ ဟိ ရဇ္ဇေ ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သဒါ ဥဿာဟသမ္ပတ္တိအာဒိနာ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန မဟတာ စ ကိတ္တိသဒ္ဒေန သမန္နာဂတတ္တာ ‘‘ရာဇာ မဟာပနာဒေါ’’တိ ပညာယိတ္ထ။ ယဿ ယူပေါ သုဝဏ္ဏယောတိ ယဿ ရညော အယံ ယူပေါ ပါသာဒေါ သုဝဏ္ဏမယော။ တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓောတိ ဝိတ္ထာရတော သောဠသကဏ္ဍပါတပ္ပမာဏော။ သော ပန အဍ္ဎယောဇနမတ္တော ¶ ဟောတိ။ ဥဗ္ဘာမာဟု သဟဿဓာတိ ဥဗ္ဘံ ဥစ္စံ ဧဝမဿ ပါသာဒဿ သဟဿဓာ သဟဿကဏ္ဍပ္ပမာဏမာဟု။ သော ပန ¶ ယောဇနတော ပဉ္စဝီသတိယောဇနပ္ပမာဏော ဟောတိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ ဂါထာသုခတ္ထံ ‘‘အာဟူ’’တိ ဒီဃံ ကတံ။ အာဟု အဟောသီတိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။

သဟဿကဏ္ဍောတိ သဟဿဘူမိကော။ သတဂေဏ္ဍူတိ အနေကသတနိယျူဟကော။ ဓဇာလူတိ တတ္ထ တတ္ထ နိယျူဟသိခရာဒီသု ပတိဋ္ဌာပိတေဟိ ယဋ္ဌိဓဇပဋာကဓဇာဒိဓဇေဟိ သမ္ပန္နော။ ဟရိတာမယောတိ စာမီကရသုဝဏ္ဏမယော။ ကေစိ ပန ‘‘ဟရိတဇာတိမဏိသရိက္ခကော’’တိ ဝဒန္တိ ¶ ။ ဂန္ဓဗ္ဗာတိ နဋာ။ ဆ သဟဿာနိ သတ္တဓာတိ ဆမတ္တာနိ ဂန္ဓဗ္ဗသဟဿာနိ သတ္တဓာ တဿ ပါသာဒဿ သတ္တသု ဌာနေသု ရညော အဘိရမာပနတ္ထံ နစ္စိံသူတိ အတ္ထော။ တေ ဧဝံ နစ္စန္တာပိ ရာဇာနံ ဟာသေတုံ နာသက္ခိံသု။ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝနဋေ ပေသေတွာ သမဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တဒါ ရာဇာ ဟသီတိ။

ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သောဘိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သတိမာ ပညဝါတိ အာယသ္မတော သောဘိတတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏလာဘီနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ဥဒ္ဒိဿ ပတ္ထနံ ကတွာ ပုညာနိ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဃရာဝါသံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တဿ သမီပေ အရညာယတနေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝနမူလဖလာဖလေန ယာပေန္တော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ သုတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ ဘဒ္ဒဝတီနဂရေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပသန္နမာနသော ‘‘တုဝံ သတ္ထာ စ ကေတု စာ’’တိအာဒီဟိ ဆဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိ ¶ ၊ သတ္ထာ စဿ ဘာဝိနိံ သမ္ပတ္တိံ ပကာသေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သောဘိတောတိဿ နာမံ အကံသု။ သော အပရေန သမယေန သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေ စိဏ္ဏဝသီ စ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၄၆-၇၄) –

‘‘ဒက္ခိဏေ ¶ ဟိမဝန္တဿ၊ သုကတော အဿမော မမ၊

ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသန္တော၊ ဝသာမိ ဝိပိနေ တဒါ။

‘‘လာဘာလာဘေန သန္တုဋ္ဌော၊ မူလေန စ ဖလေန စ၊

အနွေသန္တော အာစရိယံ၊ ဝသာမိ ဧကကော အဟံ။

‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

စတုသစ္စံ ပကာသေတိ၊ ဥဒ္ဓရန္တော မဟာဇနံ။

‘‘နာဟံ သုဏောမိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ နပိ မေ ကောစိ သံသတိ၊

အဋ္ဌဝဿေ အတိက္ကန္တေ၊ အဿောသိံ လောကနာယကံ။

‘‘အဂ္ဂိဒါရုံ နီဟရိတွာ၊ သမ္မဇ္ဇိတွာန အဿမံ၊

ခါရိဘာရံ ဂဟေတွာန၊ နိက္ခမိံ ဝိပိနာ အဟံ။

‘‘ဧကရတ္တိံ ဝသန္တောဟံ၊ ဂါမေသု နိဂမေသု စ၊

အနုပုဗ္ဗေန စန္ဒဝတိံ၊ တဒါဟံ ဥပသင်္ကမိံ။

‘‘ဘဂဝါ တမှိ သမယေ၊ သုမေဓော လောကနာယကော၊

ဥဒ္ဓရန္တော ဗဟူ သတ္တေ၊ ဒေသေတိ အမတံ ပဒံ။

‘‘ဇနကာယမတိက္ကမ္မ၊ ဝန္ဒိတွာ ဇိနသာဂရံ၊

ဧကံသံ အဇိနံ ကတွာ၊ သန္ထဝိံ လောကနာယကံ။

‘‘တုဝံ သတ္ထာ စ ကေတု စ၊ ဓဇော ယူပေါ စ ပါဏိနံ၊

ပရာယနော ပတိဋ္ဌာ စ၊ ဒီပေါ စ ဒွိပဒုတ္တမော။

‘‘နေပုညော ဒဿနေ ဝီရော၊ တာရေသိ ဇနတံ တုဝံ၊

နတ္ထညော တာရကော လောကေ၊ တဝုတ္တရိတရော မုနေ။

‘‘သက္ကာ ¶ ထေဝေ ကုသဂ္ဂေန၊ ပမေတုံ သာဂရုတ္တမေ၊

န တွေဝ တဝ သဗ္ဗညု၊ ဉာဏံ သက္ကာ ပမေတဝေ။

‘‘တုလဒဏ္ဍေ ဌပေတွာန၊ မဟိံ သက္ကာ ဓရေတဝေ၊

နတွေဝ တဝ ပညာယ၊ ပမာဏမတ္ထိ စက္ခုမ။

‘‘အာကာသော မိနိတုံ သက္ကာ၊ ရဇ္ဇုယာ အင်္ဂုလေန ဝါ၊

နတွေဝ တဝ သဗ္ဗညု၊ သီလံ သက္ကာ ပမေတဝေ။

‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ၊ အာကာသော စ ဝသုန္ဓရာ၊

ပရိမေယျာနိ ဧတာနိ၊ အပ္ပမေယျောသိ စက္ခုမ။

‘‘ဆဟိ ဂါထာဟိ သဗ္ဗညုံ၊ ကိတ္တယိတွာ မဟာယသံ၊

အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ တုဏှီ အဋ္ဌာသဟံ တဒါ။

‘‘ယံ ဝဒန္တိ သုမေဓောတိ၊ ဘူရိပညံ သုမေဓသံ၊

ဘိက္ခုသင်္ဃေ နိသီဒိတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘ယော ¶ မေ ဉာဏံ ပကိတ္တေသိ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။

‘‘သတ္တသတ္တတိ ကပ္ပာနိ၊ ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ၊

သဟဿက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ။

‘‘အနေကသတက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ၊ ပုညကမ္မသမာဟိတော၊

အနူနမနသင်္ကပ္ပော၊ တိက္ခပညော ဘဝိဿတိ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘အဂါရာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိဿတိကိဉ္စနော၊

ဇာတိယာ သတ္တဝဿေန၊ အရဟတ္တံ ဖုသိဿတိ။

‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ၊ ယတော ပတ္တောသ္မိ သာသနံ၊

ဧတ္ထန္တရေ န ဇာနာမိ၊ စေတနံ အမနောရမံ။

‘‘သံသရိတွာ ¶ ဘဝေ သဗ္ဗေ၊ သမ္ပတ္တာနုဘဝိံ အဟံ၊

ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ၊ ဖလံ ဉာဏဿ ထောမနေ။

‘‘တိယဂ္ဂီ နိဗ္ဗုတာ မယှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊

သဗ္ဗာသဝါ ပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ ယံ ဉာဏမထဝိံ အဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလံ ဉာဏဿ ထောမနေ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

သော အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုပဋိပါဋိယာ အနုဿရန္တော ယာဝ အသညဘဝေ အစိတ္တကပဋိသန္ဓိ၊ တာဝ အဒ္ဒသ။ တတော ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ အဒိသွာ အဝသာနေဝ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ¶ အာဝဇ္ဇေန္တော နယဝသေန ‘‘အသညဘဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသညသတ္တာ နာမ ဒီဃာယုကာ ဒေဝါ၊ တတော စုတော သောဘိတော ဣဓူပပန္နော၊ သော ဧတံ ဘဝံ ဇာနာတိ၊ သောဘိတော အနုဿရတီ’’တိ (ပါရာ။ ၂၃၂ အတ္ထတော သမာနံ)။ ဧဝံ နယဝသေန အနုဿရန္တဿ အနုဿရဏကောသလ္လံ ဒိသွာ သတ္ထာ ထေရံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တတော ဧဝ စာယံ အာယသ္မာ သဝိသေသံ အတ္တနော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ¶ တဿ စ ပစ္စယဘူတံ ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သောမနဿဇာတော တဒတ္ထဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော –

၁၆၅။

‘‘သတိမာ ပညဝါ ဘိက္ခု၊ အာရဒ္ဓဗလဝီရိယော၊

ပဉ္စ ကပ္ပသတာနာဟံ၊ ဧကရတ္တိံ အနုဿရိံ။

၁၆၆။

‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ သတ္တ အဋ္ဌ စ ဘာဝယံ၊

ပဉ္စ ကပ္ပသတာနာဟံ၊ ဧကရတ္တိံ အနုဿရိ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ သတိမာတိ သယံ သမုဒါဂမနသမ္ပန္နာယ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာပါရိပူရိယာ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ စ သတိမာ။ ပညဝါတိ ဆဠဘိညာပါရိပူရိယာ ပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ စ ပညဝါ။ ဘိန္နကိလေသတာယ ဘိက္ခု။ သဒ္ဓါဒိဗလာနဉ္စေဝ ¶ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဿ စ သံသိဒ္ဓိပါရိပူရိယာ အာရဒ္ဓဗလဝီရိယော။ သဒ္ဓါဒီနဉှေတ္ထ ဗလဂ္ဂဟဏေန ဂဟဏံ သတိပိ သတိအာဒီနံ ဗလဘာဝေ၊ ယထာ ‘‘ဂေါဗလိဗဒ္ဓါ ပုညဉာဏသမ္ဘာရာ’’တိ။ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနာဟံ၊ ဧကရတ္တိံ အနုဿရိန္တိ ဧကရတ္တိံ ဝိယ အနုဿရိံ။ ဝိယ-သဒ္ဒေါ ဟိ ဣဓ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဧတေန ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေ အတ္တနော ဉာဏဝသီဘာဝံ ဒီပေတိ။

ဣဒါနိ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ အတ္တနော သတိမန္တာဒိဘာဝေါ သာတိသယံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဉ္စ သိဒ္ဓံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘စတ္တာရော’’တိအာဒိနာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေတိ ကာယာနုပဿနာဒိကေ အတ္တနော ဝိသယဘေဒေန စတုဗ္ဗိဓေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကေ သတိသင်္ခါတေ သတိပဋ္ဌာနေ။ သတ္တာတိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ။ အဋ္ဌာတိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ။ သတိပဋ္ဌာနေသု ဟိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တဿ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂတာ ဧဝ ဟောန္တိ၊ တထာ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ။ တေနာဟ ဓမ္မသေနာပတိ – ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ’’တိအာဒီဟိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၃) သတ္တကောဋ္ဌာသိကေသု သတ္တတိံသာယ ¶ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တေ ဣတရေ အဂစ္ဆန္တာ နာမ နတ္ထီတိ။ ဘာဝယန္တိ ဘာဝနာဟေတု။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သောဘိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဝလ္လိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယံ ¶ ကိစ္စံ ဒဠှဝီရိယေနာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝလ္လိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော အသီတိကောဋိဝိဘဝံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဗ္ဗတပါဒေ အရညာယတနေ ဧကိဿာ နဒိယာ တီရေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝိဟရန္တော အတ္တနော အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ ဥပဂတံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အဇိနစမ္မံ ပတ္ထရိတွာ အဒါသိ ¶ ။ တတ္ထ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ပုပ္ဖေဟိ စ စန္ဒနေန စ ပူဇေတွာ အမ္ဗဖလာနိ ဒတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိ။ တဿ ဘဂဝါ နိသိန္နာသနသမ္ပတ္တိံ ပကာသေန္တော အနုမောဒနံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ‘‘ကဏှမိတ္တော’’တိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဝေသာလိဂမနေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ မဟာကစ္စာနတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သော မန္ဒပညော ဒန္ဓပရက္ကမော စ ဟုတွာ စိရံ ကာလံ ဝိညုံ သဗြဟ္မစာရိံ နိဿာယေဝ ဝသတိ။ ဘိက္ခူ ‘‘ယထာ နာမ ဝလ္လိ ရုက္ခာဒီသု ကိဉ္စိ အနိဿာယ ဝဍ္ဎိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ကဉ္စိ ပဏ္ဍိတံ အနိဿာယ ဝဍ္ဎိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ ဝလ္လိယောတွေဝ သမုဒါစရိံသု။ အပရဘာဂေ ပန ဝေဏုဒတ္တတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ ပဋိပတ္တိက္ကမံ ထေရံ ပုစ္ဆန္တော –

၁၆၇။

‘‘ယံ ကိစ္စံ ဒဠှဝီရိယေန၊ ယံ ကိစ္စံ ဗောဒ္ဓုမိစ္ဆတာ၊

ကရိဿံ နာဝရဇ္ဈိဿံ၊ ပဿ ဝီရိယံ ပရက္ကမံ။

၁၆၈။

‘‘တွဉ္စ မေ မဂ္ဂမက္ခာဟိ၊ အဉ္ဇသံ အမတောဂဓံ၊

အဟံ မောနေန မောနိဿံ၊ ဂင်္ဂါသောတောဝ သာဂရ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ယံ ကိစ္စံ ဒဠှဝီရိယေနာတိ ဒဠှေန ဝီရိယေန ထိရေန ပရက္ကမေန၊ ဒဠှဝီရိယေန ဝါ ပုရိသဓောရယှေန ယံ ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယံ ကိစ္စံ ဗောဒ္ဓုမိစ္ဆတာတိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ ဗောဒ္ဓုံ ဗုဇ္ဈိတုံ ဣစ္ဆန္တေန ပဋိဝိဇ္ဈိတုကာမေန ယံ ကိစ္စံ ကရဏီယံ။ ကရိဿံ နာဝရဇ္ဈိဿန္တိ တမဟံ ဒါနိ ကရိဿံ န ဝိရာဓေဿံ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိဿာမိ။ ပဿ ဝီရိယံ ပရက္ကမန္တိ ယထာ ပဋိပဇ္ဇမာနေ ဓမ္မေ ဝိဓိနာ ဤရဏတော ‘‘ဝီရိယံ’’၊ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနတော ‘‘ပရက္ကမော’’တိ စ လဒ္ဓနာမံ သမ္မာဝါယာမံ ပဿ န သဒ္ဓမေဝါတိ အတ္တနော ကတ္တုကာမတံ ဒဿေတိ။

တွဉ္စာတိ ¶ ¶ ကမ္မဋ္ဌာနဒါယကံ ကလျာဏမိတ္တံ အာလပတိ။ မေတိ မယှံ။ မဂ္ဂမက္ခာဟီတိ အရိယမဂ္ဂံ ကထေဟိ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂသမ္ပာပကံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေဟီတိ အတ္ထော။ အဉ္ဇသန္တိ ဥဇုကံ မဇ္ဈိမပဋိပဒါဘာဝေန အန္တဒွယဿ အနုပဂမနတော။ အမတေ နိဗ္ဗာနေ သမ္ပာပကဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတတ္တာ အမတောဂဓံ။ မောနေနာတိ ဉာဏေန မဂ္ဂပညာယ။ မောနိဿန္တိ ဇာနိဿံ နိဗ္ဗာနံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿံ ပါပုဏိဿံ။ ဂင်္ဂါသောတောဝ သာဂရန္တိ ယထာ ဂင်္ဂါယ သောတော သာဂရံ သမုဒ္ဒံ အဝိရဇ္ဈန္တော ဧကံသတော ဩဂါဟတိ၊ ဧဝံ ‘‘အဟံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တော မဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗာနံ အဓိဂမိဿာမိ၊ တသ္မာ တံ ကမ္မဋ္ဌာနံ မေ အာစိက္ခထာ’’တိ ထေရံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ယာစိ။

တံ သုတွာ ဝေဏုဒတ္တတ္ထေရော တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သောပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တော နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၇၅-၁၀၅) –

‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ၊ ပိယရူပေ မနောရမေ၊

အသီတိ ကောဋိယော ဟိတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

‘‘ပဗ္ဗဇိတွာန ကာယေန၊ ပါပကမ္မံ ဝိဝဇ္ဇယိံ၊

ဝစီဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ နဒီကူလေ ဝသာမဟံ။

‘‘ဧကကံ မံ ဝိဟရန္တံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော ဥပါဂမိ၊

နာဟံ ဇာနာမိ ဗုဒ္ဓါတိ၊ အကာသိံ ပဋိသန္ထာရံ။

‘‘ကရိတွာ ပဋိသန္ထာရံ၊ နာမဂေါတ္တမပုစ္ဆဟံ၊

ဒေဝတာနုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ။

‘‘ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော၊ မဟာဗြဟ္မာ ဣဓာဂတော၊

ဝိရောစေသိ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ ဥဒယံ သူရိယော ယထာ။

‘‘သဟဿာရာနိ စက္ကာနိ၊ ပါဒေ ဒိဿန္တိ မာရိသ၊

ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယံ။

‘‘နာမဂေါတ္တံ ပဝေဒေဟိ၊ သံသယံ အပနေဟိ မေ၊

နမှိ ဒေဝါ န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ နမှိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ။

‘‘ဗြဟ္မဘာဝေါ စ မေ နတ္ထိ၊ ဧတေသံ ဥတ္တမော အဟံ၊

အတီတော ဝိသယံ တေသံ၊ ဒါလယိံ ကာမဗန္ဓနံ။

‘‘သဗ္ဗေ ¶ ကိလေသေ ဈာပေတွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ၊

တဿ ဝါစံ သုဏိတွာဟံ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓါသိ သဗ္ဗညူ၊ နိသီဒ တွံ မဟာမုနေ၊

တမဟံ ပူဇယိဿာမိ၊ ဒုက္ခဿန္တကရော တုဝံ။

‘‘ပတ္ထရိတွာဇိနစမ္မံ ¶ ၊ အဒါသိ သတ္ထုနော အဟံ၊

နိသီဒိ တတ္ထ ဘဂဝါ၊ သီဟောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ။

‘‘ခိပ္ပံ ပဗ္ဗတမာရုယှ၊ အမ္ဗဿ ဖလမဂ္ဂဟိံ၊

သာလကလျာဏိကံ ပုပ္ဖံ၊ စန္ဒနဉ္စ မဟာရဟံ။

‘‘ခိပ္ပံ ပဂ္ဂယှ တံ သဗ္ဗံ၊ ဥပေတွာ လောကနာယကံ၊

ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန၊ သာလပုပ္ဖမပူဇယိံ။

‘‘စန္ဒနံ အနုလိမ္ပိတွာ၊ အဝန္ဒိံ သတ္ထုနော အဟံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝိပုလာယ စ ပီတိယာ။

