📜

၂၇။ ဂေါတမဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ

ဒူရေနိဒါနကထာ

‘‘ဣဒါနိ ယသ္မာ အမှာကံ၊ ဗုဒ္ဓဝံသဿ ဝဏ္ဏနာ၊

အနုက္ကမေန သမ္ပတ္တာ၊ တသ္မာယံ တဿ ဝဏ္ဏနာ’’။

တတ္ထ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ အဓိကာရံ ကရောန္တော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ အာဂတော။ ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ဩရဘာဂေ ဌပေတွာ ဣမံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အညော ဗုဒ္ဓါ နာမ နတ္ထိ။ ဣတိ ဒီပင်္ကရာဒီနံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏော ပန ဗောဓိသတ္တော ယေနေန –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ သမောဓာနေတွာ ဒီပင်္ကရပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရေန ‘‘ဟန္ဒ၊ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ၊ ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော’’တိ ဥဿာဟံ ကတွာ ‘‘ဝိစိနန္တော တဒါဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိ’’န္တိ ဒါနပါရမိတာဒယော ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဒိဋ္ဌာ၊ တေ ပူရေန္တော ယာဝ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝါ အာဂမိ၊ အာဂစ္ဆန္တော စ ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ အာနိသံသာ သံဝဏ္ဏိတာ –

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ကပ္ပကောဋိသတေဟိပိ။

‘‘အဝီစိမှိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ လောကန္တရေသု စ၊

နိဇ္ဈာမတဏှာ ခုပ္ပိပါသာ၊ န ဟောန္တိ ကာဠကဉ္ဇိကာ။

‘‘န ဟောန္တိ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

ဇာယမာနာ မနုဿေသု၊ ဇစ္စန္ဓာ န ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သောတဝေကလ္လတာ နတ္ထိ၊ န ဘဝန္တိ မူဂပက္ခိကာ၊

ဣတ္ထိဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ။

‘‘န ဘဝန္တိ ပရိယာပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

မုတ္တာ အာနန္တရိကေဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ၊ ကမ္မကိရိယဒဿနာ၊

ဝသမာနာပိ သဂ္ဂေသု၊ အသညံ နူပပဇ္ဇရေ။

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု၊ ဟေတု နာမ န ဝိဇ္ဇတိ၊

နေက္ခမ္မနိန္နာ သပ္ပုရိသာ၊ ဝိသံယုတ္တာ ဘဝါဘဝေ၊

စရန္တိ လောကတ္ထစရိယာယော၊ ပူရေန္တိ သဗ္ဗပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ ပကိဏ္ဏကကထာ)၊

တေ အာနိသံသေ အဓိဂန္တွာဝ အာဂတော။ ဧဝံ အာဂစ္ဆန္တော ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ဌိတော –

‘‘အစေတနာယံ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၁၂၄) –

ဧဝံ မဟာပထဝိကမ္ပနာဒီနိ မဟာပုညာနိ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ တတော စဝိတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။

အဝိဒူရေနိဒါနကထာ

တုသိတပုရေ ဝသမာနေယေဝ ပန ဗောဓိသတ္တေ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဥဒပါဒိ။ လောကသ္မိဉှိ တီဏိ ကောလာဟလာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ သေယျထိဒံ – ကပ္ပကောလာဟလံ၊ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ၊ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ဝဿသတသဟဿဿ အစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ လောကဗျူဟာ နာမ ကာမာဝစရဒေဝါ မုတ္တသိရာ ဝိကိဏ္ဏကေသာ ရုဒမုခါ အဿူနိ ဟတ္ထေဟိ ပုဉ္ဆမာနာ ရတ္တဝတ္ထနိဝတ္ထာ အတိဝိယ ဝိရူပဝေသဓာရိနော ဟုတွာ မနုဿပထေ ဝိစရန္တာ ဧဝံ အာရောစေန္တိ – ‘‘မာရိသာ၊ မာရိသာ၊ ဣတော ဝဿသတသဟဿဿ အစ္စယေန ကပ္ပုဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ အယံ လောကော ဝိနဿိဿတိ၊ မဟာသမုဒ္ဒေါပိ ဥဿုဿိဿတိ၊ အယဉ္စ မဟာပထဝီ သိနေရု စ ပဗ္ဗတရာဇာ ဥဍ္ဍယှိဿန္တိ ဝိနဿိဿန္တိ၊ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ လောကဝိနာသော ဘဝိဿတိ၊ မေတ္တံ၊ မာရိသာ၊ ဘာဝေထ၊ ကရုဏံ မုဒိတံ ဥပေက္ခံ၊ မာရိသာ၊ ဘာဝေထ၊ မာတရံ ပိတရံ ဥပဋ္ဌဟထ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဟောထာ’’တိ။ ဣဒံ ကပ္ပကောလာဟလံ နာမ။

‘‘ဝဿသဟဿဿ အစ္စယေန ပန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပဇ္ဇိဿတီ’’တိ လောကပါလဒေဝတာ – ‘‘ဣတော၊ မာရိသာ၊ ဝဿသဟဿဿ အစ္စယေန ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တိယော အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ။

‘‘ဝဿသတဿ အစ္စယေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဒေဝတာ – ‘‘ဣတော၊ မာရိသာ၊ ဝဿသတဿ အစ္စယေန စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေန္တိယော အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ဣဒံ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလံ နာမ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၅။မင်္ဂလပဉှသမုဋ္ဌာနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)။

တေသု ဗုဒ္ဓကောလာဟလသဒ္ဒံ သုတွာ သကလဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ – ‘‘အသုကော နာမ သတ္တော ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယာစန္တိ၊ အာယာစမာနာ စ တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု အာယာစန္တိ။ တဒါ ပန သဗ္ဗာပိ တာ ဧကေကစက္ကဝါဠေ စတုမဟာရာဇ-သက္က-သုယာမ-သန္တုသိတ-သုနိမ္မိတ-ဝသဝတ္တိ-မဟာဗြဟ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကစက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ တုသိတဘဝနေ ဥပ္ပန္နစုတိနိမိတ္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ – ‘‘မာရိသ၊ တုမှေဟိ ဒသ ပါရမိယော ပူရိတာ၊ ပူရေန္တေဟိ စ န သက္ကဗြဟ္မသမ္ပတ္တိအာဒိကံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပူရိတာ၊ လောကနိတ္ထရဏတ္ထာယ ပန ဝေါ သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တေဟိ ပရိပူရိတာ ဗုဒ္ဓတ္တာယ –

‘‘ကာလော ခေါ တေ မဟာဝီရ၊ ဥပ္ပဇ္ဇ မာတုကုစ္ဆိယံ၊

သဒေဝကံ တာရယန္တော၊ ဗုဇ္ဈဿု အမတံ ပဒ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၆၇) –

ယာစိံသု။

အထ မဟာသတ္တော ဒေဝတာဟိ ဧဝံ အာယာစိယမာနော ဒေဝတာနံ ပဋိညံ အဒတွာဝ ကာလ-ဒီပ-ဒေသ-ကုလ-ဇနေတ္တိအာယုပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဉ္စ မဟာဝိလောကနာနိ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ‘‘ကာလော နု ခေါ၊ န ကာလော’’တိ ပဌမံ ကာလံ ဝိလောကေသိ။ တတ္ထ ဝဿသတသဟဿတော ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတအာယုကာလော ကာလော နာမ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ သတ္တာနံ ဇာတိဇရာမရဏာနိ န ပညာယန္တိ၊ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဓမ္မဒေသနာ တိလက္ခဏမုတ္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တေသံ ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခမနတ္တာ’’တိ ကထေန္တာနံ ‘‘ကိံ နာမေတံ ကထေန္တီ’’တိ နေဝ သောတဗ္ဗံ န သဒ္ဓါတဗ္ဗံ မညန္တိ၊ တတော အဘိသမယော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ အသတိ အနိယျာနိကံ သာသနံ ဟောတိ။ တသ္မာ သော အကာလော။ ဝဿသတတော ဦနအာယုကာလောပိ ကာလော န ဟောတိ။ ကသ္မာ? တဒါ သတ္တာ ဥဿန္နကိလေသာ ဟောန္တိ၊ ဥဿန္နကိလေသာနဉ္စ ဒိန္နောဝါဒေါ ဩဝါဒဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ၊ ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ဝိယ ခိပ္ပံ ဝိဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ သောပိ အကာလော။ ဝဿသတသဟဿတော ပန ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ဝဿသတတော ပဋ္ဌာယ ဥဒ္ဓံ အာယုကာလော ကာလော နာမ။ တဒါ ပန ဝဿသတကာလော အဟောသိ။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗကာလော’’တိ ကာလံ ပဿိ။

တတော ဒီပံ ဩလောကေန္တော သပရိဝါရေ စတ္တာရော မဟာဒီပေ ဩလောကေတွာ – ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဒီပံ ပဿိ။

