📜

၁၆။ မဟာနိပါတော

၁။ သုမေဓာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

မဟာနိပါတေ မန္တာဝတိယာ နဂရေတိအာဒိကာ သုမေဓာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တီ၊ သက္ကစ္စံ ဝိမောက္ခသမ္ဘာရေ သမ္ဘာရေန္တီ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ၊ အတ္တနော သခီဟိ ကုလဓီတာဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဇ္ဈာသယာ ဟုတွာ မဟန္တံ အာရာမံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ နိယျာဒေသိ။ သာ တေန ပုညကမ္မေန ကာယဿ ဘေဒါ တာဝတိံသံ ဥပဂစ္ဆိ။ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ တတော စုတာ ယာမေသု ဥပပဇ္ဇိ။ တတော စုတာ တုသိတေသု၊ တတော စုတာ နိမ္မာနရတီသု၊ တတော စုတာ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီသူတိ အနုက္ကမေန ပဉ္စသု ကာမသဂ္ဂေသု ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဒေဝရာဇူနံ မဟေသီ ဟုတွာ တတော စုတာ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ မဟာဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဟုတွာ အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတွာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ ဟုတွာ ရတနတ္တယံ ဥဒ္ဒိဿ ဥဠာရပုညကမ္မံ အကာသိ။

တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ဓမ္မူပဇီဝိနီ ကုသလဓမ္မနိရတာ ဟုတွာ တတော စုတာ တာဝတိံသေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တီ၊ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မန္တာဝတီနဂရေ ကောဉ္စဿ နာမ ရညော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ မာတာပိတရော သုမေဓာတိ နာမံ အကံသု။ တံ အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တဝယပ္ပတ္တကာလေ မာတာပိတရော ‘‘ဝါရဏဝတီနဂရေ အနိကရတ္တဿ နာမ ရညော ဒဿာမာ’’တိ သမ္မန္တေသုံ။ သာ ပန ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော သမာနဝယာဟိ ရာဇကညာဟိ ဒါသိဇနေဟိ စ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ ကတာဓိကာရတာယ သံသာရေ ဇာတသံဝေဂါ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ကာမေဟိ ဝိနိဝတ္တိတမာနသာ အဟောသိ။ တေန သာ မာတာပိတူနံ ဉာတီနံ သမ္မန္တနံ သုတွာ ‘‘န မယှံ ဃရာဝါသေန ကိစ္စံ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမဟ’’န္တိ အာဟ။ တံ မာတာပိတရော ဃရာဝါသေ နိယောဇေန္တာ နာနပ္ပကာရေန ယာစန္တာပိ သညာပေတုံ နာသက္ခိံသု။ သာ ‘‘ဧဝံ မေ ပဗ္ဗဇိတုံ လဗ္ဘတီ’’တိ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သယမေဝ အတ္တနော ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ တေ ဧဝ ကေသေ အာရဗ္ဘ ပဋိက္ကူလမနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တီ တတ္ထ ကတာဓိကာရတာယ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ မနသိကာရဝိဓာနဿ သုတပုဗ္ဗတ္တာ စ အသုဘနိမိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ တတ္ထ ပဌမဇ္ဈာနံ အဓိဂစ္ဆိ။ အဓိဂတပဌမဇ္ဈာနာ စ အတ္တနာ ဃရာဝါသေ ဥယျောဇေတုံ ဥပဂတေ မာတာပိတရော အာဒိံ ကတွာ အန္တောဇနပရိဇနံ သဗ္ဗံ ရာဇကုလံ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နံ ကာရေတွာ ဃရတော နိက္ခမိတွာ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သမ္မဒေဝ ပရိပက္ကဉာဏာ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာနံ ဓမ္မာနံ ဝိသေသိတာယ န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၁။၁-၁၉) –

‘‘ဘဂဝတိ ကောဏာဂမနေ၊ သင်္ဃာရာမမှိ နဝနိဝေသမှိ၊

သခိယော တိဿော ဇနိယော၊ ဝိဟာရဒါနံ အဒါသိမှ။

‘‘ဒသက္ခတ္တုံ သတက္ခတ္တုံ၊ ဒသသတက္ခတ္တုံ သတာနိ စ သတက္ခတ္တုံ၊

ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ၊ ကော ပန ဝါဒေါ မနုဿေသု။

‘‘ဒေဝေသု မဟိဒ္ဓိကာ အဟုမှ၊ မာနုသကမှိ ကော ပန ဝါဒေါ၊

သတ္တရတနဿ မဟေသီ၊ ဣတ္ထိရတနံ အဟံ အာသိံ။

‘‘ဣဓ သဉ္စိတကုသလာ၊ သုသမိဒ္ဓကုလပ္ပဇာ၊

ဓနဉ္ဇာနီ စ ခေမာ စ၊ အဟမ္ပိ စ တယော ဇနာ။

‘‘အာရာမံ သုကတံ ကတွာ၊ သဗ္ဗာဝယဝမဏ္ဍိတံ၊

ဗုဒ္ဓပ္ပမုခသင်္ဃဿ၊ နိယျာဒေတွာ ပမောဒိတာ။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊

ဒေဝေသု အဂ္ဂတံ ပတ္တာ၊ မနုဿေသု တထေဝ စ။

‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊

ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။

‘‘တဿာသုံ သတ္တ ဓီတရော၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊

ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ ဗြဟ္မစရိယံ စရိံသု တာ။

‘‘တာသံ သဟာယိကာ ဟုတွာ၊ သီလေသု သုသမာဟိတာ၊

ဒတွာ ဒါနာနိ သက္ကစ္စံ၊ အဂါရေဝ ဝတံ စရိံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသူပဂါ အဟံ။

‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ၊ တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊

တတော စ နိမ္မာနရတိံ၊ ဝသဝတ္တိပုရံ ဂတာ။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ ပုညကမ္မသမောဟိတာ၊

တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမဟာရယိံ။

‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ၊ ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊

မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။

‘‘သမ္ပတ္တိမနုဘောတွာန၊ ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊

သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ၊ နေကဇာတီသု သံသရိံ။

‘‘သော ဟေတု သော ပဘဝေါ၊ တမ္မူလံ သာဝ သာသနေ ခန္တီ၊

တံ ပဌမသမောဓာနံ၊ တံ ဓမ္မရတာယ နိဗ္ဗာနံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊

နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။

‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကေ၊

တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော၊ ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊

ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၄၅၀။

‘‘မန္တာဝတိယာ နဂရေ၊ ရညော ကောဉ္စဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ၊

ဓီတာ အာသိံ သုမေဓာ၊ ပသာဒိတာ သာသနကရေဟိ။

၄၅၁။

‘‘သီလဝတီ စိတ္တကထာ၊ ဗဟုဿုတာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝိနိတာ၊

မာတာပိတရော ဥပဂမ္မ၊ ဘဏတိ ဥဘယော နိသာမေထ။

၄၅၂။

‘‘နိဗ္ဗာနာဘိရတာဟံ ၊ အသဿတံ ဘဝဂတံ ယဒိပိ ဒိဗ္ဗံ၊

ကိမင်္ဂံ ပန တုစ္ဆာ ကာမာ၊ အပ္ပဿာဒါ ဗဟုဝိဃာတာ။

၄၅၃။

‘‘ကာမာ ကဋုကာ အာသီ၊ ဝိသူပမာ ယေသု မုစ္ဆိတာ ဗာလာ၊

တေ ဒီဃရတ္တံ နိရယေ၊ သမပ္ပိတာ ဟညန္တေ ဒုက္ခိတာ။

၄၅၄။

‘‘သောစန္တိ ပါပကမ္မာ၊ ဝိနိပါတေ ပါပဝဒ္ဓိနော သဒါ၊

ကာယေန စ ဝါစာယ စ၊ မနသာ စ အသံဝုတာ ဗာလာ။

၄၅၅။

‘‘ဗာလာ တေ ဒုပ္ပညာ၊ အစေတနာ ဒုက္ခသမုဒယောရုဒ္ဓါ၊

ဒေသေန္တေ အဇာနန္တာ၊ န ဗုဇ္ဈရေ အရိယသစ္စာနိ။

၄၅၆။

‘‘သစ္စာနိ ‘အမ္မ’ဗုဒ္ဓဝရဒေသိ၊ တာနိ တေ ဗဟုတရာ အဇာနန္တာ ယေ၊

အဘိနန္ဒန္တိ ဘဝဂတံ၊ ပိဟေန္တိ ဒေဝေသု ဥပပတ္တိံ။

၄၅၇။

‘‘ဒေဝေသုပိ ဥပပတ္တိ၊ အသဿတာ ဘဝဂတေ အနိစ္စမှိ၊

န စ သန္တသန္တိ ဗာလာ၊ ပုနပ္ပုနံ ဇာယိတဗ္ဗဿ။

၄၅၈။

‘‘စတ္တာရော ဝိနိပါတာ၊ ဒုဝေ စ ဂတိယော ကထဉ္စိ လဗ္ဘန္တိ၊

န စ ဝိနိပါတဂတာနံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အတ္ထိ နိရယေသု။

၄၅၉။

‘‘အနုဇာနာထ မံ ဥဘယော၊ ပဗ္ဗဇိတုံ ဒသဗလဿ ပါဝစနေ၊

အပ္ပောဿုက္ကာ ဃဋိဿံ၊ ဇာတိမရဏပ္ပဟာနာယ။

၄၆၀။

‘‘ကိံ ဘဝဂတေ အဘိနန္ဒိ၊ တေန ကာယကလိနာ အသာရေန၊

ဘဝတဏှာယ နိရောဓာ၊ အနုဇာနာထ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။

၄၆၁။

‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဝိဝဇ္ဇိတော အက္ခဏော ခဏော လဒ္ဓါ၊

သီလာနိ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ယာဝဇီဝံ န ဒူသေယျံ။

၄၆၂။

‘‘ဧဝံ ဘဏတိ သုမေဓာ၊ မာတာပိတရော ‘န တာဝ အာဟာရံ၊

အာဟရိဿံ ဂဟဋ္ဌာ၊ မရဏဝသံ ဂတာဝ ဟေဿာမိ’။

၄၆၃။

‘‘မာတာ ဒုက္ခိတာ ရောဒတိ ပိတာ စ၊

အဿာ သဗ္ဗသော သမဘိဟတော၊

ဃဋေန္တိ သညာပေတုံ၊ ပါသာဒတလေ ဆမာပတိတံ။

၄၆၄။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ပုတ္တက ကိံ သောစိ၊ တေန ဒိန္နာသိ ဝါရဏဝတိမှိ၊

ရာဇာ အနီကရတ္တော၊ အဘိရူပေါ တဿ တွံ ဒိန္နာ။

၄၆၅။

‘‘အဂ္ဂမဟေသီ ဘဝိဿသိ၊ အနိကရတ္တဿ ရာဇိနော ဘရိယာ၊

သီလာနိ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒုက္ကရာ ပုတ္တက။

၄၆၆။

‘‘ရဇ္ဇေ အာဏာ ဓနမိဿရိယံ၊ ဘောဂါ သုခါ ဒဟရိကာသိ၊

ဘုဉ္ဇာဟိ ကာမဘောဂေ၊ ဝါရေယျံ ဟောတု တေ ပုတ္တ။

၄၆၇။

‘‘အထ နေ ဘဏတိ သုမေဓာ၊ မာ ဧဒိသိကာနိ ဘဝဂတမသာရံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါ ဟောဟိတိ၊ မရဏံ ဝါ မေ န စေဝ ဝါရေယျံ။

၄၆၈။

‘‘ကိမိဝ ပူတိကာယမသုစိံ၊ သဝနဂန္ဓံ ဘယာနကံ ကုဏပံ၊

အဘိသံဝိသေယျံ ဘသ္တံ၊ အသကိံ ပဂ္ဃရိတံ အသုစိပုဏ္ဏံ။

၄၆၉။

‘‘ကိမိဝ တဟံ ဇာနန္တီ၊ ဝိကူလကံ မံသသောဏိတုပလိတ္တံ၊

ကိမိကုလလယံ သကုဏဘတ္တံ၊ ကဠေဝရံ ကိဿ ဒိယတီတိ။

၄၇၀။

‘‘နိဗ္ဗုယှတိ သုသာနံ၊ အစိရံ ကာယော အပေတဝိညာဏော၊

ဆုဒ္ဓါ ကဠိင်္ဂရံ ဝိယ၊ ဇိဂုစ္ဆမာနေဟိ ဉာတီဟိ။

၄၇၁။

‘‘ဆုဒ္ဓူန နံ သုသာနေ၊ ပရဘတ္တံ နှာယန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တာ၊

