📜

၅။ ပဉ္စကနိပါတော

၁။ အညတရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စကနိပါတေ ပဏ္ဏဝီသတိ ဝဿာနီတိအာဒိကာ အညတရာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တီ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဒေဝဒဟနဂရေ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ ဓာတီ ဟုတွာ ဝဍ္ဎေသိ။ နာမဂေါတ္တတော ပန အပညာတာ အဟောသိ။ သာ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ ပဗ္ဗဇိတကာလေ သယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဉ္စဝီသတိ သံဝစ္ဆရာနိ ကာမရာဂေန ဥပဒ္ဒုတာ အစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ ကာလံ စိတ္တေကဂ္ဂတံ အလဘန္တီ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒမာနာ ဓမ္မဒိန္နာထေရိယာ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ကာမေဟိ ဝိနိဝတ္တိတမာနသာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဘာဝနမနုယဉ္ဇန္တီ န စိရဿေဝ ဆဠဘိညာ ဟုတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၆၇။

‘‘ပဏ္ဏဝီသတိ ဝဿာနိ၊ ယတော ပဗ္ဗဇိတာ အဟံ၊

နာစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပိ၊ စိတ္တဿူပသမဇ္ဈဂံ။

၆၈။

‘‘အလဒ္ဓါ စေတသော သန္တိံ၊ ကာမရာဂေနဝဿုတာ၊

ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တီ၊ ဝိဟာရံ ပါဝိသိံ အဟံ။

၆၉။

‘‘သာ ဘိက္ခုနိံ ဥပါဂစ္ဆိံ၊ ယာ မေ သဒ္ဓါယိကာ အဟု၊

သာ မေ ဓမ္မမဒေသေသိ၊ ခန္ဓာယတနဓာတုယော။

၇၀။

‘‘တဿာ ဓမ္မံ သုဏိတွာန၊ ဧကမန္တေ ဥပါဝိသိံ၊

ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ။

၇၁။

‘‘စေတောပရိစ္စဉာဏဉ္စ ၊ သောတဓာတု ဝိသောဓိတာ၊

ဣဒ္ဓီပိ မေ သစ္ဆိကတာ၊ ပတ္တော မေ အာသဝက္ခယော၊

ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ နာစ္ဆရာသင်္ဃာတမတ္တမ္ပီတိ အစ္ဆရာဃဋိတမတ္တမ္ပိ ခဏံ အင်္ဂုလိဖောဋနမတ္တမ္ပိ ကာလန္တိ အတ္ထော။ စိတ္တဿူပသမဇ္ဈဂန္တိ စိတ္တဿ ဥပသမံ စိတ္တေကဂ္ဂံ န အဇ္ဈဂန္တိ ယောဇနာ၊ န ပဋိလဘိန္တိ အတ္ထော။

ကာမရာဂေနဝဿုတာတိ ကာမဂုဏသင်္ခါတေသု ဝတ္ထုကာမေသု ဒဠှတရာဘိနိဝေသိတာယ ဗဟလေန ဆန္ဒရာဂေန တိန္တစိတ္တာ။

ဘိက္ခုနိန္တိ ဓမ္မဒိန္နတ္ထေရိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

စေတောပရိစ္စဉာဏဉ္စာတိ စေတောပရိယဉာဏဉ္စ ဝိသောဓိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော၊ အဓိဂတန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

အညတရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝိမလာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

မတ္တာ ဝဏ္ဏေန ရူပေနာတိအာဒိကာ ဝိမလာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ အညတရာယ ရူပူပဇီဝိနိယာ ဣတ္ထိယာ ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝိမလာတိဿာ နာမံ အဟောသိ။ သာ ဝယပ္ပတ္တာ တထေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တီ ဧကဒိဝသံ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ ဝေသာလိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ထေရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ထေရံ ဥဒ္ဒိဿ ပလောဘနကမ္မံ ကာတုံ အာရဘိ။ ‘‘တိတ္ထိယေဟိ ဥယျောဇိတာ တထာ အကာသီ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ထေရော တဿာ အသုဘဝိဘာဝနမုခေန သန္တဇ္ဇနံ ကတွာ ဩဝါဒမဒါသိ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ထေရဂါထာယ အာဂတမေဝ၊ တထာ ပန ထေရေန ဩဝါဒေ ဒိန္နေ သာ သံဝေဂဇာတာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ဥပါသိကာ ဟုတွာ အပရဘာဂေ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတွာ ဃဋေန္တီ ဝါယမန္တီ ဟေတုသမ္ပန္နတာယ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၇၂။

‘‘မတ္တာ ဝဏ္ဏေန ရူပေန၊ သောဘဂ္ဂေန ယသေန စ၊

ယောဗ္ဗနေန စုပတ္ထဒ္ဓါ၊ အညာသမတိမညိဟံ။

၇၃။

‘‘ဝိဘူသေတွာ ဣမံ ကာယံ၊ သုစိတ္တံ ဗာလလာပနံ၊

အဋ္ဌာသိံ ဝေသိဒွါရမှိ၊ လုဒ္ဒေါ ပါသမိဝေါဍ္ဍိယ။

၇၄။

‘‘ပိဠန္ဓနံ ဝိဒံသေန္တီ၊ ဂုယှံ ပကာသိကံ ဗဟုံ၊

အကာသိံ ဝိဝိဓံ မာယံ၊ ဥဇ္ဈဂ္ဃန္တီ ဗဟုံ ဇနံ။

၇၅။

‘‘သာဇ္ဇ ပိဏ္ဍံ စရိတွာန၊ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ၊

နိသိန္နာ ရုက္ခမူလမှိ၊ အဝိတက္ကဿ လာဘိနီ။

၇၆။

‘‘သဗ္ဗေ ယောဂါ သမုစ္ဆိန္နာ၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ သီတိဘူတာမှိ နိဗ္ဗုတာ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ မတ္တာ ဝဏ္ဏေန ရူပေနာတိ ဂုဏဝဏ္ဏေန စေဝ ရူပသမ္ပတ္တိယာ စ။ သောဘဂ္ဂေနာတိ သုဘဂဘာဝေန။ ယသေနာတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ။ မတ္တာ ဝဏ္ဏမဒရူပမဒသောဘဂ္ဂမဒပရိဝါရမဒဝသေန မဒံ အာပန္နာတိ အတ္ထော။ ယောဗ္ဗနေန စုပတ္ထဒ္ဓါတိ ယောဗ္ဗနမဒေန ဥပရူပရိ ထဒ္ဓါ ယောဗ္ဗနနိမိတ္တေန အဟင်္ကာရေန ဥပတ္ထဒ္ဓစိတ္တာ အနုပသန္တမာနသာ။ အညာသမတိမညိဟန္တိ အညာ ဣတ္ထိယော အတ္တနော ဝဏ္ဏာဒိဂုဏေဟိ သဗ္ဗထာပိ အတိက္ကမိတွာ မညိံ အဟံ။ အညာသံ ဝါ ဣတ္ထီနံ ဝဏ္ဏာဒိဂုဏေ အတိမညိံ အတိက္ကမိတွာ အမညိံ အဝမာနံ အကာသိံ။

ဝိဘူသိတွာဣမံ ကာယံ၊ သုစိတ္တံ ဗာလလာပနန္တိ ဣမံ နာနာဝိဓအသုစိဘရိတံ ဇေဂုစ္ဆံ အဟံ မမာတိ ဗာလာနံ လာပနတော ဝါစနတော ဗာလလာပနံ မမ ကာယံ ဆဝိရာဂကရဏကေသဋ္ဌပနာဒိနာ သုစိတ္တံ ဝတ္ထာဘရဏေဟိ ဝိဘူသိတွာ သုမဏ္ဍိတပသာဒိတံ ကတွာ။ အဋ္ဌာသိံ ဝေသိဒွါရမှိ၊ လုဒ္ဒေါ ပါသမိဝေါဍ္ဍိယာတိ မိဂလုဒ္ဒေါ ဝိယ မိဂါနံ ဗန္ဓနတ္ထာယ ဒဏ္ဍဝါကုရာဒိမိဂပါသံ၊ မာရဿ ပါသဘူတံ ယထာဝုတ္တံ မမ ကာယံ ဝေသိဒွါရမှိ ဝေသိယာ ဃရဒွါရေ ဩဍ္ဍိယိတွာ အဋ္ဌာသိံ။

ပိဠန္ဓနံ ဝိဒံသေန္တီ၊ ဂုယှံ ပကာသိကံ ဗဟုန္တိ ဦရုဇဃနထနဒဿနာဒိကံ ဂုယှဉ္စေဝ ပါဒဇာဏုသိရာဒိကံ ပကာသဉ္စာတိ ဂုယှံ ပကာသိကဉ္စ ဗဟုံ နာနပ္ပကာရံ ပိဠန္ဓနံ အာဘရဏံ ဒဿေန္တီ။ အကာသိံ ဝိဝိဓံ မာယံ၊ ဥဇ္ဈဂ္ဃန္တီ ဗဟုံဇနန္တိ ယောဗ္ဗနမဒမတ္တံ ဗဟုံ ဗာလဇနံ ဝိပ္ပလမ္ဘေတုံ ဟသန္တီ ဂန္ဓမာလာဝတ္ထာဘရဏာဒီဟိ သရီရသဘာဝပဋိစ္ဆာဒနေန ဟသဝိလာသဘာဝါဒီဟိ တေဟိ စ ဝိဝိဓံ နာနပ္ပကာရံ ဝဉ္စနံ အကာသိံ။

သာဇ္ဇ ပိဏ္ဍံ စရိတွာန…ပေ… အဝိတက္ကဿ လာဘိနီတိ သာ အဟံ ဧဝံ ပမာဒဝိဟာရိနီ သမာနာ အဇ္ဇ ဣဒါနိ အယျဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မုဏ္ဍာ သင်္ဃာဋိပါရုတာ ဟုတွာ ပိဏ္ဍံ စရိတွာန ဘိက္ခာဟာရံ ဘုဉ္ဇိတွာ နိသိန္နာ ရုက္ခမူလမှိ ရုက္ခမူလေ ဝိဝိတ္တာသနေ နိသိန္နာ ဒုတိယဇ္ဈာနပါဒကဿ အဂ္ဂဖလဿ အဓိဂမေန အဝိတက္ကဿ လာဘိနီ အမှီတိ ယောဇနာ။

သဗ္ဗေ ယောဂါတိ ကာမယောဂါဒယော စတ္တာရောပိ ယောဂါ။ သမုစ္ဆိန္နာတိ ပဌမမဂ္ဂါဒိနာ ယထာရဟံ သမ္မဒေဝ ဥစ္ဆိန္နာ ပဟီနာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဝိမလာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ သီဟာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

အယောနိသော မနသိကာရာတိအာဒိကာ သီဟာယ ထေရိယာ ဂါထာ ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဝေသာလိယံ သီဟသေနာပတိနော ဘဂိနိယာ ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿာ ‘‘မာတုလဿ နာမံ ကရောမာ’’တိ သီဟာတိ နာမံ အကံသု။ သာ ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရာ သီဟဿ သေနာပတိနော ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ တံ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာပိ ဗဟိဒ္ဓါ ပုထုတ္တာရမ္မဏေ ဝိဓာဝန္တံ စိတ္တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တီ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ မိစ္ဆာဝိတက္ကေဟိ ဗာဓီယမာနာ စိတ္တဿာဒံ အလဘန္တီ ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ပါပဇီဝိတေန ၊ ဥဗ္ဗန္ဓိတွာ မရိဿာမီ’’တိ ပါသံ ဂဟေတွာ ရုက္ခသာခါယံ လဂ္ဂိတွာ တံ အတ္တနော ကဏ္ဌေ ပဋိမုဉ္စန္တီ ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏဝသေန ဝိပဿနာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိ၊ အန္တိမဘဝိကတာယ ပါသဿ ဗန္ဓနံ ဂီဝဋ္ဌာနေ အဟောသိ၊ ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ သာ တာဝဒေဝ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အရဟတ္တံ ပတ္တသမကာလမေဝ စ ပါသဗန္ဓော ဂီဝတော မုစ္စိတွာ ဝိနိဝတ္တိ။ သာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတာ ဥဒါနဝသေန –

၇၇။

‘‘အယောနိသော မနသိကာရာ၊ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတာ၊

အဟောသိံ ဥဒ္ဓတာ ပုဗ္ဗေ၊ စိတ္တေ အဝသဝတ္တိနီ။

၇၈။

‘‘ပရိယုဋ္ဌိတာ က္လေသေဟိ၊ သုဘသညာနုဝတ္တိနီ၊

သမံ စိတ္တဿ န လဘိံ၊ ရာဂစိတ္တဝသာနုဂါ။

၇၉။

‘‘ကိသာ ပဏ္ဍု ဝိဝဏ္ဏာ စ၊ သတ္တ ဝဿာနိ စာရိဟံ၊

နာဟံ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ၊ သုခံ ဝိန္ဒိံ သုဒုက္ခိတာ။

၈၀။

‘‘တတော ရဇ္ဇုံ ဂဟေတွာန၊ ပါဝိသိံ ဝနမန္တရံ၊

ဝရံ မေ ဣဓ ဥဗ္ဗန္ဓံ၊ ယဉ္စ ဟီနံ ပုနာစရေ။

၈၁။

‘‘ဒဠှပါသံ ကရိတွာန၊ ရုက္ခသာခါယ ဗန္ဓိယ၊

ပက္ခိပိံ ပါသံ ဂီဝါယံ၊ အထ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အယောနိသော မနသိကာရာတိ အနုပါယမနသိကာရေန၊ အသုဘေ သုဘန္တိ ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟေန။ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတာတိ ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂေန ပီဠိတာ။ အဟောသိံ ဥဒ္ဓတာ ပုဗ္ဗေ၊ စိတ္တေ အဝသဝတ္တိနီတိ ပုဗ္ဗေ မမ စိတ္တေ မယှံ ဝသေ အဝတ္တမာနေ ဥဒ္ဓတာ နာနာရမ္မဏေ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ အသမာဟိတာ အဟောသိံ။

ပရိယုဋ္ဌိတာ က္လေသေဟိ၊ သုဘသညာနုဝတ္တိနီတိ ပရိယုဋ္ဌာနပတ္တေဟိ ကာမရာဂါဒိကိလေသေဟိ အဘိဘူတာ ရူပါဒီသု သုဘန္တိ ပဝတ္တာယ ကာမသညာယ အနုဝတ္တနသီလာ။ သမံ စိတ္တဿ န လဘိံ၊ ရာဂစိတ္တဝသာနုဂါတိ ကာမရာဂသမ္ပယုတ္တစိတ္တဿ ဝသံ အနုဂစ္ဆန္တီ ဤသကမ္ပိ စိတ္တဿ သမံ စေတောသမထံ စိတ္တေကဂ္ဂတံ န လဘိံ။

ကိသာ ပဏ္ဍု ဝိဝဏ္ဏာ စာတိ ဧဝံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝေန ကိသာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ တတော ဧဝ ဝိဝဏ္ဏာ ဝိဂတဆဝိဝဏ္ဏာ စ ဟုတွာ။ သတ္တ ဝဿာနီတိ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ။ စာရိဟန္တိ စရိံ အဟံ။ နာဟံ ဒိဝါ ဝါရတ္တိံ ဝါ၊ သုခံ ဝိန္ဒိံ သုဒုက္ခိတာတိ ဧဝမဟံ သတ္တသု သံဝစ္ဆရေသု ကိလေသဒုက္ခေန ဒုက္ခိတာ ဧကဒါပိ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ သမဏသုခံ န ပဋိလဘိံ။

