📜

၁၀။ ဒသကနိပါတော

၁။ ကာဠုဒါယိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒသကနိပါတေ အင်္ဂါရိနောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကာဠုဒါယိတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကုလပ္ပသာဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တဇ္ဇံ အဘိနီဟာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။

သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံယေဝ အမစ္စဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသံယေဝ ဇာတောတိ တံဒိဝသံယေဝ နံ ဒုကူလစုမ္ဗဋေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ နယိံသု။ ဗောဓိသတ္တေန ဟိ သဒ္ဓိံ ဗောဓိရုက္ခော၊ ရာဟုလမာတာ၊ စတ္တာရော နိဓီ၊ အာရောဟနိယဟတ္ထီ၊ အဿကဏ္ဍကော၊ ဆန္နော ကာဠုဒါယီတိ ဣမေ သတ္တ ဧကဒိဝသံယေဝ ဇာတတ္တာ သဟဇာတာ နာမ အဟေသုံ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ သကလနဂရဿ ဥဒဂ္ဂစိတ္တဒိဝသေ ဇာတတ္တာ ဥဒါယီတွေဝ နာမံ အကံသု၊ ထောကံ ကာဠဓာတုကတ္တာ ပန ကာဠုဒါယီတိ ပညာယိတ္ထ။ သော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ကုမာရကီဠံ ကီဠန္တော ဝုဒ္ဓိံ အဂမာသိ။

အပရဘာဂေ လောကနာထေ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ အနုက္ကမေန သဗ္ဗညုတံ ပတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပုရိသသဟဿပရိဝါရံ ဧကံ အမစ္စံ ‘‘ပုတ္တံ မေ ဣဓာနေဟီ’’တိ ပေသေသိ။ သော ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုတွာ သပရိသော အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ နေ သတ္ထာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတိ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏံယေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ အဟေသုံ။ အရဟတ္တံ ပတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန အရိယာ မဇ္ဈတ္တာဝ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ရညာ ပဟိတသာသနံ ဒသဗလဿ န ကထေသိ။ ရာဇာ ‘‘နေဝ ဂတဗလကောဋ္ဌကော အာဂစ္ဆတိ၊ န သာသနံ သုယျတီ’’တိ အပရမ္ပိ အမစ္စံ ပုရိသသဟဿေန ပေသေသိ ။ တသ္မိမ္ပိ တထာ ပဋိပန္နေ အပရန္တိ ဧဝံ နဝဟိ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ နဝ ပုရိသသဟဿာနိ ပေသေသိ သဗ္ဗေ အရဟတ္တံ ပတွာ တုဏှီ အဟေသုံ။

အထ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧတ္တကာ ဇနာ မယိ သိနေဟာဘာဝေန ဒသဗလဿ ဣဓာဂမနတ္ထာယ န ကိဉ္စိ ကထယိံသု၊ အယံ ခေါ ပန ဥဒါယီ ဒသဗလေန သမဝယော သဟပံသုကီဠိကော၊ မယိ စ သိနေဟဝါ၊ ဣမံ ပေသေဿာမီ’’တိ တံ ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘တာတ၊ တွံ ပုရိသသဟဿပရိဝါရော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဒသဗလံ အာနေဟီ’’တိ ဝတွာ ပေသေသိ။ သော ပန ဂစ္ဆန္တော ‘‘သစာဟံ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ လဘိဿာမိ၊ ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ဣဓာနေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ကတွာ မမ ပုတ္တံ ဒဿေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနာဝေလာယ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုတွာ သပရိဝါရော အရဟတ္တံ ပတွာ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၄။၄၈-၆၃) –

‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ၊ လောကဇေဋ္ဌဿ တာဒိနော၊

အဒ္ဓါနံ ပဋိပန္နဿ၊ စရတော စာရိကံ တဒါ။

‘‘သုဖုလ္လံ ပဒုမံ ဂယှ၊ ဥပ္ပလံ မလ္လိကဉ္စဟံ၊

ပရမန္နံ ဂဟေတွာန၊ အဒါသိံ သတ္ထုနော အဟံ။

‘‘ပရိဘုဉ္ဇိ မဟာဝီရော၊ ပရမန္နံ သုဘောဇနံ၊

တဉ္စ ပုပ္ဖံ ဂဟေတွာန၊ ဇနဿ သမ္ပဒဿယိ။

‘‘ဣဋ္ဌံ ကန္တံ ပိယံ လောကေ၊ ဇလဇံ ပုပ္ဖမုတ္တမံ၊

သုဒုက္ကရံ ကတံ တေန၊ ယော မေ ပုပ္ဖံ အဒါသိဒံ။

‘‘ယော ပုပ္ဖမဘိရောပေသိ၊ ပရမန္နဉ္စဒါသိ မေ၊

တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။

‘‘ဒသ အဋ္ဌ စက္ခတ္တုံ သော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ၊

ဥပ္ပလံ ပဒုမဉ္စာပိ၊ မလ္လိကဉ္စ တဒုတ္တရိ။

‘‘အဿ ပုညဝိပါကေန၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓသမာယုတံ၊

အာကာသေ ဆဒနံ ကတွာ၊ ဓာရယိဿတိ တာဝဒေ။

‘‘ပဉ္စဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပထဗျာ ရဇ္ဇံ ပဉ္စသတံ၊ ဝသုဓံ အာဝသိဿတိ။

‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘သကကမ္မာဘိရဒ္ဓါ သော၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

သကျာနံ နန္ဒိဇနနော၊ ဉာတိဗန္ဓု ဘဝိဿတိ။

‘‘သော ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိတွာန၊ သုက္ကမူလေန စောဒိတော၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ နိဗ္ဗာယိဿတိနာသဝေါ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒမနုပ္ပတ္တံ၊ ကတကိစ္စမနာသဝံ၊

ဂေါတမော လောကဗန္ဓု တံ၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေဿတိ။

‘‘ပဓာနပဟိတတ္တော သော၊ ဥပသန္တော နိရူပဓိ၊

ဥဒါယီ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘ရာဂေါ ဒေါသော စ မောဟော စ၊ မာနော မက္ခော စ ဓံသိတော၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘တောသယိဉ္စာပိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အာတာပီ နိပကော အဟံ၊

ပသာဒိတော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ‘‘န တာဝါယံ ဒသဗလဿ ကုလနဂရံ ဂန္တုံ ကာလော၊ ဝသန္တေ ပန ဥပဂတေ ပုပ္ဖိတေသု ဝနသဏ္ဍေသု ဟရိတတိဏသဉ္ဆန္နာယ ဘူမိယာ ဂမနကာလော ဘဝိဿတီ’’တိ ကာလံ ပဋိမာနေန္တော ဝသန္တေ သမ္ပတ္တေ သတ္ထု ကုလနဂရံ ဂန္တုံ ဂမနမဂ္ဂဝဏ္ဏံ သံဝဏ္ဏေန္တော –

၅၂၇။

‘‘အင်္ဂါရိနော ဒါနိ ဒုမာ ဘဒန္တေ၊ ဖလေသိနော ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယ၊

တေ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တိ၊ သမယော မဟာဝီရ ဘာဂီရသာနံ။

၅၂၈။

‘‘ဒုမာနိ ဖုလ္လာနိ မနောရမာနိ၊ သမန္တတော သဗ္ဗဒိသာ ပဝန္တိ၊

ပတ္တံ ပဟာယ ဖလမာသသာနာ၊ ကာလော ဣတော ပက္ကမနာယ ဝီရ။

၅၂၉။

‘‘နေဝါတိသီတံ န ပနာတိဥဏှံ၊ သုခါ ဥတု အဒ္ဓနိယာ ဘဒန္တေ၊

ပဿန္တု တံ သာကိယာ ကောဠိယာ စ၊ ပစ္ဆာမုခံ ရောဟိနိယံ တရန္တံ။

၅၃၀။

‘‘အာသာယ ကသတေ ခေတ္တံ၊ ဗီဇံ အာသာယ ဝပ္ပတိ၊

အာသာယ ဝါဏိဇာ ယန္တိ၊ သမုဒ္ဒံ ဓနဟာရကာ၊

ယာယ အာသာယ တိဋ္ဌာမိ၊ သာ မေ အာသာ သမိဇ္ဈတု။

၅၃၁။

‘‘ပုနပ္ပုနဉ္စေဝ ဝပန္တိ ဗီဇံ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝဿတိ ဒေဝရာဇာ၊

ပုနပ္ပုနံ ခေတ္တံ ကသန္တိ ကဿကာ၊ ပုနပ္ပုနံ ဓညမုပေတိ ရဋ္ဌံ။

၅၃၂။

‘‘ပုနပ္ပုနံ ယာစနကာ စရန္တိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဒါနပတီ ဒဒန္တိ၊

ပုနပ္ပုနံ ဒါနပတီ ဒဒိတွာ၊ ပုနပ္ပုနံ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာနံ။

၅၃၃။

‘‘ဝီရော ဟဝေ သတ္တယုဂံ ပုနေတိ၊ ယသ္မိံ ကုလေ ဇာယတိ ဘူရိပညော၊

မညာမဟံ သက္ကတိ ဒေဝဒေဝေါ၊ တယာ ဟိ ဇာတော မုနိ သစ္စနာမော။

၅၃၄။

‘‘သုဒ္ဓါဒနော နာမ ပိတာ မဟေသိနော၊ ဗုဒ္ဓဿ မာတာ ပန မာယနာမာ၊

ယာ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဟရိယ ကုစ္ဆိနာ၊ ကာယဿ ဘေဒါ တိဒိဝမှိ မောဒတိ။

၅၃၅။

‘‘သာ ဂေါတမီ ကာလကတာ ဣတော စုတာ၊ ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ သမင်္ဂိဘူတာ၊

သာ မောဒတိ ကာမဂုဏေဟိ ပဉ္စဟိ၊ ပရိဝါရိတာ ဒေဝဂဏေဟိ တေဟိ။

၅၃၆။

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တောမှိ အသယှသာဟိနော၊ အင်္ဂီရသဿပ္ပဋိမဿ တာဒိနော၊

ပိတုပိတာ မယှံ တုဝံသိ သက္က၊ ဓမ္မေန မေ ဂေါတမ အယျကောသီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အင်္ဂါရိနောတိ အင်္ဂါရာနိ ဝိယာတိ အင်္ဂါရာနိ၊ ရတ္တပဝါဠဝဏ္ဏာနိ ရုက္ခာနံ ပုပ္ဖပလ္လဝါနိ၊ တာနိ ဧတေသံ သန္တီတိ အင်္ဂါရိနော၊ အတိလောဟိတကုသုမကိသလယေဟိ အင်္ဂါရဝုဋ္ဌိသံပရိကိဏ္ဏာ ဝိယာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနီတိ ဣမသ္မိံ ကာလေ။ ဒုမာတိ ရုက္ခာ။ ဘဒန္တေတိ၊ ဘဒ္ဒံ အန္တေ ဧတဿာတိ ဘဒန္တေတိ ဧကဿ ဒကာရဿ လောပံ ကတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဂုဏဝိသေသယုတ္တော၊ ဂုဏဝိသေသယုတ္တာနဉ္စ အဂ္ဂဘူတော သတ္ထာ။ တသ္မာ ဘဒန္တေတိ သတ္ထု အာလပနံ။ ပစ္စတ္တဝစနဉ္စေတံ ဧကာရန္တံ ‘‘သုကဋေ ပဋိကမ္မေ သုခေ ဒုက္ခေပိ စေ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ဣဓ ပန သမ္ဗောဓနတ္ထေ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘဒန္တေတိ အာလပန’’န္တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒသဒ္ဒသမာနတ္ထံ ပဒန္တရမေက’’န္တိ ကေစိ။ ဖလာနိ ဧသန္တီတိ ဖလေသိနော။ အစေတနေပိ ဟိ သစေတနကိရိယမာရောပေတွာ ဝေါဟရန္တိ၊ ယထာ ကုလံ ပတိတုကာမန္တိ၊ ဖလာနိ ဂဟေတုမာရဒ္ဓါ သမ္ပတ္တိဖလဂဟဏကာလာတိ အတ္ထော။ ဆဒနံ ဝိပ္ပဟာယာတိ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ ပဇဟိတွာ သမ္ပန္နပဏ္ဍုပလာသာတိ အတ္ထော။ တေတိ ဒုမာ။ အစ္စိမန္တောဝ ပဘာသယန္တီတိ ဒီပသိခါဝန္တော ဝိယ ဇလိတအဂ္ဂီ ဝိယ ဝါ ဩဘာသယန္တိ သဗ္ဗာ ဒိသာတိ အဓိပ္ပာယော။ သမယောတိ ကာလော၊ ‘‘အနုဂ္ဂဟာယာ’’တိ ဝစနသေသော။ မဟာဝီရာတိ မဟာဝိက္ကန္တ။ ဘာဂီ ရသာနန္တိ အတ္ထရသာဒီနံ ဘာဂီ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ – ‘‘ဘာဂီ ဝါ ဘဂဝါ အတ္ထရသဿ ဓမ္မရသဿာ’’တိအာဒိ (စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂)။ မဟာဝီရ၊ ဘာဂီတိ စ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ သမ္ဗောဓနဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဘာဂီရထာနန္တိ ပန ပါဌေ ဘဂီရထော နာမ အာဒိရာဇာ။ တဗ္ဗံသဇာတတာယ သာကိယာ ဘာဂီရထာ၊ တေသံ ဘာဂီရထာနံ ဥပကာရတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဒုမာနီတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ ဒုမာ ရုက္ခာတိ အတ္ထော။ သမန္တတော သဗ္ဗဒိသာ ပဝန္တီတိ၊ သမန္တတော သဗ္ဗဘာဂတော သဗ္ဗဒိသာသု စ ဖုလ္လာနိ၊ တထာ ဖုလ္လတ္တာ ဧဝ သဗ္ဗဒိသာ ပဝန္တိ ဂန္ဓံ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ။ အာသမာနာတိ အာသီသန္တာ ဂဟိတုကာမာ။ ဧဝံ ရုက္ခသောဘာယ ဂမနမဂ္ဂဿ ရာမဏေယျတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘နေဝါတိသီတ’’န္တိအာဒိနာ ဥတုသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ သုခါတိ နာတိသီတနာတိဥဏှဘာဝေနေဝ သုခါ ဣဋ္ဌာ။ ဥတု အဒ္ဓနိယာတိ အဒ္ဓါနဂမနယောဂ္ဂါ ဥတု။ ပဿန္တု တံ သာကိယာ ကောဠိယာ စ၊ ပစ္ဆာမုခံ ရောဟိနိယံ တရန္တန္တိ ရောဟိနီ နာမ နဒီ သာကိယကောဠိယဇနပဒါနံ အန္တရေ ဥတ္တရဒိသတော ဒက္ခိဏမုခါ သန္ဒတိ၊ ရာဇဂဟံ စဿာ ပုရတ္ထိမဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ၊ တသ္မာ ရာဇဂဟတော ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တုံ တံ နဒိံ တရန္တာ ပစ္ဆာမုခါ ဟုတွာ တရန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပဿန္တု တံ…ပေ… တရန္တ’’န္တိ။ ‘‘ဘဂဝန္တံ ပစ္ဆာမုခံ ရောဟိနိံ နာမ နဒိံ အတိက္ကမန္တံ သာကိယကောဠိယဇနပဒဝါသိနော ပဿန္တူ’’တိ ကပိလဝတ္ထုဂမနာယ ဘဂဝန္တံ အာယာစန္တော ဥဿာဟေတိ။

ဣဒါနိ အတ္တနော ပတ္ထနံ ဥပမာဟိ ပကာသေန္တော ‘‘အာသာယ ကသတေ’’တိ ဂါထမာဟ။ အာသာယ ကသတေ ခေတ္တန္တိ ကဿကော ကသန္တော ခေတ္တံ ဖလာသာယ ကသတိ။ ဗီဇံ အာသာယ ဝပ္ပတီတိ ကသိတွာ စ ဝပန္တေန ဖလာသာယ ဧဝ ဗီဇံ ဝပ္ပတိ နိက္ခိပီယတိ။ အာသာယ ဝါဏိဇာ ယန္တီတိ ဓနဟာရကာ ဝါဏိဇာ ဓနာသာယ သမုဒ္ဒံ တရိတုံ ဒေသံ ဥပဂန္တုံ သမုဒ္ဒံ နာဝါယ ယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ။ ယာယ အာသာယ တိဋ္ဌာမီတိ ဧဝံ အဟမ္ပိ ယာယ အာသာယ ပတ္ထနာယ ဘဂဝါ တုမှာကံ ကပိလပုရဂမနပတ္ထနာယ ဣဓ တိဋ္ဌာမိ။ သာ မေ အာသာ သမိဇ္ဈတု၊ တုမှေဟိ ‘‘ကပိလဝတ္ထု ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝဒတိ၊ အာသာယ သဒိသတာယ စေတ္ထ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒံ အာသာတိ အာဟ။

ဂမနမဂ္ဂသံဝဏ္ဏနာဒိနာ အနေကဝါရံ ယာစနာယ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုနပ္ပုန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – သကိံ ဝုတ္တမတ္တေန ဝပ္ပေ အသမ္ပဇ္ဇမာနေ ကဿကာ ပုနပ္ပုနံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ဗီဇံ ဝပန္တိ။ ပဇ္ဇုန္နော ဒေဝရာဇာပိ ဧကဝါရမေဝ အဝဿိတွာ ပုနပ္ပုနံ ကာလေန ကာလံ ဝဿတိ။ ကဿကာပိ ဧကဝါရမေဝ အကသိတွာ သဿသမ္ပတ္တိအတ္ထံ ပံသုံ ကဒ္ဒမံ ဝါ မုဒုံ ကာတုံ ခေတ္တံ ပုနပ္ပုနံ ကသန္တိ။ ဧကဝါရမေဝ ဓညံ သင်္ဂဟံ ကတွာ ‘‘အလမေတ္တာဝတာ’’တိ အပရိတုဿနတော ကောဋ္ဌာဂါရာဒီသု ပဋိသာမနဝသေန မနုဿေဟိ ဥပနီယမာနံ ပုနပ္ပုနံ သာလိအာဒိဓညံ ရဋ္ဌံ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတိ။

