📜

၁၆။ ဝီသတိနိပါတော

၁။ အဓိမုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝီသတိနိပါတေ ယညတ္ထံ ဝါတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အပရဿ အဓိမုတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော အတ္ထဒဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဘဝသမ္ပန္နေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဥပဋ္ဌဟန္တော မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အာယသ္မတော သံကိစ္စတ္ထေရဿ ဘဂိနိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အဓိမုတ္တောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော မာတုလတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သာမဏေရဘူမိယံယေဝ ဌိတော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၄။၈၄-၈၈) –

‘‘နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှိ၊ အတ္ထဒဿီနရုတ္တမေ၊

ဥပဋ္ဌဟိံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘နိမန္တေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ၊ ဥဇုဘူတံ သမာဟိတံ၊

ဥစ္ဆုနာ မဏ္ဍပံ ကတွာ၊ ဘောဇေသိံ သင်္ဃမုတ္တမံ။

‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထမာနုသံ၊

သဗ္ဗေ သတ္တေ အဘိဘောမိ၊ ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။

‘‘အဋ္ဌာရသေ ကပ္ပသတေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဥစ္ဆုဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေန္တော ဥပသမ္ပဇ္ဇိတုကာမော ‘‘မာတရံ အာပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ မာတု သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မကရဏတ္ထံ မံသပရိယေသနံ စရန္တေဟိ ပဉ္စသတေဟိ စောရေဟိ သမာဂစ္ဆိ။ စောရာ စ တံ အဂ္ဂဟေသုံ ‘‘ဒေဝတာယ ဗလိ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော စောရေဟိ ဂဟိတောပိ အဘီတော အစ္ဆမ္ဘီ ဝိပ္ပသန္နမုခေါဝ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ စောရဂါမဏိအစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော ပသံသန္တော –

၇၀၅။

‘‘ယညတ္ထံ ဝါ ဓနတ္ထံ ဝါ၊ ယေ ဟနာမ မယံ ပုရေ၊

အဝသေသံ ဘယံ ဟောတိ၊ ဝေဓန္တိ ဝိလပန္တိ စ။

၇၀၆။

‘‘တဿ တေ နတ္ထိ ဘီတတ္တံ၊ ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊

ကသ္မာ န ပရိဒေဝေသိ၊ ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေ’’တိ။ – ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ယညတ္ထန္တိ ယဇနတ္ထံ ဒေဝတာနံ ဗလိကမ္မကရဏတ္ထံ ဝါ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပနတ္ထော။ ဓနတ္ထန္တိ သာပတေယျဟရဏတ္ထံ။ ယေ ဟနာမ မယံ ပုရေတိ ယေ သတ္တေ မယံ ပုဗ္ဗေ ဟနိမှ။ အတီတတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဝတ္တမာနဝစနံ။ အဝသေတိ အဝသေ အသေရိကေ ကတွာ။ တန္တိ တေသံ။ ‘‘အဝသေသန္တိ’’ပိ ပဌန္တိ။ အမှေဟိ ဂဟိတေသု တံ ဧကံ ဌပေတွာ အဝသေသာနံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဘယံ ဟောတီတိ မရဏဘယံ ဟောတိ။ ယေန တေ ဝေဓန္တိ ဝိလပန္တိ၊စိတ္တုတြာသေန ဝေဓန္တိ ၊ ‘‘သာမိ၊ တုမှာကံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒဿာမ၊ ဒါသာ ဘဝိဿာမာ’’တိအာဒိကံ ဝဒန္တာ ဝိလပန္တိ။

တဿ တေတိ ယော တွံ အမှေဟိ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မတ္ထံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုကာမေဟိ ဥက္ခိတ္တာသိကေဟိ သန္တဇ္ဇိတော၊ တဿ တေ။ ဘီတတ္တန္တိ ဘီတဘာဝေါ၊ ဘယန္တိ အတ္ထော။ ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတီတိ ပကတိဝဏ္ဏတော ဥပရိပိ တေ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ။ ထေရဿ ကိရ တဒါ ‘‘သစေ ဣမေ မာရေဿန္တိ၊ ဣဒါနေဝါဟံ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ၊ ဒုက္ခဘာရော ဝိဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေတိ ဧဒိသေ မဟတိ မရဏဘယေ ဥပဋ္ဌိတေ။ ဟေတုအတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဘုမ္မဝစနံ။

ဣဒါနိ ထေရော စောရဂါမဏိဿ ပဋိဝစနဒါနမုခေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၇၀၇။

‘‘နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခံ၊ အနပေက္ခဿ ဂါမဏိ၊

အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ၊ ခီဏသံယောဇနဿ ဝေ။

၇၀၈။

‘‘ခီဏာယ ဘဝနေတ္တိယာ၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊

န ဘယံ မရဏေ ဟောတိ၊ ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာ။

၇၀၉။

‘‘သုစိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယံ မေ၊ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော၊

မရဏေ မေ ဘယံ နတ္ထိ၊ ရောဂါနမိဝ သင်္ခယေ။

၇၁၀။

‘‘သုစိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယံ မေ၊ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော၊

နိရဿာဒါ ဘဝါ ဒိဋ္ဌာ၊ ဝိသံ ပိတွာဝ ဆဍ္ဍိတံ။

၇၁၁။

‘‘ပါရဂူ အနုပါဒါနော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ၊

တုဋ္ဌော အာယုက္ခယာ ဟောတိ၊ မုတ္တော အာဃာတနာ ယထာ။

၇၁၂။

‘‘ဥတ္တမံ ဓမ္မတံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗလောကေ အနတ္ထိကော၊

အာဒိတ္တာဝ ဃရာ မုတ္တော၊ မရဏသ္မိံ န သောစတိ။

၇၁၃။

‘‘ယဒတ္ထိ သင်္ဂတံ ကိဉ္စိ၊ ဘဝေါ ဝါ ယတ္ထ လဗ္ဘတိ၊

သဗ္ဗံ အနိဿရံ ဧတံ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ။

၇၁၄။

‘‘ယော တံ တထာ ပဇာနာတိ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

န ဂဏှာတိ ဘဝံ ကိဉ္စိ၊ သုတတ္တံဝ အယောဂုဠံ။

၇၁၅။

‘‘န မေ ဟောတိ ‘အဟောသိ’န္တိ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ န ဟောတိ မေ၊

သင်္ခါရာ ဝိဂမိဿန္တိ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။

၇၁၆။

‘‘သုဒ္ဓံ ဓမ္မသမုပ္ပာဒံ၊ သုဒ္ဓံ သင်္ခါရသန္တတိံ၊

ပဿန္တဿ ယထာဘူတံ၊ န ဘယံ ဟောတိ ဂါမဏိ။

၇၁၇။

‘‘တိဏကဋ္ဌသမံ လောကံ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

မမတ္တံ သော အသံဝိန္ဒံ၊ ‘နတ္ထိ မေ’တိ န သောစတိ။

၇၁၈။

‘‘ဥက္ကဏ္ဌာမိ သရီရေန၊ ဘဝေနမှိ အနတ္ထိကော၊

သောယံ ဘိဇ္ဇိဿတိ ကာယော၊ အညော စ န ဘဝိဿတိ။

၇၁၉။

‘‘ယံ ဝေါ ကိစ္စံ သရီရေန၊ တံ ကရောထ ယဒိစ္ဆထ၊

န မေ တပ္ပစ္စယာ တတ္ထ၊ ဒေါသော ပေမဉ္စ ဟေဟိတီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

၇၂၀။

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ၊

သတ္ထာနိ နိက္ခိပိတွာန၊ မာဏဝါ ဧတဒဗြဝု’’န္တိ။ –

အယံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဝုတ္တဂါထာ။ ဣတော အပရာ တိဿော စောရာနံ၊ ထေရဿ စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ –

၇၂၁။

‘‘ကိံ ဘဒန္တေ ကရိတွာန၊ ကော ဝါ အာစရိယော တဝ၊

ကဿ သာသနမာဂမ္မ၊ လဗ္ဘတေ တံ အသောကတာ။

၇၂၂။

‘‘သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ၊ ဇိနော အာစရိယော မမ၊

မဟာကာရုဏိကော သတ္ထာ၊ သဗ္ဗလောကတိကိစ္ဆကော။

၇၂၃။

‘‘တေနာယံ ဒေသိတော ဓမ္မော၊ ခယဂါမီ အနုတ္တရော၊

တဿ သာသနမာဂမ္မ၊ လဗ္ဘတေ တံ အသောကတာ။

၇၂၄။

‘‘သုတွာန စောရာ ဣသိနော သုဘာသိတံ၊ နိက္ခိပ္ပ သတ္ထာနိ စ အာဝုဓာနိ စ၊

တမှာ စ ကမ္မာ ဝိရမိံသု ဧကေ၊ ဧကေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမရောစယိံသု။

၇၂၅။

‘‘တေ ပဗ္ဗဇိတွာ သုဂတဿ သာသနေ၊ ဘာဝေတွ ဗောဇ္ဈင်္ဂဗလာနိ ပဏ္ဍိတာ၊

ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ ကတိန္ဒြိယာ၊ ဖုသိံသု နိဗ္ဗာနပဒံ အသင်္ခတ’’န္တိ။ –

ဣမာပိ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဝုတ္တဂါထာ။

တတ္ထ နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခံ၊ အနပေက္ခဿ၊ ဂါမဏီတိ ဂါမဏိ၊ အပေက္ခာယ၊ တဏှာယ၊ အဘာဝေန အနပေက္ခဿ မာဒိသဿ၊ လောဟိတသဘာဝေါ ပုဗ္ဗော ဝိယ၊ စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ နတ္ထိ၊ ဒေါမနဿာဘာဝါပဒေသေန ဘယာဘာဝံ ဝဒတိ။ တေနာဟ ‘‘အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ’’တိ။ အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေတိ ခီဏသံယောဇနဿ အရဟတော ပဉ္စဝီသတိ မဟာဘယာ၊ အညေ စ သဗ္ဗေပိ ဘယာ ဧကံသေန အတိက္ကန္တာ အတီတာ၊ အပဂတာတိ အတ္ထော။

ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ ပရိညာပဟာနသစ္ဆိကိရိယဘာဝနာဝသေန မဂ္ဂပညာယ ယထာဘူတံ ဒိဋ္ဌေ။ မရဏေတိ မရဏဟေတု။ ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာတိ ယထာ ကောစိ ပုရိသော သီသေ ဌိတေန မဟတာ ဂရုဘာရေန သံသီဒန္တော တဿ နိက္ခေပနေ၊ အပနယနေ န ဘာယတိ၊ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒန္တိ အတ္ထော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ဘာရာ ဟဝေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဘာရဟာရော စ ပုဂ္ဂလော၊

ဘာရာဒါနံ ဒုခံ လောကေ၊ ဘာရနိက္ခေပနံ သုခ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၃။၂၂)၊

သုစိဏ္ဏန္တိ သုဋ္ဌု စရိတံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ၊ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ တတော ဧဝ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယမဂ္ဂေါပိ သမ္မဒေဝ ဘာဝိတော။ ရောဂါနမိဝ သင်္ခယေတိ ယထာ ဗဟူဟိ ရောဂေဟိ အဘိဘူတဿ အာတုရဿ ရောဂါနံ သင်္ခယေ ပီတိသောမနဿမေဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ ခန္ဓရောဂသင်္ခယေ မရဏေ မာဒိသဿ ဘယံ နတ္ထိ။

နိရဿာဒါ ဘဝါ ဒိဋ္ဌာတိ တီဟိ ဒုက္ခတာဟိ အဘိဘူတာ၊ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တာ၊ တယော ဘဝါ နိရဿာဒါ၊ အဿာဒရဟိတာ၊ မယာ ဒိဋ္ဌာ။ ဝိသံ ပိတွာဝ ဆဍ္ဍိတန္တိ ပမာဒဝသေန ဝိသံ ပိဝိတွာ တာဒိသေန ပယောဂေန ဆဍ္ဍိတံ ဝိယ မရဏေ မေ ဘယံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

မုတ္တောအာဃာတနာ ယထာတိ ယထာ စောရေဟိ မာရဏတ္ထံ အာဃာတနံ နီတော ကေနစိ ဥပါယေန တတော မုတ္တော ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဟောတိ၊ ဧဝံ သံသာရပါရံ၊ နိဗ္ဗာနံ၊ ဂတတ္တာ ပါရဂူ၊ စတူဟိပိ ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော၊ ပရိညာဒီနံ သောဠသန္နံ ကိစ္စာနံ ကတတ္တာ ကတကိစ္စော ကာမာသဝါဒီဟိ အနာသဝေါ၊ အာယုက္ခယာ အာယုက္ခယဟေတု တုဋ္ဌော သောမနဿိကော ဟောတိ။

ဥတ္တမန္တိ သေဋ္ဌံ။ ဓမ္မတန္တိ၊ ဓမ္မသဘာဝံ။ အရဟတ္တေ သိဒ္ဓေ သိဇ္ဈနဟေတု ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝံ။ သဗ္ဗလောကေတိ သဗ္ဗလောကသ္မိမ္ပိ၊ ဒီဃာယုကသုခဗဟုလတာဒိဝသေန သံယုတ္တေပိ လောကေ။ အနတ္ထိကောတိ၊ အနပေက္ခော။ အာဒိတ္တာဝ ဃရာ မုတ္တောတိ ယထာ ကောစိ ပုရိသော သမန္တတော အာဒိတ္တတော ပဇ္ဇလိတတော ဂေဟတော နိဿဋော၊ တတော နိဿရဏနိမိတ္တံ န သောစတိ၊ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ မရဏနိမိတ္တံ န သောစတိ။

ယဒတ္ထိ သင်္ဂတံ ကိဉ္စီတိ ယံကိဉ္စိ ဣမသ္မိံ လောကေ အတ္ထိ၊ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဥပလဗ္ဘတိ သင်္ဂတံ၊ သတ္တေဟိ သင်္ခါရေဟိ ဝါ သမာဂမော၊ သမောဓာနံ။ ‘‘သင်္ခတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ ယံကိဉ္စိ ပစ္စယေဟိ သမစ္စ သမ္ဘုယျ ကတံ၊ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။ ဘဝေါ ဝါ ယတ္ထ လဗ္ဘတီတိ ယသ္မိံ သတ္တနိကာယေ ယော ဥပပတ္တိဘဝေါ လဗ္ဘတိ။ သဗ္ဗံ အနိဿရံ ဧတန္တိ သဗ္ဗမေတံ ဣဿရရဟိတံ၊ န ဧတ္ထ ကေနစိ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ ဣဿရိယံ ဝတ္တေတုံ သက္ကာ။ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာတိ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ တသ္မာ ‘‘အနိဿရံ ဧတ’’န္တိ ပဇာနန္တော မရဏသ္မိံ န သောစတီတိ ယောဇနာ။

နဂဏှာတိ ဘဝံ ကိဉ္စီတိ ယော အရိယသာဝကော ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇) ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒေသိတံ၊ တထာ တံ ဘဝတ္တယံ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ ပဇာနာတိ။ သော ယထာ ကောစိ ပုရိသော သုခကာမော ဒိဝသံ သန္တတ္တံ အယောဂုဠံ ဟတ္ထေန န ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဘဝံ န ဂဏှာတိ၊ န တတ္ထ တဏှံ ကရောတီတိ အတ္ထော။

န မေ ဟောတိ ‘‘အဟောသိ’’န္တိ ‘‘အတီတမဒ္ဓါနံ အဟံ ဤဒိသော အဟောသိ’’န္တိ အတ္တဒိဋ္ဌိဝသေန န မေ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ အတ္ထိ ဒိဋ္ဌိယာ သမ္မဒေဝ ဥဂ္ဃာဋိတတ္တာ၊ ဓမ္မသဘာဝဿ စ သုဒိဋ္ဌတ္တာ။ ‘‘ဘဝိဿ’’န္တိ န ဟောတိ မေတိ တတော ဧဝ ‘‘အနာဂတမဒ္ဓါနံ အဟံ ဧဒိသော ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿံ ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝမ္ပိ မေ န ဟောတိ။ သင်္ခါရာ ဝိဂမိဿန္တီတိ ဧဝံ ပန ဟောတိ ‘‘ယထာပစ္စယံ ပဝတ္တမာနာ သင်္ခါရာဝ၊ န ဧတ္ထ ကောစိ အတ္တာ ဝါ အတ္တနိယံ ဝါ၊ တေ စ ခေါ ဝိဂမိဿန္တိ ၊ ဝိနဿိဿန္တိ၊ ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ။ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာတိ ဧဝံ ပဿန္တဿ မာဒိသဿ တတ္ထ သင်္ခါရဂတေ ကာ နာမ ပရိဒေဝနာ။

သုဒ္ဓန္တိ ကေဝလံ၊ အတ္တသာရေန အသမ္မိဿံ။ ဓမ္မသမုပ္ပာဒန္တိ ပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မသမုပ္ပတ္တိံ အဝိဇ္ဇာဒိပစ္စယေဟိ သင်္ခါရာဒိဓမ္မမတ္တပ္ပဝတ္တိံ။ သင်္ခါရသန္တတိန္တိ ကိလေသကမ္မဝိပါကပ္ပဘေဒသင်္ခါရပဗန္ဓံ။ ပဿန္တဿ ယထာဘူတန္တိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ယာထာဝတော ဇာနန္တဿ။

တိဏကဋ္ဌသမံ လောကန္တိ ယထာ အရညေ အပရိဂ္ဂဟေ တိဏကဋ္ဌေ ကေနစိ ဂယှမာနေ အပရဿ ‘‘မယှံ သန္တကံ အယံ ဂဏှတီ’’တိ န ဟောတိ၊ ဧဝံ သော အသာမိကတာယ တိဏကဋ္ဌသမံ သင်္ခါရလောကံ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊ သော တတ္ထ မမတ္တံ အသံဝိန္ဒံ အသံဝိန္ဒန္တော အလဘန္တော အကရောန္တော။ နတ္ထိ မေတိ ‘‘အဟု ဝတ သောဟံ၊ တံ မေ နတ္ထီ’’တိ န သောစတိ။

ဥက္ကဏ္ဌာမိ သရီရေနာတိ အသာရကေန အဘိနုဒေန ဒုက္ခေန အကတညုနာ အသုစိဒုဂ္ဂန္ဓဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလသဘာဝေန ဣမိနာ ကာယေန ဥက္ကဏ္ဌာမိ ဣမံ ကာယံ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဧဝံ တိဋ္ဌာမိ။ ဘဝေနမှိ အနတ္ထိကောတိ သဗ္ဗေနပိ ဘဝေန အနတ္ထိကော အမှိ၊ န ကိဉ္စိ ဘဝံ ပတ္ထေမိ။ သောယံ ဘိဇ္ဇိဿတိ ကာယောတိ အယံ မမ ကာယော ဣဒါနိ တုမှာကံ ပယောဂေန အညထာ ဝါ အညတ္ထ ဘိဇ္ဇိဿတိ။ အညော စ န ဘဝိဿတီတိ အညော ကာယော မယှံ အာယတိံ န ဘဝိဿတိ၊ ပုနဗ္ဘဝါဘာဝတော။

ယံ ဝေါ ကိစ္စံ သရီရေနာတိ ယံ တုမှာကံ ဣမိနာ သရီရေန ပယောဇနံ၊ တံ ကရောထ ယဒိစ္ဆထ၊ ဣစ္ဆထ စေ။ န မေ တပ္ပစ္စယာတိ၊ တံ နိမိတ္တံ ဣမဿ သရီရဿ တုမှေဟိ ယထိစ္ဆိတကိစ္စဿ ကရဏဟေတု။ တတ္ထာတိ တေသု ကရောန္တေသု စ အကရောန္တေသု စ။ ဒေါသော ပေမဉ္စ ဟေဟိတီတိ ယထာက္ကမံ ပဋိဃော အနုနယော န ဘဝိဿတိ၊ အတ္တနော ဘဝေ အပေက္ခာယ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အညပစ္စယာ အညတ္ထ စ ပဋိဃာနုနယေသု အသန္တေသုပိ တပ္ပစ္စယာ၊ ‘‘တတ္ထာ’’တိ ဝစနံ ယထာဓိဂတဝသေန ဝုတ္တံ။

တဿာတိ အဓိမုတ္တတ္ထေရဿ။ တံ ဝစနန္တိ ‘‘နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိကံ မရဏေ ဘယာဘာဝါဒိဒီပကံ၊ တတော ဧဝ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ ဝစနံ သုတွာ။ မာဏဝါတိ စောရာ။ စောရာ ဟိ ‘‘မာဏဝါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ‘‘မာဏဝေဟိ သဟ ဂစ္ဆန္တိ ကတကမ္မေဟိ အကတကမ္မေဟိပီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၁၄၉) ဝိယ။

ကိံဘဒန္တေ ကရိတွာနာတိ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ နာမ တပေါကမ္မံ ကတွာ။ ကော ဝါ တဝ အာစရိယော ကဿ သာသနံ၊ ဩဝါဒံ နိဿာယ အယံ အသောကတာ မရဏကာလေ သောကာဘာဝေါ လဗ္ဘတီတိ ဧတံ အတ္ထံ အဗြဝုံ၊ ပုစ္ဆာဝသေန ကထေသုံ၊ ဘာသိံသု။

တံ သုတွာ ထေရော တေသံ ပဋိဝစနံ ဒေန္တော ‘‘သဗ္ဗညူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဗ္ဗညူတိ ပရောပဒေသေန ဝိနာ သဗ္ဗပကာရေန သဗ္ဗဓမ္မာဝဗောဓနသမတ္ထဿ အာကင်္ခါပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိနော အနာဝရဏဉာဏဿ အဓိဂမေန အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဇာနာတီတိ၊ သဗ္ဗညူ။ တေနေဝ သမန္တစက္ခုနာ သဗ္ဗဿ ဒဿနတော သဗ္ဗဒဿာဝီ။ ယမှိ အနာဝရဏဉာဏံ၊ တဒေဝ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ နတ္ထေဝ အသာဓာရဏဉာဏပါဠိယာ ဝိရောဓော ဝိသယုပ္ပတ္တိမုခေန အညေဟိ အသာဓာရဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဧကဿေဝ ဉာဏဿ ဒွိဓာ ဝုတ္တတ္တာ။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဣတိဝုတ္တကဝဏ္ဏနာယံ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈) ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တမေဝါတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စန္နမ္ပိ မာရာနံ ဝိဇယတော ဇိနော၊ ဟီနာဒိဝိဘာဂဘိန္နေ သဗ္ဗသ္မိံ သတ္တနိကာယေ အဓိမုတ္တဝုတ္တိတာယ မဟတိယာ ကရုဏာယ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာကာရုဏိကော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ ဝေနေယျာနံ အနုသာသနတော သတ္ထာ၊ တတော ဧဝ သဗ္ဗလောကဿ ကိလေသရောဂတိကိစ္ဆနတော သဗ္ဗလောကတိကိစ္ဆကော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာစရိယော မမာတိ ယောဇနာ။ ခယဂါမီတိ နိဗ္ဗာနဂါမီ။

ဧဝံ ထေရေန သတ္ထု သာသနဿ စ ဂုဏေ ပကာသိတေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ဧကစ္စေ စောရာ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ဧကစ္စေ ဥပါသကတ္တံ ပဝေဒေသုံ။ တမတ္ထံ ဒီပေန္တော ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ‘‘သုတွာန စောရာ’’တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိံသု။ တတ္ထ ဣသိနောတိ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ ဧသနဋ္ဌေန ဣသိနော၊ အဓိမုတ္တတ္ထေရဿ။ နိက္ခိပ္ပာတိ ပဟာယ။ သတ္ထာနိ စ အာဝုဓာနိ စာတိ အသိအာဒိသတ္ထာနိ စေဝ ဓနုကလာပါဒိအာဝုဓာနိ စ။ တမှာ စ ကမ္မာတိ တတော စောရကမ္မတော။

တေ ပဗ္ဗဇိတွာ သုဂတဿ သာသနေတိ တေ စောရာ သောဘနဂမနတာဒီဟိ သုဂတဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂန္တွာ။ ဘာဝနာဝိသေသာဓိဂတာယ ဩဒဂျလက္ခဏာယ ပီတိယာ သမန္နာဂမေန ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ။ သုမနာတိ သောမနဿပ္ပတ္တာ။ ကတိန္ဒြိယာတိ ဘာဝိတိန္ဒြိယာ။ ဖုသိံသူတိ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အသင်္ခတံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆိံသု။ အဓိမုတ္တော ကိရ စောရေ နိဗ္ဗိသေဝနေ ကတွာ၊ တေ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ၊ မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ မာတရံ အာပုစ္ဆိတွာ၊ ပစ္စာဂန္တွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပဒံ အကာသိ။ အထ တေသံ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ ၊ တေ နစိရဿေဝ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ…ပေ… အသင်္ခတ’’န္တိ။

အဓိမုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သမဏဿ အဟု စိန္တာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ပါရာပရိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ ဂေါတ္တဝသေန ပါရာပရိယောတွေဝ သမညာ အဟောသိ။ သော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော။ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဇေတဝနဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တဿ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတွာ ဣန္ဒြိယဘာဝနာသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၄၅၃) ဒေသေသိ။ သော တံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိ။ တံ သုတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တဒတ္ထမနုစိန္တေသိ။ ယထာ ပန အနုစိန္တေသိ၊ သွာယမတ္ထော ဂါထာသု ဧဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သော တထာ အနုဝိစိန္တေန္တော အာယတနမုခေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အပရဘာဂေ အတ္တနာ စိန္တိတာကာရံ ပကာသေန္တော –

၇၂၆။

‘‘သမဏဿ အဟု စိန္တာ၊ ပါရာပရိယဿ ဘိက္ခုနော၊

ဧကကဿ နိသိန္နဿ၊ ပဝိဝိတ္တဿ ဈာယိနော။

၇၂၇။

‘‘ကိမာနုပုဗ္ဗံ ပုရိသော၊ ကိံ ဝတံ ကိံ သမာစာရံ၊

အတ္တနော ကိစ္စကာရီဿ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယေ။

၇၂၈။

‘‘ဣန္ဒြိယာနိ မနုဿာနံ၊ ဟိတာယ အဟိတာယ စ၊

အရက္ခိတာနိ အဟိတာယ၊ ရက္ခိတာနိ ဟိတာယ စ။

၇၂၉။

‘‘ဣန္ဒြိယာနေဝ သာရက္ခံ၊ ဣန္ဒြိယာနိ စ ဂေါပယံ၊

အတ္တနော ကိစ္စကာရီဿ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယေ။

၇၃၀။

‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ စေ ရူပေသု၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယံ၊

အနာဒီနဝဒဿာဝီ၊ သော ဒုက္ခာ န ဟိ မုစ္စတိ။

၇၃၁။

‘‘သောတိန္ဒြိယံ စေ သဒ္ဒေသု၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယံ၊

အနာဒီနဝဒဿာဝီ၊ သော ဒုက္ခာ န ဟိ မုစ္စတိ။

၇၃၂။

‘‘အနိဿရဏဒဿာဝီ၊ ဂန္ဓေ စေ ပဋိသေဝတိ၊

န သော မုစ္စတိ ဒုက္ခမှာ၊ ဂန္ဓေသု အဓိမုစ္ဆိတော။

၇၃၃။

‘‘အမ္ဗိလံ မဓုရဂ္ဂဉ္စ၊ တိတ္တကဂ္ဂမနုဿရံ၊

ရသတဏှာယ ဂဓိတော၊ ဟဒယံ နာဝဗုဇ္ဈတိ။

၇၃၄။

‘‘သုဘာနျပ္ပဋိကူလာနိ ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနိ အနုဿရံ၊

ရတ္တော ရာဂါဓိကရဏံ၊ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခံ။

၇၃၅။

‘‘မနံ စေတေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ယော န သက္ကောတိ ရက္ခိတုံ၊

တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ၊ သဗ္ဗေဟေတေဟိ ပဉ္စဟိ။

၇၃၆။

‘‘ပုဗ္ဗလောဟိတသမ္ပုဏ္ဏံ၊ ဗဟုဿ ကုဏပဿ စ၊

နရဝီရကတံ ဝဂ္ဂုံ၊ သမုဂ္ဂမိဝ စိတ္တိတံ။

၇၃၇။

‘‘ကဋုကံ မဓုရဿာဒံ၊ ပိယနိဗန္ဓနံ ဒုခံ၊

ခုရံဝ မဓုနာ လိတ္တံ၊ ဥလ္လိဟံ နာဝဗုဇ္ဈတိ။

၇၃၈။

‘‘ဣတ္ထိရူပေ ဣတ္ထိသရေ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေပိ စ ဣတ္ထိယာ၊

ဣတ္ထိဂန္ဓေသု သာရတ္တော၊ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခံ။

၇၃၉။

‘‘ဣတ္ထိသောတာနိ သဗ္ဗာနိ၊ သန္ဒန္တိ ပဉ္စ ပဉ္စသု၊

တေသမာဝရဏံ ကာတုံ၊ ယော သက္ကောတိ ဝီရိယဝါ။

၇၄၀။

‘‘သော အတ္ထဝါ သော ဓမ္မဋ္ဌော၊ သော ဒက္ခော သော ဝိစက္ခဏော၊

ကရေယျ ရမမာနောပိ၊ ကိစ္စံ ဓမ္မတ္ထသံဟိတံ။

၇၄၁။

‘‘အထော သီဒတိ သညုတ္တံ၊ ဝဇ္ဇေ ကိစ္စံ နိရတ္ထကံ၊

န တံ ကိစ္စန္တိ မညိတွာ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော။

၇၄၂။

‘‘ယဉ္စ အတ္ထေန သညုတ္တံ၊ ယာ စ ဓမ္မဂတာ ရတိ၊

တံ သမာဒါယ ဝတ္တေထ၊ သာ ဟိ ဝေ ဥတ္တမာ ရတိ။

၇၄၃။

‘‘ဥစ္စာဝစေဟုပါယေဟိ၊ ပရေသမဘိဇိဂီသတိ၊

ဟန္တွာ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ၊ အာလောပတိ သာဟသာ ယော ပရေသံ။

၇၄၄။

‘‘တစ္ဆန္တော အာဏိယာ အာဏိံ၊ နိဟန္တိ ဗလဝါ ယထာ၊

ဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယေဟေဝ၊ နိဟန္တိ ကုသလော တထာ။

၇၄၅။

‘‘သဒ္ဓံ ဝီရိယံ သမာဓိဉ္စ၊ သတိပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

ပဉ္စ ပဉ္စဟိ ဟန္တွာန၊ အနီဃော ယာတိ ဗြာဟ္မဏော။

၇၄၆။

‘‘သော အတ္ထဝါ သော ဓမ္မဋ္ဌော၊ ကတွာ ဝါကျာနုသာသနိံ၊

သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဿ၊ သော နရော သုခမေဓတီ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ သမဏဿာတိ ပဗ္ဗဇိတဿ။ အဟူတိ အဟောသိ။ စိန္တာတိ ဓမ္မစိန္တာ ဓမ္မဝိစာရဏာ။ ပါရာပရိယဿာတိ ပါရာပရဂေါတ္တဿ။ ‘‘ပါရာစရိယဿာ’’တိပိ ပဌန္တိ။ ဘိက္ခုနောတိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခနသီလဿ။ ဧကကဿာတိ အသဟာယဿ၊ ဧတေန ကာယဝိဝေကံ ဒဿေတိ။ ပဝိဝိတ္တဿာတိ ပဝိဝေကဟေတုနာ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဝိဝေကံ အာရဒ္ဓဿ၊ ဧတေန စိတ္တဝိဝေကံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဈာယိနော’’တိ။ ဈာယိနောတိ ဈာယနသီလဿ၊ ယောနိသောမနသိကာရေသု ယုတ္တဿာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗမေတံ ထေရော အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတွာ ဝဒတိ။

‘‘ကိမာနုပုဗ္ဗ’’န္တိအာဒိနာ တံ စိန္တနံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ပဌမဂါထာယံ တာဝ ကိမာနုပုဗ္ဗန္တိ အနုပုဗ္ဗံ အနုက္ကမော၊ အနုပုဗ္ဗမေဝ ဝက္ခမာနေသု ဝတသမာစာရေသု ကော အနုက္ကမော၊ ကေန အနုက္ကမေန တေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ပုရိသော ကိံ ဝတံ ကိံ သမာစာရန္တိ အတ္ထကာမော ပုရိသော သမာဒိယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ‘‘ဝတ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ၊ ကီဒိသံ သီလံ သမာစာရံ၊ သမာစရန္တော၊ အတ္တနော ကိစ္စကာရီ ကတ္တဗ္ဗကာရီ အဿ၊ ကဉ္စိ သတ္တံ န စ ဝိဟေဌယေ၊ န ဗာဓေယျာတိ အတ္ထော။ အတ္တနော ကိစ္စံ နာမ သမဏဓမ္မော၊ သင်္ခေပတော သီလသမာဓိပညာ၊ တံ သမ္ပာဒေန္တဿ ပရဝိဟေဌနာယ လေသောပိ နတ္ထိ တာယ သတိ သမဏဘာဝဿေဝ အဘာဝတော။

ယထာဟ ဘဂဝါ – ‘‘န ဟိ ပဗ္ဗဇိတော ပရူပဃာတီ၊ န သမဏော ဟောတိ ပရံ ဝိဟေဌယန္တော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၈၄)။ ဧတ္ထ စ ဝတဂ္ဂဟဏေန ဝါရိတ္တသီလံ ဂဟိတံ၊ သမာစာရဂ္ဂဟဏေန သမာစရိတဗ္ဗတော စာရိတ္တသီလေန သဒ္ဓိံ ဈာနဝိပဿနာဒိ၊ တသ္မာ ဝါရိတ္တသီလံ ပဓာနံ။ တတ္ထာပိ စ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရေ သိဒ္ဓေ သဗ္ဗံ သီလံ သုရက္ခိတံ၊ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ တာဝ ဒဿေတုကာမော ဣန္ဒြိယာနံ အရက္ခဏေ ရက္ခဏေ စ အာဒီနဝါနိသံသေ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဣန္ဒြိယာနိ မနုဿာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣန္ဒြိယာနီတိ ရက္ခိတဗ္ဗဓမ္မနိဒဿနံ၊ တသ္မာ စက္ခာဒီနိ ဆ ဣန္ဒြိယာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မနုဿာနန္တိ ရက္ခဏယောဂျပုဂ္ဂလနိဒဿနံ။ ဟိတာယာတိ အတ္ထာယ။ အဟိတာယာတိ အနတ္ထာယ။ ဟောန္တီတိ ဝစနသေသော။ ကထံ ပန တာနိယေဝ ဟိတာယ စ အဟိတာယ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ရက္ခိတာနီ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ယဿ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ သတိကဝါဋေန အပိဟိတာနိ၊ တဿ ရူပါဒီသု အဘိဇ္ဈာဒိပါပဓမ္မပဝတ္တိယာ ဒွါရဘာဝတော အနတ္ထာယ ပိဟိတာနိ၊ တဒဘာဝတော အတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ။

