📜
၂။ ဧကူပေါသထိကဝဂ္ဂေါ
၁။ ဧကူပေါသထိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘နဂရေ ¶ ¶ ¶ ဗန္ဓုမတိယာ၊ ဗန္ဓုမာ နာမ ခတ္တိယော၊
ဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာယ သော၊ ဥပဝသိ ဥပေါသထံ။
‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ ကုမ္ဘဒါသီ အဟံ တဟိံ၊
ဒိသွာ သရာဇကံ သေနံ၊ ဧဝါဟံ စိန္တယိံ တဒါ။
‘ရာဇာပိ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ဥပဝသိ ဥပေါသထံ၊
သဖလံ နူန တံ ကမ္မံ၊ ဇနကာယော ပမောဒိတော’။
‘‘ယောနိသော ¶ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဒုဂ္ဂစ္စဉ္စ [ဒုဂ္ဂတိဉ္စ (သျာ။)] ဒလိဒ္ဒတံ [ဒဠိဒ္ဒတံ (သီ။)]၊
မာနသံ သမ္ပဟံသိတွာ၊ ဥပဝသိံ ဥပေါသထံ။
‘‘အဟံ ဥပေါသထံ ကတွာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ၊ ဥဗ္ဘယောဇနမုဂ္ဂတံ [ဥဒ္ဓံ ယောဇနမုဂ္ဂတံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
ကူဋာဂါရဝရူပေတံ၊ မဟာသနသုဘူသိတံ။
‘‘အစ္ဆရာ သတသဟဿာ၊ ဥပတိဋ္ဌန္တိ မံ သဒါ၊
အညေ ဒေဝေ အတိက္ကမ္မ၊ အတိရောစာမိ သဗ္ဗဒါ။
‘‘စတုသဋ္ဌိ ဒေဝရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
တေသဋ္ဌိ စက္ကဝတ္တီနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ¶ ဟုတွာန၊ ဘဝေသု သံသရာမဟံ၊
သဗ္ဗတ္ထ ပဝရာ ဟောမိ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ၊ ရထယာနဉ္စ သီဝိကံ [ကေဝလံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
လဘာမိ သဗ္ဗမေဝေတံ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘သောဏ္ဏမယံ ရူပိမယံ၊ အထောပိ ဖလိကာမယံ၊
လောဟိတင်္ဂမယဉ္စေဝ၊ သဗ္ဗံ ပဋိလဘာမဟံ။
‘‘ကောသေယျကမ္ဗလိယာနိ ¶ ၊ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ၊
မဟဂ္ဃာနိ စ ဝတ္ထာနိ၊ သဗ္ဗံ ပဋိလဘာမဟံ။
‘‘အန္နံ ¶ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဝရဂန္ဓဉ္စ မာလဉ္စ၊ စုဏ္ဏကဉ္စ ဝိလေပနံ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကူဋာဂါရဉ္စ ပါသာဒံ၊ မဏ္ဍပံ ဟမ္မိယံ ဂုဟံ၊
သဗ္ဗမေတံ ပဋိလဘေ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿာဟံ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ကမ္မမကရိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဥပေါသထဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဧကူပေါသထိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကူပေါသထိကာထေရိယာပဒါနံ ပဌမံ။
၂။ သဠလပုပ္ဖိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ၊ အဟောသိံ ကိန္နရီ တဒါ၊
အဒ္ဒသာဟံ ဒေဝဒေဝံ၊ စင်္ကမန္တံ နရာသဘံ။
‘‘ဩစိနိတွာန သဠလံ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿဒါသဟံ၊
ဥပသိင်္ဃိ မဟာဝီရော၊ သဠလံ ဒေဝဂန္ဓိကံ။
‘‘ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ¶ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
ဥပသိင်္ဃိ မဟာဝီရော၊ ပေက္ခမာနာယ မေ တဒါ။
‘‘အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ ဝန္ဒိတွာ ဒွိပဒုတ္တမံ [ဒိပဒုတ္တမံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
သကံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ တတော ပဗ္ဗတမာရုဟိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ သဠလပုပ္ဖိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
သဠလပုပ္ဖိကာထေရိယာပဒါနံ ဒုတိယံ။
၃။ မောဒကဒါယိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘နဂရေ ဗန္ဓုမတိယာ၊ ကုမ္ဘဒါသီ အဟောသဟံ၊
မမ ဘာဂံ ဂဟေတွာန၊ ဂစ္ဆံ ဥဒကဟာရိကာ [ဥဒကဟာရိကံ (သီ။)၊ ဥဒကဟာရိကေ (သျာ။)]။
‘‘ပန္ထမှိ သမဏံ ဒိသွာ၊ သန္တစိတ္တံ သမာဟတံ၊
ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ မောဒကေ တီဏိဒါသဟံ။
‘‘တေန ¶ ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဧကနဝုတိကပ္ပာနိ [ဧကူနတိံသကပ္ပာနိ (သျာ။)]၊ ဝိနိပါတံ နဂစ္ဆဟံ။
‘‘သမ္ပတ္တိ တံ [သမ္ပတ္တိဉ္စ (သျာ။)၊ သမ္ပတ္တိကံ (က။)] ကရိတွာန၊ သဗ္ဗံ အနုဘဝိံ အဟံ၊
မောဒကေ တီဏိ ဒတွာန၊ ပတ္တာဟံ အစလံ ပဒံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ¶ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ ¶ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မောဒကဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မောဒကဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ တတိယံ။
၄။ ဧကာသနဒါယိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘နဂရေ ¶ ဟံသဝတိယာ၊ အဟောသိံ ဗာလိကာ [မာလိကာ (သျာ။ ပီ။)] တဒါ၊
မာတာ စ မေ ပိတာ စေဝ၊ ကမ္မန္တံ အဂမံသု တေ။
‘‘မဇ္ဈနှိကမှိ သူရိယေ၊ အဒ္ဒသံ သမဏံ အဟံ၊
ဝီထိယာ အနုဂစ္ဆန္တံ၊ အာသနံ ပညပေသဟံ။
‘‘ဂေါနကာဝိကတိကာဟိ [ဂေါနကစိတ္တကာဒီဟိ (သီ။)]၊ ပညပေတွာ မမာသနံ၊
ပသန္နစိတ္တာ သုမနာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘သန္တတ္တာ ကုထိတာ ဘူမိ၊ သူရော မဇ္ဈနှိကေ ဌိတော၊
မာလုတာ စ န ဝါယန္တိ၊ ကာလော စေဝေတ္ထ မေဟိတိ [စေတ္ထ ဥပဋ္ဌိတော (သီ။)၊ စေဝတ္ထံ ဧတိ တံ (ပီ။)]။
‘‘‘ပညတ္တမာသနမိဒံ၊ တဝတ္ထာယ မဟာမုနိ၊
အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ နိသီဒ မမ အာသနေ’။
‘‘နိသီဒိ တတ္ထ သမဏော၊ သုဒန္တော သုဒ္ဓမာနသော၊
တဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာန၊ ယထာရန္ဓံ အဒါသဟံ။
‘‘တေန ¶ ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ၊ အာသနေန သုနိမ္မိတံ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ၊ တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘သောဏ္ဏမယာ ¶ မဏိမယာ၊ အထောပိ ဖလိကာမယာ၊
လောဟိတင်္ဂမယာ စေဝ၊ ပလ္လင်္ကာ ဝိဝိဓာ မမ။
‘‘တူလိကာ ဝိကတိကာဟိ၊ ကဋ္ဋိဿစိတ္တကာဟိ စ၊
ဥဒ္ဒဧကန္တလောမီ စ၊ ပလ္လင်္ကာ မေ သုသဏ္ဌိတာ [သုသန္ထတာ (သီ။)]။
‘‘ယဒါ ¶ ဣစ္ဆာမိ ဂမနံ၊ ဟာသခိဍ္ဍသမပ္ပိတာ၊
သဟ ပလ္လင်္ကသေဋ္ဌေန၊ ဂစ္ဆာမိ မမ ပတ္ထိတံ။
‘‘အသီတိ ဒေဝရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သတ္တတိ စက္ကဝတ္တီနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘ဘဝါဘဝေ ¶ သံသရန္တီ၊ မဟာဘောဂံ လဘာမဟံ၊
ဘောဂေ မေ ဦနတာ နတ္ထိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ [ဧကာသနဖလံ ဣဒံ (သဗ္ဗတ္ထ) ဧဝမုပရိပိ]။
‘‘ဒုဝေ ဘဝေ သံသရာမိ၊ ဒေဝတ္တေ အထ မာနုသေ၊
အညေ ဘဝေ န ဇာနာမိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒုဝေ ကုလေ ပဇာယာမိ၊ ခတ္တိယေ စာပိ ဗြာဟ္မဏေ၊
ဥစ္စာကုလီနာ [ဥစ္စာကုလိကာ (သျာ။ ပီ။ က။)] သဗ္ဗတ္ထ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒေါမနဿံ န ဇာနာမိ၊ စိတ္တသန္တာပနံ မမ၊
ဝေဝဏ္ဏိယံ န ဇာနာမိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ဓာတိယော ¶ မံ ဥပဋ္ဌန္တိ၊ ခုဇ္ဇာ စေလာပိကာ [ခေလာပိကာ (သီ။)၊ စေလာဝိကာ (ပီ။)] ဗဟူ၊
အင်္ကေန အင်္ကံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘အညာ နှာပေန္တိ ဘောဇေန္တိ၊ အညာ ရမေန္တိ မံ သဒါ၊
အညာ ဂန္ဓံ ဝိလိမ္ပန္တိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ [အညာ မမေဝ နှာပေန္တိ၊ အညာ ဘောဇေန္တိ ဘောဇနံ၊ အညာ မံ အလင်္ကရောန္တိ၊ အညာ ရမေန္တိ မံ သဒ္ဓါ၊ (သျာ။)]။
‘‘မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ၊ သုညာဂါရေ ဝသန္တိယာ၊
မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ ပလ္လင်္ကော ဥပတိဋ္ဌတိ။
‘‘အယံ ပစ္ဆိမကော မယှံ၊ စရိမော ဝတ္တတေ ဘဝေါ၊
အဇ္ဇာပိ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒါနမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဧကာသနဿိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဧကာသနဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဧကာသနဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ စတုတ္ထံ။
၅။ ပဉ္စဒီပဒါယိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘နဂရေ ¶ ¶ ¶ ¶ ဟံသဝတိယာ၊ စာရိကီ [စာရိကာ (သီ။ သျာ။)] အာသဟံ တဒါ၊
အာရာမေန စ အာရာမံ [အာရာမေန ဝိဟာရေန (သျာ။ ပီ။)]၊ စရာမိ ကုသလတ္ထိကာ။