ယာစနကာပိ ယာစန္တာ ပုနပ္ပုနံ ကုလာနိ စရန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ န ဧကဝါရမေဝ၊ ယာစိတာ ပန တေသံ ပုနပ္ပုနံ ဒါနပတီ ဒဒန္တိ၊ န သကိံယေဝ။ တထာ ပန ဒေယျဓမ္မံ ပုနပ္ပုနံ ဒါနပတီ ဒဒိတွာ ဒါနမယံ ပုညံ ဥပစိနိတွာ ပုနပ္ပုနံ အပရာပရံ သဂ္ဂမုပေန္တိ ဌာနံ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဒေဝလောကံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ အဟမ္ပိ ပုနပ္ပုနံ ယာစာမိ ဘဂဝါ မယှံ မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ သတ္ထာရံ ကပိလဝတ္ထုဂမနံ ယာစတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝီရော ဟဝေ’’တိဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ဝီရော ဝီရိယဝါ မဟာဝိက္ကန္တော ဘူရိပညော မဟာပညော ပုရိသော ယသ္မိံ ကုလေ ဇာယတိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တတ္ထ ဟဝေ ဧကံသေန သတ္တယုဂံ သတ္တပုရိသယုဂံ ယာဝသတ္တမံ ပိတာမဟယုဂံ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ပုနေတိ သောဓေတီတိ လောကဝါဒေါ အတိဝါဒေါ အညေသု။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗေသံ ဒေဝါနံ ဥတ္တမဒေဝတာယ ဒေဝဒေဝေါ ပါပနိဝါရဏေန ကလျာဏပတိဋ္ဌာပနေန တတော ပရမ္ပိ သောဓေတုံ သက္ကတိ သက္ကောတီတိ မညာမိ အဟံ။ ကသ္မာ? တယာ ဟိ ဇာတော မုနိ သစ္စနာမော ယသ္မာ တယာ သတ္ထာရာ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော မုနိဘာဝေါ၊ မုနိ ဝါ သမာနော အတ္တဟိတပရဟိတာနံ ဣဓလောကပရလောကာနဉ္စ မုနနဋ္ဌေန ‘‘မုနီ’’တိ အဝိတထနာမော၊ မောနဝါ ဝါ မုနိ၊ ‘‘သမဏော ပဗ္ဗဇိတော ဣသီ’’တိ အဝိတထနာမော တယာ ဇာတော။ တသ္မာ သတ္တာနံ ဧကန္တဟိတပဋိလာဘဟေတုဘာဝတော ဘဂဝါ တဝ တတ္ထ ဂမနံ ယာစာမာတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ‘‘သတ္တယုဂ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပိတုယုဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သုဒ္ဓါဒနော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုဒ္ဓံ ဩဒနံ ဇီဝနံ ဧတဿာတိ သုဒ္ဓါဒနော။ ဗုဒ္ဓပိတာ ဟိ ဧကံသတော သုဝိသုဒ္ဓကာယဝစီမနောသမာစာရော သုဝိသုဒ္ဓါဇီဝေါ ဟောတိ တထာ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နတ္တာ။ မာယနာမာတိ ကုလရူပသီလာစာရာဒိသမ္ပတ္တိယာ ဉာတိမိတ္တာဒီဟိ ‘‘မာ ယာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗဂုဏတာယ ‘‘မာယာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ။ ပရိဟရိယာတိ ဓာရေတွာ။ ကာယဿ ဘေဒါတိ သဒေဝကဿ လောကဿ စေတိယသဒိသဿ အတ္တနော ကာယဿ ဝိနာသတော ဥဒ္ဓံ။ တိဒိဝမှီတိ တုသိတဒေဝလောကေ။

သာတိ မာယာဒေဝီ။ ဂေါတမီတိ ဂေါတ္တေန တံ ကိတ္တေတိ။ ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမေဟီတိ၊ တုသိတဘဝနပရိယာပန္နေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ဝတ္ထုကာမေဟိ။ သမင်္ဂိဘူတာတိ သမန္နာဂတာ။ ကာမဂုဏေဟီတိ ကာမကောဋ္ဌာသေဟိ၊ ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ကာမဂုဏေဟီ’’တိ ဝစနေန အနေကဘာဂေဟိ ဝတ္ထုကာမေဟိ ပရိစာရိယတီတိ ဒီပေတိ။ တေဟီတိ ယသ္မိံ ဒေဝနိကာယေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တေဟိ တုသိတဒေဝဂဏေဟိ၊ တေဟိ ဝါ ကာမဂုဏေဟိ။ ‘‘သမင်္ဂိဘူတာ ပရိဝါရိတာ’’တိ စ ဣတ္ထိလိင်္ဂနိဒ္ဒေသော ပုရိမတ္တဘာဝသိဒ္ဓံ ဣတ္ထိဘာဝံ၊ ဒေဝတာဘာဝံ ဝါ သန္ဓာယ ကတော၊ ဒေဝူပပတ္တိ ပန ပုရိသဘာဝေနေဝ ဇာတာ။

ဧဝံ ထေရေန ယာစိတော ဘဂဝါ တတ္ထ ဂမနေ ဗဟူနံ ဝိသေသာဓိဂမံ ဒိသွာ ဝီသတိသဟဿ ခီဏာသဝပရိဝုတော ရာဇဂဟတော အတုရိတစာရိကာဝသေန ကပိလဝတ္ထုဂါမိမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ထေရော ဣဒ္ဓိယာ ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ ရညော ပုရတော အာကာသေ ဌိတော အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ဝေသံ ဒိသွာ ရညာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိတော၊ ‘‘သစေ အမစ္စပုတ္တံ တယာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ပေသိတံ မံ န ဇာနာသိ၊ ဧဝံ ပန ဇာနာဟီ’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တောမှိ အသယှသာဟိနော၊ အင်္ဂီရသဿပ္ပဋိမဿ တာဒိနော၊

ပိတုပိတာ မယှံ တုဝံသိ သက္က၊ ဓမ္မေန မေ ဂေါတမ အယျကောသီ’’တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တောမှီတိ၊ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ ဥရေ ဇာတတာယ ဩရသပုတ္တော အမှိ။ အသယှသာဟိနောတိ၊ အဘိသမ္ဗောဓိတော ပုဗ္ဗေ ဌပေတွာ မဟာဗောဓိသတ္တံ အညေဟိ သဟိတုံ ဝဟိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အသယှဿ သကလဿ ဗောဓိသမ္ဘာရဿ မဟာကာရုဏိကာဓိကာရဿ စ သဟနတော ဝဟနတော၊ တတော ပရမ္ပိ အညေဟိ သဟိတုံ အဘိဘဝိတုံ အသက္ကုဏေယျတ္တာ အသယှာနံ ပဉ္စန္နံ မာရာနံ သဟနတော အဘိဘဝနတော၊ အာသယာနုသယစရိတာဓိမုတ္တိအာဒိဝိဘာဂါဝဗောဓနေန ယထာရဟံ ဝေနေယျာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ အနုသာသနီသင်္ခါတဿ အညေဟိ အသယှဿ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ စ သဟနတော၊ တတ္ထ ဝါ သာဓုကာရီဘာဝတော အသယှသာဟိနော။ အင်္ဂီရသဿာတိ အင်္ဂီကတသီလာဒိသမ္ပတ္တိကဿ။ ‘‘အင်္ဂမင်္ဂေဟိ နိစ္ဆရဏကဩဘာသဿာ’’တိ အပရေ။ ကေစိ ပန ‘‘အင်္ဂီရသော၊ သိဒ္ဓတ္ထောတိ ဒွေ နာမာနိ ပိတရာယေဝ ဂဟိတာနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပ္ပဋိမဿာတိ အနူပမဿ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တိယာ တာဒိနော။ ပိတုပိတာ မယှံ တုဝံသီတိ အရိယဇာတိဝသေန မယှံ ပိတု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ လောကဝေါဟာရေန တွံ ပိတာ အသိ။ သက္ကာတိ ဇာတိဝသေန ရာဇာနံ အာလပတိ။ ဓမ္မေနာတိ သဘာဝေန အရိယဇာတိ လောကိယဇာတီတိ ဒွိန္နံ ဇာတီနံ သဘာဝသမောဓာနေန ဂေါတမာတိ ရာဇာနံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ အယျကောသီတိ ပိတာမဟော အသိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တောမှီ’’တိအာဒိံ ဝဒန္တော ထေရော အညံ ဗျာကာသိ။

ဧဝံ ပန အတ္တာနံ ဇာနာပေတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေန ရညာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတဿ နာနဂ္ဂရသဿ ဘောဇနဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒိန္နေ ဂမနာကာရံ ဒဿေတိ။ ‘‘ကသ္မာ ဂန္တုကာမတ္ထ၊ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ စ ဝုတ္တေ၊ ‘‘သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန သတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော တုမှာကံ ဒဿနတ္ထာယ မဂ္ဂံ ပဋိပန္နော’’တိ။ ‘‘တုမှေ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယာဝ မမ ပုတ္တော ဣမံ နဂရံ သမ္ပာပုဏာတိ၊ တာဝဿ ဣတောဝ ပိဏ္ဍပါတံ ဟရထာ’’တိ။ ထေရော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ရညော ပရိသာယ စ ဓမ္မံ ကထေတွာ သတ္ထု အာဂမနတော ပုရေတရမေဝ သကလံ ရာဇနိဝေသနံ ရတနတ္တယေ အဘိပ္ပသန္နံ ကရောန္တော သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ သတ္ထု အာဟရိတဗ္ဗဘတ္တပုဏ္ဏံ ပတ္တံ အာကာသေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သယမ္ပိ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဥပနေတွာ သတ္ထု ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သတ္ထာ တံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဧဝံ သဋ္ဌိယောဇနံ မဂ္ဂံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယောဇနံ ဂစ္ဆန္တဿ သတ္ထု ရာဇဂေဟတောဝ ဘတ္တံ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ အထ နံ ဘဂဝါ ‘‘မယှံ ပိတု မဟာရာဇဿ သကလနိဝေသနံ ပသာဒေသီ’’တိ ကုလပ္ပသာဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ။

ကာဠုဒါယိတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဧကဝိဟာရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပုရတောပစ္ဆတော ဝါတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဧကဝိဟာရိယတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိဝေကဝါသံ ဝသိ။

သော တေန ပုညကမ္မေန ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဘဂဝတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဓမ္မာသောကရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အသောကမဟာရာဇာ ကိရ သတ္ထု ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကရဇ္ဇာဘိသေကံ ပတွာ အတ္တနော ကနိဋ္ဌံ တိဿကုမာရံ ဩပရဇ္ဇေ ဌပေတွာ ဧကေန ဥပါယေန တံ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နံ အကာသိ။ သော ဧကဒိဝသံ မိဂဝံ ဂတော အရညေ ယောနကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ ဟတ္ထိနာဂေန သာလသာခံ ဂဟေတွာ ဗီဇိယမာနံ နိသိန္နံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပသာဒေါ ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ အယံ မဟာထေရော ဝိယ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညေ ဝိဟရေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ ထေရော တဿ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အသောကာရာမေ ပေါက္ခရဏိယာ အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ ဌတွာ စီဝရဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ အာကာသေ ဩလဂ္ဂေတွာ နှာယိတုံ အာရဘိ။ ကုမာရော ထေရဿ အာနုဘာဝံ ဒိသွာ အဘိပ္ပသန္နော အရညတော နိဝတ္တိတွာ ရာဇဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တံ အနေကပ္ပကာရံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိပ္ပာယံ နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ။ သော ဥပါသကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခံ ပတ္ထေန္တော –

၅၃၇။

‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါပိ၊ အပရော စေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အတီဝ ဖာသု ဘဝတိ၊ ဧကဿ ဝသတော ဝနေ။

၅၃၈။

‘‘ဟန္ဒ ဧကော ဂမိဿာမိ၊ အရညံ ဗုဒ္ဓဝဏ္ဏိတံ၊

ဖာသု ဧကဝိဟာရိဿ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော။

၅၃၉။

‘‘ယောဂီ-ပီတိကရံ ရမ္မံ၊ မတ္တကုဉ္ဇရသေဝိတံ၊

ဧကော အတ္ထဝသီ ခိပ္ပံ၊ ပဝိသိဿာမိ ကာနနံ။

၅၄၀။

‘‘သုပုပ္ဖိတေ သီတဝနေ၊ သီတလေ ဂိရိကန္ဒရေ၊

ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ၊ စင်္ကမိဿာမိ ဧကကော။

၅၄၁။

‘‘ဧကာကိယော အဒုတိယော၊ ရမဏီယေ မဟာဝနေ၊

ကဒါဟံ ဝိဟရိဿာမိ၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ။

၅၄၂။

‘‘ဧဝံ မေ ကတ္တုကာမဿ၊ အဓိပ္ပာယော သမိဇ္ဈတု၊

သာဓယိဿာမဟံယေဝ၊ နာညော အညဿ ကာရကော’’တိ။ –

ဣမာ ဆ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ပုရတော ပစ္ဆတော ဝါတိ အတ္တနော ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ၊ ဝါ-သဒ္ဒဿ ဝိကပ္ပတ္ထတ္တာ ပဿတော ဝါ အပရော အညော ဇနော န ဝိဇ္ဇတိ စေ၊ အတီဝ အတိဝိယ ဖာသု စိတ္တသုခံ ဘဝတိ။ ဧကဝိဟာရီဘာဝေန ဧကဿ အသဟာယဿ။ ဝနေ ဝသတောတိ စိရပရိစိတေန ဝိဝေကဇ္ဈာသယေန အာကဍ္ဎိယမာနဟဒယော သော ရတ္တိန္ဒိဝံ မဟာဇနပရိဝုတဿ ဝသတော သင်္ဂဏိကဝိဟာရံ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိဝေကသုခဉ္စ ဗဟုံ မညန္တော ဝဒတိ။

ဟန္ဒာတိ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော၊ တေန ဣဒါနိ ကရီယမာနဿ အရညဂမနဿ နိစ္ဆိတဘာဝမာဟ။ ဧကော ဂမိဿာမီတိ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိအာဒိဝစနတော (စူဠဝ။ ၃၀၆) ဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတံ ပသဋ္ဌံ အရညံ ဧကော အသဟာယော ဂမိဿာမိ ဝါသာဓိပ္ပာယေန ဥပဂစ္ဆာမိ။ ယသ္မာ ဧကဝိဟာရိဿ ဌာနာဒီသု အသဟာယဘာဝေန ဧကဝိဟာရိဿ နိဗ္ဗာနံ ပဋိပေသိတစိတ္တတာယ ပဟိတတ္တဿ အဓိသီလသိက္ခာဒိကာ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတော ဘိက္ခုနော အရညံ ဖာသု ဣဋ္ဌံ သုခါဝဟန္တိ အတ္ထော။

ယောဂီ-ပီတိကရန္တိ ယောဂီနံ ဘာဝနာယ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာနံ အပ္ပသဒ္ဒါဒိဘာဝေန ဈာနဝိပဿနာဒိပီတိံ အာဝဟနတော ယောဂီ-ပီတိကရံ။ ဝိသဘာဂါရမ္မဏာဘာဝေန ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပတာယ ရမ္မံ။ မတ္တကုဉ္ဇရသေဝိတန္တိ မတ္တဝရဝါရဏဝိစရိတံ၊ ဣမိနာပိ ဗြဟာရညဘာဝေန ဇနဝိဝေကံယေဝ ဒဿေတိ။ အတ္ထဝသီတိ ဣဓ အတ္ထောတိ သမဏဓမ္မော အဓိပ္ပေတော။ ‘‘ကထံ နု ခေါ သော မေ ဘဝေယျာ’’တိ တဿ ဝသံ ဂတော။

သုပုပ္ဖိတေတိ သုဋ္ဌု ပုပ္ဖိတေ။ သီတဝနေတိ ဆာယူဒကသမ္ပတ္တိယာ သီတေ ဝနေ။ ဥဘယေနပိ တဿ ရမဏီယတံယေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ဂိရိကန္ဒရေတိ ဂိရီနံ အဗ္ဘန္တရေ ကန္ဒရေ။ ကန္တိ ဟိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ နိန္နဋ္ဌာနံ ကန္ဒရံ နာမ။ တာဒိသေ သီတလေ ဂိရိကန္ဒရေ ဃမ္မပရိတာပံ ဝိနောဒေတွာ အတ္တနော ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတွာ နှာယိတွာ စင်္ကမိဿာမိ ဧကကောတိ ကတ္ထစိ အနာယတ္တဝုတ္တိတံ ဒဿေတိ။

ဧကာကိယောတိ ဧကာကီ အသဟာယော။ အဒုတိယောတိ တဏှာသင်္ခါတဒုတိယာဘာဝေန အဒုတိယော။ တဏှာ ဟိ ပုရိသဿ သဗ္ဗဒါ အဝိဇဟနဋ္ဌေန ဒုတိယာ နာမ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅)။

ဧဝံ မေ ကတ္တုကာမဿာတိ ‘‘ဟန္ဒ ဧကော ဂမိဿာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တဝိဓိနာ အရညံ ဂန္တွာ ဘာဝနာဘိယောဂံ ကတ္တုကာမဿ မေ။ အဓိပ္ပာယော သမိဇ္ဈတူတိ ‘‘ကဒါဟံ ဝိဟရိဿာမိ၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော မနောရထော ဣဇ္ဈတု သိဒ္ဓိံ ပါပုဏာတု။ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ စ ယသ္မာ န အာယာစနမတ္တေန သိဇ္ဈတိ၊ နာပိ အညေန သာဓေတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘သာဓယိဿာမဟံယေဝ၊ နာညော အညဿ ကာရကော’’တိ။

ဧဝံ ဥပရာဇဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဒဠှနိစ္ဆယတံ ဉတွာ ရာဇာ အသောကာရာမဂမနီယံ မဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ ကုမာရံ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ မဟတိယာ သေနာယ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန ဝိဟာရံ နေသိ။ ကုမာရော ပဓာနဃရံ ဂန္တွာ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ၊ အနေကသတာ မနုဿာ တံ အနုပဗ္ဗဇိံသု။ ရညော ဘာဂိနေယျော သင်္ဃမိတ္တာယ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာပိ တမေဝ အနုပဗ္ဗဇိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော အတ္တနာ ကာတဗ္ဗံ ပကာသေန္တော –

၅၄၃။

‘‘ဧသ ဗန္ဓာမိ သန္နာဟံ၊ ပဝိသိဿာမိ ကာနနံ၊

န တတော နိက္ခမိဿာမိ၊ အပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယံ။

၅၄၄။

‘‘မာလုတေ ဥပဝါယန္တေ၊ သီတေ သုရဘိဂန္ဓိကေ၊

အဝိဇ္ဇံ ဒါလယိဿာမိ၊ နိသိန္နော နဂမုဒ္ဓနိ။

၅၄၅။

‘‘ဝနေ ကုသုမသဉ္ဆန္နေ၊ ပဗ္ဘာရေ နူန သီတလေ၊

ဝိမုတ္တိသုခေန သုခိတော၊ ရမိဿာမိ ဂိရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ –

တိဿော ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဧသ ဗန္ဓာမိ သန္နာဟန္တိ ဧသာဟံ ဝီရိယသင်္ခါတံ သန္နာဟံ ဗန္ဓာမိ၊ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခော ဝီရိယသန္နာဟေန သန္နယှာမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နာမ သူရော ပုရိသော ပစ္စတ္ထိကေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ တံ ဇေတုကာမော အညံ ကိစ္စံ ပဟာယ ကဝစပဋိမုစ္စနာဒိနာ ယုဒ္ဓါယ သန္နယှတိ၊ ယုဒ္ဓဘူမိဉ္စ ဂန္တွာ ပစ္စတ္ထိကေ အဇေတွာ တတော န နိဝတ္တတိ၊ ဧဝမဟမ္ပိ ကိလေသပစ္စတ္ထိကေ ဇေတုံ အာဒိတ္တမ္ပိ သီသံ စေလဉ္စ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ စတုဗ္ဗိဓသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယသန္နာဟံ သန္နယှာမိ၊ ကိလေသေ အဇေတွာ ကိလေသဝိဇယယောဂ္ဂံ ဝိဝေကဋ္ဌာနံ န ဝိဿဇ္ဇေမီတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဝိသိဿာမိ ကာနနံ န တတော နိက္ခမိဿာမိ၊ အပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယ’’န္တိ။

‘‘မာလုတေ ဥပဝါယန္တေ’’တိအာဒိနာ အရညဋ္ဌာနဿ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာယောဂျတံ ဝဒတိ၊ ရမိဿာမိ နူန ဂိရိဗ္ဗဇေတိ ယောဇနာ။ ပဗ္ဗတပရိက္ခေပေ အဘိရမိဿာမိ မညေတိ အနာဂတတ္ထံ ပရိကပ္ပေန္တော ဝဒတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ဝတွာ ထေရော အရညံ ပဝိသိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ ကလိင်္ဂရဋ္ဌံ အဂမာသိ။ တတ္ထဿ ပါဒေ စမ္မိကာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တံ ဒိသွာ ဧကော ဝေဇ္ဇော ‘‘သပ္ပိံ၊ ဘန္တေ၊ ပရိယေသထ၊ တိကိစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ အာဟ။ ထေရော သပ္ပိပရိယေသနံ အကတွာ ဝိပဿနာယ ဧဝ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ရောဂေါ ဝဍ္ဎတိ၊ ဝေဇ္ဇော ထေရဿ တတ္ထ အပ္ပောဿုက္ကတံ ဒိသွာ သယမေဝ သပ္ပိံ ပရိယေသိတွာ ထေရံ အရောဂံ အကာသိ။ သော အရောဂေါ ဟုတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၄၄။၁-၁၂) –

‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘နိပ္ပပဉ္စော နိရာလမ္ဗော၊ အာကာသသမမာနသော၊

သုညတာဗဟုလော တာဒီ၊ အနိမိတ္တရတော ဝသီ။

‘‘အသင်္ဂစိတ္တော နိက္လေသော၊ အသံသဋ္ဌော ကုလေ ဂဏေ၊

မဟာကာရုဏိကော ဝီရော၊ ဝိနယောပါယကောဝိဒေါ။

‘‘ဥယျုတ္တော ပရကိစ္စေသု၊ ဝိနယန္တော သဒေဝကေ၊

နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ၊ ဂတိံ ပင်္ကဝိသောသနံ။

‘‘အမတံ ပရမဿာဒံ၊ ဇရာမစ္စုနိဝါရဏံ၊

မဟာပရိသမဇ္ဈေ သော၊ နိသိန္နော လောကတာရကော။

‘‘ကရဝီကရုတော နာထော၊ ဗြဟ္မဃောသော တထာဂတော၊

ဥဒ္ဓရန္တော မဟာဒုဂ္ဂါ၊ ဝိပ္ပနဋ္ဌေ အနာယကေ။

‘‘ဒေသေန္တော ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ ဒိဋ္ဌော မေ လောကနာယကော၊

တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ တဒါပါဟံ၊ စိန္တေန္တော ဇိနသာသနံ၊

ဧကကောဝ ဝနေ ရမ္မေ၊ ဝသိံ သံသဂ္ဂပီဠိတော။

‘‘သက္ကာယဝူပကာသော မေ၊ ဟေတုဘူတော မမာဘဝီ၊

မနသော ဝူပကာသဿ၊ သံသဂ္ဂဘယဒဿိနော။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ထေရေ တတ္ထ ဝိဟရန္တေ ရာဇာ ကောဋိဓနပရိစ္စာဂေန ဘောဇကဂိရိဝိဟာရံ နာမ ကာရေတွာ ထေရံ တတ္ထ ဝါသေသိ။ သော တတ္ထ ဝိဟရန္တော ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ –

၅၄၆။

‘‘သောဟံ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော၊ စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ၊

သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ –

ဩသာနဂါထမာဟ။ သာ ဥတ္တာနတ္ထာဝ။ တဒေဝ စ ထေရဿ အညာဗျာကရဏံ အဟောသီတိ။

ဧကဝိဟာရိယတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

အနာဂတံယော ပဋိကစ္စ ပဿတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဘိက္ခုဩဝါဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တဇ္ဇံ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။

သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ပုရိသသဟဿဂဏဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ ဂဗ္ဘသဟဿပဋိမဏ္ဍိတံ မဟန္တံ ပရိဝေဏံ ကာရာပေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဇနာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ တံ ဥပါသကံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ သပုတ္တဒါရာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိံသု။ တေသု ဂဏဇေဋ္ဌကော အမှာကံ သတ္ထု နိဗ္ဗတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ပစ္စန္တဒေသေ ကုက္ကုဋနာမကေ နဂရေ ရာဇဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ကပ္ပိနောတိ နာမံ အဟောသိ။ သေသပုရိသာ တသ္မိံယေဝ နဂရေ အမစ္စကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ကပ္ပိနကုမာရော ပိတု အစ္စယေန ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ မဟာကပ္ပိနရာဇာ နာမ ဇာတော။ သော သုတဝိတ္တကတာယ ပါတောဝ စတူဟိ ဒွါရေဟိ သီဃံ ဒူတေ ပေသေသိ – ‘‘ယတ္ထ ဗဟုဿုတေ ပဿထ၊ တတော နိဝတ္တိတွာ မယှံ အာရောစေထာ’’တိ။

တေန စ သမယေန အမှာကံ သတ္ထာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ တသ္မိံ ကာလေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဝါဏိဇာ သာဝတ္ထိယံ ဥဋ္ဌာနကဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ တံ နဂရံ ဂန္တွာ ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတွာ ‘‘ရာဇာနံ ပဿိဿာမာ’’တိ ပဏ္ဏာကာရဟတ္ထာ ရညော အာရောစာပေသုံ။ တေ ရာဇာ ပက္ကောသာပေတွာ နိယျာဒိတပဏ္ဏာကာရေ ဝန္ဒိတွာ ဌိတေ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာဝတ္ထိတော၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ဝေါ ရဋ္ဌံ သုဘိက္ခံ၊ ဓမ္မိကော ရာဇာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကီဒိသော ဓမ္မော တုမှာကံ ဒေသေ ဣဒါနိ ပဝတ္တတီ’’တိ? ‘‘တံ၊ ဒေဝ၊ န သက္ကာ ဥစ္ဆိဋ္ဌမုခေဟိ ကထေတု’’န္တိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန ဥဒကံ ဒါပေသိ။ တေ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဒသဗလာဘိမုခါ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ အမှာကံ ဒေသေ ဗုဒ္ဓရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ အာဟံသု။ ရညော ‘‘ဗုဒ္ဓါ’’တိ ဝစနေ သုတမတ္တေယေဝ သကလသရီရံ ဖရမာနာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ၊ တာတာ၊ ဝဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ၊ ဒေဝ၊ ဝဒါမာ’’တိ။ ဧဝံ တိက္ခတ္တုံ ဝဒါပေတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ပဒံ အပရိမာဏ’’န္တိ တသ္မိံယေဝ ပဒေ ပသန္နော သတသဟဿံ ဒတွာ ‘‘အပရံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ လောကေ ဓမ္မရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ တထေဝ သတသဟဿံ ဒတွာ ‘‘အပရံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ သင်္ဃရတနံ နာမ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ တမ္ပိ သုတွာ တထေဝ သတသဟဿံ ဒတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ တတောဝ နိက္ခမိ။ အမစ္စာပိ တထေဝ နိက္ခမိံသု။ သော အမစ္စသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဂင်္ဂါတီရံ ပတွာ ‘‘သစေ သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဣမေသံ အဿာနံ ခုရမတ္တမ္ပိ မာ တေမေတူ’’တိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဥဒကပိဋ္ဌေနေဝ ပူရံ ဂင်္ဂါနဒိံ အတိက္ကမိတွာ အပရမ္ပိ အဍ္ဎယောဇနဝိတ္ထာရံ နဒိံ တထေဝ အတိက္ကမိတွာ တတိယံ စန္ဒဘာဂံ နာမ မဟာနဒိံ ပတွာ တမ္ပိ တာယ ဧဝ သစ္စကိရိယာယ အတိက္ကမိ။

သတ္ထာပိ တံဒိဝသံ ပစ္စူသသမယံယေဝ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇ မဟာကပ္ပိနော တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ အမစ္စသဟဿပရိဝါရော မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုံ အာဂမိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘မယာ တေသံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကာတုံ ယုတ္တ’’န္တိ ပါတောဝ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သယမေဝ အာကာသေန ဂန္တွာ စန္ဒဘာဂါယ နဒိယာ တီရေ တေသံ ဥတ္တရဏတိတ္ထဿာဘိမုခဋ္ဌာနေ မဟာနိဂြောဓမူလေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တေ တေန တိတ္ထေန ဥတ္တရန္တာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝန္တိယော ဩလောကေန္တော ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ‘‘ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ မယံ အာဂတာ၊ အဒ္ဓါ သော ဧသော’’တိ ဒဿနေနေဝ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနမိတွာ ပရမနိပစ္စာကာရံ ကရောန္တာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ ရာဇာ ဘဂဝတော ဂေါပ္ဖကေသု ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟဿေန။ သတ္ထာ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၂။၅၄။၆၆-၁၀၇) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဥဒိတော အဇဋာကာသေ၊ ရဝီဝ သရဒမ္ဗရေ။

‘‘ဝစနာဘာယ ဗောဓေတိ၊ ဝေနေယျပဒုမာနိ သော၊

ကိလေသပင်္ကံ သောသေတိ၊ မတိရံသီဟိ နာယကော။

‘‘တိတ္ထိယာနံ ယသေ ဟန္တိ၊ ခဇ္ဇောတာဘာ ယထာ ရဝိ၊

သစ္စတ္ထာဘံ ပကာသေတိ၊ ရတနံဝ ဒိဝါကရော။

‘‘ဂုဏာနံ အာယတိဘူတော၊ ရတနာနံဝ သာဂရော၊

ပဇ္ဇုန္နောရိဝ ဘူတာနိ၊ ဓမ္မမေဃေန ဝဿတိ။

‘‘အက္ခဒဿော တဒါ အာသိံ၊ နဂရေ ဟံသသဝှယေ၊

ဥပေစ္စ ဓမ္မမဿောသိံ၊ ဇလဇုတ္တမနာမိနော။

‘‘ဩဝါဒကဿ ဘိက္ခူနံ၊ သာဝကဿ ကတာဝိနော၊

ဂုဏံ ပကာသယန္တဿ၊ တပ္ပယန္တဿ မေ မနံ။

‘‘သုတွာ ပတီတော သုမနော၊ နိမန္တေတွာ တထာဂတံ၊

သသိဿံ ဘောဇယိတွာန၊ တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။

‘‘တဒါ ဟံသသမဘာဂေါ၊ ဟံသဒုန္ဒုဘိနိဿနော၊

ပဿထေတံ မဟာမတ္တံ၊ ဝိနိစ္ဆယဝိသာရဒံ။

‘‘ပတိတံ ပါဒမူလေ မေ၊ သမုဂ္ဂတတနူရုဟံ၊

ဇီမူတဝဏ္ဏံ ပီဏံသံ၊ ပသန္နနယနာနနံ။

‘‘ပရိဝါရေန မဟတာ၊ ရာဇယုတ္တံ မဟာယသံ၊

ဧသော ကတာဝိနော ဌာနံ၊ ပတ္ထေတိ မုဒိတာသယော။

‘‘ဣမိနာ ပဏိပါတေန၊ စာဂေန ပဏိဓီဟိ စ၊

ကပ္ပသတသဟဿာနိ၊ နုပပဇ္ဇတိ ဒုဂ္ဂတိံ။

‘‘ဒေဝေသု ဒေဝသောဘဂ္ဂံ၊ မနုဿေသု မဟန္တတံ၊

အနုဘောတွာန သေသေန၊ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိဿတိ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော၊

ကပ္ပိနော နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော။

‘‘တတောဟံ သုကတံ ကာရံ၊ ကတွာန ဇိနသာသနေ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တုသိတံ အဂမာသဟံ။

‘‘ဒေဝမာနုသရဇ္ဇာနိ၊ သတသော အနုသာသိယ၊

ဗာရာဏသိယမာသန္နေ၊ ဇာတော ကေဏိယဇာတိယံ။

‘‘သဟဿပရိဝါရေန၊ သပဇာပတိကော အဟံ၊

ပဉ္စပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ၊ သတာနိ သမုပဋ္ဌဟိံ။

‘‘တေမာသံ ဘောဇယိတွာန၊ ပစ္ဆာဒမှ တိစီဝရံ၊

တတော စုတာ မယံ သဗ္ဗေ၊ အဟုမှ တိဒသူပဂါ။

‘‘ပုနော သဗ္ဗေ မနုဿတ္တံ၊ အဂမိမှ တတော စုတာ၊

ကုက္ကုဋမှိ ပုရေ ဇာတာ၊ ဟိမဝန္တဿ ပဿတော။

‘‘ကပ္ပိနော နာမဟံ အာသိံ၊ ရာဇပုတ္တော မဟာယသော၊

သေသာမစ္စကုလေ ဇာတာ၊ မမေဝ ပရိဝါရယုံ။

‘‘မဟာရဇ္ဇသုခံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိမာ၊

ဝါဏိဇေဟိ သမက္ခာတံ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒမဟံ သုဏိံ။

‘‘ဗုဒ္ဓါ လောကေ သမုပ္ပန္နော၊ အသမော ဧကပုဂ္ဂလော၊

သော ပကာသေတိ သဒ္ဓမ္မံ၊ အမတံ သုခမုတ္တမံ။

‘‘သုယုတ္တာ တဿ သိဿာ စ၊ သုမုတ္တာ စ အနာသဝါ၊

သုတွာ နေသံ သုဝစနံ၊ သက္ကရိတွာန ဝါဏိဇေ။

‘‘ပဟာယ ရဇ္ဇံ သာမစ္စော၊ နိက္ခမိံ ဗုဒ္ဓမာမကော၊

နဒိံ ဒိသွာ မဟာစန္ဒံ၊ ပူရိတံ သမတိတ္တိကံ။

‘‘အပ္ပတိဋ္ဌံ အနာလမ္ဗံ၊ ဒုတ္တရံ သီဃဝါဟိနိံ၊

ဂုဏံ သရိတွာ ဗုဒ္ဓဿ၊ သောတ္ထိနာ သမတိက္ကမိံ။

‘‘ဘဝသောတံ သစေ ဗုဒ္ဓါ၊ တိဏ္ဏော လောကန္တဂူ ဝိဒူ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု။

‘‘ယဒိ သန္တိဂမော မဂ္ဂေါ၊ မောက္ခော စစ္စန္တိကံ သုခံ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု။

‘‘သင်္ဃော စေ တိဏ္ဏကန္တာရော၊ ပုညက္ခေတ္တော အနုတ္တရော၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဂမနံ မေ သမိဇ္ဈတု။

‘‘သဟ ကတေ သစ္စဝရေ၊ မဂ္ဂါ အပဂတံ ဇလံ၊

တတော သုခေန ဥတ္တိဏ္ဏော၊ နဒီတီရေ မနောရမေ။

‘‘နိသိန္နံ အဒ္ဒသံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဥဒေန္တံဝ ပဘင်္ကရံ၊

ဇလန္တံ ဟေမသေလံဝ၊ ဒီပရုက္ခံဝ ဇောတိတံ။

‘‘သသိံဝ တာရာသဟိတံ၊ သာဝကေဟိ ပုရက္ခတံ၊

ဝါသဝံ ဝိယ ဝဿန္တံ၊ ဒေသနာဇလဒန္တရံ။

‘‘ဝန္ဒိတွာန သဟာမစ္စော၊ ဧကမန္တမုပါဝိသိံ၊

တတော နော အာသယံ ဉတွာ၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မမဒေသယိ။

‘‘သုတွာန ဓမ္မံ ဝိမလံ၊ အဝေါစုမှ မယံ ဇိနံ၊

ပဗ္ဗာဇေဟိ မဟာဝီရ၊ နိဗ္ဗိန္ဒာမှ မယံ ဘဝေ။

‘‘သွက္ခာတော ဘိက္ခဝေ ဓမ္မော၊ ဒုက္ခန္တကရဏာယ ဝေါ၊

စရထ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ဣစ္စာဟ မုနိသတ္တမော။

‘‘သဟ ဝါစာယ သဗ္ဗေပိ၊ ဘိက္ခုဝေသဓရာ မယံ၊

အဟုမှ ဥပသမ္ပန္နာ၊ သောတာပန္နာ စ သာသနေ။

‘‘တတော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ၊ အနုသာသိ ဝိနာယကော၊

အနုသိဋ္ဌော ဇိနေနာဟံ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘တတော ဘိက္ခုသဟဿာနိ၊ အနုသာသိမဟံ တဒါ၊

