📜

၁၈။ စတ္တာလီသနိပါတော

၁။ မဟာကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

စတ္တာလီသနိပါတေ န ဂဏေန ပုရက္ခတောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မဟာကဿပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ဝေဒေဟော နာမ အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ကုဋုမ္ဗိကော အဟောသိ။ သော ဗုဒ္ဓမာမကော၊ ဓမ္မမာမကော၊ သင်္ဃမာမကော ဥပါသကော ဟုတွာ ဝိဟရန္တော ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ ပါတောဝ သုဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္ဓပုပ္ဖာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တသ္မိဉ္စ ခဏေ သတ္ထာ မဟာနိသဘတ္ထေရံ နာမ တတိယသာဝကံ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ၊ ယဒိဒံ နိသဘော’’တိ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။ ဥပါသကော တံ သုတွာ ပသန္နော ဓမ္မကထာဝသာနေ မဟာဇနေ ဥဋ္ဌာယ ဂတေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ ‘‘မဟာ ခေါ၊ ဥပါသက ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကော၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသတသဟဿ’’န္တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကံ သာမဏေရမ္ပိ ဝိဟာရေ အသေသေတွာ မယှံ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထာ’’တိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ ဥပါသကော သတ္ထု အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္ထု ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဥပါသကဿ ဃရံ ဂန္တွာ ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ဒက္ခိဏောဒကာဝသာနေ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ အကာသိ။ ဥပါသကောပိ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ အန္တရေ မဟာနိသဘတ္ထေရော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော တမေဝ ဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဥပါသကော ဒိသွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပတ္တံ၊ ဘန္တေ၊ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ပတ္တံ အဒါသိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဓေဝ ပဝိသထ၊ သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နော’’တိ။ ‘‘န ဝဋ္ဋိဿတိ၊ ဥပါသကာ’’တိ။ သော ထေရဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ တတော ထေရံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာနိသဘတ္ထေရော၊ ဘန္တေ၊ ‘သတ္ထာပိ ဂေဟေ နိသိန္နော’တိ ဝုတ္တေပိ ပဝိသိတုံ န ဣစ္ဆိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတဿ တုမှာကံ ဂုဏေဟိ အတိရေကဂုဏော’’တိ။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဝဏ္ဏမစ္ဆေရံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သတ္ထာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဥပါသက၊ မယံ ဘိက္ခံ အာဂမယမာနာ ဂေဟေ နိသီဒါမ၊ သော ပန ဘိက္ခု န ဧဝံ နိသီဒိတွာ ဘိက္ခံ ဥဒိက္ခတိ၊ မယံ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသာမ၊ သော အရညသ္မိံယေဝ ဝသတိ၊ မယံ ဆန္နေ ဝသာမ၊ သော အဗ္ဘောကာသေယေဝ ဝသတီ’’တိ ဘဂဝါ ‘‘အယဉ္စ အယဉ္စေတဿ ဂုဏော’’တိ မဟာသမုဒ္ဒံ ပူရယမာနော ဝိယ တဿ ဂုဏံ ကထေသိ။

ဥပါသကော ပကတိယာပိ ဇလမာနပဒီပေါ တေလေန အာသိတ္တော ဝိယ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မယှံ အညာယ သမ္ပတ္တိယာ၊ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ဓုတဝါဒါနံ အဂ္ဂဘာဝတ္ထာယ ပတ္ထနံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော ပုနပိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ တေနေဝ နိယာမေန သတ္တ ဒိဝသေ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ မဟာဘိက္ခုသင်္ဃဿ တိစီဝရာနိ ဒတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ယံ မေ၊ ဘန္တေ၊ သတ္တ ဒိဝသေ ဒါနံ ဒေန္တဿ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ၊ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ၊ မေတ္တံ မနောကမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ၊ ဣမိနာဟံ န အညံ ဒေဝသမ္ပတ္တိံ ဝါ သက္ကမာရဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဝါ ပတ္ထေမိ၊ ဣဒံ ပန မေ ကမ္မံ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ မဟာနိသဘတ္ထေရေန ပတ္တဋ္ဌာနန္တရံ ပါပုဏနတ္ထာယ တေရသဓုတင်္ဂဓရာနံ အဂ္ဂဘာဝဿ အဓိကာရော ဟောတူ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟန္တံ ဌာနံ ဣမိနာ ပတ္ထိတံ၊ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဩလောကေန္တော သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘မနာပံ တေ ဌာနံ ပတ္ထိတံ၊ အနာဂတေ သတသဟဿကပ္ပာဝသာနေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ၊ တဿ တွံ တတိယသာဝကော မဟာကဿပတ္ထေရော နာမ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ တံ သုတွာ ဥပါသကော ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဒွေ ကထာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပတ္တဗ္ဗံ ဝိယ တံ သမ္ပတ္တိံ အမညိတ္ထ။ သော ယာဝတာယုကံ ဒါနံ ဒတွာ၊ သီလံ သမာဒါယ ရက္ခိတွာ၊ နာနပ္ပကာရံ ကလျာဏကမ္မံ ကတွာ၊ ကာလံ ကတွာ၊ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပဿိသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဗန္ဓုမတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ အညတရသ္မိံ ပရိဇိဏ္ဏဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ဝိပဿီ ဘဂဝါ သတ္တမေ သတ္တမေ သံဝစ္ဆရေ ဓမ္မံ ကထေသိ၊ မဟန္တံ ကောလာဟလံ ဟောတိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒေဝတာ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ကထေဿတီ’’တိ အာရောစေသုံ။ ဗြာဟ္မဏော တံ သာသနံ အဿောသိ ။ တဿ စ နိဝါသနသာဋကော ဧကောယေဝ ဟောတိ၊ တထာ ဗြာဟ္မဏိယာ။ ပါရုပနံ ပန ဒွိန္နမ္ပိ ဧကမေဝ။ သော သကလနဂရေ ‘‘ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏော’’တိ ပညာယိ။ သော ဗြာဟ္မဏာနံ ကေနစိဒေဝ ကိစ္စေန သန္နိပါတေ သတိ ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ သယံ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဗြာဟ္မဏီနံ သန္နိပါတေ သတိ သယံ ဂေဟေ အစ္ဆတိ၊ ဗြာဟ္မဏီ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ‘‘ဘောတိ၊ ကိံ ရတ္တိံ ဓမ္မံ သုဏိဿသိ၊ ဒိဝါ’’တိ? ‘‘မယံ မာတုဂါမဇာတိကာ နာမ ရတ္တိံ သောတုံ န သက္ကောမ၊ ဒိဝါ သောဿာမာ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဥပါသိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဝါ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တေ နိသိန္နာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥပါသိကာဟိယေဝ သဒ္ဓိံ အာဂမာသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ဗြာဟ္မဏိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ တံ ဝတ္ထံ ပါရုပိတွာ ဝိဟာရံ ဂတော။

တသ္မိံ သမယေ သတ္ထာ ပရိသမဇ္ဈေ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသိန္နော စိတ္တဗီဇနိံ အာဒါယ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ၊ သိနေရုံ မန္ထံ ကတွာ သာဂရံ နိမ္မထေန္တော ဝိယ၊ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသပရိယန္တေ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ပဌမယာမသ္မိံယေဝ သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပါရုတဝတ္ထံ သင်္ဃရိတွာ ‘‘ဒသဗလဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ အထဿ အာဒီနဝသဟဿံ ဒဿယမာနံ မစ္ဆေရံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဗြာဟ္မဏိယာ မယှဉ္စ ဧကမေဝ ဝတ္ထံ၊ အညံ ကိဉ္စိ ပါရုပနံ နတ္ထိ၊ အပါရုပိတွာ စ နာမ ဗဟိ ဝိစရိတုံ န သက္ကာ’’တိ သဗ္ဗထာပိ အဒါတုကာမော အဟောသိ၊ အထဿ နိက္ခန္တေ ပဌမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တထေဝ စိန္တေတွာ တထေဝ အဒါတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ မဇ္ဈိမယာမေ နိက္ခန္တေ ပစ္ဆိမယာမေပိ တထေဝ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဒါ သော ‘‘ယံ ဝါ ဟောတု တံ ဝါ ပစ္ဆာပိ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝတ္ထံ သင်္ဃရိတွာ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေသိ။ တတော ဝါမဟတ္ထံ အာဘုဇိတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန တိက္ခတ္တုံ အပ္ဖောဋေတွာ ‘‘ဇိတံ မေ၊ ဇိတံ မေ’’တိ တယော ဝါရေ နဒိ။

တသ္မိဉ္စ သမယေ ဗန္ဓုမရာဇာ ဓမ္မာသနဿ ပစ္ဆတော အန္တောသာဏိယံ နိသိန္နော ဓမ္မံ သုဏာတိ။ ရညော စ နာမ ‘‘ဇိတံ မေ’’တိ သဒ္ဒေါ အမနာပေါ ဟောတိ ။ သော ပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဧတံ ပုစ္ဆ ကိံ ဝဒသီ’’တိ။ သော တေန ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော ‘‘အဝသေသာ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ အာရုယှ အသိစမ္မာဒီနိ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ဇိနန္တိ၊ န တံ အစ္ဆရိယံ။ အဟံ ပန ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တဿ ကူဋဂေါဏဿ မုဂ္ဂရေန သီသံ ဘိန္ဒိတွာ တံ ပလာပေန္တော ဝိယ မစ္ဆေရစိတ္တံ မဒ္ဒိတွာ ပါရုတဝတ္ထံ ဒသဗလဿ အဒါသိံ၊ တံ မေ မစ္ဆရိယံ ဇိတ’’န္တိ အာဟ။ သော ပုရိသော အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမှေ၊ ဘဏေ၊ ဒသဗလဿ အနုရူပံ န ဇာနိမှ၊ ဗြာဟ္မဏော ဇာနီ’’တိ ဝတ္ထယုဂံ ပေသေသိ။ တံ ဒိသွာ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မယှံ တုဏှီနိသိန္နဿ ပဌမံ ကိဉ္စိ အဒတွာ သတ္ထု ဂုဏေ ကထေန္တဿ အဒါသိ။ သတ္ထု ဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နေန ပန မယှံ ကော အတ္ထော’’တိ တမ္ပိ ဝတ္ထယုဂံ ဒသဗလဿေဝ အဒါသိ။ ရာဇာပိ ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏေန ကတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တမ္ပိ တေန ဝတ္ထယုဂံ တထာဂတဿေဝ ဒိန္န’’န္တိ သုတွာ အညာနိပိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ၊ သော တာနိပိ အဒါသိ။ ရာဇာ အညာနိပိ စတ္တာရီတိ ဧဝံ ယာဝ ဒွတ္တိံသဝတ္ထယုဂါနိ ပေသေသိ။ အထ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဣဒံ ဝဍ္ဎေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ ဂဟဏံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧကံ၊ ဗြာဟ္မဏိယာ ဧကန္တိ ဒွေ ဝတ္ထယုဂါနိ ဂဟေတွာ တိံသယုဂါနိ တထာဂတဿေဝ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ စ သော သတ္ထု ဝိဿာသိကော ဇာတော။

