📜

၅၄။ ကစ္စာယနဝဂ္ဂေါ

၁။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

စတုပညာသမဝဂ္ဂေ ပဌမာပဒါနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိယမာနံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော ပဏိဓာနံ ကတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော သုမေဓဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဝိဇ္ဇာဓရော ဟုတွာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဧကသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ နိသိန္နံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ကဏိကာရပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ အကာသိ။

သော တေန ပုညေန အပရာပရံ သုဂတီသုယေဝ ပရိဝတ္တေန္တော ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သုဝဏ္ဏစေတိယကမ္မဋ္ဌာနေ သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာယ ပူဇံ ကတွာ ‘‘ဣမဿ နိဿန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သရီရံ မေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ တတော ယာဝဇီဝံ ကုသလကမ္မံ ကတွာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဥဇ္ဇေနိယံ ရညော စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ ပုရောဟိတဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ မာတာ ‘‘မယှံ ပုတ္တော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော၊ အတ္တနော နာမံ ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ကဉ္စနမာဏဝေါတွေဝ နာမံ အကာသိ။ သော ဝုဒ္ဓိမနွာယ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ လဘိ။ သော ဂေါတ္တဝသေန ကစ္စာယနောတိ ပညာယိတ္ထ။ အထ ရာဇာ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ သုတွာ၊ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှေ တတ္ထ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဣဓာနေထာ’’တိ ပေသေသိ။ သော အတ္တဋ္ဌမော သတ္ထု သန္တိကံ ဥပဂတော တဿ သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ သတ္တဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

၁။ သော ဧဝံ ပတ္တအရဟတ္တဖလော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ အထ သတ္ထာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တေ တာဝဒေဝ ဒွင်္ဂုလမတ္တကေသမဿုဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ အဟေသုံ။ ဧဝံ ထေရော သဒတ္ထံ နိပ္ဖာဒေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ ပဇ္ဇောတော တုမှာကံ ပါဒေ ဝန္ဒိတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တွံယေဝ၊ ကစ္စာန၊ တတ္ထ ဂစ္ဆ၊ တယိ ဂတေ ရာဇာ ပသီဒိဿတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော သတ္ထု အာဏာယ အတ္တဋ္ဌမော တတ္ထ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ပသာဒေတွာ အဝန္တီသု သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပုန သတ္ထု သန္တိကမေဝ အာဂတော။ အတ္တနော ပုဗ္ဗပတ္ထနာဝသေန ကစ္စာယနပ္ပကရဏံ မဟာနိရုတ္တိပ္ပကရဏံ နေတ္တိပ္ပကရဏန္တိ ပကရဏတ္တယံ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဗျာကာသိ။ အထ သန္တုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကစ္စာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈၊ ၁၉၇) ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော အဂ္ဂဖလသုခေန ဝိဟာသီတိ။

မဟာကစ္စာယနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၂။ ဝက္ကလိတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ဒုတိယာပဒါနေ ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဝက္ကလိတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ထေရော ပုရိမဇိနဝရေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ အနန္တရာယံ ဒိသွာ ဗျာကရိ။

သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဝက္ကလီတိ နာမံ ကရိံသု။ တတ္ထ ကလီတိ အပရာဓတိလကာဠကာဒိဒေါသဿ အဓိဝစနံ။ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏပိဏ္ဍသဒိသတာယ အပဂတော ဗျပဂတော ကလိ ဒေါသော အဿာတိ ဝ-ကာရာဂမံ ကတွာ ဝက္ကလီတိ ဝုစ္စတိ။ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော၊ သတ္ထာရံ ဒိသွာ ရူပကာယသမ္ပတ္တိဒဿနေန အတိတ္တော သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိစရတိ။ ‘‘အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တော နိစ္စကာလံ သတ္ထု ဒဿနံ န လဘိဿာမီ’’တိ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဌပေတွာ ဘောဇနကာလံ သရီရကိစ္စကာလဉ္စ သေသကာလေ ယတ္ထ ဌိတေန သက္ကာ ဒသဗလံ ပဿိတုံ၊ တတ္ထ ဌိတော အညံ ကိစ္စံ ပဟာယ ဘဂဝန္တံ ဩလောကေန္တောယေဝ ဝိဟရတိ။ သတ္ထာ တဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမေန္တော ဗဟုကာလံ တသ္မိံ ရူပဒဿနေနေဝ ဝိစရန္တေ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပုနေကဒိဝသံ – ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလိ၊ ဣမိနာ ပူတိကာယေန ဒိဋ္ဌေန? ယော ခေါ၊ ဝက္ကလိ၊ ဓမ္မံ ပဿတိ၊ သော မံ ပဿတိ၊ ယော မံ ပဿတိ၊ သော ဓမ္မံ ပဿတိ။ ဓမ္မဉှိ၊ ဝက္ကလိ၊ ပဿန္တော မံ ပဿတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၇) အာဟ။ သတ္ထရိ ဧဝံ ဝဒန္တေပိ ထေရော သတ္ထု ဒဿနံ ပဟာယ အညတ္ထ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ။ တတော သတ္ထာ၊ ‘‘နာယံ ဘိက္ခု သံဝေဂံ အလဘိတွာ ဗုဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ – ‘‘အပေဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ ထေရံ ပဏာမေသိ။ သော သတ္ထာရာ ပဏာမိတော သတ္ထု သမ္မုခေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော – ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေန၊ ယောဟံ သတ္ထာရံ ဒဋ္ဌုံ န လဘာမီ’’တိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ ပပါတဋ္ဌာနံ အဘိရုဟိ? သတ္ထာ တဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ – ‘‘အယံ ဘိက္ခု မမ သန္တိကာ အဿာသံ အလဘန္တော မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယံ နာသေယျာ’’တိ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ဩဘာသံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော –

‘‘ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဘိက္ခု၊ ပသန္နော ဗုဒ္ဓသာသနေ၊

အဓိဂစ္ဆေ ပဒံ သန္တံ၊ သင်္ခါရူပသမံ သုခ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၈၁) –

ဂါထံ ဝတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဝက္ကလီ’’တိ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၁) ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ ထေရော ‘‘ဒသဗလော မေ ဒိဋ္ဌော၊ ‘ဧဟီ’တိ အဝှာယနမ္ပိ လဒ္ဓ’’န္တိ ဗလဝပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ကုတော ဂစ္ဆာမီ’’တိ အတ္တနော ဂမနဘာဝံ အဇာနိတွာဝ သတ္ထု သမ္မုခေ အာကာသေ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဌမေန ပါဒေန ပဗ္ဗတေ ဌိတောယေဝ သတ္ထာရာ ဝုတ္တဂါထာယော အာဝဇ္ဇေန္တော အာကာသေယေဝ ပီတိံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ အင်္ဂုတ္တရဋ္ဌကထာယံ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၀၈) ဓမ္မပဒဝဏ္ဏနာယဉ္စ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၈၁ ဝက္ကလိတ္ထေရဝတ္ထု) အာဂတံ။

ဣဓ ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ‘‘ကိံ တေ၊ ဝက္ကလီ’’တိအာဒိနာ သတ္ထာရာ ဩဝဒိတော ဂိဇ္ဈကူဋေ ဝိဟရန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေသိ၊ တဿ သဒ္ဓါယ ဗလဝဘာဝတော ဧဝ ဝိပဿနာ ဝီထိံ န ဩတရတိ? ဘဂဝါ တံ ဉတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ သောဓေတွာ အဒါသိ။ သော ပုန ဝိပဿနံ မတ္ထကံ ပါပေတုံ နာသက္ခိယေဝ။ အထဿ အာဟာရဝေကလ္လေန ဝါတာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တံ ဝါတာဗာဓေန ပီဠိယမာနံ ဉတွာ ဘဂဝါ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ဝါတရောဂါဘိနီတော တွံ၊ ဝိဟရံ ကာနနေ ဝနေ၊

ပဝိဒ္ဓဂေါစရေ လူခေ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၅၀) –

အာဟ။ တံ သုတွာ ထေရော –

‘‘ပီတိသုခေန ဝိပုလေန၊ ဖရမာနော သမုဿယံ၊

လူခမ္ပိ အဘိသမ္ဘောန္တော၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

‘‘ဘာဝေန္တော သတိပဋ္ဌာနေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ စ၊

ဗောဇ္ဈင်္ဂါနိ စ ဘာဝေန္တော၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေ၊

သမဂ္ဂေ သဟိတေ ဒိသွာ၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ။

‘‘အနုဿရန္တော သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အဂ္ဂံ ဒန္တံ သမာဟိတံ၊

အတန္ဒိတော ရတ္တိန္ဒိဝံ၊ ဝိဟရိဿာမိ ကာနနေ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၅၁-၃၅၄) –

စတဿော ဂါထာယော အဘာသိ။ တာသံ အတ္ထော ထေရဂါထာဝဏ္ဏနာယံ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၅၁-၃၅၄) ဝုတ္တောယေဝ။ ဧဝံ ထေရော ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

၂၈။ သော အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣတောတိ ကကုသန္ဓာဒီနံ ဥပ္ပန္နဘဒ္ဒကပ္ပတော ဟေဋ္ဌာ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေတိ အတ္ထော။

၂၉။ ပဒုမာကာရဝဒနောတိ သုပုပ္ဖိတပဒုမသဿိရီကမုခေါ။ ပဒုမပတ္တက္ခောတိ သေတပဒုမပုပ္ဖပဏ္ဏသဒိသအက္ခီတိ အတ္ထော။

၃၀။ ပဒုမုတ္တရဂန္ဓောဝါတိ ပဒုမဂန္ဓမုခေါတိ အတ္ထော။

၃၁။ အန္ဓာနံနယနူပမောတိ စက္ခုဝိရဟိတာနံ သတ္တာနံ နယနသဒိသော၊ ဓမ္မဒေသနာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပညာစက္ခာဒိစက္ခုဒါယကောတိ အတ္ထော။ သန္တဝေသောတိ သန္တသဘာဝေါ သန္တဣရိယာပထော။ ဂုဏနိဓီတိ ဂုဏာနံ နိဓိ၊ သဗ္ဗဂုဏဂဏာနံ နိဓာနဋ္ဌာနဘူတောတိ အတ္ထော။ ကရုဏာမတိအာကရောတိ သာဓူနံ စိတ္တကမ္ပနသင်္ခါတာယ ကရုဏာယ စ အတ္ထာနတ္ထမိနနပရိစ္ဆိန္နမတိယာ စ အာကရော အာဓာရဘူတော။

၃၂။ ဗြဟ္မာသုရသုရစ္စိတောတိ ဗြဟ္မေဟိ စ အသုရေဟိ စ ဒေဝေဟိ စ အစ္စိတော ပူဇိတောတိ အတ္ထော။

၃၃။ မဓုရေန ရုတေန စာတိ ကရဝီကရုတမဓုရေန သဒ္ဒေန သကလံ ဇနံ ရဉ္ဇယန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ သန္ထဝီ သာဝကံ သကန္တိ အတ္တနော သာဝကံ မဓုရဓမ္မဒေသနာယ သန္ထဝီ၊ ထုတိံ အကာသီတိ အတ္ထော။