ဣန္ဒြိယာနေဝသာရက္ခန္တိ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရော ပရိပုဏ္ဏော သီလသမ္ပဒံ ပရိပူရေတိ၊ သီလသမ္ပဒါ ပရိပုဏ္ဏာ သမာဓိသမ္ပဒံ ပရိပူရေတိ၊ သမာဓိသမ္ပဒါ ပရိပုဏ္ဏာ ပညာသမ္ပဒံ ပရိပူရေတိ၊ တသ္မာ ဣန္ဒြိယာရက္ခာ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိယာဝ မူလန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣန္ဒြိယာနေဝ သာရက္ခ’’န္တိ။ သတိပုဗ္ဗင်္ဂမေန အာရက္ခေန သံရက္ခန္တော ယောနိသောမနသိကာရေန ဣန္ဒြိယာနိ ဧဝ တာဝ သမ္မဒေဝ ရက္ခန္တော၊ ယထာ အကုသလစောရာ တေဟိ တေဟိ ဒွါရေဟိ ပဝိသိတွာ စိတ္တသန္တာနေ ကုသလံ ဘဏ္ဍံ န ဝိလုမ္ပန္တိ၊ တထာ တာနိ ပိဒဟန္တောတိ အတ္ထော။ သာရက္ခန္တိ စ သံ-သဒ္ဒဿ သာဘာဝံ ကတွာ ဝုတ္တံ၊ ‘‘သာရာဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ‘‘သံရက္ခ’’န္တိ စ ပါဌော။ ဣန္ဒြိယာနိ စ ဂေါပယန္တိ တဿေဝ ပရိယာယဝစနံ၊ ပရိယာယဝစနေ ပယောဇနံ နေတ္တိအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အတ္တနော ကိစ္စကာရီဿာ’’တိ ဣမိနာ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ၊ ‘‘န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယေ’’တိ ဣမိနာ ပရဟိတပဋိပတ္တိံ၊ ဥဘယေနာပိ ဝါ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိမေဝ ဒဿေတိ ပရာဝိဟေဌနဿာပိ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အထ ဝါ ပဒဒွယေနပိ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိံ ဒဿေတိ ပုထုဇ္ဇနဿ သေက္ခဿ စ ပရဟိတပဋိပတ္တိယာပိ အတ္တဟိတပဋိပတ္တိဘာဝတော။

ဧဝံ ရက္ခိတာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဟိတာယ ဟောန္တီတိ ဝေါဒါနပက္ခံ သင်္ခေပေနေဝ ဒဿေတွာ၊ အရက္ခိတာနိ အဟိတာယ ဟောန္တီတိ သံကိလေသပက္ခံ ပန ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စက္ခုန္ဒြိယံ စေ ရူပေသု၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယံ။ အနာဒီနဝဒဿာဝီတိ ယော နီလပီတာဒိဘေဒေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ရူပါယတနေသု ဂစ္ဆန္တံ ယထာရုစိ ပဝတ္တန္တံ စက္ခုန္ဒြိယံ အနိဝါရယံ၊ အနိဝါရယန္တော အပ္ပဋိဗာဟန္တော တထာပဝတ္တိယံ အာဒီနဝဒဿာဝီ န ဟောတိ စေ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သမ္ပရာယိကဉ္စ အာဒီနဝံ ဒေါသံ န ပဿတိ စေ ။ ‘‘ဂစ္ဆန္တံ နိဝါရယေ အနိဿရဏဒဿာဝီ’’တိ စ ပါဌော။ တတ္ထ ယော ‘‘ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၅) ဝုတ္တဝိဓိနာ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ ဌတွာ သတိသမ္ပဇညဝသေန ရူပါယတနေ ပဝတ္တမာနော တတ္ထ နိဿရဏဒဿာဝီ နာမ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန အနိဿရဏဒဿာဝီ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သော ဒုက္ခာ န ဟိ မုစ္စတီတိ သော ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော န မုစ္စတေဝ။ ဧတ္ထ စ စက္ခုန္ဒြိယဿ အနိဝါရဏံ နာမ ယထာ တေန ဒွါရေန အဘိဇ္ဈာဒယော ပါပဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ၊ တထာ ပဝတ္တနံ၊ တံ ပန အတ္ထတော သတိသမ္ပဇညဿ အနုဋ္ဌာပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသိန္ဒြိယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဓိမုစ္ဆိတောတိ အဓိမုတ္တတဏှာယ မုစ္ဆံ အာပန္နော။ အမ္ဗိလန္တိ အမ္ဗိလရသံ။ မဓုရဂ္ဂန္တိ မဓုရရသကောဋ္ဌာသံ။ တထာ တိတ္တကဂ္ဂံ။ အနုဿရန္တိ အဿာဒဝသေန တံ တံ ရသံ အနုဝိစိန္တေန္တော။ ဂန္ထိတောတိ ရသတဏှာယ တသ္မိံ တသ္မိံ ရသေ ဂန္ထိတော ဗန္ဓော။ ‘‘ဂဓိတော’’တိ စ ပဌန္တိ၊ ဂေဓံ အာပန္နောတိ အတ္ထော။ ဟဒယံ နာဝဗုဇ္ဈတီတိ ‘‘ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ စိတ္တံ န ဇာနာတိ န သလ္လက္ခေတိ ၊ သာသနဿ ဟဒယံ အဗ္ဘန္တရံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ သမ္မဒ္ဒနရသတဏှာယ ဂဓိတော နာဝဗုဇ္ဈတိ န ဇာနာတိ၊ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

သုဘာနီတိ သုန္ဒရာနိ။ အပ္ပဋိကူလာနီတိ မနောရမာနိ၊ ဣဋ္ဌာနိ။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနီတိ ဥပါဒိဏ္ဏာနုပါဒိဏ္ဏပ္ပဘေဒေ ဖဿေ။ ရတ္တောတိ ရဇ္ဇနသဘာဝေန ရာဂေန ရတ္တော။ ရာဂါဓိကရဏန္တိ ရာဂဟေတု။ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခန္တိ ရာဂပရိဠာဟာဒိဝသေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စ နိရယသန္တာပါဒိဝသေန အဘိသမ္ပရာယဉ္စ နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ ပဋိလဘတိ။

မနံ စေတေဟီတိ မနဉ္စ ဧတေဟိ ရူပါရမ္မဏာဒီဟိ ဓမ္မာရမ္မဏပ္ပဘေဒေဟိ စ။ နန္တိ ပုဂ္ဂလံ။ သဗ္ဗေဟီတိ သဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိပိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ပုဂ္ဂလော မနံ၊ မနောဒွါရံ၊ ဧတေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ရူပါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ ဓမ္မာရမ္မဏပ္ပဘေဒတော စ။ တတ္ထ ပဝတ္တနကပါပကမ္မနိဝါရဏေန ရက္ခိတုံ၊ ဂေါပိတုံ န သက္ကောတိ၊ တတော တဿ အရက္ခဏတော နံ ပုဂ္ဂလံ တံနိမိတ္တံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ အနုဂစ္ဆတိ၊ အနုဂစ္ဆန္တဉ္စ ဧတေဟိ ပဉ္စဟိပိ ရူပါရမ္မဏာဒီဟိ ဆဋ္ဌာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေဟိပိ အာရမ္မဏပ္ပစ္စယဘူတေဟိ အနုဂစ္ဆတီတိ။ ဧတ္ထ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ သောတိန္ဒြိယဉ္စ အသမ္ပတ္တဂ္ဂါဟိဘာဝတော ‘‘ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဣတရံ သမ္ပတ္တဂ္ဂါဟီတိ ‘‘ဂန္ဓေ စေ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ စ ရသတဏှာ စ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ စ သတ္တာနံ ဝိသေသတော ဗလဝတီတိ ‘‘ရသတဏှာယ ဂဓိတော၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနိ အနုဿရန္တောတိ’’ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ အဂုတ္တဒွါရဿ ပုဂ္ဂလဿ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ဆသုပိ အာရမ္မဏေသု အသံဝရနိမိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒုက္ခံ ဒဿေတွာ သွာယမသံဝရော ယသ္မာ သရီရသဘာဝါနဝဗောဓေန ဟောတိ၊ တသ္မာ သရီရသဘာဝံ ဝိစိနန္တော ‘‘ပုဗ္ဗလောဟိတသမ္ပုဏ္ဏ’’န္တိအာဒိနာ ဂါထာဒွယမာဟ။ တဿတ္ထော – သရီရံ နာမေတံ ပုဗ္ဗေန လောဟိတေန စ သမ္ပုဏ္ဏံ ဘရိတံ အညေန စ ပိတ္တသေမှာဒိနာ ဗဟုနာ ကုဏပေန၊ တယိဒံ နရဝီရေန နရေသု ဆေကေန သိပ္ပာစရိယေန ကတံ ဝဂ္ဂု မဋ္ဌံ လာခါပရိကမ္မာဒိနာ စိတ္တိတံ၊ အန္တော ပန ဂူထာဒိအသုစိဘရိတံ သမုဂ္ဂံ ဝိယ ဆဝိမတ္တမနောဟရံ ဗာလဇနသမ္မောဟံ ဒုက္ခသဘာဝတာယ နိရယာဒိဒုက္ခတာပနတော စ ကဋုကံ၊ ပရိကပ္ပသမ္ဘဝေန အမူလကေန အဿာဒမတ္တေန မဓုရတာယ မဓုရဿာဒံ၊ တတော ဧဝ ပိယဘာဝနိဗန္ဓနေန ပိယနိဗန္ဓနံ၊ ဒုဿဟတာယ အပ္ပတီတတာယ စ ဒုခံ၊ ဤဒိသေ သရီရေ အဿာဒလောဘေန မဟာဒုက္ခံ ပစ္စနုဘုယျမာနံ အနဝဗုဇ္ဈန္တော လောကော မဓုရဂိဒ္ဓါ ခုရဓာရာလေဟကပုရိသော ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ။

ဣဒါနိ ဧတေ စက္ခာဒီနံ ဂေါစရဘူတာ ရူပါဒယော ဝုတ္တာ၊ တေ ဝိသေသတော ပုရိသဿ ဣတ္ထိပဋိဗဒ္ဓါ ကမနီယာတိ တတ္ထ သံဝရော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထိရူပေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတ္ထိရူပေတိ ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရူပါယတနသင်္ခါတေ ဝဏ္ဏေ။ အပိ စ ယော ကောစိ ဣတ္ထိယာ နိဝတ္ထဿ အလင်္ကာရဿ ဝါ ဂန္ဓဝဏ္ဏကာဒီနံ ဝါ ပိဠန္ဓနမာလာနံ ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓါ ဝဏ္ဏော ပုရိသဿ စက္ခုဝိညာဏဿ အာရမ္မဏဘာဝါယ ဥပကပ္ပတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ‘‘ဣတ္ထိရူပ’’န္တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတ္ထိသရေတိ ဣတ္ထိယာ ဂီတလပိတဟသိတရုဒိတသဒ္ဒေ။ အပိ စ ဣတ္ထိယာ နိဝတ္ထဝတ္ထဿပိ အလင်္ကတအလင်္ကာရဿပိ ဣတ္ထိပယောဂနိပ္ဖာဒိတာ ဝေဏုဝီဏာသင်္ခပဏဝါဒီနမ္ပိ သဒ္ဒါ ဣဓ ဣတ္ထိသရဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗောပေသော ပုရိသဿ စိတ္တံ အာကဍ္ဎတီတိ။ ‘‘ဣတ္ထိရသေ’’တိ ပန ပါဠိယာ စတုသမုဋ္ဌာနိကရသာယတနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣတ္ထိယာ ကိံကာရပဋိဿာဝိတာဒိဝသေန အဿဝရသော စေဝ ပရိဘောဂရသော စ ဣတ္ထိရသောတိ ဧကေ။ ယော ပန ဣတ္ထိယာ ဩဋ္ဌမံသသမ္မက္ခိတခေဠာဒိရသော၊ ယော စ တာယ ပုရိသဿ ဒိန္နယာဂုဘတ္တာဒီနံ ရသော၊ သဗ္ဗောပေသော ‘‘ဣတ္ထိရသော’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေပိ စ ဣတ္ထိယာ ကာယသမ္ဖဿော၊ ဣတ္ထိသရီရာရူဠှာနံ ဝတ္ထာလင်္ကာရမာလာဒီနံ ဖဿော ‘‘ဣတ္ထိဖောဋ္ဌဗ္ဗော’’တွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ယေသံ ဣတ္ထိရူပေ ဣတ္ထိသရေတိ ပါဠိ၊ တေသံ အပိ-သဒ္ဒေန ဣတ္ထိရသသင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣတ္ထိဂန္ဓေသူတိ ဣတ္ထိယာ စတုသမုဋ္ဌာနိကဂန္ဓာယတနေသု။ ဣတ္ထိယာ သရီရဂန္ဓော နာမ ဒုဂ္ဂန္ဓော။ ဧကစ္စာ ဟိ ဣတ္ထီ အဿဂန္ဓိနီ ဟောတိ၊ ဧကစ္စာ မေဏ္ဍဂန္ဓိနီ၊ ဧကစ္စာ သေဒဂန္ဓိနီ၊ ဧကစ္စာ သောဏိတဂန္ဓိနီ၊ တထာပိ တာသု အန္ဓဗာလော ရဇ္ဇတေဝ။ စက္ကဝတ္တိနော ပန ဣတ္ထိရတနဿ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတိ၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော၊ အယံ န သဗ္ဗာသံ ဟောတီတိ၊ ဣတ္ထိယာ သရီရေ အာရူဠှော အာဂန္တုကော အနုလိမ္ပနာဒိဂန္ဓော ‘‘ဣတ္ထိဂန္ဓော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သာရတ္တောတိ သုဋ္ဌု ရတ္တော ဂဓိတော မုစ္ဆိတော၊ ဣဒံ ပန ပဒံ ‘‘ဣတ္ထိရူပေ’’တိအာဒီသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခန္တိ ဣတ္ထိရူပါဒီသု သရာဂနိမိတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝဓဗန္ဓနာဒိဝသေန သမ္ပရာယိကံ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိဝသေန နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ ပဋိလဘတိ။

ဣတ္ထိသောတာနိ သဗ္ဗာနီတိ ဣတ္ထိယာ ရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ သဗ္ဗာနိ အနဝသေသာနိ ပဉ္စ တဏှာသောတာနိ သန္ဒန္တိ။ ပဉ္စသူတိ ပုရိသဿ ပဉ္စသု ဒွါရေသု။ တေသန္တိ တေသံ ပဉ္စန္နံ သောတာနံ။ အာဝရဏန္တိ သံဝရဏံ၊ ယထာ အသံဝရော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ သတိသမ္ပဇညံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သံဝရံ ပဝတ္တေတုံ ယော သက္ကောတိ၊ သော ဝီရိယဝါ အာရဒ္ဓဝီရိယော အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ရူပါဒိဂေါစရေ ပဗ္ဗဇိတဿ ပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဂဟဋ္ဌဿ ဒဿေတုံ ‘‘သော အတ္ထဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သော အတ္ထဝါ သော ဓမ္မဋ္ဌော၊ သော ဒက္ခော သော ဝိစက္ခဏောတိ သော ပုဂ္ဂလော ဣမသ္မိံ လောကေ အတ္ထဝါ၊ ဗုဒ္ဓိမာ၊ ဓမ္မေ ဌိတော၊ ဓမ္မေ ဒက္ခော၊ ဓမ္မေ ဆေကော၊ အနလသော ဝါ ဝိစက္ခဏော ဣတိ ကတ္တဗ္ဗတာသု ကုသလော နာမ။ ကရေယျ ရမမာနောပိ၊ ကိစ္စံ ဓမ္မတ္ထသံဟိတန္တိ ဂေဟရတိယာ ရမမာနောပိ ဓမ္မတ္ထသံဟိတံ ဓမ္မတော အတ္ထတော စ အနပေတမေဝ တံ တံ ကတ္တဗ္ဗံ။ အနုပ္ပန္နာနံ ဘောဂါနံ ဥပ္ပာဒနံ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပရိပါလနံ၊ ပရိဘောဂဉ္စ ကရေယျ၊ အညမညံ၊ အဝိရောဓေန၊ အညမညံ၊ အဗာဓနေန၊ တိဝဂ္ဂတ္ထံ အနုယုဉ္ဇေယျာတိ အဓိပ္ပာယော ။ အယဉ္စ နယော ယေသံ သမ္မာပဋိပတ္တိအဝိရောဓေန တိဝဂ္ဂတ္ထဿ ဝသေန ဝတ္တတိ ဗိမ္ဗိသာရမဟာရာဇာဒီနံ ဝိယ၊ တေသံ ဝသေန ဝုတ္တော။ န ယေသံ ကေသဉ္စိ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အထော သီဒတိ သညုတ္တန္တိ ယဒိ ဣဓလောကေ သုပသံဟိတံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ အတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဌိတံ။ ဝဇ္ဇေ ကိစ္စံ နိရတ္ထကန္တိ သမ္ပရာယိကတ္ထရဟိတံ အနတ္ထုပသံဟိတံ ကိစ္စံ သစေပိ ဝိဿဇ္ဇေယျ ပရိစ္စဇေယျ။ န တံ ကိစ္စန္တိ မညိတွာ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏောတိ သတိအဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တော ဝိစာရဏပညာသမ္ဘဝေန ဝိစက္ခဏော အနတ္ထုပသံဟိတံ၊ တံ ကိစ္စံ မယာ န ကာတဗ္ဗန္တိ မညိတွာ ဝိဝဇ္ဇေယျ။

ဝိဝဇ္ဇေတွာ ပန ယဉ္စ အတ္ထေန သညုတ္တံ၊ ယာ စ ဓမ္မဂတာ ရတိ။ တံ သမာဒါယ ဝတ္တေထာတိ ယံကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပ္ပဘေဒေန အတ္ထေန ဟိတေန သံယုတ္တံ တဒုဘယဟိတာဝဟံ၊ ယာ စ အဓိကုသလဓမ္မဂတာ သမထဝိပဿနာသဟိတာ ရတိ၊ တဒုဘယံ သမ္မာ အာဒိယိတွာ ပရိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဝတ္တေယျ။ ‘‘သဗ္ဗံ ရတိံ ဓမ္မရတိ ဇိနာတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၅၄) ဝစနတော သာ ဟိ ဧကံသေန ဥတ္တမတ္ထဿ ပါပနတော ဥတ္တမာ ရတိ နာမ။

ယံ ပန ကာမရတိသံယုတ္တံ ကိစ္စံ နိရတ္ထကန္တိ ဝုတ္တံ၊ တဿာ အနတ္ထုပသံဟိတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥစ္စာဝစေဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥစ္စာဝစေဟီတိ မဟန္တေဟိ စေဝ ခုဒ္ဒကေဟိ စ။ ဥပါယေဟီတိ နယေဟိ။ ပရေသမဘိဇိဂီသတီတိ ပရေသံ သန္တကံ အာဟရိတုံ ဣစ္ဆတိ၊ ပရေ ဝါ သဗ္ဗထာ ဟာပေတိ၊ ဇိနာပေတိ ပရံ ဟန္တွာ၊ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ၊ အာလောပတိ သာဟသာ ယော ပရေသံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ပုဂ္ဂလော ကာမဟေတု ပရေ ဟနန္တော၊ ဃာတေန္တော၊ သောစေန္တော သန္ဓိစ္ဆေဒသန္ဓိရုဟနပသယှာဝဟာရာဒီဟိ နာနုပါယေဟိ ပရေသံ သန္တကံ ဟရိတုံ ဝါယမန္တော သာဟသာကာရံ ကရောတိ၊ အာလောပတိ၊ ဇိဂီသတိ သာပတေယျဝသေန ပရေ ဟာပေတိ၊ တဿ တံ ကိစ္စံ ကာမရတိသန္နိဿိတံ အနတ္ထုပသံဟိတံ ဧကန္တနိဟီနန္တိ။ ဧတေန တပ္ပဋိပက္ခတော ဓမ္မဂတာယ ရတိယာ ဧကံသတော ဥတ္တမဘာဝံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။

ဣဒါနိ ယံ ‘‘တေသမာဝရဏံ ကာတုံ ယော သက္ကောတီ’’တိ ဣန္ဒြိယာနံ အာဝရဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥပါယေန သဟ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘တစ္ဆန္တော အာဏိယာ အာဏိံ၊ နိဟန္တိ ဗလဝါ ယထာ’’တိ အာဟ။ ယထာ ဗလဝါ ကာယဗလေန၊ ဉာဏဗလေန စ သမန္နာဂတော တစ္ဆကော ရုက္ခဒဏ္ဍဂတံ အာဏိံ နီဟရိတုကာမော တတော ဗလဝတိံ အာဏိံ ကောဋေန္တော တတော နီဟရတိ၊ တထာ ကုသလော ဘိက္ခု စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိပဿနာဗလေန နိဟန္တုကာမော ဣန္ဒြိယေဟိ ဧဝ နိဟန္တိ။

ကတမေဟိ ပနာတိ အာဟ ‘‘သဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – အဓိမောက္ခလက္ခဏံ သဒ္ဓံ၊ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ ဝီရိယံ၊ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ သမာဓိံ၊ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ သတိံ၊ ဒဿနလက္ခဏံ ပညန္တိ ဣမာနိပိ ဝိမုတ္တိပရိပါစကာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေန္တော ဝဍ္ဎေန္တော ဧတေဟိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ စက္ခာဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ အနုနယပဋိဃာဒိကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ဒွါရဘာဝဝိဟနေန ဟန္တွာ၊ အရိယမဂ္ဂေန တဒုပနိဿယေ ကိလေသေ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ၊ တတော ဧဝ အနီဃော နိဒ္ဒုက္ခော ဗြာဟ္မဏော အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာနမေဝ ယာတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ။

သော အတ္ထဝါတိ သော ယထာဝုတ္တော ဗြာဟ္မဏော ဥတ္တမတ္ထေန သမန္နာဂတတ္တာ အတ္ထဝါ၊ တံ သမ္ပာပကေ ဓမ္မေ ဌိတတ္တာ ဓမ္မဋ္ဌော။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အနဝသေသေန ဝိဓိနာ အနဝသေသံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝါကျဘူတံ အနုသာသနိံ ကတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဌိတော။ တတော ဧဝ သော နရော ဥတ္တမပုရိသော နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ ဧဓတိ၊ ဗြူဟေတိ၊ ဝဍ္ဎေတီတိ။

ဧဝံ ထေရေန အတ္တနော စိန္တိတာကာရဝိဘာဝနာဝသေန ပဋိပတ္တိယာ ပကာသိတတ္တာ ဣဒမေဝ စဿ အညာဗျာကရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တေလကာနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

စိရရတ္တံ ဝတာတာပီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော တေလကာနိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သတ္ထု အဘိဇာတိတော ပုရေတရံယေဝ သာဝတ္ထိယံ အညတရသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တေလကာနီတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဟေတုသမ္ပန္နတာယ ကာမေ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဃရာဝါသံ ပဟာယ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဝဋ္ဋဇ္ဈာသယော ‘‘ကော သော ပါရင်္ဂတော လောကေ’’တိအာဒိနာ ဝိမောက္ခပရိယေသနံ စရမာနော တေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆတိ၊ တေ န သမ္ပာယန္တိ။ သော တေန အနာရာဓိတစိတ္တော ဝိစရတိ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝတိ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ လောကဟိတံ ကရောန္တေ ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော အတ္တနာ အဓိဂတဝိသေသံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ တဒနုသာရေန အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ အနုဿရိတွာ တံ သဗ္ဗံ ဘိက္ခူနံ အာစိက္ခန္တော –

၇၄၇။

‘‘စိရရတ္တံ ဝတာတာပီ၊ ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ၊

သမံ စိတ္တဿ နာလတ္ထံ၊ ပုစ္ဆံ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

၇၄၈။

‘‘ကော သော ပါရင်္ဂတော လောကေ၊ ကော ပတ္တော အမတောဂဓံ၊

ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမိ၊ ပရမတ္ထဝိဇာနနံ။

၇၄၉။

‘‘အန္တောဝင်္ကဂတော အာသိ၊ မစ္ဆောဝ ဃသမာမိသံ၊

ဗဒ္ဓါ မဟိန္ဒပါသေန၊ ဝေပစိတျသုရော ယထာ။

၇၅၀။

‘‘အဉ္ဆာမိ နံ န မုဉ္စာမိ၊ အသ္မာ သောကပရိဒ္ဒဝါ၊

ကော မေ ဗန္ဓံ မုဉ္စံ လောကေ၊ သမ္ဗောဓိံ ဝေဒယိဿတိ။

၇၅၁။

‘‘သမဏံ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ကံ၊ အာဒိသန္တံ ပဘင်္ဂုနံ၊

ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမိ၊ ဇရာမစ္စုပဝါဟနံ။

၇၅၂။

‘‘ဝိစိကိစ္ဆာကင်္ခါဂန္ထိတံ၊ သာရမ္ဘဗလသညုတံ၊

ကောဓပ္ပတ္တမနတ္ထဒ္ဓံ၊ အဘိဇပ္ပပ္ပဒါရဏံ။

၇၅၃။

‘‘တဏှာဓနုသမုဋ္ဌာနံ၊ ဒွေ စ ပန္နရသာယုတံ၊

ပဿ ဩရသိကံ ဗာဠှံ၊ ဘေတွာန ယဒိ တိဋ္ဌတိ။

၇၅၄။

‘‘အနုဒိဋ္ဌီနံ အပ္ပဟာနံ၊ သင်္ကပ္ပပရတေဇိတံ၊

တေန ဝိဒ္ဓါ ပဝေဓာမိ၊ ပတ္တံဝ မာလုတေရိတံ။

၇၅၅။

‘‘အဇ္ဈတ္တံ မေ သမုဋ္ဌာယ၊ ခိပ္ပံ ပစ္စတိ မာမကံ၊

ဆဖဿာယတနီ ကာယော၊ ယတ္ထ သရတိ သဗ္ဗဒါ။

၇၅၆။

‘‘တံ န ပဿာမိ တေကိစ္ဆံ၊ ယော မေတံ သလ္လမုဒ္ဓရေ၊

နာနာရဇ္ဇေန သတ္ထေန၊ နာညေန ဝိစိကိစ္ဆိတံ။

၇၅၇။

‘‘ကော မေ အသတ္ထော အဝဏော၊ သလ္လမဗ္ဘန္တရပဿယံ၊

အဟိံသံ သဗ္ဗဂတ္တာနိ၊ သလ္လံ မေ ဥဒ္ဓရိဿတိ။

၇၅၈။

‘‘ဓမ္မပ္ပတိ ဟိ သော သေဋ္ဌော၊ ဝိသဒေါသပ္ပဝါဟကော၊

ဂမ္ဘီရေ ပတိတဿ မေ၊ ထလံ ပါဏိဉ္စ ဒဿယေ။

၇၅၉။

‘‘ရဟဒေဟမသ္မိ ဩဂါဠှော၊ အဟာရိယရဇမတ္တိကေ၊

မာယာဥသူယသာရမ္ဘ၊ ထိနမိဒ္ဓမပတ္ထဋေ။

၇၆၀။

‘‘ဥဒ္ဓစ္စမေဃထနိတံ၊ သံယောဇနဝလာဟကံ၊

ဝါဟာ ဝဟန္တိ ကုဒ္ဒိဋ္ဌိံ၊ သင်္ကပ္ပာ ရာဂနိဿိတာ။

၇၆၁။

‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ လတာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇ တိဋ္ဌတိ၊

တေ သောတေ ကော နိဝါရေယျ၊ တံ လတံ ကော ဟိ ဆေစ္ဆတိ။

၇၆၂။

‘‘ဝေလံ ကရောထ ဘဒ္ဒန္တေ၊ သောတာနံ သန္နိဝါရဏံ၊

မာ တေ မနောမယော သောတာ၊ ရုက္ခံဝ သဟသာ လုဝေ။

၇၆၃။

‘‘ဧဝံ မေ ဘယဇာတဿ၊ အပါရာ ပါရမေသတော၊

တာဏော ပညာဝုဓော သတ္ထာ၊ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတော။

၇၆၄။

‘‘သောပါနံ သုဂတံ သုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မသာရမယံ ဒဠှံ၊

ပါဒါသိ ဝုယှမာနဿ၊ မာ ဘာယီတိ စ မဗြဝိ။

၇၆၅။

‘‘သတိပဋ္ဌာနပါသာဒံ၊ အာရုယှ ပစ္စဝေက္ခိသံ၊

ယံ တံ ပုဗ္ဗေ အမညိဿံ၊ သက္ကာယာဘိရတံ ပဇံ။

၇၆၆။

‘‘ယဒါ စ မဂ္ဂမဒ္ဒက္ခိံ၊ နာဝါယ အဘိရူဟနံ၊

အနဓိဋ္ဌာယ အတ္တာနံ၊ တိတ္ထမဒ္ဒက္ခိမုတ္တမံ။

၇၆၇။

‘‘သလ္လံ အတ္တသမုဋ္ဌာနံ၊ ဘဝနေတ္တိပ္ပဘာဝိတံ၊

ဧတေသံ အပ္ပဝတ္တာယ၊ ဒေသေသိ မဂ္ဂမုတ္တမံ။

၇၆၈။

‘‘ဒီဃရတ္တာနုသယိတံ ၊ စိရရတ္တမဓိဋ္ဌိတံ၊

ဗုဒ္ဓါ မေပါနုဒီ ဂန္ထံ၊ ဝိသဒေါသပ္ပဝါဟနော’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ စိရရတ္တံ ဝတာတိ စိရကာလံ ဝတ။ အာတာပီတိ ဝီရိယဝါ ဝိမောက္ခဓမ္မပရိယေသနေ အာရဒ္ဓဝီရိယော။ ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယန္တိ ‘‘ကီဒိသော နု ခေါ ဝိမောက္ခဓမ္မော၊ ကထံ ဝါ အဓိဂန္တဗ္ဗော’’တိ ဝိမုတ္တိဓမ္မံ အနုဝိစိနန္တော ဂဝေသန္တော။ သမံ စိတ္တဿ နာလတ္ထံ၊ ပုစ္ဆံ သမဏဗြာဟ္မဏေတိ တေ တေ နာနာတိတ္ထိယေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဝိမုတ္တိဓမ္မံ ပုစ္ဆန္တော ပကတိယာ အနုပသန္တသဘာဝဿ စိတ္တဿ သမံ ဝူပသမဘူတံ ဝဋ္ဋဒုက္ခဝိဿရဏံ အရိယဓမ္မံ နာလတ္ထံ နာဓိဂစ္ဆန္တိ အတ္ထော။

ကောသော ပါရင်္ဂတောတိအာဒိ ပုစ္ဆိတာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ကော သော ပါရင်္ဂတော လောကေတိ ဣမသ္မိံ လောကေ တိတ္ထကာရပဋိညေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု ကော နု ခေါ သော သံသာရဿ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဥပဂတော။ ကော ပတ္တော အမတောဂဓန္တိ နိဗ္ဗာနပတိဋ္ဌံ ဝိမောက္ခမဂ္ဂံ ကော ပတ္တော အဓိဂတောတိ အတ္ထော။ ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမီတိ ကဿ သမဏဿ ဝါ ဗြာဟ္မဏဿ ဝါ ဩဝါဒဓမ္မံ ပဋိဂ္ဂဏှာမိ ပဋိပဇ္ဇာမိ။ ပရမတ္ထဝိဇာနနန္တိ ပရမတ္ထဿ ဝိဇာနနံ၊ အဝိပရီတပ္ပဝတ္တိနိဝတ္တိယော ပဝေဒေန္တန္တိ အတ္ထော။

အန္တောဝင်္ကဂတော အာသီတိ ဝင်္ကံ ဝုစ္စတိ ဒိဋ္ဌိဂတံ မနောဝင်္ကဘာဝတော၊ သဗ္ဗေပိ ဝါ ကိလေသာ၊ အန္တောတိ ပန ဟဒယဝင်္ကဿ အန္တော၊ ဟဒယဗ္ဘန္တရဂတကိလေသဝင်္ကော ဝါ အဟောသီတိ အတ္ထော။ မစ္ဆောဝ ဃသမာမိသန္တိ အာမိသံ ဃသန္တော ခါဒန္တော မစ္ဆော ဝိယ၊ ဂိလဗဠိသော မစ္ဆော ဝိယာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဗဒ္ဓါ မဟိန္ဒပါသေန၊ ဝေပစိတျသုရော ယထာတိ မဟိန္ဒဿ သက္ကဿ ပါသေန ဗဒ္ဓါ ယထာ ဝေပစိတ္တိ အသုရိန္ဒော အသေရိဝိဟာရီ မဟာဒုက္ခပ္ပတ္တော၊ ဧဝမဟံ ပုဗ္ဗေ ကိလေသပါသေန ဗဒ္ဓါ အာသိံ၊ အသေရိဝိဟာရီ မဟာဒုက္ခပ္ပတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။

အဉ္ဆာမီတိ အာကဍ္ဎာမိ။ နန္တိ ကိလေသပါသံ။ န မုဉ္စာမီတိ န မောစေမိ။ အသ္မာ သောကပရိဒ္ဒဝါတိ ဣမသ္မာ သောကပရိဒေဝဝဋ္ဋတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာပါသေန ဗဒ္ဓါ မိဂေါ သူကရော ဝါ မောစနုပါယံ အဇာနန္တော ပရိပ္ဖန္ဒမာနော တံ အာဝိဉ္ဆန္တော ဗန္ဓနံ ဒဠှံ ကရောတိ၊ ဧဝံ အဟံ ပုဗ္ဗေ ကိလေသပါသေန ပဋိမုက္ကော မောစနုပါယံ အဇာနန္တော ကာယသဉ္စေတနာဒိဝသေန ပရိပ္ဖန္ဒမာနော တံ န မောစေသိံ၊ အညဒတ္ထု တံ ဒဠှံ ကရောန္တော သောကာဒိနာ ပရံ ကိလေသံ ဧဝ ပါပုဏိန္တိ။ ကော မေ ဗန္ဓံ မုဉ္စံ လောကေ၊ သမ္ဗောဓိံ ဝေဒယိဿတီတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ဧတံ ကိလေသဗန္ဓနေန ဗန္ဓံ မုဉ္စန္တော သမ္ဗုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ‘‘သမ္ဗောဓီ’’တိ လဒ္ဓနာမံ ဝိမောက္ခမဂ္ဂံ ကော မေ ဝေဒယိဿတိ အာစိက္ခိဿတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဗန္ဓမုဉ္စ’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ ဗန္ဓာ၊ ဗန္ဓဿ ဝါ မောစကံ သမ္ဗောဓိန္တိ ယောဇနာ။

အာဒိသန္တန္တိ ဒေသေန္တံ။ ပဘင်္ဂုနန္တိ ပဘဉ္ဇနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသနံ ၊ ပဘင်္ဂုနံ ဝါ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိံ အာဒိသန္တံ ကထေန္တံ ဇရာယ မစ္စုနော စ ပဝါဟနံ ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမိ။ ‘‘ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ ဝိစိကိစ္ဆာကင်္ခါဂန္ထိတန္တိ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဝိစိကိစ္ဆာယ အာသပ္ပနပရိသပ္ပနာကာရဝုတ္တိယာ ကင်္ခါယ စ ဂန္ထိတံ။ သာရမ္ဘဗလသညုတန္တိ ကရဏုတ္တရိယကရဏလက္ခဏေန ဗလပ္ပတ္တေန သာရမ္ဘေန ယုတ္တံ။ ကောဓပ္ပတ္တမနတ္ထဒ္ဓန္တိ သဗ္ဗတ္ထ ကောဓေန ယုတ္တမနသာ ထဒ္ဓဘာဝံ ဂတံ အဘိဇပ္ပပ္ပဒါရဏံ။ ဣစ္ဆိတာလာဘာဒိဝသေန ဟိ တဏှာ သတ္တာနံ စိတ္တံ ပဒါလေန္တီ ဝိယ ပဝတ္တတိ။ ဒူရေ ဌိတဿာပိ ဝိဇ္ဈနုပါယတာယ တဏှာဝ ဓနု သမုပတိဋ္ဌတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတသ္မာတိ တဏှာဓနုသမုဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိသလ္လံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ တိံသပ္ပဘေဒံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ စ ပန္နရသာယုတ’’န္တိ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ပန္နရသဘေဒဝန္တန္တိ အတ္ထော။ ပဿ ဩရသိကံ ဗာဠှံ၊ ဘေတွာန ယဒိ တိဋ္ဌတီတိ ယံ ဥရသမ္ဗန္ဓနီယတာယ ဩရသိကံ ဗာဠှံ ဗလဝတရံ ဘေတွာန ဟဒယံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ တသ္မိံယေဝ ဟဒယေ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ပဿာတိ အတ္တာနမေဝ အာလပတိ။