အထ နံ ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သီတသမယေ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တံ ဒိသွာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ အတ္တနာ ပါရုတရတ္တကမ္ဗလံ ဒတွာ အာဟ – ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣမံ ပါရုပိတွာ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ကမ္ဗလေန ဣမသ္မိံ ပူတိကာယေ ဥပနီတေနာ’’တိ စိန္တေတွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ တထာဂတဿ မဉ္စဿ ဥပရိ ဝိတာနံ ကတွာ အဂမာသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ သတ္ထု သန္တိကေ နိသီဒိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ကမ္ဗလေ ပဋိဟညန္တိ၊ ကမ္ဗလော အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ ရာဇာ ဥလ္လောကေန္တော သဉ္ဇာနိတွာ အာဟ – ‘‘အမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဧသ ကမ္ဗလော၊ အမှေဟိ ဧကသာဋကဗြာဟ္မဏဿ ဒိန္နော’’တိ။ ‘‘တုမှေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏော ပူဇိတော၊ ဗြာဟ္မဏေန မယံ ပူဇိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ယုတ္တံ အညာသိ၊ န မယ’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယံ မနုဿာနံ ဥပကာရဘူတံ၊ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌဋ္ဌကံ ကတွာ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ ဒါနံ ဒတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သောပိ ‘‘အဋ္ဌဋ္ဌကံ နာလ စတုသဋ္ဌိ ဟောတီ’’တိ စတုသဋ္ဌိ သလာကဘတ္တာနိ ဥပနိဗန္ဓာပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ တတော စုတော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိ။

ပုန တတော စုတော ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကောဏာဂမနဿ စ ဘဂဝတော ကဿပဒသဗလဿ စာတိ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တရေ ဗာရာဏသိယံ ကုဋုမ္ဗိယဃရေ နိဗ္ဗတ္တော။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ အရညေ ဇင်္ဃဝိဟာရံ စရတိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နဒီတီရေ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တော အနုဝါတေ အပ္ပဟောန္တေ သင်္ဃရိတွာ ဌပေတုံ အာရဒ္ဓါ။ သော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃရိတွာ ဌပေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အနုဝါတော နပ္ပဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ၊ ဘန္တေ၊ ကရောထာ’’တိ ဥတ္တရသာဋကံ ဒတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကေနစိ ပရိဟာနိ မာ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။

ဃရေပိဿ ဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ကလဟံ ကရောန္တိယာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထဿ ဘဂိနီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ တဿ ဘရိယံ သန္ဓာယ ‘‘ဧဝရူပံ ဗာလံ ယောဇနသတေန ပရိဝဇ္ဇေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သာ ဂေဟင်္ဂဏေ ဌိတာ သုတွာ ‘‘ဣမာယ ဒိန္နဘတ္တံ မာ ဧသ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလဿ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ဣတရာ ဒိသွာ ‘‘ဗာလေ၊ တွံ မံ တာဝ အက္ကောသ ဝါ ပဟရ ဝါ၊ ဧဝရူပဿ ပန ဒွေ အသင်္ချေယျာနိ ပူရိတပါရမိဿ ပတ္တတော ဘတ္တံ ဆဍ္ဍေတွာ ကလလံ ဒါတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ အာဟ။ အထဿ ဘရိယာယ ပဋိသင်္ခါနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ ‘‘တိဋ္ဌထ၊ ဘန္တေ’’တိ ကလလံ ဆဍ္ဍေတွာ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏေန ။ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ပဏီတဘတ္တဿ စတုမဓုရဿ စ ပူရေတွာ ဥပရိ အာသိတ္တေန ပဒုမဂဗ္ဘဝဏ္ဏေန သပ္ပိနာ ဝိဇ္ဇောတမာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ယထာ အယံ ပိဏ္ဍပါတော ဩဘာသဇာတော၊ ဧဝံ ဩဘာသဇာတံ မေ သရီရံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အနုမောဒိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။

တေပိ ဇာယမ္ပတိကာ ယာဝတာယုကံ ကုသလံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပုန တတော စဝိတွာ ဥပါသကော ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဣတရာပိ တာဒိသဿေဝ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တဿ တမေဝ သေဋ္ဌိဓီတရံ အာနယိံသု။ တဿာ ပုဗ္ဗေ အနိဋ္ဌဝိပါကဿ ပါပကမ္မဿ အာနုဘာဝေန ပတိကုလံ ပဝိဋ္ဌမတ္တာယ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ သကလသရီရံ ဥဂ္ဃာဋိတဝစ္စကုဋိ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇာတံ။ သေဋ္ဌိကုမာရော ‘‘ကဿာယံ ဂန္ဓော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘သေဋ္ဌိကညာယာ’’တိ သုတွာ၊ ‘‘နီဟရထ၊ နီဟရထာ’’တိ အာဘတနိယာမေနေဝ ကုလဃရံ ပေသေသိ။ သာ ဧတေနေဝ နီဟာရေန သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိတာ။

တေန စ သမယေန ကဿပဒသဗလော ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တဿ ဃနကောဋ္ဋိမာဟိ သတသဟဿဂ္ဃနိကာဟိ ရတ္တသုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာဟိ ယောဇနုဗ္ဗေဓံ စေတိယံ အာရဘိံသု။ တသ္မိံ စေတိယေ ကရီယမာနေ သာ သေဋ္ဌိဓီတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ သတ္တသု ဌာနေသု ပဋိနိဝတ္တိတာ၊ ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ အတ္တနော အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဘဉ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကံ ကာရေသိ ရတနာယတံ ဝိဒတ္ထိဝိတ္ထိန္နံ စတုရင်္ဂုလုဗ္ဗေဓံ။ တတော ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ အဋ္ဌ ဥပ္ပလဟတ္ထကေ အာဒါယ စေတိယကရဏဋ္ဌာနံ ဂတာ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ဧကာ ဣဋ္ဌကာပန္တိ ပရိက္ခိပိတွာ အာဂစ္ဆမာနာ ဃဋနိဋ္ဌကာယ ဦနာ ဟောတိ၊ သေဋ္ဌိဓီတာ ဝဍ္ဎကိံ အာဟ – ‘‘ဣမံ ဣဋ္ဌကံ ဧတ္ထ ဌပေထာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ ဘဒ္ဒကေ ကာလေ အာဂတာသိ၊ သယမေဝ ဌပေဟီ’’တိ။ သာ အာရုယှ တေလေန ဟရိတာလမနောသိလာပိဏ္ဍံ ယောဇေတွာ တေန ဗန္ဓနေန ဣဋ္ဌကံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဥပရိ အဋ္ဌဟိ ဥပ္ပလဟတ္ထကေဟိ ပူဇံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မေ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတု၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဂမာသိ။

အထ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ယဿ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပဌမံ ဂေဟံ နီတာ၊ တဿ တံ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ။ နဂရေပိ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ ဟောတိ။ သော ဥပဋ္ဌာကေ အာဟ – ‘‘တဒါ ဣဓ အာနီတာ သေဋ္ဌိဓီတာ အတ္ထိ၊ ကဟံ သာ’’တိ? ‘‘ကုလဂေဟေ သာမီ’’တိ။ ‘‘အာနေထ နံ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမာ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဌိတာ ‘‘ကိံ၊ တာတာ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ တာယ ပုဋ္ဌာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ‘‘တာတာ၊ မယာ အာဘရဏဘဏ္ဍေန စေတိယံ ပူဇိတံ၊ အာဘရဏံ မေ နတ္ထီ’’တိ ။ တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ အာရောစေသုံ။ အာနေထ နံ၊ ပိဠန္ဓနံ လဘိဿတီတိ။ တေ အာနယိံသု။ တဿာ သဟ ဃရပဝေသနေန သကလဂေဟံ စန္ဒနဂန္ဓော စေဝ နီလုပ္ပလဂန္ဓော စ ဝါယိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဌမံ တဝ သရီရတော ဒုဂ္ဂန္ဓော ဝါယိ၊ ဣဒါနိ ပန တေ သရီရတော စန္ဒနဂန္ဓော၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော ဝါယတိ။ ကိံ ဧတ’’န္တိ? သာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနာ ကတကမ္မံ အာရောစေသိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘နိယျာနိကံ ဝတ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ပသီဒိတွာ ယောဇနိကံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကမ္ဗလကဉ္စုကေန ပရိက္ခိပိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ရထစက္ကပ္ပမာဏေဟိ သုဝဏ္ဏပဒုမေဟိ အလင်္ကရိ။ တေသံ ဒွါဒသဟတ္ထာ ဩလမ္ဗကာ ဟောန္တိ။

သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော ဗာရာဏသိတော ယောဇနမတ္တေ ဌာနေ အညတရသ္မိံ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သေဋ္ဌိကညာပိ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ရာဇကုလေ ဇေဋ္ဌဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေသု ဝယပ္ပတ္တေသု ကုမာရဿ ဝသနဂါမေ နက္ခတ္တံ သင်္ဃုဋ္ဌံ။ သော မာတရံ အာဟ – ‘‘သာဋကံ မေ၊ အမ္မ၊ ဒေဟိ၊ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ ။ သာ ဓောတဝတ္ထံ နီဟရိတွာ အဒါသိ။ ‘‘အမ္မ၊ ထူလံ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ သာ အညံ နီဟရိတွာ အဒါသိ၊ တမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ယာဒိသေ ဂေဟေ မယံ ဇာတာ၊ နတ္ထိ နော ဣတော သုခုမတရဿ ပဋိလာဘာယ ပုည’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ လဘနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမိ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တ၊ အဟံ အဇ္ဇေဝ တုယှံ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇပဋိလာဘမ္ပိ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ သော မာတရံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆာမိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတာ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿာ စိတ္တံ အဟောသိ – ‘‘ကဟံ ဂမိဿတိ? ဣဓ ဝါ ဧတ္ထ ဝါ ဂေဟေ နိသီဒိဿတီ’’တိ။ သော ပန ပုညနိယာမေန နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သသီသံ ပါရုပိတွာ နိပဇ္ဇိ။ သော စ ဗာရာဏသိရညော ကာလင်္ကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော ဟောတိ။

အမစ္စာ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ရာဇင်္ဂဏေ နိသီဒိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ရညော ဧကာ ဓီတာဝ အတ္ထိ၊ ပုတ္တော နတ္ထိ၊ အရာဇကံ ရဇ္ဇံ နဿတိ၊ ကော ရာဇာ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တွံ ဟောဟိ၊ တွံ ဟောဟီ’’တိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော အာဟ – ‘‘ဗဟုံ ဩလောကေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေမာ’’တိ။ တေ ကုမုဒဝဏ္ဏေ စတ္တာရော သိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ပဉ္စဝိဓံ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍံ သေတစ္ဆတ္တဉ္စ ရထသ္မိံယေဝ ဌပေတွာ ရထံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပစ္ဆတော တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသုံ။ ရထော ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥယျာနာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ‘‘ပရိစယေန ဥယျာနာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ၊ နိဝတ္တေမာ’’တိ ကေစိ အာဟံသု။ ပုရောဟိတော ‘‘မာ နိဝတ္တယိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ရထော ကုမာရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ၊ ပုရောဟိတော ပါရုပနကဏ္ဏံ အပနေတွာ ပါဒတလာနိ ဩလောကေန္တော၊ ‘‘တိဋ္ဌတု အယံ ဒီပေါ၊ ဒွိသဟဿဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု ဧသ ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ယုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘ပုနပိ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှထ၊ ပုနပိ ပဂ္ဂဏှထာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ တူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။