၃၄။ သဒ္ဓါဓိမုတ္တောတိ သဒ္ဒဟနသဒ္ဓါယ သာသနေ အဓိမုတ္တော ပတိဋ္ဌိတောတိ အတ္ထော။ မမ ဒဿနလာလသောတိ မယှံ ဒဿနေ ဗျာဝဋော တပ္ပရော။

၃၅။ တံဌာနမဘိရောစယိန္တိ တံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တဋ္ဌာနန္တရံ အဘိရောစယိံ၊ ဣစ္ဆိံ ပတ္ထေသိန္တိ အတ္ထော။

၄၀။ ပီတမဋ္ဌနိဝါသနန္တိ သိလိဋ္ဌသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဝတ္ထေ နိဝတ္ထန္တိ အတ္ထော။ ဟေမယညောပစိတင်္ဂန္တိ သုဝဏ္ဏပါမင်္ဂလဂ္ဂိတဂတ္တန္တိ အတ္ထော။

၄၇-၄၈။ နောနီတသုခုမာလံ မန္တိ နဝနီတမိဝ မုဒုတလုဏဟတ္ထပါဒံ။ ဇာတပလ္လဝကောမလန္တိ အသောကပလ္လဝပတ္တကောမလမိဝ မုဒုကန္တိ အတ္ထော။ ပိသာစီဘယတဇ္ဇိတာတိ တဒါ ဧဝံဘူတံ ကုမာရံ မံ အညာ ပိသာစီ ဧကာ ရက္ခသီ ဘယေန တဇ္ဇေသိ ဘိံသာပေသီတိ အတ္ထော။ တဒါ မဟေသိဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ မံ သာယေသုံ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ ဒီနမာနသာ ဘီတစိတ္တာ မမ မာတာပိတရော ဣမံ ဒါရကံ တေ ဒဒါမ၊ ဣမဿ သရဏံ ပတိဋ္ဌာ ဟောတု နာထ နာယကာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၄၉။ တဒါ ပဋိဂ္ဂဟိ သော မန္တိ သော ဘဂဝါ တဒါ တသ္မိံ မမ မာတုယာ ဒိန္နကာလေ ဇာလိနာ ဇာလယုတ္တေန သင်္ခါလကေန စက္ကလက္ခဏာဒီဟိ လက္ခိတေန မုဒုကောမလပါဏိနာ မုဒုကေန ဝိသုဒ္ဓေန ဟတ္ထတလေန မံ အဂ္ဂဟေသီတိ အတ္ထော။

၅၂။ သဗ္ဗပါရမိသမ္ဘူတန္တိ သဗ္ဗေဟိ ဒါနပါရမိတာဒီဟိ သမ္ဘူတံ ဇာတံ။ နီလက္ခိနယနံ ဝရံ ပုညသမ္ဘာရဇံ ဥတ္တမနီလအက္ခိဝန္တံ။ သဗ္ဗသုဘာကိဏ္ဏံ သဗ္ဗေန သုဘေန ဝဏ္ဏေန သဏ္ဌာနေန အာကိဏ္ဏံ ဂဟနီဘူတံ ရူပံ ဘဂဝတော ဟတ္ထပါဒသီသာဒိရူပံ ဒိသွာတိ အတ္ထော၊ တိတ္တိံ အပတ္တော ဝိဟရာမိ အဟန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၆၁။ တဒါ မံ စရဏန္တဂေါတိ တသ္မိံ မယှံ အရဟတ္တံ ပတ္တကာလေ သီလာဒိပန္နရသန္နံ စရဏဓမ္မာနံ အန္တဂေါ၊ ပရိယောသာနပ္ပတ္တော ပရိပူရကာရီတိ အတ္ထော။ ‘‘မရဏန္တဂေါ’’တိပိ ပါဌော။ တဿ မရဏဿ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တောတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ အဂ္ဂံ ပညပေသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃမဇ္ဈေ နိသိန္နော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ သဒ္ဓါဓိမုတ္တာနံ ယဒိဒံ၊ ဝက္ကလီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၉၈၊ ၂၀၈) မံ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဝက္ကလိတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၃။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ပဒုမုတ္တရောနာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ကပ္ပိနတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝိညုတံ ပတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဩဝါဒကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတံ ဒိသွာ အဓိကာရကမ္မံ ကတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။

သော တတ္ထ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ပေသကာရဂါမေ ဇေဋ္ဌပေသကာရဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော တဒါ သဟဿမတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟိမဝန္တေ အဋ္ဌ မာသေ ဝသိတွာ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဇနပဒေ ဝသန္တိ။ တေ ဧကဝါရံ ဗာရာဏသိယာ အဝိဒူရေ ဩတရိတွာ ‘‘သေနာသနံ ကရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစထာ’’တိ ရညော သန္တိကံ အဋ္ဌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ပဟိဏိံသု။ တဒါ ပန ရညော ဝပ္ပမင်္ဂလံ အဟောသိ။ သော ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကိရ အာဂတာ’’တိ သုတွာ နိက္ခမိတွာ အာဂတကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘန္တေ၊ ဩကာသော နတ္ထိ သွေ အမှာကံ ဝပ္ပမင်္ဂလံ ၊ တတိယဒိဝသေ ကရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အနိမန္တေတွာဝ ပါဝိသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ‘‘အညံ ဂါမံ ပဝိသိဿာမာ’’တိ ပက္ကမိံသု။

တသ္မိံ သမယေ ဇေဋ္ဌပေသကာရဿ ဘရိယာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဗာရာဏသိံ ဂစ္ဆန္တီ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အဝေလာယ အယျာ အာဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေသုံ။ တံ သုတွာ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာ ဣတ္ထီ ‘‘သွေ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ ‘‘ဗဟုကာ မယံ၊ ဘဂိနီ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကာ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘သဟဿမတ္တာ၊ ဘဂိနီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ နော ဂါမေ သဟဿမတ္တာ ဝသိမှာ၊ ဧကေကော ဧကေကဿ ဘိက္ခံ ဒဿတိ၊ ဘိက္ခံ အဓိဝါသေထ၊ အဟမေဝ ဝေါ ဝသနဋ္ဌာနံ ကာရာပေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အဓိဝါသေသုံ။

သာ ဂါမံ ပဝိသိတွာ ဥဂ္ဃောသေသိ – ‘‘အမ္မတာတာ၊ အဟံ သဟဿမတ္တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဒိသွာ နိမန္တေသိံ၊ အယျာနံ နိသီဒနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟထ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေထာ’’တိ ဂါမမဇ္ဈေ မဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ပုနဒိဝသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ တသ္မိံ ဂါမေ သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော အာဒါယ တာဟိ သဒ္ဓိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဝန္ဒိတွာ တေမာသံ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဏှိတွာ ပုန ဂါမေ ဥဂ္ဃောသေသိ – ‘‘အမ္မတာတာ၊ ဧကေကကုလတော ဧကေကပုရိသော ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဂဟေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ အာဟရိတွာ အယျာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကရောတူ’’တိ။ ဂါမဝါသိနော တဿာယေဝ ဝစနံ သုတွာ ဧကေကော ဧကေကံ ကတွာ သဒ္ဓိံ ရတ္တိဒိဝါဋ္ဌာနေဟိ ပဏ္ဏသာလသဟဿံ နိဋ္ဌာပေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယံ ဥပဂတံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ‘‘အဟံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ အဟံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သာ ဝဿံဝုဋ္ဌကာလေ ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပဏ္ဏသာလာယ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ စီဝရသာဋကေ သဇ္ဇေထာ’’တိ သမာဒပေတွာ ဧကေကဿ သဟဿ သဟဿမူလံ စီဝရံ ဒါပေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝုဋ္ဌဝဿာ အနုမောဒနံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ ဂါမဝါသိနောပိ ဣဒံ ပုညကမ္မံ ကတွာ တတော စုတော တာဝတိံသဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဂဏဒေဝတာ နာမ အဟေသုံ။

တေ တတ္ထ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ပုဗ္ဗေ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ပုတ္တော အဟောသိ။ ဘရိယာပိဿ ဧကဿ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ဓီတာ အဟောသိ။ သေသာနံ ဘရိယာယော သေသကုဋုမ္ဗိကာနံ ဓီတရော အဟေသုံ၊ တာ သဗ္ဗာပိ ဝယပ္ပတ္တာ ပရကုလံ ဂစ္ဆန္တိယော တေသံ တေသံယေဝ ဂေဟာနိ အဂမံသု။ အထေကဒိဝသံ ဝိဟာရေ ဓမ္မဿဝနေ သင်္ဃုဋ္ဌေ ‘‘သတ္ထာ ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ သုတွာ တေ သဗ္ဗေပိ ကုဋုမ္ဗိကာ ‘‘ဓမ္မံ သောဿာမာ’’တိ ဘရိယာဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ အဂမံသု။ တေသံ ဝိဟာရမဇ္ဈံ ပဝိဋ္ဌက္ခဏေ ဝဿံ ဝဿိ။ ယေသံ ကုလူပကာ ဝါ ဉာတိသာမဏေရာဒယော ဝါ အတ္ထိ၊ တေ တေသံ ပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိသိံသု။ တေ ပန တထာရူပါနံ နတ္ထိတာယ ကတ္ထစိ ပဝိသိတုံ အဝိသဟန္တာ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ အဋ္ဌံသု။ အထ နေ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကော အာဟ – ‘‘ပဿထ၊ ဘော၊ အမှာကံ ဝိပ္ပကာရံ၊ ကုလပုတ္တေဟိ နာမ ဧတ္တကေန လဇ္ဇိတုံ ယုတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အယျ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ? ‘‘မယံ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနဿ အဘာဝေန ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တာ၊ သဗ္ဗေ ဓနံ သံဟရိတွာ ပရိဝေဏံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အယျာ’’တိ ဇေဋ္ဌကော သဟဿံ အဒါသိ။ သေသာ ပဉ္စ ပဉ္စ သတာနိ။ ဣတ္ထိယော အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ သတာနိ။ တေ တံ ဓနံ အာဟရိတွာ သဟဿကူဋာဂါရပရိဝါရံ သတ္ထု ဝသနတ္ထာယ မဟာပရိဝေဏံ နာမ ကာရာပေသုံ။ နဝကမ္မဿ မဟန္တတာယ ဓနေ အပ္ပဟောန္တေ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နဓနတော ပုန ဥပဍ္ဎူပဍ္ဎံ အဒံသု။ နိဋ္ဌိတေ ပရိဝေဏေ ဝိဟာရမဟံ ကရောန္တာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ စီဝရာနိ သဇ္ဇယိံသု။

ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ ပန ဘရိယာ အတ္တနော ပညာယ ဌိတာ အဟံ တေဟိ သမကံ အကတွာ အတိရေကတရံ ကတွာ ‘‘သတ္ထာရံ ပူဇေဿာမီ’’တိ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏေန သဟဿမူလေန သာဋကေန သဒ္ဓိံ အနောဇပုပ္ဖစင်္ကောဋကံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ အနောဇပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ တံ သာဋကံ သတ္ထု ပါဒမူလေ ဌပေတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏံယေဝ မေ သရီရံ ဟောတု၊ အနောဇာတွေဝ စ နာမံ ဟောတူ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ ဟောတူ’’တိ အနုမောဒနံ အကာသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ ဇေဋ္ဌကော ကုက္ကုဋဝတီနဂရေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော မဟာကပ္ပိနရာဇာ နာမ အဟောသိ။ သေသာ အမစ္စကုလေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဇေဋ္ဌကဿ ဘရိယာ မဒ္ဒရဋ္ဌေ သာကလနဂရေ ရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏမေဝဿာ သရီရံ အဟောသိ၊ တေန အနောဇာတွေဝဿာ နာမံ အကံသု၊ သာ ဝယပ္ပတ္တာ မဟာကပ္ပိနရညော ဂေဟံ ဂန္တွာ အနောဇာဒေဝီတိ ပါကဋာ အဟောသိ။

သေသိတ္ထိယောပိ အမစ္စကုလေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ တေသံယေဝ အမစ္စပုတ္တာနံ ဂေဟာနိ အဂမံသု။ တေ သဗ္ဗေပိ ရညော သမ္ပတ္တိသဒိသံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ ယဒါ ဟိ ရာဇာ အလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဝိစရတိ၊ တဒါပိ တေ တထေဝ ဝိစရန္တိ။ တသ္မိံ အဿေန ဝါ ရထေန ဝါ ဝိစရန္တေ တေပိ တထေဝ ဝိစရန္တိ။ ဧဝံ တေ ဧကတော ဟုတွာ ကတာနံ ပုညာနံ ဗလေန ဧကတောဝ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။ ရညော ပန ဝါလော၊ ဝါလဝါဟနော၊ ပုပ္ဖော၊ ပုပ္ဖဝါဟနော၊ သုပတ္တောတိ ပဉ္စေဝ အဿာ ဟောန္တိ။ တေသု ရာဇာ သုပတ္တံ အဿံ သယံ အာရောဟတိ၊ ဣတရေ စတ္တာရော အဿေ အဿာရောဟာနံ သာသနာဟရဏတ္ထာယ အဒါသိ။ ရာဇာ တေ ပါတောဝ ဘောဇေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ၊ ဘဏေ၊ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ယောဇနာနိ အာဟိဏ္ဍိတွာ ဗုဒ္ဓဿ ဝါ ဓမ္မဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သုတွာ မယှံ သုခသာသနံ အာရောစေထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ စတူဟိ ဒွါရေဟိ နိက္ခမိတွာ ဒွေ တီဏိ ယောဇနာနိ အာဟိဏ္ဍိတွာ ကိဉ္စိ သာသနံ အလဘိတွာဝ ပစ္စာဂမိံသု။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သုပတ္တံ အာရုဟိတွာ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ကိလန္တရူပေ ပဉ္စသတမတ္တေ ဝါဏိဇကေ နဂရံ ပဝိသန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ အဒ္ဓါနကိလန္တာ၊ အဒ္ဓါ ဣမေသံ သန္တိကာ ဧကံ ဘဒ္ဒကံ သာသနံ သောဿာမီ’’တိ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ဣတော ဝီသတိယောဇနသတမတ္ထကေ သာဝတ္ထိ နာမ နဂရံ၊ တတော အာဂတမှာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ဒေသေ ကိဉ္စိ သာသနံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အညံ ကိဉ္စိ နတ္ထိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ တာဝဒေဝ ဗလဝပီတိယာ ဖုဋ္ဌသရီရော ကိဉ္စိ သလ္လက္ခေတုံ အသက္ကောန္တော မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ ပန၊ ‘‘တာတာ၊ ကိံ ဝဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓါ၊ ဒေဝ၊ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ တထေဝ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘ကိံ ဝဒေထ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ၊ ‘‘တာတာ၊ သုခသာသနသဝနာယ သတသဟဿံ ဝေါ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အပရမ္ပိ ကိဉ္စိ သာသနံ အတ္ထိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ ပုရိမနယေနေဝ တယော ဝါရေ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဣဓာပိ ဝေါ သတသဟဿံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အပရမ္ပိ ကိဉ္စိ သာသနံ အတ္ထိ၊ တာတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ သင်္ဃော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ တထေဝ တယော ဝါရေ ဝီတိနာမေတွာ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘သင်္ဃော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဣဓာပိ ဝေါ သတသဟဿံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ အမစ္စသဟဿံ ဩလောကေတွာ၊ ‘‘တာတာ၊ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အဟံ၊ တာတာ၊ ‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော သင်္ဃော ဥပ္ပန္နော’တိ သုတွာ န ပုန နိဝတ္တိဿာမိ၊ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဂန္တွာ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ အက္ခရာနိ လိခါပေတွာ ဝါဏိဇကာနံ ဒတွာ ‘‘ဣမံ အနောဇာယ နာမ ဒေဝိယာ ဒေထ၊ သာ တုမှာကံ တီဏိ သတသဟဿာနိ ဒဿတိ၊ ဧဝဉ္စ ပန နံ ဝဒေယျာထ ‘ရညာ ကိရ တေ ဣဿရိယံ ဝိဿဋ္ဌံ၊ ယထာသုခံ သမ္ပတ္တိံ ပရိဘုဉ္ဇာဟီ’တိ၊ သစေ ပန ‘ဝေါ ရာဇာ ကဟ’န္တိ ပုစ္ဆတိ၊ ‘သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝတွာ ဂတောတိ အာရောစေယျာထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာပိ အတ္တနော အတ္တနော ဘရိယာနံ တထေဝ သာသနံ ပဟိဏိံသု။ ရာဇာ ဝါဏိဇကေ ဥယျောဇေတွာ အဿံ အဘိရုယှ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော တံခဏညေဝ နိက္ခမိ။

သတ္ထာပိ တံဒိဝသံ ပစ္စူသကာလေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော မဟာကပ္ပိနရာဇာနံ သပရိဝါရံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မဟာကပ္ပိနော ဝါဏိဇကာနံ သန္တိကာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပ္ပန္နဘာဝံ သုတွာ တေသံ ဝစနံ တီဟိ သတသဟဿေဟိ ပူဇေတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော မံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတုကာမော သွေ နိက္ခမိဿတိ၊ သော သပရိဝါရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ၊ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုနဒိဝသေ စက္ကဝတ္တီ ဝိယ ခုဒ္ဒကဂါမဘောဇကံ ရာဇာနံ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော သယမေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ စန္ဒဘာဂါယ နဒိယာ တီရေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာပိ အာဂစ္ဆန္တော ဧကံ နဒိံ ပတွာ ‘‘ကာ နာမာယ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အပရစ္ဆာ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတော ဂါဝုတံ၊ ပုထုလတော ဒွေ ဂါဝုတာနိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပနေတ္ထ နာဝါ ဝါ ဥဠုမ္ပော ဝါ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘နာဝါဒီနိ ဩလောကေန္တေ အမှေ ဇာတိ ဇရံ ဥပနေတိ၊ ဇရာ မရဏံ။ အဟံ နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တော၊ တေသံ မေ အာနုဘာဝေန ‘ဣဒံ ဥဒကံ ဥဒကံ ဝိယ မာ ဟောတူ’တိ ရတနတ္တယဿ ဂုဏံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏံ အနုဿရန္တော သပရိဝါရော အဿသဟဿေန ဥဒကပိဋ္ဌေ ပက္ခန္ဒိ။ သိန္ဓဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ ပက္ခန္ဒိံသု။ ခုရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေဝ တေမိံသု။

သော တံ ဥတ္တရိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော အပရမ္ပိ နဒိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နီလဝါဟာ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏ’’န္တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတောပိ ပုထုလတောပိ အဍ္ဎယောဇနံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ တံ ပန နဒိံ ဒိသွာ ‘‘သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော’’တိ ဓမ္မာနုဿတိံ အနုဿရန္တော ပက္ခန္ဒိ။ တမ္ပိ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တော အပရမ္ပိ နဒိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကာ နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စန္ဒဘာဂါ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိမဿာ ပရိမာဏ’’န္တိ? ‘‘ဂမ္ဘီရတောပိ ပုထုလတောပိ ယောဇနံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ တံ ပန နဒိံ ဒိသွာ ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသင်္ဃော’’တိ သင်္ဃာနုဿတိံ အနုဿရန္တော ပက္ခန္ဒိ။ တမ္ပိ နဒိံ အတိက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တော သတ္ထု သရီရတော နိက္ခန္တာ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရသ္မိယော နိဂြောဓရုက္ခဿ သာခါဝိဋပပလာသာနိ ဩဘာသယမာနာ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဩဘာသော နေဝ စန္ဒဿ၊ န သူရိယဿ၊ န ဒေဝမာရဗြာဟ္မဏသုပဏ္ဏနာဂါနံ အညတရဿ၊ အဒ္ဓါ အဟံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ အာဂစ္ဆန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒိဋ္ဌော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော တာဝဒေဝ အဿပိဋ္ဌိတော ဩတရိတွာ ဩနတသရီရော ရသ္မိယာနုသာရေန သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ မနောသိလာရသေ နိမုဇ္ဇန္တော ဝိယ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ အန္တော ပါဝိသိ။ သော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ အမစ္စသဟဿေန။ သတ္ထာ တေသံ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ သပရိဝါရော ရာဇာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

အထ သဗ္ဗေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။ သတ္ထာ ‘‘အာဂမိဿတိ နု ခေါ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသဟဿာနံ စီဝရသဟဿံ အဒံသု၊ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဝီသတိစီဝရသဟဿာနိပိ အဒံသု၊ အနစ္ဆရိယံ ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရာဂမန’’န္တိ ဉတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ၊ စရထ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ တေ တာဝဒေဝ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ ဟုတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပစ္စောရောဟိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။

တေ ပန ဝါဏိဇကာ ရာဇဂေဟံ ဂန္တွာ ဒေဝိယာ ရညာ ပဟိတသာသနံ အာရောစေတွာ ဒေဝိယာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝုတ္တေ ပဝိသိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ အထ နေ ဒေဝီ ပုစ္ဆိ – ‘‘တာတာ၊ ကိံကာရဏာ အာဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘မယံ ရညာ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသိတာ၊ တီဏိ ကိရ နော သတသဟဿာနိ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဗဟုံ၊ ဘဏေ၊ ဘဏထ၊ ကိံ တုမှေဟိ ရညော သန္တိကေ ကတံ၊ ကိသ္မိံ ဝေါ ရာဇာ ပသန္နော ဧတ္တကံ ဓနံ ဒါပေတီ’’တိ? ‘‘ဒေဝိ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကတံ၊ ဧကံ ပန သာသနံ အာရောစယိမှာ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန၊ တာတာ၊ မယှမ္ပိ တံ အာရောစေတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ၊ ဒေဝီ’’တိ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရေန မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ‘‘ဒေဝိ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ သာပိ တံ သုတွာ ပီတိယာ ဖုဋ္ဌသရီရာ တိက္ခတ္တုံ ကိဉ္စိ အသလ္လက္ခေတွာ စတုတ္ထဝါရေ ‘‘ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ‘‘ကိံ၊ တာတာ၊ ဣမသ္မိံ ပဒေ ရညာ ဒိန္န’’န္တိ ? ‘‘သတသဟဿံ၊ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ အနနုစ္ဆဝိကံ ရညာ ကတံ ဧဝရူပံ သာသနံ သုတွာ တုမှာကံ သတသဟဿဒဒမာနေန၊ အဟံ ဝေါ မမ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရေ တီဏိ သတသဟဿာနိ ဒမ္မိ။ အပရံ ကိဉ္စိ တုမှေဟိ အာရောစိတ’’န္တိ? တေ ဣဒဉ္စ ဣဒဉ္စာတိ ဣတရာနိပိ ဒွေ သာသနာနိ အာရောစေသုံ။ ဒေဝီ ပုရိမနယေနေဝ တယော တယော ဝါရေ အသလ္လက္ခေတွာ စတုတ္ထစတုတ္ထဝါရေ တီဏိ တီဏိ သတသဟဿာနိ အဒါသိ။ ဧဝံ တေ သဗ္ဗာနိ ဒွါဒသသတသဟဿာနိ လဘိံသု။