တတောတိ ကိလေသပရိယုဋ္ဌာနေန သမဏသုခါလာဘဘာဝတော။ ရဇ္ဇုံ ဂဟေတွာန ပါဝိသိံ၊ ဝနမန္တရန္တိ ပါသရဇ္ဇုံ အာဒါယ ဝနန္တရံ ပါဝိသိံ။ ကိမတ္ထံ ပါဝိသီတိ စေ အာဟ – ‘‘ဝရံ မေ ဣဓ ဥဗ္ဗန္ဓံ၊ ယဉ္စ ဟီနံ ပုနာစရေ’’တိ ယဒဟံ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အသက္ကောန္တီ ဟီနံ ဂိဟိဘာဝံ ပုန အာစရေ အာစရေယျံ အနုတိဋ္ဌေယျံ၊ တတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန ဣမသ္မိံ ဝနန္တရေ ဥဗ္ဗန္ဓံ ဗန္ဓိတွာ မရဏံ မေ ဝရံ သေဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ အထ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေတိ ယဒါ ရုက္ခသာခါယ ဗန္ဓပါသံ ဂီဝါယံ ပက္ခိပိ၊ အထ တဒနန္တရမေဝ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာမဂ္ဂေန ဃဋိတတ္တာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗာသဝေဟိ မမ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ ဝိမုတ္တံ အဟောသီတိ။

သီဟာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ သုန္ဒရီနန္ဒာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

အာတုရံ အသုစိန္တိအာဒိကာ သုန္ဒရီနန္ဒာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ၊ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဈာယိနီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ကုသလံ ဥပစိနန္တီ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တီ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သကျရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ နန္ဒာတိဿာ နာမံ အကံသု။ အပရဘာဂေ ရူပသမ္ပတ္တိယာ သုန္ဒရီနန္ဒာ၊ ဇနပဒကလျာဏီတိ စ ပညာယိတ္ထ။ သာ အမှာကံ ဘဂဝတိ သဗ္ဗညုတံ ပတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကပိလဝတ္ထုံ ဂန္တွာ နန္ဒကုမာရဉ္စ ရာဟုလကုမာရဉ္စ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဂတေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇေ စ ပရိနိဗ္ဗုတေ မဟာပဇာပတိဂေါတမိယာ ရာဟုလမာတာယ စ ပဗ္ဗဇိတာယ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ ဇေဋ္ဌဘာတာ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓါ ဇာတော၊ ပုတ္တောပိဿ ရာဟုလကုမာရော ပဗ္ဗဇိ၊ ဘတ္တာပိ မေ နန္ဒရာဇာ၊ မာတာပိ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ၊ ဘဂိနီပိ ရာဟုလမာတာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣဒါနာဟံ ဂေဟေ ကိံ ကရိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဉာတိသိနေဟေန ပဗ္ဗဇိ၊ နော သဒ္ဓါယ။ တသ္မာ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ရူပံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နမဒါ။ ‘‘သတ္ထာ ရူပံ ဝိဝဏ္ဏေတိ ဂရဟတိ၊ အနေကပရိယာယေန ရူပေ အာဒီနဝံ ဒဿေတီ’’တိ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ အဘိရူပနန္ဒာယ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သတ္ထာရာ နိမ္မိတံ ဣတ္ထိရူပံ အနုက္ကမေန ဇရာဘိဘူတံ ဒိသွာ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော မနသိကရောန္တိယာ ထေရိယာ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ စိတ္တံ အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ သတ္ထာ တဿာ သပ္ပာယဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

၈၂။

‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ၊ ပဿ နန္ဒေ သမုဿယံ၊

အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။

၈၃။

‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ၊ ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊

ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပူတိကံ ဝါတိ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။

၈၄။

‘‘ဧဝမေတံ အဝေက္ခန္တီ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊

တတော သကာယ ပညာယ၊ အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဒက္ခိသ’’န္တိ။ –

ဣမာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ။

သာ ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဿာ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တော ‘‘နန္ဒေ၊ ဣမသ္မိံ သရီရေ အပ္ပမတ္တကောပိ သာရော နတ္ထိ၊ မံသလောဟိတလေပနော ဇရာဒီနံ ဝါသဘူတော၊ အဋ္ဌိပုဉ္ဇမတ္တော ဧဝါယ’’န္တိ ဒဿေတုံ –

‘‘အဋ္ဌိနံ နဂရံ ကတံ၊ မံသလောဟိတလေပနံ၊

ယတ္ထ ဇရာ စ မစ္စု စ၊ မာနော မက္ခော စ ဩဟိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၀) –

ဓမ္မပဒေ ဣမံ ဂါထမာဟ။

သာ ဒေသနာဝသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၁၆၆-၂၁၉) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။

‘‘ဩဝါဒကော ဝိညာပကော၊ တာရကော သဗ္ဗပါဏိနံ၊

ဒေသနာကုသလော ဗုဒ္ဓါ၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘အနုကမ္ပကော ကာရုဏိကော၊ ဟိတေသီ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

သမ္ပတ္တေ တိတ္ထိယေ သဗ္ဗေ၊ ပဉ္စသီလေ ပတိဋ္ဌပိ။

‘‘ဧဝံ နိရာကုလံ အာသိ၊ သုညတံ တိတ္ထိယေဟိ စ၊

ဝိစိတ္တံ အရဟန္တေဟိ၊ ဝသီဘူတေဟိ တာဒိဘိ။

‘‘ရတနာနဋ္ဌပညာသံ၊ ဥဂ္ဂတောဝ မဟာမုနိ၊

ကဉ္စနဂ္ဃိယသင်္ကာသော၊ ဗာတ္တိံသဝရလက္ခဏော။

‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ၊ အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊

နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ မဟာသုခသမပ္ပိတာ။

‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊

အမတံ ပရမဿာဒံ၊ ပရမတ္ထနိဝေဒကံ။

‘‘တဒါ နိမန္တယိတွာန၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ၊

ဒတွာ တဿ မဟာဒါနံ၊ ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ။

‘‘ဈာယိနီနံ ဘိက္ခုနီနံ၊ အဂ္ဂဋ္ဌာနမပတ္ထယိံ၊

နိပစ္စ သိရသာ ဓီရံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။

‘‘တဒါ အဒန္တဒမကော၊ တိလောကသရဏော ပဘူ၊

ဗျာကာသိ နရသာရထိ၊ လစ္ဆသေ တံ သုပတ္ထိတံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊

နန္ဒာတိ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။

‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊

မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ၊ ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ၊ တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊

တတော စ နိမ္မာနရတိံ၊ ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊

တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။

‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ၊ ရာဇာနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊

မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။

‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန၊ ဒေဝေသု မနုဇေသု စ၊

သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ၊ နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ သုရမ္မေ ကပိလဝှယေ၊

ရညော သုဒ္ဓါဒနဿာဟံ၊ ဓီတာ အာသိံ အနိန္ဒိတာ။

‘‘သိရိယာ ရူပိနိံ ဒိသွာ၊ နန္ဒိတံ အာသိ တံ ကုလံ၊

တေန နန္ဒာတိ မေ နာမံ၊ သုန္ဒရံ ပဝရံ အဟု။

‘‘ယုဝတီနဉ္စ သဗ္ဗာသံ၊ ကလျာဏီတိ စ ဝိဿုတာ၊

တသ္မိမ္ပိ နဂရေ ရမ္မေ၊ ဌပေတွာ တံ ယသောဓရံ။

‘‘ဇေဋ္ဌော ဘာတာ တိလောကဂ္ဂေါ၊ ပစ္ဆိမော အရဟာ တထာ၊

ဧကာကိနီ ဂဟဋ္ဌာဟံ၊ မာတရာ ပရိစောဒိတာ။

‘‘သာကိယမှိ ကုလေ ဇာတာ၊ ပုတ္တေ ဗုဒ္ဓါနုဇာ တုဝံ၊

နန္ဒေနပိ ဝိနာ ဘူတာ၊ အဂါရေ ကိန္နု အစ္ဆသိ။

‘‘ဇရာဝသာနံ ယောဗ္ဗညံ၊ ရူပံ အသုစိသမ္မတံ၊

ရောဂန္တမပိစာရောဂျံ၊ ဇီဝိတံ မရဏန္တိကံ။

‘‘ဣဒမ္ပိ တေ သုဘံ ရူပံ၊ သသီကန္တံ မနောဟရံ၊

ဘူသနာနံ အလင်္ကာရံ၊ သိရိသင်္ဃာဋသံနိဘံ။

‘‘ပုဉ္ဇိတံ လောကသာရံဝ၊ နယနာနံ ရသာယနံ၊

ပုညာနံ ကိတ္တိဇနနံ၊ ဥက္ကာကကုလနန္ဒနံ။

‘‘န စိရေနေဝ ကာလေန၊ ဇရာ သမဓိသေဿတိ၊

ဝိဟာယ ဂေဟံ ကာရုညေ၊ စရ ဓမ္မမနိန္ဒိတေ။

‘‘သုတွာဟံ မာတု ဝစနံ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

ဒေဟေန နတု စိတ္တေန၊ ရူပယောဗ္ဗနလာဠိတာ။

‘‘မဟတာ စ ပယတ္တေန၊ ဈာနဇ္ဈေန ပရံ မမ၊

ကာတုဉ္စ ဝဒတေ မာတာ၊ န စာဟံ တတ္ထ ဥဿုကာ။

‘‘တတော မဟာကာရုဏိကော၊ ဒိသွာ မံ ကာမလာလသံ၊

နိဗ္ဗန္ဒနတ္ထံ ရူပသ္မိံ၊ မမ စက္ခုပထေ ဇိနော။

‘‘သကေန အာနုဘာဝေန၊ ဣတ္ထိံ မာပေသိ သောဘိနိံ၊

ဒဿနီယံ သုရုစိရံ၊ မမတောပိ သုရူပိနိံ။

‘‘တမဟံ ဝိမှိတာ ဒိသွာ၊ အတိဝိမှိတဒေဟိနိံ၊

စိန္တယိံ သဖလံ မေတိ၊ နေတ္တလာဘဉ္စ မာနုသံ။

‘‘တမဟံ ဧဟိ သုဘဂေ၊ ယေနတ္ထော တံ ဝဒေဟိ မေ၊

ကုလံ တေ နာမဂေါတ္တဉ္စ၊ ဝဒ မေ ယဒိ တေ ပိယံ။

‘‘န ဝဉ္စကာလော သုဘဂေ၊ ဥစ္ဆင်္ဂေ မံ နိဝါသယ၊

သီဒန္တီဝ မမင်္ဂါနိ၊ ပသုပ္ပယမုဟုတ္တကံ။

‘‘တတော သီသံ မမင်္ဂေ သာ၊ ကတွာ သယိ သုလောစနာ၊

တဿာ နလာဋေ ပတိတာ၊ လုဒ္ဓါ ပရမဒါရုဏာ။

‘‘သဟ တဿာ နိပါတေန၊ ပိဠကာ ဥပပဇ္ဇထ၊

ပဂ္ဃရိံသု ပဘိန္နာ စ၊ ကုဏပါ ပုဗ္ဗလောဟိတာ။

‘‘ပဘိန္နံ ဝဒနဉ္စာပိ၊ ကုဏပံ ပူတိဂန္ဓနံ၊

ဥဒ္ဓုမာတံ ဝိနိလဉ္စ၊ ပုဗ္ဗဉ္စာပိ သရီရကံ။

‘‘သာ ပဝေဒိတသဗ္ဗင်္ဂီ၊ နိဿသန္တီ မုဟုံ မုဟုံ၊

ဝေဒယန္တီ သကံ ဒုက္ခံ၊ ကရုဏံ ပရိဒေဝယိ။

‘‘ဒုက္ခေန ဒုက္ခိတာ ဟောမိ၊ ဖုသယန္တိ စ ဝေဒနာ၊

မဟာဒုက္ခေ နိမုဂ္ဂမှိ၊ သရဏံ ဟောဟိ မေ သခီ။

‘‘ကုဟိံ ဝဒနသောတံ တေ၊ ကုဟိံ တေ တုင်္ဂနာသိကာ၊

တမ္ဗဗိမ္ဗဝရောဋ္ဌန္တေ၊ ဝဒနံ တေ ကုဟိံ ဂတံ။

‘‘ကုဟိံ သသီနိဘံ ဝဏ္ဏံ၊ ကမ္ဗုဂီဝါ ကုဟိံ ဂတာ၊

ဒေါဠာ လောလာဝ တေ ကဏ္ဏာ၊ ဝေဝဏ္ဏံ သမုပါဂတာ။

‘‘မကုဠခါရကာကာရာ၊ ကလိကာဝ ပယောဓရာ၊

ပဘိန္နာ ပူတိကုဏပါ၊ ဒုဋ္ဌဂန္ဓိတ္တမာဂတာ။

‘‘ဝေဒိမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ၊ သူနာဝ နီတကိဗ္ဗိသာ၊

ဇာတာ အမဇ္ဈဘရိတာ၊ အဟော ရူပမသဿတံ။

‘‘သဗ္ဗံ သရီရသဉ္ဇာတံ၊ ပူတိဂန္ဓံ ဘယာနကံ၊

သုသာနမိဝ ဗီဘစ္ဆံ၊ ရမန္တေ ယတ္ထ ဗာလိသာ။

‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော၊ ဘာတာ မေ လောကနာယကော၊

ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂစိတ္တံ မံ၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

‘‘အာတုရံ ကုဏပံ ပူတိံ၊ ပဿ နန္ဒေ သမုဿယံ၊

အသုဘာယ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ။

‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ၊ ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊

ဒုဂ္ဂန္ဓံ ပူတိကံ ဝါတိ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။

‘‘ဧဝမေတံ အဝေက္ခန္တီ၊ ရတ္တိန္ဒိဝမတန္ဒိတာ၊

တတော သကာယ ပညာယ၊ အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဈ ဒက္ခိသံ။

‘‘တတောဟံ အတိသံဝိဂ္ဂါ၊ သုတွာ ဂါထာ သုဘာသိတာ၊

တတြဋ္ဌိတာဝဟံ သန္တီ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထ နိသိန္နာဟံ၊ သဒါ ဈာနပရာယဏာ၊

ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန ‘‘အာတုရံ အသုစိ’’န္တိအာဒိနာ သတ္ထာရာ ဒေသိတာဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ သဒ္ဓိံ –

၈၅။

‘‘တဿာ မေ အပ္ပမတ္တာယ၊ ဝိစိနန္တိယာ ယောနိသော၊

ယထာဘူတံ အယံ ကာယော၊ ဒိဋ္ဌော သန္တရဗာဟိရော။

၈၆။

‘‘အထ နိဗ္ဗိန္ဒဟံ ကာယေ၊ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဝိရဇ္ဇဟံ၊

အပ္ပမတ္တာ ဝိသံယုတ္တာ၊ ဥပသန္တာမှိ နိဗ္ဗုတာ’’တိ။ –

ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဧဝမေတံ အဝေက္ခန္တီ…ပေ… ဒက္ခိသန္တိ ဧတံ အာတုရာဒိသဘာဝံ ကာယံ ဧဝံ ‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ရတ္တိန္ဒိဝံ သဗ္ဗကာလံ အတန္ဒိတာ ဟုတွာ ပရတော ဃောသဟေတုကံ သုတမယဉာဏံ မုဉ္စိတွာ၊ တတော တံနိမိတ္တံ အတ္တနိ သမ္ဘူတတ္တာ သကာယဘာဝနာမယာယ ပညာယ ယာထာဝတော ဃနဝိနိဗ္ဘောဂကရဏေန အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဈ၊ ကထံ နု ခေါ ဒက္ခိသံ ပဿိဿန္တိ အာဘောဂပုရေစာရိကေန ပုဗ္ဗဘာဂဉာဏစက္ခုနာ အဝေက္ခန္တီ ဝိစိနန္တီတိ အတ္ထော။

တေနာဟ ‘‘တဿာ မေ အပ္ပမတ္တာယာ’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – တဿာ မေ သတိအဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တာယ ယောနိသော ဥပါယေန အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနာပညာယ ဝိစိနန္တိယာ ဝီမံသန္တိယာ၊ အယံ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတော ကာယော သသန္တာနပရသန္တာနဝိဘာဂတော သန္တရဗာဟိရော ယထာဘူတံ ဒိဋ္ဌော။