အနုဒိဋ္ဌီနံ အပ္ပဟာနန္တိ အနုဒိဋ္ဌိဘူတာနံ သေသဒိဋ္ဌီနံ အပ္ပဟာနကာရဏံ။ ယာဝ ဟိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သန္တာနတော န ဝိဂစ္ဆတိ၊ တာဝ သဿတဒိဋ္ဌိအာဒီနံ အပ္ပဟာနမေဝါတိ။ သင်္ကပ္ပပရတေဇိတန္တိ သင်္ကပ္ပေန မိစ္ဆာဝိတက္ကေန ပရေ ပရဇနေ နိဿယလက္ခဏံ ပတိပတိတေ တေဇိတံ ဥဿာဟိတံ။ တေန ဝိဒ္ဓါ ပဝေဓာမီတိ တေန ဒိဋ္ဌိသလ္လေန ယထာ ဟဒယံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဝိဒ္ဓါ ပဝေဓာမိ သင်္ကပ္ပာမိ သဿတုစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဣတော စိတော စ ပရိဝဋ္ဋာမိ။ ပတ္တံဝမာလုတေရိတန္တိ မာလုတေန ဝါယုနာ ဧရိတံ ဝဏ္ဋတော မုတ္တံ ဒုမပတ္တံ ဝိယ။

အဇ္ဈတ္တံ မေ သမုဋ္ဌာယာတိ ယထာ လောကေ သလ္လံ နာမ ဗာဟိရတော ဥဋ္ဌာယ အဇ္ဈတ္တံ နိမ္မထေတွာ ဗာဓတိ၊ န ဧဝမိဒံ။ ဣဒံ ပန အဇ္ဈတ္တံ မေ မမ အတ္တဘာဝေ သမုဋ္ဌာယ သော အတ္တဘာဝသညိတော ဆဖဿာယတနကာယော ယထာ ခိပ္ပံ သီဃံ ပစ္စတိ၊ ဍယှတိ။ ယထာ ကိံ? အဂ္ဂိ ဝိယ သနိဿယဍာဟကော တံယေဝ မာမကံ မမ သန္တကံ အတ္တဘာဝံ ဍဟန္တော ယတ္ထ ဥပ္ပန္နော၊ တတ္ထေဝ သရတိ ပဝတ္တတိ။

တံ န ပဿာမိ တေကိစ္ဆန္တိ တာဒိသာယ တိကိစ္ဆာယ နိယုတ္တတာယ တေကိစ္ဆံ သလ္လကတ္တံ ဘိသက္ကံ တံ န ပဿာမိ။ ယော မေတံ သလ္လမုဒ္ဓရေတိ ယော ဘိသက္ကော ဧတံ ဒိဋ္ဌိသလ္လံ ကိလေသသလ္လဉ္စ ဥဒ္ဓရေယျ၊ ဥဒ္ဓရန္တော စ နာနာရဇ္ဇေန ရဇ္ဇုသဒိသသင်္ခါတာယ ဧသနိသလာကာယ ပဝေသေတွာန သတ္ထေန ကန္တိတွာ နာညေန မန္တာဂဒပ္ပယောဂေန ဝိစိကိစ္ဆိတံ သလ္လံ တိကိစ္ဆိတုံ သက္ကာတိ အာဟရိတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိစိကိစ္ဆိတန္တိ၊ စ နိဒဿနမတ္တမေတံ။ သဗ္ဗဿပိ ကိလေသသလ္လဿ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အသတ္ထောတိ သတ္ထရဟိတော။ အဝဏောတိ ဝဏေန ဝိနာ။ အဗ္ဘန္တရပဿယန္တိ အဗ္ဘန္တရသင်္ခါတံ ဟဒယံ နိဿာယ ဌိတံ။ အဟိံသန္တိ အပီဠေန္တော။ ‘‘အဟိံသာ’’တိ စ ပါဌော၊ အဟိံသာယ အပီဠနေနာတိ အတ္ထော။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ကော နု ခေါ ကိဉ္စိ သတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ဝဏဉ္စ အကရောန္တော တတော ဧဝ သဗ္ဗဂတ္တာနိ အဗာဓေန္တော မမ ဟဒယဗ္ဘန္တရဂတံ ပီဠာဇနနတော အန္တော တုဒနတော အန္တော ရုဒ္ဓနတော စ ပရမတ္ထေနေဝ သလ္လဘူတံ ကိလေသသလ္လံ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ။

ဧဝံ ဒသဟိ ဂါထာဟိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ စိန္တိတာကာရံ ဒဿေတွာ ပုနပိ တံ ပကာရန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘ဓမ္မပ္ပတိ ဟိ သော သေဋ္ဌော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဓမ္မပ္ပတီတိ ဓမ္မနိမိတ္တံ ဓမ္မဟေတု။ ဟီတိ နိပါတမတ္တံ။ သော သေဋ္ဌောတိ သော ပုဂ္ဂလော ဥတ္တမော။ ဝိသဒေါသပ္ပဝါဟကောတိ ယော မယှံ ရာဂါဒိကိလေသဿ ပဝါဟကော ဥစ္ဆိန္နကော။ ဂမ္ဘီရေ ပတိတဿ မေ၊ ထလံ ပါဏိဉ္စ ဒဿယေတိ ကော နု ခေါ အတိဂမ္ဘီရေ သံသာရမဟောဃေ ပတိတဿ မယှံ ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ အဿာသေန္တော နိဗ္ဗာနထလံ တံသမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂဟတ္ထဉ္စ ဒဿေယျ။

ရဟဒေဟမသ္မိဩဂါဠှောတိ မဟတိ သံသာရရဟဒေ အဟမသ္မိ သသီသံ နိမုဇ္ဇနဝသေန ဩတိဏ္ဏော အနုပဝိဋ္ဌော။ အဟာရိယရဇမတ္တိကေတိ အပနေတုံ အသက္ကုဏေယျော ရာဂါဒိရဇော မတ္တိကာ ကဒ္ဒမော ဧတဿာတိ အဟာရိယရဇမတ္တိကော၊ ရဟဒေါ။ တသ္မိံ ရဟဒသ္မိံ။ ‘‘အဟာရိယရဇမန္တိကေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အန္တိကေ ဌိတရာဂါဒီသု ဒုန္နီဟရဏီယရာဂါဒိရဇေတိ အတ္ထော။ သန္တဒေါသပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ ပရသမ္ပတ္တိအသဟနလက္ခဏာ ဥသူယာ၊ ကရဏုတ္တရိယကရဏလက္ခဏော သာရမ္ဘော၊ စိတ္တာလသိယလက္ခဏံ ထိနံ၊ ကာယာလသိယလက္ခဏံ မိဒ္ဓန္တိ ဣမေ ပါပဓမ္မာ ပတ္ထဋာ ယံ ရဟဒံ၊ တသ္မိံ မာယာဥသူယသာရမ္ဘထိနမိဒ္ဓမပတ္ထဋေ၊ မကာရော စေတ္ထ ပဒသန္ဓိကရော ဝုတ္တော။ ယထာဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ ပါပဓမ္မေဟိ ပတ္ထဋေတိ အတ္ထော။

ဥဒ္ဓစ္စမေဃထနိတံ၊ သံယောဇနဝလာဟကန္တိ ဝစနဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဘန္တသဘာဝံ ဥဒ္ဓစ္စံ မေဃထနိတံ မေဃဂဇ္ဇိတံ ဧတေသန္တိ ဥဒ္ဓစ္စမေဃထနိတာ။ ဒသဝိဓာ သံယောဇနာ ဧဝ ဝလာဟကာ ဧတေသန္တိ သံယောဇနဝလာဟကာ။ ဝါဟာ မဟာဥဒကဝါဟသဒိသာ ရာဂနိဿိတာ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာ အသုဘာဒီသု ဌိတာ ကုဒ္ဒိဋ္ဌိံ မံ ဝဟန္တိ အပါယသမုဒ္ဒမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ကဍ္ဎန္တီတိ အတ္ထော။

သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာတိ တဏှာသောတော၊ ဒိဋ္ဌိသောတော၊ မာနသောတော၊ အဝိဇ္ဇာသောတော၊ ကိလေသသောတောတိ ဣမေ ပဉ္စပိသောတာ စက္ခုဒွါရာဒီနံ ဝသေန သဗ္ဗေသု ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု သဝနတော ‘‘ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၀၄၊ ၂၃၂) သဗ္ဗဘာဂေဟိ ဝါ သဝနတော သဗ္ဗဓိ သဝန္တိ။ လတာတိ ပလိဝေဌနဋ္ဌေန သံသိဗ္ဗနဋ္ဌေန လတာ ဝိယာတိ လတာ၊ တဏှာ။ ဥဗ္ဘိဇ္ဇ တိဋ္ဌတီတိ ဆဟိ ဒွါရေဟိ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု တိဋ္ဌတိ။ တေ သောတေတိ တဏှာဒိကေ သောတေ မမ သန္တာနေ သန္ဒန္တေ မဂ္ဂသေတုဗန္ဓနေန ကော ပုရိသဝိသေသော နိဝါရေယျ၊ တံ လတန္တိ တဏှာလတံ၊ မဂ္ဂသတ္ထေန ကော ဆေစ္ဆတိ ဆိန္ဒိဿတိ။

ဝေလံ ကရောထာတိ တေသံ သောတာနံ ဝေလံ သေတုံ ကရောထ သန္နိဝါရဏံ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ အာလပနာကာရဒဿနံ။ မာ တေ မနောမယော သောတောတိ ဥဒကသောတော ဩဠာရိကော၊ တဿ ဗာလမဟာဇနေနပိ သေတုံ ကတွာ နိဝါရဏံ သက္ကာ။ အယံ ပန မနောမယော သောတော သုခုမော ဒုန္နိဝါရဏော။ သော ယထာ ဥဒကသောတော ဝဍ္ဎန္တော ကူလေ ဌိတံ ရုက္ခံ ပါတေတွာဝ နာသေတိ၊ ဧဝံ တုမှေ အပါယတီရေ ဌိတေ တတ္ထ သဟသာ ပါတေတွာ အပါယသမုဒ္ဒံ ပါပေန္တော မာ လုဝေ မာ ဝိနာသေယျ မာ အနယဗျသနံ ပါပေယျာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ အယံ ထေရော ပုရိမတ္တဘာဝေ ပရိမဒ္ဒိတသင်္ခါရတ္တာ ဉာဏပရိပါကံ ဂတတ္တာ ပဝတ္တိဒုက္ခံ ဥပဓာရေန္တော ယထာ ဝိစိကိစ္ဆာဒိကေ သံကိလေသဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှိ၊ တမာကာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဇာတသံဝေဂေါ ကိံကုသလဂဝေသီ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော ယံ ဝိသေသံ အဓိမုစ္စိ၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧဝံ မေ ဘယဇာတဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ မေ ဘယဇာတဿာတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သံသာရေ ဇာတဘယဿ အပါရာ ဩရိမတီရတော သပ္ပဋိဘယတော သံသာရဝဋ္ဋတော ‘‘ကထံ နု ခေါ မုဉ္စေယျ’’န္တိ ပါရံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧသတော ဂဝေသတော၊ တာဏော သဒေဝကဿ လောကဿ တာဏဘူတော ကိလေသသမုစ္ဆေဒနီ ပညာ အာဝုဓော ဧတဿာတိ ပညာဝုဓော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထေန သတ္တာနံ ယထာရဟံ အနုသာသနတော သတ္ထာ၊ ဣသိသင်္ဃေန အဂ္ဂသာဝကာဒိအရိယပုဂ္ဂလသမူဟေန နိသေဝိတော ပယိရုပါသိတော ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတော၊ သောပါနန္တိ ဒေသနာဉာဏေန သုဋ္ဌု ကတတ္တာ အဘိသင်္ခတတ္တာ သုကတံ၊ ဥပက္ကိလေသဝိရဟိတတော သုဒ္ဓံ၊ သဒ္ဓါပညာဒိသာရဘူတံ ဓမ္မသာရမယံ ပဋိပက္ခေဟိ အစလနီယတော ဒဠှံ၊ ဝိပဿနာသင်္ခါတံ သောပါနံ မဟောဃေန ဝုယှမာနဿ မယှံ သတ္ထာ ပါဒါသိ၊ ဒဒန္တော စ ‘‘ဣမိနာ တေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သမဿာသေန္တော မာ ဘာယီတိ စ အဗြဝိ၊ ကထေသိ။

သတိပဋ္ဌာနပါသာဒန္တိ တေန ဝိပဿနာသောပါနေန ကာယာနုပဿနာဒိနာ လဒ္ဓဗ္ဗစတုဗ္ဗိဓသာမညဖလဝိသေသေန စတုဘူမိသမ္ပန္နံ သတိပဋ္ဌာနပါသာဒံ အာရုဟိတွာ ပစ္စဝေက္ခိသံ စတုသစ္စဓမ္မံ မဂ္ဂဉာဏေန ပတိအဝေက္ခိံ ပဋိဝိဇ္ဈိံ။ ယံ တံ ပုဗ္ဗေ အမညိဿံ၊ သက္ကာယာဘိရတံ ပဇန္တိ ဧဝံ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စော ယံ သက္ကာယေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ အဘိရတံ ပဇံ တိတ္ထိယဇနံ တေန ပရိကပ္ပိတအတ္တာနဉ္စ ပုဗ္ဗေ သာရတော အမညိဿံ။ ယဒါ စ မဂ္ဂမဒ္ဒက္ခိံ၊ နာဝါယ အဘိရူဟနန္တိ အရိယမဂ္ဂနာဝါယ အဘိရုဟနူပါယဘူတံ ယဒါ ဝိပဿနာမဂ္ဂံ ယာထာဝတော အဒ္ဒက္ခိံ။ တတော ပဋ္ဌာယ တံ တိတ္ထိယဇနံ အတ္တာနဉ္စ အနဓိဋ္ဌာယ စိတ္တေ အဋ္ဌပေတွာ အဂ္ဂဟေတွာ တိတ္ထံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတဿ အမတမဟာပါရဿ တိတ္ထဘူတံ အရိယမဂ္ဂဒဿနံ သဗ္ဗေဟိ မဂ္ဂေဟိ သဗ္ဗေဟိ ကုသလဓမ္မေဟိ ဥက္ကဋ္ဌံ အဒ္ဒက္ခိံ၊ ယာထာဝတော အပဿိန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ အတ္တနော အနုတ္တရံ မဂ္ဂါဓိဂမံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ တဿ ဒေသကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ထောမေန္တော ‘‘သလ္လံ အတ္တသမုဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သလ္လန္တိ ဒိဋ္ဌိမာနာဒိကိလေသသလ္လံ။ အတ္တသမုဋ္ဌာနန္တိ ‘‘အဟ’’န္တိ မာနဋ္ဌာနတာယ ‘‘အတ္တာ’’တိ စ လဒ္ဓနာမေ အတ္တဘာဝေ သမ္ဘူတံ။ ဘဝနေတ္တိပ္ပဘာဝိတန္တိ ဘဝတဏှာသမုဋ္ဌိတံ ဘဝတဏှာသန္နိဿယံ။ သာ ဟိ ဒိဋ္ဌိမာနာဒီနံ သမ္ဘဝေါ။ ဧတေသံ အပ္ပဝတ္တာယာတိ ယထာဝုတ္တာနံ ပါပဓမ္မာနံ အပ္ပဝတ္တိယာ အနုပ္ပာဒါယ။ ဒေသေသိ မဂ္ဂမုတ္တမန္တိ ဥတ္တမံ သေဋ္ဌံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ တဒုပါယဉ္စ ဝိပဿနာမဂ္ဂံ ကထေသိ။

ဒီဃရတ္တာနုသယိတန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ စိရကာလံ သန္တာနေ အနု အနု သယိတံ ကာရဏလာဘေန ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟဘာဝေန ထာမဂတံ၊ တတော စ စိရရတ္တံ အဓိဋ္ဌိတံ သန္တာနံ အဇ္ဈာရုယှ ဌိတံ။ ဂန္ထန္တိ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာဒိံ မမ သန္တာနေ ဂန္ထဘူတံ ကိလေသဝိသဒေါသံ ပဝါဟနော ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ အတ္တနော ဒေသနာနုဘာဝေန အပါနုဒီ ပရိဇဟာပေသိ၊ ဂန္ထေသု ဟိ အနဝသေသတော ပဟီနေသု အပ္ပဟီနော နာမ ကိလေသော နတ္ထီတိ။

တေလကာနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဿစိတ္တကတန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဟံသဝတီနဂရေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ဃရာဝါသေ ပတိဋ္ဌိတော ရတနကောဋ္ဌာဂါရကမ္မိကေန ဒဿိတံ အပရိမာဏံ ကုလဝံသာနုဂတံ ဓနံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဧတ္တကံ ဓနရာသိံ မယှံ ပိတုအယျကပယျကာဒယော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ နာသက္ခိံသု၊ မယာ ပန ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ သော အဘိညာလာဘိံ ဧကံ တာပသံ ဥပဋ္ဌဟန္တော တေန ဒေဝလောကာဓိပစ္စေ နိယောဇိတော ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော မနုဿလောကေ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထဿ ကုလဿ ဧကပုတ္တကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

တေန စ သမယေန ပဒုမုတ္တရော ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော ဝေနေယျသတ္တေ နိဗ္ဗာနမဟာနဂရသင်္ခါတံ ခေမန္တဘူမိံ သမ္ပာပေသိ။ အထ သော ကုလပုတ္တော အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ပရိသပရိယန္တေ နိသီဒိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သတ္ထာ ဧကံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တံ ဒိသွာ သော ပသန္နမာနသော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဌပေတွာ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝုတဿ ဘဂဝတော မဟတာ သက္ကာရေန သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယေန ဣဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော သတ္ထာရံ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စဝိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣတော ဒွေနဝုတေ ကပ္ပေ ဖုဿဿ ဘဂဝတော ကာလေ သတ္ထု ဝေမာတိကဘာတိကေသု တီသု ရာဇပုတ္တေသု သတ္ထာရံ ဥပဋ္ဌဟန္တေသု တေသံ ပုညကိရိယာယ ကိစ္စံ အကာသိ။

ဧဝံ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ တံ တံ ဗဟုံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုရုရဋ္ဌေ ထုလ္လကောဋ္ဌိကနိဂမေ ရဋ္ဌပါလသေဋ္ဌိနော ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ သမတ္ထေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ရဋ္ဌပါလောတိ ဝံသာနုဂတမေဝ နာမံ အဟောသိ။ သော မဟတာ ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎန္တော အနုက္ကမေန ယောဗ္ဗနပတ္တော မာတာပိတူဟိ ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇိတော မဟန္တေ စ ယသေ ပတိဋ္ဌာပိတော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသံ သမ္ပတ္တိံ ပစ္စနုဘောတိ။ အထ ဘဂဝါ ကုရုရဋ္ဌေ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ အနုပါပုဏိ။ တံ သုတွာ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတုကာမော သတ္တာဟံ ဘတ္တစ္ဆေဒံ ကတွာ ကိစ္ဆေန ကသိရေန မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ သတ္ထု အာဏတ္တိယာ အညတရဿ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ယောနိသောမနသိကာရေန ကမ္မံ ကရောန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၂။၉၇-၁၁၁) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော၊ လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊

ဝရနာဂေါ မယာ ဒိန္နော၊ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ။

‘‘သေတစ္ဆတ္တော ပသောဘိတော၊ သကပ္ပနော သဟတ္ထိပေါ၊

အဂ္ဃာပေတွာန တံ သဗ္ဗံ၊ သင်္ဃာရာမံ အကာရယိံ။

‘‘စတုပညာသသဟဿာနိ၊ ပါသာဒေ ကာရယိံ အဟံ၊

မဟောဃဒါနံ ကရိတွာန၊ နိယျာဒေသိံ မဟေသိနော။

‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော၊ သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

သဗ္ဗေ ဇနေ ဟာသယန္တော၊ ဒေသေသိ အမတံ ပဒံ။

‘‘တံ မေ ဗုဒ္ဓါ ဝိယာကာသိ၊ ဇလဇုတ္တရနာမကော၊

ဘိက္ခုသင်္ဃေ နိသီဒိတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘စတုပညာသသဟဿာနိ၊ ပါသာဒေ ကာရယီ အယံ၊

ကထယိဿာမိ ဝိပါကံ၊ သုဏောထ မမ ဘာသတော။

‘‘အဋ္ဌာရသသဟဿာနိ၊ ကူဋာဂါရာ ဘဝိဿရေ၊

ဗျမှုတ္တမမှိ နိဗ္ဗတ္တာ၊ သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ စ တေ။

‘‘ပညာသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ၊

အဋ္ဌပညာသက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ။

‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

အဍ္ဎေ ကုလေ မဟာဘောဂေ၊ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ တာဝဒေ။

‘‘သော ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာန၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

ရဋ္ဌပါလောတိ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘ပဓာနပဟိတတ္တော သော၊ ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘ဥဋ္ဌာယ အဘိနိက္ခမ္မ၊ ဇဟိတာ ဘောဂသမ္ပဒါ၊

ခေဠပိဏ္ဍေဝ ဘောဂမှိ၊ ပေမံ မယှံ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဝီရိယံ မေ ဓုရဓောရယှံ၊ ယောဂက္ခေမာဓိဝါဟနံ၊

ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော၊ ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊

ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သတ္ထာရံ အနုဇာနာပေတွာ မာတာပိတရော ပဿိတုံ ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ ဂန္တွာ၊ တတ္ထ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ပိတု နိဝေသနေ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ လဘိတွာ တံ အမတံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇန္တော၊ ပိတရာ နိမန္တိတော သွာတနာယ အဓိဝါသေတွာ၊ ဒုတိယဒိဝသေ ပိတု နိဝေသနေ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တေ ဣတ္ထာဂါရဇနေ ဥပဂန္တွာ ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ၊ အယျပုတ္တ၊ အစ္ဆရာယော၊ ယာသံ တွံ ဟေတု ဗြဟ္မစရိယံ စရသီ’’တိအာဒီနိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၁) ဝတွာ၊ ပလောဘနကမ္မံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေ တဿ အဓိပ္ပာယံ ပရိဝတ္တေတွာ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ ကထေန္တော –

၇၆၉။

‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ဗိမ္ဗံ၊ အရုကာယံ သမုဿိတံ၊

အာတုရံ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ၊ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။

၇၇၀။

‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ရူပံ၊ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ၊

အဋ္ဌိံ တစေန ဩနဒ္ဓံ၊ သဟ ဝတ္ထေဟိ သောဘတိ။

၇၇၁။

‘‘အလတ္တကကတာ ပါဒါ၊ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

၇၇၂။

‘‘အဋ္ဌာပဒကတာ ကေသာ၊ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

၇၇၃။

‘‘အဉ္ဇနီဝ နဝါ စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင်္ကတော၊

အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။

၇၇၄။

‘‘ဩဒဟိ မိဂဝေါ ပါသံ၊ နာသဒါ ဝါဂုရံ မိဂေါ၊

ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ၊ ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ။

၇၇၅။

‘‘ဆိန္နော ပါသော မိဂဝဿ၊ နာသဒါ ဝါဂုရံ မိဂေါ၊

ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ၊ သောစန္တေ မိဂလုဒ္ဒကေ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ စိတ္တကတန္တိ စိတ္တံ ကတံ စိတ္တကတံ၊ ဝတ္ထာဘရဏမာလာဒီဟိ ဝိစိတ္တံ ကတန္တိ အတ္ထော။ ဗိမ္ဗန္တိ ဒီဃာဒိဘာဝေန ယုတ္တဋ္ဌာနေသု ဒီဃာဒီဟိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေဟိ မဏ္ဍိတံ အတ္တဘာဝံ။ အရုကာယန္တိ နဝန္နံ ဝဏမုခါနံ လောမကူပါနဉ္စ ဝသေန ဝိဿန္ဒမာနအသုစိံ၊ သဗ္ဗသော စ အရုဘူတံ ဝဏဘူတံ အရူနံ ဝါ ကာယံ။ သမုဿိတန္တိ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ သမုဿိတံ။ အာတုရန္တိ သဗ္ဗကာလံ ဣရိယာပထန္တရာဒီဟိ ပရိဟရိတဗ္ဗတာယ နိစ္စံ ဂိလာနံ။ ဗဟုသင်္ကပ္ပန္တိ ဗာလဇနေန အဘူတံ အာရောပေတွာ ဗဟုဓာ သင်္ကပ္ပိတဗ္ဗံ။ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတီတိ ယဿ ကာယဿ ဓုဝဘာဝေါ ဌိတိသဘာဝေါ နတ္ထိ၊ ဧကံသတော ဘေဒနဝိကိရဏဝိဒ္ဓံသနဓမ္မောယေဝ။ တံ ပဿာတိ သမီပေ ဌိတံ ဇနံ၊ အတ္တာနမေဝ ဝါ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ရူပန္တိ သရီရံ။ သရီရမ္ပိ ဟိ ‘‘အဋ္ဌိဉ္စ ပဋိစ္စ၊ နှာရုဉ္စ ပဋိစ္စ၊ မံသဉ္စ ပဋိစ္စ၊ စမ္မဉ္စ ပဋိစ္စ၊ အာကာသော ပရိဝါရိတော ‘ရူပန္တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၆) ရူပန္တိ ဝုစ္စတိ။ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စာတိ သီသူပဂါဒိအာဘရဏဂတေန မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စိတ္တကတံ။ အဋ္ဌိံ တစေန ဩနဒ္ဓန္တိ အလ္လစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓံ အတိရေကတိသတပဘေဒံ အဋ္ဌိံ ပဿာတိ ယောဇနာ။ ကုဏ္ဍလေန စာတိ စ-သဒ္ဒေန သေသာဘရဏာလင်္ကာရေ သင်္ဂဏှာတိ။ သဟ ဝတ္ထေဟိ သောဘတီတိ တယိဒံ ရူပံ မဏိနာ စိတ္တကတမ္ပိ ဝတ္ထေဟိ ပဋိစ္ဆာဒိတမေဝ သောဘတိ၊ န အပဋိစ္ဆာဒိတန္တိ အတ္ထော။ ယေ ပန ‘‘အဋ္ဌိတစေနာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ အဋ္ဌိတစေနံ ဩနဒ္ဓံ သောဘတိ၊ ဩနဒ္ဓတ္တာ အဋ္ဌိတစေနာတိ အတ္ထော။

အလတ္တကကတာတိ အလတ္တကေန ကတရဉ္ဇနာ လာခါယ သံရဉ္ဇိတာ။ ပါဒါတိ စရဏာ။ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတန္တိ မုခံ စုဏ္ဏကေန မက္ခိတံ၊ ယံ မဏ္ဍနမနုယုတ္တာ သာသပကက္ကေန မုခပီဠကာဒီနိ ဟရိတွာ လောဏမတ္တိကာယ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ ဟရိတွာ မုခစုဏ္ဏကဝိလေပနံ ကရောန္တိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အလန္တိ ဗာလဿ အန္ဓပုထုဇ္ဇနဿ နောစ ပါရဂဝေသိနော ဝဋ္ဋာဘိရတဿ မောဟာယ သမ္မောဟနာယ သမတ္ထံ တဿ စိတ္တံ မောဟေတုံ ပရိယတ္တံ၊ ပါရဂဝေသိနော ပန ဝိဝဋ္ဋာဘိရတဿ နော အလံ န ပရိယတ္တံ။

အဋ္ဌာပဒကတာတိ အဋ္ဌပဒါကာရေန ကတာ သဉ္စိတာ ပုရိမဘာဂေ ကေသေ ကပ္ပေတွာ နလာဋဿ ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ကတာ ကေသရစနာ အဋ္ဌပဒံ နာမ၊ ယံ ‘‘အလက’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာတိ ဥဘောပိ နယနာနိ အန္တော ဒွီသု အန္တေသု စ ယထာ အဉ္ဇနစ္ဆာယာ ဒိဿတိ၊ ဧဝံ အဉ္ဇိတဉ္ဇနာနိ။

အဉ္ဇနီဝ နဝါ စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင်္ကတောတိ ယထာ အဉ္ဇနီ အဉ္ဇနနာဠိကာ နဝါ အဘိနဝါ မာလာကမ္မမကရဒန္တာဒိဝသေန စိတ္တာ ဗဟိ မဋ္ဌာ ဥဇ္ဇလာ ဒဿနီယာ၊ အန္တော ပန န ဒဿနီယာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ တာသံ ကာယော နှာနဗ္ဘဉ္ဇနဝတ္ထာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတော ဗဟိ ဥဇ္ဇလော၊ အန္တော ပန ပူတိ နာနပ္ပကာရအသုစီဟိ ဘရိတော တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။

ဩဒဟီတိ ဩဍ္ဍေသိ။ မိဂဝေါတိ၊ မိဂလုဒ္ဒကော။ ပါသန္တိ၊ ဒဏ္ဍဝါဂုရံ။ နာသဒါတိ န သင်္ဃဋ္ဋေသိ။ ဝါဂုရန္တိ ပါသံ။ နိဝါပန္တိ မိဂါနံ ခါဒနတ္ထာယ ခိတ္တံ တိဏာဒိဃာသံ။ ဥပမာ ခေါ အယံ ထေရေန ကတာ အတ္ထဿ ဝိညာပနာယ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ မိဂါနံ မာရဏတ္ထာယ ဒဏ္ဍဝါဂုရံ ဩဍ္ဍေတွာ တတ္ထ နိဝါပံ ဝိကိရိယ မိဂလုဒ္ဒကေ နိလီနေ ဌိတေ တတ္ထေကော ဇဝပရက္ကမသမ္ပန္နော ဆေကော မိဂေါ ပါသံ အဖုသန္တော ဧဝ ယထာသုခံ နိဝါပံ ခါဒိတွာ၊ ‘‘ဝဉ္စေသိ ဝတ မိဂေါ’’တိ မိဂလုဒ္ဒကေ ဝိရဝန္တေ ဧဝ ဂစ္ဆတိ။ အပရော မိဂေါ ဗလဝါ ဆေကော ဇဝသမ္ပန္နောဝ တတ္ထ ဂန္တွာ နိဝါပံ ခါဒိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပါသံ ဆိန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဝဉ္စေသိ ဝတ မိဂေါ၊ ပါသော ဆိန္နော’’တိ မိဂလုဒ္ဒကေ သောစန္တေ ဧဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မယမ္ပိ ပုဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနကာလေ မာတာပိတူဟိ အာသဇ္ဇနတ္ထာယ နိယျာဒိတေ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ အသဇ္ဇမာနာ နိက္ခန္တာ။ ဣဒါနိ ပန သဗ္ဗသော ဆိန္နကိလေသာ အပါသာ ဟုတွာ ဌိတာ၊ တေဟိ ဒိန္နဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ တေသု သောစန္တေသု ဧဝ ဂစ္ဆာမာတိ။

ဧဝံ ထေရော မိဂလုဒ္ဒကံ ဝိယ မာတာပိတရော၊ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဣတ္ထာဂါရဉ္စ ဝါဂုရဇာလံ ဝိယ၊ အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ ဘုတ္တဘောဂေ စ ဣဒါနိ ဘုတ္တဘောဇနဉ္စ နိဝါပတိဏံ ဝိယ၊ အတ္တာနံ မဟာမိဂံ ဝိယ စ ကတွာ ဒဿေတိ။ ဣမာ ဂါထာ ဝတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ရညော ကောရဗျဿ မိဂါဇိနဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ။ ထေရဿ ကိရ ပိတာ သတ္တသု ဒွါရကောဋ္ဌကေသု အဂ္ဂဠံ ဒါပေတွာ မလ္လေ အာဏာပေသိ ‘‘နိက္ခမိတုံ မာ ဒေထ၊ ကာသာယာနိ အပနေတွာ သေတကာနိ နိဝါသေထာ’’တိ၊ တသ္မာ ထေရော အာကာသေန အဂမာသိ။ အထ ရာဇာ ကောရဗျော ထေရဿ တတ္ထ နိသိန္နဘာဝံ သုတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ‘‘ဣဓ၊ ဘော ရဋ္ဌပါလ၊ ပဗ္ဗဇန္တော ဗျာဓိပါရိဇုညံ ဝါ ဇရာဘောဂဉာတိပါရိဇုညံ ဝါ ပတ္တော ပဗ္ဗဇတိ။ တွံ ပန ကိဉ္စိပိ ပါရိဇုညံ အနုပဂတော ဧဝ ကသ္မာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ထေရော၊ ‘‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ၊ အတာဏော လောကော အနဘိဿရော၊ အဿကော လောကော သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ၊ ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၅) ဣမေသံ စတုန္နံ ဓမ္မုဒ္ဒေသာနံ အတ္တာနံ ဝိဝိတ္တဘာဝံ ကထေတွာ တဿာ ဒေသနာယ အနုဂီတိံ ကထေန္တော –

၇၇၆။

‘‘ပဿာမိ လောကေ သဓနေ မနုဿေ၊ လဒ္ဓါန ဝိတ္တံ န ဒဒန္တိ မောဟာ၊

လုဒ္ဓါ ဓနံ သန္နိစယံ ကရောန္တိ၊ ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တိ။

၇၇၇။

‘‘ရာဇာ ပသယှပ္ပထဝိံ ဝိဇေတွာ၊ သသာဂရန္တံ မဟိမာဝသန္တော၊

ဩရံ သမုဒ္ဒဿ အတိတ္တရူပေါ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿပိ ပတ္ထယေထ။

၇၇၈။

‘‘ရာဇာ စ အညေ စ ဗဟူ မနုဿာ၊ အဝီတတဏှာ မရဏံ ဥပေန္တိ၊

ဦနာဝ ဟုတွာန ဇဟန္တိ ဒေဟံ၊ ကာမေဟိ လောကမှိ န ဟတ္ထိ တိတ္တိ။

၇၇၉။

‘‘ကန္ဒန္တိ နံ ဉာတီ ပကိရိယ ကေသေ၊ ‘အဟော ဝတာ နော အမရာ’တိ စာဟု၊

ဝတ္ထေန နံ ပါရုတံ နီဟရိတွာ၊ စိတံ သမောဓာယ တတော ဍဟန္တိ။

၇၈၀။

‘‘သော ဍယှတိ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနော၊ ဧကေန ဝတ္ထေန ပဟာယ ဘောဂေ၊

န မီယမာနဿ ဘဝန္တိ တာဏာ၊ ဉာတီ စ မိတ္တာ အထ ဝါ သဟာယာ။

၇၈၁။

‘‘ဒါယာဒကာ တဿ ဓနံ ဟရန္တိ၊ သတ္တော ပန ဂစ္ဆတိ ယေနကမ္မံ၊

န မီယမာနံ ဓနမနွေတိ ကိဉ္စိ၊ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ ဓနဉ္စ ရဋ္ဌံ။

၇၈၂။

‘‘န ဒီဃမာယုံ လဘတေ ဓနေန၊ န စာပိ ဝိတ္တေန ဇရံ ဝိဟန္တိ၊

အပ္ပံ ဟိဒံ ဇီဝိတမာဟု ဓီရာ၊ အသဿတံ ဝိပ္ပရိဏာမဓမ္မံ။

၇၈၃။

‘‘အဍ္ဎာ ဒလိဒ္ဒါ စ ဖုသန္တိ ဖဿံ၊ ဗာလော စ ဓီရော စ တထေဝ ဖုဋ္ဌော၊

ဗာလော ဟိ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတိ၊ ဓီရော စ နော ဝေဓတိ ဖဿဖုဋ္ဌော။

၇၈၄။

‘‘တသ္မာ ဟိ ပညာဝ ဓနေန သေယျာ၊ ယာယ ဝေါသာနမိဓာဓိဂစ္ဆတိ၊

အဗျောသိတတ္တာ ဟိ ဘဝါဘဝေသု၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ မောဟာ။

၇၈၅။

‘‘ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ၊ သံသာရမာပဇ္ဇ ပရမ္ပရာယ၊

တဿပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော၊ ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ။

၇၈၆။

‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော၊

ဧဝံ ပဇာ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော။

၇၈၇။

‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊

အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊ တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ။