မမာနုသာသနကရာ၊ တေပိ အာသုံ အနာသဝါ။

‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊

ဘိက္ခုဩဝါဒကာနဂ္ဂေါ၊ ကပ္ပိနောတိ မဟာဇနေ။

‘‘သတသဟဿေ ကတံ ကမ္မံ၊ ဖလံ ဒဿေသိ မေ ဣဓ၊

ပမုတ္တော သရဝေဂေါဝ၊ ကိလေသေ ဈာပယိံ မမ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပတွာ ပန တေ သဗ္ဗေဝ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ တေ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သာ ဧဝ တေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ စ အဟောသိ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုသဟဿံ အာဒါယ အာကာသေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘဂဝါ တဿန္တေဝါသိကေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပိနော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ? ‘‘န၊ ဘဂဝါ၊ ဒေသေတိ ။ အပ္ပောဿုက္ကော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ ဩဝါဒမတ္တမ္ပိ န ဒေတီ’’တိ။ သတ္ထာ ထေရံ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ကပ္ပိန၊ အန္တေဝါသိကာနံ ဩဝါဒမတ္တမ္ပိ န ဒေသီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ မာ ဧဝံ ကရိ၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဥပဂတာနံ ဓမ္မံ ဒေသေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကောဝါဒေနေဝ သမဏသဟဿံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေန နံ သတ္ထာ ပဋိပါဋိယာ အတ္တနော သာဝကေ ထေရေ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တော ဘိက္ခုဩဝါဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ အထေကဒိဝသံ ထေရော ဘိက္ခုနိယော ဩဝဒန္တော –

၅၄၇။

‘‘အနာဂတံ ယော ပဋိကစ္စ ပဿတိ၊ ဟိတဉ္စ အတ္ထံ အဟိတဉ္စ တံ ဒွယံ၊

ဝိဒ္ဒေသိနော တဿ ဟိတေသိနော ဝါ၊ ရန္ဓံ န ပဿန္တိ သမေက္ခမာနာ။

၅၄၈။

‘‘အာနာပါနသတီ ယဿ၊ ပရိပုဏ္ဏာ သုဘာဝိတာ၊

အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာ၊

သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။

၅၄၉။

‘‘ဩဒါတံ ဝတ မေ စိတ္တံ၊ အပ္ပမာဏံ သုဘာဝိတံ၊

နိဗ္ဗိဒ္ဓံ ပဂ္ဂဟီတဉ္စ၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသတေ ဒိသာ။

၅၅၀။

‘‘ဇီဝတေ ဝါပိ သပ္ပညော၊ အပိ ဝိတ္တပရိက္ခယော၊

ပညာယ စ အလာဘေန၊ ဝိတ္တဝါပိ န ဇီဝတိ။

၅၅၁။

‘‘ပညာ သုတဝိနိစ္ဆိနီ၊ ပညာ ကိတ္တိသိလောကဝဒ္ဓနီ၊

ပညာသဟိတော နရော ဣဓ၊ အပိ ဒုက္ခေသု သုခါနိ ဝိန္ဒတိ။

၅၅၂။

‘‘နာယံ အဇ္ဇတနော ဓမ္မော၊ နစ္ဆေရော နပိ အဗ္ဘုတော၊

ယတ္ထ ဇာယေထ မီယေထ၊ တတ္ထ ကိံ ဝိယ အဗ္ဘုတံ။

၅၅၃။

‘‘အနန္တရဉှိ ဇာတဿ၊ ဇီဝိတာ မရဏံ ဓုဝံ၊

ဇာတာ ဇာတာ မရန္တီဓ၊ ဧဝံ ဓမ္မာ ဟိ ပါဏိနော။

၅၅၄။

‘‘န ဟေတဒတ္ထာယ မတဿ ဟောတိ၊ ယံ ဇီဝိတတ္ထံ ပရပေါရိသာနံ၊

မတမှိ ရုဏ္ဏံ န ယသော န လောကျံ၊ န ဝဏ္ဏိတံ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ။

၅၅၅။

‘‘စက္ခုံ သရီရံ ဥပဟန္တိ တေန၊ နိဟီယတိ ဝဏ္ဏဗလံ မတီ စ၊

အာနန္ဒိနော တဿ ဒိသာ ဘဝန္တိ၊ ဟိတေသိနော နာဿ သုခီ ဘဝန္တိ။

၅၅၆။

‘‘တသ္မာ ဟိ ဣစ္ဆေယျ ကုလေ ဝသန္တေ၊ မေဓာဝိနော စေဝ ဗဟုဿုတေ စ၊

ယေသဉှိ ပညာဝိဘဝေန ကိစ္စံ၊ တရန္တိ နာဝါယ နဒိံဝ ပုဏ္ဏ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အနာဂတန္တိ န အာဂတံ၊ အဝိန္ဒန္တိ၊ အတ္ထော။ ပဋိကစ္စာတိ ပုတေတရံယေဝ။ ပဿတီတိ ဩလောကေတိ။ အတ္ထန္တိ ကိစ္စံ။ တံ ဒွယန္တိ ဟိတာဟိတံ။ ဝိဒ္ဒေသိနောတိ အမိတ္တာ။ ဟိတေသိနောတိ မိတ္တာ။ ရန္ဓန္တိ ဆိဒ္ဒံ။ သမေက္ခမာနာတိ ဂဝေသန္တာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဟိတာဝဟံ အဟိတာဝဟံ တဒုဘယဉ္စ အတ္ထံ ကိစ္စံ အနာဂတံ အသမ္ပတ္တံ ပုရေတရံယေဝ ပညာစက္ခုနာ အဟံ ဝိယ ပဿတိ ဝီမံသတိ ဝိစာရေတိ၊ တဿ အမိတ္တာ ဝါ အဟိတဇ္ဈာသယေန မိတ္တာ ဝါ ဟိတဇ္ဈာသယေန ရန္ဓံ ဂဝေသန္တာ န ပဿန္တိ၊ တာဒိသော ပညဝါ ပုဂ္ဂလော အစ္ဆိဒ္ဒဝုတ္တိ၊ တသ္မာ တုမှေဟိ တထာရူပေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

ဣဒါနိ အာနာပါနသတိဘာဝနာယ ဂုဏံ ဒဿေန္တော တတ္ထ တာနိ ယောဇေတုံ ‘‘အာနာပါနသတီ ယဿာ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အာနန္တိ အဿာသော။ အပါနန္တိ ပဿာသော။ အဿာသပဿာသနိမိတ္တာရမ္မဏာ သတိ အာနာပါနသတိ။ သတိသီသေန စေတ္ထ တံသမ္ပယုတ္တသမာဓိဘာဝနာ အဓိပ္ပေတာ။ ယဿာတိ၊ ယဿ ယောဂိနော။ ပရိပုဏ္ဏာ သုဘာဝိတာတိ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ သောဠသန္နဉ္စ အာကာရာနံ ပါရိပူရိယာ သဗ္ဗသော ပုဏ္ဏာ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တီနဉ္စ ပါရိပူရိယာ သုဋ္ဌု ဘာဝိတာ ဝဍ္ဎိတာ။ အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာတိ ‘‘သော သတောဝ အဿသတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၇) ယထာ ဘဂဝတာ ဒေသိတာ၊ တထာ အနုပုဗ္ဗံ အနုက္ကမေန ပရိစိတာ အာသေဝိတာ ဘာဝိတာ။ သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာတိ သော ယောဂါဝစရော ယထာ အဗ္ဘာဒိဥပက္ကိလေသာ ဝိမုတ္တော စန္ဒော စန္ဒာလောကေန ဣမံ ဩကာသလောကံ ပဘာသေတိ၊ ဧဝံ အဝိဇ္ဇာဒိဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တော ဉာဏာလောကေန အတ္တသန္တာနပတိတံ ပရသန္တာနပတိတဉ္စ သင်္ခါရလောကံ ပဘာသေတိ ပကာသေတိ။ တသ္မာ တုမှေဟိ အာနာပါနသတိဘာဝနာ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ အတ္တာနံ နိဒဿနံ ကတွာ ဘာဝနာဘိယောဂဿ သဖလတံ ဒဿေန္တော ‘‘ဩဒါတံ ဝတ မေ စိတ္တ’’န္တိ တတိယံ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – နီဝရဏမလဝိဂမတော ဩဒါတံ သုဒ္ဓံ ဝတ မမ စိတ္တံ။ ယထာ ပမာဏကရာ ရာဂါဒယော ပဟီနာ၊ အပ္ပမာဏဉ္စ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စက္ခံ ကတံ အဟောသိ၊ တထာ ဘာဝိတတ္တာ အပ္ပမာဏံ သုဘာဝိတံ၊ တတော ဧဝ စတုသစ္စံ နိဗ္ဗိဒ္ဓံ ပဋိဝိဇ္ဈိတံ၊ သကလသံကိလေသပက္ခတော ပဂ္ဂဟိတဉ္စ ဟုတွာ ဒုက္ခာဒိကာ ပုဗ္ဗန္တာဒိကာ စ ဒိသာ ဩဘာသတေ တတ္ထ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခတ္တာ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ စ။ တသ္မာ တုမှေဟိပိ ဧဝံ စိတ္တံ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။

ယထာ ဘာဝနာမယာ ပညာ စိတ္တမလဝိသောဓနာဒိနာ ပုရိသဿ ဗဟုပကာရာ၊ ဧဝံ ဣတရာပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဇီဝတေ ဝါပိ သပ္ပညော’’တိ စတုတ္ထဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ပရိက္ခီဏဓနောပိ သပ္ပညဇာတိကော ဣတရီတရသန္တောသေန သန္တုဋ္ဌော အနဝဇ္ဇာယ ဇီဝိကာယ ဇီဝတိယေဝ။ တဿ ဟိ ဇီဝိတံ ဇီဝိတံ နာမ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပညာဇီဝိံ ဇီဝိတမာဟု သေဋ္ဌ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၃၊ ၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၄)။ ဒုမ္မေဓပုဂ္ဂလော ပန ပညာယ အလာဘေန ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သမ္ပရာယိကဉ္စ အတ္ထံ ဝိရာဓေန္တော ဝိတ္တဝါပိ န ဇီဝတိ၊ ဂရဟာဒိပ္ပတ္တိယာ ဇီဝန္တော နာမ န တဿ ဟောတိ၊ အနုပါယညုတာယ ဝါ ယထာဓိဂတံ ဓနံ နာသေန္တော ဇီဝိတမ္ပိ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိယေဝ၊ တသ္မာ ပါရိဟာရိယပညာပိ တုမှေဟိ အပ္ပမတ္တေဟိ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဣဒါနိ ပညာယ အာနိသံသေ ဒဿေတုံ ‘‘ပညာ သုတဝိနိစ္ဆိနီ’’တိ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပညာ သုတဝိနိစ္ဆိနီတိ ပညာ နာမေသာ သုတဿ ဝိနိစ္ဆယိနီ၊ ယထာသုတေ သောတပထမာဂတေ အတ္ထေ ‘‘အယံ အကုသလော၊ အယံ ကုသလော၊ အယံ သာဝဇ္ဇော၊ အယံ အနဝဇ္ဇော’’တိအာဒိနာ ဝိနိစ္ဆယဇနနီ။ ကိတ္တိသိလောကဝဒ္ဓနီတိ ကိတ္တိယာ သမ္မုခါ ပသံသာယ သိလောကဿ ပတ္ထဋယသဘာဝဿ ဝဒ္ဓနီ၊ ပညဝတောယေဝ ဟိ ကိတ္တိအာဒယော ဝိညူနံ ပါသံသဘာဝတော။ ပညာသဟိတောတိ ပါရိဟာရိယပညာယ၊ ဝိပဿနာပညာယ စ ယုတ္တော။ အပိ ဒုက္ခေသု သုခါနိ ဝိန္ဒတီတိ ဧကန္တဒုက္ခသဘာဝေသု ခန္ဓာယတနာဒီသု သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ယထာဘူတသဘာဝါဝဗောဓေန နိရာမိသာနိပိ သုခါနိ ပဋိလဘတိ။

ဣဒါနိ တာသံ ဘိက္ခုနီနံ အနိစ္စတာပဋိသံယုတ္တံ ဓီရဘာဝါဝဟံ ဓမ္မံ ကထေန္တော ‘‘နာယံ အဇ္ဇတနော ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ သေသဂါထာ အဘာသိ။ တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ သတ္တာနံ ဇာယနမီယနသဘာဝေါ၊ အယံ ဓမ္မော အဇ္ဇတနော အဓုနာဂတော န ဟောတိ၊ အဘိဏှပဝတ္တိကတာယ န အစ္ဆရိယော၊ အဗ္ဘုတပုဗ္ဗတာဘာဝတော နာပိ အဗ္ဘုတော။ တသ္မာ ယတ္ထ ဇာယေထ မီယေထ၊ ယသ္မိံ လောကေ သတ္တော ဇာယေယျ၊ သော ဧကံသေန မီယေထ၊ တတ္ထ ကိံ ဝိယ? ကိံ နာမ အဗ္ဘုတံ သိယာ? သဘာဝိကတ္တာ မရဏဿ – န ဟိ ခဏိကမရဏဿ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အတ္ထိ။ ယတော အနန္တရဉှိ ဇာတဿ၊ ဇီဝိတာ မရဏံ ဓုဝံ ဇာတဿ ဇာတိသမနန္တရံ ဇီဝိတတော မရဏံ ဧကန္တိကံ ဥပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ ဧကံသေန ဘိဇ္ဇနတော။ ယော ပနေတ္ထ ဇီဝတီတိ လောကဝေါဟာရော၊ သော တဒုပါဒါနဿ အနေကပစ္စယာယတ္တတာယ အနေကန္တိကော၊ ယသ္မာ ဧတဒေဝံ၊ တသ္မာ ဇာတာ မရန္တီဓ၊ ဧဝံဓမ္မာ ဟိ ပါဏိနောတိ အယံ သတ္တာနံ ပကတိ၊ ယဒိဒံ ဇာတာနံ မရဏန္တိ ဇာတိယာ မရဏာနုဗန္ဓနတံ အာဟ။

ဣဒါနိ ယသ္မာ တာသု ဘိက္ခုနီသု ကာစိ သောကဗန္ဓိတစိတ္တာပိ အတ္ထိ၊ တသ္မာ တာသံ သောကဝိနောဒနံ ကာတုံ ‘‘န ဟေတဒတ္ထာယာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န ဟေတဒတ္ထာယ မတဿ ဟောတီတိ ယံ မတဿ ဇီဝိတတ္ထံ ဇီဝိတနိမိတ္တံ ပရပေါရိသာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ရုဏ္ဏံ၊ ဧတံ တဿ မတဿ သတ္တဿ ဇီဝိတတ္ထံ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ကဿစိပိ အတ္ထာယ န ဟောတိ၊ ယေ ပန ရုဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ မတမှိ မတပုဂ္ဂလနိမိတ္တံ ရုဏ္ဏံ၊ န ယသော န လောကျံ ယသာဝဟံ ဝိသုဒ္ဓါဝဟဉ္စ န ဟောတိ ။ န ဝဏ္ဏိတံ သမဏဗြာဟ္မဏေဟီတိ ဝိညုပ္ပသဋ္ဌမ္ပိ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဝိညုဂရဟိတမေဝါတိ အတ္ထော။

န ကေဝလမေတေဝ ယေ ရုဒတော အာဒီနဝါ၊ အထ ခေါ ဣမေပီတိ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခုံ သရီရံ ဥပဟန္တီ’’တိ ဂါထံ ဝတွာ တတော ပရံ သောကာဒိအနတ္ထပဋိဗာဟနတ္ထံ ကလျာဏမိတ္တပယိရုပါသနာယံ တာ နိယောဇေန္တော ‘‘တသ္မာ’’တိအာဒိနာ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ ရုဏ္ဏံ ရုဒန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ စက္ခုံ သရီရဉ္စ ဥပဟန္တိ ဝိဗာဓတိ၊ တေန ရုဏ္ဏေန ဝဏ္ဏော ဗလံ မတိ စ နိဟီယတိ ပရိဟာယတိ၊ တဿ ရုဒန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဒိသာ သပတ္တာ အာနန္ဒိနော ပမောဒဝန္တော ပီတိဝန္တော ဘဝန္တိ။ ဟိတေသိနော မိတ္တာ ဒုက္ခီ ဒုက္ခိတာ ဘဝန္တိ တသ္မာ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ မေဓာဝိနော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထသန္နိဿိတဿ ဗာဟုသစ္စဿ ပါရိပူရိယာ ဗဟုဿုတေ၊ အတ္တနော ကုလေ ဝသန္တေ ဣစ္ဆေယျ ပါဋိကင်္ခေယျ ကုလူပကေ ကရေယျ။ ယေသန္တိ ယေသံ မေဓာဝီနံ ဗဟုဿုတာနံ ပဏ္ဍိတာနံ ပညာဝိဘဝေန ပညာဗလေန ယထာ မဟောဃဿ ပုဏ္ဏံ နဒိံ နာဝါယ တရန္တိ၊ ဧဝံ ကုလပုတ္တာ အတ္တနော အတ္ထကိစ္စံ တရန္တိ ပါရံ ပါပုဏန္တိ။ တေ ဣစ္ဆေယျ ကုလေ ဝသန္တေတိ ယောဇနာ။

ဧဝံ ထေရော တာသံ ဘိက္ခုနီနံ ဓမ္မံ ကထေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တာ ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သောကံ ဝိနောဒေတွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တိယော သဒတ္ထံ ပရိပူရေသုံ။

မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠပန္ထကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒန္ဓာမယှံ ဂတီတိအာဒိကာ အာယသ္မတော စူဠပန္ထကတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? ယဒေတ္ထ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဝသေန ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အဋ္ဌကနိပါတေ မဟာပန္ထကဝတ္ထုသ္မိံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။မဟာပန္ထကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ) ဝုတ္တမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော – မဟာပန္ထကတ္ထေရော အရဟတ္တံ ပတွာ အဂ္ဂဖလသုခေန ဝီတိနာမေန္တော စိန္တေသိ – ‘‘ကထံ နု ခေါ သက္ကာ စူဠပန္ထကမ္ပိ ဣမသ္မိံ သုခေ ပတိဋ္ဌပေတု’’န္တိ? သော အတ္တနော အယျကံ ဓနသေဋ္ဌိံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘သစေ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ အနုဇာနာထ ၊ အဟံ စူဠပန္ထကံ ပဗ္ဗာဇေယျ’’န္တိ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော တံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌိတော ဘာတု သန္တိကေ –

‘‘ပဒုမံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ၊ ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ၊

အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ၊ တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၃၊ အ။ နိ။ ၅။၁၉၅) –