‘‘ကာဠပက္ခမှိ ဒိဝသေ၊ အဒ္ဒသံ ဗောဓိမုတ္တမံ၊
တတ္ထ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ။
‘‘ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌေတွာ၊ သိရေ ကတွာန အဉ္ဇလိံ၊
သောမနဿံ ပဝေဒေတွာ၊ ဧဝံ စိန္တေသိ တာဝဒေ။
‘‘‘ယဒိ ဗုဒ္ဓါ အမိတဂုဏော၊ အသမပ္ပဋိပုဂ္ဂလော၊
ဒဿေတု ပါဋိဟီရံ မေ၊ ဗောဓိ ဩဘာသတု အယံ’။
‘‘သဟ အာဝဇ္ဇိတေ မယှံ၊ ဗောဓိ ပဇ္ဇလိ တာဝဒေ၊
သဗ္ဗသောဏ္ဏမယာ အာသိ၊ ဒိသာ သဗ္ဗာ ဝိရောစတိ။
‘‘သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ တတ္ထ၊ ဗောဓိမူလေ နိသီဒဟံ၊
သတ္တမေ ဒိဝသေ ပတ္တေ၊ ဒီပပူဇံ အကာသဟံ။
‘‘အာသနံ ပရိဝါရေတွာ၊ ပဉ္စ ဒီပါနိ ပဇ္ဇလုံ၊
ယာဝ ဥဒေတိ သူရိယော၊ ဒီပါ မေ ပဇ္ဇလုံ တဒါ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတ္ထ မေ သုကတံ ဗျမှံ၊ ပဉ္စဒီပါတိ ဝုစ္စတိ၊
သဋ္ဌိယောဇနမုဗ္ဗေဓံ၊ တိံသယောဇနဝိတ္ထတံ။
‘‘အသင်္ခိယာနိ ¶ ဒီပါနိ၊ ပရိဝါရေ ဇလိံသု မေ၊
ယာဝတာ ဒေဝဘဝနံ၊ ဒီပါလောကေန ဇောတတိ။
‘‘ပရမ္မုခါ [ပုဗ္ဗမုခါ (သျာ။)] နိသီဒိတွာ၊ ယဒိ ဣစ္ဆာမိ ပဿိတုံ၊
ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ၊ သဗ္ဗံ ပဿာမိ စက္ခုနာ။
‘‘ယာဝတာ အဘိကင်္ခါမိ၊ ဒဋ္ဌုံ သုဂတဒုဂ္ဂတေ [သုကတဒုက္ကဋေ (ပီ။)]၊
တတ္ထ အာဝရဏံ နတ္ထိ၊ ရုက္ခေသု ပဗ္ဗတေသု ဝါ။
‘‘အသီတိ ဒေဝရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
သတာနံ စက္ကဝတ္တီနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘ယံ ¶ ¶ ¶ ယံ ယောနုပပဇ္ဇာမိ၊ ဒေဝတ္တံ အထ မာနုသံ၊
ဒီပသတသဟဿာနိ၊ ပရိဝါရေ ဇလန္တိ မေ။
‘‘ဒေဝလောကာ စဝိတွာန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိံ မာတုကုစ္ဆိယံ၊
မာတုကုစ္ဆိဂတာ သန္တီ၊ အက္ခိ မေ န နိမီလတိ။
‘‘ဒီပသတသဟဿာနိ၊ ပုညကမ္မသမင်္ဂိတာ၊
ဇလန္တိ သူတိကာဂေဟေ၊ ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ မာနသံ ဝိနိဝတ္တယိံ၊
အဇရာမတံ သီတိဘာဝံ၊ နိဗ္ဗာနံ ဖဿယိံ အဟံ။
‘‘ဇာတိယာ သတ္တဝဿာဟံ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ၊
ဥပသမ္ပာဒယီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဂုဏမညာယ ဂေါတမော။
‘‘မဏ္ဍပေ ရုက္ခမူလေ ဝါ၊ သုညာဂါရေ ဝသန္တိယာ၊
သဒါ ပဇ္ဇလတေ ဒီပံ၊ ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသုဒ္ဓံ ¶ မေ၊ သမာဓိကုသလာ အဟံ၊
အဘိညာပါရမိပ္ပတ္တာ၊ ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘သဗ္ဗဝေါသိတဝေါသာနာ၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါ၊
ပဉ္စဒီပါ မဟာဝီရ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒီပမဒဒိံ တဒါ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပဉ္စဒီပါနိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ပဉ္စဒီပဒါယိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဉ္စဒီပဒါယိကာထေရိယာပဒါနံ ပဉ္စမံ။
၆။ နဠမာလိကာထေရီအပဒါနံ
‘‘စန္ဒဘာဂါနဒီတီရေ ¶ ၊ အဟောသိံ ကိန္နရီ တဒါ၊
အဒ္ဒသံ ဝိရဇံ ဗုဒ္ဓံ၊ သယမ္ဘုံ အပရာဇိတံ။
‘‘ပသန္နစိတ္တာ ¶ ¶ သုမနာ၊ ဝေဒဇာတာ ကတဉ္ဇလီ၊
နဠမာလံ ဂဟေတွာန၊ သယမ္ဘုံ အဘိပူဇယိံ။
‘‘တေန ¶ ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ ကိန္နရီဒေဟံ [မာနသံ ဒေဟံ (သီ။ ပီ။ က။) သုမေဓာဝဂ္ဂေပိ]၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဆတ္တိံသဒေဝရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
မနသာ ပတ္ထိတံ မယှံ၊ နိဗ္ဗတ္တတိ ယထိစ္ဆိတံ။
‘‘ဒသန္နံ စက္ကဝတ္တီနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ၊
ဩစိတတ္တာဝ [သုစိတတ္တာဝ (ပီ။)] ဟုတွာန၊ သံသရာမိ ဘဝေသွဟံ။
‘‘ကုသလံ ဝိဇ္ဇတေ မယှံ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
ပူဇာရဟာ အဟံ အဇ္ဇ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။
‘‘ဝိသုဒ္ဓမနသာ အဇ္ဇ၊ အပေတမနပါပိကာ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဗုဒ္ဓမဘိပူဇယိံ၊
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ နဠမာလာယိဒံ ဖလံ။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ နဠမာလိကာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
နဠမာလိကာထေရိယာပဒါနံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ မဟာပဇာပတိဂေါတမီထေရီအပဒါနံ
‘‘ဧကဒါ ¶ ¶ လောကပဇ္ဇောတော၊ ဝေသာလိယံ မဟာဝနေ၊
ကူဋာဂါရေ သုသာလာယံ၊ ဝသတေ နရသာရထိ။
‘‘တဒါ ဇိနဿ မာတုစ္ဆာ၊ မဟာဂေါတမိ ဘိက္ခုနီ၊
တဟိံ ကတေ [တဟိံယေဝ (သျာ။)] ပုရေ ရမ္မေ၊ ဝသီ ဘိက္ခုနုပဿယေ။
‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ¶ ဝိမုတ္တာဟိ၊ သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ၊
ရဟောဂတာယ တဿေဝံ၊ စိတဿာသိ [စိတ္တဿာပိ (သျာ။)] ဝိတက္ကိတံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ၊ သာဝကဂ္ဂယုဂဿ ဝါ၊
ရာဟုလာနန္ဒနန္ဒာနံ၊ နာဟံ လစ္ဆာမိ ပဿိတုံ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနာ၊ သာဝကဂ္ဂယုဂဿ ဝါ၊
မဟာကဿပနန္ဒာနံ၊ အာနန္ဒရာဟုလာန စ။
‘‘ပဋိကစ္စာယုသင်္ခါရံ [ပဋိဂစ္စာယုသင်္ခါရေ (သီ။)] ¶ ၊ ဩသဇ္ဇိတွာန နိဗ္ဗုတိံ၊
ဂစ္ဆေယျံ လောကနာထေန၊ အနုညာတာ မဟေသိနာ။
‘‘တထာ ပဉ္စသတာနမ္ပိ၊ ဘိက္ခုနီနံ ဝိတက္ကိတံ၊
အာသိ ခေမာဒိကာနမ္ပိ၊ ဧတဒေဝ ဝိတက္ကိတံ။
‘‘ဘူမိစာလော တဒါ အာသိ၊ နာဒိတာ ဒေဝဒုန္ဒုဘီ၊
ဥပဿယာဓိဝတ္ထာယော၊ ဒေဝတာ သောကပီဠိတာ။
‘‘ဝိလပန္တာ သုကရုဏံ [သကရုဏံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊ တတ္ထဿူနိ ပဝတ္တယုံ၊
မိတ္တာ [သဗ္ဗာ (သျာ။ ပီ။)] ဘိက္ခုနိယော တာဟိ၊ ဥပဂန္တွာန ဂေါတမိံ။
‘‘နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝုံ၊
‘တတ္ထ တောယလဝါသိတ္တာ၊ မယမယျေ ရဟောဂတာ။
‘‘‘သာ ¶ စလာ စလိတာ ဘူမိ၊ နာဒိတာ ဒေဝဒုန္ဒုဘီ၊
ပရိဒေဝါ စ သုယျန္တေ၊ ကိမတ္ထံ နူန ဂေါတမီ’။
‘‘တဒါ အဝေါစ သာ သဗ္ဗံ၊ ယထာပရိဝိတက္ကိတံ၊
တာယောပိ သဗ္ဗာ အာဟံသု၊ ယထာပရိဝိတက္ကိတံ။
‘‘‘ယဒိ တေ ရုစိတံ အယျေ၊ နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သိဝံ၊
နိဗ္ဗာယိဿာမ သဗ္ဗာပိ၊ ဗုဒ္ဓါနုညာယ သုဗ္ဗတေ။
‘‘‘မယံ ¶ သဟာဝ နိက္ခန္တာ၊ ဃရာပိ စ ဘဝါပိ စ၊
သဟာယေဝ ဂမိဿာမ၊ နိဗ္ဗာနံ ပဒမုတ္တမံ’။
‘‘‘နိဗ္ဗာနာယ ဝဇန္တီနံ၊ ကိံ ဝက္ခာမီ’တိ သာ ဝဒံ၊
သဟ သဗ္ဗာဟိ နိဂ္ဂဉ္ဆိ၊ ဘိက္ခုနီနိလယာ တဒါ။
‘‘ဥပဿယေ ¶ ယာဓိဝတ္ထာ၊ ဒေဝတာ တာ ခမန္တု မေ၊
ဘိက္ခုနီနိလယဿေဒံ၊ ပစ္ဆိမံ ဒဿနံ မမ။
‘‘န ဇရာ မစ္စု ဝါ ယတ္ထ၊ အပ္ပိယေဟိ သမာဂမော၊
ပိယေဟိ န ဝိယောဂေါတ္ထိ၊ တံ ဝဇိဿံ [တံ ဝဇ္ဇိယံ (သျာ။)] အသင်္ခတံ။
‘‘အဝီတရာဂါ တံ သုတွာ၊ ဝစနံ သုဂတောရသာ၊
သောကဋ္ဋာ ပရိဒေဝိံသု၊ အဟော နော အပ္ပပုညတာ။
‘‘ဘိက္ခုနီနိလယော ¶ သုညော၊ ဘူတော တာဟိ ဝိနာ အယံ၊
ပဘာတေ ဝိယ တာရာယော၊ န ဒိဿန္တိ ဇိနောရသာ။
‘‘နိဗ္ဗာနံ ဂေါတမီ ယာတိ၊ သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ၊
နဒီသတေဟိဝ သဟ၊ ဂင်္ဂါ ပဉ္စဟိ သာဂရံ။
‘‘ရထိယာယ ¶ ဝဇန္တိယော [ဝဇန္တိံ တံ (သီ။)၊ ဝဇန္တိ တံ (သျာ။)၊ ဝဇန္တာနံ (ပီ။)]၊ ဒိသွာ သဒ္ဓါ ဥပါသိကာ၊
ဃရာ နိက္ခမ္မ ပါဒေသု၊ နိပစ္စ ဣဒမဗြဝုံ။
‘‘‘ပသီဒဿု မဟာဘောဂေ၊ အနာထာယော ဝိဟာယ နော၊
တယာ န ယုတ္တာ [ယုတ္တံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နိဗ္ဗာတုံ၊ ဣစ္ဆဋ္ဋာ ဝိလပိံသု တာ’။
‘‘တာသံ သောကပဟာနတ္ထံ၊ အဝေါစ မဓုရံ ဂိရံ၊
‘ရုဒိတေန အလံ ပုတ္တာ၊ ဟာသကာလောယမဇ္ဇ ဝေါ။
‘‘‘ပရိညာတံ မယာ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဟေတု ဝိဝဇ္ဇိတော၊
နိရောဓော မေ သစ္ဆိကတော၊ မဂ္ဂေါ စာပိ သုဘာဝိတော။
ပဌမံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘‘ဗုဒ္ဓါ ¶ တဿ စ သဒ္ဓမ္မော၊ အနူနော ယာဝ တိဋ္ဌတိ၊
နိဗ္ဗာတုံ တာဝ ကာလော မေ၊ မာ မံ သောစထ ပုတ္တိကာ။
‘‘‘ကောဏ္ဍညာနန္ဒနန္ဒာဒီ ¶ ၊ တိဋ္ဌန္တိ ရာဟုလော ဇိနော၊
သုခိတော သဟိတော သင်္ဃော၊ ဟတဒဗ္ဗာ စ တိတ္ထိယာ။
‘‘‘ဩက္ကာကဝံသဿ ယသော၊ ဥဿိတော မာရမဒ္ဒနော၊
နနု သမ္ပတိ ကာလော မေ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ ပုတ္တိကာ။
‘‘‘စိရပ္ပဘုတိ ¶ ယံ မယှံ၊ ပတ္ထိတံ အဇ္ဇ သိဇ္ဈတေ၊
အာနန္ဒဘေရိကာလောယံ၊ ကိံ ဝေါ အဿူဟိ ပုတ္တိကာ။
‘‘‘သစေ မယိ ဒယာ အတ္ထိ၊ ယဒိ စတ္ထိ ကတညုတာ၊
သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ သဗ္ဗာ၊ ကရောထ ဝီရိယံ ဒဠှံ။
‘‘‘ထီနံ အဒါသိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ သမ္ဗုဒ္ဓါ ယာစိတော မယာ၊
တသ္မာ ယထာဟံ နန္ဒိဿံ၊ တထာ တမနုတိဋ္ဌထ’။
‘‘တာ ဧဝမနုသာသိတွာ၊ ဘိက္ခုနီဟိ ပုရက္ခတာ၊
ဥပေစ္စ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘အဟံ ¶ သုဂတ တေ မာတာ၊ တွဉ္စ ဝီရ ပိတာ မမ၊
သဒ္ဓမ္မသုခဒ [သဒ္ဓမ္မသုခဒေါ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] နာထ၊ တယာ ဇာတာမှိ ဂေါတမ။
‘‘‘သံဝဒ္ဓိတောယံ သုဂတ၊ ရူပကာယော မယာ တဝ၊
အနိန္ဒိတော [အာနန္ဒိယော (သျာ။)၊ အနိန္ဒိယော (ပီ။)] ဓမ္မကာယော [ဓမ္မတနု (သီ။ ပီ။ က။)]၊ မမ သံဝဒ္ဓိတော တယာ။
‘‘‘မုဟုတ္တံ တဏှာသမဏံ၊ ခီရံ တွံ ပါယိတော မယာ၊
တယာဟံ သန္တမစ္စန္တံ၊ ဓမ္မခီရဉှိ [ဓမ္မခီရမ္ပိ (သျာ။၊ က။)] ပါယိတာ။
‘‘‘ဗန္ဓနာရက္ခနေ မယှံ၊ အဏဏော [အနဏော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] တွံ မဟာမုနေ၊
ပုတ္တကာမာ ထိယော ယာစံ၊ လဘန္တိ တာဒိသံ သုတံ။
‘‘‘မန္ဓာတာဒိနရိန္ဒာနံ၊ ယာ မာတာ သာ ဘဝဏ္ဏဝေ၊
နိမုဂ္ဂါဟံ တယာ ပုတ္တ၊ တာရိတာ ဘဝသာဂရာ။
‘‘‘ရညော မာတာ မဟေသီတိ၊ သုလဘံ နာမမိတ္ထိနံ၊
ဗုဒ္ဓမာတာတိ ယံ နာမံ၊ ဧတံ ပရမဒုလ္လဘံ။
‘‘‘တဉ္စ ¶ လဒ္ဓံ မဟာဝီရ၊ ပဏိဓာနံ မမံ တယာ၊
အဏုကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ ပူရိတံ မယာ။
‘‘‘ပရိနိဗ္ဗာတုမိစ္ဆာမိ ¶ ¶ ၊ ဝိဟာယေမံ ကဠေဝရံ၊
အနုဇာနာဟိ မေ ဝီရ၊ ဒုက္ခန္တကရ နာယက။
‘‘‘စက္ကင်္ကုသဓဇာကိဏ္ဏေ၊ ပါဒေ ကမလကောမလေ၊
ပသာရေဟိ ပဏာမံ တေ၊ ကရိဿံ ပုတ္တဥတ္တမေ [ပုတ္တပေမသာ (သီ။ ပီ။)၊ ပုတ္တပေမဟံ (သျာ။)]။
‘‘‘သုဝဏ္ဏရာသိသင်္ကာသံ၊ သရီရံ ကုရု ပါကဋံ၊
ကတွာ ဒေဟံ သုဒိဋ္ဌံ တေ၊ သန္တိံ ဂစ္ဆာမိ နာယက’။
‘‘ဒွတ္တိံသလက္ခဏူပေတံ၊ သုပ္ပဘာလင်္ကတံ တနုံ၊
သဉ္ဈာဃနာဝ ဗာလက္ကံ၊ မာတုစ္ဆံ ဒဿယီ ဇိနော။
‘‘ဖုလ္လာရဝိန္ဒသံကာသေ၊ တရုဏာဒိစ္စသပ္ပဘေ၊
စက္ကင်္ကိတေ ပါဒတလေ၊ တတော သာ သိရသာ ပတိ။
‘‘‘ပဏမာမိ နရာဒိစ္စ၊ အာဒိစ္စကုလကေတုကံ၊
ပစ္ဆိမေ မရဏေ မယှံ [သရဏံ မယှံ (သျာ။)]၊ န တံ ဣက္ခာမဟံ ပုနော။
‘‘‘ဣတ္ထိယော ¶ နာမ လောကဂ္ဂ၊ သဗ္ဗဒေါသာကရာ မတာ၊
ယဒိ ကော စတ္ထိ ဒေါသော မေ၊ ခမဿု ကရုဏာကရ။
‘‘‘ဣတ္ထိကာနဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇံ၊ ဟံ တံ ယာစိံ ပုနပ္ပုနံ၊
တတ္ထ စေ အတ္ထိ ဒေါသော မေ၊ တံ ခမဿု နရာသဘ။
‘‘‘မယာ ဘိက္ခုနိယော ဝီရ၊ တဝါနုညာယ သာသိတာ၊
တတြ စေ အတ္ထိ ဒုန္နီတံ၊ တံ ခမဿု ခမာဓိပ [ခမာဓိတိ (သျာ။)၊ ခမာပိတော (က။)]။
‘‘‘အက္ခန္တေ ¶ နာမ ခန္တဗ္ဗံ၊ ကိံ ဘဝေ ဂုဏဘူသနေ၊
ကိမုတ္တရံ တေ ဝက္ခာမိ၊ နိဗ္ဗာနာယ ဝဇန္တိယာ။
‘‘‘သုဒ္ဓေ အနူနေ မမ ဘိက္ခုသင်္ဃေ၊ လောကာ ဣတော နိဿရိတုံ ခမန္တေ၊
ပဘာတကာလေ ဗျသနင်္ဂတာနံ၊ ဒိသွာန နိယျာတိဝ စန္ဒလေခါ’။
‘‘‘တဒေတရာ ဘိက္ခုနိယော ဇိနဂ္ဂံ၊ တာရာဝ စန္ဒာနုဂတာ သုမေရုံ၊
ပဒက္ခိဏံ ကစ္စ နိပစ္စ ပါဒေ၊ ဌိတာ မုခန္တံ သမုဒိက္ခမာနာ။
‘‘‘န ¶ တိတ္တိပုဗ္ဗံ တဝ ဒဿနေန၊ စက္ခုံ န သောတံ တဝ ဘာသိတေန၊
စိတ္တံ မမံ ကေဝလမေကမေဝ၊ ပပ္ပုယျ တံ ဓမ္မရသေန တိတ္တိ။
‘‘‘နဒတော ပရိသာယံ တေ၊ ဝါဒိတဗ္ဗပဟာရိနော၊
ယေ တေ ဒက္ခန္တိ ဝဒနံ၊ ဓညာ တေ နရပုင်္ဂဝ။
‘‘‘ဒီဃင်္ဂုလီ ¶ တမ္ဗနခေ၊ သုဘေ အာယတပဏှိကေ၊
ယေ ပါဒေ ပဏမိဿန္တိ [ပဏမာယန္တိ (သျာ။)]၊ တေပိ ဓညာ ဂုဏန္ဓရ။
‘‘‘မဓုရာနိ ¶ ပဟဋ္ဌာနိ၊ ဒေါသဂ္ဃာနိ ဟိတာနိ စ၊
ယေ တေ ဝါကျာနိ သုယျန္တိ၊ တေပိ ဓညာ နရုတ္တမ။
‘‘‘ဓညာဟံ ¶ တေ မဟာဝီရ၊ ပါဒပူဇနတပ္ပရာ [မာနပူဇနတပ္ပရာ (က။)]၊
တိဏ္ဏသံသာရကန္တာရာ၊ သုဝါကျေန သိရီမတော’။
‘‘တတော သာ အနုသာဝေတွာ [အနုမာနေ တွာ (က။)]၊ ဘိက္ခုသင်္ဃမ္ပိ သုဗ္ဗတာ၊
ရာဟုလာနန္ဒနန္ဒေ စ၊ ဝန္ဒိတွာ ဣဒမဗြဝိ။
‘‘‘အာသီဝိသာလယသမေ၊ ရောဂါဝါသေ ကဠေဝရေ၊
နိဗ္ဗိန္ဒာ ဒုက္ခသင်္ဃာဋေ၊ ဇရာမရဏဂေါစရေ။
‘‘‘နာနာကလိမလာကိဏ္ဏေ [နာနာကုဏပမလာကိဏ္ဏေ (သျာ။)၊ နာနာကာဠမလာကိဏ္ဏေ (က။)]၊ ပရာယတ္တေ နိရီဟကေ၊
တေန နိဗ္ဗာတုမိစ္ဆာမိ၊ အနုမညထ ပုတ္တကာ’။
‘‘နန္ဒော ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ၊ ဝီတသောကာ နိရာသဝါ၊
ဌိတာစလဋ္ဌိတိ ထိရာ၊ ဓမ္မတမနုစိန္တယုံ။
‘‘‘ဓိရတ္ထု သင်္ခတံ လောလံ၊ အသာရံ ကဒလူပမံ၊
မာယာမရီစိသဒိသံ၊ ဣတရံ အနဝဋ္ဌိတံ။
‘‘‘ယတ္ထ နာမ ဇိနဿာယံ၊ မာတုစ္ဆာ ဗုဒ္ဓပေါသိကာ၊
ဂေါတမီ နိဓနံ ယာတိ၊ အနိစ္စံ သဗ္ဗသင်္ခတံ’။
‘‘အာနန္ဒော စ တဒါ သေခေါ၊ သောကဋ္ဋော [ကနိဋ္ဌော (သျာ။)] ဇိနဝစ္ဆလော၊
တတ္ထဿူနိ ကရောန္တော သော၊ ကရုဏံ ပရိဒေဝတိ။
‘‘ဟာ သန္တိံ [ဘာသန္တီ (သျာ။)] ဂေါတမီ ယာတိ၊ နူန ဗုဒ္ဓါပိ နိဗ္ဗုတိံ၊
ဂစ္ဆတိ န စိရေနေဝ၊ အဂ္ဂိရိဝ နိရိန္ဓနော။
‘‘ဧဝံ ¶ ဝိလာပမာနံ တံ၊ အာနန္ဒံ အာဟ ဂေါတမီ၊
သုတသာဂရဂမ္ဘီရ ¶ ၊ ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနတပ္ပရ။
‘‘‘န ယုတ္တံ သောစိတုံ ပုတ္တ၊ ဟာသကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ၊
တယာ မေ သရဏံ ပုတ္တ၊ နိဗ္ဗာနံ တမုပါဂတံ။
‘‘‘တယာ တာတ သမဇ္ဈိဋ္ဌော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိ နော၊
မာ ပုတ္တ ဝိမနော ဟောဟိ၊ သဖလော တေ ပရိဿမော။
‘‘‘ယံ ¶ ¶ န ဒိဋ္ဌံ ပုရာဏေဟိ၊ တိတ္ထိကာစရိယေဟိပိ၊
တံ ပဒံ သုကုမာရီဟိ၊ သတ္တဝဿာဟိ ဝေဒိတံ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓသာသနပါလေတ၊ ပစ္ဆိမံ ဒဿနံ တဝ၊
တတ္ထ ဂစ္ဆာမဟံ ပုတ္တ၊ ဂတော ယတ္ထ န ဒိဿတေ။
‘‘‘ကဒါစိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ခိပီ လောကဂ္ဂနာယကော၊
တဒါဟံ အာသီသဝါစံ၊ အဝေါစံ အနုကမ္ပိကာ။
‘‘‘စိရံ ဇီဝ မဟာဝီရ၊ ကပ္ပံ တိဋ္ဌ မဟာမုနေ၊
သဗ္ဗလောကဿ အတ္ထာယ၊ ဘဝဿု အဇရာမရော။
‘‘‘တံ တထာဝါဒိနိံ ဗုဒ္ဓါ၊ မမံ သော ဧတဒဗြဝိ၊
‘န ဟေဝံ ဝန္ဒိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ယထာ ဝန္ဒသိ ဂေါတမီ။
‘‘‘ကထံ စရဟိ သဗ္ဗညူ၊ ဝန္ဒိတဗ္ဗာ တထာဂတာ၊
ကထံ အဝန္ဒိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော။
‘‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယေ ပဟိတတ္တေ၊ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမေ၊
သမဂ္ဂေ သာဝကေ ပဿ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါနဝန္ဒနံ။
‘‘‘တတော ဥပဿယံ ဂန္တွာ၊ ဧကိကာဟံ ဝိစိန္တယိံ၊
သမဂ္ဂပရိသံ နာထော၊ ရောဓေသိ တိဘဝန္တဂေါ။
‘‘‘ဟန္ဒာဟံ ¶ ပရိနိဗ္ဗိဿံ၊ မာ ဝိပတ္တိတမဒ္ဒသံ၊
ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ ဒိသွာန ဣသိသတ္တမံ။
‘‘‘ပရိနိဗ္ဗာနကာလံ မေ၊ အာရောစေသိံ [အာရောစေမိ (သျာ။)] ဝိနာယကံ၊
တတော သော သမနုညာသိ၊ ကာလံ ဇာနာဟိ ဂေါတမီ။
‘‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ထီနံ ဓမ္မာဘိသမယေ၊ ယေ ဗာလာ ဝိမတိံ ဂတာ၊
တေသံ ဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနတ္ထံ၊ ဣဒ္ဓိံ ဒဿေဟိ ဂေါတမီ’။
‘‘တဒါ နိပစ္စ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဥပ္ပတိတွာန အမ္ဗရံ၊
ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသိ၊ ဗုဒ္ဓါနုညာယ ဂေါတမီ။
‘‘ဧကိကာ ဗဟုဓာ အာသိ၊ ဗဟုကာ စေတိကာ တထာ၊
အာဝိဘာဝံ တိရောဘာဝံ၊ တိရောကုဋ္ဋံ [တိရောကုဍ္ဍံ (သျာ။)] တိရောနဂံ။
‘‘အသဇ္ဇမာနာ ¶ ¶ အဂမာ၊ ဘူမိယမ္ပိ နိမုဇ္ဇထ၊
အဘိဇ္ဇမာနေ ဥဒကေ၊ အဂဉ္ဆိ မဟိယာ ယထာ။
‘‘သကုဏီဝ တထာကာသေ၊ ပလ္လင်္ကေန ကမီ တဒါ၊
ဝသံ ဝတ္တေသိ ကာယေန၊ ယာဝ ဗြဟ္မနိဝေသနံ။
‘‘သိနေရုံ ¶ ဒဏ္ဍံ ကတွာန၊ ဆတ္တံ ကတွာ မဟာမဟိံ၊
သမူလံ ပရိဝတ္တေတွာ၊ ဓာရယံ စင်္ကမီ နဘေ။
‘‘ဆဿူရောဒယကာလေဝ၊ လောကဉ္စာကာသိ ဓူမိကံ၊
ယုဂန္တေ ဝိယ လောကံ သာ၊ ဇာလာမာလာကုလံ အကာ။
‘‘မုစလိန္ဒံ မဟာသေလံ၊ မေရုမူလနဒန္တရေ [မေရုမန္ဒာရဒဒ္ဒရေ (သီ။ ပီ။)၊ မေရုံ မန္ဒာရဒန္တရေ (သျာ။)]၊
သာသပါရိဝ သဗ္ဗာနိ၊ ဧကေနဂ္ဂဟိ မုဋ္ဌိနာ။
‘‘အင်္ဂုလဂ္ဂေန ဆာဒေသိ၊ ဘာကရံ သနိသာကရံ၊
စန္ဒသူရသဟဿာနိ၊ အာဝေဠမိဝ ဓာရယိ။
‘‘စတုသာဂရတောယာနိ၊ ဓာရယီ ဧကပါဏိနာ၊
ယုဂန္တဇလဒါကာရံ၊ မဟာဝဿံ ပဝဿထ။
‘‘စက္ကဝတ္တိံ သပရိသံ၊ မာပယီ သာ နဘတ္တလေ၊
ဂရုဠံ ဒွိရဒံ သီဟံ၊ ဝိနဒန္တံ ပဒဿယိ။
‘‘ဧကိကာ အဘိနိမ္မိတွာ၊ အပ္ပမေယျံ ဘိက္ခုနီဂဏံ၊
ပုန အန္တရဓာပေတွာ၊ ဧကိကာ မုနိမဗြဝိ။
‘‘‘မာတုစ္ဆာ ¶ တေ မဟာဝီရ၊ တဝ သာသနကာရိကာ၊
အနုပ္ပတ္တာ သကံ အတ္ထံ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ’။
‘‘ဒဿေတွာ ဝိဝိဓာ ဣဒ္ဓီ၊ ဩရောဟိတွာ နဘတ္တလာ၊