၇၈၈။

‘‘ဒုမပ္ဖလာနီဝ ပတန္တိ မာဏဝါ၊ ဒဟရာ စ ဝုဍ္ဎာ စ သရီရဘေဒါ၊

ဧတမ္ပိ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော။

၇၈၉။

‘‘သဒ္ဓါယာဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဥပေတော ဇိနသာသနေ၊

အဝဉ္ဈာ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။

၇၉၀။

‘‘ကာမေ အာဒိတ္တတော ဒိသွာ၊ ဇာတရူပါနိ သတ္ထတော၊

ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိတော ဒုက္ခံ၊ နိရယေသု မဟဗ္ဘယံ။

၇၉၁။

‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒါ၊

သောဟံ ဝိဒ္ဓါ တဒါ သန္တော၊ သမ္ပတ္တော အာသဝက္ခယံ။

၇၉၂။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

၇၉၃။

‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ၊

တတ္ထ ပဿာမိ လောကေတိ အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ လောကေ သဓနေ ဓနသမ္ပန္နေ အဍ္ဎေ မနုဿေ ပဿာမိ၊ တေ ပန လဒ္ဓါန ဝိတ္တံ ဓနံ လဘိတွာ ဘောဂသမ္ပတ္တိယံ ဌိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာဒီသု ကဿစိ ကိဉ္စိပိ န ဒဒန္တိ။ ကသ္မာ? မောဟာ ကမ္မဿကတာပညာယ အဘာဝတော။ လုဒ္ဓါ လောဘာဘိဘူတာ ယထာလဒ္ဓံ ဓနံ သန္နိစယံ သဗ္ဗသော နိစေတဗ္ဗံ နိဓေတဗ္ဗံ ကရောန္တိ။ ဘိယျောဝ ယထာဓိဂတကာမတော ဥပရိ ကာမေ ကာမဂုဏေ ‘‘တထာဟံ ဧဒိသေ စ ဘောဂေ ပဋိလဘေယျ’’န္တိ အဘိပတ္ထယန္တိ ပစ္စာသီသန္တိ တဇ္ဇဉ္စ ဝါယာမံ ကရောန္တိ။

ဘိယျော ကာမပတ္ထနာယ ဥဒါဟရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ရာဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပသယှပ္ပထဝိံ ဝိဇေတွာတိ အတ္တနော ဝံသာနုဂတံ ပထဝိံ ဗလက္ကာရေန အဘိဝိဇိယ။ အာဝသန္တောတိ ပသာသေန္တော။ ဩရံ သမုဒ္ဒဿာတိ အနဝသေသံ သမုဒ္ဒဿ ဩရဘာဂံ လဘိတွာပိ တေန အတိတ္တရူပေါ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ဒီပန္တရမ္ပိ ပတ္ထယေယျ။

အဝီတတဏှာတိ အဝိဂတတဏှာ။ ဦနာဝါတိ အပရိပုဏ္ဏမနောရထာဝ။ ကာမေဟိ လောကမှိ န ဟတ္ထိ တိတ္တီတိ တဏှာဝိပန္နာနံ ဣမသ္မိံ လောကေ ဝတ္ထုကာမေဟိ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ကန္ဒန္တိ နန္တိ မတပုရိသံ ဥဒ္ဒိဿ တဿ ဂုဏေ ကိတ္တေန္တာ ကန္ဒနံ ကရောန္တိ။ အဟော ဝတာ နော အမရာတိ စာဟူတိ အဟော ဝတ အမှာကံ ဉာတီ အမရာ သိယုန္တိ စ ကထေန္တိ၊ ဂါထာသုခတ္ထဉှေတ္ထ ဝတာ-ဣတိ ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တံ။

သော ဍယှတိ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနောတိ သော မတသတ္တော ဆဝဍာဟကေဟိ သမ္မာ ဈာပေတုံ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနော။ တာဏာတိ ပရိတ္တာဏကရာ။

ယေနကမ္မန္တိ ယထာကမ္မံ။ ဓနန္တိ ဓနာယိတဗ္ဗံ ယံကိဉ္စိ ဝတ္ထု။ ပုန ဓနန္တိ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

‘‘န ဒီဃမာယု’’န္တိအာဒိနာ ကာမဂုဏဿ ဇရာယ စ ပဋိကာရာဘာဝံ ဝတွာ ပုန တဿ ဧကန္တိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပံ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဖုသန္တီတိ အနိဋ္ဌဖဿံ ဖုသန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တတ္ထ အဍ္ဎဒလိဒ္ဒတာ အကာရဏန္တိ ဒဿေတိ။ ဖဿံ ဗာလော စ ဓီရော စ တထေဝ ဖုဋ္ဌောတိ ယထာ ဗာလော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသမ္ဖဿံ ဖုဋ္ဌော၊ တထေဝ ဓီရော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဖဿံ ဖုဋ္ဌော ဟောတိ၊ န ဧတ္ထ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ ကောစိ ဝိသေသော။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ ဗာလော ဟိ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတီတိ ဗာလပုဂ္ဂလော ကေနစိ ဒုက္ခဓမ္မေန ဖုဋ္ဌော သောစန္တော ကိလမန္တော ဥရတ္တာဠိံ ကန္ဒန္တော ဗာလဘာဝေန ဝဓိတော ပီဠိတောဝ ဟုတွာ သေတိ သယတိ။ ဣတော စိတော စ အာဝဋ္ဋန္တော ဝိဝဋ္ဋန္တော ဝိရောဓေန္တော ဝေဓတိ ဖဿဖုဋ္ဌောတိ ဓီရော ပန ပဏ္ဍိတော ဒုက္ခသမ္ဖဿေန သမ္ဖုဋ္ဌော န ဝေဓတိ ကမ္ပနမတ္တမ္ပိ တဿ န ဟောတီတိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဗာလပဏ္ဍိတာနံ လောကဓမ္မေ ဧဒိသီ ပဝတ္တိ၊ တသ္မာ ဟိ ပညာဝ ဓနေန သေယျာ၊ ယာယ ဝေါသာနမိဓာဓိဂစ္ဆတီတိ ပညာဝ ဓနတော ပါသံသတရာ၊ ယာယ ပညာယ ဝေါသာနံ ဘဝဿ ပရိယောသာနဘူတံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆတိ။ အဗျောသိတတ္တာ ဟီတိ အနဓိဂတနိဋ္ဌတ္တာ။ ဘဝါဘဝေသူတိ မဟန္တာမဟန္တေသု ဘဝေသု။

ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ၊ သံသာရမာပဇ္ဇ ပရမ္ပရာယာတိ ယော ပါပါနိ ကတွာ အပရာပရံ သံသရဏမာပဇ္ဇိတွာ ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ ဂဗ္ဘသေယျာယ ပရလောကုပ္ပတ္တိယာ စ န မုစ္စတိ၊ တဿ ပါပကမ္မကာရိနော ပုဂ္ဂလဿ ကိရိယံ အဘိသဒ္ဒဟန္တော ‘‘အတ္တာ စ မေ ဟောတီ’’တိ ပတ္တိယာယန္တော အညောပိ အပ္ပပညော ဗာလော ယထာ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ၊ န တတော ပရိမုစ္စတိ။

စောရော ယထာတိ ယထာ စောရော ပါပဓမ္မော ဃရသန္ဓိံ ဆိန္ဒန္တော သန္ဓိမုခေ အာရက္ခကပုရိသေဟိ ဂဟိတော သကမ္မုနာ တေန အတ္တနော သန္ဓိစ္ဆေဒကမ္မုနာ ကာရဏဘူတေန ကသာဒီဟိ တာဠနာဒိဝသေန ဟညတိ ရာဇပုရိသေဟိ ဗာဓိယျတိ ဗဇ္ဈတိ စ။ ဧဝံ ပဇာတိ ဧဝမယံ သတ္တလောကော ဣဓ ပါပါနိ ကရိတွာ ပေစ္စ ပတွာ တေန ကမ္မုနာ ပရမှိ လောကေ နိရယာဒီသု ဟညတိ၊ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကာရဏာဒိဝသေန ဗာဓိယျတိ။

ဧဝမေတာဟိ ဧကာဒသဟိ ဂါထာဟိ ယထာရဟံ စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသေ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ကာမေသု သံသာရေ စ အာဒီနဝံ ဒိသွာ သဒ္ဓါယ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဿ စ မတ္ထကပ္ပတ္တိံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ကာမာ ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကာမာတိ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိယာ ရူပါဒယော ဓမ္မာ၊ ကိလေသကာမာ သဗ္ဗေပိ ရာဂပ္ပဘေဒါ။ ဣဓ ပန ဝတ္ထုကာမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ ရူပါဒိဝသေန အနေကပ္ပကာရတာယ စိတြာ။ လောကဿာဒဝသေန ဣဋ္ဌာကာရတာယ မဓုရာ။ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ မနံ ရမေန္တီတိ မနောရမာ။ ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိဝိဓရူပေန၊ အနေကဝိဓသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ တေ ဟိ ရူပါဒိဝသေန စိတြာ၊ နီလာဒိဝသေန ဝိဝိဓရူပါ။ ဧဝံ တေန ဝိရူပရူပေန တထာ တထာ အဿာဒံ ဒဿေတွာ မထေန္တိ စိတ္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိရမိတုံ န ဒေန္တီတိ ဣမိနာ အပ္ပဿာဒဗဟုဒုက္ခတာဒိနာ အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ တသ္မာ တံနိမိတ္တံ အဟံ ပဗ္ဗဇိတော အမှိ။ ဒုမပ္ဖလာနိ ပက္ကကာလေ အပရိပက္ကကာလေ စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပရူပက္ကမတော သရသတော ဝါ ပတန္တိ၊ ဧဝံ သတ္တာ ဒဟရာ စ ဝုဍ္ဎာ စ သရီရဿ ဘေဒါ ပတန္တိယေဝ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ဧဝံ အနိစ္စတမ္ပိ ပညာစက္ခုနာ ဒိသွာ၊ န ကေဝလံ အပ္ပဿာဒတာဒိတာယ အာဒီနဝမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ အပဏ္ဏကန္တိ အဝိရဒ္ဓနကံ သာမညမေဝ သမဏဘာဝေါဝ သေယျော ဥတ္တရိတရော။

သဒ္ဓါယာတိ ကမ္မံ ကမ္မဖလံ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတံ ဓမ္မသုဓမ္မတံ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ။ ဥပေတောဇိနသာသနေတိ သတ္ထု သာသနေ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဥပဂတော။ အဝဉ္ဈာ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အရဟတ္တဿ အဓိဂတတ္တာ။ တတော ဧဝ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ နိက္ကိလေသဝသေန သာမိဘာဝတော သာမိပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇနတော။

ကာမေ အာဒိတ္တတော ဒိသွာတိ ဝတ္ထုကာမေ ကိလေသကာမေ စ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တဘာဝတော ဒိသွာ။ ဇာတရူပါနိ သတ္ထတောတိ ကတာကတပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗသုဝဏ္ဏဝိကတိယော အနတ္ထာဝဟတာယ နိသိတသတ္ထတော။ ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိတော ဒုက္ခန္တိ ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသံသာရပဝတ္တိဒုက္ခံ။ နိရယေသု မဟဗ္ဘယန္တိ သဥဿဒေသု အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု လဗ္ဘမာနံ မဟာဘယဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ ဒိသွာတိ ယောဇနာ။

ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာတိ ဧတံ ကာမာနံ အာဒိတ္တတာဒိံ သံသာရေ အာဒီနဝံ ဒေါသံ ဉတွာ။ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒါတိ တသ္မိံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မဿ သုတကာလေ ဘဝါဒိကေ သံဝေဂံ အလတ္ထံ။ ဝိဒ္ဓါ တဒါ သန္တောတိ တသ္မိံ ဂဟဋ္ဌကာလေ ရာဂသလ္လာဒီဟိ ဝိဒ္ဓါ သမာနော ဣဒါနိ သတ္ထု သာသနံ အာဂမ္မ သမ္ပတ္တော အာသဝက္ခယံ၊ ဝိဒ္ဓါ ဝါ စတ္တာရိ သစ္စာနိ၊ ပဋိဝိဒ္ဓါတိ အတ္ထော။ သေသံ အန္တရန္တရာဒီသု ဝုတ္တတ္တာ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ထေရော ရညော ကောရဗျဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သတ္ထု သန္တိကမေဝ ဂတော။ သတ္ထာ စ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ထေရံ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ရူပံဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မာလုကျပုတ္တဿ ဂါထာ။ ဣမဿ အာယသ္မတော ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဆက္ကနိပါတေ (ထေရဂါ။ ၃၉၉ အာဒယော) ဝုတ္တမေဝ။ တာ ပန ဂါထာ ထေရေန အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတေန ဉာတီနံ ဓမ္မဒေသနာဝသေန ဘာသိတာ။ ဣဓ ပန ပုထုဇ္ဇနကာလေ ‘‘သာဓု မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ ယာစိတေန သတ္ထာရာ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ယေ တေ စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ အဒိဋ္ဌာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ၊ န စ ပဿသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ပဿေယျန္တိ၊ အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ယေ တေ သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာန…ဇိဝှာ…ကာယ…မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ အဝိညာတာ အဝိညာတပုဗ္ဗာ၊ န စ ဝိဇာနာသိ၊ န စ တေ ဟောတိ ဝိဇာနေယျန္တိ၊ အတ္ထိ တေ တတ္ထ ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧတ္ထ စ တေ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ သုတေ သုတမတ္တံ၊ မုတေ မုတမတ္တံ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတိ။ ယတော ခေါ တေ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ၊ သုတေ သုတမတ္တံ၊ မုတေ မုတမတ္တံ၊ ဝိညာတေ ဝိညာတမတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တေန။ ယတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တေန၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တတ္ထ။ ယတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ န တတ္ထ၊ တတော တွံ၊ မာလုကျပုတ္တ၊ နေဝိဓ န ဟုရံ န ဥဘယမန္တရေန၊ ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၅)။ သံခိတ္တေန ဓမ္မေ ဒေသိတေ တဿ ဓမ္မဿ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟိတဘာဝံ ပကာသေန္တေန –

၇၉၄။

‘‘ရူပံ ဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၇၉၅။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရူပသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၇၉၆။

‘‘သဒ္ဒံ သုတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၇၉၇။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ သဒ္ဒသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၇၉၈။

‘‘ဂန္ဓံ ဃတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၇၉၉။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဂန္ဓသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၀၀။

‘‘ရသံ ဘောတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၀၁။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရသသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၀၂။

‘‘ဖဿံ ဖုဿ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၀၃။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဖဿသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၀၄။

‘‘ဓမ္မံ ဉတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊

သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၀၅။

‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဓမ္မသမ္ဘဝါ၊

အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊

ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၀၆။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရူပေသု၊ ရူပံ ဒိသွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၀၇။

‘‘ယထာဿ ပဿတော ရူပံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၀၈။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ သဒ္ဒေသု၊ သဒ္ဒံ သုတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၀၉။

‘‘ယထာဿ သုဏတော သဒ္ဒံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၁၀။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဂန္ဓေသု၊ ဂန္ဓံ ဃတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၁၁။

‘‘ယထာဿ ဃာယတော ဂန္ဓံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၁၂။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရသေသု၊ ရသံ ဘောတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၁၃။

‘‘ယထာဿ သာယတော ရသံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၁၄။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဖဿေသု၊ ဖဿံ ဖုဿ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၁၅။

‘‘ယထာဿ ဖုသတော ဖဿံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။

၈၁၆။

‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မံ ဉတွာ ပဋိဿတော၊

ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတိ။

၈၁၇။

‘‘ယထာဿ ဝိဇာနတော ဓမ္မံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊

ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊

ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဝိညေယျံ ရူပံ စက္ခုဒွါရေန ဥပလဘိတွာ။ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတောတိ တသ္မိံ ရူပေ ဒိဋ္ဌမတ္တေ ဧဝ အဋ္ဌတွာ သုဘနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော သုဘာကာရဂ္ဂဟဏဝသေန အယောနိသော မနသိ ကရောတော သတိ မုဋ္ဌာ ဟောတိ။ တထာ စ သတိ သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ တံ ရူပါရမ္မဏံ ရတ္တော၊ ဂိဒ္ဓါ၊ ဂဓိတော ဟုတွာ အနုဘဝတိ၊ အဿာဒေတိ၊ အဘိနန္ဒတိ။ တထာဘူတော စ တဉ္စ အဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတီတိ တဉ္စ ရူပါရမ္မဏံ အဇ္ဈောသာယ ‘‘သုခံ သုခ’’န္တိ အဘိနိဝိဿ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပေတွာ တိဋ္ဌတိ။

တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရူပသမ္ဘဝါတိ တဿ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ ရူပသမ္ဘဝါ ရူပါရမ္မဏာ သုခါဒိဘေဒေန အနေကာ ဝေဒနာ ကိလေသုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာ ဝဍ္ဎန္တိ။ အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတီတိ ပိယရူပေ သာရဇ္ဇနဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ အဘိဇ္ဈာယ၊ အပိယရူပေ ဗျာပဇ္ဇနဝသေန ပိယရူပဿေဝ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါယ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ သောကာဒိလက္ခဏာယ ဝိဟေသာယ စ အဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ ဥပဟညတိ ဗာဓီယတိ။ ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တာကာရေန တံ တံ ဝေဒနဿာဒဝသေန ဘဝါဘိသင်္ခါရံ အာစိနတော ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ပဝတ္တတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ…ပေ… ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၂၂၅၊ သံ။ နိ။ ၂။၁)။ တထာဘူတဿ အာရာ အာရကာ ဒူရေ နိဗ္ဗာနံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ တံ ဒုလ္လဘန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒိဂါထာသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဃတွာတိ ဃာယိတွာ။ ဘောတွာတိ သာယိတွာ။ ဖုဿာတိ ဖုသိတွာ။ ဓမ္မံ ဉတွာတိ ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝိဇာနိတွာ။

ဧဝံ ဆဒွါရဂေါစရေ သာရဇ္ဇန္တဿ ဝဋ္ဋံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇန္တဿ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော ‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရူပေသူ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ န သော ရဇ္ဇတိ ရူပေသု၊ ရူပံ ဒိသွာ ပဋိဿတောတိ ယော ပုဂ္ဂလော ရူပံ ဒိသွာ အာပါထဂတံ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဒွါရိကေန ဝိညာဏသန္တာနေန ဂဟေတွာ စတုသမ္ပဇညဝသေန သမ္ပဇာနကာရိတာယ ပဋိဿတော ဟောတိ၊ သော ရူပါရမ္မဏေသု န ရဇ္ဇတိ ရာဂံ န ဇနေတိ၊ အညဒတ္ထု ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ ရူပါရမ္မဏမှိ သမုဒယာဒိတော ယထာဘူတံ ပဇာနန္တော နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော တံ တတ္ထုပ္ပန္နဝေဒနဉ္စ ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တထာဘူတော စ တဉ္စ နဇ္ဈောသ တိဋ္ဌတီတိ တံ ရူပါရမ္မဏံ သမ္မဒေဝ ဝိရတ္တစိတ္တတာယ အဇ္ဈောသာယ န တိဋ္ဌတိ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန နာဘိနိဝိသတိ။

ယထာဿ ပဿတော ရူပန္တိ အဿ ယောဂိနော ယထာ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာဒယော နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ အနိစ္စာဒိတော ရူပံ ပဿန္တဿ။ သေဝတော စာပိ ဝေဒနန္တိ တံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ စ ဂေါစရသေဝနာယ သေဝတော စာပိ။ ခီယတီတိ သဗ္ဗံ ကိလေသဝဋ္ဋံ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ။ နောပစီယတီတိ န ဥပစိယတိ န အာစယံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ သော စရတီ သတောတိ ဧဝံ ကိလေသာပနယနပဋိပတ္တိယာ သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ စရတိ၊ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တနယေန အပစယဂါမိနိယာ မဂ္ဂပညာယ သကလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အပစိနန္တဿ။ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတီတိ သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုသမီပေ ဧဝါတိ ဝုစ္စတိ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ သစ္ဆိကတတ္တာ။ န သော ရဇ္ဇတိ သဒ္ဒေသူတိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ထေရော ဣမာဟိ ဂါထာဟိ သတ္ထု ဩဝါဒဿ အတ္တနာ ဥပဓာရိတဘာဝံ ပဝေဒေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဂတော နစိရဿေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သေလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပရိပုဏ္ဏကာယောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သေလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဂဏပါမောက္ခော ဟုတွာ တီဏိ ပုရိသသတာနိ သမာဒပေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထု ဂန္ဓကုဋိံ ကာရေတွာ ကတပရိယောသိတာယ ဂန္ဓကုဋိယာ သဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘဂဝတော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္ထာရံ ဘိက္ခူ စ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝလောကေ ဧဝ ဝသိတွာ တတော စုတော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အင်္ဂုတ္တရာပေသု အာပဏေ နာမ ဗြာဟ္မဏဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သေလောတိ လဒ္ဓနာမော အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တီသု ဝေဒေသု၊ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု စ နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ တီဏိ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေန္တော အာပဏေ ပဋိဝသတိ။ တေန စ သမယေန သတ္ထာ သာဝတ္ထိတော နိက္ခမိတွာ အဍ္ဎတေဠသဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ အင်္ဂုတ္တရာပေသု စာရိကံ စရန္တော သေလဿ၊ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဉာဏပရိပါကံ ဒိသွာ အညတရသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ အထ ကေဏိယော နာမ ဇဋိလော သတ္ထု အာဂမနံ သုတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သတ္ထာရံ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ သကေ အဿမေ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သေလော ဗြာဟ္မဏော သဒ္ဓိံ တီဟိ မာဏဝကသတေဟိ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုဝိစရန္တော ကေဏိယဿ အဿမံ ပဝိသိတွာ ဇဋိလေ ကဋ္ဌဖာလနုဒ္ဓနသမ္ပာဒနာဒိနာ ဒါနူပကရဏံ သဇ္ဇေန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ တေ၊ ကေဏိယ၊ မဟာယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော’’တိအာဒိံ ပုစ္ဆိတွာ တေန ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ မယာ သွာတနာယ နိမန္တိတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနံ သုတွာဝ ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ ပီတိသောမနဿဇာတော တာဝဒေဝ မာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဘဂဝတော ကာယေ ဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဒိသွာ ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ ဝါ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ဗုဒ္ဓါ ဝါ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ၊ အယံ ပန ပဗ္ဗဇိတော၊ နော စ ခေါ နံ ဇာနာမိ ‘ဗုဒ္ဓါ ဝါ၊ နော ဝါ’၊ သုတံ ခေါ ပန မေတံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝုဒ္ဓါနံ မဟလ္လကာနံ အာစရိယပါစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ ‘ယေ တေ ဘဝန္တိ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ၊ တေ သကေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တာနံ ပါတုကရောန္တီ’တိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟိ သမ္မုခေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ အဘိတ္ထဝီယမာနော သာရဇ္ဇတိ မင်္ကုဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ အဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တတာယ အနနုယောဂက္ခမတ္တာ၊ ယံနူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ သမ္မုခါ သာရုပ္ပာဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝေယျ’’န္တိ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ –

၈၁၈။

‘‘ပရိပုဏ္ဏကာယော သုရုစိ၊ သုဇာတော စာရုဒဿနော၊

သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ၊ သုသုက္ကဒါဌောသိ ဝီရိယဝါ။

၈၁၉။

‘‘နရဿ ဟိ သုဇာတဿ၊ ယေ ဘဝန္တိ ဝိယဉ္ဇနာ၊

သဗ္ဗေ တေ တဝ ကာယသ္မိံ၊ မဟာပုရိသလက္ခဏာ။

၈၂၀။

‘‘ပသန္နနေတ္တော သုမုခေါ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊

မဇ္ဈေ သမဏသင်္ဃဿ၊ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသိ။

၈၂၁။

‘‘ကလျာဏဒဿနော ဘိက္ခု၊ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော၊

ကိံ တေ သမဏဘာဝေန၊ ဧဝံ ဥတ္တမဝဏ္ဏိနော။

၈၂၂။

‘‘ရာဇာ အရဟသိ ဘဝိတုံ၊ စက္ကဝတ္တီ ရထေသဘော၊

စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ၊ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ ဣဿရော။

၈၂၃။

‘‘ခတ္တိယာ ဘောဂီ ရာဇာနော၊ အနုယန္တာ ဘဝန္တိ တေ၊

ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော၊ ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဂေါတမာ’’တိ။ –

ဆဟိ ဂါထာဟိ ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝိ။

တတ္ထ ပရိပုဏ္ဏကာယောတိ အဘိဗျတ္တရူပါနံ ဒွတ္တိံသာယ မဟာပုရိသလက္ခဏာနံ ပရိပုဏ္ဏတာယ အဟီနင်္ဂပစ္စင်္ဂတာယ စ ပရိပုဏ္ဏသရီရော။ သုရုစီတိ သုန္ဒရသရီရပ္ပဘော။ သုဇာတောတိ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ၊ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စ သုနိဗ္ဗတ္တော။ စာရုဒဿနောတိ သုစိရမ္ပိ ပဿန္တာနံ အတိတ္တိဇနကံ အပ္ပဋိက္ကူလံ ရမဏီယံ စာရု ဧဝ ဒဿနံ အဿာတိ စာရုဒဿနော။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘စာရုဒဿနောတိ သုန္ဒရနေတ္တော’’တိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏော။ အသီတိ ဘဝသိ၊ ဣဒံ ပဒံ ‘‘ပရိပုဏ္ဏကာယော အသီ’’တိအာဒိနာ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သုသုက္ကဒါဌောတိ သုဋ္ဌု သုက္ကဒါဌော။ ဘဂဝတော ဟိ ဒါဌာဟိ စန္ဒကိရဏာ ဝိယ ဓဝလရသ္မိယော နိစ္ဆရန္တိ။ ဝီရိယဝါတိ ဝီရိယပါရမီပါရိပူရိယာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဝီရိယာဓိဋ္ဌာနတော စတုဗ္ဗိဓဿ သမ္မပ္ပဓာနဿ သမ္ပတ္တိယာ စ အတိသယယုတ္တော။

နရဿ ဟိ သုဇာတဿာတိ သမတိံသာယ ပါရမီနံ၊ အရိယဿ ဝါ စက္ကဝတ္တီဝတ္တဿ ပရိပူရိတတ္တာ သုဋ္ဌု သမ္မဒေဝ ဇာတဿ နရဿ၊ မဟာပုရိသဿာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗေ တေတိ ယေ မဟာပုရိသဘာဝံ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဘာဝံ ဗျဉ္ဇယန္တီတိ ဗျဉ္ဇနာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရသုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာဒိဗာတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသင်္ခါတာ တမ္ဗနခတုင်္ဂနခတာဒိအသီတိအနုဗျဉ္ဇနသင်္ခါတာ စ ရူပဂုဏာ၊ တေ အနဝသေသာ၊ တဝ ကာယသ္မိံ သန္တီတိ ဝစနသေသော။

မဟာပုရိသလက္ခဏာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနာနေဝ ဝစနန္တရေန နိဂမေန္တော အာဟ။

ဣဒါနိ တေသု လက္ခဏေသု အတ္တနာ အဘိရုစိတေဟိ လက္ခဏေဟိ ဘဂဝန္တံ ထောမေန္တော ‘‘ပသန္နနေတ္တော’’တိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဉ္စ ဝဏ္ဏပသာဒသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နနေတ္တော။ ပရိပုဏ္ဏစန္ဒမဏ္ဍလသဒိသမုခတာယ သုမုခေါ။ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ ဗြဟာ။ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတာယ ဥဇု။ ဇုတိမန္တတာယ ပတာပဝါ။

ဣဒါနိ တမေဝ ပတာပဝန္တတံ အာဒိစ္စူပမာယ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘မဇ္ဈေ သမဏသင်္ဃဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသီတိ ယထာ အာဒိစ္စော ဥဂ္ဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗံ တမဂတံ ဝိဓမေတွာ အာလောကံ ကရောန္တော ဝိရောစတိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ အန္တော စေဝ ဗဟိ စ သဗ္ဗံ အဝိဇ္ဇာတမံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဉာဏာလောကံ ကရောန္တော ဝိရောစသိ။

ဒဿနီယရူပတာယ အင်္ဂီဂတာနံ ဒဿနသမ္ပတ္တီနံ အာဝဟနတော၊ ကလျာဏေဟိ ပဉ္စဟိ ဒဿနေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ စ ကလျာဏဒဿနော။ ဥတ္တမဝဏ္ဏိနောတိ ဥတ္တမဝဏ္ဏသမ္ပန္နဿ။

စက္ကဝတ္တီတိ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ၊ စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တေတိ၊ တေဟိ စ ပရေ ဝတ္တေတိ။ ပရဟိတာယ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ အထ ဝါ စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ စ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ သမန္နာဂမေန ပရေဟိ အနဘိဘဝနီယဿ အာဏာစက္ကဿ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိပိ စက္ကဝတ္တီ။ ရထေသဘောတိ ရထိကေသု အာဇာနီယဥသဘပုရိသော၊ မဟာရထိကောတိ အတ္ထော။ စာတုရန္တောတိ စတုသမုဒ္ဒန္တာယ ပထဝိယာ ဣဿရော။ ဝိဇိတာဝီတိ ဝိဇိတဝိဇယော။ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿာတိ ဇမ္ဗုဒီပဿ၊ ပါကဋေန ဟိ ဣဿရိယာနိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ စက္ကဝတ္တီ ပန သပရိတ္တဒီပါနံ စတုန္နမ္ပိ မဟာဒီပါနံ ဣဿရောဝ။

ခတ္တိယာတိ ဇာတိခတ္တိယာ။ ဘောဂီတိ ဘောဂိယာ။ ရာဇာနောတိ ယေ ကေစိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ။ အနုယန္တာတိ အနုဂါမိနော သေဝကာ။ ရာဇာဘိရာဇာတိ ရာဇူနံ ပူဇနီယော ရာဇာ ဟုတွာ၊ စက္ကဝတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ မနုဇိန္ဒောတိ မနုဿာဓိပတိ၊ မနုဿာနံ ပရမိဿရောတိ အတ္ထော။

ဧဝံ သေလေန ဝုတ္တေ ဘဂဝါ ‘‘ယေ တေ ဘဝန္တိ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တေ သကေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တာနံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ ဣမံ သေလဿ မနောရထံ ပူရေန္တော –

၈၂၄။

‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊

ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယ’’န္တိ။ – ဣမံ ဂါထမာဟ၊

တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ယံ မံ တွံ၊ သေလ၊ ယာစသိ၊ ‘‘ရာဇာ အရဟသိ ဘဝိတုံ စက္ကဝတ္တီ’’တိ၊ ဧတ္ထ အပ္ပောဿုက္ကော ဟောဟိ၊ ရာဇာဟမသ္မိ၊ သတိ စ ရာဇတ္တေ ယထာ အညော ရာဇာ သမာနောပိ ယောဇနသတံ ဝါ အနုသာသတိ၊ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိ ပဉ္စ ယောဇနသတာနိ ဝါ ယောဇနသဟဿံ ဝါ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာပိ စတုဒီပပရိယန္တမတ္တံ ဝါ၊ နာဟမေဝံ ပရိစ္ဆိန္နဝိသယော။ အဟဉှိ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော ဘဝဂ္ဂတော အဝီစိပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမေယျလောကဓာတုယော အနုသာသာမိ။ ယာဝတာ ဟိ အပဒါဒိဘေဒါ သတ္တာ၊ အဟံ တေသံ အဂ္ဂေါ။ န ဟိ မေ ကောစိ သီလေန ဝါ…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန ဝါ သဒိသော နတ္ထိ၊ ကုတော ဘိယျော။ သွာဟံ ဧဝံ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊ အနုတ္တရေနေဝ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒဗောဓိပက္ခိယသင်္ခါတေန ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ ‘‘ဣဒံ ပဇဟထ၊ ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’’တိအာဒိနာ အာဏာစက္ကံ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁) ပရိယတ္တိဓမ္မေန ဓမ္မစက္ကမေဝ ဝါ။ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ယံ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ဟောတိ သမဏေန ဝါ…ပေ… ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိန္တိ။

ဧဝံ အတ္တာနမာဝိကရောန္တံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပီတိသောမနဿဇာတော သေလော ပုန ဒဠှီကရဏတ္ထံ –

၈၂၅။

‘‘သမ္ဗုဒ္ဓါ ပဋိဇာနာသိ၊ (ဣတိ သေလော ဗြာဟ္မဏော) ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊

ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ ဣတိ ဘာသထ ဂေါတမ။

၈၂၆။

‘‘ကော နု သေနာပတိ ဘောတော၊ သာဝကော သတ္ထုရနွယော၊

ကော တေတမနုဝတ္တေတိ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတ’’န္တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

တတ္ထ ကော နု သေနာပတီတိ ဓမ္မရညော ဘောတော ဓမ္မေန ပဝတ္တိတဿ စက္ကဿ အနုပဝတ္တနကော သေနာပတိ ကော နူတိ ပုစ္ဆိ။

တေန စ သမယေန ဘဂဝတော ဒက္ခိဏပဿေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော နိသိန္နော ဟောတိ၊ သုဝဏ္ဏပုဉ္ဇော ဝိယ သိရိယာ သောဘမာနော။ တံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ –

၈၂၇။

‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္ကံ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) ဓမ္မစက္ကံ အနုတ္တရံ၊

သာရိပုတ္တော အနုဝတ္တေတိ၊ အနုဇာတော တထာဂတ’’န္တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ အနုဇာတော တထာဂတန္တိ၊ တထာဂတံ အနုဇာတော၊ တထာ ဂတေန ဟေတုနာ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတောတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ‘‘ကော နု သေနာပတိ ဘောတော’’တိ သေလေန ဝုတ္တပဉှံ ဗျာကရိတွာ ယံ သေလော အာဟ ‘‘သမ္ဗုဒ္ဓါ ပဋိဇာနာသီ’’တိ တတ္ထ နံ နိက္ကင်္ခံ ကာတုကာမော ‘‘နာဟံ ပဋိညာမတ္တေနေဝ ပဋိဇာနာမိ၊ အပိ စာဟံ ဣမိနာ ကာရဏေန ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဉာပေတုံ –

၈၂၈။

‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ အဘိညေယျန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ စတုန္နဉှိ သစ္စာနံ အရိယသစ္စာနဉ္စ သာမညဂ္ဂဟဏမေတံ ယဒိဒံ အဘိညေယျန္တိ။ တတ္ထ အရိယသစ္စေသု ယံ ဘာဝေတဗ္ဗံ မဂ္ဂသစ္စံ၊ ယဉ္စ ပဟာတဗ္ဗံ သမုဒယသစ္စံ၊ တဒုဘယဂ္ဂဟဏေန တေသံ ဖလဘူတာနိ နိရောဓသစ္စဒုက္ခသစ္စာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ ဟေတုဂ္ဂဟဏေနေဝ ဖလသိဒ္ဓိတော။ တေန တတ္ထ ‘‘သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ၊ ပရိညေယျံ ပရိညာတ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတ’’န္တိ ဝါ ဣမိနာ စ သဗ္ဗဿပိ ဉေယျဿ အဘိညာတသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဥဒ္ဒေသဝသေန ပကာသေတွာ တဒေကဒေသံ နိဒ္ဒေသဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အထ ဝါ ‘‘ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝိတံ၊ ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီန’’န္တိ ဣမိနာ အတ္တနော ဉာဏပဟာနသမ္ပဒါကိတ္တနမုခေန တံမူလကတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ကိတ္တိတာ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ အဘိညေယျအဘိညာတဂ္ဂဟဏေန ဟိ သဗ္ဗသော ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီနံ ဂဟိတတ္တာ သဖလံ စတုသစ္စဘာဝံ သဒ္ဓိံ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ ဒဿေန္တော ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ ဗုဇ္ဈိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဇာတောသ္မီတိ ဉာယေန ဟေတုနာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဝိဘာဝေတိ။