တတော ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေါ နာမ မဟာ၊ ဒသယောဇနသဟဿပရိမာဏော။ ကတရသ္မိံ နု ခေါ ပဒေသေ ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဩကာသံ ဩလောကေန္တော မဇ္ဈိမဒေသံ ပဿိ။ ‘‘ကပိလဝတ္ထု နာမ နဂရံ၊ တတ္ထ မယာ နိဗ္ဗတ္တိတဗ္ဗ’’န္တိ နိဋ္ဌမဂမာသိ။

တတော ကုလံ ဝိလောကေန္တော – ‘‘ဗုဒ္ဓါ နာမ ဝေဿကုလေ ဝါ သုဒ္ဒကုလေ ဝါ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လောကသမ္မတေ ပန ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧတရဟိ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ၊ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ သုဒ္ဓါဒနော နာမ ရာဇာ ပိတာ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ ကုလံ ပဿိ။

တတော မာတရံ ဝိလောကေန္တော – ‘‘ဗုဒ္ဓမာတာ နာမ လောလာ သုရာဓုတ္တာ န ဟောတိ၊ ကပ္ပသတသဟဿံ ပန ပူရိတပါရမီ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ အခဏ္ဍပဉ္စသီလာယေဝ ဟောတိ။ အယဉ္စ မဟာမာယာ နာမ ဒေဝီ ဧဒိသီ၊ အယံ မေ မာတာ ဘဝိဿတိ၊ ကိတ္တကံ ပနဿာ အာယူတိ၊ ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီ’’တိ ပဿိ။

ဣတိ ဣမံ ပဉ္စဝိဓံ မဟာဝိလောကနံ ဝိလောကေတွာ – ‘‘ကာလော မေ၊ မာရိသာ၊ ဗုဒ္ဓဘာဝါယာ’’တိ ဒေဝါနံ ပဋိညံ ဒတွာ – ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ’’တိ တာ ဒေဝတာ ဥယျောဇေတွာ တုသိတဒေဝတာဟိ ပရိဝုတော တုသိတပုရေ နန္ဒနဝနံ ပါဝိသိ။ သဗ္ဗဒေဝလောကေသု ဟိ နန္ဒနဝနံ အတ္ထိယေဝ။ တတြ နံ ဒေဝတာ – ‘‘ဣတော စုတော သုဂတိံ ဂစ္ဆာ’’တိ ပုဗ္ဗေ ကတကုသလကမ္မောကာသံ သာရယမာနာ ဝိစရန္တိ။ သော ဧဝံ တာဟိ ဒေဝတာဟိ ကုသလံ သာရယမာနာဟိ ပရိဝုတော တတြ ဝိစရန္တောဝ စဝိတွာ မဟာမာယာယ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေန ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ မဟာပုရိသဿ ပန မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဏှနက္ခဏေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလဒသသဟဿိလောကဓာတု သင်္ကမ္ပိ။ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။

ဧဝံ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကဿ ဗောဓိသတ္တဿ စေဝ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ ဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ခဂ္ဂဟတ္ထာ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတု ပုရိသေသု ရာဂစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇိ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ သာ အဟောသိ သုခိနီ အကိလန္တကာယာ။ ဗောဓိသတ္တဉ္စ အတ္တနော ကုစ္ဆိဂတံ ဝိပ္ပသန္နေ မဏိရတနေ အာဝုတပဏ္ဍုသုတ္တံ ဝိယ ပဿတိ။ ယသ္မာ ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတကုစ္ဆိ နာမ စေတိယဂဗ္ဘသဒိသာ ဟောတိ၊ န သက္ကာ အညေန သတ္တေန အာဝသိတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တာဟဇာတေ ဗောဓိသတ္တေ ကာလံ ကတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ယထာ ပန အညာ ဣတ္ထိယော ဒသ မာသေ အပ္ပတွာပိ အတိက္ကမိတွာပိ နိသိန္နာပိ နိပန္နာပိ ဝိဇာယန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တမာတာ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ပန ဗောဓိသတ္တံ ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ပရိဟရိတွာ ဌိတာဝ ဝိဇာယတိ။ အယံ ဗောဓိသတ္တမာတု ဓမ္မတာ။

မဟာမာယာပိ ဒေဝီ ဒသ မာသေ ကုစ္ဆိနာ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဟရိတွာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဉာတိဃရံ ဂန္တုကာမာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ အာရောစေသိ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝဒဟနဂရံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကပိလဝတ္ထုတော ယာဝ ဒေဝဒဟနဂရာ အဉ္ဇသံ သမံ ကာရေတွာ ကဒလိပုဏ္ဏဃဋကမုကဓဇပဋာကာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ နဝကနကသိဝိကာယ နိသီဒါပေတွာ မဟတိယာ ဝိဘူတိယာ မဟတာ ပရိဝါရေန ပေသေသိ။ ဒွိန္နံ ပန နဂရာနံ အန္တရေ ဥဘယနဂရဝါသီနံ ပရိဘောဂါရဟံ လုမ္ဗိနီဝနံ နာမ မင်္ဂလသာလဝနံ အတ္ထိ၊ တံ တသ္မိံ သမယေ မူလတော ယာဝ အဂ္ဂသာခါ သဗ္ဗံ ဧကဖာလိဖုလ္လံ အဟောသိ။ သာခန္တရေဟိ စေဝ ပုပ္ဖန္တရေဟိ စ ပရမရတိကရမဓုရမနောရမဝိရုတာဟိ မဒမုဒိတာဟိ အနုဘုတ္တပဉ္စရာဟိ ပရဘတမဓုကရဝဓူဟိ ဥပဂီယမာနသုရနန္ဒနနန္ဒနဝနသဒိသသောဘံ ဝနံ ဒိသွာ ဒေဝိယာ သာလဝနကီဠမနုဘဝိတုံ စိတ္တမုပ္ပဇ္ဇိ (အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)။

‘‘ဝိဘူသိတာ ဗာလဇနာတိစာလိနီ၊ ဝိဘူသိတင်္ဂီ ဝနိတေဝ မာလိနီ၊

သဒါ ဇနာနံ နယနာလိမာလိနီ၊ ဝိလုမ္ပိနီဝါတိဝိရောစိ လုမ္ဗိနီ’’။

အမစ္စာ ရညော အာရောစေတွာ ဒေဝိံ ဂဟေတွာ တံ လုမ္ဗိနီဝနံ ပဝိသိံသု။ သာ မင်္ဂလသာလမူလံ ဂန္တွာ တဿ ဥဇုသမဝဋ္ဋက္ခန္ဓဿ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝသမလင်္ကတဿ ယံ သာခံ ဂဏှိတုကာမာ အဟောသိ၊ သာ သာလသာခါ အဗလာ ဇနဟဒယလောလာ သယမေဝ ဝိလမ္ဗမာနာ ဟုတွာ တဿာ ကရတလသ္မိံ သမုပဂတာ။ အထ သာ တံ သာလသာခံ တမ္ဗတုင်္ဂနခုဇ္ဇလေန ကမလဒလဝတ္တိဝဋ္ဋင်္ဂုလိနာ နဝကနကကဋဝလယသောဘိနာ ဒက္ခိဏေန ပရမရတိကရေန ကရေန အဂ္ဂဟေသိ။ သာ တံ သာလသာခံ ဂဟေတွာ ဌိတာ အသိတဇလဓရဝိဝရဂတာ ဗာလစန္ဒလေခါ ဝိယ စ အစိရဋ္ဌိတိကာ အစ္စိပဘာ ဝိယ စ နန္ဒနဝနဇာတာ ဒေဝီ ဝိယ စ ဒေဝီ ဝိရောစိတ္ထ။ တာဝဒေဝ စဿာ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု။ အထဿာ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပိတွာ မဟာဇနော ပဋိက္ကမိ။ သာ သာလသာခံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌမာနာယ ဧဝ တဿာ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။

တင်္ခဏံယေဝ စတ္တာရော ဝိသုဒ္ဓစိတ္တာ မဟာဗြဟ္မာနော သုဝဏ္ဏဇာလံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တေန သုဝဏ္ဏဇာလေန ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာတု ပုရတော ဌပေတွာ – ‘‘အတ္တမနာ၊ ဒေဝိ၊ ဟောဟိ၊ မဟေသက္ခော တေ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော’’တိ အာဟံသု။ ယထာ ပန အညေ သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တာ ပဋိက္ကူလေန အသုစိနာ မက္ခိတာ နိက္ခမန္တိ၊ န ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော။ ဗောဓိသတ္တော ပန ဒွေ ဟတ္ထေ ဒွေ ပါဒေ ပသာရေတွာ ဌိတကောဝ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ကေနစိ အသုစိနာ အမက္ခိတောဝ သုဒ္ဓါ ဝိသဒေါ ကာသိကဝတ္ထေ နိက္ခိတ္တမဏိရတနံ ဝိယ ဝိရောစမာနော မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဗောဓိသတ္တမာတုယာ စ သက္ကာရတ္ထံ အာကာသတော ဒွေ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ စ မာတုယာ စ သရီရေ ဥတုံ ဂါဟာပေသုံ။