‘‘အဇိနမှိ နိသီဒိတွာ၊ သုမေဓော လောကနာယကော၊

မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေသိ၊ ဟာသယန္တော မမံ တဒါ။

‘‘ဣမိနာ ဖလဒါနေန၊ ဂန္ဓမာလေဟိ စူဘယံ၊

ပဉ္စဝီသေ ကပ္ပသတေ၊ ဒေဝလောကေ ရမိဿတိ။

‘‘အနူနမနသင်္ကပ္ပော၊ ဝသဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ဆဗ္ဗီသတိကပ္ပသတေ၊ မနုဿတ္တံ ဂမိဿတိ။

‘‘ဘဝိဿတိ စက္ကဝတ္တီ၊ စာတုရန္တော မဟိဒ္ဓိကော၊

ဝေဘာရံ နာမ နဂရံ၊ ဝိဿကမ္မေန မာပိတံ။

‘‘ဟေဿတိ သဗ္ဗသောဝဏ္ဏံ၊ နာနာရတနဘူသိတံ၊

ဧတေနေဝ ဥပါယေန၊ သံသရိဿတိ သော ဘဝေ။

‘‘သဗ္ဗတ္ထ ပူဇိတော ဟုတွာ၊ ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊

ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု ဘဝိဿတိ။

‘‘အဂါရာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ အနဂါရီ ဘဝိဿတိ၊

အဘိညာပါရဂူ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘ဣဒံ ¶ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သုမေဓော လောကနာယကော၊

မမ နိဇ္ဈာယမာနဿ၊ ပက္ကာမိ အနိလဉ္ဇသေ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တုသိတတော စဝိတွာန၊ နိဗ္ဗတ္တိံ မာတုကုစ္ဆိယံ၊

ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ၊ ယမှိ ဂဗ္ဘေ ဝသာမဟံ။

‘‘မာတုကုစ္ဆိဂတေ မယိ၊ အန္နပါနဉ္စ ဘောဇနံ၊

မာတုယာ မမ ဆန္ဒေန၊ နိဗ္ဗတ္တတိ ယဒိစ္ဆကံ။

‘‘ဇာတိယာ ပဉ္စဝဿေန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

ဩရောပိတမှိ ကေသမှိ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ပုဗ္ဗကမ္မံ ¶ ဂဝေသန္တော၊ ဩရေန နာဒ္ဒသံ အဟံ၊

တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ မမ ကမ္မမနုဿရိံ။

‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊

တဝ သာသနမာဂမ္မ၊ ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော ထေရော ဣမာယေဝ ဂါထာ အဘာသီတိ။

ဝလ္လိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝီတသောကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ကေသေ မေ ဩလိခိဿန္တီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝီတသောကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ ¶ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ကာမေ ပဟာယ ¶ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟတာ ဣသိဂဏေန ပရိဝုတော အရညေ ဝသန္တော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ‘‘ဥဒုမ္ဗရပုပ္ဖသဒိသာ ဒုလ္လဘဒဿနာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ ဣဒါနေဝ ဥပဂန္တဗ္ဗာ’’တိ မဟတိယာ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ ဂစ္ဆန္တော ဒိယဍ္ဎယောဇနေ သေသေ ဗျာဓိကော ဟုတွာ ဗုဒ္ဓဂတာယ သညာယ ကာလင်္ကတော ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အဋ္ဌာရသဝဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ မတ္ထကေ ဓမ္မာသောကရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဝီတသောကောတိ နာမ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ခတ္တိယကုမာရေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ဂိရိဒတ္တတ္ထေရံ နိဿာယ ဂိဟိဘူတော သုတ္တန္တပိဋကေ အဘိဓမ္မပိဋကေ စ ဝိသာရဒေါ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ မဿုကမ္မသမယေ ကပ္ပကဿ ဟတ္ထတော အာဒါသံ ဂဟေတွာ ကာယံ ဩလောကေန္တော ဝလိတပလိတာဒီနိ ဒိသွာ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဝိပဿနာယ စိတ္တံ ဩတာရေတွာ ဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ တသ္မိံယေဝ အာသနေ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဂိရိဒတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၉-၂၆) –

‘‘အဇ္ဈာယကော ¶ မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊

လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ၊ သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ။

‘‘နဒီသောတပဋိဘာဂါ၊ သိဿာ အာယန္တိ မေ တဒါ၊

တေသာဟံ မန္တေ ဝါစေမိ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတော။

‘‘သိဒ္ဓတ္ထော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ တာဝဒေ၊

တမန္ဓကာရံ နာသေတွာ၊ ဉာဏာလောကံ ပဝတ္တယိ။

‘‘မမ အညတရော သိဿော၊ သိဿာနံ သော ကထေသိ မေ၊

သုတွာန တေ ဧတမတ္ထံ၊ အာရောစေသုံ မမံ တဒါ။

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ သဗ္ဗညူ လောကနာယကော၊

တဿာနုဝတ္တတိ ဇနော၊ လာဘော အမှံ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘အဓိစ္စုပ္ပတ္တိကာ ဗုဒ္ဓါ၊ စက္ခုမန္တော မဟာယသာ၊

ယံနူနာဟံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ၊ ပဿေယျံ လောကနာယကံ။

‘‘အဇိနံ ¶ မေ ဂဟေတွာန၊ ဝါကစီရံ ကမဏ္ဍလုံ၊

အဿမာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ သိဿေ အာမန္တယိံ အဟံ။

‘‘ဩဒုမ္ဗရိကပုပ္ဖံဝ၊ စန္ဒမှိ သသကံ ယထာ၊

ဝါယသာနံ ယထာ ခီရံ၊ ဒုလ္လဘော လောကနာယကော။

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကမှိ ဥပ္ပန္နော၊ မနုဿတ္တမ္ပိ ဒုလ္လဘံ၊

ဥဘောသု ဝိဇ္ဇမာနေသု၊ သဝနဉ္စ သုဒုလ္လဘံ။

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ စက္ခုံ လစ္ဆာမ နော ဘဝံ၊

ဧထ သဗ္ဗေ ဂမိဿာမ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသန္တိကံ။

‘‘ကမဏ္ဍလုဓရာ သဗ္ဗေ၊ ခရာဇိနနိဝါသိနော၊

တေ ဇဋာဘာရဘရိတာ၊ နိက္ခမုံ ဝိပိနာ တဒါ။

‘‘ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနာ၊ ဥတ္တမတ္ထံ ဂဝေသိနော၊

အာသတ္တိဒေါသရဟိတာ၊ အသမ္ဘီတာဝ ကေသရီ။

‘‘အပ္ပကိစ္စာ အလောလုပ္ပာ၊ နိပကာ သန္တဝုတ္တိနော၊

ဥဉ္ဆာယ စရမာနာ တေ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမုပါဂမုံ။

‘‘ဒိယဍ္ဎယောဇနေ သေသေ၊ ဗျာဓိ မေ ဥပပဇ္ဇထ၊

ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန၊ တတ္ထ ကာလင်္ကတော အဟံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓသညာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ¶ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၆၉။

‘‘ကေသေ မေ ဩလိခိဿန္တိ၊ ကပ္ပကော ဥပသင်္ကမိ၊

တတော အာဒါသမာဒါယ၊ သရီရံ ပစ္စဝေက္ခိသံ။

၁၇၀။

‘‘တုစ္ဆော ကာယော အဒိဿိတ္ထ၊ အန္ဓကာရေ တမော ဗျဂါ၊

သဗ္ဗေ စောဠာ သမုစ္ဆိန္နာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ကေသေ မေ ဩလိခိဿန္တိ၊ ကပ္ပကော ဥပသင်္ကမီတိ ဂိဟိကာလေ မဿုကမ္မသမယေ ‘‘မမ ကေသေ ဩလိခိဿံ ကပ္ပေမီ’’တိ ကေသာဒီနံ ဆေဒနာဒိဝသေန ကပ္ပနတော ကပ္ပကော နှာပိတော မံ ဥပဂစ္ဆိ။ တတောတိ ကပ္ပကတော။ သရီရံ ပစ္စဝေက္ခိသန္တိ သဗ္ဗကာယိကေ အာဒါသေ ပလိတဝလိတမုခနိမိတ္တာဒိဒဿနမုခေန ‘‘အဘိဘူတော ဝတ ဇရာယ မေ ကာယော’’တိ ဇရာဘိဘူတံ အတ္တနော သရီရံ ပစ္စဝေက္ခိံ။ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခတော စ တုစ္ဆော ကာယော အဒိဿိတ္ထ နိစ္စဓုဝသုခသဘာဝါဒီဟိ ရိတ္တော ဟုတွာ မေ ကာယော အဒိဿထ ပညာယိ။ ကသ္မာ? အန္ဓကာရေ တမော ဗျဂါ ယေန အယောနိသောမနသိကာရသင်္ခါတေန ¶ တမသာ အတ္တနော ကာယေ အန္ဓဂတာ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ အသုဘာဒိသဘာဝံ အပဿန္တာ အဝိဇ္ဇမာနံ သုဘာဒိအာကာရံ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မိံ အန္ဓကာရေ အန္ဓကရဏဋ္ဌာနေ ကာယေ ယောနိသောမနသိကာရသင်္ခါတေန ဉာဏာလောကေန အဝိဇ္ဇာတမော ဝိဂတော၊ တတော ဧဝ သဗ္ဗေ စောဠာ သမုစ္ဆိန္နာ စောရာ ဝိယ ကုသလဘဏ္ဍစ္ဆေဒနတော၊ သာဓူဟိ အလာတဗ္ဗတော အသင်္ဂဟေတဗ္ဗတော သင်္ကာရကူဋာဒီသု ဆဍ္ဍိတပိလောတိကခဏ္ဍံ ဝိယ ဣဿရဇနေန အရိယဇနေန ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗတာယ စောဠာ ဝိယာတိ ဝါ ‘‘စောဠာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ကိလေသာ သမုစ္ဆိန္နာ။ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာ ဧဝ စ နေသံ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ နတ္ထီတိ။

ဝီတသောကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပုဏ္ဏမာသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စ နီဝရဏေ ဟိတွာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ပုဏ္ဏမာသတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော တိဿဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထရိ အရညေ ဝိဟရန္တေ ပံသုကူလစီဝရံ ဒုမသာခါယ လဂ္ဂေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ဓနုဟတ္ထော ဂဟနံ ပဝိဋ္ဌော သတ္ထု ပံသုကူလံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ¶ ဓနုံ နိက္ခိပိတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရိတွာ ¶ ပံသုကူလံ ဝန္ဒိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကုဋုမ္ဗိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ကိရ ဇာတဒိဝသေ တသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗဘာဇနာနိ သုဝဏ္ဏရတနမယေဟိ မာသေဟိ ပရိပုဏ္ဏာနေဝ အဟေသုံ။ တေနဿ ပုဏ္ဏမာသောတွေဝ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဒါရပရိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဧကသ္မိံ ပုတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဃရာဝါသံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂါမကာဝါသေ ဝသန္တော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၉။၁-၈) –

‘‘တိဿော နာမာသိ ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

ပံသုကူလံ ဌပေတွာန၊ ဝိဟာရံ ပါဝိသီ ဇိနော။

‘‘ဝိနတံ ဓနုမာဒါယ၊ ဘက္ခတ္ထာယ စရိံ အဟံ၊

မဏ္ဍလဂ္ဂံ ဂဟေတွာန၊ ကာနနံ ပါဝိသိံ အဟံ။

‘‘တတ္ထဒ္ဒသံ ပံသုကူလံ၊ ဒုမဂ္ဂေ လဂ္ဂိတံ တဒါ၊

စာပံ တတ္ထေဝ နိက္ခိပ္ပ၊ သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ။

‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝိပုလာယ စ ပီတိယာ၊

ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ သရိတွာန၊ ပံသုကူလံ အဝန္ဒဟံ။

‘‘ဒွေနဝုတေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ပံသုကူလမဝန္ဒဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဝန္ဒနာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ သာဝတ္ထိံ ဥပဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သုသာနေ ဝသတိ၊ တဿ စ အစိရာဂတဿေဝ သတော ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ ဒါရကမာတာ ထေရဿ အာဂတဘာဝံ သုတွာ၊ ‘‘မာ ဣဒံ အပုတ္တကံ သာပတေယျံ ရာဇာနော ဟရေယျု’’န္တိ တံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတုကာမာ မဟတာ ပရိဝါရေန ¶ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ပလောဘေတုံ အာရဘိ။ ထေရော အတ္တနော ဝီတရာဂဘာဝဇာနာပနတ္ထံ အာကာသေ ဌတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိကိတ္တနမုခေန တဿာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၁၇၁။

‘‘ပဉ္စ နီဝရဏေ ဟိတွာ၊ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာ၊

ဓမ္မာဒါသံ ဂဟေတွာန၊ ဉာဏဒဿနမတ္တနော။

၁၇၂။

‘‘ပစ္စဝေက္ခိံ ¶ ဣမံ ကာယံ၊ သဗ္ဗံ သန္တရဗာဟိရံ၊

အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ၊ တုစ္ဆော ကာယော အဒိဿထာ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ ¶ ပဉ္စ နီဝရဏေ ဟိတွာတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိကေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ ဈာနာဓိဂမေန ဝိဒ္ဓံသေတွာ။ ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာတိ ကာမယောဂါဒီဟိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဿ အနုပဒ္ဒုတဿ နိဗ္ဗာနဿ အဓိဂမာယ။ ဓမ္မာဒါသန္တိ ဓမ္မဘူတံ အာဒါသံ။ ယထာ ဟိ အာဒါသော ဩလောကေန္တဿ ရူပကာယေ ဂုဏာဂုဏံ အာဒံသေတိ၊ ဧဝံ ဝိပဿနာသင်္ခါတော ဓမ္မာနံ သာမညဝိသေသာဝဗောဓနတော ဉာဏဒဿနဘူတော ဓမ္မာဒါသော ဝိပဿန္တဿ ဝေါဒါနသံကိလေသဓမ္မဝိဘာဝနေန တပ္ပဟာနသာဓနေန စ ဝိသေသတော နာမကာယေ ဂုဏံ အာဒံသေတိ။ တေနာဟ –

‘‘ဓမ္မာဒါသံ ဂဟေတွာန၊ ဉာဏဒဿနမတ္တနော၊

ပစ္စဝေက္ခိံ ဣမံ ကာယံ၊ သဗ္ဗံ သန္တရဗာဟိရ’’န္တိ။ –

ဣမံ ကာယံ ဓမ္မသမူဟံ မမ အတ္တဘာဝံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနဘာဝတော သန္တရဗာဟိရံ သဗ္ဗံ အနဝသေသံ ဓမ္မာဒါသံ ဂဟေတွာ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိပိ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိပိ ‘‘အနတ္တာ’’တိပိ ပတိအဝေက္ခိံ ဉာဏစက္ခုနာ ပဿိံ။ ဧဝံ ပဿတာ စ မယာ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စာတိ အတ္တနော သန္တာနေ ပရသန္တာနေ စ တုစ္ဆော ကာယော အဒိဿထ နိစ္စသာရာဒိဝိရဟိတော တုစ္ဆော ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတော အတ္တဘာဝကာယော ဉာဏစက္ခုနာ ယာထာဝတော အပဿိတ္ထ။ သကလမ္ပိ ဟိ ခန္ဓပဉ္စကံ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿ တဏှာသံယုတ္တဿ ဧဝမယံ ကာယော သမုဒါဂတော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၁၉) ‘‘ကာယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အဒိဿထာ’’တိ စ ဣမိနာ ယဒေဝ ကာယေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တံ ဒိဋ္ဌံ၊ န ဒါနိဿ ကိဉ္စိ မယာ ပဿိတဗ္ဗံ အတ္ထီတိ ကတကိစ္စတံ ဒဿေန္တော အညံ ဗျာကာသိ။ ဧဝံ ထေရော ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ပုရာဏဒုတိယိကာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တံ သရဏေသု စ သီလေသု စ သမ္ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥယျောဇေသိ။

ပုဏ္ဏမာသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ နန္ဒကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယထာပိ ¶ ဘဒ္ဒေါ အာဇညောတိ အာယသ္မတော နန္ဒကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ပစ္စန္တဒေသေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ¶ ဝနစာရိကော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု စင်္ကမနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဝါလုကာ ဩကိရိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ စမ္ပာယံ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ နန္ဒကောတိ နာမံ အကံသု။ ဇေဋ္ဌကဘာတာ ပနဿ ဘရတော နာမ။ တဿ ပုဗ္ဗယောဂေါ အနန္တရဝတ္ထုသ္မိံ အာဝိဘဝိဿတိ။ တေ ဥဘောပိ ¶ ဝိညုတံ ပတွာ အာယသ္မန္တံ သောဏံ ကောဠိဝိသံ ပဗ္ဗဇိတံ သုတွာ ‘‘သောဏောပိ နာမ တထာသုခုမာလော ပဗ္ဗဇိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’’န္တိ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေသု ဘရတော နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ နန္ဒကော ပန ကိလေသာနံ ဗလဝဘာဝေန တာဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတုံ နာသက္ခိ၊ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောတိ ဧဝ။ အထဿ ဘရတတ္ထေရော အာသယံ ဉတွာ အဝဿယော ဘဝိတုကာမော တံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ ဝိဟာရတော နိက္ခမိတွာ မဂ္ဂသမီပေ နိသိန္နော ဝိပဿနာကထံ ကထေသိ။

တေန စ သမယေန သကဋသတ္ထေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကော သကဋေ ယုတ္တော ဂေါဏော စိက္ခလ္လဋ္ဌာနေ သကဋံ ဥဒ္ဓရိတုံ အသက္ကောန္တော ပရိပတိ။ တတော နံ သတ္ထဝါဟော သကဋာ မောစေတွာ တိဏဉ္စ ပါနီယဉ္စ ဒတွာ ပရိဿမံ အပနေတွာ ပုန ဓုရေ ယောဇေသိ။ တတော ဂေါဏော ဝူပသန္တပရိဿမော လဒ္ဓဗလော တံ သကဋံ စိက္ခလ္လဋ္ဌာနတော ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ အထ ဘရတတ္ထေရော နန္ဒကဿ ‘‘ပဿသိ နော တွံ၊ အာဝုသော နန္ဒက၊ ဣမဿ ကမ္မ’’န္တိ တံ နိဒဿေတွာ တေန ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမမတ္ထံ သုဋ္ဌု ဥပဓာရေဟီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘ယထာယံ ဂေါဏော ဝူပသန္တပရိဿမော ပင်္ကဋ္ဌာနတော ဘာရံ ဥဗ္ဗဟတိ၊ ဧဝံ မယာပိ သံသာရပင်္ကတော အတ္တာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော’’တိ တမေဝါရမ္မဏံ ကတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၉၀-၉၅) –

‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ¶ ပုရေ အာသိံ၊ အရညေ ကာနနေ အဟံ၊

ဝါတမိဂံ ဂဝေသန္တော၊ စင်္ကမံ အဒ္ဒသံ အဟံ။

‘‘ဥစ္ဆင်္ဂေန ပုလိနံ ဂယှ၊ စင်္ကမေ ဩကိရိံ အဟံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ သုဂတဿ သိရီမတော။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ပုလိနံ ဩကိရိံ အဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပုလိနဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ဘရတတ္ထေရဿ သန္တိကေ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၇၃။

‘‘ယထာပိ ဘဒ္ဒေါ အာဇညော၊ ခလိတွာ ပတိတိဋ္ဌတိ၊

ဘိယျော လဒ္ဓါန သံဝေဂံ၊ အဒီနော ဝဟတေ ဓုရံ။

၁၇၄။

‘‘ဧဝံ ဒဿနသမ္ပန္နံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကံ၊

အာဇာနီယံ မံ ဓာရေထ၊ ပုတ္တံ ဗုဒ္ဓဿ ဩရသ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ¶ ဘိယျော လဒ္ဓါန သံဝေဂံ၊ အဒီနော ဝဟတေ ဓုရန္တိ ‘‘မယှံ ဇာတိဗလဝီရိယာနံ အနနုစ္ဆဝိကမေတံ ယဒိဒံ အာဂတဿ ဘာရဿ အဝဟန’’န္တိ သံဝေဂံ လဘိတွာ အဒီနော အဒီနမာနသော အလီနစိတ္တော။ ‘‘အလီနော’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သော ဧဝ အတ္ထော။ ဘိယျော ပုနပ္ပုနံ ဘိယျောသောမတ္တာယ အတ္တနော ဓုရံ ဘာရံ ဝဟတေ ဥဗ္ဗဟတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ရမဏီယဝိဟာရိတ္ထေရဿ ဂါထာဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယမေဝ။