အထ နေ ဒေဝီ ပုစ္ဆိ – ‘‘ရာဇာ ကဟံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘ဒေဝိ၊ ရာဇာ ‘သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝတွာ ဂတော’’တိ။ ‘‘မယှံ တေန ကိံ သာသနံ ဒိန္န’’န္တိ? ‘‘သဗ္ဗံ ကိရ ဣဿရိယံ တုမှာကံ ဝိဿဋ္ဌံ၊ ‘တုမှေ ကိရ ယထာသုခံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝထာ’’’တိ။ ‘‘အမစ္စာ ပန ကုဟိံ၊ တာတာ’’တိ? ‘‘တေပိ ရညာ သဒ္ဓိံ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’တိ ဂတာ၊ ဒေဝီ’’တိ။ သာ တေသံ ဘရိယာယော ပက္ကောသာပေတွာ၊ ‘‘အမ္မာ၊ တုမှာကံ သာမိကာ ရညာ သဒ္ဓိံ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’တိ ဂတာ၊ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တေဟိ အမှာကံ သာသနံ ပဟိတံ၊ ဒေဝီ’’တိ? ‘‘တေဟိ ကိရ အတ္တနော သမ္ပတ္တိ တုမှာကံ ဝိဿဋ္ဌာ ‘တုမှေ ကိရ သမ္ပတ္တိံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’’တိ။ ‘‘တုမှေ ပန၊ ဒေဝိ၊ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ သော တာဝ ရာဇာ မဂ္ဂေ ဌိတော တီဟိ သတသဟဿေဟိ တီဏိ ရတနာနိ ပူဇေတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ နိက္ခန္တော၊ မယာပိ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ သာသနံ သုတွာ တာနိ နဝဟိ သတသဟဿေဟိ ပူဇိတာနိ၊ န ခေါ ပနေသာ သမ္ပတ္တိ နာမ ရညောယေဝ ဒုက္ခာ၊ မယှမ္ပိ ဒုက္ခာ ဧဝ။ ကော ရညာ ဆဍ္ဍိတခေဠပိဏ္ဍံ ဇဏ္ဏုကေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ မုခေန ဂဏှိဿတိ၊ န မယှံ သမ္ပတ္တိယာ အတ္ထော၊ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ မယမ္ပိ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သစေ သက္ကောထ၊ သာဓူ’’တိ။ ‘‘သက္ကောမ၊ ဒေဝီ’’တိ။ တေန ဟိ ‘‘ဧထာ’’တိ ရထသဟဿံ ယောဇာပေတွာ ရထံ အာရုယှ တာဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ပဌမံ နဒိံ ဒိသွာ ယထာ ရညာ ပဌမံ ပုစ္ဆိတာ၊ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ရညာ ဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သိန္ဓဝါနံ ပဒဝလဉ္ဇံ န ပဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာ ‘‘တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တောသ္မီ’’တိ သစ္စကိရိယံ ကရိတွာ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရိတွာ ဂတော ဘဝိဿတိ ၊ အဟမ္ပိ တီဏိ ရတနာနိ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခန္တာ၊ တေသံ မေ အာနုဘာဝေန ‘‘ဣဒံ ဥဒကံ ဥဒကံ ဝိယ မာ ဟောတူ’’တိ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဂုဏေ အနုဿရန္တီ ရထသဟဿံ ပေသေသိ။ ဥဒကံ ပိဋ္ဌိပါသာဏသဒိသံ အဟောသိ၊ စက္ကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေဝ တေမိံသု။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဣတရာ ဒွေပိ နဒိယော ဥတ္တရိံသု။

သတ္ထာ တာသံ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ ယထာ တာ အတ္တနော သန္တိကေ နိသိန္နေ သာမိကေ ဘိက္ခူ န ပဿန္တိ၊ တထာ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒေဝီပိ အာဂစ္ဆန္တီ သတ္ထု သရီရတော နိက္ခန္တာ ရသ္မိယော ဒိသွာ တထေဝ စိန္တေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာကပ္ပိနော ရာဇာ တုမှေ ဥဒ္ဒိဿ နိက္ခမိတွာ ဂတော၊ ကဟံ နု ခေါ သော၊ အမှာကံ တံ ဒဿေထာ’’တိ။ ‘‘နိသီဒထ တာဝ၊ ဣဓေဝ နံ ပဿိဿထာ’’တိ။ တာ သဗ္ဗာပိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ‘‘ဣဓေဝ ကိရ နိသိန္နာ သာမိကေ နော ပဿိဿာမာ’’တိ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ။ အနောဇာဒေဝီ ဒေသနာပရိယောသာနေ တာဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ မဟာကပ္ပိနော ထေရော တာသံ ဒေသိယမာနံ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သပရိဝါရော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ တာသံ တေ ဘိက္ခူ ဒဿေသိ။ တာသဉှိ အာဂတက္ခဏေယေဝ အတ္တနော သာမိကေ ကာသာဝဓရေ မုဏ္ဍသီသေ ဒိသွာ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဘဝေယျ၊ မဂ္ဂဖလံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကာ န ဘဝေယျ။ တသ္မာ အစလသဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ တာသံ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တပ္ပတ္တေ ဒဿေသိ။ တာပိ တေ ဒိသွာ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ မတ္ထကပ္ပတ္တ’’န္တိ ဝတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံသု။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သတ္ထာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ ထေရိယာ အာဂမနံ စိန္တေသိ။ သာ သတ္ထု စိန္တိတက္ခဏေယေဝ အာကာသေနာဂန္တွာ တာ သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော ဂဟေတွာ အာကာသေန ဘိက္ခုနုပဿယံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တာ သဗ္ဗာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသဟဿံ အာဒါယ အာကာသေန ဇေတဝနံ အဂမာသိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီသု ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဝိစရတိ။ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ – ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာကပ္ပိနော ‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဝိစရတိ၊ အတ္တနော ရဇ္ဇသုခံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနေတိ မညေ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ကပ္ပိန၊ ကာမသုခံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ? ‘‘ဘဂဝါ မေ၊ ဘန္တေ၊ တံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနဘာဝံ ဝါ အညံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနဘာဝံ ဝါ ဇာနာတီ’’တိ။ အထ သတ္ထာ – ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ ပုတ္တော ကာမသုခံ ရဇ္ဇသုခံ အာရဗ္ဘ ဥဒါနံ ဥဒါနေတိ၊ ပုတ္တဿ ပန မေ ဓမ္မံ စရတော ဓမ္မပီတိ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ဓမ္မပီတိ သုခံ သေတိ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊

အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ၊ သဒါ ရမတိ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၇၉)၊

အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ကစ္စိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကပ္ပိနော ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’’တိ? ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော၊ ဘန္တေ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တော ဝိဟရတိ၊ ဩဝါဒမတ္တမ္ပိ န ဒေတီ’’တိ။ သတ္ထာ ထေရံ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ကပ္ပိန၊ အန္တေဝါသိကာနံ ဩဝါဒမတ္တမ္ပိ န ဒေသီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ၊ ဘဂဝါ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ မာ ဧဝံ အကာသိ၊ အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ဥပဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ထေရော ဘဂဝတော ဝစနံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကောဝါဒေနေဝ သမဏသဟဿံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေန နံ သတ္ထာ ပဋိပါဋိယာ အတ္တနော သာဝကေ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခုဩဝါဒကာနံ ယဒိဒံ မဟာကပ္ပိနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၃၁) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

၆၆။ ဧဝံ ထေရော ပတ္တအရဟတ္တဖလော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ ဥဒိတော အဇဋာကာသေတိ သကလာကာသေ ဥဒိတော ဥဋ္ဌိတော ပါကဋဘူတော။ သရဒမ္ဗရေ သရဒကာလေ အာကာသေ ရဝီဝ သူရိယော ဣဝါတိ အတ္ထော။

၇၀။ အက္ခဒဿော တဒါ အာသိန္တိ တသ္မိံ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ သာရဒဿီ ဟိတဒဿီ အာစရိယော ပါကဋော အဟောသိန္တိ အတ္ထော။

၇၁။ သာဝကဿကတာဝိနောတိ တဿ ဘဂဝတော မေ မနံ မမ စိတ္တံ၊ တပ္ပယန္တဿ တောသယန္တဿ သာဝကဿ ဩဝါဒကဿ ဂုဏံ ပကာသယတော အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တဿ ကတာဝိနော သာတစ္စကိစ္စယုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၃။ ဟံသသမဘာဂေါတိ ဟံသသဒိသဂါမိ။ ဟံသဒုန္ဒုဘိနိဿနောတိ ဟံသရဝေါ ဒုန္ဒုဘိဘေရိသဒ္ဒသဒိသဝစနော ‘‘ဧတံ မဟာမတ္တံ ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၇၄။ သမုဂ္ဂတတနူရုဟန္တိ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမံ၊ ဥဒဂျမနံ ဝါ။ ဇီမူတဝဏ္ဏန္တိ မုတ္တဖလသမာနဝဏ္ဏံ သုန္ဒရသရီရပဘန္တိ အတ္ထော။ ပီဏံသန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ အံသံ။ ပသန္နနယနာနနန္တိ ပသန္နအက္ခိပသန္နမုခန္တိ အတ္ထော။

၇၅။ ကတာဝိနောတိ ကတာဓိကာရဿ ဧတဒဂ္ဂေ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ဌာနံ သော ဧသော မုဒိတာယ ပဟဋ္ဌစိတ္တတာယ ပတ္ထေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၁။ သတသော အနုသာသိယာတိ ဓမ္မေန သမေန ဝစနေန ကာရဏဝသေန အနုသာသိတွာတိ အတ္ထော။ ဗာရာဏသိယမာသန္နေတိ ဗာရာဏသိယာ သမီပေ ပေသကာရဂါမေ။ ဇာတော ကေနိယဇာတိယန္တိ တန္တဝါယဇာတိယာ ပေသကာရကုလေ ဇာတောတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

