📜

၆။ ဆက္ကနိပါတော

၁။ ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဆက္ကနိပါတေ ဒိသွာန ပါဋိဟီရာနီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ၊ ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ မဟာပရိသာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ၊ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနမကာသိ။ ဘဂဝါ စဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ၊ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာသနေ မဟာပရိသာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။

သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စဝိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣတော ဒွါနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဖုဿဿ ဘဂဝတော ဝေမာတိကကနိဋ္ဌဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အညေပိဿ ဒွေ ကနိဋ္ဌဘာတရော အဟေသုံ။ တေ တယောပိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ သင်္ဃံ ပရမာယ ပူဇာယ ပူဇေတွာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဗာရာဏသိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဘာတရော ဟုတွာ၊ အနုက္ကမေန နိဗ္ဗတ္တာ ဂေါတ္တဝသေန တယောပိ ကဿပါ ဧဝ နာမ ဇာတာ။ တေ ဝယပ္ပတ္တာ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ တေသံ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ပဉ္စ မာဏဝကသတာနိ ပရိဝါရော၊ မဇ္ဈိမဿ တီဏိ၊ ကနိဋ္ဌဿ ဒွေ။ တေ အတ္တနော ဂန္ထေ သာရံ ဩလောကေန္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမေဝ အတ္ထံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေသုံ။ တေသု ဇေဋ္ဌဘာတာ အတ္တနော ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥရုဝေလကဿပေါ နာမ ဇာတော မဟာဂင်္ဂါနဒီဝင်္ကေ ပဗ္ဗဇိတော နဒီကဿပေါ နာမ ဇာတော၊ ဂယာသီသေ ပဗ္ဗဇိတော ဂယာကဿပေါ နာမ ဇာတော။

ဧဝံ တေသု ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝသန္တေသု ဗဟူနံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ၊ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော အနုက္ကမေန ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယသပ္ပမုခေ ပဉ္စပညာသ သဟာယကေ ဝိနေတွာ သဋ္ဌိ အရဟန္တေ ‘‘စရထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စာရိက’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ၊ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယေ ဝိနေတွာ ဥရုဝေလကဿပဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝသနတ္ထာယ အဂျာဂါရံ ပဝိသိတွာ ၊ တတ္ထ ကတနာဂဒမနံ အာဒိံ ကတွာ အဍ္ဎုဍ္ဎသဟဿေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ ဥရုဝေလကဿပံ သပရိသံ ဝိနေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဉတွာ ဣတရေပိ ဒွေ ဘာတရော သပရိသာ အာဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ သဗ္ဗေဝ ဧဟိဘိက္ခူ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ တံ သမဏသဟဿံ အာဒါယ ဂယာသီသံ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိသိန္နော အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ သဗ္ဗေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၄။၂၅၁-၂၉၅) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗလောကဝိဒူ မုနိ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ စက္ခုမာ။

‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော၊ တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊

ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓါ၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော၊ ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ၊ ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။

‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ၊ သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊

ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ၊ ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။

‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ၊ ဥဂ္ဂတော သော မဟာမုနိ၊

ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။

‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ၊ အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယာ၊ ဗြာဟ္မဏော သာဓုသမ္မတော၊

ဥပေစ္စ လောကပဇ္ဇောတံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။

‘‘တဒါ မဟာပရိသတိံ၊ မဟာပရိသသာဝကံ၊

ဌပေန္တံ ဧတဒဂ္ဂမှိ၊ သုတွာန မုဒိတော အဟံ။

‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန၊ နိမန္တေတွာ မဟာဇိနံ၊

ဗြာဟ္မဏာနံ သဟဿေန၊ သဟဒါနမဒါသဟံ။

‘‘မဟာဒါနံ ဒဒိတွာန၊ အဘိဝါဒိယ နာယကံ၊

ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘တယိ သဒ္ဓါယ မေ ဝီရ၊ အဓိကာရဂုဏေန စ၊

ပရိသာ မဟတီ ဟောတု၊ နိဗ္ဗတ္တဿ တဟိံ တဟိံ။

‘‘တဒါ အဝေါစ ပရိသံ၊ ဂဇဂဇ္ဇိတသုဿရော၊

ကရဝီကရုတော သတ္ထာ၊ ဧတံ ပဿထ ဗြာဟ္မဏံ။

‘‘ဟေမဝဏ္ဏံ မဟာဗာဟုံ၊ ကမလာနနလောစနံ၊

ဥဒဂ္ဂတနုဇံ ဟဋ္ဌံ၊ သဒ္ဓဝန္တံ ဂုဏေ မမ။

‘‘ဧသ ပတ္ထယတေ ဌာနံ၊ သီဟဃောသဿ ဘိက္ခုနော၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘ဣတော ဒွေနဝုတေ ကပ္ပေ၊ အဟု သတ္ထာ အနုတ္တရော၊

အနူပမော အသဒိသော၊ ဖုဿော လောကဂ္ဂနာယကော။

‘‘သော စ သဗ္ဗံ တမံ ဟန္တွာ၊ ဝိဇဋေတွာ မဟာဇဋံ၊

ဝဿတေ အမတံ ဝုဋ္ဌိံ၊ တပ္ပယန္တော သဒေဝကံ။

‘‘တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယံ၊ ရာဇာပစ္စာ အဟုမှသေ၊

ဘာတရောမှ တယော သဗ္ဗေ၊ သံဝိသဋ္ဌာဝ ရာဇိနော။

‘‘ဝီရင်္ဂရူပါ ဗလိနော၊ သင်္ဂါမေ အပရာဇိတာ၊

တဒါ ကုပိတပစ္စန္တော၊ အမှေ အာဟ မဟီပတိ။

‘‘ဧထ ဂန္တွာန ပစ္စန္တံ၊ သောဓေတွာ အဋ္ဋဝီဗလံ၊

ခေမံ ဝိဇိရိတံ ကတွာ၊ ပုန ဒေထာတိ ဘာသထ။

‘‘တတော မယံ အဝေါစုမှ၊ ယဒိ ဒေယျာသိ နာယကံ၊

ဥပဋ္ဌာနာယ အမှာကံ၊ သာဓယိဿာမ ဝေါ တတော။

‘‘တတော မယံ လဒ္ဓဝရာ၊ ဘူမိပါလေန ပေသိတာ၊

နိက္ခိတ္တသတ္ထံ ပစ္စန္တံ၊ ကတွာ ပုနရုပေစ္စ တံ။

‘‘ယာစိတွာ သတ္ထုပဋ္ဌာနံ၊ ရာဇာနံ လောကနာယကံ၊

မုနိဝီရံ လဘိတွာန၊ ယာဝဇီဝံ ယဇိမှ တံ။

‘‘မဟဂ္ဃာနိ စ ဝတ္ထာနိ၊ ပဏီတာနိ ရသာနိ စ၊

သေနာသနာနိ ရမ္မာနိ၊ ဘေသဇ္ဇာနိ ဟိတာနိ စ။

‘‘ဒတွာ သသင်္ဃမုနိနော၊ ဓမ္မေနုပ္ပာဒိတာနိ နော၊

သီလဝန္တော ကာရုဏိကာ၊ ဘာဝနာယုတ္တမာနသာ။

‘‘သဒ္ဓါ ပရိစရိတွာန၊ မေတ္တစိတ္တေန နာယကံ၊

နိဗ္ဗုတေ တမှိ လောကဂ္ဂေ၊ ပူဇံ ကတွာ ယထာဗလံ။

‘‘တတော စုတာ သန္တုသိတံ၊ ဂတာ တတ္ထ မဟာသုခံ၊

အနုဘူတာ မယံ သဗ္ဗေ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။

‘‘မာယာကာရော ယထာ ရင်္ဂေ၊ ဒဿေသိ ဝိကတိံ ဗဟုံ၊

တထာ ဘဝေ ဘမန္တောဟံ၊ ဝိဒေဟာဓိပတီ အဟုံ။

‘‘ဂုဏာစေလဿ ဝါကျေန၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂတာသယော၊

နရကံ မဂ္ဂမာရူဠှော၊ ရုစာယ မမ ဓီတုယာ။

‘‘ဩဝါဒံ နာဒိယိတွာန၊ ဗြဟ္မုနာ နာရဒေနဟံ၊

ဗဟုဓာ သံသိတော သန္တော၊ ဒိဋ္ဌိံ ဟိတွာန ပါပိကံ။

‘‘ပူရယိတွာ ဝိသေသေန၊ ဒသ ကမ္မပထာနိဟံ၊

ဟိတွာန ဒေဟမဂမိံ၊ သဂ္ဂံ သဘဝနံ ယထာ။

‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု အဟောသဟံ၊

ဗာရာဏသိယံ ဖီတာယံ၊ ဇာတော ဝိပ္ပမဟာကုလေ။

‘‘မစ္စုဗျာဓိဇရာဘီတော၊ ဩဂါဟေတွာ မဟာဝနံ၊

နိဗ္ဗာနံ ပဒမေသန္တော၊ ဇဋိလေသု ပရိဗ္ဗဇိံ။

‘‘တဒါ ဒွေ ဘာတရော မယှံ၊ ပဗ္ဗဇိံသု မယာ သဟ၊

ဥရုဝေလာယံ မာပေတွာ၊ အဿမံ နိဝသိံ အဟံ။

‘‘ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥရုဝေလနိဝါသိကော၊

တတော မေ အာသိ ပညတ္တိ၊ ဥရုဝေလကဿပေါ ဣတိ။

‘‘နဒီသကာသေ ဘာတာ မေ၊ နဒီကဿပသဝှယော၊

အာသီ သကာသနာမေန၊ ဂယာယံ ဂယာကဿပေါ။

‘‘ဒွေ သတာနိ ကနိဋ္ဌဿ၊ တီဏိ၊ မဇ္ဈဿ ဘာတုနော၊

မမ ပဉ္စ သတာနူနာ၊ သိဿာ သဗ္ဗေ မမာနုဂါ။

‘‘တဒါ ဥပေစ္စ မံ ဗုဒ္ဓါ၊ ကတွာန ဝိဝိဓာနိ မေ၊

ပါဋိဟီရာနိ လောကဂ္ဂေါ၊ ဝိနေသိ နရသာရထိ။

‘‘သဟဿပရိဝါရေန၊ အဟောသိံ ဧဟိဘိက္ခုကော၊

တေဟေဝ သဟ သဗ္ဗေဟိ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘တေ စေဝညေ စ ဗဟဝေါ၊ သိဿာ မံ ပရိဝါရယုံ၊

ဘာသိတုဉ္စ သမတ္ထောဟံ၊ တတော မံ ဣသိသတ္တမော။

‘‘မဟာပရိသဘာဝသ္မိံ၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊

အဟော ဗုဒ္ဓေ ကတံ ကာရံ၊ သဖလံ မေ အဇာယထ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သီဟနာဒံ နဒန္တော –

၃၇၅။

‘‘ဒိသွာန ပါဋိဟီရာနိ၊ ဂေါတမဿ ယသဿိနော၊

န တာဝါဟံ ပဏိပတိံ၊ ဣဿာမာနေန ဝဉ္စိတော။

၃၇၆။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ စောဒေသိ နရသာရထိ၊

တတော မေ အာသိ သံဝေဂေါ၊ အဗ္ဘုတော လောမဟံသနော။

၃၇၇။

‘‘ပုဗ္ဗေ ဇဋိလဘူတဿ၊ ယာ မေ သိဒ္ဓိ ပရိတ္တိကာ၊

တာဟံ တဒါ နိရာကတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ ဇိနသာသနေ။

၃၇၈။

‘‘ပုဗ္ဗေ ယညေန သန္တုဋ္ဌော၊ ကာမဓာတုပုရက္ခတော၊

ပစ္ဆာ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ၊ မောဟဉ္စာပိ သမူဟနိံ။

၃၇၉။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

ဣဒ္ဓိမာ ပရစိတ္တညူ၊ ဒိဗ္ဗသောတဉ္စ ပါပုဏိံ။

၃၈၀။

‘‘ယဿ စတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော’’တိ။ –

ဣမာ ဆ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဒိသွာန ပါဋိဟီရာနီတိ နာဂရာဇဒမနာဒီနိ အဍ္ဎုဍ္ဎသဟဿာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ဒိသွာ။ ‘‘ပါဋိဟီရံ၊ ပါဋိဟေရံ၊ ပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဟိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ ယသဿိနော’’တိ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိနာ သဒေဝကေ လောကေ ယထာဘုစ္စံ ပတ္ထဋကိတ္တိသဒ္ဒဿ။ န တာဝါဟံ ပဏိပတိန္တိ ယာဝ မံ ဘဂဝါ ‘‘နေဝ ခေါ တွံ၊ ကဿပ၊ အရဟာ၊ နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ သမာပန္နော၊ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော’’တိ န တဇ္ဇေသိ၊ တာဝ အဟံ န ပဏိပါတနံ အကာသိံ။ ကိံကာရဏာ? ဣဿာမာနေန ဝဉ္စိတော၊ ‘‘ဣမဿ မယိ သာဝကတ္တံ ဥပဂတေ မမ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိဿတိ၊ ဣမဿ ဧဝ ဝဍ္ဎိဿတီ’’တိ ဧဝံ ပရသမ္ပတ္တိအသဟနလက္ခဏာယ ဣဿာယ စေဝ၊ ‘‘အဟံ ဂဏပါမောက္ခော ဗဟုဇနသမ္မတော’’တိ ဧဝံ အဗ္ဘုန္နတိလက္ခဏေန မာနေန စ ဝဉ္စိတော၊ ပလမ္ဘိတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။

မမ သင်္ကပ္ပမညာယာတိ မယှံ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပံ ဇာနိတွာ၊ ယံ ယံ ဘဂဝါ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတိ၊ တံ တံ ဒိသွာ ‘‘မဟိဒ္ဓိကော ခေါ မဟာသမဏော မဟာနုဘာဝေါ’’တိ စိန္တေတွာပိ ‘‘န တွေဝ ခေါ အရဟာ ယထာ အဟ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တံ မိစ္ဆာဝိတက္ကံ ဇာနန္တောပိ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ပစ္ဆာ နေရဉ္ဇရာယ မဇ္ဈေ သမန္တတော ဥဒကံ ဥဿာရေတွာ ရေဏုဟတာယ ဘူမိယာ စင်္ကမိတွာ တေန အာဘတနာဝါယ ဌိတော တဒါပိ ‘‘မဟိဒ္ဓိကော’’တိအာဒိကံ စိန္တေတွာ ပုန ‘‘န တွေဝ ခေါ အရဟာ ယထာ အဟ’’န္တိ ပဝတ္တိတံ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ စောဒေသိ နရသာရထီတိ တဒါ မေ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ ‘‘နေဝ ခေါ တွံ အရဟာ’’တိအာဒိနာ ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ မံ စောဒေသိ နိဂ္ဂဏှိ။ တတော မေ အာသိ သံဝေဂေါ၊ အဗ္ဘုတော လောမဟံသနောတိ တတော ယထာဝုတ္တစောဒနာဟေတု ဧတ္တကံ ကာလံ အဘူတပုဗ္ဗတာယ အဗ္ဘုတော လောမဟံသနဝသေန ပဝတ္တိယာ လောမဟံသနော ‘‘အနရဟာဝ သမာနော ‘အရဟာ’တိ မညိ’’န္တိ သံဝေဂေါ သဟောတ္တပ္ပော ဉာဏုပ္ပာဒေါ မယှံ အဟောသိ။

ဇဋိလဘူတဿာတိ တာပသဘူတဿ။ သိဒ္ဓီတိ လာဘသက္ကာရသမိဒ္ဓိ။ ပရိတ္တိကာတိ အပ္ပမတ္တိကာ။ တာဟန္တိ တံ အဟံ။ တဒါတိ ဘဂဝတော စောဒနာယ သံဝေဂုပ္ပတ္တိကာလေ။ နိရာကတွာတိ အပနေတွာ ဆဍ္ဍေတွာ၊ အနပေက္ခော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဒ္ဓီတိ ဘာဝနာမယဣဒ္ဓီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒယုတ္တံ တဒါ တဿ အဈာနလာဘီဘာဝတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ကာမဓာတုပုရက္ခတော’’တိ။

ယညေန သန္တုဋ္ဌောတိ ‘‘ယညံ ယဇိတွာ သဂ္ဂသုခံ အနုဘဝိဿာမိ၊ အလမေတ္တာဝတာ’’တိ ယညယဇနေန သန္တုဋ္ဌော နိဋ္ဌိတကိစ္စသညီ။ ကာမဓာတုပုရက္ခတောတိ ကာမသုဂတိံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နတဏှော ယညယဇနေန ကာမလောကံ ပုရက္ခတွာ ဌိတော။ သော စေ ယညော ပါဏာတိပါတပဋိသံယုတ္တော ဟောတိ၊ န တေန သုဂတိံ သက္ကာ လဒ္ဓုံ။ န ဟိ အကုသလဿ ဣဋ္ဌော ကန္တော ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တတိ။ ယာ ပန တတ္ထ ဒါနာဒိကုသလစေတနာ၊ တာယ သတိ ပစ္စယသမဝါယေ သုဂတိံ ဂစ္ဆေယျ။ ပစ္ဆာတိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာတော ပစ္ဆာ သတ္ထု ဩဝါဒေန တာပသလဒ္ဓိံ ပဟာယ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂကာလေ။ သမူဟနိန္တိ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ မောဟဉ္စ အနဝသေသတော သမုဂ္ဃာတေသိံ။