နန္ဒကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဘရတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဧဟိ ¶ ၊ နန္ဒက၊ ဂစ္ဆာမာတိ အာယသ္မတော ဘရတတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ အနောမဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ မနုညဒဿနံ မုဒုသုခသမ္ဖဿံ ဥပါဟနဒွယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထာရံ စင်္ကမန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဥပါဟနာ ဥပနာမေတွာ၊ ‘‘အဘိရုဟတု ဘဂဝါ ဥပါဟနာ၊ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ အာဟ။ အဘိရုဟိ ဘဂဝါ တဿ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ ဥပါဟနာ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ စမ္ပာနဂရေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဘရတောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော သောဏတ္ထေရဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ ‘‘သောပိ နာမ ပဗ္ဗဇီ’’တိ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၇၁-၈၉) –

‘‘အနောမဒဿီ ဘဂဝါ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊

ဒိဝါဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ၊ ပထမာရုဟိ စက္ခုမာ။

‘‘ပါနဓိံ သုကတံ ဂယှ၊ အဒ္ဓါနံ ပဋိပဇ္ဇဟံ၊

တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပတ္တိကံ စာရုဒဿနံ။

‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ နီဟရိတွာန ပါနဓိံ၊

ပါဒမူလေ ဌပေတွာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘အဘိရူဟ မဟာဝီရ၊ သုဂတိန္ဒ ဝိနာယက၊

ဣတော ဖလံ လဘိဿာမိ၊ သော မေ အတ္ထော သမိဇ္ဈတု။

‘‘အနောမဒဿီ ဘဂဝါ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊

ပါနဓိံ အဘိရူဟိတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

‘‘ယော ¶ ပါနဓိံ မေ အဒါသိ၊ ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ၊

တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဂိရမညာယ၊ သဗ္ဗေ ဒေဝါ သမာဂတာ၊

ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ၊ ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ။

‘‘ပါနဓီနံ ¶ ပဒါနေန၊ သုခိတောယံ ဘဝိဿတိ၊

ပဉ္စပညာသက္ခတ္တုဉ္စ၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ။

‘‘သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘ဒေဝလောကေ မနုဿေ ဝါ၊ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ ပုညဝါ၊

ဒေဝယာနပဋိဘာဂံ၊ ယာနံ ပဋိလဘိဿတိ။

‘‘ပါသာဒါ သိဝိကာ ဝယှံ၊ ဟတ္ထိနော သမလင်္ကတာ၊

ရထာ ဝါဇညသံယုတ္တာ၊ သဒါ ပါတုဘဝန္တိ မေ။

‘‘အဂါရာ နိက္ခမန္တောပိ၊ ရထေန နိက္ခမိံ အဟံ၊

ကေသေသု ဆိဇ္ဇမာနေသု၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘လာဘာ မယှံ သုလဒ္ဓံ မေ၊ ဝါဏိဇ္ဇံ သုပ္ပယောဇိတံ၊

ဒတွာန ပါနဓိံ ဧကံ၊ ပတ္တောမှိ အစလံ ပဒံ။

‘‘အပရိမေယျေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပါနဓိမဒါသဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပါနဓိဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ အတ္တနော ကနိဋ္ဌဘာတိကေန နန္ဒကတ္ထေရေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန အညာဗျာကရဏေ ကတေ ‘‘ဣဒါနိ နန္ဒကောပိ အရဟာ ဇာတော၊ ဟန္ဒ မယံ ဥဘောပိ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယတံ နိဝေဒေဿာမာတိ ဥပ္ပန္နံ ပရိဝိတက္ကံ နန္ဒကတ္ထေရဿ ကထေန္တော –

၁၇၅။

‘‘ဧဟိ နန္ဒက ဂစ္ဆာမ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ၊

သီဟနာဒံ နဒိဿာမ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ။

၁၇၆။

‘‘ယာယ ¶ နော အနုကမ္ပာယ၊ အမှေ ပဗ္ဗာဇယီ မုနိ၊

သော နော အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ ¶ နန္ဒကာတိ အာလပနံ။ ဧဟီတိ တဿ အတ္တနော သန္တိကကရဏံ။ ဂစ္ဆာမာတိ တေန အတ္တနာ စ ဧကဇ္ဈံ ကာတဗ္ဗကိရိယာဝစနံ၊ ဥပဇ္ဈာယဿာတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ သမန္တစက္ခုနာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ စ သတ္တာနံ အာသယာနုသယစရိတာဒီနံ ယထာဘူတဝိလောကနေန သဒေဝကဿ လောကဿ ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ ဝိသေသတော ဥပဇ္ဈာယောတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ။ ယဒတ္ထံ ဂမနံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သီဟနာဒံ နဒိဿာမ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ’’တိ အာဟ။ ယထာဘုစ္စဂုဏာဘိဗျာဟာရတာယ အဘီတနာဒဘာဝတော သီဟနာဒံ ဗုဒ္ဓဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ တတော ဧဝ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမတာယ သေဋ္ဌဿ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ သာဝကဗုဒ္ဓါဒီနံ သေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ ပုရတော နဒိဿာမာတိ အတ္ထော။

ယထာ ပန သီဟနာဒံ နဒိတုကာမော၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ယာယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယာယာတိ ယဒတ္ထံ၊ ယာယ ယဒတ္ထာနုပ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ နောတိ အမှာကံ။ အနုကမ္ပာယာတိ အနုဂ္ဂဏှနေန အမှေ ဒွေပိ ပဗ္ဗာဇယိ ပဗ္ဗာဇေသိ။ မုနီတိ ဘဂဝါ။ သော နော အတ္ထော အနုပ္ပတ္တောတိ သော အတ္ထော သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယဘူတံ အရဟတ္တဖလံ နော အမှေဟိ အနုပ္ပတ္တော၊ အဓိဂတောတိ အတ္ထော။

ဘရတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဘာရဒွါဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

နဒန္တိ ဧဝံ သပ္ပညာတိ အာယသ္မတော ဘာရဒွါဇတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သုမနံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ¶ ပရိပက္ကံ ဝလ္လိကာရဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဂေါတ္တနာမေန ဘာရဒွါဇောတွေဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကပုတ္တံ လဘိ။ တဿ ‘‘ကဏှဒိန္နော’’တိ နာမံ အကာသိ။ တဿ ဝိညုတံ ပတ္တကာလေ ‘‘တာတ၊ အသုကဿ နာမ အာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ သိက္ခိတွာ ဧဟီ’’တိ တံ တက္ကသိလံ ပေသေသိ။ သော ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ သတ္ထု သာဝကံ အညတရံ မဟာထေရံ ကလျာဏမိတ္တံ လဘိတွာ တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကတပုဗ္ဗကိစ္စော ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၆၆-၇၀) –

‘‘သုမနော ¶ နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တက္ကရာယံ ဝသီ တဒါ၊

ဝလ္လိကာရဖလံ ဂယှ၊ သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထဿ ¶ ပိတာ ဘာရဒွါဇော ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ အထ ပုတ္တော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ ရာဇဂဟံ အာဂတော သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နံ ပိတရံ ဒိသွာ တုဋ္ဌစိတ္တော ‘‘ပိတာပိ ခေါ မေ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကိံ နု ခေါ တေန ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပိတ’’န္တိ ဝီမံသန္တော ခီဏာသဝဘာဝံ ဉတွာ တံ သီဟနာဒံ နဒါပေတုကာမော၊ ‘‘သာဓု၊ ခေါ တုမှေဟိ ကတံ ပဗ္ဗဇန္တေဟိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာကိစ္စံ ပန မတ္ထကံ ပါပိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဘာရဒွါဇော ပုတ္တဿ အဓိဂမံ ဒီပေန္တော –

၁၇၇။

‘‘နဒန္တိ ဧဝံ သပ္ပညာ၊ သီဟာဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ၊

ဝီရာ ဝိဇိတသင်္ဂါမာ၊ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟနံ။

၁၇၈။

‘‘သတ္ထာ စ ပရိစိဏ္ဏော မေ၊ ဓမ္မော သင်္ဃော စ ပူဇိတော၊

အဟဉ္စ ဝိတ္တော သုမနော၊ ပုတ္တံ ဒိသွာ အနာသဝ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ နဒန္တီတိ ယထာဘုစ္စဂုဏာဘိဗျာဟာရဝသေန အဘီတနာဒံ နဒန္တိ ဂဇ္ဇန္တိ။ ဧဝန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနံ။ သပ္ပညာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂပညာဓိဂမေန သဗ္ဗပညာဓိဂမေန သဗ္ဗပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တာ။ ဝီရာတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယသမ္ပန္နတာယ ဝီရာ၊ တတော ဧဝ အနဝသေသသံကိလေသပက္ခနိမ္မထနေန သဝါဟနံ ကိလေသမာရံ အဘိသင်္ခါရမာရံ ဒေဝပုတ္တမာရဉ္စ ဇေတွာ သဗ္ဗသော ဝိဇိတသင်္ဂါမာ နဒန္တိ သပ္ပညာတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝံ ဝိဇေတဗ္ဗဝိဇယေန သီဟနာဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာရာဓေတဗ္ဗသမာရာဓနေန ဣစ္ဆိတဗ္ဗသိဒ္ဓိယာ စ တံ ဒဿေတုံ၊ ‘‘သတ္ထာ စ ပရိစိဏ္ဏော မေ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သတ္ထာ စ ပရိစိဏ္ဏော မေတိ မမ သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ယထာနုသိဋ္ဌံ ဩဝါဒါနုသာသနီကရဏေန မယာ ပရိစိဏ္ဏော ဥပါသိတော၊ န ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိသောသိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမ္မော သင်္ဃော စ ပူဇိတောတိ နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော၊ ယထာပဋိပတ္တိယာဂတမဂ္ဂါနုပ္ပတ္တိယာ သီလဒိဋ္ဌိသာမညဂမနေန အရိယသင်္ဃော စ မယာ ပူဇိတော မာနိတော။ အဟဉ္စ ဝိတ္တော သုမနော၊ ပုတ္တံ ဒိသွာ အနာသဝန္တိ မမ ပုတ္တံ ¶ အနာသဝံ သဗ္ဗသော ခီဏာသဝံ ဒိသွာ ဒဿနဟေတု အဟမ္ပိ ဝိတ္တော နိရာမိသာယ ပီတိယာ တုဋ္ဌော၊ တတောယေဝ နိရာမိသေန သောမနဿေန သုမနော ဇာတောတိ အတ္ထော။

ဘာရဒွါဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကဏှဒိန္နတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဥပါသိတာ ¶ သပ္ပုရိသာတိ အာယသ္မတော ကဏှဒိန္နတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သောဘိတံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ပုန္နာဂပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကဏှဒိန္နောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနော ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၆၁-၆၅) –

‘‘သောဘိတော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒါ၊

ဂဟေတွာ ဂိရိပုန္နာဂံ၊ သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၇၉။

‘‘ဥပါသိတာ သပ္ပုရိသာ၊ သုတာ ဓမ္မာ အဘိဏှသော၊

သုတွာန ပဋိပဇ္ဇိဿံ၊ အဉ္ဇသံ အမတောဂဓံ။

၁၈၀။

‘‘ဘဝရာဂဟတဿ မေ သတော၊ ဘဝရာဂေါ ပုန မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

န စာဟု န စ မေ ဘဝိဿတိ၊ န စ မေ ဧတရဟိ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ ဥပါသိတာတိ ပရိစရိတာ ပဋိပတ္တိပယိရုပါသနာယ ပယိရုပါသိတာ။ သပ္ပုရိသာတိ သန္တေဟိ ¶ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ ပုရိသာ၊ အရိယပုဂ္ဂလာ သာရိပုတ္တတ္ထေရာဒယော။ ဧတေန ပုရိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိမတ္တနော ဒဿေတိ။ န ဟိ ပတိရူပဒေသဝါသေန ဝိနာ သပ္ပုရိသူပနိဿယော သမ္ဘဝတိ။ သုတာ ဓမ္မာတိ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိပဋိသံယုတ္တဓမ္မာ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပဓာရိတာ။ ဧတေန အတ္တနော ဗာဟုသစ္စံ ဒဿေန္တော ပစ္ဆိမစက္ကဒွယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ အဘိဏှသောတိ ဗဟုသော န ကာလေန ကာလံ။ ဣဒဉ္စ ပဒံ ‘‘ဥပါသိတာ သပ္ပုရိသာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သုတွာန ပဋိပဇ္ဇိဿံ၊ အဉ္ဇသံ အမတောဂဓန္တိ တေ ဓမ္မေ သုတွာ တတ္ထ ဝုတ္တရူပါရူပဓမ္မေ သလက္ခဏာဒိတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ အနုက္ကမေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနပတိဋ္ဌံ တံသမ္ပာပကံ အဉ္ဇသံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံ ပါပုဏိံ။

ဘဝရာဂဟတဿ ¶ မေ သတောတိ ဘဝရာဂေန ဘဝတဏှာယ အနာဒိမတိ ¶ သံသာရေ ဟတဿ ဥပဒ္ဒုတဿ မမ သတော သမာနဿ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဝါ ဟတဘဝရာဂဿ။ ဘဝရာဂေါ ပုန မေ န ဝိဇ္ဇတီတိ တတော ဧဝ ပုန ဣဒါနိ ဘဝရာဂေါ မေ နတ္ထိ။ န စာဟု န မေ ဘဝိဿတိ၊ န စ မေ ဧတရဟိ ဝိဇ္ဇတီတိ ယဒိပိ ပုဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနကာလေ သေက္ခကာလေ စ မေ ဘဝရာဂေါ အဟောသိ၊ အဂ္ဂမဂ္ဂပ္ပတ္တိတော ပန ပဋ္ဌာယ န စာဟု န စ အဟောသိ၊ အာယတိမ္ပိ န မေ ဘဝိဿတိ၊ ဧတရဟိ အဓုနာပိ န စ မေ ဝိဇ္ဇတိ န စ ဥပလဗ္ဘတိ၊ ပဟီနောတိ အတ္ထော။ ဘဝရာဂဝစနေနေဝ စေတ္ထ တဒေကဋ္ဌတာယ မာနာဒီနမ္ပိ အဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ သဗ္ဗသော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနတံ ဒဿေတိ။

ကဏှဒိန္နတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂေါ

၁။ မိဂသိရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယတော ¶ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောတိ အာယသ္မတော မိဂသိရတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ကုသဋ္ဌကံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ မိဂသိရနက္ခတ္တေန ဇာတတ္တာ မိဂသိရောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ဆဝသီသမန္တံ နာမ သိက္ခိ၊ ယံ ပရိဇပ္ပေတွာ တိဝဿမတ္ထကေ မတာနမ္ပိ သီသံ နခေန အာကောဋေတွာ ‘‘အယံ သတ္တော အသုကဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ ဇာနာတိ။

သော ဃရာဝါသံ အနိစ္ဆန္တော ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တံ ဝိဇ္ဇံ နိဿာယ လောကေန သက္ကတော ဂရုကတော လာဘီ ဟုတွာ ဝိစရန္တော သာဝတ္ထိံ ဥပဂတော ¶ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တနော အာနုဘာဝံ ပကာသေန္တော – ‘‘အဟံ၊ ဘော ဂေါတမ၊ မတာနံ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ဇာနာမီ’’တိ ဝတွာ၊ ‘‘ကထံ ပန တွံ ဇာနာသီ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဆဝသီသာနိ အာဟရာပေတွာ မန္တံ ပရိဇပ္ပေတွာ နခေန သီသံ အာကောဋေန္တော နိရယာဒိကံ တေဟိ တေဟိ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ ဇာနာမီ’’တိ ကထေသိ။ အထဿ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော သီသကပါလံ အာဟရာပေတွာ၊ ‘‘ကထေဟိ တာဝ တဿ ဂတိံ၊ ယဿိဒံ သီသကပါလ’’န္တိ အာဟ။ သော တံ ကပါလံ မန္တံ ပရိဇပ္ပေတွာ နခေန အာကောဋေတွာ နေဝ အန္တံ န ကောဋိံ ပဿတိ။ အထ သတ္ထာရာ၊ ‘‘န သက္ကောသိ ပရိဗ္ဗာဇကာ’’တိ ဝုတ္တေ ¶ ၊ ‘‘ဥပပရိက္ခိဿာမိ တာဝါ’’တိ ဝတွာ ပုနပ္ပုနံ ပရိဝတ္တေန္တောပိ န ပဿတေဝ။ ဗာဟိရကမန္တေန ဟိ ခီဏာသဝဿ ဂတိံ ကထံ ဇာနိဿတိ၊ အထဿ မတ္ထကတော ကစ္ဆေဟိ စ သေဒေါ မုစ္စိ။ သော လဇ္ဇိတွာ တုဏှီဘူတော အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိလမသိ ပရိဗ္ဗာဇကာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အာမ၊ ကိလမာမိ၊ န ဣမဿ ဂတိံ ဇာနာမိ၊ တုမှေ ပန ဇာနာထာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဧတံ ဇာနာမိ၊ ဣတော ဥတ္တရိတရမ္ပိ ဇာနာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ဂတော သော’’တိ အာဟ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ဣမံ ဝိဇ္ဇံ မယှံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာ’’တိ ဝတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ပဌမံ သမထကမ္မဋ္ဌာနေ နိယောဇေတွာ ¶ ဈာနာဘိညာသု ပတိဋ္ဌိတဿ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ဥပဒိသိ။ သော ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၅၆-၆၀) –

‘‘ကဿပဿ ဘဂဝတော၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ကုသဋ္ဌကမဒါသဟံ။

‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပသ္မိံ၊ ကုသဋ္ဌကမဒါသဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ကုသဋ္ဌကဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၈၁။

‘‘ယတော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဝိမုစ္စမာနော ဥဂ္ဂစ္ဆိံ၊ ကာမဓာတုံ ဥပစ္စဂံ။

၁၈၂။

‘‘ဗြဟ္မုနော ¶ ပေက္ခမာနဿ၊ တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊

အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယာ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ ယတော အဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေတိ ယတော ပဘုတိ အဟံ ပဗ္ဗဇိတော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ၊ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ။ ဝိမုစ္စမာနော ဥဂ္ဂစ္ဆိန္တိ သံကိလေသပက္ခတော ပဌမံ တာဝ သမထဝိပဿနာဟိ ဝိမုစ္စမာနော ဝေါဒါနဓမ္မသဝနေန ဥဋ္ဌဟိံ။ ဧဝံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တော ကာမဓာတုံ ဥပစ္စဂံ အနာဂါမိမဂ္ဂေန အစ္စန္တမေဝ ကာမဓာတုံ အတိက္ကမိံ။

ဗြဟ္မုနော ပေက္ခမာနဿ၊ တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေတိ သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဘူတတ္တာ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဗြဟ္မုနော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော မဟာကရုဏာယောဂေန ‘‘အယံ ကုလပုတ္တော မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကထံ နု ခေါ ပဋိပဇ္ဇတီ’’တိ ပေက္ခန္တဿ တတော အနာဂါမိမဂ္ဂါဓိဂမတော ပစ္ဆာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန မမ စိတ္တံ သဗ္ဗသံကိလေသတော အစ္စန္တမေဝ မုစ္စိ။ အကုပ္ပာ ¶ မေ ဝိမုတ္တီတိ၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယာတိ တထာဝိမုတ္တစိတ္တတ္တာ ဧဝ သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယာ ပရိက္ခယာ ဣတိ ဧဝံ အကုပ္ပာ မေ ဝိမုတ္တီတိ အညံ ဗျာကာသိ။

မိဂသိရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သိဝကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အနိစ္စာနိ ¶ ဂဟကာနီတိ အာယသ္မတော သိဝကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ပဿိတွာ ပသန္နမာနသော ပတ္တံ အာဒါယ ကုမ္မာသဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သိဝကောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ¶ ဂတော နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယတာယ ကာမေ ပဟာယ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိစရန္တော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၆။၁၁၇-၁၂၁) –

‘‘ဧသနာယ စရန္တဿ၊ ဝိပဿိဿ မဟေသိနော၊

ရိတ္တကံ ပတ္တံ ဒိသွာန၊ ကုမ္မာသံ ပူရယိံ အဟံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဘိက္ခမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ကုမ္မာသဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၈၃။

‘‘အနိစ္စာနိ ဂဟကာနိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

၁၈၄။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ထူဏိကာ စ ဝိဒါလိတာ၊

ဝိမရိယာဒိကတံ စိတ္တံ၊ ဣဓေဝ ဝိဓမိဿတီ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ အနိစ္စာနိ ဂဟကာနိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ပုနပ္ပုနန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ ပုနပ္ပုနံ နိဗ္ဗတ္တမာနာနိ ဂဟကာနိ အတ္တဘာဝဂေဟာနိ န နိဗ္ဗာနိ အနဝဋ္ဌိတာနိ ဣတ္တရာနိ ပရိတ္တကာလာနိ။ ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တောတိ ဣမဿ အတ္တဘာဝဂေဟဿ ကာရကံ တဏှာဝဍ္ဎကိံ ပရိယေသန္တော ဧတ္တကံ ကာလံ အနုဝိစရိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနန္တိ ဣဒံ ဂဟကာရကဂဝေသနဿ ကာရဏဝစနံ ¶ ။ ယသ္မာ ¶ ဇရာဗျာဓိမရဏမိဿတာယ ဇာတိ နာမေသာ ပုနပ္ပုနံ ဥပဂန္တုံ ဒုက္ခာ၊ န စ သာ တသ္မိံ အဒိဋ္ဌေ နိဝတ္တတိ၊ တသ္မာ တံ ဂဝေသန္တော ဝိစရိန္တိ အတ္ထော။

ဂဟကာရက ¶ ဒိဋ္ဌောသီတိ ဣဒါနိ ပန ယေန သော သက္ကာ ဒဋ္ဌုံ၊ တေန အရိယမဂ္ဂဉာဏစက္ခုနာ ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌော အသိ။ ပုန ဂေဟန္တိ ပုန ဣမသ္မိံ သံသာရဝဋ္ဋေ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ မမ ဂေဟံ န ကာဟသိ န ကရိဿသိ။ သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါတိ တဝ သဗ္ဗာ အနဝသေသကိလေသဖာသုကာ မယာ ဘဂ္ဂါ။ ထူဏိကာ စ ဝိဒါလိတာတိ ဣဒါနိ တယာ ကာတဗ္ဗဿ အတ္တဘာဝဂေဟဿ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါတာ ကဏ္ဏိကာ စ ဘိန္နာ။ ဝိမရိယာဒိကတံ စိတ္တန္တိ မမ စိတ္တံ ဝိဂတန္တံ ကတံ၊ အာယတိံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒိတံ။ တတော ဧဝ ဣဓေဝ ဝိဓမိဿတိ ဣမသ္မိံယေဝ ဘဝေ ဝိဒ္ဓံသိဿတိ၊ စရိမကစိတ္တနိရောဓေန နိရုဇ္ဈိဿတီတိ အတ္ထော။

သိဝကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဥပဝါဏတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အရဟံ သုဂတောတိ အာယသ္မတော ဥပဝါဏတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဘဂဝတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တဿ ဓာတုံ ဂဟေတွာ မနုဿဒေဝနာဂဂရုဠကုမ္ဘဏ္ဍယက္ခဂန္ဓဗ္ဗေဟိ သတ္တရတနမယေ သတ္တယောဇနိကေ ထူပေ ကတေ တတ္ထ သုဓောတံ အတ္တနော ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဝေဠဂ္ဂေ အာဗန္ဓိတွာ ဓဇံ ကတွာ ပူဇံ အကာသိ။ တံ ဂဟေတွာ အဘိသမ္မတကော နာမ ယက္ခသေနာပတိ ဒေဝေဟိ စေတိယပူဇာရက္ခဏတ္ထံ ဌပိတော အဒိဿမာနကာယော အာကာသေ ဓာရေန္တော စေတိယံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ အကာသိ။ သော တံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသန္နမာနသော အဟောသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥပဝါဏောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၆။၁၂၂-၁၇၈) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗုတော။

‘‘မဟာဇနာ ¶ သမာဂမ္မ၊ ပူဇယိတွာ တထာဂတံ၊

စိတ္တံ ကတွာန သုဂတံ၊ သရီရံ အဘိရောပယုံ။

‘‘သရီရကိစ္စံ ကတွာန၊ ဓာတုံ တတ္ထ သမာနယုံ၊

သဒေဝမနုဿာ သဗ္ဗေ၊ ဗုဒ္ဓထူပံ အကံသု တေ။

‘‘ပဌမာ ¶ ကဉ္စနမယာ၊ ဒုတိယာ စ မဏိမယာ၊

တတိယာ ရူပိယမယာ၊ စတုတ္ထီ ဖလိကာမယာ။

‘‘တတ္ထ ပဉ္စမိကာ စေဝ၊ လောဟိတင်္ကမယာ အဟု၊

ဆဋ္ဌာ မသာရဂလ္လဿ၊ သဗ္ဗံ ရတနမယူပရိ။

‘‘ဇင်္ဃာ မဏိမယာ အာသိ၊ ဝေဒိကာ ရတနာမယာ၊

သဗ္ဗသောဏ္ဏမယော ထူပေါ၊ ဥဒ္ဓံ ယောဇနမုဂ္ဂတော။

‘‘ဒေဝါ တတ္ထ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော။

‘‘ဓာတု အာဝေဏိကာ နတ္ထိ၊ သရီရံ ဧကပိဏ္ဍိတံ၊

ဣမမှိ ဗုဒ္ဓထူပမှိ၊ ကဿာမ ကဉ္စုကံ မယံ။

‘‘ဒေဝါ သတ္တဟိ ရတ္နေဟိ၊ အညံ ဝဍ္ဎေသုံ ယောဇနံ၊

ထူပေါ ဒွိယောဇနုဗ္ဗေဓော၊ တိမိရံ ဗျပဟန္တိ သော။

‘‘နာဂါ တတ္ထ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မနုဿာ စေဝ ဒေဝါ စ၊ ဗုဒ္ဓထူပံ အကံသု တေ။

‘‘မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ၊ အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ၊

မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော။

‘‘ဣန္ဒနီလံ မဟာနီလံ၊ အထော ဇောတိရသံ မဏိံ၊

ဧကတော သန္နိပါတေတွာ၊ ဗုဒ္ဓထူပံ အဆာဒယုံ။

‘‘သဗ္ဗံ မဏိမယံ အာသိ၊ ယာဝတာ ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊

တိယောဇနသမုဗ္ဗေဓံ၊ အာလောကကရဏံ တဒါ။

‘‘ဂရုဠာ စ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မနုဿာ ဒေဝနာဂါ စ၊ ဗုဒ္ဓပူဇံ အကံသု တေ။

‘‘မာ ¶ နော ပမတ္တာ အဿုမှ၊ အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ၊

မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော။

‘‘သဗ္ဗံ မဏိမယံ ထူပံ၊ အကရုံ တေ စ ကဉ္စုကံ၊

ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ၊ အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ။

‘‘စတုယောဇနမုဗ္ဗေဓော၊ ဗုဒ္ဓထူပေါ ဝိရောစတိ၊

ဩဘာသေတိ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ သတရံသီဝ ဥဂ္ဂတော။

‘‘ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မနုဿာ စေဝ ဒေဝါ စ၊ နာဂါ စ ဂရုဠာ တထာ။

‘‘ပစ္စေကံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ အကံသု ထူပမုတ္တမံ၊

မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ၊ အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ။

‘‘မယမ္ပိ ¶ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော၊

ရတနေဟိ ဆာဒေဿာမ၊ အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ။

‘‘ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ၊ အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊

ပဉ္စယောဇနမုဗ္ဗေဓော၊ ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ။

‘‘ယက္ခာ တတ္ထ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မနုဿာ ဒေဝနာဂါ စ၊ ဂရုဠာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍကာ။

‘‘ပစ္စေကံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ အကံသု ထူပမုတ္တမံ၊

မာ နော ပမတ္တာ အဿုမှ၊ အပ္ပမတ္တာ သဒေဝကာ။

‘‘မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော၊

ဖလိကာ ဆာဒယိဿာမ၊ အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ။

‘‘ယောဇနံ တေပိ ဝဍ္ဎေသုံ၊ အာယတံ ဗုဒ္ဓစေတိယံ၊

ဆယောဇနိကမုဗ္ဗေဓော၊ ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ။

‘‘ဂန္ဓဗ္ဗာ စ သမာဂန္တွာ၊ ဧကတော မန္တယုံ တဒါ၊

မနုဇာ ဒေဝတာ နာဂါ၊ ကုမ္ဘဏ္ဍာ ဂရုဠာ တထာ။

‘‘သဗ္ဗေ အကံသု ဗုဒ္ဓထူပံ၊ မယမေတ္ထ အကာရကာ၊

မယမ္ပိ ထူပံ ကဿာမ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော။

‘‘ဝေဒိယော ¶ သတ္တ ကတွာန၊ ဓဇံ ဆတ္တံ အကံသု တေ၊

သဗ္ဗသောဏ္ဏမယံ ထူပံ၊ ဂန္ဓဗ္ဗာ ကာရယုံ တဒါ။

‘‘သတ္တယောဇနမုဗ္ဗေဓော၊ ထူပေါ ဩဘာသတေ တဒါ၊

ရတ္တိန္ဒိဝါ န ဉာယန္တိ၊ အာလောကော ဟောတိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘အဘိဘောန္တိ န တဿာဘာ၊ စန္ဒသူရာ သတာရကာ၊

သမန္တာ ယောဇနသတေ၊ ပဒီပေါပိ န ပဇ္ဇလိ။

‘‘တေန ကာလေန ယေ ကေစိ၊ ထူပံ ပူဇေန္တိ မာနုသာ၊

န တေ ထူပံ အာရုဟန္တိ၊ အမ္ဗရေ ဥက္ခိပန္တိ တေ။

‘‘ဒေဝေဟိ ဌပိတော ယက္ခော၊ အဘိသမ္မတနာမကော၊

ဓဇံ ဝါ ပုပ္ဖဒါမံ ဝါ၊ အဘိရောပေတိ ဥတ္တရိံ။

‘‘န တေ ပဿန္တိ တံ ယက္ခံ၊ ဒါမံ ပဿန္တိ ဂစ္ဆတော၊

ဧဝံ ပဿိတွာ ဂစ္ဆန္တာ၊ သဗ္ဗေ ဂစ္ဆန္တိ သုဂ္ဂတိံ။

‘‘ဝိရုဒ္ဓါ ယေ ပါဝစနေ၊ ပသန္နာ ယေ စ သာသနေ၊

ပါဋိဟီရံ ဒဋ္ဌုကာမာ၊ ထူပံ ပူဇေန္တိ မာနုသာ။

‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ၊ အဟောသိံ ဘတကော တဒါ၊

အာမောဒိတံ ဇနံ ဒိသွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ။

‘‘ဥဠာရော ¶ ဘဂဝါ နေသော၊ ယဿ ဓာတုဃရေ ဒိသံ၊

ဣမာ စ ဇနတာ တုဋ္ဌာ၊ ကာရံ ကုဗ္ဗံ န တပ္ပရေ။

‘‘အဟမ္ပိ ကာရံ ကဿာမိ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော၊

တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဘဝိဿာမိ အနာဂတေ။

‘‘သုဓောတံ ရဇကေနာဟံ၊ ဥတ္တရေယျံ ပဋံ မမ၊

ဝေဠဂ္ဂေ အာလဂ္ဂေတွာန၊ ဓဇံ ဥက္ခိပိမမ္ဗရေ။

‘‘အဘိသမ္မတကော ဂယှ၊ အမ္ဗရေ ဟာသိ မေ ဓဇံ၊

ဝါတေရိတံ ဓဇံ ဒိသွာ၊ ဘိယျော ဟာသံ ဇနေသဟံ။

‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ သမဏံ ဥပသင်္ကမိံ၊

တံ ဘိက္ခုံ အဘိဝါဒေတွာ၊ ဝိပါကံ ပုစ္ဆဟံ ဓဇေ။

‘‘သော ¶ မေ ကထေသိ အာနန္ဒီ၊ ပီတိသဉ္ဇနနံ မမ၊

တဿ ဓဇဿ ဝိပါကံ၊ အနုဘောဿသိ သဗ္ဗဒါ။

‘‘ဟတ္ထိအဿရထာပတ္တီ၊ သေနာ စ စတုရင်္ဂိနီ၊

ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ၊ ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘သဋ္ဌိတူရိယသဟဿာနိ၊ ဘေရိယော သမလင်္ကတာ၊

ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ၊ ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ဆဠသီတိ သဟဿာနိ၊ နာရိယော သမလင်္ကတာ၊

ဝိစိတ္တဝတ္ထာဘရဏာ၊ အာမုက္ကမဏိကုဏ္ဍလာ။

‘‘အဠာရပမှာ ဟသုလာ၊ သုသညာ တနုမဇ္ဈိမာ၊

ပရိဝါရေဿန္တိ တံ နိစ္စံ၊ ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿာနိ၊ ဒေဝလောကေ ရမိဿသိ၊

အသီတိက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿသိ။

‘‘သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

ပုညကမ္မေန သညုတ္တော၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု ဘဝိဿသိ။

‘‘အသီတိကောဋိံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဒါသေ ကမ္မကရေ ဗဟူ၊

ဂေါတမဿ ဘဂဝတော၊ သာသနေ ပဗ္ဗဇိဿသိ။

‘‘အာရာဓယိတွာ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဂေါတမံ သကျပုင်္ဂဝံ၊

ဥပဝါဏောတိ နာမေန၊ ဟေဿသိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘သတသဟဿေ ¶ ကတံ ကမ္မံ၊ ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊

သုမုတ္တော သရဝေဂေါဝ၊ ကိလေသေ ဈာပယိံ မမ။

‘‘စက္ကဝတ္တိဿ သန္တဿ၊ စာတုဒ္ဒီပိဿရဿ မေ၊

တီဏိ ယောဇနာနိ သာမန္တာ၊ ဥဿီယန္တိ ဓဇာ သဒါ။

‘‘သတသဟဿိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဓဇဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထာယသ္မာ ¶ ဥပဝါဏော ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ တေန စ သမယေန ဘဂဝတော ဝါတာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ထေရဿ စ ဂိဟိသဟာယော ဒေဝဟိတော နာမ ဗြာဟ္မဏော သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသတိ။ သော ထေရံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝေဒေသိ။ အထာယသ္မာ ဥပဝါဏော နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ ဥပဂစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ကေနစိ အညေန ပယောဇနေန ထေရော အာဂတော’’တိ ဉတွာ၊ ‘‘ဝဒေယျာထ၊ ဘန္တေ၊ ကေနတ္ထော’’တိ အာဟ။ ထေရော တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပယောဇနံ အာစိက္ခန္တော –

၁၈၅။

‘‘အရဟံ သုဂတော လောကေ၊ ဝါတေဟာဗာဓိကော မုနိ၊

သစေ ဥဏှောဒကံ အတ္ထိ၊ မုနိနော ဒေဟိ ဗြာဟ္မဏ။

၁၈၆။

‘‘ပူဇိတော ပူဇနေယျာနံ၊ သက္ကရေယျာန သက္ကတော၊

အပစိတောပစေယျာနံ၊ တဿ ဣစ္ဆာမိ ဟာတဝေ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တဿတ္ထော – ယော ဣမသ္မိံ လောကေ ပူဇနေယျာနံ ပူဇေတဗ္ဗေဟိ သက္ကာဒီဟိ ဒေဝေဟိ မဟာဗြဟ္မာဒီဟိ စ ဗြဟ္မေဟိ ပူဇိတော၊ သက္ကရေယျာနံ သက္ကာတဗ္ဗေဟိ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒီဟိ သက္ကတော၊ အပစေယျာနံ အပစာယိတဗ္ဗေဟိ မဟေသီဟိ ခီဏာသဝေဟိ အပစိတော၊ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာဒိနာ အရဟံ၊ သောဘနဂမနာဒိနာ သုဂတော သဗ္ဗညူ မုနိ မယှံ သတ္ထာ ဒေဝဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ၊ သော ဒါနိ ဝါတေဟိ ဝါတဟေတု ဝါတက္ခောဘနိမိတ္တံ အာဗာဓိကော ဇာတော။ သစေ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဥဏှောဒကံ အတ္ထိ၊ တဿ ဝါတာဗာဓဝူပသမနတ္ထံ တံ ဟာတဝေ ဥပနေတုံ ဣစ္ဆာမီတိ။ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဥဏှောဒကံ တဒနုရူပံ ဝါတာရဟဉ္စ ¶ ဘေသဇ္ဇံ ဘဂဝတော ဥပနာမေသိ။ တေန စ သတ္ထု ရောဂေါ ဝူပသမိ။ တဿ ဘဂဝါ အနုမောဒနံ အကာသီတိ။

ဥပဝါဏတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဣသိဒိန္နတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒိဋ္ဌာ ¶ မယာတိ အာယသ္မတော ဣသိဒိန္နတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ ဗောဓိယာ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သုနာပရန္တဇနပဒေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဣသိဒိန္နောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု စန္ဒနမာဠပဋိဂ္ဂဟဏေ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော သတ္ထာရံ ¶ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ သောတာပန္နော ဟုတွာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ တဿ ဟိတာနုကမ္ပိနီ ဒေဝတာ တံ စောဒေန္တီ –

၁၈၇။

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ ဓမ္မဓရာ ဥပါသကာ၊ ကာမာ အနိစ္စာ ဣတိ ဘာသမာနာ၊

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ တေ အပေက္ခာ။

၁၈၈။

‘‘အဒ္ဓါ န ဇာနန္တိ ယတောဓ ဓမ္မံ၊ ကာမာ အနိစ္စာ ဣတိ စာပိ အာဟု၊

ရာဂဉ္စ တေသံ န ဗလတ္ထိ ဆေတ္တုံ၊ တသ္မာ သိတာ ပုတ္တဒါရံ ဓနဉ္စာ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယမဘာသိ။

တတ္ထ ဒိဋ္ဌာ မယာ ဓမ္မဓရာ ဥပါသကာ၊ ကာမာ အနိစ္စာ ဣတိ ဘာသမာနာတိ ဣဓေကစ္စေ ပရိယတ္တိဓမ္မဓရာ ဥပါသကာ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ပရိယတ္တိဓမ္မဓရတ္တာ ¶ ဧဝ ‘‘ကာမာ နာမေတေ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ’’တိ ကာမေသု အာဒီနဝပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ ဘာသမာနာ၊ သယံ ပန သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ တေ အပေက္ခာတိ သာရတ္တာ ဟုတွာ ဗဟလရာဂရတ္တာ မဏီသု ကုဏ္ဍလေသု စ၊ မဏိစိတေသု ဝါ ကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ပုတ္တဓီတာသု ဒါရေသု စ အဓိဂတသ္နေဟာ၊ အညံ ဘဏန္တာ အညံ ကရောန္တာ ဒိဋ္ဌာ မယာတိ အတ္ထော။