ဝန္ဒိတွာ လောကပဇ္ဇောတံ၊ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သာ။
‘‘သာ ဝီသဝဿသတိကာ၊ ဇာတိယာဟံ မဟာမုနေ၊
အလမေတ္တာဝတာ ဝီရ၊ နိဗ္ဗာယိဿာမိ နာယက။
‘‘တဒါတိဝိမှိတာ ¶ သဗ္ဗာ၊ ပရိသာ သာ ကတဉ္ဇလီ၊
အဝေါစယျေ ကထံ အာသိ၊ အတုလိဒ္ဓိပရက္ကမာ။
‘‘ပဒုမုတ္တရော ¶ နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ¶ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာမစ္စကုလေ အဟုံ၊
သဗ္ဗောပကာရသမ္ပန္နေ၊ ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ကဒါစိ ပိတုနာ သဒ္ဓိံ၊ ဒါသိဂဏပုရက္ခတာ၊
မဟတာ ပရိဝါရေန၊ တံ ဥပေစ္စ နရာသဘံ။
‘‘ဝါသဝံ ဝိယ ဝဿန္တံ၊ ဓမ္မမေဃံ အနာသဝံ [ပဝဿယံ (က။)]၊
သရဒါဒိစ္စသဒိသံ၊ ရံသိဇာလသမုဇ္ဇလံ [ရံသိမာလာကုလံ ဇိနံ (သီ။ သျာ။)၊ ရံသိဇာလာကုလံ ဇိနံ (ပီ။)]။
‘‘ဒိသွာ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ၊ သုတွာ စဿ သုဘာသိတံ၊
မာတုစ္ဆံ ဘိက္ခုနိံ အဂ္ဂေ၊ ဌပေန္တံ နရနာယကံ။
‘‘သုတွာ ဒတွာ မဟာဒါနံ၊ သတ္တာဟံ တဿ တာဒိနော၊
သသင်္ဃဿ နရဂ္ဂဿ၊ ပစ္စယာနိ ဗဟူနိ စ။
‘‘နိပစ္စ ပါဒမူလမှိ၊ တံ ဌာနမဘိပတ္ထယိံ၊
တတော မဟာပရိသတိံ၊ အဝေါစ ဣသိသတ္တမော။
‘‘‘ယာ သသင်္ဃံ အဘောဇေသိ၊ သတ္တာဟံ လောကနာယကံ၊
တမဟံ ကိတ္တယိဿာမိ၊ သုဏာထ မမ ဘာသတော။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ¶ ¶ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဂေါတမီ နာမ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ။
‘‘‘တဿ ဗုဒ္ဓဿ မာတုစ္ဆာ၊ ဇီဝိတာပါဒိကာ [ဇီဝိတပါလိကာ (သျာ။)] အယံ၊
ရတ္တညူနဉ္စ အဂ္ဂတ္တံ၊ ဘိက္ခုနီနံ လဘိဿတိ’။
‘‘တံ သုတွာန ပမောဒိတွာ [တံ သုတွာဟံ ပမုဒိတာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊ ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌိတွာ၊ တတော ကာလင်္ကတာ အဟံ။
‘‘တာဝတိံသေသု ဒေဝေသု၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသု၊
နိဗ္ဗတ္တာ ဒသဟင်္ဂေဟိ၊ အညေ အဘိဘဝိံ အဟံ။
‘‘ရူပသဒ္ဒေဟိ ဂန္ဓေဟိ၊ ရသေဟိ ဖုသနေဟိ စ၊
အာယုနာပိ စ ဝဏ္ဏေန၊ သုခေန ယသသာပိ စ။
‘‘တထေဝါဓိပတေယျေန၊ အဓိဂယှ ဝိရောစဟံ၊
အဟောသိံ အမရိန္ဒဿ၊ မဟေသီ ဒယိတာ တဟိံ။
‘‘သံသာရေ ¶ ¶ သံသရန္တီဟံ၊ ကမ္မဝါယုသမေရိတာ၊
ကာသိဿ ရညော ဝိသယေ၊ အဇာယိံ ဒါသဂါမကေ။
‘‘ပဉ္စဒါသသတာနူနာ၊ နိဝသန္တိ တဟိံ တဒါ၊
သဗ္ဗေသံ တတ္ထ ယော ဇေဋ္ဌော၊ တဿ ဇာယာ အဟောသဟံ။
‘‘သယမ္ဘုနော ပဉ္စသတာ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသုံ၊
တေ ဒိသွာန အဟံ တုဋ္ဌာ၊ သဟ သဗ္ဗာဟိ ဣတ္ထိဘိ [ဉာတိဘိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
‘‘ပူဂါ ဟုတွာဝ သဗ္ဗာယော [ကတွာ ပဉ္စသတကုဋီ (သီ။ သျာ။)]၊ စတုမာသေ ဥပဋ္ဌဟုံ [ဥပဋ္ဌိယ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
တိစီဝရာနိ ဒတွာန၊ သံသရိမှ [ပသန္နာမှ (သျာ။)] သသာမိကာ။
‘‘တတော ¶ စုတာ သဗ္ဗာပိ တာ၊ တာဝတိံသဂတာ မယံ၊
ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတာ ဒေဝဒဟေ ပုရေ။
‘‘ပိတာ အဉ္ဇနသက္ကော မေ၊ မာတာ မမ သုလက္ခဏာ၊
တတော ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ၊ သုဒ္ဓါဒနဃရံ ဂတာ။
‘‘သေသာ [သဗ္ဗာ (သျာ။)] သကျကုလေ ဇာတာ၊ သကျာနံ ဃရမာဂမုံ၊
အဟံ ဝိသိဋ္ဌာ သဗ္ဗာသံ၊ ဇိနဿာပါဒိကာ အဟုံ။
‘‘မမ ¶ ပုတ္တောဘိနိက္ခမ္မ [သ မေ ပုတ္တော… (သျာ။)]၊ ဗုဒ္ဓါ အာသိ ဝိနာယကော၊
ပစ္ဆာဟံ ပဗ္ဗဇိတွာန၊ သတေဟိ သဟ ပဉ္စဟိ။
‘‘သာကိယာနီဟိ ဓီရာဟိ၊ သဟ သန္တိသုခံ ဖုသိံ၊
ယေ တဒါ ပုဗ္ဗဇာတိယံ၊ အမှာကံ အာသု သာမိနော။
‘‘သဟပုညဿ ကတ္တာရော၊ မဟာသမယကာရကာ၊
ဖုသိံသု အရဟတ္တံ တေ၊ သုဂတေနာနုကမ္ပိတာ။
‘‘တဒေတရာ ဘိက္ခုနိယော၊ အာရုဟိံသု နဘတ္တလံ၊
သံဂတာ [ခဂတာ (သီ။)] ဝိယ တာရာယော၊ ဝိရောစိံသု မဟိဒ္ဓိကာ။
‘‘ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသုံ၊ ပိဠန္ဓဝိကတိံ ယထာ၊
ကမ္မာရော ကနကဿေဝ၊ ကမ္မညဿ သုသိက္ခိတော [ပုဏ္ဏကမ္မေသု သိက္ခိတာ (သျာ။)]။
‘‘ဒဿေတွာ ပါဋိဟီရာနိ၊ ဝိစိတ္တာနိ [ဝိဝိဓာနိ (သျာ။)] ဗဟူနိ စ၊
တောသေတွာ ဝါဒိပဝရံ၊ မုနိံ သပရိသံ တဒါ။
‘‘ဩရောဟိတွာန ဂဂနာ၊ ဝန္ဒိတွာ ဣသိသတ္တမံ၊
အနုညာတာ နရဂ္ဂေန၊ ယထာဌာနေ နိသီဒိသုံ။
‘‘‘အဟောနုကမ္ပိကာ ¶ အမှံ၊ သဗ္ဗာသံ စိရ ဂေါတမီ၊
ဝါသိတာ တဝ ပုညေဟိ၊ ပတ္တာ နော အာသဝက္ခယံ။
‘‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ အမှံ၊ ဘဝါ သဗ္ဗေ သမူဟတာ၊
နာဂီဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာ၊ ဝိဟရာမ အနာသဝါ။
‘‘‘သွာဂတံ ဝတ နော အာသိ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ သန္တိကေ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော၊ ဝိမောက္ခာပိ စ အဋ္ဌိမေ၊
ဆဠဘိညာ သစ္ဆိကတာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ၊ ဝသီ ဟောမ မဟာမုနေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထေ ¶ ဓမ္မေ စ နေရုတ္တေ၊ ပဋိဘာနေ [ပဋိဘာဏေ (သီ။ သျာ။)] စ ဝိဇ္ဇတိ၊
ဉာဏံ အမှံ မဟာဝီရ၊ ဥပ္ပန္နံ တဝ သန္တိကေ။
‘‘‘အသ္မာဘိ ပရိစိဏ္ဏောသိ၊ မေတ္တစိတ္တာဟိ နာယက၊
အနုဇာနာဟိ သဗ္ဗာသံ [သဗ္ဗာယော (သျာ။ ပီ။)]၊ နိဗ္ဗာနာယ မဟာမုနေ’။
‘‘နိဗ္ဗာယိဿာမ ဣစ္စေဝံ၊ ကိံ ဝက္ခာမိ ဝဒန္တိယော၊
ယဿ ဒါနိ စ ဝေါ ကာလံ၊ မညထာတိ ဇိနောဗြဝိ။
‘‘ဂေါတမီအာဒိကာ တာယော၊ တဒါ ဘိက္ခုနိယော ဇိနံ၊
ဝန္ဒိတွာ အာသနာ တမှာ၊ ဝုဋ္ဌာယ အဂမိံသု တာ။
‘‘မဟတာ ¶ ဇနကာယေန၊ သဟ လောကဂ္ဂနာယကော၊
အနုသံယာယီ သော [အနုသံသာဝယီ (သျာ။ က။)] ဝီရော၊ မာတုစ္ဆံ ယာဝကောဋ္ဌကံ။
‘‘တဒါ နိပတိ ပါဒေသု၊ ဂေါတမီ လောကဗန္ဓုနော၊
သဟေဝ တာဟိ သဗ္ဗာဟိ၊ ပစ္ဆိမံ ပါဒဝန္ဒနံ။
‘‘‘ဣဒံ ပစ္ဆိမကံ မယှံ၊ လောကနာထဿ ဒဿနံ၊
န ပုနော အမတာကာရံ၊ ပဿိဿာမိ မုခံ တဝ။
‘‘‘န စ မေ ဝန္ဒနံ [ဝဒနံ (က။)] ဝီရ၊ တဝ ပါဒေ သုကောမလေ၊
သမ္ဖုသိဿတိ လောကဂ္ဂ၊ အဇ္ဇ ဂစ္ဆာမိ နိဗ္ဗုတိံ’။
‘‘ရူပေန ¶ ကိံ တဝါနေန၊ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊
သဗ္ဗံ သင်္ခတမေဝေတံ၊ အနဿာသိကမိတ္တရံ။
‘‘သာ သဟ တာဟိ ဂန္တွာန၊ ဘိက္ခုနုပဿယံ သကံ၊
အဍ္ဎပလ္လင်္ကမာဘုဇ္ဇ၊ နိသီဒိ ပရမာသနေ။
‘‘တဒါ ဥပါသိကာ တတ္ထ၊ ဗုဒ္ဓသာသနဝစ္ဆလာ၊
တဿာ ပဝတ္တိံ သုတွာန၊ ဥပေသုံ ပါဒဝန္ဒိကာ။
‘‘ကရေဟိ ဥရံ ပဟန္တာ၊ ဆိန္နမူလာ ယထာ လတာ၊
ရောဒန္တာ ကရုဏံ ရဝံ၊ သောကဋ္ဋာ ဘူမိပါတိတာ။
‘‘မာ ¶ နော သရဏဒေ နာထေ၊ ဝိဟာယ ဂမိ နိဗ္ဗုတိံ၊
နိပတိတွာန ယာစာမ၊ သဗ္ဗာယော သိရသာ မယံ။
‘‘ယာ ¶ ပဓာနတမာ တာသံ၊ သဒ္ဓါ ပညာ ဥပါသိကာ၊
တဿာ သီသံ ပမဇ္ဇန္တီ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘အလံ ¶ ပုတ္တာ ဝိသာဒေန၊ မာရပါသာနုဝတ္တိနာ၊
အနိစ္စံ သင်္ခတံ သဗ္ဗံ၊ ဝိယောဂန္တံ စလာစလံ’။
‘‘တတော သာ တာ ဝိသဇ္ဇိတွာ၊ ပဌမံ ဈာနမုတ္တမံ၊
ဒုတိယဉ္စ တတိယဉ္စ၊ သမာပဇ္ဇိ စတုတ္ထကံ။
‘‘အာကာသာယတနဉ္စေဝ၊ ဝိညာဏာယတနံ တထာ၊
အာကိဉ္စံ နေဝသညဉ္စ၊ သမာပဇ္ဇိ ယထာက္ကမံ။
‘‘ပဋိလောမေန ဈာနာနိ၊ သမာပဇ္ဇိတ္ထ ဂေါတမီ၊
ယာဝတာ ပဌမံ ဈာနံ၊ တတော ယာဝစတုတ္ထကံ။
‘‘တတော ဝုဋ္ဌာယ နိဗ္ဗာယိ၊ ဒီပစ္စီဝ နိရာသဝါ [နိရာသနာ (သီ။ ပီ။)]၊
ဘူမိစာလော မဟာ အာသိ၊ နဘသာ ဝိဇ္ဇုတာ ပတိ။
‘‘ပနာဒိတာ ဒုန္ဒုဘိယော၊ ပရိဒေဝိံသု ဒေဝတာ၊
ပုပ္ဖဝုဋ္ဌီ စ ဂဂနာ၊ အဘိဝဿထ မေဒနိံ။
‘‘ကမ္ပိတော မေရုရာဇာပိ၊ ရင်္ဂမဇ္ဈေ ယထာ နဋော၊
သောကေန စာတိဒီနောဝ ဝိရဝေါ အာသိ သာဂရော။
‘‘ဒေဝါ နာဂါသုရာ ဗြဟ္မာ၊ သံဝိဂ္ဂါဟိံသု တင်္ခဏေ၊
‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ၊ ယထာယံ ဝိလယံ ဂတာ’။
‘‘ယာ ¶ စေ မံ ပရိဝါရိံသု၊ သတ္ထု သာသနကာရိကာ၊
တာယောပိ အနုပါဒါနာ၊ ဒီပစ္စိ ဝိယ [ဒီပသိခါ ဝိယ (သျာ။)] နိဗ္ဗုတာ။
‘‘ဟာ ယောဂါ ဝိပ္ပယောဂန္တာ၊ ဟာနိစ္စံ သဗ္ဗသင်္ခတံ၊
ဟာ ဇီဝိတံ ဝိနာသန္တံ၊ ဣစ္စာသိ ပရိဒေဝနာ။
‘‘တတော ¶ ဒေဝါ စ ဗြဟ္မာ စ၊ လောကဓမ္မာနုဝတ္တနံ၊
ကာလာနုရူပံ ကုဗ္ဗန္တိ၊ ဥပေတွာ ဣသိသတ္တမံ။
‘‘တဒါ ¶ အာမန္တယီ သတ္ထာ၊ အာနန္ဒံ သုတသာဂရံ [သုတိသာဂရံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
‘ဂစ္ဆာနန္ဒ နိဝေဒေဟိ၊ ဘိက္ခူနံ မာတု နိဗ္ဗုတိံ’။
‘‘တဒါနန္ဒော ¶ နိရာနန္ဒော၊ အဿုနာ ပုဏ္ဏလောစနော၊
ဂဂ္ဂရေန သရေနာဟ၊ ‘သမာဂစ္ဆန္တု ဘိက္ခဝေါ။
‘‘‘ပုဗ္ဗဒက္ခိဏပစ္ဆာသု၊ ဥတ္တရာယ စ သန္တိကေ၊
သုဏန္တု ဘာသိတံ မယှံ၊ ဘိက္ခဝေါ သုဂတောရသာ။
‘‘‘ယာ ဝဍ္ဎယိ ပယတ္တေန၊ သရီရံ ပစ္ဆိမံ မုနေ၊
သာ ဂေါတမီ ဂတာ သန္တိံ၊ တာရာဝ သူရိယောဒယေ။