အထ တထာ ဒဿနတော ပစ္ဆာ နိဗ္ဗိန္ဒဟံ ကာယေ ဝိပဿနာပညာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗိန္ဒိံ၊ ဝိသေသတောဝ အဇ္ဈတ္တသန္တာနေ ဝိရဇ္ဇိ ဝိရာဂံ အာပဇ္ဇိံ၊ အဟံ ယထာဘူတာယ အပ္ပမာဒပဋိပတ္တိယာ မတ္ထကပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တာ သဗ္ဗသော သံယောဇနာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာ ဝိသံယုတ္တာ ဥပသန္တာ စ နိဗ္ဗုတာ စ အမှီတိ။

သုန္ဒရီနန္ဒာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နန္ဒုတ္တရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

အဂ္ဂိံစန္ဒဉ္စာတိအာဒိကာ နန္ဒုတ္တရာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုရုရဋ္ဌေ ကမ္မာသဓမ္မနိဂမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ၊ ဧကစ္စာနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ သိပ္ပာယတနာနိ စ ဥဂ္ဂဟေတွာ နိဂဏ္ဌပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂန္တွာ၊ ဝါဒပ္ပသုတာ ဇမ္ဗုသာခံ ဂဟေတွာ ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာ ဝိယ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဝိစရန္တီ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ပရာဇယံ ပတ္တာ ထေရဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၈၇။

‘‘အဂ္ဂိံ စန္ဒဉ္စ သူရိယဉ္စ၊ ဒေဝတာ စ နမဿိဟံ၊

နဒီတိတ္ထာနိ ဂန္တွာန၊ ဥဒကံ ဩရုဟာမိဟံ။

၈၈။

‘‘ဗဟူဝတသမာဒါနာ၊ အဍ္ဎံ သီသဿ ဩလိခိံ၊

ဆမာယ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ ရတ္တိံ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇဟံ။

၈၉။

‘‘ဝိဘူသာမဏ္ဍနရတာ၊ နှာပနုစ္ဆာဒနေဟိ စ၊

ဥပကာသိံ ဣမံ ကာယံ၊ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတာ။

၉၀။

‘‘တတော သဒ္ဓံ လဘိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊

ဒိသွာ ကာယံ ယထာဘူတံ၊ ကာမရာဂေါ သမူဟတော။

၉၁။

‘‘သဗ္ဗေ ဘဝါ သမုစ္ဆိန္နာ၊ ဣစ္ဆာ စ ပတ္ထနာပိ စ၊

သဗ္ဗယောဂဝိသံယုတ္တာ၊ သန္တိံ ပါပုဏိ စေတသော’’တိ။ –

ဣမာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အဂ္ဂိံ စန္ဒဉ္စ သူရိယဉ္စ၊ ဒေဝတာ စ နမဿိဟန္တိ အဂ္ဂိပ္ပမုခါ ဒေဝါတိ ဣန္ဒာနံ ဒေဝါနံ အာရာဓနတ္ထံ အာဟုတိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဂ္ဂိဉ္စ၊ မာသေ မာသေ သုက္ကပက္ခဿ ဒုတိယာယ စန္ဒဉ္စ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သာယံ ပါတံ သူရိယဉ္စ၊ အညာ စ ဗာဟိရာ ဟိရညဂဗ္ဘာဒယော ဒေဝတာ စ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ ဂဝေသန္တီ နမဿိဟံ နမက္ကာရံ အဟံ အကာသိံ။ နဒီတိတ္ထာနိဂန္တွာန၊ ဥဒကံ ဩရုဟာမိဟန္တိ ဂင်္ဂါဒီနံ နဒီနံ ပူဇာတိတ္ထာနိ ဥပဂန္တွာ သာယံ ပါတံ ဥဒကံ ဩတရာမိ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ အင်္ဂသိဉ္စနံ ကရောမိ။

ဗဟူဝတသမာဒါနာတိ ပဉ္စာတပတပ္ပနာဒိ ဗဟုဝိဓဝတသမာဒါနာ။ ဂါထာသုခတ္ထံ ဗဟူတိ ဒီဃကရဏံ။ အဍ္ဎံ သီသဿ ဩလိခိန္တိ မယှံ သီသဿ အဍ္ဎမေဝ မုဏ္ဍေမိ။ ကေစိ ‘‘အဍ္ဎံ သီသဿ ဩလိခိန္တိ ကေသကလာပဿ အဍ္ဎံ ဇဋာဗန္ဓနဝသေန ဗန္ဓိတွာ အဍ္ဎံ ဝိဿဇ္ဇေသိ’’န္တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ။ ဆမာယ သေယျံ ကပ္ပေမီတိ ထဏ္ဍိလသာယိနီ ဟုတွာ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ သယာမိ။ ရတ္တိံ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇဟန္တိ ရတ္တူပရတာ ဟုတွာ ရတ္တိယံ ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇိံ။

ဝိဘူသာမဏ္ဍနရတာတိ စိရကာလံ အတ္တကိလမထာနုယောဂေန ကိလန္တကာယာ ‘‘ဧဝံ သရီရဿ ကိလမနေန နတ္ထိ ပညာသုဒ္ဓိ။ သစေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ တောသနဝသေန သရီရဿ တပ္ပနေန သုဒ္ဓိ သိယာ’’တိ မန္တွာ ဣမံ ကာယံ အနုဂ္ဂဏှန္တီ ဝိဘူသာယံ မဏ္ဍနေ စ ရတာ ဝတ္ထာလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရဏေ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ မဏ္ဍနေ စ အဘိရတာ။ နှာပနုစ္ဆာဒနေဟိ စာတိ သမ္ဗာဟနာဒီနိ ကာရေတွာ နှာပနေန ဥစ္ဆာဒနေန စ။ ဥပကာသိံ ဣမံ ကာယန္တိ ဣမံ မမ ကာယံ အနုဂ္ဂဏှိံ သန္တပ္ပေသိံ။ ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတာတိ ဧဝံ ကာယဒဠှီဗဟုလာ ဟုတွာ အယောနိသောမနသိကာရပစ္စယာ ပရိယုဋ္ဌိတေန ကာမရာဂေန အဋ္ဋိတာ အဘိဏှံ ဥပဒ္ဒုတာ အဟောသိံ။

တတော သဒ္ဓံ လဘိတွာနာတိ ဧဝံ သမာဒိန္နဝတာနိ ဘိန္ဒိတွာ ကာယဒဠှီဗဟုလာ ဝါဒပ္ပသုတာ ဟုတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တီ တတော ပစ္ဆာ အပရဘာဂေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ သန္တိကေ လဒ္ဓါဝါဒါနုသာသနာ သဒ္ဓံ ပဋိလဘိတွာ။ ဒိသွာ ကာယံ ယထာဘူတန္တိ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ ဣမံ မမ ကာယံ ယထာဘူတံ ဒိသွာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ကာမရာဂေါ သမူဟတော။ တတော ပရံ အဂ္ဂမဂ္ဂေန သဗ္ဗေ ဘဝါ သမုစ္ဆိန္နာ၊ ဣစ္ဆာ စ ပတ္ထနာပိ စာတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယာဘိလာသသင်္ခါတာ ဣစ္ဆာ စ အာယတိဘဝါဘိလာသသင်္ခါတာ ပတ္ထနာပိ သဗ္ဗေ ဘဝါပိ သမုစ္ဆိန္နာတိ ယောဇနာ ။ သန္တိံ ပါပုဏိ စေတသောတိ အစ္စန္တံ သန္တိံ အရဟတ္တဖလံ ပါပုဏိံ အဓိဂစ္ဆိန္တိ အတ္ထော။

နန္ဒုတ္တရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ မိတ္တာကာဠီထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓါယပဗ္ဗဇိတွာနာတိအာဒိကာ မိတ္တာကာဠိယာ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တီ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကုရုရဋ္ဌေ ကမ္မာသဓမ္မနိဂမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တာ မဟာသတိပဋ္ဌာနဒေသနာယ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ လာဘသက္ကာရဂိဒ္ဓိကာ ဟုတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ အပရဘာဂေ ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တီ သံဝေဂဇာတာ ဟုတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၉၂။

‘‘သဒ္ဓါယ ပဗ္ဗဇိတွာန၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

ဝိစရိံဟံ တေန တေန၊ လာဘသက္ကာရဥဿုကာ။

၉၃။

‘‘ရိဉ္စိတွာ ပရမံ အတ္ထံ၊ ဟီနမတ္ထံ အသေဝိဟံ၊

ကိလေသာနံ ဝသံ ဂန္တွာ၊ သာမညတ္ထံ န ဗုဇ္ဈိဟံ။

၉၄။

‘‘တဿာ မေ အဟု သံဝေဂေါ၊ နိသိန္နာယ ဝိဟာရကေ၊

ဥမ္မဂ္ဂပဋိပန္နာမှိ၊ တဏှာယ ဝသမာဂတာ။

၉၅။

‘‘အပ္ပကံ ဇီဝိတံ မယှံ၊ ဇရာ ဗျာဓိ စ မဒ္ဒတိ၊

ပုရာယံ ဘိဇ္ဇတိ ကာယော၊ န မေ ကာလော ပမဇ္ဇိတုံ။

၉၆။

‘‘ယထာဘူတမဝေက္ခန္တီ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ဝိမုတ္တစိတ္တာ ဥဋ္ဌာသိံ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ဝိစရိံဟံ တေန တေန၊ လာဘသက္ကာရဥဿုကာတိ လာဘေ စ သက္ကာရေ စ ဥဿုကာ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဟုတွာ တေန တေန ဗာဟုသစ္စဓမ္မကထာဒိနာ လာဘုပ္ပာဒဟေတုနာ ဝိစရိံ အဟံ။

ရိဉ္စိတွာ ပရမံ အတ္ထန္တိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာဒိံ ဥတ္တမံ အတ္ထံ ဇဟိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ။ ဟီနမတ္ထံ အသေဝိဟန္တိ စတုပစ္စယသင်္ခါတအာမိသဘာဝတော ဟီနံ လာမကံ အတ္ထံ အယောနိသော ပရိယေသနာယ ပဋိသေဝိံ အဟံ။ ကိလေသာနံ ဝသံ ဂန္တွာတိ မာနမဒတဏှာဒီနံ ကိလေသာနံ ဝသံ ဥပဂန္တွာ သာမညတ္ထံ သမဏကိစ္စံ န ဗုဇ္ဈိံ န ဇာနိံ အဟံ။

နိသိန္နာယဝိဟာရကေတိ မမ ဝသနကဩဝရကေ နိသိန္နာယ အဟု သံဝေဂေါ။ ကထန္တိ စေ၊ အာဟ ‘‘ဥမ္မဂ္ဂပဋိပန္နာမှီ’’တိ။ တတ္ထ ဥမ္မဂ္ဂပဋိပန္နာမှီတိ ယာဝဒေဝ အနုပါဒါယ ပရိနိဗ္ဗာနတ္ထမိဒံ သာသနံ၊ တတ္ထ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အမနသိကရောန္တီ တဿ ဥမ္မဂ္ဂပဋိပန္နာ အမှီတိ။ တဏှာယ ဝသမာဂတာတိ ပစ္စယုပ္ပာဒနတဏှာယ ဝသံ ဥပဂတာ။

အပ္ပကံ ဇီဝိတံ မယှန္တိ ပရိစ္ဆိန္နကာလာ ဝဇ္ဇိတတော ဗဟူပဒ္ဒဝတော စ မမ ဇီဝိတံ အပ္ပကံ ပရိတ္တံ လဟုကံ။ ဇရာ ဗျာဓိ စ မဒ္ဒတီတိ တဉ္စ သမန္တတော အာပတိတွာ နိပ္ပောထေန္တာ ပဗ္ဗတာ ဝိယ ဇရာ ဗျာဓိ စ မဒ္ဒတိ နိမ္မထတိ။ ‘‘မဒ္ဒရေ’’တိပိ ပါဌော။ ပုရာယံ ဘိဇ္ဇတိ ကာယောတိ အယံ ကာယော ဘိဇ္ဇတိ ပုရာ။ ယသ္မာ တဿ ဧကံသိကော ဘေဒေါ၊ တသ္မာ န မေ ကာလော ပမဇ္ဇိတုံ အယံ ကာလော အဋ္ဌက္ခဏဝဇ္ဇိတော နဝမော ခဏော၊ သော ပမဇ္ဇိတုံ န ယုတ္တောတိ တဿာဟုံ သံဝေဂေါတိ ယောဇနာ။

ယထာဘူတမဝေက္ခန္တီတိ ဧဝံ ဇာတသံဝေဂါ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အနိစ္စာဒိမနသိကာရေန ယထာဘူတမဝေက္ခန္တီ။ ကိံ အဝေက္ခန္တီတိ အာဟ ‘‘ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) သမပညာသပ္ပဘေဒါနံ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ ဥပ္ပာဒနိရောဓဉ္စ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ အဝေက္ခန္တီ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗသော ကိလေသေဟိ စ ဘဝေဟိ စ ဝိမုတ္တစိတ္တာ ဥဋ္ဌာသိံ၊ ဥဘတော ဥဋ္ဌာနေန မဂ္ဂေန ဘဝတ္တယတော စာတိ ဝုဋ္ဌိတာ အဟောသိံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

မိတ္တာကာဠီထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ သကုလာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

အဂါရသ္မိံဝသန္တီတိအာဒိကာ သကုလာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ အာနန္ဒဿ ရညော ဓီတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ၊ သတ္ထု ဝေမာတိကဘဂိနီ နန္ဒာတိ နာမေန။ သာ ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တီ ပဏိဓာနမကာသိ။ သာ တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ဗဟုံ ဥဠာရံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တီ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကစာရိနီ ဝိစရန္တီ ဧကဒိဝသံ တေလဘိက္ခာယ အာဟိဏ္ဍိတွာ တေလံ လဘိတွာ တေန တေလေန သတ္ထု စေတိယေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒီပပူဇံ အကာသိ။ သာ တတော စုတာ တာဝတိံသေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သုဝိသုဒ္ဓဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ဟုတွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝေသုယေဝ သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သကုလာတိဿာ နာမံ အဟောသိ။ သာ ဝိညုတံ ပတ္တာ သတ္ထု ဇေတဝနပဋိဂ္ဂဟဏေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ဥပါသိကာ ဟုတွာ အပရဘာဂေ အညတရဿ ခီဏာသဝတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သဉ္ဇာတသံဝေဂါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဃဋေန္တီ ဝါယမန္တီ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၁၃၁-၁၆၅) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။

‘‘ဟိတာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ သုခါယ ဝဒတံ ဝရော၊

အတ္ထာယ ပုရိသာဇညော၊ ပဋိပန္နော သဒေဝကေ။

‘‘ယသဂ္ဂပတ္တော သိရိမာ၊ ကိတ္တိဝဏ္ဏဂတော ဇိနော၊

ပူဇိတော သဗ္ဗလောကဿ၊ ဒိသာ သဗ္ဗာသု ဝိဿုတော။

‘‘ဥတ္တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော သော၊ ဝီတိဝတ္တကထံကထော၊

သမ္ပုဏ္ဏမနသင်္ကပ္ပော၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ၊ ဥပ္ပာဒေတာ နရုတ္တမော၊

အနက္ခာတဉ္စ အက္ခာသိ၊ အသဉ္ဇာတဉ္စ သဉ္ဇနီ။

‘‘မဂ္ဂညူ စ မဂ္ဂဝိဒူ၊ မဂ္ဂက္ခာယီ နရာသဘော၊

မဂ္ဂဿ ကုသလော သတ္ထာ၊ သာရထီနံ ဝရုတ္တမော။

‘‘မဟာကာရုဏိကော သတ္ထာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ နာယကော၊

နိမုဂ္ဂေ ကာမပင်္ကမှိ၊ သမုဒ္ဓရတိ ပါဏိနေ။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ ခတ္တိယနန္ဒနာ၊