အထ နံ သုဝဏ္ဏဇာလေန ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌိတာနံ ဗြဟ္မာနံ ဟတ္ထတော စတ္တာရော မဟာရာဇာနော မင်္ဂလသမ္မတာယ သုခသမ္ဖဿာယ အဇိနပ္ပဝေဏိယာ ဂဏှိံသု၊ တေသံ ဟတ္ထတော မနုဿာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန ဂဏှိံသု၊ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဩလောကေသိ၊ အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ အဟေသုံ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿာ ဂန္ဓပုပ္ဖမာလာဒီဟိ ပူဇယမာနာ – ‘‘မဟာပုရိသ၊ တုမှေဟိ သဒိသော ဧတ္ထ နတ္ထိ၊ ကုတော ဥတ္တရိတရော’’တိ အာဟံသု။ ဧဝံ ဒသ ဒိသာ အနုဝိလောကေတွာ အတ္တနာ သဒိသံ အဒိသွာ ဥတ္တရဒိသာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန အဂမာသိ။ ဂစ္ဆန္တော စ ပထဝိယာ ဧဝ ဂတော၊ နာကာသေန။ အစေလကောဝ ဂတော၊ န သစေလကော။ ဒဟရောဝ ဂတော၊ န သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော။ မဟာဇနဿ ပန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဝိယ စ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဝိယ စ အဟောသိ။ တတော သတ္တမေ ပဒေ ဌတွာ ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိအာဒိကံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တော သီဟနာဒံ နဒိ။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ မဟောသဓတ္တဘာဝေ၊ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေတိ။ မဟောသဓတ္တဘာဝေ ကိရဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တဿေဝ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဂန္တွာ စန္ဒနသာရံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဂတော၊ တံ မုဋ္ဌိယံ ကတွာဝ နိက္ခန္တော။ အထ နံ မာတာ – ‘‘တာတ၊ တွံ ကိံ ဂဟေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဩသဓံ၊ အမ္မာ’’တိ။ ဣတိ ဩသဓံ ဂဟေတွာ အာဂတတ္တာ ‘‘ဩသဓကုမာရော’’တွေဝဿ နာမမကံသု။

ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ ပန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ အမ္မ၊ ကိဉ္စိ ဂေဟသ္မိံ ဓနံ၊ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒန္တော နိက္ခမိ။ အထဿ မာတာ – ‘‘သဓနေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တောသိ၊ တာတာ’’တိ ပုတ္တဿ ဟတ္ထံ အတ္တနော ဟတ္ထတလေ ကတွာ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပေသိ။

ဣမသ္မိံ ပန အတ္တဘာဝေ ဣမံ သီဟနာဒံ နဒီတိ ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တီသု အတ္တဘာဝေသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တမတ္တောဝ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဇာတက္ခဏေပိဿ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော လုမ္ဗိနီဝနေ ဇာတော တသ္မိံယေဝ သမယေ ရာဟုလမာတာ ဒေဝီ အာနန္ဒော ဆန္နော ကာဠုဒါယီ အမစ္စော ကဏ္ဍကော အဿရာဇာ မဟာဗောဓိရုက္ခော စတဿော နိဓိကုမ္ဘိယော စ ဇာတာ၊ တတ္ထ ဧကော ဂါဝုတပ္ပမာဏော ဧကော အဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏော ဧကော တိဂါဝုတပ္ပမာဏော ဧကော ယောဇနပ္ပမာဏော အဟောသိ။ ဣမေ သတ္တ သဟဇာတာ နာမ ဟောန္တိ။

ဥဘယနဂရဝါသိနော မဟာပုရိသံ ဂဟေတွာ ကပိလဝတ္ထုပုရမေဝ အဂမံသု။ တံဒိဝသမေဝ – ‘‘ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တော ဗောဓိမူလေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ တာဝတိံသဘဝနေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ ဒေဝသင်္ဃာ စေလုက္ခေပါဒီနိ ပဝတ္တေန္တာ ကီဠိံသု။ တသ္မိံ သမယေ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ကုလူပကော အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ ကာဠဒေဝလော နာမ တာပသော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါဝိဟာရတ္ထာယ တာဝတိံသဘဝနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော တာ ဒေဝတာ တုဋ္ဌမာနသာ ကီဠန္တိယော ဒိသွာ ‘‘ကိံကာရဏာ တုဋ္ဌမာနသာ ပမုဒိတဟဒယာ ကီဠထ၊ မယှံ တံ ကာရဏံ ကထေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တတော ဒေဝတာ အာဟံသု – ‘‘မာရိသ၊ သုဒ္ဓါဒနရညော ပုတ္တော ဇာတော၊ သော ဗောဓိမဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿတိ၊ တဿ ‘အနန္တရူပံ ဗုဒ္ဓလီဠံ ပဿိတုံ လဘိဿာမာ’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန တုဋ္ဌမှာ’’တိ။

အထ တာပသော တာသံ ဒေဝတာနံ ဝစနံ သုတွာ ပရမဒဿနီယရတနာဝလောကတော ဒေဝလောကတော ဩရုယှ နရပတိနိဝေသနံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ တတော ကတပဋိသန္ထာရံ ရာဇာနံ – ‘‘ပုတ္တော ကိရ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဇာတော၊ တံ ပဿိဿာမာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ တနယံ အာဟရာပေတွာ ဒေဝလတာပသံ ဝန္ဒာပေတုံ အဘိဟရိ။ မဟာပုရိသဿ ပါဒါ ပရိဝတ္တိတွာ ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ အသိတဇလဓရကူဋေသု တာပသဿ ဇဋာသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဗောဓိသတ္တေန ဟိ တေနတ္တဘာဝေန ဝန္ဒိတဗ္ဗော နာမ အညော နတ္ထိ။ တတော တာပသော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဗောဓိသတ္တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အတ္တနော ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။ တာပသော ဗောဓိသတ္တဿ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ – ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ဗုဒ္ဓါ၊ ဥဒါဟု န ဘဝိဿတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘နိဿံသယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ အနာဂတံသဉာဏေန ဉတွာ – ‘‘အစ္ဆရိယပုရိသော အယ’’န္တိ သိတံ အကာသိ။

တတော ‘‘အဟံ ဣမံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ လဘိဿာမိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘န လဘိဿာမိ၊ အန္တရာယေဝ ကာလံ ကတွာ ဗုဒ္ဓသတေနပိ ဗုဒ္ဓသဟဿေနပိ ဂန္တွာ ဗောဓေတုံ အသက္ကုဏေယျေ အရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဒိသွာ – ‘‘ဧဝရူပံ နာမ အစ္ဆရိယပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ၊ မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရောဒိ။ မနုဿာ ပန ဒိသွာ – ‘‘အမှာကံ အယျော ဣဒါနေဝ ဟသိတွာ ပုန ရောဒိတုမာရဘိ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ အယျပုတ္တဿ ကောစိ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ တာပသော အာဟ – ‘‘နတ္ထေတဿ အန္တရာယော၊ နိဿံသယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ တုမှေ ပရောဒိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဧဝရူပံ အစ္ဆရိယပုရိသံ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဒဋ္ဌုံ န လဘိဿာမိ၊ မဟတီ ဝတ မေ ဇာနိ ဘဝိဿတီတိ အတ္တာနံ အနုသောစန္တော ရောဒါမီ’’တိ အာဟ။

တတော ဗောဓိသတ္တံ ပဉ္စမေ ဒိဝသေ သီသံ နှာပေတွာ – ‘‘နာမံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ရာဇဘဝနံ စတုဇ္ဇာတိကဂန္ဓေန ဥပလိမ္ပိတွာ လာဇပဉ္စမာနိ ကုသုမာနိ ဝိကိရိတွာ အသမ္ဘိန္နပါယာသံ ပစာပေတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရင်္ဂတေ အဋ္ဌသတေ ဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ရာဇဘဝနေ နိသီဒါပေတွာ မဓုပါယာသံ ဘောဇေတွာ သက္ကာရံ ကတွာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ လက္ခဏာနိ ပရိဂ္ဂါဟာပေသုံ။ တေသု ရာမာဒယော အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကာ အဟေသုံ။ တေသု သတ္တ ဇနာ ဒွေ အင်္ဂုလိယော ဥက္ခိပိတွာ ဒွေဓာ ဗျာကရိံသု – ‘‘ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တော ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ၊ ပဗ္ဗဇမာနော ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ တေသံ ပန သဗ္ဗဒဟရော ဂေါတ္တေန ကောဏ္ဍညော နာမ ဗြာဟ္မဏော ဗောဓိသတ္တဿ လက္ခဏဝရသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ – ‘‘ဧတဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဌာနကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဧကန္တေနေဝ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧကမေဝ အင်္ဂုလိံ ဥက္ခိပိတွာ ဧကံသဗျာကရဏံ ဗျာကာသိ။ အထဿ နာမံ ဂဏှန္တာ သဗ္ဗလောကတ္ထသိဒ္ဓိကရတ္တာ သိဒ္ဓတ္ထောတိ နာမမကံသု။