‘‘‘ဗုဒ္ဓမာတာတိ ပညတ္တိံ [သညတ္တိံ (သျာ။)]၊ ဌပယိတွာ ဂတာသမံ၊
န ယတ္ထ ပဉ္စနေတ္တောပိ၊ ဂတိံ [ဂတံ (သီ။ ပီ။)၊ တတ္ထ (သျာ။)] ဒက္ခတိ နာယကော။
‘‘‘ယဿတ္ထိ သုဂတေ သဒ္ဓါ၊ ယော စ ပိယော မဟာမုနေ၊
ဗုဒ္ဓမာတုဿ [ဗုဒ္ဓမာတရိ (သီ။)၊ ဗုဒ္ဓဿ မာတု (သျာ။)] သက္ကာရံ၊ ကရောတု သုဂတောရသော’။
‘‘သုဒူရဋ္ဌာပိ တံ သုတွာ၊ သီဃမာဂစ္ဆု ဘိက္ခဝေါ၊
ကေစိ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန၊ ကေစိ ဣဒ္ဓီသု ကောဝိဒါ။
‘‘ကူဋာဂါရဝရေ ရမ္မေ၊ သဗ္ဗသောဏ္ဏမယေ သုဘေ၊
မဉ္စကံ သမာရောပေသုံ၊ ယတ္ထ သုတ္တာသိ ဂေါတမီ။
‘‘စတ္တာရော လောကပါလာ တေ၊ အံသေဟိ သမဓာရယုံ၊
သေသာ သက္ကာဒိကာ ဒေဝါ၊ ကူဋာဂါရေ သမဂ္ဂဟုံ။
‘‘ကူဋာဂါရာနိ ¶ သဗ္ဗာနိ၊ အာသုံ ပဉ္စသတာနိပိ၊
သရဒါဒိစ္စဝဏ္ဏာနိ၊ ဝိဿကမ္မကတာနိ ဟိ။
‘‘သဗ္ဗာ တာပိ ဘိက္ခုနိယော၊ အာသုံ မဉ္စေသု သာယိတာ၊
ဒေဝါနံ ခန္ဓမာရုဠှာ၊ နိယျန္တိ အနုပုဗ္ဗသော။
‘‘သဗ္ဗသော ¶ ဆာဒိတံ အာသိ၊ ဝိတာနေန နဘတ္တလံ၊
သတာရာ စန္ဒသူရာ စ၊ လဉ္ဆိတာ ကနကာမယာ။
‘‘ပဋာကာ ¶ ဥဿိတာနေကာ၊ ဝိတတာ ပုပ္ဖကဉ္စုကာ၊
ဩဂတာကာသပဒုမာ [ဩဂတာကာသဓူမာဝ (ပီ။)]၊ မဟိယာ ပုပ္ဖမုဂ္ဂတံ။
‘‘ဒဿန္တိ စန္ဒသူရိယာ၊ ပဇ္ဇလန္တိ စ တာရကာ၊
မဇ္ဈံ ဂတောပိ စာဒိစ္စော၊ န တာပေသိ သသီ ယထာ။
‘‘ဒေဝါ ¶ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ၊ မာလေဟိ သုရဘီဟိ စ၊
ဝါဒိတေဟိ စ နစ္စေဟိ၊ သင်္ဂီတီဟိ စ ပူဇယုံ။
‘‘နာဂါသုရာ စ ဗြဟ္မာနော၊ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ၊
ပူဇယိံသု စ နိယျန္တိံ၊ နိဗ္ဗုတံ ဗုဒ္ဓမာတရံ။
‘‘သဗ္ဗာယော ပုရတော နီတာ၊ နိဗ္ဗုတာ သုဂတောရသာ၊
ဂေါတမီ နိယျတေ ပစ္ဆာ၊ သက္ကတာ ဗုဒ္ဓပေါသိကာ။
‘‘ပုရတော ဒေဝမနုဇာ၊ သနာဂါသုရဗြဟ္မကာ၊
ပစ္ဆာ သသာဝကော ဗုဒ္ဓါ၊ ပူဇတ္ထံ ယာတိ မာတုယာ။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနံ၊ နေဒိသံ အာသိ ယာဒိသံ၊
ဂေါတမီပရိနိဗ္ဗာနံ၊ အတေဝစ္ဆရိယံ [အတီဝစ္ဆရိယံ (သဗ္ဗတ္ထ) မောဂလ္လာနဗျာကရဏံ ဩလောကေတဗ္ဗံ] အဟု။
‘‘ဗုဒ္ဓါ ¶ ဗုဒ္ဓဿ နိဗ္ဗာနေ [န ဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓနိဗ္ဗာနေ (သျာ။ ပီ။)]၊ နောပဋိယာဒိ [နောပဒိဿတိ (သီ။ ပီ။)၊ သာရိပုတ္တာဒိ (သျာ။)] ဘိက္ခဝေါ၊
ဗုဒ္ဓါ ဂေါတမိနိဗ္ဗာနေ၊ သာရိပုတ္တာဒိကာ တထာ [ယထာ (သျာ။)]။
‘‘စိတကာနိ ကရိတွာန၊ သဗ္ဗဂန္ဓမယာနိ တေ၊
ဂန္ဓစုဏ္ဏပကိဏ္ဏာနိ၊ ဈာပယိံသု စ တာ တဟိံ။
‘‘သေသဘာဂါနိ ဍယှိံသု၊ အဋ္ဌီ သေသာနိ သဗ္ဗသော၊
အာနန္ဒော စ တဒါဝေါစ၊ သံဝေဂဇနကံ ဝစော။
‘‘‘ဂေါတမီ နိဓနံ ယာတာ၊ ဍယှဉ္စဿာ သရီရကံ၊
သင်္ကေတံ ဗုဒ္ဓနိဗ္ဗာနံ၊ န စိရေန ဘဝိဿတိ’။
‘‘တတော ဂေါတမိဓာတူနိ၊ တဿာ ပတ္တဂတာနိ သော၊
ဥပနာမေသိ နာထဿ၊ အာနန္ဒော ဗုဒ္ဓစောဒိတော။
‘‘ပါဏိနာ တာနိ ပဂ္ဂယှ၊ အဝေါစ ဣသိသတ္တမော၊
‘မဟတော သာရဝန္တဿ၊ ယထာ ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော။
‘‘‘ယော ¶ ¶ သော မဟတ္တရော ခန္ဓော၊ ပလုဇ္ဇေယျ အနိစ္စတာ၊
တထာ ဘိက္ခုနိသင်္ဃဿ၊ ဂေါတမီ ပရိနိဗ္ဗုတာ။
‘‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ မယှံ [အာနန္ဒ ပဿ ဗုဒ္ဓဿ (သျာ။)]၊ နိဗ္ဗုတာယပိ မာတုယာ၊
သရီရမတ္တသေသာယ၊ နတ္ထိ သောကပရိဒ္ဒဝေါ [န သောကပရိဒေဝနာ (သျာ။)]။
‘‘‘န ¶ သောစိယာ ပရေသံ သာ၊ တိဏ္ဏသံသာရသာဂရာ၊
ပရိဝဇ္ဇိတသန္တာပါ၊ သီတိဘူတာ သုနိဗ္ဗုတာ။
‘‘‘ပဏ္ဍိတာသိ မဟာပညာ၊ ပုထုပညာ တထေဝ စ၊
ရတ္တညူ ဘိက္ခုနီနံ သာ၊ ဧဝံ ဓာရေထ ဘိက္ခဝေါ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု ¶ စ ဝသီ အာသိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ၊ ဝသီ အာသိ စ ဂေါတမီ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသမညာသိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ တဿာ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ပရိသုဒ္ဓံ အဟု ဉာဏံ၊ တသ္မာ သောစနိယာ န သာ။
‘‘‘အယောဃနဟတဿေဝ၊ ဇလတော ဇာတဝေဒဿ၊
အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿ၊ ယထာ န ဉာယတေ ဂတိ။
‘‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တာနံ၊ ကာမဗန္ဓောဃတာရိနံ၊
ပညာပေတုံ ဂတိ နတ္ထိ၊ ပတ္တာနံ အစလံ သုခံ။
‘‘‘အတ္တဒီပါ တတော ဟောထ၊ သတိပဋ္ဌာနဂေါစရာ၊
ဘာဝေတွာ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿထ’’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ မဟာပဇာပတိဂေါတမီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
မဟာပဇာပတိဂေါတမီထေရိယာပဒါနံ သတ္တမံ။
၈။ ခေမာထေရီအပဒါနံ
‘‘ပဒုမုတ္တရော နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ¶ ¶ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ [အဟု (သျာ။)]၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ ¶ တံ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
တတော ဇာတပ္ပသာဒါဟံ၊ ဥပေမိ သရဏံ ဇိနံ။
‘‘မာတရံ ¶ ပိတရံ စာဟံ၊ အာယာစိတွာ ဝိနာယကံ၊
နိမန္တယိတွာ သတ္တာဟံ၊ ဘောဇယိံ သဟသာဝကံ။
‘‘အတိက္ကန္တေ စ သတ္တာဟေ၊ မဟာပညာနမုတ္တမံ၊
ဘိက္ခုနိံ ဧတဒဂ္ဂမှိ၊ ဌပေသိ နရသာရထိ။
‘‘တံ သုတွာ မုဒိတာ ဟုတွာ၊ ပုနော တဿ မဟေသိနော၊
ကာရံ ကတွာန တံ ဌာနံ၊ ပဏိပစ္စ ပဏီဒဟိံ။
‘‘တတော မမ ဇိနော [မံ သ ဇိနော (သျာ။)] အာဟ၊ ‘သိဇ္ဈတံ ပဏိဓီ တဝ၊
သသင်္ဃေ မေ ကတံ ကာရံ၊ အပ္ပမေယျဖလံ တယာ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ဧတဒဂ္ဂမနုပ္ပတ္တာ၊ ခေမာ နာမ ဘဝိဿတိ’။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသူပဂါ အဟံ။
‘‘တတော စုတာ ယာမမဂံ၊ တတောဟံ တုသိတံ ဂတာ၊
တတော စ နိမ္မာနရတိံ၊ ဝသဝတ္တိပုရံ တတော။
‘‘ယတ္ထ ¶ ယတ္ထူပပဇ္ဇာမိ၊ တဿ ကမ္မဿ ဝါဟသာ၊
တတ္ထ တတ္ထေဝ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿတ္တေ၊ ရာဇူနံ စက္ကဝတ္တိနံ၊
မဏ္ဍလီနဉ္စ ရာဇူနံ၊ မဟေသိတ္တမကာရယိံ။
‘‘သမ္ပတ္တိံ အနုဘောတွာန၊ ဒေဝေသု မနုဇေသု စ၊
သဗ္ဗတ္ထ သုခိတာ ဟုတွာ၊ နေကကပ္ပေသု သံသရိံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ဝိပဿီ လောကနာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော [စာရုနယနော (သီ။ ပီ။)]၊ သဗ္ဗဓမ္မဝိပဿကော။
‘‘တမဟံ ¶ ¶ လောကနာယကံ၊ ဥပေတွာ နရသာရထိံ၊
ဓမ္မံ ဘဏိတံ သုတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ။
‘‘ဒသဝဿသဟဿာနိ ¶ ၊ တဿ ဝီရဿ သာသနေ၊
ဗြဟ္မစရိယံ စရိတွာန၊ ယုတ္တယောဂါ ဗဟုဿုတာ။
‘‘ပစ္စယာကာရကုသလာ၊ စတုသစ္စဝိသာရဒါ၊
နိပုဏာ စိတ္တကထိကာ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘တတော စုတာဟံ တုသိတံ၊ ဥပပန္နာ ယသဿိနီ၊
အဘိဘောမိ တဟိံ အညေ၊ ဗြဟ္မစာရီဖလေနဟံ။
‘‘ယတ္ထ ယတ္ထူပပန္နာဟံ၊ မဟာဘောဂါ မဟဒ္ဓနာ၊
မေဓာဝိနီ သီလဝတီ [ရူပဝတီ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊ ဝိနီတပရိသာပိ စ။
‘‘ဘဝါမိ တေန ကမ္မေန၊ ယောဂေန ဇိနသာသနေ၊
သဗ္ဗာ သမ္ပတ္တိယော မယှံ၊ သုလဘာ မနသော ပိယာ။
‘‘ယောပိ ¶ မေ ဘဝတေ ဘတ္တာ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ ဂတာယပိ၊
ဝိမာနေတိ န မံ ကောစိ၊ ပဋိပတ္တိဗလေန မေ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
နာမေန ကောဏာဂမနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘တဒါ ဟိ ဗာရာဏသိယံ၊ သုသမိဒ္ဓကုလပ္ပဇာ [သုသမိဒ္ဓိ… (သျာ။)]၊
ဓနဉ္ဇာနီ သုမေဓာ စ၊ အဟမ္ပိ စ တယော ဇနာ။
‘‘သင်္ဃာရာမမဒါသိမှ၊ ဒါနသဟာယိကာ ပုရေ [နေကေ သဟဿိကေ မုနေ (သျာ။)၊ ဒါနံ သဟဿိကံ မုနေ (ပီ။)]၊
သင်္ဃဿ စ ဝိဟာရမ္ပိ [သသံဃဿ ဝိဟာရံ ဟိ (သျာ။ ပီ။)]၊ ဥဒ္ဒိဿ ကာရိကာ [ဒါယိကာ (ပီ။)] မယံ။
‘‘တတော စုတာ မယံ သဗ္ဗာ၊ တာဝတိံသူပဂါ အဟုံ၊
ယသသာ အဂ္ဂတံ ပတ္တာ၊ မနုဿေသု တထေဝ စ။
‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပမှိ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသိံ ¶ ဇေဋ္ဌိကာ ဓီတာ၊ သမဏီ ဣတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ ¶ ¶ န နော တာတော၊ အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ၊ ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ မုဒိတာ သတ္တ ဓီတရော။
‘‘သမဏီ ¶ သမဏဂုတ္တာ စ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ၊ သတ္တမီ သင်္ဃဒါယိကာ။
‘‘အဟံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘ကဒါစိ သော နရာဒိစ္စော၊ ဓမ္မံ ဒေသေသိ အဗ္ဘုတံ၊
မဟာနိဒါနသုတ္တန္တံ၊ သုတွာ တံ ပရိယာပုဏိံ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ သာကလာယ ပုရုတ္တမေ၊
ရညော မဒ္ဒဿ ဓီတာမှိ၊ မနာပါ ဒယိတာ ပိယာ။
‘‘သဟ မေ ဇာတမတ္တမှိ၊ ခေမံ တမှိ ပုရေ အဟု၊
တတော ခေမာတိ နာမံ မေ၊ ဂုဏတော ဥပပဇ္ဇထ။
‘‘ယဒါဟံ ယောဗ္ဗနံ ပတ္တာ၊ ရူပလာဝညဘူသိတာ [ရူပဝဏ္ဏဝိဘူသိတာ (သျာ။)၊ ရူပဝန္တာ ဝိဘူသိတာ (ပီ။)၊ ရူပဝိလာသဘူသိတာ (က။)]၊
တဒါ အဒါသိ မံ တာတော၊ ဗိမ္ဗိသာရဿ ရာဇိနော။
‘‘တဿာဟံ သုပ္ပိယာ အာသိံ၊ ရူပကေ လာယနေ ရတာ၊
ရူပါနံ ဒေါသဝါဒီတိ၊ န ဥပေသိံ မဟာဒယံ။
‘‘ဗိမ္ဗိသာရော တဒါ ရာဇာ၊ မမာနုဂ္ဂဟဗုဒ္ဓိယာ၊
ဝဏ္ဏယိတွာ ဝေဠုဝနံ၊ ဂါယကေ ဂါပယီ မမံ။
‘‘ရမ္မံ ဝေဠုဝနံ ယေန၊ န ဒိဋ္ဌံ သုဂတာလယံ၊
န တေန နန္ဒနံ ဒိဋ္ဌံ၊ ဣတိ မညာမသေ မယံ။
‘‘ယေန ¶ ¶ ဝေဠုဝနံ ဒိဋ္ဌံ၊ နရနန္ဒနနန္ဒနံ၊
သုဒိဋ္ဌံ နန္ဒနံ တေန၊ အမရိန္ဒသုနန္ဒနံ။
‘‘ဝိဟာယ ¶ နန္ဒနံ ဒေဝါ၊ ဩတရိတွာ မဟီတလံ [မဟီတလေ (သျာ။ ပီ။)]၊
ရမ္မံ ဝေဠုဝနံ ဒိသွာ၊ န တပ္ပန္တိ သုဝိမှိတာ။
‘‘ရာဇပုညေန ¶ နိဗ္ဗတ္တံ၊ ဗုဒ္ဓပုညေန ဘူသိတံ၊
ကော ဝတ္တာ တဿ နိဿေသံ၊ ဝနဿ ဂုဏသဉ္စယံ။
‘‘တံ သုတွာ ဝနသမိဒ္ဓံ၊ မမ သောတမနောဟရံ၊
ဒဋ္ဌုကာမာ တမုယျာနံ၊ ရညော အာရောစယိံ တဒါ။
‘‘မဟတာ ပရိဝါရေန၊ တဒါ စ သော [တဒါ မံ သော (သျာ။ ပီ။)] မဟီပတိ၊
မံ ပေသေသိ [သံပေသေသိ (သျာ။)၊ သမ္ပာပေသိ (ပီ။)] တမုယျာနံ၊ ဒဿနာယ သမုဿုကံ။
‘‘ဂစ္ဆ ပဿ မဟာဘောဂေ၊ ဝနံ နေတ္တရသာယနံ၊
ယံ သဒါ ဘာတိ သိရိယာ၊ သုဂတာဘာနုရဉ္ဇိတံ။
‘‘ယဒါ စ ပိဏ္ဍာယ မုနိ၊ ဂိရိဗ္ဗဇပုရုတ္တမံ၊
ပဝိဋ္ဌောဟံ တဒါယေဝ၊ ဝနံ ဒဋ္ဌုမုပါဂမိံ။
‘‘တဒါ တံ ဖုလ္လဝိပိနံ၊ နာနာဘမရကူဇိတံ၊
ကောကိလာဂီတသဟိတံ၊ မယူရဂဏနစ္စိတံ။
‘‘အပ္ပသဒ္ဒမနာကိဏ္ဏံ၊ နာနာစင်္ကမဘူသိတံ၊
ကုဋိမဏ္ဍပသင်္ကိဏ္ဏံ၊ ယောဂီဝရဝိရာဇိတံ။
‘‘ဝိစရန္တီ အမညိဿံ၊ သဖလံ နယနံ မမ၊
တတ္ထာပိ တရုဏံ ဘိက္ခုံ၊ ယုတ္တံ ဒိသွာ ဝိစိန္တယိံ။
‘‘‘ဤဒိသေ ¶ ဝိပိနေ ရမ္မေ၊ ဌိတောယံ နဝယောဗ္ဗနေ၊
ဝသန္တမိဝ ကန္တေန၊ ရူပေန စ သမနွိတော။
‘‘‘နိသိန္နော ရုက္ခမူလမှိ၊ မုဏ္ဍော သင်္ဃာဋိပါရုတော၊
ဈာယတေ ဝတယံ ဘိက္ခု၊ ဟိတွာ ဝိသယဇံ ရတိံ။
‘‘‘နနု နာမ ဂဟဋ္ဌေန၊ ကာမံ ဘုတွာ ယထာသုခံ၊
ပစ္ဆာ ဇိဏ္ဏေန ဓမ္မောယံ၊ စရိတဗ္ဗော သုဘဒ္ဒကော’။
‘‘သုညကန္တိ ¶ ¶ ဝိဒိတွာန၊ ဂန္ဓဂေဟံ ဇိနာလယံ၊
ဥပေတွာ ဇိနမဒ္ဒက္ခံ၊ ဥဒယန္တံဝ ဘာကရံ။
‘‘ဧကကံ သုခမာသီနံ၊ ဗီဇမာနံ ဝရိတ္ထိယာ၊
ဒိသွာနေဝံ ဝိစိန္တေသိံ၊ နာယံ လူခေါ နရာသဘော။
‘‘သာ ကညာ ကနကာဘာသာ၊ ပဒုမာနနလောစနာ၊
ဗိမ္ဗောဋ္ဌီ ကုန္ဒဒသနာ၊ မနောနေတ္တရသာယနာ။
‘‘ဟေမဒေါလာဘသဝနာ ¶ [ဟေမဒေါလာ သုဝဒီနာ (သျာ။)]၊ ကလိကာကာရသုတ္ထနီ [ကလသာကာရသုတ္တနီ (သီ။ ပီ။)၊ ကမလာကာရသုတ္တနီ (သျာ။)]၊
ဝေဒိမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ [ကနုမဇ္ဈာဝ သုဿောဏီ (သီ။)၊ ဝေဒိမဇ္ဈာ ဝရသောဏီ (သျာ။ ပီ။)]၊ ရမ္ဘောရု စာရုဘူသနာ။
‘‘ရတ္တံသကုပသံဗျာနာ၊ နီလမဋ္ဌနိဝါသနာ၊
အတပ္ပနေယျရူပေန၊ ဟာသဘာဝသမနွိတာ [ဟာဝဘာဝသမနွိတာ (သီ။)၊ သဗ္ဗာဘရဏမဏ္ဍိတာ (သျာ။)]။
‘‘ဒိသွာ တမေဝံ စိန္တေသိံ၊ အဟောယမဘိရူပိနီ၊
န မယာနေန နေတ္တေန၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ ကုဒါစနံ။
‘‘တတော ဇရာဘိဘူတာ သာ၊ ဝိဝဏ္ဏာ ဝိကတာနနာ၊
ဘိန္နဒန္တာ သေတသိရာ၊ သလာလာ ဝဒနာသုစိ။
‘‘သင်္ခိတ္တကဏ္ဏာ ¶ သေတက္ခီ၊ လမ္ဗာသုဘပယောဓရာ၊
ဝလိဝိတတသဗ္ဗင်္ဂီ၊ သိရာဝိတတဒေဟိနီ။
‘‘နတင်္ဂါ ဒဏ္ဍဒုတိယာ၊ ဥပ္ဖာသုလိကတာ [ဥပ္ပဏ္ဍုပဏ္ဍုကာ (သီ။ သျာ။)] ကိသာ၊
ပဝေဓမာနာ ပတိတာ၊ နိဿသန္တီ မုဟုံ မုဟုံ။
‘‘တတော မေ အာသိ သံဝေဂေါ၊ အဗ္ဘုတော လောမဟံသနော၊
ဓိရတ္ထု ရူပံ အသုစိံ၊ ရမန္တေ ယတ္ထ ဗာလိသာ။
‘‘တဒါ မဟာကာရုဏိကော၊ ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂမာနသံ၊
ဥဒဂ္ဂစိတ္တော သုဂတော၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။
‘‘‘အာတုရံ ¶ အသုစိံ ပူတိံ၊ ပဿ ခေမေ သမုဿယံ၊
ဥဂ္ဃရန္တံ ပဂ္ဃရန္တံ၊ ဗာလာနံ အဘိနန္ဒိတံ။
‘‘‘အသုဘာယ ¶ စိတ္တံ ဘာဝေဟိ၊ ဧကဂ္ဂံ သုသမာဟိတံ၊
သတိ ကာယဂတာ တျတ္ထု၊ နိဗ္ဗိဒါ ဗဟုလာ ဘဝ။
‘‘‘ယထာ ဣဒံ တထာ ဧတံ၊ ယထာ ဧတံ တထာ ဣဒံ၊
အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စ၊ ကာယေ ဆန္ဒံ ဝိရာဇယ။
‘‘‘အနိမိတ္တဉ္စ ဘာဝေဟိ၊ မာနာနုသယမုဇ္ဇဟ၊
တတော မာနာဘိသမယာ၊ ဥပသန္တာ စရိဿသိ။
‘‘‘ယေ ရာဂရတ္တာနုပတန္တိ သောတံ၊ သယံ ကတံ မက္ကဋကောဝ ဇာလံ၊
ဧတမ္ပိ ဆေတွာန ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊ န ပေက္ခိနော [အနပေက္ခိနော (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ကာမသုခံ ပဟာယ’။
‘‘တတော ¶ ကလ္လိတစိတ္တံ [ကလ္လိကစိတ္တံ (သျာ။)၊ ကလိကစိတ္တံ (ပီ။)] မံ၊ ဉတွာန နရသာရထိ၊
မဟာနိဒါနံ ဒေသေသိ၊ သုတ္တန္တံ ဝိနယာယ မေ။
‘‘သုတွာ ¶ သုတ္တန္တသေဋ္ဌံ တံ၊ ပုဗ္ဗသညမနုဿရိံ၊
တတ္ထ ဌိတာဝဟံ သန္တီ၊ ဓမ္မစက္ခုံ ဝိသောဓယိံ။
‘‘နိပတိတွာ မဟေသိဿ၊ ပါဒမူလမှိ တာဝဒေ၊
အစ္စယံ ဒေသနတ္ထာယ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘နမော တေ သဗ္ဗဒဿာဝီ၊ နမော တေ ကရုဏာကရ၊
နမော တေ တိဏ္ဏသံသာရ၊ နမော တေ အမတံ ဒဒ။
‘‘‘ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒာ [… ပက္ခန္တာ (သီ။ သျာ။)]၊ ကာမရာဂဝိမောဟိတာ၊
တယာ သမ္မာ ဥပါယေန၊ ဝိနီတာ ဝိနယေ ရတာ။
‘‘‘အဒဿနေန ဝိဘောဂါ [ဝိဗ္ဘောဂါ (သီ။)၊ ဝိဟိတာ (သျာ။)]၊ တာဒိသာနံ မဟေသိနံ၊
အနုဘောန္တိ မဟာဒုက္ခံ၊ သတ္တာ သံသာရသာဂရေ။
‘‘‘ယဒါဟံ လောကသရဏံ၊ အရဏံ အရဏန္တဂုံ [မရဏန္တဂံ (သျာ။)]၊
နာဒ္ဒသာမိ အဒူရဋ္ဌံ၊ ဒေသယာမိ [ဒေသေဿာမိ (သျာ။)] တမစ္စယံ။
‘‘‘မဟာဟိတံ ¶ ဝရဒဒံ၊ အဟိတောတိ ဝိသင်္ကိတာ၊
နောပေသိံ ရူပနိရတာ၊ ဒေသယာမိ တမစ္စယံ’။
‘‘တဒါ ¶ မဓုရနိဂ္ဃောသော၊ မဟာကာရုဏိကော ဇိနော၊
အဝေါစ တိဋ္ဌ ခေမေတိ၊ သိဉ္စန္တော အမတေန မံ။
‘‘တဒါ ပဏမျ သိရသာ၊ ကတွာ စ နံ ပဒက္ခိဏံ၊
ဂန္တွာ ဒိသွာ နရပတိံ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘အဟော ¶ သမ္မာ ဥပါယော တေ၊ စိန္တိတောယမရိန္ဒမ၊
ဝနဒဿနကာမာယ၊ ဒိဋ္ဌော နိဗ္ဗာနတော မုနိ။
‘‘‘ယဒိ တေ ရုစ္စတေ ရာဇ [ရာဇာ (သျာ။)]၊ သာသနေ တဿ တာဒိနော၊
ပဗ္ဗဇိဿာမိ ရူပေဟံ၊ နိဗ္ဗိန္နာ မုနိဝါဏိနာ’ [မုနိဘာဏိနာ (သျာ။ ပီ။)]။
ဒုတိယံ ဘာဏဝါရံ။
‘‘အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ တဒါဟ သ မဟီပတိ၊
‘အနုဇာနာမိ တေ ဘဒ္ဒေ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ တဝ သိဇ္ဈတု’။
‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ တဒါ စာဟံ၊ အဒ္ဓမာသေ [သတ္တမာသေ (သျာ။)] ဥပဋ္ဌိတေ၊
ဒီပေါဒယဉ္စ ဘေဒဉ္စ၊ ဒိသွာ သံဝိဂ္ဂမာနသာ။
‘‘နိဗ္ဗိန္နာ ¶ သဗ္ဗသင်္ခါရေ၊ ပစ္စယာကာရကောဝိဒါ၊
စတုရောဃေ အတိက္ကမ္မ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ အာသိံ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ၊ ဝသီ စာပိ ဘဝါမဟံ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ပရိသုဒ္ဓံ မမ ဉာဏံ၊ ဥပ္ပန္နံ ဗုဒ္ဓသာသနေ။
‘‘ကုသလာဟံ ဝိသုဒ္ဓီသု၊ ကထာဝတ္ထုဝိသာရဒါ၊
အဘိဓမ္မနယညူ စ၊ ဝသိပ္ပတ္တာမှိ သာသနေ။
‘‘တတော ¶ ¶ တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ၊ ရညာ ကောသလသာမိနာ၊
ပုစ္ဆိတာ နိပုဏေ ပဉှေ၊ ဗျာကရောန္တီ ယထာတထံ။
‘‘တဒါ သ ရာဇာ သုဂတံ၊ ဥပသင်္ကမ္မ ပုစ္ဆထ၊
တထေဝ ဗုဒ္ဓါ ဗျာကာသိ၊ ယထာ တေ ဗျာကတာ မယာ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
မဟာပညာနမဂ္ဂါတိ၊ ဘိက္ခုနီနံ နရုတ္တမော။
‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ခေမာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ခေမာထေရိယာပဒါနံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရီအပဒါနံ
‘‘ဘိက္ခုနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပါရမိံ ဂတာ၊
ဝန္ဒိတွာ သတ္ထုနော ပါဒေ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။
‘‘‘နိတ္ထိဏ္ဏာ ¶ ဇာတိသံသာရံ [ဇာတိသံသာရာ (ပီ။)]၊ ပတ္တာဟံ အစလံ ပဒံ၊
သဗ္ဗဒုက္ခံ မယာ ခီဏံ၊ အာရောစေမိ မဟာမုနိ။
‘‘‘ယာဝတာ ¶ ပရိသာ အတ္ထိ၊ ပသန္နာ ဇိနသာသနေ၊
ယဿာ စ မေပရာဓောတ္ထိ၊ ခမန္တု ဇိနသမ္မုခါ။
‘‘‘သံသာရေ သံသရန္တိယာ [သံသရန္တာ မေ (သျာ။)]၊ ခလိတံ မေ သစေ ဘဝေ၊
အာရောစေမိ မဟာဝီရ၊ အပရာဓံ ခမဿု တံ [မေ (သျာ။)]။
‘‘‘ဣဒ္ဓိဉ္စာပိ နိဒဿေဟိ၊ မမ သာသနကာရိကေ၊
စတဿော ပရိသာ အဇ္ဇ၊ ကင်္ခံ ဆိန္ဒာဟိ ယာဝတာ။
‘‘‘ဓီတာ တုယှံ မဟာဝီရ၊ ပညဝန္တ ဇုတိန္ဓရ၊
ဗဟုဉ္စ ဒုက္ကရံ ကမ္မံ၊ ကတံ မေ အတိဒုက္ကရံ။
‘‘‘ဥပ္ပလဿေဝ ¶ မေ ဝဏ္ဏော၊ နာမေနုပ္ပလနာမိကာ၊
သာဝိကာ တေ မဟာဝီရ၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘‘ရာဟုလော စ အဟဉ္စေဝ၊ နေကဇာတိသတေ ဗဟူ၊
ဧကသ္မိံ သမ္ဘဝေ ဇာတာ၊ သမာနဆန္ဒမာနသာ။
‘‘‘နိဗ္ဗတ္တိ ဧကတော ဟောတိ၊ ဇာတိယာပိ စ ဧကတော [ဇာတီသု ဗဟုသော မမ (သီ။)]၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဥဘောပိ နာနာသမ္ဘဝါ။
‘‘‘ပုတ္တော စ ရာဟုလော နာမ၊ ဓီတာ ဥပ္ပလသဝှယာ၊
ပဿ ဝီရ မမံ ဣဒ္ဓိံ၊ ဗလံ ဒဿေမိ သတ္ထုနော။
‘‘‘မဟာသမုဒ္ဒေ ¶ စတုရော၊ ပက္ခိပိ ဟတ္ထပါတိယံ၊
တေလံ ဟတ္ထဂတဉ္စေဝ၊ ခိဍ္ဍော [ဝေဇ္ဇော (သီ။ ပီ။)] ကောမာရကော ယထာ။
‘‘‘ဥဗ္ဗတ္တယိတွာ ပထဝိံ၊ ပက္ခိပိ ဟတ္ထပါတိယံ၊
စိတ္တံ မုဉ္ဇံ ယထာ နာမ၊ လုဉ္စိ ကောမာရကော ယုဝါ။
‘‘‘စက္ကဝါဠသမံ ¶ ပါဏိံ၊ ဆာဒယိတွာန မတ္ထကေ၊
ဝဿာပေတွာန ဖုသိတံ၊ နာနာဝဏ္ဏံ ပုနပ္ပုနံ။
‘‘‘ဘူမိံ ဥဒုက္ခလံ ကတွာ၊ ဓညံ ကတွာန သက္ခရံ၊
သိနေရုံ မုသလံ ကတွာ၊ မဒ္ဒိ ကောမာရိကာ ယထာ။
‘‘‘ဓီတာဟံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ၊ နာမေနုပ္ပလသဝှယာ၊
အဘိညာသု ဝသီဘူတာ၊ တဝ သာသနကာရိကာ။
‘‘‘နာနာဝိကုဗ္ဗနံ ¶ ကတွာ၊ ဒဿေတွာ လောကနာယကံ၊
နာမဂေါတ္တဉ္စ သာဝေတွာ [ပကာသေတွာ (သျာ။)]၊ ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ။
‘‘‘ဣဒ္ဓီသု စ ဝသီ ဟောမိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
စေတောပရိယဉာဏဿ၊ ဝသီ ဟောမိ မဟာမုနေ။
‘‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
သဗ္ဗာသဝပရိက္ခီဏာ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။
‘‘‘အတ္ထဓမ္မနိရုတ္တီသု၊ ပဋိဘာနေ တထေဝ စ၊
ဉာဏံ မေ ဝိမလံ [ဝိပုလံ (သျာ။)] သုဒ္ဓံ၊ သဘာဝေန မဟေသိနော။
‘‘‘ပုရိမာနံ ¶ ဇိနဂ္ဂါနံ၊ သင်္ဂမံ တေ နိဒဿိတံ [သမ္မုခါ စ ပရမ္မုခါ (သီ။)]၊
အဓိကာရံ ဗဟုံ မယှံ၊ တုယှတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘ယံ မယာ ပူရိတံ ကမ္မံ၊ ကုသလံ သရ မေ မုနိ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ၊ ပုညံ ဥပစိတံ မယာ။
‘‘‘အဘဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဝဇ္ဇေတွာ၊ ဝါရယန္တီ [ပရိဝဇ္ဇန္တိ (သီ။)၊ ပရိပါစေန္တော (သျာ။)] အနာစရံ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ၊ စတ္တံ မေ ဇီဝိတုတ္တမံ။
‘‘‘ဒသကောဋိသဟဿာနိ ¶ ၊ အဒါသိံ မမ ဇီဝိတံ၊
ပရိစ္စတ္တာ စ မေ ဟောမိ၊ တဝတ္ထာယ မဟာမုနိ။
‘‘‘တဒါတိဝိမှိတာ သဗ္ဗာ၊ သိရသာဝ ကတဉ္ဇလီ၊
အဝေါစယျေ ကထံ အာသိ၊ အတုလိဒ္ဓိပရက္ကမာ’။
‘‘သတသဟဿိတော ¶ ကပ္ပေ၊ နာဂကညာ အဟံ တဒါ၊
ဝိမလာ နာမ နာမေန၊ ကညာနံ သာဓုသမ္မတာ။
‘‘မဟောရဂေါ မဟာနာဂေါ၊ ပသန္နော ဇိနသာသနေ၊
ပဒုမုတ္တရံ မဟာတေဇံ၊ နိမန္တေသိ သသာဝကံ။
‘‘ရတနမယံ မဏ္ဍပံ၊ ပလ္လင်္ကံ ရတနာမယံ၊
ရတနံ ဝါလုကာကိဏ္ဏံ၊ ဥပဘောဂံ ရတနာမယံ။
‘‘မဂ္ဂဉ္စ ပဋိယာဒေသိ၊ ရတနဒ္ဓဇဘူသိတံ၊
ပစ္စုဂ္ဂန္တွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ဝဇ္ဇန္တော တူရိယေဟိ သော။
‘‘ပရိသာဟိ စ စတူဟိ [ပရိသာဟိ စတူဟိ သော (သီ။)၊ ပရိသာဟိ စတဿော ဟိ (ပီ။)]၊ ပရိဝုတော [သဟိတော (သီ။)၊ ဖရတေ (သျာ။)၊ ပရေတော (ပီ။)] လောကနာယကော၊
မဟောရဂဿ ဘဝနေ၊ နိသီဒိ ပရမာသနေ။
‘‘အန္နံ ¶ ပါနံ ခါဒနီယံ၊ ဘောဇနဉ္စ မဟာရဟံ၊
ဝရံ ဝရဉ္စ ပါဒါသိ၊ နာဂရာဇာ မဟာယသံ။
‘‘ဘုဉ္ဇိတွာန သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ယောနိသော၊
အနုမောဒနီယံကာသိ၊ နာဂကညာ မဟိဒ္ဓိကာ။
‘‘သဗ္ဗညုံ ¶ ဖုလ္လိတံ ဒိသွာ၊ နာဂကညာ မဟာယသံ၊
ပသန္နံ သတ္ထုနော စိတ္တံ၊ သုနိဗန္ဓဉ္စ မာနသံ။
‘‘မမဉ္စ ¶ စိတ္တမညာယ၊ ဇလဇုတ္တမနာမကော၊
တသ္မိံ ခဏေ မဟာဝီရော၊ ဘိက္ခုနိံ ဒဿယိဒ္ဓိယာ။
‘‘ဣဒ္ဓီ အနေကာ ဒဿေသိ၊ ဘိက္ခုနီ သာ ဝိသာရဒါ၊
ပမောဒိတာ ဝေဒဇာတာ၊ သတ္ထာရံ ဣဒမဗြဝိ [ဧတဒဗြဝိံ (သျာ။ ပီ။)]။
‘‘‘အဒ္ဒသာဟံ ဣမံ ဣဒ္ဓိံ၊ သုမနံ ဣတရာယပိ၊
ကထံ အဟောသိ သာ ဝီရ၊ ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ’။
‘‘‘ဩရသာ မုခတော ဇာတာ၊ ဓီတာ မမ မဟိဒ္ဓိကာ၊
မမာနုသာသနိကရာ၊ ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ’။
‘‘ဗုဒ္ဓဿ ဝစနံ သုတွာ၊ ဧဝံ ပတ္ထေသဟံ တဒါ [တုဋ္ဌာ ဧဝံ အဝေါစဟံ (သျာ။)၊ ဧဝမဟောသဟံ တဒါ (က။)]၊
အဟမ္ပိ တာဒိသာ ဟောမိ၊ ဣဒ္ဓိယာ သုဝိသာရဒါ။
‘‘ပမောဒိတာဟံ ¶ သုမနာ၊ ပတ္ထေ ဥတ္တမမာနသာ [ပတ္တဥတ္တမမာနသာ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဤဒိသာ ဟောမိ နာယက။
‘‘မဏိမယမှိ ပလ္လင်္ကေ၊ မဏ္ဍပမှိ ပဘဿရေ၊
အန္နပါနေန တပ္ပေတွာ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။
‘‘နာဂါနံ ပဝရံ ပုပ္ဖံ၊ အရုဏံ နာမ ဥပ္ပလံ၊
ဝဏ္ဏံ မေ ဤဒိသံ ဟောတု၊ ပူဇေသိံ လောကနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာဟံ မနုဇေ၊ ဥပပန္နာ သယမ္ဘုနော၊
ဥပ္ပလေဟိ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ ပိဏ္ဍပါတမဒါသဟံ။
‘‘ဧကနဝုတိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ဝိပဿီ နာမ နာယကော၊
ဥပ္ပဇ္ဇိ စာရုဒဿနော၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု စက္ခုမာ။
‘‘သေဋ္ဌိဓီတာ ¶ တဒါ ဟုတွာ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ၊
နိမန္တေတွာန သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။
‘‘မဟာဒါနံ ¶ ဒဒိတွာန၊ ဥပ္ပလေဟိ ဝိနာယကံ၊
ပူဇယိတွာ စေတသာဝ [စ တေဟေဝ (သျာ။ ပီ။)]၊ ဝဏ္ဏသောဘံ အပတ္ထယိံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသိံ ဒုတိယာ ဓီတာ၊ သမဏဂုတ္တသဝှယာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော၊ အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ၊ ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ မုဒိတာ သတ္တဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ [ဘိက္ခုဒါသိကာ (သီ။ သျာ။)]၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ၊ သတ္တမီ သင်္ဃဒါယိကာ [သံဃဒါသိကာ (သီ။ သျာ။)]။
‘‘အဟံ ခေမာ စ သပ္ပညာ၊ ပဋာစာရာ စ ကုဏ္ဍလာ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ¶ ¶ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘တတော စုတာ မနုဿေသု၊ ဥပပန္နာ မဟာကုလေ၊
ပီတံ မဋ္ဌံ ဝရံ ဒုဿံ၊ အဒံ အရဟတော အဟံ။
‘‘တတော စုတာရိဋ္ဌပုရေ၊ ဇာတာ ဝိပ္ပကုလေ အဟံ၊
ဓီတာ တိရိဋိဝစ္ဆဿ၊ ဥမ္မာဒန္တီ မနောဟရာ။
‘‘တတော စုတာ ဇနပဒေ၊ ကုလေ အညတရေ အဟံ၊
ပသူတာ နာတိဖီတမှိ၊ သာလိံ ဂေါပေမဟံ တဒါ။
‘‘ဒိသွာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ပဉ္စလာဇာသတာနိဟံ၊
ဒတွာ ပဒုမစ္ဆန္နာနိ၊ ပဉ္စ ပုတ္တသတာနိဟံ။
‘‘ပတ္ထယိံ ¶ ¶ တေပိ ပတ္ထေသုံ၊ မဓုံ ဒတွာ သယမ္ဘုနော၊
တတော စုတာ အရညေဟံ၊ အဇာယိံ ပဒုမောဒရေ။
‘‘ကာသိရညော မဟေသီဟံ၊ ဟုတွာ သက္ကတပူဇိတာ၊
အဇနိံ ရာဇပုတ္တာနံ၊ အနူနံ သတပဉ္စကံ။
‘‘ယဒါ တေ ယောဗ္ဗနပ္ပတ္တာ၊ ကီဠန္တာ ဇလကီဠိတံ၊
ဒိသွာ ဩပတ္တပဒုမံ၊ အာသုံ ပစ္စေကနာယကာ။
‘‘သာဟံ တေဟိ ဝိနာဘူတာ၊ သုတဝီရေဟိ သောကိနီ [သုတဝရေဟိ သောကိနီ (သီ။ သျာ။)]၊
စုတာ ဣသိဂိလိပဿေ၊ ဂါမကမှိ အဇာယိဟံ။
‘‘ယဒါ ဗုဒ္ဓါ သုတမတီ၊ သုတာနံ ဘတ္တုနောပိ စ [ကသတံ တဒါ (သီ။)၊ အတ္တနောပိ စ (သျာ။)]၊
ယာဂုံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တီ၊ အဋ္ဌ ပစ္စေကနာယကေ။
‘‘ဘိက္ခာယ ¶ ဂါမံ ဂစ္ဆန္တေ၊ ဒိသွာ ပုတ္တေ အနုဿရိံ၊
ခီရဓာရာ ဝိနိဂ္ဂစ္ဆိ၊ တဒါ မေ ပုတ္တပေမသာ။
‘‘တတော တေသံ အဒံ ယာဂုံ၊ ပသန္နာ သေဟိ ပါဏိဘိ၊
တတော စုတာဟံ တိဒသံ၊ နန္ဒနံ ဥပပဇ္ဇဟံ။
‘‘အနုဘောတွာ သုခံ ဒုက္ခံ၊ သံသရိတွာ ဘဝါဘဝေ၊
တဝတ္ထာယ မဟာဝီရ၊ ပရိစ္စတ္တဉ္စ ဇီဝိတံ။
‘‘ဧဝံ ¶ ဗဟုဝိဓံ ဒုက္ခံ၊ သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ၊
ပစ္ဆိမေ ဘဝေ သမ္ပတ္တေ၊ ဇာတာ သာဝတ္ထိယံ ပုရေ။
‘‘မဟာဓနသေဋ္ဌိကုလေ၊ သုခိတေ သဇ္ဇိတေ တထာ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနေ။
‘‘သက္ကတာ ပူဇိတာ စေဝ၊ မာနိတာပစိတာ တထာ၊
ရူပသီရိမနုပ္ပတ္တာ [ရူပသောဘဂ္ဂသမ္ပန္နာ (သီ။)]၊ ကုလေသု အတိသက္ကတာ [အဘိသမ္မတာ (သီ။)]။
‘‘အတီဝ ပတ္ထိတာ စာသိံ၊ ရူပဘောဂသိရီဟိ စ၊
ပတ္ထိတာ သေဋ္ဌိပုတ္တေဟိ၊ အနေကေဟိ သတေဟိပိ။