သုရူပါ သဓနာ စာပိ၊ ဒယိတာ စ သိရီမတီ။

‘‘အာနန္ဒဿ မဟာရညော၊ ဓီတာ ပရမသောဘနာ၊

ဝေမာတာ ဘဂိနီ စာပိ၊ ပဒုမုတ္တရနာမိနော။

‘‘ရာဇကညာဟိ သဟိတာ၊ သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတာ၊

ဥပါဂမ္မ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ။

‘‘တဒါ ဟိ သော လောကဂရု၊ ဘိက္ခုနိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကံ၊

ကိတ္တယံ ပရိသာမဇ္ဈေ၊ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ တံ။

‘‘သုဏိတွာ တမဟံ ဟဋ္ဌာ၊ ဒါနံ ဒတွာန သတ္ထုနော၊

ပူဇိတွာန စ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ အပတ္ထယိံ။

‘‘တတော အဝေါစ မံ သတ္ထာ၊ နန္ဒေ လစ္ဆသိ ပတ္ထိတံ၊

ပဒီပဓမ္မဒါနာနံ၊ ဖလမေတံ သုနိစ္ဆိတံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊

သကုလာ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘ပရိဗ္ဗာဇကိနီ အာသိံ၊ တဒါဟံ ဧကစာရိနီ၊

ဘိက္ခာယ ဝိစရိတွာန၊ အလဘိံ တေလမတ္တကံ။

‘‘တေန ဒီပံ ပဒီပေတွာ၊ ဥပဋ္ဌိံ သဗ္ဗသံဝရိံ၊

စေတိယံ ဒွိပဒဂ္ဂဿ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊

ပဇ္ဇလန္တိ မဟာဒီပါ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂတာယ မေ။

‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ၊ သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊

ပဿာမဟံ ယဒိစ္ဆာမိ၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ဝိသုဒ္ဓနယနာ ဟောမိ၊ ယသသာ စ ဇလာမဟံ၊

သဒ္ဓါပညာဝတီ စေဝ၊ ဒီပဒါနဿိဒံ ဖလံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတာ ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊

ပဟူတဓနဓညမှိ၊ မုဒိတေ ရာဇပူဇိတေ။

‘‘အဟံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ သဗ္ဗာဘရဏဘူသိတာ၊

ပုရပ္ပဝေသေ သုဂတံ၊ ဝါတပါနေ ဌိတာ အဟံ။

‘‘ဒိသွာ ဇလန္တံ ယသသာ၊ ဒေဝမနုဿသက္ကတံ၊

အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ၊ လက္ခဏေဟိ ဝိဘူသိတံ။

‘‘ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ သုမနာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ၊

န စိရေနေဝ ကာလေန၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊

ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိသမူဟတာ။

‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။

‘‘တတော မဟာကာရုဏိကော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊

ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ အဂ္ဂါ၊ သကုလာတိ နရုတ္တမော။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ ကတာဓိကာရတာယ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ စိဏ္ဏဝသီ အဟောသိ။ တေန နံ သတ္ထာ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာနံ ဘိက္ခုနီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပီတိသောမနဿဇာတာ ဥဒါနဝသေန –

၉၇။

‘‘အဂါရသ္မိံ ဝသန္တီဟံ၊ ဓမ္မံ သုတွာန ဘိက္ခုနော၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပဒမစ္စုတံ။

၉၈။

‘‘သာဟံ ပုတ္တံ ဓီတရဉ္စ၊ ဓနဓညဉ္စ ဆဍ္ဍိယ၊

ကေသေ ဆေဒါပယိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

၉၉။

‘‘သိက္ခမာနာ အဟံ သန္တီ၊ ဘာဝေန္တီ မဂ္ဂမဉ္ဇသံ၊

ပဟာသိံ ရာဂဒေါသဉ္စ၊ တဒေကဋ္ဌေ စ အာသဝေ။

၁၀၀။

‘‘ဘိက္ခုနီ ဥပသမ္ပဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗဇာတိမနုဿရိံ၊

ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊ ဝိမလံ သာဓုဘာဝိတံ။

၁၀၁။

‘‘သင်္ခါရေ ပရတော ဒိသွာ၊ ဟေတုဇာတေ ပလောကိတေ၊

ပဟာသိံ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ သီတိဘူတာမှိ နိဗ္ဗုတာ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အဂါရသ္မိံ ဝသန္တီဟံ၊ ဓမ္မံ သုတွာန ဘိက္ခုနောတိ အဟံ ပုဗ္ဗေ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသမာနာ အညတရဿ ဘိန္နကိလေသဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ စတုသစ္စဂဗ္ဘံ ဓမ္မကထံ သုတွာ။ အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဓမ္မံ၊ နိဗ္ဗာနံ ပဒမစ္စုတန္တိ ရာဂရဇာဒီနံ အဘာဝေန ဝိရဇံ၊ ဝါနတော နိက္ခန္တတ္တာ နိဗ္ဗာနံ၊ စဝနာဘာဝတော အဓိဂတာနံ အစ္စုတိဟေတုတာယ စ နိဗ္ဗာနံ အစ္စုတံ၊ ပဒန္တိ စ လဒ္ဓနာမံ အသင်္ခတဓမ္မံ၊ သဟဿနယပဋိမဏ္ဍိတေန ဒဿနသင်္ခါတေန ဓမ္မစက္ခုနာ အဒ္ဒသံ ပဿိံ။

သာဟန္တိ သာ အဟံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သောတာပန္နာ ဟောမိ။

သိက္ခမာနာ အဟံ သန္တီတိ အဟံ သိက္ခမာနာဝ သမာနာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝဿေ အပရိပုဏ္ဏေ ဧဝ။ ဘာဝေန္တီ မဂ္ဂမဉ္ဇသန္တိ မဇ္ဈိမပဋိပတ္တိဘာဝတော အဉ္ဇသံ ဥပရိမဂ္ဂံ ဥပ္ပာဒေန္တီ။ တဒေကဋ္ဌေ စ အာသဝေတိ ရာဂဒေါသေဟိ သဟဇေကဋ္ဌေ ပဟာနေကဋ္ဌေ စ တတိယမဂ္ဂဝဇ္ဈေ အာသဝေ ပဟာသိံ သမုစ္ဆိန္ဒိံ။

ဘိက္ခုနီဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ဝဿေ ပရိပုဏ္ဏေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုနီ ဟုတွာ။ ဝိမလန္တိ အဝိဇ္ဇာဒီဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတာယ ဝိဂတမလံ၊ သာဓု သက္ကစ္စ သမ္မဒေဝ ဘာဝိတံ၊ သာဓူဟိ ဝါ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဘာဝိတံ ဥပ္ပာဒိတံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

သင်္ခါရေတိ တေဘူမကသင်္ခါရေ။ ပရတောတိ အနတ္တတော။ ဟေတုဇာတေတိ ပစ္စယုပ္ပန္နေ။ ပလောကိတေတိ ပလုဇ္ဇနသဘာဝေ ပဘင်္ဂုနေ ပညာစက္ခုနာ ဒိသွာ။ ပဟာသိံ အာသဝေ သဗ္ဗေတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အဝသိဋ္ဌေ သဗ္ဗေပိ အာသဝေ ပဇဟိံ၊ ခေပေသိန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

သကုလာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သောဏာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာတိအာဒိကာ သောဏာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ ဘိက္ခုနီနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ၊ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ၊ တတော စုတာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ ပတိကုလံ ဂတာ ဒသ ပုတ္တဓီတရော လဘိတွာ ဗဟုပုတ္တိကာတိ ပညာယိတ္ထ။ သာ သာမိကေ ပဗ္ဗဇိတေ ဝယပ္ပတ္တေ ပုတ္တဓီတရော ဃရာဝါသေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သဗ္ဗံ ဓနံ ပုတ္တာနံ ဝိဘဇိတွာ အဒါသိ၊ န ကိဉ္စိ အတ္တနော ဌပေသိ။ တံ ပုတ္တာ စ ဓီတရော စ ကတိပါဟမေဝ ဥပဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘဝံ အကံသု။ သာ ‘‘ကိံ မယှံ ဣမေဟိ ပရိဘဝါယ ဃရေ ဝသန္တိယာ’’တိ ဘိက္ခုနိယော ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တံ ဘိက္ခုနိယော ပဗ္ဗာဇေသုံ။ သာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ‘‘အဟံ မဟလ္လိကာကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ အပ္ပမတ္တာယ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဘိက္ခုနီနံ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ကရောန္တီ ‘‘သဗ္ဗရတ္တိံ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဧကထမ္ဘံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ တံ အဝိဇဟမာနာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တီ စင်္ကမမာနာပိ ‘‘အန္ဓကာရေ ဌာနေ ရုက္ခာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ မေ သီသံ ပဋိဟညေယျာ’’တိ ရုက္ခံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ တံ အဝိဇဟမာနာဝ သမဏဓမ္မံ ကရောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သာ အာရဒ္ဓဝီရိယတာယ ပါကဋာ အဟောသိ။ သတ္ထာ တဿာ ဉာဏပရိပါကံ ဒိသွာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ သမ္မုခေ နိသိန္နော ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ –

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ ဓမ္မမုတ္တမံ၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော ဓမ္မမုတ္တမ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၁၅) –

ဂါထံ အဘာသိ။ သာ ဂါထာပရိယောသာနေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၂၂၀-၂၄၃) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။

‘‘တဒါ သေဋ္ဌိကုလေ ဇာတာ၊ သုခိတာ ပူဇိတာ ပိယာ၊

ဥပေတွာ တံ မုနိဝရံ၊ အဿောသိံ မဓုရံ ဝစံ။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယာနဂ္ဂံ၊ ဝဏ္ဏေသိ ဘိက္ခုနိံ ဇိနော၊

တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ကာရံ ကတွာန သတ္ထုနော။

‘‘အဘိဝါဒိယ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဌာနံ တံ ပတ္ထယိံ တဒါ၊

အနုမောဒိ မဟာဝီရော၊ သိဇ္ဈတံ ပဏိဓီ တဝ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊

သောဏာတိ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။

‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊

မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ၊ ပစ္စယေဟိ ဝိနာယကံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊

သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ၊ ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။

‘‘ယဒါ စ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ၊ ဂန္တွာ ပတိကုလံ အဟံ၊

ဒသ ပုတ္တာနိ အဇနိံ၊ သုရူပါနိ ဝိသေသတော။

‘‘သုခေဓိတာ စ တေ သဗ္ဗေ၊ ဇနနေတ္တမနောဟရာ၊

အမိတ္တာနမ္ပိ ရုစိတာ၊ မမ ပဂေဝ တေ သိယာ။

‘‘တတော မယှံ အကာမာယ၊ ဒသပုတ္တပုရက္ခတော၊

ပဗ္ဗဇိတ္ထ သ မေ ဘတ္တာ၊ ဒေဝဒေဝဿ သာသနေ။

‘‘တဒေကိကာ ဝိစိန္တေသိံ၊ ဇီဝိတေနာလမတ္ထု မေ၊

စတ္တာယ ပတိပုတ္တေဟိ၊ ဝုဍ္ဎာယ စ ဝရာကိယာ။

‘‘အဟမ္ပိ တတ္ထ ဂစ္ဆိဿံ၊ သမ္ပတ္တော ယတ္ထ မေ ပတိ၊

ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။

‘‘တတော စ မံ ဘိက္ခုနိယော၊ ဧကံ ဘိက္ခုနုပဿယေ၊

ဝိဟာယ ဂစ္ဆုမောဝါဒံ၊ တာပေဟိ ဥဒကံ ဣတိ။

‘‘တဒါ ဥဒကမာဟိတွာ၊ ဩကိရိတွာန ကုမ္ဘိယာ၊

စုလ္လေ ဌပေတွာ အာသီနာ၊ တတော စိတ္တံ သမာဒဟိံ။

‘‘ခန္ဓေ အနိစ္စတော ဒိသွာ၊ ဒုက္ခတော စ အနတ္တတော၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘တဒါဂန္တွာ ဘိက္ခုနိယော၊ ဥဏှောဒကမပုစ္ဆိသုံ၊

တေဇောဓာတုမဓိဋ္ဌာယ၊ ခိပ္ပံ သန္တာပယိံ ဇလံ။

‘‘ဝိမှိတာ တာ ဇိနဝရံ၊ ဧတမတ္ထမသာဝယုံ၊

တံ သုတွာ မုဒိတော နာထော၊ ဣမံ ဂါထံ အဘာသထ။

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ ကုသီတော ဟီနဝီရိယော၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှံ။

‘‘အာရာဓိတော မဟာဝီရော၊ မယာ သုပ္ပဋိပတ္တိယာ၊

အာရဒ္ဓဝီရိယာနဂ္ဂံ၊ မမာဟ သ မဟာမုနိ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အထ နံ ဘဂဝါ ဘိက္ခုနိယော ပဋိပါဋိယာ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တော အာရဒ္ဓဝီရိယာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သာ ဧကဒိဝသံ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၁၀၂။

‘‘ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာ၊ အသ္မိံ ရူပသမုဿယေ၊

တတောဟံ ဒုဗ္ဗလာ ဇိဏ္ဏာ၊ ဘိက္ခုနိံ ဥပသင်္ကမိံ။

၁၀၃။

‘‘သာ မေ ဓမ္မမဒေသေသိ၊ ခန္ဓာယတနဓာတုယော၊

တဿာ ဓမ္မံ သုဏိတွာန၊ ကေသေ ဆေတွာန ပဗ္ဗဇိံ။

၁၀၄။

‘‘တဿာ မေ သိက္ခမာနာယ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ယတ္ထ မေ ဝုသိတံ ပုရေ။

၁၀၅။

‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေမိ၊ ဧကဂ္ဂါ သုသမာဟိတာ၊

အနန္တရာဝိမောက္ခာသိံ၊ အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတာ။

၁၀၆။

‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ၊

ဓိ တဝတ္ထု ဇရေ ဇမ္မေ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ရူပသမုဿယေတိ ရူပသင်္ခါတေ သမုဿယေ။ အယဉှိ ရူပသဒ္ဒေါ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၆၀) ရူပါယတနေ အာဂတော။ ‘‘ယံကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္န’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၈၁) ရူပက္ခန္ဓေ။ ‘‘ပိယရူပေ သာတရူပေ ရဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၀၉) သဘာဝေ။ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၈၊ အ။ နိ။ ၁။၄၂၇-၄၃၄) ကသိဏာယတနေ။ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၉၊ အ။ နိ။ ၁။၄၃၅-၄၄၂) ရူပဈာနေ။ ‘‘အဋ္ဌိဉ္စ ပဋိစ္စ နှာရုဉ္စ ပဋိစ္စ မံသဉ္စ ပဋိစ္စ စမ္မဉ္စ ပဋိစ္စ အာကာသော ပရိဝါရိတော ရူပန္တွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၆) ရူပကာယေ။ ဣဓာပိ ရူပကာယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သမုဿယသဒ္ဒေါပိ အဋ္ဌီနံ သရီရဿ ပရိယာယော။ ‘‘သတန္တိ သမုဿယာ’’တိအာဒီသု အဋ္ဌိသရီရပရိယာယေ။ ‘‘အာတုရံ အသုစိံ ပူတိံ၊ ပဿ နန္ဒေ သမုဿယ’’န္တိအာဒီသု (ထေရဂါ။ ၁၉) သရီရေ။ ဣဓာပိ သရီရေ ဧဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရူပသမုဿယေ’’တိ၊ ရူပသင်္ခါတေ သမုဿယေ သရီရေတိ အတ္ထော။ ဌတွာတိ ဝစနသေသော။ အသ္မိံ ရူပသမုဿယေတိ ဟိ ဣမသ္မိံ ရူပသမုဿယေ ဌတွာ ဣမံ ရူပကာယံ နိဿာယ ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိတွာတိ ယောဇနာ။ တတောတိ တသ္မာ ဒသပုတ္တဝိဇာယနဟေတု။ သာ ဟိ ပဌမဝယံ အတိက္ကမိတွာ ပုတ္တကေ ဝိဇာယန္တီ အနုက္ကမေန ဒုဗ္ဗလသရီရာ ဇရာဇိဏ္ဏာ စ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတောဟံ ဒုဗ္ဗလာ ဇိဏ္ဏာ’’တိ။