ယသ္မာ ပနာယံ ထေရော အရိယမဂ္ဂေန ရာဂါဒယော သမူဟနန္တောယေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ၊ တသ္မာ တံ အတ္တနော ဆဠဘိညဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမီတိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အတီတာသု ဇာတီသု နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေ ခန္ဓပဋိဗဒ္ဓေ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဇာနာမိ ဗုဇ္ဈာမိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ဝိသောဓိတံ၊ ပကတိစက္ခုနာ အာပါထဂတံ ပကတိရူပံ ဝိယ ဒိဗ္ဗံ မာနုသမ္ပိ ဒူရံ တိရောဋ္ဌိတံ အတိသုခုမဉ္စ ရူပံ ဝိဘာဝေတုံ သမတ္ထဉာဏံ ဘာဝနာယ မယာ ဝိသုဒ္ဓံ ကတွာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ဣဒ္ဓိမာတိ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိအာဒီဟိ ဣဒ္ဓီဟိ ဣဒ္ဓိမာ၊ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏလာဘီတိ အတ္ထော။ သရာဂါဒိဘေဒဿ ပရေသံ စိတ္တဿ ဇာနနတော ပရစိတ္တညူ၊ စေတောပရိယဉာဏလာဘီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒိဗ္ဗသောတဉ္စ ပါပုဏိန္တိ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏဉ္စ ပဋိလဘိံ။

သောမေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယောတိ ယော သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ ခယဘူတော ခယေန ဝါ လဒ္ဓဗ္ဗော၊ သော သဒတ္ထော ပရမတ္ထော စ မယာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမေန အဓိဂတောတိ။ ဧဝမေတာယ ဂါထာယ ထေရဿ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ တေကိစ္ဆကာရိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အတိဟိတာဝီဟီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော တေကိစ္ဆကာရိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ ဝေဇ္ဇသတ္ထေ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော။ ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကံ အသောကံ နာမ ထေရံ ဗျာဓိတံ အရောဂမကာသိ၊ အညေသဉ္စ သတ္တာနံ ရောဂါဘိဘူတာနံ အနုကမ္ပာယ ဘေသဇ္ဇံ သံဝိဒဟိ။

သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သုဗုဒ္ဓဿ နာမ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ တိကိစ္ဆကေဟိ ဂဗ္ဘကာလေ ပရိဿယံ အပဟရိတွာ ပရိပါလိတတာယ တေကိစ္ဆကာရီတိ နာမံ အကံသု။ သော အတ္တနော ကုလာနုရူပါနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ သိပ္ပာနိ စ သိက္ခန္တော ဝဍ္ဎတိ။ တဒါ စာဏက္ကော သုဗုဒ္ဓဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ကိရိယာသု ဥပါယကောသလ္လဉ္စ ဒိသွာ၊ ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပတိဋ္ဌံ လဘန္တော မံ အဘိဘဝေယျာ’’တိ ဣဿာပကတော ရညာ စန္ဒဂုတ္တေန တံ ဗန္ဓနာဂါရေ ခိပါပေသိ။ တေကိစ္ဆကာရီ ပိတု ဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနံ သုတွာ ဘီတော ပလာယိတွာ သာဏဝါသိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တနော သံဝေဂကာရဏံ ထေရဿ ကထေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ အဗ္ဘောကာသိကော နေသဇ္ဇိကော စ ဟုတွာ ဝိဟရတိ၊ သီတုဏှံ အဂဏေန္တော သမဏဓမ္မမေဝ ကရောတိ၊ ဝိသေသတော ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနမနုယုဉ္ဇတိ။ တံ ဒိသွာ မာရော ပါပိမာ ‘‘န ဣမဿ မမ ဝိသယံ အတိက္ကမိတုံ ဒဿာမီ’’တိ ဝိက္ခေပံ ကာတုကာမော သဿာနံ နိပ္ဖတ္တိကာလေ ခေတ္တဂေါပကဝဏ္ဏေန ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ နိပ္ပဏ္ဍေန္တော –

၃၈၁။

‘‘အတိဟိတာ ဝီဟိ၊ ခလဂတာ သာလီ၊

န စ လဘေ ပိဏ္ဍံ၊ ကထမဟံ ကဿ’’န္တိ။ – အာဟ၊ တံ သုတွာ ထေရော –

၃၈၂။

‘‘ဗုဒ္ဓမပ္ပမေယျံ အနုဿရ ပသန္နော၊ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော ဟောဟိသိ သတတမုဒဂ္ဂေါ။

၃၈၃။

‘‘ဓမ္မမပ္ပမေယျံ …ပေ… သတတမုဒဂ္ဂေါ။

၃၈၄။

‘‘သင်္ဃမပ္ပမေယျံ…ပေ… သတတမုဒဂ္ဂေါ’’တိ။ – အာဟ၊ တံ သုတွာ မာရော –

၃၈၅။

‘‘အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရသိ၊ သီတာ ဟေမန္တိကာ ဣမာ ရတျော၊

မာ သီတေန ပရေတော ဝိဟညိတ္ထော၊ ပဝိသ တွံ ဝိဟာရံ ဖုသိတဂ္ဂဠ’’န္တိ။ –

အာဟ။ အထ ထေရော –

၃၈၆။

‘‘ဖုသိဿံ စတဿော အပ္ပမညာယော၊ တာဟိ စ သုခိတော ဝိဟရိဿံ၊

နာဟံ သီတေန ဝိဟညိဿံ၊ အနိဉ္ဇိတော ဝိဟရန္တော’’တိ။ – အာဟ၊

တတ္ထ အတိဟိတာ ဝီဟီတိ ဝီဟယော ကောဋ္ဌာဂါရံ အတိနေတွာ ဌပိတာ၊ တတ္ထ ပဋိသာမိတာ ခလတော ဝါ ဃရံ ဥပနီတာတိ အတ္ထော။ ဝီဟိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ဣတရမ္ပိ ဓညံ သင်္ဂဏှာတိ။ သာလီ ပန ယေဘုယျေန ဝီဟိတော ပစ္ဆာ ပစ္စန္တီတိ အာဟ။ ခလဂတာ သာလီတိ ခလံ ဓညကရဏဋ္ဌာနံ ဂတာ၊ တတ္ထ ရာသိဝသေန မဒ္ဒနစာဝနာဒိဝသေန ဌိတာတိ အတ္ထော။ ပဓာနဓညဘာဝဒဿနတ္ထဉ္စေတ္ထ သာလီနံ ဝိသုံ ဂဟဏံ၊ ဥဘယေနပိ ဂါမေ၊ ဂါမတော ဗဟိ စ ဓညံ ပရိပုဏ္ဏံ ဌိတန္တိ ဒဿေတိ။ န စ လဘေ ပိဏ္ဍန္တိ ဧဝံ သုလဘဓညေ သုဘိက္ခကာလေ အဟံ ပိဏ္ဍမတ္တမ္ပိ န လဘာမိ။ ဣဒါနိ ကထမဟံ ကဿန္တိ အဟံ ကထံ ကရိဿာမိ၊ ကထံ ဇီဝိဿာမီတိ ပရိဟာသကေဠိံ အကာသိ။

တံ သုတွာ ထေရော ‘‘အယံ ဝရာကော အတ္တနာ အတ္တနော ပဝတ္တိံ မယှံ ပကာသေသိ၊ မယာ ပန အတ္တနာဝ အတ္တာ ဩဝဒိတဗ္ဗော၊ န မယာ ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတ္ထုတ္တယာနုဿတိယံ အတ္တာနံ နိယောဇေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓမပ္ပမေယျ’’န္တိအာဒိနာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓမပ္ပမေယျံ အနုဿရ ပသန္နောတိ သဝါသနာယ အဝိဇ္ဇာနိဒ္ဒါယ အစ္စန္တဝိဂမေန၊ ဗုဒ္ဓိယာ စ ဝိကသိတဘာဝေန ဗုဒ္ဓံ ဘဂဝန္တံ ပမာဏကရာနံ ရာဂါဒိကိလေသာနံ အဘာဝါ အပရိမာဏဂုဏသမင်္ဂိတာယ အပ္ပမေယျပုညက္ခေတ္တတာယ စ အပ္ပမေယျံ။ ဩကပ္ပနလက္ခဏေန အဘိပ္ပသာဒေန ပသန္နော၊ ပသန္နမာနသော ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၇၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၉၉၇) အနုဿရ အနု အနု ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ သတိံ ပဝတ္တေဟိ၊ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော ဟောဟိသိ။ သတတမုဒဂ္ဂေါတိ အနုဿရန္တောဝ ဖရဏလက္ခဏာယ ပီတိယာ သတတံ သဗ္ဗဒါ ဖုဋသရီရော ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပေဟိ အဇ္ဈောတ္ထဋသရီရော ဥဗ္ဗေဂပီတိယာ ဥဒဂ္ဂေါ ကာယံ ဥဒဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသံ လင်္ဃိတုံ သမတ္ထော စ ဘဝေယျာသိ၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိယာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေယျာသိ။ ယတော သီတုဏှေဟိ ဝိယ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာဟိပိ အနဘိဘူတော ဟောဟိသီတိ အတ္ထော။

ဓမ္မန္တိ အရိယံ လောကုတ္တရဓမ္မံ။ သင်္ဃန္တိ အရိယံ ပရမတ္ထသင်္ဃံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ အနုဿရာတိ ပနေတ္ထ ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မံ၊ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိအာဒိနာ သင်္ဃံ အနုဿရာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ထေရေန ရတနတ္တယဂုဏာနုဿရဏေ နိယောဇနဝသေန အတ္တနိ ဩဝဒိတေ ပုန မာရော ဝိဝေကဝါသတော နံ ဝိဝေစေတုကာမော ဟိတေသီဘာဝံ ဝိယ ဒဿေန္တော ‘‘အဗ္ဘောကာသေ ဝိဟရသီ’’တိ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တွံ၊ ဘိက္ခု၊ အဗ္ဘောကာသေ ကေနစိ အပဋိစ္ဆန္နေ ဝိဝဋင်္ဂဏေ ဝိဟရသိ ဣရိယာပထေ ကပ္ပေသိ။ ဟေမန္တိကာ ဟိမပါတသမယေ ပရိယာပန္နာ ဣမာ သီတာ ရတ္တိယော ဝတ္တန္တိ။ တသ္မာ သီတေန ပရေတော အဘိဘူတော ဟုတွာ မာ ဝိဟညိတ္ထော ဝိဃာတံ မာ အာပဇ္ဇိ မာ ကိလမိ။ ဖုသိတဂ္ဂဠံ ပိဟိတကဝါဋံ သေနာသနံ ပဝိသ၊ ဧဝံ တေ သုခဝိဟာရော ဘဝိဿတီတိ။

တံ သုတွာ ထေရော ‘‘န မယှံ သေနာသနပရိယေသနာယ ပယောဇနံ၊ ဧတ္ထေဝါဟံ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဖုသိဿ’’န္တိအာဒိနာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဖုသိဿံ စတဿော အပ္ပမညာယောတိ အပ္ပမာဏဂေါစရတာယ ‘‘အပ္ပမညာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဖုသိဿံ ဖုသိဿာမိ၊ ကာလေန ကာလံ သမာပဇ္ဇိဿာမိ။ တာဟိ စ သုခိတော ဝိဟရိဿန္တိ တာဟိ အပ္ပမညာဟိ သုခိတော သဉ္ဇာတသုခေါ ဟုတွာ ဝိဟရိဿံ စတ္တာရောပိ ဣရိယာပထေ ကပ္ပေဿာမီတိ။ တေန မယှံ သဗ္ဗကာလေ သုခမေဝ၊ န ဒုက္ခံ။ ယတော နာဟံ သီတေန ဝိဟညိဿံ အန္တရဋ္ဌကေပိ ဟိမပါတသမယေ အဟံ သီတေန န ကိလမိဿာမိ၊ တသ္မာ အနိဉ္ဇိတော ဝိဟရန္တော စိတ္တဿ ဣဉ္ဇိတကာရဏာနံ ဗျာပါဒါဒီနံ သုပ္ပဟီနတ္တာ ပစ္စယုပ္ပန္နိဉ္ဇနာယ စ အဘာဝတော သမာပတ္တိသုခေနေဝ သုခိတော ဝိဟရိဿာမီတိ။ ဧဝံ ထေရော ဣမံ ဂါထံ ဝဒန္တောယေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ သစ္ဆာကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၁၈။၃၉-၄၄) –

‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ၊ ဝေဇ္ဇော အာသိံ သုသိက္ခိတော၊

အာတုရာနံ သဒုက္ခာနံ၊ မဟာဇနသုခါဝဟော။

‘‘ဗျာဓိတံ သမဏံ ဒိသွာ၊ သီလဝန္တံ မဟာဇုတိံ၊

ပသန္နစိတ္တော သုမနော၊ ဘေသဇ္ဇမဒဒိံ တဒါ။

‘‘အရောဂေါ အာသိ တေနေဝ၊ သမဏော သံဝုတိန္ဒြိယော၊

အသောကော နာမ နာမေန၊ ဥပဋ္ဌာကော ဝိပဿိနော။

‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဩသဓမဒါသဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဘေသဇ္ဇဿ ဣဒံ ဖလံ။

‘‘ဣတော စ အဋ္ဌမေ ကပ္ပေ၊ သဗ္ဗောသဓသနာမကော၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟပ္ဖလော။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

ဧတ္ထ စ ဗိန္ဒုသာရရညော ကာလေ ဣမဿ ထေရဿ ဥပ္ပန္နတ္တာ တတိယသင်္ဂီတိယံ ဣမာ ဂါထာ သင်္ဂီတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တေကိစ္ဆကာရိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာနာဂတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယဿ သဗြဟ္မစာရီသူတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မဟာနာဂတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ ကကုသန္ဓံ ဘဂဝန္တံ အရညံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဈာနသုခေန နိသိန္နံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော တဿ ဒါဠိမဖလံ အဒါသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာကေတေ မဓုဝါသေဋ္ဌဿ နာမ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ မဟာနာဂေါတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိညုတံ ပတ္တော ဘဂဝတိ သာကေတေ အဉ္ဇနဝနေ ဝိဟရန္တေ အာယသ္မတော ဂဝမ္ပတိတ္ထေရဿ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ထေရဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ တဿောဝါဒေ ဌတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၅။၁-၇) –

‘‘ကကုသန္ဓော မဟာဝီရော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဂဏမှာ ဝူပကဋ္ဌော သော၊ အဂမာသိ ဝနန္တရံ။

‘‘ဗီဇမိဉ္ဇံ ဂဟေတွာန၊ လတာယ အာဝုဏိံ အဟံ၊

ဘဂဝါ တမှိ သမယေ၊ ဈာယတေ ပဗ္ဗတန္တရေ။

‘‘ဒိသွာနဟံ ဒေဝဒေဝံ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

ဒက္ခိဏေယျဿ ဝီရဿ၊ ဗီဇမိဉ္ဇမဒါသဟံ။

‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ၊ ယံ မိဉ္ဇမဒဒိံ တဒါ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗီဇမိဉ္ဇဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ဝိမုတ္တိသုခေန ဝိဟရန္တော ထေရော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သဗြဟ္မစာရီသု ဂါရဝံ အကတွာ ဝိဟရန္တေ ဒိသွာ တေသံ ဩဝါဒဒါနဝသေန –

၃၈၇။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ နူပလဗ္ဘတိ၊

ပရိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ မစ္ဆော အပ္ပောဒကေ ယထာ။

၃၈၈။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ နူပလဗ္ဘတိ၊

န ဝိရူဟတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ ခေတ္တေ ဗီဇံဝ ပူတိကံ။