ဂါထံ ဥဂ္ဂဏှန္တော စတူဟိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ ဂဟိတဂဟိတံ ပဒံ ဟဒယေ န တိဋ္ဌတိ။ အထ နံ မဟာပန္ထကော အာဟ – ‘‘ပန္ထက၊ တွံ ဣမသ္မိံ သာသနေ အဘဗ္ဗော၊ စတူဟိ မာသေဟိ ဧကဂါထမ္ပိ ဂဟေတုံ န သက္ကောသိ။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပန တွံ ကထံ မတ္ထကံ ပါပေဿသိ? နိက္ခမ ဣတော’’တိ။ သော ထေရေန ပဏာမိတော ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပေ ရောဒမာနော အဋ္ဌာသိ။

တေန စ သမယေန သတ္ထာ ဇီဝကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတိ။ အထ ဇီဝကော ပုရိသံ ပေသေသိ၊ ‘‘ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ နိမန္တေဟီ’’တိ။ တေန စ သမယေန အာယသ္မာ မဟာပန္ထကော ဘတ္တုဒ္ဒေသကော ဟောတိ။ သော ‘‘ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ ဘိက္ခံ ပဋိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘စူဠပန္ထကံ ဌပေတွာ သေသာနံ ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ စူဠပန္ထကော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော အဟောသိ။ သတ္ထာ တဿ စိတ္တက္ခေဒံ ဉတွာ၊ ‘‘စူဠပန္ထကော မယာ ကတေန ဥပါယေန ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ တဿ အဝိဒူရေ ဌာနေ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ‘‘ကိံ၊ ပန္ထက၊ ရောဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘာတာ မံ၊ ဘန္တေ၊ ပဏာမေတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပန္ထက၊ မာ စိန္တယိ၊ မမ သာသနေ တုယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဧဟိ၊ ဣမံ ဂဟေတွာ ‘ရဇောဟရဏံ၊ ရဇောဟရဏ’န္တိ မနသိ ကရောဟီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ သုဒ္ဓံ စောဠက္ခဏ္ဍံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဒါသိ။ သော သတ္ထာရာ ဒိန္နံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ၊ ရဇောဟရဏ’’န္တိ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ တဿ တံ ပရိမဇ္ဇန္တဿ ကိလိဋ္ဌဓာတုကံ ဇာတံ၊ ပုန ပရိမဇ္ဇန္တဿ ဥက္ခလိပရိပုဉ္ဆနသဒိသံ ဇာတံ။ သော ဉာဏဿ ပရိပက္ကတ္တာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ပကတိယာ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ဣမံ ဥပါဒိဏ္ဏကသရီရံ နိဿာယ ကိလိဋ္ဌံ အညထာ ဇာတံ၊ တသ္မာ အနိစ္စံ ယထာပေတံ၊ ဧဝံ စိတ္တမ္ပီ’’တိ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ တသ္မိံယေဝ နိမိတ္တေ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပါဒကံ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၂။၃၅-၅၄) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ဂဏမှာ ဝူပကဋ္ဌော သော၊ ဟိမဝန္တေ ဝသီ တဒါ။

‘‘အဟမ္ပိ ဟိမဝန္တမှိ၊ ဝသာမိ အဿမေ တဒါ၊

အစိရာဂတံ မဟာဝီရံ၊ ဥပေသိံ လောကနာယကံ။

‘‘ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ ဂဟေတွာန၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရာသဘံ၊

သမာဓိံ သမာပဇ္ဇန္တံ၊ အန္တရာယမကာသဟံ။

‘‘ဥဘော ဟတ္ထေဟိ ပဂ္ဂယှ၊ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ အဒါသဟံ၊

ပဋိဂ္ဂဟေသိ ဘဂဝါ၊ ပဒုမုတ္တရော မဟာမုနိ။

‘‘သဗ္ဗေ ဒေဝါ အတ္တမနာ၊ ဟိမဝန္တံ ဥပေန္တိ တေ၊

သာဓုကာရံ ပဝတ္တေသုံ၊ အနုမောဒိဿတိ စက္ခုမာ။

‘‘ဣဒံ ဝတွာန တေ ဒေဝါ၊ ဥပဂစ္ဆုံ နရုတ္တမံ၊

အာကာသေ ဓာရယန္တဿ၊ ပဒုမစ္ဆတ္တမုတ္တမံ။

‘‘သတပတ္တဆတ္တံ ပဂ္ဂယှ၊ အဒါသိ တာပသော မမ၊

တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။

‘‘ပဉ္စဝီသတိကပ္ပာနိ၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ၊

စတုတ္တိံသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ။

‘‘ယံ ယံ ယောနိံ သံသရတိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊

အဗ္ဘောကာသေ ပတိဋ္ဌန္တံ၊ ပဒုမံ ဓာရယိဿတိ။

‘‘ကပ္ပသတသဟဿမှိ ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘ပကာသိတေ ပါဝစနေ၊ မနုဿတ္တံ လဘိဿတိ၊

မနောမယမှိ ကာယမှိ၊ ဥတ္တမော သော ဘဝိဿတိ။

‘‘ဒွေ ဘာတရော ဘဝိဿန္တိ၊ ဥဘောပိ ပန္ထကဝှယာ၊

အနုဘောတွာ ဥတ္တမတ္ထံ၊ ဇောတယိဿန္တိ သာသနံ။

‘‘သောဟံ အဋ္ဌာရသဝဿော၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

ဝိသေသာဟံ န ဝိန္ဒာမိ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘ဒန္ဓာ မယှံ ဂတီ အာသိ၊ ပရိဘူတော ပုရေ အဟုံ၊

ဘာတာ စ မံ ပဏာမေသိ၊ ဂစ္ဆ ဒါနိ သကံ ဃရံ။

‘‘သောဟံ ပဏာမိတော သန္တော၊ သင်္ဃာရာမဿ ကောဋ္ဌကေ၊

ဒုမ္မနော တတ္ထ အဋ္ဌာသိံ၊ သာမညသ္မိံ အပေက္ခဝါ။

‘‘ဘဂဝါ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ၊ သီသံ မယှံ ပရာမသိ၊

ဗာဟာယ မံ ဂဟေတွာန၊ သင်္ဃာရာမံ ပဝေသယိ။

‘‘အနုကမ္ပာယ မေ သတ္ထာ၊ အဒါသိ ပါဒပုဉ္ဆနိံ၊

ဧဝံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ၊ ဧကမန္တမဓိဋ္ဌဟံ။

‘‘ဟတ္ထေဟိ တမဟံ ဂယှ၊ သရိံ ကောကနဒံ အဟံ၊

တတ္ထ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏိံ။

‘‘မနောမယေသု ကာယေသု၊ သဗ္ဗတ္ထ ပါရမိံ ဂတော၊

သဗ္ဗာသဝေ ပရိညာယ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝေါ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝဿ တေပိဋကံ ပဉ္စာဘိညာ စ အာဂမိံသု။ သတ္ထာ ဧကေန ဦနေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဇီဝကဿ နိဝေသနေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ စူဠပန္ထကော ပန အတ္တနော ဘိက္ခာယ အပ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ ဧဝ န ဂတော။ ဇီဝကော ယာဂုံ ဒါတုံ အာရဘိ၊ သတ္ထာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိ။ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု အတ္ထိ၊ ဇီဝကာ’’တိ။ သော ပုရိသံ ပဟိဏိ၊ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ၊ ဝိဟာရေ နိသိန္နံ အယျံ ဂဟေတွာ ဧဟီ’’တိ။ စူဠပန္ထကတ္ထေရောပိ ရူပေန ကိရိယာယ စ ဧကမ္ပိ ဧကေန အသဒိသံ ဘိက္ခုသဟဿံ နိမ္မိနိတွာ နိသီဒိ။ သော ပုရိသော ဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဘာဝံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ဇီဝကဿ ကထေသိ – ‘‘ဣမသ္မာ ဘိက္ခုသင်္ဃာ ဝိဟာရေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဗဟုတရော၊ ပက္ကောသိတဗ္ဗံ အယျံ န ဇာနာမီ’’တိ။ ဇီဝကော သတ္ထာရံ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘ကောနာမော၊ ဘန္တေ၊ ဝိဟာရေ နိသိန္နော ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ၊ ဇီဝကာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ ၊ ဘဏေ၊ ‘စူဠပန္ထကော နာမ ကတရော’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ အာနေဟီ’’တိ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘စူဠပန္ထကော နာမ ကတရော၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော’’၊‘‘အဟံ စူဠပန္ထကော’’တိ ဧကပဟာရေနေဝ ဘိက္ခုသဟဿမ္ပိ ကထေသိ။ သော ပုနာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ဇီဝကဿ အာရောစေသိ။ ဇီဝကော ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စတ္တာ ‘‘ဣဒ္ဓိမာ မညေ၊ အယျော’’တိ နယတော ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘဏေ၊ ပဌမံ ကထနကမယျမေဝ ‘တုမှေ သတ္ထာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတွာ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တထာ အကာသိ၊ တာဝဒေဝ နိမ္မိတဘိက္ခူ အန္တရဓာယိံသု။ သော ထေရံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။

သတ္ထာ တသ္မိံ ခဏေ ယာဂုဉ္စ ခဇ္ဇကာဒိဘေဒဉ္စ ပဋိဂ္ဂဏှိ။ ဒသဗလေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂတေ ဓမ္မသဘာယံ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝေါ၊ ယတြ ဟိ နာမ စတ္တာရော မာသေ ဧကဂါထံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တမ္ပိ လဟုကေန ခဏေနေဝ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကံ အကံသူ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ဘိက္ခူနံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ အာဂန္တွာ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသဇ္ဇ၊ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ‘‘ဣမံ နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ စူဠပန္ထကေန ဣဒါနိ မယှံ ဩဝါဒေ ဌတွာ လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇံ လဒ္ဓံ၊ ပုဗ္ဗေ ပန လောကိယဒါယဇ္ဇ’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော စူဠသေဋ္ဌိဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၁။၄) ကထေသိ။ အပရဘာဂေ တံ သတ္ထာ အရိယဂဏပရိဝုတော ဓမ္မာသနေ နိသိန္နော မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ ဘိက္ခူနံ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလာနဉ္စ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော အပရေန သမယေန ဘိက္ခူဟိ ‘‘တထာ ဒန္ဓဓာတုကေန ကထံ တယာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဒ္ဓါနီ’’တိ ပုဋ္ဌော ဘာတု ပဏာမနတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပကာသေန္တော –

၅၅၇။

‘‘ဒန္ဓာ မယှံ ဂတီ အာသိ၊ ပရိဘူတော ပုရေ အဟံ၊

ဘာတာ စ မံ ပဏာမေသိ၊ ဂစ္ဆ ဒါနိ တုဝံ ဃရံ။

၅၅၈။

‘‘သောဟံ ပဏာမိတော သန္တော၊ သင်္ဃာရာမဿ ကောဋ္ဌကေ၊

ဒုမ္မနော တတ္ထ အဋ္ဌာသိံ၊ သာသနသ္မိံ အပေက္ခဝါ။

၅၅၉။

‘‘ဘဂဝါ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ၊ သီသံ မယှံ ပရာမသိ၊

ဗာဟာယ မံ ဂဟေတွာန၊ သင်္ဃာရာမံ ပဝေသယိ။

၅၆၀။

‘‘အနုကမ္ပာယ မေ သတ္ထာ၊ ပါဒါသိ ပါဒပုဉ္ဆနိံ၊

ဧတံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ၊ ဧကမန္တံ သွဓိဋ္ဌိတံ။

၅၆၁။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော၊

သမာဓိံ ပဋိပါဒေသိံ၊ ဥတ္တမတ္ထဿ ပတ္တိယာ။

၅၆၂။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

၅၆၃။

‘‘သဟဿက္ခတ္တုမတ္တာနံ၊ နိမ္မိနိတွာန ပန္ထကော၊

နိသီဒမ္ဗဝနေ ရမ္မေ၊ ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ။

၅၆၄။

‘‘တတော မေ သတ္ထာ ပါဟေသိ၊ ဒူတံ ကာလပ္ပဝေဒကံ၊

ပဝေဒိတမှိ ကာလမှိ၊ ဝေဟာသာဒုပသင်္ကမိံ။

၅၆၅။

‘‘ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ၊ ဧကမန္တံ နိသီဒဟံ၊

နိသိန္နံ မံ ဝိဒိတွာန၊ အတ္ထ သတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟိ။

၅၆၆။

‘‘အာယာဂေါ သဗ္ဗလောကဿ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

ပုညက္ခေတ္တံ မနုဿာနံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှိတ္ထ ဒက္ခိဏ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဒန္ဓာတိ၊ မန္ဒာ၊ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ စတူဟိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ အသမတ္ထဘာဝေန ဒုဗ္ဗလာ။ ဂတီတိ ဉာဏဂတိ။ အာသီတိ၊ အဟောသိ။ ပရိဘူတောတိ၊ တတော ဧဝ ‘‘မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော’’တိ ဟီဠိတော။ ပုရေတိ၊ ပုဗ္ဗေ ပုထုဇ္ဇနကာလေ။ ဘာတာ စာတိ သမုစ္စယတ္ထော စ-သဒ္ဒေါ၊ န ကေဝလံ ပရိဘူတောဝ၊ အထ ခေါ ဘာတာပိ မံ ပဏာမေသိ၊ ‘‘ပန္ထက၊ တွံ ဒုပ္ပညော အဟေတုကော မညေ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ အသမတ္ထော ၊ န ဣမဿ သာသနဿ အနုစ္ဆဝိကော၊ ဂစ္ဆ ဒါနိ တုယှံ အယျကဃရ’’န္တိ နိက္ကဍ္ဎေသိ။ ဘာတာတိ၊ ဘာတရာ။

ကောဋ္ဌကေတိ၊ ဒွါရကောဋ္ဌကသမီပေ။ ဒုမ္မနောတိ၊ ဒေါမနဿိတော။ သာသနသ္မိံ အပေက္ခဝါတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ သာပေက္ခော အဝိဗ္ဘမိတုကာမော။

ဘဂဝါ တတ္ထ အာဂစ္ဆီတိ၊ မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော မံ အနုဂ္ဂဏှန္တော ဘဂဝါ ယတ္ထာဟံ ဌိတော၊ တတ္ထ အာဂစ္ဆိ။ အာဂန္တွာ စ၊ ‘‘ပန္ထက၊ အဟံ တေ သတ္ထာ၊ န မဟာပန္ထကော၊ မံ ဥဒ္ဒိဿ တဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ သမဿာသေန္တော သီသံ မယှံ ပရာမသိ ဇာလာဗန္ဓနမုဒုတလုနပီဏဝရာယတင်္ဂုလိသမုပသောဘိတေန ဝိကသိတပဒုမသဿိရီကေန စက္ကင်္ကိတေန ဟတ္ထတလေန ‘‘ဣဒါနိယေဝ မမ ပုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ဒီပေန္တော မယှံ သီသံ ပရာမသိ။ ဗာဟာယ မံ ဂဟေတွာနာတိ၊ ‘‘ကသ္မာ တွံ၊ ဣဓ တိဋ္ဌသီ’’တိ စန္ဒနဂန္ဓဂန္ဓိနာ အတ္တနော ဟတ္ထေန မံ ဘုဇေ ဂဟေတွာ အန္တောသင်္ဃာရာမံ ပဝေသေသိ။ ပါဒါသိပါဒပုဉ္ဆနိန္တိ ပါဒပုဉ္ဆနိံ ကတွာ ပါဒါသိ ‘‘ရဇောဟရဏန္တိ မနသိ ကရောဟီ’’တိ အဒါသီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဒါသီ’’တိ ‘‘ပါဒပုဉ္ဆနိ’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ပါဒပုဉ္ဆနိ’’န္တိ ပါဒပုဉ္ဆနစောဠက္ခဏ္ဍံ ပါဒါသီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဒယုတ္တံ ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ စောဠက္ခဏ္ဍဿ ဒိန္နတ္တာ။ ဧတံ သုဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌေဟိ၊ ဧကမန္တံ သွဓိဋ္ဌိတန္တိ၊ ဧတံ သုဒ္ဓံ စောဠက္ခဏ္ဍံ ‘‘ရဇောဟရဏံ၊ ရဇောဟရဏ’’န္တိ မနသိကာရေန သွဓိဋ္ဌိတံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဧကမန္တေ ဝိဝိတ္တေ ဂန္ဓကုဋိပမုခေ နိသိန္နော အဓိဋ္ဌေဟိ တထာ စိတ္တံ သမာဟိတံ ကတွာ ပဝတ္တေဟိ။

တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာတိ၊ တဿ ဘဂဝတော ဝစနံ ဩဝါဒံ အဟံ သုတွာ တသ္မိံ သာသနေ ဩဝါဒေ ရတော အဘိရတော ဟုတွာ ဝိဟာသိံ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိံ။ ပဋိပဇ္ဇန္တော စ သမာဓိံ ပဋိပါဒေသိံ၊ ဥတ္တမတ္ထဿ ပတ္တိယာတိ၊ ဥတ္တမတ္ထော နာမ အရဟတ္တံ၊ တဿ အဓိဂမာယ ကသိဏပရိကမ္မဝသေန ရူပဇ္ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနပါဒကံ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အဂ္ဂမဂ္ဂသမာဓိံ သမ္ပာဒေသိန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ဟိ သမာဓီတိ ဥပစာရသမာဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စတုတ္ထမဂ္ဂသမာဓိ၊ တာဝ သမာဓိသာမညေန ဂဟိတော၊ အဂ္ဂဖလသမာဓိ ပန ဥတ္တမတ္ထဂ္ဂဟဏေန၊ သာတိသယံ စေဝါယံ သမာဓိကုသလော၊ တသ္မာ ‘‘သမာဓိံ ပဋိပါဒေသိ’’န္တိ အာဟ။ သမာဓိကုသလတာယ ဟိ အယမာယသ္မာ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ ဇာတော၊ မဟာပန္ထကတ္ထေရော ပန ဝိပဿနာကုသလတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော နာမ။ ဧကော စေတ္ထ သမာဓိလက္ခဏေ ဆေကော၊ ဧကော ဝိပဿနာလက္ခဏေ၊ ဧကော သမာဓိဂါဠှော၊ ဧကော ဝိပဿနာဂါဠှော ဧကော အင်္ဂသံခိတ္တေ ဆေကော၊ ဧကော အာရမ္မဏသံခိတ္တေ၊ ဧကော အင်္ဂဝဝတ္ထာနေ၊ ဧကော အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနေတိ ဝဏ္ဏေန္တိ။ အပိစ စူဠပန္ထကတ္ထေရော သာတိသယံ စတုန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော ဝုတ္တော၊ မဟာပန္ထကတ္ထေရော သာတိသယံ စတုန္နံ အရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ လာဘိတာယ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ ပဌမော ဝါ ရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ စေတောဝိဝဋ္ဋကုသလော၊ ဣတရော အရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ ဟုတွာ ဈာနင်္ဂေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တောတိ သညာဝိဝဋ္ဋကုသလော။ မနောမယံ ပန ကာယံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော အညေ တယော ဝါ စတ္တာရော ဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ န ဗဟုကေ၊ ဧကသဒိသေယေဝ စ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ၊ ဧကဝိဓမေဝ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ အယံ ပန ထေရော ဧကာဝဇ္ဇနေန သမဏသဟဿံ မာပေသိ၊ ဒွေပိ န ကာယေန ဧကသဒိသေ အကာသိ၊ န ဧကဝိဓံ ကမ္မံ ကုရုမာနေ။ တသ္မာ မနောမယံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တာနံ အဂ္ဂေါ နာမ ဇာတော။