အထ တေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော ဃရာနိ ဂန္တွာ ပုတ္တေ အာမန္တေတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘အမှေ မဟလ္လကာ၊ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ပုတ္တံ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တံ သမ္ဘာဝေယျာမ ဝါ နော ဝါ၊ တုမှေ ပန တသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တေ တဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇထာ’’တိ။ တတော သတ္တပိ ဇနာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။ ကောဏ္ဍညမာဏဝေါ အရောဂေါ အဟောသိ။ တဒါ ပန ရာဇာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ – ‘‘ကိံ ဒိသွာ မမ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ တေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စတ္တာရိ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကတရဉ္စ ကတရဉ္စာ’’တိ? ‘‘ဇိဏ္ဏံ ဗျာဓိတံ မတံ ပဗ္ဗဇိတ’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပါနံ မမ ပုတ္တဿ သန္တိကံ အာဂမိတုံ မာ အဒတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ကုမာရဿ စက္ခုပထေ ဇိဏ္ဏပုရိသာဒီနံ အာဂမနနိဝါရဏတ္ထံ စတူသု ဒိသာသု ဂါဝုတဂါဝုတဋ္ဌာနေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ တံဒိဝသံ မင်္ဂလဋ္ဌာနေ သန္နိပတိတေသု အသီတိယာ ဉာတိကုလသဟဿေသု ဧကမေကော ဧကမေကံ ပုတ္တံ ပဋိဇာနိ – ‘‘အယံ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ဟောတု ရာဇာ ဝါ၊ မယံ ဧကမေကံ ပုတ္တံ ဒဿာမ၊ သစေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ခတ္တိယသမဏေဟေဝ ပရိဝုတော ဝိစရိဿတိ။ သစေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတိ၊ ခတ္တိယကုမာရေဟေဝ ပရိဝုတော ဝိစရိဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ မဟာပုရိသဿ ပရမရူပသမ္ပန္နာ ဝိဂတသဗ္ဗဒေါသာ စတုသဋ္ဌိ ဓာတိယော အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော အနန္တေန ပရိဝါရေန မဟတာ သိရိသမုဒယေန ဝဍ္ဎိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ဝပ္ပမင်္ဂလံ နာမ အဟောသိ။ တံဒိဝသံ ရာဇာ မဟတိယာ ဝိဘူတိယာ မဟတာ ပရိဝါရေန နဂရတော နိက္ခမန္တော ပုတ္တမ္ပိ ဂဟေတွာဝ အဂမာသိ။ ကသိကမ္မဋ္ဌာနေ ဧကော ဇမ္ဗုရုက္ခော ပရမရမဏီယော ဃနသန္ဒစ္ဆာယော အဟောသိ။ တဿ ဟေဋ္ဌာ ကုမာရဿ သယနံ ပညာပေတွာ ဥပရိ ဝရကနကတာရာခစိတံ ရတ္တစေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရံ အလင်္ကရိတွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော နင်္ဂလကရဏဋ္ဌာနမဂမာသိ။ တတ္ထ ရာဇာ ပရမမင်္ဂလံ သုဝဏ္ဏနင်္ဂလံ ဂဏှာတိ၊ အမစ္စာဒယော ရဇတနင်္ဂလာဒီနိ ဂဏှန္တိ။ တံဒိဝသံ နင်္ဂလသဟဿံ ယောဇီယတိ။ ဗောဓိသတ္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဓာတိယော – ‘‘ရညော သမ္ပတ္တိံ ပဿိဿာမာ’’တိ အန္တောသာဏိတော ဗဟိ နိက္ခန္တာ။

အထ ဗောဓိသတ္တော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော ကိဉ္စိ အဒိသွာ သဟသာ ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ အာနာပါနေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပဌမဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဓာတိယော ခဇ္ဇဘောဇ္ဇန္တရေ ဝိစရန္တိယော ထောကံ စိရာယိံသု။ သေသရုက္ခာနံ ဆာယာ နိဝတ္တာ၊ တဿ ပန ဇမ္ဗုရုက္ခဿ ဆာယာ ပရိမဏ္ဍလာ ဟုတွာ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဓာတိတော ပနဿ ‘‘အယျပုတ္တော ဧကကောဝါ’’တိ ဝေဂေန သာဏိပါကာရံ ဥက္ခိပိတွာ ပရိယေသန္တိယော သိရိသယနေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ တဉ္စ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဝေဂေန အာဂန္တွာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ ဝေါ၊ တာတ၊ ဒုတိယဝန္ဒနာ’’တိ ပုတ္တံ ဝန္ဒိ။

အထ မဟာပုရိသော အနုက္ကမေန သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော အဟောသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကေ ရမ္မ-သုရမ္မ-သုဘနာမကေ တယော ပါသာဒေ ကာရေသိ။ ဧကံ နဝဘူမိကံ ဧကံ သတ္တဘူမိကံ ဧကံ ပဉ္စဘူမိကံ။ တယောပိ ပါသာဒါ ဥဗ္ဗေဓေန သမပ္ပမာဏာ အဟေသုံ။ ဘူမိကာသု ပန နာနတ္တံ အဟောသိ။

အထ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော ဆတ္တမဿ ဥဿာပေတွာ ရဇ္ဇသိရိံ ပဿိဿာမီ’’တိ။ သော သာကိယာနံ ပဏ္ဏာနိ ပဟိဏိ ‘‘ပုတ္တော မေ ဝယပ္ပတ္တော၊ ရဇ္ဇေ နံ ပတိဋ္ဌာပေဿာမိ၊ သဗ္ဗေ အတ္တနော ဂေဟေသု ဝယပ္ပတ္တာ ဒါရိကာ ဣမံ ဂေဟံ ပေသေန္တူ’’တိ။ တေ ရညော သာသနံ သုတွာ – ‘‘ကုမာရော ကေဝလံ ရူပသမ္ပန္နော၊ န ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဇာနာတိ၊ ဒါရဘရဏံ ကာတုံ န သက္ခိဿတိ၊ န မယံ ဓီတရော ဒဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပုတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော – ‘‘ကိံ သိပ္ပံ ဒဿေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သဟဿတ္ထာမံ ဓနုံ အာရောပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဟရာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အာဟရာပေတွာ အဒါသိ။ တံ ဓနုံ ပုရိသသဟဿံ အာရောပေတိ၊ ပုရိသသဟဿံ ဩရောပေတိ။ မဟာပုရိသော တံ သရာသနံ အာဟရာပေတွာ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နောဝ ဇိယံ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေ ဝေဌာပေတွာ ကဍ္ဎန္တော ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေနေဝ ဓနုံ အာရောပေတွာ ဝါမေန ဟတ္ထေန ဒဏ္ဍေ ဂဟေတွာ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ကဍ္ဎိတွာ ဇိယံ ရောပေသိ။ သကလနဂရံ ဥပ္ပတ္တနာကာရပ္ပတ္တံ အဟောသိ ။ ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝေါ ဂဇ္ဇတီ’’တိ အာဟံသု။ အထညေ ‘‘တုမှေ န ဇာနာထ၊ န ဒေဝေါ ဂဇ္ဇတိ၊ အင်္ဂီရသဿ ကုမာရဿ သဟဿတ္ထာမံ ဓနုံ အာရောပေတွာ ဇိယံ ပေါဌေန္တဿ ဇိယပ္ပဟာရသဒ္ဒေါ ဧသော’’တိ အာဟံသု။ သာကိယာ တံ သုတွာ တာဝတကေနေဝ အာရဒ္ဓစိတ္တာ တုဋ္ဌမာနသာ အဟေသုံ။

အထ မဟာပုရိသော – ‘‘ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ အဋ္ဌင်္ဂုလဗဟလံ အယောပဋ္ဋံ ကဏ္ဍေန ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ။ တံ ဝိဇ္ဈိတွာ – ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ စတုရင်္ဂုလဗဟလံ အသနဖလကံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတွာ – ‘‘အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ဝိဒတ္ထိဗဟလံ ဥဒုမ္ဗရဖလကံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ ဝိဇ္ဈိတွာ အညံ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ တတော ‘‘ဝါလုကသကဋာနီ’’တိ အာဟံသု။ မဟာသတ္တော ဝါလုကသကဋမ္ပိ ပလာလသကဋမ္ပိ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဥဒကေ ဧကူသဘပ္ပမာဏံ ကဏ္ဍံ ပေသေသိ ထလေ အဋ္ဌဥသဘပ္ပမာဏံ။ အထ နံ ‘‘ဝါတိင်္ဂဏသညာယ ဝါလံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘တေန ဟိ ယောဇနမတ္တံ ဝါတိင်္ဂဏံ ဗန္ဓာပေထာ’’တိ ဝတွာ ယောဇနမတ္တကေ ဝါတိင်္ဂဏသညာယ ဝါလံ ဗန္ဓာပေတွာ ရတ္တန္ဓကာရေ မေဃပဋလေဟိ ဆန္နာသု ဒိသာသု ကဏ္ဍံ ခိပိ။ တံ ဂန္တွာ ယောဇနမတ္တကေ ဝါလံ ဖာလေတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ န ကေဝလံ ဧတ္တကမေဝ၊ တံဒိဝသံ မဟာပုရိသော လောကေ ဝတ္တမာနံ သိပ္ပံ သဗ္ဗမေဝ ဒဿေသိ။