၃၈၉။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ နူပလဗ္ဘတိ၊

အာရကာ ဟောတိ နိဗ္ဗာနာ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာသနေ။

၃၉၀။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊

န ဝိဟာယတိ သဒ္ဓမ္မာ၊ မစ္ဆော ဗဝှောဒကေ ယထာ။

၃၉၁။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊

သော ဝိရူဟတိ သဒ္ဓမ္မေ၊ ခေတ္တေ ဗီဇံဝ ဘဒ္ဒကံ။

၃၉၂။

‘‘ယဿ သဗြဟ္မစာရီသု၊ ဂါရဝေါ ဥပလဗ္ဘတိ၊

သန္တိကေ ဟောတိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာသနေ’’တိ။ –

ဣမာ ဆ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ သဗြဟ္မစာရီသူတိ သမာနံ ဗြဟ္မံ သီလာဒိဓမ္မံ စရန္တီတိ သဗြဟ္မစာရိနော၊ သီလဒိဋ္ဌိသာမညဂတာ သဟဓမ္မိကာ၊ တေသု။ ဂါရဝေါတိ ဂရုဘာဝေါ သီလာဒိဂုဏနိမိတ္တံ ဂရုကရဏံ။ နူပလဗ္ဘတီတိ န ဝိဇ္ဇတိ န ပဝတ္တတိ၊ န ဥပတိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗာနာတိ ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာပနတော ကိလေသက္ခယာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မရာဇဿာတိ သတ္ထုနော။ သတ္ထာ ဟိ သဒေဝကံ လောကံ ယထာရဟံ လောကိယလောကုတ္တရေန ဓမ္မေန ရဉ္ဇေတိ တောသေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဓမ္မရာဇဿ သာသနေ’’တိ ဣမိနာ နိဗ္ဗာနံ နာမ ဓမ္မရာဇဿေဝ သာသနေ ၊ န အညတ္ထ။ တတ္ထ ယော သဗြဟ္မစာရီသု ဂါရဝရဟိတော၊ သော ယထာ နိဗ္ဗာနာ အာရကာ ဟောတိ၊ တထာ ဓမ္မရာဇဿ သာသနတောပိ အာရကာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ဗဝှောဒကေတိ ဗဟုဥဒကေ။ သန္တိကေ ဟောတိ နိဗ္ဗာနန္တိ နိဗ္ဗာနံ တဿ သန္တိကေ သမီပေ ဧဝ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမာ ဧဝ စ ထေရဿ အညာဗျာကရဏဂါထာ အဟေသုံ။

မဟာနာဂတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ကုလ္လတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ကုလ္လော သိဝထိကန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကုလ္လတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကုဋုမ္ဗိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကုလ္လောတိ လဒ္ဓနာမော ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိ။ သော စ ရာဂစရိတတ္တာ တိဗ္ဗရာဂဇာတိကော ဟောတိ။ တေနဿ အဘိက္ခဏံ ကိလေသာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ။ အထဿ သတ္ထာ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ၊ ‘‘ကုလ္လ၊ တယာ အဘိဏှံ သုသာနေ စာရိကာ စရိတဗ္ဗာ’’တိ အာဟ။ သော သုသာနံ ပဝိသိတွာ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီနိ တာနိ တာနိ အသုဘာနိ ဒိသွာ တံ မုဟုတ္တံ အသုဘမနသိကာရံ ဥပ္ပာဒေတွာ သုသာနတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ကာမရာဂေန အဘိဘုယျတိ။ ပုန ဘဂဝါ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဧကဒိဝသံ တဿ သုသာနဋ္ဌာနံ ဂတကာလေ ဧကံ တရုဏိတ္ထိရူပံ အဓုနာ မတံ အဝိနဋ္ဌစ္ဆဝိံ နိမ္မိနိတွာ ဒဿေတိ။ တဿ တံ ဒိဋ္ဌမတ္တဿ ဇီဝမာနဝိသဘာဂဝတ္ထုသ္မိံ ဝိယ သဟသာ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ နံ သတ္ထာ တဿ ပေက္ခန္တဿေဝ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ ပဂ္ဃရမာနာသုစိံ ကိမိကုလာကုလံ အတိဝိယ ဗီဘစ္ဆံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိက္ကူလံ ကတွာ ဒဿေသိ။ သော တံ ပေက္ခန္တော ဝိရတ္တစိတ္တော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဩဘာသံ ဖရိတွာ သတိံ ဇနေန္တော –

‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ၊ ပဿ ကုလ္လ သမုဿယံ၊

ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတ’’န္တိ။ –

အာဟ ။ တံ သုတွာ ထေရော သမ္မဒေဝ သရီရသဘာဝံ ဥပဓာရေန္တော အသုဘသညံ ပဋိလဘိတွာ တတ္ထ ပဌမံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ –

၃၉၃။

‘‘ကုလ္လော သိဝထိကံ ဂန္တွာ၊ အဒ္ဒသ ဣတ္ထိမုဇ္ဈိတံ၊

အပဝိဒ္ဓံ သုသာနသ္မိံ၊ ခဇ္ဇန္တိံ ကိမိဟီ ဖုဋံ။

၃၉၄။

‘‘အာတုရံ…ပေ… ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။

၃၉၅။

‘‘ဓမ္မာဒါသံ ဂဟေတွာန၊ ဉာဏဒဿနပတ္တိယာ၊

ပစ္စဝေက္ခိံ ဣမံ ကာယံ၊ တုစ္ဆံ သန္တရဗာဟိရံ။

၃၉၆။

‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ၊ ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊

ယထာ အဓော တထာ ဥဒ္ဓံ၊ ယထာ ဥဒ္ဓံ တထာ အဓော။

၃၉၇။

‘‘ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိံ၊ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါ၊

ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာ၊ ယထာ ပစ္ဆာ တထာ ပုရေ။

၃၉၈။

‘‘ပဉ္စင်္ဂိကေန တုရိယေန၊ န ရတီ ဟောတိ တာဒိသီ၊

ယထာ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော’’တိ။ –

ဥဒါနဝသေန ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ကုလ္လောတိ အတ္တာနမေဝ ထေရော ပရံ ဝိယ ကတွာ ဝဒတိ။

အာတုရန္တိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဒုက္ခေဟိ အဘိဏှံ ပဋိပီဠိတံ။ အသုစိန္တိ သုစိရဟိတံ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိက္ကူလံ။ ပူတိန္တိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ။ ပဿာတိ သဘာဝတော ဩလောကေဟိ။ ကုလ္လာတိ ဩဝါဒကာလေ ဘဂဝါ ထေရံ အာလပတိ။ ဥဒါနကာလေ ပန ထေရော သယမေဝ အတ္တာနံ ဝဒတိ။ သမုဿယန္တိ သရီရံ။ ဥဂ္ဃရန္တန္တိ ဥဒ္ဓံ ဝဏမုခေဟိ အသုစိံ သဝန္တံ။ ပဂ္ဃရန္တန္တိ အဓော ဝဏမုခေဟိ သမန္တတော စ အသုစိံ သဝန္တံ။ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတန္တိ ဗာလေဟိ အန္ဓပုထုဇ္ဇနေဟိ ဒိဋ္ဌိတဏှာဘိနန္ဒနာဟိ ‘‘အဟံ မမ’’န္တိ အဘိနိဝိဿ နန္ဒိတံ။

ဓမ္မာဒါသန္တိ ဓမ္မမယံ အာဒါသံ။ ယထာ ဟိ သတ္တာ အဒါသေန အတ္တနော မုခေ ကာယေ ဝါ ဂုဏဒေါသေ ပဿန္တိ၊ ဧဝံ ယောဂါဝစရော ယေန အတ္တဘာဝေ သံကိလေသဝေါဒါနဓမ္မေ ယာထာဝတော ပဿတိ၊ တံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဣဓ ‘‘ဓမ္မာဒါသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဉာဏဒဿနဿ မဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတဿ ဓမ္မစက္ခုဿ အဓိဂမာယ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ပစ္စဝေက္ခိံ ဣမံ ကာယန္တိ ဣမံ ကရဇကာယံ နိစ္စသာရာဒိဝိရဟတော တုစ္ဆံ အတ္တပရသန္တာနာနံ ဝိဘာဂတော သန္တရဗာဟိရံ ဉာဏစက္ခုနာ ပတိအဝေက္ခိံ ပဿိံ။

ယထာ ပန ပစ္စဝေက္ခိံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဣဒ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတန္တိ ယထာ ဣဒံ မယှံ သရီရသင်္ခါတံ အသုဘံ အာယုဥသ္မာဝိညာဏာနံ အနပဂမာ နာနာဝိဓံ မာယောပမံ ကိရိယံ ဒဿေတိ၊ တထာဝ ဧတံ မတသရီရံ ပုဗ္ဗေ တေသံ ဓမ္မာနံ အနပဂမာ အဟောသိ။ ယထာ ဧတံ ဧတရဟိ မတသရီရံ တေသံ ဓမ္မာနံ အပဂမာ န ကိဉ္စိ ကိရိယံ ဒဿေတိ၊ တထာ ဣဒံ မမ သရီရမ္ပိ တေသံ ဓမ္မာနံ အပဂမာ နဿတေဝါတိ။ ယထာ စ ဣဒံ မမ သရီရံ ဧတရဟိ သုသာနေ န မတံ န သယိတံ၊ န ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝံ ဥပဂတံ၊ တထာ ဧတံ ဧတရဟိ မတသရီရမ္ပိ ပုဗ္ဗေ အဟောသိ။ ယထာ ပနေတံ ဧတရဟိ မတသရီရံ သုသာနေ သယိတံ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝံ ဥပဂတံ၊ တထာ ဣဒံ မမ သရီရမ္ပိ ဘဝိဿတိ။ အထ ဝါ ယထာ ဣဒံ မမ သရီရံ အသုစိ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇေဂုစ္ဆံ ပဋိက္ကူလံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ၊ တထာ ဧတံ မတသရီရမ္ပိ။ ယထာ ဝါ ဧတံ မတသရီရံ အသုစိအာဒိသဘာဝဉ္စေဝ အနိစ္စာဒိသဘာဝဉ္စ၊ တထာ ဣဒံ မမ သရီရမ္ပိ။ ယထာ အဓော တထာ ဥဒ္ဓန္တိ ယထာ နာဘိတော အဓော ဟေဋ္ဌာ အယံ ကာယော အသုစိ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဇေဂုစ္ဆော ပဋိက္ကူလော အနိစ္စော ဒုက္ခော အနတ္တာ စ၊ တထာ ဥဒ္ဓံ နာဘိတော ဥပရိ အသုစိအာဒိသဘာဝေါ စ။ ယထာ ဥဒ္ဓံ တထာ အဓောတိ ယထာ စ နာဘိတော၊ ဥဒ္ဓံ အသုစိအာဒိသဘာဝေါ၊ တထာ အဓော နာဘိတော ဟေဋ္ဌာပိ။

ယထာဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ အယံ ကာယော ဒိဝါ ‘‘အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော’’တိအာဒိနာ (သု။ နိ။ ၁၉၉) အသုစိ ပဂ္ဃရတိ၊ တထာ ရတ္တိမ္ပိ။ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါတိ ယထာ စ ရတ္တိံ အယံ ကာယော အသုစိ ပဂ္ဃရတိ၊ တထာ ဒိဝါပိ၊ နယိမဿ ကာလဝိဘာဂေန အညထာဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ယထာ ပုရေ တထာ ပစ္ဆာတိ ယထာ အယံ ကာယော ပုရေ ပုဗ္ဗေ တရုဏကာလေ အသုစိ ဒုဂ္ဂန္ဓော ဇေဂုစ္ဆော ပဋိက္ကူလော၊ တထာ စ ပစ္ဆာ ဇိဏ္ဏကာလေ။ ယထာ စ ပစ္ဆာ ဇိဏ္ဏကာလေ အသုစိအာဒိသဘာဝေါ၊ တထာ ပုရေ တရုဏကာလေပိ ။ ယထာ ဝါ ပုရေ အတီတကာလေ သဝိညာဏကာလေ အသုစိအာဒိသဘာဝေါ စ အနိစ္စာဒိသဘာဝေါ စ၊ တထာ ပစ္ဆာ အနာဂတကာလေ အဝိညာဏကာလေတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပဉ္စင်္ဂိကေန တုရိယေနာတိ ‘‘အာတတံ ဝိတတံ အာတတဝိတတံ ဃနံ သုသီရ’’န္တိ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂိကေန ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန တုရိယေန ပရိစရိယမာနဿ ကာမသုခသမင်္ဂိနော ဣဿရဇနဿ တာဒိသီ တထာရူပါ ရတိ သုခဿာဒေါ န ဟောတိ။ ယထာ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတောတိ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရသဘာဝေန ဝီထိပဋိပန္နာယ ဝိပဿနာယ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿန္တဿ ယောဂါဝစရဿ ယာဒိသာ ဓမ္မရတိ၊ တဿာ ကလမ္ပိ ကာမရတိ န ဥပေတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၄)၊

ဣမာ ဧဝ စ ထေရဿ အညာဗျာကရဏဂါထာပိ အဟေသုံ။

ကုလ္လတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

မနုဇဿာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကောသလရညော အဂ္ဂါသနိကဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ မာတာ မာလုကျာ နာမ၊ တဿာ ဝသေန မာလုကျပုတ္တောတွေဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ဝယပ္ပတ္တော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ပဟာယ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိစရန္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ သော ဉာတီသု အနုကမ္ပာယ ဉာတိကုလံ အဂမာသိ။ တံ ဉာတကာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ ဓနေန ပလောဘေတုကာမာ မဟန္တံ ဓနရာသိံ ပုရတော ဥပဋ္ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ ဓနံ တဝ သန္တကံ၊ ဝိဗ္ဘမိတွာ ဣမိနာ ဓနေန ပုတ္တဒါရံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ပုညာနိ ကရောဟီ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရော တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိပရိဝတ္တေန္တော အာကာသေ ဌတွာ –

၃၉၉။

‘‘မနုဇဿ ပမတ္တစာရိနော၊ တဏှာ ဝဍ္ဎတိ မာလုဝါ ဝိယ၊

သော ပ္လဝတီ ဟုရာ ဟုရံ၊ ဖလမိစ္ဆံဝ ဝနသ္မိ ဝါနရော။

၄၀၀။

‘‘ယံ ဧသာ သဟတေ ဇမ္မီ၊ တဏှာ လောကေ ဝိသတ္တိကာ၊

သောကာ တဿ ပဝဍ္ဎန္တိ၊ အဘိဝဋ္ဌံဝ ဗီရဏံ။

၄၀၁။

‘‘ယော စေတံ သဟတေ ဇမ္မိံ၊ တဏှံ လောကေ ဒုရစ္စယံ၊

သောကာ တမှာ ပပတန္တိ၊ ဥဒဗိန္ဒူဝ ပေါက္ခရာ။

၄၀၂။

‘‘တံ ဝေါ ဝဒါမိ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာ၊

တဏှာယ မူလံ ခဏထ၊ ဥသီရတ္ထောဝ ဗီရဏံ၊

မာ ဝေါ နဠံဝ သောတောဝ၊ မာရော ဘဉ္ဇိ ပုနပ္ပုနံ။

၄၀၃။

‘‘ကရောထ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ခဏော ဝေါ မာ ဥပစ္စဂါ၊

ခဏာတီတာ ဟိ သောစန္တိ၊ နိရယမှိ သမပ္ပိတာ။

၄၀၄။

‘‘ပမာဒေါ ရဇော ပမာဒေါ၊ ပမာဒါနုပတိတော ရဇော၊

အပ္ပမာဒေန ဝိဇ္ဇာယ၊ အဗ္ဗဟေ သလ္လမတ္တနော’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဆဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

တတ္ထ မနုဇဿာတိ သတ္တဿ။ ပမတ္တစာရိနောတိ သတိဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏေန ပမာဒေန ပမတ္တစာရိဿ၊ နေဝ ဈာနံ၊ န ဝိပဿနာ ၊ န မဂ္ဂဖလာနိ ဝဍ္ဎန္တိ။ ယထာ ပန ရုက္ခံ သံသိဗ္ဗန္တီ ပရိယောနန္ဓန္တီ တဿ ဝိနာသာယ မာလုဝါ လတာ ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝမဿ ဆ ဒွါရာနိ နိဿာယ ရူပါဒီသု ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ တဏှာ ဝဍ္ဎတိ။ ဝဍ္ဎမာနာဝ ယထာ မာလုဝါ လတာ အတ္တနော အပဿယဘူတံ ရုက္ခံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ပါတေတိ၊ ဧဝံ တဏှာဝသိကံ ပုဂ္ဂလံ အပါယေ နိပါတေတိ။ သော ပ္လဝတီတိ သော တဏှာဝသိကော ပုဂ္ဂလော အပရာပရံ ဘဝါဘဝေ ဥပ္လဝတိ ဓာဝတိ။ ယထာ ကိံ? ဖလမိစ္ဆံဝ ဝနသ္မိ ဝါနရော ယထာ ရုက္ခဖလံ ဣစ္ဆန္တော ဝါနရော ဝနသ္မိံ ဓာဝန္တော ရုက္ခဿ ဧကံ သာခံ ဂဏှာတိ၊ တံ မုဉ္စိတွာ အညံ ဂဏှာတိ၊ တံ မုဉ္စိတွာ အညန္တိ ‘‘သာခံ အလဘိတွာ နိသိန္နော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ နာပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ တဏှာဝသိကော ပုဂ္ဂလော ဟုရာ ဟုရံ ဓာဝန္တော ‘‘အာရမ္မဏံ အလဘိတွာ တဏှာယ အပ္ပဝတ္တိံ ပတ္တော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ နာပဇ္ဇတိ။