နိယကာ မာတာပိတရော၊ ကိံ ပန သာဓာရဏာ ဇနတာ။

၄၇၂။

‘‘အဇ္ဈောသိတာ အသာရေ၊ ကဠေဝရေ အဋ္ဌိနှာရုသင်္ဃာတေ၊

ခေဠဿုစ္စာရဿဝပရိပုဏ္ဏေ ပူတိကာယမှိ။

၄၇၃။

‘‘ယော နံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ၊ အဗ္ဘန္တရမဿ ဗာဟိရံ ကယိရာ၊

ဂန္ဓဿ အသဟမာနာ၊ သကာပိ မာတာ ဇိဂုစ္ဆေယျ။

၄၇၄။

‘‘ခန္ဓဓာတုအာယတနံ၊ သင်္ခတံ ဇာတိမူလကံ ဒုက္ခံ၊

ယောနိသော အနုဝိစိနန္တီ၊ ဝါရေယျံ ကိဿ ဣစ္ဆေယျံ။

၄၇၅။

‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ တိသတ္တိ၊ သတာနိ နဝနဝါ ပတေယျုံ ကာယမှိ၊

ဝဿသတမ္ပိ စ ဃာတော၊ သေယျော ဒုက္ခဿ စေဝံ ခယော။

၄၇၆။

‘‘အဇ္ဈုပဂစ္ဆေ ဃာတံ၊ ယော ဝိညာယေဝံ သတ္ထုနော ဝစနံ၊

ဒီဃော တေသံ သံသာရော၊ ပုနပ္ပုနံ ဟညမာနာနံ။

၄၇၇။

‘‘ဒေဝေသု မနုဿေသု စ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယာ အသုရကာယေ၊

ပေတေသု စ နိရယေသု စ၊ အပရိမိတာ ဒိဿန္တေ ဃာတာ။

၄၇၈။

‘‘ဃာတာ နိရယေသု ဗဟူ၊ ဝိနိပါတဂတဿ ပီဠိယမာနဿ၊

ဒေဝေသုပိ အတ္တာဏံ၊ နိဗ္ဗာနသုခါ ပရံ နတ္ထိ။

၄၇၉။

‘‘ပတ္တာ တေ နိဗ္ဗာနံ၊ ယေ ယုတ္တာ ဒသဗလဿ ပါဝစနေ၊

အပ္ပောဿုက္ကာ ဃဋေန္တိ၊ ဇာတိမရဏပ္ပဟာနာယ။

၄၈၀။

‘‘အဇ္ဇေဝ တာတဘိနိက္ခမိဿံ၊ ဘောဂေဟိ ကိံ အသာရေဟိ၊

နိဗ္ဗိန္နာ မေ ကာမာ၊ ဝန္တသမာ တာလဝတ္ထုကတာ။

၄၈၁။

‘‘သာ စေဝံ ဘဏတိ ပိတရမနီကရတ္တော၊ စ ယဿ သာ ဒိန္နာ၊

ဥပယာသိ ဝါရဏဝတေ၊ ဝါရေယျမုပဋ္ဌိတေ ကာလေ။

၄၈၂။

‘‘အထ အသိတနိစိတမုဒုကေ၊ ကေသေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိယ သုမေဓာ၊

ပါသာဒံ ပိဒဟိတွာ၊ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိ။

၄၈၃။

‘‘သာ စ တဟိံ သမာပန္နာ၊ အနီကရတ္တော စ အာဂတော နဂရံ၊

ပါသာဒေ စ သုမေဓာ၊ အနိစ္စသညံ သုဘာဝေတိ။

၄၈၄။

‘‘သာ စ မနသိ ကရောတိ၊ အနီကရတ္တော စ အာရုဟီ တုရိတံ၊

မဏိကနကဘူသိတင်္ဂေါ၊ ကတဉ္ဇလီ ယာစတိ သုမေဓံ။

၄၈၅။

‘‘ရဇ္ဇေ အာဏာ ဓနမိဿရိယံ၊ ဘောဂါ သုခါ ဒဟရိကာသိ၊

ဘုဉ္ဇာဟိ ကာမဘောဂေ၊ ကာမသုခါ ဒုလ္လဘာ လောကေ။

၄၈၆။

‘‘နိဿဋ္ဌံ တေ ရဇ္ဇံ၊ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇဿု ဒေဟိ ဒါနာနိ၊

မာ ဒုမ္မနာ အဟောသိ၊ မာတာပိတရော တေ ဒုက္ခိတာ။

၄၈၇။

‘‘တံ တံ ဘဏတိ သုမေဓာ၊ ကာမေဟိ အနတ္ထိကာ ဝိဂတမောဟာ၊

မာ ကာမေ အဘိနန္ဒိ၊ ကာမေသွာဒီနဝံ ပဿ။

၄၈၈။

‘‘စာတုဒ္ဒီပေါ ရာဇာ၊ မန္ဓာတာ အာသိ ကာမဘောဂိနမဂ္ဂေါ၊

အတိတ္တော ကာလင်္ကတော၊ န စဿ ပရိပူရိတာ ဣစ္ဆာ။

၄၈၉။

‘‘သတ္တ ရတနာနိ ဝဿေယျ၊ ဝုဋ္ဌိမာ ဒသဒိသာ သမန္တေန၊

န စတ္ထိ တိတ္တိ ကာမာနံ၊ အတိတ္တာဝ မရန္တိ နရာ။

၄၉၀။

‘‘အသိသူနူပမာ ကာမာ၊ ကာမာ သပ္ပသိရောပမာ၊

ဥက္ကောပမာ အနုဒဟန္တိ၊ အဋ္ဌိကင်္ကလသန္နိဘာ။

၄၉၁။

‘‘အနိစ္စာ အဓုဝါ ကာမာ၊ ဗဟုဒုက္ခာ မဟာဝိသာ၊

အယောဂုဠောဝ သန္တတ္တော၊ အဃမူလာ ဒုခပ္ဖလာ။

၄၉၂။

‘‘ရုက္ခဖလူပမာ ကာမာ၊ မံသပေသူပမာ ဒုခါ၊

သုပိနောပမာ ဝဉ္စနိယာ၊ ကာမာ ယာစိတကူပမာ။

၄၉၃။

‘‘သတ္တိသူလူပမာ ကာမာ၊ ရောဂေါ ဂဏ္ဍော အဃံ နိဃံ၊

အင်္ဂါရကာသုသဒိသာ၊ အဃမူလံ ဘယံ ဝဓော။

၄၉၄။

‘‘ဧဝံ ဗဟုဒုက္ခာ ကာမာ၊ အက္ခာတာ အန္တရာယိကာ၊

ဂစ္ဆထ န မေ ဘဝဂတေ၊ ဝိဿာသော အတ္ထိ အတ္တနော။

၄၉၅။

‘‘ကိံ မမ ပရော ကရိဿတိ၊ အတ္တနော သီသမှိ ဍယှမာနမှိ၊

အနုဗန္ဓေ ဇရာမရဏေ၊ တဿ ဃာတာယ ဃဋိတဗ္ဗံ။

၄၉၆။

‘‘ဒွါရံ အပါပုရိတွာနဟံ၊ မာတာပိတရော အနီကရတ္တဉ္စ၊

ဒိသွာန ဆမံ နိသိန္နေ၊ ရောဒန္တေ ဣဒမဝေါစံ။

၄၉၇။

‘‘ဒီဃော ဗာလာနံ သံသာရော၊ ပုနပ္ပုနဉ္စ ရောဒတံ၊

အနမတဂ္ဂေ ပိတု မရဏေ၊ ဘာတု ဝဓေ အတ္တနော စ ဝဓေ။

၄၉၈။

‘‘အဿု ထညံ ရုဓိရံ၊ သံသာရံ အနမတဂ္ဂတော သရထ၊

သတ္တာနံ သံသရတံ၊ သရာဟိ အဋ္ဌီနဉ္စ သန္နိစယံ။

၄၉၉။

‘‘သရ စတုရောဒဓီ၊ ဥပနီတေ အဿုထညရုဓိရမှိ၊

သရ ဧကကပ္ပမဋ္ဌီနံ၊ သဉ္စယံ ဝိပုလေန သမံ။

၅၀၀။

‘‘အနမတဂ္ဂေ သံသရတော၊ မဟိံ ဇမ္ဗုဒီပမုပနီတံ၊

ကောလဋ္ဌိမတ္တဂုဠိကာ၊ မာတာ မာတုသွေဝ နပ္ပဟောန္တိ။

၅၀၁။

‘‘တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသံ၊ ဥပနီတံ အနမတဂ္ဂတော သရ၊

စတုရင်္ဂုလိကာ ဃဋိကာ၊ ပိတုပိတုသွေဝ နပ္ပဟောန္တိ။

၅၀၂။

‘‘သရ ကာဏကစ္ဆပံ ပုဗ္ဗသမုဒ္ဒေ၊ အပရတော စ ယုဂဆိဒ္ဒံ၊

သိရံ တဿ စ ပဋိမုက္ကံ၊ မနုဿလာဘမှိ ဩပမ္မံ။

၅၀၃။

‘‘သရ ရူပံ ဖေဏပိဏ္ဍောပမဿ၊ ကာယကလိနော အသာရဿ၊

ခန္ဓေ ပဿ အနိစ္စေ၊ သရာဟိ နိရယေ ဗဟုဝိဃာတေ။

၅၀၄။

‘‘သရ ကဋသိံ ဝဍ္ဎေန္တေ၊ ပုနပ္ပုနံ တာသု တာသု ဇာတီသု၊

သရ ကုမ္ဘီလဘယာနိ စ၊ သရာဟိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ။

၅၀၅။

‘‘အမတမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ကိံ တဝ ပဉ္စကဋုကေန ပီတေန၊

သဗ္ဗာ ဟိ ကာမရတိယော၊ ကဋုကတရာ ပဉ္စကဋုကေန။

၅၀၆။

‘‘အမတမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ကိံ တဝ ကာမေဟိ ယေ ပရိဠာဟာ၊

သဗ္ဗာ ဟိ ကာမရတိယော၊ ဇလိတာ ကုထိတာ ကမ္ပိတာ သန္တာပိတာ။

၅၀၇။

‘‘အသပတ္တမှိ သမာနေ၊ ကိံ တဝ ကာမေဟိ ယေ ဗဟုသပတ္တာ၊

ရာဇဂ္ဂိစောရဥဒကပ္ပိယေဟိ၊ သာဓာရဏာ ကာမာ ဗဟုသပတ္တာ။

၅၀၈။

‘‘မောက္ခမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ကိံ တဝ ကာမေဟိ ယေသု ဝဓဗန္ဓော၊

ကာမေသု ဟိ အသကာမာ၊ ဝဓဗန္ဓဒုခါနိ အနုဘောန္တိ။

၅၀၉။

‘‘အာဒီပိတာ တိဏုက္ကာ၊ ဂဏှန္တံ ဒဟန္တိ နေဝ မုဉ္စန္တံ၊

ဥက္ကောပမာ ဟိ ကာမာ၊ ဒဟန္တိ ယေ တေ န မုဉ္စန္တိ။

၅၁၀။

‘‘မာ အပ္ပကဿ ဟေတု၊ ကာမသုခဿ ဝိပုလံ ဇဟီ သုခံ၊

မာ ပုထုလောမောဝ ဗဠိသံ၊ ဂိလိတွာ ပစ္ဆာ ဝိဟညသိ။

၅၁၁။

‘‘ကာမံ ကာမေသု ဒမဿု၊ တာဝ သုနခေါဝ သင်္ခလာဗဒ္ဓါ၊

ကာဟိန္တိ ခု တံ ကာမာ၊ ဆာတာ သုနခံဝ စဏ္ဍာလာ။

၅၁၂။

‘‘အပရိမိတဉ္စ ဒုက္ခံ၊ ဗဟူနိ စ စိတ္တဒေါမနဿာနိ၊

အနုဘောဟိသိ ကာမယုတ္တော၊ ပဋိနိဿဇ အဒ္ဓုဝေ ကာမေ။

၅၁၃။

‘‘အဇရမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ကိံ တဝ ကာမေဟိ ယေသု ဇရာ၊

