📜

၅။ ပဉ္စကနိပါတော

၁။ ရာဇဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စကနိပါတေ ဘိက္ခု သိဝထိကံ ဂန္တွာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ရာဇဒတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ပုညံ ဥပစိနန္တော၊ ဣတော စတုဒ္ဒသေ ကပ္ပေ ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော၊ ဧကဒိဝသံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဝနန္တံ ဥပဂတော တတ္ထ အညတရံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော သုပရိသုဒ္ဓံ အမ္ဗာဋကဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ သတ္ထဝါဟကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ မဟာရာဇံ ဝေဿဝဏံ အာရာဓေတွာ ပဋိလဒ္ဓဘာဝတော မာတာပိတရော ရာဇဒတ္တောတိ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဘဏ္ဍံ အာဒါယ ဝါဏိဇ္ဇဝသေန ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန ရာဇဂဟေ အညတရာ ဂဏိကာ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပရမသောဘဂ္ဂယောဂတော ဒိဝသေ ဒိဝသေ သဟဿံ လဘတိ။ အထ သော သတ္ထဝါဟပုတ္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ တဿာ ဂဏိကာယ သဟဿံ ဒတွာ သံဝါသံ ကပ္ပေန္တော နစိရဿေဝ သဗ္ဗံ ဓနံ ခေပေတွာ ဒုဂ္ဂတော ဟုတွာ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ အလဘန္တော ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမန္တော သံဝေဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝေဠုဝနံ အဂမာသိ။

တေန စ သမယေန သတ္ထာ မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ သော ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ သုသာနေ ဝသတိ။ တဒါ အညတရောပိ သတ္ထဝါဟပုတ္တော သဟဿံ ဒတွာ တာယ ဂဏိကာယ သဟ ဝသတိ။ သာ စ ဂဏိကာ တဿ ဟတ္ထေ မဟဂ္ဃရတနံ ဒိသွာ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ အညေဟိ ဓုတ္တပုရိသေဟိ တံ မာရာပေတွာ တံ ရတနံ ဂဏှိ။ အထ တဿ သတ္ထဝါဟပုတ္တဿ မနုဿာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဩစရကမနုဿေ ပေသေသုံ။ တေ ရတ္တိယံ တဿာ ဂဏိကာယ ဃရံ ပဝိသိတွာ ဆဝိအာဒီနိ အနုပဟစ္စေဝ တံ မာရေတွာ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍေသုံ။ ရာဇဒတ္တတ္ထေရော အသုဘနိမိတ္တံ ဂဟေတုံ သုသာနေ ဝိစရန္တော တဿာ ဂဏိကာယ ကဠေဝရံ ပဋိက္ကုလတော မနသိ ကာတုံ ဥပဂတော ကတိပယဝါရေ ယောနိသော မနသိ ကတွာ အစိရမတဘာဝတော သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ အနုပဟတဆဝိတာယ ဝိသဘာဂဝတ္ထုတာယ စ အယောနိသော မနသိကရောန္တော၊ တတ္ထ ကာမရာဂံ ဥပ္ပာဒေတွာ သံဝိဂ္ဂတရမာနသော အတ္တနော စိတ္တံ ပရိဘာသိတွာ မုဟုတ္တံ ဧကမန္တံ အပသက္ကိတွာ အာဒိတော ဥပဋ္ဌိတံ အသုဘနိမိတ္တမေဝ ဂဟေတွာ ယောနိသော မနသိကရောန္တော ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ တာဝဒေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၅၅-၅၉) –

‘‘ဝိပိနေ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ၊

အမ္ဗာဋကံ ဂဟေတွာန၊ သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော –

၃၁၅။

‘‘ဘိက္ခု သိဝထိကံ ဂန္တွာ၊ အဒ္ဒသ ဣတ္ထိမုဇ္ဈိတံ၊

အပဝိဒ္ဓံ သုသာနသ္မိံ၊ ခဇ္ဇန္တိံ ကိမိဟီ ဖုဋံ။

၃၁၆။

‘‘ယဉှိ ဧကေ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ မတံ ဒိသွာန ပါပကံ၊

ကာမရာဂေါ ပါတုရဟု၊ အန္ဓောဝ သဝတီ အဟုံ။

၃၁၇။

‘‘ဩရံ ဩဒနပါကမှာ၊ တမှာ ဌာနာ အပက္ကမိံ၊

သတိမာ သမ္ပဇာနောဟံ၊ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိံ။

၃၁၈။

‘‘တတော မေ မနသီကာရော၊ ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထ၊

အာဒီနဝေါ ပါတုရဟု၊ နိဗ္ဗိဒါ သမတိဋ္ဌထ။

၃၁၉။

‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ ပဿ ဓမ္မသုဓမ္မတံ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဘိက္ခု သိဝထိကံ ဂန္တွာတိ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခနတော ဘိက္ခု၊ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနတ္ထံ အာမကသုသာနံ ဥပဂန္တွာ။ ‘‘ဘိက္ခူ’’တိ စေတံ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ထေရော သယံ ဝဒတိ။ ဣတ္ထိန္တိ ထီယတိ ဧတ္ထ သုက္ကသောဏိတံ သတ္တသန္တာနဘာဝေန သံဟညတီတိ ထီ၊ မာတုဂါမော။ ဧဝဉ္စ သဘာဝနိရုတ္တိဝသေန ‘‘ဣတ္ထီ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဝဉ္ဈာဒီသု ပန တံသဒိသတာယ တံသဘာဝါနတိဝတ္တနတော စ တဗ္ဗောဟာရော။ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဣတ္ထိကဠေဝရံ ဝဒတိ။ ဥဇ္ဈိတန္တိ ပရိစ္စတ္တံ ဥဇ္ဈနိယတ္တာ ဧဝ အပဝိဒ္ဓံ အနပေက္ခဘာဝေန ခိတ္တံ။ ခဇ္ဇန္တိံ ကိမိဟီ ဖုဋန္တိ ကိမီဟိ ပူရိတံ ဟုတွာ ခဇ္ဇမာနံ။

ယဉှိ ဧကေ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ မတံ ဒိသွာန ပါပကန္တိ ယံ အပဂတာယုဥသ္မာဝိညာဏတာယ မတံ ကဠေဝရံ ပါပကံ နိဟီနံ လာမကံ ဧကေ စောက္ခဇာတိကာ ဇိဂုစ္ဆန္တိ၊ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆန္တိ။ ကာမရာဂေါ ပါတုရဟူတိ တသ္မိံ ကုဏပေ အယောနိသောမနသိကာရဿ ဗလဝတာယ ကာမရာဂေါ မယှံ ပါတုရဟောသိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အန္ဓောဝ သဝတီ အဟုန္တိ တသ္မိံ ကဠေဝရေ နဝဟိ ဒွါရေဟိ အသုစိံ သဝတိ သန္ဒန္တေ အသုစိဘာဝဿ အဒဿနေန အန္ဓော ဝိယ အဟောသိံ။ တေနာဟ –

‘‘ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ရတ္တော ဓမ္မံ န ပဿတိ၊

အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ၊ ယံ ရာဂေါ သဟတေ နရ’’န္တိ စ။

‘‘ကာမစ္ဆန္ဒော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အန္ဓကရဏော အစက္ခုကရဏော’’တိ စ အာဒိ။ ကေစိ ပနေတ္ထ တကာရာဂမံ ကတွာ ‘‘ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနေန အဝသဝတ္တိ ကိလေသဿ ဝါ ဝသဝတ္တီ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘အန္ဓောဝ အသတိ အဟု’’န္တိ ပါဠိံ ဝတွာ ‘‘ကာမရာဂေန အန္ဓော ဧဝ ဟုတွာ သတိရဟိတော အဟောသိ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ တဒုဘယံ ပန ပါဠိယံ နတ္ထိ။

ဩရံ ဩဒနပါကမှာတိ ဩဒနပါကတော ဩရံ၊ ယာဝတာ ကာလေန သုပရိဓောတတိန္တတဏ္ဍုလနာဠိယာ ဩဒနံ ပစတိ၊ တတော ဩရမေဝ ကာလံ၊ တတောပိ လဟုကာလေန ရာဂံ ဝိနောဒေန္တော၊ တမှာ ဌာနာ အပက္ကမိံ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတဿ မေ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တမှာ ဌာနာ အပက္ကမိံ အပသက္ကိံ။ အပက္ကန္တောဝ သတိမာ သမ္ပဇာနောဟံ သမဏသညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သတိပဋ္ဌာနမနသိကာရဝသေန သတိမာ၊ သမ္မဒေဝ ဓမ္မသဘာဝဇာနနေန သမ္ပဇာနော စ ဟုတွာ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိံ၊ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိံ။ နိသိန္နဿ စ တတော မေ မနသီကာရော၊ ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထာတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ရာဇဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သုဘူတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အယောဂေတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သုဘူတတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပသန္နမာနသော သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာယ မာသေ မာသေ အဋ္ဌက္ခတ္တုံ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေန သတ္ထု ဂန္ဓကုဋိံ ဩပုဉ္ဇာပေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သုဂန္ဓသရီရော ဟုတွာ၊ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သုဘူတောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော၊ နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ပဟာယ တိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ သာရံ အလဘန္တော၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဥပတိဿကောလိတသေလာဒိကေ ဗဟူ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပဗ္ဗဇိတွာ သာမညသုခံ အနုဘဝန္တေ ဒိသွာ သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာရာဓေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိဝေကဝါသံ ဝသန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၅။၂၇၂-၃၀၈) –

‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နော၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော၊

ဗျာမပ္ပဘာပရိဝုတော၊ ရံသိဇာလသမောတ္ထဋော။

‘‘အဿာသေတာ ယထာ စန္ဒော၊ သူရိယောဝ ပဘင်္ကရော၊

နိဗ္ဗာပေတာ ယထာ မေဃော၊ သာဂရောဝ ဂုဏာကရော။

‘‘ဓရဏီရိဝ သီလေန၊ ဟိမဝါဝ သမာဓိနာ၊

အာကာသော ဝိယ ပညာယ၊ အသင်္ဂေါ အနိလော ယထာ။

‘‘တဒါဟံ ဗာရာဏသိယံ၊ ဥပပန္နော မဟာကုလေ၊

ပဟူတဓနဓညသ္မိံ၊ နာနာရတနသဉ္စယေ။

‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန၊ နိသိန္နံ လောကနာယကံ၊

ဥပေစ္စ ဓမ္မမဿောသိံ၊ အမတံဝ မနောဟရံ။

‘‘ဒွတ္တိံသလက္ခဏဓရော၊ သနက္ခတ္တောဝ စန္ဒိမာ၊

အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နော၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။

‘‘ရံသိဇာလပရိက္ခိတ္တော၊ ဒိတ္တောဝ ကနကာစလော၊

ဗျာမပ္ပဘာပရိဝုတော၊ သတရံသီ ဒိဝါကရော။

‘‘သောဏ္ဏာနနော ဇိနဝရော၊ သမဏီဝ သိလုစ္စယော၊

ကရုဏာပုဏ္ဏဟဒယော၊ ဂုဏေန ဝိယ သာဂရော။

‘‘လောကဝိဿုတကိတ္တိ စ၊ သိနေရူဝ နဂုတ္တမော၊

ယသသာ ဝိတ္ထတော ဝီရော၊ အာကာသသဒိသော မုနိ။

‘‘အသင်္ဂစိတ္တော သဗ္ဗတ္ထ၊ အနိလော ဝိယ နာယကော၊

ပတိဋ္ဌာ သဗ္ဗဘူတာနံ၊ မဟီဝ မုနိသတ္တမော။

‘‘အနုပလိတ္တော လောကေန၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ၊

ကုဝါဒဂစ္ဆဒဟနော၊ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ သောဘတိ။

‘‘အဂဒေါ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ၊ ကိလေသဝိသနာသကော၊

ဂန္ဓမာဒနသေလောဝ၊ ဂုဏဂန္ဓဝိဘူသိတော။

‘‘ဂုဏာနံ အာကရော ဝီရော၊ ရတနာနံဝ သာဂရော၊

သိန္ဓူဝ ဝနရာဇီနံ၊ ကိလေသမလဟာရကော။

‘‘ဝိဇယီဝ မဟာယောဓော၊ မာရသေနာဝမဒ္ဒနော၊

စက္ကဝတ္တီဝ သော ရာဇာ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂရတနိဿရော။

‘‘မဟာဘိသက္ကသင်္ကာသော၊ ဒေါသဗျာဓိတိကိစ္ဆကော၊

သလ္လကတ္တော ယထာ ဝေဇ္ဇော၊ ဒိဋ္ဌိဂဏ္ဍဝိဖာလကော။

‘‘သော တဒါ လောကပဇ္ဇောတော၊ သနရာမရသက္ကတော၊

ပရိသာသု နရာဒိစ္စော၊ ဓမ္မံ ဒေသယတေ ဇိနော။

‘‘ဒါနံ ဒတွာ မဟာဘောဂေါ၊ သီလေန သုဂတူပဂေါ၊

ဘာဝနာယ စ နိဗ္ဗာတိ၊ ဣစ္စေဝမနုသာသထ။

‘‘ဒေသနံ တံ မဟဿာဒံ၊ အာဒိမဇ္ဈန္တသောဘနံ၊

သုဏန္တိ ပရိသာ သဗ္ဗာ၊ အမတံဝ မဟာရသံ။

‘‘သုတွာ သုမဓုရံ ဓမ္မံ၊ ပသန္နော ဇိနသာသနေ၊

သုဂတံ သရဏံ ဂန္တွာ၊ ယာဝဇီဝံ နမဿဟံ။

‘‘မုနိနော ဂန္ဓကုဋိယာ၊ ဩပုဉ္ဇေသိံ တဒါ မဟိံ၊

စတုဇ္ဇာတေန ဂန္ဓေန၊ မာသေ အဋ္ဌ ဒိနေသွဟံ။

‘‘ပဏိဓာယ သုဂန္ဓတ္တံ၊ သရီရဝိဿဂန္ဓိနော၊

တဒါ ဇိနော ဝိယာကာသိ၊ သုဂန္ဓတနုလာဘိတံ။

‘‘ယော ယံ ဂန္ဓကုဋိဘူမိံ၊ ဂန္ဓေနောပုဉ္ဇတေ သကိံ၊

တေန ကမ္မဝိပါကေန၊ ဥပပန္နော တဟိံ တဟိံ။

‘‘သုဂန္ဓဒေဟော သဗ္ဗတ္ထ၊ ဘဝိဿတိ အယံ နရော၊

ဂုဏဂန္ဓယုတ္တော ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတော ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊

ဂဗ္ဘံ မေ ဝသတော မာတာ၊ ဒေဟေနာသိ သုဂန္ဓိတာ။

‘‘ယဒါ စ မာတုကုစ္ဆိမှာ၊ နိက္ခမာမိ တဒါ ပုရီ၊

သာဝတ္ထိ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ၊ ဝါသိတာ ဝိယ ဝါယထ။

‘‘ပုပ္ဖဝဿဉ္စ သုရဘိ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ မနောရမံ၊

ဓူပါနိ စ မဟဂ္ဃာနိ၊ ဥပဝါယိံသု တာဝဒေ။

‘‘ဒေဝါ စ သဗ္ဗဂန္ဓေဟိ၊ ဓူပပုပ္ဖေဟိ တံ ဃရံ၊

ဝါသယိံသု သုဂန္ဓေန၊ ယသ္မိံ ဇာတော အဟံ ဃရေ။

‘‘ယဒါ စ တရုဏော ဘဒ္ဒေါ၊ ပဌမေ ယောဗ္ဗနေ ဌိတော၊

တဒါ သေလံ သပရိသံ၊ ဝိနေတွာ နရသာရထိ။

‘‘တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ပရိဝုတော၊ သာဝတ္ထိပုရမာဂတော၊

တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ တံ၊ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတော အဟံ။

‘‘သီလံ သမာဓိပညဉ္စ၊ ဝိမုတ္တိဉ္စ အနုတ္တရံ၊

ဘာဝေတွာ စတုရော ဓမ္မေ၊ ပါပုဏိံ အာသဝက္ခယံ။

‘‘ယဒါ ပဗ္ဗဇိတော စာဟံ၊ ယဒါ စ အရဟာ အဟုံ၊

နိဗ္ဗာယိဿံ ယဒါ စာဟံ၊ ဂန္ဓဝဿော တဒါ အဟု။

‘‘သရီရဂန္ဓော စ သဒါတိသေတိ မေ၊ မဟာရဟံ စန္ဒနစမ္ပကုပ္ပလံ၊

တထေဝ ဂန္ဓေ ဣတရေ စ သဗ္ဗသော၊ ပသယှ ဝါယာမိ တတော တဟိံ တဟိံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ တိတ္ထိယေသု ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ပတ္တံ အတ္တကိလမထာနုယောဂံ ဒုက္ခံ၊ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပတ္တံ ဈာနာဒိသုခဉ္စ စိန္တေတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိပစ္စဝေက္ခဏမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၃၂၀။

‘‘အယောဂေ ယုဉ္ဇမတ္တာနံ၊ ပုရိသော ကိစ္စမိစ္ဆကော၊

စရံ စေ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ တံ မေ ဒုဗ္ဘဂလက္ခဏံ။

၃၂၁။

‘‘အဗ္ဗူဠှံ အဃဂတံ ဝိဇိတံ၊ ဧကဉ္စေ ဩဿဇေယျ ကလီဝ သိယာ၊

သဗ္ဗာနိပိ စေ ဩဿဇေယျ အန္ဓောဝ သိယာ၊ သမဝိသမဿ အဒဿနတော။

၃၂၂။

‘‘ယဉှိ ကယိရာ တဉှိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ၊

အကရောန္တံ ဘာသမာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

၃၂၃။

‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ အဂန္ဓကံ၊

ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော။

၃၂၄။

‘‘ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ၊ ဝဏ္ဏဝန္တံ သုဂန္ဓကံ၊

ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ သဖလာ ဟောတိ ကုဗ္ဗတော’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အယောဂေတိ အယုဉ္ဇိတဗ္ဗေ အသေဝိတဗ္ဗေ အန္တဒွယေ။ ဣဓ ပန အတ္တကိလမထာနုယောဂဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယုဉ္ဇန္တိ တသ္မိံ အတ္တာနံ ယုဉ္ဇန္တော ယောဇေန္တော တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တော။ ကိစ္စမိစ္ဆကောတိ ဥဘယဟိတာဝဟံ ကိစ္စံ ဣစ္ဆန္တော၊ တပ္ပဋိပက္ခတော အယောဂေ စရံ စရန္တော စေ ဘဝေယျ။ နာဓိဂစ္ဆေယျာတိ ယထာဓိပ္ပေတံ ဟိတသုခံ န ပါပုဏေယျာတိ ဉာယော။ တသ္မာ ယံ အဟံ တိတ္ထိယမတဝဉ္စိတော အယောဂေ ယုဉ္ဇိံ၊ တံ မေ ဒုဗ္ဘဂလက္ခဏံ အပုညသဘာဝေါ။ ‘‘ပုရိမကမ္မဗျာမောဟိတော အယောဂေ ယုဉ္ဇိ’’န္တိ ဒဿေတိ။

အဗ္ဗူဠှံ အဃဂတံ ဝိဇိတန္တိ ဝိဗာဓနသဘာဝတာယ အဃာ နာမ ရာဂါဒယော၊ အဃာနိ ဧဝ အဃဂတံ၊ အဃဂတာနံ ဝိဇိတံ သံသာရပ္ပဝတ္တိ၊ တေသံ ဝိဇယော ကုသလဓမ္မာဘိဘဝေါ။ ‘‘အဃဂတံ ဝိဇိတ’’န္တိ အနုနာသိကလောပံ အကတွာ ဝုတ္တံ။ တံ အဗ္ဗူဠှံ အနုဒ္ဓတံ ယေန၊ တံ အဗ္ဗူဠှာဃဂတံ ဝိဇိတံ ကတွာ ဧဝံဘူတော ဟုတွာ၊ ကိလေသေ အသမုစ္ဆိန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကဉ္စေ ဩဿဇေယျာတိ အဒုတိယတာယ ပဓာနတာယ စ ဧကံ အပ္ပမာဒံ သမ္မာပယောဂမေဝ ဝါ ဩဿဇေယျ ပရိစ္စဇေယျ စေ။ ကလီဝ သော ပုဂ္ဂလော ကာဠကဏ္ဏီ ဝိယ သိယာ။ သဗ္ဗာနိပိ စေ ဩဿဇေယျာတိ သဗ္ဗာနိပိ ဝိမုတ္တိယာ ပရိပါစကာနိ သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ ဩဿဇေယျ စေ၊ အဘာဝနာယ ဆဍ္ဍေယျ စေ၊ အန္ဓောဝ သိယာ သမဝိသမဿ အဒဿနတော။

ယထာတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနတ္ထေ နိပါတော။ ရုစိရန္တိ သောဘနံ။ ဝဏ္ဏဝန္တန္တိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ။ အဂန္ဓကန္တိ ဂန္ဓရဟိတံ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ။ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာတိ သုဘာသိတာ ဝါစာ နာမ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နပုပ္ဖသဒိသံ။ ယထာ ဟိ အဂန္ဓကံ ပုပ္ဖံ ဓာရေန္တဿ သရီရေ ဂန္ဓော န ဖရတိ၊ ဧဝံ ဧတမ္ပိ ယော သက္ကစ္စသဝနာဒီဟိ စ သမာစရတိ၊ တဿ သက္ကစ္စံ အသမာစရန္တဿ ယံ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အကုဗ္ဗတော သုတဂန္ဓံ ပဋိပတ္တိဂန္ဓဉ္စ န အာဝဟတိ အဖလာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ၊ အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော’’တိ။

သုဂန္ဓကန္တိ သုမနစမ္ပကနီလုပ္ပလပုပ္ဖာဒိဘေဒံ။ ဧဝန္တိ ယထာ တံ ပုပ္ဖံ ဓာရေန္တဿ သရီရေ ဂန္ဓော ဖရတိ၊ ဧဝံ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနသင်္ခါတာ သုဘာသိတာ ဝါစာပိ ယော သက္ကစ္စသဝနာဒီဟိ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောတိ၊ အဿ ပုဂ္ဂလဿ သဖလာ ဟောတိ၊ သုတဂန္ဓပဋိပတ္တိဂန္ဓာနံ အာဝဟနတော မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ တသ္မာ ယထောဝါဒံ ပဋိပဇ္ဇေယျ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဘဝေယျာတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သုဘူတတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဂိရိမာနန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝဿတိဒေဝေါတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဂိရိမာနန္ဒတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဃရာဝါသံ ဝသန္တော အတ္တနော ဘရိယာယ ပုတ္တေ စ ကာလင်္ကတေ သောကသလ္လသမပ္ပိတော အရညံ ပဝိဋ္ဌော သတ္ထာရာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ သောကသလ္လေ အဗ္ဗူဠှေ ပသန္နမာနသော သုဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ကတွာ အဘိတ္ထဝိ။

သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗိမ္ဗိသာရရညော ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဂိရိမာနန္ဒောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု ရာဇဂဟဂမနေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ကတိပယံ ဒိဝသံ ဂါမကာဝါသေ ဝသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ ရာဇဂဟံ အဂမာသိ။ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇာ တဿ အာဂမနံ သုတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘန္တေ၊ ဝသထ၊ အဟံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟာမီ’’တိ သမ္ပဝါရေတွာ ဂတော ဗဟုကိစ္စတာယ န သရိ။ ‘‘ထေရော အဗ္ဘောကာသေ ဝသတီ’’တိ ဒေဝတာ ထေရဿ တေမနဘယေန ဝဿံ ဝါရေသုံ။ ရာဇာ အဝဿနကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ ထေရဿ ကုဋိကံ ကာရာပေသိ။ ထေရော ကုဋိကာယံ ဝသန္တော သေနာသနသပ္ပာယလာဘေန သမာဓာနံ လဘိတွာ ဝီရိယသမတံ ယောဇေတွာ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၄၀။၄၁၉-၄၄၈) –

‘‘ဘရိယာ မေ ကာလင်္ကတာ၊ ပုတ္တော သိဝထိကံ ဂတော၊

မာတာ ပိတာ မတာ ဘာတာ၊ ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။

‘‘တေန သောကေန သန္တတ္တော၊ ကိသော ပဏ္ဍု အဟောသဟံ၊

စိတ္တက္ခေပေါ စ မေ အာသိ၊ တေန သောကေန အဋ္ဋိတော။

‘‘သောကသလ္လပရေတောဟံ၊ ဝနန္တမုပသင်္ကမိံ၊

ပဝတ္တဖလံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ရုက္ခမူလေ ဝသာမဟံ။

‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဒုက္ခဿန္တကရော ဇိနော၊

မမုဒ္ဓရိတုကာမော သော၊ အာဂဉ္ဆိ မမ သန္တိကံ။

‘‘ပဒသဒ္ဒံ သုဏိတွာန၊ သုမေဓဿ မဟေသိနော၊

ပဂ္ဂဟေတွာနဟံ သီသံ၊ ဥလ္လောကေသိံ မဟာမုနိံ။

‘‘ဥပါဂတေ မဟာဝီရေ၊ ပီတိ မေ ဥဒပဇ္ဇထ၊

တဒါသိမေကဂ္ဂမနော၊ ဒိသွာ တံ လောကနာယကံ။

‘‘သတိံ ပဋိလဘိတွာန၊ ပဏ္ဏမုဋ္ဌိမဒါသဟံ၊

နိသီဒိ ဘဂဝါ တတ္ထ၊ အနုကမ္ပာယ စက္ခုမာ။

‘‘နိသဇ္ဇ တတ္ထ ဘဂဝါ၊ သုမေဓော လောကနာယကော၊

ဓမ္မံ မေ ကထယီ ဗုဒ္ဓါ၊ သောကသလ္လဝိနောဒနံ။

‘‘အနဝှိတာ တတော အာဂုံ၊ အနနုညာတာ ဣတော ဂတာ၊

ယထာဂတာ တထာ ဂတာ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

‘‘ယထာပိ ပထိကာ သတ္တာ၊ ဝဿမာနာယ ဝုဋ္ဌိယာ၊

သဘဏ္ဍာ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ ဝဿဿာပတနာယ တေ။

‘‘ဝဿေ စ တေ ဩရမိတေ၊ သမ္ပယန္တိ ယဒိစ္ဆကံ၊

ဧဝံ မာတာ ပိတာ တုယှံ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

‘‘အာဂန္တုကာ ပါဟုနကာ၊ စလိတေရိတကမ္ပိတာ၊

ဧဝံ မာတာ ပိတာ တုယှံ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

‘‘ယထာပိ ဥရဂေါ ဇိဏ္ဏံ၊ ဟိတွာ ဂစ္ဆတိ သံ တစံ၊

ဧဝံ မာတာ ပိတာ တုယှံ၊ သံ တနုံ ဣဓ ဟီယရေ။

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဂိရမညာယ၊ သောကသလ္လံ ဝိဝဇ္ဇယိံ၊

ပါမောဇ္ဇံ ဇနယိတွာန၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ အဝန္ဒဟံ။

‘‘ဝန္ဒိတွာန မဟာနာဂံ၊ ပူဇယိံ ဂိရိမဉ္ဇရိံ၊

ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ သမ္ပဝန္တံ၊ သုမေဓံ လောကနာယကံ။

‘‘ပူဇယိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊

အနုဿရံ ဂုဏဂ္ဂါနိ၊ သန္ထဝိံ လောကနာယကံ။

‘‘နိတ္တိဏ္ဏောသိ မဟာဝီရ၊ သဗ္ဗညု လောကနာယက၊

သဗ္ဗေ သတ္တေ ဥဒ္ဓရသိ၊ ဉာဏေန တွံ မဟာမုနေ။

‘‘ဝိမတိံ ဒွေဠှကံ ဝါပိ၊ သဉ္ဆိန္ဒသိ မဟာမုနေ၊

ပဋိပါဒေသိ မေ မဂ္ဂံ၊ တဝ ဉာဏေန စက္ခုမ။

‘‘အရဟာ ဝသိပတ္တာ စ၊ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

အန္တလိက္ခစရာ ဓီရာ၊ ပရိဝါရေန္တိ တာဝဒေ။

‘‘ပဋိပန္နာ စ သေခါ စ၊ ဖလဋ္ဌာ သန္တိ သာဝကာ၊

သုရောဒယေဝ ပဒုမာ၊ ပုပ္ဖန္တိ တဝ သာဝကာ။

‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါဝက္ခောဘော ၊ အတုလောပိ ဒုရုတ္တရော၊

ဧဝံ ဉာဏေန သမ္ပန္နော၊ အပ္ပမေယျောသိ စက္ခုမ။

‘‘ဝန္ဒိတွာဟံ လောကဇိနံ၊ စက္ခုမန္တံ မဟာယသံ၊

ပုထုဒိသာ နမဿန္တော၊ ပဋိကုဋိကော အာဂဉ္ဆဟံ။

‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန၊ သမ္ပဇာနော ပတိဿတော၊

ဩက္ကမိံ မာတုယာ ကုစ္ဆိံ၊ သန္ဓာဝန္တော ဘဝါဘဝေ။

‘‘အဂါရာ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဈာယီ၊ ပဋိသလ္လာနဂေါစရော။

‘‘ပဓာနံ ပဒဟိတွာန၊ တောသယိတွာ မဟာမုနိံ၊

စန္ဒောဝဗ္ဘဃနာ မုတ္တော၊ ဝိစရာမိ အဟံ သဒါ။

‘‘ဝိဝေကမနုယုတ္တောမှိ၊ ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿမှိ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထ ထေရဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေ ဝိယ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥပရိ တံ ဝဿနေ နိယောဇနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၃၂၅။

‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ ယထာသုဂီတံ၊ ဆန္နာ မေ ကုဋိကာ သုခါ နိဝါတာ၊

တဿံ ဝိဟရာမိ ဝူပသန္တော၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ။

၃၂၆။

‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ ယထာသုဂီတံ၊ ဆန္နာ မေ ကုဋိကာ သုခါ နိဝါတာ၊

တဿံ ဝိဟရာမိ သန္တစိတ္တော၊ အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝ။

၃၂၇။

‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ…ပေ… တဿံ ဝိဟရာမိ ဝီတရာဂေါ…ပေ…။

၃၂၈။

‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ…ပေ… တဿံ ဝိဟရာမိ ဝီတဒေါသော…ပေ…။

၃၂၉။

‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ…ပေ… တဿံ ဝိဟရာမိ ဝီတမောဟော၊

အထ စေ ပတ္ထယသီ ပဝဿ ဒေဝါ’’တိ။ – ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ယထာသုဂီတန္တိ သုဂီတာနုရူပံ၊ သုန္ဒရဿ အတ္တနော မေဃဂီတဿ အနုရူပမေဝါတိ အတ္ထော။ ဝလာဟကော ဟိ ယထာ အဂဇ္ဇန္တော ကေဝလံ ဝဿန္တော န သောဘတိ၊ ဧဝံ သတပဋလသဟဿပဋလေန ဥဋ္ဌဟိတွာ ထနယန္တော ဂဇ္ဇန္တော ဝိဇ္ဇုလ္လတာ နိစ္ဆာရေန္တောပိ အဝဿန္တော န သောဘတိ၊ တထာဘူတော ပန ဟုတွာ ဝဿန္တော သောဘတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝဿတိ ဒေဝေါ ယထာသုဂီတ’’န္တိ။ တေနာဟ – ‘‘အဘိတ္ထနယ၊ ပဇ္ဇုန္န’’ ၊ (စရိယာ။ ၃။၈၉၊ ဇာ။ ၁။၁။၇၅) ‘‘ဂဇ္ဇိတာ စေဝ ဝဿိတာ စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၀၁၊ ပု။ ပ။ ၁၅၇) စ။ တဿံ ဝိဟရာမီတိ တဿံ ကုဋိကာယံ အရိယဝိဟာရဂဗ္ဘေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရာမိ။ ဝူပသန္တစိတ္တောတိ အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ သမ္မဒေဝ ဥပသန္တမာနသော။

ဧဝံ ထေရဿ အနေကဝါရံ ကတံ ဥယျောဇနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဝလာဟကဒေဝပုတ္တော နိန္နဉ္စ ထလဉ္စ ပူရေန္တော မဟာဝဿံ ဝဿာပေသိ။

ဂိရိမာနန္ဒတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သုမနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယံ ပတ္ထယာနောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သုမနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ပဉ္စနဝုတေ ကပ္ပေ ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဗျာဓိတံ ဒိသွာ ဟရီတကံ အဒါသိ ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သုမနောတိ လဒ္ဓနာမော သုခေန ဝဍ္ဎိ။ တဿ ပန မာတုလော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟာ ဟုတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော သုမနေ ဝယပ္ပတ္တေ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ စရိတာနုကူလံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဒါသိ။ သော တတ္ထ ယောဂကမ္မံ ကရောန္တော စတ္တာရိ ဈာနာနိ ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ အထဿ ထေရော ဝိပဿနာဝိဓိံ အာစိက္ခိ။ သော စ နစိရေနေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၆၀-၇၁) –

‘‘ဟရီတကံ အာမလကံ၊ အမ္ဗဇမ္ဗုဝိဘီတကံ၊

ကောလံ ဘလ္လာတကံ ဗိလ္လံ၊ သယမေဝ ဟရာမဟံ။

‘‘ဒိသွာန ပဗ္ဘာရဂတံ၊ ဈာယိံ ဈာနရတံ မုနိံ၊

အာဗာဓေန အာပီဠေန္တံ၊ အဒုတီယံ မဟာမုနိံ။

‘‘ဟရီတကံ ဂဟေတွာန၊ သယမ္ဘုဿ အဒါသဟံ၊

ခါဒမတ္တမှိ ဘေသဇ္ဇေ၊ ဗျာဓိ ပဿမ္ဘိ တာဝဒေ။

‘‘ပဟီနဒရထော ဗုဒ္ဓါ၊ အနုမောဒမကာသိ မေ၊

ဘေသဇ္ဇဒါနေနိမိနာ၊ ဗျာဓိဝူပသမေန စ။

‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ၊ ဇာတော ဝါ အညဇာတိယာ၊

သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟောတု၊ မာ စ တေ ဗျာဓိမာဂမာ။

‘‘ဣဒံ ဝတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သယမ္ဘူ အပရာဇိတော၊

နဘံ အဗ္ဘုဂ္ဂမီ ဓီရော၊ ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ။

‘‘ယတော ဟရီတကံ ဒိန္နံ၊ သယမ္ဘုဿ မဟေသိနော၊

ဣမံ ဇာတိံ ဥပါဒါယ၊ ဗျာဓိ မေ နုပပဇ္ဇထ။

‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ၊ စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ဘေသဇ္ဇမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဘေသဇ္ဇဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တေ ပန ပတိဋ္ဌိတော ဧကဒိဝသံ မာတုလတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ ထေရော အဓိဂမံ ပုစ္ဆိ၊ တံ ဗျာကရောန္တော –

၃၃၀။

‘‘ယံ ပတ္ထယာနော ဓမ္မေသု၊ ဥပဇ္ဈာယော အနုဂ္ဂဟိ၊

အမတံ အဘိကင်္ခန္တံ၊ ကတံ ကတ္တဗ္ဗကံ မယာ။

၃၃၁။

‘‘အနုပ္ပတ္တော သစ္ဆိကတော၊ သယံ ဓမ္မော အနီတိဟော၊

ဝိသုဒ္ဓဉာဏော နိက္ကင်္ခေါ၊ ဗျာကရောမိ တဝန္တိကေ။

၃၃၂။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

သဒတ္ထော မေ အနုပ္ပတ္တော၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

၃၃၃။

‘‘အပ္ပမတ္တဿ မေ သိက္ခာ၊ သုဿုတာ တဝ သာသနေ၊

သဗ္ဗေ မေ အာသဝါ ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

၃၃၄။

‘‘အနုသာသိ မံ အရိယဝတာ၊ အနုကမ္ပိ အနုဂ္ဂဟိ၊

အမောဃော တုယှမောဝါဒေါ၊ အန္တေဝါသိမှိ သိက္ခိတော’’တိ။ –

ဣမာဟိ ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အညံ ဗျာကာသိ။

တတ္ထ ယံ ပတ္ထယာနော ဓမ္မေသု၊ ဥပဇ္ဈာယော အနုဂ္ဂဟိ။ အမတံ အဘိကင်္ခန္တန္တိ သမထဝိပဿနာဒီသု အနဝဇ္ဇဓမ္မေသု ယံ ဓမ္မံ မယှံ ပတ္ထယန္တော အာကင်္ခန္တော ဥပဇ္ဈာယော အမတံ နိဗ္ဗာနံ အဘိကင်္ခန္တံ မံ ဩဝါဒဒါနဝသေန အနုဂ္ဂဏှိ။ ကတံ ကတ္တဗ္ဗကံ မယာတိ တဿ အဓိဂမတ္ထံ ကတ္တဗ္ဗံ ပရိညာဒိသောဠသဝိဓံ ကိစ္စံ ကတံ နိဋ္ဌာပိတံ မယာ။

တတော ဧဝ အနုပ္ပတ္တော အဓိဂတော စတုဗ္ဗိဓောပိ မဂ္ဂဓမ္မော သစ္ဆိကတော။ သယံ ဓမ္မော အနီတိဟောတိ သယံ အတ္တနာယေဝ နိဗ္ဗာနဓမ္မော ဖလဓမ္မော စ အနီတိဟော အသန္ဒိဒ္ဓါ အတ္တပစ္စက္ခော ကတော၊ ‘‘ဣတိဟ၊ ဣတိ ကိရာ’’တိ ပဝတ္တိယာ ဣတိဟသင်္ခါတံ သံသယံ သမုစ္ဆိန္ဒန္တောယေဝ အရိယမဂ္ဂေါ ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသုဒ္ဓဉာဏော နိက္ကင်္ခေါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဝိသုဒ္ဓဉာဏောတိ သဗ္ဗသံကိလေသဝိသုဒ္ဓိယာ ဝိသုဒ္ဓဉာဏော။ တဝန္တိကေတိ တဝ သမီပေ။

သဒတ္ထောတိ အရဟတ္တံ။ သိက္ခာတိ အဓိသီလသိက္ခာဒယော။ သုဿုတာတိ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စဿ ပဋိဝေဓဗာဟုသစ္စဿ စ ပါရိပူရိဝသေန သုဋ္ဌု သုတာ။ တဝ သာသနေတိ တဝ ဩဝါဒေ အနုသိဋ္ဌိယံ ဌိတဿ။

အရိယဝတာတိ သုဝိသုဒ္ဓသီလာဒိဝတသမာဒါနေန။ အန္တေဝါသိမှိ သိက္ခိတောတိ တုယှံ သမီပေ စိဏ္ဏဗြဟ္မစရိယဝါသတာယ အန္တေဝါသီ သိက္ခိတဝါ သိက္ခိတအဓိသီလာဒိသိက္ခော အမှီတိ။

သုမနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝဍ္ဎတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သာဓူဟီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝဍ္ဎတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဘာရုကစ္ဆနဂရေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝဍ္ဎောတိ လဒ္ဓနာမော အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎတိ။ အထဿ မာတာ သံသာရေ သဉ္ဇာတသံဝေဂါ ပုတ္တံ ဉာတီနံ နိယျာဒေတွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တီ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ အပရေန သမယေန ပုတ္တမ္ပိ ဝိညုတံ ပတ္တံ ဝေဠုဒန္တတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗဟုဿုတော ဓမ္မကထိကော ဟုတွာ ဂန္ထဓုရံ ဝဟန္တော ဧကဒိဝသံ ‘‘ဧကကော သန္တရုတ္တရောဝ မာတရံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခုနုပဿယံ အဂမာသိ။ တံ ဒိသွာ မာတာ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဧကကော သန္တရုတ္တရောဝ ဣဓာဂတော’’တိ စောဒေသိ။ သော မာတရာ စောဒိယမာနော ‘‘အယုတ္တံ မယာ ကတ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နော ဝိပဿိတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ မာတု ဩဝါဒသမ္ပတ္တိပကာသနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၃၃၅။

‘‘သာဓူ ဟိ ကိရ မေ မာတာ၊ ပတောဒံ ဥပဒံသယိ၊

ယဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ အနုသိဋ္ဌော ဇနေတ္တိယာ၊

အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

၃၃၆။

‘‘အရဟာ ဒက္ခိဏေယျောမှိ၊ တေဝိဇ္ဇော အမတဒ္ဒသော၊

ဇေတွာ နမုစိနော သေနံ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

၃၃၇။

‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ၊ ယေ မေ ဝိဇ္ဇိံသု အာသဝါ၊

သဗ္ဗေ အသေသာ ဥစ္ဆိန္နာ၊ န စ ဥပ္ပဇ္ဇရေ ပုန။

၃၃၈။

‘‘ဝိသာရဒါ ခေါ ဘဂိနီ၊ ဧဝမတ္ထံ အဘာသယိ၊

အပိဟာ နူန မယိပိ၊ ဝနထော တေ န ဝိဇ္ဇတိ။

၃၃၉။

‘‘ပရိယန္တကတံ ဒုက္ခံ၊ အန္တိမောယံ သမုဿယော၊

ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ သာဓူ ဟိ ကိရ မေ မာတာ၊ ပတောဒံ ဥပဒံသယီတိ သာဓု ဝတ မာတာ မယှံ ဩဝါဒသင်္ခါတံ ပတောဒံ ဒဿေတိ၊ တေန မေ ဝီရိယံ ဥတ္တေဇေန္တီ ဥတ္တမင်္ဂေ ပညာသီသေ ဝိဇ္ဈိ။ ယဿာတိ ယဿာ မေ မာတုယာ။ သမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ ယောဇနာ – ဇနေတ္တိယာ မေ အနုသိဋ္ဌော ယဿာ အနုသာသနီဘူတံ ဝစနံ သုတွာ အဟံ အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဥတ္တမံ အဂ္ဂဖလံ သမ္ဗောဓိံ အရဟတ္တံ ပတ္တော။

တတော ဧဝ အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ အရဟာ ပုညက္ခေတ္တတာယ ဒက္ခိဏေယျော ဒက္ခိဏာရဟော အမှိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏာဒိဝိဇ္ဇာတ္တယဿ အဓိဂတတ္တာ တေဝိဇ္ဇော နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကတတ္တာ အမတဒ္ဒသော နမုစိနော မာရဿ သေနံ ကိလေသဝါဟိနိံ ဗောဓိပက္ခိယသေနာယ ဇိနိတွာ တဿ ဇိတတ္တာယေဝ အနာသဝေါ သုခံ ဝိဟရာမီတိ။

ဣဒါနိ ‘‘အနာသဝေါ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စာ’’ တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – အဇ္ဈတ္တံ အဇ္ဈတ္တဝတ္ထုကာ စ ဗဟိဒ္ဓါ ဗဟိဒ္ဓဝတ္ထုကာ စ အာသဝါ ယေ မယှံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမတော ပုဗ္ဗေ ဝိဇ္ဇိံသု ဥပလဗ္ဘိံသု၊ တေ သဗ္ဗေ အနဝသေသာ ဥစ္ဆိန္နာ အရိယမဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာ ပဟီနာ ပုန ဒါနိ ကဒါစိပိ န စ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိယေဝါတိ။

ဣဒါနိ မာတု ဝစနံ အင်္ကုသံ ကတွာ အတ္တနာ အရဟတ္တဿ အဓိဂတတ္တာ မာတရံ ထောမေန္တော ‘‘ဝိသာရဒါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝိသာရဒါ ခေါတိ ဧကံသေန ဝိဂတသာရဇ္ဇာ။ ဧဝံ မာတု အတ္တနော စ အရဟတ္တာဓိဂမေန သတ္ထု ဩရသပုတ္တဘာဝံ ဥလ္လပေန္တော မာတရံ ‘‘ဘဂိနီ’’တိ အာဟ။ ဧတမတ္ထံ အဘာသယီတိ ဧတံ မမ ဩဝါဒဘူတံ အတ္ထံ အဘဏိ။ ဧဝံ ပန မံ ဩဝဒန္တီ န ကေဝလံ ဝိသာရဒါ ဧဝ၊ အထ ခေါ အပိဟာ နူန မယိပိ တဝ ပုတ္တကေပိ အပိဟာ အသန္ထဝါ မညေ၊ ကိံ ဝါ ဧတေန ပရိကပ္ပနေန? ဝနထော တေ န ဝိဇ္ဇတိ အဝိဇ္ဇာဒိကော ဝနထော တဝ သန္တာနေ နတ္ထေဝ၊ ယာ မံ ဘဝက္ခယေ နိယောဇေသီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ‘‘တယာ နိယောဇိတာကာရေနေဝ မယာ ပဋိပန္န’’န္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပရိယန္တကတ’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ၊ တဿတ္ထော သုဝိညေယျောဝ။

ဝဍ္ဎတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ နဒီကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အတ္ထာယဝတ မေတိအာဒိကာ အာယသ္မတော နဒီကဿပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အတ္တနာ ရောပိတဿ အမ္ဗရုက္ခဿ ပဌမုပ္ပန္နံ မနောသိလာဝဏ္ဏံ ဧကံ အမ္ဗဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥရုဝေလကဿပဿ ဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ ဝယပ္ပတ္တော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ အနိစ္ဆန္တော တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဟိ တာပသသတေဟိ သဒ္ဓိံ နေရဉ္ဇရာယ နဒိယာ တီရေ အဿမံ မာပေတွာ ဝိဟရတိ။ နဒီတီရေ ဝသနတော ဟိဿ ကဿပဂေါတ္တတာယ စ နဒီကဿပေါတိ သမညာ အဟောသိ။ တဿ ဘဂဝါ သပရိသဿ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ဥပသမ္ပဒံ အဒါသိ။ တံ သဗ္ဗံ ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၆-၃၉) အာဂတမေဝ။ သော ဘဂဝတော အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈) အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၈၁-၈၇) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ၊ လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊

ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တဿ၊ ဓာရတော ဥတ္တမံ ယသံ။

‘‘အဂ္ဂဖလံ ဂဟေတွာန၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ၊ အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ။

‘‘တေန ကမ္မေန ဒွိပဒိန္ဒ၊ လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ၊

ပတ္တောမှိ အစလံ ဌာနံ၊ ဟိတွာ ဇယပရာဇယံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ အဂ္ဂဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တေ ပန ပတိဋ္ဌိတော အပရဘာဂေ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃာတကိတ္တနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၃၄၀။

‘‘အတ္ထာယ ဝတ မေ ဗုဒ္ဓါ၊ နဒိံ နေရဉ္ဇရံ အဂါ၊

ယဿာဟံ ဓမ္မံ သုတွာန၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိံ။

၃၄၁။

‘‘ယဇိံ ဥစ္စာဝစေ ယညေ၊ အဂ္ဂိဟုတ္တံ ဇုဟိံ အဟံ၊

ဧသာ သုဒ္ဓီတိ မညန္တော၊ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော။

၃၄၂။

‘‘ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒော၊ ပရာမာသေန မောဟိတော၊

အသုဒ္ဓိံ မညိသံ သုဒ္ဓိံ၊ အန္ဓဘူတော အဝိဒ္ဒသု။

၃၄၃။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ မေ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ ဝိဒါလိတာ၊

ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိံ၊ နမဿာမိ တထာဂတံ။

၃၄၄။

‘‘မောဟာ သဗ္ဗေ ပဟီနာ မေ၊ ဘဝတဏှာ ပဒါလိတာ၊

ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အတ္ထာယ ဝတ မေတိ မယှံ အတ္ထာယ ဝတ ဟိတာယ ဝတ။ ဗုဒ္ဓါတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ။ နဒိံ နေရဉ္ဇရံ အဂါတိ နေရဉ္ဇရာသင်္ခါတံ နဒိံ အဂဉ္ဆိ၊ တဿာ နဒိယာ တီရေ စ မမ ဘာတု ဥရုဝေလကဿပဿ အဿမံ ဥပဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယဿာဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယဿာတိ ယဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော။ ဓမ္မံ သုတွာနာတိ စတုသစ္စပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ သုတွာ၊ သောတဒွါရာနုသာရေန ဥပလဘိတွာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိန္တိ ‘‘ယညာဒီဟိ သုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ဝိပရီတဒဿနံ ပဇဟိံ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယဇိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဇိံ ဥစ္စာဝစေ ယညေတိ ပါကဋယညေ သောမယာဂဝါဇပေယျာဒိကေ နာနာဝိဓေ ယညေ ယဇိံ။ အဂ္ဂိဟုတ္တံ ဇုဟိံ အဟန္တိ တေသံ ယညာနံ ယဇနဝသေန အာဟုတိံ ပဂ္ဂဏှန္တော အဂ္ဂိံ ပရိစရိံ။ ဧသာ သုဒ္ဓီတိ မညန္တောတိ ဧသာ ယညကိရိယာ အဂ္ဂိပါရိစရိယာ သုဒ္ဓိဟေတုဘာဝတော သုဒ္ဓိ ‘‘ဧဝံ မေ သံသာရသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ မညမာနော။ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနောတိ ပညာစက္ခုဝေကလ္လေန အဝိဇ္ဇန္ဓတာယ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော ဟုတွာ ဝနဂဟနပဗ္ဗတဂဟနာဒီနိ ဝိယ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိယေဝ ဂဟနံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ၊ တံ ပက္ခန္ဒော အနုပဝိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒော။ ပရာမာသေနာတိ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ပရာမသနတော ပရာမာသသင်္ခါတေန မိစ္ဆာဘိနိဝေသေန။ မောဟိတောတိ မူဠှဘာဝံ ပါပိတော။ အသုဒ္ဓိံ မညိသံ သုဒ္ဓိန္တိ အသုဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ‘‘သုဒ္ဓိံ မဂ္ဂ’’န္တိ မညိသံ မညိံ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အန္ဓဘူတော အဝိဒ္ဒသူ’’တိ။ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓဘူတော၊ တတော ဧဝ ဓမ္မာဓမ္မံ ယုတ္တာယုတ္တဉ္စ အဝိဒွါ၊ တသ္မာ တထာ မညိန္တိ အတ္ထော။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ မေတိ ဧဝံဘူတဿ ပန သတ္ထု သမ္မုခါ စတုသစ္စဂဗ္ဘံ ဓမ္မကထံ သုတွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တဿ အရိယမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သဗ္ဗာပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန မယှံ ပဟီနာ။ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒယော သဗ္ဗေပိ ဘဝါ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဝိဒါလိတာ ဝိဒ္ဓံသိတာ။ ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိန္တိ အာဟဝနီယာဒိကေ အဂ္ဂီ ဆဍ္ဍေတွာ သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတာယ သဗ္ဗဿ စ ပါပဿ ဒဟနတော ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဇုဟာမိ ပရိစရာမိ။ တယိဒံ မယှံ ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိပရိစရဏံ ဒဓိနဝနီတမထိတသပ္ပိအာဒိနိရပေက္ခံ သတ္ထု နမဿနမေဝါတိ အာဟ ‘‘နမဿာမိ တထာဂတ’’န္တိ။ အထ ဝါ ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိန္တိ ဒါယကာနံ ဒက္ခိဏာယ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ပါပဿ စ ဒဟနေန ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိဘူတံ အတ္တာနံ ဇုဟာမိ ပရိစရာမိ တထာ ကတွာ ပရိစရာမိ၊ တထာ ကတွာ ပရိဟရာမိ။ ပုဗ္ဗေ အဂ္ဂိဒေဝံ နမဿာမိ၊ ဣဒါနိ ပန နမဿာမိ တထာဂတန္တိ။

မောဟာ သဗ္ဗေ ပဟီနာ မေတိ ဒုက္ခေ အညာဏာဒိဘေဒါ သဗ္ဗေ မောဟာ မယှံ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ၊ တတော ဧဝ ‘‘ဘဝတဏှာ ပဒါလိတာ။ ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ တီသု ပဒေသု မေ-သဒ္ဒေါ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

နဒီကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဂယာကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပါတောမဇ္ဈနှိကန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဂယာကဿပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကတိံသေ ကပ္ပေ သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညာယတနေ အဿမံ ကာရေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော ဝသတိ။ တေန စ သမယေန ဘဂဝါ ဧကော အဒုတိယော တဿ အဿမသမီပေန ဂစ္ဆတိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ဝေလံ ဩလောကေတွာ မနောဟရာနိ ကောလဖလာနိ သတ္ထု ဥပနေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ပဟာယ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒွီဟိ တာပသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂယာယံ ဝိဟရတိ။ ဂယာယံ ဝသနတော ဟိဿ ကဿပဂေါတ္တတာယ စ ဂယာကဿပေါတိ သမညာ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒံ ဒတွာ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၅၄) ဩဝဒိယမာနော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၅။၈-၁၄) –

‘‘အဇိနေန နိဝတ္ထောဟံ၊ ဝါကစီရဓရော တဒါ၊

ခါရိယာ ပူရယိတွာနံ၊ ကောလံဟာသိံ မမဿမံ။

‘‘တမှိ ကာလေ သိခီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကော အဒုတိယော အဟု၊

မမဿမံ ဥပဂစ္ဆိ၊ ဇာနန္တော သဗ္ဗကာလိကံ။

‘‘သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဝန္ဒိတွာန စ သုဗ္ဗတံ၊

ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ၊ ကောလံ ဗုဒ္ဓဿဒါသဟံ။

‘‘ဧကတိံသေ ဣတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ကောလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တေ ပန ပတိဋ္ဌိတော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါပပဝါဟနကိတ္တနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၃၄၅။

‘‘ပါတော မဇ္ဈနှိကံ သာယံ၊ တိက္ခတ္တုံ ဒိဝသဿဟံ၊

ဩတရိံ ဥဒကံ သောဟံ၊ ဂယာယ ဂယဖဂ္ဂုယာ။

၃၄၆။

‘‘ယံ မယာ ပကတံ ပါပံ၊ ပုဗ္ဗေ အညာသု ဇာတိသု၊

တံ ဒါနီဓ ပဝါဟေမိ၊ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ပုရေ အဟုံ။

၃၄၇။

‘‘သုတွာ သုဘာသိတံ ဝါစံ၊ ဓမ္မတ္ထသဟိတံ ပဒံ၊

တထံ ယာထာဝကံ အတ္ထံ၊ ယောနိသော ပစ္စဝေက္ခိသံ။

၃၄၈။

‘‘နိနှာတသဗ္ဗပါပေါမှိ၊ နိမ္မလော ပယတော သုစိ၊

သုဒ္ဓါ သုဒ္ဓဿ ဒါယာဒေါ၊ ပုတ္တော ဗုဒ္ဓဿ ဩရသော။

၃၄၉။

‘‘ဩဂယှဋ္ဌင်္ဂိကံ သောတံ၊ သဗ္ဗပါပံ ပဝါဟယိံ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အဇ္ဈဂမိံ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ တာဝ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ပါတော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ၊ မဇ္ဈနှိကံ မဇ္ဈနှဝေလာယံ၊ သာယံ သာယနှဝေလာယန္တိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ တယော ဝါရေ အဟံ ဥဒကံ ဩတရိံ ဩဂါဟိံ။ ဩတရန္တော စ သောဟံ န ယတ္ထ ကတ္ထစိ ယဒါ ဝါ တဒါ ဝါ ဩတရိံ၊ အထ ခေါ ဂယာယ မဟာဇနဿ ‘‘ပါပပဝါဟန’’န္တိ အဘိသမ္မတေ ဂယာတိတ္ထေ၊ ဂယဖဂ္ဂုယာ ဂယာဖဂ္ဂုနာမကေ ဖဂ္ဂုနီမာသဿ ဥတ္တရဖဂ္ဂုနီနက္ခတ္တေ အနုသံဝစ္ဆရံ ဥဒကောရောဟနမနုယုတ္တော အဟောသိန္တိ။

ဣဒါနိ တဒါ ယေနာဓိပ္ပာယေန ဥဒကောရောဟနမနုယုတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယံ မယာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ‘‘ယံ မယာ ပုဗ္ဗေ ဣတော အညာသု ဇာတီသု ပါပကမ္မံ ဥပစိတံ။ တံ ဣဒါနိ ဣဓ ဂယာတိတ္ထေ ဣမိဿာ စ ဂယာဖဂ္ဂုယာ ဣမိနာ ဥဒကောရောဟနေန ပဝါဟေမိ အပနေမိ ဝိက္ခာလေမီ’’တိ။ ပုရေ သတ္ထု သာသနုပဂမနတော ပုဗ္ဗေ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဧဝရူပဝိပရီတဒဿနော အဟုံ အဟောသိံ။

ဓမ္မတ္ထသဟိတံ ပဒန္တိ ဝိဘတ္တိအလောပေန နိဒ္ဒေသော။ ဓမ္မေန စ အတ္ထေန စ သဟိတကောဋ္ဌာသံ၊ အာဒိတော မဇ္ဈတော ပရိယောသာနတော စ ဓမ္မူပသံဟိတံ အတ္ထူပသံဟိတံ သုဋ္ဌု ဧကန္တေန နိယျာနိကံ ကတွာ ဘာသိတံ ဝါစံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဝစနံ သုတွာ တေန ပကာသိတံ ပရမတ္ထဘာဝေန တစ္ဆဘာဝတော တထံ ယထာရဟံ ပဝတ္တိနိဝတ္တိဥပါယဘာဝေ ဗျဘိစာရာဘာဝတော ယာထာဝကံ ဒုက္ခာဒိအတ္ထံ ယောနိသော ဥပါယေန ပရိညေယျာဒိဘာဝေန ပစ္စဝေက္ခိသံ ‘‘ဒုက္ခံ ပရိညေယျံ၊ သမုဒယော ပဟာတဗ္ဗော၊ နိရောဓော သစ္ဆိကာတဗ္ဗော ၊ မဂ္ဂေါ ဘာဝေတဗ္ဗော’’တိ ပတိအဝေက္ခိံ၊ ဉာဏစက္ခုနာ ပဿိံ ပဋိဝိဇ္ဈိန္တိ အတ္ထော။

နိနှာတသဗ္ဗပါပေါမှီတိ ဧဝံ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတ္တာ ဧဝ အရိယမဂ္ဂဇလေန ဝိက္ခာလိတသဗ္ဗပါပေါ အမှိ။ တတော ဧဝ ရာဂမလာဒီနံ အဘာဝေန နိမ္မလတ္တာ နိမ္မလော။ တတော ဧဝ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာယ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာယ ပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရတာယ ပယတော သုစိသုဒ္ဓါ။ သဝါသနသဗ္ဗကိလေသမလဝိသုဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော လောကုတ္တရဓမ္မဒါယဿ အာဒိယနတော ဒါယာဒေါ။ တဿေဝ ဒေသနာဉာဏသမုဋ္ဌာနဥရောဝါယာမဇနိတာဘိဇာတိတာယ ဩရသော ပုတ္တော အမှီတိ ယောဇနာ။

ပုနပိ အတ္တနော ပရမတ္ထတော နှာတကဘာဝမေဝ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဩဂယှာ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဩဂယှာတိ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ။ အဋ္ဌင်္ဂိကံ သောတန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ အဋ္ဌင်္ဂသမောဓာနဘူတံ မဂ္ဂသောတံ။ သဗ္ဗပါပံ ပဝါဟယိန္တိ အနဝသေသံ ပါပမလံ ပက္ခာလေသိံ၊ အရိယမဂ္ဂဇလပဝါဟနေန ပရမတ္ထနှာတကော အဟောသိံ။ တတော ဧဝ တိဿော ဝိဇ္ဇာ အဇ္ဈဂမိံ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဂယာကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝက္ကလိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝါတရောဂါဘိနီတောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝက္ကလိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ ဗျာကရိ။

သောပိ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ သတ္ထု ကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဝက္ကလီတိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ရူပကာယဿ သမ္ပတ္တိဒဿနေန အတိတ္တော သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိစရတိ။ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တော နိစ္စကာလံ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဌပေတွာ ဘောဇနဝေလံ သရီရကိစ္စကာလဉ္စ သေသကာလေ ယတ္ထ ဌိတေန သက္ကာ ဒသဗလံ ပဿိတုံ၊ တတ္ထ ဌိတော အညံ ကိစ္စံ ပဟာယ ဘဂဝန္တံ ဩလောကေန္တောဝ ဝိဟရတိ။ သတ္ထာ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော ဗဟုကာလံ တသ္မိံ ရူပဒဿနေနေဝ ဝိစရန္တေ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပုနေကဒိဝသံ ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလိ၊ ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန? ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတိ။ ယော မံ ပဿတိ၊ သော ဓမ္မံ ပဿတိ။ ဓမ္မဉှိ၊ ဝက္ကလိ၊ ပဿန္တော မံ ပဿတိ၊ မံ ပဿန္တော ဓမ္မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) အာဟ။

သတ္ထရိ ဧဝံ ဝဒန္တေပိ ထေရော သတ္ထု ဒဿနံ ပဟာယ အညတ္ထ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ။ တတော သတ္ထာ ‘‘နာယံ ဘိက္ခု သံဝေဂံ အလဘိတွာ ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ ‘‘အပေဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ထေရံ ပဏာမေသိ။ သော သတ္ထာရာ ပဏာမိတော သမ္မုခေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေန၊ ယောဟံ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ န လဘာမီ’’တိ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတေ ပပါတဋ္ဌာနံ အဘိရုဟိ။ သတ္ထာ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု မမ သန္တိကာ အဿာသံ အလဘန္တော မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယံ နာသေယျာ’’တိ အတ္တာနံ ဒဿေတုံ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

‘‘ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၈၁) –

ဂါထံ ဝတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ထေရော ‘‘ဒသဗလော မေ ဒိဋ္ဌော၊ ‘ဧဟီ’တိ အဝှာနမ္ပိ လဒ္ဓ’’န္တိ ဗလဝပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ကုတော အာဂစ္ဆာမီ’’တိ အတ္တနော ဂမနဘာဝံ အဇာနိတွာ သတ္ထု သမ္မုခေ အာကာသေ ပက္ခန္ဒန္တော ပဌမပါဒေန ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂါထံ အာဝဇ္ဇေန္တော အာကာသေယေဝ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀၈) ဓမ္မပဒဝဏ္ဏနာယဉ္စ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၁) အာဂတံ။

ဣဓ ပန ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလီ’’တိအာဒိနာ သတ္ထာရာ ဩဝဒိတော ဂိဇ္ဈကူဋေ ဝိဟရန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တဿ သဒ္ဓါယ ဗလဝဘာဝတော ဧဝ ဝိပဿနာ ဝီထိံ န ဩတရတိ၊ ဘဂဝါ တံ ဉတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ သောဓေတွာ အဒါသိ။ ပုန ဝိပဿနံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ နာသက္ခိယေဝ၊ အထဿ အာဟာရဝေကလ္လေန ဝါတာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တံ ဝါတာဗာဓေန ပီဠိယမာနံ ဉတွာ ဘဂဝါ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တော –

၃၅၀။

‘‘ဝါတရောဂါဘိနီတော တွံ၊ ဝိဟရံ ကာနနေ ဝနေ၊

ပဝိဒ္ဓဂေါစရေ လူခေ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ –

အာဟ။ တံ သုတွာ ထေရော –

၃၅၁။

‘‘ပီတိသုခေန ဝိပုလေန၊ ဖရမာနော သမုဿယံ၊

လူခမ္ပိ အဘိသမ္ဘောန္တော၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

၃၅၂။

‘‘ဘာဝေန္တော သတိပဋ္ဌာနေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ စ၊

ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ စ ဘာဝေန္တော၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

၃၅၃။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေ၊

သမဂ္ဂေ သဟိတေ ဒိသွာ၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

၃၅၄။

‘‘အနုဿရန္တော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အဂ္ဂံ ဒန္တံ သမာဟိတံ၊

အတန္ဒိတော ရတ္တိန္ဒိဝံ၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ’’တိ။ –

စတဿော ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဝါတရောဂါဘိနီတောတိ ဝါတာဗာဓေန အသေရိဘာဝံ ဥပနီတော၊ ဝါတဗျာဓိနာ အဘိဘူတော။ တွန္တိ ထေရံ အာလပတိ။ ဝိဟရန္တိ တေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဝိဟရန္တော။ ကာနနေ ဝနေတိ ကာနနဘူတေ ဝနေ၊ မဟာအရညေတိ အတ္ထော။ ပဝိဒ္ဓဂေါစရေတိ ဝိဿဋ္ဌဂေါစရေ ဒုလ္လဘပစ္စယေ။ ဝါတရောဂဿ သပ္ပာယာနံ သပ္ပိအာဒိဘေသဇ္ဇာနံ အဘာဝေန ဖရုသဘူမိဘာဂတာယ စ လူခေ လူခဋ္ဌာနေ။ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီတိ ဘိက္ခု တွံ ကထံ ဝိဟရိဿသီတိ ဘဂဝါ ပုစ္ဆိ။

တံ သုတွာ ထေရော နိရာမိသပီတိသောမနဿာဒိနာ အတ္တနော သုခဝိဟာရံ ပကာသေန္တော ‘‘ပီတိသုခေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပီတိသုခေနာတိ ဥဗ္ဗေဂလက္ခဏာယ ဖရဏလက္ခဏာယ စ ပီတိယာ တံသမ္ပယုတ္တသုခေန စ။ တေနာဟ ‘‘ဝိပုလေနာ’’တိ ဥဠာရေနာတိ အတ္ထော။ ဖရမာနော သမုဿယန္တိ ယထာဝုတ္တပီတိသုခသမုဋ္ဌိတေဟိ ပဏီတေဟိ ရူပေဟိ သကလံ ကာယံ ဖရာပေန္တော နိရန္တရံ ဖုဋံ ကရောန္တော။ လူခမ္ပိ အဘိသမ္ဘောန္တောတိ အရညာဝါသဇနိတံ သလ္လေခဝုတ္တိဟေတုကံ ဒုဿဟမ္ပိ ပစ္စယလူခံ အဘိဘဝန္တော အဓိဝါသေန္တော။ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေတိ ဈာနသုခေန ဝိပဿနာသုခေန စ အရညာယတနေ ဝိဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ – ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေသိ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၁)။

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ စ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

ဘာဝေန္တော သတိပဋ္ဌာနေတိ မဂ္ဂပရိယာပန္နေ ကာယာနုပဿနာဒိကေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဥပ္ပာဒေန္တော ဝဍ္ဎေန္တော စ။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မဂ္ဂပရိယာပန္နာနိ ဧဝ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။ ဗလာနီတိ တထာ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စ ဗလာနိ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနီတိ တထာ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီနိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ။ စ-သဒ္ဒေန သမ္မပ္ပဓာနဣဒ္ဓိပါဒမဂ္ဂင်္ဂါနိ သင်္ဂဏှာတိ။ တဒဝိနာဘာဝတော ဟိ တဂ္ဂဟဏေနေဝ တေသံ ဂဟဏံ ဟောတိ။ ဝိဟရိဿာမီတိ ယထာဝုတ္တေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဘာဝေန္တော မဂ္ဂသုခေန တဒဓိဂမသိဒ္ဓေန ဖလသုခေန နိဗ္ဗာနသုခေန စ ဝိဟရိဿာမိ။

အာရဒ္ဓဝီရိယေတိ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝသေန ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေ။ ပဟိတတ္တေတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိပေသိတစိတ္တေ။ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေတိ သဗ္ဗကာလံ အသိထိလဝီရိယေ။ အဝိဝါဒဝသေန ကာယသာမဂ္ဂိဒါနဝသေန စ သမဂ္ဂေ။ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သဟိတေ သဗြဟ္မစာရီ ဒိသွာ။ ဧတေန ကလျာဏမိတ္တသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။

အနုဿရန္တော သမ္ဗုဒ္ဓန္တိ သမ္မာ သာမံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမတာယ၊ အဂ္ဂံ ဥတ္တမေန ဒမထေန ဒန္တံ၊ အနုတ္တရသမာဓိနာ သမာဟိတံ အတန္ဒိတော အနလသော ဟုတွာ၊ ရတ္တိန္ဒိဝံ သဗ္ဗကာလံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟ’’န္တိအာဒိနာ အနုဿရန္တော ဝိဟရိဿာမိ။ ဧတေန ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာယ ယုတ္တာကာရဒဿနေန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂမာဟ၊ ပုရိမေန ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂံ။

ဧဝံ ပန ဝတွာ ထေရော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၄။၂၈-၆၅) –

‘‘ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော၊

အနောမနာမော အမိတော၊ နာမေန ပဒုမုတ္တရော။

‘‘ပဒုမာကာရဝဒနော၊ ပဒုမာမလသုစ္ဆဝီ၊

လောကေနာနုပလိတ္တောဝ၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။

‘‘ဝီရော ပဒုမပတ္တက္ခော၊ ကန္တော စ ပဒုမံ ယထာ၊

ပဒုမုတ္တရဂန္ဓောဝ၊ တသ္မာ သော ပဒုမုတ္တရော။

‘‘လောကဇေဋ္ဌော စ နိမ္မာနော၊ အန္ဓာနံ နယနူပမော၊

သန္တဝေသော ဂုဏနိဓိ၊ ကရုဏာမတိသာဂရော။

‘‘သ ကဒါစိ မဟာဝီရော၊ ဗြဟ္မာသုရသုရစ္စိတော၊

သဒေဝမနုဇာကိဏ္ဏေ၊ ဇနမဇ္ဈေ ဇိနုတ္တမော။

‘‘ဝဒနေန သုဂန္ဓေန၊ မဓုရေန ရုတေန စ၊

ရဉ္ဇယံ ပရိသံ သဗ္ဗံ၊ သန္ထဝီ သာဝကံ သကံ။

‘‘သဒ္ဓါဓိမုတ္တော သုမတိ၊ မမ ဒဿနလာလသော၊

နတ္ထိ ဧတာဒိသော အညော၊ ယထာယံ ဘိက္ခု ဝက္ကလိ။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ နဂရေ ဗြာဟ္မဏတြဇော၊

ဟုတွာ သုတွာ စ တံ ဝါကျံ၊ တံ ဌာနမဘိရောစယိံ။

‘‘သသာဝကံ တံ ဝိမလံ၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

သတ္တာဟံ ဘောဇယိတွာန၊ ဒုဿေဟစ္ဆာဒယိံ တဒါ။

‘‘နိပစ္စ သိရသာ တဿ၊ အနန္တဂုဏသာဂရေ၊

နိမုဂ္ဂေါ ပီတိသမ္ပုဏ္ဏော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ယော သော တယာ သန္ထဝိတော၊ ဣတော သတ္တမကေ မုနိ၊

ဘိက္ခု သဒ္ဓါဝတံ အဂ္ဂေါ၊ တာဒိသော ဟောမဟံ မုနေ။

‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာဝီရော၊ အနာဝရဏဒဿနော၊

ဣမံ ဝါကျံ ဥဒီရေသိ၊ ပရိသာယ မဟာမုနိ။

‘‘ပဿထေတံ မာဏဝကံ၊ ပီတမဋ္ဌနိဝါသနံ၊

ဟေမယညောပစိတင်္ဂံ၊ ဇနနေတ္တမနောဟရံ။

‘‘ဧသော အနာဂတဒ္ဓါနေ၊ ဂေါတမဿ မဟေသိနော၊

အဂ္ဂေါ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ၊ သာဝကောယံ ဘဝိဿတိ။

‘‘ဒေဝဘူတော မနုဿော ဝါ၊ သဗ္ဗသန္တာပဝဇ္ဇိတော၊

သဗ္ဗဘောဂပရိဗျူဠှော၊ သုခိတော သံသရိဿတိ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

ဝက္ကလိ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘တေန ကမ္မဝိသေသေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘သဗ္ဗတ္ထ သုခိတော ဟုတွာ၊ သံသရန္တော ဘဝါဘဝေ၊

သာဝတ္ထိယံ ပုရေ ဇာတော၊ ကုလေ အညတရေ အဟံ။

‘‘နောနီတသုခုမာလံ မံ၊ ဇာတပလ္လဝကောမလံ၊

မန္ဒံ ဥတ္တာနသယနံ၊ ပိသာစဘယတဇ္ဇိတာ။

‘‘ပါဒမူလေ မဟေသိဿ၊ သာယေသုံ ဒီနမာနသာ၊

ဣမံ ဒဒါမ တေ နာထ၊ သရဏံ ဟောဟိ နာယက။

‘‘တဒါ ပဋိဂ္ဂဟိ သော မံ၊ ဘီတာနံ သရဏော မုနိ၊

ဇာလိနာ စက္ကင်္ကိတေန၊ မုဒုကောမလပါဏိနာ။

‘‘တဒါ ပဘုတိ တေနာဟံ၊ အရက္ခေယျေန ရက္ခိတော၊

သဗ္ဗဝေရဝိနိမုတ္တော၊ သုခေန ပရိဝုဒ္ဓိတော။

‘‘သုဂတေန ဝိနာ ဘူတော၊ ဥက္ကဏ္ဌာမိ မုဟုတ္တကံ၊

ဇာတိယာ သတ္တဝဿောဟံ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

‘‘သဗ္ဗပါရမိသမ္ဘူတံ ၊ နီလက္ခိနယနံ ဝရံ၊

ရူပံ သဗ္ဗသုဘာကိဏ္ဏံ၊ အတိတ္တော ဝိဟရာမဟံ။

‘‘ဗုဒ္ဓရူပရတိံ ဉတွာ၊ တဒါ ဩဝဒိ မံ ဇိနော၊

အလံ ဝက္ကလိ ကိံ ရူပေ၊ ရမသေ ဗာလနန္ဒိတေ။

‘‘ယော ဟိ ပဿတိ သဒ္ဓမ္မံ၊ သော မံ ပဿတိ ပဏ္ဍိတော၊

အပဿမာနော သဒ္ဓမ္မံ၊ မံ ပဿမ္ပိ န ပဿတိ။

‘‘အနန္တာဒီနဝေါ ကာယော၊ ဝိသရုက္ခသမူပမော၊

အာဝါသော သဗ္ဗရောဂါနံ၊ ပုဉ္ဇော ဒုက္ခဿ ကေဝလော။

‘‘နိဗ္ဗိန္ဒိယ တတော ရူပေ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ပဿ ဥပက္ကိလေသာနံ၊ သုခေနန္တံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဧဝံ တေနာနုသိဋ္ဌောဟံ၊ နာယကေန ဟိတေသိနာ၊

ဂိဇ္ဈကူဋံ သမာရုယှ၊ ဈာယာမိ ဂိရိကန္ဒရေ။

‘‘ဌိတော ပဗ္ဗတပါဒမှိ၊ အဿာသယိ မဟာမုနိ၊

ဝက္ကလီတိ ဇိနော ဝါစံ၊ တံ သုတွာ မုဒိတော အဟံ။

‘‘ပက္ခန္ဒိံ သေလပဗ္ဘာရေ၊ အနေကသတပေါရိသေ၊

တဒါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန၊ သုခေနေဝ မဟိံ ဂတော။

‘‘ပုနောပိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

တမဟံ ဓမ္မမညာယ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘သုမဟာပရိသမဇ္ဈေ၊ တဒါ မံ စရဏန္တဂေါ၊

အဂ္ဂံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ၊ ပညပေသိ မဟာမတိ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တောပိ ထေရော ဣမာ ဧဝ ဂါထာ အဘာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ဝက္ကလိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝိဇိတသေနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဩလဂ္ဂေဿာမီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဝိဇိတသေနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော အတ္ထဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဃရာဝါသံ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ပသန္နာကာရံ ဒဿေန္တော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တဿ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ အာကာသတော ဩတရိ။ သော ဘဂဝတော မနောဟရာနိ မဓုရာနိ ဖလာနိ ဥပနေသိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကောသလရဋ္ဌေ ဟတ္ထာစရိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိဇိတသေနောတိ လဒ္ဓနာမော ဝိညုတံ ပါပုဏိ။ တဿ မာတုလာ သေနော စ ဥပသေနော စာတိ ဒွေ ဟတ္ထာစရိယာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝါသဓုရံ ပူရေန္တာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ဝိဇိတသေနောပိ ဟတ္ထိသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသေ အလဂ္ဂမာနသော သတ္ထု ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ မာတုလတ္ထေရာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တေသံ ဩဝါဒါနုသာသနိယာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိပဿနာဝီထိံ လင်္ဃိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ နာနာရမ္မဏေ ဝိဓာဝန္တံ အတ္တနော စိတ္တံ ဩဝဒန္တော –

၃၅၅။

‘‘ဩလဂ္ဂေဿာမိ တေ စိတ္တ၊ အာဏိဒွါရေဝ ဟတ္ထိနံ၊

န တံ ပါပေ နိယောဇေဿံ၊ ကာမဇာလံ သရီရဇံ။

၃၅၆။

‘‘တွံ ဩလဂ္ဂေါ န ဂစ္ဆသိ၊ ဒွါရဝိဝရံ ဂဇောဝ အလဘန္တော၊

န စ စိတ္တကလိ ပုနပ္ပုနံ၊ ပသက္က ပါပရတော စရိဿသိ။

၃၅၇။

‘‘ယထာ ကုဉ္ဇရံ အဒန္တံ၊ နဝဂ္ဂဟမင်္ကုသဂ္ဂဟော၊

ဗလဝါ အာဝတ္တေတိ အကာမံ၊ ဧဝံ အာဝတ္တယိဿံ တံ။

၃၅၈။

‘‘ယထာ ဝရဟယဒမကုသလော၊ သာရထိပဝရော ဒမေတိ အာဇညံ၊

ဧဝံ ဒမယိဿံ တံ၊ ပတိဋ္ဌိတော ပဉ္စသု ဗလေသု။

၃၅၉။

‘‘သတိယာ တံ နိဗန္ဓိဿံ၊ ပယုတ္တော တေ ဒမေဿာမိ၊

ဝီရိယဓုရနိဂ္ဂဟိတော၊ န ယိတော ဒူရံ ဂမိဿသေ စိတ္တာ’’တိ။ –

ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဩလဂ္ဂေဿာမီတိ သံဝရိဿာမိ နိဝါရေဿာမိ။ တေတိ တံ။ ဥပယောဂတ္ထေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ ။ တေ ဂမနန္တိ ဝါ ဝစနသေသော။ ဟတ္ထိနန္တိ စ ဟတ္ထိန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တာတိ အတ္တနော စိတ္တံ အာလပတိ။ ယထာ တံ ဝါရေတုကာမော၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘အာဏိဒွါရေဝ ဟတ္ထိန’’န္တိ အာဟ။ အာဏိဒွါရံ နာမ ပါကာရဗဒ္ဓဿ နဂရဿ ခုဒ္ဒကဒွါရံ၊ ယံ ဃဋိကာဆိဒ္ဒေ အာဏိမှိ ပက္ခိတ္တေ ယန္တေန ဝိနာ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတေဟိပိ ဝိဝရိတုံ န သက္ကာ။ ယေန မနုဿဂဝဿမဟိံသာဒယော န နိဂ္ဂန္တုံ သက္ကာ။ နဂရတော ဗဟိ နိဂ္ဂန္တုကာမမ္ပိ ဟတ္ထိံ ယတော ပလောဘေတွာ ဟတ္ထာစရိယော ဂမနံ နိဝါရေသိ။ အထ ဝါ အာဏိဒွါရံ နာမ ပလိဃဒွါရံ။ တတ္ထ ဟိ တိရိယံ ပလိဃံ ဌပေတွာ ရုက္ခသူစိသင်္ခါတံ အာဏိံ ပလိဃသီသေ အာဝုဏန္တိ။ ပါပေတိ ရူပါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနကအဘိဇ္ဈာဒိပါပဓမ္မေ တံ န နိယောဇေဿံ န နိယောဇိဿာမိ။ ကာမဇာလာတိ ကာမဿ ဇာလဘူတံ။ ယထာ ဟိ မစ္ဆဗန္ဓမိဂလုဒ္ဒါနံ ဇာလံ နာမ မစ္ဆာဒီနံ တေသံ ယထာကာမကာရသာဓနံ၊ ဧဝံ အယောနိသောမနသိကာရာနုပါတိတံ စိတ္တံ မာရဿ ကာမကာရသာဓနံ။ တေန ဟိ သော သတ္တေ အနတ္ထေသု ပါတေတိ။ သရီရဇာတိ သရီရေသု ဥပ္ပဇ္ဇနက။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ဟိ စိတ္တံ ရူပပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတာယ ‘‘သရီရဇ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

တွံ ဩလဂ္ဂေါ န ဂစ္ဆသီတိ တွံ၊ စိတ္တကလိ၊ မယာ သတိပညာပတောဒအင်္ကုသေဟိ ဝါရိတော န ဒါနိ ယထာရုစိံ ဂမိဿသိ၊ အယောနိသောမနသိကာရဝသေန ယထာကာမံ ဝတ္တိတုံ န လဘိဿသိ။ ယထာ ကိံ? ဒွါရဝိဝရံ ဂဇောဝ အလဘန္တော နဂရတော ဂဇနိရောဓတော ဝါ နိဂ္ဂမနာယ ဒွါရဝိဝရကံ အလဘမာနော ဟတ္ထီ ဝိယ။ စိတ္တကလီတိ စိတ္တကာဠကဏ္ဏိ။ ပုနပ္ပုနန္တိ အပရာပရံ။ ပသက္ကာတိ သရဏသမ္ပဿာသဝသေန။ ပါပရတောတိ ပါပကမ္မနိရတော ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဣဒါနိ န စရိဿသိ တထာ စရိတုံ န ဒဿာမီတိ အတ္ထော။

အဒန္တန္တိ အဒမိတံ ဟတ္ထိသိက္ခံ အသိက္ခိတံ။ နဝဂ္ဂဟန္တိ အစိရဂဟိတံ။ အင်္ကုသဂ္ဂဟောတိ ဟတ္ထာစရိယော။ ဗလဝါတိ ကာယဗလေန ဉာဏဗလေန စ ဗလဝါ။ အာဝတ္တေတိ အကာမန္တိ အနိစ္ဆန္တမေဝ နိသေဓနတော နိဝတ္တေတိ။ ဧဝံ အာဝတ္တယိဿန္တိ ယထာ ယထာဝုတ္တံ ဟတ္ထိံ ဟတ္ထာစရိယော၊ ဧဝံ တံ စိတ္တံ စိတ္တကလိံ ဒုစ္စရိတနိသေဓနတော နိဝတ္တယိဿာမိ။

ဝရဟယဒမကုသလောတိ ဥတ္တမာနံ အဿဒမ္မာနံ ဒမနေ ကုသလော။ တတော ဧဝ သာရထိပဝရော အဿဒမ္မသာရထီသု ဝိသိဋ္ဌော ဒမေတိ အာဇညံ အာဇာနီယံ အဿဒမ္မံ ဒေသကာလာနုရူပံ သဏှဖရုသေဟိ ဒမေတိ ဝိနေတိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရောတိ။ ပတိဋ္ဌိတော ပဉ္စသု ဗလေသူတိ သဒ္ဓါဒီသု ပဉ္စသု ဗလေသု ပတိဋ္ဌိတော ဟုတွာ အဿဒ္ဓိယာဒိနိသေဓနတော တံ ဒမယိဿံ ဒမေဿာမီတိ အတ္ထော။

သတိယာတံ နိဗန္ဓိဿန္တိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တတော ဗဟိ ဂန္တုံ အဒေန္တော သတိယောတ္တေန ကမ္မဋ္ဌာနထမ္ဘေ၊ စိတ္တကလိ၊ တံ နိဗန္ဓိဿာမိ နိယမေဿာမိ။ ပယုတ္တော တေ ဒမေဿာမီတိ တတ္ထ နိဗန္ဓန္တော ဧဝ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဟုတွာ တေ ဒမေဿာမိ၊ သံကိလေသမလတော တံ ဝိသောဓေဿာမိ။ ဝီရိယဓုရနိဂ္ဂဟိတောတိ ယထာဝုတ္တော ဆေကေန သုသာရထိနာ ယုဂေ ယောဇိတော ယုဂနိဂ္ဂဟိတော ယုဂန္တရဂတော တံ နာတိက္ကမတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ စိတ္တ၊ မမ ဝီရိယဓုရေ နိဂ္ဂဟိတော သက္ကစ္စကာရိတာယ သာတစ္စကာရိတာယ အညထာ ဝတ္တိတုံ အလဘန္တော ဣတော ဂေါစရဇ္ဈတ္တတော ဒူရံ ဗဟိ န ဂမိဿသိ။ ဘာဝနာနုယုတ္တဿ ဟိ ကမ္မဋ္ဌာနတော အညံ အာသန္နမ္ပိ လက္ခဏတော ဒူရမေဝါတိ ဧဝံ ထေရော ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အတ္တနော စိတ္တံ နိဂ္ဂဏှန္တောဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၅။၂၂-၃၀) –

‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏံ၊

ဝိပိနဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တံ၊ သာလရာဇံဝ ဖုလ္လိတံ။

‘‘တိဏတ္ထရံ ပညာပေတွာ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ အယာစဟံ၊

အနုကမ္ပတု မံ ဗုဒ္ဓါ၊ ဘိက္ခံ ဣစ္ဆာမိ ဒါတဝေ။

‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော၊ အတ္ထဒဿီ မဟာယသော၊

မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ ဩရူဟိ မမ အဿမေ။

‘‘ဩရောဟိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ နိသီဒိ ပဏ္ဏသန္ထရေ၊

ဘလ္လာတကံ ဂဟေတွာန၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ။

‘‘မမ နိဇ္ဈာယမာနဿ၊ ပရိဘုဉ္ဇိ တဒါ ဇိနော၊

တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ အဘိဝန္ဒိံ တဒါ ဇိနံ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ယံ ဖလမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဖလဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တောပိ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

ဝိဇိတသေနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ယသဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဥပါရမ္ဘစိတ္တောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ယသဒတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိ။ တထာ ဟေသ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညေ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ အဘိတ္ထဝိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မလ္လရဋ္ဌေ မလ္လရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ယသဒတ္တောတိ လဒ္ဓနာမော၊ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခိတွာ သဘိယေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံယေဝ စာရိကံ စရမာနော၊ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိယံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သဘိယေန ပုဋ္ဌပဉှေသု ဝိဿဇ္ဇိယမာနေသု သယံ ဩတာရာပေက္ခော သုဏန္တော နိသီဒိ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ သဘိယသုတ္တဒေသနာဝသာနေ (သု။ နိ။ သဘိယသုတ္တ) ဩဝါဒံ ဒေန္တော –

၃၆၀။

‘‘ဥပါရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ၊

အာရကာ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ နဘသော ပထဝီ ယထာ။

၃၆၁။

‘‘ဥပါရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ၊

ပရိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

၃၆၂။

‘‘ဥပါရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ၊

ပရိသုဿတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ မစ္ဆော အပ္ပောဒကေ ယထာ။

၃၆၃။

‘‘ဥပါရမ္ဘစိတ္တော ဒုမ္မေဓော၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ၊

န ဝိရူဟတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ ခေတ္တေ ဗီဇံဝ ပူတိကံ။

၃၆၄။

‘‘ယော စ တုဋ္ဌေန စိတ္တေန၊ သုဏာတိ ဇိနသာသနံ၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ သစ္ဆိကတွာ အကုပ္ပတံ၊

ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ၊ ပရိနိဗ္ဗာတိနာသဝေါ’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဥပါရမ္ဘစိတ္တောတိ သာရမ္ဘစိတ္တော၊ ဒေါသာရောပနာဓိပ္ပာယောတိ အတ္ထော။ ဒုမ္မေဓောတိ နိပ္ပညော။ အာရကာ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မာတိ သော တာဒိသော ပုဂ္ဂလော နဘသော ဝိယ ပထဝီ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မတောပိ ဒူရေ ဟောတိ၊ ပဂေဝ ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မတော။ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈) ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ အနုယုတ္တဿ ကုတော သန္တနိပုဏော ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော။

ပရိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာတိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မတော ပုဗ္ဗဘာဂိယသဒ္ဓါဒိသဒ္ဓမ္မတောပိ နိဟီယတိ။ ပရိသုဿတီတိ ဝိသုဿတိ ကာယစိတ္တာနံ ပီဏနရသဿ ပီတိပါမောဇ္ဇာဒိကုသလဓမ္မဿာဘာဝတော။ န ဝိရူဟတီတိ ဝိရူဠှိံ ဝုဒ္ဓိံ န ပါပုဏာတိ။ ပူတိကန္တိ ဂေါမယလေပဒါနာဒိအဘာဝေန ပူတိဘာဝံ ပတ္တံ။

တုဋ္ဌေန စိတ္တေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ၊ အတ္တမနော ပမုဒိတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ခေပေတွာတိ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ။ အကုပ္ပတန္တိ အရဟတ္တံ။ ပပ္ပုယျာတိ ပါပုဏိတွာ။ ပရမံ သန္တိန္တိ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ။ တဒဓိဂမော စဿ ကေဝလံ ကာလာဂမနမေဝ၊ န ကောစိဝိဓောတိ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိနိဗ္ဗာတိနာသဝေါ’’တိ။

ဧဝံ သတ္ထာရာ ဩဝဒိတော သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၃၅-၄၃) –

‘‘ကဏိကာရံဝ ဇလိတံ၊ ဒီပရုက္ခံဝ ဇောတိတံ၊

ကဉ္စနံဝ ဝိရောစန္တံ၊ အဒ္ဒသံ ဒွိပဒုတ္တမံ။

‘‘ကမဏ္ဍလုံ ဌပေတွာန၊ ဝါကစီရဉ္စ ကုဏ္ဍိကံ၊

ဧကံသံ အဇိနံ ကတွာ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ။

‘‘တမန္ဓကာရံ ဝိဓမံ၊ မောဟဇာလသမာကုလံ၊

ဉာဏာလောကံ ဒဿေတွာန၊ နိတ္တိဏ္ဏောသိ မဟာမုနိ။

‘‘သမုဒ္ဓရသိမံ လောကံ၊ သဗ္ဗာဝန္တမနုတ္တရံ၊

ဉာဏေ တေ ဥပမာ နတ္ထိ၊ ယာဝတာ ဇဂတော ဂတိ။

‘‘တေန ဉာဏေန သဗ္ဗညူ၊ ဣတိ ဗုဒ္ဓါ ပဝုစ္စတိ၊

ဝန္ဒာမိ တံ မဟာဝီရံ၊ သဗ္ဗညုတမနာဝရံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ ထဝိံ အဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဉာဏတ္ထဝါယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တောပိ ထေရော ဣမာ ဧဝ ဂါထာ အဘာသိ။

ယသဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ သောဏကုဋိကဏ္ဏတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဥပသမ္ပဒါစ မေ လဒ္ဓါတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သောဏဿ ကုဋိကဏ္ဏဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဝိဘဝသမ္ပန္နော သေဋ္ဌိ ဟုတွာ ဥဠာရာယ ဣဿရိယသမ္ပတ္တိယာ ဌိတော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ သတသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတံ မဟတိယာ ဗုဒ္ဓလီဠာယ မဟန္တေန ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန နဂရံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ကတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနံ ပတ္ထေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ကလျာဏဝါက္ကရဏာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။

သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝတ္တပဋိဝတ္တာနိ ပူရေန္တော ဧကဿ ဘိက္ခုနော စီဝရံ သိဗ္ဗိတွာ အဒါသိ။ ပုန ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ဗာရာဏသိယံ တုန္နဝါယော ဟုတွာ ဧကဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ စီဝရကောဋိံ ဆိန္နံ ဃဋေတွာ အဒါသိ။ ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ပုညာနိ ကတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အဝန္တိရဋ္ဌေ ကုရရဃရေ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သောဏောတိဿ နာမံ အကံသု။ ကောဋိအဂ္ဃနကဿ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနဿ ဓာရဏေန ‘‘ကောဋိကဏ္ဏော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ကုဋိကဏ္ဏောတိ ပညာယိတ္ထ။

သော အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေန္တော အာယသ္မန္တေ မဟာကစ္စာနေ ကုလဃရံ နိဿာယ ပဝတ္တပဗ္ဗတေ ဝိဟရန္တေ တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာယ တံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိ။ သော အပရဘာဂေ သံသာရေ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဒသဝဂ္ဂံ သင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ကတိပယကာလံ ထေရဿ သန္တိကေ ဝသိတွာ၊ ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ သာဝတ္ထိံ ဥပဂတော၊ သတ္ထာရာ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝါသံ လဘိတွာ ပစ္စူသသမယေ အဇ္ဈိဋ္ဌော သောဠသအဋ္ဌကဝဂ္ဂိယာနံ ဥဿာရဏေန သာဓုကာရံ ဒတွာ ဘာသိတာယ ‘‘ဒိသွာ အာဒီနဝံ လောကေ’’တိ (ဥဒါ။ ၄၆၊ မဟာဝ။ ၂၅၈) ဥဒါနဂါထာယ ပရိယောသာနေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၂၆-၃၄) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဝသီသတသဟဿေဟိ၊ နဂရံ ပါဝိသီ တဒါ။

‘‘နဂရံ ပဝိသန္တဿ၊ ဥပသန္တဿ တာဒိနော၊

ရတနာနိ ပဇ္ဇောတိံသု၊ နိဂ္ဃောသော အာသိ တာဝဒေ။

‘‘ဗုဒ္ဓဿ အာနုဘာဝေန၊ ဘေရီ ဝဇ္ဇုမဃဋ္ဋိတာ၊

သယံ ဝီဏာ ပဝဇ္ဇန္တိ၊ ဗုဒ္ဓဿ ပဝိသတော ပုရံ။

‘‘ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌံ နမဿာမိ၊ ပဒုမုတ္တရမဟာမုနိံ၊

ပါဋိဟီရဉ္စ ပဿိတွာ၊ တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒယိံ။

‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါ အဟော ဓမ္မော၊ အဟော နော သတ္ထု သမ္ပဒါ၊

အစေတနာပိ တူရိယာ၊ သယမေဝ ပဝဇ္ဇရေ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ သညမလဘိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓသညာယိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တေ ပန ပတိဋ္ဌိတော အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယေန အာစိက္ခိတနိယာမေန ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒါ၊ ဓုဝနှာနံ၊ စမ္မတ္ထရဏံ၊ ဂုဏင်္ဂုဏူပါဟနံ၊ စီဝရဝိပ္ပဝါသောတိ ပဉ္စ ဝရေ ယာစိတွာ တေ သတ္ထု သန္တိကာ လဘိတွာ ပုနဒေဝ အတ္တနော ဝသိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဥဒါနဋ္ဌကထာယံ အာဂတနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀၆) ပန ‘‘ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။

သော အပရဘာဂေ ဝိမုတ္တိသုခေန ဝိဟရန္တော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သောမနဿဇာတော ဥဒါနဝသေန –

၃၆၅။

‘‘ဥပသမ္ပဒါ စ မေ လဒ္ဓါ၊ ဝိမုတ္တော စမှိ အနာသဝေါ၊

သော စ မေ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌော၊ ဝိဟာရေ စ သဟာဝသိံ။

၃၆၆။

‘‘ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဘဂဝါ၊ အဗ္ဘောကာသေတိနာမယိ၊

ဝိဟာရကုသလော သတ္ထာ၊ ဝိဟာရံ ပါဝိသီ တဒါ။

၃၆၇။

‘‘သန္ထရိတွာန သင်္ဃာဋိံ၊ သေယျံ ကပ္ပေသိ ဂေါတမော၊

သီဟော သေလဂုဟာယံဝ၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ။

၃၆၈။

‘‘တတော ကလျာဏဝါက္ကရဏော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော၊

သောဏော အဘာသိ သဒ္ဓမ္မံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ။

၃၆၉။

‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိညာယ၊ ဘာဝယိတွာန အဉ္ဇသံ၊

ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ၊ ပရိနိဗ္ဗိဿတျနာသဝေါ’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဥပသမ္ပဒါ စ မေ လဒ္ဓါတိ ယာ သာ ကိစ္ဆေန ဒသဝဂ္ဂံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓါ ဥပသမ္ပဒါ။ ယာ စ ပန ဝရဒါနဝသေန သဗ္ဗပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန သတ္ထာရာ အနုညာတာ ဥပသမ္ပဒါ၊ တဒုဘယံ သန္ဓာယာဟ။ စ-သဒ္ဒေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဣတရေပိ သတ္ထု သန္တိကာ လဒ္ဓဝရေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိမုတ္တော စမှိ အနာသဝေါတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သကလကိလေသဝတ္ထုဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တော စ အမှိ။ တတော ဧဝ ကာမာသဝါဒီဟိ အနာသဝေါ အမှီတိ ယောဇနာ။ သော စ မေ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌောတိ ယဒတ္ထံ အဟံ အဝန္တိရဋ္ဌတော သာဝတ္ထိံ ဂတော၊ သော စ ဘဂဝါ မယာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ဒိဋ္ဌော။ ဝိဟာရေ စ သဟာဝသိန္တိ န ကေဝလံ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနမေဝ မယာ လဒ္ဓံ၊ အထ ခေါ ဝိဟာရေ သတ္ထု ဂန္ဓကုဋိယံ သတ္ထာရာ ကာရဏံ သလ္လက္ခေတွာ ဝါသေန္တေန သဟ အဝသိံ။ ‘‘ဝိဟာရေတိ ဝိဟာရသမီပေ’’တိ ကေစိ။

ဗဟုဒေဝ ရတ္တိန္တိ ပဌမံ ယာမံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဒေသနာဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနသောဓနဝသေန စ၊ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒေဝါနံ ဗြဟ္မူနဉ္စ ကင်္ခစ္ဆေဒနဝသေန ဘဂဝါ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ အဗ္ဘောကာသေ အတိနာမယိ ဝီတိနာမေသိ။ ဝိဟာရကုသလောတိ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအာနေဉ္ဇအရိယဝိဟာရေသု ကုသလော။ ဝိဟာရံ ပါဝိသီတိ အတိဝေလံ နိသဇ္ဇစင်္ကမေဟိ ဥပ္ပန္နပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။

သန္ထရိတွာန သင်္ဃာဋိံ၊ သေယျံ ကပ္ပေသီတိ စတုဂ္ဂုဏံ သင်္ဃာဋိံ ပညာပေတွာ သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ။ တေနာဟ ‘‘ဂေါတမော သီဟော သေလဂုဟာယံဝ ပဟီနဘယဘေရဝေါ’’တိ။ တတ္ထ ဂေါတမောတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန ကိတ္တေတိ။ သီဟော သေလဂုဟာယံဝါတိ သေလဿ ပဗ္ဗတဿ ဂုဟာယံ။ ယထာ သီဟော မိဂရာဇာ တေဇုဿဒတာယ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဒက္ခိဏေန ပဿေန ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ သေယျံ ကပ္ပေသိ၊ ဧဝံ စိတ္တုတြာသလောမဟံသနဆမ္ဘိတတ္တဟေတူနံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ပဟီနဘယဘေရဝေါ ဂေါတမော ဘဂဝါ သေယျံ ကပ္ပေသီတိ အတ္ထော။

တတောတိ ပစ္ဆာ၊ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ တတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ‘‘ပဋိဘာတု တံ ဘိက္ခု ဓမ္မော ဘာသိတု’’န္တိ (ဥဒါ။ ၄၆) သတ္ထာရာ အဇ္ဈေသိတောတိ အတ္ထော။ ကလျာဏဝါက္ကရဏောတိ သုန္ဒရဝစီကရဏော၊ လက္ခဏသမ္ပန္နဝစနက္ကမောတိ အတ္ထော။ သောဏော အဘာသိ သဒ္ဓမ္မန္တိ သောဠသ အဋ္ဌကဝဂ္ဂိယသုတ္တာနိ သောဏော ကုဋိကဏ္ဏော၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ၊ ပစ္စက္ခတော အဘာသီတိ ထေရော အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ အဝေါစ။

ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိညာယာတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ တီဟိပိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ တေ ပရိဇာနန္တောယေဝ၊ အဉ္ဇသံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝယိတွာ၊ ပရမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ ပပ္ပုယျ ပါပုဏိတွာ ဌိတော အနာသဝေါ။ တတော ဧဝ ဣဒါနိ ပရိနိဗ္ဗိဿတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဝသေန နိဗ္ဗာယိဿတီတိ။

သောဏကုဋိကဏ္ဏတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ကောသိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယောဧဝ ဂရူနန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကောသိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကောသိယောတိဿ ဂေါတ္တဝသေန နာမံ အကာသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော အာယသ္မန္တံ ဓမ္မသေနာပတိံ အဘိဏှံ ဥပသင်္ကမတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သော တေန သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၄၄-၄၉) –

‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ၊ ဒွါရပါလော အဟောသဟံ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂုံ။

‘‘ဥစ္ဆုခဏ္ဍိကမာဒါယ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဝိပဿိဿ မဟေသိနော။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဥစ္ဆုမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဥစ္ဆုခဏ္ဍဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဂရုဝါသံ သပ္ပုရိသူပနိဿယဉ္စ ပသံသန္တော –

၃၇၀။

‘‘ယော ဝေ ဂရူနံ ဝစနညု ဓီရော၊ ဝသေ စ တမှိ ဇနယေထ ပေမံ၊

သော ဘတ္တိမာ နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿ။

၃၇၁။

‘‘ယံ အာပဒါ ဥပ္ပတိတာ ဥဠာရာ၊ နက္ခမ္ဘယန္တေ ပဋိသင်္ခယန္တံ၊

သော ထာမဝါ နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿ။

၃၇၂။

‘‘ယော ဝေ သမုဒ္ဒေါဝ ဌိတော အနေဇော၊ ဂမ္ဘီရပညော နိပုဏတ္ထဒဿီ၊

အသံဟာရိယော နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿ။

၃၇၃။

‘‘ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော စ ဟောတိ၊ ဓမ္မဿ ဟောတိ အနုဓမ္မစာရီ၊

သော တာဒိသော နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿ။

၃၇၄။

‘‘အတ္ထဉ္စ ယော ဇာနာတိ ဘာသိတဿ၊

အတ္ထဉ္စ ဉတွာန တထာ ကရောတိ၊

အတ္ထန္တရော နာမ သ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿာ’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ယောတိ ခတ္တိယာဒီသု စတူသု ပရိသာသု ယော ကောစိ။ ဝေတိ ဗျတ္တံ။ ဂရူနန္တိ သီလာဒိဂရုဂုဏယုတ္တာနံ ပဏ္ဍိတာနံ။ ဝစနညူတိ တေသံ အနုသာသနီဝစနံ ဇာနန္တော၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနော ပဋိပဇ္ဇိတွာ စ တဿ ဖလံ ဇာနန္တောတိ အတ္ထော။ ဓီရောတိ ဓိတိသမ္ပန္နော။ ဝသေ စ တမှိ ဇနယေထ ပေမန္တိ တသ္မိံ ဂရူနံ ဝစနေ ဩဝါဒေ ဝသေယျ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇေယျ၊ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဣမိနာ ဝတာဟံ ဩဝါဒေန ဣမံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ဝီတိဝတ္တော’’တိ တတ္ထ ဇနယေထ ပေမံ ဂါရဝံ ဥပ္ပာဒေယျ။ ဣဒဉှိ ဒွယံ ‘‘ဂရူနံ ဝစနညု ဓီရော’’တိ ပဒဒွယေန ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ သောတိ ယော ဂရူနံ ဝစနညူ ဓီရော၊ သော ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ တတ္ထ ဘတ္တိမာ စ နာမ ဟောတိ၊ ဇီဝိတဟေတုပိ တဿ အနတိက္ကမနတော ပဏ္ဍိတော စ နာမ ဟောတိ။ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿာတိ တထာ ပဋိပဇ္ဇန္တော စ တာယ ဧဝ ပဋိပတ္တိယာ စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ ဇာနနဟေတု လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇာတ္တယာဒိဝသေန ‘‘တေဝိဇ္ဇော၊ ဆဠဘိညော၊ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တော’’တိ ဝိသေသိ ဝိသေသဝါ သိယာတိ အတ္ထော။

ယန္တိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိပတ္တိယာ အန္တရာယကရဏတော ‘‘အာပဒါ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရာ သောတုဏှခုပ္ပိပါသာဒိပါကဋပရိဿယာ စေဝ ရာဂါဒိပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာ စ ဥပ္ပတိတာ ဥပ္ပန္နာ၊ ဥဠာရာ ဗလဝန္တောပိ နက္ခမ္ဘယန္တေ န ကိဉ္စိ စာလေန္တိ။ ကသ္မာ? ပဋိသင်္ခယန္တန္တိ ပဋိသင်္ခါယမာနံ ပဋိသင်္ခါနဗလေ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သောတိ ယော ဒဠှတရာဟိ အာပဒါဟိပိ အက္ခမ္ဘနီယော၊ သော ထာမဝါ ဓိတိမာ ဒဠှပရက္ကမော နာမ ဟောတိ။ အနဝသေသသံကိလေသပက္ခဿ အဘိဘဝနကပညာဗလသမင်္ဂိတာယ ပဏ္ဍိတော စ နာမ ဟောတိ။ တထာဘူတော စ ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿာတိ တံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

သမုဒ္ဒေါဝဌိတောတိ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဌိတသဘာဝေါ။ ယထာ ဟိ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရေ သိနေရုပါဒသမီပေ မဟာသမုဒ္ဒေါ အဋ္ဌဟိပိ ဒိသာဟိ ဥဋ္ဌိတေဟိ ပကတိဝါတေဟိ အနိဉ္ဇနတော ဌိတော အနေဇော ဂမ္ဘီရော စ၊ ဧဝံ ကိလေသဝါတေဟိ တိတ္ထိယဝါဒဝါတေဟိ စ အကမ္ပနီယတော ဌိတော အနေဇော။ ဂမ္ဘီရဿ အနုပစိတဉာဏသမ္ဘာရေဟိ အလဒ္ဓဂါဓဿ နိပုဏဿ သုခုမဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိအတ္ထဿ ပဋိဝိဇ္ဈနေန ဂမ္ဘီရပညော နိပုဏတ္ထဒဿီ။ အသံဟာရိယော နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတော သော တာဒိသော ပုဂ္ဂလော ကိလေသေဟိ ဒေဝပုတ္တမာရာဒီသု ဝါ ကေနစိ အသံဟာရိယတာယ အသံဟာရိယော နာမ ဟောတိ၊ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန ပဏ္ဍိတော စ နာမ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဗဟုဿုတောတိ ပရိယတ္တိဗာဟုသစ္စဝသေန ဗဟုဿုတော၊ သုတ္တဂေယျာဒိ ဗဟုံ သုတံ ဧတဿာတိ ဗဟုဿုတော။ တမေဝ ဓမ္မံ သုဝဏ္ဏဘာဇနေ ပက္ခိတ္တသီဟဝသံ ဝိယ အဝိနဿန္တမေဝ ဓာရေတီတိ ဓမ္မဓရော စ ဟောတိ။ ဓမ္မဿ ဟောတိ အနုဓမ္မစာရီတိ ယထာသုတဿ ယထာပရိယတ္တဿ ဓမ္မဿ အတ္ထမညာယ ဓမ္မမညာယ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုရူပံ ဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါသင်္ခါတံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဓုတင်္ဂအသုဘကမ္မဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ စရတိ ပဋိပဇ္ဇတီတိ အနုဓမ္မစာရီ ဟောတိ၊ ‘‘အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝါ’’တိ ပဋိဝေဓံ အာကင်္ခန္တော ဝိစရတိ။ သော တာဒိသော နာမ စ ဟောတိ ပဏ္ဍိတောတိ ယော ပုဂ္ဂလော ယံ ဂရုံ နိဿာယ ဗဟုဿုတော ဓမ္မဓရော ဓမ္မဿ စ အနုဓမ္မစာရီ ဟောတိ။ သော စ တာဒိသော တေန ဂရုနာ သဒိသော ပဏ္ဍိတော နာမ ဟောတိ ပဋိပတ္တိယာ သဒိသဘာဝတော။ တထာဘူတော ပန သော ဉတွာ စ ဓမ္မေသု ဝိသေသိ အဿ၊ တံ ဝုတ္တတ္ထံဝ။

အတ္ထဉ္စ ယော ဇာနာတိ ဘာသိတဿာတိ ယော ပုဂ္ဂလော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဘာသိတဿ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ။ ဇာနန္တော ပန ‘‘ဣဓ သီလံ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ သမာဓိ၊ ဣဓ ပညာ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထဉ္စ ဉတွာန တထာ ကရောတိ ယထာ သတ္ထာရာ အနုသိဋ္ဌံ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇတိ။ အတ္ထန္တရော နာမ သ ဟောတိ ပဏ္ဍိတောတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော အတ္ထန္တရော အတ္ထကာရဏာ သီလာဒိအတ္ထဇာနနမတ္တမေဝ ဥပနိဿယံ ကတွာ ပဏ္ဍိတော ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧတ္ထ စ ပဌမဂါထာယ ‘‘ယော ဝေ ဂရူန’’န္တိအာဒိနာ သဒ္ဓူပနိဿယော ဝိသေသဘာဝေါ ဝုတ္တော၊ ဒုတိယဂါထာယ ‘‘ယံ အာပဒါ’’တိ အာဒိနာ ဝီရိယူပနိဿယော၊ တတိယဂါထာယ ‘‘ယော ဝေ သမုဒ္ဒေါဝ ဌိတော’’တိအာဒိနာ သမာဓူပနိဿယော၊ စတုတ္ထဂါထာယ ‘‘ဗဟုဿုတော’’တိအာဒိနာ သတူပနိဿယော၊ ပဉ္စမဂါထာယ ‘‘အတ္ထဉ္စ ယော ဇာနာတီ’’တိအာဒိနာ ပညူပနိဿယော ဝိသေသဘာဝေါ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကောသိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။