ဧဝံ နိပ္ပရိယာယေန အတ္တာနံ ပါတုကရိတွာ အတ္တနိ ကင်္ခါဝိတရဏတ္ထံ ဗြာဟ္မဏံ ဥဿာဟေန္တော –

၈၂၉။

‘‘ဝိနယဿု မယိ ကင်္ခံ၊ အဓိမုစ္စဿု ဗြာဟ္မဏ၊

ဒုလ္လဘံ ဒဿနံ ဟောတိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ အဘိဏှသော။

၈၃၀။

‘‘ယေသံ ဝေ ဒုလ္လဘော လောကေ၊ ပါတုဘာဝေါ အဘိဏှသော၊

သောဟံ ဗြာဟ္မဏ ဗုဒ္ဓါသ္မိ၊ သလ္လကတ္တော အနုတ္တရော။

၈၃၁။

‘‘ဗြဟ္မဘူတော အတိတုလော၊ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနော၊

သဗ္ဗာမိတ္တေ ဝသေ ကတွာ၊ မောဒါမိ အကုတောဘယော’’တိ။ – ဂါထတ္တယမာဟ၊

တတ္ထ ဝိနယဿူတိ ဝိနေဟိ ဆိန္ဒ။ ကင်္ခန္တိ ဝိစိကိစ္ဆံ။ အဓိမုစ္စဿူတိ အဓိမောက္ခံ ကရ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ သဒ္ဒဟ။ ဒုလ္လဘံ ဒဿနံ ဟောတိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါနန္တိ ယတော ကပ္ပာနံ အသင်္ချေယျမ္ပိ ဗုဒ္ဓသုညော လောကော ဟောတိ။ သလ္လကတ္တောတိ၊ ရာဂါဒိသလ္လကတ္တနော။ ဗြဟ္မဘူတောတိ သေဋ္ဌဘူတော။ အတိတုလောတိ တုလံ အတီတော၊ နိရုပမောတိ အတ္ထော။ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနောတိ ‘‘ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာ’’တိ (သု။ နိ။ ၄၃၈၊ မဟာနိ။ ၂၈၊ စူဠနိ။ နန္ဒမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၄၇) ဧဝံ အာဂတာယ မာရသေနာယ ပမဒ္ဒနော။ သဗ္ဗာမိတ္တေတိ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရမစ္စုဒေဝပုတ္တမာရသင်္ခါတေ သဗ္ဗပစ္စတ္ထိကေ ။ ဝသေ ကတွာတိ အတ္တနော ဝသေ ကတွာ။ မောဒါမိ အကုတောဘယောတိ ကုတောစိ နိဗ္ဘယော သမာဓိသုခေန၊ ဖလနိဗ္ဗာနသုခေန စ မောဒါမိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သေလော ဗြာဟ္မဏော တာဝဒေဝ ဘဂဝတိ သဉ္ဇာတပသာဒေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဟုတွာ –

၈၃၂။

‘‘ဣဒံ ဘောန္တော နိသာမေထ၊ ယထာ ဘာသတိ စက္ခုမာ၊

သလ္လကတ္တော မဟာဝီရော၊ သီဟောဝ နဒတီ ဝနေ။

၈၃၃။

‘‘ဗြဟ္မဘူတံ အတိတုလံ၊ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနံ၊

ကော ဒိသွာ နပ္ပသီဒေယျ၊ အပိ ကဏှာဘိဇာတိကော။

၈၃၄။

‘‘ယော မံ ဣစ္ဆတိ အနွေတု၊ ယော ဝါ နိစ္ဆတိ ဂစ္ဆတု၊

ဣဓာဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဝရပညဿ သန္တိကေ’’တိ။ –

ဂါထတ္တယမာဟ။ ယထာ တံ ပရိပါကဂတာယ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ စောဒိယမာနော။

တတ္ထ ကဏှာဘိဇာတိကောတိ၊ နီစဇာတိကော၊ တမောတမပရာယဏဘာဝေ ဌိတော။

တတော တေပိ မာဏဝကာ ဟေတုသမ္ပန္နတာယ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခာ ဟုတွာ –

၈၃၅။

‘‘ဧတံ စေ ရုစ္စတိ ဘောတော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊

မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမ၊ ဝရပညဿ သန္တိကေ’’တိ။ –

ဂါထမာဟံသု၊ ယထာ တံ တေန သဒ္ဓိံ ကတာဓိကာရာ ကုလပုတ္တာ။

အထ သေလော တေသု မာဏဝကေသု တုဋ္ဌစိတ္တော တေ ဒဿေန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ယာစမာနော –

၈၃၆။

‘‘ဗြာဟ္မဏာ တိသတာ ဣမေ၊ ယာစန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊

ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမ၊ ဘဂဝါ တဝ သန္တိကေ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတော ဘဂဝါ ယသ္မာ သေလော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ တေသံယေဝ တိဏ္ဏံ ပုရိသသတာနံ ဂဏဇေဋ္ဌော ဟုတွာ ရောပိတကုသလမူလော၊ ဣဒါနိ ပစ္ဆိမဘဝေပိ တေသံယေဝ အာစရိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဉာဏဉ္စဿ တေသဉ္စ ပရိပက္ကံ၊ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝဿ စ ဥပနိဿယော အတ္ထိ၊ တသ္မာ တေ သဗ္ဗေဝ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗာဇေန္တော –

၈၃၇။

‘‘သွာခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊

ယတ္ထ အမောဃာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတော’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ ပစ္စက္ခံ။ အကာလိကန္တိ မဂ္ဂါနန္တရဖလုပ္ပတ္တိတော န ကာလန္တရေ ပတ္တဗ္ဗဖလံ။ ယတ္ထာတိ ယံနိမိတ္တာ ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယနိမိတ္တာ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အမောဃာ အနိပ္ဖလာ၊ ယတ္ထာတိ ဝါ ယသ္မိံ သာသနေ အပ္ပမတ္တဿ သတိဝိပ္ပဝါသရဟိတဿ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခတော။

ဧဝဉ္စ ဝတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ တာဝဒေဝ တေ သဗ္ဗေ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဟုတွာ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရာ ဝိယ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပရိဝါရေသုံ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သတ္တမေ ဒိဝသေ သပရိသော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၄၀။၂၀၈-၃၀၃) –

‘‘နဂရေ ဟံသဝတိယာ၊ ဝီထိသာမီ အဟောသဟံ၊

မမ ဉာတီ သမာနေတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ ပုညက္ခေတ္တော အနုတ္တရော၊

အာသိ သော သဗ္ဗလောကဿ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော။

‘‘ခတ္တိယာ နေဂမာ စေဝ၊ မဟာသာလာ စ ဗြာဟ္မဏာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဟတ္ထာရောဟာ အနီကဋ္ဌာ၊ ရထိကာ ပတ္တိကာရကာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဥဂ္ဂါ စ ရာဇပုတ္တာ စ၊ ဝေသိယာနာ စ ဗြာဟ္မဏာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘အာဠာရိကာ ကပ္ပကာ စ၊ နှာပကာ မာလကာရကာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ရဇကာ ပေသကာရာ စ၊ စမ္မကာရာ စ နှာပိတာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဥသုကာရာ ဘမကာရာ၊ စမ္မကာရာ စ တစ္ဆကာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ကမ္မာရာ သောဏ္ဏကာရာ စ၊ တိပုလောဟကရာ တထာ၊

ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဘတကာ စေဋကာ စေဝ၊ ဒါသကမ္မကရာ ဗဟူ၊

ယထာသကေန ထာမေန၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဥဒဟာရာ ကဋ္ဌဟာရာ၊ ကဿကာ တိဏဟာရကာ၊

ယထာသကေန ထာမေန၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ပုပ္ဖိကာ မာလိကာ စေဝ၊ ပဏ္ဏိကာ ဖလဟာရကာ၊

ယထာသကေန ထာမေန၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဂဏိကာ ကုမ္ဘဒါသီ စ၊ ပူဝိကာ မစ္ဆိကာပိ စ၊

ယထာသကေန ထာမေန၊ ပူဂဓမ္မံ အကံသု တေ။

‘‘ဧထ သဗ္ဗေ သမာဂန္တွာ၊ ဂဏံ ဗန္ဓာမ ဧကတော၊

အဓိကာရံ ကရိဿာမ၊ ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ။

‘‘တေ မေ သုတွာန ဝစနံ၊ ဂဏံ ဗန္ဓိံသု တာဝဒေ၊

ဥပဋ္ဌာနသာလံ သုကတံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ကာရယုံ။

‘‘နိဋ္ဌာပေတွာန တံ သာလံ၊ ဥဒဂ္ဂေါ တုဋ္ဌမာနသော၊

ပရေတော တေဟိ သဗ္ဗေဟိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓမုပသင်္ကမိံ။

‘‘ဥပသင်္ကမ္မ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ လောကနာထံ နရာသဘံ၊

ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ဣမေ တီဏိ သတာ ဝီရ၊ ပုရိသာ ဧကတော ဂဏာ၊

ဥပဋ္ဌာနသာလံ သုကတံ၊ နိယျာဒေန္တိ တုဝံ မုနိ။

‘‘ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပုရတော၊ သမ္ပဋိစ္ဆတွ စက္ခုမာ၊

တိဏ္ဏံ သတာနံ ပုရတော၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘တိသတာပိ စ ဇေဋ္ဌော စ၊ အနုဝတ္တိံသု ဧကတော၊

သမ္ပတ္တိဉှိ ကရိတွာန၊ သဗ္ဗေ အနုဘဝိဿထ။

‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ သီတိဘာဝမနုတ္တရံ၊

အဇရံ အမတံ သန္တံ၊ နိဗ္ဗာနံ ဖဿယိဿထ။

‘‘ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ ဝိယာကာသိ၊ သဗ္ဗညူ သမဏုတ္တရော၊

ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ၊ သောမနဿံ ပဝေဒယိံ။

‘‘တိံသကပ္ပသဟဿာနိ၊ ဒေဝလောကေ ရမိံ အဟံ၊

ဒေဝါဓိပေါ ပဉ္စသတံ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။

‘‘သဟဿက္ခတ္တုံ ရာဇာ စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ဒေဝရဇ္ဇံ ကရောန္တဿ၊ မဟာဒေဝါ အဝန္ဒိသုံ။

‘‘ဣဓ မာနုသကေ ရဇ္ဇံ၊ ပရိသာ ဟောန္တိ ဗန္ဓဝါ၊

ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဝါသေဋ္ဌော နာမ ဗြာဟ္မဏော။

‘‘အသီတိကောဋိ နိစယော၊ တဿ ပုတ္တော အဟောသဟံ၊

သေလော ဣတိ မမံ နာမံ၊ ဆဠင်္ဂေ ပါရမိံ ဂတော။

‘‘ဇင်္ဃာဝိဟာရံ ဝိစရံ၊ သသိဿေဟိ ပုရက္ခတော၊

ဇဋာဘာရိကဘရိတံ၊ ကေဏိယံ နာမ တာပသံ။

‘‘ပဋိယတ္တာဟုတိံ ဒိသွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ၊

အာဝါဟော ဝါ ဝိဝါဟော ဝါ၊ ရာဇာ ဝါ တေ နိမန္တိတော။

‘‘အာဟုတိံ ယိဋ္ဌုကာမောဟံ၊ ဗြာဟ္မဏေ ဒေဝသမ္မတေ၊

န နိမန္တေမိ ရာဇာနံ၊ အာဟုတီ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘န စတ္ထိ မယှမာဝါဟော၊ ဝိဝါဟော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

သကျာနံ နန္ဒိဇနနော၊ သေဋ္ဌော လောကေ သဒေဝကေ။

‘‘သဗ္ဗလောကဟိတတ္ထာယ ၊ သဗ္ဗသတ္တသုခါဝဟော၊

သော မေ နိမန္တိတော အဇ္ဇ၊ တဿေတံ ပဋိယာဒနံ။

‘‘တိမ္ဗရူသကဝဏ္ဏာဘော၊ အပ္ပမေယျော အနူပမော၊

ရူပေနာသဒိသော ဗုဒ္ဓါ၊ သွာတနာယ နိမန္တိတော။

‘‘ဥက္ကာမုခပဟဋ္ဌောဝ၊ ခဒိရင်္ဂါရသန္နိဘော၊

ဝိဇ္ဇူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ အစ္စိ၊ ပုဏ္ဏမာယေဝ စန္ဒိမာ၊

နဠဂ္ဂိဝဏ္ဏသင်္ကာသော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အသမ္ဘီတော ဘယာတီတော၊ ဘဝန္တကရဏော မုနိ၊

သီဟူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ကုသလော ဗုဒ္ဓဓမ္မေဟိ၊ အပသယှော ပရေဟိ သော၊

နာဂူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘သဒ္ဓမ္မာစာရကုသလော၊ ဗုဒ္ဓနာဂေါ အသာဒိသော၊

ဥသဘူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အနန္တဝဏ္ဏော အမိတယသော၊ ဝိစိတ္တသဗ္ဗလက္ခဏော၊

သက္ကူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ဝသီ ဂဏီ ပတာပီ စ၊ တေဇဿီ စ ဒုရာသဒေါ၊

ဗြဟ္မူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ပတ္တဓမ္မော ဒသဗလော၊ ဗလာတိဗလပါရဂေါ၊

ဓရဏူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘သီလဝီစိသမာကိဏ္ဏော၊ ဓမ္မဝိညာဏခေါဘိတော၊

ဥဒဓူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ဒုရာသဒေါ ဒုပ္ပသဟော၊ အစလော ဥဂ္ဂတော ဗြဟာ၊

နေရူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အနန္တဉာဏော အသမသမော၊ အတုလော အဂ္ဂတံ ဂတော၊

ဂဂနူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ပတိဋ္ဌာ ဘယဘီတာနံ၊ တာဏော သရဏဂါမိနံ၊

အဿာသကော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အာသယော ဗုဒ္ဓိမန္တာနံ၊ ပုညက္ခေတ္တံ သုခေသိနံ၊

ရတနာကရော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အဿာသကော ဝေဒကရော၊ သာမညဖလဒါယကော၊

မေဃူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘လောကစက္ခု မဟာတေဇော၊ သဗ္ဗတမဝိနောဒနော၊

သူရိယူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘အာရမ္မဏဝိမုတ္တီသု၊ သဘာဝဒဿနော မုနိ၊

စန္ဒူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ဗုဒ္ဓါ သမုဿိတော လောကေ၊ လက္ခဏေဟိ အလင်္ကတော၊

အပ္ပမေယျော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ယဿ ဉာဏံ အပ္ပမေယျံ၊ သီလံ ယဿ အနူပမံ၊

ဝိမုတ္တိ အသဒိသာ ယဿ၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ယဿ ဓီတိ အသဒိသာ၊ ထာမော ယဿ အစိန္တိယော၊

ယဿ ပရက္ကမော ဇေဋ္ဌော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ရာဂေါ ဒေါသော စ မောဟော စ၊ ဝိသာ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊

အဂဒူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘က္လေသဗျာဓိဗဟုဒုက္ခ-သဗ္ဗတမဝိနောဒနော၊

ဝေဇ္ဇူပမော မဟာဝီရော၊ သော မေ ဗုဒ္ဓါ နိမန္တိတော။

‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ဘော ယံ ဝဒေသိ၊ ဃောသောပေသော သုဒုလ္လဘော၊

ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါတိ သုတွာန၊ ပီတိ မေ ဥဒပဇ္ဇထ။

‘‘အဗ္ဘန္တရံ အဂဏှန္တံ၊ ပီတိ မေ ဗဟိ နိစ္ဆရေ၊

သောဟံ ပီတိမနော သန္တော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ကဟံ နု ခေါ သော ဘဂဝါ၊ လောကဇေဋ္ဌော နရာသဘော၊

တတ္ထ ဂန္တွာ နမဿိဿံ၊ သာမညဖလဒါယကံ။

‘‘ပဂ္ဂယှ ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ၊ ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ၊

အာစိက္ခိ မေ ဓမ္မရာဇံ၊ သောကသလ္လဝိနောဒနံ။

‘‘ဥဒေန္တံဝ မဟာမေဃံ၊ နီလံ အဉ္ဇနသန္နိဘံ၊

သာဂရံ ဝိယ ဒိဿန္တံ၊ ပဿသေတံ မဟာဝနံ။

‘‘ဧတ္ထ သော ဝသတေ ဗုဒ္ဓါ၊ အဒန္တဒမကော မုနိ၊

ဝိနယန္တော စ ဝေနေယျေ၊ ဗောဓေန္တော ဗောဓိပက္ခိယေ။

‘‘ပိပါသိတောဝ ဥဒကံ၊ ဘောဇနံဝ ဇိဃစ္ဆိတော၊

ဂါဝီ ယထာ ဝစ္ဆဂိဒ္ဓါ၊ ဧဝါဟံ ဝိစိနိံ ဇိနံ။

‘‘အာစာရဥပစာရညူ၊ ဓမ္မာနုစ္ဆဝိသံဝရံ၊

သိက္ခာပေမိ သကေ သိဿေ၊ ဂစ္ဆန္တေ ဇိနသန္တိကံ။

‘‘ဒုရာသဒါ ဘဂဝန္တော၊ သီဟာဝ ဧကစာရိနော၊

ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တာ၊ အာဂစ္ဆေယျာထ မာဏဝါ။

‘‘အာသီဝိသော ယထာ ဃောရော၊ မိဂရာဇာဝ ကေသရီ၊

မတ္တောဝ ကုဉ္ဇရော ဒန္တီ၊ ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ ဒုရာသဒါ။

‘‘ဥက္ကာသိတဉ္စ ခိပိတံ၊ အဇ္ဈုပေက္ခိယ မာဏဝါ၊

ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တာ၊ ဥပေထ ဗုဒ္ဓသန္တိကံ။

‘‘ပဋိသလ္လာနဂရုကာ၊ အပ္ပသဒ္ဒါ ဒုရာသဒါ၊

ဒုရူပသင်္ကမာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဂရူ ဟောန္တိ သဒေဝကေ။

‘‘ယဒါဟံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမိ၊ ပဋိသမ္မောဒယာမိ ဝါ၊

အပ္ပသဒ္ဒါ တဒါ ဟောထ၊ မုနိဘူတာဝ တိဋ္ဌထ။

‘‘ယံ သော ဒေသေတိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ခေမံ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာ၊

တမေဝတ္ထံ နိသာမေထ၊ သဒ္ဓမ္မသဝနံ သုခံ။

‘‘ဥပသင်္ကမ္မ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သမ္မောဒိံ မုနိနာ အဟံ၊

တံ ကထံ ဝီတိသာရေတွာ၊ လက္ခဏေ ဥပဓာရယိံ။

‘‘လက္ခဏေ ဒွေ စ ကင်္ခါမိ၊ ပဿာမိ တိံသလက္ခဏေ၊

ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှံ၊ ဣဒ္ဓိယာ ဒဿယီ မုနိ။

‘‘ဇိဝှံ နိန္နာမယိတွာန၊ ကဏ္ဏသောတေ စ နာသိကေ၊

ပဋိမသိ နလာဋန္တံ၊ ကေဝလံ ဆာဒယီ ဇိနော။

‘‘တဿာဟံ လက္ခဏေ ဒိသွာ၊ ပရိပုဏ္ဏေ သဗျဉ္ဇနေ၊

ဗုဒ္ဓါတိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာန၊ သဟ သိဿေဟိ ပဗ္ဗဇိံ။

‘‘သတေဟိ တီဟိ သဟိတော၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ၊ သဗ္ဗေ ပတ္တာမှ နိဗ္ဗုတိံ။

‘‘ဧကတော ကမ္မံ ကတွာန၊ ပုညက္ခေတ္တေ အနုတ္တရေ၊

ဧကတော သံသရိတွာန၊ ဧကတော ဝိနိဝတ္တယုံ။

‘‘ဂေါပါနသိယော ဒတွာန၊ ပူဂဓမ္မေ ဝသိံ အဟံ

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ အဋ္ဌ ဟေတူ လဘာမဟံ။

‘‘ဒိသာသု ပူဇိတော ဟောမိ၊ ဘောဂါ စ အမိတာ မမ၊

ပတိဋ္ဌာ ဟောမိ သဗ္ဗေသံ၊ တာသော မမ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဗျာဓယော မေ န ဝိဇ္ဇန္တိ၊ ဒီဃာယုံ ပါလယာမိ စ၊

သုခုမစ္ဆဝိကော ဟောမိ၊ အာဝါသေ ပတ္ထိတေ ဝသေ။

‘‘အဋ္ဌ ဂေါပါနသီ ဒတွာ၊ ပူဂဓမ္မေ ဝသိံ အဟံ၊

ပဋိသမ္ဘိဒါရဟတ္တဉ္စ၊ ဧတံ မေ အပရဋ္ဌမံ။

‘‘သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ၊

အဋ္ဌ ဂေါပါနသီ နာမ၊ တဝ ပုတ္တော မဟာမုနိ။

‘‘ပဉ္စ ထမ္ဘာနိ ဒတွာန၊ ပူဂဓမ္မေ ဝသိံ အဟံ၊

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ ပဉ္စ ဟေတူ လဘာမဟံ။

‘‘အစလော ဟောမိ မေတ္တာယ၊ အနူနင်္ဂေါ ဘဝါမဟံ၊

အာဒေယျဝစနော ဟောမိ၊ န ဓံသေမိ ယထာ အဟံ။

‘‘အဘန္တံ ဟောတိ မေ စိတ္တံ၊ အခိလော ဟောမိ ကဿစိ၊

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ ဝိမလော ဟောမိ သာသနေ။

‘‘သဂါရဝေါ သပ္ပတိဿော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ၊

သာဝကော တေ မဟာဝီရ၊ ဘိက္ခု တံ ဝန္ဒတေ မုနိ။

‘‘ကတွာ သုကတပလ္လင်္ကံ၊ သာလာယံ ပညပေသဟံ၊

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ ပဉ္စ ဟေတူ လဘာမဟံ။

‘‘ဥစ္စေ ကုလေ ပဇာယိတွာ၊ မဟာဘောဂေါ ဘဝါမဟံ၊

သဗ္ဗသမ္ပတ္တိကော ဟောမိ၊ မစ္ဆေရံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

‘‘ဂမနေ ပတ္ထိတေ မယှံ၊ ပလ္လင်္ကော ဥပတိဋ္ဌတိ၊

သဟ ပလ္လင်္ကသေဋ္ဌေန၊ ဂစ္ဆာမိ မမ ပတ္ထိတံ။

‘‘တေန ပလ္လင်္ကဒါနေန၊ တမံ သဗ္ဗံ ဝိနောဒယိံ၊

သဗ္ဗာဘိညာဗလပ္ပတ္တော၊ ထေရော ဝန္ဒတိ တံ မုနိ။

‘‘ပရိကိစ္စတ္တကိစ္စာနိ၊ သဗ္ဗကိစ္စာနိ သာဓယိံ၊

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ ပါဝိသိံ အဘယံ ပုရံ။

‘‘ပရိနိဋ္ဌိတသာလမှိ ၊ ပရိဘောဂမဒါသဟံ၊

တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ သေဋ္ဌတ္တံ အဇ္ဈုပါဂတော။

‘‘ယေ ကေစိ ဒမကာ လောကေ၊ ဟတ္ထိအဿေ ဒမေန္တိ ယေ၊

ကရိတွာ ကာရဏာ နာနာ၊ ဒါရုဏေန ဒမေန္တိ တေ။

‘‘န ဟေဝံ တွံ မဟာဝီရ၊ ဒမေသိ နရနာရိယော၊

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ ဒမေသိ ဥတ္တမေ ဒမေ။

‘‘ဒါနဿ ဝဏ္ဏေ ကိတ္တေန္တော၊ ဒေသနာကုသလော မုနိ၊

ဧကပဉှံ ကထေန္တောဝ၊ ဗောဓေသိ တိသတေ မုနိ။

‘‘ဒန္တာ မယံ သာရထိနာ၊ သုဝိမုတ္တာ အနာသဝါ၊

သဗ္ဗာဘိညာဗလပတ္တာ၊ နိဗ္ဗုတာ ဥပဓိက္ခယေ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊

အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ၊ သာလာဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၈၃၈။

‘‘ယံ တံ သရဏမာဂမှ၊ ဣတော အဋ္ဌမေ စက္ခုမ၊

သတ္တရတ္တေန ဘဂဝါ၊ ဒန္တာမှ တဝ သာသနေ’’တိ။ –

ဂါထမာဟ ။ တဿတ္ထော – ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမ ဘဂဝါ ယသ္မာ မယံ ဣတော အတီတေ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ တံ သရဏံ အဂမိမှ။ တသ္မာ သတ္တရတ္တေန တဝ သာသနေ ဒမကေန ဒန္တာ အမှ၊ အဟော တေ သရဏဂမနဿ အာနုဘာဝေါတိ။ တတော ပရံ –

၈၃၉။

‘‘တုဝံ ဗုဒ္ဓါ တုဝံ သတ္ထာ၊ တုဝံ မာရာဘိဘူ မုနိ၊

တုဝံ အနုသယေ ဆေတွာ၊ တိဏ္ဏော တာရေသိမံ ပဇံ။

၈၄၀။

‘‘ဥပဓီ တေ သမတိက္ကန္တာ၊ အာသဝါ တေ ပဒါလိတာ၊

သီဟောဝ အနုပါဒါနော၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိတွာ ဩသာနဂါထာယ သတ္ထာရံ ဝန္ဒနံ ယာစတိ –

၈၄၁။

‘‘ဘိက္ခဝေါ တိသတာ ဣမေ၊ တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊

ပါဒေ ဝီရ ပသာရေဟိ၊ နာဂါ ဝန္ဒန္တု သတ္ထုနော’’တိ။

တတ္ထ တုဝံ ဗုဒ္ဓါတိ တွမေဝ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထေန သတ္တာနံ အနုသာသနတော တွမေဝ သတ္ထာ။ သဗ္ဗေသံ မာရာနံ အဘိဘဝနတော မာရာဘိဘူ။ မုနိဘာဝတော မုနိ။ အနုသယေဆေတွာတိ ကာမရာဂါဒိကေ အနုသယေ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဆိန္ဒိတွာ။ တိဏ္ဏောတိ သယံ သံသာရမဟောဃံ တိဏ္ဏော၊ ဒေသနာဟတ္ထေန ဣမံ ပဇံ သတ္တကာယံ တာရေသိ။ ဥပဓီတိ ခန္ဓူပဓိအာဒယော သဗ္ဗေ ဥပဓီ။ အဒုပါဒါနောတိ သဗ္ဗသော ပဟီနကာမုပါဒါနာဒိကော။ ဧဝံ ဝတွာ ထေရော သပရိသော သတ္ထာရံ အဘိဝန္ဒတီတိ။

သေလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကာဠိဂေါဓာပုတ္တဘဒ္ဒိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယာတံမေ ဟတ္ထိဂီဝါယာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဘဒ္ဒိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥစ္စာကုလိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာပိဿ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ဗျာကာသိ။ သောပိ တံ ဗျာကရဏံ သုတွာ ဥစ္စာကုလိကသံဝတ္တနိကံ ကမ္မံ ပုစ္ဆိတွာ ဓမ္မဿဝနဿ ကာရာပနံ၊ ဓမ္မမဏ္ဍပေ အာသနဒါနံ၊ ဗီဇနီဒါနံ၊ ဓမ္မကထိကာနံ ပူဇာသက္ကာရကရဏံ၊ ဥပေါသထာဂါရေ ပဋိဿယဒါနန္တိ ဧဝမာဒိံ ယာဝဇီဝံ ဗဟုပုညံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော အပရဘာဂေ အမှာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိယာ ပုရေတရံ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဃရေ နိဗ္ဗတ္တော သမ္ဗဟုလေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ သမာဂန္တွာ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ ကရောန္တေ ဒိသွာ တတ္ထ ပါသာဏဖလကာနိ အတ္ထရိတွာ ပါဒေါဒကာဒိံ ဥပဋ္ဌပေန္တော ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌဟိ။

သော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သာကိယရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဘဒ္ဒိယောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော အနုရုဒ္ဓါဒီဟိ ပဉ္စဟိ ခတ္တိယေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထရိ အနုပိယမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တေ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ဥစ္စာကုလိကာနံ ဘိက္ခူနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော ဖလသုခေန နိဗ္ဗာနသုခေန စ ဝီတိနာမေန္တော အရညဂတောပိ ရုက္ခမူလဂတောပိ သုညာဂါရဂတောပိ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ အဘိက္ခဏံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ သတ္ထု အာရောစေသုံ – ‘‘အာယသ္မာ ဘဒ္ဒိယော ကာဠိဂေါဓာယ ပုတ္တော အဘိက္ခဏံ ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဝဒတိ၊ အနဘိရတော မညေ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ အဘိက္ခဏံ ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဝဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘သစ္စံ ဘဂဝါ’’တိ ပဋိဇာနိတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေ မေ၊ ဘန္တေ၊ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တဿ သုသံဝိဟိတာရက္ခော အဟောသိံ၊ တထာပိ ဘီတော ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ ဥဿင်္ကိတော ဝိဟာသိံ။ ဣဒါနိ ပန ပဗ္ဗဇိတော အဘီတော အနုဗ္ဗိဂ္ဂေါ အနုဿင်္ကိတော ဝိဟရာမီ’’တိ ဝတွာ –

၈၄၂။

‘‘ယာတံ မေ ဟတ္ထိဂီဝါယ၊ သုခုမာ ဝတ္ထာ ပဓာရိတာ၊

သာလီနံ ဩဒနော ဘုတ္တော၊ သုစိမံသူပသေစနော။

၈၄၃။

‘‘သောဇ္ဇ ဘဒ္ဒေါ သာတတိကော၊ ဥဉ္ဆာပတ္တာဂတေ ရတော၊

ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။

၈၄၄။

‘‘ပံသုကူလီ သာတတိကော၊ ဥဉ္ဆာပတ္တာဂတေ ရတော၊

ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။

၈၄၅။

‘‘ပိဏ္ဍပါတီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၄၆။

‘‘တေစီဝရီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၄၇။

‘‘သပဒါနစာရီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၄၈။

‘‘ဧကာသနီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၄၉။

‘‘ပတ္တပိဏ္ဍီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၀။

‘‘ခလုပစ္ဆာဘတ္တီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၁။

‘‘အာရညိကော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၂။

‘‘ရုက္ခမူလိကော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၃။

‘‘အဗ္ဘောကာသီ သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၄။

‘‘သောသာနိကော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၅။

‘‘ယထာသန္ထတိကော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၆။

‘‘နေသဇ္ဇိကော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၇။

‘‘အပ္ပိစ္ဆော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၈။

‘‘သန္တုဋ္ဌော သာတတိကော…ပေ…။

၈၅၉။

‘‘ပဝိဝိတ္တော သာတတိကော…ပေ…။

၈၆၀။

‘‘အသံသဋ္ဌော သာတတိကော…ပေ…။

၈၆၁။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော သာတတိကော…ပေ…။

၈၆၂။

‘‘ဟိတွာ သတပလံ ကံသံ၊ သောဝဏ္ဏံ သတရာဇိကံ၊

အဂ္ဂဟိံ မတ္တိကာပတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုတိယာဘိသေစနံ။

၈၆၃။

‘‘ဥစ္စေ မဏ္ဍလိပါကာရေ၊ ဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကေ၊

ရက္ခိတော ခဂ္ဂဟတ္ထေဟိ၊ ဥတ္တမံ ဝိဟရိံ ပုရေ။

၈၆၄။

‘‘သောဇ္ဇ ဘဒ္ဒေါ အနုတြာသီ၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ၊

ဈာယတိ ဝနမောဂယှ၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။

၈၆၅။

‘‘သီလက္ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌာယ၊ သတိံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

ပါပုဏိံ အနုပုဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယ’’န္တိ။ –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ သတ္ထု ပုရတော သီဟနာဒံ နဒိ။

တတ္ထ ယာတံ မေ ဟတ္ထိဂီဝါယာတိ၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ မယာ ဂစ္ဆန္တေနာပိ ဟတ္ထိဂီဝါယ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ ယာတံ စရိတံ။ ဝတ္ထာနိ ပရိဟရန္တေနာပိ သုခုမာ သုခသမ္ဖဿာ ကာသိကဝတ္ထဝိသေသာ ဓာရိတာ။ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇန္တေနာပိ တိဝဿိကာနံ ပုရာဏဂန္ဓသာလီနံ ဩဒနော တိတ္တိရကပိဉ္ဇရာဒိနာ သုစိနာ မံသေန ဥပသိတ္တတာယ သုစိမံသူပသေစနော ဘုတ္တော၊ တထာပိ တံ သုခံ န မယှံ စိတ္တပရိတောသကရံ အဟောသိ၊ ယထာ ဧတရဟိ ဝိဝေကသုခန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သောဇ္ဇ ဘဒ္ဒေါ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ ဟတ္ထိဂ္ဂဟဏေနေဝ အဿရထယာနာနိ၊ ဝတ္ထဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗရာဇာလင်္ကာရာ၊ ဩဒနဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗဘောဇနဝိကတိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သောဇ္ဇာတိ သော အဇ္ဇ ဧတရဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ဌိတော။ ဘဒ္ဒေါတိ သီလာဒိဂုဏေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ဘဒ္ဒေါ။ သာတတိကောတိ သမဏဓမ္မေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရေ သာတစ္စယုတ္တော။ ဥဉ္ဆာပတ္တာဂတေ ရတောတိ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ပတ္တေ အာဂတေ ပတ္တပရိယာပန္နေ အဘိရတော၊ တေနေဝ သန္တုဋ္ဌောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဈာယတီတိ ဖလသမာပတ္တိဈာနေန ဈာယတိ။ ပုတ္တော ဂေါဓာယာတိ ကာဠိဂေါဓာယ နာမ ခတ္တိယာယ ပုတ္တော။ ဘဒ္ဒိယောတိ ဧဝံနာမော အတ္တာနမေဝ ထေရော အညံ ဝိယ ကတွာ ဝဒတိ။

ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပံသုကူလိကင်္ဂသမာဒါနေန ပံသုကူလိကော။ သင်္ဃဘတ္တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂသမာဒါနေန ပိဏ္ဍပါတိကော။ အတိရေကစီဝရံ ပဋိက္ခိပိတွာ တေစီဝရိကင်္ဂသမာဒါနေန တေစီဝရိကော။ လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ သပဒါနစာရိကင်္ဂသမာဒါနေန သပဒါနစာရီ။ နာနာသနဘောဇနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဧကာသနိကင်္ဂသမာဒါနေန ဧကာသနိကော။ ဒုတိယကဘာဇနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂသမာဒါနေန ပတ္တပိဏ္ဍိကော။ အတိရိတ္တဘောဇနံ ပဋိက္ခိပိတွာ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂသမာဒါနေန ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကော။ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ အာရညိကင်္ဂသမာဒါနေန အာရညိကော။ ဆန္နဝါသံ ပဋိက္ခိပိတွာ ရုက္ခမူလိကင်္ဂသမာဒါနေန ရုက္ခမူလိကော။ ဆန္နရုက္ခမူလာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂသမာဒါနေန အဗ္ဘောကာသိကော။ နသုသာနံ ပဋိက္ခိပိတွာ သောသာနိကင်္ဂသမာဒါနေန သောသာနိကော။ သေနာသနလောလုပ္ပံ ပဋိက္ခိပိတွာ ယထာသန္ထတိကင်္ဂသမာဒါနေန ယထာသန္ထတိကော။ သယနံ ပဋိက္ခိပိတွာ နေသဇ္ဇိကင်္ဂသမာဒါနေန နေသဇ္ဇိကော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ဓုတင်္ဂကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဥစ္စေတိ ဥစ္စာဒိဋ္ဌာနေ၊ ဥပရိပါသာဒတာယ ဝါ ဥစ္စေ။ မဏ္ဍလိပါကာရေတိ မဏ္ဍလာကာရေန ပါကာရပရိက္ခိတ္တေ။ ဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကေတိ ထိရေဟိ အဋ္ဋာလေဟိ ဒွါရကောဋ္ဌကေဟိ စ သမန္နာဂတေ၊ နဂရေတိ အတ္ထော။