မရဏဗျာဓိဂဟိတာ၊ သဗ္ဗာ သဗ္ဗတ္ထ ဇာတိယော။

၅၁၄။

‘‘ဣဒမဇရမိဒမမရံ၊ ဣဒမဇရာမရံ ပဒမသောကံ၊

အသပတ္တမသမ္ဗာဓံ၊ အခလိတမဘယံ နိရုပတာပံ။

၅၁၅။

‘‘အဓိဂတမိဒံ ဗဟူဟိ၊ အမတံ အဇ္ဇာပိ စ လဘနီယမိဒံ၊

ယော ယောနိသော ပယုဉ္ဇတိ၊ န စ သက္ကာ အဃဋမာနေန။

၅၁၆။

‘‘ဧဝံ ဘဏတိ သုမေဓာ၊ သင်္ခါရဂတေ ရတိံ အလဘမာနာ၊

အနုနေန္တီ အနိကရတ္တံ၊ ကေသေ စ ဆမံ ခိပိ သုမေဓာ။

၅၁၇။

‘‘ဥဋ္ဌာယ အနိကရတ္တော၊ ပဉ္ဇလိကော ယာစတဿာ ပိတရံ သော၊

ဝိဿဇ္ဇေထ သုမေဓံ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝိမောက္ခသစ္စဒဿာ။

၅၁၈။

‘‘ဝိဿဇ္ဇိတာ မာတာပိတူဟိ၊ ပဗ္ဗဇိ သောကဘယဘီတာ၊

ဆ အဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ အဂ္ဂဖလံ သိက္ခမာနာယ။

၅၁၉။

‘‘အစ္ဆရိယမဗ္ဘုတံ တံ၊ နိဗ္ဗာနံ အာသိ ရာဇကညာယ၊

ပုဗ္ဗေနိဝါသစရိတံ၊ ယထာ ဗျာကရိ ပစ္ဆိမေ ကာလေ။

၅၂၀။

‘‘ဘဂဝတိ ကောဏာဂမနေ၊ သင်္ဃာရာမမှိ နဝနိဝေသမှိ၊

သခိယော တိဿော ဇနိယော၊ ဝိဟာရဒါနံ အဒါသိမှ။

၅၂၁။

‘‘ဒသက္ခတ္တုံ သတက္ခတ္တုံ၊ ဒသသတက္ခတ္တုံ သတာနိ စ သတက္ခတ္တုံ၊

ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ၊ ကော ပန ဝါဒေါ မနုဿေသု။

၅၂၂။

‘‘ဒေဝေသု မဟိဒ္ဓိကာ အဟုမှ၊ မာနုသကမှိ ကော ပန ဝါဒေါ၊

သတ္တရတနဿ မဟေသီ၊ ဣတ္ထိရတနံ အဟံ အာသိံ။

၅၂၃။

‘‘သော ဟေတု သော ပဘဝေါ၊ တံ မူလံ သာဝ သာသနေ ခန္တီ၊

တံ ပဌမသမောဓာနံ၊ တံ ဓမ္မရတာယ နိဗ္ဗာနံ။

၅၂၄။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ ယေ သဒ္ဒဟန္တိ၊ ဝစနံ အနောမပညဿ၊

နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ ဘဝဂတေ၊ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ ဝိရဇ္ဇန္တီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ မန္တဝတိယာ နဂရေတိ မန္တဝတီတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ရညော ကောဉ္စဿာတိ ကောဉ္စဿ နာမ ရညော မဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတာ ဓီတာ အာသိံ။ သုမေဓာတိ နာမေန သုမေဓာ။ ပသာဒိတာ သာသနကရေဟီတိ သတ္ထုသာသနကရေဟိ အရိယေဟိ ဓမ္မဒေသနာယ သာသနေ ပသာဒိတာ သဉ္ဇာတရတနတ္တယပ္ပသာဒါ ကတာ။

သီလဝတီတိ အာစာရသီလသမ္ပန္နာ။ စိတ္တကထာတိ စိတ္တဓမ္မကထာ။ ဗဟုဿုတာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပရိယတ္တိဓမ္မဿုတိယုတာ။ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝိနီတာတိ ဧဝံ ပဝတ္တိ၊ ဧဝံ နိဝတ္တိ၊ ဣတိ သီလံ၊ ဣတိ သမာဓိ၊ ဣတိ ပညာတိ သုတ္တာနုဂတေန (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၈၆) ယောနိသောမနသိကာရေန တဒင်္ဂတော ကိလေသာနံ ဝိနိဝတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ဝိနီတာ သံယတကာယဝါစာစိတ္တာ။ ဥဘယော နိသာမေထာတိ တုမှေ ဒွေပိ မမ ဝစနံ နိသာမေထ၊ မာတာပိတရော ဥပဂန္တွာ ဘဏတီတိ ယောဇနာ။

ယဒိပိ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒေဝလောကပရိယာပန္နမ္ပိ ဘဝဂတံ နာမ သဗ္ဗမ္ပိ အသဿတံ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ။ ကိမင်္ဂံ ပန တုစ္ဆာ ကာမာတိ ကိမင်္ဂံ ပန မာနုသကာ ကာမာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ အသာရကဘာဝတော တုစ္ဆာ ရိတ္တာ၊ သတ္ထဓာရာယံ မဓုဗိန္ဒု ဝိယ အပ္ပဿာဒါ၊ ဧတရဟိ အာယတိဉ္စ ဝိပုလဒုက္ခတာယ ဗဟုဝိဃာတာ။

ကဋုကာတိ အနိဋ္ဌာ။ သပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန အာသီဝိသူပမာ။ ယေသု ကာမေသု။ မုစ္ဆိတာတိ အဇ္ဈောသိတာ။ သမပ္ပိတာတိ သကမ္မုနာ သဗ္ဗသော အပ္ပိတာ ခိတ္တာ၊ ဥပပန္နာတိ အတ္ထော ။ ဟညန္တေတိ ဗာဓီယန္တိ။

ဝိနိပါတေတိ အပါယေ။

အစေတနာတိ အတ္တဟိတစေတနာယ အဘာဝေန အစေတနာ။ ဒုက္ခသမုဒယောရုဒ္ဓါတိ တဏှာနိမိတ္တသံသာရေ အဝရုဒ္ဓါ။ ဒေသေန္တေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ။ အဇာနန္တာတိ အတ္ထံ အဇာနန္တာ။ န ဗုဇ္ဈရေ အရိယသစ္စာနီတိ ဒုက္ခာဒီနိ အရိယသစ္စာနိ န ပဋိဗုဇ္ဈန္တိ။

အမ္မာတိ မာတရံ ပမုခံ ကတွာ အာလပတိ။ တေ ဗဟုတရာ အဇာနန္တာတိ ယေ အဘိနန္ဒန္တိ ဘဝဂတံ ပိဟေန္တိ ဒေဝေသု ဥပပတ္တိံ ဗုဒ္ဓဝရဒေသိတာနိ သစ္စာနိ အဇာနန္တာ၊ တေယေဝ စ ဣမသ္မိံ လောကေ ဗဟုတရာတိ ယောဇနာ။

ဘဝဂတေ အနိစ္စမှီတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဘဝေ အနိစ္စေ ဒေဝေသု ဥပပတ္တိ န သဿတာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ န စ သန္တသန္တိ ဗာလာ န ဥတ္တသန္တိ န သံဝေဂံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ပုနပ္ပုနံ ဇာယိတဗ္ဗဿာတိ အပရာပရံ ဥပပဇ္ဇမာနဿ။

စတ္တာရော ဝိနိပါတာတိ နိရယော တိရစ္ဆာနယောနိ ပေတ္တိဝိသယော အသုရယောနီတိ ဣမေ စတ္တာရော သုခသမုဿယတော ဝိနိပါတဂတိယော။ မနုဿဒေဝူပပတ္တိသညိတာ ပန ဒွေဝ ဂတိယော ကထဉ္စိ ကိစ္ဆေန ကသိရေန လဗ္ဘန္တိ ပုညကမ္မဿ ဒုက္ကရတ္တာ။ နိရယေသူတိ သုခရဟိတေသု အပါယေသု။

အပ္ပောဿုက္ကာတိ အညကိစ္စေသု နိရုဿုက္ကာ။ ဃဋိဿန္တိ ဝါယမိဿံ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇိဿာမိ၊ ကာယကလိနာ အသာရေန ဘဝဂတေ ကိံ အဘိနန္ဒိတေနာတိ ယောဇနာ။

ဘဝတဏှာယ နိရောဓာတိ ဘဝဂတာယ တဏှာယ နိရောဓဟေတု နိရောဓတ္ထံ။

ဗုဒ္ဓါနံ ဥပ္ပာဒေါ လဒ္ဓါ၊ ဝိဝဇ္ဇိတော နိရယူပပတ္တိအာဒိကော အဋ္ဌဝိဓော အက္ခဏော၊ ခဏော နဝမော ခဏော လဒ္ဓါတိ ယောဇနာ။ သီလာနီတိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာနိ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။ န ဒူသေယျန္တိ န ကောပေယျာမိ။

န တာဝ အာဟာရံ အာဟရိဿံ ဂဟဋ္ဌာတိ ‘‘နေဝ တာဝ အဟံ ဂဟဋ္ဌာ ဟုတွာ အာဟာရံ အာဟရိဿာမိ၊ သစေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘိဿာမိ၊ မရဏဝသမေဝ ဂတာ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ သုမေဓာ မာတာပိတရော ဘဏတီတိ ယောဇနာ။

အဿာတိ သုမေဓာယ။ သဗ္ဗသော သမဘိဟတောတိ အဿူဟိ သဗ္ဗသော အဘိဟတမုခေါ။ ဃဋေန္တိ သညာပေတုန္တိ ပါသာဒတလေ ဆမာပတိတံ သုမေဓံ မာတာ စ ပိတာ စ ဂိဟိဘာဝါယ သညာပေတုံ ဃဋေန္တိ ဝါယမန္တိ။ ‘‘ဃဋေန္တိ ဝါယမန္တီ’’တိပိ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။

ကိံ သောစိတေနာတိ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘိဿာမီ’’တိ ကိံ သောစနေန။ ဒိန္နာသိ ဝါရဏဝတိမှီတိ ဝါရဏဝတီနဂရေ ဒိန္နာ အသိ။ ‘‘ဒိန္နာသီ’’တိ ဝတွာ ပုနပိ ‘‘တွံ ဒိန္နာ’’တိ ဝစနံ ဒဠှံ ဒိန္နဘာဝဒဿနတ္ထံ။

ရဇ္ဇေ အာဏာတိ အနိကရတ္တဿ ရဇ္ဇေ တဝ အာဏာ ပဝတ္တတိ။ ဓနမိဿရိယန္တိ ဣမသ္မိံ ကုလေ ပတိကုလေ စ ဓနံ ဣဿရိယဉ္စ၊ ဘောဂါ သုခါ အတိဝိယ ဣဋ္ဌာ ဘောဂါတိ သဗ္ဗမိဒံ တုယှံ ဥပဋ္ဌိတံ ဟတ္ထဂတံ။ ဒဟရိကာသီတိ တရုဏီ စာသိ၊ တသ္မာ ဘုဉ္ဇာဟိ ကာမဘောဂေ။ တေန ကာရဏေန ဝါရေယျံ ဟောတု တေ ပုတ္တာတိ ယောဇနာ။

နေတိ မာတာပိတရော။ မာ ဧဒိသိကာနီတိ ဧဝရူပါနိ ရဇ္ဇေ အာဏာဒီနိ မာ ဘဝန္တု။ ကသ္မာတိ စေ အာဟ ‘‘ဘဂဝတမသာရ’’န္တိအာဒိ။

ကိမိဝါတိ ကိမိ ဝိယ။ ပူတိကာယန္တိ ဣမံ ပူတိကဠေဝရံ။ သဝနဂန္ဓန္တိ ဝိဿဋ္ဌဝိဿဂန္ဓံ။ ဘယာနကန္တိ အဝီတရာဂါနံ ဘယာဝဟံ။ ကုဏပံ အဘိသံဝိသေယျံ ဘသ္တန္တိ ကုဏပဘရိတံ စမ္မပသိဗ္ဗကံ၊ အသကိံ ပဂ္ဃရိတံ အသုစိပုဏ္ဏံ နာနပ္ပကာရဿ အသုစိနော ပုဏ္ဏံ ဟုတွာ အသကိံ သဗ္ဗကာလံ အဓိပဂ္ဃရန္တံ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ အဘိနိဝေသေယျံ။