တဿာတိ တတော၊ တဿာတိ ဝါ တဿာ သန္တိကေ။ ပုန တဿာတိ ကရဏေ သာမိဝစနံ၊ တာယာတိ အတ္ထော။ သိက္ခမာနာယာတိ တိဿောပိ သိက္ခာ သိက္ခမာနာ။

အနန္တရာဝိမောက္ခာသိန္တိ အဂ္ဂမဂ္ဂဿ အနန္တရာ ဥပ္ပန္နဝိမောက္ခာ အာသိံ။ ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီတိအာဒယော ဟိ အဋ္ဌပိ ဝိမောက္ခာ အနန္တရဝိမောက္ခာ နာမ န ဟောန္တိ။ မဂ္ဂါနန္တရံ အနုပ္ပတ္တာ ဟိ ဖလဝိမောက္ခာ ဖလသမာပတ္တိကာလေ ပဝတ္တမာနာပိ ပဌမမဂ္ဂါနန္တရမေဝ သမုပ္ပတ္တိတော တံ ဥပါဒါယ အနန္တရဝိမောက္ခာ နာမ၊ ယထာ မဂ္ဂသမာဓိ အာနန္တရိကသမာဓီတိ ဝုစ္စတိ။ အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတာတိ ရူပါဒီသု ကိဉ္စိပိ အဂ္ဂဟေတွာ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတာ အာသိံ။

ဧဝံ ဝိဇ္ဇာတ္တယံ ဝိဘာဝေတွာ အရဟတ္တဖလေန ကူဋံ ဂဏှန္တီ ဥဒါနေတွာ၊ ဣဒါနိ ဇရာယ စိရကာလံ ဥပဒ္ဒုတသရီရံ ဝိဂရဟန္တီ သဟ ဝတ္ထုနာ တဿ သမတိက္ကန္တဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဓိ တဝတ္ထု ဇရေ ဇမ္မေတိ အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝကရဏာဒိနာ ဇရေ ဇမ္မေ လာမကေ ဟီနေ တဝ တုယှံ ဓိ အတ္ထု ဓိကာရော ဟောတု။ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ တသ္မာ တွံ မယာ အတိက္ကန္တာ အဘိဘူတာသီတိ အဓိပ္ပာယော။

သောဏာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

လူနကေသီတိအာဒိကာ ဘဒ္ဒါယ ကုဏ္ဍလကေသာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ၊ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတွာ ယာဝဇီဝံ ပုညာနိ ကတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ကိကိဿ ကာသိရညော ဂေဟေ သတ္တန္နံ ဘဂိနီနံ အဗ္ဘန္တရာ ဟုတွာ၊ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဒသ သီလာနိ သမာဒါယ ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ သင်္ဃဿ ဝသနပရိဝေဏံ ကာရေတွာ၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ သုဂတီသုယေဝ သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဘဒ္ဒါတိဿာ နာမံ အဟောသိ။ သာ မဟတာ ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎမာနာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ တသ္မိံယေဝ နဂရေ ပုရောဟိတဿ ပုတ္တံ သတ္တုကံ နာမ စောရံ သဟောဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ရာဇာဏာယ နဂရဂုတ္တိကေန မာရေတုံ အာဃာတနံ နိယျမာနံ၊ သီဟပဉ္ဇရေန ဩလောကေန္တီ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ သစေ တံ လဘာမိ၊ ဇီဝိဿာမိ၊ နော စေ၊ မရိဿာမီတိ သယနေ အဓောမုခီ နိပဇ္ဇိ။

အထဿာ ပိတာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဧကဓီတုတာယ ဗလဝသိနေဟော သဟဿလဉ္ဇံ ဒတွာ ဥပါယေနေဝ စောရံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတံ ကာရေတွာ ပါသာဒံ ပေသေသိ။ ဘဒ္ဒါပိ ပရိပုဏ္ဏမနောရထာ အတိရေကာလင်္ကာရေန အလင်္ကရိတွာ တံ ပရိစရတိ။ သတ္တုကော ကတိပါဟံ ဝီတိနာမေတွာ တဿာ အာဘရဏေသု ဥပ္ပန္နလောဘော ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ နဂရဂုတ္တိကေန ဂဟိတမတ္တောဝ စောရပပါတေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ‘‘သစာဟံ ဇီဝိတံ လဘာမိ၊ တုယှံ ဗလိကမ္မံ ဥပသံဟရိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ အာယာစိံ၊ တသ္မာ ဗလိကမ္မံ သဇ္ဇာပေဟီတိ။ သာ ‘‘တဿ မနံ ပူရေဿာမီ’’တိ ဗလိကမ္မံ သဇ္ဇာပေတွာ သဗ္ဗာဘရဏဝိဘူသိတာ သာမိကေန သဒ္ဓိံ ဧကံ ယာနံ အဘိရုယှ ‘‘ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ စောရပပါတံ အဘိရုဟိတုံ အာရဒ္ဓါ။

သတ္တုကော စိန္တေသိ – ‘‘သဗ္ဗေသု အဘိရုဟန္တေသု ဣမိဿာ အာဘရဏံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ’’တိ ပရိဝါရဇနံ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ တမေဝ ဗလိဘာဇနံ ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟန္တော တာယ သဒ္ဓိံ ပိယကထံ န ကထေသိ။ သာ ဣင်္ဂိတေနေဝ တဿာဓိပ္ပာယံ အညာသိ။ သတ္တုကော၊ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တဝ ဥတ္တရသာဋကံ ဩမုဉ္စိတွာ ကာယာရူဠှပသာဓနံ ဘဏ္ဍိကံ ကရောဟီ’’တိ။ သာ၊ ‘‘သာမိ၊ မယှံ ကော အပရာဓော’’တိ? ‘‘ကိံ နု မံ၊ ဗာလေ၊‘ဗလိကမ္မတ္ထံ အာဂတော’တိ သညံ ကရောသိ? ဗလိကမ္မာပဒေသေန ပန တဝ အာဘရဏံ ဂဟေတုံ အာဂတော’’တိ။ ‘‘ကဿ ပန၊ အယျ၊ ပသာဓနံ၊ ကဿ အဟ’’န္တိ? ‘‘နာဟံ ဧတံ ဝိဘာဂံ ဇာနာမီ’’တိ ။ ‘‘ဟောတု၊ အယျ၊ ဧကံ ပန မေ အဓိပ္ပာယံ ပူရေဟိ၊ အလင်္ကတနိယာမေန စ အာလိင်္ဂိတုံ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သာ တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတဘာဝံ ဉတွာ ပုရတော အာလိင်္ဂိတွာ ပစ္ဆတော အာလိင်္ဂန္တီ ဝိယ ပဗ္ဗတပပါတေ ပါတေသိ။ သော ပတိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ အဟောသိ။ တာယ ကတံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ကောသလ္လံ ဝိဘာဝေန္တီ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ။

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ လဟုံ အတ္ထဝိစိန္တိကာ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ။ ၂။၃။၃၁-၃၂)၊

တတော ဘဒ္ဒါ စိန္တေသိ – ‘‘န သက္ကာ မယာ ဣမိနာ နိယာမေန ဂေဟံ ဂန္တုံ၊ ဣတောဝ ဂန္တွာ ဧကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နိဂဏ္ဌာရာမံ ဂန္တွာ နိဂဏ္ဌေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ အထ နံ တေ အာဟံသု – ‘‘ကေန နိယာမေန ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟောတူ’’တိ? ‘‘ယံ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဥတ္တမံ၊ တဒေဝ ကရောထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ တဿာ တာလဋ္ဌိနာ ကေသေ လုဉ္စိတွာ ပဗ္ဗာဇေသုံ။ ပုန ကေသာ ဝဍ္ဎန္တာ ကုဏ္ဍလာဝဋ္ဋာ ဟုတွာ ဝဍ္ဎေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ သာ ကုဏ္ဍလကေသာတိ နာမ ဇာတာ။ သာ တတ္ထ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ သမယံ ဝါဒမဂ္ဂဉ္စ ဥဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဧတ္တကံ နာမ ဣမေ ဇာနန္တိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ ဝိသေသော နတ္ထီ’’တိ ဉတွာ တတော အပက္ကမိတွာ ယတ္ထ ယတ္ထ ပဏ္ဍိတာ အတ္ထိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ တေသံ ဇာနနသိပ္ပံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ကထေတုံ သမတ္ထံ အဒိသွာ ယံ ယံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပဝိသတိ၊ တဿ ဒွါရေ ဝါလုကာရာသိံ ကတွာ တတ္ထ ဇမ္ဗုသာခံ ဌပေတွာ ‘‘ယော မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ သက္ကောတိ၊ သော ဣမံ သာခံ မဒ္ဒတူ’’တိ သမီပေ ဌိတဒါရကာနံ သညံ ဒတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ သတ္တာဟမ္ပိ ဇမ္ဗုသာခါယ တထေဝ ဌိတာယ တံ ဂဟေတွာ ပက္ကမတိ။

တေန စ သမယေန အမှာကံ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဇေတဝနေ ဝိဟရတိ။ ကုဏ္ဍလကေသာပိ ဝုတ္တနယေန ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဝိစရန္တီ သာဝတ္ထိံ ပတွာ နဂရဒွါရေ ဝါလုကာရာသိမှိ ဇမ္ဗုသာခံ ဌပေတွာ ဒါရကာနံ သညံ ဒတွာ သာဝတ္ထိံ ပါဝိသိ။

အထာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ ဧကကောဝ နဂရံ ပဝိသန္တော တံ သာခံ ဒိသွာ တံ ဒမေတုကာမော ဒါရကေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာယံ သာခါ ဧဝံ ဌပိတာ’’တိ? ဒါရကာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဣမံ သာခံ မဒ္ဒထာ’’တိ အာဟ။ ဒါရကာ တံ မဒ္ဒိံသု။ ကုဏ္ဍလကေသာ ကတဘတ္တကိစ္စာ နဂရတော နိက္ခမန္တီ တံ သာခံ မဒ္ဒိတံ ဒိသွာ ‘‘ကေနိဒံ မဒ္ဒိတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ထေရေန မဒ္ဒါပိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အပက္ခိကော ဝါဒေါ န သောဘတီ’’တိ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဝီထိတော ဝီထိံ ဝိစရန္တီ ‘‘ပဿေယျာထ သမဏေဟိ သကျပုတ္တိယေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဝါဒ’’န္တိ ဥဂ္ဃောသေတွာ မဟာဇနပရိဝုတာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဓမ္မသေနာပတိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ‘‘ကိံ တုမှေဟိ မမ ဇမ္ဗုသာခါ မဒ္ဒါပိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မယာ မဒ္ဒါပိတာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဝါဒေါ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘ကဿ ပုစ္ဆာ၊ ကဿ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိ? ‘‘ပုစ္ဆာ နာမ အမှာကံ ပတ္တာ၊ တွံ ယံ အတ္တနော ဇာနနကံ ပုစ္ဆာ’’တိ။ သာ သဗ္ဗမေဝ အတ္တနော ဇာနနကံ ဝါဒံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော တံ သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သာ ဥပရိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အဇာနန္တီ တုဏှီ အဟောသိ။ အထ နံ ထေရော အာဟ – ‘‘တယာ ဗဟုံ ပုစ္ဆိတံ၊ မယမ္ပိ တံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ကုဏ္ဍလကေသာ နေဝ အန္တံ န ကောဋိံ ပဿန္တီ အန္ဓကာရံ ပဝိဋ္ဌာ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘န ဇာနာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ ဧတ္တကမ္ပိ အဇာနန္တီ အညံ ကိံ ဇာနိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သာ ထေရဿ ပါဒေသု ပတိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ သရဏံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာ မံ တွံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ သရဏံ ဂစ္ဆ၊ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ ဘဂဝန္တမေဝ သရဏံ ဂစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ သာ သာယနှသမယေ ဓမ္မဒေသနာဝေလာယံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ သတ္ထာ တဿာ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ –

‘‘သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ သုပသမ္မတီ’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ယထာဌိတာဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၃။၁-၅၄) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊

နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ မဟာသုခသမပ္ပိတာ။

‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊

တတော ဇာတပ္ပသာဒါဟံ၊ ဥပေသိံ သရဏံ ဇိနံ။

‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော၊ ပဒုမုတ္တရနာမကော၊

ခိပ္ပာဘိညာနမဂ္ဂန္တိ၊ ဌပေသိ ဘိက္ခုနိံ သုဘံ။

‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ဒါနံ ဒတွာ မဟေသိနော၊

နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ၊ တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ။

‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော၊ ဘဒ္ဒေ ယံ တေဘိပတ္ထိတံ၊

သမိဇ္ဈိဿတိ တံ သဗ္ဗံ၊ သုခိနီ ဟောဟိ နိဗ္ဗုတာ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊

ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာတိ၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ၊ တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊

တတော စ နိမ္မာနရတိံ၊ ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။

‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊

တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။

‘‘တတော စုတာ မနုဿေသု၊ ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊

မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။

‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန၊ ဒေဝေသု မာနုသေသု စ၊

သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ၊ နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။

‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊

ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။

‘‘တဿ ဓီတာ စတုတ္ထာသိံ၊ ဘိက္ခုဒါယီတိ ဝိဿုတာ၊

ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။

‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော၊ အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊

ဝီသဝဿသဟဿာနိ၊ ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။

‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊

ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။

‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊

ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ၊ သတ္တမီ သင်္ဃဒါယိကာ။

‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ပဋာစာရာ အဟံ တဒါ၊

ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။

‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမေ၊

ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ ဖီတေ၊ ယဒါဟံ ယောဗ္ဗနေ ဌိတာ။

‘‘စောရံ ဝဓတ္ထံ နီယန္တံ၊ ဒိသွာ ရတ္တာ တဟိံ အဟံ၊

ပိတာ မေ တံ သဟဿေန၊ မောစယိတွာ ဝဓာ တတော။

‘‘အဒါသိ တဿ မံ တာတော၊ ဝိဒိတွာန မနံ မမ၊

တဿာဟမာသိံ ဝိသဋ္ဌာ၊ အတီဝ ဒယိတာ ဟိတာ။

‘‘သော မေ ဘူသနလောဘေန၊ ဗလိမဇ္ဈာသယော ဒိသော၊

စောရပ္ပပါတံ နေတွာန၊ ပဗ္ဗတံ စေတယီ ဝဓံ။

‘‘တဒါဟံ ပဏမိတွာန၊ သတ္တုကံ သုကတဉ္ဇလီ၊

ရက္ခန္တီ အတ္တနော ပါဏံ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ၊

သဗ္ဗံ ဟရဿု ဘဒ္ဒန္တေ၊ မဉ္စ ဒါသီတိ သာဝယ။

‘‘ဩရောပယဿု ကလျာဏီ၊ မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝသိ၊

န စာဟံ အဘိဇာနာမိ၊ အဟန္တွာ ဓနမာဘတံ။

‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာနံ၊ ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတံ၊

န စာဟံ အဘိဇာနာမိ၊ အညံ ပိယတရံ တယာ။

‘‘ဧဟိ တံ ဥပဂူဟိဿံ၊ ကတွာန တံ ပဒက္ခိဏံ၊

န စ ဒါနိ ပုနော အတ္ထိ၊ မမ တုယှဉ္စ သင်္ဂမော။

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ။

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ လဟုံ အတ္ထဝိစိန္တိကာ။

‘‘လဟုဉ္စ ဝတ ခိပ္ပဉ္စ၊ နိကဋ္ဌေ သမစေတယိံ၊

မိဂံ ဥဏ္ဏာ ယထာ ဧဝံ၊ တဒါဟံ သတ္တုကံ ဝဓိံ။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