အထ ကုမာရော မုခံ ဝိဝရိတွာ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပါပုဏာတီ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ ကဟ’’န္တိ? ‘‘ဒေဝတ္တံ ဂတော၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘ကတိ ဒိဝသာ အတိက္ကန္တာ’’တိ? ‘‘အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ဓီတာ အတ္ထိ ဒေဝ၊ ပုတ္တော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကရိဿာမိ ရဇ္ဇ’’န္တိ။ တေ တာဝဒေဝ အဘိသေကမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ရာဇဓီတရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိတွာ၊ ဥယျာနံ အာနေတွာ ကုမာရဿ အဘိသေကံ အကံသု။ အထဿ ကတာဘိသေကဿ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ဝတ္ထံ ဥပဟရိံသု။ သော ‘‘ကိမိဒံ၊ တာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘နိဝါသနဝတ္ထံ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နနု၊ တာတာ၊ ထူလ’’န္တိ? ‘‘မနုဿာနံ ပရိဘောဂဝတ္ထေသု ဣတော သုခုမတရံ နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ရာဇာ ဧဝရူပံ နိဝါသေသီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘န မညေ ပုညဝါ တုမှာကံ ရာဇာ၊ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရထ၊ လဘိဿာမ ဝတ္ထ’’န္တိ။ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ အာဟရိံသု။ သော ဥဋ္ဌာယ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဟတ္ထေန ဥဒကံ အာဒါယ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ အဗ္ဘုက္ကိရိ။ တာဝဒေဝ ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ အဋ္ဌ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ပုန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏာယံ ပစ္ဆိမာယံ ဥတ္တရာယန္တိ ဧဝံ စတူသု ဒိသာသု အဗ္ဘုက္ကိရိ။ သဗ္ဗဒိသာသု အဋ္ဌဋ္ဌကံ ကတွာ ဒွတ္တိံသ ကပ္ပရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော ဧကံ ဒိဗ္ဗဒုဿံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ‘‘နန္ဒရညော ဝိဇိတေ သုတ္တကန္တိကာ ဣတ္ထိယော မာ သုတ္တံ ကန္တိံသူတိ ဧဝံ ဘေရိံ စရာပေထာ’’တိ ဝတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ ဒေဝီ ရညော မဟာသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ၊ ‘‘အဟော တပဿီ’’တိ ကာရုညာကာရံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကိမိဒံ၊ ဒေဝီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘အတိမဟတီ တေ၊ ဒေဝ၊ သမ္ပတ္တိ။ အတီတေ ဗုဒ္ဓါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ကလျာဏံ အကတ္ထ၊ ဣဒါနိ အနာဂတဿ ပစ္စယံ ကုသလံ န ကရောထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဿ ဒဿာမ၊ သီလဝန္တော နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အသုညော၊ ဒေဝ၊ ဇမ္ဗုဒီပေါ အရဟန္တေဟိ၊ တုမှေ ဒါနမေဝ သဇ္ဇေထ၊ အဟံ အရဟန္တေ လစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ပုနဒိဝသေ ပါစီနဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇာပေသိ။ ဒေဝီ ပါတောဝ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ဥပရိပါသာဒေ ပုရတ္ထာဘိမုခါ ဥရေန နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘သစေ ဧတိဿံ ဒိသာယံ အရဟန္တော အတ္ထိ၊ သွေဝ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ အာဟ။ တဿံ ဒိသာယံ အရဟန္တော နာဟေသုံ၊ တံ သက္ကာရံ ကပဏယာစကာနံ အဒံသု။ ပုနဒိဝသေ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဒါနံ သဇ္ဇေတွာ တထေဝ အကာသိ၊ ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆိမဒွါရေ။ ဥတ္တရဒွါရေ သဇ္ဇိတဒိဝသေ ပန ဒေဝိယာ တထေဝ နိမန္တေန္တိယာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တာနံ ပဒုမဝတိယာ ပုတ္တာနံ ပဉ္စသတာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဇေဋ္ဌကော မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဘာတိကေ အာမန္တေသိ၊ ‘‘မာရိသာ၊ နန္ဒရာဇာ၊ တုမှေ နိမန္တေတိ၊ အဓိဝါသေထ တဿာ’’တိ။ တေ အဓိဝါသေတွာ ပုနဒိဝသေ အနောတတ္တဒဟေ မုခံ ဓောဝိတွာ၊ အာကာသေန အာဂန္တွာ ဥတ္တရဒွါရေ ဩတရိံသု။ မနုဿာ ဒိသွာ ဂန္တွာ ‘‘ပဉ္စသတာ၊ ဒေဝ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဂတာ’’တိ ရဉ္ဇော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သဒ္ဓိံ ဒေဝိယာ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ၊ တတြ နေသံ ဒါနံ ဒတွာ၊ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ သင်္ဃတ္ထေရဿ၊ ဒေဝီ၊ သင်္ဃနဝကဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘အယျာ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿန္တိ၊ မယံ ပုညေန န ဟာယိဿာမ။ အမှာကံ ယာဝဇီဝံ ဣဓ နိဝါသာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပဋိညံ ကာရေတွာ ဥယျာနေ ပဉ္စပဏ္ဏသာလာသတာနိ ပဉ္စစင်္ကမနသတာနီတိ သဗ္ဗာကာရေန နိဝါသနဋ္ဌာနာနိ သမ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။

ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သော ‘‘အဟံ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ဒေဝိံ ဩဝဒိတွာ ဂတော။ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အာယုသင်္ခါရာ ခီဏာ။ မဟာပဒုမပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တိယာမရတ္တိံ ဈာနကီဠံ ကီဠိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနေ အာလမ္ဗနဖလကံ အာလမ္ဗိတွာ ဌိတကောဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဧတေနုပါယေန သေသာပီတိ သဗ္ဗေဝ ပရိနိဗ္ဗုတာ။ ပုနဒိဝသေ ဒေဝီ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ဟရိတူပလိတ္တံ ကာရေတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ၊ ဓူပံ ဒတွာ တေသံ အာဂမနံ ဩလောကယန္တီ နိသိန္နာ အာဂမနံ အပဿန္တီ ပုရိသံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ ဇာနာဟိ၊ ကိံ အယျာနံ ကိဉ္စိ အဖာသုက’’န္တိ? သော ဂန္တွာ မဟာပဒုမဿ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တတ္ထ အပဿန္တော စင်္ကမနံ ဂန္တွာ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကာလော၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတသရီရံ ကိံ ကထေဿတိ? သော နိဒ္ဒါယတိ မညေ’’တိ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ပါဒါနံ သီတလတာယ စေဝ ထဒ္ဓတာယ စ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ၊ ဒုတိယဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဧဝံ တတိယဿာတိ သဗ္ဗေသံ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဉတွာ ရာဇကုလံ ဂတော။ ‘‘ကဟံ၊ တာတ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ၊ ဒေဝီ’’တိ အာဟ။ ဒေဝီ ကန္ဒန္တီ ရောဒန္တီ နိက္ခမိတွာ နာဂရေဟိ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓုကီဠိတံ ကာရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သရီရကိစ္စံ ကာရေတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အာဂတံ ဒေဝိံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု နပ္ပမဇ္ဇိ၊ နိရောဂါ အယျာ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတာ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ စိန္တေတိ ‘‘ဧဝရူပါနမ္ပိ ပဏ္ဍိတာနံ မရဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အမှာကံ ကုတော မောက္ခော’’တိ။ သော နဂရံ အဂန္တွာ၊ ဥယျာနမေဝ ပဝိသိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ တဿ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ၊ သယံ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ဒေဝီပိ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေ အဟံ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ တတ္ထေဝ ဥယျာနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒွေပိ ဈာနံ ဘာဝေတွာ တတော စုတာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

တေသု တတ္ထေဝ ဝသန္တေသု အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ရာဇဂဟံ ပါဝိသိ။ သတ္ထရိ တတ္ထ ပဋိဝသန္တေ အယံ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဗြာဟ္မဏဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော။ အယံ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရေ ကောသိယဂေါတ္တဗြာဟ္မဏဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသံ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎမာနာနံ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ဝီသတိမေ၊ ဘဒ္ဒါယ သောဠသမေ ဝဿေ သမ္ပတ္တေ မာတာပိတရော ပုတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘တာတ၊ တွံ ဝယပ္ပတ္တော၊ ကုလဝံသော နာမ ပတိဋ္ဌပေတဗ္ဗော’’တိ အတိဝိယ နိပ္ပီဠယိံသု။ မာဏဝေါ အာဟ ‘‘မယှံ သောတပထေ ဧဝရူပံ ကထံ မာ ကထေထ။ အဟံ ယာဝ တုမှေ ဓရထ၊ တာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ တုမှာကံ အစ္စယေန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ ကတိပါဟံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ကထယိံသု။ သောပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပဋ္ဌာယ နိရန္တရံ ကထေတိယေဝ။

မာဏဝေါ ‘‘မမ မာတရံ သညာပေဿာမီ’’တိ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ နိက္ခသဟဿံ ဒတွာ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပေတွာ သုဝဏ္ဏကာရေဟိ ဧကံ ဣတ္ထိရူပံ ကာရာပေတွာ တဿ မဇ္ဇနဃဋ္ဋနာဒိကမ္မပရိယောသာနေ တံ ရတ္တဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နေဟိ ပုပ္ဖေဟိ စေဝ နာနာအလင်္ကာရေဟိ စ အလင်္ကာရာပေတွာ မာတရံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ ‘‘အမ္မ၊ ဧဝရူပံ အာရမ္မဏံ လဘန္တော ဂေဟေ ဝသိဿာမိ အလဘန္တော န ဝသိဿာမီ’’တိ။ ပဏ္ဍိတာ ဗြာဟ္မဏီ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ပုတ္တော ပုညဝါ ဒိန္နဒါနော ကတာဘိနီဟာရော၊ ပုညံ ကရောန္တော န ဧကကောဝ အကာသိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေန သဟကတပုညာ သုဝဏ္ဏရူပပဋိဘာဂါဝ ဘဝိဿတီ’’တိ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ သဗ္ဗကာမေဟိ သန္တပ္ပေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထံ အာရောပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တာတာ၊ ယတ္ထ အမှာကံ ဇာတိဂေါတ္တဘောဂေဟိ သမာနေ ကုလေ ဧဝရူပံ ဒါရိကံ ပဿထ၊ ဣမမေဝ သုဝဏ္ဏရူပကံ ပဏ္ဏာကာရံ ကတွာ ဧထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။

တေ ‘‘အမှာကံ နာမ ဧတံ ကမ္မ’’န္တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘ကတ္ထ ဂမိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဒ္ဒရဋ္ဌံ နာမ ဣတ္ထာကရော၊ မဒ္ဒရဋ္ဌံ ဂမိဿာမာ’’တိ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာဂလနဂရံ အဂမံသု။ တတ္ထ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ နှာနတိတ္ထေ ဌပေတွာ ဧကမန္တေ နိသီဒိံသု။ အထ ဘဒ္ဒါယ ဓာတီ ဘဒ္ဒံ နှာပေတွာ၊ အလင်္ကရိတွာ၊ သိရိဂဗ္ဘေ နိသီဒါပေတွာ သယံ နှာယိတုံ ဥဒကတိတ္ထံ ဂတာ တတ္ထ တံ သုဝဏ္ဏရူပကံ ဒိသွာ ‘‘ကိဿာယံ အဝိနီတာ ဣဓာဂန္တွာ ဌိတာ’’တိ ပိဋ္ဌိပဿေ ပဟရိတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏရူပက’’န္တိ ဉတွာ ‘‘အယျဓီတာ မေ’’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေသိံ၊ ‘‘အယံ ပန မေ အယျဓီတာယ နိဝါသနပဋိဂ္ဂါဟိကာယာပိ အသဒိသာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ မနုဿာ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ဧဝရူပါ တေ သာမိဓီတာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ကိံ ဧသာ၊ ဣမာယ သုဝဏ္ဏပဋိမာယ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန မယှံ အယျဓီတာ အဘိရူပတရာ၊ ဒွါဒသဟတ္ထေ ဂဗ္ဘေ နိသိန္နာယ ပဒီပကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သရီရောဘာသေနေဝ တမံ ဝိဓမတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဂစ္ဆာ’’တိ တံ ခုဇ္ဇံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏရူပကံ ရထေ အာရောပေတွာ ကောသိယဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ အာဂမနံ နိဝေဒယိံသု။