သတိံ ပညဉ္စာတိ ဧတ္ထ သတိသီသေန သမာဓိံ ဝဒတိ။ ဖလသမာပတ္တိနိရောဓသမာပတ္တိယော သန္ဓာယ ‘‘သတိံ ပညဉ္စ ဘာဝယ’’န္တိ ဝုတ္တော။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။

ဧဝံ ထေရော သတ္ထု သမ္မုခါ သီဟနာဒံ နဒိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ အဘိပ္ပသန္နာ အဟေသုံ။

ကာဠိဂေါဓာပုတ္တဘဒ္ဒိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဂစ္ဆံ ဝဒေသီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကောသလရညော ပုရောဟိတဿ ဘဂ္ဂဝဿ နာမ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဇာတဒိဝသေ သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု၊ ရညော စ မင်္ဂလာဝုဓံ သယနပီဌေ ဌပိတံ ပဇ္ဇလိ၊ တံ ဒိသွာ ရာဇာ ဘီတော သံဝိဂ္ဂေါ နိဒ္ဒံ န လဘိ။ ပုရောဟိတော တာယံ ဝေလာယံ နက္ခတ္တယောဂံ ဥလ္လောကေန္တော ‘‘စောရနက္ခတ္တေန ဇာတော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနမကာသိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ရညော သန္တိကံ ဂတော သုခသေယျံ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ကုတော၊ အာစရိယ၊ သုခသေယျံ၊ ရတ္တိယံ မယှံ မင်္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိ၊ တဿ ကော နု ခေါ ဝိပါကော ဘဝိဿတီ’’တိ? ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဃရေ ဒါရကော ဇာတော။ တဿ အာနုဘာဝေန သကလနဂရေပိ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသူ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဘဝိဿတိ၊ အာစရိယာ’’တိ? ‘‘ဒါရကော စောရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဧကစာရီ စောရော၊ ဥဒါဟု ဂဏဇေဋ္ဌကော’’တိ? ‘‘ဧကစာရိကော၊ ဒေဝ’’။ ‘‘ကိံ နံ မာရေမာ’’တိ? ‘‘ဧကစာရိကော စေ၊ ပဋိဇဂ္ဂထ တာဝ န’’န္တိ အာဟ။ တဿ နာမံ ကရောန္တာ ယသ္မာ ဇာယမာနော ရညော စိတ္တံ ဝိဟေသေန္တော ဇာတော၊ တသ္မာ ဟိံသကောတိ ကတွာ ပစ္ဆာ ဒိဋ္ဌံ အဒိဋ္ဌန္တိ ဝိယ အဟိံသကောတိ ဝေါဟရိံသု။

သော ဝယပ္ပတ္တော ပုဗ္ဗကမ္မဗလေန သတ္တန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ တဿိဒံ ပုဗ္ဗကမ္မံ – ဗုဒ္ဓသုညေ လောကေ ကဿကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝဿောဒကေန တိန္တံ အလ္လစီဝရံ သီတပီဠိတံ အတ္တနော ခေတ္တဘူမိံ ဥပဂတံ ဒိသွာ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ မေ ဥပဋ္ဌိတ’’န္တိ သောမနဿဇာတော အဂ္ဂိံ ကတွာ အဒါသိ။ သော တဿ ကမ္မဿ ဗလေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ထာမဇဝဗလသမ္ပန္နော စ ဟုတွာ ဣမသ္မိံ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေ သတ္တန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရေတိ။ သော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဓမ္မန္တေဝါသီ ဟုတွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှတော အာစရိယဗြာဟ္မဏံ တဿ ဘရိယဉ္စ သက္ကစ္စံ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ တေနဿ သာ ဗြာဟ္မဏီ ဂေဟေ လဗ္ဘမာနေန ဘတ္တာဒိနာ သင်္ဂဟံ ကရောတိ။ တံ အသဟမာနာ အညေ မာဏဝါ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ ဘေဒံ အကံသု။ ဗြာဟ္မဏော တေသံ ဝစနံ ဒွေ တယော ဝါရေ အသဒ္ဒဟန္တော ဟုတွာ ပစ္ဆာ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘မဟာဗလော မာဏဝေါ၊ န သက္ကာ ကေနစိ မာရာပေတုံ၊ ဥပါယေန နံ မာရေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ နိဋ္ဌိတသိပ္ပံ အတ္တနော နဂရံ ဂန္တုံ အာပုစ္ဆန္တံ မာဏဝံ အာဟ – ‘‘တာတ အဟိံသက၊ နိဋ္ဌိတသိပ္ပေန နာမ အန္တေဝါသိနာ အာစရိယဿ ဂရုဒက္ခိဏာ ဒါတဗ္ဗာ၊ တံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အာစရိယ၊ ကိံ ဒဿာမီ’’တိ? ‘‘မနုဿာနံ သဟဿဒက္ခိဏဟတ္ထင်္ဂလိယော အာနေဟီ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ကိရ အယမဿ အဓိပ္ပာယော – ဗဟူသု မာရိယမာနေသု ဧကန္တတော ဧကော နံ မာရေယျာတိ ။ တံ သုတွာ အဟိံသကော အတ္တနော စိရပရိစိတံ နိက္ကရုဏတံ ပုရက္ခတွာ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော ကောသလရညော ဝိဇိတေ ဇာလိနံ ဝနံ ပဝိသိတွာ မဟာမဂ္ဂသမီပေ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝသန္တော ပဗ္ဗတသိခရေ ဌတွာ မဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တေ မနုဿေ ဩလောကေတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ အင်္ဂုလိယော ဂဟေတွာ ရုက္ခဂ္ဂေ ဩလမ္ဗေသိ။ တာ ဂိဇ္ဈာပိ ကာကာပိ ခါဒိံသု၊ ဘူမိယံ နိက္ခိတ္တာ ပူတိဘာဝံ အဂမံသု။ ဧဝံ ဂဏနာယ အပရိပူရမာနာယ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ အင်္ဂုလိယော သုတ္တေန ဂန္ထိတွာ မာလံ ကတွာ ယညောပစိတံ ဝိယ အံသေ ဩလမ္ဗေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အင်္ဂုလိမာလောတွေဝဿ သမညာ အဟောသိ။

ဧဝံ တသ္မိံ မနုဿေ မာရေန္တေ မဂ္ဂေါ အဝဠဉ္ဇော အဟောသိ။ သော မဂ္ဂေ မနုဿေ အလဘန္တော ဂါမူပစာရံ ဂန္တွာ နိလီယိတွာ အာဂတာဂတေ မနုဿေ မာရေတွာ အင်္ဂုလိယော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဉတွာ မနုဿာ ဂါမတော အပက္ကမိံသု၊ ဂါမာ သုညာ အဟေသုံ၊ တထာ နိဂမာ ဇနပဒါ စ။ ဧဝံ တေန သော ပဒေသော ဥဗ္ဗာသိတော အဟောသိ။ အင်္ဂုလိမာလဿ စ ဧကာယ ဦနာ သဟဿအင်္ဂုလိယော သင်္ဂဟာ အဟေသုံ။ အထ မနုဿာ တံ စောရုပဒ္ဒဝံ ကောသလရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပါတောဝ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ၊ ‘‘သီဃံ အင်္ဂုလိမာလစောရံ ဂဏှာမ၊ ဗလကာယော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ တံ သုတွာ အင်္ဂုလိမာလဿ မာတာ မန္တာဏီ နာမ ဗြာဟ္မဏီ တဿ ပိတရံ အာဟ – ‘‘ပုတ္တော ကိရ တေ စောရော ဟုတွာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရောတိ၊ တံ ‘ဤဒိသံ မာ ကရီ’တိ သညာပေတွာ အာနေဟိ၊ အညထာ နံ ရာဇာ ဃာတေယျာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘န မယှံ တာဒိသေဟိ ပုတ္တေဟိ အတ္ထော၊ ရာဇာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကရောတူ’’တိ အာဟ ။ အထ ဗြာဟ္မဏီ ပုတ္တသိနေဟေန ပါထေယျံ ဂဟေတွာ ‘‘မမ ပုတ္တံ သညာပေတွာ အာနေဿာမီ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။

ဘဂဝါ ‘‘အယံ ‘အင်္ဂုလိမာလံ အာနေဿာမီ’တိ ဂစ္ဆတိ၊ သစေ သာ ဂမိဿတိ၊ အင်္ဂုလိမာလော ‘အင်္ဂုလိသဟဿံ ပူရေဿာမီ’တိ မာတရမ္ပိ မာရေဿတိ။ သော စ ပစ္ဆိမဘဝိကော၊ သစာဟံ န ဂမိဿံ၊ မဟာဇာနိ အဘဝိဿာ’’တိ ဉတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အင်္ဂုလိမာလံ ဥဒ္ဒိဿ တိံသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ပဒသာဝ ပဋိပဇ္ဇမာနော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂေါပါလကာဒီဟိ ဝါရိယမာနောပိ ဇာလိနံ ဝနံ ဥပဂစ္ဆိ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ တဿ မာတာ တေန ဒိဋ္ဌာ၊ သော မာတရံ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ‘‘မာတရမ္ပိ မာရေတွာ အဇ္ဇ ဦနင်္ဂုလိံ ပူရေဿာမီ’’တိ အသိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥပဓာဝိ။ တေသံ ဥဘိန္နံ အန္တရေ ဘဂဝါ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ မေ မာတရံ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလိယာ ဂဟိတေန? ဇီဝတု မေ မာတာ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ အင်္ဂုလိံ ဂဏှေယျ’’န္တိ ဥက္ခိတ္တာသိကော ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ၊ ယထာ ပကတိဣရိယာပထေန ဂစ္ဆန္တမ္ပိ အတ္တာနံ အင်္ဂုလိမာလော သဗ္ဗထာမေန ဓာဝန္တောပိ န သက္ကောတိ သမ္ပာပုဏိတုံ။ သော ပရိဟီနဇဝေါ ဃုရုဃုရုပဿာသီ ကစ္ဆေဟိ သေဒံ မုဉ္စန္တော ပဒံ ဥဒ္ဓရိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ခါဏု ဝိယ ဌိတော ဘဂဝန္တံ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌ၊ သမဏာ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ ဂစ္ဆန္တောဝ ‘‘ဌိတော အဟံ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ တွဉ္စ တိဋ္ဌာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဣမေ ခေါ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သစ္စဝါဒိနော၊ အယံ သမဏော ဂစ္ဆန္တောယေဝ ‘ဌိတော အဟံ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ တွဉ္စ တိဋ္ဌာ’တိ အာဟ၊ အဟဉ္စမှိ ဌိတော၊ ကော နု ခေါ ဣမဿ အဓိပ္ပာယော၊ ပုစ္ဆိတွာ နံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

၈၆၆။

‘‘ဂစ္ဆံ ဝဒေသိ သမဏ ဌိတောမှိ၊ မမဉ္စ ဗြူသိ ဌိတမဋ္ဌိတောတိ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ သမဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကထံ ဌိတော တွံ အဟမဋ္ဌိတောမှီ’’တိ။

တတ္ထ သမဏာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။ မမန္တိ မံ။ ကထန္တိ ကေနာကာရေန။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – သမဏ၊ တွံ ဂစ္ဆန္တောဝ သမာနော ‘‘ဌိတောမှီ’’တိ ဝဒေသိ။ မမဉ္စ ဌိတံယေဝ ‘‘အဋ္ဌိတော’’တိ ဗြူသိ၊ ဝဒေသိ။ ကာရဏေနေတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တံ သမဏံ အဟံ ဧဝမတ္ထံ ပုစ္ဆာမိ။ ကထံ ကေနာကာရေန တွံ ဌိတော အဟောသိ၊ အဟဉ္စ အဋ္ဌိတောမှီတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ –

၈၆၇။

‘‘ဌိတော အဟံ အင်္ဂုလိမာလ သဗ္ဗဒါ၊ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ၊

တုဝဉ္စ ပါဏေသု အသညတောသိ၊ တသ္မာ ဌိတောဟံ တုဝမဋ္ဌိတောသီ’’တိ။ –

ဂါထာယ တံ အဇ္ဈဘာသိ။

တတ္ထ ဌိတော အဟံ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ သဗ္ဗဒါ၊ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍန္တိ၊ အင်္ဂုလိမာလ၊ အဟံ သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗကာလေ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု တသထာဝရဘေဒေသု သဗ္ဗေသု သတ္တေသု ဒဏ္ဍံ နိဓာယ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော၊ တတော အညထာ အဝတ္တနတော ဧဝရူပေနေဝ ဌိတော။ တုဝဉ္စ ပါဏေသု အသညတောသီတိ တွံ ပန သတ္တေသု သညမရဟိတော အသိ၊ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော၊ တသ္မာ အသညတော ဝိရတိဝသေန အဋ္ဌိတော။ တတော ဧဝ တာသု တာသု ဂတီသု ပရိဗ္ဘမနတောပိ တုဝံ ဣဒါနိ ဣရိယာပထေန ဌိတောပိ အဋ္ဌိတော အသိ၊ အဟံ ပန ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဌိတောတိ။ တတော အင်္ဂုလိမာလော ယထာဘုစ္စဂုဏပ္ပဘာဝိတဿ ဇလတလေ တေလဿ ဝိယ သကလံ လောကံ အဘိဗျာပေတွာ ဌိတဿ ဘဂဝတော ကိတ္တိသဒ္ဒဿ သုတပုဗ္ဗတ္တာ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ ဉာဏဿ စ ပရိပါကဂတတ္တာ ‘‘အယံ သော ဘဂဝါ’’တိ သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿော ‘‘မဟာ အယံ သီဟနာဒေါ၊ မဟန္တံ ဂဇ္ဇိတံ၊ နယိဒံ အညဿ ဘဝိဿတိ၊ သမဏဿ မညေ ဂေါတမဿ ဧတံ ဂဇ္ဇိတံ၊ ဒိဋ္ဌော ဝတမှိ မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန၊ မယှံ သင်္ဂဟကရဏတ္ထံ ဘဂဝါ ဣဓာဂတော’’တိ စိန္တေတွာ –

၈၆၈။

‘‘စိရဿံ ဝတ မေ မဟိတော မဟေသီ၊ မဟာဝနံ သမဏော ပစ္စပါဒိ၊

သောဟံ စဇိဿာမိ သဟဿပါပံ၊ သုတွာန ဂါထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တ’’န္တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ စိရဿံ ဝတာတိ စိရကာလေန ဝတ။ မေတိ မယှံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ။ မဟိတောတိ သဒေဝကေန လောကေန မဟတိယာ ပူဇာယ ပူဇိတော။ မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒိဂုဏေ ဧသိ၊ ဂဝေသီတိ မဟေသီ။ မဟာဝနံ သမဏော ပစ္စပါဒီတိ ဣမံ မဟာရညံ သမိတသဗ္ဗပါပေါ ဘဂဝါ ပဋိပဇ္ဇိ။ သောဟံ စဇိဿာမိ သဟဿပါပံ၊ သုတွာန ဂါထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တန္တိ သောဟံ ဓမ္မယုတ္တံ ဓမ္မူပသံဟိတံ တဝ ဂါထံ သုဏိံ။ သောဟံ တံ သုတွာန ‘‘စိရဿမ္ပိ စိရကာလေနပိ သင်္ဂတံ ပရိစိတံ ပါပသဟဿံ ပဇဟိဿ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဣဒါနိ နံ အညဒတ္ထု ပရိစ္စဇိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန ဝတွာ ယထာ ပဋိပဇ္ဇိ၊ ယထာ စ ဘဂဝတာ အနုဂ္ဂဟိတော၊ တံ ဒဿေတုံ –

၈၆၉။

‘‘ဣစ္စေဝ စောရော အသိမာဝုဓဉ္စ၊ သောဗ္ဘေ ပပါတေ နရကေ အနွကာသိ၊

အဝန္ဒိ စောရော သုဂတဿ ပါဒေ၊ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇမယာစိ ဗုဒ္ဓံ။

၈၇၀။

‘‘ဗုဒ္ဓါ စ ခေါ ကာရုဏိကော မဟေသိ၊ ယော သတ္ထာ လောကဿ သဒေဝကဿ၊

တမေဟိ ဘိက္ခူတိ တဒါ အဝေါစ၊ ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါ’’တိ။

သင်္ဂီတိကာရာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ ဌပေသုံ။

တတ္ထ ဣစ္စေဝါတိ ဣတိ ဧဝ ဧဝံ ဝတွာ အနန္တရမေဝ။ စောရောတိ အင်္ဂုလိမာလော။ အသိန္တိ ခဂ္ဂံ။ အာဝုဓန္တိ သေသာဝုဓံ။ သောဗ္ဘေတိ သမန္တတော ဆိန္နတဋေ။ ပပါတေတိ ဧကတော ဆိန္နတဋေ။ နရကေတိ ဘူမိယာ ဖလိတဝိဝရေ။ ဣဓ ပန တီဟိပိ ပဒေဟိ ယတ္ထ ပတိတံ အညေန ဂဟေတုံ န သက္ကာ၊ တာဒိသံ ပဗ္ဗတန္တရမေဝ ဝဒတိ။ အနွကာသီတိ အနု အကာသိ၊ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ အတ္တနော အာဝုဓံ အနု ခိပိ ဆဍ္ဍေသိ၊ တာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ မံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဝန္ဒိ စောရော သုဂတဿ ပါဒေ၊ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇမယာစိ ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ဧဝံ တေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ယာစိတာယ သတ္ထာ တဿ ပုရိမကမ္မံ ဩလောကေန္တော ဧဟိဘိက္ခုဘာဝါယ ဟေတုသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ – ‘‘ဧဟိ၊ ဘိက္ခု၊ သွာခါတော ဓမ္မော၊ စရ ဗြဟ္မစရိယံ၊ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သာ ဧဝ စ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ။ တေနာဟ ‘‘တမေဟိ ဘိက္ခူတိ တဒါ အဝေါစ၊ ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါ’’တိ။

ဧဝံ ထေရော သတ္ထု သန္တိကေ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော ပီတိသောမနဿဇာတော ဥဒါနဝသေန –

၈၇၁။

‘‘ယော စ ပုဗ္ဗေ ပမဇ္ဇိတွာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

၈၇၂။

‘‘ယဿ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

၈၇၃။

‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ – ဂါထတ္တယံ အဘာသိ၊

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော ဂဟဋ္ဌော ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂတော ပုဗ္ဗေ ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂေန ဝါ အတ္တနော ဝါ ပဋိသင်္ခါနာဘာဝေန ပမဇ္ဇိတွာ သမ္မာပဋိပတ္တိယံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတွာ ၊ ပစ္ဆာ ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂေန ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ သမထဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇန္တော တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ သော အဗ္ဘာဒီဟိ မုတ္တော စန္ဒော ဝိယ ဩကာသလောကံ အတ္တနာ အဓိဂတာဟိ ဝိဇ္ဇာဘိညာဟိ ဣမံ ခန္ဓာဒိလောကံ ဩဘာသေတီတိ။

ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ကတံ ဥပစိတံ ပါပကမ္မံ ကမ္မက္ခယကရေန လောကုတ္တရကုသလေန အဝိပါကာရဟဘာဝဿ အာဟရိတတ္တာ ဝိပါကုပ္ပာဒနေ ဒွါရပိဓာနေန ပိဓီယတိ ထကီယတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒဟရောတိ တရုဏော၊ တေနဿ ယောဂက္ခမသရီရတံ ဒဿေတိ။ သော ဟိ ဥပ္ပန္နံ ဝါတာတပပရိဿယံ အဘိဘဝိတွာ ယောဂံ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ သိက္ခတ္တယေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဟောတိ၊ သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ပီတိသောမနဿဇာတော ဝိမုတ္တိသုခေန ဝိဟရန္တော ယဒါ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ၊ တဒါ အညေနပိ ခိတ္တော လေဍ္ဍု ထေရဿ ကာယေ နိပတတိ၊ အညေနပိ ခိတ္တော ဒဏ္ဍော တဿေဝ ကာယေ နိပတတိ။ သော ဘိန္နေန ပတ္တေန ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထာ တံ ဩဝဒတိ ‘‘အဓိဝါသေဟိ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ အဓိဝါသေဟိ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ ယဿ ခေါ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ ကမ္မဿ ဝိပါကေန ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စေယျာသိ၊ တဿ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိသံဝေဒေသီ’’တိ။ အထ ထေရော အနောဓိသော သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ –

၈၇၄။

‘‘ဒိသာပိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တု၊ ဒိသာပိ မေ ယုဉ္ဇန္တု ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

ဒိသာပိ မေ တေ မနုဇေ ဘဇန္တု၊ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။

၈၇၅။

‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ခန္တိဝါဒါနံ၊ အဝိရောဓပ္ပသံသိနံ၊

သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေန၊ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တု။

၈၇၆။

‘‘န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေ၊ အညံ ဝါ ပန ကဉ္စိ နံ၊

ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ၊ ရက္ခေယျ တသထာဝရေ။

၈၇၇။

‘‘ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာ၊ ဥသုကာရာ ဒမယန္တိ တေဇနံ၊

ဒါရုံ ဒမယန္တိ တစ္ဆကာ၊ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။

၈၇၈။

‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင်္ကုသေဘိ ကသာဟိ စ၊

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ အဟံ ဒန္တောမှိ တာဒိနာ။

၈၇၉။

‘‘အဟိံသကောတိ မေ နာမံ၊ ဟိံသကဿ ပုရေ သတော၊

အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမှိ၊ န နံ ဟိံသာမိ ကဉ္စိ နံ။

၈၈၀။

‘‘စောရော အဟံ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊

ဝုယှမာနော မဟောဃေန၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏမာဂမံ။

၈၈၁။

‘‘လောဟိတပါဏိ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊

သရဏဂမနံ ပဿ၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

၈၈၂။

‘‘တာဒိသံ ကမ္မံ ကတွာန၊ ဗဟုံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိနံ၊

ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေန၊ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။

၈၈၃။

‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ၊

အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓာဝီ၊ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။

၈၈၄။

‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ၊ မာ ကာမရတိသန္ထဝံ၊

အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော၊ ပပ္ပောတိ ပရမံ သုခံ။

၈၈၅။

‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊

သဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု၊ ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပါဂမံ။

၈၈၆။

‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

၈၈၇။

‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေ ဝါ၊ ပဗ္ဗတေသု ဂုဟာသု ဝါ၊

တတ္ထ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိံ၊ ဥဗ္ဗိဂ္ဂမနသော တဒါ။

၈၈၈။

‘‘သုခံ သယာမိ ဌာယာမိ၊ သုခံ ကပ္ပေမိ ဇီဝိတံ၊

အဟတ္ထပါသော မာရဿ၊ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပိတော။

၈၈၉။

‘‘ဗြဟ္မဇစ္စော ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒိစ္စော ဥဘတော အဟု။

သောဇ္ဇ ပုတ္တော သုဂတဿ၊ ဓမ္မရာဇဿ သတ္ထုနော။

၈၉၀။

‘‘ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊ ဂုတ္တဒွါရော သုသံဝုတော၊

အဃမူလံ ဝဓိတွာန၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော။

၈၉၁။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ဒိသာပီတိ မယှံ ဒိသာပိ အမိတ္တာ ပစ္စတ္ထိကာပိ ယေ မံ ဧဝံ ဥပဝဒန္တိ ‘‘ယထာ မယံ အင်္ဂုလိမာလဿ ဝသေန ဉာတိဝိယောဂဒုက္ခပရေတာ ဒုက္ခံ ပါပုဏာမ၊ ဧဝံ အင်္ဂုလိမာလောပိ ဒုက္ခံ ပါပုဏာတူ’’တိ။ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တူတိ မယာ သတ္ထု သန္တိကေ သုတံ စတုသစ္စဓမ္မပဋိသံယုတ္တံ ကထံ သုဏန္တု ။ ယုဉ္ဇန္တူတိ သုတွာ စ တဒတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တု။ တေ မနုဇေ ဘဇန္တူတိ တာဒိသေ သပ္ပုရိသေ ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇန္တု သေဝန္တု။ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တောတိ ယေ သပ္ပုရိသာ ကုသလဓမ္မမေဝ၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မမေဝ၊ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရဓမ္မမေဝ စ အာဒပေန္တိ သမာဒပေန္တိ ဂဏှာပေန္တိ။

ခန္တိဝါဒါနန္တိ အဓိဝါသနခန္တိမေဝ ဝဒန္တာနံ တတော ဧဝ အဝိရောဓပ္ပသံသိနန္တိ ကေနစိ အဝိရောဓဘူတာယ မေတ္တာယ ဧဝ ပသံသနသီလာနံ။ သုဏန္တု ဓမ္မံကာလေနာတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တကာလေ တေသံ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တု။ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တူတိ တဉ္စ ယထာသုတံ ဓမ္မံ သမ္မဒေဝ ဥဂ္ဂဟိတွာ အနုကရောန္တု ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇန္တူတိ အတ္ထော။

န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေတိ သော မယှံ ဒိသော ပစ္စတ္ထိကော ဇာတု၊ ဧကံသေနေဝ မံ န ဟိံသေ၊ န ဗာဓေယျ။ အညံ ဝါ ပန ကဉ္စိ နန္တိ န ကေဝလံ မံယေဝ၊ အညံ ဝါပိ ကဉ္စိ သတ္တံ န ဟိံသေယျ၊ ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိန္တိ၊ ပရမံ ဥတ္တမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏေယျ၊ ပါပုဏိတွာ စ ရက္ခေယျ တသထာဝရေတိ သဗ္ဗေ စ သတ္တေ ပရမာယ ရက္ခာယ ရက္ခေယျ၊ သိဿံ ပုတ္တံ ဝိယ ပရိပါလေယျာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ထေရော ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ပရေ ပါပတော ပရိမောစေန္တော ပရိတ္တကိရိယံ နာမ ကတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပကာသေန္တော ‘‘ဥဒကံ ဟီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပထဝိယာ ထလဋ္ဌာနံ ခဏိတွာ နိန္နဋ္ဌာနံ ပူရေတွာ မာတိကံ ဝါ ကတွာ ရုက္ခဒေါဏိံ ဝါ ဌပေတွာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိကိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ နေန္တီတိ နေတ္တိကာ၊ ဥဒကဟာရိနော။ တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နေတ္တိကာ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဒကံ နယန္တိ၊ ဥသုကာရာပိ တာပေတွာ ဝင်္ကာဘာဝံ ဟရန္တာ တေဇနံ ဥသုံ ဒမယန္တိ၊ ဥဇုကံ ကရောန္တိ၊ တစ္ဆကာပိ နေမိအာဒီနံ အတ္ထာယ တစ္ဆန္တာ ဒါရုံ ဒမယန္တိ အတ္တနော ရုစိယာ ဥဇုံ ဝါ ဝင်္ကံ ဝါ ကရောန္တိ။ ဧဝံ ဧတ္တကံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဏ္ဍိတာ သပ္ပညာ အရိယမဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေန္တာ အတ္တာနံ ဒမေန္တိ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ ပန ဧကန္တဒန္တာ နာမ ဟောန္တီတိ။

ဣဒါနိ ပုရိသဒမ္မသာရထိနာ သတ္ထာရာ အတ္တနော ဒမိတာကာရံ ကတညုတဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ’’တိအာဒိကာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တီတိ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဒဏ္ဍေန၊ ဟတ္ထိအဿာဒိနာ ဗလကာယေန စ ပစ္စတ္ထိကာဒိကေ ဒမေန္တိ၊ ဂေါပါလာဒယော စ ဂါဝါဒိကေ ဒဏ္ဍေန ယဋ္ဌိယာ ဒမေန္တိ။ ဟတ္ထာစရိယာ ဟတ္ထိံ အင်္ကုသေဟိ၊ အဿာစရိယာ အဿေ ကသာဟိ စ ဒမေန္တိ။ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ အဟံ ဒန္တောမှိ တာဒိနာတိ အဟံ ပန ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝပ္ပတ္တေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝိနာ ဧဝ ဒဏ္ဍေန၊ ဝိနာ သတ္ထေန၊ နိဟိတဒဏ္ဍနိဟိတသတ္ထဘာဝေန ဒန္တော ဒမိတော နိဗ္ဗိသေဝနော ဂတော အမှိ။

အဟိံသကောတိမေ နာမံ၊ ဟိံသကဿ ပုရေ သတောတိ သတ္ထာရာ သမာဂမတော ပုဗ္ဗေ ဟိံသကဿ မေ သမာနဿ အဟိံသကောတိ နာမမတ္တံ အဟောသိ။ အဇ္ဇာဟန္တိ ဣဒါနိ ပနာဟံ ‘‘အဟိံသကော’’တိ သစ္စနာမော အဝိတထနာမော အမှိ။ တသ္မာ န နံ ဟိံသာမိ ကဉ္စိပိ သတ္တံ န ဟိံသာမိ န ဗာဓေမိ၊ နန္တိ နိပါတမတ္တံ။

ဝိဿုတောတိ ‘‘ပါဏာတိပါတီ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏီ’’တိအာဒိနာ ပညာတော။ မဟောဃေနာတိ ကာမောဃာဒိနာ မဟတာ ဩဃေန၊ တဿ ဩဃဿ ဝိစ္ဆေဒကရံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဗုဒ္ဓသင်္ခါတံ သရဏံ အဂမံ ဥပဂစ္ဆိံ။

လောဟိတပါဏီတိ ပါဏမတိပါတနေန ပရေသံ လောဟိတေန ရုဟိရေန မက္ခိတပါဏိ။ သရဏဂမနံ ပဿာတိ မဟပ္ဖလံ မမ သရဏဂမနံ ပဿာတိ အတ္တာနမေဝါလပတိ။

တာဒိသံ ကမ္မန္တိ အနေကသတပုရိသဝဓံ ဒါရုဏံ တထာရူပံ ပါပကမ္မံ။ ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေနာတိ ပုဗ္ဗေ ကတဿ ပါပကမ္မဿ ဝိပါကေန ဖုဋ္ဌော၊ သဗ္ဗသော ပဟီနကမ္မော ဝိပါကမတ္တံ ပစ္စနုဘောန္တော။ အထ ဝါ ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေနာတိ ဥပနိဿယဘူတဿ ကုသလကမ္မဿ ဖလဘူတေန လောကုတ္တရမဂ္ဂေန၊ လောကုတ္တရကမ္မဿေဝ ဝါ ဖလေန ဝိမုတ္တိသုခေန ဖုဋ္ဌော။ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ ခီဏတ္တာ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ၊ ဘောဇနာပဒေသေန စတ္တာရောပိ ပစ္စယေ ဝဒတိ။

ဣဒါနိ ပုဗ္ဗေ အတ္တနော ပမာဒဝိဟာရံ ဂရဟာမုခေန ပစ္ဆာ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိံ ပသံသန္တော တတ္ထ စ ပရေသံ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော ‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တီ’’တိအာဒိကာ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဗာလာတိ ဗာလျေန သမန္နာဂတာ ဣဓလောကပရလောကတ္ထံ အဇာနန္တာ။ ဒုမ္မေဓိနောတိ နိပ္ပညာ၊ တေ ပမာဒေ အာဒီနဝံ အပဿန္တာ ပမာဒံ အနုယုဉ္ဇန္တိ ပဝတ္တေန္တိ၊ ပမာဒေနေဝ ကာလံ ဝီတိနာမေန္တိ။ မေဓာဝီတိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော ပန ပဏ္ဍိတော ကုလဝံသာဂတံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ သတ္တရတနဓနံ ဝိယ အပ္ပမာဒံ ရက္ခတိ။ ယထာ ဟိ ‘‘ဥတ္တမံ ဓနံ နိဿာယ ဘောဂသမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိဿာမ၊ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေဿာမ၊ သုဂတိမဂ္ဂံ သောဓေဿာမာ’’တိ ဓနေ အာနိသံသံ ပဿန္တာ ဓနံ ရက္ခန္တိ၊ ဧဝံ ပဏ္ဍိတောပိ ‘‘အပ္ပမာဒံ နိဿာယ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ ပဋိလဘိဿာမိ ၊ မဂ္ဂဖလာနိ ပါပုဏိဿာမိ၊ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ သမ္ပာဒေဿာမီ’’တိ အပ္ပမာဒေ အာနိသံသံ ပဿန္တော ဓနံ သေဋ္ဌံဝ အပ္ပမာဒံ ရက္ခတီတိ အတ္ထော။

မာ ပမာဒန္တိ ပမာဒံ မာ အနုယုဉ္ဇေထ ပမာဒေန ကာလံ မာ ဝီတိနာမယိတ္ထ။ ကာမရတိသန္ထဝန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု၊ ကိလေသကာမေသု စ ရတိသင်္ခါတံ တဏှာသန္ထဝမ္ပိ မာ အနုယုဉ္ဇေထ မာ ဝိန္ဒိတ္ထ မာ ပဋိလဘိတ္ထ။ အပ္ပမတ္တော ဟီတိ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ အပ္ပမတ္တော ပုဂ္ဂလော ဈာယန္တော ဈာယနပ္ပသုတော ပရမံ ဥတ္တမံ နိဗ္ဗာနသုခံ ပါပုဏာတိ။

သွာဂတံ နာပဂတန္တိ ယံ တဒါ မမ သတ္ထု သန္တိကေ အာဂတံ အာဂမနံ၊ သတ္ထု ဝါ တသ္မိံ မဟာဝနေ အာဂမနံ၊ တံ သွာဂတံ သွာဂမနံ နာပဂတံ၊ အတ္ထတော အပေတံ ဝိဂတံ န ဟောတိ။ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမာတိ ယံ တဒါ မယာ ‘‘သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ မန္တိတံ၊ ဣဒမ္ပိ မမ န ဒုမ္မန္တိတံ၊ သုမန္တိတမေဝ။ ကသ္မာ? သဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသူတိ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇာဒိဝသေန ပကာရတော ဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု ယံ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ပဝရံ နိဗ္ဗာနံ။ တဒုပါဂမံ တဒေဝ ဥပဂစ္ဆိန္တိ အတ္ထော။

‘‘တဒါ ပုထုဇ္ဇနကာလေ ပယောဂါသယဝိပန္နတာယ အရညာဒီသု ဒုက္ခံ ဝိဟာသိံ၊ ဣဒါနိ ပယောဂါသယသမ္ပန္နတာယ တတ္ထ သုခံ ဝိဟရာမီ’’တိ သုခဝိဟာရဘာဝဉ္စေဝ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏော၊ ဣဒါနိ သတ္ထု ဩရသပုတ္တတာယ ဗြာဟ္မဏော’’တိ ပရမတ္ထဗြာဟ္မဏဘာဝဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘အရညေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုခံ သယာမီတိ သယန္တောပိ သုခံ သုခေန နိဒုက္ခေန စိတ္တုတြာသာဒီနံ အဘာဝေန စေတောဒုက္ခရဟိတော သယာမိ။ ဌာယာမီတိ ဌာမိ ။ အဟတ္ထပါသော မာရဿာတိ ကိလေသမာရာဒီနံ အဂေါစရော။ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပိတောတိ သတ္ထာရာနုကမ္ပိတော အဟော။

ဗြဟ္မဇစ္စောတိ ဗြာဟ္မဏဇာတိကော။ ဥဒိစ္စော ဥဘတောတိ မာတိတော စ ပိတိတော စ ဥဘတော ဥဒိတော သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ သေသံ တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝ။

အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဟာယမာတာပိတရောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဘဝသမ္ပန္နော ကုဋုမ္ဗိကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ သတသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဥတ္တမာနိ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ပဏိဓာနမကာသိ။ သတ္ထာပိဿ အနန္တရာယေန သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သောပိ တတ္ထ ပုညာနိ ကရောန္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ နိဋ္ဌိတေ သတ္တယောဇနိကေ သုဝဏ္ဏစေတိယေ အနေကသဟဿေဟိ ဒီပရုက္ခေဟိ ဒီပကပလ္လိကာဟိ စ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏဿ ဥပနိဿယပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဥဠာရံ ဒီပပူဇံ အကာသိ။