အထ သာကိယာ အတ္တနော ဓီတရော အလင်္ကရိတွာ ပေသယိံသု။ စတ္တာလီသသဟဿာ နာဋကိတ္ထိယော အဟေသုံ။ ရာဟုလမာတာ ပန ဒေဝီ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။ မဟာပုရိသော ဒေဝကုမာရော ဝိယ သုရယုဝတီဟိ ပရိဝုတော နရယုဝတီဟိ ပရိဝုတော နိပ္ပုရိသေဟိ တုရိယေဟိ ပရိစာရိယမာနော မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ဥတုဝါရေန ဥတုဝါရေန တေသု တီသု ပါသာဒေသု ဝိဟရတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ဥယျာနဘူမိံ ဂန္တုကာမော သာရထိံ အာမန္တေတွာ – ‘‘ရထံ ယောဇေဟိ ဥယျာနဘူမိံ ပဿိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ မဟာရဟံ ဝရရုစိရထိရကုဗ္ဗရဝရတ္တံ ထိရတရနေမိနာဘိံ ဝရကနကရဇတမဏိရတနခစိတဤသာမုခံ နဝကနကရဇတတာရကခစိတနေမိပဿံ သမောသရိတဝိဝိဓသုရဘိကုသုမဒါမသဿိရိကံ ရဝိရထသဒိသဒဿနီယံ ဝရရထံ သမလင်္ကရိတွာ သသိကုမုဒသဒိသဝဏ္ဏေ အနိလဂရုဠဇဝေ အာဇာနီယေ စတ္တာရော မင်္ဂလသိန္ဓဝေ ယောဇေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိဝေဒေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝဝိမာနသဒိသံ တံ ရထဝရမာရုယှ ဥယျာနာဘိမုခေါ ပါယာသိ။

အထ ဒေဝတာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရဿ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကာလော အာသန္နော၊ ပုဗ္ဗနိမိတ္တမဿ ဒဿေဿာမာ’’တိ ဧကံ ဒေဝပုတ္တံ ဇရာဇဇ္ဇရသရီရံ ခဏ္ဍဒန္တံ ပလိတကေသံ ဝင်္ကဂတ္တံ ဒဏ္ဍဟတ္ထံ ပဝေဓမာနံ ကတွာ ဒဿေသုံ။ တံ ဗောဓိသတ္တော စေဝ သာရထိ စ ပဿန္တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တော – ‘‘သာရထိ ကော နာမေသ ပုရိသော ကေသာပိဿ န ယထာ အညေသ’’န္တိ မဟာပဒါနသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၃ အာဒယော) အာဂတနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ တဿ ဝစနံ သုတွာ – ‘‘ဓိရတ္ထု ဝတ၊ ဘော၊ ဇာတိ၊ ယတြ ဟိ နာမ ဇာတဿ ဇရာ ပညာယိဿတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၅၊ ၄၇) သံဝိဂ္ဂဟဒယော တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ပါသာဒမေဝ အဘိရုဟိ။

ရာဇာ ‘‘ကိံကာရဏာ မမ ပုတ္တော ပဋိနိဝတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဇိဏ္ဏပုရိသံ ဒိသွာ၊ ဒေဝါ’’တိ။ တတော ကမ္ပမာနမာနသော ရာဇာ အဍ္ဎယောဇနေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ပုနေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တာဟိ ဧဝ ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ ဗျာဓိတဉ္စ ပုရိသံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော နိဝတ္တိတွာ ပါသာဒမေဝ အဘိရုဟိ။ ရာဇာ ပုစ္ဆိတွာ နာဋကာနိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာယ မာနသံ အဿ ဘိန္နံ ကရိဿ’’န္တိ အာရက္ခံ ဝဍ္ဎေတွာ သမန္တတော တိဂါဝုတပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။

ပုနပိ ဗောဓိသတ္တော ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တထေဝ ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ ကာလင်္ကတံ ဒိသွာ ပုရိမနယေနေဝ ပုစ္ဆိတွာ သံဝိဂ္ဂဟဒယော နိဝတ္တိတွာ ပါသာဒမဘိရုဟိ။ ရာဇာ နိဝတ္တနကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ပုန အာရက္ခံ ဝဍ္ဎေတွာ ယောဇနပ္ပမာဏေ ပဒေသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။

ပုနပိ ဗောဓိသတ္တော ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော တထေဝ ဒေဝတာဟိ နိမ္မိတံ သုနိဝတ္ထံ သုပါရုတံ ပဗ္ဗဇိတံ ဒိသွာ – ‘‘ကော နာမေသော၊ သမ္မ၊ သာရထီ’’တိ သာရထိံ ပုစ္ဆိ။ သာရထိ ကိဉ္စာပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒဿ အဘာဝါ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဂုဏေ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဒေဝတာနုဘာဝေန ပန ‘‘ပဗ္ဗဇိတော နာမာယံ ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ တဿ ဝဏ္ဏေသိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံဒိဝသံ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဒီဃာယုကာ ဗောဓိသတ္တာ ဝဿသတေ ဝဿသတေ အတိက္ကန္တေ ဇိဏ္ဏာဒီသု ဧကေကံ အဒ္ဒသံသု။ အမှာကံ ပန ဗောဓိသတ္တော အပ္ပာယုကကာလေ ဥပ္ပန္နတ္တာ စတုန္နံ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော အနုက္ကမေန ဧကေကံ အဒ္ဒသ။ ဒီဃဘာဏကာ ပနာဟု – ‘‘စတ္တာရိ နိမိတ္တာနိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒိသွာ အဂမာသီ’’တိ။ တတ္ထ ဒိဝသဘာဂံ ကီဠိတွာ ဥယျာနရသမနုဘဝိတွာ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိယံ နှတွာ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ မင်္ဂလသိလာတလေ နိသီဒိ အတ္တာနံ အလင်္ကာရာပေတုကာမော။ အထဿ စိတ္တာစာရမညာယ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အာဏတ္တော ဝိဿကမ္မော နာမ ဒေဝပုတ္တော အာဂန္တွာ တဿေဝ ကပ္ပကသဒိသော ဟုတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ အလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကရိ။ အထဿ သဗ္ဗာလင်္ကာရသမလင်္ကတဿ သဗ္ဗတာလာဝစရေသု သကာနိ သကာနိ ပဋိဘာနာနိ ဒဿယန္တေသု ဗြာဟ္မဏေသု စ ‘‘ဇယ နန္ဒာ’’တိအာဒိဝစနေဟိ သုတမင်္ဂလိကာဒီသု နာနပ္ပကာရေဟိ မင်္ဂလဝစနတ္ထုတိဃောသေဟိ သမ္ဘာဝေန္တေသု သဗ္ဗာလင်္ကာရသမလင်္ကတံ ရထဝရံ အဘိရုဟိ။ တသ္မိံ သမယေ – ‘‘ရာဟုလမာတာ ပုတ္တံ ဝိဇာတာ’’တိ သုတွာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ – ‘‘ပုတ္တဿ မေ တုဋ္ဌိံ နိဝေဒေထာ’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ – ‘‘ရာဟု ဇာတော၊ ဗန္ဓနံ ဇာတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ – ‘‘ကိံ မေ ပုတ္တော အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မေ နတ္တာ ‘ရာဟုလကုမာရော’တွေဝ နာမံ ဟောတူ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တောပိ တံ ရထဝရမာရုယှ မဟတာ ပရိဝါရေန အတိမနောရမေန သိရိသောဘဂ္ဂေန နဂရံ ပါဝိသိ။ တသ္မိံ သမယေ ရူပသိရိယာ ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ စ အကိသာ ကိသာဂေါတမီ နာမ ခတ္တိယကညာ ဥပရိပါသာဒဝရတလဂတာ နဂရံ ပဝိသန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပသိရိံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿာ ဟုတွာ –

‘‘နိဗ္ဗုတာ နူန သာ မာတာ၊ နိဗ္ဗုတော နူန သော ပိတာ၊

နိဗ္ဗုတာ နူန သာ နာရီ၊ ယဿာယံ ဤဒိသော ပတီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ) –

ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

ဗောဓိသတ္တော တံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ မေ သုဿဝနံ ဝစနံ သာဝေသိ၊ အဟဉှိ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသန္တော ဝိစရာမိ၊ အဇ္ဇေဝ မယာ ဃရာဝါသံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ နိဗ္ဗာနံ ဂဝေသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘အယံ ဣမိဿာ အာစရိယဘာဂေါ ဟောတူ’’တိ မုတ္တာဟာရံ ကဏ္ဌတော ဩမုဉ္စိတွာ ကိသာဂေါတမိယာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ပရမရတိကရံ မုတ္တာဟာရံ ပေသေသိ။ သာ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မယိ ပဋိဗဒ္ဓဟဒယော ဟုတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသီ’’တိ သောမနဿဇာတာ အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ မဟတာ သိရိသမုဒယေန ပရမရမဏီယံ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ သိရိသယနေ နိပဇ္ဇိ။ တာဝဒေဝ နံ ပရိပုဏ္ဏရဇနိကရသဒိသရုစိရဝရဝဒနာ ဗိမ္ဗဖလသဒိသဒသနဝသနာ သိတဝိမလသမသံဟိတာဝိရဠဝရဒသနာ အသိတနယနကေသပါသာ သုဇာတဉ္ဇနာတိနီလကုဋိလဘမုကာ သုဇာတဟံသသမသံဟိတပယောဓရာ ရတိကရနဝကနကရဇတဝိရစိတဝရမဏိမေခလာ ပရိဂတဝိပုလဃနဇဃနတဋာ ကရိကရသန္နိဘောရုယုဂလာ နစ္စဂီတဝါဒိတေသု ကုသလာ သုရယုဝတိသဒိသရူပသောဘာ ဝရယုဝတိယော မဓုရရဝါနိ တုရိယာနိ ဂဟေတွာ မဟာပုရိသံ သမ္ပရိဝါရေတွာ ရမာပယန္တိယော နစ္စဂီတဝါဒိတာနိ ပယောဇယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ပန ကိလေသေသု ဝိရတ္တစိတ္တတာယ နစ္စဂီတာဒီသု အနဘိရတော မုဟုတ္တံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။

တာ တံ ဒိသွာ ‘‘ယဿတ္ထာယ နစ္စာဒီနိ မယံ ပယောဇေမ၊ သော နိဒ္ဒံ ဥပဂတော၊ ဣဒါနိ ကိမတ္ထံ ကိလမာမာ’’တိ ဂဟိတာနိ တုရိယာနိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိံသု၊ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပါ စ ဈာယန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ပဗုဇ္ဈိတွာ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော အဒ္ဒသ တာ ဣတ္ထိယော တုရိယဘဏ္ဍာနိ အဝတ္ထရိတွာ နိဒ္ဒါယန္တိယော ပဂ္ဃရိတလာလာ ကိလိန္နကပေါလဂတ္တာ၊ ဧကစ္စာ ဒန္တေ ခါဒန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ကာကစ္ဆန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ဝိပ္ပလပန္တိယော၊ ဧကစ္စာ ဝိဝဋမုခါ၊ ဧကစ္စာ အပဂတဝသနရသနာ ၊ ပါကဋဗီဘစ္ဆသမ္ဗာဓဋ္ဌာနာ၊ ဧကစ္စာ ဝိမုတ္တာကုလသိရောရုဟာ သုသာနရူပရူပံ ဓာရယမာနာ သယိံသု။ မဟာသတ္တော တာသံ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ကာမေသု ဝိရတ္တစိတ္တော အဟောသိ။ တဿ ပန အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဒသသတနယနဘဝနသဒိသံ ရုစိရသောဘမ္ပိ ပါသာဒဝရတလံ အပဝိဒ္ဓမတသရီရကုဏပဘရိတံ အာမကသုသာနမိဝ ပရမပဋိက္ကူလံ ဥပဋ္ဌာသိ။ တယောပိ ဘဝါ အာဒိတ္တဘဝနသဒိသာ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘ဥပဒ္ဒုတံ ဝတ၊ ဘော၊ ဥပဿဋ္ဌံ ဝတ ဘော’’တိ စ ဝါစံ ပဝတ္တေသိ။ အတိဝိယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမိ။

သော ‘‘အဇ္ဇေဝ မယာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သိရိသယနတော ဥဋ္ဌာယ ဒွါရသမီပံ ဂန္တွာ – ‘‘ကော ဧတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဥမ္မာရေ သီသံ ကတွာ နိပန္နော ဆန္နော အာဟ – ‘‘အဟံ၊ အယျပုတ္တ၊ ဆန္နော’’တိ။ အထ မဟာပုရိသော – ‘‘အဟံ အဇ္ဇ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတုကာမော၊ န ကဉ္စိ ပဋိဝေဒိတွာ သီဃမေကံ အတိဇယံ သိန္ဓဝံ ကပ္ပေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ အဿဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ အဿသာလံ ဂန္တွာ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေသု ဇလန္တေသု သုမနပဋ္ဋဝိတာနဿ ဟေဋ္ဌာ ပရမရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဌိတံ အရိမန္ထကံ ကဏ္ဍကံ တုရင်္ဂဝရံ ဒိသွာ – ‘‘အဇ္ဇ မယာ အယျပုတ္တဿ နိက္ခမနတ္ထာယ ဣမမေဝ မင်္ဂလဟယံ ကပ္ပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကဏ္ဍကံ ကပ္ပေသိ။ သော ကပ္ပိယမာနောဝ အညာသိ – ‘‘အယံ ကပ္ပနာ အတိဂါဠှာ၊ အညေသု ဒိဝသေသု ဥယျာနကီဠံ ဂမနကာလေ ကပ္ပနာ ဝိယ န ဟောတိ။ နိဿံသယံ အဇ္ဇေဝ အယျပုတ္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိဿတီ’’တိ။ တတော တုဋ္ဌမာနသော မဟာဟသိတံ ဟသိ။ သော နာဒေါ တံ သကလကပိလဝတ္ထုပုရံ ဥန္နာဒံ ကရေယျ၊ ဒေဝတာ ပန သန္နိရုမ္ဘိတွာ န ကဿစိ သောတုံ အဒံသု။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပုတ္တံ တာဝ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော ဥဋ္ဌာယ ရာဟုလမာတုယာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘဒွါရံ ဝိဝရိ။ တသ္မိံ ခဏေ အန္တောဂဗ္ဘေ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေါ ဈာယတိ။ ရာဟုလမာတာ သုမနမလ္လိကာဒီနံ အမ္ဗဏမတ္တေန အတ္တိပ္ပကိဏ္ဏေ ဝရသယနေ ပုတ္တဿ မတ္ထကေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ နိဒ္ဒါယတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥမ္မာရေ ပါဒံ ဌပေတွာ ဌိတကောဝ ဩလောကေတွာ – ‘‘သစာဟံ ဒေဝိယာ ဟတ္ထံ အပနေတွာ မမ ပုတ္တံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဒေဝီ ပဗုဇ္ဈိဿတိ၊ ဧဝံ မေ အဘိနိက္ခမနဿ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ။ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာဝ အာဂန္တွာ ပုတ္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပါသာဒတလတော ဩတရိတွာ အဿဿ သမီပံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘တာတ ကဏ္ဍက၊ တွံ အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ မံ တာရယ၊ အဟံ တံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သဒေဝကံ လောကံ တာရေဿာမီ’’တိ။ တတော ဥလ္လင်္ဃိတွာ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ ကဏ္ဍကော ဂီဝတော ပဋ္ဌာယ အာယာမတော အဋ္ဌာရသဟတ္ထော ဟောတိ တဒနုရူပေန ဥဗ္ဗေဓေန သမန္နာဂတော ရူပဂ္ဂဇဝဗလသမ္ပန္နော သဗ္ဗသေတော ဓောတသင်္ခသဒိသဒဿနီယဝဏ္ဏော။ တတော ဗောဓိသတ္တော ဝရတုရင်္ဂပိဋ္ဌိဂတော ဆန္နံ အဿဿ ဝါလဓိံ ဂါဟာပေတွာ အဍ္ဎရတ္တသမယေ နဂရဿ မဟာဒွါရံ သမ္ပတ္တော။

တဒါ ပန ရာဇာ ပုဗ္ဗေဝ ဗောဓိသတ္တဿ ဂမနပဋိသေဓနတ္ထာယ ဒွီသု ဒွါရကဝါဋေသု ဧကေကံ ပုရိသသဟဿေန ဝိဝရိတဗ္ဗံ ကာရေတွာ တတ္ထ ဗဟုပုရိသေ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ပုရိသဂဏနာယ ကောဋိသတသဟဿဿ ဗလံ ဓာရေသိ၊ ဟတ္ထိဂဏနာယ ကောဋိသဟဿဿ။ တသ္မာ သော စိန္တေသိ – ‘‘ယဒိ ဒွါရံ န ဝိဝရီယတိ၊ အဇ္ဇ ကဏ္ဍကဿ ပိဋ္ဌေ နိသိန္နော ဆန္နံ ဝါလဓိံ ဂါဟာပေတွာ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ကဏ္ဍကံ ဦရူဟိ နိပ္ပီဠေတွာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ ပါကာရံ ဥပ္ပတိတွာ အတိက္ကမေယျ’’န္တိ။ ဆန္နော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဒွါရံ န ဥဂ္ဃာပယတိ၊ အဟံ အယျပုတ္တံ ခန္ဓေ ကတွာ ကဏ္ဍကံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန ပရိက္ခိပန္တော ဥပကစ္ဆကေ ကတွာ ဥပ္ပတိတွာ ပါကာရံ အတိက္ကမိဿာမီ’’တိ။ ကဏ္ဍကော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဒွါရေ အဝိဝရိယမာနေ ယထာနိသိန္နမေဝ အယျပုတ္တံ ဂဟိတဝါလဓိနာ ဆန္နေန သဒ္ဓိံ ဥပ္ပတိတွာ ပါကာရဿ ပုရတော ပတိဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ။ ဧဝမေဝ တယော ပုရိသာ စိန္တယိံသု။ ဒွါရေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ မဟာဒွါရံ ဝိဝရိံသု။