ဗြာဟ္မဏော ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဂဓရဋ္ဌေ မဟာတိတ္ထဂါမေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ဃရတော’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတာ’’တိ? ‘‘ဣမိနာ နာမ ကာရဏေနာ’’တိ။ ‘‘ကလျာဏံ၊ တာတာ၊ သမဇာတိဂေါတ္တဝိဘဝေါ အမှာကံ ဗြာဟ္မဏော၊ ဒဿာမိ ဒါရိက’’န္တိ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဏှိ။ တေ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ သာသနံ ပဟိဏိံသု ‘‘လဒ္ဓါ ဒါရိကာ ၊ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောထာ’’တိ။ တံ သာသနံ သုတွာ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ အာရောစယိံသု ‘‘လဒ္ဓါ ကိရ ဒါရိကာ’’တိ။ မာဏဝေါ ‘‘အဟံ ‘န လဘိဿန္တီ’တိ စိန္တေသိံ၊ ဣမေ ‘လဒ္ဓါ’တိ ဝဒန္တိ၊ အနတ္ထိကော ဟုတွာ ပဏ္ဏံ ပေသေဿာမီ’’တိ ရဟောဂတော ပဏ္ဏံ လိခိ ‘‘ဘဒ္ဒါ၊ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု၊ အဟံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ အဟောသီ’’တိ။ ဘဒ္ဒါပိ ‘‘အသုကဿ ကိရ မံ ဒါတုကာမော’’တိ သုတွာ ‘‘ပဏ္ဏံ ပေသေဿာမီ’’တိ ရဟောဂတာ ပဏ္ဏံ လိခိ ‘‘အယျပုတ္တော အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တဘောဂါနုရူပံ ဃရာဝါသံ လဘတု၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ မာ ပစ္ဆာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသီ’’တိ။ ဒွေပိ ပဏ္ဏာနိ အန္တရာမဂ္ဂေ သမာဂစ္ဆိံသု။ ‘‘ဣဒံ ကဿ ပဏ္ဏ’’န္တိ? ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေန ဘဒ္ဒါယ ပဟိတ’’န္တိ။ ‘‘ဣဒံ ကဿာ’’တိ? ‘‘ဘဒ္ဒါယ ပိပ္ပလိမာဏဝဿ ပဟိတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ တေ ဒွေပိ ဝါစေတွာ ‘‘ပဿထ ဒါရကာနံ ကမ္မ’’န္တိ ဖာလေတွာ အရညေ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ တံသမာနံ ပဏ္ဏံ လိခိတွာ ဣတော ဧတ္တော စ ပေသေသုံ။ ဣတိ ကုမာရဿ ကုမာရိကာယ စ သဒိသံ ပဏ္ဏံ လောကဿာဒရဟိတမေဝါတိ အနိစ္ဆမာနာနံယေဝ ဒွိန္နံ သမာဂမော အဟောသိ။

တံ ဒိဝသံယေဝ ပိပ္ပလိမာဏဝေါ ဧကံ ပုပ္ဖဒါမံ ဂန္ထာပေသိ ဘဒ္ဒါပိ။ တာနိ သယနမဇ္ဈေ ဌပေသုံ ဘုတ္တသာယမာသာ ဥဘောပိ ‘‘သယနံ အာရုဟိဿာမာ’’တိ မာဏဝေါ ဒက္ခိဏပဿေန သယနံ အာရုဟိ။ ဘဒ္ဒါ ဝါမပဿေန အဘိရုဟိတွာ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေ ပုပ္ဖာနိ မိလာယန္တိ၊ တဿ ရာဂစိတ္တံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝိဇာနိဿာမ၊ ဣမံ ပုပ္ဖဒါမံ န အလ္လိယိတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေ ပန အညမညံ သရီရသမ္ဖဿဘယေန တိယာမရတ္တိံ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တာဝ ဝီတိနာမေန္တိ၊ ဒိဝါ ပန ဟသိတမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ။ တေ လောကာမိသေန အသံသဋ္ဌာ ယာဝ မာတာပိတရော ဓရန္တိ၊ တာဝ ကုဋုမ္ဗံ အဝိစာရေတွာ တေသု ကာလင်္ကတေသု ဝိစာရယိံသု။ မဟတီ မာဏဝဿ သမ္ပတ္တိ – ဧကဒိဝသံ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏစုဏ္ဏံ ဧဝ မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသနာဠိမတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယန္တဗဒ္ဓါနိ သဋ္ဌိမဟာတဠာကာနိ၊ ကမ္မန္တော ဒွါဒသယောဇနိကော၊ အနုရာဓပုရပမာဏာ စုဒ္ဒသ ဂါမာ၊ စုဒ္ဒသ ဟတ္ထာနီကာနိ၊ စုဒ္ဒသ အဿာနီကာနိ၊ စုဒ္ဒသ ရထာနီကာနိ။

သော ဧကဒိဝသံ အလင်္ကတအဿံ အာရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ကမ္မန္တံ ဂန္တွာ ခေတ္တကောဋိယံ ဌိတော နင်္ဂလေဟိ ဘိန္နဋ္ဌာနတော ကာကာဒယော သကုဏေ ဂဏ္ဍုပ္ပာဒါဒိပါဏကေ ဥဒ္ဓရိတွာ ခါဒန္တေ ဒိသွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ဣမေ ကိံ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂဏ္ဍုပ္ပာဒေ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ၊ အယျာ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဧတေဟိ ကတံ ပါပံ မယှံ ဟောတိ၊ ကိံ မေ ကရိဿတိ သတ္တအသီတိကောဋိဓနံ၊ ကိံ ဒွါဒသယောဇနော ကမ္မန္တော၊ ကိံ ယန္တဗဒ္ဓါနိ တဠာကာနိ၊ ကိံ စုဒ္ဒသ ဂါမာ၊ သဗ္ဗမေတံ ဘဒ္ဒါယ ကာပိလာနိယာ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

ဘဒ္ဒါပိ ကာပိလာနီ တသ္မိံ ခဏေ အန္တရဝတ္ထုမှိ တယော တိလကုမ္ဘေ ပတ္ထရာပေတွာ ဓာတီဟိ ပရိဝုတာ နိသိန္နာ ကာကေ တိလပါဏကေ ခါဒမာနေ ဒိသွာ၊ ‘‘အမ္မာ၊ ကိံ ဣမေ ခါဒန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပါဏကေ အယျေ’’တိ။ ‘‘အကုသလံ ကဿ ဟောတီ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ၊ အယျေ’’တိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ စတုဟတ္ထဝတ္ထံ နာဠိကောဒနမတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဒိ ပနေတံ ဧတ္တကေန ဇနေန ကတံ အကုသလံ မယှံ ဟောတိ၊ ဘဝသဟဿေနပိ ဝဋ္ဋတော သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကာ။ အယျပုတ္တေ အာဂတမတ္တေယေဝ သဗ္ဗံ တဿ နိယျာတေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။

မာဏဝေါ အာဂန္တွာ၊ နှတွာ ပါသာဒံ အာရုယှ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ အထဿ စက္ကဝတ္တိနော အနုစ္ဆဝိကံ ဘောဇနံ သဇ္ဇယိံသု။ ဒွေပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ပရိဇနေ နိက္ခန္တေ ရဟောဂတာ ဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိံသု။ တတော မာဏဝေါ ဘဒ္ဒံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမံ ဃရံ အာဂစ္ဆန္တီ တွံ ကိတ္တကံ ဓနံ အာဟရသီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စပဏ္ဏာသ သကဋသဟဿာနိ၊ အယျာ’’တိ။ ‘‘တံ သဗ္ဗံ၊ ယာ စ ဣမသ္မိံ ဃရေ သတ္တအသီတိကောဋိယော ယန္တဗဒ္ဓသဋ္ဌိတဠာကာဒိဘေဒါ စ သမ္ပတ္တိ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗဉ္စ တုယှံယေဝ နိယျာဒေမီ’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန ကဟံ ဂစ္ဆထ၊ အယျာ’’တိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အယျ၊ အဟမ္ပိ တုမှာကံယေဝ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသိန္နာ။ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေသံ အာဒိတ္တပဏ္ဏကုဋိ ဝိယ တယော ဘဝါ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တေ အန္တရာပဏတော ကသာယရသပီတာနိ ဝတ္ထာနိ မတ္တိကာပတ္တေ စ အာဟရာပေတွာ အညမညံ ကေသေ ဩရောပေတွာ ‘‘ယေ လောကေ အရဟန္တော၊ တေ ဥဒ္ဒိဿ အမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ ထဝိကာသု ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ အံသေ လဂ္ဂေတွာ ပါသာဒတော ဩတရိံသု။ ဂေဟေ ဒါသေသု ဝါ ကမ္မကရေသု ဝါ န ကောစိ သဉ္ဇာနိ။

အထ နေ ဗြာဟ္မဏဂါမတော နိက္ခမ္မ ဒါသဂါမဒွါရေန ဂစ္ဆန္တေ အာကပ္ပကုတ္တဝသေန ဒါသဂါမဝါသိနော သဉ္ဇာနိံသု။ တေ ရောဒန္တာ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘ကိံ၊ အမှေ၊ အနာထေ ကရောထ အယျာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မယံ၊ ‘ဘဏေ၊ အာဒိတ္တပဏ္ဏသာလာ ဝိယ တယော ဘဝါ’တိ ပဗ္ဗဇိမှာ။ သစေ တုမှေသု ဧကေကံ ဘုဇိဿံ ကရောမ၊ ဝဿသတမ္ပိ နပ္ပဟောတိ။ တုမှေဝ တုမှာကံ သီသံ ဓောဝိတွာ ဘုဇိဿာ ဟုတွာ ဇီဝထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ရောဒန္တာနံယေဝ ပက္ကမိံသု။