မဟာကပ္ပိနတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၄။ ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

စတုတ္ထာပဒါနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဟုတွာ ဇာတော ဝိဘဝသမ္ပန္နော အဟောသိ၊ သတ္ထရိ ပသန္နော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သေနာသနပညာပကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တာဟစ္စယေန ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပတိတွာ တံ ဌာနံ ပတ္ထေသိ။ ဘဂဝါပိဿ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ဗျာကာသိ။ သော ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ တတော စုတော တုသိတာဒီသု ဒေဝေသု ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ တတော စုတော ဝိပဿိဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဧကသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော အသပ္ပုရိသသံသဂ္ဂေန တဿ သာဝကံ ဘိက္ခုံ အရဟာတိ ဇာနန္တောပိ အဗ္ဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခိ။ တဿေဝ သာဝကာနံ ခီရသလာကဘတ္တံ အဒါသိ။ သော ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဥဘယသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတွာ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဩသာနကာလေ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ သကလလောကေ ကောလာဟလေ ဇာတေ သတ္တ ဘိက္ခဝေါ ပဗ္ဗဇိတော ပစ္စန္တဇနပဒေ ဝနမဇ္ဈေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဇီဝိတာသာ ဩရောဟန္တု နိရာလယာ နိသီဒန္တူ’’တိ နိဿေဏိံ ပါတေသုံ။ တေသံ ဩဝါဒဒါယကော ဇေဋ္ဌကတ္ထေရော သတ္ထာဟဗ္ဘန္တရေ အရဟာ အဟောသိ။ တဒနန္တရတ္ထေရော အနာဂါမီ၊ ဣတရေ ပဉ္စ ပရိသုဒ္ဓသီလာ တတော စုတာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တတ္ထ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ပုက္ကုသာတိ (မ။ နိ။ ၃။၃၄၂)၊ သဘိယော (သု။ နိ။ သဘိယသုတ္တ)၊ ဗာဟိယော (ဥဒါ။ ၁၀)၊ ကုမာရကဿပေါတိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ဣမေ စတ္တာရော တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ အယံ ပန မလ္လရဋ္ဌေ အနုပိယနဂရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ မာတုကုစ္ဆိတော အနိက္ခန္တေယေဝ မာတာ ကာလမကာသိ၊ အထေကော တဿာ သရီရံ ဈာပနတ္ထာယ စိတကသ္မိံ အာရောပေတွာ ကုမာရံ ဒဗ္ဗန္တရေ ပတိတံ ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂါပေသိ။ ဒဗ္ဗေ ပတိတတ္တာ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တောတိ ပါကဋော အဟောသိ။ အပရဘာဂေ ပုဗ္ဗသမ္ဘာရဝသေန ပဗ္ဗဇိ၊ သော ကမ္မဋ္ဌာနမနုယုတ္တော နစိရဿေဝ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

အထ နံ သတ္ထာ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန အာနုဘာဝသမ္ပန္နဘာဝေန စ ဘိက္ခူနံ သေနာသနံ ပညာပနေ ဘတ္တုဒ္ဒေသနေ စ နိယောဇေသိ။ သဗ္ဗော စ ဘိက္ခုသင်္ဃော တံ သမန္နေသိ။ တံ ဝိနယခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၁၈၉-၁၉၀) အာဂတမေဝ။ အပရဘာဂေ ထေရော ဧကဿ ဝရသလာကဒါယကဿ သလာကဘတ္တံ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ဘိက္ခူနံ ဥဒ္ဒိသိ။ တေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ‘‘သွေ မယှံ မုဂ္ဂဃတမဓုမိဿကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ ဥဿာဟဇာတာ အဟေသုံ။ သော ပန ဥပါသကော တေသံ ဝါရပ္ပတ္တဘာဝံ သုတွာ ဒါသိံ အာဏာပေသိ – ‘‘ယေ၊ ဇေ၊ ဘိက္ခူ သွေ ဣဓ အာဂမိဿန္တိ၊ တေ ကဏာဇကေန ဗိလင်္ဂဒုတိယေန ပရိဝိသာဟီ’’တိ။ သာပိ တထေဝ တေ ဘိက္ခူ အာဂတေ ကောဋ္ဌကပမုခေ နိသီဒါပေတွာ ဘောဇေသိ။ တေ ဘိက္ခူ အနတ္တမနာ ကောပေန တဋတဋာယန္တာ ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘မဓုရဘတ္တဒါယကံ အမှာကံ အမဓုရဘတ္တံ ဒါပေတုံ ဧသောဝ နိယောဇေသီ’’တိ ဒုက္ခီ ဒုမ္မနာ နိသီဒိံသု။ အထ တေ မေတ္တိယာ နာမ ဘိက္ခုနီ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဒုမ္မနာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ၊ ‘‘ဘဂိနိ၊ ကိံ အမှေ ဒဗ္ဗေန မလ္လပုတ္တေန ဝိဟေဌိယမာနေ အဇ္ဈုပေက္ခသီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ မယာ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ? ‘‘တဿ ဒေါသံ အာရောပေဟီ’’တိ။ သာ တတ္ထ တတ္ထ ထေရဿ အဘူတာရောပနံ အကာသိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထ ဘဂဝါ ဒဗ္ဗံ မလ္လပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဒဗ္ဗ၊ မေတ္တိယာယ ဘိက္ခုနိယာ ဝိပ္ပကာရမကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ယထာ မံ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ၊ ဒဗ္ဗ ၊ ဒဗ္ဗာ ဧဝံ နိဗ္ဗေဌေန္တိ၊ ကာရကဘာဝံ ဝါ အကာရကဘာဝံ ဝါ ဝဒေဟီ’’တိ။ ‘‘အကာရကော အဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ဘဂဝါ – ‘‘မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိံ နာသေတွာ တေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ဥပါလိတ္ထေရပ္ပမုခါ ဘိက္ခူ တံ ဘိက္ခုနိံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတွာ မေတ္တိယဘူမဇကေ ဘိက္ခူ အနုယုဉ္ဇိတွာ တေဟိ ‘‘အမှေဟိ နိယောဇိတာ သာ ဘိက္ခုနီ’’တိ ဝုတ္တေ ဘဂဝတော ဧကမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ဘဂဝါ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ ဘိက္ခူနံ အမူလကသင်္ဃာဒိသေသံ ပညပေသိ။

တေန စ သမယေန ဒဗ္ဗတ္ထေရော ဘိက္ခူနံ သေနာသနံ ပညာပေန္တော ဝေဠုဝနဝိဟာရဿ သာမန္တာ အဋ္ဌာရသမဟာဝိဟာရေ သဘာဂေ ဘိက္ခူ ပေသေန္တော ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရေ အင်္ဂုလိယာ ပဒီပံ ဇာလေတွာ တေနေဝါလောကေန အနိဒ္ဓိမန္တေ ဘိက္ခူ ပေသေသိ။ ဧဝံ ထေရဿ သေနာသနပညာပနဘတ္တုဒ္ဒေသနကိစ္စေ ပါကဋေ ဇာတေ သတ္ထာ အရိယဂဏမဇ္ဈေ ဒဗ္ဗတ္ထေရံ ဌာနန္တရေ ဌပေန္တော ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သေနာသနပညာပကာနံ ယဒိဒံ ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉၊ ၂၁၄) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

၁၀၈။ ထေရော အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဣတော ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပဿီ နာမ နာယကော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၂၅။ ဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဒူသိတစိတ္တော အသာဓုသင်္ဂမေန အပသန္နစိတ္တောတိ အတ္ထော။ ဥပဝဒိံ သာဝကံ တဿာတိ တဿ ဘဂဝတော ခီဏာသဝံ သာဝကံ ဥပဝဒိံ၊ ဥပရိ အဘူတံ ဝစနံ အာရောပေသိံ၊ အဗ္ဘက္ခာနံ အကာသိန္တိ အတ္ထော။

၁၃၂။ ဒုန္ဒုဘိယောတိ ဒုန္ဒုံ ဣတိ သဒ္ဒါယနတော ဒုန္ဒုဘိသင်္ခါတာ ဘေရိယော။ နာဒယိံသူတိ သဒ္ဒံ ကရိံသု။ သမန္တတော အသနိယောတိ သဗ္ဗဒိသာဘာဂတော အသနေ ဝိနာသနေ နိယုတ္တောတိ အသနိယော၊ ဒေဝဒဏ္ဍာ ဘယာဝဟာ ဖလိံသူတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၃၃။ ဥက္ကာ ပတိံသု နဘသာတိ အာကာသတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ စ ပတိံသူတိ အတ္ထော။ ဓူမကေတု စ ဒိဿတီတိ ဓူမရာဇိသဟိတော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော စ ဒိဿတိ ပညာယတီတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၅။ ကုမာရကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စမာပဒါနေ ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ကုမာရကဿပတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝိညုတံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုဏန္တော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ စိတ္တကထိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော ပဏိဓာနံ ကတွာ တဒနုရူပါနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စုတော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဥဘယသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတွာ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကတွာ သုဂတီသုယေဝ သံသရန္တော ဒိဗ္ဗသုခံ မာနုသသုခဉ္စ အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဧကိဿာ သေဋ္ဌိဓီတာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော။ သာ ကိရ ကုမာရိကာကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ မာတာပိတရော ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာ ပတိကုလံ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ တံ အဇာနိတွာ ‘‘သာမိကံ အာရာဓေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ သာ သာမိကံ အာရာဓေန္တီ၊ အယျပုတ္တ –

‘‘သစေ ဣမဿ ကာယဿ၊ အန္တော ဗာဟိရကော သိယာ၊

ဒဏ္ဍံ နူန ဂဟေတွာန၊ ကာကေ သောဏေ နိဝါရယေ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၂၂) –

အာဒိနာ သရီရဿ ဒေါသံ ဒဿေန္တီ တံ အာရာဓေသိ။

သာ သာမိကေန အနုညာတာ ဂဗ္ဘိနိဘာဝံ အဇာနန္တီ ဒေဝဒတ္တပက္ခိယာသု ဘိက္ခုနီသု ပဗ္ဗဇိ။ တဿာ ဂဗ္ဘိနိဘာဝံ ဒိသွာ ဘိက္ခုနိယော ဒေဝဒတ္တံ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘အဿမဏီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘နာဟံ ဒေဝဒတ္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဒသဗလံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ဥပါလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော သာဝတ္ထိနဂရဝါသီနိ ကုလာနိ ဝိသာခဉ္စ ဥပါသိကံ ပက္ကောသာပေတွာ သရာဇိကာယ ပရိသာယ တံ ဝိနိစ္ဆိနန္တော ‘‘ပုရေ လဒ္ဓါ ဂဗ္ဘော၊ အရောဂါ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘သာဓု သုဝိနိစ္ဆိတံ ဥပါလိနာ အဓိကရဏ’’န္တိ ထေရဿ သာဓုကာရံ အဒါသိ။