တသ္မိံ ခဏေ မာရော ပါပိမာ ‘‘မဟာသတ္တံ နိဝတ္တေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ ဂဂနတလေ ဌတွာ အာဟ –

‘‘မာ နိက္ခမ မဟာဝီရ၊ ဣတော တေ သတ္တမေ ဒိနေ၊

ဒိဗ္ဗံ တု စက္ကရတနံ၊ အဒ္ဓါ ပါတု ဘဝိဿတိ။ –

ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရာနံ စတုန္နံ မဟာဒီပါနံ ရဇ္ဇံ ကာရေဿသိ၊ နိဝတ္တ၊ မာရိသာ’’တိ။ မဟာပုရိသော အာဟ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ။ အဟံ ဝသဝတ္တီတိ။

‘‘ဇာနာမဟံ မဟာရာဇ၊ မယှံ စက္ကဿ သမ္ဘဝံ၊

အနတ္ထိကောဟံ ရဇ္ဇေန၊ ဂစ္ဆ တွံ မာရ မာ ဣဓ။

‘‘သကလံ ဒသသဟဿမ္ပိ၊ လောကဓာတုမဟံ ပန၊

ဥန္နာဒေတွာ ဘဝိဿာမိ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဝိနာယကော’’တိ။ –

အာဟ။ သော တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။

မဟာသတ္တော ဧကူနတ္တိံသဝဿကာလေ ဟတ္ထဂတံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ အနပေက္ခော ဆဍ္ဍေတွာ စက္ကဝတ္တိသိရိနိဝါသဘူတာ ရာဇဘဝနာ နိက္ခမိတွာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာယ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေ ဝတ္တမာနေ နဂရတော နိက္ခမိတွာ နဂရံ အပလောကေတုကာမော အဟောသိ။ ဝိတက္ကသမနန္တရမေဝ စဿ ကုလာလစက္ကံ ဝိယ သော ဘူမိပ္ပဒေသော ပရိဝတ္တိ။ ယထာဌိတောဝ မဟာသတ္တော ကပိလဝတ္ထုပုရံ ဒိသွာ တဿိံ ဘူမိပ္ပဒေသေ ကဏ္ဍကနိဝတ္တနံ နာမ စေတိယဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဂန္တဗ္ဗမဂါဘိမုခံယေဝ ကဏ္ဍကံ ကတွာ ပါယာသိ မဟတာ သက္ကာရေန ဥဠာရေန သိရိသမုဒယေန။ တဒါ မဟာသတ္တေ ဂစ္ဆန္တေ တဿ ပုရတော ဒေဝတာ သဋ္ဌိ ဥက္ကာသတသဟဿာနိ ဓာရယိံသု၊ တထာ ပစ္ဆတော သဋ္ဌိ ဒက္ခိဏတော သဋ္ဌိ ဥက္ကာသတသဟဿာနိ၊ တထာ ဝါမပဿတော။ အပရာ ဒေဝတာ သုရဘိကုသုမမာလာဒါမစန္ဒနစုဏ္ဏစာမရဓဇပဋာကာဟိ သက္ကရောန္တိယော ပရိဝါရေတွာ အဂမံသု။ ဒိဗ္ဗာနိ သင်္ဂီတာနိ အနေကာနိ စ တုရိယာနိ ဝဇ္ဇိံသု။

ဣမိနာ သိရိသမုဒယေန ဂစ္ဆန္တော ဗောဓိသတ္တော ဧကရတ္တေနေဝ တီဏိ ရဇ္ဇာနိ အတိက္ကမ္မ တိံသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ အနောမာနဒီတီရံ သမ္ပာပုဏိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော နဒီတီရေ ဌတွာ ဆန္နံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကာ နာမာယံ နဒီ’’တိ? ‘‘အနောမာ နာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အမှာကမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနောမာ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဏှိယာ အဿံ ဃဋ္ဋေန္တော အဿဿ သညံ အဒါသိ။ အဿော ဥလ္လင်္ဃိတွာ အဋ္ဌဥသဘဝိတ္ထာရာယ နဒိယာ ပါရိမတီရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော အဿပိဋ္ဌိတော ဩရုယှ မုတ္တရာသိသဒိသေ ဝါလုကာပုလိနေ ဌတွာ ဆန္နံ အာမန္တေသိ – ‘‘သမ္မ ဆန္န၊ တွံ မယှံ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ အာဒါယ ဂစ္ဆ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ဆန္နော၊ ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော အာဟ – ‘‘န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတုံ၊ ဂစ္ဆေဝ တွ’’န္တိ တိက္ခတ္တုံ နိဝါရေတွာ အာဘရဏာနိ စေဝ ကဏ္ဍကဉ္စ ပဋိစ္ဆာပေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မယှံ ကေသာ သမဏသာရုပ္ပာ န ဟောန္တိ၊ တေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ပရမနိသိတမသိဝရံ ဂဟေတွာ ဝါမဟတ္ထေန မောဠိယာ သဒ္ဓိံ စူဠံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒိ၊ ကေသာ ဒွင်္ဂုလမတ္တာ ဟုတွာ ဒက္ခိဏတော အာဝဋ္ဋမာနာ သီသေ အလ္လီယိံသု။ တေသံ ပန ကေသာနံ ယာဝဇီဝံ တဒေဝ ပမာဏံ အဟောသိ၊ မဿု စ တဒနုရူပံ၊ ပုန ကေသမဿုဩဟာရဏကိစ္စမ္ပိဿ နာဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော သဟ မောဠိယာ စူဠံ ဂဟေတွာ – ‘‘သစာဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ အာကာသေ တိဋ္ဌတု၊ နော စေ၊ ဘူမိယံ ပတတူ’’တိ အာကာသေ ခိပိ။ တံ စူဠာမဏိဗန္ဓနံ ယောဇနပ္ပမာဏံ ဌာနံ ဂန္တွာ အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။

အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ယောဇနိကေန ရတနစင်္ကောဋကေန တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တာဝတိံသဘဝနေ တိယောဇနံ သတ္တရတနမယံ စူဠာမဏိစေတိယံ နာမ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ယထာဟ –

‘‘ဆေတွာန မောဠိံ ဝရဂန္ဓဝါသိတံ၊ ဝေဟာယသံ ဥက္ခိပိ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော၊

သဟဿနေတ္တော သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟိ၊ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋဝရေန ဝါသဝေါ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၂၂၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၁၂၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ)၊

ပုန ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာနိ ကာသိကဝတ္ထာနိ မဟဂ္ဃာနိ၊ န မယှံ သမဏသာရုပ္ပာနီ’’တိ။ အထဿ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပုရာဏသဟာယကော ဃဋိကာရမဟာဗြဟ္မာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဝိနာသဘာဝါပ္ပတ္တေန မိတ္တဘာဝေန စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇ မေ သဟာယကော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ သမဏပရိက္ခာရမဿ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ။

‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ၊ ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊

ပရိဿာဝနဉ္စ အဋ္ဌေတေ၊ ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၁၅၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၉၄၊ ၂။၃၄၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၁၉၈၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅ ပဒဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။အဝိဒူရေနိဒါနကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၂၀၆) –