ယတောတိ ယသ္မာ တေ ဥပါသကာ သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ အပေက္ခဝန္တော၊ တသ္မာ ဣဓ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓမ္မံ ယာထာဝတော အဒ္ဓါ ဧကံသေန န ဇာနန္တိ။ ဧဝံ ဘူတာ စ ‘‘ကာမာ အနိစ္စာ’’ဣတိ စာပိ အာဟု အဟောသိ၊ သတ္တပကတိ ဝိစိတ္တသဘာဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ရာဂဉ္စ တေသံ န ဗလတ္ထိ ဆေတ္တုန္တိ တေသံ ဥပါသကာနံ ယသ္မာ ရာဂံ ဆေတ္တုံ သမုစ္ဆိန္ဒိတုံ တာဒိသံ ဉာဏဗလံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ တေန ကာရဏေန သိတာ တဏှာဝသေန နိဿိတာ ပုတ္တဒါရံ ဓနဉ္စ အလ္လီနာ န ဝိဿဇ္ဇေန္တီတိ သဗ္ဗမေတံ ဒေဝတာ တံယေဝ ဥပါသကံ ဥဒ္ဒိဿ အညာပဒေသေန ကထေသိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကော သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၈။၄၆-၅၀) –

‘‘ဝိပဿိနော ¶ ဘဂဝတော၊ ဗောဓိယာ ပါဒပုတ္တမေ၊

သုမနော ဗီဇနိံ ဂယှ၊ အဗီဇိံ ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ အဗီဇိံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗီဇနာယ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော ဣမာ ဧဝ ဂါထာ အဘာသီတိ။

ဣသိဒိန္နတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သမ္ဗုလကစ္စာနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒေဝေါ ¶ ¶ စာတိ အာယသ္မတော သမ္ဗုလကစ္စာနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော ဣတော စတုနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတရံသိံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော တာလဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ‘‘သမ္ဗုလော’’တိ လဒ္ဓနာမော ကစ္စာနဂေါတ္တတာယ သမ္ဗုလကစ္စာနောတိ ပညာယိတ္ထ။

သော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တသမီပေ ဘေရဝါယ နာမ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ။ အထေကဒိဝသံ မဟာ အကာလမေဃော သတပဋလသဟဿပဋလော ထနေန္တော ဂဇ္ဇန္တော ဝိဇ္ဇုလ္လတာ နိစ္ဆာရေန္တော ဂဠဂဠာယန္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝဿိတုံ အာရဘိ၊ အသနိယော ဖလိံသု။ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ အစ္ဆတရစ္ဆုဝနမဟိံသဟတ္ထိအာဒယော ဘီတတသိတာ ဘီတရဝံ ဝိရဝိံသု။ ထေရော ပန အာရဒ္ဓဝိပဿနတ္တာ ကာယေ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခော ဝိဂတလောမဟံသော တံ အစိန္တေန္တော ဝိပဿနာယမေဝ ကမ္မံ ကရောန္တော ဃမ္မာပဂမေန ဥတုသပ္ပာယလာဘေန သမာဟိတစိတ္တော တာဝဒေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ သဟ အဘိညာဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၈၅-၉၀) –

‘‘သတရံသီ နာမ ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊

ဝိဝေကာ ဝုဋ္ဌဟိတွာန၊ ဂေါစရာယာဘိနိက္ခမိ။

‘‘ဖလဟတ္ထော ¶ အဟံ ဒိသွာ၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ တာလဖလံ အဒါသဟံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ¶ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သောမနဿဇာတော ဥဒါနဝသေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၈၉။

‘‘ဒေဝေါ စ ဝဿတိ၊ ဒေဝေါ စ ဂဠဂဠာယတိ၊

ဧကကော စာဟံ ဘေရဝေ ဗိလေ ဝိဟရာမိ၊

တဿ မယှံ ဧကကဿ ဘေရဝေ ဗိလေ ဝိဟရတော၊

နတ္ထိ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ။

၁၉၀။

‘‘ဓမ္မတာ မမေသာ ယဿ မေ၊ ဧကကဿ ဘေရဝေ ဗိလေ၊

ဝိဟရတော နတ္ထိ ဘယံ ဝါ၊ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ ¶ ဒေဝေါ စ ဝဿတိ၊ ဒေဝေါ စ ဂဠဂဠာယတီတိ ဒေဝေါ မေဃော ဝဿတိ စ၊ ‘‘ဂဠဂဠာ’’တိ စ ကရောန္တော ဂဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဂဇ္ဇန္တဿ ဟိ အနုကရဏမေတံ။ ဧကကော စာဟံ ဘေရဝေ ဗိလေ ဝိဟရာမီတိ အဟဉ္စ ဧကကော အသဟာယော သပ္ပဋိဘယာယံ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝသာမိ၊ တဿ မယှံ ဧဝံဘူတဿ မေ သတော နတ္ထိ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါတိ စိတ္တုတြာသသညိတံ ဘယံ ဝါ တံနိမိတ္တကံ သရီရဿ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသနမတ္တံ ဝါ နတ္ထိ။

ကသ္မာတိ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဓမ္မတာ မမေသာ’’တိ။ အပရိညာတဝတ္ထုကဿ ဟိ တတ္ထ အပ္ပဟီနစ္ဆန္ဒရာဂတာယ ဘယာဒိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ မယာ ပန သဗ္ဗသော တတ္ထ ပရိညာတံ၊ တတ္ထ စ ဆန္ဒရာဂေါ သမုစ္ဆိန္နော၊ တသ္မာ ဘယာဒီနံ အဘာဝေါ ဓမ္မတာ မမေသာ မမ ဓမ္မသဘာဝေါ ဧသောတိ အညံ ဗျာကာသိ။

သမ္ဗုလကစ္စာနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ နိတကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ကဿ ¶ ¶ သေလူပမံ စိတ္တန္တိ အာယသ္မတော နိတကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗန္ဓုမတီနဂရေ အာရာမဂေါပကော ဟုတွာ ဇီဝန္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော နာဠိကေရဖလံ ဒါတုကာမော အဟောသိ။ သတ္ထာ တံ အနုဂ္ဂဏှန္တော အာကာသေယေဝ ဌတွာ ပဋိဂ္ဂဏှိ။ သော တံ ဒတွာ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နိတကောတိ လဒ္ဓနာမော ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဃဋေန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၉၁-၉၉) –

‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ၊ အာရာမိကော အဟံ တဒါ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိလဉ္ဇသေ။

‘‘နာဠိကေရဖလံ ဂယှ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊

အာကာသေ ဌိတကော သန္တော၊ ပဋိဂ္ဂဏှိ မဟာယသော။

‘‘ဝိတ္တိသဉ္ဇနနော မယှံ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခါဝဟော၊

ဖလံ ဗုဒ္ဓဿ ဒတွာန၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘အဓိဂစ္ဆိံ တဒါ ပီတိံ၊ ဝိပုလဉ္စ သုခုတ္တမံ၊

ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ ရတနံ၊ နိဗ္ဗတ္တဿ တဟိံ တဟိံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ မေ၊ သမာဓိကုသလော အဟံ၊

အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တော၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ထေရေ ဖလသုခေန နိဗ္ဗာနသုခေန ဝိဟရန္တေ ပဓာနပရိဂ္ဂါဟကော ထေရော တံ အာရညာယတနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဝသန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ ‘‘ကဿ သေလူပမ’’န္တိအာဒိနာ ပဌမံ ဂါထမာဟ။

၁၉၁။ တတ္ထ ¶ ¶ ¶ ကဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဌိတံ နာနုပကမ္ပတီတိ ဣမသ္မိံ အရညာယတနေ ဝသန္တေသု ကဿ ဘိက္ခုနော စိတ္တံ အဂ္ဂဖလာဓိဂမေန ဧကဃနသိလာမယပဗ္ဗတူပမံ သဗ္ဗေသံ ဣဉ္ဇနာနံ အဘာဝတော ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိယာ စ ဌိတံ သဗ္ဗေဟိပိ လောကဓမ္မေဟိ နာနုကမ္ပတိ န ဝေဓတိ။ ဣဒါနိဿ အကမ္ပနာကာရံ သဒ္ဓိံ ကာရဏေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝိရတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝိရတ္တံ ရဇနီယေသူတိ ဝိရာဂသင်္ခါတေန အရိယမဂ္ဂေန ရဇနီယေသု ရာဂုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတေသု တေဘူမကဓမ္မေသု ဝိရတ္တံ၊ တတ္ထ သဗ္ဗသော သမုစ္ဆိန္နရာဂန္တိ အတ္ထော။ ကုပ္ပနီယေတိ ပဋိဃဋ္ဌာနီယေ၊ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ အာဃာတဝတ္ထုသ္မိံ။ န ကုပ္ပတီတိ န ဒုဿတိ န ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတိ။ ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တန္တိ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ မနော ဧဝံ ဝုတ္တနယေန တာဒိဘာဝေန ဘာဝိတံ၊ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီတိ တံ ပုဂ္ဂလံ ကုတော သတ္တတော သင်္ခါရတော ဝါ ဒုက္ခံ ဥပဂမိဿတိ၊ န တာဒိသဿ ဒုက္ခံ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

၁၉၂။ ဧဝံ အနိယမဝသေန ပုစ္ဆိတမတ္ထံ နိတကတ္ထေရော အတ္တူပနာယိကံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘မမ သေလူပမံ စိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဒုတိယဂါထာယ အညံ ဗျာကာသိ။ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

နိတကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သောဏပေါဋိရိယပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

န တာဝ သုပိတုံ ဟောတီတိ အာယသ္မတော သောဏဿ ပေါဋိရိယပုတ္တဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝနစရော ဟုတွာ ဇီဝန္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ကုရဉ္ဇိယဖလံ ¶ သတ္ထုနော အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ ပေါဋိရိယဿ နာမ ဂါမဘောဇကဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သောဏောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဘဒ္ဒိယဿ သာကိယရညော သေနာပတိ အဟောသိ။ အထ ဘဒ္ဒိယရာဇေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပဗ္ဗဇိတေ၊ သေနာပတိ ¶ ‘‘ရာဇာပိ နာမ ပဗ္ဗဇိ၊ ကိံ မယှံ ဃရာဝါသေနာ’’တိ ပဗ္ဗဇိ? ပဗ္ဗဇိတွာ ပန နိဒ္ဒါရာမော ဝိဟရတိ၊ န ဘာဝနမနုယုဉ္ဇတိ။ တံ ဘဂဝါ အနုပိယာယံ အမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ဩဘာသံ ဖရာပေတွာ တေနဿ သတိံ ဇနေတွာ ဣမာယ ဂါထာယ တံ ဩဝဒန္တော –

၁၉၃။

‘‘န တာဝ သုပိတုံ ဟောတိ၊ ရတ္တိ နက္ခတ္တမာလိနီ၊

ပဋိဇဂ္ဂိတုမေဝေသာ၊ ရတ္တိ ဟောတိ ဝိဇာနတာ။

၁၉၄။

‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဝပတိတံ ¶ ၊ ကုဉ္ဇရော စေ အနုက္ကမေ၊

သင်္ဂါမေ မေ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဇီဝေ ပရာဇိတော’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ န တာဝ သုပိတုံ ဟောတိ၊ ရတ္တိ နက္ခတ္တမာလိနီတိ အဋ္ဌဟိ အက္ခဏေဟိ ဝဇ္ဇိတံ နဝမံ ခဏံ လဘိတွာ ဌိတဿ ဝိညုဇာတိကဿ ယာဝ န အရဟတ္တံ ဟတ္ထဂတံ ဟောတိ၊ တာဝ အယံ နက္ခတ္တမာလိနီ ရတ္တိ သုပိတုံ နိဒ္ဒါယိတုံ န ဟောတိ၊ သုပနဿ ကာလော န ဟောတိ။ အပိစ ခေါ ပဋိဇဂ္ဂိတုမေဝေသာ၊ ရတ္တိ ဟောတိ ဝိဇာနတာတိ ဧသာ ရတ္တိ နာမ မနုဿာနံ မိဂပက္ခီနဉ္စ နိဒ္ဒူပဂမနေန ဝိသေသတော နိဿဒ္ဒဝေလာဘူတာ ပဋိပတ္တိံ အတ္တနိ သဉ္ဇဂ္ဂိတုံ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုဉ္ဇိတုမေဝ ဝိဇာနတာ ဝိညုနာ ဣစ္ဆိတာ ဟောတီတိ။

တံ သုတွာ သောဏော သံဝိဂ္ဂတရမာနသော ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ အဓိဋ္ဌာယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓောဝ ပတိတ’’န္တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဝပတိတန္တိ အဝမုခံ ပတိတံ ဥဒ္ဓံပါဒံ အဓောမုခံ ပတိတံ။ ကုဉ္ဇရော စေ အနုက္ကမေတိ ကုဉ္ဇရော အနုက္ကမေယျ စေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒါဟံ ဟတ္ထိမာရုဟိတွာ သင်္ဂါမံ ပဝိဋ္ဌော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ပတိတော၊ တဒါဟံ သင်္ဂါမေ တေန ဟတ္ထိနာ မဒ္ဒိတော မတော အဟောသိံ စေ၊ တံ မေ မရဏံ သေယျော၊ ယဉ္စေ ဣဒါနိ ကိလေသေဟိ ပရာဇိတော ဇီဝေယျံ၊ တံ န သေယျောတိ။ ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တောယေဝ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၂။၁-၆) –

‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ ¶ ¶ ပုရေ အာသိံ၊ ဝိပိနေ ဝိစရံ အဟံ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။

‘‘ကုရဉ္ဇိယဖလံ ဂယှ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊

ပုညက္ခေတ္တဿ တာဒိနော၊ ပသန္နော သေဟိ ပါဏိဘိ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ‘‘သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဥဘယဉှိ ဂါထံ ‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓာဝပတိတ’’န္တိအာဒိနာ ပစ္စုဒါဟာသိ။ တေန ဣဒမေဝ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

သောဏပေါဋိရိယပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ နိသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စ ¶ ကာမဂုဏေ ဟိတွာတိ အာယသ္မတော နိသဘတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ကပိတ္ထဖလမဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောလိယဇနပဒေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နိသဘောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သာကိယကောလိယာနံ သင်္ဂါမေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ တဒဟေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၂။၇-၁၁) –

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊

ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ ကပိတ္ထံ အဒဒိံ ဖလံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

သော ¶ အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော သဟာယဘိက္ခူ ပမာဒဝိဟာရေန ကာလံ ဝီတိနာမေန္တေ ဒိသွာ တေ ဩဝဒန္တော –

၁၉၅။

‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ၊ ပိယရူပေ မနောရမေ၊

သဒ္ဓါယ ဃရာ နိက္ခမ္မ၊ ဒုက္ခဿန္တကရော ဘဝေ’’တိ။ –

ပဌမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တဿတ္ထော – ဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ပိယာယိတဗ္ဗသဘာဝတာယ ပိယရူပေ မနုညသဘာဝတာယ မနောရမေ ရူပါဒိကေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ကာမကောဋ္ဌာသေ ဟိတွာ ပဟာယ ပရိစ္စဇိတွာ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ရတနတ္တယသဒ္ဓါယ စ ဝသေန ဃရာ ဃရဗန္ဓနတော နိက္ခမ္မ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတော ဝိညုဇာတိကော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တကရော ဘဝေ ဘဝေယျာတိ။ ဧဝံ တေ ဘိက္ခူ ဩဝဒိတွာ ‘‘အယံ ပရေ ဧဝ သညာပေန္တော ဝိဟရတိ၊ ‘‘သယံ ¶ ပန အကာရကော’တိ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ တေသံ အတ္တနော ပဋိပန္နဘာဝံ ပကာသေန္တော –

၁၉၆။

‘‘နာဘိနန္ဒာမိ ¶ မရဏံ၊ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတံ၊

ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ သမ္ပဇာနော ပတိဿတော’’တိ။ –

ဒုတိယဂါထာယ အညံ ဗျာကာသိ။ တတ္ထ နာဘိနန္ဒာမိ မရဏန္တိ မရဏံ န အဘိကင်္ခါမိ။ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတန္တိ ဣဒံ ပန တဿ ကာရဏဝစနံ၊ ယသ္မာ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတံ၊ တသ္မာ နာဘိနန္ဒာမိ မရဏန္တိ။ ယော ဟိ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏာယ ကိလေသာဘိသင်္ခါရေ အာစိနောတိ ဥပစိနောတိ၊ သော ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိံ အဘိနန္ဒန္တော နာန္တရိယကတာယ အတ္တနော မရဏမ္ပိ အဘိနန္ဒတိ နာမ ကာရဏဿ အပ္ပဟီနတ္တာ၊ ခီဏာသဝေါ ပန သဗ္ဗသော အာစယဂါမိဓမ္မေ ပဟာယ အပစယဂါမိဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတော ပရိညာတဝတ္ထုကော သဗ္ဗသော ဇီဝိတံ အနဘိနန္ဒန္တော မရဏမ္ပိ အနဘိနန္ဒတိ နာမ ကာရဏဿ ဧဝ သုပ္ပဟီနတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘နာဘိနန္ဒာမိ မရဏံ၊ နာဘိနန္ဒာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။ ယဒိ ဧဝံ ခီဏာသဝဿ ပရိနိဗ္ဗာနာဘိကင်္ခါ၊ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနာ အဝဋ္ဌာနဉ္စ ကထန္တိ အာဟ ‘‘ကာလဉ္စ ပဋိကင်္ခါမိ၊ သမ္ပဇာနော ပတိဿတော’’တိ၊ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေ သိဒ္ဓေ သတိပညာဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ သတော သမ္ပဇာနော ကေဝလံ ¶ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနကာလံ ပဋိကင်္ခါမိ၊ တံ ဥဒိက္ခမာနော အာဂမယမာနော ဝိဟရာမိ၊ န ပန မေ မရဏေ ဇီဝိတေ ဝါ အဘိနန္ဒနာ အတ္ထိ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ တဿ သမုဂ္ဃာဋိတတ္တာတိ။

နိသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဥသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အမ္ဗပလ္လဝသင်္ကာသန္တိ အာယသ္မတော ဥသဘတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ကောသမ္ဗဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ သာကိယရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥသဘောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဉာတိသမာဂမေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိ။ သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ¶ ပဋ္ဌာယ သမဏဓမ္မံ အကတွာ ဒိဝါ သင်္ဂဏိကာရာမော သကလရတ္တိံ နိဒ္ဒါယမာနော ဝီတိနာမေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော သုပိနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ အမ္ဗပလ္လဝဝဏ္ဏံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဟတ္ထိဂီဝါယံ နိသီဒိတွာ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ တတ္ထေဝ မနုဿေ သမ္ပတ္တေ ဒိသွာ လဇ္ဇာယ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ အတ္တာနံ ဒိသွာ ပဋိဗုဒ္ဓါ၊ ‘‘ဤဒိသံ နာမ သုပိနံ မုဋ္ဌဿတိနာ အသမ္ပဇာနေန ¶ နိဒ္ဒါယမာနေန မယာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၂။၁၂-၁၆) –

‘‘ကကုဓံ ဝိလသန္တံဝ၊ ဒေဝဒေဝံ နရာသဘံ၊

ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ ကောသမ္ဗံ အဒဒိံ တဒါ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထ ¶ ထေရော ယထာဒိဋ္ဌံ သုပိနံ အင်္ကုသံ ကတွာ အရဟတ္တဿ အဓိဂတတ္တာ တဿေဝ သုပိနဿ ကိတ္တနဝသေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၁၉၇။

‘‘အမ္ဗပလ္လဝသင်္ကာသံ၊ အံသေ ကတွာန စီဝရံ၊

နိသိန္နော ဟတ္ထိဂီဝါယံ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ။

၁၉၈။

‘‘ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ၊ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒါ၊