ယန္တိ ယံ ပုဂ္ဂလံ။ ဧသာ လာမကဘာဝေန ဇမ္မီ ဝိသာဟာရတာယ ဝိသမူလတာယ ဝိသဖလတာယ ဝိသပရိဘောဂတာယ ရူပါဒီသု ဝိသတ္တတာယ အာသတ္တတာယ စ ဝိသတ္တိကာတိ သင်္ခံ ဂတာ ဆဒွါရိကာ တဏှာ သဟတေ အဘိဘဝတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ယထာ နာမ ဝနေ ပုနပ္ပုနံ ဝဿန္တေ ဒေဝေ အဘိဝဋ္ဌံ ဗီရဏံ ဗီရဏတိဏံ ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ ဝဋ္ဋမူလကာ သောကာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ဝုဒ္ဓိံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။

ယော စေတံ…ပေ… ဒုရစ္စယန္တိ ယော ပန ပုဂ္ဂလော ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အတိက္ကမိတုံ ပဇဟိတုံ ဒုက္ကရတာယ ဒုရစ္စယံ တဏှံ သဟတေ အဘိဘဝတိ၊ တမှာ ပုဂ္ဂလာ ဝဋ္ဋမူလကာ သောကာ ပပတန္တိ။ ယထာ နာမ ပေါက္ခရေ ပဒုမပတ္တေ ပတိတံ ဥဒဗိန္ဒု န ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ န ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ အတ္ထော။

တံ ဝေါ ဝဒါမီတိ တေန ကာရဏေန အဟံ တုမှေ ဝဒါမိ။ ဘဒ္ဒံ ဝေါတိ ဘဒ္ဒံ တုမှာကံ ဟောတု၊ မာ တဏှံ အနုဝတ္တပုဂ္ဂလော ဝိယ ဝိဘဝံ အနတ္ထံ ပါပုဏာထာတိ အတ္ထော။ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ယတ္တကာ သန္နိပတိတာ၊ တတ္တကာ။ ကိံ ဝဒသီတိ စေ? တဏှာယ မူလံ ခဏထ ဣမိဿာ ဆဒွါရိကတဏှာယ မူလံ ကာရဏံ အဝိဇ္ဇာဒိကိလေသဂ္ဂဟနံ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏကုဒါလေန ခဏထ သမုစ္ဆိန္ဒထ။ ကိံ ဝိယာတိ? ဥသီရတ္ထောဝ ဗီရဏံ ယထာ ဥသီရေန အတ္ထိကော ပုရိသော မဟန္တေန ကုဒါလေန ဗီရဏာပရနာမံ ဥသီရံ နာမ တိဏံ ခဏတိ၊ ဧဝမဿ မူလံ ခဏထာတိ အတ္ထော။ မာ ဝေါ နဠံဝ သောတောဝ၊ မာရော ဘဉ္ဇိ ပုနပ္ပုနန္တိ တုမှေ နဒီတီရေ ဇာတံ နဠံ မဟာဝေဂေန အာဂတော နဒီသောတော ဝိယ ကိလေသမာရော မစ္စုမာရော ဒေဝပုတ္တမာရော စ ပုနပ္ပုနံ မာ ဘဉ္ဇီတိ အတ္ထော။

တသ္မာ ကရောထ ဗုဒ္ဓဝစနံ ‘‘ဈာယထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာ ပမာဒတ္ထာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၁၅) ဝုတ္တံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဝစနံ ကရောထ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပတ္တိယာ သမ္ပာဒေထ။ ခဏော ဝေါ မာဥပစ္စဂါတိ ယော ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနံ န ကရောတိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ အယံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒက္ခဏော ပတိရူပဒေသဝါသေ ဥပ္ပတ္တိက္ခဏော သမ္မဒိဋ္ဌိယာ ပဋိလဒ္ဓက္ခဏော ဆန္နံ အာယတနာနံ အဝေကလ္လက္ခဏောတိ သဗ္ဗောပိ ခဏော အတိက္ကမတိ၊ သော ခဏော မာ တုမှေ အတိက္ကမတု။ ခဏာတီတာတိ ယေ ဟိ တံ ခဏံ အတီတာ၊ ယေ ဝါ ပုဂ္ဂလေ သော ခဏော အတီတော၊ တေ နိရယမှိ သမပ္ပိတာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ စိရကာလံ သောစန္တိ။

ပမာဒေါ ရဇောတိ ရူပါဒီသု အာရမ္မဏေသု သတိဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏော ပမာဒေါ၊ သံကိလေသသဘာဝတ္တာ ရာဂရဇာဒိမိဿတာယ စ ရဇော။ ပမာဒါနုပတိတော ရဇောတိ ယော ဟိ ကောစိ ရဇော နာမ ရာဂါဒိကော၊ သော သဗ္ဗော ပမာဒါနုပတိတော ပမာဒဝသေနေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပ္ပမာဒေနာတိ အပ္ပမဇ္ဇနေန အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယာ။ ဝိဇ္ဇာယာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ။ အဗ္ဗဟေ သလ္လမတ္တနောတိ အတ္တနော ဟဒယနိဿိတံ ရာဂါဒိသလ္လံ ဥဒ္ဓရေယျ သမူဟနေယျာတိ။

မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သပ္ပဒါသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဏ္ဏဝီသတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သပ္ပဒါသတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုရောဟိတပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ သပ္ပဒါသောတိ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု ဉာတိသမာဂမေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ကိလေသာဘိဘဝေန စေတောသမာဓိံ အလဘန္တော ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ သံဝေဂဇာတော ပစ္ဆာ သတ္ထံ အာဟရန္တော ယောနိသော မနသိကာရံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၄၀၅။

‘‘ပဏ္ဏဝီသတိ ဝဿာနိ၊ ယတော ပဗ္ဗဇိတော အဟံ၊

အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ၊ စေတောသန္တိမနဇ္ဈဂံ။

၄၀၆။

‘‘အလဒ္ဓါ စိတ္တဿေကဂ္ဂံ၊ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတော၊

ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တော၊ ဝိဟာရာ ဥပနိက္ခမိံ။

၄၀၇။

‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရိဿာမိ၊ ကော အတ္ထော ဇီဝိတေန မေ၊

ကထဉှိ သိက္ခံ ပစ္စက္ခံ၊ ကာလံ ကုဗ္ဗေထ မာဒိသော။

၄၀၈။

‘‘တဒါဟံ ခုရမာဒါယ၊ မဉ္စကမှိ ဥပါဝိသိံ၊

ပရိနီတော ခုရော အာသိ၊ ဓမနိံ ဆေတ္တုမတ္တနော။

၄၀၉။

‘‘တတော မေ မနသီကာရော၊ ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထ၊

အာဒီနဝေါ ပါတုရဟု၊ နိဗ္ဗိဒါ သမတိဋ္ဌထ။

၄၁၀။

‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ ပဿ ဓမ္မသုဓမ္မတံ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿာနိ၊ ယတော ပဗ္ဗဇိတော အဟန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ပဗ္ဗဇိတော တာနိမာနိ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿာနိ။ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ၊ စေတောသန္တိမနဇ္ဈဂန္တိ သောဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တော အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ အင်္ဂုလိဖောဋနမတ္တမ္ပိ ခဏံ စေတောသန္တိံ စေတသော သမာဓာနံ န လဘိံ။

ဧဝံ ပန အလဒ္ဓါ စိတ္တဿေကဂ္ဂတံ၊ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတော’’တိ။ တတ္ထ အဋ္ဋိတောတိ ပီဠိတော၊ အဘိဘူတောတိ အတ္ထော။ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တောတိ ‘‘ဣဒမိဓ အတိဝိယ အယုတ္တံ ဝတ္တတိ၊ ယဒါဟံ နိယျာနိကေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တာနံ ကိလေသပင်္ကတော ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဥဒ္ဓံမုခေါ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒမာနော။ ဝိဟာရာ ဥပနိက္ခမိန္တိ ဝသနကဝိဟာရတော ဗဟိ နိက္ခန္တော။

ယေနာဓိပ္ပာယေန နိက္ခန္တော၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သတ္ထံ ဝါ အာဟရိဿာမီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သတ္ထံ ဝါ အာဟရိဿာမီတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပနတ္ထော။ တေန ‘‘ရုက္ခာ ဝါ ပပတိဿာမိ၊ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ ဝါ မရိဿာမီ’’တိအာဒိကေ မရဏပ္ပကာရေ သင်္ဂဏှာတိ။ သိက္ခန္တိ အဓိသီလသိက္ခံ။ ပစ္စက္ခန္တိ ပစ္စာစိက္ခန္တော ပရိစ္စဇန္တော။ ‘‘ပစ္စက္ခာ’’တိပိ ပါဠိ၊ ပစ္စက္ခာယာတိ အတ္ထော။ ကာလန္တိ မရဏံ။ ကထဉှိ နာမ မာဒိသော သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ကာလံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ သိက္ခာပစ္စက္ခာနဉှိ အရိယဿ ဝိနယေ မရဏံ နာမ။ ယထာဟ ဘဂဝါ – ‘‘မရဏဉှေတံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၆၃)။ ‘‘သိက္ခံ ပစ္စက္ခာ’’တိ ပန ပါဌေ ကထဉှိ နာမ မာဒိသော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ကာလံ ကရေယျ၊ သိက္ခာသမင်္ဂီ ဧဝ ပန ဟုတွာ ကာလံ ကရေယျ? တသ္မာ သတ္ထံ ဝါ အာဟရိဿာမိ၊ ကော အတ္ထော ဇီဝိတေန မေတိ ယောဇနာ။

တဒါဟန္တိ ယဒါ ကိလေသာဘိဘဝေန သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ ဇီဝိတေ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော တဒါ။ ခုရန္တိ နိသိတခုရံ၊ ခုရသဒိသံ ဝါ သတ္ထကံ။ မဉ္စကမှိ ဥပါဝိသိန္တိ ပရေသံ နိဝါရဏဘယေန ဩဝရကံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ နိသီဒိံ။ ပရိနီတောတိ ဥပနီတော၊ ဂလေ ဌပိတောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဓမနိန္တိ ‘‘ကဏ္ဌေ ဓမနိံ၊ ကဏ္ဌဓမနိံ ဂလဝလယ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဆေတ္တုန္တိ ဆိန္ဒိတုံ။

တတော မေ မနသီကာရော၊ ယောနိသော ဥဒပဇ္ဇထာတိ ‘‘ယဒါဟံ မရိဿာမီ’’တိ ကဏ္ဌေ ဓမနိံ ဆိန္ဒိတုံ ခုရံ ဥပနေသိံ၊ တတော ပရံ ‘‘အရောဂံ နု ခေါ မေ သီလ’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အက္ခဏ္ဍံ အစ္ဆိဒ္ဒံ သုပရိသုဒ္ဓံ သီလံ ဒိသွာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပီတိမနဿ ကာယော ပဿမ္ဘိ၊ ပဿဒ္ဓကာယဿ နိရာမိသံ သုခံ အနုဘဝန္တဿ စိတ္တဿ သမာဟိတတာယ ဝိပဿနာဝသေန ယောနိသော မနသိကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အထ ဝါ တတောတိ ကဏ္ဌေ ခုရဿ ဥပနယတော ဝဏေ ဇာတေ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော ဝိပဿနာယ ဝသေန ယောနိသောမနသိကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣဒါနိ တတော ပရံ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အာဒီနဝေါ ပါတုရဟူ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

သပ္ပဒါသတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကာတိယာနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဥဋ္ဌေဟီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကာတိယာနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ အညတရဿ ကောသိယဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ မာတုဂေါတ္တဝသေန ပန ကာတိယာနောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော သာမညကာနိတ္ထေရဿ ဂိဟိသဟာယော ထေရံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတော သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ရတ္တိံ ‘‘နိဒ္ဒါဘိဘဝံ ဝိနောဒေဿာမီ’’တိ စင်္ကမံ အာရုဟိ။ သော စင်္ကမန္တော နိဒ္ဒါယ အဘိဘူတော ပစလာယမာနော ပရိပတိတွာ တတ္ထေဝ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ နိပဇ္ဇိ၊ သတ္ထာ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဒိသွာ သယံ တတ္ထ ဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ကာတိယာနာ’’တိ သညံ အဒါသိ။ သော သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဝန္ဒိတွာ သံဝေဂဇာတော အဋ္ဌာသိ။ အထဿ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၄၁၁။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ နိသီဒ ကာတိယာန၊ မာ နိဒ္ဒါဗဟုလော အဟု ဇာဂရဿု၊

မာ တံ အလသံ ပမတ္တဗန္ဓု၊ ကူဋေနေဝ ဇိနာတု မစ္စုရာဇာ။

၄၁၂။

‘‘သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒဝေဂေါ၊ ဧဝံ ဇာတိဇရာတိ ဝတ္တတေ တံ၊

သော ကရောဟိ သုဒီပမတ္တနော တွံ၊ န ဟိ တာဏံ တဝ ဝိဇ္ဇတေဝ အညံ။

၄၁၃။

‘‘သတ္ထာ ဟိ ဝိဇေသိ မဂ္ဂမေတံ၊ သင်္ဂါ ဇာတိဇရာဘယာ အတီတံ၊

ပုဗ္ဗာပရရတ္တမပ္ပမတ္တော၊ အနုယုဉ္ဇဿု ဒဠှံ ကရောဟိ ယောဂံ။

၄၁၄။

‘‘ပုရိမာနိ ပမုဉ္စ ဗန္ဓနာနိ၊ သင်္ဃာဋိခုရမုဏ္ဍဘိက္ခဘောဇီ၊

မာ ခိဍ္ဍာရတိဉ္စ မာ နိဒ္ဒံ၊ အနုယုဉ္ဇိတ္ထ ဈာယ ကာတိယာန။

၄၁၅။

‘‘ဈာယာဟိ ဇိနာဟိ ကာတိယာန၊ ယောဂက္ခေမပထေသု ကောဝိဒေါသိ၊

ပပ္ပုယျ အနုတ္တရံ ဝိသုဒ္ဓိံ၊ ပရိနိဗ္ဗာဟိသိ ဝါရိနာဝ ဇောတိ။

၄၁၆။

‘‘ပဇ္ဇောတကရော ပရိတ္တရံသော၊ ဝါတေန ဝိနမျတေ လတာဝ၊

ဧဝမ္ပိ တုဝံ အနာဒိယာနော၊ မာရံ ဣန္ဒသဂေါတ္တ နိဒ္ဓုနာဟိ၊

သော ဝေဒယိတာသု ဝီတရာဂေါ၊ ကာလံ ကင်္ခ ဣဓေဝ သီတိဘူတော’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဥဋ္ဌေဟီတိ နိဒ္ဒူပဂမနတော ဥဋ္ဌဟန္တော ဥဋ္ဌာနဝီရိယံ ကရောဟိ။ ယသ္မာ နိပဇ္ဇာ နာမ ကောသဇ္ဇပက္ခိယာ၊ တသ္မာ မာ သယိ။ နိသီဒါတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ နိသီဒ။ ကာတိယာနာတိ တံ နာမေန အာလပတိ။ မာ နိဒ္ဒါဗဟုလော အဟူတိ နိဒ္ဒါဗဟုလော နိဒ္ဒါဘိဘူတော မာ အဟု။ ဇာဂရဿူတိ ဇာဂရ၊ ဇာဂရိယမနုယုတ္တော ဟောဟိ။ မာ တံ အလသန္တိ ဇာဂရိယံ အနနုယုဉ္ဇန္တံ တံ အလသံ ကုသီတံ ပမတ္တဗန္ဓု မစ္စုရာဇာ ကူဋေနေဝ အဒ္ဒုဟနေန ဝိယ နေသာဒေါ မိဂံ ဝါ ပက္ခိံ ဝါ ဇရာရောဂေဟိ မာ ဇိနာတု မာ အဘိဘဝတု၊ မာ အဇ္ဈောတ္ထရတူတိ အတ္ထော။

သေယျထာပီတိ သေယျထာ အပိ။ မဟာသမုဒ္ဒဝေဂေါတိ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဦမိဝေဂေါ။ ဧဝန္တိ ယထာ နာမ မဟာသမုဒ္ဒဦမိဝေဂေါ ဥပရူပရိ ဥဋ္ဌဟန္တော တံ အဘိက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တံ ပုရိသံ အဘိဘဝတိ၊ ဧဝံ ဇာတိ ဇရာ စ ကောသဇ္ဇာဘိဘူတံ တံ အတိဝတ္တတေ ဥပရူပရိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ သော ကရောဟီတိ သော တွံ၊ ကာတိယာန၊ စတူဟိ ဩဃေဟိ အနဇ္ဈောတ္ထရဏီယံ အရဟတ္တဖလသင်္ခါတံ သုဒီပံ အတ္တနော ကရောဟိ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒေဟိ။ န ဟိ တာဏံ တဝ ဝိဇ္ဇတေဝ အညန္တိ ဟီတိ ဟေတုအတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ တတော အဂ္ဂဖလတော အညံ တဝ တာဏံ နာမ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ န ဥပလဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ တံ အရဟတ္တသင်္ခါတံ သုဒီပံ ကရောဟီတိ။