‘‘အဂါရံ ပဇဟိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယံ၊
အဍ္ဎမာသေ အသမ္ပတ္တေ၊ စတုသစ္စမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓိယာ ¶ အဘိနိမ္မိတွာ၊ စတုရဿံ ရထံ အဟံ၊
ဗုဒ္ဓဿ ပါဒေ ဝန္ဒိဿံ၊ လောကနာထဿ တာဒိနော။
‘‘‘သုပုပ္ဖိတဂ္ဂံ ¶ ဥပဂမ္မ ပါဒပံ [ဘိက္ခုနီ (သီ။ ပီ။ က။) ထေရီဂါ။ ၂၃၀]၊ ဧကာ တုဝံ တိဋ္ဌသိ သာလမူလေ၊
န ¶ စာပိ တေ ဒုတိယော အတ္ထိ ကောစိ [န စတ္ထိ တေ ဒုတိယာ ဝဏ္ဏဓာတု (သီ။ ပီ။ က။)]၊ ဗာလေ န တွံ ဘာယသိ ဓုတ္တကာနံ’။
‘‘‘သတံ သဟဿာနိပိ ဓုတ္တကာနံ [သဟဿာနမ္ပိ ဓုတ္တကာနံ (ပီ။) ထေရီဂါ။ ၂၃၁]၊ သမာဂတာ ဧဒိသကာ ဘဝေယျုံ၊
လောမံ န ဣဉ္ဇေ န သမ္ပဝေဓေ၊ ကိံ မေ တုဝံ မာရ ကရိဿသေကော [န မာရ ဘာယာမိ တဝေကိကာပိ (သီ။ က။) … တမေကိကာသိံ (ပီ။)]။
‘‘‘ဧသာ အန္တရဓာယာမိ၊ ကုစ္ဆိံ ဝါ ပဝိသာမိ တေ၊
ဘမုကန္တရိကာယမ္ပိ၊ တိဋ္ဌန္တိံ မံ န ဒက္ခသိ။
‘‘‘စိတ္တသ္မိံ ဝသီဘူတာမှိ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါ သုဘာဝိတာ၊
သဗ္ဗဗန္ဓနမုတ္တာမှိ၊ န တံ ဘာယာမိ အာဝုသော။
‘‘‘သတ္တိသူလူပမာ ကာမာ၊ ခန္ဓာသံ အဓိကုဋ္ဋနာ၊
ယံ တွံ ကာမရတိံ ဗြူသိ၊ အရတီ ဒါနိ သာ မမ။
‘‘‘သဗ္ဗတ္ထ ¶ ဝိဟတာ နန္ဒီ၊ တမောခန္ဓော ပဒါလိတော၊
ဧဝံ ဇာနာဟိ ပါပိမ၊ နိဟတော တွမသိ အန္တက’။
‘‘ဇိနော တမှိ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
အဂ္ဂါ ဣဒ္ဓိမတီနန္တိ၊ ပရိသာသု ဝိနာယကော။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘စီဝရံ ¶ ¶ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ၊ ပစ္စယံ သယနာသနံ၊
ခဏေန ဥပနာမေန္တိ၊ သဟဿာနိ သမန္တတော။
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ၊
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ သုဒံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ဥပ္ပလဝဏ္ဏာထေရိယာပဒါနံ နဝမံ။
၁၀။ ပဋာစာရာထေရီအပဒါနံ
‘‘ပဒုမုတ္တရော ¶ နာမ ဇိနော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊
ဣတော သတသဟဿမှိ၊ ကပ္ပေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နာယကော။
‘‘တဒါဟံ ဟံသဝတိယံ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟုံ၊
နာနာရတနပဇ္ဇောတေ၊ မဟာသုခသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥပေတွာ တံ မဟာဝီရံ၊ အဿောသိံ ဓမ္မဒေသနံ၊
တတော ဇာတပသာဒါဟံ၊ ဥပေသိံ သရဏံ ဇိနံ။
‘‘တတော ဝိနယဓာရီနံ၊ အဂ္ဂံ ဝဏ္ဏေသိ နာယကော၊
ဘိက္ခုနိံ လဇ္ဇိနိံ တာဒိံ၊ ကပ္ပာကပ္ပဝိသာရဒံ။
‘‘တဒါ ¶ မုဒိတစိတ္တာဟံ၊ တံ ဌာနမဘိကင်္ခိနီ၊
နိမန္တေတွာ ဒသဗလံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။
‘‘ဘောဇယိတွာန သတ္တာဟံ၊ ဒဒိတွာဝ တိစီဝရံ [ဒဒိတွာ ပတ္တစီဝရံ (သျာ။)]၊
နိပစ္စ သိရသာ ပါဒေ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။
‘‘‘ယာ တယာ ဝဏ္ဏိတာ ဝီရ၊ ဣတော အဋ္ဌမကေ မုနိ၊
တာဒိသာဟံ ဘဝိဿာမိ၊ ယဒိ သိဇ္ဈတိ နာယက’။
‘‘တဒါ ¶ အဝေါစ မံ သတ္ထာ၊ ‘ဘဒ္ဒေ မာ ဘာယိ အဿသ၊
အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ လစ္ဆသေ တံ မနောရထံ။
‘‘‘သတသဟဿိတော ¶ ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝေါ၊
ဂေါတမော နာမ ဂေါတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိဿတိ။
‘‘‘တဿ ဓမ္မေသု ဒါယာဒါ၊ ဩရသာ ဓမ္မနိမ္မိတာ၊
ပဋာစာရာတိ နာမေန၊ ဟေဿတိ သတ္ထု သာဝိကာ’။
‘‘တဒါဟံ မုဒိတာ [ပမုဒီ (က။)] ဟုတွာ၊ ယာဝဇီဝံ တဒါ ဇိနံ၊
မေတ္တစိတ္တာ ပရိစရိံ၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ။
‘‘တေန ကမ္မေန သုကတေန၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဣမမှိ ဘဒ္ဒကေ ကပ္ပေ၊ ဗြဟ္မဗန္ဓု မဟာယသော၊
ကဿပေါ နာမ ဂေါတ္တေန၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ ဝဒတံ ဝရော။
‘‘ဥပဋ္ဌာကော ¶ မဟေသိဿ၊ တဒါ အာသိ နရိဿရော၊
ကာသိရာဇာ ကိကီ နာမ၊ ဗာရာဏသိပုရုတ္တမေ။
‘‘တဿာသိံ ¶ တတိယာ ဓီတာ၊ ဘိက္ခုနီ ဣတိ ဝိဿုတာ၊
ဓမ္မံ သုတွာ ဇိနဂ္ဂဿ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိံ။
‘‘အနုဇာနိ န နော တာတော၊ အဂါရေဝ တဒါ မယံ၊
ဝီသဝဿသဟဿာနိ၊ ဝိစရိမှ အတန္ဒိတာ။
‘‘ကောမာရိဗြဟ္မစရိယံ၊ ရာဇကညာ သုခေဓိတာ၊
ဗုဒ္ဓါပဋ္ဌာနနိရတာ၊ မုဒိတာ သတ္တဓီတရော။
‘‘သမဏီ သမဏဂုတ္တာ စ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
ဓမ္မာ စေဝ သုဓမ္မာ စ၊ သတ္တမီ သင်္ဃဒါယိကာ။
‘‘အဟံ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ခေမာ ဘဒ္ဒါ စ ဘိက္ခုနီ၊
ကိသာဂေါတမီ ဓမ္မဒိန္နာ၊ ဝိသာခါ ဟောတိ သတ္တမီ။
‘‘တေဟိ ကမ္မေဟိ သုကတေဟိ၊ စေတနာပဏိဓီဟိ စ၊
ဇဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟံ၊ တာဝတိံသမဂစ္ဆဟံ။
‘‘ပစ္ဆိမေ စ ဘဝေ ဒါနိ၊ ဇာတာ သေဋ္ဌိကုလေ အဟံ၊
သာဝတ္ထိယံ ပုရဝရေ၊ ဣဒ္ဓေ ဖီတေ မဟဒ္ဓနေ။
‘‘ယဒါ ¶ စ ယောဗ္ဗနူပေတာ၊ ဝိတက္ကဝသဂါ အဟံ၊
နရံ ဇာရပတိံ ဒိသွာ၊ တေန သဒ္ဓိံ အဂစ္ဆဟံ။
‘‘ဧကပုတ္တပသူတာဟံ ¶ ၊ ဒုတိယော ကုစ္ဆိယာ မမံ၊
တဒါဟံ မာတာပိတရော၊ ဩက္ခာမီတိ [ဣက္ခာမီတိ (သျာ။)၊ ဒက္ခာမီတိ (သီ။)] သုနိစ္ဆိတာ။
‘‘နာရောစေသိံ ပတိံ မယှံ၊ တဒါ တမှိ ပဝါသိတေ၊
ဧကိကာ နိဂ္ဂတာ ဂေဟာ၊ ဂန္တုံ သာဝတ္ထိမုတ္တမံ။
‘‘တတော ¶ မေ သာမိ အာဂန္တွာ၊ သမ္ဘာဝေသိ ပထေ မမံ၊
တဒါ မေ ကမ္မဇာ ဝါတာ၊ ဥပ္ပန္နာ အတိဒါရုဏာ။
‘‘ဥဋ္ဌိတော စ မဟာမေဃော၊ ပသူတိသမယေ မမ၊
ဒဗ္ဗတ္ထာယ တဒါ ဂန္တွာ၊ သာမိ သပ္ပေန မာရိတော။
‘‘တဒါ ဝိဇာတဒုက္ခေန၊ အနာထာ ကပဏာ အဟံ၊
ကုန္နဒိံ ပူရိတံ ဒိသွာ၊ ဂစ္ဆန္တီ သကုလာလယံ။
‘‘ဗာလံ ¶ အာဒါယ အတရိံ၊ ပါရကူလေ စ ဧကကံ၊
သာယေတွာ [ပါယေတွာ (သျာ။)၊ ပါတေတွာ (က။)] ဗာလကံ ပုတ္တံ၊ ဣတရံ တရဏာယဟံ။
‘‘နိဝတ္တာ ဥက္ကုသော ဟာသိ၊ တရုဏံ ဝိလပန္တကံ၊
ဣတရဉ္စ ဝဟီ သောတော၊ သာဟံ သောကသမပ္ပိတာ။
‘‘သာဝတ္ထိနဂရံ ဂန္တွာ၊ အဿောသိံ သဇနေ မတေ၊
တဒါ အဝေါစံ သောကဋ္ဋာ၊ မဟာသောကသမပ္ပိတာ။
‘‘ဥဘော ပုတ္တာ ကာလင်္ကတာ၊ ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊
မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ၊ ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။
‘‘တဒါ ကိသာ စ ပဏ္ဍု စ၊ အနာထာ ဒီနမာနသာ၊
ဣတော တတော ဘမန္တီဟံ [ဂစ္ဆန္တီဟံ (သျာ။)၊ ဂမေန္တီဟံ (က။)]၊ အဒ္ဒသံ နရသာရထိံ။
‘‘တတော အဝေါစ မံ သတ္ထာ၊ ‘ပုတ္တေ မာ သောစိ အဿသ၊
အတ္တာနံ တေ ဂဝေသဿု၊ ကိံ နိရတ္ထံ ဝိဟညသိ။
‘‘‘န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ၊ န ဉာတီ နပိ ဗန္ဓဝါ၊
အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ’။
‘‘တံ ¶ ¶ သုတွာ မုနိနော ဝါကျံ၊ ပဌမံ ဖလမဇ္ဈဂံ၊
ပဗ္ဗဇိတွာန နစိရံ၊ အရဟတ္တမပါပုဏိံ။
‘‘ဣဒ္ဓီသု ¶ စ ဝသီ ဟောမိ၊ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ၊
ပရစိတ္တာနိ ဇာနာမိ၊ သတ္ထုသာသနကာရိကာ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဇာနာမိ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိသောဓိတံ၊
ခေပေတွာ အာသဝေ သဗ္ဗေ၊ ဝိသုဒ္ဓါသိံ သုနိမ္မလာ။
‘‘တတောဟံ ဝိနယံ သဗ္ဗံ၊ သန္တိကေ သဗ္ဗဒဿိနော၊
ဥဂ္ဂဟိံ သဗ္ဗဝိတ္ထာရံ၊ ဗျာဟရိဉ္စ ယထာတထံ။
‘‘ဇိနော တသ္မိံ ဂုဏေ တုဋ္ဌော၊ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ၊
အဂ္ဂါ ဝိနယဓာရီနံ၊ ပဋာစာရာဝ ဧကိကာ။
‘‘ပရိစိဏ္ဏော မယာ သတ္ထာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ၊
ဩဟိတော ဂရုကော ဘာရော၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အဂါရသ္မာနဂါရိယံ၊
သော မေ အတ္ထော အနုပ္ပတ္တော၊ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော။
‘‘ကိလေသာ ¶ ဈာပိတာ မယှံ…ပေ… ဝိဟရာမိ အနာသဝါ။
‘‘သွာဂတံ ဝတ မေ အာသိ…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ။
‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ စတဿော…ပေ… ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနံ’’။
ဣတ္ထံ ¶ သုဒံ ပဋာစာရာ ဘိက္ခုနီ ဣမာ ဂါထာယော အဘာသိတ္ထာတိ။
ပဋာစာရာထေရိယာပဒါနံ ဒသမံ။
ဧကူပေါသထိကဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ဧကူပေါသထိကာ စေဝ၊ သဠလာ စာထ မောဒကာ၊
ဧကာသနာ ပဉ္စဒီပါ၊ နဠမာလီ စ ဂေါတမီ။
ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ပဋာစာရာ စ ဘိက္ခုနီ၊
ဂါထာ သတာနိ ပဉ္စေဝ၊ နဝ စာပိ တဒုတ္တရိ။