သော ဟညတေ မန္ဒမတိ၊ စောရောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ တဒါဟံ သတ္တုကာ ယထာ။

‘‘တဒါဟံ ပါတယိတွာန၊ ဂိရိဒုဂ္ဂမှိ သတ္တုကံ၊

သန္တိကံ သေတဝတ္ထာနံ၊ ဥပေတွာ ပဗ္ဗဇိံ အဟံ။

‘‘သဏ္ဍာသေန စ ကေသေ မေ၊ လုဉ္စိတွာ သဗ္ဗသော တဒါ၊

ပဗ္ဗဇိတွာန သမယံ၊ အာစိက္ခိံသု နိရန္တရံ။

‘‘တတော တံ ဥဂ္ဂဟေတွာဟံ၊ နိသီဒိတွာန ဧကိကာ၊

သမယံ တံ ဝိစိန္တေသိံ၊ သုဝါနော မာနုသံ ကရံ။

‘‘ဆိန္နံ ဂယှ သမီပေ မေ၊ ပါတယိတွာ အပက္ကမိ၊

ဒိသွာ နိမိတ္တမလဘိံ၊ ဟတ္ထံ တံ ပုဠဝါကုလံ။

‘‘တတော ဥဋ္ဌာယ သံဝိဂ္ဂါ၊ အပုစ္ဆိံ သဟဓမ္မိကေ၊

တေ အဝေါစုံ ဝိဇာနန္တိ၊ တံ အတ္ထံ သကျဘိက္ခဝေါ။

‘‘သာဟံ တမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿံ၊ ဥပေတွာ ဗုဒ္ဓသာဝကေ၊

တေ မမာဒါယ ဂစ္ဆိံသု၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကံ။

‘‘သော မေ ဓမ္မမဒေသေသိ၊ ခန္ဓာယတနဓာတုယော၊

အသုဘာနိစ္စဒုက္ခာတိ၊ အနတ္တာတိ စ နာယကော။

‘‘တဿ ဓမ္မံ သုဏိတွာဟံ၊ ဓမ္မစက္ခုံ ဝိသောဓယိံ၊

တတော ဝိညာတသဒ္ဓမ္မာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပသမ္ပဒံ။

‘‘အာယာစိတော တဒါ အာဟ၊ ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ နာယကော၊

တဒါဟံ ဥပသမ္ပန္နာ၊ ပရိတ္တံ တောယမဒ္ဒသံ။

‘‘ပါဒပက္ခာလနေနာဟံ၊ ဉတွာ သဥဒယဗ္ဗယံ၊

တထာ သဗ္ဗေပိ သင်္ခါရေ၊ ဤဒိသံ စိန္တယိံ တဒါ။

‘‘တတော စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ မေ၊ အနုပါဒါယ သဗ္ဗသော၊

ခိပ္ပာဘိညာနမဂ္ဂံ မေ၊ တဒါ ပညာပယီ ဇိနော။

‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊

ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။

‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊

ဉာဏံ မေ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သာသနေ။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ တဿာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိ။ သာ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာန ပဗ္ဗဇိတွာ ဖလသုခေန နိဗ္ဗာနသုခေန စ ဝီတိနာမေန္တီ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥဒါနဝသေန –

၁၀၇။

‘‘လူနကေသီ ပင်္ကဓရီ၊ ဧကသာဋီ ပုရေ စရိံ၊

အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇမတိနီ၊ ဝဇ္ဇေ စာဝဇ္ဇဒဿိနီ။

၁၀၈။

‘‘ဒိဝါဝိဟာရာ နိက္ခမ္မ၊ ဂိဇ္ဈကူဋမှိ ပဗ္ဗတေ၊

အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃပုရက္ခတံ။

၁၀၉။

‘‘နိဟစ္စ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာ၊ သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကံ၊

ဧဟိ ဘဒ္ဒေတိ မံ အဝစ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါ။

၁၁၀။

‘‘စိဏ္ဏာ အင်္ဂါ စ မဂဓာ၊ ဝဇ္ဇီ ကာသီ စ ကောသလာ၊

အနကာ ပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ အဘုဉ္ဇဟံ။

၁၁၁။

‘‘ပုညံ ဝတ ပသဝိ ဗဟုံ၊ သပ္ပညော ဝတာယံ ဥပါသကော၊

ယော ဘဒ္ဒါယ စီဝရံ အဒါသိ၊ ဝိပ္ပမုတ္တာယ သဗ္ဗဂန္ထေဟီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ လူနကေသီတိ လူနာ လုဉ္စိတာ ကေသာ မယှန္တိ လူနကေသီ၊ နိဂဏ္ဌေသု ပဗ္ဗဇ္ဇာယ တာလဋ္ဌိနာ လုဉ္စိတကေသာ၊ တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပင်္ကဓရီတိ ဒန္တကဋ္ဌဿ အခါဒနေန ဒန္တေသု မလပင်္ကဓာရဏတော ပင်္ကဓရီ။ ဧကသာဋီတိ နိဂဏ္ဌစာရိတ္တဝသေန ဧကသာဋိကာ။ ပုရေ စရိန္တိ ပုဗ္ဗေ နိဂဏ္ဌီ ဟုတွာ ဧဝံ ဝိစရိံ။ အဝဇ္ဇေ ဝဇ္ဇမတိနီတိ နှာနုစ္ဆာဒနဒန္တကဋ္ဌခါဒနာဒိကေ အနဝဇ္ဇေ သာဝဇ္ဇသညီ။ ဝဇ္ဇေ စာဝဇ္ဇဒဿိနီတိ မာနမက္ခပလာသဝိပလ္လာသာဒိကေ သာဝဇ္ဇေ အနဝဇ္ဇဒိဋ္ဌီ။

ဒိဝါဝိဟာရာ နိက္ခမ္မာတိ အတ္တနော ဒိဝါဝိဟာရဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ။ အယမ္ပိ ဌိတမဇ္ဈနှိကဝေလာယံ ထေရေန သမာဂတာ တဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနေန ဓမ္မဒေသနာယ စ နိဟတမာနဒဗ္ဗာ ပသန္နမာနသာ ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတုကာမာဝ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သာယနှသမယေ သတ္ထု သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ။

နိဟစ္စ ဇာဏုံ ဝန္ဒိတွာတိ ဇာဏုဒွယံ ပထဝိယံ နိဟန္တွာ ပတိဋ္ဌပေတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ။ သမ္မုခါ အဉ္ဇလိံ အကန္တိ သတ္ထု သမ္မုခါ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ အကာသိံ။ ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေတိ မံ အဝစ၊ သာ မေ အာသူပသမ္ပဒါတိ ယံ မံ ဘဂဝါ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ ယာစိတွာ ဌိတံ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ ဥပသမ္ပဇ္ဇဿူ’’တိ အဝစ အာဏာပေသိ။ သာ သတ္ထု အာဏာ မယှံ ဥပသမ္ပဒါယ ကာရဏတ္တာ ဥပသမ္ပဒါ အာသိ အဟောသိ။

စိဏ္ဏာတိအာဒိကာ ဒွေ ဂါထာ အညာဗျာကရဏဂါထာ။ တတ္ထ စိဏ္ဏာ အင်္ဂါ စ မဂဓာတိ ယေ ဣမေ အင်္ဂါ စ မဂဓာ စ ဝဇ္ဇီ စ ကာသီ စ ကောသလာ စ ဇနပဒါ ပုဗ္ဗေ သာဏာယ မယာ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ ဘုဉ္ဇန္တိယာ စိဏ္ဏာ စရိတာ၊ တေသုယေဝ သတ္ထာရာ သမာဂမတော ပဋ္ဌာယ အနဏာ နိဒ္ဒေါသာ အပဂတကိလေသာ ဟုတွာ ပညာသ သံဝစ္ဆရာနိ ရဋ္ဌပိဏ္ဍံ အဘုဉ္ဇိံ အဟံ။

ယေန အဘိပ္ပသန္နမာနသေန ဥပါသကေန အတ္တနော စီဝရံ ဒိန္နံ၊ တဿ ပုညဝိသေသကိတ္တနမုခေန အညံ ဗျာကရောန္တီ ‘‘ပုညံ ဝတ ပသဝီ ဗဟု’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ သာ သုဝိညေယျာဝ။

ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပဋာစာရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

နင်္ဂလေဟိ ကသံ ခေတ္တန္တိအာဒိကာ ပဋာစာရာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ၊ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တီ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုနိံ ဝိနယဓရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ၊ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။ သာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တီ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ကိကိဿ ကာသိရညော ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ သတ္တန္နံ ဘဂိနီနံ အဗ္ဘန္တရာ ဟုတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပရိဝေဏံ အကာသိ။ သာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ သေဋ္ဌိဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ အတ္တနော ဂေဟေ ဧကေန ကမ္မကာရေန သဒ္ဓိံ ကိလေသသန္ထဝံ အကာသိ။ တံ မာတာပိတရော သမဇာတိကဿ ကုမာရဿ ဒါတုံ ဒိဝသံ သဏ္ဌပေသုံ။ တံ ဉတွာ သာ ဟတ္ထသာရံ ဂဟေတွာ တေန ကတသန္ထဝေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ အဂ္ဂဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဝသန္တီ ဂဗ္ဘိနီ အဟောသိ။ သာ ပရိပက္ကေ ဂဗ္ဘေ ‘‘ကိံ ဣဓ အနာထဝါသေန၊ ကုလဂေဟံ ဂစ္ဆာမ၊ သာမီ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ‘‘အဇ္ဇ ဂစ္ဆာမ၊ သွေ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ကာလက္ခေပံ ကရောန္တေ ‘‘နာယံ ဗာလော မံ နေဿတီ’’တိ တသ္မိံ ဗဟိ ဂတေ ဂေဟေ ပဋိသာမေတဗ္ဗံ ပဋိသာမေတွာ ‘‘ကုလဃရံ ဂတာတိ မယှံ သာမိကဿ ကထေထာ’’တိ ပဋိဝိဿကဃရဝါသီနံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧကိကာဝ ကုလဃရံ ဂမိဿာမီ’’တိ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ ။ သော အာဂန္တွာ ဂေဟေ တံ အပဿန္တော ပဋိဝိဿကေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကုလဃရံ ဂတာ’’တိ သုတွာ ‘‘မံ နိဿာယ ကုလဓီတာ အနာထာ ဇာတာ’’တိ ပဒါနုပဒံ ဂန္တွာ သမ္ပာပုဏိ။ တဿာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သာ ပသုတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဂမနုဿုက္ကာ သာမိကံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တိ။ ဒုတိယဝါရမ္ပိ ဂဗ္ဘိနီ အဟောသီတိအာဒိ သဗ္ဗံ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ယဒါ တဿာ အန္တရာမဂ္ဂေ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု၊ တဒါ မဟာအကာလမေဃော ဥဒပါဒိ။ သမန္တတော ဝိဇ္ဇုလတာဟိ အာဒိတ္တံ ဝိယ မေဃထနိတေဟိ ဘိဇ္ဇမာနံ ဝိယ စ ဥဒကဓာရာနိပါတနိရန္တရံ နဘံ အဟောသိ။ သာ တံ ဒိသွာ၊ ‘‘သာမိ၊ မေ အနောဝဿကံ ဌာနံ ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ဧကံ တိဏသဉ္ဆန္နံ ဂုမ္ဗံ ဒိသွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဟတ္ထဂတာယ ဝါသိယာ တသ္မိံ ဂုမ္ဗေ ဒဏ္ဍကေ ဆိန္ဒိတုကာမော တိဏေဟိ သဉ္ဆာဒိတဝမ္မိကသီသန္တေ ဥဋ္ဌိတရုက္ခဒဏ္ဍကံ ဆိန္ဒိ။ တာဝဒေဝ စ နံ တတော ဝမ္မိကတော နိက္ခမိတွာ ဃောရဝိသော အာသီဝိသော ဍံသိ။ သော တတ္ထေဝ ပတိတွာ ကာလမကာသိ။ သာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီ တဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တီ ဒွေပိ ဒါရကေ ဝါတဝုဋ္ဌိံ အသဟမာနေ ဝိရဝန္တေ ဥရန္တရေ ကတွာ၊ ဒွီဟိ ဇာဏုကေဟိ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ စ ဘူမိံ ဥပ္ပီဠေတွာ ယထာဌိတာဝ ရတ္တိံ ဝီတိနာမေတွာ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မံသပေသိဝဏ္ဏံ ဧကံ ပုတ္တံ ပိလောတိကစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဟတ္ထေဟိ ဥရေဟိ စ ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ဣတရံ ‘‘ဧဟိ၊ တာတ၊ ပိတာ တေ ဣတော ဂတော’’တိ ဝတွာ သာမိကေန ဂတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တီ တံ ဝမ္မိကသမီပေ ကာလင်္ကတံ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘မံ နိဿာယ မမ သာမိကော မတော’’တိ ရောဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ သကလရတ္တိံ ဒေဝေန ဝုဋ္ဌတ္တာ ဇဏ္ဏုကပ္ပမာဏံ ထနပ္ပမာဏံ ဥဒကံ သဝန္တိံ အန္တရာမဂ္ဂေ နဒိံ ပတွာ၊ အတ္တနော မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ ဒုဗ္ဗလတာယ စ ဒွီဟိ ဒါရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥဒကံ ဩတရိတုံ အဝိသဟန္တီ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ဩရိမတီရေ ဌပေတွာ ဣတရံ အာဒါယ ပရတီရံ ဂန္တွာ သာခါဘင်္ဂံ အတ္ထရိတွာ တတ္ထ ပိလောတိကစုမ္ဗဋကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ဣတရဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဗာလပုတ္တကံ ပဟာတုံ အသက္ကောန္တီ ပုနပ္ပုနံ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကယမာနာ နဒိံ ဩတရတိ။

အထဿာ နဒီမဇ္ဈံ ဂတကာလေ ဧကော သေနော တံ ဒါရကံ ဒိသွာ ‘‘မံသပေသီ’’တိ သညာယ အာကာသတော ဘဿိ။ သာ တံ ဒိသွာ ဥဘော ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘သူသူ’’တိ တိက္ခတ္တုံ မဟာသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ သေနော ဒူရဘာဝေန တံ အနာဒိယန္တော ကုမာရံ ဂဟေတွာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိ။ ဩရိမတီရေ ဌိတော ပုတ္တော ဥဘော ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ မဟာသဒ္ဒံ နိစ္ဆာရယမာနံ ဒိသွာ ‘‘မံ သန္ဓာယ ဝဒတီ’’တိ သညာယ ဝေဂေန ဥဒကေ ပတိ။ ဣတိ ဗာလပုတ္တကော သေနေန၊ ဇေဋ္ဌပုတ္တကော ဥဒကေန ဟတော။ သာ ‘‘ဧကော မေ ပုတ္တော သေနေန ဂဟိတော၊ ဧကော ဥဒကေန ဝူဠှော၊ ပန္ထေ မေ ပတိ မတော’’တိ ရောဒန္တီ ပရိဒေဝန္တီ ဂစ္ဆန္တီ သာဝတ္ထိတော အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကတ္ထ ဝါသိကောသိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိဝါသိကောမှိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘သာဝတ္ထိယံ အသုကဝီထိယံ အသုကကုလံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ဇာနာသိ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ အမ္မ၊ တံ ပန မာ ပုစ္ဆိ၊ အညံ ပုစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘အညေန မေ ပယောဇနံ နတ္ထိ၊ တဒေဝ ပုစ္ဆာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တွံ အတ္တနော အနာစိက္ခိတုံ န ဒေသိ၊ အဇ္ဇ တေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဒေဝေါ ဝဿန္တော ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌော မေ၊ တာတ၊ မယှမေဝ သော သဗ္ဗရတ္တိံ ဝုဋ္ဌော၊ တံ ကာရဏံ ပစ္ဆာ ကထေဿာမိ၊ ဧတသ္မိံ တာဝ မေ သေဋ္ဌိဂေဟေ ပဝတ္တိံ ကထေဟီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ အဇ္ဇ ရတ္တိယံ သေဋ္ဌိ စ ဘရိယာ စ သေဋ္ဌိပုတ္တော စာတိ တယောပိ ဇနေ အဝတ္ထရမာနံ ဂေဟံ ပတိ၊ တေ ဧကစိတကာယံ ဈာယန္တိ၊ သွာယံ ဓူမော ပညာယတိ၊ အမ္မာ’’တိ။ သာ တသ္မိံ ခဏေ နိဝတ္ထဝတ္ထမ္ပိ ပတမာနံ န သဉ္ဇာနိ။ သောကုမ္မတ္တတ္တံ ပတွာ ဇာတရူပေနေဝ –

‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ၊ ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊

မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊ ဧကစိတမှိ ဍယှရေ’’တိ။ (အပ။ ထေရီ ၂။၂။၄၉၈) –

ဝိလပန္တီ ပရိဗ္ဘမတိ။

တတော ပဋ္ဌာယ တဿာ နိဝါသနမတ္တေနပိ ပဋေန အစရဏတော ပတိတာစာရတ္တာ ပဋာစာရာတွေဝ သမညာ အဟောသိ။ တံ ဒိသွာ မနုဿာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဥမ္မတ္တိကေ’’တိ ကေစိ ကစဝရံ မတ္ထကေ ခိပန္တိ၊ အညေ ပံသုံ ဩကိရန္တိ၊ အပရေ လေဍ္ဍုံ ခိပန္တိ။ သတ္ထာ ဇေတဝနေ မဟာပရိသာမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော တံ တထာ ပရိဗ္ဘမန္တိံ ဒိသွာ ဉာဏပရိပါကဉ္စ ဩလောကေတွာ ယထာ ဝိဟာရာဘိမုခီ အာဂစ္ဆတိ၊ တထာ အကာသိ။ ပရိသာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိဿာ ဥမ္မတ္တိကာယ ဣတော အာဂန္တုံ မာဒတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘဂဝါ မာ နံ ဝါရယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အဝိဒူရဋ္ဌာနံ အာဂတကာလေ ‘‘သတိံ ပဋိလဘ ဘဂိနီ’’တိ အာဟ။ သာ တာဝဒေဝ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန သတိံ ပဋိလဘိတွာ နိဝတ္ထဝတ္ထဿ ပတိတဘာဝံ သလ္လက္ခေတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဥက္ကုဋိကံ ဥပနိသဇ္ဇာယ နိသီဒိ။ ဧကော ပုရိသော ဥတ္တရသာဋကံ ခိပိ။ သာ တံ နိဝါသေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ အဝဿယော မေ ဟောထ၊ ဧကံ မေ ပုတ္တံ သေနော ဂဏှိ၊ ဧကော ဥဒကေန ဝူဠှော၊ ပန္ထေ ပတိ မတော၊ မာတာပိတရော ဘာတာ စ ဂေဟေန အဝတ္ထဋာ မတာ ဧကစိတကသ္မိံ ဈာယန္တီ’’တိ သာ သောကကာရဏံ အာစိက္ခိ။ သတ္ထာ ‘‘ပဋာစာရေ၊ မာ စိန္တယိ၊ တဝ အဝဿယော ဘဝိတုံ သမတ္ထဿေဝ သန္တိကံ အာဂတာသိ။ ယထာ ဟိ တွံ ဣဒါနိ ပုတ္တာဒီနံ မရဏနိမိတ္တံ အဿူနိ ပဝတ္တေသိ၊ ဧဝံ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ပုတ္တာဒီနံ မရဏဟေတု ပဝတ္တိတံ အဿု စတုန္နံ မဟာသမုဒ္ဒါနံ ဥဒကတော ဗဟုတရ’’န္တိ ဒဿေန္တော –

‘‘စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဇလံ ပရိတ္တကံ၊ တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ၊

ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ၊ ကိံ ကာရဏာ အမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၂ ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထု) –

ဂါထံ အဘာသိ။

ဧဝံ သတ္ထရိ အနမတဂ္ဂပရိယာယကထံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂၅-၁၂၆) ကထေန္တေ တဿာ သောကော တနုတရဘာဝံ အဂမာသိ။ အထ နံ တနုဘူတသောကံ ဉတွာ ‘‘ပဋာစာရေ၊ ပုတ္တာဒယော နာမ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တဿ တာဏံ ဝါ လေဏံ ဝါ သရဏံ ဝါ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ ဝိဇ္ဇမာနာပိ တေ န သန္တိ ဧဝ၊ တသ္မာ ပဏ္ဍိတေန အတ္တနော သီလံ ဝိသောဓေတွာ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂေါယေဝ သာဓေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော –

‘‘န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ၊ န ပိတာ နာပိ ဗန္ဓဝါ၊

အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ။

‘‘ဧတမတ္ထဝသံ ဉတွာ၊ ပဏ္ဍိတော သီလသံဝုတော၊

နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ၊ ခိပ္ပမေဝ ဝိသောဓယေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၈-၂၈၉) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဒေသနာဝသာနေ ပဋာစာရာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ဥပရိမဂ္ဂတ္ထာယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တီ ဧကဒိဝသံ ဃဋေန ဥဒကံ အာဒါယ ပါဒေ ဓောဝန္တီ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ တံ ထောကံ ဌာနံ ဂန္တွာ ပစ္ဆိဇ္ဇိ၊ ဒုတိယဝါရံ အာသိတ္တံ တတော ဒူရံ အဂမာသိ၊ တတိယဝါရံ အာသိတ္တံ တတောပိ ဒူရတရံ အဂမာသိ။ သာ တဒေဝ အာရမ္မဏံ ဂဟေတွာ တယော ဝယေ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘မယာ ပဌမံ အာသိတ္တဥဒကံ ဝိယ ဣမေ သတ္တာ ပဌမဝယေပိ မရန္တိ၊ တတော ဒူရံ ဂတံ ဒုတိယဝါရံ အာသိတ္တံ ဥဒကံ ဝိယ မဇ္ဈိမဝယေပိ၊ တတော ဒူရတရံ ဂတံ တတိယဝါရံ အာသိတ္တံ ဥဒကံ ဝိယ ပစ္ဆိမဝယေပိ မရန္တိယေဝါ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဩဘာသံ ဖရိတွာ တဿာ သမ္မုခေ ဌတွာ ကထေန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝမေတံ၊ ပဋာစာရေ၊ သဗ္ဗေပိမေ သတ္တာ မရဏဓမ္မာ၊ တသ္မာ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ အပဿန္တဿ ဝဿသတံ ဇီဝတော တံ ပဿန္တဿ ဧကာဟမ္ပိ ဧကက္ခဏမ္ပိ ဇီဝိတံ သေယျော’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော –

‘‘ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော၊ ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၁၃) –

ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ပဋာစာရာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒါနေ (အပ။ ထေရီ ၂။၂။၄၆၈-၅၁၁) –

‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။

‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊

နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ မဟာသုခသမပ္ပိတာ။

‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊

တတော ဇာတပသာဒါဟံ၊ ဥပေသိံ သရဏံ ဇိနံ။

‘‘တတော ဝိနယဓာရီနံ၊ အဂ္ဂံ ဝဏ္ဏေသိ နာယကော၊

ဘိက္ခုနိံ လဇ္ဇိနိံ တာဒိံ၊ ကပ္ပာကပ္ပဝိသာရဒံ။

‘‘တဒါ မုဒိတစိတ္တာဟံ၊ တံ ဌာနမဘိကင်္ခိနီ၊

နိမန္တေတွာ ဒသဗလံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။

‘‘ဘောဇယိတွာန သတ္တာဟံ၊ ဒဒိတွာဝ တိစီဝရံ၊

နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

‘‘ယာ တယာ ဝဏ္ဏိတာ ဝီရ၊ ဣတော အဋ္ဌမကေ မုနိ၊

တာဒိသာဟံ ဘဝိဿာမိ၊ ယဒိ သိဇ္ဈတိ နာယက။

‘‘တဒါ အဝေါစ မံ သတ္ထာ၊ ဘဒ္ဒေ မာ ဘာယိ အဿသ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။

‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊

ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။

‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊

ပဋာစာရာတိ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။

‘‘တဒါဟံ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊

မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။

‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊

ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။

‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊

ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။

‘‘တဿာသိံ တတိယာ ဓီတာ၊ ဘိက္ခုနီ ဣတိ ဝိဿုတာ၊

ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။

‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော၊ အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊

ဝီသဝဿသဟဿာနိ၊ ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။

‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊

ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ မုဒိတာ သတ္တဓီတရော။

‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊

ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ၊ သတ္တမီ သင်္ဃဒါယိကာ။

‘‘အဟံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ခေမာ ဘဒ္ဒါ စ ဘိက္ခုနီ၊

ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။

‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊

ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။

‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊

သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ၊ ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။

‘‘ယဒါ စ ယောဗ္ဗနူပေတာ၊ ဝိတက္ကဝသဂါ အဟံ၊

နရံ ဇာရပတိံ ဒိသွာ၊ တေန သဒ္ဓိံ အဂစ္ဆဟံ။

‘‘ဧကပုတ္တပသူတာဟံ၊ ဒုတိယော ကုစ္ဆိယာ မမ၊

တဒါဟံ မာတာပိတရော၊ ဩက္ခာမီတိ သုနိစ္ဆိတာ။

‘‘နာရောစေသိံ ပတိံ မယှံ၊ တဒါ တမှိ ပဝါသိတေ၊

ဧကိကာ နိဂ္ဂတာ ဂေဟာ၊ ဂန္တုံ သာဝတ္ထိမုတ္တမံ။

‘‘တတော မေ သာမိ အာဂန္တွာ၊ သမ္ဘာဝေသိ ပထေ မမံ၊

တဒါ မေ ကမ္မဇာ ဝါတာ၊ ဥပ္ပန္နာ အတိဒါရုဏာ။

‘‘ဥဋ္ဌိတော စ မဟာမေဃော၊ ပသူတိသမယေ မမ၊

ဒဗ္ဗတ္ထာယ တဒါ ဂန္တွာ၊ သာမိ သပ္ပေန မာရိတော။

‘‘တဒါ ဝိဇာတဒုက္ခေန၊ အနာထာ ကပဏာ အဟံ၊

ကုန္နဒိံ ပူရိတံ ဒိသွာ၊ ဂစ္ဆန္တီ သကုလာလယံ။

‘‘ဗာလံ အာဒါယ အတရိံ၊ ပါရကူလေ စ ဧကကံ၊

သာယေတွာ ဗာလကံ ပုတ္တံ၊ ဣတရံ တရဏာယဟံ။

‘‘နိဝတ္တာ ဥက္ကုသော ဟာသိ၊ တရုဏံ ဝိလပန္တကံ၊

ဣတရဉ္စ ဝဟီ သောတော၊ သာဟံ သောကသမပ္ပိတာ။

‘‘သာဝတ္ထိနဂရံ ဂန္တွာ၊ အဿောသိံ သဇနေ မတေ၊

တဒါ အဝေါစံ သောကဋ္ဋာ၊ မဟာသောကသမပ္ပိတာ။

‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ၊ ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊

မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊ ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။

‘‘တဒါ ကိသာ စ ပဏ္ဍု စ၊ အနာထာ ဒီနမာနသာ၊

ဣတော တတော ဘမန္တီဟံ၊ အဒ္ဒသံ နရသာရထိံ။

‘‘တတော အဝေါစ မံ သတ္ထာ၊ ပုတ္တေ မာ သောစိ အဿသ၊

အတ္တာနံ တေ ဂဝေသဿု၊ ကိံ နိရတ္ထံ ဝိဟညသိ။

‘‘န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ၊ န ဉာတီ နာပိ ဗန္ဓဝါ၊

အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ။

‘‘တံ သုတွာ မုနိနော ဝါကျံ၊ ပဌမံ ဖလမဇ္ဈဂံ၊

ပဗ္ဗဇိတွာန နစိရံ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။

‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊

ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။

‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊

ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။

‘‘တတောဟံ ဝိနယံ သဗ္ဗံ၊ သန္တိကေ သဗ္ဗဒဿိနော၊

ဥဂ္ဂဟိံ သဗ္ဗဝိတ္ထာရံ၊ ဗျာဟရိဉ္စ ယထာတထံ။

‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊

အဂ္ဂါ ဝိနယဓာရီနံ၊ ပဋာစာရာဝ ဧကိကာ။

‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊

ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊

သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။

‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။

အရဟတ္တံ ပန ပတွာ သေက္ခကာလေ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပရိဝိသေသဿ နိဗ္ဗတ္တိတာကာရံ ဝိဘာဝေန္တီ ဥဒါနဝသေန –

၁၁၂။

‘‘နင်္ဂလေဟိ ကသံ ခေတ္တံ၊ ဗီဇာနိ ပဝပံ ဆမာ၊

ပုတ္တဒါရာနိ ပေါသေန္တာ၊ ဓနံ ဝိန္ဒန္တိ မာဏဝါ။

၁၁၃။

‘‘ကိမဟံ သီလသမ္ပန္နာ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ၊

နိဗ္ဗာနံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ အကုသီတာ အနုဒ္ဓတာ။

၁၁၄။

‘‘ပါဒေ ပက္ခာလယိတွာန၊ ဥဒကေသု ကရောမဟံ၊

ပါဒေါဒကဉ္စ ဒိသွာန၊ ထလတော နိန္နမာဂတံ။

၁၁၅။

‘‘တတော စိတ္တံ သမာဓေသိံ၊ အဿံ ဘဒြံဝဇာနိယံ၊

တတော ဒီပံ ဂဟေတွာန၊ ဝိဟာရံ ပါဝိသိံ အဟံ၊

သေယျံ ဩလောကယိတွာန၊ မဉ္စကမှိ ဥပါဝိသိံ။

၁၁၆။

‘‘တတော သူစိံ ဂဟေတွာန၊ ဝဋ္ဋိံ ဩကဿယာမဟံ၊

ပဒီပဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော အဟု စေတသော’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထ ကသန္တိ ကသန္တာ ကသိကမ္မံ ကရောန္တာ။ ဗဟုတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဧကဝစနံ။ ပဝပန္တိ ဗီဇာနိ ဝပန္တာ။ ဆမာတိ ဆမာယံ။ ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ဣမေ မာဏဝါ သတ္တာ နင်္ဂလေဟိ ဖာလေဟိ ခေတ္တံ ကသန္တာ ယထာဓိပ္ပာယံ ခေတ္တဘူမိယံ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဘေဒါနိ ဗီဇာနိ ဝပန္တာ တံဟေတု တံနိမိတ္တံ အတ္တာနံ ပုတ္တဒါရာဒီနိ ပေါသေန္တာ ဟုတွာ ဓနံ ပဋိလဘန္တိ။ ဧဝံ ဣမသ္မိံ လောကေ ယောနိသော ပယုတ္တော ပစ္စတ္တပုရိသကာရော နာမ သဖလော သဥဒယော။

တတ္ထ ကိမဟံ သီလသမ္ပန္နာ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။ နိဗ္ဗာနံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ အကုသီတာ အနုဒ္ဓတာတိ အဟံ သုဝိသုဒ္ဓသီလာ အာရဒ္ဓဝီရိယတာယ အကုသီတာ အဇ္ဈတ္တံ သုသမာဟိတစိတ္တတာယ အနုဒ္ဓတာ စ ဟုတွာ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာသင်္ခါတံ သတ္ထု သာသနံ ကရောန္တီ ကသ္မာ နိဗ္ဗာနံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ အဓိဂမိဿာမိ ဧဝါတိ။

ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တီ ဧကဒိဝသံ ပါဒဓောဝနဥဒကေ နိမိတ္တံ ဂဏှိ။ တေနာဟ ‘‘ပါဒေ ပက္ခာလယိတွာနာ’’တိအာဒိ ။ တဿတ္ထော – အဟံ ပါဒေ ဓောဝန္တီ ပါဒပက္ခာလနဟေတု တိက္ခတ္တုံ အာသိတ္တေသု ဥဒကေသု ထလတော နိန္နမာဂတံ ပါဒေါဒကံ ဒိသွာ နိမိတ္တံ ကရောမိ။

‘‘ယထာ ဣဒံ ဥဒကံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ၊ ဧဝံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရာ’’တိ ဧဝံ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ တဒနုသာရေန ဒုက္ခလက္ခဏံ၊ အနတ္တလက္ခဏဉ္စ ဥပဓာရေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တီ တတော စိတ္တံ သမာဓေသိံ၊ အဿံ ဘဒြံဝဇာနိယန္တိ ယထာ အဿံ ဘဒြံ အာဇာနိယံ ကုသလော သာရထိ သုခေန သာရေတိ၊ ဧဝံ မယှံ စိတ္တံ သုခေနေဝ သမာဓေသိံ၊ ဝိပဿနာသမာဓိနာ သမာဟိတံ အကာသိံ။ ဧဝံ ပန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တီ ဥတုသပ္ပာယနိဇိဂိသာယ ဩဝရကံ ပဝိသန္တီ အန္ဓကာရဝိဓမနတ္ထံ ဒီပံ ဂဟေတွာ ဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဒီပံ ဌပေတွာ မဉ္စကေ နိသိန္နမတ္တာဝ ဒီပံ ဝိဇ္ဈာပေတုံ အဂ္ဂဠသူစိယာ ဒီပဝဋ္ဋိံ အာကဍ္ဎိံ၊ တာဝဒေဝ ဥတုသပ္ပာယလာဘေန တဿာ စိတ္တံ သမာဟိတံ အဟောသိ၊ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩတရိ၊ မဂ္ဂေန ဃဋ္ဋေသိ။ တတော မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ သဗ္ဗသော အာသဝါနံ ခယော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတော ဒီပံ ဂဟေတွာန…ပေ… ဝိမောက္ခော အဟု စေတသော’’တိ။ တတ္ထ သေယျံ ဩလောကယိတွာနာတိ ဒီပါလောကေန သေယျံ ပဿိတွာ။

သူစိန္တိ အဂ္ဂဠသူစိံ။ ဝဋ္ဋိံ ဩကဿယာမီတိ ဒီပံ ဝိဇ္ဈာပေတုံ တေလာဘိမုခံ ဒီပဝဋ္ဋိံ အာကဍ္ဎေမိ။ ဝိမောက္ခောတိ ကိလေသေဟိ ဝိမောက္ခော။ သော ပန ယသ္မာ ပရမတ္ထတော စိတ္တဿ သန္တတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စေတသော’’တိ။ ယထာ ပန ဝဋ္ဋိတေလာဒိကေ ပစ္စယေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟော ပဒီပေါ တဒဘာဝေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော နိဗ္ဗုတောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ကိလေသာဒိပစ္စယေ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ စိတ္တံ တဒဘာဝေ အနုပ္ပဇ္ဇနတော ဝိမုတ္တန္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ – ‘‘ပဒီပဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝိမောက္ခော အဟု စေတသော’’တိ။

ပဋာစာရာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ တိံသမတ္တာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

မုသလာနိဂဟေတွာနာတိအာဒိကာ တိံသမတ္တာနံ ထေရီနံ ဂါထာ။ တာပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တိယော အနုက္ကမေန ဥပစိတဝိမောက္ခသမ္ဘာရာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သကကမ္မသဉ္စောဒိတာ တတ္ထ တတ္ထ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတွာ ပဋာစာရာယ ထေရိယာ သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ပရိသုဒ္ဓသီလာ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပရိပူရေန္တိယော ဝိဟရန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ပဋာစာရာထေရီ တာသံ ဩဝါဒံ ဒေန္တီ –

၁၁၇။

‘‘မုသလာနိ ဂဟေတွာန၊ ဓညံ ကောဋ္ဋေန္တိ မာဏဝါ၊

ပုတ္တဒါရာနိ ပေါသေန္တာ၊ ဓနံ ဝိန္ဒန္တိ မာဏဝါ။

၁၁၈။

‘‘ကရောထ ဗုဒ္ဓသာသနံ၊ ယံ ကတွာ နာနုတပ္ပတိ၊

ခိပ္ပံ ပါဒါနိ ဓောဝိတွာ၊ ဧကမန္တေ နိသီဒထ၊

စေတောသမထမနုယုတ္တာ၊ ကရောထ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ။ – ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ၊

တတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဣမေ သတ္တာ ဇီဝိတဟေတု မုသလာနိ ဂဟေတွာ ပရေသံ ဓညံ ကောဋ္ဋေန္တိ၊ ဥဒုက္ခလကမ္မံ ကရောန္တိ။ အညမ္ပိ ဧဒိသံ နိဟီနကမ္မံ ကတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တာ ယထာရဟံ ဓနမ္ပိ သံဟရန္တိ။ တံ ပန နေသံ ကမ္မံ နိဟီနံ ဂမ္မံ ပေါထုဇ္ဇနိကံ ဒုက္ခံ အနတ္ထသဉှိတဉ္စ။ တသ္မာ ဧဒိသံ သံကိလေသိကပပဉ္စံ ဝဇ္ဇေတွာ ကရောထ ဗုဒ္ဓသာသနံ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ ကရောထ သမ္ပာဒေထ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တေထ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ – ‘‘ယံ ကတွာ နာနုတပ္ပတီ’’တိ၊ ယဿ ကရဏဟေတု ဧတရဟိ အာယတိဉ္စ အနုတာပံ နာပဇ္ဇတိ။ ဣဒါနိ တဿ ကရဏေ ပုဗ္ဗကိစ္စံ အနုယောဂဝိဓိဉ္စ ဒဿေတုံ၊ ‘‘ခိပ္ပံ ပါဒါနိ ဓောဝိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဓောဝိတပါဒဿ အဝိက္ခာလိတမုခဿ စ နိသဇ္ဇသုခံ ဥတုသပ္ပာယလာဘော စ န ဟောတိ၊ ပါဒေ ပန ဓောဝိတွာ မုခဉ္စ ဝိက္ခာလေတွာ ဧကမန္တေ နိသိန္နဿ တဒုဘယံ လဘတိ၊ တသ္မာ ခိပ္ပံ ဣမံ ယထာလဒ္ဓံ ခဏံ အဝိရာဓေန္တိယော ပါဒါနိ အတ္တနော ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဧကမန္တေ ဝိဝိတ္တေ ဩကာသေ နိသီဒထ နိသဇ္ဇထ။ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တရုစိကေ အာရမ္မဏေ အတ္တနော စိတ္တံ ဥပနိဗန္ဓိတွာ စေတောသမထမနုယုတ္တာ သမာဟိတေန စိတ္တေန စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာဝသေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနံ ဩဝါဒံ အနုသိဋ္ဌိံ ကရောထ သမ္ပာဒေထာတိ။

အထ တာ ဘိက္ခုနိယော တဿာ ထေရိယာ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဘာဝနာယ ကမ္မံ ကရောန္တိယော ဉာဏဿ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ ဟေတုသမ္ပန္နတာယ စ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဩဝါဒဂါထာဟိ သဒ္ဓိံ –

၁၁၉။

‘‘တဿာ တာ ဝစနံ သုတွာ၊ ပဋာစာရာယ သာသနံ၊

ပါဒေ ပက္ခာလယိတွာန၊ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသုံ၊

စေတောသမထမနုယုတ္တာ၊ အကံသု ဗုဒ္ဓသာသနံ။

၁၂၀။

‘‘ရတ္တိယာ ပုရိမေ ယာမေ၊ ပုဗ္ဗဇာတိမနုဿရုံ၊

ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓယုံ၊

ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ၊ တမောခန္ဓံ ပဒါလယုံ။

၁၂၁။

‘‘ဥဋ္ဌာယ ပါဒေ ဝန္ဒိံသု၊ ကတာ တေ အနုသာသနီ၊

ဣန္ဒံဝ ဒေဝါ တိဒသာ၊ သင်္ဂါမေ အပရာဇိတံ၊

ပုရက္ခတွာ ဝိဟဿာမ၊ တေဝိဇ္ဇာမှ အနာသဝါ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိံသု။

တတ္ထ တဿာ တာ ဝစနံ သုတွာ၊ ပဋာစာရာယ သာသနန္တိ တဿာ ပဋာစာရာယ ထေရိယာ ကိလေသပဋိသတ္တုသာသနဋ္ဌေန သာသနဘူတံ ဩဝါဒဝစနံ၊ တာ တိံသမတ္တာ ဘိက္ခုနိယော သုတွာ ပဋိဿုတွာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။

ဥဋ္ဌာယပါဒေ ဝန္ဒိံသု၊ ကတာ တေ အနုသာသနီတိ ယထာသမ္ပဋိစ္ဆိတံ တဿာ သာသနံ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘာဝေန္တိယော ဘာဝနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ အတ္တနာ အဓိဂတဝိသေသံ အာရောစေတုံ နိသိန္နာသနတော ဥဋ္ဌာယ တဿာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မဟာထေရိ တဝါနုသာသနီ ယထာနုသိဋ္ဌံ အမှေဟိ ကတာ’’တိ ဝတွာ တဿာ ပါဒေ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိံသု။ ဣန္ဒံဝ ဒေဝါ တိဒသာ၊ သင်္ဂါမေ အပရာဇိတန္တိ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမေ အပရာဇိတံ ဝိဇိတာဝိံ ဣန္ဒံ တာဝတိံသာ ဒေဝါ ဝိယ မဟာထေရိ၊ မယံ တံ ပုရက္ခတွာ ဝိဟရိဿာမ အညဿ ကတ္တဗ္ဗဿ အဘာဝတော။ တသ္မာ ‘‘တေဝိဇ္ဇာမှ အနာသဝါ’’တိ အတ္တနော ကတညုဘာဝံ ပဝေဒေန္တီ ဣဒမေဝ တာသံ အညာဗျာကရဏံ အဟောသိ။ ယံ ပနေတ္ထ အတ္ထတော အဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

တိံသမတ္တာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ စန္ဒာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ

ဒုဂ္ဂတာဟံ ပုရေ အာသိန္တိအာဒိကာ စန္ဒာယ ထေရိယာ ဂါထာ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တီ အနုက္ကမေန သမ္ဘတဝိမောက္ခသမ္ဘာရာ ပရိပက္ကဉာဏာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ အညတရသ္မိံ ဗြာဟ္မဏဂါမေ အပညာတဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿာ နိဗ္ဗတ္တိတော ပဋ္ဌာယံ တံ ကုလံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခယံ ဂတံ။ သာ အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတွာ ဒုက္ခေန ဇီဝတိ။ အထ တသ္မိံ ဂေဟေ အဟိဝါတရောဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေနဿာ သဗ္ဗေပိ ဉာတကာ မရဏဗျသနံ ပါပုဏိံသု။ သာ ဉာတိက္ခယေ ဇာတေ အညတ္ထ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တီ ကပါလဟတ္ထာ ကုလေ ကုလေ ဝိစရိတွာ လဒ္ဓလဒ္ဓေန ဘိက္ခာဟာရေန ယာပေန္တီ ဧကဒိဝသံ ပဋာစာရာယ ထေရိယာ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ ဘိက္ခုနိယော တံ ဒုက္ခိတံ ခုဒ္ဒါဘိဘူတံ ဒိသွာန သဉ္ဇာတကာရုညာ ပိယသမုဒါစာရေန သင်္ဂဟေတွာ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနေန ဥပစာရမနောဟရေန အာဟာရေန သန္တပ္ပေသုံ။ သာ တာသံ အာစာရသီလေ ပသီဒိတွာ ထေရိယာ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တဿာ ထေရီ ဓမ္မံ ကထေသိ။ သာ တံ ဓမ္မံ သုတွာ သာသနေ အဘိပ္ပသန္နာ သံသာရေ စ သဉ္ဇာတသံဝေဂါ ပဗ္ဗဇိ ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ထေရိယာ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တီ ကတာဓိကာရတာယ ဉာဏဿ စ ပရိပါကံ ဂတတ္တာ န စိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ –

၁၂၂။

‘‘ဒုဂ္ဂတာဟံ ပုရေ အာသိံ၊ ဝိဓဝါ စ အပုတ္တိကာ၊

ဝိနာ မိတ္တေဟိ ဉာတီဟိ၊ ဘတ္တစောဠဿ နာဓိဂံ။

၁၂၃။

‘‘ပတ္တံ ဒဏ္ဍဉ္စ ဂဏှိတွာ၊ ဘိက္ခမာနာ ကုလာ ကုလံ၊

သီတုဏှေန စ ဍယှန္တီ၊ သတ္တ ဝဿာနိ စာရိဟံ။

၁၂၄။

‘‘ဘိက္ခုနိံ ပုန ဒိသွာန၊ အန္နပါနဿ လာဘိနိံ၊

ဥပသင်္ကမ္မံ အဝေါစံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနဂါရိယံ။

၁၂၅။

‘‘သာ စ မံ အနုကမ္ပာယ၊ ပဗ္ဗာဇေသိ ပဋာစာရာ၊

တတော မံ ဩဝဒိတွာန၊ ပရမတ္ထေ နိယောဇယိ။

၁၂၆။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ အကာသိံ အနုသာသနိံ၊

အမောဃော အယျာယောဝါဒေါ၊ တေဝိဇ္ဇာမှိ အနာသဝါ’’တိ။ –

ဥဒါနဝသေန ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ဒုဂ္ဂတာတိ ဒလိဒ္ဒါ။ ပုရေတိ ပဗ္ဗဇိတတော ပုဗ္ဗေ။ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ဣဓ ပုဂ္ဂလော ဘောဂေဟိ အဍ္ဎော ဝါ ဒလိဒ္ဒေါ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဂုဏေဟိ ပန အယံ ထေရီ အဍ္ဎာယေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဒုဂ္ဂတာဟံ ပုရေ အာသိ’’န္တိ။ ဝိဓဝါတိ ဓဝေါ ဝုစ္စတိ သာမိကော၊ တဒဘာဝါ ဝိဓဝါ၊ မတပတိကာတိ အတ္ထော။ အပုတ္တိကာတိ ပုတ္တရဟိတာ။ ဝိနာ မိတ္တေဟီတိ မိတ္တေဟိ ဗန္ဓဝေဟိ စ ပရိဟီနာ ရဟိတာ။ ဘတ္တစောဠဿ နာဓိဂန္တိ ဘတ္တဿ စောဠဿ စ ပါရိပူရိံ နာဓိဂစ္ဆိံ၊ ကေဝလံ ပန ဘိက္ခာပိဏ္ဍဿ ပိလောတိကာခဏ္ဍဿ စ ဝသေန ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမေဝ အလတ္ထန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ပတ္တံ ဒဏ္ဍဉ္စ ဂဏှိတွာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ပတ္တန္တိ မတ္တိကာဘာဇနံ။ ဒဏ္ဍန္တိ ဂေါဏသုနခါဒိပရိဟရဏဒဏ္ဍကံ။ ကုလာ ကုလန္တိ ကုလတော ကုလံ။ သီတုဏှေန စ ဍယှန္တီတိ ဝသနဂေဟာဘာဝတော သီတေန စ ဥဏှေန စ ပီဠိယမာနာ။

ဘိက္ခုနိန္တိ ပဋာစာရာထေရိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပုနာတိ ပစ္ဆာ၊ သတ္တသံဝစ္ဆရတော အပရဘာဂေ။

ပရမတ္ထေတိ ပရမေ ဥတ္တမေ အတ္ထေ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိဗ္ဗာနေ စ။ နိယောဇယီတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တီ နိယောဇေသိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

စန္ဒာထေရီဂါထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပဉ္စကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။