သတ္ထာ ဟိ ဝိဇေသိ မဂ္ဂမေတန္တိ ယံ သာဓေတုံ အဝိသဟန္တာ ယတော ပရာဇိတာ ပုထူ အညတိတ္ထိယာ၊ တဒေတံ တဿ သုဒီပဿ ကာရဏဘူတံ ပဉ္စဝိဓသင်္ဂတော ဇာတိအာဒိဘယတော စ အတီတံ အရိယမဂ္ဂံ ဒေဝပုတ္တမာရာဒိကေ အဘိဘဝိတွာ တုယှံ သတ္ထာ ဝိဇေသိ သာဓေသိ။ ယသ္မာ သတ္ထု သန္တကံ နာမ သာဝကေန အဓိဂန္တဗ္ဗံ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တဿ အဓိဂမာယ ပုဗ္ဗရတ္တာပရရတ္တံ ပုရိမယာမံ ပစ္ဆိမယာမဉ္စ ၊ အပ္ပမတ္တော သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ အနုယုဉ္ဇ ယောဂံ ဘာဝနံ ဒဠှဉ္စ ကရောဟိ။

ပုရိမာနိ ပမုဉ္စ ဗန္ဓနာနီတိ ပုရိမကာနိ ဂိဟိကာလေ အာဗဒ္ဓါနိ ဂိဟိဗန္ဓနာနိ ကာမဂုဏဗန္ဓနာနိ ပမုဉ္စ ဝိဿဇ္ဇေဟိ၊ တတ္ထ အနပေက္ခော ဟောဟိ။ သင်္ဃာဋိခုရမုဏ္ဍဘိက္ခဘောဇီတိ သင်္ဃာဋိဓာရီ ခုရေန ကတသိရမုဏ္ဍော ဘိက္ခာဟာရဘောဇီ၊ တိဝိဓမ္ပေတံ ပုရိမဗန္ဓနပမောက္ခဿ ခိဍ္ဍာရတိနိဒ္ဒါနနုယောဂဿ စ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ တွံ သင်္ဃာဋိပါရုတော မုဏ္ဍော ဘိက္ခာဟာရော ဇီဝတိ၊ တသ္မာ တေ ကာမသုခါနုယောဂေါ ခိဍ္ဍာရတိနိဒ္ဒါနုယောဂေါ စ န ယုတ္တောတိ တတော ပုရိမာနိ ပမုဉ္စ ဗန္ဓနာနိ ခိဍ္ဍာရတိံ နိဒ္ဒဉ္စ မာနုယုဉ္ဇိတ္ထာတိ ယောဇနာ။ ဈာယာတိ ဈာယဿု အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ အနုယုဉ္ဇ။

တံ ပန အနုယုဉ္ဇန္တော ယေန ဈာနေန ဈာယတော ကိလေသာ သဗ္ဗသော ဇိတာ ဟောန္တိ၊ တံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ အနုယုဉ္ဇာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဈာယာဟိ ဇိနာဟီ’’တိ အာဟ။ ယောဂက္ခေမပထေသု ကောဝိဒေါသီတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမဿ နိဗ္ဗာနဿ ပထဘူတေသု ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ကုသလော ဆေကော အသိ၊ တသ္မာ ဘာဝနံ ဥဿုက္ကာပေန္တော အနုတ္တရံ ဥတ္တရရဟိတံ၊ ဝိသုဒ္ဓိံ နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စ ပပ္ပုယျ ပါပုဏိတွာ ပန တွံ ပရိနိဗ္ဗာဟိသိ။ ဝါရိနာဝ ဇောတီတိ မဟတာ သလိလဝုဋ္ဌိနိပါတေန အဂ္ဂိခန္ဓော ဝိယ အရိယမဂ္ဂဝုဋ္ဌိနိပါတေန ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ။

ပဇ္ဇောတကရောတိ ပဇ္ဇောတိံ ကရော ပဒီပေါ။ ပရိတ္တရံသောတိ ခုဒ္ဒကစ္စိကော။ ဝိနမျတေတိ ဝိနမီယတိ အပနိယျတိ။ လတာဝါတိ ဝလ္လိ ဝိယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝဋ္ဋိအာဒိပစ္စယဝေကလ္လေန ပရိတ္တရံသော မန္ဒပဘော ပဒီပေါ အပ္ပိကာ လတာ ဝါ ဝါတေန ဝိဓမိယျတိ ဝိဒ္ဓံသိယျတိ၊ ဧဝံ တုဝမ္ပိ။ ကောသိယဂေါတ္တတာယ၊ ဣန္ဒသဂေါတ္တ၊ ဣန္ဒသမာနဂေါတ္တံ။ မာရံ တဿ ဝသေ အနာဝတ္တနာ အနုပါဒါနတော စ အနာဒိယာနော၊ နိဒ္ဓုနာဟိ ဝိဓမေဟိ ဝိဒ္ဓံသေဟိ။ ဧဝံ ပန ဝိဒ္ဓံသမာနော သော တွံ ဝေဒယိတာသု သဗ္ဗာသု ဝေဒနာသု ဝိဂတစ္ဆန္ဒရာဂေါ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟာဘာဝေန သီတိဘူတော နိဗ္ဗုတော အတ္တနော ပရိနိဗ္ဗာနကာလံ ကင်္ခ အာဂမေဟီတိ ။ ဧဝံ သတ္ထာရာ အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ ပါပေတွာ ဒေသနာယ ကတာယ ထေရော ဒေသနာဝသာနေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သတ္ထာရာ ဒေသိတနိယာမေနေဝ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ တာ ဧဝ ဣမာ ဂါထာ ထေရဿ အညာဗျာကရဏဉ္စ ဇာတာ။

ကာတိယာနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ မိဂဇာလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

သုဒေသိတောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မိဂဇာလတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဝိသာခါယ မဟာဥပါသိကာယ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ မိဂဇာလောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဘိဏှသော ဓမ္မဿဝနေန ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော –

၄၁၇။

‘‘သုဒေသိတော စက္ခုမတာ၊ ဗုဒ္ဓေနာဒိစ္စဗန္ဓုနာ၊

သဗ္ဗသံယောဇနာတီတော၊ သဗ္ဗဝဋ္ဋဝိနာသနော။

၄၁၈။

‘‘နိယျာနိကော ဥတ္တရဏော၊ တဏှာမူလဝိသောသနော၊

ဝိသမူလံ အာဃာတနံ၊ ဆေတွာ ပါပေတိ နိဗ္ဗုတိံ။

၄၁၉။

‘‘အညာဏမူလဘေဒါယ၊ ကမ္မယန္တဝိဃာဋနော၊

ဝိညာဏာနံ ပရိဂ္ဂဟေ၊ ဉာဏဝဇိရနိပါတနော။

၄၂၀။

‘‘ဝေဒနာနံ ဝိညာပနော၊ ဥပါဒါနပ္ပမောစနော၊

ဘဝံ အင်္ဂါရကာသုံဝ၊ ဉာဏေန အနုပဿနော။

၄၂၁။

‘‘မဟာရသော သုဂမ္ဘီရော၊ ဇရာမစ္စုနိဝါရဏော၊

အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ ဒုက္ခူပသမနော သိဝေါ။

၄၂၂။

‘‘ကမ္မံ ကမ္မန္တိ ဉတွာန၊ ဝိပါကဉ္စ ဝိပါကတော၊

ပဋိစ္စုပ္ပန္နဓမ္မာနံ၊ ယထာဝါလောကဒဿနော၊

မဟာခေမင်္ဂမော သန္တော၊ ပရိယောသာနဘဒ္ဒကော’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ သုဒေသိတောတိ သုဋ္ဌု ဒေသိတော၊ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထာနံ ယာထာဝတော ဝိဘာဝနဝသေန ဒေသိတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သုဒေသိတောတိ သမ္မာ ဒေသိတော၊ ပဝတ္တိနိဝတ္တီနံ တဒုဘယဟေတူနဉ္စ အဝိပရီတတော ပကာသနဝသေန ဘာသိတော သွာချာတောတိ အတ္ထော။ စက္ခုမတာတိ မံသစက္ခု၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊ ပညာစက္ခု၊ ဗုဒ္ဓစက္ခု၊ သမန္တစက္ခူတိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမတာ။ ဗုဒ္ဓေနာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန။ အာဒိစ္စဗန္ဓုနာတိ အာဒိစ္စဂေါတ္တေန။ ဒုဝိဓော ဟိ လောကေ ခတ္တိယဝံသော – အာဒိစ္စဝံသော၊ သောမဝံသောတိ။ တတ္ထ အာဒိစ္စဝံသော၊ ဩက္ကာကရာဇဝံသောတိ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတော သဉ္ဇာတတာယ သာကိယာ အာဒိစ္စဂေါတ္တာတိ ဘဂဝါ ‘‘အာဒိစ္စဗန္ဓူ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ အာဒိစ္စဿ ဗန္ဓူတိပိ ဘဂဝါ အာဒိစ္စဗန္ဓု၊ သွာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ကာမရာဂသံယောဇနာဒီနံ သဗ္ဗေသံ သံယောဇနာနံ သမတိက္ကမနဘာဝတော သဗ္ဗသံယောဇနာတီတော တတော ဧဝ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနံ ဝိနာသနတော ဝိဒ္ဓံသနတော သဗ္ဗဝဋ္ဋဝိနာသနော၊ သံသာရစာရကတော နိယျာနတော နိယျာနိကော၊ သံသာရမဟောဃတော သမုတ္တရဏဋ္ဌေန ဥတ္တရဏော၊ ကာမတဏှာဒီနံ သဗ္ဗတဏှာနံ မူလံ အဝိဇ္ဇံ အယောနိသော မနသိကာရဉ္စ ဝိသောသေတိ သုက္ခာပေတီတိ တဏှာမူလဝိသောသနော၊ တိဏ္ဏမ္ပိ ဝေဒါနံ သမ္ပဋိဝေဓဿ ဝိဒ္ဓံသနတော ဝိသဿ ဒုက္ခဿ ကာရဏတ္တာ ဝိသမူလံ၊ သတ္တာနံ ဗျသနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ အာဃာတနံ ကမ္မံ ကိလေသံ ဝါ ဆေတွာ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗုတိံ နိဗ္ဗာနံ ပါပေတိ။

အညာဏဿ မူလံ အယောနိသော မနသိကာရော အာသဝါ စ ‘‘အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၀၃) ဟိ ဝုတ္တံ၊ တဿ ဘေဒါယ ဝဇိရူပမဉာဏေန ဘိန္ဒနတ္ထာယ။ အထ ဝါ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၂၂၅-၂၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁) အညာဏံ မူလံ ဧတဿာတိ အညာဏမူလံ၊ ဘဝစက္ကံ၊ တဿ မဂ္ဂဉာဏဝဇိရေန ပဒါလနတ္ထံ ဒေသိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကမ္မယန္တဝိဃာဋနောတိ ကမ္မဃဋိတဿ အတ္တဘာဝယန္တဿ ဝိဒ္ဓံသနော။ ဝိညာဏာနံ ပရိဂ္ဂဟေတိ ကာမဘဝါဒီသု ယထာသကကမ္မုနာ ဝိညာဏဂ္ဂဟဏေ ဥပဋ္ဌိတေတိ ဝစနသေသော။ တတ္ထ တတ္ထ ဟိ ဘဝေ ပဋိသန္ဓိယာ ဂဟိတာယ တံတံဘဝနိဿိတဝိညာဏာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဉာဏဝဇိရနိပါတနောတိ ဉာဏဝဇိရဿ နိပါတော၊ ဉာဏဝဇိရံ နိပါတေတွာ တေသံ ပဒါလေတာ။ လောကုတ္တရဓမ္မော ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တမဘဝါဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟာနိ ဝိညာဏာနိ ဘိန္ဒတ္တမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။

ဝေဒနာနံ ဝိညာပနောတိ သုခါဒီနံ တိဿန္နံ ဝေဒနာနံ ယထာက္ကမံ ဒုက္ခသလ္လာနိစ္စဝသေန ယာထာဝတော ပဝေဒကော။ ဥပါဒါနပ္ပမောစနောတိ ကာမုပါဒါနာဒီဟိ စတူဟိပိ ဥပါဒါနေဟိ စိတ္တသန္တာနဿ ဝိမောစကော။ ဘဝံ အင်္ဂါရကာသုံဝ၊ ဉာဏေန အနုပဿနောတိ ကာမဘဝါဒိနဝဝိဓမ္ပိ ဘဝံ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒိတ္တဘာဝတော သာဓိကပေါရိသံ အင်္ဂါရကာသုံ ဝိယ မဂ္ဂဉာဏေန အနုပစ္စက္ခတော ဒဿေတာ။

သန္တပဏီတဘာဝတော အတိတ္တိကရဋ္ဌေန မဟာရသော ပရိညာဒိဝသေန ဝါ မဟာကိစ္စတာယ သာမညဖလဝသေန မဟာသမ္ပတ္တိတာယ စ မဟာရသော၊ အနုပစိတသမ္ဘာရေဟိ ဒုရဝဂါဟတာယ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌတာယ စ သုဋ္ဌု ဂမ္ဘီရော ဇရာမစ္စုနိဝါရဏော၊ အာယတိံ ဘဝါဘိနိပ္ဖတ္တိယာ နိဝတ္တနေန ဇရာယ မစ္စုနော စ ပဋိသေဓကော။ ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တဂုဏဝိသေသယုတ္တံ ဓမ္မံ သရူပတော ဒဿေန္တော ‘‘အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော’’တိ ဝတွာ ပုနပိ တဿ ကတိပယေ ဂုဏေ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဒုက္ခူပသမနော သိဝေါ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန အရိယော၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒိအဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနတာယ အဋ္ဌင်္ဂိကော၊ နိဗ္ဗာနဂဝေသနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ သကလဝဋ္ဋဒုက္ခဝူပသမနဋ္ဌေန ဒုက္ခဝူပသမနော၊ ခေမဋ္ဌေန သိဝေါ။

ယထာ ဣတော ဗာဟိရကသမယေ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပဝေဒိတတ္တာ ကမ္မဝိပါကော ဝိပလ္လာသော သိယာတိ ဧဝံ အဝိပလ္လာသေတွာ ပဋိစ္စုပ္ပန္နဓမ္မာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နေသု ဓမ္မေသု ကမ္မံ ကမ္မန္တိ ဝိပါကဉ္စ ဝိပါကတော ဉတွာန ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏေန ဇာနနဟေတု သဿတုစ္ဆေဒဂ္ဂါဟာနံ ဝိဓမနေန ယာထာဝတော အာလောကဒဿနော တက္ကရဿ လောကုတ္တရဉာဏာလောကဿ ဒဿနော။ ကေနစိ ကဉ္စိ ကဒါစိပိ အနုပဒ္ဒုတတ္တာ မဟာခေမံ နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ သတ္တေ ဂမေတိ စာတိ မဟာခေမင်္ဂမော၊ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟဝူပသမနတော သန္တော၊ အကုပ္ပာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ အနုပါဒိသေသာယ စ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပါပနေန ပရိယောသာနဘဒ္ဒကော သုဒေသိတော စက္ခုမတာတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ထေရော နာနာနယေဟိ အရိယဓမ္မံ ပသံသန္တော တဿ ဓမ္မဿ အတ္တနာ အဓိဂတဘာဝံ အညာပဒေသေန ပကာသေသိ။

မိဂဇာလတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပုရောဟိတပုတ္တဇေန္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဇာတိမဒေန မတ္တောဟန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဇေန္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကောသလရညော ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဇေန္တောတိ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဇာတိမဒေန ဘောဂဣဿရိယရူပမဒေန စ မတ္တော အညေ ဟီဠေန္တော ဂရုဋ္ဌာနိယာနမ္ပိ အပစိတိံ အကရောန္တော မာနထဒ္ဓါ ဝိစရတိ။ သော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသွာ ဥပသင်္ကမန္တော ‘‘သစေ မံ သမဏော ဂေါတမော ပဌမံ အာလပိဿတိ၊ အဟမ္ပိ အာလပိဿာမိ၊ နော စေ၊ နာလပိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဌိတော ဘဂဝတိ ပဌမံ အနာလပန္တေ သယမ္ပိ မာနေန အနာလပိတွာ ဂမနာကာရံ ဒဿေသိ။ တံ ဘဂဝါ –

‘‘န မာနံ ဗြာဟ္မဏ သာဓု၊ အတ္ထိကဿီဓ ဗြာဟ္မဏ၊

ယေန အတ္ထေန အာဂစ္ဆိ၊ တမေဝမနုဗြူဟယေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၀၁) –

ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ။ သော ‘‘စိတ္တံ မေ သမဏော ဂေါတမော ဇာနာတီ’’တိ အဘိပ္ပသန္နော ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ပရမနိပစ္စာကာရံ ကတွာ –

‘‘ကေသု န မာနံ ကယိရာထ၊ ကေသု စဿ သဂါရဝေါ၊

ကျဿ အပစိတာ အဿု၊ ကျဿု သာဓု သုပူဇိတာ’’တိ။ –

ပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ –

‘‘မာတရိ ပိတရိ စာပိ၊ အထော ဇေဋ္ဌမှိ ဘာတရိ၊

အာစရိယေ စတုတ္ထမှိ၊ သမဏဗြာဟ္မဏေသု စ။

‘‘တေသု န မာနံ ကယိရာထ၊ တေသု အဿ သဂါရဝေါ၊

ကျဿ အပစိတာ အဿု၊ တျဿု သာဓု သုပူဇိတာ။

‘‘အရဟန္တေ သီတိဘူတေ၊ ကတကိစ္စေ အနာသဝေ၊

နိဟစ္စ မာနံ အတ္ထဒ္ဓါ၊ တေ နမဿေ အနုတ္တရေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၀၁) –

ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော တာယ ဒေသနာယ သောတာပန္နော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိကိတ္တနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တော –

၄၂၃။

‘‘ဇာတိမဒေန မတ္တောဟံ၊ ဘောဂဣဿရိယေန စ၊

သဏ္ဌာနဝဏ္ဏရူပေန၊ မဒမတ္တော အစာရိဟံ။

၄၂၄။

‘‘နာတ္တနော သမကံ ကဉ္စိ၊ အတိရေကဉ္စ မညိသံ၊

အတိမာနဟတော ဗာလော၊ ပတ္ထဒ္ဓါ ဥဿိတဒ္ဓဇော။

၄၂၅။

‘‘မာတရံ ပိတရဉ္စာပိ၊ အညေပိ ဂရုသမ္မတေ၊

န ကဉ္စိ အဘိဝါဒေသိံ၊ မာနတ္ထဒ္ဓါ အနာဒရော။

၄၂၆။

‘‘ဒိသွာ ဝိနာယကံ အဂ္ဂံ၊ သာရထီနံ ဝရုတ္တမံ၊

တပန္တမိဝ အာဒိစ္စံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃပုရက္ခတံ။

၄၂၇။

‘‘မာနံ မဒဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

သိရသာ အဘိဝါဒေသိံ၊ သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမံ။

၄၂၈။

‘‘အတိမာနော စ ဩမာနော၊ ပဟီနာ သုသမူဟတာ၊

အသ္မိမာနော သမုစ္ဆိန္နော၊ သဗ္ဗေ မာနဝိဓာ ဟတာ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဇာတိမဒေန မတ္တောဟန္တိ အဟံ ဥဒိစ္စေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ‘‘န မာဒိသော ဥဘတော သုဇာတော အညော အတ္ထီ’’တိ ကုလမာနေန မတ္တော မာနထဒ္ဓါ အစာရိန္တိ ယောဇနာ။ ဘောဂဣဿရိယေန စာတိ ဝိဘဝေန အာဓိပစ္စေန စ ဟေတုဘူတေန ဘောဂသမ္ပဒဉ္စ ဣဿရိယသမ္ပဒဉ္စ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နမဒေန မတ္တော အဟံ အစာရိန္တိ ယောဇနာ။ သဏ္ဌာနဝဏ္ဏရူပေနာတိ သဏ္ဌာနံ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိ၊ ဝဏ္ဏော ဩဒါတသာမတာဒိဆဝိသမ္ပတ္တိ၊ ရူပံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသောဘာ။ ဣဓာပိ ဝုတ္တနယေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဒမတ္တောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရတော အညေနပိ မဒေန မတ္တော။

နာတ္တနောသမကံ ကဉ္စီတိ အတ္တနော သမကံ သဒိသံ ဇာတိအာဒီဟိ သမာနံ အတိရေကံ ဝါ ကဉ္စိ န မညိသံ န မညိံ၊ မယာ သမာနမ္ပိ န မညိံ၊ ကုတော အဓိကန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အတိမာနဟတော ဗာလောတိ ဗာလော အဟံ တတော ဗာလဘာဝတော အတိမာနေန ခတူပဟတကုသလာစာရော၊ တတော ဧဝ ပတ္ထဒ္ဓါ ဥဿိတဒ္ဓဇော ထမ္ဘဝသေန ဂရူနမ္ပိ နိပစ္စကာရဿ အကရဏတော ဘုသံ ထဒ္ဓါ အနောနမနထဒ္ဓဇာတော ဥဿိတမာနဒ္ဓဇော။

ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ‘‘မာတရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အညေတိ ဇေဋ္ဌဘာတုအာဒိကေ၊ သမဏဗြာဟ္မဏေ စ။ ဂရုသမ္မတေတိ ဂရူတိ သမ္မတေ ဂရုဋ္ဌာနိယေ။ အနာဒရောတိ အာဒရရဟိတော။

ဒိသွာ ဝိနာယကံ အဂ္ဂန္တိ ဧဝံ မာနထဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ဝေနေယျာနံ ဝိနယနတော သယမ္ဘုတာယ နာယကဘာဝတော စ ဝိနာယကံ။ သဒေဝကေ လောကေ သီလာဒိဂုဏေဟိ သေဋ္ဌဘာဝတော အဂ္ဂံ။ ပုရိသဒမ္မာနံ အစ္စန္တတာယ ဒမနတော သာရထီနံ ဝရုတ္တမံ၊ အတိဝိယ ဥတ္တမံ ဗျာမပ္ပဘာဒိဩဘာသေန အာဒိစ္စမိဝ တပန္တံ၊ ဩဘာသန္တံ ဘိက္ခုသင်္ဃပုရက္ခတံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဥတ္တမံ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သန္တဇ္ဇိတော ‘‘အဟမေဝ သေဋ္ဌော၊ အညေ ဟီနာ’’တိ ပဝတ္တမာနံ ဘောဂမဒါဒိမဒဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ ပဟာယ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ သိရသာ အဘိဝါဒေသိန္တိ ယောဇနာ။ ကထံ ပနာယံ မာနထဒ္ဓါ သမာနော သတ္ထု ဒဿနမတ္တေန မာနံ ပဟာသီတိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သတ္ထု ဒဿနမတ္တေန မာနံ န ပဟာသိ ‘‘န မာနံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ သာဓူ’’တိအာဒိကာယ ပန ဒေသနာယ မာနံ ပဟာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မာနံ မဒဉ္စ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။ သိရသာ အဘိဝါဒေသိ’’န္တိ။ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာတိ စ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

‘‘အဟမေဝ သေဋ္ဌော’’တိ ပဝတ္တော မာနော အတိမာနော။ ‘‘ဣမေ ပန နိဟီနာ’’တိ အညေ ဟီနတော ဒဟန္တဿ မာနော ‘‘ဩမာနော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီ’’တိ ပန အညံ အတိက္ကမိတွာ အတ္တာနံ သေယျတော ဒဟန္တဿ ပဝတ္တော သေယျမာနော အတိမာနော။ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ ပဝတ္တော ဟီနမာနော ဩမာနော။ ပဟီနာ သုသမူဟတာတိ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂေဟိ ပဟီနာ ဟုတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သုဋ္ဌု သမုဂ္ဃာဋိတာ။ အသ္မိမာနောတိ ‘‘ဧသောဟမသ္မီ’’တိ ခန္ဓေ ‘‘အဟ’’န္တိ ဂဟဏဝသေန ပဝတ္တမာနော။ သဗ္ဗေတိ န ကေဝလံ အတိမာနဩမာနအသ္မိမာနာ ဧဝ၊ အထ ခေါ သေယျဿ သေယျမာနာဒယော နဝဝိဓာ အန္တရဘေဒေန အနေကဝိဓာ စ သဗ္ဗေ မာနဝိဓာ မာနကောဋ္ဌာသာ ဟတာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃာဋိတာတိ။

ပုရောဟိတပုတ္တဇေန္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သုမနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ယဒါနဝေါ ပဗ္ဗဇိတောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သုမနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိခိဿ ဘဂဝတော ကာလေ မာလာကာရကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သိခိံ ဘဂဝန္တံ ပဿိတွာ ပသန္နမာနသော သုမနပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အညတရဿ ဥပါသကဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သော စ ဥပါသကော အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကော အဟောသိ။ တဿ စ တတော ပုဗ္ဗေ ဇာတာဇာတာ ဒါရကာ မရိံသု။ တေန သော ‘‘သစာဟံ ဣဒါနိ ဧကံ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ၊ အယျဿ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ သော စ ဒသမာသစ္စယေန ဇာတော အရောဂေါယေဝ ဟုတွာ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎေန္တော သတ္တဝဿိကော အဟောသိ၊ တံ ပိတာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ တတော ပရိပက္ကဉာဏတ္တာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ ဆဠဘိညော ဟုတွာ ထေရံ ဥပဋ္ဌဟန္တော ‘‘ပါနီယံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဃဋံ အာဒါယ ဣဒ္ဓိယာ အနောတတ္တဒဟံ အဂမာသိ။ အထေကော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော နာဂရာဇာ အနောတတ္တဒဟံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေန ပရိက္ခိပိတွာ ဥပရိ မဟန္တံ ဖဏံ ကတွာ သုမနဿ ပါနီယံ ဂဟေတုံ ဩကာသံ န ဒေတိ။ သုမနော ဂရုဠရူပံ ဂဟေတွာ တံ နာဂရာဇံ အဘိဘဝိတွာ ပါနီယံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဒိဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတိ။ တံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ နိသိန္နော တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဓမ္မသေနာပတိံ အာမန္တေတွာ၊ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဣမံ ပဿာ’’တိအာဒိနာ စတူဟိ ဂါထာဟိ တဿ ဂုဏေ အဘာသိ။ အထ သုမနတ္ထေရော –

၄၂၉။

‘‘ယဒါ နဝေါ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော၊

ဣဒ္ဓိယာ အဘိဘောတွာန၊ ပန္နဂိန္ဒံ မဟိဒ္ဓိကံ။

၄၃၀။

‘‘ဥပဇ္ဈာယဿ ဥဒကံ၊ အနောတတ္တာ မဟာသရာ၊

အာဟရာမိ တတော ဒိသွာ၊ မံ သတ္ထာ ဧတဒဗြဝိ။

၄၃၁။

‘‘သာရိပုတ္တ ဣမံ ပဿ၊ အာဂစ္ဆန္တံ ကုမာရကံ၊

ဥဒကကုမ္ဘမာဒါယ၊ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတံ။

၄၃၂။

‘‘ပါသာဒိကေန ဝတ္တေန၊ ကလျာဏဣရိယာပထော၊

သာမဏေရောနုရုဒ္ဓဿ၊ ဣဒ္ဓိယာ စ ဝိသာရဒေါ။

၄၃၃။

‘‘အာဇာနီယေန အာဇညော၊ သာဓုနာ သာဓုကာရိတော၊

ဝိနီတော အနုရုဒ္ဓေန၊ ကတကိစ္စေန သိက္ခိတော။

၄၃၄။

‘‘သော ပတွာ ပရမံ သန္တိံ၊ သစ္ဆိကတွာ အကုပ္ပတံ၊

သာမဏေရော သ သုမနော၊ မာ မံ ဇညာတိ ဣစ္ဆတီ’’တိ။ –

အညာဗျာကရဏဝသေန ဆ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အာဒိတော ဒွေ ဂါထာ သုမနတ္ထေရေနေဝ ဘာသိတာ၊ ဣတရာ စတဿော တံ ပသံသန္တေန သတ္ထာရာ ဘာသိတာ။ တာ သဗ္ဗာ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ သုမနတ္ထေရော ပစ္ဆာ အညာဗျာကရဏဝသေန အဘာသိ။ တတ္ထ ပန္နဂိန္ဒန္တိ နာဂရာဇံ။ တတောတိ တတ္ထ၊ ယဒါ နဝေါ ပဗ္ဗဇိတော ဇာတိယာ သတ္တဝဿိကော ဣဒ္ဓိဗလေန မဟိဒ္ဓိကံ နာဂရာဇံ အဘိဘဝိတွာ အနောတတ္တဒဟတော ဥပဇ္ဈာယဿ ပါနီယံ အာဟရာမိ၊ တသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။

မံ ဥဒ္ဒိဿ မယှံ သတ္ထာ ဧတဒဗြဝိ၊ တံ ဒဿေန္တော၊ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဣမံ ပဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတန္တိ ဝိသယဇ္ဈတ္တဘူတေန အဂ္ဂဖလသမာဓိနာ သုဋ္ဌု သမာဟိတံ။

ပါသာဒိကေန ဝတ္တေနာတိ ပဿန္တာနံ ပသာဒါဝဟေန အာစာရဝတ္တေန၊ ကရဏတ္ထေ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ ကလျာဏဣရိယာပထောတိ သမ္ပန္နိရိယာပထော။ ပါသာဒိကေန ဝတ္တေနာတိ ဝါ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ သမဏဿ ဘာဝေါ သာမဏျံ၊ သာမညန္တိ အတ္ထော။ တဒတ္ထံ ဤရတိ ပဝတ္တတီတိ သာမဏေရော၊ သမဏုဒ္ဒေသော။ ဣဒ္ဓိယာ စ ဝိသာရဒေါတိ ဣဒ္ဓိယမ္ပိ ဗျတ္တော သုကုသလော။ အာဇာနီယေနာတိ ပုရိသာဇာနီယေန။ အတ္တဟိတပရဟိတာနံ သာဓနတော သာဓုနာ ကတကိစ္စေန အနုရုဒ္ဓေန သာဓု ဥဘယဟိတသာဓကော၊ သုဋ္ဌု ဝါ အာဇညော ကာရိတော ဒမိတော။ အဂ္ဂဝိဇ္ဇာယ ဝိနီတော အသေက္ခဘာဝါပါဒနေန သိက္ခိတော သိက္ခာပိတောတိ အတ္ထော။

သော သာမဏေရော သုမနော ပရမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ ပတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အဓိဂန္တွာ သစ္ဆိကတွာ အတ္တပစ္စက္ခံ ကတွာ အကုပ္ပတံ အရဟတ္တဖလံ အပ္ပိစ္ဆဘာဝဿ ပရမုက္ကံသဂတတ္တာ မာ မံ ဇညာတိ မံ ‘‘အယံ ခီဏာသဝေါ’’တိ ဝါ ‘‘ဆဠဘိညော’’တိ ဝါ ကောစိပိ မာ ဇာနေယျာတိ ဣစ္ဆတိ အဘိကင်္ခတီတိ။

သုမနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ နှာတကမုနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝါတရောဂါဘိနီတောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော နှာတကမုနိဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာဒီသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော နှာတကလက္ခဏယောဂေန နှာတကောတိ ပညာယိတ္ထ။ သော တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ရာဇဂဟဿ တိယောဇနပ္ပမာဏေ ဌာနေ အရညာယတနေ နီဝါရေဟိ ယာပေန္တော အဂ္ဂိံ ပရိစာရယမာနော ဝသတိ။ တဿ သတ္ထာ ဃဋေ ဝိယ ပဒီပံ ဟဒယဗ္ဘန္တရေ ပဇ္ဇလန္တံ အရဟတ္တူပနိဿယံ ဒိသွာ အဿမပဒံ အဂမာသိ။ သော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အတ္တနော ဥပကပ္ပနနိယာမေန အာဟာရံ ဥပနေသိ။ တံ ဘဂဝါ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဧဝံ တယော ဒိဝသေ ဒတွာ စတုတ္ထဒိဝသေ ‘‘ဘဂဝါ တုမှေ ပရမသုခုမာလာ၊ ကထံ ဣမိနာ အာဟာရေန ယာပေထာ’’တိ အာဟ။ တဿ သတ္ထာ အရိယသန္တောသဂုဏံ ပကာသေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တာပသော တံ သုတွာ သောတာပန္နော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ ဘဂဝါ တံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဂတော။ သော ပန တတ္ထေဝ ဝိဟရန္တော အပရဘာဂေ ဝါတာဗာဓေန ဥပဒ္ဒုတော အဟောသိ။ သတ္ထာ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရမုခေန တဿ ဝိဟာရံ ပုစ္ဆန္တော –

၄၃၅။

‘‘ဝါတရောဂါဘိနီတော တွံ၊ ဝိဟရံ ကာနနေ ဝနေ၊

ပဝိဒ္ဓဂေါစရေ လူခေ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊ အထ ထေရော –