ဣဒါနိ အတ္တနော အဓိဂတဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမီ’’တိအာဒိမာဟ။ ကာမဉ္စာယံ ထေရော ဆဠဘိညော၊ ယာ ပန အဘိညာ အာသဝက္ခယဉာဏာဓိဂမဿ ဗဟူပကာရာ၊ တံ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသယထာကမ္မုပဂအနာဂတံသဉာဏာနိ ဟိ ဝိပဿနာစာရဿ ဗဟူပကာရာနိ၊ န တထာ ဣတရဉာဏာနိ။

သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿံ။ ‘‘သဟဿဝါရ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဧကာဝဇ္ဇနေန ပန ထေရော သဟဿေ မနောမယေ ကာယေ နိမ္မိနိ၊ န ဝါရေန။ တေ စ ခေါ အညမညမသဒိသေ ဝိဝိဓဉ္စ ကမ္မံ ကရောန္တေ။ ‘‘ကိံ ပန သာဝကာနမ္ပိ ဧဝရူပံ ဣဒ္ဓိနိမ္မာနံ သမ္ဘဝတီ’’တိ? န သမ္ဘဝတိ သဗ္ဗေသံ၊ အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိယာ ပန အယမေဝ ထေရော ဧဝမကာသိ၊ တထာ ဟေသ ဣမိနာ အင်္ဂေန ဧတဒဂ္ဂေ ဌပိတော။ ပန္ထကော နိသီဒီတိ အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ ဝဒတိ။ အမ္ဗဝနေတိ၊ အမ္ဗဝနေ ဇီဝကေန ကတဝိဟာရေ။ ဝေဟာသာဒုပသင်္ကမိန္တိ ဝေဟာသာတိ ကရဏေ နိဿက္ကဝစနံ၊ ဝေဟာသေနာတိ အတ္ထော၊ ဒ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ အထာတိ၊ မမ နိသဇ္ဇာယ ပစ္ဆာ။ ပဋိဂ္ဂဟီတိ ဒက္ခိဏောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှိ။ အာယာဂေါ သဗ္ဗလောကဿာတိ၊ သဗ္ဗဿ သဒေဝကဿ လောကဿ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတာယ ဒေယျဓမ္မံ အာနေတွာ ယဇိတဗ္ဗဋ္ဌာနဘူတော။ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟောတိ၊ မဟာဖလဘာဝကရဏေန ဒက္ခိဏာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဏှကော။ ပဋိဂ္ဂဏှိတ္ထ ဒက္ခိဏန္တိ ဇီဝကေန ဥပနီတံ ယာဂုခဇ္ဇာဒိဘေဒံ ဒက္ခိဏံ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။

အထ ခေါ ဘဂဝါ ကတဘတ္တကိစ္စော အာယသ္မန္တံ စူဠပန္ထကံ အာဏာပေသိ – ‘‘အနုမောဒနံ ကရောဟီ’’တိ။ သော သိနေရုံ ဂဟေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ မန္ထေန္တော ဝိယ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တတာယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ခေါဘေန္တော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏှန္တော အနုမောဒနံ အကာသိ။ တထာ ဥပနိဿယသမ္ပန္နောပိ စာယမာယသ္မာ တထာရူပါယ ကမ္မပိလောတိကာယ ပရိဗာဓိတော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ စတူဟိပိ မာသေဟိ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ။ တံ ပနဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတွာ သတ္ထာ ပုဗ္ဗစရိယာနုရူပံ ယောနိသောမနသိကာရေ နိယောဇေသိ။ တထာ ဟိ ဘဂဝါ တဒါ ဇီဝကဿ နိဝေသနေ နိသိန္နော ဧဝ ‘‘စူဠပန္ထကဿ စိတ္တံ သမာဟိတံ၊ ဝီထိပဋိပန္နာ ဝိပဿနာ’’တိ ဉတွာ ယထာနိသိန္နောဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ၊ ‘‘ပန္ထက၊ ယဒိပါယံ ပိလောတိကာ သံကိလိဋ္ဌာ ရဇာနုကိဏ္ဏာ၊ ဣတော ပန အညော ဧဝ အရိယဿ ဝိနယေ သံကိလေသော ရဇော စာတိ ဒဿေန္တော –

‘‘ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ၊ ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊

ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွာ ဘိက္ခဝေါ၊ ဝိဟရန္တိ တေ ဝီတရဇဿ သာသနေ။

‘‘ဒေါသော ရဇော…ပေ… သာသနေ။

‘‘မောဟော ရဇော…ပေ… ဝီတရဇဿ သာသနေ’’တိ။ –

ဣမာ တိဿော ဩဘာသဂါထာ အဘာသိ။ ဂါထာပရိယောသာနေ စူဠပန္ထကော အဘိညာပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရံ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ။

စူဠပန္ထကတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ကပ္ပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

နာနာကုလမလသမ္ပုဏ္ဏောတိအာဒိကာ အာယသ္မတော ကပ္ပတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဘဝသမ္ပန္နေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပိတု အစ္စယေန ဝိညုတံ ပတ္တော နာနာဝိရာဂဝဏ္ဏဝိစိတ္တေဟိ ဝတ္ထေဟိ အနေကဝိဓေဟိ အာဘရဏေဟိ နာနာဝိဓေဟိ မဏိရတနေဟိ ဗဟုဝိဓေဟိ ပုပ္ဖဒါမမာလာဒီဟိ စ ကပ္ပရုက္ခံ နာမ အလင်္ကရိတွာ တေန သတ္ထု ထူပံ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ မဏ္ဍလိကရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော ကာမေသု အတိဝိယ ရတ္တော ဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိဟရတိ။ တံ သတ္ထာ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဉာဏဇာလေ ပညာယမာနံ ဒိသွာ၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော၊ ‘‘ဧသ မမ သန္တိကေ အသုဘကထံ သုတွာ ကာမေသု ဝိရတ္တစိတ္တော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာကာသေန တတ္ထ ဂန္တွာ –

၅၆၇။

‘‘နာနာကုလမလသမ္ပုဏ္ဏော ၊ မဟာဥက္ကာရသမ္ဘဝေါ၊

စန္ဒနိကံဝ ပရိပက္ကံ၊ မဟာဂဏ္ဍော မဟာဝဏော။

၅၆၈။

‘‘ပုဗ္ဗရုဟိရသမ္ပုဏ္ဏော၊ ဂူထကူပေန ဂါဠှိတော၊

အာပေါပဂ္ဃရဏော ကာယော၊ သဒါ သန္ဒတိ ပူတိကံ။

၅၆၉။

‘‘သဋ္ဌိကဏ္ဍရသမ္ဗန္ဓော၊ မံသလေပနလေပိတော၊

စမ္မကဉ္စုကသန္နဒ္ဓါ၊ ပူတိကာယော နိရတ္ထကော။

၅၇၀။

‘‘အဋ္ဌိသင်္ဃာတဃဋိတော၊ နှာရုသုတ္တနိဗန္ဓနော၊

နေကေသံ သံဂတီဘာဝါ၊ ကပ္ပေတိ ဣရိယာပထံ။

၅၇၁။

‘‘ဓုဝပ္ပယာတော မရဏာယ၊ မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ၊

ဣဓေဝ ဆဍ္ဍယိတွာန၊ ယေနကာမင်္ဂမော နရော။

၅၇၂။

‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော ကာယော၊ စတုဂန္ထေန ဂန္ထိတော၊

ဩဃသံသီဒနော ကာယော၊ အနုသယာဇာလမောတ္ထတော။

၅၇၃။

‘‘ပဉ္စနီဝရဏေ ယုတ္တော၊ ဝိတက္ကေန သမပ္ပိတော၊

တဏှာမူလေနာနုဂတော၊ မောဟစ္ဆာဒနဆာဒိတော။

၅၇၄။

‘‘ဧဝါယံ ဝတ္တတေ ကာယော၊ ကမ္မယန္တေန ယန္တိတော၊

သမ္ပတ္တိ စ ဝိပတျန္တာ၊ နာနာဘာဝေါ ဝိပဇ္ဇတိ။

၅၇၅။

‘‘ယေမံ ကာယံ မမာယန္တိ၊ အန္ဓဗာလာ ပုထုဇ္ဇနာ၊

ဝဍ္ဎေန္တိ ကဋသိံ ဃောရံ၊ အာဒိယန္တိ ပုနဗ္ဘဝံ။

၅၇၆။

‘‘ယေမံ ကာယံ ဝိဝဇ္ဇေန္တိ၊ ဂူထလိတ္တံဝ ပန္နဂံ၊

ဘဝမူလံ ဝမိတွာန၊ ပရိနိဗ္ဗိဿန္တိနာသဝါ’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ တဿ အသုဘကထံ ကထေသိ။ သော သတ္ထု သမ္မုခါ အနေကာကာရဝေါကာရံ ယာထာဝတော သရီရသဘာဝဝိဘာဝနံ အသုဘကထံ သုတွာ သကေန ကာယေန အဋ္ဋီယမာနော ဟရာယမာနော ဇိဂုစ္ဆမာနော သံဝိဂ္ဂဟဒယော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘လဘေယျာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇ’’န္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ သမီပေ ဌိတမညတရံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတွာ အာနေဟီ’’တိ။ သော တံ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ခုရဂ္ဂေယေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ တေရ ၁။၄။၁၀၂-၁၀၇) –

‘‘သိဒ္ဓတ္ထဿ ဘဂဝတော၊ ထူပသေဋ္ဌဿ သမ္မုခါ၊

ဝိစိတ္တဒုဿေ လဂေတွာ၊ ကပ္ပရုက္ခံ ဌပေသဟံ။

‘‘ယံ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊

သောဘယန္တော မမ ဒွါရံ၊ ကပ္ပရုက္ခော ပတိဋ္ဌတိ။

‘‘အဟဉ္စ ပရိသာ စေဝ၊ ယေ ကေစိ မမဝဿိတာ၊

တမှာ ဒုဿံ ဂဟေတွာန၊ နိဝါသေမ မယံ သဒါ။

‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ရုက္ခံ ဌပယိံ အဟံ၊

ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ကပ္ပရုက္ခဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ဣတော စ သတ္တမေ ကပ္ပေ၊ သုစေဠာ အဋ္ဌ ခတ္တိယာ၊

သတ္တရတနသမ္ပန္နာ၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလာ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော အညံ ဗျာကရောန္တော တာ ဧဝ ဂါထာ အဘာသိ။ တေနေဝ တာ ထေရဂါထာ နာမ ဇာတာ။

တတ္ထ နာနာကုလမလသမ္ပုဏ္ဏောတိ၊ နာနာကုလေဟိ နာနာဘာဂေဟိ မလေဟိ သမ္ပုဏ္ဏော၊ ကေသလောမာဒိနာနာဝိဓအသုစိကောဋ္ဌာသဘရိတောတိ အတ္ထော။ မဟာဥက္ကာရသမ္ဘဝေါတိ၊ ဥက္ကာရော ဝုစ္စတိ ဝစ္စကူပံ။ ယတ္တကဝယာ မာတာ၊ တတ္တကံ ကာလံ ကာရပရိသေဒိတဝစ္စကူပသဒိသတာယ မာတု ကုစ္ဆိ ဣဓ ‘‘မဟာဥက္ကာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သော ကုစ္ဆိ သမ္ဘဝေါ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ ဧတဿာတိ မဟာဥက္ကာရသမ္ဘဝေါ။ စန္ဒနိကံဝါတိ စန္ဒနိကံ နာမ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကဂဗ္ဘမလာဒီနံ ဆဍ္ဍနဋ္ဌာနံ၊ ယံ ဇဏ္ဏုမတ္တံ အသုစိဘရိတမ္ပိ ဟောတိ၊ တာဒိသန္တိ အတ္ထော။ ပရိပက္ကန္တိ၊ ပရိဏတံ ပုရာဏံ။ တေန ယထာ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရေ နိဒါဃသမယေ ထုလ္လဖုသိတကေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဥဒကေန သမုပဗျူဠှမုတ္တကရီသအဋ္ဌိစမ္မနှာရုခဏ္ဍခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒိနာနာကုဏပဘရိတံ ကဒ္ဒမောဒကာလုဠိတံ ကတိပယဒိဝသာတိက္ကမေန သံဇာတ ကိမိကုလာကုလံ သူရိယာတပသန္တာပကုထိတံ ဥပရိ ဖေဏပုဗ္ဗုဠကာနိ မုဉ္စန္တံ အဘိနီလဝဏ္ဏံ ပရမဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇေဂုစ္ဆံ စန္ဒနိကာဝါဋံ နေဝ ဥပဂန္တုံ၊ န ဒဋ္ဌုံ အရဟရူပံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တထာရူပေါယံ ကာယောတိ ဒဿေတိ။ သဒါ ဒုက္ခတာမူလယောဂတော အသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပာဒဇရာမရဏေဟိ ဥဒ္ဓုမာယနပရိပစ္စနဘိဇ္ဇနသဘာဝတ္တာ စ မဟန္တော ဂဏ္ဍော ဝိယာတိ မဟာဂဏ္ဍော။ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ဒုက္ခဝေဒနာနုဗဒ္ဓတ္တာ ဂဏ္ဍာနံ သဟနတော အသုစိဝိဿန္ဒနတော စ မဟန္တော ဝဏော ဝိယာတိ မဟာဝဏော ဂူထကူပေန ဂါဠိတောတိ၊ ဝစ္စကူပေန ဝစ္စေနေဝ ဝါ ဘရိတော။ ‘‘ဂူထကူပနိဂါဠှိတော’’တိပိ ပါဠိ၊ ဝစ္စကူပတော နိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ အာပေါပဂ္ဃရဏော ကာယော၊ သဒါ သန္ဒတိ ပူတိကန္တိ၊ အယံ ကာယော အာပေါဓာတုယာ သဒါ ပဂ္ဃရဏသီလော၊ တဉ္စ ခေါ ပိတ္တသေမှသေဒမုတ္တာဒိကံ ပူတိကံ အသုစိံယေဝ သန္ဒတိ၊ န ကဒါစိ သုစိန္တိ အတ္ထော။

သဋ္ဌိကဏ္ဍရသမ္ဗန္ဓောတိ ၊ ဂီဝါယ ဥပရိမဘာဂတော ပဋ္ဌာယ သရီရံ ဝိနဒ္ဓမာနာ သရီရဿ ပုရိမပစ္ဆိမဒက္ခိဏဝါမပဿေသု ပစ္စေကံ ပဉ္စ ပဉ္စ ကတွာ ဝီသတိ၊ ဟတ္ထပါဒေ ဝိနဒ္ဓမာနာ တေသံ ပုရိမပစ္ဆိမပဿေသု ပဉ္စ ပဉ္စ ကတွာ စတ္တာလီသာတိ သဋ္ဌိယာ ကဏ္ဍရေဟိ မဟာနှာရူဟိ သဗ္ဗသော ဗဒ္ဓါ ဝိနဒ္ဓါတိ သဋ္ဌိကဏ္ဍရသမ္ဗန္ဓော။ မံသလေပနလေပိတောတိ၊ မံသသင်္ခါတေန လေပနေန လိတ္တော၊ နဝမံသပေသိသတာနုလိတ္တောတိ အတ္ထော။ စမ္မကဉ္စုကသန္နဒ္ဓါတိ၊ စမ္မသင်္ခါတေန ကဉ္စုကေန သဗ္ဗသော ဩနဒ္ဓါ ပရိယောနဒ္ဓါ ပရိစ္ဆိန္နော။ ပူတိကာယောတိ၊ သဗ္ဗသော ပူတိဂန္ဓိကော ကာယော။ နိရတ္ထကောတိ၊ နိပ္ပယောဇနော။ အညေသဉှိ ပါဏီနံ ကာယော စမ္မာဒိဝိနိယောဂေန သိယာ သပ္ပယောဇနော၊ န တထာ မနုဿကာယောတိ။ အဋ္ဌိသင်္ဃာတဃဋိတောတိ၊ အတိရေကတိသတာနံ အဋ္ဌီနံ သင်္ဃာတေန ဃဋိတော သမ္ဗန္ဓော။ နှာရုသုတ္တနိဗန္ဓနောတိ၊ သုတ္တသဒိသေဟိ နဝဟိ နှာရုသတေဟိ နိဗန္ဓိတော။ နေကေသံ သံဂတီဘာဝါတိ၊ စတုမဟာဘူတဇီဝိတိန္ဒြိယအဿာသပဿာသဝိညာဏာဒီနံ သမဝါယသမ္ဗန္ဓေန သုတ္တမေရကသမဝါယေန ယန္တံ ဝိယ ဌာနာဒိဣရိယာပထံ ကပ္ပေတိ။

ဓုဝပ္ပယာတော မရဏာယာတိ၊ မရဏဿ အတ္ထာယ ဧကန္တဂမနော၊ နိဗ္ဗတ္တိတော ပဋ္ဌာယ မရဏံ ပတိ ပဝတ္တော။ တတော ဧဝ မစ္စုရာဇဿ မရဏဿ သန္တိကေ ဌိတော။ ဣဓေဝ ဆဍ္ဍယိတွာနာတိ၊ ဣမသ္မိံယေဝ လောကေ ကာယံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ယထာရုစိတဋ္ဌာနဂါမီ အယံ သတ္တော၊ တသ္မာ ‘‘ပဟာယ ဂမနီယော အယံ ကာယော’’တိ ဧဝမ္ပိ သင်္ဂေါ န ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။

အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတောတိ၊ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏေန နိဝုတော ပဋိစ္ဆာဒိတာဒီနဝေါ၊ အညထာ ကော ဧတ္ထ သင်္ဂံ ဇနေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ စတုဂန္ထေနာတိ၊ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာဒိနာ စတုဗ္ဗိဓေန ဂန္ထေန ဂန္ထိတော၊ ဂန္ထနိယဘာဝေန ဝိနဒ္ဓိတော။ ဩဃသံသီဒနောတိ၊ ဩဃနိယဘာဝေန ကာမောဃာဒီသု စတူသု ဩဃေသု သံသီဒနကော။ အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ အနု အနု သေန္တီတိ အနုသယာ၊ ကာမရာဂါဒယော အနုသယာ။ တေသံ ဇာလေန ဩတ္ထတော အဘိဘူတောတိ အနုသယာဇာလမောတ္ထတော။ မကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဂါထာသုခတ္ထံ ဒီဃံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိနာ ပဉ္စဝိဓေန နီဝရဏေန ယုတ္တော အဓိမုတ္တောတိ ပဉ္စနီဝရဏေ ယုတ္တော၊ ကရဏတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ။

ကာမဝိတက္ကာဒိနာ မိစ္ဆာဝိတက္ကေန သမပ္ပိတော သမဿိတောတိ ဝိတက္ကေန သမပ္ပိတော။ တဏှာမူလေနာနုဂတောတိ၊ တဏှာသင်္ခါတေန ဘဝမူလေန အနုဗဒ္ဓါ။ မောဟစ္ဆာဒနဆာဒိတောတိ၊ သမ္မောဟသင်္ခါတေန အာဝရဏေန ပလိဂုဏ္ဌိတော။ သဗ္ဗမေတံ သဝိညာဏကံ ကရဇကာယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သဝိညာဏကော ဟိ အတ္တဘာဝေါ ‘‘ဥစ္ဆိန္နဘဝနေတ္တိကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတဿ ကာယော တိဋ္ဌတိ၊ အယဉ္စေဝ ကာယော ဗဟိဒ္ဓါ စ နာမရူပ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၁။၁၄၇) ကာယောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝါယံ ဝတ္တတေ ကာယောတိ ဧဝံ ‘‘နာနာကုလမလသမ္ပုဏ္ဏော’’တိအာဒိနာ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိဝုတော’’တိအာဒိနာ စ ဝုတ္တပ္ပကာရေန အယံ ကာယော ဝတ္တတိ၊ ဝတ္တန္တော စ ကမ္မယန္တေန သုကတဒုက္ကဋေန ကမ္မသင်္ခါတေန ယန္တေန ယန္တိတော သင်္ဃဋိတော။ ယထာ ဝါ ခေမန္တံ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ သင်္ခေါဘိတော သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု ဝတ္တတိ ပရိဗ္ဘမတိ။ သမ္ပတ္တိ စ ဝိပတျန္တာတိ ယာ ဧတ္ထ သမ္ပတ္တိ၊ သာ ဝိပတ္တိပရိယောသာနာ။ သဗ္ဗဉှိ ယောဗ္ဗနံ ဇရာပရိယောသာနံ၊ သဗ္ဗံ အာရောဂျံ ဗျာဓိပရိယောသာနံ၊ သဗ္ဗံ ဇီဝိတံ မရဏပရိယောသာနံ၊ သဗ္ဗော သမာဂမော ဝိယောဂပရိယောသာနော။ တေနာဟ ‘‘နာနာဘာဝေါ ဝိပဇ္ဇတီ’’တိ။ နာနာဘာဝေါတိ၊ ဝိနာဘာဝေါ ဝိပ္ပယောဂေါ၊ သော ကဒါစိ ဝိပ္ပယုဉ္ဇကဿ ဝသေန၊ ကဒါစိ ဝိပ္ပယုဉ္ဇိတဗ္ဗဿ ဝသေနာတိ ဝိဝိဓံ ပဇ္ဇတိ ပါပုဏီယတိ။

ယေမံ ကာယံ မမာယန္တီတိ ယေ အန္ဓဗာလာ ပုထုဇ္ဇနာ ဧဝံ အသုဘံ အနိစ္စံ အဓုဝံ ဒုက္ခံ အသာရံ ဣမံ ကာယံ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ဂဏှန္တာ မမာယန္တိ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တေ ဇာတိအာဒီဟိ နိရယာဒီဟိ စ ဃောရံ ဘယာနကံ အပဏ္ဍိတေဟိ အဘိရမိတဗ္ဗတော ကဋသိသင်္ခါတံ သံသာရံ ပုနပ္ပုနံ ဇနနမရဏာဒီဟိ ဝဍ္ဎေန္တိ၊ တေနာဟ ‘‘အာဒိယန္တိ ပုနဗ္ဘဝ’’န္တိ။

ယေမံ ကာယံ ဝိဝဇ္ဇေန္တိ၊ ဂူထလိတ္တံဝ ပန္နဂန္တိ ယထာ နာမ ပုရိသော သုခကာမော ဇီဝိတုကာမော ဂူထဂတံ အာသီဝိသံ ဒိသွာ ဇိဂုစ္ဆနိယတာယ ဝါ သပ္ပဋိဘယတာယ ဝါ ဝိဝဇ္ဇေတိ န အလ္လီယတိ၊ ဧဝမေဝံ ယေ ပဏ္ဍိတာ ကုလပုတ္တာ အသုစိဘာဝေန ဇေဂုစ္ဆံ အနိစ္စာဒိဘာဝေန သပ္ပဋိဘယံ ဣမံ ကာယံ ဝိဝဇ္ဇေန္တိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟန္တိ။ တေ ဘဝမူလံ အဝိဇ္ဇံ ဘဝတဏှဉ္စ ဝမိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ အစ္စန္တမေဝ ပဟာယ တတော ဧဝ သဗ္ဗသော အနာသဝါ သဥပါဒိသေသာယ အနုပါဒိသေသာယ စ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿန္တီတိ။

ကပ္ပတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဝင်္ဂန္တပုတ္တဥပသေနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝိဝိတ္တံအပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဥပသေနတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏမာနော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သမန္တပါသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သတ္ထု အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ နာလကဂါမေ ရူပသာရီဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဥပသေနောတိဿ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပဒါယ ဧကဝဿိကော ‘‘အရိယဂဗ္ဘံ ဝဍ္ဎေမီ’’တိ ဧကံ ကုလပုတ္တံ အတ္တနော သန္တိကေ ဥပသမ္ပာဒေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ သတ္ထာရာ စဿ တဿ အဝဿိကဿ ဘိက္ခုနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဘာဝံ သုတွာ၊ ‘‘အတိလဟုံ ခေါ တွံ၊ မောဃပုရိသ၊ ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဂရဟိတော။ ‘‘ဣဒါနာဟံ ယဒိပိ ပရိသံ နိဿာယ သတ္ထာရာ ဂရဟိတော၊ ပရိသံယေဝ ပန နိဿာယ သတ္ထု ပါသံသောပိ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရ ၁။၂။၈၆-၉၆) –

‘‘ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ၊

ပဗ္ဘာရမှိ နိသီဒန္တံ၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရုတ္တမံ။

‘‘ကဏိကာရပုပ္ဖံ ဒိသွာ၊ ဝဏ္ဋေ ဆေတွာနဟံ တဒါ၊

အလင်္ကရိတွာ ဆတ္တမှိ၊ ဗုဒ္ဓဿ အဘိရောပယိံ။

‘‘ပိဏ္ဍပါတဉ္စ ပါဒါသိံ၊ ပရမန္နံ သုဘောဇနံ၊

ဗုဒ္ဓေန နဝမေ တတ္ထ၊ သမဏေ အဋ္ဌ ဘောဇယိံ။

‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော၊ သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

ဣမိနာ ဆတ္တဒါနေန၊ ပရမန္နပဝေစ္ဆနာ။

‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ သမ္ပတ္တိမနုဘောဿသိ၊

ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိဿတိ။

‘‘ဧကဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊

ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘သာသနေ ဒိဗ္ဗမာနမှိ၊ မနုဿတ္တံ ဂမိဿတိ၊

တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒေါ၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော။

‘‘ဥပသေနောတိ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝကော၊

သမန္တပါသာဒိကတ္တာ၊ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေဿတိ။

‘‘စရိမံ ဝတ္တတေ မယှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊

ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟံ၊ ဇေတွာ မာရံ သဝါဟနံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သယမ္ပိ သဗ္ဗေ ဓုတင်္ဂဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ အညေပိ တဒတ္ထာယ သမာဒပေတိ ၊ တေန နံ ဘဂဝါ သမန္တပါသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော အပရေန သမယေန ကောသမ္ဗိယံ ကလဟေ ဥပ္ပန္နေ ဘိက္ခုသင်္ဃေ စ ဒွိဓာဘူတေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ တံ ကလဟံ ပရိဝဇ္ဇိတုကာမေန ‘‘ဧတရဟိ ခေါ ကလဟော ဥပ္ပန္နော၊ သင်္ဃော ဒွိဓာဘူတော၊ ကထံ နု ခေါ မယာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ဝိဝေကဝါသတော ပဋ္ဌာယ တဿ ပဋိပတ္တိံ ကထေန္တော –

၅၇၇။

‘‘ဝိဝိတ္တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ၊ ဝါဠမိဂနိသေဝိတံ၊

သေဝေ သေနာသနံ ဘိက္ခု၊ ပဋိသလ္လာနကာရဏာ။

၅၇၈။

‘‘သင်္ကာရပုဉ္ဇာ အာဟတွာ၊ သုသာနာ ရထိယာဟိ စ၊

တတော သင်္ဃာဋိကံ ကတွာ၊ လူခံ ဓာရေယျ စီဝရံ။

၅၇၉။

‘‘နီစံ မနံ ကရိတွာန၊ သပဒါနံ ကုလာ ကုလံ၊

ပိဏ္ဍိကာယ စရေ ဘိက္ခု၊ ဂုတ္တဒွါရော သုသံဝုတော။

၅၈၀။

‘‘လူခေနပိ ဝါ သန္တုဿေ၊ နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟုံ၊

ရသေသု အနုဂိဒ္ဓဿ၊ ဈာနေ န ရမတီ မနော။

၅၈၁။

‘‘အပ္ပိစ္ဆော စေဝ သန္တုဋ္ဌော၊ ပဝိဝိတ္တော ဝသေ မုနိ၊

အသံသဋ္ဌော ဂဟဋ္ဌေဟိ၊ အနာဂါရေဟိ စူဘယံ။

၅၈၂။

‘‘ယထာ ဇဠော ဝ မူဂေါ ဝ၊ အတ္တာနံ ဒဿယေ တထာ၊

နာတိဝေလံ သမ္ဘာသေယျ၊ သင်္ဃမဇ္ဈမှိ ပဏ္ဍိတော။

၅၈၃။

‘‘န သော ဥပဝဒေ ကဉ္စိ၊ ဥပဃာတံ ဝိဝဇ္ဇယေ၊

သံဝုတော ပါတိမောက္ခသ္မိံ၊ မတ္တညူ စဿ ဘောဇနေ။

၅၈၄။ ‘‘သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တဿ၊ စိတ္တဿုပ္ပာဒကောဝိဒေါ။

သမထံ အနုယုဉ္ဇေယျ၊ ကာလေန စ ဝိပဿနံ။

၅၈၅။

‘‘ဝီရိယသာတစ္စသမ္ပန္နော၊ ယုတ္တယောဂေါ သဒါ သိယာ၊

န စ အပ္ပတွာ ဒုက္ခန္တံ၊ ဝိဿာသံ ဧယျ ပဏ္ဍိတော။

၅၈၆။

‘‘ဧဝံ ဝိဟရမာနဿ၊ သုဒ္ဓိကာမဿ ဘိက္ခုနော၊

ခီယန္တိ အာသဝါ သဗ္ဗေ၊ နိဗ္ဗုတိဉ္စာဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ၊ ဇနဝိဝိတ္တံ သုညံ အရညာဒိံ။ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ၊ နိဿဒ္ဒံ သဒ္ဒသင်္ဃဋ္ဋနရဟိတံ။ ဝါဠမိဂနိသေဝိတန္တိ၊ သီဟဗျဂ္ဃဒီပိဝါဠမိဂေဟိ စရိတံ။ ဣမိနာပိ ဇနဝိဝေကံယေဝ ဒဿေတိ ပန္တသေနာသနဘာဝဒီပနတော။ သေနာသနန္တိ၊ သယိတုံ အာသယိတုဉ္စ ယုတ္တဘာဝေန ဝသနဋ္ဌာနံ ဣဓ သေနာသနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ပဋိသလ္လာနကာရဏာတိ၊ ပဋိသလ္လာနနိမိတ္တံ၊ နာနာရမ္မဏတော နိဝတ္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေယေဝ စိတ္တဿ ပဋိ ပဋိ သမ္မဒေဝ အလ္လီယနတ္ထံ။

ဧဝံ ဘာဝနာနုရူပံ သေနာသနံ နိဒ္ဒိသန္တော သေနာသနေ သန္တောသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စီဝရာဒီသုပိ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သံကာရပုဉ္ဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သံကာရပုဉ္ဇာတိ သံကာရာနံ ပုဉ္ဇံ သံကာရပုဉ္ဇံ၊ တတော ကစဝရဋ္ဌာနာ။ အာဟတွာတိ အာဟရိတွာ။ တတောတိ တထာ အာဟဋစောဠက္ခဏ္ဍေဟိ။ ကရဏေ ဟိ ဣဒံ နိဿက္ကဝစနံ လူခန္တိ သတ္ထလူခရဇနလူခါဒိနာ လူခံ အဝဏ္ဏာမဋ္ဌံ။ ဓာရေယျာတိ နိဝါသနာဒိဝသေန ပရိဟရေယျ၊ ဧတေန စီဝရသန္တောသံ ဝဒတိ။

နီစ မနံ ကရိတွာနာတိ ‘‘အန္တမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဇီဝိကာန’’န္တိအာဒိကံ (ဣတိဝု။ ၉၁၊ သံ။ နိ။ ၃။၈၀) သုဂတောဝါဒံ အနုဿရိတွာ နိဟတမာနဒပ္ပံ စိတ္တံ ကတွာ။ သပဒါနန္တိ ဃရေသု အဝခဏ္ဍရဟိတံ၊ အနုဃရန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကုလာ ကုလ’’န္တိ။ ကုလာ ကုလန္တိ ကုလတော ကုလံ၊ ကုလာနုပုဗ္ဗိယာ ဃရပဋိပါဋိယာတိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍိကာယာတိ မိဿကဘိက္ခာယ၊ ဣမိနာ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသံ ဝဒတိ။ ဂုတ္တဒွါရောတိ သုပိဟိတစက္ခာဒိဒွါရော။ သုသံဝုတောတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒီနံ အဘာဝေန သုဋ္ဌု သံဝုတော။

လူခေနပိ ဝါတိ အပိသဒ္ဒေါ သမုစ္စယေ၊ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဝိကပ္ပေ။ ဥဘယေနပိ လူခေနပိ အပ္ပေနပိ ယေန ကေနစိ သုလဘေန ဣတရီတရေန သန္တုဿေ သမံ သမ္မာ တုဿေယျ။ တေနာဟ ‘‘နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟု’’န္တိ။ နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟုန္တိ အတ္တနာ ယထာလဒ္ဓတော အညံ မဓုရာဒိရသံ ဗဟုံ ပဏီတဉ္စ န ပတ္ထေယျ န ပိဟေယျ၊ ဣမိနာ ဂိလာနပစ္စယေပိ သန္တောသော ဒဿိတော ဟောတိ။ ရသေသု ဂေဓဝါရဏတ္ထံ ပန ကာရဏံ ဝဒန္တော ရသေသု အနုဂိဒ္ဓဿ၊ ဈာနေ န ရမတီ မနော’’တိ အာဟ။ ဣန္ဒြိယသံဝရမ္ပိ အပရိပူရေန္တဿ ကုတော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တသမာဓာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ စတူသု ပစ္စယေသု သလ္လေခပဋိပတ္တိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဝသိဋ္ဌကထာဝတ္ထူနိ ဒဿေတုံ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပ္ပိစ္ဆောတိ၊ အနိစ္ဆော စတူသု ပစ္စယေသု ဣစ္ဆာရဟိတော၊ တေန စတုဗ္ဗိဓပစ္စယေသု တဏှုပ္ပာဒဝိက္ခမ္ဘနမာဟ။ သန္တုဋ္ဌောတိ၊ စတူသု ပစ္စယေသု ယထာလာဘသန္တောသာဒိနာ သန္တုဋ္ဌော။ ယော ဟိ –

‘‘အတီတံ နာနုသောစေယျ၊ နပ္ပဇပ္ပေယျနာဂတံ၊

ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေယျ၊ သော ‘သန္တုဋ္ဌော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

ပဝိဝိတ္တောတိ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ကာယေန ပဝိဝိတ္တော ဝူပကဋ္ဌော။ စိတ္တဝိဝေကာဒိကေ ဟိ ပရတော ဝက္ခတိ။ ဝသေတိ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ မောနေယျဓမ္မသမန္နာဂမေန မုနိ။ အသံသဋ္ဌောတိ ဒဿနသဝနသမုလ္လပနသမ္ဘောဂကာယသံသဂ္ဂါနံ အဘာဝေန အသံသဋ္ဌော ယထာဝုတ္တသံသဂ္ဂရဟိတော။ ဥဘယန္တိ၊ ဂဟဋ္ဌေဟိ အနာဂါရေဟိ စာတိ ဥဘယေဟိပိ အသံသဋ္ဌော။ ကရဏေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။

အတ္တာနံ ဒဿယေ တထာတိ အဇဠော အမူဂေါပိ သမာနော ယထာ ဇဠော ဝါ မူဂေါ ဝါ၊ တထာ အတ္တာနံ ဒဿေယျ၊ ဧတေန ပါဂဗ္ဗိယပ္ပဟာနမာဟ။ ဇဠော ဝ မူဂေါ ဝါတိ စ ဂါထာသုခတ္ထံ ရဿတ္တံ ကတံ၊ သမုစ္စယတ္ထော စ ဝါသဒ္ဒေါ။ နာတိဝေလံ သမ္ဘာသေယျာတိ အတိဝေလံ အတိက္ကန္တပမာဏံ န ဘာသေယျ၊ မတ္တဘာဏီ အဿာတိ အတ္ထော။ သင်္ဃမဇ္ဈမှီတိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ၊ ဇနသမူဟေ ဝါ။