သာ ဘိက္ခုနီ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ‘‘ဒါရကပရိဟရဏံ ဘိက္ခုနီနံ ပလိဗောဓော’’တိ ဓာတီနံ ဒါပေတွာ ပေါသာပေသိ၊ ကဿပေါတိဿ နာမံ ကရိံသု ။ အပရဘာဂေ အလင်္ကရိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ကုမာရကာလေ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ ပန ဘဂဝတာ ‘‘ကဿပံ ပက္ကောသထ၊ ဣဒံ ဖလံ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ကဿပဿ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတရကဿပဿာ’’တိ ‘‘ကုမာရကဿပဿာ’’တိ ဧဝံ ဂဟိတနာမတ္တာ ရညာ ပေါသာဝနီယပုတ္တတ္တာ စ ဝုဒ္ဓကာလေပိ ကုမာရကဿပေါတွေဝ ပညာယိတ္ထ။

သော ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဗုဒ္ဓဝစနဉ္စ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အထ တေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ သမဏဓမ္မံ ကတွာ အနာဂါမီ ဟုတွာ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တမဟာဗြဟ္မာ ‘‘ဝိပဿနာယ မုခံ ဒဿေတွာ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိယာ ဥပါယံ ကရိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဒသပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ အန္ဓဝနေ ဝသန္တဿ ထေရဿ ‘‘ဣမေ ပဉှေ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာစိက္ခိ။ တတော သော တေ ပဉှေ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါပိဿ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ထေရော ဘဂဝတာ ကထိတနိယာမေနေဝ တေ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဝိပဿနံ ဂဗ္ဘံ ဂါဟာပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

၁၅၀။ သော အရဟတ္တံ ပတွာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သောမနဿဇာတော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထဉ္စ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဏ္ဏယိဿာမ။ အနုတ္တာနပဒမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၁၆၉။ အာပန္နသတ္တာ မေ မာတာတိ မယှံ မာတာ ဂရုဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘိနီ ပသုတာသန္နဂဗ္ဘာတိ အတ္ထော။

၁၇၃။ ဝမ္မိကသဒိသံကာယန္တိ သရီရံ နာမ ဝမ္မိကသဒိသံ ယထာ ဝမ္မိကော ဣတော စိတော စ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒေါ ဃရဂေါဠိကဥပစိကာဒီနံ အာသယော၊ ဧဝမေဝ အယံ ကာယော နဝဆိဒ္ဒေါ ဓုဝဿဝေါတိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒေသိတံ ပကာသိတံ တံ သုတွာ မေ စိတ္တံ အာသဝေ အဂ္ဂဟေတွာ အသေသေတွာ ကိလေသတော ဝိမုစ္စိ၊ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ အပရဘာဂေ တတ္ထ တတ္ထ ဘိက္ခူနံ ဝိစိတ္တဓမ္မကထိကဘာဝံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ စိတ္တကထိကာနံ ယဒိဒံ ကုမာရကဿပေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉၊ ၂၁၇) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသီတိ။

ကုမာရကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၆။ ဗာဟိယတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

ဆဋ္ဌာပဒါနေ ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဗာဟိယဿ ဒါရုစီရိယတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ဂန္တွာ ဝေဒင်္ဂေသု အနဝယော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော ပသန္နမာနသော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ တံ ဌာနံ ပတ္တုကာမော သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပန္နော ‘‘ဘဂဝါ၊ ဘန္တေ၊ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ယံ ဘိက္ခုံ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ သော ဝိယ အဟမ္ပိ အနာဂတေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ ။ ဘဂဝါ အနာဂတံသဉာဏေန ဩလောကေတွာ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ခိပ္ပာဘိညာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထ ဆ ကာမာဝစရသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိတွာ ပုန မနုဿေသု စက္ကဝတ္တိအာဒိသမ္ပတ္တိယော အနေကကပ္ပကောဋိသတေသု အနုဘဝိတွာ ကဿပဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဧကသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဘဂဝတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပဗ္ဗဇိတော ယဒါ သာသနေ ဩသက္ကမာနေ သတ္တ ဘိက္ခူ စတုန္နံ ပရိသာနံ အဇ္ဈာစာရံ ဒိသွာ သံဝေဂပ္ပတ္တာ အရညံ ပဝိသိတွာ ‘‘ယာဝ သာသနဿ အန္တရဓာနံ န ဟောတိ၊ တာဝ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိဿာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ တတ္ထ အရညေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘‘ဇီဝိတသာလယာ နိဝတ္တန္တု၊ နိရာလယာ ဣမံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟန္တူ’’တိ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ သဗ္ဗေ တံ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ နိဿေဏိံ ပါတေတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိံသု။ တေသု သင်္ဃတ္ထေရော ဧကရတ္တာတိက္ကမေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော အနောတတ္တဒဟေ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ မုခံ ဓောဝိတွာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ တေ ဘိက္ခူ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဧဝံ ကတိကာ ကတာ ‘ယော ပဌမံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ တေနာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အဝသေသာ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သစေ မယမ္ပိ တုမှေ ဝိယ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမ၊ သယံ အာဟရိတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ န ဣစ္ဆိံသု။

ဒုတိယဒိဝသေ ဒုတိယတ္ထေရော အနာဂါမီ ဟုတွာ တထေဝ ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ ဣတရေ နိမန္တေသိ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ ပနာဝုသော၊ ကတိကာ ကတာ၊ ‘မဟာထေရေန အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘုဉ္ဇိတွာ အနုထေရေန အာဘတံ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တုမှေ ဝိယ မယမ္ပိ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပုရိသကာရေန ဘုဉ္ဇိတုံ သက္ကောန္တာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ န ဣစ္ဆိံသု။ တေသု အရဟတ္တပ္ပတ္တတ္ထေရော ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဒုတိယော အနာဂါမီ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဣတရေ ပဉ္စ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တာ သုဿိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗသုခံ အနုဘဝိတွာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ တတော စဝိတွာ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေသု ဧကော ပုက္ကုသာတိ ရာဇာ အဟောသိ၊ ဧကော ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလာယံ ကုမာရကဿပေါ၊ ဧကော ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော၊ ဧကော ဒဗ္ဗော မလ္လပုတ္တော၊ ဧကော သဘိယော ပရိဗ္ဗာဇကောတိ။ တေသု အယံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဝါဏိဇကမ္မေ နိပ္ဖတ္တိံ ဂတော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ၊ သော သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဝါဏိဇေဟိ သဒ္ဓိံ နာဝမာရုယှ ဝိဒေသံ ဂစ္ဆန္တော ကတိပါဟံ ဂန္တွာ ဘိန္နာယ နာဝါယ သေသေသု မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခေသု ဇာတေသု ဧကောယေဝ အဝသိဋ္ဌော ဧကံ ဖလကံ ဂဟေတွာ ဝါယမန္တော သတ္တမေ ဒိဝသေ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတီရံ ဩက္ကမိ။ တဿ နိဝါသနပါရုပနံ နတ္ထိ၊ သော အညံ ကိဉ္စိ အပဿန္တော သုက္ခကဋ္ဌဒဏ္ဍကေ ဝါကေဟိ ပလိဝေဌေတွာ နိဝါသေတွာ ပါရုပိတွာ စ ဒေဝကုလတော ကပါလံ ဂဟေတွာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနံ အဂမာသိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ ဒတွာ ‘‘အယံ ဧကော အရဟာ’’တိ သမ္ဘာဝေသုံ။ သော ဝတ္ထေသု ဥပနီတေသု ‘‘သစာဟံ နိဝါသေမိ၊ ပါရုပါမိ ဝါ၊ လာဘသက္ကာရော မေ ပရိဟာယိဿတီ’’တိ တာနိ ပဋိက္ခိပိတွာ ဒါရုစီရာနေဝ ပရိဟရိ။

အထဿ ‘‘အရဟာ၊ အရဟာ’’တိ ဗဟူဟိ သမ္ဘာဝိယမာနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘ယေ ကေစိ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ၊ အဟံ တေသံ အညတရော’’တိ သော တေန နိယာမေန ကုဟနကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ။

ကဿပဒသဗလဿ သာသနေ သတ္တသု ဇနေသု ပဗ္ဗတံ အာရုယှ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တေသု ဧကော အနာဂါမီ ဟုတွာ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အတ္တနော ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဩလောကေန္တော အာဂတဋ္ဌာနံ အာဝဇ္ဇေန္တော ပဗ္ဗတမာရုယှ သမဏဓမ္မံ ကရဏဋ္ဌာနံ ဒိသွာ သေသာနံ နိဗ္ဗတ္တနဋ္ဌာနံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဧကဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ ဣတရေသဉ္စ ပဉ္စန္နံ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဉတွာ တေ ကာလာနုကာလံ အာဝဇ္ဇေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ ပန ကာလေ ကဟံ နု ခေါ တေ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ဒါရုစီရိယံ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနံ နိဿာယ ကုဟနကမ္မေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘နဋ္ဌော ဝတာယံ ဗာလော၊ ပုဗ္ဗေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော အတိဥက္ကဋ္ဌဘာဝေန အရဟတာပိ အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒါနိ ဥဒရဟေတု အနာရဟာဝ သမာနော အရဟတ္တံ ပဋိဇာနိတွာ လောကံ ဝဉ္စေန္တော ဝိစရတိ၊ ဒသဗလဿ ဥပ္ပန္နဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆာမိ နံ သံဝေဇေတွာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ခဏေနေဝ ဗြဟ္မလောကတော ဩတရိတွာ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနေ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ ဒါရုစီရိယဿ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ သော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဩဘာသံ ဒိသွာ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ မဟာဗြဟ္မာနံ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ကေ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပေါရာဏကသဟာယော အနာဂါမိဖလံ ပတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အမှာကံ သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော အရဟာ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တုမှေ ပန ပဉ္စဇနာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ သွာဟံ ဒါနိ တံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကုဟနကမ္မေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တံ ဒိသွာ ဒမိတုံ အာဂတော’’တိ ဝတွာ ဣဒံ ကာရဏံ အာဟ – ‘‘နေဝ ခေါ တွံ၊ ဗာဟိယ၊ အရဟာ နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော၊ သာပိ တေ ပဋိပဒါ နတ္ထိ၊ ယာယ တွံ အရဟာ ဝါ အဿ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော’’တိ။ အထဿ သတ္ထု ဥပ္ပန္နဘာဝံ သာဝတ္ထိယံ ဝသနဘာဝဉ္စ အာစိက္ခိတွာ ‘‘သတ္ထု သန္တိကံ ဂစ္ဆာ’’တိ တံ ဥယျောဇေတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ အဂမာသိ။