၄၃၆။

‘‘ပီတိသုခေန ဝိပုလေန၊ ဖရိတွာန သမုဿယံ၊

လူခမ္ပိ အဘိသမ္ဘောန္တော၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

၄၃၇။

‘‘ဘာဝေန္တော သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ စ၊

ဈာနသောခုမ္မသမ္ပန္နော၊ ဝိဟရိဿံ အနာသဝေါ။

၄၃၈။

‘‘ဝိပ္ပမုတ္တံ ကိလေသေဟိ၊ သုဒ္ဓစိတ္တံ အနာဝိလံ၊

အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခန္တော၊ ဝိဟရိဿံ အနာသဝေါ။

၄၃၉။

‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ၊ ယေ မေ ဝိဇ္ဇိံသု အာသဝါ၊

သဗ္ဗေ အသေသာ ဥစ္ဆိန္နာ၊ န စ ဥပ္ပဇ္ဇရေ ပုန။

၄၄၀။

‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ၊

ဒုက္ခက္ခယော အနုပ္ပတ္တော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ –

ဣမာဟိ သေသဂါထာဟိ အတ္တနော ဝိဟာရံ သတ္ထု ပဝေဒေသိ။

တတ္ထ ဈာနသောခုမ္မသမ္ပန္နောတိ ဈာနသုခုမဘာဝေန သမန္နာဂတော။ ဈာနသုခုမံ နာမ အရူပဇ္ဈာနံ၊ တသ္မာ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိမှီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေန အတ္တနော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိတံ ဒဿေတိ။ အပရေ ပနာဟု – ‘‘သောခုမ္မန္တိ အဂ္ဂမဂ္ဂဖလေသု အဓိပညာသိက္ခာ အဓိပ္ပေတာ၊ တတော ဈာနဂ္ဂဟဏေန အတ္တနော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိတံ ဝိဘာဝေတီ’’တိ။ ဝိပ္ပမုတ္တံ ကိလေသေဟီတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တံ၊ တတော ဧဝ သုဒ္ဓစိတ္တံ၊ အနာဝိလသင်္ကပ္ပတာယ အနာဝိလံ၊ တီဟိပိ ပဒေဟိ အရဟတ္တဖလစိတ္တမေဝ ဝဒတိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမမေဝ စ ထေရဿ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

နှာတကမုနိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဗြဟ္မဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အက္ကောဓဿာတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဗြဟ္မဒတ္တတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကောသလရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဗြဟ္မဒတ္တောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဇေတဝနမဟေ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝံ ဒိသွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ ဆဠဘိညော အဟောသိ။ တံ ဧကဒိဝသံ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ အညတရော ဗြာဟ္မဏော အက္ကောသိ။ ထေရော တံ သုတွာပိ တုဏှီဘူတော ပိဏ္ဍာယ စရတိယေဝ၊ ဗြာဟ္မဏော ပုနပိ အက္ကောသိယေဝ။ မနုဿာ ဧဝံ အက္ကောသန္တမ္ပိ နံ ‘‘အယံ ထေရော န ကိဉ္စိ ဘဏတီ’’တိ အာဟံသု။ တံ သုတွာ ထေရော တေသံ မနုဿာနံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၄၄၁။

‘‘အက္ကောဓဿ ကုတော ကောဓော၊ ဒန္တဿ သမဇီဝိနော၊

သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿ၊ ဥပသန္တဿ တာဒိနော။

၄၄၂။

‘‘တဿေဝ တေန ပါပိယော၊ ယော ကုဒ္ဓံ ပဋိကုဇ္ဈတိ၊

ကုဒ္ဓံ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တော၊ သင်္ဂါမံ ဇေတိ ဒုဇ္ဇယံ။

၄၄၃။

‘‘ဥဘိန္နမတ္ထံ စရတိ၊ အတ္တနော စ ပရဿ စ၊

ပရံ သင်္ကုပိတံ ဉတွာ၊ ယော သတော ဥပသမ္မတိ။

၄၄၄။

‘‘ဥဘိန္နံ တိကိစ္ဆန္တံ တံ၊ အတ္တနော စ ပရဿ စ၊

ဇနာ မညန္တိ ဗာလောတိ၊ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၉)၊

၄၄၅။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇေ တေ သစေ ကောဓော၊ အာဝဇ္ဇ ကကစူပမံ၊

ဥပ္ပဇ္ဇေ စေ ရသေ တဏှာ၊ ပုတ္တမံသူပမံ သရ။

၄၄၆။

‘‘သစေ ဓာဝတိ စိတ္တံ တေ၊ ကာမေသု စ ဘဝေသု စ၊

ခိပ္ပံ နိဂ္ဂဏှ သတိယာ၊ ကိဋ္ဌာဒံ ဝိယ ဒုပ္ပသု’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အက္ကောဓဿာတိ ကောဓရဟိတဿ မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နကောဓဿ။ ကုတော ကောဓောတိ ကုတော နာမ ဟေတု ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဒန္တဿာတိ ဥတ္တမေန ဒမေန အဂ္ဂမဂ္ဂဒမထေန ဒန္တဿ။ သမဇီဝိနောတိ ကာယဝိသမာဒီနိ သဗ္ဗသော ပဟာယ ကာယသမာဒီနံ ဝသေန သမံ ဇီဝန္တဿ သတ္တဋ္ဌာနိယေန သမ္ပဇညေန သမ္မဒေဝ ဝတ္တန္တဿ။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿာတိ သမ္မာ အညာယ အဘိညေယျာဒိကေ ဓမ္မေ ဇာနိတွာ သဗ္ဗာသဝေဟိ ဝိပ္ပမုတ္တဿ။ တတော ဧဝ သဗ္ဗကိလေသဒရထပရိဠာဟဝူပသမေန ဥပသန္တဿ။ ဣဋ္ဌာဒီသု တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တိယာ တာဒိနော ခီဏာသဝဿ ကုတော ကောဓောတိ အညာပဒေသေန ထေရော အတ္တနော ကောဓာဘာဝံ တဿ စ ကာရဏာနိ ဝတွာ ဣဒါနိ ကောဓေ အကောဓေ စ အာဒီနဝါနိသံသဒဿနေန ဓမ္မံ ကထေန္တော ‘‘တဿေဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယော ကုဒ္ဓံ ပဋိကုဇ္ဈတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဥပရိ ကုဒ္ဓံ ကုပိတံ ပုဂ္ဂလံ ပဋိကုဇ္ဈတိ၊ တဿေဝ တေန ပဋိကုဇ္ဈနပစ္စက္ကောသနပဋိပ္ပဟရဏာဒိနာ ပါပိယော ဣဓလောကေ ဝိညူဂရဟာဒိဝသေန ပရလောကေ နိရယဒုက္ခာဒိဝသေန အဘဒ္ဒကတရံ အကလျာဏတရံ ဟောတိ။ ကုဇ္ဈနေန ပန အကုဒ္ဓဿ ပါပံ ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ကေစိ ပန ‘‘ယော အကုဒ္ဓံ ပဋိကုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ကုဇ္ဈတီ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ကုဒ္ဓံ အပ္ပဋိကုဇ္ဈန္တောတိ ယော ပန ကုဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘အယံ ကုဒ္ဓါ ကောဓပရေတော’’တိ ဉတွာ န ပဋိကုဇ္ဈတိ ခမတိ၊ သော ဒုဇ္ဇယံ ကိလေသသင်္ဂါမံ ဇေတိ နာမ။ န ကေဝလဉ္စဿ ကိလေသသင်္ဂါမဇယော ဧဝ၊ အထ ခေါ ဥဘယဟိတပဋိပတ္တိမ္ပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဥဘိန္နမတ္ထံ…ပေ… ဥပသမ္မတီ’’တိ။ ယော ပရံ ပုဂ္ဂလံ သင်္ကုပိတံ ကုဒ္ဓံ ‘‘ကောဓပရေတော’’တိ ဉတွာ တံ မေတ္တာယန္တော အဇ္ဈုပေက္ခန္တော ဝါ သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ ဥပသမ္မတိ ခမတိ န ပဋိပ္ဖရတိ။ သော အတ္တနော စ ပရဿ စာတိ ဥဘိန္နံ ဥဘယလောကသုခါဝဟံ အတ္ထံ ဟိတံ စရတိ။

ဥဘိန္နံ တိကိစ္ဆန္တံ တန္တိ တံ အတ္တနော စ ပရဿ စာတိ ဥဘိန္နံ ဒွိန္နံ ကောဓဗျာဓိတိကိစ္ဆာယ တိကိစ္ဆန္တံ ခမန္တံ ပုဂ္ဂလံ ယေ ဇနာ ဓမ္မဿ အရိယာစာရဓမ္မေ အကုသလာ၊ တေ ဗာလာ ‘‘အယံ အဝိဒ္ဒသု ယော အတ္တာနံ အက္ကောသန္တဿ ပဟရန္တဿ ကိဉ္စိ န ကရောတီ’’တိ မညန္တိ ၊ တံ တေသံ အယောနိသော မညနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘တိကိစ္ဆန’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ တိကိစ္ဆနသဘာဝန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ ထေရေန ဝုစ္စမာနံ ဓမ္မံ သုတွာ အက္ကောသကဗြာဟ္မဏော သံဝိဂ္ဂေါ ပသန္နစိတ္တော စ ဟုတွာ ထေရံ ခမာပေတွာ တဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ ထေရော တဿ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေန္တော ‘‘ဣမဿ မေတ္တာဘာဝနာ ယုတ္တာ’’တိ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ကောဓပရိယုဋ္ဌာနာဒီသု ပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇေ တေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇေ တေ သစေတိ သစေ တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ နိဿာယ စိရပရိစယော ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ ဝူပသမာယ –

‘‘ဥဘတောဒဏ္ဍကေန စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကကစေန စောရာ ဩစရကာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဩကန္တေယျုံ၊ တတြာပိ ယော မနော ပဒူသေယျ၊ န မေ သော တေန သာသနကရော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၂) –

သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ ကကစူပမံ ဩဝါဒံ အာဝဇ္ဇေဟိ။ ဥပ္ပဇ္ဇေ စေ ရသေ တဏှာတိ သစေ တေ မဓုရာဒိဘေဒေ ရသေ တဏှာ အဘိလာသော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ တဿ ဝူပသမာယ –

‘‘ပုတ္တမံသံ ဇာယမ္ပတိကာ ယထာ ကန္တာရနိတ္ထရဏတ္ထမေဝ ခါဒိံသု၊ န ရသတဏှာယ ဧဝံ ကုလပုတ္တောပိ ပဗ္ဗဇိတော ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိသေဝတိ…ပေ… ဖာသုဝိဟာရော စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၃ အတ္ထတော သမာနံ) –

ဧဝံ ဝုတ္တံ ပုတ္တမံသူပမောဝါဒံ သရ အနုဿရ။

သစေ ဓာဝတိ တေ စိတ္တန္တိ အယောနိသော မနသိ ကရောတော တဝ စိတ္တံ ကာမေသု ပဉ္စကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂဝသေန၊ ကာမဘဝါဒီသု ဘဝေသု ဘဝပတ္ထနာဝသေန သစေ ဓာဝတိ သရတိ ဇဝတိ။ ခိပ္ပံ နိဂ္ဂဏှ သတိယာ၊ ကိဋ္ဌာဒံဝိယ ဒုပ္ပသုန္တိ တထာ ဓာဝိတုံ အဒေန္တော ယထာ နာမ ပုရိသော ကိဋ္ဌာဒံ သဿခါဒကံ ဒုပ္ပသုံ ဒုဋ္ဌဂေါဏံ ယောတ္တေန ထမ္ဘေ ဗန္ဓိတွာ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတိ၊ ဧဝံ သတိယာ သတိယောတ္တေန သမ္မာဓိထမ္ဘေ ဗန္ဓန္တော ခိပ္ပံ သီဃမေဝ နိဂ္ဂဏှ၊ ယထာ ကိလေသဝိဂမေန နိဗ္ဗိသေဝနံ ဟောတိ၊ တထာ ဒမေဟီတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ထေရော ပုထုဇ္ဇနောဝ ဟုတွာ အက္ကောသံ အဓိဝါသေန္တော တေသံ မနုဿာနံ အရိယဂုဏေ ပကာသေန္တော ဓမ္မံ ကထေတွာ ပစ္ဆာ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ အတ္တာနံ ဩဝဒန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ အညံ ဗျာကရောန္တော ဣမာယေဝ ဂါထာ အဘာသီ’’တိ ဝဒန္တိ။

ဗြဟ္မဒတ္တတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ သိရိမဏ္ဍတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဆန္နမတိဝဿတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သိရိမဏ္ဍတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သံသုမာရဂိရေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သိရိမဏ္ဍောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဘေသကလာဝနေ ဘဂဝတိ ဝိဟရန္တေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဒိဝသေ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသဋ္ဌာနေ နိသိန္နော နိဒါနုဒ္ဒေသဿ ပရိယောသာနေ ‘‘အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၃၄) ပါဠိယာ အတ္ထံ ဥပဓာရေန္တော အာပန္နံ အာပတ္တိံ အနာဝိကတွာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော ဥပရူပရိ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ၊ တေနဿ န ဖာသု ဟောတိ၊ အာဝိကတွာ ပန ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောန္တဿ ဖာသု ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ မနသိ ကတွာ ‘‘အဟော သတ္ထု သာသနံ သုဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ လဒ္ဓပ္ပသာဒေါ တထာ ဥပ္ပန္နံ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပသန္နမာနသော ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒံ ဒေန္တော –

၄၄၇။

‘‘ဆန္နမတိဝဿတိ၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊

တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ၊ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတိ။

၄၄၈။

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ဇရာယ ပရိဝါရိတော၊

တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏော၊ ဣစ္ဆာဓူပါယိတော သဒါ။ (သံ။ နိ။ ၁။၆၆)၊

၄၄၉။

‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော၊ ပရိက္ခိတ္တော ဇရာယ စ၊

ဟညတိ နိစ္စမတ္တာဏော၊ ပတ္တဒဏ္ဍောဝ တက္ကရော။

၄၅၀။

‘‘အာဂစ္ဆန္တဂ္ဂိခန္ဓာဝ၊ မစ္စု ဗျာဓိ ဇရာ တယော၊

ပစ္စုဂ္ဂန္တုံ ဗလံ နတ္ထိ၊ ဇဝေါ နတ္ထိ ပလာယိတုံ။

၄၅၁။

‘‘အမောဃံ ဒိဝသံ ကယိရာ၊ အပ္ပေန ဗဟုကေန ဝါ၊

ယံ ယံ ဝိဇဟတေ ရတ္တိံ၊ တဒူနံ တဿ ဇီဝိတံ။

၄၅၂။

‘‘စရတော တိဋ္ဌတော ဝါပိ၊ အာသီနသယနဿ ဝါ၊

ဥပေတိ စရိမာ ရတ္တိ၊ န တေ ကာလော ပမဇ္ဇိတု’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဆန္နန္တိ ဆာဒိတံ ယထာဘူတံ အဝိဝဋံ အပ္ပကာသိတံ ဒုစ္စရိတံ။ အတိဝဿတီတိ အာပတ္တိဝဿဉ္စေဝ ကိလေသဝဿဉ္စ အတိဝိယ ဝဿတိ။ အာပတ္တိယာ ဟိ ဆာဒနံ အလဇ္ဇိဘာဝါဒိနာ တာဒိသောဝ၊ ဆာဒနေန တတော အညထာဝ ပုနပိ တထာရူပံ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဆာဒနံ ဝဿနဿ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ ဝိဝဋန္တိ ပကာသိတံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ။ နာတိဝဿတီတိ ဧတ္ထ အတီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ၊ န ဝဿတီတိ အတ္ထော။ အဝဿနဉ္စေတ္ထ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ စိတ္တသန္တာနဿ ဝိသောဓိတတ္တာ။ တသ္မာတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ကာရဏဘာဝေန ပစ္စာမသတိ၊ ဆန္နဿ ဒုစ္စရိတဿ အာပတ္တိဝဿာဒီနံ အတိဝဿနတော ဝိဝဋဿ စ အဝဿနတောတိ အတ္ထော။ ဆန္နံ ဝိဝရေထာတိ ပုထုဇ္ဇနဘာဝေန ဆာဒနာဓိပ္ပာယေ ဥပ္ပန္နေပိ တံ အနနုဝတ္တိတွာ ဝိဝရေထ အာဝိကရေယျ၊ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရေယျ။ ဧဝန္တိ ဝိဝရဏေန ယထာဓမ္မံ ပဋိပတ္တိယာ။ တန္တိ တံ ဆန္နံ ဒုစ္စရိတံ။ နာတိဝဿတိ အာပတ္တိဝဿံ ကိလေသဝဿဉ္စ န ဝဿတိ၊ သုဒ္ဓန္တေ ပုဂ္ဂလံ ပတိဋ္ဌပေတီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ‘‘ဧကံသေန သီဃံယေဝ စ အတ္တာ သောဓေတဗ္ဗော၊ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ တဿ ကာရဏံ သံဝေဂဝတ္ထုံ ဒဿေန္တော ‘‘မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မစ္စုနာဗ္ဘာဟတော လောကောတိ အယံ သဗ္ဗောပိ သတ္တလောကော စောရော ဝိယ စောရဃာတကေန၊ သဗ္ဗဝဋ္ဋနိပါတိနာ မစ္စုနာ မရဏေန အဘိဟတော၊ န တဿ ဟတ္ထတော မုစ္စတိ။ ဇရာယ ပရိဝါရိတောတိ အယံ လောကော ဥပ္ပာဒတော ဥဒ္ဓံ မရဏူပနယနရသာယ ဇရာယ ပရိဝါရိတော အဇ္ဈောတ္ထဋော၊ ဇရာသင်္ဃာတပရိမုက္ကောတိ အတ္ထော။ တဏှာသလ္လေန ဩတိဏ္ဏောတိ သရီရဿ အန္တော နိမုဂ္ဂေန ဝိသပီတခုရပ္ပေန ဝိယ ဥပါဒါနလက္ခဏေန တဏှာသင်္ခါတေန သလ္လေန ဩတိဏ္ဏော ဟဒယဗ္ဘန္တရေ ဩဂါဠှော။ တဏှာ ဟိ ပီဠာဇနနတော အန္တော တုဒနတော ဒုရုဒ္ဓါရတော စ ‘‘သလ္လော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣစ္ဆာဓူပါယိတောတိ အာရမ္မဏာဘိပတ္ထနလက္ခဏာယ ဣစ္ဆာယ သန္တာပိတော။ တံ ဝိသယံ ဣစ္ဆန္တော ဟိ ပုဂ္ဂလော ယဒိစ္ဆိတံ ဝိသယံ လဘန္တော ဝါ အလဘန္တော ဝါ တာယ ဧဝ အနုဒဟနလက္ခဏာယ ဣစ္ဆာယ သန္တတ္တော ပရိဠာဟပ္ပတ္တော ဟောတိ။ သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ၊ ဣဒဉ္စ ပဒံ သဗ္ဗပဒေသု ယောဇေတဗ္ဗံ။