သောဟံ ဒိတ္တော တဒါ သန္တော၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

တတ္ထ အမ္ဗပလ္လဝသင်္ကာသံ၊ အံသေ ကတွာန စီဝရန္တိ အမ္ဗပလ္လဝါကာရံ ပဝါဠဝဏ္ဏံ စီဝရံ ခန္ဓေ ကရိတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ။ ဂါမန္တိ အတ္တနော ရာဇဓာနိံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသိန္နော ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ၊ ပဝိဋ္ဌမတ္တောဝ မဟာဇနေန ဩလောကိယမာနော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ ဌိတော ပဋိဗုဇ္ဈိံ၊ ပဗုဒ္ဓါဝ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒါ ‘‘မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော ဟုတွာ နိဒ္ဒါယောက္ကမနေန ဧတံ ဇာတ’’န္တိ။ အပရေ ပန ‘‘ရာဇာဝ ဟုတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဧဝရူပံ သုပိနံ ဒိသွာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရုယှ နဂရဝီထိယံ စရန္တော တံ သုပိနံ သရိတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ သံဝေဂံ လဘိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒိတ္တောတိ တသ္မိံ ရာဇကာလေ ဇာတိမဒဘောဂမဒါဒိပရိဒပ္ပိတော သမာနော သံဝေဂမလဘိန္တိ ယောဇနာ။

ဥသဘတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အယမိတိ ¶ ¶ ကပ္ပဋောတိ အာယသ္မတော ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝန္တံ ဝိနတာယ နာမ နဒိယာ တီရေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ကေတကပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ¶ သာဝတ္ထိယံ ဒုဂ္ဂတကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ယာဝ ဝယပ္ပတ္တိ၊ တာဝ အညံ ဥပါယံ အဇာနန္တော ကပ္ပဋခဏ္ဍနိဝါသနော သရာဝဟတ္ထော တတ္ထ တတ္ထ ကုရံ ပရိယေသန္တော ဝိစရိ၊ တေန ကပ္ပဋကုရောတွေဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တိဏံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ဧကဒိဝသံ တိဏလာဝနတ္ထံ အရညံ ဂတော တတ္ထ အညတရံ ခီဏာသဝတ္ထေရံ ဒိသွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိ။ တဿ ထေရော ဓမ္မံ ကထေသိ။ သော ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ ကိစ္ဆဇီဝိကာယာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော နိဝတ္ထကပ္ပဋစောဠံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိက္ခိပိ။ ယဒါ စဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒါ တံ ကပ္ပဋံ ဩလောကေန္တဿ အနဘိရတိ ဝိဂစ္ဆတိ၊ သံဝေဂံ ပဋိလဘိ။ ဧဝံ ကရောန္တော သတ္တက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဗ္ဗဇိ။ တဿ တံ ကာရဏံ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထေကဒိဝသံ ကပ္ပဋကုရော ဘိက္ခု ဓမ္မသဘာယံ ပရိသပရိယန္တေ နိသိန္နော နိဒ္ဒါယတိ၊ တံ ဘဂဝါ စောဒေန္တော –

၁၉၉။

‘‘အယမိတိ ကပ္ပဋော ကပ္ပဋကုရော၊ အစ္ဆာယ အတိဘရိတာယ၊

အမတဃဋိကာယံ ဓမ္မကဋမတ္တော၊ ကတပဒံ ဈာနာနိ ဩစေတုံ။

၂၀၀။

‘‘မာ ခေါ တွံ ကပ္ပဋ ပစာလေသိ၊ မာ တွံ ဥပကဏ္ဏမှိ တာဠေဿံ၊

န ဟိ တွံ ကပ္ပဋ မတ္တမညာသိ၊ သင်္ဃမဇ္ဈမှိ ပစလာယမာနော’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ အယမိတိ ကပ္ပဋော ကပ္ပဋကုရောတိ ကပ္ပဋကုရော ဘိက္ခု ‘‘အယံ မမ ကပ္ပဋော၊ ဣမံ ပရိဒဟိတွာ ယထာ တထာ ဇီဝါမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမိစ္ဆာဝိတက္ကော အစ္ဆာယ အတိဘရိတာယ အမတဃဋိကာယံ မမ အမတဃဋေ တဟံ တဟံ ဝဿန္တေ ‘‘အမတမဓိဂတံ အဟမနုသာသာမိ၊ အဟံ ¶ ဓမ္မံ ဒေသေမိ’’ (မဟာဝ။ ၁၂၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၆၊ ၂။၃၄၂)။ ‘‘အန္ဓီဘူတသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ အာဟဉ္ဆံ အမတဒုန္ဒုဘိ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁) ဃောသေတွာ ¶ မယာ ဓမ္မာမတေ ပဝဿိယမာနေ ကတပဒံ ဈာနာနိ ဩစေတုံ လောကိယလောကုတ္တရဇ္ဈာနာနိ ဥပစေတုံ ဘာဝေတုံ ကတပဒံ ကဋမဂ္ဂဝိဟိတဘာဝနာမဂ္ဂံ ဣဒံ မမ သာသနံ၊ တထာပိ ဓမ္မကဋမတ္တော မမ သာသနဓမ္မတော ¶ ဥက္ကဏ္ဌစိတ္တော အပဂတမာနသော ကပ္ပဋကုရောတိ တံ စောဒေတွာ ပုနပိဿ သဟောဍ္ဎံ စောရံ ဂဏှန္တော ဝိယ ပမာဒဝိဟာရံ ဒဿေန္တော ‘‘မာ ခေါ တွံ၊ ကပ္ပဋ၊ ပစာလေသီ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ မာ ခေါ တွံ၊ ကပ္ပဋ၊ ပစာလေသီတိ တွံ၊ ကပ္ပဋကုရ၊ ‘‘မမ ဓမ္မံ သုဏိဿာမီ’’တိ နိသီဒိတွာ မာ ခေါ ပစာလေသိ မာ ပစလာဟိ မာ နိဒ္ဒံ ဥပဂစ္ဆိ။ မာ တွံ ဥပကဏ္ဏမှိ တာဠေဿန္တိ တံ နိဒ္ဒါယမာနံ ဥပကဏ္ဏမှိ ကဏ္ဏသမီပေ ဒေသနာဟတ္ထေန အဟံ မာ ပတာဠေဿံ။ ယထာ ဣတော ပရံ ကိလေသပ္ပဟာနာယ အဟံ တံ န ဩဝဒေယျံ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇာဟီတိ အတ္ထော။ န ဟိ တွံ၊ ကပ္ပဋ၊ မတ္တမညာသီတိ တွံ၊ ကပ္ပဋ၊ သင်္ဃမဇ္ဈမှိ ပစလာယမာနော မတ္တံ ပမာဏံ န ဝါ မညသိ၊ ‘‘အယမတိဒုလ္လဘော ခဏော ပဋိလဒ္ဓါ၊ သော မာ ဥပဇ္ဈဂါ’’တိ ဧတ္တကမ္ပိ န ဇာနာသိ၊ ပဿ ယာဝ စ တေ အပရဒ္ဓန္တိ စောဒေသိ။

ဧဝံ ဘဂဝတာ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဂါဠှံ တံ နိဂ္ဂယှ စောဒနာယ ကတာယ အဋ္ဌိဝေဓဝိဒ္ဓါ ဝိယ စဏ္ဍဂဇော မဂ္ဂံ ဩတရန္တော ဝိယ စ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၂။၁၇-၂၂) –

‘‘ဝိနတာနဒိယာ တီရေ၊ ဝိဟာသိ ပုရိသုတ္တမော၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။

‘‘မဓုဂန္ဓဿ ပုပ္ဖေန၊ ကေတကဿ အဟံ တဒါ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမပူဇယိံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ¶ ပန ပတွာ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂါထာဒွယမေဝ အတ္တနော အရဟတ္တာဓိဂမနဿ အင်္ကုသဘူတန္တိ ပစ္စုဒါဟာသိ။ တေနဿ တဒေဝ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

ကပ္ပဋကုရတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ပဉ္စမဝဂ္ဂေါ

၁။ ကုမာရကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အဟော ¶ ¶ ဗုဒ္ဓါ အဟော ဓမ္မာတိ အာယသ္မတော ကုမာရကဿပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပါပုဏိ။ ‘‘ကုလဂေဟေ’’တိ ပန အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၇) ဝုတ္တံ။ သော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ စိတ္တကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ အာကင်္ခန္တော ပဏိဓာနံ ကတွာ တဒနုရူပါနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ သမဏဓမ္မံ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ သေဋ္ဌိဓီတာယ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သာ ကိရ ကုမာရိကာကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဟုတွာ မာတာပိတရော ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ကုလဃရံ ဂတာပိ ဂဗ္ဘသဏ္ဌိတမ္ပိ အဇာနန္တီ သာမိကံ အာရာဓေတွာ တေန အနုညာတာ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတာ။ တဿာ ဂဗ္ဘိနိဘာဝံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘အဿမဏီ’’တိ အာဟ။ ပုန ဒသဗလံ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ဥပါလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝါသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပါသိကံ ပက္ကောသာပေတွာ သရာဇိကာယ ပရိသာယ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ‘‘ပုရေ လဒ္ဓါ ဂဗ္ဘော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရောဂါ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘သုဝိနိစ္ဆိတံ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရဿ သာဓုကာရံ အဒါသိ။

သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တံ ရာဇာ ပသေနဒိကောသလော ပေါသေသိ။ ‘‘ကဿပေါ’’တိ စဿ နာမံ အကံသု။ အပရဘာဂေ ¶ အလင်္ကရိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ဘဂဝတာ ‘‘ကဿပံ ပက္ကောသထ၊ ဣဒံ ဖလံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ကဿပဿ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတရကဿပဿာ’’တိ။ ‘‘ကုမာရကဿပဿာ’’တိ။ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ ရညော ပေါသာဝနိကပုတ္တတ္တာ စ ဝုဍ္ဎကာလေပိ ကုမာရကဿပေါတွေဝ ပညာယိတ္ထ။

သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပဿနာယ စေဝ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဗုဒ္ဓဝစနဉ္စ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အထ တေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ သမဏဓမ္မံ ကတွာ အနာဂါမီ ဟုတွာ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တော ¶ မဟာဗြဟ္မာ ‘‘ဝိပဿနာယ မုခံ ဒဿေတွာ မဂ္ဂဖလပ္ပတ္တိယာ ဥပါယံ ကရိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဒသ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ အန္ဓဝနေ ဝသန္တဿ ¶ ထေရဿ ‘‘ဣမေ ပဉှေ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာစိက္ခိတွာ ဂတော။ သော တေ ပဉှေ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါပိဿ ဗျာကာသိ။ ထေရော သတ္ထာရာ ကထိတနိယာမေနေဝ တေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၄။၁၅၀-၁၇၇) –

‘‘ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊

သဗ္ဗလောကဟိတော ဝီရော၊ ပဒုမုတ္တရနာမကော။

‘‘တဒါဟံ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ၊ ဝိဿုတော ဝေဒပါရဂူ၊

ဒိဝါဝိဟာရံ ဝိစရံ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘စတုသစ္စံ ပကာသေန္တံ၊ ဗောဓယန္တံ သဒေဝကံ၊

ဝိစိတ္တကထိကာနဂ္ဂံ၊ ဝဏ္ဏယန္တံ မဟာဇနေ။

‘‘တဒါ မုဒိတစိတ္တောဟံ၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

နာနာရတ္တေဟိ ဝတ္ထေဟိ၊ အလင်္ကရိတွာန မဏ္ဍပံ။

‘‘နာနာရတနပဇ္ဇောတံ၊ သသင်္ဃံ ဘောဇယိံ တဟိံ၊

ဘောဇယိတွာန သတ္တာဟံ၊ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ။

‘‘နာနာစိတ္တေဟိ ပုပ္ဖေဟိ၊ ပူဇယိတွာ သသာဝကံ၊

နိပစ္စ ပါဒမူလမှိ၊ တံ ဌာန ပတ္ထယိံ အဟံ။

‘‘တဒါ မုနိဝရော အာဟ၊ ကရုဏေကရသာသယော၊

ပဿထေတံ ဒိဇဝရံ၊ ပဒုမာနနလောစနံ။

‘‘ပီတိပါမောဇ္ဇဗဟုလံ ¶ ၊ သမုဂ္ဂတတနူရုဟံ၊

ဟာသမှိတဝိသာလက္ခံ၊ မမ သာသနလာလသံ။

‘‘ပတိတံ ပါဒမူလေ မေ၊ ဧကာဝတ္ထသုမာနသံ၊

ဧသ ပတ္ထေတိ တံ ဌာနံ၊ ဝိစိတ္တကထိကတ္တနံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

ကုမာရကဿပေါ နာမ၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘ဝိစိတ္တပုပ္ဖဒုဿာနံ၊ ရတနာနဉ္စ ဝါဟသာ၊

ဝိစိတ္တကထိကာနံ သော၊ အဂ္ဂတံ ပါပုဏိဿတိ။

‘‘တေန ¶ ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ပရိဗ္ဘမံ ဘဝါဘဝေ၊ ရင်္ဂမဇ္ဈေ ယထာ နဋော၊

သာခမိဂတြဇော ဟုတွာ၊ မိဂိယာ ကုစ္ဆိမောက္ကမိံ။

‘‘တဒါ မယိ ကုစ္ဆိဂတေ၊ ဝဇ္ဈဝါရော ဥပဋ္ဌိတော၊

သာခေန စတ္တာ မေ မာတာ၊ နိဂြောဓံ သရဏံ ဂတာ။

‘‘တေန သာ မိဂရာဇေန၊ မရဏာ ပရိမောစိတာ၊

ပရိစ္စဇိတွာ သပါဏံ၊ မမေဝံ ဩဝဒီ တဒါ။

‘‘နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေ၊

နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ သာခမှိ ဇီဝိတံ။

‘‘တေနာနုသိဋ္ဌာ မိဂယူထပေန၊ အဟဉ္စ မာတာ စ တထေတရေ စ၊

အာဂမ္မ ရမ္မံ တုသိတာဓိဝါသံ၊ ဂတာ ပဝါသံ သဃရံ ယထေဝ။

‘‘ပုနော ကဿပဝီရဿ၊ အတ္ထမေန္တမှိ သာသနေ၊

အာရုယှ သေလသိခရံ၊ ယုဉ္ဇိတွာ ဇိနသာသနံ။

‘‘ဣဒါနာဟံ ¶ ရာဇဂဟေ၊ ဇာတော သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊

အာပန္နသတ္တာ မေ မာတာ၊ ပဗ္ဗဇိ အနဂါရိယံ။

‘‘သဂဗ္ဘံ တံ ဝိဒိတွာန၊ ဒေဝဒတ္တမုပါနယုံ၊

သော အဝေါစ ဝိနာသေထ၊ ပါပိကံ ဘိက္ခုနိံ ဣမံ။

‘‘ဣဒါနိပိ မုနိန္ဒေန၊ ဇိနေန အနုကမ္ပိတာ၊

သုခိနီ အဇနီ မယှံ၊ မာတာ ဘိက္ခုနုပဿယေ။

‘‘တံ ဝိဒိတွာ မဟီပါလော၊ ကောသလော မံ အပေါသယိ၊

ကုမာရပရိဟာနေန၊ နာမေနာဟဉ္စ ကဿပေါ။

‘‘မဟာကဿပမာဂမ္မ၊ အဟံ ကုမာရကဿပေါ၊

ဝမ္မိကသဒိသံ ကာယံ၊ သုတွာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ။

‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ အနုပါဒါယ သဗ္ဗသော၊

ပါယာသိံ ဒမယိတွာဟံ၊ ဧတဒဂ္ဂမပါပုဏိံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ စိတ္တကထိကဘာဝေန သတ္ထာရာ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ရတနတ္တယဂုဏဝိဘာဝနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၂၀၁။

‘‘အဟော ¶ ဗုဒ္ဓါ အဟော ဓမ္မာ၊ အဟော နော သတ္ထု သမ္ပဒါ၊

ယတ္ထ ဧတာဒိသံ ဓမ္မံ၊ သာဝကော သစ္ဆိကာဟိတိ။

၂၀၂။

‘‘အသင်္ခေယျေသု ကပ္ပေသု၊ သက္ကာယာဓိဂတာ အဟူ၊

တေသမယံ ပစ္ဆိမကော၊ စရိမောယံ သမုဿယော၊

ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ – ဂါထာဒွယံ အဘာသိ၊

တတ္ထ အဟောတိ အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပါတော။ ဗုဒ္ဓါတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ ဂါရဝဝသေန ဗဟုဝစနံ၊ အဟော အစ္ဆရိယာ သမ္ဗုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေန သဒ္ဓိံ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ အဟော နော သတ္ထု သမ္ပဒါတိ အမှာကံ သတ္ထု ဒသဗလဿ အဟော သမ္ပတ္တိယော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ သတ္ထရိ ¶ ဗြဟ္မစရိယဝါသေန။ ဧတာဒိသံ ဓမ္မံ၊ သာဝကော သစ္ဆိကာဟိတီတိ ဧတာဒိသံ ဧဝရူပံ သုဝိသုဒ္ဓဇ္ဈာနာဘိညာပရိဝါရံ အနဝသေသကိလေသက္ခယာဝဟံ သန္တံ ပဏီတံ အနုတ္တရံ ဓမ္မံ သာဝကောပိ နာမ သစ္ဆိကရိဿတိ၊ တသ္မာ ဧဝံဝိဓဂုဏဝိသေသာဓိဂမဟေတုဘူတာ အဟော အစ္ဆရိယာ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ အစ္ဆရိယာ ဓမ္မဂုဏာ၊ အစ္ဆရိယာ အမှာကံ သတ္ထု သမ္ပတ္တိယောတိ ရတနတ္တယဿ ဂုဏာဓိမုတ္တိံ ပဝေဒေသီတိ။ ဓမ္မသမ္ပတ္တိကိတ္တနေနေဝ ဟိ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိ ကိတ္တိတာ ဟောတီတိ။

ဧဝံ သာဓာရဏဝသေန ဒဿိတံ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယံ ဣဒါနိ အတ္တုပနာယိကံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အသင်္ခေယျေသူ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အသင်္ခေယျေသူတိ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တေသု မဟာကပ္ပေသု။ သက္ကာယာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ တေ ဟိ ပရမတ္ထတော ဝိဇ္ဇမာနဓမ္မသမူဟတာယ ‘‘သက္ကာယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အဟူတိ နိဝတ္တနူပါယဿ အနဓိဂတတ္တာ အနပဂတာ အဟေသုံ။ တေသမယံ ပစ္ဆိမကော စရိမောယံ သမုဿယောတိ ¶ ယသ္မာ အယံ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော၊ တတော ဧဝ စရိမော၊ တသ္မာ ဇာတိမရဏသဟိတော ခန္ဓာဒိပဋိပါဋိသညိတော သံသာရော ဣဒါနိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော ပုနဗ္ဘဝေါ နတ္ထိ၊ အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အတ္ထော။

ကုမာရကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဓမ္မပါလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခူတိ အာယသ္မတော ဓမ္မပါလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော အတ္ထဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဝနန္တံ ဥပဂတော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ¶ ပိလက္ခဖလမဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အဝန္တိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဓမ္မပါလောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပဋိနိဝတ္တေန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ အညတရံ ထေရံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ¶ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၂၁-၂၅) –

‘‘ဝနန္တရေ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ၊ အတ္ထဒဿိံ မဟာယသံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ပိလက္ခဿာဒဒိံ ဖလံ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တော ဧကဒိဝသံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွေ သာမဏေရေ ရုက္ခဂ္ဂေ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တေ အာရူဠှသာခါယ ဘဂ္ဂါယ ပတန္တေ ဒိသွာ ထေရော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ အရောဂေယေဝ ဘူမိယံ ဌပေတွာ တေသံ သာမဏေရာနံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၂၀၃။

‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဇာဂရော သ ဟိ သုတ္တေသု၊ အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ။