ဗာဟိယော ပန အာကာသေ ဌတွာ ကထေန္တံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဩလောကေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော ဘာရိယံ ကမ္မံ မယာ ကတံ၊ အနရဟံ အရဟာ အဟန္တိ စိန္တေသိံ၊ အယဉ္စ မံ ‘န တွံ အရဟာ၊ နာပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာသီ’တိ ဝဒတိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ လောကေ အညော အရဟာ’’တိ။ အထ နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အထ ကေ စရဟိ သဒေဝကေ လောကေ အရဟန္တော ဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နာ’’တိ။ အထဿ ဒေဝတာ အာစိက္ခိ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဗာဟိယ၊ ဥတ္တရေသု ဇနပဒေသု သာဝတ္ထိ နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ သော ဟိ၊ ဗာဟိယ၊ ဘဂဝါ အရဟာ စေဝ အရဟတ္တာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေသီ’’တိ။ ဗာဟိယော ရတ္တိဘာဂေ ဒေဝတာယ ကထံ သုတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော တံခဏံယေဝ သုပ္ပာရကာ နိက္ခမိတွာ ဧကရတ္တိဝါသေန သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ပန ဒေဝတာနုဘာဝေန ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန စ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အတိက္ကမိတွာ သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တော၊ တသ္မိံ ခဏေ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တေ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုဟိံ ဧတရဟိ သတ္ထာ’’တိ? ဘိက္ခူ ‘‘သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ ‘‘တွံ ပန ကုတော အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘သုပ္ပာရကာ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ နိက္ခန္တောသီ’’တိ? ‘‘ဟိယျော သာယနှသမယေ နိက္ခန္တောမှီ’’တိ။ ‘‘ဒူရတောပိ အာဂတော၊ နိသီဒ တာဝ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထောကံ ဝိဿမာဟိ၊ အာဂတကာလေ သတ္ထာရံ ဒက္ခိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထု ဝါ အတ္တနော ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ကတ္ထစိ အဋ္ဌတွာ အနိသီဒိတွာ ဧကရတ္တေနေဝ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတော၊ သတ္ထာရံ ပဿိတွာဝ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ဧဝံ ဝတွာ တရမာနရူပေါ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝန္တံ အနောပမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ စရန္တံ ဒိသွာ ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ ဂေါတမော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဒိဋ္ဌော’’တိ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဩနတသရီရော ဂန္တွာ အန္တရဝီထိယံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ ဂေါပ္ဖကေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဒေသေတု၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ၊ ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ၊ ဗာဟိယ၊ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌမှာ ပိဏ္ဍာယာ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။

တံ သုတွာ ဗာဟိယော၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သံသာရေ သံသရန္တေန ကဗဠီကာရာဟာရော န အလဒ္ဓပုဗ္ဗော၊ တုမှာကံ ဝါ မယှံ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယံ န ဇာနာမိ၊ ဒေသေတု မေ၊ ဘန္တေ ဘဂဝါ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိ ပုန ယာစိ။ သတ္ထာ ဒုတိယမ္ပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣမဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သကလသရီရံ ပီတိယာ နိရန္တရံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ ဟောတိ၊ ဗလဝပီတိဝေဂေါ ဓမ္မံ သုတွာပိ န သက္ခိဿတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ၊ မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ ဧကရတ္တေနေဝ ဝီသယောဇနသတိကံ မဂ္ဂံ အာဂတဿပိ စဿ ဒရထော ဗလဝါ သောပိ တာဝ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတူ’’တိ။ တသ္မာ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဋိက္ခိပိတွာ တတိယံ ယာစိတော အန္တရဝီထိယံ ဌိတောဝ ‘‘တသ္မာတိဟ တေ၊ ဗာဟိယ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိနာ (ဥဒါ။ ၁၀) နယေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ဓမ္မံ သုဏန္တောယေဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

၁၇၈။ သော အရဟတ္တံ ပတ္တက္ခဏေယေဝ ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ သဉ္ဇာတသောမနဿော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ဣတော သတသဟဿမှီတိအာဒိမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ အနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနမေဝ ကရိဿာမ။

၁၈၁။ ဟသနံ ပစ္စဝေက္ခဏန္တိ ပရိပုဏ္ဏသောမနဿဇာတံ ပစ္စဝေက္ခဏံ၊ ကောမာရဝဏ္ဏံ အတိကောမလန္တိ အတ္ထော။

၁၈၂။ ဟေမယညောပစိတင်္ဂန္တိ သုဝဏ္ဏသုတ္တယညောပစိတသုတ္တအဝယဝံ သရီရံ ဒေဟန္တိ အတ္ထော။ ပလမ္ဗဗိမ္ဗတမ္ဗောဋ္ဌန္တိ ဩလမ္ဗိတဗိမ္ဗဖလသဒိသံ ရတ္တဝဏ္ဏံ ဩဋ္ဌဒွယသမန္နာဂတန္တိ အတ္ထော။ သေတတိဏှသမံ ဒိဇန္တိ သုနိသိတတိခိဏအယလောဟဃံသနေန ဃံသိတွာ သမံ ကတံ ဝိယ သမဒန္တန္တိ အတ္ထော။

၁၈၃။ ပီတိသမ္ဖုလ္လိတာနနန္တိ ပီတိယာ သုဋ္ဌု ဖုလ္လိတံ ဝိကသိတံ အာနနံ မုခံ အာဒါသတလသဒိသမုခဝန္တန္တိ အတ္ထော။

၁၈၄။ ခိပ္ပာဘိညဿ ဘိက္ခုနောတိ ခိပ္ပံ ဒေသနာယ သမုဂ္ဃာဋိတက္ခဏေယေဝ အဘိဝိသေသေန ဉာတုံ သမတ္ထဿ ဘိက္ခုနောတိ အတ္ထော။

၁၈၆။ သဂ္ဂံအဂံ သဘဝနံ ယထာတိ အတ္တနော ဂေဟံ ဝိယ သဂ္ဂံ လောကံ အဂမာသိန္တိ အတ္ထော။

၁၉၆။ နတွံ ဥပါယမဂ္ဂညူတိ တွံ နိဗ္ဗာနာဓိဂမူပါယဘူတမဂ္ဂညူ န အဟောသီတိ အတ္ထော။

၂၀၀။ သတ္ထုနော သဒါ ဇိနန္တိ သဒါ သဗ္ဗကာလံ ဇိနံ ဇိနန္တော ပရာဇိတကောပေါ သတ္ထုနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဝိမလာနနံ အာဒါသတလသဒိသမုခံ ပဿိဿာမိ ပဿိတုံ နိက္ခမာမီတိ ယောဇနာ။ ဒိဇေ အပုစ္ဆိံ ကုဟိံ လောကနန္ဒနောတိ ကုဟိံ ဌာနေ လောကပသာဒကရော သတ္ထာတိ ဒိဇေ ဗြာဟ္မဏေ အဟံ ဘိက္ခူ အပုစ္ဆိန္တိ အတ္ထော။

၂၀၁။ သသောဝ ခိပ္ပံ မုနိဒဿနုဿုကောတိ မုနိဒဿနေ တထာဂတဒဿနေ ဥဿုကော ဥဿာဟဇာတော သသော ဣဝ ခိပ္ပံ ပါပုဏာတီတိ အတ္ထော။

၂၀၂။ တုဝဋံ ဂန္တွာတိ သီဃံ ဂန္တွာ။ ပိဏ္ဍတ္ထံ အပိဟာဂိဓန္တိ ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိစ္စ အပိဟံ အပဂတပိဟံ အဂိဓံ နိတ္တဏှံ။

၂၀၃။ အလောလက္ခန္တိ ဣတော စိတော စ အနောလောကယမာနံ ဥတ္တမေ သာဝတ္ထိနဂရေ ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တံ အဒက္ခိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သိရီနိလယသင်္ကာသန္တိ သိရိယာ လက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနသောဘာယ နိလယံ သင်္ကာသံ ဇလမာနတောရဏသဒိသံ။ ရဝိဒိတ္တိဟရာနနန္တိ ဝိဇ္ဇောတမာနသူရိယမဏ္ဍလံ ဝိယ ဝိဇ္ဇောတမာနမုခမဏ္ဍလံ။

၂၀၄။ ကုပထေ ဝိပ္ပနဋ္ဌဿာတိ ကုစ္ဆိတပထေ သောပဒ္ဒဝမဂ္ဂေ မူဠှဿ မိစ္ဆာပဋိပန္နဿ မေ သရဏံ ဟောဟိ ပတိဋ္ဌာ ဟောဟိ။ ဂေါတမာတိ ဘဂဝန္တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။

၂၁၈။ န တတ္ထ သုက္ကာ ဇောတန္တီတိ သုက္ကပဘာသမ္ပန္နာ ဇောတမာနဩသဓိတာရကာဒယော န ဇောတန္တိ နပ္ပဘာသန္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သော ဧဝံ ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေတွာ တာဝဒေဝ စ ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ‘‘ပရိပုဏ္ဏံ တေ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ စ ပုဋ္ဌော ‘‘န ပရိပုဏ္ဏ’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသာဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သော ကိရ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဘိက္ခုနာ နာမ အတ္တနာ ပစ္စယေ လဘိတွာ အညံ အနောလောကေတွာ သယမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဧကဘိက္ခုဿာပိ ပတ္တေန ဝါ စီဝရေန ဝါ သင်္ဂဟံ နာကာသိ၊ ‘‘န တေနဿ ဣဒ္ဓိမယံ ပတ္တစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဘဂဝါ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ပဗ္ဗဇ္ဇံ နာဒါသိ။ တမ္ပိ ပတ္တစီဝရံ ပရိယေသမာနမေဝ သင်္ကာရဋ္ဌာနတော စောဠက္ခဏ္ဍာနိ သံကဍ္ဎေန္တံ ပုဗ္ဗဝေရိကော အမနုဿော ဧကိဿာ တရုဏဝစ္ဆာယ ဂါဝိယာ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဝါမဦရုမှိ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ သတ္ထာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ နိက္ခမန္တော ဗာဟိယဿ သရီရံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပတိတံ ဒိသွာ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတံ ဗာဟိယံ ဒါရုစီရိယန္တိ ဧကသ္မိံ ဂေဟဒွါရေ ဌတွာ မဉ္စကံ အာဟရာပေတွာ ဣမံ သရီရံ နဂရဒွါရတော နီဟရိတွာ ဈာပေတွာ ဓာတုယော ဂဟေတွာ ထူပံ ကရောထာ’’တိ ဘိက္ခူ အာဏာပေသိ။

တေ ဘိက္ခူ ဓာတုံ မဟာပထေ ထူပံ ကာရေတွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ကတကမ္မံ အာရောစေသုံ။ တတော သင်္ဃမဇ္ဈေ ကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘တထာဂတော ဘိက္ခုသင်္ဃေန သရီရဈာပနကိစ္စံ ကာရေသိ၊ ဓာတုယော စ ဂါဟာပေတွာ စေတိယံ ကာရာပေသိ၊ ကတရမဂ္ဂေါ နု ခေါ တေန သမဓိဂတော၊ သာမဏေရော နု ခေါ သော၊ ဘိက္ခု နု ခေါ’’တိ။ သတ္ထာ တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ‘‘ပတိဋ္ဌိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော အရဟတ္တော’’တိ ဥပရိ ဓမ္မဒေသနံ ဝဍ္ဎေတိ။ တဿ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝဉ္စ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပာဘိညာနံ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉၊ ၂၁၆) ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ။

အထ နံ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ ‘ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော အရဟတ္တံ ပတ္တော’တိ ဝဒေထ၊ ကဒါ သော အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ? ‘‘မမ ဓမ္မံ သုတကာလေ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ပနဿ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ဓမ္မော ကထိတော’’တိ? ‘‘ဘိက္ခာယ စရန္တေန အန္တရဝီထိယံ ဌိတေနာ’’တိ။ ‘‘အပ္ပမတ္တကော၊ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ အန္တရဝီထိယံ ဌတွာ ကထိတဓမ္မော၊ ကထံ သော တာဝတ္တကေန ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေသီ’’တိ? အထ နေ သတ္ထာ၊ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ မမ ဓမ္မံ ‘အပ္ပံ’ ဝါ ‘ဗဟုံ ဝါ’တိ မာ စိန္တယိတ္ထ။ အနေကာနိပိ ဟိ အနတ္ထပဒသံဟိတာနိ ဂါထာသဟဿာနိ န သေယျော၊ အတ္ထနိဿိတံ ပန ဧကမ္ပိ ဂါထာပဒံ သေယျော’’တိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘သဟဿမပိ စေ ဂါထာ၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊

ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော၊ ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၀၁) –

ဒေသနာပရိယောသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။

ဗာဟိယတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၇။ မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

သတ္တမာပဒါနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ဃရာဝါသံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဟံသဝတီနဂရဝါသိနော ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ ယေန ဗုဒ္ဓါ ယေန ဓမ္မော ယေန သင်္ဃော၊ တန္နိန္နေ တပ္ပောဏေ တပ္ပဗ္ဘာရေ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂေါ၊ ယံနူနာဟမ္ပိ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ အယံ ဝိယ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ သတ္ထု ဒေသနာပရိယောသာနေ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ သွေ မယှံ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။ သော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သကနိဝေသနံ ဂန္တွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဗုဒ္ဓဿ စ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကနိဝေသနေ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရံ သတ္ထာရံ ဝိဝိဓယာဂုခဇ္ဇကပရိဝါရံ သသူပဗျဉ္ဇနံ ဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ဘောဇာပေတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ စိန္တေသိ – ‘‘မဟန္တံ ခေါ အဟံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေမိ၊ န ပန ယုတ္တံ မယာ ဧကဒိဝသမေဝ ဒါနံ ဒတွာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတုံ၊ အနုပဋိပါဋိယာ သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ ပတ္ထေဿာမီ’’တိ။ သော တေနေဝ နိယာမေန သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရံ ဝိဝရာပေတွာ ဥတ္တမံ တိစီဝရပ္ပဟောနကံ သုခုမဝတ္ထံ ဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿဿ စ တိစီဝရံ ဒတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဘန္တေ၊ ယော သော ဘိက္ခု တုမှေဟိ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသမတ္ထကေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပိတော၊ အဟမ္ပိ သော ဘိက္ခု ဝိယ အနာဂတေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝေယျ’’န္တိ သတ္ထု ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သတ္ထာ တဿ သမိဇ္ဈနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အနာဂတေ ဣတော ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဿ သာသနေ တဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ အပရာပရံ ဒေဝမနုဿေသု ပရိဗ္ဘမိ။

ဧဝံ သော ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ပုညဉာဏသမ္ဘာရေ သမ္ဘရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ သာဝတ္ထိယံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကောဋ္ဌိကောတိဿ နာမံ အကံသု။ ကသ္မာ မာတုယာ ဝါ အယျကပယျကာဒီနံ ဝါ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ ဧဝံ နာမံ ကရိံသူတိ စေ? အတ္တနော ပညဝန္တတာယ ဝေဒင်္ဂေသု သတက္ကပရတက္ကေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု သကလဗျာကရဏေသု စ ဆေကဘာဝေန စ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ ဇနေ မုခသတ္တီဟိ ကောဋ္ဌေန္တော ပက္ကောဋ္ဌေန္တော ဝိတုဒန္တော ဝိစရတီတိ အနွတ္ထနာမံ ကရိံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏသိပ္ပေ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဓမ္မံ သုတွာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါသု စိဏ္ဏဝသီ ဟုတွာ အဘီတော မဟာထေရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တောပိ ဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါသုယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဧဝမယံ ထေရော တတ္ထ ကတာဓိကာရတာယ တတ္ထ စိဏ္ဏဝသီဘာဝေန စ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂေါ ဇာတော။ အထ နံ သတ္ထာ မဟာဝေဒလ္လသုတ္တံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ၊ ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကောဋ္ဌိကော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉၊ ၂၁၈)။

၂၂၁။ သော အပရေန သမယေန ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒေန္တော သောမနဿဇာတော အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဣတ္ထံသုဒမာယသ္မာ မဟာကောဋ္ဌိကောတိ ဧတ္ထ သုဒန္တိ နိဒဿနေ နိပါတော။ အာယသ္မာတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ၊ ယထာ တံ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ။

မဟာကောဋ္ဌိကတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၈။ ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

အဋ္ဌမာပဒါနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယာနိ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ မဟာပရိဝါရာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသွာ သယမ္ပိ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေန္တော မဟာဒါနံ ဒတွာ ပဏိဓာနံ အကာသိ။ ဘဂဝါ စဿ အနန္တရာယတံ ဒိသွာ ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ သာသနေ မဟာပရိဝါရာနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကာသိ။ သော တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ပုညာနိ ကတွာ တတော စဝိတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော ဣတော ဒွေနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ ဖုဿဿ ဘဂဝတော ဝေမာတိကကနိဋ္ဌဘာတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ အညေပိဿ ဒွေ ကနိဋ္ဌဘာတရော အဟေသုံ။ တေ တယော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ပရမာယ ပူဇာယ ပူဇေတွာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတွာ ဒေဝမနုဿေသု သံသရန္တော အမှာကံ ဘဂဝတော ဥပ္ပတ္တိတော ပုရေတရမေဝ ဗာရာဏသိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ တယော ဘာတရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂေါတ္တဝသေန တယောပိ ကဿပါတိ ဧဝံ နာမကာ အဟေသုံ။ တေ တယော ဝယပ္ပတ္တာ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ တေသံ ဇေဋ္ဌဘာတိကဿ ပဉ္စမာဏဝကသတာနိ ပရိဝါရာ၊ မဇ္ဈိမဿ တီဏိ၊ ကနိဋ္ဌဿ ဒွေ၊ တေ အတ္တနော ဂန္ထေသု သာရံ ဩလောကေန္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကမေဝ အတ္ထံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေသုံ။ တေသု ဇေဋ္ဌဘာတာ အတ္တနော ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥရုဝေလကဿပေါ နာမ ဇာတော၊ မဇ္ဈိမော ဂင်္ဂါနဒီဝင်္ကေ ပဗ္ဗဇိတော နဒီကဿပေါ နာမ ဇာတော၊ ကနိဋ္ဌော ဂယာသီသေ ပဗ္ဗဇိတော ဂယာကဿပေါ နာမ ဇာတော။ ဧဝံ တေသု ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝသန္တေသု ဗဟူနံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ပဋိဝိဒ္ဓသဗ္ဗညုတညာဏော အနုက္ကမေန ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယတ္ထေရေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယသကုလပုတ္တပ္ပမုခေ ပဉ္စပညာသဇနေ သဟာယကေ ဝိနေတွာ သဋ္ဌိ အရဟန္တေ ‘‘စရထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စာရိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၂) ဝိဿဇ္ဇေတွာ တိံသဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယေ ဝိနေတွာ ဥရုဝေလကဿပဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဝသနတ္ထာယ အဂျာဂါရံ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ဂတနာဂဒမနာဒီဟိ အဍ္ဎုဍ္ဎသဟဿေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ ဥရုဝေလကဿပံ သပရိဝါရံ ဝိနေတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနဉ္စ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယကရဏဉ္စ သဗ္ဗံ နဒီကဿပဿ အပဒါနဋ္ဌကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ ဣတရေပိ ဒွေ ဘာတရော သပရိသာ အာဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ သဗ္ဗေဝ တေ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဧဟိဘိက္ခုကာ အဟေသုံ။ သတ္ထာ တံ သမဏသဟဿံ အာဒါယ ဂယာသီသံ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိသိန္နော အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ။ ၅၄) တေ သဗ္ဗေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

၂၅၁။ သော ဧဝံ အရဟတ္တံ ပတွာ သောမနဿဇာတော အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိတာပဒါနံ ပကာသေန္တော ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိမာဟ။ အနုတ္တာနပဒမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။

၂၆၈။ သောစ သဗ္ဗံ တမံ ဟန္တွာတိ သော ဖုဿော ဘဂဝါ ရာဂဒေါသမောဟာဒိကိလေသန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ။ ဝိဇဋေတွာ မဟာဇဋန္တိ တဏှာမာနာဒီဟိ ဒိယဍ္ဎသဟဿေဟိ ကိလေသဂဏေဟိ မဟာဗျာကုလံ ဇဋံ ဝိဇဋေတွာ ပဒါလေတွာ ဖာလေတွာတိ အတ္ထော။ သဒေဝကံ ဒေဝလောကသဟိတံ သကလံ လောကသန္နိဝါသံတပ္ပယန္တော သန္တပ္ပယန္တော ပီဏေန္တော အမတံ ဝုဋ္ဌိံ မဟာနိဗ္ဗာနဝုဋ္ဌိဓာရံ ဝဿတေ ပဂ္ဃရာပေတီတိ ယောဇနာ။

၂၆၉။ တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယန္တိ ‘‘ဗာရသ မနုဿာ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဗာရသ ဒွါဒသရာသီ ဟုတွာ ပုရာ၊ ဟိမဝန္တတော ဣသယော စ ပစ္စေကမုနိသင်္ခါတာ ဣသယော စ ဂန္ဓမာဒနတော အာကာသေနာဂန္တွာ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ ဩတရန္တိ ပဝိသန္တီတိ ဗာရာဏသီ၊ အထ ဝါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ အနေကသတသဟဿာနံ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနတ္ထာယ ဩတရဋ္ဌာနံ နဂရံ လိင်္ဂဝိပလ္လာသံ ကတွာ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဗာရာဏသီတိ ဝုစ္စတိ၊ တိဿံ ဗာရာဏသိယံ။

၂၇၃။ နိက္ခိတ္တသတ္ထံပစ္စန္တန္တိ ဆဍ္ဍိတသတ္ထံ ပါတိတအာဝုဓံ ပစ္စန္တဇနပဒံ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ပုနရုပစ္စတန္တိ ပုနရပိ တံ နဂရံ ဥပေစ္စ ဥပဂမ္မ သမ္ပတ္တာတိ အတ္ထော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

ဥရုဝေလကဿပတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

၉။ ရာဓတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ နဝမာပဒါနေ ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနောတိအာဒိကံ အာယသ္မတော ရာဓတ္ထေရဿ အပဒါနံ။ တံ သဗ္ဗံ ပါဌာနုသာရေန နယာနုစိန္တနေန ဝိညူဟိ သုဝိညေယျမေဝ။ ကေဝလံ ပုညနာနတ္တမေဝါတိ။

ရာဓတ္ထေရအပဒါနဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။

ဒသမံ မောဃရာဇတ္ထေရအပဒါနံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

စတုပညာသမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ သမတ္တာ။