ပရိက္ခိတ္တော ဇရာယ စာတိ န ကေဝလံ မစ္စုနာ အဗ္ဘာဟတောယေဝ၊ အထ ခေါ ဇရာယ စ ပရိက္ခိတ္တော။ ဇရာယ သမဝရုဒ္ဓါ ဇရာပါကာရပရိက္ခိတ္တော၊ န တံ သမတိက္ကမတီတိ အတ္ထော။ ဟညတိ နိစ္စမတ္တာဏောတိ အတာဏော အသရဏော ဟုတွာ နိစ္စကာလံ ဇရာမရဏေဟိ ဟညတိ ဝိဗာဓီယတိ။ ယထာ ကိံ? ပတ္တဒဏ္ဍောဝ တက္ကရော ယထာ တက္ကရော စောရော ကတာပရာဓော ဝဇ္ဈပ္ပတ္တော အတာဏော ရာဇာဏာယ ဟညတိ၊ ဧဝမယံ လောကော ဇရာမရဏေဟီတိ ဒဿေတိ။

အာဂစ္ဆန္တဂ္ဂိခန္ဓာဝါတိ မဟာဝနေ ဍယှမာနေ တံ အဘိဘဝန္တာ မဟန္တာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ ဝိယ မစ္စု ဗျာဓိ ဇရာတိ ဣမေ တယော အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ ဣမံ သတ္တလောကံ အဘိဘဝန္တာ အာဂစ္ဆန္တိ ၊ တေသံ ပန ပဋိဗလော ဟုတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တုံ အဘိဘဝိတုံ ဗလံ ဥဿာဟော နတ္ထိ၊ ဣမဿ လောကဿ၊ ဇဝေါ နတ္ထိ ပလာယိတုံ ဇဝန္တေသု၊ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသု။ ယတ္ထ တေ နာဘိဘဝန္တိ၊ ပိဋ္ဌိံ ဒဿေတွာ တတော ပလာယိတုမ္ပိ ဣမဿ လောကဿ ဇင်္ဃာဇဝေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အတ္တနာ အသမတ္ထော မာယာဒီဟိ ဥပါယေဟိ အပ္ပဋိကာရေ တိဝိဓေ ဗလဝတိ ပစ္စာမိတ္တေ နိစ္စုပဋ္ဌိတေ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ စေ? အမောဃံဒိဝသံ ကယိရာ၊ အပ္ပေန ဗဟုကေန ဝါတိ အပ္ပေန အန္တမသော ဂဒ္ဒူဟနမတ္တမ္ပိ ကာလံ ပဝတ္တိတေန ဗဟုကေန ဝါ သကလံ အဟောရတ္တံ ပဝတ္တိတေန ဝိပဿနာမနသိကာရေန အမောဃံ အဝဉ္ဈံ ဒိဝသံ ကရေယျ၊ ယသ္မာ ယံ ယံ ဝိဇဟတေ ရတ္တိံ၊ တဒူနံ တဿ ဇီဝိတံ အယံ သတ္တော ယံ ယံ ရတ္တိံ ဝိဇဟတိ နာသေတိ ခေပေတိ၊ တဒူနံ တေန ဦနံ တဿ သတ္တဿ ဇီဝိတံ ဟောတိ။ ဧတေန ရတ္တိက္ခယော နာမ ဇီဝိတက္ခယော တဿ အနိဝတ္တနတောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ –

‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၆၃)၊

န ကေဝလံ ရတ္တိဝသေနေဝ၊ အထ ခေါ ဣရိယာပထဝသေနာပိ ဇီဝိတက္ခယော ဥပဓာရေတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘စရတော’’တိအာဒိ။ စရတောတိ ဂစ္ဆန္တဿ။ တိဋ္ဌတောတိ ဌိတံ ကပ္ပေန္တဿ။ အာသီနသယနဿ ဝါတိ အာသီနဿ သယနဿ ဝါ၊ နိသိန္နဿ နိပဇ္ဇန္တဿ ဝါတိ အတ္ထော။ ‘‘အာသီဒန’’န္တိပိ ပဌန္တိ၊ တတ္ထ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဥပေတိ စရိမာ ရတ္တီတိ စရိမကစိတ္တသဟိတာ ရတ္တိ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ ဒေသနာသီသမတ္တံ။ ဂမနာဒီသု ယေန ကေနစိ ဣရိယာပထေန သမင်္ဂီဘူတဿ စရိမကာလောယေဝ၊ တေနေဝဿ ဣရိယာပထက္ခဏာ ဇီဝိတံ ခေပေတွာ ဧဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ န တေ ကာလော ပမဇ္ဇိတုံ နာယံ တုယှံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတုံ ကာလော ‘‘ဣမသ္မိံ နာမ ကာလေ မရဏံ န ဟောတီ’’တိ အဝိဒိတတ္တာ။ ဝုတ္တံ ဟိ –

‘‘အနိမိတ္တမနညာတံ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတံ၊

ကသိရဉ္စ ပရိတ္တဉ္စ၊ တဉ္စ ဒုက္ခေန သံယုတ’’န္တိ။ (သု။ နိ။ ၅၇၉)၊

တသ္မာ ဧဝံ အတ္တာနံ ဩဝဒိတွာ အပ္ပမတ္တေန တီသု သိက္ခာသု အနုယောဂေါ ကာတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

သိရိမဏ္ဍတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ သဗ္ဗကာမိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒွိပါဒကောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော သဗ္ဗကာမိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ ပဋိပါကတိကံ ဌပေန္တံ ဧကံ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ ပဋိပါကတိကံ ဌပေတုံ သမတ္ထော ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ တဒနုရူပါနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အပရိနိဗ္ဗုတေ ဧဝ ဘဂဝတိ ဝေသာလိယံ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဗ္ဗကာမောတိ လဒ္ဓနာမော ဝယပ္ပတ္တော ဉာတကေဟိ ဒါရပရိဂ္ဂဟံ ကာရိတော နိဿရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝါသံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ ဝေသာလိံ ဥပဂတော ဉာတိဃရံ အဂမာသိ။ တတ္ထ နံ ပုရာဏဒုတိယိကာ ပတိဝိယောဂဒုက္ခိတာ ကိသာ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ အနလင်္ကတာ ကိလိဋ္ဌဝတ္ထနိဝသနာ ဝန္ဒိတွာ ရောဒမာနာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ ထေရဿ ကရုဏာပုရဿရံ မေတ္တံ ဥပဋ္ဌာပယတော အနုဘူတာရမ္မဏေ အယောနိသောမနသိကာရဝသေန သဟသာ ကိလေသော ဥပ္ပဇ္ဇိ။

သော တေန ကသာဟိ တာဠိတော အာဇာနီယော ဝိယ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ တာဝဒေဝ သုသာနံ ဂန္တွာ၊ အသုဘနိမိတ္တံ ဥဂ္ဂဟေတွာ၊ တတ္ထ ပဋိလဒ္ဓဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ၊ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထဿ သသုရော အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဓီတရံ အာဒါယ မဟတာ ပရိဝါရေန နံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတုကာမော ဝိဟာရံ အဂမာသိ။ ထေရော တဿာ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ အတ္တနော ကာမေသု ဝိရတ္တဘာဝံ သဗ္ဗတ္ထ စ အနုပလိတ္တတံ ပကာသေန္တော –

၄၅၃။

‘‘ဒွိပါဒကောယံ အသုစိ၊ ဒုဂ္ဂန္ဓော ပရိဟီရတိ၊

နာနာကုဏပပရိပူရော၊ ဝိဿဝန္တော တတော တတော။

၄၅၄။

‘‘မိဂံ နိလီနံ ကူဋေန၊ ဗဠိသေနေဝ အမ္ဗုဇံ၊

ဝါနရံ ဝိယ လေပေန၊ ဗာဓယန္တိ ပုထုဇ္ဇနံ။

၄၅၅။

‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ၊

ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ဧတေ၊ ဣတ္ထိရူပသ္မိ ဒိဿရေ။

၄၅၆။

‘‘ယေ ဧတာ ဥပသေဝန္တိ၊ ရတ္တစိတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာ၊

ဝဍ္ဎေန္တိ ကဋသိံ ဃောရံ၊ အာစိနန္တိ ပုနဗ္ဘဝံ။

၄၅၇။

‘‘ယော စေတာ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော၊

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတိ။

၄၅၈။

‘‘ကာမေသွာဒီနဝံ ဒိသွာ၊ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော၊

နိဿဋော သဗ္ဗကာမေဟိ၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဒွိပါဒကောတိ ယဒိပိ အပါဒကာဒယောပိ ကာယာ အသုစီယေဝ၊ အဓိကာရဝသေန ပန ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ အညေ အသုစိဘူတာပိ ကာယာ လောဏမ္ဗိလာဒီဟိ အဘိသင်္ခရိတွာ မနုဿာနံ ဘောဇနေပိ ဥပနီယန္တိ၊ န ပန မနုဿကာယော၊ တသ္မာ အသုစိတရသဘာဝမဿ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွိပါဒကော’’တိ အာဟ။ အယန္တိ တဒါ ဥပဋ္ဌိတံ ဣတ္ထိရူပံ သန္ဓာယာဟ။ အသုစီတိ အသုစိ ဧဝ၊ န ဧတ္ထ ကိဉ္စိပိ သုစီတိ အတ္ထော။ ဒုဂ္ဂန္ဓော ပရိဟီရတီတိ ဒုဂ္ဂန္ဓော သမာနော ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ သင်္ခရိတွာ ပရိဟရီယတိ။ နာနာကုဏပပရိပူရောတိ ကေသာဒိအနေကပ္ပကာရကုဏပဘရိတော။ ဝိဿဝန္တော တတော တတောတိ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိဿ ဇေဂုစ္ဆဘာဝံ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ ဝါယမန္တာနမ္ပိ တံ ဝါယာမံ နိပ္ဖလံ ကတွာ နဝဟိ ဒွါရေဟိ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီနိ လောမကူပေဟိ စ သေဒဇလ္လိကံ ‘ဝိဿဝန္တောယေဝ ပရိဟီရတီ’တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧဝံ ဇေဂုစ္ဆောပိ သမာနော စာယံ ကာယော ကူဋာဒီဟိ ဝိယ မိဂါဒိကေ အတ္တနော ရူပါဒီဟိ အန္ဓပုထုဇ္ဇနေ ဝဉ္စေတိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘မိဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မိဂံ နိလီနံ ကူဋေနာတိ ပါသဝါကရာဒိနာ ကူဋေန နိလီနံ၊ ပဋိစ္ဆန္နံ ကတွာ မိဂံ ဝိယ နေသာဒေါ။ ဝက္ခမာနော ဟိ ဣဝ-သဒ္ဒေါ ဣဓာပိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဗဠိသေနေဝ အမ္ဗုဇန္တိ အမ္ဗုဇံ မစ္ဆံ အာမိသဗဒ္ဓေန ဗဠိသေန ဝိယ ဗာဠိသိကော။ ဝါနရံ ဝိယ လေပေနာတိ ရုက္ခသိလာဒီသု ပက္ခိတ္တေန မက္ကဋလေပေန မက္ကဋံ ဝိယ မိဂလုဒ္ဒေါ အန္ဓပုထုဇ္ဇနံ ဝဉ္စေန္တော ဗာဓေန္တီတိ။

ကေ ပန ဗာဓေန္တီတိ အာဟ။ ‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ’’တိအာဒိ။ ရူပါဒယော ဟိ ပဉ္စ ကာမကောဋ္ဌာသာ ဝိသေသတော ဝိသဘာဂဝတ္ထုသန္နိဿယာ ဝိပလ္လာသူပနိဿယေန အယောနိသောမနသိကာရေန ပရိက္ခိတ္တာနံ အန္ဓပုထုဇ္ဇနာနံ မနော ရမေန္တော ကိလေသဝတ္ထုတာယ အနတ္ထာဝဟဘာဝတော တေ ဗာဓေန္တိ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ…ပေ… ဣတ္ထိရူပသ္မိ ဒိဿရေ’’တိ။

ဣတ္ထိဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ အဓိကာရဝသေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ ဧတာ ဥပသေဝန္တီ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ယေ ပုထုဇ္ဇနာ ဧတာ ဣတ္ထိယော ရတ္တစိတ္တာ ရာဂါဘိဘူတစိတ္တာ ဥပဘောဂဝတ္ထုသညာယ ဥပသေဝန္တိ။ ဝဍ္ဎေန္တိ ကဋသိံ ဃောရန္တိ တေ ဇာတိအာဒီဟိ နိရယာဒီဟိ စ ဃောရံ၊ ဘယာနကံ၊ အန္ဓဗာလေဟိ အဘိရမိတဗ္ဗတော ကဋသိသင်္ခါတံ သံသာရံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိမရဏာဒိနာ ဝဍ္ဎေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘အာစိနန္တိ ပုနဗ္ဘဝ’’န္တိ။

ယော စေတာတိ ယော ပန ပုဂ္ဂလော ဧတာ ဣတ္ထိယော တတ္ထ ဆန္ဒရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆိန္ဒနေန ဝါ အတ္တနော ပါဒေန သပ္ပဿ သိရံ ဝိယ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သော သဗ္ဗံ လောကံ ဝိသဇိတွာ ဌိတတ္တာ လောကေ ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ တဏှံ သတော ဟုတွာ သမတိဝတ္တတိ။

ကာမေသွာဒီနဝံ ဒိသွာတိ ‘‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ စူဠဝ။ ၆၅၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမေသု အနေကာကာရဝေါကာရံ အာဒီနဝံ၊ ဒေါသံ၊ ဒိသွာ။ နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတောတိ ကာမေဟိ ဘဝေဟိ စ နိက္ခန္တဘာဝတော နေက္ခမ္မံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ၊ ခေမတော၊ အနုပဒ္ဒဝတော၊ ဒဋ္ဌု၊ ဒိသွာ။ သဗ္ဗကာမေဟိပိ တေဘူမကဓမ္မေဟိ နိဿဋော ဝိသံယုတ္တော။ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ကာမနီယဋ္ဌေန ကာမာ၊ တေဟိ စ ထေရော ဝိသံယုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော’’တိ။

ဧဝံ ထေရော အာဒိတော ပဉ္စဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ကထေတွာ ဆဋ္ဌဂါထာယ အညံ ဗျာကာသိ။ တံ သုတွာ သသုရော ‘‘အယံ သဗ္ဗတ္ထ အနုပလိတ္တော၊ န သက္ကာ ဣမံ ကာမေသု ပတာရေတု’’န္တိ ယထာဂတမဂ္ဂေနေဝ ဂတော။ ထေရောပိ ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဥပသမ္ပဒါယ ဝီသဝဿသတိကော ပထဗျာ ထေရော ဟုတွာ၊ ဝေသာလိကေဟိ ဝဇ္ဇိပုတ္တေဟိ ဥပ္ပာဒိတံ သာသနဿ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ၊ ဒုတိယံ ဓမ္မသင်္ဂီတိံ သင်္ဂါယိတွာ ‘‘အနာဂတေ ဓမ္မာသောကကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ အဗ္ဗုဒံ သောဓေဟီ’’တိ တိဿမဟာဗြဟ္မာနံ အာဏာပေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

သဗ္ဗကာမိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဆက္ကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။