၂၀၄။

‘‘တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ပသာဒံ ဓမ္မဒဿနံ၊

အနုယုဉ္ဇေထ မေဓာဝီ၊ သရံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ – ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ယောတိ အနိယမဝစနံ။ ဟဝေတိ ဒဠှတ္ထေ နိပါတော။ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ ယုဉ္ဇတီတိ ဃဋတိ ဝါယမတိ။ ဇာဂရောတိ ¶ ဇာဂရဏဓမ္မသမန္နာဂတော။ သုတ္တေသူတိ သုပန္တေသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ယော ဘိက္ခု ဒဟရောဝ သမာနော တရုဏော ‘‘တထာဟံ ပစ္ဆာ ဝုဍ္ဎကာလေ ဇာနိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယံ ယုဉ္ဇတိ သမထဝိပဿနာဘာဝနာယ ယောဂံ ကရောတိ၊ သော သုတ္တေသု အဝိဇ္ဇာနိဒ္ဒါယ သုတ္တေသု ပမတ္တေသု သဒ္ဓါဒိဇာဂရဓမ္မသမန္နာဂမေန ဇာဂရော၊ တတော ဧဝ အတ္တဟိတပရဟိတပါရိပူရိယာ အမောဃံ အဝဉ္ဈံ တဿ ဇီဝိတံ၊ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝံ၊ တသ္မာ သဒ္ဓဉ္စ ‘‘အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ကမ္မဖလသဒ္ဓဉ္စ၊ သဒ္ဓူပနိဗန္ဓတ္တာ သီလဿ တဒုပနိဿယံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဉ္စ ¶ ၊ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ၊ သွာခါတော ဓမ္မော၊ သုပ္ပဋိပန္နော သင်္ဃော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တရတနတ္တယပ္ပသာဒဉ္စ ¶ ၊ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ပရိညာဒိဝသေန စတုသစ္စဓမ္မဒဿနဉ္စ မေဓာဝီ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓါနံ သာသနံ ဩဝါဒံ အနုသိဋ္ဌိံ အနုဿရန္တော အာဒိတ္တမ္ပိ အတ္တနော သီသံ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ အနုယုဉ္ဇေထ၊ တတ္ထ အနုယောဂံ အာတပ္ပံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။

ဓမ္မပါလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဗြဟ္မာလိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ကဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနီတိ အာယသ္မတော ဗြဟ္မာလိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဝန္ဒိတွာ ပါဒဖလံ အဒါသိ။ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗြဟ္မာလီတိ လဒ္ဓနာမော ဝိညုတံ ပတ္တော ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနော သံသာရေ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ တာဒိသေန ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယေန ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပတိရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဉာဏဿ ပရိပါကဂတတ္တာ နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၁။၆၃-၆၇) –

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟံ၊

ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇန္တံ၊ ပါဒဖလံ အဒါသဟံ။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလံ အဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ¶ ¶ ပန ဟုတွာ မဂ္ဂသုခေန ဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော ဧကဒိဝသံ ပဓာနပရိဂ္ဂါဟကေန ထေရေန တသ္မိံ အရညာယတနေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိဿ ဝုတ္တံ ပဓာနာနုယောဂံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော –

၂၀၅။

‘‘ကဿိန္ဒြိယာနိ ¶ သမထင်္ဂတာနိ၊ အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊

ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ၊ ဒေဝါပိ ကဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော။

၂၀၆။

‘‘မယှိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ၊ အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊

ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ၊ ဒေဝါပိ မယှံ ပိဟယန္တိ တာဒိနော’’တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တဿတ္ထော – ဣမသ္မိံ အရညာယတနေ ဝသန္တေသု ဘိက္ခူသု ကဿ ဘိက္ခုနော ထေရဿ ဝါ နဝဿ ဝါ မဇ္ဈိမဿ ဝါ ဆေကေန သာရထိနာ သုဒန္တာ အဿာ ဝိယ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ သမထံ ဒန္တဘာဝံ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝံ ဂတာနိ။ ကဿ နဝဝိဓမ္ပိ မာနံ ပဟာယ ဌိတတ္တာ ပဟီနမာနဿ စတုန္နမ္ပိ အာသဝါနံ အဘာဝေန အနာသဝဿ ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တိယာ တာဒိနော ဒေဝါပိ ပိဟယန္တိ မနုဿာပိ သမ္မာပဋိပတ္တိဒဿနာဒိနာ စ အာဒရေန ပတ္ထေန္တီတိ။

တတ္ထ စ ဂါထာယံ ပုရိမဍ္ဎေန အနာဂါမိမဂ္ဂါဓိဂမော ပုဋ္ဌော၊ အနာဂါမိနောပိ ဟိ ဣန္ဒြိယာနိ ပဟီနကာမရာဂဗျာပါဒတာယ သမထံ နိဗ္ဗိသေဝနတံ ဂတာနိ ဟောန္တိ။ ဣတရေန အရဟတ္တမဂ္ဂပဋိလာဘော၊ အရဟာ ဟိ ‘‘ပဟီနမာနော အနာသဝေါ တာဒီ’’တိ စ ဝုစ္စတိ။

အထာယသ္မာ ဗြဟ္မာလိ ပဓာနပရိဂ္ဂါဟကေန ဝုတ္တံ ‘‘ကဿိန္ဒြိယာနီ’’တိ ဂါထံ ပစ္စနုဘာသိ။ တဒတ္ထံ အတ္တူပနာယိကဝသေန ဝိဿဇ္ဇေန္တော ‘‘မယှိန္ဒြိယာနီ’’တိအာဒိကာယ ဒုတိယဂါထာယ အညံ ဗျာကာသိ၊ တတ္ထ မယှိန္ဒြိယာနီတိ မမ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဗြဟ္မာလိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မောဃရာဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဆဝိပါပက ¶ စိတ္တဘဒ္ဒကာတိ အာယသ္မတော မောဃရာဇတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု ¶ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ လူခစီဝရဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တံ ဌာနန္တရံ အာကင်္ခန္တော ပဏိဓာနံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ကရောန္တော အတ္ထဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပာနိ သိက္ခာပေန္တော ဧကဒိဝသံ အတ္ထဒဿိံ ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတံ ဂစ္ဆန္တံ ¶ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ‘‘ယာဝတာ ရူပိနော သတ္တာ’’တိအာဒိနာ ဆဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိတွာ ဘာဇနံ ပူရေတွာ မဓုံ ဥပနာမေသိ။ သတ္ထာ မဓုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ အကာသိ။

သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကဋ္ဌဝါဟနဿ နာမ ရညော အမစ္စော ဟုတွာ တေန သတ္ထု အာနယနတ္ထံ ပုရိသသဟဿေန ပေသိတော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ သုဂတီသုယေဝ ပရိဝတ္တေန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မောဃရာဇာတိ လဒ္ဓနာမော ဗာဝရီဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော သံဝေဂဇာတော တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တာပသသဟဿပရိဝါရော အဇိတာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ပေသိတော တေသံ ပန္နရသမော ဟုတွာ ပဉှေ ပုစ္ဆိတွာ ပဉှဝိဿဇ္ဇနပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၄။၆၄-၈၃) –

‘‘အတ္ထဒဿီ တု ဘဂဝါ၊ သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊

ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဗျူဠှော၊ ရထိယံ ပဋိပဇ္ဇထ။

‘‘သိဿေဟိ သမ္ပရိဝုတော၊ ဃရမှာ အဘိနိက္ခမိံ၊

နိက္ခမိတွာနဟံ တတ္ထ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘အဘိဝါဒိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊

သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ သန္ထဝိံ လောကနာယကံ။

‘‘ယာဝတာ ¶ ရူပိနော သတ္တာ၊ အရူပီ ဝါ အသညိနော၊

သဗ္ဗေ တေ တဝ ဉာဏမှိ၊ အန္တော ဟောန္တိ သမောဂဓာ။

‘‘သုခုမစ္ဆိကဇာလေန၊ ဥဒကံ ယော ပရိက္ခိပေ၊

ယေ ကေစိ ဥဒကေ ပါဏာ၊ အန္တောဇာလေ ဘဝန္တိ တေ။

‘‘ယေသဉ္စ စေတနာ အတ္ထိ၊ ရူပိနော စ အရူပိနော၊

သဗ္ဗေ တေ တဝ ဉာဏမှိ၊ အန္တော ဟောန္တိ သမောဂဓာ။

‘‘သမုဒ္ဓရသိမံ လောကံ၊ အန္ဓကာရသမာကုလံ၊

တဝ ဓမ္မံ သုဏိတွာန၊ ကင်္ခါသောတံ တရန္တိ တေ။

‘‘အဝိဇ္ဇာနိဝုတေ လောကေ၊ အန္ဓကာရေန ဩတ္ထဋေ၊

တဝ ဉာဏမှိ ဇောတန္တေ၊ အန္ဓကာရာ ပဓံသိတာ။

‘‘တုဝံ စက္ခူသိ သဗ္ဗေသံ၊ မဟာတမပနူဒနော၊

တဝ ဓမ္မံ သုဏိတွာန၊ နိဗ္ဗာယတိ ဗဟုဇ္ဇနော။

‘‘ပုဋကံ ¶ ပူရယိတွာန၊ မဓုခုဒ္ဒမနေဠကံ၊

ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ၊ ဥပနေသိံ မဟေသိနော။

‘‘ပဋိဂ္ဂဏှိ မဟာဝီရော၊ သဟတ္ထေန မဟာ ဣသိ၊

ဘုဉ္ဇိတွာ တဉ္စ သဗ္ဗညူ၊ ဝေဟာသံ နဘမုဂ္ဂမိ။

‘‘အန္တလိက္ခေ ဌိတော သတ္ထာ၊ အတ္ထဒဿီ နရာသဘော၊

မမ စိတ္တံ ပသာဒေန္တော၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘ယေနိဒံ ထဝိတံ ဉာဏံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော စ ထောမိတော၊

တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ ဒုဂ္ဂတိံ သော န ဂစ္ဆတိ။

‘‘စတုဒ္ဒသဉ္စ ခတ္တုံ သော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ၊

ပထဗျာ ရဇ္ဇံ အဋ္ဌသတံ၊ ဝသုဓံ အာဝသိဿတိ။

‘‘ပဉ္စေဝ သတက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ အသင်္ခေယျံ၊ မဟိယာ ကာရယိဿတိ။

‘‘အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ၊

ဂေါတမဿ ဘဂဝတော၊ သာသနေ ပဗ္ဗဇိဿတိ။

‘‘ဂမ္ဘီရံ ¶ နိပုဏံ အတ္ထံ၊ ဉာဏေန ဝိစိနိဿတိ၊

မောဃရာဇာတိ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သမ္ပန္နံ၊ ကတကိစ္စမနာသဝံ၊

ဂေါတမော သတ္ထဝါဟဂ္ဂေါ၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေဿတိ။

‘‘ဟိတွာ မာနုသကံ ယောဂံ၊ ဆေတွာန ဘဝဗန္ဓနံ၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သတ္ထလူခံ သုတ္တလူခံ ရဇနလူခန္တိ ဝိသေသေန တိဝိဓေနပိ လူခေန သမန္နာဂတံ ပံသုကူလံ ဓာရေသိ။ တေန နံ သတ္ထာ လူခစီဝရဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ အပရဘာဂေ ပုရိမကမ္မပ္ပစ္စယာ ပရိဟာရဿ အကရဏတော ထေရဿ သရီရေ ဒဒ္ဒုပီဠကာဒီနိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိံသု။ သော ‘‘သေနာသနံ ဒုဿတီ’’တိ ဟေမန္တေပိ မဂဓက္ခေတ္တေသု ပလာလသန္ထာရာနိ အတ္ထရိတွာ သေတိ။ တံ ဧကဒိဝသံ ဥပဋ္ဌာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ သတ္ထာ ပဋိသန္ထာရဝသေန ‘‘ဆဝိပါပကာ’’တိအာဒိနာ ¶ ပဌမဂါထာယ ပုစ္ဆိ။

၂၀၇။ တတ္ထ ဆဝိပါပကာတိ ဒဒ္ဒုကစ္ဆုပီဠကာဟိ ဘိန္နစ္ဆဝိဘာဝတော ဟီနစ္ဆဝိက ဒုဋ္ဌစ္ဆဝိက ¶ ။ စိတ္တဘဒ္ဒကာတိ အနဝသေသကိလေသပ္ပဟာနေန ဗြဟ္မဝိဟာရသေဝနာယ စ ဘဒ္ဒစိတ္တ သုန္ဒရစိတ္တ။ မောဃရာဇာတိ တဿ အာလပနံ။ သတတံ သမာဟိတောတိ အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ နိစ္စကာလံ အဘိဏှံ သမာဟိတမာနသော။ ဟေမန္တိကသီတကာလရတ္တိယောတိ ဟေမန္တသမယေ သီတကာလရတ္တိယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘ဟေမန္တိကာ သီတကာလရတ္တိယော’’တိပိ ပါဠိ။ တတ္ထ ဟေမန္တိကာတိ ဟေမန္တောဂဓာ ဟေမန္တပရိယာပန္နာတိ အတ္ထော။ ဘိက္ခု တွံ သီတိ ဘိက္ခု ကော တွံ အသိ၊ ဧဝံဘူတော ပရေသု တဝ သေနာသနံ ကတွာ အဒေန္တေသု သင်္ဃိကဉ္စ သေနာသနံ အပဝိသန္တော။ ကထံ ကရိဿသီတိ ယထာဝုတ္တေ သီတကာလေ ကထံ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေသီတိ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ။ ဧဝံ ပန ပုဋ္ဌော ထေရော သတ္ထု တမတ္ထံ ကထေန္တော –

၂၀၈။

‘‘သမ္ပန္နသဿာ ¶ မဂဓာ၊ ကေဝလာ ဣတိ မေ သုတံ၊

ပလာလစ္ဆန္နကော သေယျံ၊ ယထညေ သုခဇီဝိနော’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ သမ္ပန္နသဿာတိ နိပ္ဖန္နသဿာ။ မဂဓာတိ မဂဓရဋ္ဌံ ဝဒတိ။ မဂဓာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ၊ တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီဝသေန ‘‘မဂဓာ’’တွေဝ ဗဟုဝစနေန ဝုစ္စတိ။ ကေဝလာတိ အနဝသေသာ။ ဣတိ မေ သုတန္တိ ဧဝံ မယာ သုတံ။ တတ္ထ ယော အဒိဋ္ဌော ပဒေသော၊ တဿ ဝသေန သုတန္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ဧဒိသေ ကာလေ မဂဓေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ မယာ ဝသိတုံ သက္ကာတိ ဒဿေတိ။ ပလာလစ္ဆန္နကော သေယျံ၊ ယထညေ သုခဇီဝိနောတိ ယထာ အညေ သုခဇီဝိနော ဘိက္ခူ သေနာသနသပ္ပာယံ လဒ္ဓါ သုန္ဒရေဟိ အတ္ထရဏပါဝုရဏေဟိ သုခေန သယန္တိ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပလာလသန္ထာရမေဝ ဟေဋ္ဌာ သန္ထရိတွာ ဥပရိ တိရိယဉ္စ ပလာလစ္ဆဒနေနေဝ ဆာဒိတသရီရတာယ ပလာလစ္ဆန္နကော သေယျံ သယိံ၊ သေယျံ ကပ္ပေသိန္တိ အတ္တနော ယထာလာဘသန္တောသံ ဝိဘာဝေတိ။

မောဃရာဇတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝိသာခပဉ္စာလပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

န ¶ ဥက္ခိပေ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေတိ အာယသ္မတော ဝိသာခဿ ပဉ္စာလပုတ္တဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော စုဒ္ဒသေ ကပ္ပေ ပစ္စန္တဂါမေ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဖလပရိယေသနံ စရန္တေဟိ တသ္မိံ ဂါမေ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ အရညံ ဂတော တတ္ထ ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဝလ္လိဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ¶ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ မဏ္ဍလိကရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိသာခေါတိ လဒ္ဓနာမော ပဉ္စာလရာဇဓီတုယာ ပုတ္တဘာဝတော ပစ္ဆာ ပဉ္စာလပုတ္တောတိ ပညာယိတ္ထ။ သော ပိတရိ မတေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော သတ္ထရိ အတ္တနော ဂါမသမီပဂတေ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ¶ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိံ ဂတော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၃၁-၃၆) –

‘‘သဗ္ဗေ ဇနာ သမာဂမ္မ၊ အဂမိံသု ဝနံ တဒါ၊

ဖလမနွေသမာနာ တေ၊ အလဘိံသု ဖလံ တဒါ။

‘‘တတ္ထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝလ္လိဖလမဒါသဟံ။

‘‘စတုဒ္ဒသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ ထေရော ဉာတီနံ အနုကမ္ပာယ ဇာတိဘူမိံ အဂမာသိ။ တတ္ထ မနုဿာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကာလေန ကာလံ ဓမ္မံ သုဏန္တာ ဧကဒိဝသံ ‘‘ကတိဟိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဓမ္မကထိကော ဟောတီ’’တိ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တေသံ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ကထေန္တော –

၂၀၉။

‘‘န ဥက္ခိပေ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေ၊ န ဩက္ခိပေ ပါရဂတံ န ဧရယေ၊

န စတ္တဝဏ္ဏံ ပရိသာသု ဗျာဟရေ၊ အနုဒ္ဓတော သမ္မိတဘာဏိ သုဗ္ဗတော။

၂၁၀။

‘‘သုသုခုမနိပုဏတ္ထဒဿိနာ၊ မတိကုသလေန နိဝါတဝုတ္တိနာ၊

သံသေဝိတဗုဒ္ဓသီလိနာ၊ နိဗ္ဗာနံ န ဟိ တေန ဒုလ္လဘ’’န္တိ။ –

ဂါထာဒွယံ အဘာသိ။

တတ္ထ န ဥက္ခိပေတိ အတ္တာနံ န ဥက္ခိပေယျ၊ ဇာတိအာဒီဟိ ဗာဟုသစ္စာဒီဟိ စ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရေယျ။ နော စ ပရိက္ခိပေ ပရေတိ ပရေ ပရပုဂ္ဂလေ တေဟေဝ ဇာတိအာဒီဟိ နော ပရိက္ခိပေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ န ¶ ခိပေယျ ဂုဏပရိဓံသနဝသေန ¶ ဝါ န ခိပေယျ။ န ဩက္ခိပေ ပရေ ဣစ္စေဝံ သမ္ဗန္ဓော။ ပရေ ဩဇ္ဈာပနဝသေန န ဩက္ခိပေ ဟေဋ္ဌတော ကတွာ ပရေ န ဩလောကာပေယျ၊ န ဩဇ္ဈာပေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘န ဥက္ခိပေ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ သော ဧဝတ္ထော။ ပါရဂတန္တိ ¶ သံသာရပါရံ ဝိယ ဝိဇ္ဇာယ ပါရံ ဂတံ ခီဏာသဝံ တေဝိဇ္ဇံ ဆဠဘိညံ ဝါ န ဧရယေ န ဃဋ္ဋယေ န အာသာဒေယျ။ န စတ္တဝဏ္ဏံ ပရိသာသု ဗျာဟရေတိ အတ္တနော ဝဏ္ဏံ ဂုဏံ လာဘသက္ကာရသိလောကံ နိကာမယမာနော ခတ္တိယပရိသာဒီသု န ဘာသေယျ။ အနုဒ္ဓတောတိ ဥဒ္ဓစ္စရဟိတော။ ဥဒ္ဓတဿ ဟိ ဝစနံ နာဒိယန္တိ။ သမ္မိတဘာဏီတိ သမ္မဒေဝ မိတဘာဏီ၊ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသဉှိတမေဝ ဝါစံ ဘာသနသီလောတိ အတ္ထော။ ဣတော အညထာ ဝဒန္တဿ ဝစနံ အဂဟဏီယံ ဟောတိ။ သုဗ္ဗတောတိ သုန္ဒရဝတော သီလသမ္ပန္နော။ ‘‘သိယာ’’တိ ကိရိယာပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ထေရော သင်္ခေပေနေဝ ဓမ္မကထိကလက္ခဏံ ဝတွာ တေသံ ဂုဏာနံ အတ္တနိ လဗ္ဘမာနတံ အဓိမုစ္စိတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ အဘိပ္ပသန္နံ မဟာဇနံ ဉတွာ ‘‘ဧဝံဝိဓဿ ဓမ္မကထိကဿ ဝိမုတ္တာယတနသန္နိဿိတဿ န နိဗ္ဗာနံ ဒုလ္လဘံ၊ အထ ခေါ သုလဘမေဝါ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘သုသုခုမနိပုဏတ္ထဒဿိနာ’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