ဧဝံ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ နိဋ္ဌိတေ ယောဇနိကေ ကနကထူပေ ဗဟူ ကံသပါတိယော ကာရေတွာ သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဧကေကံ ဂုဠပိဏ္ဍံ ဌပေတွာ မုခဝဋ္ဋိယာ မုခဝဋ္ဋိံ ဖုသာပေန္တော စေတိယံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အတ္တနာ ဧကံ မဟတိံ ကံသပါတိံ ကာရေတွာ သပ္ပိမဏ္ဍဿ ပူရေတွာ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလာပေတွာ သီသေ ဌပေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ စေတိယံ အနုပရိယာယိ။

ဧဝံ တသ္မိမ္ပိ အတ္တဘာဝေ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဗာရာဏသိယံယေဝ ဒုဂ္ဂတကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အန္နဘာရောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော သုမနသေဋ္ဌိဿ နာမ ဂေဟေ ကမ္မံ ကရောန္တော ဇီဝတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဥပရိဋ္ဌံ နာမ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတတော အာကာသေနာဂန္တွာ ဗာရာဏသီနဂရဒွါရေ ဩတရိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ပတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပိတံ ဧကံ ဘာဂဘတ္တံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒါတုကာမော အာရဘိ။ ဘရိယာပိဿ အတ္တနော ဘာဂဘတ္တံ တတ္ထေဝ ပက္ခိပိ။ သော တံ နေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တံ ဂဟေတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ တံ ဒိသွာ ရတ္တိံ သုမနသေဋ္ဌိဿ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ‘‘အဟော ဒါနံ ပရမဒါနံ၊ ဥပရိဋ္ဌေ၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ မဟာသဒ္ဒေန အနုမောဒိ။ တံ သုတွာ သုမနသေဋ္ဌိ ‘‘ဧဝံ ဒေဝတာယ အနုမောဒိတံ ဣဒမေဝ ဥတ္တမဒါန’’န္တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ ပတ္တိံ ယာစိ။ အန္နဘာရော ပန တဿ ပတ္တိံ အဒါသိ။ တေန ပသန္နစိတ္တော သုမနသေဋ္ဌိ တဿ သဟဿံ ဒတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ တုယှံ သဟတ္ထေန ကမ္မကရဏကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပတိရူပံ ဂေဟံ ကတွာ နိစ္စံ ဝသာဟီ’’တိ အာဟ။

ယသ္မာ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌိတဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒိန္နပိဏ္ဍပါတော တံဒိဝသမေဝ ဥဠာရတရဝိပါကော ဟောတိ၊ တသ္မာ တံဒိဝသံ သုမနသေဋ္ဌိ ရညော သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တော တံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပန တံ အာဒရဝသေန ဩလောကေသိ။ သေဋ္ဌိ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဩလောကေတဗ္ဗယုတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ တဒါ တေန ကတပုညံ အတ္တနာပိဿ သဟဿံ ဒိန္နဘာဝံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တုဿိတွာ သဟဿံ ဒတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဂေဟံ ကတွာ ဝသာ’’တိ ဂေဟဋ္ဌာနမဿ အာဏာပေသိ။ တဿ တံ ဌာနံ သောဓာပေန္တဿ မဟန္တိယော နိဓိကုမ္ဘိယော ဥဋ္ဌဟိံသု။ တာ ဒိသွာ သော ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ ဓနံ ဥဒ္ဓရာပေတွာ ရာသိကတံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကံ ဓနံ ဣမသ္မိံ နဂရေ ကဿ ဂေဟေ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘န ကဿစိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အယံ အန္နဘာရော ဣမသ္မိံ နဂရေ မဟာဓနသေဋ္ဌိ နာမ ဟောတူ’’တိ တံဒိဝသမေဝ တဿ သေဋ္ဌိဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။

သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သုက္ကောဒနသက္ကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ အနုရုဒ္ဓါတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော မဟာနာမဿ သက္ကဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ သတ္ထု စူဠပိတု ပုတ္တော ပရမသုခုမာလော မဟာပုညော တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေသု တီသု ပါသာဒေသု အလင်္ကတနာဋကိတ္ထီဟိ ပရိဝုတော ဒေဝေါ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေန ဥဿာဟိတေဟိ သကျရာဇူဟိ သတ္ထု ပရိဝါရတ္ထံ ပေသိတေဟိ ဘဒ္ဒိယကုမာရာဒီဟိ အနုပိယမ္ဗဝနေ ဝိဟရန္တံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အန္တောဝဿေယေဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ ပုန ဓမ္မသေနာပတိဿ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ စေတိယရဋ္ဌေ ပါစီနဝံသဒါယံ ဂန္တွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော သတ္တမဟာပုရိသဝိတက္ကေ ဝိတက္ကေတွာ အဋ္ဌမံ ဇာနိတုံ နာသက္ခိ။ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ သတ္ထာ အဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ကထေတွာ စတုပစ္စယသန္တောသဘာဝနာရာမပဋိမဏ္ဍိတံ မဟာအရိယဝံသပဋိပဒံ ဒေသေတိ။ သော ဒေသနာနုသာရေန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရံ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၄၂၁-၄၃၃) –

‘‘သုမေဓံ ဘဂဝန္တာဟံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊

ဝူပကဋ္ဌံ ဝိဟရန္တံ၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။

‘‘ဥပဂန္တွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သုမေဓံ လောကနာယကံ၊

အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌမယာစဟံ။

‘‘အနုကမ္ပ မဟာဝီရ၊ လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ၊

ပဒီပံ တေ ပဒဿာမိ၊ ရုက္ခမူလမှိ ဈာယတော။

‘‘အဓိဝါသေသိ သော ဓီရော၊ သယမ္ဘူ ဝဒတံ ဝရော၊

ဒုမေသု ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ၊ ယန္တံ ယောဇိယဟံ တဒါ။

‘‘သဟဿဝဋ္ဋိံ ပါဒါသိံ၊ ဗုဒ္ဓဿ လောကဗန္ဓုနော၊

သတ္တာဟံ ပဇ္ဇလိတွာန၊ ဒီပါ ဝူပသမိံသု မေ။

‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဝိမာနမုပပဇ္ဇဟံ။

‘‘ဥပပန္နဿ ဒေဝတ္တံ၊ ဗျမှံ အာသိ သုနိမ္မိတံ၊

သမန္တတော ပဇ္ဇလတိ၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဝိရောစေသိမဟံ တဒါ၊

သဗ္ဗေ ဒေဝေ အဘိဘောမိ၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘တိံသကပ္ပာနိ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ၊

န မံ ကေစီတိမညန္တိ၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘အဋ္ဌဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ အဟောသဟံ၊

ဒိဝါ ရတ္တိဉ္စ ပဿာမိ၊ သမန္တာ ယောဇနံ တဒါ။

‘‘သဟဿလောကံ ဉာဏေန၊ ပဿာမိ သတ္ထု သာသနေ၊

ဒိဗ္ဗစက္ခုမနုပ္ပတ္တော၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘သုမေဓော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တိံသကပ္ပသဟဿိတော၊

တဿ ဒီပေါ မယာ ဒိန္နော၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထ နံ သတ္ထာ အပရဘာဂေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ယဒိဒံ အနုရုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၀၊ ၁၉၂)။

သော ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒီ ဝိဟရန္တော ဧကဒိဝသံ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတော ဥဒါနဝသေန ‘‘ပဟာယ မာတာပိတရော’’တိအာဒိကာ ဂါထာ အဘာသိ။ ကေစိ ပန ‘‘ထေရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အရဟတ္တပ္ပတ္တိဉ္စ ပကာသေန္တေဟိ သင်္ဂီတိကာရေဟိ အာဒိတော စတဿော ဂါထာ ဘာသိတာ။ တတော ပရာ ထေရဿ အရိယဝံသပဋိပတ္တိယာ အာရာဓိတစိတ္တေန ဘဂဝတာ ဘာသိတာ။ ဣတရာ သဗ္ဗာပိ တေန တေန ကာရဏေန ထေရေနေဝ ဘာသိတာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ သဗ္ဗထာပိ ဣမာ ဂါထာ ထေရေန ဘာသိတာပိ၊ ထေရံ ဥဒ္ဒိဿ ဘာသိတာပိ ထေရဿ စေတာ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေယျထိဒံ –

၈၉၂။

‘‘ပဟာယ မာတာပိတရော၊ ဘဂိနီ ဉာတိဘာတရော၊

ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတိ။

၈၉၃။

‘‘သမေတော နစ္စဂီတေဟိ၊ သမ္မတာဠပ္ပဗောဓနော၊

န တေန သုဒ္ဓိမဇ္ဈဂံ၊ မာရဿ ဝိသယေ ရတော။

၈၉၄။

‘‘ဧတဉ္စ သမတိက္ကမ္မ၊ ရတော ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ၊

သဗ္ဗောဃံ သမတိက္ကမ္မ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတိ။

၈၉၅။

‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ၊

ဧတေ စ သမတိက္ကမ္မ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတိ။

၈၉၆။

‘‘ပိဏ္ဍပါတမတိက္ကန္တော၊ ဧကော အဒုတိယော မုနိ၊

ဧသတိ ပံသုကူလာနိ အနုရုဒ္ဓါ အနာသဝေါ။

၈၉၇။

‘‘ဝိစိနီ အဂ္ဂဟီ ဓောဝိ၊ ရဇယီ ဓာရယီ မုနိ၊

ပံသုကူလာနိ မတိမာ၊ အနုရုဒ္ဓါ အနာသဝေါ။

၈၉၈။

‘‘မဟိစ္ဆော စ အသန္တုဋ္ဌော၊ သံသဋ္ဌော ယော စ ဥဒ္ဓတော၊

တဿ ဓမ္မာ ဣမေ ဟောန္တိ၊ ပါပကာ သံကိလေသိကာ။

၈၉၉။

‘‘သတော စ ဟောတိ အပ္ပိစ္ဆော၊ သန္တုဋ္ဌော အဝိဃာတဝါ၊

ပဝိဝေကရတော ဝိတ္တော၊ နိစ္စမာရဒ္ဓဝီရိယော။

၉၀၀။

‘‘တဿ ဓမ္မာ ဣမေ ဟောန္တိ၊ ကုသလာ ဗောဓိပက္ခိကာ၊

အနာသဝေါ စ သော ဟောတိ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ။

၉၀၁။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော၊

မနောမယေန ကာယေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ။

၉၀၂။

‘‘ယဒါ မေ အဟု သင်္ကပ္ပော၊ တတော ဥတ္တရိ ဒေသယိ၊

နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓါ၊ နိပ္ပပဉ္စမဒေသယိ။

၉၀၃။

‘‘တဿာဟံ ဓမ္မမညာယ၊ ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

၉၀၄။

‘‘ပဉ္စပညာသဝဿာနိ၊ ယတော နေသဇ္ဇိကော အဟံ၊

ပဉ္စဝီသတိဝဿာနိ၊ ယတော မိဒ္ဓံ သမူဟတံ။

၉၀၅။

‘‘နာဟု အဿာသပဿာသာ၊ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော၊

အနေဇော သန္တိမာရဗ္ဘ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော။

၉၀၆။

‘‘အသလ္လီနေန စိတ္တေန၊ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယိ၊

ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော စေတသော အဟု။

၉၀၇။

‘‘ဧတေ ပစ္ဆိမကာ ဒါနိ၊ မုနိနော ဖဿပဉ္စမာ၊

နာညေ ဓမ္မာ ဘဝိဿန္တိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ။

၉၀၈။

‘‘နတ္ထိ ဒါနိ ပုနာဝါသော၊ ဒေဝကာယသ္မိ ဇာလိနိ၊

ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

၉၀၉။

‘‘ယဿ မုဟုတ္တေန သဟဿဓာ၊ လောကော သံဝိဒိတော သဗြဟ္မကပ္ပော၊

ဝသီ ဣဒ္ဓိဂုဏေ စုတူပပါတေ၊ ကာလေ ပဿတိ ဒေဝတာ သ ဘိက္ခု။

၉၁၀။

‘‘အန္နဘာရော ပုရေ အာသိံ၊ ဒလိဒ္ဒေါ ဃာသဟာရကော၊

သမဏံ ပဋိပါဒေသိံ၊ ဥပရိဋ္ဌံ ယသဿိနံ။

၉၁၁။

‘‘သောမှိ သကျကုလေ ဇာတော၊ အနုရုဒ္ဓါတိ မံ ဝိဒူ၊

ဥပေတော နစ္စဂီတေဟိ၊ သမ္မတာဠပ္ပဗောဓနော။

၉၁၂။

‘‘အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သတ္ထာရံ အကုတောဘယံ၊

တသ္မိံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

၉၁၃။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ယတ္ထ မေ ဝုသိတံ ပုရေ၊

တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ အဋ္ဌာသိံ သက္ကဇာတိယာ။

၉၁၄။

‘‘သတ္တက္ခတ္တုံ မနုဿိန္ဒော၊ အဟံ ရဇ္ဇမကာရယိံ၊

စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ၊ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ ဣဿရော၊

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ ဓမ္မေန အနုသာသယိံ။

၉၁၅။

‘‘ဣတော သတ္တ တတော သတ္တ၊ သံသာရာနိ စတုဒ္ဒသ၊

နိဝါသမဘိဇာနိဿံ၊ ဒေဝလောကေ ဌိတော တဒါ။

၉၁၆။

‘‘ပဉ္စင်္ဂိကေ သမာဓိမှိ၊ သန္တေ ဧကောဒိဘာဝိတေ၊

ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓမှိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဇ္ဈိ မေ။

၉၁၇။

‘‘စုတူပပါတံ ဇာနာမိ၊ သတ္တာနံ အာဂတိံ ဂတိံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ ဈာနေ ပဉ္စင်္ဂိကေ ဌိတော။

၉၁၈။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ…ပေ… ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

၉၁၉။

‘‘ဝဇ္ဇီနံ ဝေဠုဝဂါမေ၊ အဟံ ဇီဝိတသင်္ခယာ၊

ဟေဋ္ဌတော ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ၊ နိဗ္ဗာယိဿံ အနာသဝေါ’’တိ။

တတ္ထ ပဟာယာတိ ပဇဟိတွာ။ မာတာပိတရောတိ မာတရဉ္စ ပိတရဉ္စ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ အညေ ကေစိ ဉာတိပါရိဇုညေန ဝါ ဘောဂပါရိဇုညေန ဝါ အဘိဘူတာ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ ပဗ္ဗဇိတာ စ ကိစ္စန္တရပသုတာ ဝိဟရန္တိ၊ န ဧဝံ မယံ။ မယံ ပန မဟန္တံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ၊ မဟန္တဉ္စ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ ကာမေသု နိရပေက္ခာ ပဗ္ဗဇိတာတိ။ ဈာယတီတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဉ္စာတိ၊ ဒုဝိဓမ္ပိ ဈာနံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။

သမေတော နစ္စဂီတေဟီတိ နစ္စေဟိ စ ဂီတေဟိ စ သမင်္ဂီဘူတော၊ နစ္စာနိ ပဿန္တော ဂီတာနိ သုဏန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘သမ္မတော’’တိ စ ပဌန္တိ၊ နစ္စဂီတေဟိ ပူဇိတောတိ အတ္ထော။ သမ္မတာဠပ္ပဗောဓနောတိ သမ္မတာဠသဒ္ဒေဟိ ပစ္စူသကာလေ ပဗောဓေတဗ္ဗော။ န တေန သုဒ္ဓိမဇ္ဈဂန္တိ တေန ကာမဘောဂေန သံသာရသုဒ္ဓိံ နာဓိဂစ္ဆိံ။ မာရဿ ဝိသယေ ရတောတိ ကိလေသမာရဿ ဝိသယဘူတေ ကာမဂုဏေ ရတော။ ‘‘ကိလေသမာရဿ ဝိသယဘူတေန ကာမဂုဏဘောဂေန သံသာရသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဧဝံဒိဋ္ဌိကော အဟုတွာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧတဉ္စ သမတိက္ကမ္မာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဧတန္တိ ဧတံ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ ကာမဂုဏံ။ သမတိက္ကမ္မာတိ သမတိက္ကမိတွာ၊ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍေတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗောဃန္တိ ကာမောဃာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဩဃံ။

ပဉ္စ ကာမဂုဏေ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မနောရမာတိ လောဘနီယဋ္ဌေန မနံ ရမယန္တီတိ မနောရမာ၊ မနာပိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ကတမေ ပဉ္စ မနာပိယာ ရူပါ၊ မနာပိယာ သဒ္ဒါ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၃၂၈ အတ္ထတော သမာနံ)။

ပိဏ္ဍပါတမတိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတဂ္ဂဟဏံ အတိက္ကန္တော၊ ပိဏ္ဍပါတဂ္ဂဟဏတော နိဝတ္တေန္တောတိ အတ္ထော။ ဧကောတိ ဧကာကီ အပစ္ဆာသမဏော။ အဒုတိယောတိ နိတ္တဏှော။ တဏှာ ဟိ ပုရိသဿ ဒုတိယော နာမ။ ယထာဟ ‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၁)။ ဧသတီတိ ပရိယေသတိ။

ဝိစိနီတိ ဧသန္တောဝ တတ္ထ တတ္ထ သင်္ကာရကူဋာဒိကေ ပံသုကူလုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ဝိစိနိ။ အဂ္ဂဟီတိ ဝိစိနိတွာ အသုစိမက္ခိတမ္ပိ အဇိဂုစ္ဆန္တော ဂဏှိ။ ဓောဝီတိ၊ ဝိက္ခာလေသိ။ ရဇယီတိ ဓောဝိတွာ ဂဟိတံ သိဗ္ဗိတွာ ကပ္ပိယရဇနေန ရဇယိ။ ဓာရယီတိ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ဓာရေသိ၊ နိဝါသေသိ စေဝ ပါရုပိ စ။

ဣဒါနိ ပါစီနဝံသဒါယေ သတ္ထာရာ ဒိန္နဩဝါဒံ တဿ စ အတ္တနာ မတ္ထကပ္ပတ္တဘာဝံ ဒီပေန္တော ‘‘မဟိစ္ဆော စ အသန္တုဋ္ဌော’’တိအာဒိကာ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ မဟိစ္ဆောတိ မဟတိယာ ပစ္စယိစ္ဆာယ သမန္နာဂတော၊ ဥဠာရုဠာရေ ဗဟူ စ ပစ္စယေ ဣစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော။ အသန္တုဋ္ဌောတိ နိဿန္တုဋ္ဌော၊ ယထာလာဘသန္တောသာဒိနာ သန္တောသေန ဝိရဟိတော။ သံသဋ္ဌောတိ ဂိဟီဟိ စေဝ ပဗ္ဗဇိတေဟိ စ အနနုလောမိကေန သံသဂ္ဂေန သံသဋ္ဌော။ ဥဒ္ဓတောတိ ဥက္ခိတ္တော။ တဿာတိ ‘‘မဟိစ္ဆော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပုဂ္ဂလဿ။ ဓမ္မာတိ မဟိစ္ဆတာ အသန္တောသော၊ သံသဋ္ဌတာ ဝိက္ခေပေါတိ ဤဒိသာ။ လာမကဋ္ဌေန ပါပကာ။ သံကိလေသိကာတိ တဿ စိတ္တဿ မလီနဘာဝကရဏတော သံကိလေသိကာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။

သတောစ ဟောတိ အပ္ပိစ္ဆောတိ ယဒါ ပနာယံ ပုဂ္ဂလော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝန္တော ဘဇန္တော ပယိရုပါသန္တော သဒ္ဓမ္မံ သုဏန္တော ယောနိသော မနသိ ကရောန္တော သတိမာ စ မဟိစ္ဆတံ ပဟာယ အပ္ပိစ္ဆော စ ဟောတိ။ အသန္တောသံ ပဟာယ သန္တုဋ္ဌော၊ စိတ္တဿ ဝိဃာတကရံ ဝိက္ခေပံ ပဟာယ အဝိဃာတဝါ အဝိက္ခိတ္တော သမာဟိတော၊ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ပဝိဝေကရတော၊ ဝိဝေကာဘိရတိယာ နိဗ္ဗိဒါယ ဓမ္မပီတိယာ ဝိတ္တော သုမနော တုဋ္ဌစိတ္တော၊ သဗ္ဗသော ကောသဇ္ဇပဟာနေန အာရဒ္ဓဝီရိယော။

တဿ ဧဝံ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂတဿ ဣမေ သတိပဋ္ဌာနာဒယော သတ္တတိံသပ္ပဘေဒါ တိဝိဓဝိပဿနာသင်္ဂဟာ ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန ကုသလာ၊ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ ဗောဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ သော တေဟိ သမန္နာဂတော သဗ္ဗသော အာသဝါနံ ခေပနေန အဂ္ဂမဂ္ဂက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ အနာသဝေါ စ ဟောတိ။ ဣတိ ဧဝံ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပါစီနဝံသဒါယေ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ မတ္ထကံ ပါပနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

မမသင်္ကပ္ပမညာယာတိ ‘‘အပိစ္ဆဿာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆဿာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၈။၃၀) မဟာပုရိသဝိတက္ကဝသေန အာရဒ္ဓံ၊ တေ စ မတ္ထကံ ပါပေတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဌိတံ မမ သင်္ကပ္ပံ ဇာနိတွာ။ မနောမယေနာတိ မနောမယေန ဝိယ၊ မနသာ နိမ္မိတသဒိသေန ပရိဏာမိတေနာတိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိယာတိ ‘‘အယံ ကာယော ဣဒံ စိတ္တံ ဝိယ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တအဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ။

ယဒါမေ အဟု သင်္ကပ္ပောတိ ယသ္မိံ ကာလေ မယှံ ‘‘ကီဒိသော နု ခေါ အဋ္ဌမော မဟာပုရိသဝိတက္ကော’’တိ ပရိဝိတက္ကော အဟောသိ။ တတော မမ သင်္ကပ္ပမညာယ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမီတိ ယောဇနာ။ ဥတ္တရိ ဒေသယီတိ ‘‘နိပ္ပပဉ္စာရာမဿာယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မော နိပ္ပပဉ္စရတိနော၊ နာယံဓမ္မော ပပဉ္စာရာမဿ ပပဉ္စရတိနော’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၃၀) ဣမမဋ္ဌမံ မဟာပုရိသဝိတက္ကံ ပူရေန္တော ဥပရိ ဒေသယိ။ တံ ပန ဒေသိတံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ ‘‘နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓါ၊ နိပ္ပပဉ္စမဒေသယီ’’တိ။ ပပဉ္စာ နာမ ရာဂါဒယော ကိလေသာ၊ တေသံ ဝူပသမတာယ၊ တဒဘာဝတော စ လောကုတ္တရဓမ္မာ နိပ္ပပဉ္စာ နာမ။ တသ္မိံ နိပ္ပပဉ္စေ ရတော အဘိရတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ယထာ တံ ပါပုဏာမိ၊ တထာ တာဒိသံ ဓမ္မံ အဒေသယိ၊ သာမုက္ကံသိကံ စတုသစ္စဓမ္မဒေသနံ ပကာသယီတိ အတ္ထော။

တဿာဟံ ဓမ္မမညာယာတိ တဿာ သတ္ထု ဒေသနာယ ဓမ္မံ ဇာနိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဝိဟာသိံ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟေ သာသနေ ရတော အဘိရတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။

သတ္ထာရာ အတ္တနော သမာဂမံ တေန သာဓိတမတ္ထံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အာရဒ္ဓဝီရိယတံ၊ ကာယေ အနပေက္ခတာယ သေယျသုခပဿသုခါနံ ပရိစ္စာဂံ၊ အပ္ပမိဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ အာရဒ္ဓဝီရိယတဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စပညာသဝဿာနီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယတော နေသဇ္ဇိကော အဟန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ယောဂါနုကူလတာ ကမ္မဋ္ဌာနပရိယုဋ္ဌိတသပ္ပုရိသစရိယာ သလ္လေခဝုတ္တီ’’တိ ဧဝမာဒိဂုဏေ ဒိသွာ နေသဇ္ဇိကော အဟောသိံ တာနိ ပဉ္စပညာသ ဝဿာနိ။ ယတော မိဒ္ဓံ သမူဟတန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ မယာ နိဒ္ဒါ ပရိစ္စတ္တာ တာနိ ပဉ္စဝီသတိဝဿာနိ။ ‘‘ထေရဿ ပဉ္စပညာသာယ ဝဿေသု နေသဇ္ဇိကဿ သတော အာဒိတော ပဉ္စဝီသတိဝဿာနိ နိဒ္ဒါ နာဟောသိ၊ တတော ပရံ သရီရကိလမထေန ပစ္ဆိမယာမေ နိဒ္ဒါ အဟောသီ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘နာဟု အဿာသပဿာသာ’’ တိအာဒိကာ တိဿော ဂါထာ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ ဘဂဝါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ ပုဋ္ဌော ပရိနိဗ္ဗာနဘာဝံ ပဝေဒေန္တော အာဟ။ တတ္ထ နာဟု အဿာသပဿာသာ၊ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနောတိ အနုလောမပဋိလောမတော အနေကာကာရဝေါကာရာ သဗ္ဗာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ သဗ္ဗပစ္ဆာ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အဿာသပဿာသာ နာဟု နာဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ဧတေန ယသ္မာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပန္နဿ ကာယသင်္ခါရာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ကာယသင်္ခါရာတိ စ အဿာသပဿာသာ ဝုစ္စန္တိ၊ တသ္မာ စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ အဿာသပဿာသာ နာဟေသုန္တိ ဒဿေတိ။ တဏှာသင်္ခါတာယ ဧဇာယ အဘာဝတော အနေဇော၊ သမာဓိသ္မိံ ဌိတတ္တာ ဝါ အနေဇော။ သန္တိမာရဗ္ဘာတိ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ပဋိစ္စ သန္ဓာယ။ စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – နိဗ္ဗာနာရမ္မဏစတုတ္ထဇ္ဈာနဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တဒနန္တရမေဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ။

အသလ္လီနေနာတိ အလီနေန အသံကုဋိတေန သုဝိကသိတေနေဝ စိတ္တေန။ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယီတိ သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ မာရဏန္တိကံ ဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ၊ န ဝေဒနာနုဝတ္တီ ဟုတွာ ဣတော စိတော စ သမ္ပရိဝတ္တိ။ ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော စေတသော အဟူတိ ယထာ တေလဉ္စ ပဋိစ္စ၊ ဝဋ္ဋိဉ္စ ပဋိစ္စ ပဇ္ဇလန္တော ပဇ္ဇောတော ပဒီပေါ တေသံ ပရိက္ခယေ နိဗ္ဗာယတိ။ နိဗ္ဗုတော စ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ န တိဋ္ဌတိ၊ အညဒတ္ထု အန္တရဓာယတိ၊ အဒဿနမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ ကိလေသာဘိသင်္ခါရေ နိဿာယ ပဝတ္တမာနော ခန္ဓသန္တာနော တေသံ ပရိက္ခယေ နိဗ္ဗာယတိ၊ နိဗ္ဗုတော စ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ န တိဋ္ဌတိ၊ အညဒတ္ထု အန္တရဓာယတိ၊ အဒဿနမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိဗ္ဗန္တိ ဓီရာ ယထာယံ ပဒီပေါ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၆။၁၅)၊ ‘‘အစ္စီ ယထာ ဝါတဝေဂေန ခိတ္တာ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၈၀) စ အာဒိ။

ဧတေတိ ပရိနိဗ္ဗာနက္ခဏေ သတ္ထု သန္တာနေ ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ အတ္တနော ပစ္စက္ခတာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆိမကာ တတော ပရံ စိတ္တုပ္ပာဒါဘာဝတော။ ဒါနီတိ ဧတရဟိ။ ဖဿပဉ္စမာတိ ဖဿပဉ္စမကာနံ ဓမ္မာနံ ပါကဋဘာဝတော ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ စိတ္တုပ္ပာဒကထာယမ္ပိ ဖဿပဉ္စမကာဝ အာဒိတော ဝုတ္တာ။ အညေ ဓမ္မာတိ သဟ နိဿယေန အညေ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ န ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တစေတသိကာ။ နနု တေပိ န ဘဝိဿန္တေဝါတိ? သစ္စံ န ဘဝိဿန္တိ၊ အာသင်္ကာဘာဝတော ပန တေ သန္ဓာယ ‘‘န ဘဝိဿန္တီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗမေဝ။ ‘‘ဣတရေ ပန သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ ဝိယ ဘဝိဿန္တိ နု ခေါ’’တိ သိယာ အာသင်္ကာတိ တဒါသင်္ကာနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘နာညေ ဓမ္မာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

နတ္ထိဒါနိ ပုနာဝါသော၊ ဒေဝကာယသ္မိ ဇာလိနီတိ၊ ဧတ္ထ ဇာလိနီတိ ဒေဝတံ အာလပတိ၊ ဒေဝတေ ဒေဝကာယသ္မိံ ဒေဝသမူဟေ ဥပပဇ္ဇနဝသေန ပုန အာဝါသော အာဝသနံ ဣဒါနိ မယှံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ဝိက္ခီဏော’’တိအာဒိနာ။ သာ ကိရ ဒေဝတာ ပုရိမတ္တဘာဝေ ထေရဿ ပါဒပရိစာရိကာ၊ တသ္မာ ဣဒါနိ ထေရံ ဇိဏ္ဏံ ဝုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပုရိမသိနေဟေန အာဂန္တွာ ‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပဏိဓေဟိ၊ ယတ္ထ တေ ဝုသိတံ ပုရေ’’တိ ဒေဝူပပတ္တိံ ယာစိ။ အထ ‘‘ဒါနိ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ထေရော တဿာ ပဋိဝစနံ အဒါသိ။ တံ သုတွာ ဒေဝတာ ဝိဟတာသာ တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။

အထ ထေရော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အတ္တနော အာနုဘာဝံ သဗြဟ္မစာရီနံ ပကာသေန္တော ‘‘ယဿ မုဟုတ္တေနာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ယဿ ခီဏာသဝဘိက္ခုနော မုဟုတ္တမတ္တေန ဧဝ သဟဿဓာ သဟဿပ္ပကာရော တိသဟဿိမဟာသဟဿိပဘေဒေါ၊ လောကော သဗြဟ္မကပ္ပော သဟဗြဟ္မလောကော၊ သံဝိဒိတော သမ္မဒေဝ ဝိဒိတော ဉာတော ပစ္စက္ခံ ကတော၊ ဧဝံ ဣဒ္ဓိဂုဏေ ဣဒ္ဓိသမ္ပဒါယ စုတူပပါတေ စ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တော သော ဘိက္ခု ဥပဂတကာလေ ဒေဝတာ ပဿတိ၊ န တဿ ဒေဝတာနံ ဒဿနေ ပရိဟာနီတိ။ ထေရေန ကိရ ဇာလိနိယာ ဒေဝတာယ ပဋိဝစနဒါနဝသေန ‘‘နတ္ထိ ဒါနီ’’တိ ဂါထာယ ဝုတ္တာယ ဘိက္ခူ ဇာလိနိံ အပဿန္တာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ထေရော ဓမ္မာလပနဝသေန ကိဉ္စိ အာလပတီ’’တိ စိန္တေသုံ။ တေသံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ထေရော ‘‘ယဿ မုဟုတ္တေနာ’’တိ ဣမံ ဂါထမာဟ။

အန္နဘာရော ပုရေတိ ဧဝံနာမော ပုရိမတ္တဘာဝေ။ ဃာသဟာရကောတိ ဃာသမတ္တဿ အတ္ထာယ ဘတ္တိံ ကတွာ ဇီဝနကော။ သမဏန္တိ သမိတပါပံ။ ပဋိပါဒေသိန္တိ ပဋိမုခေါ ဟုတွာ ပါဒါသိံ၊ ပသာဒေန အဘိမုခေါ ဟုတွာ အာဟာရဒါနံ အဒါသိန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဥပရိဋ္ဌန္တိ ဧဝံနာမကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ။ ယသဿိနန္တိ ကိတ္တိမန္တံ ပတ္ထဋယသံ။ ဣမာယ ဂါထာယ ယာဝ စရိမတ္တဘာဝါ ဥဠာရသမ္ပတ္တိဟေတုဘူတံ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘သောမှိ သကျကုလေ ဇာတော’’တိအာဒိ။

ဣတောသတ္တာတိ ဣတော မနုဿလောကတော စဝိတွာ ဒေဝလောကေ ဒိဗ္ဗေန အာဓိပစ္စေန သတ္တ။ တတော သတ္တာတိ တတော ဒေဝလောကတော စဝိတွာ မနုဿလောကေ စက္ကဝတ္တိဘာဝေန သတ္တ။ သံသာရာနိ စတုဒ္ဒသာတိ စတုဒ္ဒသ ဘဝန္တရသံသရဏာနိ။ နိဝါသမဘိဇာနိဿန္တိ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အညာသိံ။ ဒေဝလောကေ ဌိတော တဒါတိ တဉ္စ ခေါ န ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ၊ အပိ စ ခေါ ယဒါ ဣတော အနန္တရာတီတေ အတ္တဘာဝေ ဒေဝလောကေ ဌိတော၊ တဒါ အညာသိန္တိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အတ္တနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏစုတူပပါတဉာဏာနံ အဓိဂတာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကေ’’တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂိကေ သမာဓိမှီတိ အဘိညာပါဒကစတုတ္ထဇ္ဈာနသမာဓိမှိ။ သော ဟိ ပီတိဖရဏတာ၊ သုခဖရဏတာ၊ စေတောဖရဏတာ၊ အာလောကဖရဏတာ ၊ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ ပဉ္စင်္ဂိကော သမာဓီတိ ဝုစ္စတိ။ သန္တေတိ ပဋိပက္ခဝူပသမေန အင်္ဂသန္တတာယ စ သန္တေ။ ဧကောဒိဘာဝိတေတိ ဧကောဒိဘာဝဂတေ၊ သုစိဏ္ဏေ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တေတိ အတ္ထော။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓမှီတိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓေ။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဇ္ဈိ မေတိ ဧဝံဝိဓေ သမာဓိမှိ သမ္ပာဒိတေ မယှံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဝိသုဇ္ဈိ၊ ဧကာဒသဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တိယာ ဝိသုဒ္ဓံ အဟောသိ။

စုတူပပါတံ ဇာနာမီတိ သတ္တာနံ စုတိဉ္စ ဥပပတ္တိဉ္စ ဇာနာမိ၊ ဇာနန္တော စ ‘‘ဣမေ သတ္တာ အမုမှာ လောကမှာ အာဂန္တွာ ဣဓူပပန္နာ၊ ဣမမှာ စ လောကာ ဂန္တွာ အမုမှိ လောကေ ဥပပဇ္ဇိဿန္တီ’’တိ သတ္တာနံ အာဂတိံ ဂတိဉ္စ ဇာနာမိ၊ ဇာနန္တော ဧဝ စ နေသံ ဣတ္ထဘာဝံ မနုဿဘာဝံ တတော အညထာဘာဝံ အညထာတိရစ္ဆာနဘာဝဉ္စ ဥပပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဇာနာမိ။ တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ပဉ္စင်္ဂိကေ သမာဓိမှိ သမ္ပာဒိတေ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဈာနေ ပဉ္စင်္ဂိကေ ဌိတော’’တိ။ တတ္ထ ပဉ္စင်္ဂိကေ ဈာနေ ဌိတော ပတိဋ္ဌိတော ဟုတွာ ဧဝံ ဇာနာမီတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝိဇ္ဇာတ္တယံ ဒဿေတွာ တပ္ပသင်္ဂေန ပုဗ္ဗေ ဒဿိတမ္ပိ တတိယဝိဇ္ဇံ သဟ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိယာ ဒဿေန္တော ‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဝဇ္ဇီနံ ဝေဠုဝဂါမေတိ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌဿ ဝေဠုဝဂါမေ၊ ဝဇ္ဇိရဋ္ဌေ ယတ္ထ ပစ္ဆိမဝဿံ ဥပဂစ္ဆိ ဝေဠုဝဂါမေ။ ဟေဋ္ဌတော ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိန္တိ တတ္ထ အညတရဿ ဝေဠုဂုမ္ဗဿ ဟေဋ္ဌာ။ နိဗ္ဗာယိဿန္တိ နိဗ္ဗာယိဿာမိ၊ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီတိ အတ္ထော။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သမဏဿအဟု စိန္တာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ပါရာပရိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ဣမဿ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ အာဂတမေဝ။ တာ စ ဂါထာ သတ္ထရိ ဓရန္တေ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနကာလေ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ နိဂ္ဂဏှနစိန္တာယ ပကာသနဝသေန ဘာသိတာ။ ဣမာ ပန အပရဘာဂေ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အတ္တနော စ ပရိနိဗ္ဗာနေ ဥပဋ္ဌိတေ တဒါ အာယတိဉ္စ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဓမ္မပဋိပတ္တိယာ ပကာသနဝသေန ဘာသိတာ။ တတ္ထ –