ကိမိဝ တဟံ ဇာနန္တီ၊ ဝိကူလကန္တိ အတိဝိယ ပဋိက္ကူလံ အသုစီဟိ မံသပေသီဟိ သောဏိတေဟိ စ ဥပလိတ္တံ အနေကေသံ ကိမိကုလာနံ အာလယံ သကုဏာနံ ဘတ္တဘူတံ။ ‘‘ကိမိကုလာလသကုဏဘတ္တ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ကိမီနံ အဝသိဋ္ဌသကုဏာနဉ္စ ဘတ္တဘူတန္တိ အတ္ထော။ တံ အဟံ ကဠေဝရံ ဇာနန္တီ ဌိတာ။ တံ မံ ဣဒါနိ ဝါရေယျဝသေန ကိဿ ကေန နာမ ကာရဏေန ဒိယျတီတိ ဒဿေတိ။ တဿ တဉ္စ ဒါနံ ကိမိဝ ကိံ ဝိယ ဟောတီတိ ယောဇနာ။

နိဗ္ဗုယှတိ သုသာနံ၊ အစိရံ ကာယော အပေတဝိညာဏောတိ အယံ ကာယော အစိရေနေဝ အပဂတဝိညာဏော သုသာနံ နိဗ္ဗုယှတိ ဥပနီယတိ။ ဆုဒ္ဓါတိ ဆဍ္ဍိတော။ ကဠိင်္ဂရံ ဝိယာတိ နိရတ္ထကကဋ္ဌခဏ္ဍသဒိသော။ ဇိဂုစ္ဆမာနေဟိ ဉာတီဟီတိ ဉာတိဇနေဟိပိ ဇိဂုစ္ဆမာနေဟိ။

ဆုဒ္ဓူန နံ သုသာနေတိ နံ ကဠေဝရံ သုသာနေ ဆဍ္ဍေတွာ။ ပရဘတ္တန္တိ ပရေသံ သောဏသိင်္ဂါလာဒီနံ ဘတ္တဘူတံ။ နှာယန္တိ ဇိဂုစ္ဆန္တာတိ ‘‘ဣမဿ ပစ္ဆတော အာဂတာ’’တိ ဧတ္တကေနာပိ ဇိဂုစ္ဆမာနာ သသီသံ နိမုဇ္ဇန္တာ နှာယန္တိ၊ ပဂေဝ ဖုဋ္ဌဝန္တော။ နိယကာ မာတာပိတရောတိ အတ္တနော မာတာပိတရောပိ။ ကိံ ပန သာဓာရဏာ ဇနတာတိ ဣတရော ပန သမူဟော ဇိဂုစ္ဆတီတိ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။

အဇ္ဈောသိတာတိ တဏှာဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌာ။ အသာရေတိ နိစ္စသာရာဒိသာရရဟိတေ။

ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာတိ ဝိညာဏဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ။ ဂန္ဓဿ အသဟမာနာတိ ဂန္ဓံ အဿ ကာယဿ အသဟန္တီ။ သကာပိ မာတာတိ အတ္တနော မာတာပိ ဇိဂုစ္ဆေယျ ကောဋ္ဌာသာနံ ဝိနိဗ္ဘုဇ္ဇနေန ပဋိက္ကူလဘာဝါယ သုဋ္ဌုတရံ ဥပဋ္ဌဟနတော။

ခန္ဓဓာတုအာယတနန္တိ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ဣမေ ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ စက္ခုဓာတုအာဒယော ဣမာ အဋ္ဌာရသဓာတုယော၊ စက္ခာယတနာဒီနိ ဣမာနိ ဒွါဒသာယတနာနီတိ ဧဝံ ခန္ဓာ ဓာတုယော အာယတနာနိ စာတိ သဗ္ဗံ ဣဒံ ရူပါရူပဓမ္မဇာတံ သမေစ္စ သမ္ဘုယျ ပစ္စယေဟိ ကတတ္တာ သင်္ခတံ၊ တယိဒံ တသ္မိံ ဘဝေ ပဝတ္တမာနံ ဒုက္ခံ၊ ဇာတိပစ္စယတ္တာ ဇာတိမူလကန္တိ။ ဧဝံ ယောနိသော ဥပါယေန အနုဝိစိနန္တီ စိန္တယန္တီ၊ ဝါရေယျံ ဝိဝါဟံ၊ ကိဿ ကေန ကာရဏေန ဣစ္ဆိဿာမိ။

‘‘သီလာနိ ဗြဟ္မစရိယံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဒုက္ကရာ’’တိ ယဒေတံ မာတာပိတူဟိ ဝုတ္တံ တဿ ပဋိဝစနံ ဒါတုံ ‘‘ဒိဝသေ ဒိဝသေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒိဝသေ ဒိဝသေ တိသတ္တိသတာနိ နဝနဝါ ပတေယျုံ ကာယမှီတိ ဒိနေ ဒိနေ တီဏိ သတ္တိသတာနိ တာဝဒေဝ ပီတနိသိတဘာဝေန အဘိနဝါနိ ကာယသ္မိံ သမ္ပတေယျုံ။ ဝဿသတမ္ပိ စ ဃာတော သေယျောတိ နိရန္တရံ ဝဿသတမ္ပိ ပတမာနော ယထာဝုတ္တော သတ္တိဃာတော သေယျော။ ဒုက္ခဿ စေဝံ ခယောတိ ဧဝံ စေ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိက္ခယော ဘဝေယျ၊ ဧဝံ မဟန္တမ္ပိ ပဝတ္တိဒုက္ခံ အဓိဝါသေတွာ နိဗ္ဗာနာဓိဂမာယ ဥဿာဟော ကရဏီယောတိ အဓိပ္ပာယော။

အဇ္ဈုပဂစ္ဆေတိ သမ္ပဋိစ္ဆေယျ။ ဧဝန္တိ ဝုတ္တနယေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော ပုဂ္ဂလော အနမတဂ္ဂံ သံသာရံ အပရိမာဏဉ္စ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ဒီပေန္တံ သတ္ထုနော ဝစနံ ဝိညာယ ဌိတော ယထာဝုတ္တံ သတ္တိဃာတဒုက္ခံ သမ္ပဋိစ္ဆေယျ၊ တေန စေဝ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိက္ခယော သိယာတိ။ တေနာဟ – ‘‘ဒီဃော တေသံ သံသာရော၊ ပုနပ္ပုနဉ္စ ဟညမာနာန’’န္တိ၊ အပရာပရံ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏာဒီဟိ ဗာဓိယမာနာနန္တိ အတ္ထော။

အသုရကာယေတိ ကာလကဉ္စိကာဒိ ပေတာသုရနိကာယေ။ ဃာတာတိ ကာယစိတ္တာနံ ဥပဃာတာ ဝဓာ။

ဗဟူတိ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကမ္မကာရဏဝသေန ပဝတ္တိယမာနာ ဗဟူ အနေကဃာတာ။ ဝိနိပါတဂတဿာတိ သေသာပါယသင်္ခါတံ ဝိနိပါတံ ဥပဂတဿာပိ။ ပီဠိယမာနဿာတိ တိရစ္ဆာနာဒိအတ္တဘာဝေ အဘိဃာတာဒီဟိ အာဗာဓိယမာနဿ။ ဒေဝေသုပိ အတ္တာဏန္တိ ဒေဝတ္တဘာဝေသုပိ တာဏံ နတ္ထိ ရာဂပရိဠာဟာဒိနာ သဒုက္ခသဝိဃာတဘာဝတော။ နိဗ္ဗာနသုခါ ပရံနတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနသုခတော ပရံ အညံ ဥတ္တမံ သုခံ နာမ နတ္ထိ လောကိယသုခဿ ဝိပရိဏာမသင်္ခါရဒုက္ခသဘာဝတ္တာ ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၀၃-၂၀၄)။

ပတ္တာ တေ နိဗ္ဗာနန္တိ တေ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာယေဝ နာမ။ အထ ဝါ တေယေဝ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာ။ ယေ ယုတ္တာ ဒသဗလဿ ပါဝစနေတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ယေ ယုတ္တာ ပယုတ္တာ။

နိဗ္ဗိန္နာတိ ဝိရတ္တာ။ မေတိ မယာ။ ဝန္တသမာတိ သုဝါနဝမထုသဒိသာ။ တာလဝတ္ထုကတာတိ တာလဿ ပတိဋ္ဌာနသဒိသာ ကတာ။

အထာတိ ပစ္ဆာ၊ မာတာပိတူနံ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပဝေဒေတွာ အနိကရတ္တဿ စ အာဂတဘာဝံ သုတွာ။ အသိတနိစိတမုဒုကေတိ ဣန္ဒနီလဘမရသမာနဝဏ္ဏတာယ အသိတေ၊ ဃနဘာဝေန နိစိတေ၊ သိမ္ဗလိတူလသမသမ္ဖဿတာယ မုဒုကေ။ ကေသေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိယာတိ အတ္တနော ကေသေ သုနိသိတေန အသိနာ ဆိန္ဒိတွာ။ ပါသာဒံ ပိဒဟိတွာတိ အတ္တနော ဝသနပါသာဒေ သိရိဂဗ္ဘံ ပိဓာယ၊ တဿ ဒွါရံ ထကေတွာတိ အတ္ထော။ ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇီတိ ခဂ္ဂေန ဆိန္နေ အတ္တနော ကေသေ ပုရတော ဌပေတွာ တတ္ထ ပဋိက္ကူလမနသိကာရံ ပဝတ္တေန္တီ ယထာဥပဋ္ဌိတေ နိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နံ ပဌမံ ဈာနံ ဝသီဘာဝံ အာပါဒေတွာ သမာပဇ္ဇိ။

သာ စ သုမေဓာ တဟိံ ပါသာဒေ သမာပန္နာ ဈာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အနိစ္စသညံ သုဘာဝေတီတိ ဈာနတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ‘‘ယံကိဉ္စိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၄။၁၈၁၊ မ။ နိ။ ၁။၂၄၄၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၄၈) အနိစ္စာနုပဿနံ သုဋ္ဌု ဘာဝေတိ၊ အနိစ္စသညာဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ဒုက္ခသညာဒီနမ္ပိ ဂဟဏံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မဏိကနကဘူသိတင်္ဂေါတိ မဏိဝိစိတ္တေဟိ ဟေမမာလာလင်္ကာရေဟိ ဝိဘူသိတဂတ္တော။

ရဇ္ဇေ အာဏာတိအာဒိ ယာစိတာကာရနိဒဿနံ။ တတ္ထ အာဏာတိ အာဓိပစ္စံ။ ဣဿရိယန္တိ ယသော ဝိဘဝသမ္ပတ္တိ။ ဘောဂါ သုခါတိ ဣဋ္ဌာ မနာပိယာ ကာမူပဘောဂါ။ ဒဟရိကာသီတိ တွံ ဣဒါနိ ဒဟရာ တရုဏီ အသိ။

နိဿဋ္ဌံတေ ရဇ္ဇန္တိ မယှံ သဗ္ဗမ္ပိ တိယောဇနိကံ ရဇ္ဇံ တုယှံ ပရိစ္စတ္တံ၊ တံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု၊ အယံ မံ ကာမေဟိယေဝ နိမန္တေတီတိ မာ ဒုမ္မနာ အဟောသိ။ ဒေဟိ ဒါနာနီတိ ယထာရုစိယာ မဟန္တာနိ ဒါနာနိ သမဏဗြာဟ္မဏေသု ပဝတ္တေဟိ၊ မာတာပိတရော တေ ဒုက္ခိတာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ တဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိပ္ပာယံ သုတွာ တသ္မာ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီ။ တေပိ ဥပဋ္ဌဟန္တီ တေသံ စိတ္တံ ဒုက္ခာ မောစေဟီတိ ဧဝမေတ္ထ ပဒတ္ထယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မာ ကာမေ အဘိနန္ဒီတိ ဝတ္ထုကာမေ ကိလေသကာမေ မာ အဘိနန္ဒိ။ အထ ခေါ တေသု ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒေါသံ မယှံ ဝစနာနုသာရေန ပဿ ဉာဏစက္ခုနာ ဩလောကေဟိ။

စာတုဒ္ဒီပေါတိ ဇမ္ဗုဒီပါဒီနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ဣဿရော။ မန္ဓာတာတိ ဧဝံနာမော ရာဇာ၊ ကာမဘောဂီနံ အဂ္ဂေါ အဂ္ဂဘူတော အာသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ရာဟုဂ္ဂံ အတ္တဘာဝီနံ၊ မန္ဓာတာ ကာမဘောဂိန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၅)။ အတိတ္တော ကာလင်္ကတောတိ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠာဝသေန စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇဝသေန စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ စက္ကဝတ္တီ ရာဇာ ဟုတွာ ဒေဝဘောဂသဒိသေ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိတွာ ဆတ္တိံသာယ သက္ကာနံ အာယုပ္ပမာဏကာလံ တာဝတိံသဘဝနေ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာပိ ကာမေဟိ အတိတ္တောဝ ကာလင်္ကတော။ န စဿ ပရိပူရိတာ ဣစ္ဆာ အဿ မန္ဓာတုရညော ကာမေသု အာသာ န စ ပရိပုဏ္ဏာ အာသိ။

သတ္တ ရတနာနိ ဝဿေယျာတိ သတ္တပိ ရတနာနိ၊ ဝုဋ္ဌိမာ ဒေဝေါ ဒသဒိသာ ဗျာပေတွာ၊ သမန္တေန သမန္တတော ပုရိသဿ ရုစိဝသေန ယဒိပိ ဝဿေယျ၊ ယထာ တံ မန္ဓာတုမဟာရာဇဿ ဧဝံ သန္တေပိ န စတ္ထိ တိတ္တိ ကာမာနံ၊ အတိတ္တာဝ မရန္တိ နရာ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘န ကဟာပဏဝဿေန၊ တိတ္တိ ကာမေသု ဝိဇ္ဇတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၈၆၊ ဇာ။ ၁။၃။၂၃)။

အသိသူနူပမာ ကာမာ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေန၊ သပ္ပသိရောပမာ သပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန၊ ဥက္ကောပမာ တိဏုက္ကူပမာ အနုဒဟနဋ္ဌေန။ တေနာဟ ‘‘အနုဒဟန္တီ’’တိ။ အဋ္ဌိကင်္ကလသန္နိဘာ အပ္ပဿာဒဋ္ဌေန။

မဟာဝိသာတိ ဟလာဟလာဒိမဟာဝိသသဒိသာ။ အဃမူလာတိ အဃဿ ဒုက္ခဿ မူလာ ကာရဏဘူတာ။ တေနာဟ ‘‘ဒုခပ္ဖလာ’’တိ။

ရုက္ခပ္ဖလူပမာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ဖလိဘဉ္ဇနဋ္ဌေန။ မံသပေသူပမာ ဗဟုသာဓာရဏဋ္ဌေန။ သုပိနောပမာ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန မာယာ ဝိယ ပလောဘနတော။ တေနာဟ ‘‘ဝဉ္စနိယာ’’တိ၊ ဝဉ္စကာတိ အတ္ထော။ ယာစိတကူပမာတိ ယာစိတကဘဏ္ဍသဒိသာ တာဝကာလိကဋ္ဌေန။

သတ္တိသူလူပမာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန။ ရုဇ္ဇနဋ္ဌေန ရောဂေါ ဒုက္ခတာသုလဘတ္တာ။ ဂဏ္ဍော ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏတော။ ဒုက္ခုပ္ပာဒနဋ္ဌေန အဃံ။ မရဏသမ္ပာပနေန နိဃံ။ အင်္ဂါရကာသုသဒိသာ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေန။ ဘယဟေတုတာယ စေဝ ဝဓကပဟူတတာယ စ ဘယံ ဝဓော နာမ၊ ကာမာတိ ယောဇနာ။

အက္ခာတာ အန္တရာယိကာတိ ‘‘သဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမဿ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂဿ စ အန္တရာယကရာ’’တိ စက္ခုဘူတေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝုတ္တာ။ ဂစ္ဆထာတိ အနိကရတ္တံ သပရိသံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။

ကိံ မမ ပရော ကရိဿတီတိ ပရော အညော မမ ကိံ နာမ ဟိတံ ကရိဿတိ အတ္တနော သီသမှိ ဥတ္တမင်္ဂေ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ ဍယှမာနေ။ တေနာဟ ‘‘အနုဗန္ဓေ ဇရာမရဏေ’’တိ။ တဿ ဇရာမရဏဿ သီသဍာဟဿ၊ ဃာတာယ သမုဂ္ဃာတာယ၊ ဃဋိတဗ္ဗံ ဝါယမိတဗ္ဗံ။

ဆမန္တိ ဆမာယံ။ ဣဒမဝေါစန္တိ ဣဒံ ‘‘ဒီဃော ဗာလာနံ သံသာရော’’တိအာဒိကံ သံဝေဂသံဝတ္တနကံ ဝစနံ အဝေါစံ။

ဒီဃော ဗာလာနံ သံသာရောတိ ကိလေသကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋဘူတာနံ ခန္ဓာယတနာဒီနံ ပဋိပါဋိပဝတ္တိသင်္ခါတော သံသာရော အပရိညာတဝတ္ထုကာနံ အန္ဓဗာလာနံ ဒီဃော ဗုဒ္ဓဉာဏေနပိ အပရိစ္ဆိန္ဒနိယော။ ယထာ ဟိ အနုပစ္ဆိန္နတ္တာ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အပရိစ္ဆိန္နတာယေဝ ဘဝပဗန္ဓဿ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ၊ ဧဝံ ပရာပိ ကောဋီတိ။ ပုနပ္ပုနဉ္စ ရောဒတန္တိ အပရာပရံ သောကဝသေန ရုဒန္တာနံ။ ဣမိနာပိ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ အနုပစ္ဆိန္နတံယေဝ တေသံ ဝိဘာဝေတိ။

အဿု ထညံ ရုဓိရန္တိ ယံ ဉာတိဗျသနာဒိနာ ဖုဋ္ဌာနံ ရောဒန္တာနံ အဿု စ ဒါရကကာလေ မာတုထနတော ပီတံ ထညဉ္စ ယဉ္စ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ဃာတိတာနံ ရုဓိရံ။ သံသာရံ အနမတဂ္ဂတော သံသာရဿ အနု အမတဂ္ဂတ္တာ ဉာဏေန အနုဂန္တွာပိ အမတအဂ္ဂတ္တာ အဝိဒိတဂ္ဂတ္တာ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ သတ္တာနံ သံသရတံ၊ အပရာပရံ သံသရန္တာနံ သံသရိတံ သရာဟိ၊ တံ ‘‘ကီဝ ဗဟုက’’န္တိ အနုဿရာဟိ၊ အဋ္ဌီနံ သန္နိစယံ သရာဟိ အနုဿရ၊ ဥပဓာရေဟီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ အာဒီနဝဿ ဗဟုဘာဝဉ္စ ဥပမာယ ဒဿေတုံ ‘‘သရ စတုရောဒဓီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သရ စတုရောဒဓီ ဥပနီတေ အဿုထညရုဓိရမှီတိ ဣမေသံ သတ္တာနံ အနမတဂ္ဂသံသာရေ သံသရန္တာနံ ဧကေကဿပိ အဿုမှိ ထညေ ရုဓိရမှိ စ ပမာဏတော ဥပမေတဗ္ဗေ စတုရောဒဓီ စတ္တာရော မဟာသမုဒ္ဒေ ဥပမာဝသေန ဗုဒ္ဓေဟိ ဥပနီတေ သရ သရာဟိ။ ဧကကပ္ပမဋ္ဌီနံ၊ သဉ္စယံ ဝိပုလေန သမန္တိ ဧကဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ အဋ္ဌီနံ သဉ္စယံ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတေန သမံ ဥပနီတံ သရ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေသံ –

‘‘ဧကဿေကေန ကပ္ပေန၊ ပုဂ္ဂလဿဋ္ဌိသဉ္စယော၊

သိယာ ပဗ္ဗတသမော ရာသိ၊ ဣတိ ဝုတ္တံ မဟေသိနာ။

‘‘သော ခေါ ပနာယံ အက္ခာတော၊ ဝေပုလ္လော ပဗ္ဗတော မဟာ၊

ဥတ္တရော ဂိဇ္ဈကူဋဿ၊ မဂဓာနံ ဂိရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၂။၁၃၃)၊

မဟိံ ဇမ္ဗုဒီပမုပနီတံ။ ကောလဋ္ဌိမတ္တဂုဠိကာ၊ မာတာ မာတုသွေဝ နပ္ပဟောန္တီတိ ဇမ္ဗုဒီပေါတိသင်္ခါတံ မဟာပထဝိံ ကောလဋ္ဌိမတ္တာ ဗဒရဋ္ဌိမတ္တာ ဂုဠိကာ ကတွာ တတ္ထေကေကာ ‘‘အယံ မေ မာတု၊ အယံ မေ မာတုမာတူ’’တိ ဧဝံ ဝိဘာဇိယမာနေ တာ ဂုဠိကာ မာတာ မာတူသွေဝ နပ္ပဟောန္တိ၊ မာတာ မာတူသု အခီဏာသွေဝ ပရိယန္တိကာ တာ ဂုဠိကာ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျုံ၊ န တွေဝ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သံသရတော သတ္တဿ မာတုမာတရောတိ ။ ဧဝံ ဇမ္ဗုဒီပမဟိံ သံသာရဿ ဒီဃဘာဝေန ဥပမာဘာဝေန ဥပနီတံ မနသိ ကရောဟီတိ။

တိဏကဋ္ဌသာခါပလာသန္တိ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ သာခါပလာသဉ္စ။ ဥပနီတန္တိ ဥပမာဘာဝေန ဥပနီတံ။ အနမတဂ္ဂတောတိ သံသာရဿ အနမတဂ္ဂဘာဝတော။ စတုရင်္ဂုလိကာ ဃဋိကာတိ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာနိ ခဏ္ဍာနိ။ ပိတုပိတုသွေဝ နပ္ပဟောန္တီတိ ပိတုပိတာမဟေသု ဧဝ တာ ဃဋိကာ နပ္ပဟောန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗံ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ သာခါပလာသဉ္စ စတုရင်္ဂုလိကာ ကတွာ တတ္ထေကေကာ ‘‘အယံ မေ ပိတု၊ အယံ မေ ပိတာမဟဿာ’’တိ ဝိဘာဇိယမာနေ တာ ဃဋိကာဝ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျုံ၊ န တွေဝ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ သံသရတော သတ္တဿ ပိတုပိတာမဟာတိ။ ဧဝံ တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ သာခါပလာသဉ္စ သံသာရဿ ဒီဃဘာဝေန ဥပနီတံ သရာဟီတိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ –

‘‘အနမတဂ္ဂေါယံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သံသာရော၊ ပုဗ္ဗာ ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏာနံ သတ္တာနံ တဏှာသံယောဇနာနံ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ။ တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကတမံ နု ခေါ ဗဟုတရံ၊ ယံ ဝါ ဝေါ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ သန္ဓာဝတံ သံသရတံ အမနာပသမ္ပယောဂါ မနာပဝိပ္ပယောဂါ ကန္ဒန္တာနံ ရောဒန္တာနံ အဿုပဿန္နံ ပဂ္ဃရိတံ၊ ယံ ဝါ စတူသု မဟာသမုဒ္ဒေသု ဥဒက’’န္တိအာဒိကာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၆) – ‘အနမတဂ္ဂပါဠိ’ အာဟရိတဗ္ဗာ။

သရ ကာဏကစ္ဆပန္တိ ဥဘယက္ခိကာဏံ ကစ္ဆပံ အနုဿရ။ ပုဗ္ဗသမုဒ္ဒေ အပရတော စ ယုဂဆိဒ္ဒန္တိ ပုရတ္ထိမသမုဒ္ဒေ အပရတော စ ပစ္ဆိမုတ္တရဒက္ခိဏသမုဒ္ဒေ ဝါတဝေဂေန ပရိဗ္ဘမန္တဿ ယုဂဿ ဧကစ္ဆိဒ္ဒံ။ သိရံ တဿ စ ပဋိမုက္ကန္တိ ကာဏကစ္ဆပဿ သီသံ တဿ စ ဝဿသတဿ ဝဿသတဿ အစ္စယေန ဂီဝံ ဥက္ခိပန္တဿ သီသဿ ယုဂစ္ဆိဒ္ဒေ ပဝေသနဉ္စ သရ။ မနုဿလာဘမှိ ဩပမ္မန္တိ တယိဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဓမ္မဒေသနာသု ဝိယ မနုဿတ္တလာဘေ ဩပမ္မံ ကတွာ ပညာယ သရ၊ တဿ အတီဝ ဒုလ္လဘသဘာဝတ္တံ သာရဇ္ဇဘယဿာပိ အတိစ္စသဘာဝတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒေ ဧကစ္ဆိဂ္ဂဠှံ ယုဂံ ပက္ခိပေယျာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၂၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၇)။

သရ ရူပံ ဖေဏပိဏ္ဍောပမဿာတိ ဝိမဒ္ဒါသဟနတော ဖေဏပိဏ္ဍသဒိသဿ အနေကာနတ္ထသန္နိပါတတော ကာယသင်္ခါတဿ ကလိနော၊ နိစ္စသာရာဒိဝိရဟေန အသာရဿ ရူပံ အသုစိဒုဂ္ဂန္ဓံ ဇေဂုစ္ဆပဋိက္ကူလဘာဝံ သရ။ ခန္ဓေ ပဿ အနိစ္စေတိ ပဉ္စပိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စေ ပဿ ဉာဏစက္ခုနာ ဩလောကေဟိ။ သရာဟိ နိရယေ ဗဟုဝိဃာတေတိ အဋ္ဌ မဟာနိရယေ သောဠသဥဿဒနိရယေ စ ဗဟုဝိဃာတေ ဗဟုဒုက္ခေ မဟာဒုက္ခေ စ အနုဿရ။

သရ ကဋသိံ ဝဍ္ဎေန္တေတိ ပုနပ္ပုနံ တာသု တာသု ဇာတီသု အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိယာ ပုနပ္ပုနံ ကဋသိံ သုသာနံ အာဠဟနမေဝ ဝဍ္ဎေန္တေ သတ္တေ အနုဿရ။ ‘‘ဝဍ္ဎန္တော’’တိ ဝါ ပါဠိ၊ တွံ ဝဍ္ဎန္တောတိ ယောဇနာ။ ကုမ္ဘီလဘယာနီတိ ဥဒရပေါသနတ္ထံ အကိစ္စကာရိတာဝသေန ဩဒရိကတ္တဘယာနိ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘ကုမ္ဘီလဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၂၂)။ သရာဟိ စတ္တာရိသစ္စာနီတိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ယာထာဝတော အနုဿရ ဥပဓာရေဟိ။

ဧဝံ ရာဇပုတ္တီ အနေကာကာရဝေါကာရံ အနုဿရဏဝသေန ကာမေသု သံသာရေ စ အာဒီနဝံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ဗျတိရေကေနပိ တံ ပကာသေတုံ ‘‘အမတမှိ ဝိဇ္ဇမာနေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အမတမှိဝိဇ္ဇမာနေတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန မဟာကရုဏာယ ဥပနီတေ သဒ္ဓမ္မာမတေ ဥပလဗ္ဘမာနေ။ ကိံ တဝ ပဉ္စကဋုကေန ပီတေနာတိ ပရိယေသနာ ပရိဂ္ဂဟော အာရက္ခာ ပရိဘောဂေါ ဝိပါကော စာတိ ပဉ္စသုပိ ဌာနေသု တိခိဏတရဒုက္ခာနုဗန္ဓတာယ သဝိဃာတတ္တာ သဥပါယာသတ္တာ ကိံ တုယှံ ပဉ္စကဋုကေန ပဉ္စကာမဂုဏရသေန ပီတေန? ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောန္တီ အာဟ – ‘‘သဗ္ဗာ ဟိ ကာမရတိယော၊ ကဋုကတရာ ပဉ္စကဋုကေနာ’’တိ ၊ အတိဝိယ ကဋုကတရာတိ အတ္ထော။

ယေ ပရိဠာဟာတိ ယေ ကာမာ သမ္ပတိ ကိလေသပရိဠာဟေန အာယတိံ ဝိပါကပရိဠာဟေန စ သပရိဠာဟာ မဟာဝိဃာတာ။ ဇလိတာ ကုထိတာ ကမ္ပိတာ သန္တာပိတာတိ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ ပဇ္ဇလိတာ ပက္ကုထိတာ စ ဟုတွာ တံသမင်္ဂီနံ ကမ္ပနကာ သန္တာပနကာ စ။

အသပတ္တမှီတိ သပတ္တရဟိတေ နေက္ခမ္မေ။ သမာနေတိ သန္တေ ဝိဇ္ဇမာနေ။ ‘‘ဗဟုသပတ္တာ’’တိ ဝတွာ ယေဟိ ဗဟူ သပတ္တာ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘ရာဇဂ္ဂီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ရာဇူဟိ စ အဂ္ဂိနာ စ စောရေဟိ စ ဥဒကေန စ ဒါယာဒါဒိအပ္ပိယေဟိ စ ရာဇဂ္ဂိစောရဥဒကပ္ပိယေဟိ သာဓာရဏတော တေသွေဝေါပမာ ဝုတ္တာ။

ယေသု ဝဓဗန္ဓောတိ ယေသု ကာမေသု ကာမနိမိတ္တံ မရဏပေါထနာဒိပရိက္ကိလေသော အန္ဒုဗန္ဓနာဒိဗန္ဓော စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကာမေသူတိအာဒိ ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ တတ္ထ ဟီတိ ဟေတုအတ္ထေ နိပါတော။ ယသ္မာ ကာမေသု ကာမဟေတု ဣမေ သတ္တာ ဝဓဗန္ဓနဒုက္ခာနိ အနုဘဝန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တသ္မာ အာဟ – ‘‘အသကာမာ’’တိ၊ ကာမာ နာမေတေ အသန္တော ဟီနာ လာမကာတိ အတ္ထော။ ‘‘အဟကာမာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သော ဧဝတ္ထော။ အဟာတိ ဟိ လာမကပရိယာယော ‘‘အဟလောကိတ္ထိယော နာမာ’’တိအာဒီသု ဝိယ။

အာဒီပိတာတိ ပဇ္ဇလိတာ။ တိဏုက္ကာတိ တိဏေဟိ ကတာ ဥက္ကာ။ ဒဟန္တိ ယေ တေ မုဉ္စန္တီတိ ယေ သတ္တာ တေ ကာမေ န မုဉ္စန္တိ၊ အညဒတ္ထု ဂဏှန္တိ၊ တေ ဒဟန္တိယေဝ၊ သမ္ပတိ အာယတိဉ္စ ဈာပေန္တိ။

မာ အပ္ပကဿ ဟေတူတိ ပုပ္ဖဿာဒသဒိသဿ ပရိတ္တကဿ ကာမသုခဿ ဟေတု ဝိပုလံ ဥဠာရံ ပဏီတဉ္စ လောကုတ္တရံ သုခံ မာ ဇဟိ မာ ဆဍ္ဍေဟိ။ မာ ပုထုလောမောဝ ဗဠိသံ ဂိလိတွာတိ အာမိသလောဘေန ဗဠိသံ ဂိလိတွာ ဗျသနံ ပါပုဏန္တော ‘‘ပုထုလောမော’’တိ လဒ္ဓနာမော မစ္ဆော ဝိယ ကာမေ အပရိစ္စဇိတွာ မာ ပစ္ဆာ ဝိဟညသိ ပစ္ဆာ ဝိဃာဋံ အာပဇ္ဇသိ။

သုနခေါဝ သင်္ခလာဗဒ္ဓါတိ ယထာ ဂဒ္ဒုလေန ဗဒ္ဓါ သုနခေါ ဂဒ္ဒုလဗန္ဓေန ထမ္ဘေ ဥပနိဗဒ္ဓါ အညတော ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ ပရိဗ္ဘမတိ၊ ဧဝံ တွံ ကာမတဏှာယ ဗဒ္ဓါ၊ ဣဒါနိ ကာမံ ယဒိပိ ကာမေသု တာဝ ဒမဿု ဣန္ဒြိယာနိ ဒမေဟိ။ ကာဟိန္တိ ခု တံ ကာမာ၊ ဆာတာ သုနခံဝ စဏ္ဍာလာတိ ခူတိ နိပါတမတ္တံ။ တေ ပန ကာမာ တံ တထာ ကရိဿန္တိ၊ ယထာ ဆာတဇ္ဈတ္တာ သပါကာ သုနခံ လဘိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တီတိ အတ္ထော။

အပရိမိတဉ္စ ဒုက္ခန္တိ အပရိမာဏံ ‘‘ဧတ္တက’’န္တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကုဏေယျံ နိရယာဒီသု ကာယိကံ ဒုက္ခံ။ ဗဟူနိ စ စိတ္တဒေါမနဿာနီတိ စိတ္တေ လဗ္ဘမာနာနိ ဗဟူနိ အနေကာနိ ဒေါမနဿာနိ စေတောဒုက္ခာနိ။ အနုဘောဟိသီတိ အနုဘဝိဿသိ။ ကာမယုတ္တောတိ ကာမေဟိ ယုတ္တော၊ တေ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော။ ပဋိနိဿဇ အဒ္ဓုဝေ ကာမေတိ အဒ္ဓုဝေဟိ အနိစ္စေဟိ ကာမေဟိ ဝိနိဿဇ အပေဟီတိ အတ္ထော။

ဇရာမရဏဗျာဓိဂဟိတာ၊ သဗ္ဗာ သဗ္ဗတ္ထ ဇာတိယောတိ ယသ္မာ ဟီနာဒိဘေဒဘိန္နာ သဗ္ဗတ္ထ ဘဝါဒီသု ဇာတိယော ဇရာမရဏဗျာဓိနာ စ ဂဟိတာ၊ တေဟိ အပရိမုတ္တာ၊ တသ္မာ အဇရမှိ နိဗ္ဗာနေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဇရာဒီဟိ အပရိမုတ္တေဟိ ကာမေဟိ ကိံ တဝ ပယောဇနန္တိ ယောဇနာ။

ဧဝံ နိဗ္ဗာနဂုဏဒဿနမုခေန ကာမေသု ဘဝေသု စ အာဒီနဝံ ပကာသေတွာ ဣဒါနိ နိဗ္ဗတ္တိတံ နိဗ္ဗာနဂုဏမေဝ ပကာသေန္တီ ‘‘ဣဒမဇရ’’န္တိအာဒိနာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဣဒမဇရန္တိ ဣဒမေဝေကံ အတ္တနိ ဇရာဘာဝတော အဓိဂတဿ စ ဇရာဘာဝဟေတုတော အဇရံ။ ဣဒမမရန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒမဇရာမရန္တိ တဒုဘယမေကဇ္ဈံ ကတွာ ထောမနာဝသေန ဝဒတိ။ ပဒန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စိတုကာမေဟိ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗတော ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဒံ။ သောကဟေတူနံ အဘာဝတော သောကာဘာဝတော စ အသောကံ။ သပတ္တကရဓမ္မာဘာဝတော အသပတ္တံ။ ကိလေသသမ္ဗာဓာဘာဝတော အသမ္ဗာဓံ။ ခလိတသင်္ခါတာနံ ဒုစ္စရိတာနံ အဘာဝေန အခလိတံ။ အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယာနံ ဝဋ္ဋဘယဿ စ သဗ္ဗသော အဘာဝါ အဘယံ။ ဒုက္ခူပတာပဿ ကိလေသဿာပိ အဘာဝေန နိရုပတာပံ။ သဗ္ဗမေတံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တဉှိ သာ အနုဿဝါဒိသိဒ္ဓေန အာကာရေန အတ္တနော ဥပဋ္ဌဟန္တီ တေသံ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တီ ဝိယ ‘‘ဣဒ’’န္တိ အဝေါစ။

အဝိဂတမိဒံဗဟူဟိ အမတန္တိ ဣဒံ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ဗဟူဟိ အနန္တအပရိမာဏေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ အဓိဂတံ ဉာတံ အတ္တနော ပစ္စက္ခံ ကတံ။ န ကေဝလံ တေဟိ အဓိဂတမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ အဇ္ဇာပိ စ လဘနီယံ ဣဒါနိပိ အဓိဂမနီယံ အဓိဂန္တုံ သက္ကာ။ ကေန လဘနီယန္တိ အာဟ ‘‘ယော ယောနိသော ပယုဉ္ဇတီ’’တိ၊ ယော ပုဂ္ဂလော ယောနိသော ဥပါယေန သတ္ထာရာ ဒိန္နဩဝါဒေ ဌတွာ ယုဉ္ဇတိ သမ္မာပယောဂဉ္စ ကရောတိ၊ တေန လဘနီယန္တိ ယောဇနာ။ န စ သက္ကာ အဃဋမာနေနာတိ ယော ပန ယောနိသော န ပယုဉ္ဇတိ၊ တေန အဃဋမာနေန န စ သက္ကာ၊ ကဒါစိပိ လဒ္ဓုံ န သက္ကာယေဝါတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ဘဏတိ သုမေဓာတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သုမေဓာ ရာဇကညာ သံသာရေ အတ္တနော သံဝေဂဒီပနိံ ကာမေသု နိဗ္ဗေဓဘာဂိနိံ ဓမ္မကထံ ကထေတိ။ သင်္ခါရဂတေ ရတိံ အလဘမာနာတိ အဏုမတ္တေပိ သင်္ခါရပဝတ္တေ အဘိရတိံ အဝိန္ဒန္တီ။ အနုနေန္တီ အနိကရတ္တန္တိ အနိကရတ္တံ ရာဇာနံ သညာပေန္တီ။ ကေသေ စ ဆမံ ခိပီတိ အတ္တနော ခဂ္ဂေန ဆိန္နေ ကေသေ စ ဘူမိယံ ခိပိ ဆဍ္ဍေသိ။

ယာစတဿာ ပိတရံ သောတိ သော အနိကရတ္တော အဿာ သုမေဓာယ ပိတရံ ကောဉ္စရာဇာနံ ယာစတိ။ ကိန္တိ ယာစတီတိ အာဟ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေထ သုမေဓံ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝိမောက္ခသစ္စဒဿာ’’တိ၊ သုမေဓံ ရာဇပုတ္တိံ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝိဿဇ္ဇေထ၊ သာ စ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိမောက္ခသစ္စဒဿာ အဝိပရီတနိဗ္ဗာနဒဿာဝိနီ ဟောတူတိ အတ္ထော။

သောကဘယဘီတာတိ ဉာတိဝိယောဂါဒိဟေတုတော သဗ္ဗသ္မာပိ သံသာရဘယတော ဘီတာ ဉာဏုတ္တရဝသေန ဥတြာသိတာ။ သိက္ခမာနာယာတိ သိက္ခမာနာယ သမာနာယ ဆ အဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ တတော ဧဝ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ သစ္ဆိကတံ။

အစ္ဆရိယမဗ္ဘုတံ တံ၊ နိဗ္ဗာနံ အာသိ ရာဇကညာယာတိ ရာဇပုတ္တိယာ သုမေဓာယ ကိလေသေဟိ ပရိနိဗ္ဗာနံ အစ္ဆရိယံ အဗ္ဘုတဉ္စ အာသိ။ ဆဠဘိညာဝ သိဒ္ဓိယာ ကထန္တိ စေ ပုဗ္ဗေနိဝါသစရိတံ၊ ယထာ ဗျာကရိ ပစ္ဆိမေ ကာလေတိ၊ ပစ္ဆိမေ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနကာလေ အတ္တနော ပုဗ္ဗေနိဝါသပရိယာပန္နစရိတံ ယထာ ဗျာကာသိ၊ တထာ တံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ပန တာယ ယထာ ဗျာကတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဘဂဝတိ ကောဏာဂမနေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဘဂဝတိ ကောဏာဂမနေတိ ကောဏာဂမနေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ လောကေ ဥပ္ပန္နေ။ သင်္ဃာရာမမှိ နဝနိဝေသမှီတိ သင်္ဃံ ဥဒ္ဒိဿ အဘိနဝနိဝေသိတေ အာရာမေ။ သခိယော တိဿော ဇနိယော၊ ဝိဟာရဒါနံ အဒါသိမှာတိ ဓနဉ္ဇာနီ ခေမာ အဟဉ္စာတိ မယံ တိဿော သခိယော အာရာမံ သင်္ဃဿ ဝိဟာရဒါနံ အဒမှ။

ဒသက္ခတ္တုံ သတက္ခတ္တုန္တိ တဿ ဝိဟာရဒါနဿ အာနုဘာဝေန ဒသဝါရေ ဒေဝေသု ဥပပဇိမှ၊ တတော မနုဿေသု ဥပပဇ္ဇိတွာ ပုန သတက္ခတ္တုံ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ၊ တတောပိ မနုဿေသု ဥပပဇ္ဇိတွာ ပုန ဒသသတက္ခတ္တုံ သဟဿဝါရံ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ၊ တတောပိ မနုဿေသု ဥပပဇ္ဇိတွာ ပုန သတာနိ သတက္ခတ္တုံ ဒသသဟဿဝါရေ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇိမှ၊ ကော ပန ဝါဒေါ မနုဿေသု။ ဧဝံ မနုဿေသု ဥပ္ပန္နဝါရေသု ကထာဝ နတ္ထိ၊ အနေကသဟဿဝါရံ ဥပပဇ္ဇိမှာတိ အတ္ထော။

ဒေဝေသု မဟိဒ္ဓိကာ အဟုမှာတိ ဒေဝေသု ဥပပန္နကာလေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဒေဝနိကာယေ မဟိဒ္ဓိကာ မဟာနုဘာဝါ အဟုမှ။ မာနုသကမှိ ကော ပန ဝါဒေါတိ မနုဿတ္တလာဘေ မဟိဒ္ဓိကတာယ ကထာဝ နတ္ထိ။ ဣဒါနိ တမေဝ မနုဿတ္တဘာဝေ ဥက္ကံသတံ မဟိဒ္ဓိကတံ ဒဿေန္တီ ‘‘သတ္တရတနဿ မဟေသီ၊ ဣတ္ထိရတနံ အဟံ အာသိ’’န္တိ အာဟ။ တတ္ထ စက္ကရတနာဒီနိ သတ္တ ရတနာနိ ဧတဿ သန္တီတိ သတ္တရတနော၊ စက္ကဝတ္တီ၊ တဿ သတ္တရတနဿ။ ဆဒေါသရဟိတာ ပဉ္စကလျာဏာ အတိက္ကန္တမနုဿဝဏ္ဏာ အပတ္တဒိဗ္ဗဝဏ္ဏာတိ ဧဝမာဒိဂုဏသမန္နာဂမေန ဣတ္ထီသု ရတနဘူတာ အဟံ အဟောသိံ။

သော ဟေတူတိ ယံ တံ ကောဏာဂမနဿ ဘဂဝတော ကာလေ သင်္ဃဿ ဝိဟာရဒါနံ ကတံ၊ သော ယထာဝုတ္တာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ စ ဟေတု။ သော ပဘဝေါ တံ မူလန္တိ တဿေဝ ပရိယာယဝစနံ။ သာဝ သာသနေ ခန္တီတိ သာ ဧဝ ဣဓ သတ္ထုသာသနေ ဓမ္မေ နိဇ္ဈာနက္ခန္တီ။ တံ ပဌမသမောဓာနန္တိ တဒေဝ သတ္ထုသာသနဓမ္မေန ပဌမံ သမောဓာနံ ပဌမော သမာဂမော၊ တဒေဝ သတ္ထုသာသနဓမ္မေ အဘိရတာယ ပရိယောသာနေ နိဗ္ဗာနန္တိ ဖလူပစာရေန ကာရဏံ ဝဒတိ။ ဣမာ ပန စတဿော ဂါထာ ထေရိယာ အပဒါနဿ ဝိဘာဝနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ အပဒါနပါဠိယမ္ပိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတာ။

ဩသာနဂါထာယ ဧဝံ ကရောန္တီတိ ယထာ မယာ ပုရိမတ္တဘာဝေ ဧတရဟိ စ ကတံ ပဋိပန္နံ၊ ဧဝံ အညေပိ ကရောန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ ကေ ဧဝံ ကရောန္တီတိ အာဟ – ‘‘ယေ သဒ္ဒဟန္တိ ဝစနံ အနောမပညဿာ’’တိ၊ ဉေယျပရိယန္တိကဉာဏတာယ ပရိပုဏ္ဏပညဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ ယေ ပုဂ္ဂလာ သဒ္ဒဟန္တိ ‘‘ဧဝမေတ’’န္တိ ဩကပ္ပန္တိ၊ တေ ဧဝံ ကရောန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ ဣဒါနိ တာယ ဥက္ကံသဂတာယ ပဋိပတ္တိယာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ ဘဝဂတေ၊ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ ဝိရဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ယေ ဘဂဝတော ဝစနံ ယာထာဝတော သဒ္ဒဟန္တိ၊ တေ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇန္တာ သဗ္ဗသ္မိံ ဘဝဂတေ တေဘူမကေ သင်္ခါရေ ဝိပဿနာပညာယ နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ စ ပန အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗသ္မာပိ ဘဝဂတာ ဝိမုစ္စန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိရာဂေ အရိယမဂ္ဂေ အဓိဂတေ ဝိမုတ္တာယေဝ ဟောန္တီတိ။

ဧဝမေတာ ထေရိကာဒယော သုမေဓာပရိယောသာနာ ဂါထာသဘာဂေန ဣဓ ဧကဇ္ဈံ သင်္ဂဟံ အာရူဠှာ ‘‘တိသတ္တတိပရိမာဏာ’’တိ။ ဘာဏဝါရတော ပန ဒွါဓိကာ ဆသတမတ္တာ ထေရိယော ဂါထာ စ။ တာ သဗ္ဗာပိ ယထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သာဝိကာဘာဝေန ဧကဝိဓာ၊ တထာ အသေခဘာဝေန ဥက္ခိတ္တပလိဃတာယ သံကိဏ္ဏပရိက္ခတာယ အဗ္ဗူဠှေသိကတာယ နိရဂ္ဂလတာယ ပန္နဘာရတာယ ဝိသညုတ္တတာယ ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝုဋ္ဌဝါသတာယ စ၊ တထာ ဟိ တာ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနာ ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတာ ဧကာရက္ခာ စတုရာပဿေနာ ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စာ သမဝယသဋ္ဌေသနာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပာ ပဿဒ္ဓကာယသင်္ခါရာ သုဝိမုတ္တစိတ္တာ သုဝိမုတ္တပညာ စာတိ ဧဝမာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၆၀) နယေန ဧကဝိဓာ။

သမ္မုခါပရမ္မုခါဘေဒတော ဒုဝိဓာ။ ယာ ဟိ သတ္ထုဓရမာနကာလေ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတာ မဟာပဇာပတိဂေါတမိအာဒယော၊ တာ သမ္မုခါသာဝိကာ နာမ။ ယာ ပန ဘဂဝတော ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနတော ပစ္ဆာ အဓိဂတဝိသေသာ၊ တာ သတိပိ သတ္ထုဓမ္မသရီရဿ ပစ္စက္ခဘာဝေ သတ္ထုသရီရဿ အပစ္စက္ခဘာဝတော ပရမ္မုခါသာဝိကာ နာမ။ တထာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိပညာဝိမုတ္တိတာဝသေန။ ဣဓ ပါဠိယာဂတာ ပန ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာယေဝ။ တထာ သာပဒါနနာပဒါနဘေဒတော။ ယာသဉှိ ပုရိမေသု သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု သာဝကဗုဒ္ဓေသု ဝါ ပုညကိရိယာဝသေန ကတာဓိကာရတာသင်္ခါတံ အတ္ထိ အပဒါနံ၊ တာ သာပဒါနာ။ ယာသံ တံ နတ္ထိ၊ တာ နာပဒါနာ။ တထာ သတ္ထုလဒ္ဓူပသမ္ပဒါ သင်္ဃတော လဒ္ဓူပသမ္ပဒါတိ ဒုဝိဓာ။ ဂရုဓမ္မပဋိဂ္ဂဟဏမှိ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ သတ္ထုသန္တိကာဝ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ သတ္ထုလဒ္ဓူပသမ္ပဒါ နာမ။ သေသာ သဗ္ဗာပိ သင်္ဃတော လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ။ တာပိ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဥဘတောဥပသမ္ပန္နာတိ ဒုဝိဓာ။ တတ္ထ ယာ တာ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ သဒ္ဓိံ နိက္ခန္တာ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော၊ တာ ဧကတောဥပသမ္ပန္နာ ဘိက္ခုသင်္ဃတော ဧဝ လဒ္ဓူပသမ္ပဒတ္တာ မဟာပဇာပတိဂေါတမိံ ဌပေတွာ။ ဣတရာ ဥဘတောဥပသမ္ပန္နာ ဥဘတောသင်္ဃေ ဥပသမ္ပဒတ္တာ။

ဧဟိဘိက္ခုဒုကော ဝိယ ဧဟိဘိက္ခုနိဒုကော ဣဓ န လဗ္ဘတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုနီနံ တထာ ဥပသမ္ပဒါယ အဘာဝတော။ ယဒိ ဧဝံ ယံ တံ ထေရိဂါထာယ သုဘဒ္ဒါယ ကုဏ္ဍလကေသာယ ဝုတ္တံ –

‘‘နိဟစ္စ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာ၊ သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကံ၊

ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ မံ အဝစ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ’’တိ။ (ထေရီဂါ။ ၁၀၉)၊

တထာ အပဒါနေပိ –

‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ၊ ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ နာယကော၊

တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ၊ ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသ’’န္တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၄၄)၊

တံ ကထန္တိ? နယိဒံ ဧဟိဘိက္ခုနိဘာဝေန ဥပသမ္ပဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥပသမ္ပဒါယ ပန ဟေတုဘာဝတော ယာ သတ္ထု အာဏတ္တိ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါတိ ဝုတ္တံ။

တထာ ဟိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇ ဥပသမ္ပဇ္ဇဿူတိ မံ အဝေါစ အာဏာပေသိ။ သာ သတ္ထု အာဏာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အဟောသီ’’တိ။ ဧတေနေဝ အပဒါနဂါထာယပိ အတ္ထော သံဝဏ္ဏိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဧဝမ္ပိ ဘိက္ခုနိဝိဘင်္ဂေ ဧဟိ ဘိက္ခုနီတိ ဣဒံ ကထန္တိ? ဧဟိဘိက္ခုနိဘာဝေန ဘိက္ခုနီနံ ဥပသမ္ပဒါယ အသဘာဝဇောတနဝစနံ တထာ ဥပသမ္ပဒါယ ဘိက္ခုနီနံ အဘာဝတော။ ယဒိ ဧဝံ၊ ကထံ ဧဟိဘိက္ခုနီတိ ဝိဘင်္ဂေ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ? ဒေသနာနယသောတပတိတဘာဝေန။ အယဉှိ သောတပတိတတာ နာမ ကတ္ထစိ လဗ္ဘမာနဿာပိ အနာဟဋံ ဟောတိ။

ယထာ အဘိဓမ္မေ မနောဓာတုနိဒ္ဒေသေ (ဓ။ သ။ ၅၆၆-၅၆၇) လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဈာနင်္ဂံ ပဉ္စဝိညာဏသောတပတိတတာယ န ဥဒ္ဓဋံ ကတ္ထစိ ဒေသနာယ အသမ္ဘဝတော။ ယထာ တတ္ထေဝ ဝတ္ထုနိဒ္ဒေသေ ဟဒယဝတ္ထု၊ ကတ္ထစိ အလဗ္ဘမာနဿာပိ ဂဟဏဝသေန။ တထာ ဌိတကပ္ပိနိဒ္ဒေသေ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဌိတကပ္ပီ? အယဉ္စ ပုဂ္ဂလော သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နော အဿ၊ ကပ္ပဿ စ ဥဍ္ဍယှနဝေလာ အဿ၊ နေဝ တာဝ ကပ္ပော ဥဍ္ဍယှေယျ၊ ယာဝါယံ ပုဂ္ဂလော န သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၇)။

ဧဝမိဓာပိ အလဗ္ဘမာနဂဟဏဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ပရိကပ္ပဝစနဉှေတံ သစေ ဘဂဝါ ဘိက္ခုနိဘာဝယောဂျံ ကဉ္စိ မာတုဂါမံ ဧဟိ ဘိက္ခုနီတိ ဝဒေယျ၊ ဧဝမ္ပိ ဘိက္ခုနိဘာဝေါ သိယာတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝံ န ကထေသီတိ? တထာ ကတာဓိကာရာနံ အဘာဝတော။ ယေ ပန ‘‘အနာသန္နသန္နိဟိတဘာဝတော’’တိ ကာရဏံ ဝတွာ ‘‘ဘိက္ခူ ဧဝ ဟိ သတ္ထု အာသန္နစာရီ သဒါ သန္နိဟိတာဝ၊ တသ္မာ တေ ‘ဧဟိဘိက္ခူ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ၊ န ဘိက္ခုနိယော’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တေသံ မတိမတ္တံ။ သတ္ထု အာသန္နဒူရဘာဝဿ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗဘာဝါသိဒ္ဓတ္တာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သင်္ဃာဋိကဏ္ဏေ စေပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂဟေတွာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓော အဿ ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော၊ သော စ ဟောတိ အဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု တိဗ္ဗသာရာဂေါ ဗျာပန္နစိတ္တော ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော မုဋ္ဌဿတိ အသမ္ပဇာနော အသမာဟိတော ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တော ပါကတိန္ဒြိယော ၊ အထ ခေါ သော အာရကာဝ မယှံ၊ အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု န ပဿတိ၊ ဓမ္မံ အပဿန္တော န မံ ပဿတိ။

‘‘ယောဇနသတေ စေပိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ။ သော စ ဟောတိ အနဘိဇ္ဈာလု ကာမေသု န တိဗ္ဗသာရာဂေါ အဗျာပန္နစိတ္တော အပ္ပဒုဋ္ဌမနသင်္ကပ္ပော ဥပဋ္ဌိတဿတိ သမ္ပဇာနော သမာဟိတော ဧကဂ္ဂစိတ္တော သံဝုတိန္ဒြိယော၊ အထ ခေါ သော သန္တိကေဝ မယှံ၊ အဟဉ္စ တဿ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဓမ္မဉှိ သော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဿတိ၊ ဓမ္မံ ပဿန္တော မံ ပဿတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၂)။

တသ္မာ အကာရဏံ ဒေသတော သတ္ထု အာသန္နာနာသန္နတာ။ အကတာဓိကာရတာယ ပန ဘိက္ခုနီနံ တတ္ထ အယောဂျတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဟိဘိက္ခုနိဒုကော ဣဓ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ ဧဝံ ဒုဝိဓာ။

အဂ္ဂသာဝိကာ၊ မဟာသာဝိကာ၊ ပကတိသာဝိကာတိ တိဝိဓာ။ တတ္ထ ခေမာ၊ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာတိ ဣမာ ဒွေ ထေရိယော အဂ္ဂသာဝိကာ နာမ။ ကာမံ သဗ္ဗာပိ ခီဏာသဝတ္ထေရိယော သီလသုဒ္ဓိအာဒိကေ သမ္ပာဒေန္တိယော စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပဋ္ဌိတစိတ္တာ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတံ ဘာဝေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အနဝသေသတော ကိလေသေ ခေပေတွာ အဂ္ဂဖလေ ပတိဋ္ဌဟန္တိ။ တထာပိ ယထာ သဒ္ဓါဝိမုတ္တတော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ပညာဝိမုတ္တတော စ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာဝိသေသသိဒ္ဓါ ဣစ္ဆိတော ဝိသေသော၊ ဧဝံ အဘိနီဟာရမဟန္တတာပုဗ္ဗယောဂမဟန္တတာဟိသသန္တာနေ သာတိသယဂုဏဝိသေသဿ နိပ္ဖာဒိတတ္တာ သီလာဒီဟိ ဂုဏေဟိ မဟန္တာ သာဝိကာတိ မဟာသာဝိကာ။ တေသုယေဝ ပန ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေသု ပါမောက္ခဘာဝေန ဓုရဘူတာနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိသမ္မာသမာဓီနံ သာတိသယကိစ္စာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တိယာ ကာရဏဘူတာယ တဇ္ဇာဘိနီဟာရတာယ သက္ကစ္စံ နိရန္တရံ စိရကာလသမ္ဘူတာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ယထာက္ကမံ ပညာယ သမာဓိမှိ စ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တိယာ သဝိသေသံ သဗ္ဗဂုဏေဟိ အဂ္ဂဘာဝေ ဌိတတ္တာ တာ ဒွေပိ အဂ္ဂသာဝိကာ နာမ။ မဟာပဇာပတိဂေါတမိအာဒယော ပန အဘိနီဟာရမဟန္တတာယ ပုဗ္ဗယောဂမဟန္တတာယ စ ပဋိလဒ္ဓဂုဏဝိသေသဝသေန မဟတိယော သာဝိကာတိ မဟာသာဝိကာ နာမ။ ဣတရာ ထေရိကာ တိဿာ ဝီရာ ဓီရာတိ ဧဝမာဒိကာ အဘိနီဟာရမဟန္တတာဒီနံ အဘာဝေန ပကတိသာဝိကာ နာမ။ တာ ပန အဂ္ဂသာဝိကာ ဝိယ မဟာသာဝိကာ ဝိယ စ န ပရိမိတာ၊ အထ ခေါ အနေကသတာနိ အနေကသဟဿာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ အဂ္ဂသာဝိကာဒိဘေဒတော တိဝိဓာ။ တထာ သုညတဝိမောက္ခာဒိဘေဒတော တိဝိဓာ။

ပဋိပဒါဒိဝိဘာဂေန စတုဗ္ဗိဓာ။ ဣန္ဒြိယာဓိကဝိဘာဂေန ပဉ္စဝိဓာ။ တထာ ပဋိပတ္တိယာဒိဝိဘာဂေန ပဉ္စဝိဓာ။ အနိမိတ္တဝိမုတ္တာဒိဝသေန ဆဗ္ဗိဓာ။ အဓိမုတ္တိဘေဒေန သတ္တဝိဓာ။ ဓုရပဋိပဒါဒိဝိဘာဂေန အဋ္ဌဝိဓာ။ ဝိမုတ္တိဝိဘာဂေန နဝဝိဓာ ဒသဝိဓာ စ။ တာ ပနေတာ ယထာဝုတ္တေန ဓုရဘေဒေန ဝိဘဇ္ဇမာနာ ဝီသတိ ဟောန္တိ၊ ပဋိပဒါဝိဘာဂေန ဝိဘဇ္ဇမာနာ စတ္တာလီသ ဟောန္တိ။ ပုန ပဋိပဒါဘေဒေန ဓုရဘေဒေန ဝိဘဇ္ဇမာနာ အသီတိ ဟောန္တိ။ အထ ဝါ သုညတာဝိမုတ္တာဒိဝိဘာဂေန ဝိဘဇ္ဇမာနာ စတ္တာလီသာဓိကာနိ ဒွေသတာနိ ဟောန္တိ။ ပုန ဣန္ဒြိယာဓိကဝိဘာဂေန ဝိဘဇ္ဇမာနာ ဒွိသတုတ္တရသဟဿံ ဟောန္တီတိ။ ဧဝမေတာသံ ထေရီနံ အတ္တနော ဂုဏဝသေနေဝ အနေကဘေဒဘိန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဟေဋ္ဌာ ထေရဂါထာသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗောတိ။

သုမေဓာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မဟာနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနဂါထာ

ဧတ္တာဝတာ စ –

‘‘ယေ တေ သမ္ပန္နသဒ္ဓမ္မာ၊ ဓမ္မရာဇဿ သတ္ထုနော၊

ဩရသာ မုခဇာ ပုတ္တာ၊ ဒါယာဒါ ဓမ္မနိမ္မိတာ။

‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါ၊

သုဘူတိအာဒယော ထေရာ၊ ထေရိယော ထေရိကာဒယော။

‘‘တေဟိ ယာ ဘာသိတာ ဂါထာ၊ အညဗျာကရဏာဒိနာ၊

တာ သဗ္ဗာ ဧကတော ကတွာ၊ ထေရဂါထာတိ သင်္ဂဟံ။

‘‘အာရောပေသုံ မဟာထေရာ၊ ထေရီဂါထာတိ တာဒိနော၊

တာသံ အတ္ထံ ပကာသေတုံ၊ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ။

‘‘နိဿာယ ယာ သမာရဒ္ဓါ၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ မယာ၊

သာ တတ္ထ ပရမတ္ထာနံ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ။

‘‘ပကာသနာ ပရမတ္ထဒီပနီ၊ နာမ နာမတော၊

သမ္ပတ္တာ ပရိနိဋ္ဌာနံ၊ အနာကုလဝိနိစ္ဆယာ၊

ဒွါနဝုတိပရိမာဏာ၊ ပါဠိယာ ဘာဏဝါရတော။

‘‘ဣတိ တံ သင်္ခရောန္တေန၊ ယံ တံ အဓိဂတံ မယာ၊

ပုညံ တဿာနုဘာဝေန၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

‘‘ဩဂါဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓါယ၊ သီလာဒိပဋိပတ္တိယာ၊

သဗ္ဗေပိ ဒေဟိနော ဟောန္တု၊ ဝိမုတ္တိရသဘာဂိနော။

‘‘စိရံ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊

တသ္မိံ သဂါရဝါ နိစ္စံ၊ ဟောန္တု သဗ္ဗေပိ ပါဏိနော။

‘‘သမ္မာ ဝဿတု ကာလေန၊ ဒေဝေါပိ ဇဂတီပတိ၊

သဒ္ဓမ္မနိရတော လောကံ၊ ဓမ္မေနေဝ ပသာသတူ’’တိ။

ဗဒရတိတ္ထဝိဟာရဝါသိနာ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန

ကတာ

ထေရီဂါထာနံ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ထေရီဂါထာ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။