ဝိသာခပဉ္စာလပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ စူဠကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

နဒန္တိ မောရာ သုသိခါ သုပေခုဏာတိ အာယသ္မတော စူဠကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဆတ္တပဏ္ဏိဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ စူဠကောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဓနပါလဒမနေ သတ္ထရိ ¶ လဒ္ဓပ္ပသာဒေါ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣန္ဒသာလဂုဟာယံ ဝသတိ၊ သော ဧကဒိဝသံ ဂုဟာဒွါရေ နိသိန္နော မဂဓက္ခေတ္တံ ဩလောကေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ပါဝုသကာလမေဃော ဂမ္ဘီရမဓုရနိဂ္ဃောသော သတပဋလသဟဿပဋလော အဉ္ဇန ¶ သိခရသန္နိကာသော နဘံ ပူရေတွာ ပဝဿတိ၊ မယူရသင်္ဃာ စ မေဃဂဇ္ဇိတံ သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ကေကာသဒ္ဒံ မုဉ္စိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပဒေသေ နစ္စန္တာ ဝိစရန္တိ။ ထေရဿပိ အာဝါသဂဗ္ဘေ မေဃဝါတဖဿေဟိ အပဂတဓမ္မတ္တာ ပဿဒ္ဓကရဇကာယေ ကလ္လတံ ပတ္တေ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ အဟောသိ၊ ကမ္မဋ္ဌာနဝီထိံ ဩတရိ၊ သော တံ ဉတွာ ကာလသမ္ပဒါဒိကိတ္တနမုခေန အတ္တာနံ ဘာဝနာယ ဥဿာဟေန္တော –

၂၁၁။

‘‘နဒန္တိ ¶ မောရာ သုသိခါ သုပေခုဏာ၊ သုနီလဂီဝါ သုမုခါ သုဂဇ္ဇိနော၊

သုသဒ္ဒလာ စာပိ မဟာမဟီ အယံ၊ သုဗျာပိတမ္ဗု သုဝလာဟကံ နဘံ။

၂၁၂။

‘‘သုကလ္လရူပေါ သုမနဿ ဈာယတံ၊ သုနိက္ကမော သာဓု သုဗုဒ္ဓသာသနေ၊

သုသုက္ကသုက္ကံ နိပုဏံ သုဒုဒ္ဒသံ၊ ဖုသာဟိ တံ ဥတ္တမမစ္စုတံ ပဒ’’န္တိ။ –

ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ နဒန္တိ မောရာ သုသိခါ သုပေခုဏာ၊ သုနီလဂီဝါ သုမုခါ သုဂဇ္ဇိနောတိ ဧတေ မတ္ထကေ ဥဋ္ဌိတာဟိ သုန္ဒရာဟိ သိခါဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သုသိခါ၊ နာနာဝဏ္ဏေဟိ အနေကေဟိ သောဘနေဟိ ဘဒ္ဒကပိဉ္ဆေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သုပေခုဏာ၊ ရာဇီဝဝဏ္ဏသင်္ကာသာယ သုန္ဒရာယ နီလဝဏ္ဏာယ ဂီဝါယ သမန္နာဂတတ္တာ သုနီလဂီဝါ၊ သုန္ဒရမုခတာယ သုမုခါ၊ မနုညဝါဒိတာယ သုဂဇ္ဇိနော၊ မောရာ သိခဏ္ဍိနော ဆဇ္ဇသံဝါဒီ ကေကာသဒ္ဒံ မုဉ္စန္တာ ¶ နဒန္တိ ရဝန္တိ။ သုသဒ္ဒလာ စာပိ မဟာမဟီ အယန္တိ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သုသဒ္ဒလာ သုန္ဒရဟရိတတိဏာ။ သုဗျာပိတမ္ဗူတိ အဘိနဝဝုဋ္ဌိယာ တဟံ တဟံ ဝိဿန္ဒမာနသလိလတာယ သုဋ္ဌု ဗျာပိတဇလာ ဝိတတဇလာ။ ‘‘သုသုက္ကတမ္ဗူ’’တိပိ ပါဌော၊ သုဝိသုဒ္ဓဇလာတိ အတ္ထော။ သုဝလာဟကံ နဘန္တိ ဣဒဉ္စ နဘံ အာကာသံ နီလုပ္ပလဒလသန္နိဘေဟိ သမန္တတော ပူရေတွာ ဌိတေဟိ သုန္ဒရေဟိ ဝလာဟကေဟိ မေဃေဟိ သုဝလာဟကံ။

သုကလ္လရူပေါ ¶ သုမနဿ ဈာယတန္တိ ဣဒါနိ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန သုဋ္ဌု ကလ္လရူပေါ ကမ္မနိယသဘာဝေါ တွံ၊ နီဝရဏေဟိ အနဇ္ဈာရူဠှစိတ္တတာယ သုန္ဒရမနဿ ယောဂါဝစရဿ ယံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန စ ဈာယတံ။ သုနိက္ကမော…ပေ… အစ္စုတံ ပဒန္တိ ဧဝံ ဈာယန္တော စ သာဓု သုဗုဒ္ဓဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သုန္ဒရနိက္ကမော ဟုတွာ သုပရိသုဒ္ဓသီလတာယ သုသုက္ကံ၊ ဝိသုဒ္ဓသဘာဝတာယ သဗ္ဗဿပိ သံကိလေသဿ ဂေါစရဘာဝါနုပဂမနတော သုက္ကံ၊ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ နိပုဏံ၊ ပရမဂမ္ဘီရတာယ သုဒုဒ္ဒသံ၊ ပဏီတဘာဝေန သေဋ္ဌဘာဝေန စ ဥတ္တမံ၊ နိစ္စသဘာဝတာယ အစ္စုတံ ပဒံ တံ နိဗ္ဗာနံ ဖုသာဟိ အတ္တပစ္စက္ခကရဏေန သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သစ္ဆိကရောဟီတိ။

ဧဝံ ထေရော အတ္တာနံ ဩဝဒန္တောဝ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန သမာဟိတစိတ္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၉။၃၇-၄၂) –

‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမံ၊

ဇလန္တံ ဒီပရုက္ခံဝ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘ကဒလိဖလံ ¶ ပဂ္ဂယှ၊ အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝန္ဒိတွာန အပက္ကမိံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ¶ ပန ပတွာ ထေရော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော ‘‘နဒန္တိ မောရာ’’တိအာဒိနာ တာယေဝ ဂါထာ ပစ္စုဒါဟာသိ။ တေနဿ ဣဒမေဝ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

စူဠကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အနူပမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

နန္ဒမာနာဂတံ စိတ္တာတိ အာယသ္မတော အနူပမတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ပဒုမံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ရထိယံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အင်္ကောလပုပ္ဖေဟိ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဣဗ္ဘကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ရူပသမ္ပတ္တိယာ အနူပမောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဥပနိဿယသမ္ပန္နတာယ ကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရညေ ဝိဟရတိ။ တဿ စိတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု ဝိဓာဝတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပရိဝဋ္ဋတိ။ ထေရော ဝိဓာဝန္တံ စိတ္တံ နိဂ္ဂဏှန္တော –

၂၁၃။

‘‘နန္ဒမာနာဂတံ ¶ စိတ္တံ၊ သူလမာရောပမာနကံ၊

တေန တေနေဝ ဝဇသိ၊ ယေန သူလံ ကလိင်္ဂရံ။

၂၁၄။

‘‘တာဟံ စိတ္တကလိံ ဗြူမိ၊ တံ ဗြူမိ စိတ္တဒုဗ္ဘကံ၊

သတ္ထာ တေ ဒုလ္လဘော လဒ္ဓါ၊ မာနတ္ထေ မံ နိယောဇယီ’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဩဝဒိ။

တတ္ထ နန္ဒမာနာဂတံ စိတ္တာတိ နန္ဒမာန အဘိနန္ဒမာန စိတ္တ အဘိနန္ဒမာနံ အာဂတံ ဥပ္ပန္နံ ¶ ။ သူလမာရောပမာနကန္တိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ သူလသဒိသတ္တာ သူလံ တံ တံ ဘဝံ ကမ္မကိလေသေဟိ ဧတ္တကံ ကာလံ အာရောပိယမာနံ။ တေန တေနေဝ ဝဇသိ၊ ယေန သူလံ ကလိင်္ဂရန္တိ ယတ္ထ ယတ္ထ သူလသင်္ခါတာ ¶ ဘဝါ ကလိင်္ဂရသင်္ခါတာ အဓိကုဋ္ဋနကာ ကာမဂုဏာ စ တေန တေနေဝ၊ ပါပစိတ္တ၊ ဝဇသိ၊ တံ တဒေဝ ဌာနံ ဥပဂစ္ဆသိ၊ အတ္တနော အနတ္ထံ န သလ္လက္ခေသိ။

တာဟံ စိတ္တကလိံ ဗြူမီတိ တံ တသ္မာ ပမတ္တဘာဝတော စိတ္တကလိံ စိတ္တကာလကဏ္ဏိံ အဟံ ကထယာမိ။ ပုနပိ တံ ဗြူမိ ကထေမိ စိတ္တဒုဗ္ဘကံ စိတ္တသင်္ခါတဿ အတ္တနော ဗဟူပကာရဿ သန္တာနဿ အနတ္ထာဝဟနတော စိတ္တဒုဗ္ဘိံ။ ‘‘စိတ္တဒုဗ္ဘဂါ’’တိပိ ပဌန္တိ။ စိတ္တသင်္ခါတအလက္ခိကအပ္ပပုညာတိ အတ္ထော။ ကိန္တိ ဗြူဟီတိ စေ? အာဟ ‘‘သတ္ထာ တေ ဒုလ္လဘော လဒ္ဓါ၊ မာနတ္ထေ မံ နိယောဇယီ’’တိ။ ကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျမ္ပိ နာမ ဗုဒ္ဓသုညော လောကော ဟောတိ၊ သတ္ထရိ ဥပ္ပန္နေပိ မနုဿတ္တသဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော ဒုလ္လဘာ ဧဝ၊ လဒ္ဓေသု စ တေသု သတ္ထာပိ ဒုလ္လဘောယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဒုလ္လဘော သတ္ထာ ဣဒါနိ တယာ လဒ္ဓါ၊ တသ္မိံ လဒ္ဓေ သမ္ပတိပိ အနတ္ထေ အဟိတေ အာယတိဉ္စ အနတ္ထာဝဟေ ဒုက္ခာဝဟေ အကုသလေ မံ မာ နိယောဇေသီတိ။ ဧဝံ ထေရော အတ္တနော စိတ္တံ ဩဝဒန္တော ဧဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၇။၁၆-၁၉) –

‘‘ပဒုမော ¶ နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ စိတ္တကူဋေ ဝသီ တဒါ၊

ဒိသွာန တံ အဟံ ဗုဒ္ဓံ၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။

‘‘အင်္ကောလံ ပုပ္ဖိတံ ဒိသွာ၊ ဩစိနိတွာနဟံ တဒါ၊

ဥပဂန္တွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပူဇယိံ ပဒုမံ ဇိနံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အနူပမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝဇ္ဇိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သံသရံ ¶ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ အာယသ္မတော ဝဇ္ဇိတတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ပဉ္စသဋ္ဌိမေ ကပ္ပေ ဧကသ္မိံ ပစ္စန္တဂါမေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဝနစရကော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဧကဒိဝသံ ဥပသန္တံ ¶ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝိဟရန္တံ အဒ္ဒသ။ သော တဿ ဥပသမံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော စမ္ပကပုပ္ဖေန ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဣဗ္ဘကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ မာတုဂါမဟတ္ထံ ဂတော ရောဒတိ။ ဗြဟ္မလောကတော ကိရ စဝိတွာ ဣဓာဂတော ယသ္မာ မာတုဂါမသမ္ဖဿံ န သဟတိ၊ တသ္မာ မာတုဂါမသမ္ဖဿဝဇ္ဇနတော ဝဇ္ဇိတောတွေဝ နာမံ ဇာတံ။ သော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ တဒဟေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၃၇။၂၇-၃၀) –

‘‘ဥပသန္တော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝသတီ ပဗ္ဗတန္တရေ၊

ဧကစမ္ပကမာဒါယ၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရုတ္တမံ။

‘‘ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ပစ္စေကမုနိမုတ္တမံ၊

ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ၊ ပူဇယိံ အပရာဇိတံ။

‘‘ပဉ္စသဋ္ဌိမှိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဆဠဘိညော ပန ဟုတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ ဓမ္မသံဝေဂေန –

၂၁၅။

‘‘သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဂတီသု ပရိဝတ္တိသံ၊

အပဿံ အရိယသစ္စာနိ၊ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော။

၂၁၆။

‘‘တဿ မေ အပ္ပမတ္တဿ၊ သံသာရာ ဝိနဠီကတာ၊

သဗ္ဗာ ဂတီ သမုစ္ဆိန္နာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ – ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ¶ သံသရန္တိ သံသရန္တော၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ အာဒါနနိက္ခေပဝသေန အပရာပရံ သန္ဓာဝန္တော။ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ စိရကာလံ အနာဒိမတိ သံသာရေ အပရိမာဏကာလံ။ ဂတီသူတိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ¶ ဝသေန သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု။ ပရိဝတ္တိသန္တိ ဃဋီယန္တံ ဝိယ ပရိဗ္ဘမန္တော စဝနုပပဇ္ဇနဝသေန အပရာပရံ ပရိဝတ္တိံ။ တဿ ပန ပရိဝတ္တနဿ ကာရဏမာဟ ‘‘အပဿံ အရိယသစ္စာနိ၊ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော’’တိ။ ဒုက္ခာဒီနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ဉာဏစက္ခုနာ အပဿန္တော အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော၊ တတော ဧဝ အဝိဇ္ဇန္ဓတာယ အန္ဓဘူတော ပုထူနံ ဇနနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ပုထုဇ္ဇနော ဟောန္တော ဂတီသု ပရိဝတ္တိသန္တိ ယောဇနာ၊ တေနေဝါဟ ဘဂဝါ –

‘‘စတုန္နံ ¶ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယသစ္စာနံ အနနုဗောဓာ အပ္ပဋိဝေဓာ ဧဝမိဒံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၈၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၁၊ နေတ္တိ။ ၁၁၄)။

တဿ မယှံ ဝုတ္တနယေန ပုဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနဿေဝ သတော ဣဒါနိ သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေန အပ္ပမတ္တဿ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယာ သမထဝိပဿနာဘာဝနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဌိတဿ။ သံသာရာ ဝိနဠီကတာတိ သံသရန္တိ သတ္တာ ဧတေဟီတိ ‘‘သံသာရာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ကမ္မကိလေသာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ဝိဂတနဠာ နိမ္မူလာ ကတာ။ သဗ္ဗာ ဂတီ သမုစ္ဆိန္နာတိ ဧဝံ ကမ္မကိလေသဝဋ္ဋာနံ ဝိနဠီကတတ္တာ နိရယာဒိကာ သဗ္ဗာပိ ဂတိယော သမ္မဒေဝ ဥစ္ဆိန္နာ ဝိဒ္ဓံသိတာ၊ တတော ဧဝ နတ္ထိ ဒါနိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒမေဝ စ ထေရဿ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

ဝဇ္ဇိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သန္ဓိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အဿတ္ထေ ဟရိတောဘာသေတိ အာယသ္မတော သန္ဓိတတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဧကော ဂေါပါလကော အဟောသိ။ သော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အညတရံ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ¶ တဿ သန္တိကေ ဗုဒ္ဓဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ သုတွာ ပသန္နမာနသော ‘‘ကုဟိံ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ သုတွာ ‘‘ဧဝံ မဟာနုဘာဝါ ဗုဒ္ဓါပိ နာမ အနိစ္စတာဝသံ ဂစ္ဆန္တိ၊ အဟော သင်္ခါရာ အဒ္ဓုဝါ’’တိ အနိစ္စသညံ ပဋိလဘိ။ တံ ထေရော ဗောဓိပူဇာယ ဥဿာဟေသိ။ သော ကာလေန ကာလံ ဗောဓိရုက္ခသမီပံ ဂန္တွာ ¶ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရန္တော ဗောဓိံ ဝန္ဒတိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဣဗ္ဘကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သန္ဓိတောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော အနိစ္စတာပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ သုတွာ သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ သော အတ္တနော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗောဓိဝန္ဒနံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ အနိစ္စသညာပဋိလာဘဉ္စ အနုဿရိတွာ တဒုပနိဿယေန အတ္တနော ဝိသေသာဓိဂမံ ပကာသေန္တော –

၂၁၇။

‘‘အဿတ္ထေ ဟရိတောဘာသေ၊ သံဝိရူဠှမှိ ပါဒပေ၊

ဧကံ ဗုဒ္ဓဂတံ သညံ၊ အလဘိတ္ထံ ပတိဿတော။

၂၁၈။

‘‘ဧကတိံသေ ¶ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊

တဿာ သညာယ ဝါဟသာ၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ –

ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အဿတ္ထေတိ အဿတ္ထဋ္ဌာနီယေ၊ ယွာယံ ဧတရဟိ အမှာကံ ဘဂဝတော ဗောဓိရုက္ခော အဿတ္ထော၊ ဧတဿ ဌာနေ တဒါ သိခိဿ ဘဂဝတော ဗောဓိရုက္ခော ပုဏ္ဍရီကော ဌိတောတိ သော အဿတ္ထဋ္ဌာနီယတာယ ‘‘အဿတ္ထေ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတ္တာနံ အဿာသဇနနတော ဝါ။ အပရေ ပန ‘‘အဿတ္ထရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဘာဝိတတ္တာ ထေရော ‘အဿတ္ထေ’တိ အဝေါစာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဟရိတောဘာသေတိ ဟရိတေဟိ သာရမဏိဝဏ္ဏေဟိ ဩဘာသမာနေ။ သံဝိရူဠှမှီတိ သုဋ္ဌု ဝိရူဠှေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတေ၊ သုဃနနိစိတပတ္တပလာသပလ္လဝေဟိ ဝိရူဠှသဉ္ဆန္နေတိ စ ဝဒန္တိ။ ပါဒပေတိ ရုက္ခေ။ ဧကံ ဗုဒ္ဓဂတံ သညံ၊ အလဘိတ္ထံ ပတိဿတောတိ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ¶ အာရမ္မဏဿ ဧကဇာတိယတ္တာ ဧကံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိသဟဂတံ သညံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပတိပတိသရဏတော ပတိဿတော ဟုတွာ အလဘိံ။

ကဒါ ပန သာ သညာ လဒ္ဓါ၊ ကီဝတာယ သိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ’’တိအာဒိ။ ဣတော ဘဒ္ဒကပ္ပတော ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝသေန ဧကတိံသေ ကပ္ပေ။ ယံ သညန္တိ ယံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိသဟဂတံ သညံ၊ ယံ ဝါ ဗုဒ္ဓါနံ အနိစ္စတံ ဒိသွာ တဒနုသာရေန သဗ္ဗာသင်္ခါရေသု တဒါ အနိစ္စသညံ အလဘိံ။ တဿာ သညာယ ဝါဟသာတိ တဿာ ယထာဝုတ္တာယ သညာယ ကာရဏဘာဝေန တံ ဥပနိဿယံ ကတွာ။ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယောတိ ဣဒါနိ ¶ မယာ အာသဝါနံ ခယော နိရောဓော အဓိဂတောတိ ဣမာယေဝ စ ဣမဿ ထေရဿ အပဒါနဂါထာပိ။ ယထာဟ (အပ။ ထေရ ၁။၂၂။၂၇-၃၀) –

‘‘အဿတ္ထေ ဟရိတောဘာသေ…ပေ… ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော။

‘‘ဣတော တေရသကပ္ပမှိ၊ ဓနိဋ္ဌော နာမ ခတ္တိယော၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

သန္ဓိတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဒုကနိပါတဝဏ္ဏနာ။