📜
၁၆။ ဝီသတိနိပါတော
၁။ အဓိမုတ္တတ္ထေရဂါထာ
‘‘ယညတ္ထံ ¶ ¶ ¶ ဝါ ဓနတ္ထံ ဝါ၊ ယေ ဟနာမ မယံ ပုရေ၊
အဝသေသံ [အဝသေ တံ (သီ။ အဋ္ဌ။ မူလပါဌော)၊ အဝသေသာနံ (အဋ္ဌ။?)] ဘယံ ဟောတိ၊ ဝေဓန္တိ ဝိလပန္တိ စ။
‘‘တဿ တေ နတ္ထိ ဘီတတ္တံ၊ ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊
ကသ္မာ န ပရိဒေဝေသိ၊ ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေ။
‘‘နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခံ၊ အနပေက္ခဿ ဂါမဏိ၊
အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ၊ ခီဏသံယောဇနဿ ဝေ။
‘‘ခီဏာယ ဘဝနေတ္တိယာ၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊
န ¶ ဘယံ မရဏေ ဟောတိ၊ ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာ။
‘‘သုစိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယံ မေ၊ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော၊
မရဏေ မေ ဘယံ နတ္ထိ၊ ရောဂါနမိဝ သင်္ခယေ။
‘‘သုစိဏ္ဏံ ဗြဟ္မစရိယံ မေ၊ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော၊
နိရဿာဒါ ဘဝါ ဒိဋ္ဌာ၊ ဝိသံ ပိတွာဝ [ပီတွာဝ (သီ။)] ဆဍ္ဍိတံ။
‘‘ပါရဂူ အနုပါဒါနော၊ ကတကိစ္စော အနာသဝေါ၊
တုဋ္ဌော အာယုက္ခယာ ဟောတိ၊ မုတ္တော အာဃာတနာ ယထာ။
‘‘ဥတ္တမံ ဓမ္မတံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗလောကေ အနတ္ထိကော၊
အာဒိတ္တာဝ ဃရာ မုတ္တော၊ မရဏသ္မိံ န သောစတိ။
‘‘ယဒတ္ထိ သင်္ဂတံ ကိဉ္စိ၊ ဘဝေါ ဝါ ယတ္ထ လဗ္ဘတိ၊
သဗ္ဗံ အနိဿရံ ဧတံ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ။
‘‘ယော တံ တထာ ပဇာနာတိ၊ ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊
န ဂဏှာတိ ဘဝံ ကိဉ္စိ၊ သုတတ္တံဝ အယောဂုဠံ။
‘‘န မေ ဟောတိ ‘အဟောသိ’န္တိ၊ ‘ဘဝိဿ’န္တိ န ဟောတိ မေ၊
သင်္ခါရာ ဝိဂမိဿန္တိ၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာ။
‘‘သုဒ္ဓံ ဓမ္မသမုပ္ပာဒံ၊ သုဒ္ဓံ သင်္ခါရသန္တတိံ၊
ပဿန္တဿ ယထာဘူတံ၊ န ဘယံ ဟောတိ ဂါမဏိ။
‘‘တိဏကဋ္ဌသမံ ¶ ¶ လောကံ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊
မမတ္တံ သော အသံဝိန္ဒံ၊ ‘နတ္ထိ မေ’တိ န သောစတိ။
‘‘ဥက္ကဏ္ဌာမိ ¶ သရီရေန၊ ဘဝေနမှိ အနတ္ထိကော၊
သောယံ ¶ ဘိဇ္ဇိဿတိ ကာယော၊ အညော စ န ဘဝိဿတိ။
‘‘ယံ ဝေါ ကိစ္စံ သရီရေန၊ တံ ကရောထ ယဒိစ္ဆထ၊
န မေ တပ္ပစ္စယာ တတ္ထ၊ ဒေါသော ပေမဉ္စ ဟေဟိတိ’’။
တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ အဗ္ဘုတံ လောမဟံသနံ၊
သတ္ထာနိ နိက္ခိပိတွာန၊ မာဏဝါ ဧတဒဗြဝုံ။
‘‘ကိံ ဘဒန္တေ ကရိတွာန၊ ကော ဝါ အာစရိယော တဝ၊
ကဿ သာသနမာဂမ္မ၊ လဗ္ဘတေ တံ အသောကတာ’’။
‘‘သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ၊ ဇိနော အာစရိယော မမ၊
မဟာကာရုဏိကော သတ္ထာ၊ သဗ္ဗလောကတိကိစ္ဆကော။
‘‘တေနာယံ ဒေသိတော ဓမ္မော၊ ခယဂါမီ အနုတ္တရော၊
တဿ သာသနမာဂမ္မ၊ လဗ္ဘတေ တံ အသောကတာ’’။
သုတွာန စောရာ ဣသိနော သုဘာသိတံ၊ နိက္ခိပ္ပ သတ္ထာနိ စ အာဝုဓာနိ စ၊
တမှာ စ ကမ္မာ ဝိရမိံသု ဧကေ၊ ဧကေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမရောစယိံသု။
တေ ပဗ္ဗဇိတွာ သုဂတဿ သာသနေ၊ ဘာဝေတွ ဗောဇ္ဈင်္ဂဗလာနိ ပဏ္ဍိတာ၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ ကတိန္ဒြိယာ၊ ဖုသိံသု နိဗ္ဗာနပဒံ အသင်္ခတန္တိ။
…အဓိမုတ္တော ထေရော…။
၂။ ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာ
‘‘သမဏဿ ¶ အဟု စိန္တာ၊ ပါရာပရိယဿ ဘိက္ခုနော၊
ဧကကဿ နိသိန္နဿ၊ ပဝိဝိတ္တဿ ဈာယိနော။
‘‘ကိမာနုပုဗ္ဗံ ပုရိသော၊ ကိံ ဝတံ ကိံ သမာစာရံ၊
အတ္တနော ကိစ္စကာရီဿ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယေ။
‘‘ဣန္ဒြိယာနိ ¶ မနုဿာနံ၊ ဟိတာယ အဟိတာယ စ၊
အရက္ခိတာနိ အဟိတာယ၊ ရက္ခိတာနိ ဟိတာယ စ။
‘‘ဣန္ဒြိယာနေဝ သာရက္ခံ၊ ဣန္ဒြိယာနိ စ ဂေါပယံ၊
အတ္တနော ကိစ္စကာရီဿ၊ န စ ကဉ္စိ ဝိဟေဌယေ။
‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ ¶ စေ ရူပေသု၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယံ၊
အနာဒီနဝဒဿာဝီ၊ သော ဒုက္ခာ န ဟိ မုစ္စတိ။
‘‘သောတိန္ဒြိယံ စေ သဒ္ဒေသု၊ ဂစ္ဆန္တံ အနိဝါရယံ၊
အနာဒီနဝဒဿာဝီ၊ သော ဒုက္ခာ န ဟိ မုစ္စတိ။
‘‘အနိဿရဏဒဿာဝီ ¶ ၊ ဂန္ဓေ စေ ပဋိသေဝတိ၊
န သော မုစ္စတိ ဒုက္ခမှာ၊ ဂန္ဓေသု အဓိမုစ္ဆိတော။
‘‘အမ္ဗိလံ မဓုရဂ္ဂဉ္စ၊ တိတ္တကဂ္ဂမနုဿရံ၊
ရသတဏှာယ ဂဓိတော၊ ဟဒယံ နာဝဗုဇ္ဈတိ။
‘‘သုဘာနျပ္ပဋိကူလာနိ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနိ အနုဿရံ၊
ရတ္တော ရာဂါဓိကရဏံ၊ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခံ။
‘‘မနံ စေတေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ယော န သက္ကောတိ ရက္ခိတုံ၊
တတော ¶ နံ ဒုက္ခမနွေတိ၊ သဗ္ဗေဟေတေဟိ ပဉ္စဟိ။
‘‘ပုဗ္ဗလောဟိတသမ္ပုဏ္ဏံ၊ ဗဟုဿ ကုဏပဿ စ၊
နရဝီရကတံ ဝဂ္ဂုံ၊ သမုဂ္ဂမိဝ စိတ္တိတံ။
‘‘ကဋုကံ မဓုရဿာဒံ၊ ပိယနိဗန္ဓနံ ဒုခံ၊
ခုရံဝ မဓုနာ လိတ္တံ၊ ဥလ္လိဟံ နာဝဗုဇ္ဈတိ။
‘‘ဣတ္ထိရူပေ ဣတ္ထိသရေ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေပိ စ ဣတ္ထိယာ၊
ဣတ္ထိဂန္ဓေသု သာရတ္တော၊ ဝိဝိဓံ ဝိန္ဒတေ ဒုခံ။
‘‘ဣတ္ထိသောတာနိ သဗ္ဗာနိ၊ သန္ဒန္တိ ပဉ္စ ပဉ္စသု၊
တေသမာဝရဏံ ကာတုံ၊ ယော သက္ကောတိ ဝီရိယဝါ။
‘‘သော အတ္ထဝါ သော ဓမ္မဋ္ဌော၊ သော ဒက္ခော သော ဝိစက္ခဏော၊
ကရေယျ ရမမာနောပိ၊ ကိစ္စံ ဓမ္မတ္ထသံဟိတံ။
‘‘အထော ¶ သီဒတိ သညုတ္တံ၊ ဝဇ္ဇေ ကိစ္စံ နိရတ္ထကံ၊
‘န တံ ကိစ္စ’န္တိ မညိတွာ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော။
‘‘ယဉ္စ အတ္ထေန သညုတ္တံ၊ ယာ စ ဓမ္မဂတာ ရတိ၊
တံ သမာဒါယ ဝတ္တေထ၊ သာ ဟိ ဝေ ဥတ္တမာ ရတိ။
‘‘ဥစ္စာဝစေဟုပါယေဟိ၊ ပရေသမဘိဇိဂီသတိ၊
ဟန္တွာ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ၊ အာလောပတိ သာဟသာ ယော ပရေသံ။
‘‘တစ္ဆန္တော အာဏိယာ အာဏိံ၊ နိဟန္တိ ဗလဝါ ယထာ၊
ဣန္ဒြိယာနိန္ဒြိယေဟေဝ ¶ ၊ နိဟန္တိ ကုသလော တထာ။
‘‘သဒ္ဓံ ¶ ဝီရိယံ သမာဓိဉ္စ၊ သတိပညဉ္စ ဘာဝယံ၊
ပဉ္စ ပဉ္စဟိ ဟန္တွာန၊ အနီဃော ယာတိ ဗြာဟ္မဏော။
‘‘သော အတ္ထဝါ သော ဓမ္မဋ္ဌော၊ ကတွာ ဝါကျာနုသာသနိံ၊
သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဿ၊ သော နရော သုခမေဓတီ’’တိ။
…ပါရာပရိယော ထေရော…။
၃။ တေလကာနိတ္ထေရဂါထာ
‘‘စိရရတ္တံ ဝတာတာပီ၊ ဓမ္မံ အနုဝိစိန္တယံ၊
သမံ စိတ္တဿ နာလတ္ထံ၊ ပုစ္ဆံ သမဏဗြာဟ္မဏေ။
‘‘‘ကော ¶ သော ပါရင်္ဂတော လောကေ၊ ကော ပတ္တော အမတောဂဓံ၊
ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမိ၊ ပရမတ္ထဝိဇာနနံ’။
‘‘အန္တောဝင်္ကဂတော အာသိ၊ မစ္ဆောဝ ဃသမာမိသံ၊
ဗဒ္ဓါ မဟိန္ဒပါသေန၊ ဝေပစိတျသုရော ယထာ။
‘‘အဉ္ဆာမိ နံ န မုဉ္စာမိ၊ အသ္မာ သောကပရိဒ္ဒဝါ၊
ကော မေ ဗန္ဓံ မုဉ္စံ လောကေ၊ သမ္ဗောဓိံ ဝေဒယိဿတိ။
‘‘သမဏံ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ကံ၊ အာဒိသန္တံ ပဘင်္ဂုနံ။
ကဿ ဓမ္မံ ပဋိစ္ဆာမိ၊ ဇရာမစ္စုပဝါဟနံ။
‘‘ဝိစိကိစ္ဆာကင်္ခါဂန္ထိတံ၊ သာရမ္ဘဗလသညုတံ၊
ကောဓပ္ပတ္တမနတ္ထဒ္ဓံ၊ အဘိဇပ္ပပ္ပဒါရဏံ။
‘‘တဏှာဓနုသမုဋ္ဌာနံ ¶ ၊ ဒွေ စ ပန္နရသာယုတံ [ဒွေဓာပန္နရသာယုတံ (?)]၊
ပဿ ¶ ဩရသိကံ ဗာဠှံ၊ ဘေတွာန ယဒိ [ယဒ (သီ။ အဋ္ဌ။) ဟဒိ (?) ‘‘ဟဒယေ’’တိ တံသံဝဏ္ဏနာ] တိဋ္ဌတိ။
‘‘အနုဒိဋ္ဌီနံ အပ္ပဟာနံ၊ သင်္ကပ္ပပရတေဇိတံ၊
တေန ဝိဒ္ဓါ ပဝေဓာမိ၊ ပတ္တံဝ မာလုတေရိတံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ မေ သမုဋ္ဌာယ၊ ခိပ္ပံ ပစ္စတိ မာမကံ၊
ဆဖဿာယတနီ ကာယော၊ ယတ္ထ သရတိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘တံ န ပဿာမိ တေကိစ္ဆံ၊ ယော မေတံ သလ္လမုဒ္ဓရေ၊
နာနာရဇ္ဇေန သတ္ထေန [နာရဂ္ဂေန န သတ္ထေန (?)]၊ နာညေန ဝိစိကိစ္ဆိတံ။
‘‘ကော မေ အသတ္ထော အဝဏော၊ သလ္လမဗ္ဘန္တရပဿယံ၊
အဟိံသံ သဗ္ဗဂတ္တာနိ၊ သလ္လံ မေ ဥဒ္ဓရိဿတိ။
‘‘ဓမ္မပ္ပတိ ¶ ဟိ သော သေဋ္ဌော၊ ဝိသဒေါသပ္ပဝါဟကော၊
ဂမ္ဘီရေ ပတိတဿ မေ၊ ထလံ ပါဏိဉ္စ ဒဿယေ။
‘‘ရဟဒေဟမသ္မိ ဩဂါဠှော၊ အဟာရိယရဇမတ္တိကေ၊
မာယာဥသူယသာရမ္ဘ၊ ထိနမိဒ္ဓမပတ္ထဋေ။
‘‘ဥဒ္ဓစ္စမေဃထနိတံ၊ သံယောဇနဝလာဟကံ၊
ဝါဟာ ဝဟန္တိ ကုဒ္ဒိဋ္ဌိံ [ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိံ (သီ။ ဓ။ ပ။ ၃၃၉)]၊ သင်္ကပ္ပာ ရာဂနိဿိတာ။
‘‘သဝန္တိ သဗ္ဗဓိ သောတာ၊ လတာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇ တိဋ္ဌတိ၊
တေ သောတေ ကော နိဝါရေယျ၊ တံ လတံ ကော ဟိ ဆေစ္ဆတိ။
‘‘ဝေလံ ¶ ကရောထ ဘဒ္ဒန္တေ၊ သောတာနံ သန္နိဝါရဏံ၊
မာ တေ မနောမယော သောတော၊ ရုက္ခံဝ သဟသာ လုဝေ။
‘‘ဧဝံ ¶ မေ ဘယဇာတဿ၊ အပါရာ ပါရမေသတော၊
တာဏော ပညာဝုဓော သတ္ထာ၊ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတော။
‘‘သောပါဏံ သုဂတံ သုဒ္ဓံ၊ ဓမ္မသာရမယံ ဒဠှံ၊
ပါဒါသိ ဝုယှမာနဿ၊ ‘မာ ဘာယီ’တိ စ မဗြဝိ။
‘‘သတိပဋ္ဌာနပါသာဒံ၊ အာရုယှ ပစ္စဝေက္ခိသံ၊
ယံ တံ ပုဗ္ဗေ အမညိဿံ၊ သက္ကာယာဘိရတံ ပဇံ။
‘‘ယဒါ ¶ စ မဂ္ဂမဒ္ဒက္ခိံ၊ နာဝါယ အဘိရူဟနံ၊
အနဓိဋ္ဌာယ အတ္တာနံ၊ တိတ္ထမဒ္ဒက္ခိမုတ္တမံ။
‘‘သလ္လံ အတ္တသမုဋ္ဌာနံ၊ ဘဝနေတ္တိပ္ပဘာဝိတံ၊
ဧတေသံ အပ္ပဝတ္တာယ [အပ္ပဝတ္တိယာ (?)]၊ ဒေသေသိ မဂ္ဂမုတ္တမံ။
‘‘ဒီဃရတ္တာနုသယိတံ၊ စိရရတ္တမဓိဋ္ဌိတံ၊
ဗုဒ္ဓါ မေပါနုဒီ ဂန္ထံ၊ ဝိသဒေါသပ္ပဝါဟနော’’တိ။
…တေလကာနိ ထေရော…။
၄။ ရဋ္ဌပါလတ္ထေရဂါထာ
[မ။ နိ။ ၂။၃၀၂] ‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ဗိမ္ဗံ၊ အရုကာယံ သမုဿိတံ၊
အာတုရံ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ၊ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။
‘‘ပဿ စိတ္တကတံ ရူပံ၊ မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ၊
အဋ္ဌိံ တစေန ဩနဒ္ဓံ၊ သဟ ဝတ္ထေဟိ သောဘတိ။
‘‘အလတ္တကကတာ ¶ ပါဒါ၊ မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘အဋ္ဌပဒကတာ ¶ ကေသာ၊ နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘အဉ္ဇနီဝ နဝါ စိတ္တာ၊ ပူတိကာယော အလင်္ကတော၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ၊ နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘ဩဒဟိ မိဂဝေါ ပါသံ၊ နာသဒါ ဝါဂုရံ မိဂေါ၊
ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ၊ ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ။
‘‘ဆိန္နော ပါသော မိဂဝဿ၊ နာသဒါ ဝါဂုရံ မိဂေါ၊
ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ၊ သောစန္တေ မိဂလုဒ္ဒကေ။
‘‘ပဿာမိ လောကေ သဓနေ မနုဿေ၊ လဒ္ဓါန ဝိတ္တံ န ဒဒန္တိ မောဟာ၊
လုဒ္ဓါ ¶ ဓနံ သန္နိစယံ ကရောန္တိ၊ ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တိ။
‘‘ရာဇာ ¶ ပသယှပ္ပထဝိံ ဝိဇေတွာ၊ သသာဂရန္တံ မဟိမာဝသန္တော၊
ဩရံ သမုဒ္ဒဿ အတိတ္တရူပေါ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿပိ ပတ္ထယေထ။
‘‘ရာဇာ စ အညေ စ ဗဟူ မနုဿာ၊ အဝီတတဏှာ မရဏံ ဥပေန္တိ၊
ဦနာဝ ဟုတွာန ဇဟန္တိ ဒေဟံ၊ ကာမေဟိ လောကမှိ န ဟတ္ထိ တိတ္တိ။
‘‘ကန္ဒန္တိ ¶ နံ ဉာတီ ပကိရိယ ကေသေ၊ အဟော ဝတာ နော အမရာတိ စာဟု၊
ဝတ္ထေန နံ ပါရုတံ နီဟရိတွာ၊ စိတံ သမောဓာယ တတော ဍဟန္တိ။
‘‘သော ဍယှတိ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနော၊ ဧကေန ဝတ္ထေန [ဧတေန ဂတ္ထေန (က။)] ပဟာယ ဘောဂေ၊
န မီယမာနဿ ဘဝန္တိ တာဏာ၊ ဉာတီ စ မိတ္တာ အထ ဝါ သဟာယာ။
‘‘ဒါယာဒကာ တဿ ဓနံ ဟရန္တိ၊ သတ္တော ပန ဂစ္ဆတိ ယေန ကမ္မံ၊
န မီယမာနံ ဓနမနွေတိ [မနွိတိ (က။)] ကိဉ္စိ၊ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ ဓနဉ္စ ရဋ္ဌံ။
‘‘န ဒီဃမာယုံ လဘတေ ဓနေန၊ န စာပိ ဝိတ္တေန ဇရံ ဝိဟန္တိ၊
အပ္ပပ္ပံ ဟိဒံ ဇီဝိတမာဟု ဓီရာ၊ အသဿတံ ဝိပ္ပရိဏာမဓမ္မံ။
‘‘အဍ္ဎာ ဒလိဒ္ဒါ စ ဖုသန္တိ ဖဿံ၊ ဗာလော စ ဓီရော စ တထေဝ ဖုဋ္ဌော၊
ဗာလော ဟိ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတိ၊ ဓီရော ¶ စ နော ဝေဓတိ ဖဿဖုဋ္ဌော။
‘‘တသ္မာ ¶ ဟိ ပညာဝ ဓနေန သေယျာ၊ ယာယ ဝေါသာနမိဓာဓိဂစ္ဆတိ၊
အဗျောသိတတ္တာ ဟိ ဘဝါဘဝေသု၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ မောဟာ။
‘‘ဥပေတိ ¶ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ၊ သံသာရမာပဇ္ဇ ပရမ္ပရာယ၊
တဿပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော၊ ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ။
‘‘စောရော ¶ ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတော၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော၊
ဧဝံ ပဇာ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေ၊ သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော။
‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊ တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ။
‘‘ဒုမပ္ဖလာနီဝ ပတန္တိ မာဏဝါ၊ ဒဟရာ စ ဝုဍ္ဎာ စ သရီရဘေဒါ၊
ဧတမ္ပိ ¶ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော။
‘‘သဒ္ဓါယာဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဥပေတော ဇိနသာသနေ၊
အဝဇ္ဈာ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။
‘‘ကာမေ အာဒိတ္တတော ဒိသွာ၊ ဇာတရူပါနိ သတ္ထတော၊
ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိတော ဒုက္ခံ၊ နိရယေသု မဟဗ္ဘယံ။
‘‘ဧတမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ သံဝေဂံ အလဘိံ တဒါ၊
သောဟံ ဝိဒ္ဓါ တဒါ သန္တော၊ သမ္ပတ္တော အာသဝက္ခယံ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော’’တိ။
… ရဋ္ဌပါလော ထေရော…။
၅။ မာလုကျပုတ္တတ္ထေရဂါထာ
[သံ။ နိ။ ၄။၉၅] ‘‘ရူပံ ¶ ဒိသွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ¶ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရူပသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန [နိဗ္ဗာနံ (သီ။)] ဝုစ္စတိ။
‘‘သဒ္ဒံ သုတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ သဒ္ဒသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘ဂန္ဓံ ဃတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ¶ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဂန္ဓသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘ရသံ ဘောတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ¶ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ရသသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘ဖဿံ ¶ ဖုဿ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဖဿသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘ဓမ္မံ ဉတွာ သတိ မုဋ္ဌာ၊ ပိယံ နိမိတ္တံ မနသိ ကရောတော၊
သာရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ အဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘တဿ ¶ ဝဍ္ဎန္တိ ဝေဒနာ၊ အနေကာ ဓမ္မသမ္ဘဝါ၊
အဘိဇ္ဈာ စ ဝိဟေသာ စ၊ စိတ္တမဿူပဟညတိ၊
ဧဝမာစိနတော ဒုက္ခံ၊ အာရာ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ရူပေသု၊ ရူပံ ဒိသွာ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ ပဿတော ရူပံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ သဒ္ဒေသု၊ သဒ္ဒံ သုတွာ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ သုဏတော သဒ္ဒံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဂန္ဓေသု၊ ဂန္ဓံ ဃတွာ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ ¶ ဃာယတော ဂန္ဓံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န ¶ သော ရဇ္ဇတိ ရသေသု၊ ရသံ ဘောတွာ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ သာယရတော ရသံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဖဿေသု၊ ဖဿံ ဖုဿ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ ဖုသတော ဖဿံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ။
‘‘န သော ရဇ္ဇတိ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မံ ဉတွာ ပတိဿတော၊
ဝိရတ္တစိတ္တော ဝေဒေတိ၊ တဉ္စ နာဇ္ဈောဿ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ယထာဿ ¶ ဝိဇာနတော ဓမ္မံ၊ သေဝတော စာပိ ဝေဒနံ၊
ခီယတိ နောပစီယတိ၊ ဧဝံ သော စရတီ သတော၊
ဧဝံ အပစိနတော ဒုက္ခံ၊ သန္တိကေ နိဗ္ဗာန ဝုစ္စတိ’’။
… မာလုကျပုတ္တော ထေရော…။
၆။ သေလတ္ထေရဂါထာ
‘‘ပရိပုဏ္ဏကာယော သုရုစိ၊ သုဇာတော စာရုဒဿနော၊
သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ၊ သုသုက္ကဒါဌောသိ ဝီရိယဝါ [သုသုက္ကဒါဌော ဝိရီယဝါ (သီ။)]။
‘‘နရဿ ဟိ သုဇာတဿ၊ ယေ ဘဝန္တိ ဝိယဉ္ဇနာ၊
သဗ္ဗေ ¶ တေ တဝ ကာယသ္မိံ၊ မဟာပုရိသလက္ခဏာ။
‘‘ပသန္နနေတ္တော သုမုခေါ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊
မဇ္ဈေ သမဏသင်္ဃဿ၊ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသိ။
‘‘ကလျာဏဒဿနော ဘိက္ခု၊ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော၊
ကိံ တေ သမဏဘာဝေန၊ ဧဝံ ဥတ္တမဝဏ္ဏိနော။
‘‘ရာဇာ ¶ အရဟသိ ဘဝိတုံ၊ စက္ကဝတ္တီ ရထေသဘော၊
စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ၊ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ [ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ (က။)] ဣဿရော။
‘‘ခတ္တိယာ ဘောဂီ ရာဇာနော [ဘောဂါ ရာဇာနော (သီ။ က။)၊ ဘောဇရာဇာနော (သျာ။)]၊ အနုယန္တာ ဘဝန္တိ တေ၊
ရာဇာဘိရာဇာ [ရာဇာဓိရာဇာ (သီ။ က။)] မနုဇိန္ဒော၊ ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဂေါတမ’’။
‘‘ရာဇာဟမသ္မိ ¶ သေလ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊
ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ၊ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ’’။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓါ ပဋိဇာနာသိ၊ (ဣတိ သေလော ဗြာဟ္မဏော) ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊
‘ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ’၊ ဣတိ ဘာသထ ဂေါတမ။
‘‘ကော နု သေနာပတိ ဘောတော၊ သာဝကော သတ္ထုရနွယော [အနွယော (သီ။)]၊
ကော တေတမနုဝတ္တေတိ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ’’။
‘‘မယာ ¶ ပဝတ္တိတံ စက္ကံ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) ဓမ္မစက္ကံ အနုတ္တရံ၊
သာရိပုတ္တော အနုဝတ္တေတိ၊ အနုဇာတော တထာဂတံ။
‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊
ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏ။
‘‘ဝိနယဿု ¶ မယိ ကင်္ခံ၊ အဓိမုဉ္စဿု ဗြာဟ္မဏ၊
ဒုလ္လဘံ ဒဿနံ ဟောတိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ အဘိဏှသော။
‘‘ယေသံ ဝေ ဒုလ္လဘော လောကေ၊ ပါတုဘာဝေါ အဘိဏှသော၊
သောဟံ ဗြာဟ္မဏ ဗုဒ္ဓါသ္မိ၊ သလ္လကတ္တော [သလ္လကန္တော (သီ။)] အနုတ္တရော။
‘‘ဗြဟ္မဘူတော အတိတုလော၊ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနော၊
သဗ္ဗာမိတ္တေ ဝသေ [ဝသီ (သျာ။ က။၊ မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၉၆၆)] ကတွာ၊ မောဒါမိ အကုတောဘယော’’။
‘‘ဣဒံ ဘောန္တော နိသာမေထ၊ ယထာ ဘာသတိ စက္ခုမာ၊
သလ္လကတ္တော မဟာဝီရော၊ သီဟောဝ နဒတီ ဝနေ။
‘‘ဗြဟ္မဘူတံ အတိတုလံ၊ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနံ၊
ကော ဒိသွာ နပ္ပသီဒေယျ၊ အပိ ကဏှာဘိဇာတိကော။
‘‘ယော မံ ဣစ္ဆတိ အနွေတု၊ ယော ဝါ နိစ္ဆတိ ဂစ္ဆတု၊
ဣဓာဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဝရပညဿ သန္တိကေ’’။
‘‘ဧတံ စေ ရုစ္စတိ ဘောတော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊
မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမ၊ ဝရပညဿ သန္တိကေ။
‘‘ဗြာဟ္မဏာ တိသတာ ဣမေ၊ ယာစန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊
‘ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမ၊ ဘဂဝါ တဝ သန္တိကေ’’’။
‘‘သွာခါတံ ¶ ဗြဟ္မစရိယံ၊ (သေလာတိ ဘဂဝါ) သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
ယတ္ထ အမောဃာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတော’’။
‘‘ယံ ¶ တံ သရဏမာဂမှ [သရဏမာဂမ္မ (သဗ္ဗတ္ထ)]၊ ဣတော အဋ္ဌမေ [အဋ္ဌမိ (သျာ။ က။)] စက္ခုမ၊
သတ္တရတ္တေန ဘဂဝါ၊ ဒန္တာမှ တဝ သာသနေ။
‘‘တုဝံ ¶ ¶ ဗုဒ္ဓါ တုဝံ သတ္ထာ၊ တုဝံ မာရာဘိဘူ မုနိ၊
တုဝံ အနုသယေ ဆေတွာ၊ တိဏ္ဏော တာရေသိမံ ပဇံ။
‘‘ဥပဓီ တေ သမတိက္ကန္တာ၊ အာသဝါ တေ ပဒါလိတာ၊
သီဟောဝ အနုပါဒါနော၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ။
‘‘ဘိက္ခဝေါ တိသတာ ဣမေ၊ တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊
ပါဒေ ဝီရ ပသာရေဟိ၊ နာဂါ ဝန္ဒန္တု သတ္ထုနော’’တိ။
… သေလော ထေရော…။
၇။ ကာဠိဂေါဓာပုတ္တဘဒ္ဒိယတ္ထေရဂါထာ
‘‘ယာတံ မေ ဟတ္ထိဂီဝါယ၊ သုခုမာ ဝတ္ထာ ပဓာရိတာ၊
သာလီနံ ဩဒနော ဘုတ္တော၊ သုစိမံသူပသေစနော။
‘‘သောဇ္ဇ ဘဒ္ဒေါ သာတတိကော၊ ဥဉ္ဆာပတ္တာဂတေ ရတော၊
ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။
‘‘ပံသုကူလီ သာတတိကော၊ ဥဉ္ဆာပတ္တာဂတေ ရတော၊
ဈာယတိ အနုပါဒါနော၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။
‘‘ပိဏ္ဍပါတီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘တေစီဝရီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘သပဒါနစာရီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ဧကာသနီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ပတ္တပိဏ္ဍီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ခလုပစ္ဆာဘတ္တီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘အာရညိကော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ရုက္ခမူလိကော ¶ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘အဗ္ဘောကာသီ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘သောသာနိကော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ယထာသန္ထတိကော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘နေသဇ္ဇိကော ¶ ¶ သာတတိကော…ပေ…။
‘‘အပ္ပိစ္ဆော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘သန္တုဋ္ဌော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ပဝိဝိတ္တော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘အသံသဋ္ဌော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော သာတတိကော…ပေ…။
‘‘ဟိတွာ သတပလံ ကံသံ၊ သောဝဏ္ဏံ သတရာဇိကံ၊
အဂ္ဂဟိံ မတ္တိကာပတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုတိယာဘိသေစနံ။
‘‘ဥစ္စေ မဏ္ဍလိပါကာရေ၊ ဒဠှမဋ္ဋာလကောဋ္ဌကေ၊
ရက္ခိတော ခဂ္ဂဟတ္ထေဟိ၊ ဥတ္တသံ ဝိဟရိံ ပုရေ။
‘‘သောဇ္ဇ ဘဒ္ဒေါ အနုတြာသီ၊ ပဟီနဘယဘေရဝေါ၊
ဈာယတိ ဝနမောဂယှ၊ ပုတ္တော ဂေါဓာယ ဘဒ္ဒိယော။
‘‘သီလက္ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌာယ၊ သတိံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊
ပါပုဏိံ အနုပုဗ္ဗေန၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယ’’န္တိ။
… ဘဒ္ဒိယော ကာဠိဂေါဓာယ ပုတ္တော ထေရော…။
၈။ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရဂါထာ
‘‘ဂစ္ဆံ ¶ ဝဒေသိ သမဏ ‘ဋ္ဌိတောမှိ’၊ မမဉ္စ ဗြူသိ ဌိတမဋ္ဌိတောတိ၊
ပုစ္ဆာမိ ¶ တံ သမဏ ဧတမတ္ထံ၊ ‘ကထံ ဌိတော တွံ အဟမဋ္ဌိတောမှိ’’’။
‘‘ဌိတော အဟံ အင်္ဂုလိမာလ သဗ္ဗဒါ၊ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ၊
တုဝဉ္စ ပါဏေသု အသညတောသိ၊ တသ္မာ ဌိတောဟံ တုဝမဋ္ဌိတောသိ’’။
‘‘စိရဿံ ဝတ မေ မဟိတော မဟေသီ၊ မဟာဝနံ သမဏော ပစ္စပါဒိ [ပစ္စုပါဒိ (သဗ္ဗတ္ထ)]၊
သောဟံ စဇိဿာမိ သဟဿပါပံ၊ သုတွာန ဂါထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တံ’’။
ဣစ္စေဝ ¶ စောရော အသိမာဝုဓဉ္စ၊ သောဗ္ဘေ ပပါတေ နရကေ အနွကာသိ [အကိရိ (မ။ နိ။ ၂။၃၄၉)]၊
အဝန္ဒိ စောရော သုဂတဿ ပါဒေ၊ တတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇမယာစိ ဗုဒ္ဓံ။
ဗုဒ္ဓါ စ ခေါ ကာရုဏိကော မဟေသိ၊ ယော သတ္ထာ လောကဿ သဒေဝကဿ၊
‘တမေဟိ ဘိက္ခူ’တိ တဒါ အဝေါစ၊ ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါ။
‘‘ယော ¶ စ ပုဗ္ဗေ ပမဇ္ဇိတွာ၊ ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘ယဿ ¶ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ ကုသလေန ပိဓီယတိ [ပိထီယတိ (သီ။ သျာ။)]၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု၊ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ၊ အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
[ဒိသာ ဟိ (သျာ။ က။၊ မ။ နိ။ ၂။၃၅၂)] ‘‘ဒိသာပိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တု၊ ဒိသာပိ မေ ယုဉ္ဇန္တု ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
ဒိသာပိ မေ တေ မနုဇေ ဘဇန္တု၊ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။
‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ခန္တိဝါဒါနံ၊ အဝိရောဓပ္ပသံသိနံ၊
သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေန၊ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တု။
‘‘န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေ၊ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စနံ [ကဉ္စိနံ (သီ။ သျာ။)၊ ကဉ္စနံ (?)]၊
ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ၊ ရက္ခေယျ တသထာဝရေ။
[ထေရဂါ။ ၁၉] ‘‘ဥဒကဉှိ ¶ နယန္တိ နေတ္တိကာ၊ ဥသုကာရာ နမယန္တိ [ဒမယန္တိ (က။)] တေဇနံ၊
ဒါရုံ နမယန္တိ [ဒမယန္တိ (က။)] တစ္ဆကာ၊ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။
‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ¶ ဒမယန္တိ၊ အင်္ကုသေဘိ ကသာဟိ စ၊
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ အဟံ ဒန္တောမှိ တာဒိနာ။
‘‘‘အဟိံသကော’တိ ¶ မေ နာမံ၊ ဟိံသကဿ ပုရေ သတော၊
အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမှိ၊ န နံ ဟိံသာမိ ကိဉ္စနံ [ကဉ္စိနံ (သီ။ သျာ။)၊ ကဉ္စနံ (?)]။
‘‘စောရော အဟံ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊
ဝုယှမာနော မဟောဃေန၊ ဗုဒ္ဓံ သရဏမာဂမံ။
‘‘လောဟိတပါဏိ ပုရေ အာသိံ၊ အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊
သရဏဂမနံ ပဿ၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘တာဒိသံ ကမ္မံ ကတွာန၊ ဗဟုံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိနံ၊
ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေန၊ အနဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။
‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ၊
အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓာဝီ၊ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။
‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ၊ မာ ကာမရတိသန္ထဝံ [သန္ဓဝံ (က။)]၊
အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော၊ ပပ္ပောတိ ပရမံ သုခံ။
‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊
သဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု၊ ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပါဂမံ။
‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ၊ နေတံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘အရညေ ¶ ရုက္ခမူလေ ဝါ၊ ပဗ္ဗတေသု ဂုဟာသု ဝါ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိံ၊ ဥဗ္ဗိဂ္ဂမနသော တဒါ။
‘‘သုခံ သယာမိ ဌာယာမိ၊ သုခံ ကပ္ပေမိ ဇီဝိတံ၊
အဟတ္ထပါသော မာရဿ၊ အဟော သတ္ထာနုကမ္ပိတော။
‘‘ဗြဟ္မဇစ္စော ¶ ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒိစ္စော ဥဘတော အဟု၊
သောဇ္ဇ ပုတ္တော သုဂတဿ၊ ဓမ္မရာဇဿ သတ္ထုနော။
‘‘ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊ ဂုတ္တဒွါရော သုသံဝုတော၊
အဃမူလံ ဝဓိတွာန၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော ¶ မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ’’တိ။
… အင်္ဂုလိမာလော ထေရော…။
၉။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဂါထာ
‘‘ပဟာယ ¶ မာတာပိတရော၊ ဘဂိနီ ဉာတိဘာတရော၊
ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ဟိတွာ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတု။
‘‘သမေတော နစ္စဂီတေဟိ၊ သမ္မတာဠပ္ပဗောဓနော၊
န တေန သုဒ္ဓိမဇ္ဈဂံ [သုဒ္ဓမဇ္ဈဂါ (သီ။ က။)၊ သုဒ္ဓိမဇ္ဈဂမာ (သျာ။)]၊ မာရဿ ဝိသယေ ရတော။
‘‘ဧတဉ္စ သမတိက္ကမ္မ၊ ရတော ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ၊
သဗ္ဗောဃံ သမတိက္ကမ္မ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတိ။
‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ၊
ဧတေ စ သမတိက္ကမ္မ၊ အနုရုဒ္ဓါဝ ဈာယတိ။
‘‘ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော၊ ဧကော အဒုတိယော မုနိ၊
ဧသတိ ပံသုကူလာနိ၊ အနုရုဒ္ဓါ အနာသဝေါ။
‘‘ဝိစိနီ အဂ္ဂဟီ ဓောဝိ၊ ရဇယီ ဓာရယီ မုနိ၊
ပံသုကူလာနိ မတိမာ၊ အနုရုဒ္ဓါ အနာသဝေါ။
‘‘မဟိစ္ဆော ¶ စ အသန္တုဋ္ဌော၊ သံသဋ္ဌော ယော စ ဥဒ္ဓတော၊
တဿ ဓမ္မာ ဣမေ ဟောန္တိ၊ ပါပကာ သံကိလေသိကာ။
‘‘သတော စ ဟောတိ အပ္ပိစ္ဆော၊ သန္တုဋ္ဌော အဝိဃာတဝါ၊
ပဝိဝေကရတော ဝိတ္တော၊ နိစ္စမာရဒ္ဓဝီရိယော။
‘‘တဿ ¶ ဓမ္မာ ဣမေ ဟောန္တိ၊ ကုသလာ ဗောဓိပက္ခိကာ၊
အနာသဝေါ စ သော ဟောတိ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ။
‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ သတ္ထာ လောကေ အနုတ္တရော၊
မနောမယေန ကာယေန၊ ဣဒ္ဓိယာ ဥပသင်္ကမိ။
‘‘ယဒါ မေ အဟု သင်္ကပ္ပော၊ တတော ဥတ္တရိ ဒေသယိ၊
နိပ္ပပဉ္စရတော ဗုဒ္ဓါ၊ နိပ္ပပဉ္စမဒေသယိ။
‘‘တဿာဟံ ဓမ္မမညာယ၊ ဝိဟာသိံ သာသနေ ရတော၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဉ္စပညာသဝဿာနိ ¶ ၊ ယတော နေသဇ္ဇိကော အဟံ၊
ပဉ္စဝီသတိဝဿာနိ၊ ယတော မိဒ္ဓံ သမူဟတံ။
[ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၂] ‘‘နာဟု အဿာသပဿာသာ၊ ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော၊
အနေဇော သန္တိမာရဗ္ဘ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော။
[ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၂] ‘‘အသလ္လီနေန စိတ္တေန၊ ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယိ၊
ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော စေတသော အဟု။
‘‘ဧတေ ပစ္ဆိမကာ ဒါနိ၊ မုနိနော ဖဿပဉ္စမာ၊
နာညေ ¶ ဓမ္မာ ဘဝိဿန္တိ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ။
‘‘နတ္ထိ ဒါနိ ပုနာဝါသော၊ ဒေဝကာယသ္မိ ဇာလိနိ၊
ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ယဿ ¶ မုဟုတ္တေန သဟဿဓာ၊ လောကော သံဝိဒိတော သဗြဟ္မကပ္ပော၊
ဝသီ ဣဒ္ဓိဂုဏေ စုတူပပါတေ၊ ကာလေ ပဿတိ ဒေဝတာ သ ဘိက္ခု [သဘိက္ခုနော (သီ။ က။)]။
‘‘အန္နဘာရော [အန္နဟာရော (သီ။)] ပုရေ အာသိံ၊ ဒလိဒ္ဒေါ ဃာသဟာရကော၊
သမဏံ ပဋိပါဒေသိံ၊ ဥပရိဋ္ဌံ ယသဿိနံ။
‘‘သောမှိ သကျကုလေ ဇာတော၊ အနုရုဒ္ဓါတိ မံ ဝိဒူ၊
ဥပေတော နစ္စဂီတေဟိ၊ သမ္မတာဠပ္ပဗောဓနော။
‘‘အထဒ္ဒသာသိံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သတ္ထာရံ အကုတောဘယံ၊
တသ္မိံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ယတ္ထ မေ ဝုသိတံ ပုရေ၊
တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ အဋ္ဌာသိံ သက္ကဇာတိယာ [သတဇာတိယာ (သီ။)]။
‘‘သတ္တက္ခတ္တုံ ¶ မနုဿိန္ဒော၊ အဟံ ရဇ္ဇမကာရယိံ၊
စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ၊ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ ဣဿရော၊
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ ဓမ္မေန အနုသာသယိံ။
‘‘ဣတော သတ္တ တတော သတ္တ၊ သံသာရာနိ စတုဒ္ဒသ၊
နိဝါသမဘိဇာနိဿံ၊ ဒေဝလောကေ ဌိတာ တဒါ။
‘‘ပဉ္စင်္ဂိကေ ¶ ¶ သမာဓိမှိ၊ သန္တေ ဧကောဒိဘာဝိတေ၊
ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိလဒ္ဓမှိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဇ္ဈိ မေ။
‘‘စုတူပပါတံ ဇာနာမိ၊ သတ္တာနံ အာဂတိံ ဂတိံ၊
ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ ဈာနေ ပဉ္စင်္ဂိကေ ဌိတော။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ…ပေ… ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ဝဇ္ဇီနံ ဝေဠုဝဂါမေ၊ အဟံ ဇီဝိတသင်္ခယာ၊
ဟေဋ္ဌတော ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ၊ နိဗ္ဗာယိဿံ အနာသဝေါ’’တိ။
… အနုရုဒ္ဓါ ထေရော…။
၁၀။ ပါရာပရိယတ္ထေရဂါထာ
သမဏဿ အဟု စိန္တာ၊ ပုပ္ဖိတမှိ မဟာဝနေ၊
ဧကဂ္ဂဿ နိသိန္နဿ၊ ပဝိဝိတ္တဿ ဈာယိနော။
‘‘အညထာ လောကနာထမှိ၊ တိဋ္ဌန္တေ ပုရိသုတ္တမေ၊
ဣရိယံ အာသိ ဘိက္ခူနံ၊ အညထာ ဒါနိ ဒိဿတိ။
‘‘သီတဝါတပရိတ္တာနံ၊ ဟိရိကောပီနဆာဒနံ၊
မတ္တဋ္ဌိယံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ သန္တုဋ္ဌာ ဣတရီတရေ။
‘‘ပဏီတံ ယဒိ ဝါ လူခံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊
ယာပနတ္ထံ အဘုဉ္ဇိံသု၊ အဂိဒ္ဓါ နာဓိမုစ္ဆိတာ။
‘‘ဇီဝိတာနံ ¶ ပရိက္ခာရေ၊ ဘေသဇ္ဇေ အထ ပစ္စယေ၊
န ဗာဠှံ ဥဿုကာ အာသုံ၊ ယထာ တေ အာသဝက္ခယေ။
‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေသု၊ ကန္ဒရာသု ဂုဟာသု စ၊
ဝိဝေကမနုဗြူဟန္တာ၊ ဝိဟံသု တပ္ပရာယနာ။
‘‘နီစာ ¶ နိဝိဋ္ဌာ သုဘရာ၊ မုဒူ အတ္ထဒ္ဓမာနသာ၊
အဗျာသေကာ အမုခရာ၊ အတ္ထစိန္တာ ဝသာနုဂါ။
‘‘တတော ¶ ပါသာဒိကံ အာသိ၊ ဂတံ ဘုတ္တံ နိသေဝိတံ၊
သိနိဒ္ဓါ တေလဓာရာဝ၊ အဟောသိ ဣရိယာပထော။
‘‘သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ မဟာဈာယီ မဟာဟိတာ၊
နိဗ္ဗုတာ ဒါနိ တေ ထေရာ၊ ပရိတ္တာ ဒါနိ တာဒိသာ။
‘‘ကုသလာနဉ္စ ¶ ဓမ္မာနံ၊ ပညာယ စ ပရိက္ခယာ၊
သဗ္ဗာကာရဝရူပေတံ၊ လုဇ္ဇတေ ဇိနသာသနံ။
‘‘ပါပကာနဉ္စ ဓမ္မာနံ၊ ကိလေသာနဉ္စ ယော ဥတု၊
ဥပဋ္ဌိတာ ဝိဝေကာယ၊ ယေ စ သဒ္ဓမ္မသေသကာ။
‘‘တေ ကိလေသာ ပဝဍ္ဎန္တာ၊ အာဝိသန္တိ ဗဟုံ ဇနံ၊
ကီဠန္တိ မညေ ဗာလေဟိ၊ ဥမ္မတ္တေဟိဝ ရက္ခသာ။
‘‘ကိလေသေဟာဘိဘူတာ တေ၊ တေန တေန ဝိဓာဝိတာ၊
နရာ ကိလေသဝတ္ထူသု၊ သသင်္ဂါမေဝ ဃောသိတေ။
‘‘ပရိစ္စဇိတွာ သဒ္ဓမ္မံ၊ အညမညေဟိ ဘဏ္ဍရေ၊
ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အနွေန္တာ၊ ဣဒံ သေယျောတိ မညရေ။
‘‘ဓနဉ္စ ပုတ္တံ ဘရိယဉ္စ၊ ဆဍ္ဍယိတွာန နိဂ္ဂတာ၊
ကဋစ္ဆုဘိက္ခဟေတူပိ၊ အကိစ္ဆာနိ နိသေဝရေ။
‘‘ဥဒရာဝဒေဟကံ ဘုတွာ၊ သယန္တုတ္တာနသေယျကာ၊
ကထံ ဝတ္တေန္တိ [ကထာ ဝဍ္ဎေန္တိ (သီ။ က။)] ပဋိဗုဒ္ဓါ၊ ယာ ကထာ သတ္ထုဂရဟိတာ။
‘‘သဗ္ဗကာရုကသိပ္ပာနိ ¶ ၊ စိတ္တိံ ကတွာန [စိတ္တီကတွာန (သီ။)၊ စိတ္တံ ကတွာန (သျာ။)] သိက္ခရေ၊
အဝူပသန္တာ အဇ္ဈတ္တံ၊ သာမညတ္ထောတိ အစ္ဆတိ [တိရိဉ္စတိ (?)]။
‘‘မတ္တိကံ တေလစုဏ္ဏဉ္စ၊ ဥဒကာသနဘောဇနံ၊
ဂိဟီနံ ဥပနာမေန္တိ၊ အာကင်္ခန္တာ ဗဟုတ္တရံ။
‘‘ဒန္တပေါနံ ကပိတ္ထဉ္စ၊ ပုပ္ဖံ ခါဒနိယာနိ စ၊
ပိဏ္ဍပါတေ စ သမ္ပန္နေ၊ အမ္ဗေ အာမလကာနိ စ။
‘‘ဘေသဇ္ဇေသု ယထာ ဝေဇ္ဇာ၊ ကိစ္စာကိစ္စေ ယထာ ဂိဟီ၊
ဂဏိကာဝ ဝိဘူသာယံ၊ ဣဿရေ ခတ္တိယာ ယထာ။
‘‘နေကတိကာ ¶ ဝဉ္စနိကာ၊ ကူဋသက္ခီ အပါဋုကာ၊
ဗဟူဟိ ပရိကပ္ပေဟိ၊ အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇရေ။
‘‘လေသကပ္ပေ ပရိယာယေ၊ ပရိကပ္ပေနုဓာဝိတာ၊
ဇီဝိကတ္ထာ ဥပါယေန၊ သင်္ကဍ္ဎန္တိ ဗဟုံ ဓနံ။
‘‘ဥပဋ္ဌာပေန္တိ ¶ ¶ ပရိသံ၊ ကမ္မတော နော စ ဓမ္မတော၊
ဓမ္မံ ပရေသံ ဒေသေန္တိ၊ လာဘတော နော စ အတ္ထတော။
‘‘သင်္ဃလာဘဿ ဘဏ္ဍန္တိ၊ သင်္ဃတော ပရိဗာဟိရာ၊
ပရလာဘောပဇီဝန္တာ၊ အဟိရီကာ န လဇ္ဇရေ။
‘‘နာနုယုတ္တာ တထာ ဧကေ၊ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ၊
သမ္ဘာဝနံယေဝိစ္ဆန္တိ၊ လာဘသက္ကာရမုစ္ဆိတာ။
‘‘ဧဝံ နာနပ္ပယာတမှိ၊ န ဒါနိ သုကရံ တထာ၊
အဖုသိတံ ¶ ဝါ ဖုသိတုံ၊ ဖုသိတံ ဝါနုရက္ခိတုံ။
‘‘ယထာ ကဏ္ဋကဋ္ဌာနမှိ၊ စရေယျ အနုပါဟနော၊
သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာန၊ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေ။
‘‘သရိတွာ ပုဗ္ဗကေ ယောဂီ၊ တေသံ ဝတ္တမနုဿရံ၊
ကိဉ္စာပိ ပစ္ဆိမော ကာလော၊ ဖုသေယျ အမတံ ပဒံ။
‘‘ဣဒံ ဝတွာ သာလဝနေ၊ သမဏော ဘာဝိတိန္ဒြိယော၊
ဗြာဟ္မဏော ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ ဣသိ ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။
… ပါရာပရိယော [ပါရာသရိယော (သျာ။)] ထေရော…။
ဝီသတိနိပါတော နိဋ္ဌိတော။
တတြုဒ္ဒါနံ –
အဓိမုတ္တော ပါရာပရိယော၊ တေလကာနိ ရဋ္ဌပါလော၊
မာလုကျသေလော ဘဒ္ဒိယော၊ အင်္ဂုလိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော။
ပါရာပရိယော ဒသေတေ၊ ဝီသမှိ ပရိကိတ္တိတာ၊
ဂါထာယော ဒွေ သတာ ဟောန္တိ၊ ပဉ္စတာလီသ [၂၄၄ ဂါထာယောယေဝ ဒိဿန္တိ] ဥတ္တရိန္တိ။