ထေရော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ၊ ဘဒ္ဒါ ကာပိလာနီ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပဂ္ဃနိကာ ဣတ္ထီ မယှံ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယံ ကောစိဒေဝ ဧဝံ စိန္တေယျ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ ကရောန္တီ’တိ၊ ကောစိ ပါပေန မနံ ပဒူသေတွာ အပါယပူရကော ဘဝေယျ၊ ဣမံ ပဟာယ မယှံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ သော ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ တဿ မတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ ဘဒ္ဒါပိ အာဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တာဒိသိံ ဣတ္ထိံ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ ‘ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တီ’တိ စိန္တေတွာ အမှေသု ပဒုဋ္ဌစိတ္တော မဟာဇနော အပါယပူရကော ဘဝေယျ။ ဣမသ္မိံ ဒွေဓာပထေ တွံ ဧကံ ဂဏှ၊ အဟမေကေန ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ အယျ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ မာတုဂါမော ပလိဗောဓော၊ ‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဝိနာ န ဘဝန္တီ’တိ အမှာကံ ဒေါသံ ဒဿေဿန္တိ၊ တုမှေ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂဏှထ၊ ဝိနာ ဘဝိဿာမာ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘သတသဟဿကပ္ပပရိမာဏေ အဒ္ဓါနေ ကတော မိတ္တသန္ထဝေါ အဇ္ဇ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘တုမှေ ဒက္ခိဏဇာတိကာ နာမ၊ တုမှာကံ ဒက္ခိဏမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ မယံ မာတုဂါမာ နာမ ဝါမဇာတိကာ၊ အမှာကံ ဝါမမဂ္ဂေါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝန္ဒိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ။ တေသံ ဒွေဓာဘူတကာလေ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘အဟံ စက္ကဝါဠသိနေရုပဗ္ဗတေ ဓာရေတုံ သက္ကောန္တီပိ တုမှာကံ ဂုဏေ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဝိရဝမာနာ ကမ္ပိ၊ အာကာသေ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ ပဝတ္တိ၊ စက္ကဝါဠသိနေရုပဗ္ဗတော ဥန္နဒိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝေဠုဝနမဟာဝိဟာရေ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နော ပထဝီကမ္ပနသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိဿ နု ခေါ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘ပိပ္ပလိမာဏဝေါ စ ဘဒ္ဒါ စ ကာပိလာနီ မံ ဥဒ္ဒိဿ အပ္ပမေယျံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေသံ ဝိယောဂဋ္ဌာနေ ဥဘိန္နံ ဂုဏဗလေန အယံ ပထဝီကမ္ပော ဇာတော။ မယာပိ ဧတေသံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အသီတိမဟာထေရေသု ကဉ္စိပိ အနာမန္တေတွာ တိဂါဝုတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ရာဇဂဟဿ စ နာလန္ဒာယ စ အန္တရေ ဗဟုပုတ္တကနိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒိ။ နိသီဒန္တော ပန အညတရပံသုကူလိကော ဝိယ အနိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ အသီတိဟတ္ထဃနဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ ဣတိ တသ္မိံ ခဏေ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တသကဋစက္ကကူဋာဂါရာဒိပ္ပမာဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိပ္ဖရန္တိယော ဝိဓာဝန္တိယော စန္ဒသဟဿသူရိယသဟဿဥဂ္ဂမနကာလော ဝိယ ကုရုမာနာ တံ ဝနန္တံ ဧကောဘာသံ အကံသု။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသိရိယာ သမုဇ္ဇလတာရာဂဏေန ဝိယ ဂဂနံ၊ သုပုပ္ဖိတကမလကုဝလယေန ဝိယ သလိလံ၊ ဝနန္တံ ဝိရောစိတ္ထ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ နာမ ခန္ဓော သေတော ဟောတိ၊ ပတ္တာနိ နီလာနိ၊ ပက္ကာနိ ရတ္တာနိ။ တသ္မိံ ပန ဒိဝသေ သတသာခေါ နိဂြောဓော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ။

မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘အယံ အမှာကံ သတ္ထာ ဘဝိဿတိ၊ ဣမံ အဟံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩဏတောဏတောဝ ဂန္တွာ တီသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ‘‘သတ္ထာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ၊ သာဝကောဟမသ္မိ၊ သတ္ထာ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) အာဟ။ အထ နံ ဘဂဝါ အာဟ ‘‘ကဿပ၊ သစေ တွံ ဣမံ နိပစ္စကာရံ မဟာပထဝိယာ ကရေယျာသိ၊ သာပိ ဓာရေတုံ န သက္ကုဏေယျ။ တထာဂတဿ ဧဝံ ဂုဏမဟန္တတံ ဇာနတာ တယာ ကတော နိပစ္စကာရော မယှံ၊ လောမမ္ပိ စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ နိသီဒ၊ ကဿပ၊ ဒါယဇ္ဇံ တေ ဒဿာမီ’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ တီဟိ ဩဝါဒေဟိ ဥပသမ္ပဒမဒါသိ။ ဒတွာ ဗဟုပုတ္တကနိဂြောဓမူလတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ သတ္ထု သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တံ၊ မဟာကဿပဿ သရီရံ သတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ၊ သော ကဉ္စနမဟာနာဝါယ ပစ္ဆာဗဒ္ဓါ ဝိယ သတ္ထု ပဒါနုပဒိကံ အနုဂစ္ဆိ။ သတ္ထာ ထောကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသဇ္ဇာကာရံ ဒဿေသိ။ ထေရော ‘‘နိသီဒိတုကာမော သတ္ထာ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော ပါရုပိတပဋပိလောတိကသင်္ဃာဋိံ စတုဂ္ဂုဏံ ကတွာ ပညပေသိ။

သတ္ထာ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဟတ္ထေန စီဝရံ ပရိမဇ္ဇန္တော ‘‘မုဒုကာ ခေါ တျာယံ၊ ကဿပ၊ ပဋပိလောတိကသင်္ဃာဋီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) အာဟ။ ထေရော ‘‘သတ္ထာ မမ သင်္ဃာဋိယာ မုဒုဘာဝံ ကထေတိ၊ ပါရုပိတုကာမော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ပါရုပတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ သင်္ဃာဋိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘တွံ ကိံ ပါရုပိဿသိ၊ ကဿပါ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ နိဝါသနံ လဘန္တော ပါရုပိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ ကဿပ၊ ဣမံ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ ပံသုကူလံ ဓာရေတုံ သက္ခိဿသိ? မယာ ဟိ ဣမဿ ပံသုကူလဿ ဂဟိတဒိဝသေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ ကမ္ပိ၊ ဣမံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂဇိဏ္ဏစီဝရံ နာမ န သက္ကာ ပရိတ္တဂုဏေန ဓာရေတုံ၊ ပဋိဗလေနေဝိဒံ ပဋိပတ္တိပူရဏသမတ္ထေန ဇာတိပံသုကူလိကေန ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ စီဝရံ ပရိဝတ္တေသိ။

ဧဝံ ပန စီဝရပရိဝတ္တနံ ကတွာ ထေရဿ ပါရုတစီဝရံ ဘဂဝါ ပါရုပိ၊ သတ္ထု စီဝရံ ထေရော။ တသ္မိံ သမယေ အစေတနာပိ အယံ မဟာပထဝီ ‘‘ဒုက္ကရံ၊ ဘန္တေ၊ အကတ္ထ၊ အတ္တနာ ပါရုတစီဝရံ သာဝကဿ ဒိန္နပုဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ၊ အဟံ တုမှာကံ ဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဝဒန္တီ ဝိယ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိ။ ထေရောပိ ‘‘လဒ္ဓံ ဒါနိ မယာ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစီဝရံ၊ ကိံ မေ ဣဒါနိ ဥတ္တရိ ကတ္တဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ ဥန္နတိံ အကတွာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေယေဝ တေရသ ဓုတဂုဏေ သမာဒါယ သတ္တဒိဝသမတ္တံ ပုထုဇ္ဇနော အဟောသိ၊ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၃၉၈-၄၂၀) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော၊ လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊

နိဗ္ဗုတေ လောကနာထမှိ၊ ပူဇံ ကုဗ္ဗန္တိ သတ္ထုနော။

‘‘ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ ဇနတာ၊ အာမောဒိတပမောဒိတာ၊

တေသု သံဝေဂဇာတေသု၊ ပီတိ သေ ဥဒပဇ္ဇထ။

‘‘ဉာတိမိတ္တေ သမာနေတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ၊

ပရိနိဗ္ဗုတော မဟာဝီရော၊ ဟန္ဒ ပူဇံ ကရောမသေ။

‘‘သာဓူတိ တေ ပဋိဿုတွာ၊ ဘိယျော ဟာသံ ဇနိံသု မေ၊

ဗုဒ္ဓသ္မိံ လောကနာထမှိ၊ ကာဟာမ ပုညသဉ္စယံ။

‘‘အဂ္ဃိယံ သုကတံ ကတွာ၊ သတဟတ္ထသမုဂ္ဂတံ၊

ဒိယဍ္ဎဟတ္ထပတ္ထဋံ၊ ဝိမာနံ နဘမုဂ္ဂတံ။

‘‘ကတွာန ဟမ္မိယံ တတ္ထ၊ တာလပန္တီဟိ စိတ္တိတံ၊

သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ စေတိယံ ပူဇယုတ္တမံ။

‘‘အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ ဇလိတော၊ ကိံသုကော ဣဝ ဖုလ္လိတော၊

ဣန္ဒလဋ္ဌီဝ အာကာသေ၊ ဩဘာသေတိ စတုဒ္ဒိသာ။

‘‘တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ကတွာန ကုသလံ ဗဟုံ၊

ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာန၊ တိဒသံ ဥပပဇ္ဇဟံ။

‘‘သဟဿယုတ္တံ ဟယဝါဟိံ၊ ဒိဗ္ဗယာနမဓိဋ္ဌိတော၊

ဥဗ္ဗိဒ္ဓံ ဘဝနံ မယှံ၊ သတ္တဘူမံ သမုဂ္ဂတံ။

‘‘ကူဋာဂါရသဟဿာနိ၊ သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ အဟုံ၊

ဇလန္တိ သကတေဇေန၊ ဒိသာ သဗ္ဗာ ပဘာသယံ။

‘‘သန္တိ အညေပိ နိယျူဟာ၊ လောဟိတင်္ဂမယာ တဒါ၊

တေပိ ဇောတန္တိ အာဘာယ၊ သမန္တာ စတုရော ဒိသာ။

‘‘ပုညကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တာ၊ ကူဋာဂါရာ သုနိမ္မိတာ၊

မဏိမယာပိ ဇောတန္တိ၊ ဒိသာ ဒသ သမန္တတော။

‘‘တေသံ ဥဇ္ဇောတမာနာနံ၊ ဩဘာသော ဝိပုလော အဟု၊

သဗ္ဗေ ဒေဝေ အဘိဘောမိ၊ ပုညကမ္မဿိဒံ ဖလံ။

‘‘သဋ္ဌိကပ္ပသဟဿမှိ၊ ဥဗ္ဗိဒ္ဓါ နာမ ခတ္တိယော၊

စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ၊ ပထဝိံ အာဝသိံ အဟံ။

‘‘တထေဝ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ တိံသက္ခတ္တုံ အဟောသဟံ၊

သကကမ္မာဘိရဒ္ဓါမှိ၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။

‘‘သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စတုဒီပမှိ ဣဿရော၊

တတ္ထာပိ ဘဝနံ မယှံ၊ ဣန္ဒလဋ္ဌီဝ ဥဂ္ဂတံ။

‘‘အာယာမတော စတုဗ္ဗီသံ၊ ဝိတ္ထာရေန စ ဒွါဒသ၊

ရမ္မဏံ နာမ နဂရံ၊ ဒဠှပါကာရတောရဏံ။

‘‘အာယာမတော ပဉ္စသတံ၊ ဝိတ္ထာရေန တဒဍ္ဎကံ၊

အာကိဏ္ဏံ ဇနကာယေဟိ၊ တိဒသာနံ ပုရံ ဝိယ။

‘‘ယထာ သူစိဃရေ သူစီ၊ ပက္ခိတ္တာ ပဏ္ဏဝီသတိ၊

အညမညံ ပဃဋ္ဋေန္တိ၊ အာကိဏ္ဏံ ဟောတိ လင်္ကတံ။

‘‘ဧဝမ္ပိ နဂရံ မယှံ၊ ဟတ္ထိဿရထသံကုလံ၊

မနုဿေဟိ သဒါကိဏ္ဏံ၊ ရမ္မဏံ နဂရုတ္တမံ။

‘‘တတ္ထ ဘုတွာ ပိဝိတွာ စ၊ ပုန ဒေဝတ္တနံ ဂတော၊

ဘဝေ ပစ္ဆိမကေ မယှံ၊ အဟောသိ ကုလသမ္ပဒါ။

‘‘ဗြဟ္မညကုလသမ္ဘူတော၊ မဟာရတနသဉ္စယော၊

အသီတိကောဋိယော ဟိတွာ၊ ဟိရညဿာပိ ပဗ္ဗဇိံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကဿပေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စန္ဒူပမော ကုလာနိ ဥပသင်္ကမတိ အပကဿေဝ ကာယံ၊ အပကဿ စိတ္တံ၊ နိစ္စနဝကော ကုလေသု အပ္ပဂဗ္ဘော’’တိ ဧဝမာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၆) ပသံသိတွာ အပရဘာဂေ အရိယဂဏမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဓုတဝါဒါနံ ယဒိဒံ မဟာကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈၊ ၁၉၁) ဓုတင်္ဂဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော ဝိဝေကာဘိရတိကိတ္တနမုခေန ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ ဒေန္တော အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပကာသေန္တော –