၉၂၀။

‘‘သမဏဿ အဟု စိန္တာ၊ ပုပ္ဖိတမှိ မဟာဝနေ၊

ဧကဂ္ဂဿ နိသိန္နဿ၊ ပဝိဝိတ္တဿ ဈာယိနော’’တိ။ –

အယံ ဂါထာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတာ။ တဿတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။ အယံ ပန သမ္ဗန္ဓော – သတ္ထရိ အဂ္ဂသာဝကေသု ဧကစ္စေသု မဟာထေရေသု စ ပရိနိဗ္ဗုတေသု အတီတသတ္ထုကေ ပါဝစနေ သုဗ္ဗစေသု သိက္ခာကာမေသု ဘိက္ခူသု ဒုလ္လဘေသု၊ ဒုဗ္ဗစေသု မိစ္ဆာပဋိပတ္တိဗဟုလေသု ဘိက္ခူသု စ ဇာတေသု သုပုပ္ဖိတေ မဟန္တေ သာလဝနေ နိသိန္နဿ ပဝိဝိတ္တဿ ဧကဂ္ဂဿ ဈာယနသီလဿ၊ သမိတပါပတာယ သမဏဿ၊ ပါရာပရိယတ္ထေရဿ ပဋိပတ္တိံ နိဿာယ စိန္တာ ဝီမံသာ အဟောသီတိ ဣတရာ –

၉၂၁။

‘‘အညထာ လောကနာထမှိ၊ တိဋ္ဌန္တေ ပုရိသုတ္တမေ၊

ဣရိယံ အာသိ ဘိက္ခူနံ၊ အညထာ ဒါနိ ဒိဿတိ။

၉၂၂။

‘‘သီတဝါတပရိတ္တာဏံ၊ ဟိရိကောပီနဆာဒနံ၊

မတ္တဋ္ဌိယံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ သန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရေ။

၉၂၃။

‘‘ပဏီတံ ယဒိ ဝါ လူခံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊

ယာပနတ္ထံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ အဂိဒ္ဓါ နာဓိမုစ္ဆိတာ။

၉၂၄။

‘‘ဇီဝိတာနံ ပရိက္ခာရေ၊ ဘေသဇ္ဇေ အထ ပစ္စယေ၊

န ဗာဠှံ ဥဿုကာ အာသုံ၊ ယထာ တေ အာသဝက္ခယေ။

၉၂၅။

‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေသု၊ ကန္ဒရာသု ဂုဟာသု စ၊

ဝိဝေကမနုဗြူဟန္တာ၊ ဝိဟံသု တပ္ပရာယဏာ။

၉၂၆။

‘‘နီစာ နိဝိဋ္ဌာ သုဘရာ၊ မုဒူ အထဒ္ဓမာနသာ၊

အဗျာသေကာ အမုခရာ၊ အတ္ထစိန္တာဝသာနုဂါ။

၉၂၇။

‘‘တတော ပါသာဒိကံ အာသိ၊ ဂတံ ဘုတ္တံ နိသေဝိတံ၊

သိနိဒ္ဓါ တေလဓာရာဝ၊ အဟောသိ ဣရိယာပထော။

၉၂၈။

‘‘သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ ၊ မဟာဈာယီ မဟာဟိတာ၊

နိဗ္ဗုတာ ဒါနိ တေ ထေရာ၊ ပရိတ္တာ ဒါနိ တာဒိသာ။

၉၂၉။

‘‘ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ပညာယ စ ပရိက္ခယာ၊

သဗ္ဗာကာရဝရူပေတံ၊ လုဇ္ဇတေ ဇိနသာသနံ။

၉၃၀။

‘‘ပါပကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ကိလေသာနဉ္စ ယော ဥတု၊

ဥပဋ္ဌိတာ ဝိဝေကာယ၊ ယေ စ သဒ္ဓမ္မသေသကာ။

၉၃၁။

‘‘တေ ကိလေသာ ပဝဍ္ဎန္တာ၊ အာဝိသန္တိ ဗဟုံ ဇနံ၊

ကီဠန္တိ မညေ ဗာလေဟိ၊ ဥမ္မတ္တေဟိဝ ရက္ခသာ။

၉၃၂။

‘‘ကိလေသေဟာဘိဘူတာ တေ၊ တေန တေန ဝိဓာဝိတာ၊

နရာ ကိလေသဝတ္ထူသု၊ သသင်္ဂါမေဝ ဃောသိတေ။

၉၃၃။

‘‘ပရိစ္စဇိတွာ သဒ္ဓမ္မံ၊ အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ၊

ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အနွေန္တာ၊ ဣဒံ သေယျောတိ မညရေ။

၉၃၄။

‘‘ဓနဉ္စ ပုတ္တံ ဘရိယဉ္စ၊ ဆဍ္ဍယိတွာန နိဂ္ဂတာ၊

ကဋစ္ဆုဘိက္ခဟေတူပိ၊ အကိစ္ဆာနိ နိသေဝရေ။

၉၃၅။

‘‘ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုတွာ၊ သယန္တုတ္တာနသေယျကာ၊

ကထာ ဝဍ္ဎေန္တိ ပဋိဗုဒ္ဓါ၊ ယာ ကထာ သတ္ထုဂရဟိတာ။

၉၃၆။

‘‘သဗ္ဗကာရုကသိပ္ပာနိ၊ စိတ္တိံ ကတွာန သိက္ခရေ၊

အဝူပသန္တာ အဇ္ဈတ္တံ၊ သာမညတ္ထောတိအစ္ဆတိ။

၉၃၇။

‘‘မတ္တိကံ တေလစုဏ္ဏဉ္စ၊ ဥဒကာသနဘောဇနံ၊

ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တိ၊ အာကင်္ခန္တာ ဗဟုတ္တရံ။

၉၃၈။

‘‘ဒန္တပေါနံ ကပိတ္ထဉ္စ၊ ပုပ္ဖံ ခါဒနိယာနိ စ၊

ပိဏ္ဍပါတေ စ သမ္ပန္နေ၊ အမ္ဗေ အာမလကာနိ စ။

၉၃၉။

‘‘ဘေသဇ္ဇေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာ၊ ကိစ္စာကိစ္စေ ယထာ ဂိဟီ၊

ဂဏိကာဝ ဝိဘူသာယံ၊ ဣဿရေ ခတ္တိယာ ယထာ။

၉၄၀။

‘‘နေကတိကာ ဝဉ္စနိကာ၊ ကူဋသက္ခီ အပါဋုကာ၊

ဗဟူဟိ ပရိကပ္ပေဟိ၊ အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇရေ။

၉၄၁။

‘‘လေသကပ္ပေ ပရိယာယေ၊ ပရိကပ္ပေနုဓာဝိတာ၊

ဇီဝိကတ္ထာ ဥပါယေန၊ သင်္ကဍ္ဎန္တိ ဗဟုံ ဓနံ။

၉၄၂။

‘‘ဥပဋ္ဌာပေန္တိ ပရိသံ၊ ကမ္မတော နော စ ဓမ္မတော၊

ဓမ္မံ ပရေသံ ဒေသေန္တိ၊ လာဘတော နော စ အတ္ထတော။

၉၄၃။

‘‘သင်္ဃလာဘဿ ဘဏ္ဍန္တိ၊ သင်္ဃတော ပရိဗာဟိရာ၊

ပရလာဘောပဇီဝန္တာ၊ အဟိရီကာ န လဇ္ဇရေ။

၉၄၄။

‘‘နာနုယုတ္တာ တထာ ဧကေ၊ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ၊

သမ္ဘာဝနံယေဝိစ္ဆန္တိ၊ လာဘသက္ကာရမုစ္ဆိတာ။

၉၄၅။

‘‘ဧဝံ နာနပ္ပယာတမှိ၊ န ဒါနိ သုကရံ တထာ၊

အဖုသိတံ ဝါ ဖုသိတုံ၊ ဖုသိတံ ဝါနုရက္ခိတုံ။

၉၄၆။

‘‘ယထာ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနမှိ၊ စရေယျ အနုပါဟနော၊

သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာန၊ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေ။

၉၄၇။

‘‘သရိတွာ ပုဗ္ဗကေ ယောဂီ၊ တေသံ ဝတ္တမနုဿရံ၊

ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမော ကာလော၊ ဖုသေယျ အမတံ ပဒံ။

၉၄၈။

‘‘ဣဒံ ဝတွာ သာလဝနေ၊ သမဏော ဘာဝိတိန္ဒြိယော၊

ဗြာဟ္မဏော ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဣသိ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ ထေရေနေဝ ဘာသိတာ။

တတ္ထ ဣရိယံ အာသိ ဘိက္ခူနန္တိ ပုရိသုတ္တမေ လောကနာထမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ တိဋ္ဌန္တေ ဓရန္တေ ဧတရဟိ ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အညထာ အညေန ပကာရေန ဘိက္ခူနံ ဣရိယံ စရိတံ အဟောသိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိဘာဝတော။ အညထာ ဒါနိ ဒိဿတီတိ ဣဒါနိ ပန တတော အညထာ ဘိက္ခူနံ ဣရိယံ ဒိဿတိ အယာထာဝပဋိပတ္တိဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော ။

ဣဒါနိ သတ္ထရိ ဓရန္တေ ယေနာကာရေန ဘိက္ခူနံ ပဋိပတ္တိ အဟောသိ၊ တံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘သီတဝါတပရိတ္တာဏ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ မတ္တဋ္ဌိယန္တိ တံ မတ္တံ ပယောဇနံ။ ယာဝဒေဝ သီတဝါတပရိတ္တာဏံ၊ ယာဝဒေဝ ဟိရီကောပီနပဋိစ္ဆာဒနံ ကတွာ စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ကထံ? သန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရေ ယသ္မိံ တသ္မိံ ဟီနေ ပဏီတေ ဝါ ယထာလဒ္ဓေ ပစ္စယေ သန္တောသံ အာပန္နာ။

ပဏီတန္တိ ဥဠာရံ သပ္ပိအာဒိနာ သံသဋ္ဌံ၊ တဒဘာဝေန လူခံ။ အပ္ပန္တိ၊ စတုပဉ္စာလောပမတ္တမ္ပိ။ ဗဟုံ ယာပနတ္ထံ အဘုဉ္ဇိံသူတိ ပဏီတံ ဗဟုံ ဘုဉ္ဇန္တာပိ ယာပနမတ္တမေဝ အာဟာရံ ဘုဉ္ဇိံသု။ တတော ဧဝ အဂိဒ္ဓါ ဂေဓံ အနာပန္နာ။ နာဓိမုစ္ဆိတာ န အဇ္ဈောသိတာ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝိယ သာကဋိကာ၊ ဝဏလေပနံ ဝိယ ဝဏိနော အဘုဉ္ဇိံသု။

ဇီဝိတာနံပရိက္ခာရေ၊ ဘေသဇ္ဇေ အထ ပစ္စယေပိ ဇီဝိတာနံ ပဝတ္တိယာ ပရိက္ခာရဘူတေ ဘေသဇ္ဇသင်္ခါတေ ပစ္စယေ ဂိလာနပစ္စယေ။ ယထာ တေတိ ယထာ တေ ပုရိမကာ ဘိက္ခူ အာသဝက္ခယေ ဥဿုကာ ယုတ္တာ အာသုံ၊ တထာ တေ ရောဂါဘိဘူတာပိ ဂိလာနပစ္စယေ ဗာဠှံ အတိဝိယ ဥဿုကာ နာဟေသုန္တိ အတ္ထော။

တပ္ပရာယဏာတိ ဝိဝေကပရာယဏာ ဝိဝေကပေါဏာ။ ဧဝံ စတူဟိ ဂါထာဟိ စတုပစ္စယသန္တောသံ ဘာဝနာဘိရတိဉ္စ ဒဿေန္တေန တေသံ အရိယဝံသပဋိပဒါ ဒဿိတာ။

နီစာတိ ‘‘မယံ ပံသုကူလိကာ ပိဏ္ဍပါတိကာ’’တိ အတ္တုက္ကံသနပရဝမ္ဘနာနိ အကတွာ နီစဝုတ္တိနော၊ နိဝါတဝုတ္တိနောတိ အတ္ထော။ နိဝိဋ္ဌာတိ သာသနေ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါ။ သုဘရာတိ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဘာဝေန သုပေါသာ။ မုဒူတိ ဝတ္တပဋိပတ္တိယံ သကလေ စ ဗြဟ္မစရိယေ မုဒူ၊ သုပရိကမ္မကတသုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဝိနိယောဂက္ခမာ။ မုဒူတိ ဝါ အဘာကုဋိကာ ဥတ္တာနမုခါ ပုပ္ဖိတမုခေန ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနော၊ သုတိတ္ထံ ဝိယ သုခါဝဟာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထဒ္ဓမာနသာတိ အကထိနစိတ္တာ တေန သုဗ္ဗစဘာဝမာဟ။ အဗျာသေကာတိ သတိဝိပ္ပဝါသာဘာဝတော ကိလေသဗျာသေကရဟိတာ၊ အန္တရန္တရာ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာဒီဟိ အဝေါကိဏ္ဏာတိ အတ္ထော။ အမုခရာတိ န မုခရာ၊ န မုခေန ခရာ ဝစီပါဂဗ္ဘိယရဟိတာတိ ဝါ အတ္ထော။ အတ္ထစိန္တာဝသာနုဂါတိ ဟိတစိန္တာဝသာနုဂါဟိတစိန္တာဝသိကာ၊ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတစိန္တမေဝ အနုပရိဝတ္တနကာ။

တတောတိ တသ္မာ နီစဝုတ္တာဒိဟေတု။ ပါသာဒိကန္တိ ပသာဒဇနိကံ ပဋိပတ္တိံ ပဿန္တာနံ သုဏန္တာနဉ္စ ပသာဒါဝဟံ။ ဂတန္တိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တပရိဝတ္တနာဒိဂမနံ။ ဂတန္တိ ဝါ ကာယဝါစာပဝတ္တိ။ ဘုတ္တန္တိ စတုပစ္စယပရိဘောဂေါ။ နိသေဝိတန္တိ ဂေါစရနိသေဝနံ။ သိနိဒ္ဓါတေလဓာရာဝါတိ ယထာ အနိဝတ္တိတာ ကုသလဇနာဘိသိဉ္စိတာ သဝန္တီ တေလဓာရာ အဝိစ္ဆိန္နာ သိနိဒ္ဓါ မဋ္ဌာ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ဟောတိ၊ ဧဝံ တေသံ အာကပ္ပသမ္ပန္နာနံ ဣရိယာပထော အစ္ဆိဒ္ဒေါ သဏှော မဋ္ဌော ဒဿနီယော ပါသာဒိကော အဟောသိ။

မဟာဈာယီတိ မဟန္တေဟိ ဈာနေဟိ ဈာယနသီလာ၊ မဟန္တံ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ဈာယန္တီတိ မဟာဈာယီ။ တတော ဧဝ မဟာဟိတာ၊ မဟန္တေဟိ ဟိတေဟိ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ တေ ထေရာတိ တေ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာ ပဋိပတ္တိပရာယဏာ ထေရာ ဣဒါနိ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ အတ္ထော။ ပရိတ္တာ ဒါနိ တာဒိသာတိ ဣဒါနိ ပစ္ဆိမေ ကာလေ တာဒိသာ တထာရူပါ ထေရာ ပရိတ္တာ အပ္ပကာ ကတိပယာ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကုသလာနဉ္စဓမ္မာနန္တိ ဝိဝဋ္ဋဿ ဥပနိဿယဘူတာနံ ဝိမောက္ခသမ္ဘာရာနံ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ။ ပညာယ စာတိ တထာရူပါယ ပညာယ စ။ ပရိက္ခယာတိ အဘာဝတော အနုပ္ပတ္တိတော။ ကာမဉ္စေတ္ထ ပညာပိ သိယာ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ၊ ဗဟုကာရဘာဝဒဿနတ္ထံ ပနဿာ ဝိသုံ ဂဟဏံ ယထာ ပုညဉာဏသမ္ဘာရာတိ။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတန္တိ အာဒိကလျာဏတာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရဝရေဟိ ပကာရဝိသေသေဟိ ဥပေတံ ယုတ္တံ ဇိနဿ ဘဂဝတော သာသနံ လုဇ္ဇတိ ဝိနဿတီတိ အတ္ထော။

ပါပကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ကိလေသာနဉ္စ ယော ဥတူတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ လောဘာဒီနဉ္စ ကိလေသာနံ ယော ဥတု ယော ကာလော၊ သော အယံ ဝတ္တတီတိ ဝစနသေသော။ ဥပဋ္ဌိတာ ဝိဝေကာယ၊ ယေ စ သဒ္ဓမ္မသေသကာတိ ယေ ပန ဧဝရူပေ ကာလေ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကတ္ထာယ ဥပဋ္ဌိတာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ၊ တေ စ သေသပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မကာ ဟောန္တိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – သုဝိသုဒ္ဓသီလာစာရာပိ သမာနာ ဣဒါနိ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဣရိယာပထသဏ္ဌာပနံ၊ သမထဝိပဿနာဘာဝနာဝိဓာနံ၊ မဟာပလိဗောဓူပစ္ဆေဒေါ၊ ခုဒ္ဒကပလိဗောဓူပစ္ဆေဒေါတိ ဧဝမာဒိပုဗ္ဗကိစ္စံ သမ္ပာဒေတွာ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇန္တိ။ တေ သေသပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မကာ၊ ပဋိပတ္တိံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ န သက္ကောန္တီတိ။

တေ ကိလေသာ ပဝဍ္ဎန္တာတိ ယေ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တေဟိ စ တဒါ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂမိတာ ကိလေသာ၊ တေ ဧတရဟိ လဒ္ဓါကာသာ ဘိက္ခူသု ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇန္တာ။ အာဝိသန္တိ ဗဟုံ ဇနန္တိ ကလျာဏမိတ္တရဟိတံ အယောနိသောမနသိကာရဗဟုလံ အန္ဓဗာလဇနံ အဘိဘဝိတွာ အဝသံ ကရောန္တာ အာဝိသန္တိ သန္တာနံ အနုပဝိသန္တိ။ ဧဝံဘူတာ စ တေ ကီဠန္တိ မညေ ဗာလေဟိ၊ ဥမ္မတ္တေဟိဝ ရက္ခသာ၊ ယထာ နာမ ကေဠိသီလာ ရက္ခသာ ဘိသက္ကရဟိတေ ဥမ္မတ္တေ အာဝိသိတွာ တေ အနယဗျသနံ အာပါဒေန္တာ တေဟိ ကီဠန္တိ၊ ဧဝံ တေ ကိလေသာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘိသက္ကရဟိတေ အန္ဓဗာလေ ဘိက္ခူ အာဝိသိတွာ တေသံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒံ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေန္တာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠန္တိ မညေ၊ ကီဠန္တာ ဝိယ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

တေနတေနာတိ တေန တေန အာရမ္မဏဘာဂေန။ ဝိဓာဝိတာတိ ဝိရူပံ ဓာဝိတာ အသာရုပ္ပဝသေန ပဋိပဇ္ဇန္တာ။ ကိလေသဝတ္ထူသူတိ ပဌမံ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသာ ပစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇနကာနံ ကာရဏဘာဝတော ကိလေသာဝ ကိလေသဝတ္ထူနိ၊ တေသု ကိလေသဝတ္ထူသု သမူဟိတေသု။ သသင်္ဂါမေဝ ဃောသိတေတိ ဟိရညသုဝဏ္ဏမဏိမုတ္တာဒိကံ ဓနံ ဝိပ္ပကိရိတွာ ‘‘ယံ ယံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိ ယဿ ယဿ ဟတ္ထဂတံ၊ တံ တံ တဿ တဿေဝ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ကာမဃောသနာ သသင်္ဂါမဃောသနာ နာမ။ တတ္ထာယမတ္ထော – ကိလေသဝတ္ထူသု ‘‘ယော ယော ကိလေသော ယံ ယံ သတ္တံ ဂဏှာတိ အဘိဘဝတိ၊ သော သော တဿ တဿ ဟောတူ’’တိ ကိလေသသေနာပတိနာ မာရေန သသင်္ဂါမေ ဃောသိတေ ဝိယ။ တေဟိ တေဟိ ကိလေသေဟိ အဘိဘူတာ တေ ဗာလပုထုဇ္ဇနာ တေန တေန အာရမ္မဏဘာဂေန ဝိဓာဝိတာ ဝေါသိတာတိ။

တေ ဧဝံ ဝိဓာဝိတာ ကိံ ကရောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပရိစ္စဇိတွာ သဒ္ဓမ္မံ၊ အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ’’တိ။ တဿတ္ထော – ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မံ ဆဍ္ဍေတွာ အာမိသကိဉ္ဇက္ခဟေတု အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ ကလဟံ ကရောန္တီတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ‘‘ဝိညာဏမတ္တမေဝ အတ္ထိ၊ နတ္ထေဝ ရူပဓမ္မာ’’တိ၊ ‘‘ယထာ ပုဂ္ဂလော နာမ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ၊ ဧဝံ သဘာဝဓမ္မာပိ ပရမတ္ထတော နတ္ထိ၊ ဝေါဟာရမတ္တမေဝါ’’တိ စ ဧဝမာဒီနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ မိစ္ဆာဂါဟေ အနွေန္တာ အနုဂစ္ဆန္တာ ဣဒံ သေယျော ဣဒမေဝ သေဋ္ဌံ၊ အညံ မိစ္ဆာတိ မညန္တိ။

နိဂ္ဂတာတိ ဂေဟတော နိက္ခန္တာ။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခဟေတူပီတိ ကဋစ္ဆုမတ္တဘိက္ခာနိမိတ္တမ္ပိ။ တံ ဒဒန္တဿ ဂဟဋ္ဌဿ အနနုလောမိကသံသဂ္ဂဝသေန အကိစ္စာနိ ပဗ္ဗဇိတေန အကတ္တဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ နိသေဝရေ ကရောန္တိ။

ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုတွာတိ ‘‘ဦနူဒရော မိတာဟာရော’’တိ (ထေရဂါ။ ၉၈၂၊ မိ။ ပ။ ၆။၅။၁၀) ဝုတ္တဝစနံ အစိန္တေတွာ ဥဒရပူရံ ဘုဉ္ဇိတွာ။ သယန္တုတ္တာနသေယျကာတိ ‘‘ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၉၊ ဝိဘ။ ၅၁၉) ဝုတ္တဝိဓာနံ အနနုဿရိတွာ ဥတ္တာနသေယျကာ သယန္တိ။ ယာ ကထာ သတ္ထုဂရဟိတာတိ ရာဇကထာဒိတိရစ္ဆာနကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

သဗ္ဗကာရုကသိပ္ပာနီတိ သဗ္ဗေဟိ ဝေဿာဒီဟိ ကာရုကေဟိ ကတ္တဗ္ဗာနိ ဘတ္တတာလဝဏ္ဋကရဏာဒီနိ ဟတ္ထသိပ္ပာနိ။ စိတ္တိံ ကတွာနာတိ သက္ကစ္စံ သာဒရံ ကတွာ။ အဝူပသန္တာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ကိလေသဝူပသမာဘာဝတော ဂဒ္ဒုဟနမတ္တမ္ပိ သမာဓာနာဘာဝတော စ အဇ္ဈတ္တံ အဝူပသန္တာ၊ အဝူပသန္တစိတ္တာတိ အတ္ထော။ သာမညတ္ထောတိ သမဏဓမ္မော။ အတိအစ္ဆတီတိ တေသံ အာဇီဝကိစ္စပသုတတာယ ဧကဒေသမ္ပိ အဖုသနတော ဝိသုံယေဝ နိသီဒတိ၊ အနလ္လီယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

မတ္တိကန္တိ ပါကတိကံ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝိနိယောဂက္ခမံ မတ္တိကံ။ တေလစုဏ္ဏဉ္စာတိ ပါကတိကံ၊ အဘိသင်္ခတံ ဝါ တေလဉ္စ စုဏ္ဏဉ္စ။ ဥဒကာသနဘောဇနန္တိ ဥဒကဉ္စ အာသနဉ္စ ဘောဇနဉ္စ။ အာကင်္ခန္တာ ဗဟုတ္တရန္တိ ဗဟုံ ပိဏ္ဍပါတာဒိဥတ္တရုတ္တရံ အာကင်္ခန္တာ ‘‘အမှေဟိ မတ္တိကာဒီသု ဒိန္နေသု မနုဿာ ဒဠှဘတ္တိကာ ဟုတွာ ဗဟုံ ဥတ္တရုတ္တရံ စတုပစ္စယဇာတံ ဒဿန္တီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တီတိ အတ္ထော။

ဒန္တေ ပုနန္တိ သောဓေန္တိ ဧတေနာတိ ဒန္တပေါနံ၊ ဒန္တကဋ္ဌံ။ ကပိတ္ထန္တိ ကပိတ္ထဖလံ။ ပုပ္ဖန္တိ သုမနစမ္ပကာဒိပုပ္ဖံ။ ခါဒနီယာနီတိ အဋ္ဌာရသဝိဓေပိ ခဇ္ဇကဝိသေသေ။ ပိဏ္ဍပါတေ စ သမ္ပန္နေတိ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပယုတ္တေ ဩဒနဝိသေသေ။ ‘‘အမ္ဗေ အာမလကာနိ စာ’’တိ စ-သဒ္ဒေန မာတုလုင်္ဂတာလနာဠိကေရာဒိဖလာနိ အဝုတ္တာနိ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗတ္ထ ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တိ အာကင်္ခန္တာ ဗဟုတ္တရန္တိ ယောဇနာ။

ဘေသဇ္ဇေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာတိ ဂိဟီနံ ဘေသဇ္ဇပ္ပယောဂေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာ၊ တထာ ဘိက္ခူ ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိစ္စာကိစ္စေ ယထာ ဂိဟီတိ ဂဟဋ္ဌာနံ ခုဒ္ဒကေ စေဝ မဟန္တေ စ ကိစ္စေ ကတ္တဗ္ဗေ ဂိဟီ ဝိယ။ ဂဏိကာဝ ဝိဘူသာယန္တိ အတ္တနော သရီရဿ ဝိဘူသနေ ရူပူပဇီဝိနိယော ဝိယ။ ဣဿရေ ခတ္တိယာ ယထာတိ ဣဿရေ ဣဿရိယပဝတ္တနေ ယထာ ခတ္တိယာ၊ ဧဝံ ကုလပတီ ဟုတွာ ဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

နေကတိကာတိ နိကတိယံ နိယုတ္တာ၊ အမဏိံယေဝ မဏိံ၊ အသုဝဏ္ဏံယေဝ သုဝဏ္ဏံ ကတွာ ပဋိရူပသာစိယောဂနိရတာ။ ဝဉ္စနိကာတိ ကူဋမာနာဒီဟိ ဝိပ္ပလမ္ဗကာ။ ကူဋသက္ခီတိ အယာထာဝသက္ခိနော။ အပါဋုကာတိ ဝါမကာ၊ အသံယတဝုတ္တီတိ အတ္ထော။ ဗဟူဟိ ပရိကပ္ပေဟီတိ ယထာဝုတ္တေဟိ အညေဟိ စ ဗဟူဟိ မိစ္ဆာဇီဝပ္ပကာရေဟိ။

လေသကပ္ပေတိ ကပ္ပိယလေသေ ကပ္ပိယပဋိရူပေ။ ပရိယာယေတိ၊ ပစ္စယေသု ပရိယာယဿ ယောဂေ။ ပရိကပ္ပေတိ ဝဍ္ဎိအာဒိဝိကပ္ပနေ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝိသယေ ဘုမ္မံ။ အနုဓာဝိတာတိ မဟိစ္ဆတာဒီဟိ ပါပဓမ္မေဟိ အနုဓာဝိတာ ဝေါသိတာ။ ဇီဝိကတ္ထာ ဇီဝိကပ္ပယောဇနာ အာဇီဝဟေတုကာ။ ဥပါယေနာတိ ပရိကထာဒိနာ ဥပါယေန ပစ္စယုပ္ပာဒနနယေန။ သင်္ကဍ္ဎန္တီတိ သံဟရန္တိ။

ဥပဋ္ဌာပေန္တိ ပရိသန္တိ ပရိသာယ အတ္တာနံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ၊ ယထာ ပရိသာ အတ္တာနံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ၊ ဧဝံ ပရိသံ သင်္ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။ ကမ္မတောတိ ကမ္မဟေတု။ တေ ဟိ အတ္တနော ကတ္တဗ္ဗဝေယျာဝစ္စနိမိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ နော စ ဓမ္မတောတိ ဓမ္မနိမိတ္တံ နော စ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ ယော သတ္ထာရာ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတာယ ပရိသာယ သင်္ဂဟော အနုညာတော၊ တေန န သင်္ဂဏှန္တီတိ အတ္ထော။ လာဘတောတိ လာဘဟေတု၊ ‘‘အယျော ဗဟုဿုတော၊ ဘာဏကော၊ ‘ဓမ္မကထိကော’တိ ဧဝံ သမ္ဘာဝေန္တော မဟာဇနော မယှံ လာဘသက္ကာရေ ဥပနယိဿတီ’’တိ ဣစ္ဆာစာရေ ဌတွာ လာဘနိမိတ္တံ ပရေသံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ။ နော စ အတ္ထတောတိ ယော သော ဝိမုတ္တာယတနသီသေ ဌတွာ သဒ္ဓမ္မံ ကထေန္တေန ပတ္တဗ္ဗော အတ္ထော၊ န တံဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒဟိတနိမိတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ အတ္ထော။

သင်္ဃလာဘဿ ဘဏ္ဍန္တီတိ သင်္ဃလာဘဟေတု ဘဏ္ဍန္တိ ‘‘မယှံ ပါပုဏာတိ၊ န တုယှ’’န္တိအာဒိနာ ကလဟံ ကရောန္တိ။ သင်္ဃတော ပရိဗာဟိရာတိ၊ အရိယသင်္ဃတော ဗဟိဘူတာ အရိယသင်္ဃေ တဒဘာဝတော။ ပရလာဘောပဇီဝန္တာတိ သာသနေ လာဘဿ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနေဟိ ပရေ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ သေက္ခေ ဥဒ္ဒိဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ တံ ပရလာဘံ၊ ပရတော ဝါ ဒါယကတော လဒ္ဓဗ္ဗလာဘံ ဥပဇီဝန္တာ ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ပါပဇိဂုစ္ဆာယ အဘာဝတော အဟိရိကာ သမာနာ စ ‘‘မယံ ပရလာဘံ ဘုဉ္ဇာမ၊ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကာ’’တိပိ န လဇ္ဇရေ န ဟိရီယန္တိ။

နာနုယုတ္တာတိ သမဏကရဏေဟိ ဓမ္မေဟိ အနနုယုတ္တာ။ တထာတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ ဗန္ဓနကာရကာဒယော၊ တထာ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာတိ ကေဝလံ မုဏ္ဍိတကေသတာယ မုဏ္ဍာ ပိလောတိကခဏ္ဍေဟိ သင်္ဃဋိတဋ္ဌေန ‘‘သင်္ဃာဋီ’’တိ လဒ္ဓနာမေန စီဝရေန ပါရုတသရီရာ။ သမ္ဘာဝနံယေဝိစ္ဆန္တိ၊ လာဘသက္ကာရမုစ္ဆိတာတိ လာဘသက္ကာရာသာယ မုစ္ဆိတာ အဇ္ဈောသိတာ ဟုတွာ၊ ‘‘ပေသလော ဓုတဝါဒေါ ဗဟုဿုတော’’တိ ဝါ မဓုရဝစနမနုယုတ္တာ ‘‘အရိယော’’တိ စ ကေဝလံ သမ္ဘာဝနံ ဗဟုမာနံယေဝ ဣစ္ဆန္တိ ဧသန္တိ၊ န တန္နိမိတ္တေ ဂုဏေတိ အတ္ထော။

ဧဝန္တိ ‘‘ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ပညာယ စ ပရိက္ခယာ’’တိ ဝုတ္တနယေန။ နာနပ္ပယာတမှီတိ နာနပ္ပကာရေ ဘေဒနဓမ္မေ ပယာတေ သမကတေ၊ နာနပ္ပကာရေန ဝါ သံကိလေသဓမ္မေ ပယာတုံ ပဝတ္တိတုံ အာရဒ္ဓေ။ န ဒါနိ သုကရံ တထာတိ ဣဒါနိ ဣမသ္မိံ ဒုလ္လဘကလျာဏမိတ္တေ ဒုလ္လဘသပ္ပာယသဒ္ဓမ္မဿဝနေ စ ကာလေ ယထာ သတ္ထရိ ဓရန္တေ အဖုသိတံ အဖုဋ္ဌံ၊ အနဓိဂတံ ဈာနဝိပဿနံ ဖုသိတုံ အဓိဂန္တုံ၊ ဖုသိတံ ဝါ ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယမေဝ ဝါ အဟုတွာ ယထာ ဝိသေသဘာဂိယံ ဟောတိ၊ တထာ အနုရက္ခိတုံ ပါလေတုံ သုကရံ၊ တထာ န သုကရံ၊ တထာ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အတ္တနော ပရိနိဗ္ဗာနကာလဿ အာသန္နတ္တာ သံခိတ္တေန ဩဝါဒေန သဗြဟ္မစာရိံ ဩဝဒန္တော ‘‘ယထာ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနမှီ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ ပုရိသော ကေနစိဒေဝ ပယောဇနေန ကဏ္ဋကနိစိတေ ပဒေသေ အနုပါဟနော ဝိစရန္တော ‘‘မာ မံ ကဏ္ဋကော ဝိဇ္ဈီ’’တိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာဝ ဝိစရတိ၊ ဧဝံ ကိလေသကဏ္ဋကနိစိတေ ဂေါစရဂါမေ ပယောဇနေန စရန္တော မုနိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာန သတိသမ္ပဇညယုတ္တော အပ္ပမတ္တောဝ စရေယျ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဝိဇဟန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သရိတွာ ပုဗ္ဗကေ ယောဂီ၊ တေသံ ဝတ္တမနုဿရန္တိ ပုရိမကေ ယောဂေ ဘာဝနာယ ယုတ္တတာယ ယောဂီ အာရဒ္ဓဝိပဿကေ သရိတွာ တေသံ ဝတ္တံ အာဂမာနုသာရေန သမ္မာပဋိပတ္တိဘာဝနာဝိဓိံ အနုဿရန္တော ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ ယထာပဋိပဇ္ဇန္တော။ ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမော ကာလောတိ ယဒိပါယံ အတီတသတ္ထုကော စရိမော ကာလော၊ တထာပိ ယထာဓမ္မမေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေန္တော ဖုသေယျ အမတံ ပဒံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆေယျ။

ဣဒံ ဝတွာတိ၊ ယထာဒဿိတံ သံကိလေသဝေါဒါနေသု ဣမံ ပဋိပတ္တိဝိဓိံ ကထေတွာ။ အယဉ္စ ဩသာနဂါထာ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ထေရဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ ပကာသေတုံ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဝီသတိနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။