န သော ဥပဝဒေ ကဉ္စီတိ သော ယထာဝုတ္တပဋိပတ္တိကော ဘိက္ခု ဟီနံ ဝါ မဇ္ဈိမံ ဝါ ဥက္ကဋ္ဌံ ဝါ ယံကိဉ္စိ န ဝါစာယ ဥပဝဒေယျ။ ဥပဃာတံ ဝိဝဇ္ဇယေတိ ကာယေန ဥပဃာတံ ပရိဝိဟေဌနံ ဝဇ္ဇေယျ။ သံဝုတော ပါတိမောက္ခသ္မိန္တိ ပါတိမောက္ခမှိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ သံဝုတော အဿ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရေန ပိဟိတကာယဝါစော သိယာတိ အတ္ထော။ မတ္တညူ စဿ ဘောဇနေတိ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝိဿဇ္ဇနေသု ဘောဇနေ ပမာဏညူ သိယာ။

သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တဿာတိ ‘‘ဧဝံ မေ မနသိ ကရောတော စိတ္တံ သမာဟိတံ အဟောသီ’’တိ တဒါကာရံ သလ္လက္ခေန္တော သုဋ္ဌု ဂဟိတသမာဓိနိမိတ္တော အဿ။ ‘‘သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တော သော’’တိပိ ပါဌော၊ သော ယောဂီတိ အတ္ထော။ စိတ္တဿုပ္ပာဒကောဝိဒေါတိ ဧဝံ ဘာဝယတော စိတ္တံ လီနံ ဟောတိ၊ ‘‘ဧဝံ ဥဒ္ဓတ’’န္တိ လီနဿ ဥဒ္ဓတဿ စ စိတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိကာရဏေ ကုသလော အဿ။ လီနေ ဟိ စိတ္တေ ဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဥဒ္ဓတေ ပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ပန သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမယေ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ ကာလော တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဘာဝနာယာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၄)။ သမထံ အနုယုဉ္ဇေယျာတိ သမထဘာဝနံ ဘာဝေယျ၊ အနုပ္ပန္နံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ ယာဝ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ဝဍ္ဎေယျ ဗျူဟေယျာတိ အတ္ထော။ ကာလေန စ ဝိပဿနန္တိ ယထာလဒ္ဓံ သမာဓိံ နိကန္တိယာ အပရိယာဒါနေန ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယံ ဝါ အကတွာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံဝ ကတွာ ကာလေန ဝိပဿနဉ္စ အနုယုဉ္ဇေယျ။ အထ ဝါ ကာလေန စ ဝိပဿနန္တိ သမထံ အနုယုဉ္ဇန္တော တဿ ထိရီဘူတကာလေ သင်္ကောစံ အနာပဇ္ဇိတွာ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမာယ ဝိပဿနံ အနုယုဉ္ဇေယျ။ ယထာဟ –

‘‘အထ ဝါ သမာဓိလာဘေန၊ ဝိဝိတ္တသယနေန ဝါ၊

ဘိက္ခု ဝိဿာသမာပါဒိ၊ အပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၁-၂၇၂)၊

တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝီရိယသာတစ္စသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ။ သတတဘာဝေါ သာတစ္စံ၊ ဝီရိယဿ သာတစ္စံ၊ တေန သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော၊ သတတပဝတ္တဝီရိယော၊ နိစ္စပဂ္ဂဟိတဝီရိယောတိ အတ္ထော။ ယုတ္တယောဂေါ သဒါ သိယာတိ သဗ္ဗကာလံ ဘာဝနာနုယုတ္တော သိယာ။ ဒုက္ခန္တန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ အန္တံ ပရိယောသာနံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ အပ္ပတွာ ဝိဿာသံ န ဧယျ န ဂစ္ဆေယျ။ ‘‘အဟံ ပရိသုဒ္ဓသီလော ဈာနလာဘီ အဘိညာလာဘီ ဝိပဿနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဌိတော’’တိ ဝါ ဝိဿဋ္ဌော န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဝိဟရမာနဿာတိ၊ ဧဝံ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနာဒိနာ ဝိပဿနာဝသေန ယုတ္တယောဂတာပရိယောသာနေန ဝိဓိနာ ဝိဟရန္တဿ။ သုဒ္ဓိကာမဿာတိ၊ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိံ နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စ ဣစ္ဆန္တဿ။ သံသာရေ ဘယဿ ဣက္ခတော ဘိက္ခုနော၊ ကာမာသဝါဒယော သဗ္ဗေ အာသဝါ ခီယန္တိ ခယံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ခယဂမနေနေဝ သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသပဘေဒံ ဒုဝိဓမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတိ။

ဧဝံ ထေရော တဿ ဘိက္ခုနော ဩဝါဒဒါနာပဒေသေန အတ္တနာ တထာပဋိပန္နဘာဝံ ဒီပေန္တော အညံ ဗျာကာသိ။

ဝင်္ဂန္တပုတ္တဥပသေနတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ (အပရ)-ဂေါတမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဝိဇာနေယျ သကံ အတ္ထန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော အပရဿ ဂေါတမတ္ထေရဿ ဂါထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ သာဝတ္ထိယံ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဟုတွာ၊ ဝါဒမဂ္ဂံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝါဒဿ ဥပရိ ဥတ္တရိံ ဝဒန္တံ အလဘန္တော တေဟိ တေဟိ ဝိဂ္ဂါဟိကကထံ အနုယုတ္တော ဝိစရတိ။ အထ အမှာကံ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန ယသာဒိကေ ဝေနေယျေ ဝိနေတွာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အဘိယာစနာယ သာဝတ္ထိံ ဥပဂစ္ဆိ။ တဒါ သတ္ထု ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ အညတရံ ပိဏ္ဍစာရိကံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဘိက္ခု၊ ဣမံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ သော တေန ပဗ္ဗာဇိယမာနော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိတွာ ကောသလဇနပဒံ ဂန္တွာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ ပုန သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂမိ။ တံ ဗဟူ ဉာတကာ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသိတွာ နိသိန္နာ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟူ သမဏဗြာဟ္မဏာ သံသာရေ သုဒ္ဓိဝါဒါ၊ တေသု ကတမေသံ နု ခေါ ဝါဒေါ နိယျာနိကော၊ ကထံ ပဋိပဇ္ဇန္တော သံသာရတော သုဇ္ဈတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တေသံ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော –

၅၈၇။

‘‘ဝိဇာနေယျ သကံ အတ္ထံ၊ အဝလောကေယျာထ ပါဝစနံ၊

ယဉ္စေတ္ထ အဿ ပတိရူပံ၊ သာမညံ အဇ္ဈူပဂတဿ။

၅၈၈။

‘‘မိတ္တံ ဣဓ စ ကလျာဏံ၊ သိက္ခာ ဝိပုလံ သမာဒါနံ၊

သုဿူသာ စ ဂရူနံ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၈၉။

‘‘ဗုဒ္ဓေသု သဂါရဝတာ၊ ဓမ္မေ အပစိတိ ယထာဘူတံ၊

သင်္ဃေ စ စိတ္တီကာရော၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၀။

‘‘အာစာရဂေါစရေ ယုတ္တော၊ အာဇီဝေါ သောဓိတော အဂါရယှော၊

စိတ္တဿ စ သဏ္ဌပနံ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၁။

‘‘စာရိတ္တံ အထ ဝါရိတ္တံ၊ ဣရိယာပထိယံ ပသာဒနိယံ၊

အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၂။

‘‘အာရညကာနိ သေနာသနာနိ၊ ပန္တာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ၊

ဘဇိတဗ္ဗာနိ မုနိနာ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၃။

‘‘သီလဉ္စ ဗာဟုသစ္စဉ္စ၊ ဓမ္မာနံ ပဝိစယော ယထာဘူတံ၊

သစ္စာနံ အဘိသမယော၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၄။

‘‘ဘာဝေယျ စ အနိစ္စန္တိ၊ အနတ္တသညံ အသုဘသညဉ္စ၊

လောကမှိ စ အနဘိရတိံ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၅။

‘‘ဘာဝေယျ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ၊

အဋ္ဌင်္ဂမဂ္ဂမရိယံ၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပံ။

၅၉၆။

‘‘တဏှံ ပဇဟေယျ မုနိ၊ သမူလကေ အာသဝေ ပဒါလေယျ၊

ဝိဟရေယျ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ဧတံ သမဏဿ ပတိရူပ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဝိဇာနေယျ သကံ အတ္ထန္တိ၊ ဝိညူဇာတိကော ပုရိသော အတ္တနော အတ္ထံ ယာထာဝတော ဝိစာရေတွာ ဇာနေယျ။ ဝိစာရေန္တော စ အဝလောကေယျာထ ပါဝစနံ ဣဓ လောကေ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စ ပဝုတ္တံ ပါဝစနံ၊ သမယော။ တတ္ထ ယံ နိယျာနိကံ၊ တံ ဩလောကေယျ ပညာစက္ခုနာ ပဿေယျ။ ဣမေ ဟိ နာနာတိတ္ထိယာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အနိစ္စေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ၊ အနတ္တနိ ‘‘အတ္တာ’’တိ၊ အသုဒ္ဓိမဂ္ဂဉ္စ ‘‘သုဒ္ဓိမဂ္ဂေါ’’တိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသိနော အညမညဉ္စ ဝိရုဒ္ဓဝါဒါ၊ တသ္မာ နေသံ ဝါဒေါ အနိယျာနိကော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ၊ သန္တံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ သယမ္ဘူဉာဏေန ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာယ ပဝေဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ဝါဒေါ နိယျာနိကော’’တိ သတ္ထု သာသနမဟန္တတံ ဩလောကေယျာတိ အတ္ထော။ ယဉ္စေတ္ထ အဿ ပတိရူပံ၊ သာမညံ အဇ္ဈူပဂတဿာတိ၊ သာမညံ သမဏဘာဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတဿ ကုလပုတ္တဿ ယံ ဧတ္ထ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဘာဝေ ဝါ ပတိရူပံ ယုတ္တရူပံ သာရုပ္ပံ အဿ သိယာ၊ တမ္ပိ အပလောကေယျ။

ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘မိတ္တံ ဣဓ စ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိ။ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကလျာဏမိတ္တံ သေဝိယမာနံ သမဏဿ ပတိရူပန္တိ ယောဇနာ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။ ကလျာဏမိတ္တဉှိ နိဿာယ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတိ။ သိက္ခာ ဝိပုလံ သမာဒါနန္တိ ဝိပုလံ သိက္ခာသမာဒါနံ၊ မဟတိယာ နိဗ္ဗာနာဝဟာယ အဓိသီလာဒိသိက္ခာယ အနုဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ သုဿူသာ စ ဂရူနန္တိ ဂရူနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ ကလျာဏမိတ္တာနံ ဩဝါဒဿ သောတုကမျတာ ပါရိစရိယာ စ။ ဧတန္တိ ကလျာဏမိတ္တသေဝနာဒိ။

ဗုဒ္ဓေသု သဂါရဝတာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေသု ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ’’တိ ဂါရဝယောဂေါ ဂရုစိတ္တီကာရော။ ဓမ္မေ အပစိတိ ယထာဘူတန္တိ အရိယဓမ္မေ ယာထာဝတော အပစာယနံ အာဒရေန အဘိပူဇနံ။ သင်္ဃေတိ အရိယသင်္ဃေ။ စိတ္တီကာရောတိ သက္ကာရော သမ္မာနနံ။ ဧတန္တိ ရတနတ္တယဂရုကရဏံ။

အာစာရဂေါစရေ ယုတ္တောတိ ကာယိကဝါစသိကဝီတိက္ကမနသင်္ခါတံ အနာစာရံ၊ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိတုံ အယုတ္တဋ္ဌာနဘူတံ ဝေသိယာဒိအဂေါစရဉ္စ ပဟာယ ကာယိကဝါစသိကအဝီတိက္ကမနသင်္ခါတေန အာစာရေန ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနဘူတေန ဂေါစရေန စ ယုတ္တော သမ္ပန္နော၊ သမ္ပန္နအာစာရဂေါစရောတိ အတ္ထော။ အာဇီဝေါ သောဓိတောတိ ဝေဠုဒါနာဒိံ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌံ အနေသနံ ပဟာယ အနဝဇ္ဇုပ္ပာဒေ ပစ္စယေ သေဝန္တဿ အာဇီဝေါ သောဓိတော ဟောတိ သုဝိသုဒ္ဓါ၊ သောဓိတတ္တာ ဧဝ အဂါရယှော ဝိညူဟိ။ စိတ္တဿ စ သဏ္ဌပနန္တိ ယထာ စက္ခာဒိဒွါရေဟိ ရူပါဒိအာရမ္မဏေသု အဘိဇ္ဈာဒယော နပ္ပဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တာဒိဝသေန စိတ္တဿ သမ္မာ ဌပနံ။ ဧတန္တိ အာစာရဂေါစရသမ္ပတ္တိ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာတိ ဧတံ တယံ။

စာရိတ္တန္တိ စရိတွာ ပရိပူရေတဗ္ဗသီလံ။ ဝါရိတ္တန္တိ ဝိရတိယာ အကရဏေန ပရိပူရေတဗ္ဗသီလံ။ ဣရိယာပထိယံ ပသာဒနိယန္တိ ပရေသံ ပသာဒါဝဟံ အာကပ္ပသမ္ပတ္တိနိမိတ္တံ ဣရိယာပထနိဿိတံ သမ္ပဇညံ။ အဓိစိတ္တေ စ အာယောဂေါတိ သမထဝိပဿနာသု အနုယောဂေါ ဘာဝနာ။

အာရညကာနီတိ အရညေ ပရိယာပန္နာနိ။ ပန္တာနီတိ ဝိဝိတ္တာနိ။

သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ ဘိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ အဘိန္ဒိတွာ ဝဒတိ။ ဗာဟုသစ္စန္တိ ဗဟုဿုတဘာဝေါ။ သော ဟိ ဘာဝနာနုယောဂဿ ဗဟုကာရော၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂကောသလ္လအနုတ္တရသီတိဘာဝအဓိစိတ္တယုတ္တတာဒီသု သမ္မာ ပဝိစယဗဟုလဿ သမထဝိပဿနာနုယောဂေါ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဓမ္မာနံ ပဝိစယော ယထာဘူတန္တိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ အဝိပရီတသလက္ခဏတော သာမညလက္ခဏတော စ ပရိဝီမံသာ။ ဣမိနာ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနမာဟ။ သစ္စာနံ အဘိသမယောတိ ဒုက္ခာဒီနံ အရိယသစ္စာနံ ပရိညာဘိသမယာဒိဝသေန ပဋိဝေဓော။

သွာယံ သစ္စာဘိသမယော ယထာ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘာဝေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘာဝေယျ စ အနိစ္စန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇) အဝိဘာဂတော ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၂၊ သံ။ နိ။ ၃။၄၉) ဝိဘာဂတော ဝါ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စသညံ ဘာဝေယျ ဥပ္ပာဒေယျ စေဝ ဝဍ္ဎေယျ စာတိ အတ္ထော။ အနတ္တသညန္တိ၊ ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာ’’တိ ပဝတ္တံ အနတ္တသညဉ္စ ဘာဝေယျာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ အသုဘသညန္တိ၊ ကရဇကာယေ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဝါ တေဘူမကသင်္ခါရေ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော ‘‘အသုဘာ’’တိ ပဝတ္တသညံ။ ဒုက္ခသညာပရိဝါရာ ဟိ အယံ၊ ဧတေနေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခသညာပိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကမှိ စ အနဘိရတိန္တိ သဗ္ဗလောကေ တေဘူမကေသု သင်္ခါရေသု အနာဘိရတိသညံ။ ဧတေန အာဒီနဝါနုပဿနံ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနဉ္စ ဝဒတိ။

ဧဝံ ပန ဝိပဿနာဘာဝနံ အနုယုတ္တော တံ ဥဿုက္ကာပေန္တော ဣမေ ဓမ္မေ ဝဍ္ဎေယျာတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဘာဝေယျ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ဗောဓိယာ သတိအာဒိသတ္တဝိဓဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ၊ ဗောဓိဿ ဝါ တံသမင်္ဂိနော ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ သတိအာဒယော ဓမ္မာ။ တေ သတိအာဒိကေ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ ဆန္ဒအာဒီနိ စတ္တာရိ ဣဒ္ဓိပါဒါနိ၊ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ သဒ္ဓါဒီနိယေဝ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ ဝသေန အဋ္ဌင်္ဂအရိယမဂ္ဂဉ္စ။ စ-သဒ္ဒေန သတိပဋ္ဌာနာနိ သမ္မပ္ပဓာနာနိ စ ဂဟိတာနီတိ သဗ္ဗေပိ သတ္တတိံသပ္ပဘေဒေ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဘာဝေယျ ဥပ္ပာဒေယျ စေဝ ဝဍ္ဎေယျ စ။ တတ္ထ ယဒေတေသံ ပဌမမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပာဒနံ၊ ဥပရိမဂ္ဂက္ခဏေ စ ဝဍ္ဎနံ၊ ဧတံ သမဏဿ ဘိက္ခုနော သာရုပ္ပန္တိ။

ဧဝံ ဗောဓိပက္ခိယသတ္တတိံသဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ယထာ မဂ္ဂသစ္စံ ဘာဝနာဘိသမယဝသေန အဘိသမေတိ၊ ဧဝံ သမုဒယသစ္စံ ပဟာနာဘိသမယဝသေန၊ နိရောဓသစ္စံ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယဝသေန အဘိသမေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တဏှံ ပဇဟေယျာ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ တဏှံ ပဇဟေယျာတိ၊ ကာမတဏှာဒိပဘေဒံ သဗ္ဗံ တဏှံ အရိယမဂ္ဂေန အနဝသေသတော သမုစ္ဆိန္ဒေယျ၊ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ၊ တေန သမန္နာဂတတ္တာ မုနိ။ သမူလကေ အာသဝေ ပဒါလေယျာတိ ကာမရာဂါနုသယာဒိသမူလကေ ကာမာသဝါဒိကေ သဗ္ဗေပိ အာသဝေ ဘိန္ဒေယျ သမုစ္ဆိန္ဒေယျ။ ဝိဟရေယျ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ ဧဝံ သဗ္ဗသော ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ သဗ္ဗဓိ ဝိမုတ္တော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဝိဟရေယျ။ ဧတန္တိ ယဒေတံ ဝိဟရဏံ၊ ဧတံ သမဏဿ သမိတပါပဿ ဘိက္ခုနော ပတိရူပံ သာရုပ္ပန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ ထေရော သမဏသာရုပ္ပပဋိပတ္တိကိတ္တနမုခေန သာသနဿ နိယျာနိကဘာဝံ တဗ္ဗိလောမတော ဗာဟိရကသမယဿ အနိယျာနိကတဉ္စ ဝိဘာဝေသိ။ တံ သုတွာ တေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ သရဏာဒီသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။

(အပရ)-ဂေါတမတ္ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။