၁၀၅၄။

‘‘န ဂဏေန ပုရက္ခတော စရေ၊ ဝိမနော ဟောတိ သမာဓိ ဒုလ္လဘော၊

နာနာဇနသင်္ဂဟော ဒုခေါ၊ ဣတိ ဒိသွာန ဂဏံ န ရောစယေ။

၁၀၅၅။

‘‘န ကုလာနိ ဥပဗ္ဗဇေ မုနိ၊ ဝိမနော ဟောတိ သမာဓိ ဒုလ္လဘော၊

သော ဥဿုက္ကော ရသာနုဂိဒ္ဓါ၊ အတ္ထံ ရိဉ္စတိ ယော သုခါဝဟော။

၁၀၅၆။

‘‘ပင်္ကောတိ ဟိ နံ အဝေဒယုံ၊ ယာယံ ဝန္ဒနပူဇနာ ကုလေသု၊

သုခုမံ သလ္လံ ဒုရုဗ္ဗဟံ၊ သက္ကာရော ကာပုရိသေန ဒုဇ္ဇဟော။

၁၀၅၇။

‘‘သေနာသနမှာ ဩရုယှ၊ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ၊

ဘုဉ္ဇန္တံ ပုရိသံ ကုဋ္ဌိံ၊ သက္ကစ္စံ တံ ဥပဋ္ဌဟိံ။

၁၀၅၈။

‘‘သော မေ ပက္ကေန ဟတ္ထေန၊ အာလောပံ ဥပနာမယိ၊

အာလောပံ ပက္ခိပန္တဿ၊ အင်္ဂုလိ စေတ္ထ ဆိဇ္ဇထ။

၁၀၅၉။

‘‘ကုဋ္ဋမူလဉ္စ နိဿာယ၊ အာလောပံ တံ အဘုဉ္ဇိသံ၊

ဘုဉ္ဇမာနေ ဝါ ဘုတ္တေ ဝါ၊ ဇေဂုစ္ဆံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

၁၀၆၀။

‘‘ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍော အာဟာရော၊ ပူတိမုတ္တဉ္စ ဩသဓံ၊

သေနာသနံ ရုက္ခမူလံ၊ ပံသုကူလဉ္စ စီဝရံ၊

ယဿေတေ အဘိသမ္ဘုတွာ၊ သ ဝေ စာတုဒ္ဒိသော နရော။

၁၀၆၁။

‘‘ယတ္ထ ဧကေ ဝိဟညန္တိ၊ အာရုဟန္တာ သိလုစ္စယံ၊

တတ္ထ ဗုဒ္ဓဿ ဒါယာဒေါ၊ သမ္ပဇာနော ပဋိဿတော၊

ဣဒ္ဓိဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါ၊ ကဿပေါ အဘိရူဟတိ။

၁၀၆၂။

‘‘ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော၊ သေလမာရုယှ ကဿပေါ၊

ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ။

၁၀၆၃။

‘‘ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော၊ သေလမာရုယှ ကဿပေါ၊

ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ဍယှမာနေသု နိဗ္ဗုတော။

၁၀၆၄။

‘‘ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော၊ သေလမာရုယှ ကဿပေါ၊

ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ။

၁၀၆၅။

‘‘ကရေရိမာလာဝိတတာ၊ ဘူမိဘာဂါ မနောရမာ၊

ကုဉ္ဇရာဘိရုဒါ ရမ္မာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၆၆။

‘‘နီလဗ္ဘဝဏ္ဏာ ရုစိရာ၊ ဝါရိသီတာ သုစိန္ဓရာ၊

ဣန္ဒဂေါပကသဉ္ဆန္နာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၆၇။

‘‘နီလဗ္ဘကူဋသဒိသာ၊ ကူဋာဂါရဝရူပမာ၊

ဝါရဏာဘိရုဒါ ရမ္မာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၆၈။

‘‘အဘိဝုဋ္ဌာ ရမ္မတလာ၊ နဂါ ဣသိဘိ သေဝိတာ၊

အဗ္ဘုန္နဒိတာ သိခီဟိ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၆၉။

‘‘အလံ ဈာယိတုကာမဿ၊ ပဟိတတ္တဿ မေ သတော၊

အလံ မေ အတ္ထကာမဿ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော။

၁၀၇၀။

‘‘အလံ မေ ဖာသုကာမဿ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အလံ မေ ယောဂကာမဿ၊ ပဟိတတ္တဿ တာဒိနော။

၁၀၇၁။

‘‘ဥမာပုပ္ဖေန သမာနာ၊ ဂဂနာဝဗ္ဘဆာဒိတာ၊

နာနာဒိဇဂဏာကိဏ္ဏာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၇၂။

‘‘အနာကိဏ္ဏာ ဂဟဋ္ဌေဟိ၊ မိဂသင်္ဃနိသေဝိတာ၊

နာနာဒိဇဂဏာကိဏ္ဏာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၇၃။

‘‘အစ္ဆောဒိကာ ပုထုသိလာ၊ ဂေါနင်္ဂုလမိဂါယုတာ၊

အမ္ဗုသေဝါလသဉ္ဆန္နာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မံ။

၁၀၇၄။

‘‘န ပဉ္စင်္ဂိကေန တူရိယေန၊ ရတိ မေ ဟောတိ တာဒိသီ၊

ယထာ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော။

၁၀၇၅။

‘‘ကမ္မံ ဗဟုကံ န ကာရယေ၊ ပရိဝဇ္ဇေယျ ဇနံ န ဥယျမေ၊

ဥဿုက္ကော သော ရသာနုဂိဒ္ဓါ၊ အတ္ထံ ရိဉ္စတိ ယော သုခါဝဟော။

၁၀၇၆။

‘‘ကမ္မံ ဗဟုကံ န ကာရယေ၊ ပရိဝဇ္ဇေယျ အနတ္တနေယျမေတံ၊

ကိစ္ဆတိ ကာယော ကိလမတိ၊ ဒုက္ခိတော သော သမထံ န ဝိန္ဒတိ။

၁၀၇၇။

‘‘ဩဋ္ဌပ္ပဟတမတ္တေန၊ အတ္တာနမ္ပိ န ပဿတိ၊

ပတ္ထဒ္ဓဂီဝေါ စရတိ၊ အဟံ သေယျောတိ မညတိ။

၁၀၇၈။

‘‘အသေယျော သေယျသမာနံ၊ ဗာလော မညတိ အတ္တာနံ၊

န တံ ဝိညူ ပသံသန္တိ၊ ပတ္ထဒ္ဓမာနသံ နရံ။

၁၀၇၉။

‘‘ယော စ သေယျောဟမသ္မီတိ၊ နာဟံ သေယျောတိ ဝါ ပန၊

ဟီနော တံသဒိသော ဝါတိ၊ ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပတိ။

၁၀၈၀။

‘‘ပညဝန္တံ တထာ တာဒိံ၊ သီလေသု သုသမာဟိတံ၊

စေတောသမထမနုယုတ္တံ၊ တဉ္စေ ဝိညူ ပသံသရေ။

၁၀၈၁။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ နူပလဗ္ဘတိ၊

အာရကာ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ နဘတော ပုထဝီ ယထာ။

၁၀၈၂။

‘‘ယေသဉ္စ ဟိရိ ဩတ္တပ္ပံ၊ သဒါ သမ္မာ ဥပဋ္ဌိတံ၊

ဝိရူဠှဗြဟ္မစရိယာ တေ၊ တေသံ ခီဏာ ပုနဗ္ဘဝါ။

၁၀၈၃။

‘‘ဥဒ္ဓတော စပလော ဘိက္ခု၊ ပံသုကူလေန ပါရုတော၊

ကပီဝ သီဟစမ္မေန၊ န သော တေနုပသောဘတိ။

၁၀၈၄။

‘‘အနုဒ္ဓတော အစပလော၊ နိပကော သံဝုတိန္ဒြိယော၊

သောဘတိ ပံသုကူလေန၊ သီဟောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ။

၁၀၈၅။

‘‘ဧတေ သမ္ဗဟုလာ ဒေဝါ၊ ဣဒ္ဓိမန္တော ယသဿိနော၊

ဒသဒေဝသဟဿာနိ၊ သဗ္ဗေ တေ ဗြဟ္မကာယိကာ။

၁၀၈၆။

‘‘ဓမ္မသေနာပတိံ ဝီရံ၊ မဟာဈာယိံ သမာဟိတံ၊

သာရိပုတ္တံ နမဿန္တာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ။

၁၀၈၇။

‘‘နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ၊

ယဿ တေ နာဘိဇာနာမ၊ ယမ္ပိ နိဿာယ ဈာယတိ။

၁၀၈၈။

‘‘အစ္ဆေရံ ဝတ ဗုဒ္ဓါနံ၊ ဂမ္ဘီရော ဂေါစရော သကော၊

ယေ မယံ နာဘိဇာနာမ၊ ဝါလဝေဓိသမာဂတာ။

၁၀၈၉။

‘‘တံ တထာ ဒေဝကာယေဟိ၊ ပူဇိတံ ပူဇနာရဟံ၊

သာရိပုတ္တံ တဒါ ဒိသွာ၊ ကပ္ပိနဿ သိတံ အဟု။

၁၀၉၀။

‘‘ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှိ၊ ဌပယိတွာ မဟာမုနိံ၊

ဓုတဂုဏေ ဝိသိဋ္ဌောဟံ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

၁၀၉၁။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

၁၀၉၂။

‘‘န စီဝရေ န သယနေ၊ ဘောဇနေ နုပလိမ္ပတိ၊

ဂေါတမော အနပ္ပမေယျော၊ မူဠာလပုပ္ဖံ ဝိမလံဝ၊

အမ္ဗုနာ နေက္ခမ္မနိန္နော၊ တိဘဝါဘိနိဿဋော။

၁၀၉၃။

‘‘သတိပဋ္ဌာနဂီဝေါ သော၊ သဒ္ဓါဟတ္ထော မဟာမုနိ၊

ပညာသီသော မဟာဉာဏီ၊ သဒါ စရတိ နိဗ္ဗုတော’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ အာဒိတော တိဿော ဂါထာ ဂဏေသု ကုလေသု စ သံသဋ္ဌေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တေသံ ဩဝါဒဒါနဝသေန ဝုတ္တာ။

တတ္ထ န ဂဏေန ပုရက္ခတော စရေတိ ဘိက္ခုဂဏေဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝါရိတော ဟုတွာ န စရေယျ န ဝိဟရေယျ။ ကသ္မာ? ဝိမနော ဟောတိ သမာဓိ ဒုလ္လဘော ဂဏံ ပရိဟရန္တဿ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ ဗျာကုလမနတာယ၊ ဥဒ္ဒေသေန ဩဝါဒေန အနုသာသနိယာ အနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော ယထာနုသိဋ္ဌံ အပ္ပဋိပတ္တိယာ စ ဝိမနော ဝိကာရိဘူတစိတ္တော ဟောတိ၊ တတော သံသဂ္ဂေန ဧကဂ္ဂတံ အလဘန္တဿ သမာဓိ ဒုလ္လဘော ဟောတိ။ တထာရူပဿ ဟိ ဥပစာရသမာဓိမတ္တမ္ပိ န ဣဇ္ဈတိ၊ ပဂေဝ ဣတရော။ နာနာဇနသင်္ဂဟောတိ နာနဇ္ဈာသယဿ နာနာရုစိကဿ ဇနဿ ပေယျခဇ္ဇာဒိနာ သင်္ဂဟော။ ဒုခေါတိ ကိစ္ဆော ကသိရော။ ဣတိ ဒိသွာနာတိ ဧဝံ ဂဏသင်္ဂဟေ ဗဟုဝိဓံ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ဉာဏစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ။ ဂဏံ ဂဏဝါသံ န ရောစယေ န ရောစေယျ န ဣစ္ဆေယျ။

န ကုလာနိ ဥပဗ္ဗဇေ မုနီတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ခတ္တိယာဒိကုလူပကော ဟုတွာ န ဥပဂစ္ဆေယျ။ ကိံကာရဏာ? ဝိမနော ဟောတိ သမာဓိ ဒုလ္လဘော။ သော ဥဿုက္ကော ကုလူပသင်္ကမနေ ဥဿုက္ကံ အာပန္နော ကုလေသု လဒ္ဓဗ္ဗေသု မဓုရာဒိရသေသု အနုဂိဒ္ဓါ ဂေဓံ အာပန္နော တတ္ထ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာဝ ယောဂံ အာပဇ္ဇန္တော။ အတ္ထံ ရိဉ္စတိ ယော သုခါဝဟောတိ ယော အတ္တနော မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါဝဟော တံ သီလဝိသုဒ္ဓိအာဒိသင်္ခါတံ အတ္ထံ ရိဉ္စတိ ဇဟတိ၊ နာနုယုဉ္ဇတီတိ အတ္ထော။

တတိယဂါထာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ။

သေနာသနမှာ ဩရုယှာတိအာဒိကာ စတဿော ဂါထာ ပစ္စယေသု အတ္တနော သန္တောသဒဿနမုခေန ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒဒါနဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ သေနာသနမှာ ဩရုယှာတိ ပဗ္ဗတသေနာသနတ္တာ ဝုတ္တံ။ သက္ကစ္စံ တံ ဥပဋ္ဌဟိန္တိ တံ ကုဋ္ဌိပုရိသံ ဥဠာရသမ္ပတ္တိံ ပါပေတုကာမတာယ ဘိက္ခာယ အတ္ထိကော ဟုတွာ ပဏီတဘိက္ခဒါယကံ ကုလံ မဟိစ္ဆပုဂ္ဂလော ဝိယ အာဒရေန ဥပဂန္တွာ အဋ္ဌာသိံ။

ပက္ကေနာတိ အဋ္ဌိဂတကုဋ္ဌရောဂတာယ ဥပက္ကေန ကုထိတေန။ အင်္ဂုလိ စေတ္ထ ဆိဇ္ဇထာတိ ဧတ္ထ ပတ္တေ တဿ အင်္ဂုလိ ဆိဇ္ဇိတွာ အာဟာရေန သဒ္ဓိံ ပတတီတိ အတ္ထော။

ကုဋ္ဋမူလံ နိဿာယာတိ တဿ ပုရိသဿ ပသာဒဇနနတ္ထံ တာဒိသေ ဃရဘိတ္တိသမီပေ နိသီဒိတွာ အာလောပံ တံ အဘုဉ္ဇိသံ ပရိဘုဉ္ဇိံ။ အယံ ပန ထေရဿ ပဋိပတ္တိ သိက္ခာပဒေ အပညတ္တေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဋိက္ကူလေ စ အပ္ပဋိက္ကူလေ ဣဝ အပ္ပဋိက္ကူလသညိတာယ အရိယိဒ္ဓိယာ ဥက္ကံသဂတတ္တာ ထေရဿ တံ အဇ္ဈောဟရန္တဿ ဇိဂုစ္ဆာ န ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပုထုဇ္ဇနဿ ပန တာဒိသံ ဘုဉ္ဇန္တဿ အန္တာနိ နိက္ခမေယျုံ။ တေနာဟ ‘‘ဘုဉ္ဇမာနေ ဝါ ဘုတ္တေ ဝါ၊ ဇေဂုစ္ဆံ မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍောတိ ဥတ္တိဋ္ဌိတွာ ပရေသံ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ဂဟေတဗ္ဗပိဏ္ဍော၊ ဇင်္ဃဗလံ နိဿာယ အနုဃရံ ဂန္တွာ လဒ္ဓဗ္ဗမိဿကဘိက္ခာတိ အတ္ထော။ ပူတိမုတ္တန္တိ ဂေါမုတ္တပရိဘာဝိတဟရီဋကာဒိ စ။ ယဿေတေ အဘိသမ္ဘုတွာတိ၊ ယော ဘိက္ခု ဧတေ ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍာဒယော စတ္တာရော ပစ္စယေ အန္တိမန္တေန အဘိရမိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ သ ဝေ စာတုဒ္ဒိသော နရောတိ သော ပုဂ္ဂလော ဧကံသေန စာတုဒ္ဒိသော ပုရတ္ထိမာဒိစတုဒိသာယောဂျော၊ ကတ္ထစိ အပ္ပဋိဃော ယာယ ကာယစိ ဒိသာယ ဝိဟရိတုံ သက္ကောတီတိ အတ္ထော။

အထ ထေရော အတ္တနော မဟလ္လကကာလေ မနုဿေဟိ ‘‘ကထံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဧဝရူပါယ ဇရာယ ဝတ္တမာနာယ ဒိနေ ဒိနေ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယတ္ထ ဧကေ’’တိအာဒိကာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပစ္ဆိမဝယေ။ ဧကေတိ ဧကစ္စေ။ ဝိဟညန္တီတိ သရီရကိလမထေန စိတ္တေန ဝိဃာတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သိလုစ္စယန္တိ ပဗ္ဗတံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဇရာဇိဏ္ဏကာလေပိ။ သမ္ပဇာနော ပဋိဿတောတိ ဣမိနာ စိတ္တခေဒါဘာဝံ ဒဿေတိ၊ ဣဒ္ဓိဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါတိ ဣမိနာ သရီရခေဒါဘာဝံ။

ဘယဟေတူနံ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ပဟီနဘယဘေရဝေါ။

ဍယှမာနေသူတိ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ သတ္တေသု ဍယှမာနေသု။ သံကိလေသပရိဠာဟာဘာဝေန နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော။

ပုန မနုဿေဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဇိဏ္ဏကာလေပိ အရညပဗ္ဗတေယေဝ ဝိဟရထ၊ နနု ဣမေ ဝေဠုဝနာဒယော ဝိဟာရာ မနောရမာ’’တိ ဝုတ္တေ အရညပဗ္ဗတာ ဧဝ မယှံ မနောရမာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကရေရိမာလာဝိတတာ’’တိအာဒိကာ ဒွါဒသ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ကရေရိမာလာဝိတတာတိ ဝရုဏရုက္ခပန္တီဟိ သမာဂတာ။ ‘‘ကာလဝဏ္ဏပုပ္ဖေဟိ ဩတ္ထဋာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ကုဉ္ဇရာဘိရုဒါတိ ပဋိဃောသာဒိဂုဏီဘူတေဟိ ဟတ္ထီနံ ဂေါစရေသီနံ ဂဇ္ဇိတေဟိ အဘိတ္ထနိတာ။

အဘိဝုဋ္ဌာတိ မဟာမေဃေန အဘိပ္ပဝုဋ္ဌာ။ ရမ္မတလာတိ တေနေဝ ရဇောဇလ္လပဏ္ဏေယျာဒီနံ အပဂမေန ရမဏီယတလာ။ နဂါတိ ဒေသန္တရံ အဂမနတော ‘‘နဂါ’’တိ သေလမယတာယ ‘‘သေလာ’’တိ စ လဒ္ဓနာမာ ပဗ္ဗတာ။ အဗ္ဘုန္နဒိတာ သိခီဟီတိ မဓုရဿရေန ဥန္နဒိတာ။

အလန္တိ ယုတ္တံ သမတ္ထံ ဝါ။ ဈာယိတုကာမဿ အတ္ထကာမဿာတိအာဒီသုပိ ဣမိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနောတိ ဘိန္နကိလေသဘိက္ခုနော၊ မေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဥမာပုပ္ဖေနသမာနာတိ မေစကနိဘတာယ ဥမာကုသုမသဒိသာ။ ဂဂနာဝဗ္ဘ ဆာဒိတာတိ တတော ဧဝ သရဒဿ ဂဂနအဗ္ဘာ ဝိယ ကာဠမေဃသဉ္ဆာဒိတာ၊ နီလဝဏ္ဏာတိ အတ္ထော။

အနာကိဏ္ဏာတိ အသံကိဏ္ဏာ အသမ္ဗာဓာ။ ပဉ္စင်္ဂိကေနာတိ အာတတာဒီဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ယုတ္တေန တူရိယေန ပရိဝါရိယမာနဿ တာဒိသီပိ န ဟောတိ၊ ယထာ ယာဒိသီ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ သမာဟိတစိတ္တဿ သမ္မဒေဝ ရူပါရူပဓမ္မံ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿန္တဿ ရတိ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)

ကမ္မံ ဗဟုကန္တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ ကမ္မာရာမာနံ ပစ္စယဂိဒ္ဓါနံ ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒဒါနဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကမ္မံ ဗဟုကံ န ကာရယေတိ ကမ္မာရာမော ဟုတွာ ဗဟုံ နာမ ကမ္မံ န ကာရယေ န အဓိဋ္ဌဟေ၊ ခဏ္ဍဖုလ္လပဋိသင်္ခရဏံ ပန သတ္ထာရာ အနုညာတမေဝ။ ပရိဝဇ္ဇေယျ ဇနန္တိ အကလျာဏမိတ္တဘူတံ ဇနံ ဝဇ္ဇေယျ။ န ဥယျမေတိ ပစ္စယုပ္ပာဒနဂဏဗန္ဓာဒိဝသေန ဝါယာမံ န ကရေယျ။

အနတ္တနေယျမေတန္တိ ဧတံ နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာနာဒိကံ အတ္တနော အတ္ထာဝဟံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကိစ္ဆတိ ကာယော ကိလမတီ’’တိ။ နဝကမ္မာဒိပသုတဿ ဟိ တဟံ တဟံ ဝိစရတော ကာယသုခါဒိအလာဘေန ကိစ္ဆပ္ပတ္တော ဟောတိ ကိလမတိ ခေဒံ အာပဇ္ဇတိ၊ တေန စ ကာယကိလမထေန ဒုက္ခိတော။ ဝတ္ထုဝိသဒအတ္တနေယျကိရိယာဒီနံ အဘာဝေန သော ပုဂ္ဂလော သမထံ န ဝိန္ဒတိ စိတ္တသမာဓာနံ န လဘတီတိ။

ဩဋ္ဌပ္ပဟတမတ္တေနာတိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ သုတပရမဿ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဂရဟဝသေန၊ တတော ပရာ ဒွေ ပဏ္ဍိတဿ ပသံသာဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဩဋ္ဌပ္ပဟတမတ္တေနာတိ သဇ္ဈာယသီသေန ဩဋ္ဌပရိဝတ္တနမတ္တေန၊ ဗုဒ္ဓဝစနံ သဇ္ဈာယကရဏမတ္တေနာတိ အတ္ထော။ အတ္တာနမ္ပိ န ပဿတီတိ အနတ္ထညုတာယ အတ္တနော ပစ္စက္ခဘူတမ္ပိ အတ္ထံ န ဇာနာတိ၊ ယာထာဝတော အတ္တနော ပမာဏံ န ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္ထော။ ပတ္ထဒ္ဓဂီဝေါ စရတီတိ ‘‘အဟံ ဗဟုဿုတော၊ သတိမာ၊ ပညဝါ၊ န မယာ သဒိသော အညော အတ္ထီ’’တိ မာနတ္ထဒ္ဓါ ဟုတွာ ဂရုဋ္ဌာနိယာနမ္ပိ အပစိတိံ အဒဿေန္တော အယောသလာကံ ဂိလိတွာ ဌိတော ဝိယ ထဒ္ဓဂီဝေါ စရတိ။ အဟံ သေယျောတိ မညတီတိ အဟမေဝ သေယျော ဥတ္တမောတိ မညတိ။

အသေယျော သေယျသမာနံ၊ ဗာလော မညတိ အတ္တာနန္တိ အယံ အသေယျော ဟီနော သမာနော အညေန သေယျေန ဥတ္တမေန သမာနံ သဒိသံ ကတွာ အတ္တာနံ ဗာလော မန္ဒဗုဒ္ဓိ ဗာလဘာဝေနေဝ မညတီတိ။ န တံ ဝိညူ ပသံသန္တီတိ တံ တာဒိသံ ဗာလံ ပဂ္ဂဟိတစိတ္တတာယ ပတ္ထဒ္ဓမာနသံ ထမ္ဘိတတ္တံ နရံ ဝိညူ ပဏ္ဍိတာ န ပသံသန္တိ၊ အညဒတ္ထု ဂရဟန္တိယေဝ။

သေယျောဟမသ္မီတိ ယော ပန ပဏ္ဍိတော ပုဂ္ဂလော ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ ဝါ ဟီနသဒိသမာနဝသေန ‘‘နာဟံ သေယျော’’တိ ဝါ ကဉ္စိပိ မာနံ အဇပ္ပေန္တော ဝိဓာသု နဝသု မာနကောဋ္ဌာသေသု ကဿစိပိ ဝသေန န ဝိကမ္ပတိ။

ပညဝန္တန္တိ အဂ္ဂဖလပညာဝသေန ပညဝန္တံ ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိဘာဝပ္ပတ္တိယာ တာဒိံ၊ အသေက္ခဖလသီလေသု သုဋ္ဌု ပတိဋ္ဌိတတ္တာ သီလေသု သုသမာဟိတံ၊ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနေန စေတောသမထမနုယုတ္တန္တိ တာဒိသံ သဗ္ဗသော ပဟီနမာနံ ခီဏာသဝံ ဝိညူ ဗုဒ္ဓါဒယော ပဏ္ဍိတာ ပသံသရေ ဝဏ္ဏေန္တိ ထောမေန္တီတိ အတ္ထော။

ပုန အညတရံ ဒုဗ္ဗစံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဒေါဝစဿတာယ အာဒီနဝံ၊ သောဝစဿတာယ အာနိသံသဉ္စ ပကာသေန္တော ‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသူ’’တိအာဒိကာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။

ပုန ဥဒ္ဓတံ ဥန္နဠံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဥဒ္ဓတာဒိဘာဝေ ဒေါသံ၊ အနုဒ္ဓတာဒိဘာဝေ စ ဂုဏံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဥဒ္ဓတော စပလော ဘိက္ခူ’’တိအာဒိကာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ကပီဝ သီဟစမ္မေနာတိ သီဟစမ္မေန ပါရုတော မက္ကဋော ဝိယ။ သော ဥဒ္ဓတာဒိဒေါသသံယုတ္တော ဘိက္ခု တေန ပံသုကူလေန အရိယဒ္ဓဇေန န ဥပသောဘတိ အရိယဂုဏာနံ အဘာဝတော။

ယော ပန ဥပသောဘတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဒ္ဓတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊

ဧတေ သမ္ဗဟုလာတိအာဒိကာ ပဉ္စ ဂါထာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ နမဿန္တေ ဗြဟ္မကာယိကေ ဒေဝေ ဒိသွာ အာယသ္မတော ကပ္ပိနဿ သိတပါတုကမ္မနိမိတ္တံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဧတေတိ တေသံ ပစ္စက္ခတာယ ဝုတ္တံ ။ သမ္ဗဟုလာတိ ဗဟုဘာဝတော၊ တံ ပန ဗဟုဘာဝံ ‘‘ဒသဒေဝသဟဿာနီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာဟ။ ဒေဝါတိ ဥပပတ္တိဒေဝါ။ တံ တေသံ ဒေဝဘာဝံ အညေဟိ ဝိသေသေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဗြဟ္မကာယိကာ’’တိ အာဟ။ ယသ္မာ တေ အတ္တနော ဥပပတ္တိဒ္ဓိယာ မဟတိယာ ဒေဝိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတာ ပရိဝါရသမ္ပန္နာ စ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘ဣဒ္ဓိမန္တော ယသဿိနော’’တိ။

‘‘ကော နု သေနာပတိ ဘောတော’’တိ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနဝသေန ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ ဓမ္မစက္ကံ အနုတ္တရံ သာရိပုတ္တော အနုဝတ္တေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉) ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဓမ္မသေနာပတိဘာဝေါ အနုညာတောတိ အာဟ – ‘‘ဓမ္မသေနာပတိံ ဝီရံ မဟာဈာယိံ သမာဟိတံ သာရိပုတ္တ’’န္တိ။ တတ္ထ ဝီရန္တိ ကိလေသမာရာဒီနံ နိမ္မထနေန ဝီရိယဝန္တံ မဟာဝိက္ကန္တံ။ မဟာဈာယိန္တိ ဒိဗ္ဗဝိဟာရာဒီနံ ဥက္ကံသဂမနေန မဟန္တံ ဈာယိံ။ တတော ဧဝ သဗ္ဗသော ဝိက္ခေပဝိဒ္ဓံသနဝသေန သမာဟိတံ။ နမဿန္တာတိ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ နမဿမာနာ တိဋ္ဌန္တိ။

ယမ္ပိနိဿာယာတိ ယံ နု ခေါ အာရမ္မဏံ နိဿာယ အာရဗ္ဘ ဈာယတီတိ နာဘိဇာနာမာတိ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေန ဗြဟ္မာနော ဧဝံ အာဟံသု။

အစ္ဆေရံ ဝတာတိ အစ္ဆရိယံ ဝတ။ ဗုဒ္ဓါနန္တိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓါနံ။ ဂမ္ဘီရော ဂေါစရော သကောတိ ပရမဂမ္ဘီရော အတိဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော ပုထုဇ္ဇနေဟိ အသာဓာရဏော အဝိသယော။ ဣဒါနိ တဿ ဂမ္ဘီရဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ မယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဝါလဝေဓိသမာဂတာတိ ယေ မယံ ဝါလဝေဓိဓနုဂ္ဂဟသဒိသာ အတိသုခုမမ္ပိ ဝိသယံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာ အာဂတာ ဥပပရိက္ခန္တာ နာဘိဇာနာမ၊ ဂမ္ဘီရော ဝတ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိသယောတိ အတ္ထော။ တံ တထာ ဒေဝကာယေဟီတိ တံ တထာရူပံ သာရိပုတ္တံ သဒေဝကဿ လောကဿ ပူဇနာရဟံ တေဟိ ဗြဟ္မကာယိကေဟိ တဒါ တထာ ပူဇိတံ ဒိသွာ အာယသ္မတော မဟာကပ္ပိနဿ သိတံ အဟောသိ။ ဣမေသံ လောကသမ္မတာနံ ဗြဟ္မူနမ္ပိ အဝိသယော၊ ယတ္ထ သာဝကာနံ ဝိသယောတိ။

ယာဝတာ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှီတိ ဂါထာ ထေရေန အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ သီဟနာဒံ နဒန္တေန ဘာသိတာ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓခေတ္တမှီတိ အာဏာခေတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဌပယိတွာ မဟာမုနိန္တိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဌပေတွာ ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ဘဂဝန္တော ဓုတဂုဏေဟိပိ သဗ္ဗသတ္တေဟိ ပရမုက္ကံသဂတာ ဧဝ၊ ကေဝလံ ပန မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသာ သတ္တာနံ တာဒိသံ မဟန္တံ ဥပကာရံ ဩလောကေတွာ ဂါမန္တသေနာသနဝါသာဒိံ အနုဝတ္တန္တီတိ တံ တံ ဓုတဓမ္မဝိရောဓီ ဟောတိ။ ဓုတဂုဏေတိ ကိလေသာနံ ဓုတေန ဂုဏေန အာရညကာဒိဘာဝေန အပေက္ခိတဂုဏေ။ ကရဏတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဘုမ္မဝစနံ။ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊ ကုတော ပန ဥတ္တရီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဟေသ ထေရော တတ္ထ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော။

န စီဝရေတိ ဂါထာယ ‘‘ဌပယိတွာ မဟာမုနိ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ၊ စီဝရာဒီသု တဏှာယ အနုပလေပေါ ဓုတင်္ဂဖလံ။ တတ္ထ န စီဝရေ သမ္ပတ္တေ တဏှာလေပေနာတိ ယောဇနာ။ သယနေတိ သေနာသနေ။ ဂေါတမောတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန ကိတ္တေတိ။ အနပ္ပမေယျောတိ ပမာဏကရကိလေသာဘာဝတော အပရိမာဏဂုဏတာယ စ အနပ္ပမေယျော။ မုဠာလပုပ္ဖံ ဝိမလံဝ အမ္ဗုနာတိ ယထာ နိမ္မလံ ဝိရဇံ နဠိနံ ဥဒကေန န လိမ္ပတိ၊ ဧဝံ ဂေါတမော ဘဂဝါ တဏှာလေပါဒိနာ န လိမ္ပတီတိ အတ္ထော။ နေက္ခမ္မနိန္နော အဘိနိက္ခမ္မနိန္နော တတော ဧဝ တိဘဝါဘိနိဿဋော ဘဝတ္တယတော ဝိနိဿဋော ဝိသံယုတ္တော။

ယေသံ သတိပဋ္ဌာနဂီဝါဒီနံ ဘာဝနာပါရိပူရိယာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အနုပလိတ္တော နေက္ခမ္မနိန္နောဝ အဟောသိ၊ တေ အင်္ဂဘူတေ ဒဿေန္တော ‘‘သတိပဋ္ဌာနဂီဝေါ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဂုဏရာသိတော ဥတ္တမင်္ဂဘူတာယ ပညာယ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော သတိပဋ္ဌာနံ ဂီဝါ ဧတဿာတိ သတိပဋ္ဌာနဂီဝေါ၊ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ အာဒါနေ သဒ္ဓါ ဟတ္ထော ဧတဿာတိ သဒ္ဓါဟတ္ထော။ ဂုဏသရီရဿ ဥတ္တမင်္ဂဘာဝတော ပညာ သီသံ ဧတဿာတိ ပညာသီသော။ မဟာသမုဒါဂမနတာယ မဟာဝိသယတာယ မဟာနုဘာဝတာယ မဟာဗလတာယ စ မဟန္တံ သဗ္ဗညုတသင်္ခါတံ ဉာဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ မဟာဉာဏီ။ သဒါ သဗ္ဗကာလံ နိဗ္ဗုတော သီတိဘူတော စရတိ။ ‘‘သုသမာဟိတော…ပေ… နာဂေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၄၃) သုတ္တပဒဉ္စေတ္ထ နိဒဿေတဗ္ဗံ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

မဟာကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

စတ္တာလီသနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။