ဣမေ အဋ္ဌ သမဏပရိက္ခာရေ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ မဟာပုရိသော အရဟဒ္ဓဇံ နိဝါသေတွာ ဥတ္တမံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဂဟေတွာ သာဋကယုဂလံ အာကာသေ ခိပိ။ တံ မဟာဗြဟ္မာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဗြဟ္မလောကေ ဒွါဒသယောဇနိကံ သဗ္ဗရတနမယံ စေတိယံ ကတွာ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ဌပေသိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော – ‘‘ဆန္န၊ မမ ဝစနေန မာတာပိတူနံ အာရောဂျံ ဝဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ဥယျောဇေသိ။ တတော ဆန္နော မဟာပုရိသံ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ ကဏ္ဍကော ပန ဆန္နေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနဿ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုဏန္တော ဌတွာ – ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ မယှံ ပုန သာမိနော ဒဿန’’န္တိ စက္ခုပထမဿ ဝိဇဟန္တော ဝိယောဂဒုက္ခမဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဟဒယေန ဖလိတေန ကာလံ ကတွာ သုရရိပုဒုရဘိဘဝနေ တာဝတိံသဘဝနေ ကဏ္ဍကော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဥပ္ပတ္တိ ဝိမလတ္ထဝိလာသိနိယာ ဝိမာနဝတ္ထုဋ္ဌကထာယ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဆန္နဿ ပဌမံ ဧကောဝ သောကော အဟောသိ။ သော ကဏ္ဍကဿ ကာလကိရိယာယ ဒုတိယေန သောကေန ပီဠိယမာနော ရောဒန္တော ပရိဒေဝန္တော ဒုက္ခေန အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပဗ္ဗဇိတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ အနုပိယံ နာမ အမ္ဗဝနံ အတ္ထိ၊ တတ္ထေဝ သတ္တာဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေတွာ တတော ပစ္ဆာ သဉ္ဈာပ္ပဘာနုရဉ္ဇိတသလိလဓရသံဝုတော သရဒသမယေ ပရိပုဏ္ဏရဇနိကရော ဝိယ ကာသာဝဝရသံဝုတော ဧကကောပိ အနေကဇနပရိဝုတော ဝိယ ဝိရောစမာနော တံ ဝနဝါသိမိဂပက္ခီနံ နယနာမတပါနမိဝ ကရောန္တော ဧကစရော သီဟော ဝိယ နရသီဟော မတ္တမာတင်္ဂဝိလာသဂါမီ သမဿာသေန္တော ဝိယ ဝသုန္ဓရံ ပါဒတလေဟိ ဧကဒိဝသေနေဝ တိံသယောဇနိကံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဥတ္တုင်္ဂတရင်္ဂဘင်္ဂံ အသင်္ဂံ ဂင်္ဂံ နဒိံ ဥတ္တရိတွာ ရတနဇုတိဝိသရဝိရာဇိတဝရရုစိရရာဇဂဟံ ရာဇဂဟံ နာမ နဂရံ ပါဝိသိ။ ပဝိသိတွာ စ ပန သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ သကလံ ပန တံ နဂရံ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပဒဿနေန ဓနပါလကေ ပဝိဋ္ဌေ တံ နဂရံ ဝိယ အသုရိန္ဒေ ပဝိဋ္ဌေ ဒေဝနဂရံ ဝိယ သင်္ခေါဘမဂမာသိ။ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေ မဟာပုရိသေ နဂရဝါသိနော မနုဿာ မဟာသတ္တဿ ရူပဒဿနေန သဉ္ဇာတပီတိသောမနဿာ ဇာတဝိမှိတာ ဗောဓိသတ္တဿ ရူပဒဿနာဝဇ္ဇိတဟဒယာ အဟေသုံ။

တေသံ မနုဿာနံ အညတရော အညတရမေဝမာဟ – ‘‘ကိန္နု ယံ၊ ဘော၊ ရာဟုဘယေန နိဂူဠှကိရဏဇာလော ပုဏ္ဏစန္ဒော မနုဿလောကမာဂတော’’တိ။ တမညော သိတံ ကတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ကထေသိ၊ သမ္မ၊ ကဒါ နာမ တယာ ပုဏ္ဏစန္ဒော မနုဿလောကမာဂတော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ နနု ဧသ ကုသုမကေတုကာမဒေဝေါ ဝေသန္တရမာဒါယ အမှာကံ မဟာရာဇဿ နာဂရာနဉ္စ ပရမလီဠာဝိဘူတိံ ဒိသွာ ကီဠိတုမာဂတော’’တိ။ တမညော သိတံ ကတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ တွံ ဥမ္မတ္တောသိ၊ နနု ကာမော ဣဿရကောဓဟုတာသနပရိဒဍ္ဎသရီရော သုရပတိဒသသတနယနော ဧသော အမရပုရသညာယ ဣဓာဂတော’’တိ! တမညော ဤသကံ ဟသိတွာ – ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ ဘော၊ တေ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓံ၊ ကုတော ပနဿ ဒသသတနယနာနိ၊ ကုတော ဝဇိရံ၊ ကုတော ဧရာဝဏော။ အဒ္ဓါ ဗြဟ္မာ ဧသ ဗြာဟ္မဏဇနံ ပမတ္တံ ဉတွာ ဝေဒဝေဒင်္ဂါဒီသု နိယောဇနတ္ထာယ အာဂတော’’တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ အပသာဒေတွာ အညော ပဏ္ဍိတဇာတိကော ဧဝမာဟ – ‘‘နေဝါယံ ပုဏ္ဏစန္ဒော ၊ န စ ကာမဒေဝေါ၊ နာပိ ဒသသတနယနော၊ န စာပိ ဗြဟ္မာ၊ သဗ္ဗလောကနာယကော သတ္ထာ ဧသ အစ္ဆရိယမနုဿော’’တိ။

ဧဝံ သလ္လပန္တေသု ဧဝ နာဂရေသု ရာဇပုရိသာ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော ဗိမ္ဗိသာရဿ အာရောစေသုံ – ‘‘ဒေဝ၊ ဒေဝေါ ဝါ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ ဥဒါဟု နာဂရာဇာ ဝါ ယက္ခော ဝါ ကော နု ဝါ အမှာကံ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရတီ’’တိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ဥပရိပါသာဒတလေ ဌတွာ မဟာပုရိသံ ဒိသွာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော ရာဇပုရိသေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ တံ ဝီမံသထ၊ သစေ အမနုဿော ဘဝိဿတိ၊ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရဓာယိဿတိ၊ သစေ ဒေဝတာ ဘဝိဿတိ၊ အာကာသေန ဂမိဿတိ၊ သစေ နာဂရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ဂမိဿတိ၊ သစေ မနုဿော ဘဝိဿတိ၊ ယထာလဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတီ’’တိ။

မဟာပုရိသောပိ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ရူပသောဘာယ မဟာဇနဿ နယနာနိ အာကဍ္ဎေန္တော ဝိယ ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော မိဿကဘတ္တံ ယာပနမတ္တံ သံဟရိတွာ ပဝိဋ္ဌဒွါရေနေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတစ္ဆာယာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိတွာ အာဟာရံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိ။ တတော ရာဇပုရိသာ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ တတော ဒူတဝစနံ သုတွာ မဂဓာဓိပတိ ရာဇာ ဗာလဇနေဟိ ဒုရနုသာရော မေရုမန္ဒာရသာရော သတ္တသာရော ဗိမ္ဗိသာရော ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏဿဝနေနေဝ သဉ္ဇာတဒဿနကုတူဟလော ဝေဂေန နဂရတော နိက္ခမိတွာ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတာဘိမုခေါ ဂန္တွာ ယာနာ ဩရုယှ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေန ကတာနုညော ဗန္ဓုဇနသိနေဟသီတလေ သိလာတလေ နိသီဒိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဣရိယာပထေ ပသီဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော နာမဂေါတ္တာဒီနိ ပုစ္ဆိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ နိယျာတေသိ။ ဗောဓိသတ္တော – ‘‘မယှံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝါ ကိလေသကာမေဟိ ဝါ အတ္ထော နတ္ထိ။ အဟဉှိ ပရမာဘိသမ္ဗောဓိံ ပတ္ထယန္တော နိက္ခန္တော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရေန ယာစန္တောပိ တဿ စိတ္တံ အလဘိတွာ – ‘‘အဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ဗုဒ္ဓဘူတေန ပန တယာ ပဌမံ မမ ဝိဇိတံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ နဂရံ ပဝိဋ္ဌော။

‘‘အထ ရာဇဂဟံ ဝရရာဇဂဟံ၊ နရရာဇဝရေ နဂရံ တု ဂတေ၊

ဂိရိရာဇဝရော မုနိရာဇဝရော၊ မိဂရာဇဂတော သုဂတောပိ ဂတော’’။

အထ ဗောဓိသတ္တော အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော အာဠာရဉ္စ ကာလာမံ ဥဒကဉ္စ ရာမပုတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ – ‘‘နာယံ မဂ္ဂေါ ဗောဓိယာ’’တိ တံ သမာပတ္တိဘာဝနံ အနလင်္ကရိတွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိတုကာမော ဥရုဝေလံ ဂန္တွာ – ‘‘ရမဏီယော ဝတာယံ ဘူမိဘာဂေါ’’တိ တတ္ထေဝ ဝါသံ ဥပဂန္တွာ မဟာပဓာနံ ပဒဟိ။ လက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကဗြာဟ္မဏာနံ စတ္တာရော ပုတ္တာ ကောဏ္ဍညော ဗြာဟ္မဏော စာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဇနာ ပဌမံယေဝ ပဗ္ဗဇိတာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဘိက္ခာစရိယံ စရန္တာ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တံ သမ္ပာပုဏိံသု။ အထ နံ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တံ – ‘‘ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရိဝေဏသမ္မဇ္ဇနာဒိကာယ ဝတ္တပဋိပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌဟမာနာ သန္တိကာဝစရာဝဿ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တောပိ – ‘‘ကောဋိပ္ပတ္တံ ဒုက္ကရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧကတိလတဏ္ဍုလာဒီဟိ ဝီတိနာမေသိ။ သဗ္ဗသောပိ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ အကာသိ။ ဒေဝတာပိ လောမကူပေဟိ ဒိဗ္ဗောဇံ ဥပဟာရယမာနာ ပက္ခိပိံသု။

အထဿ တာယ နိရာဟာရတာယ ပရမကိသဘာဝပ္ပတ္တကာယဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကာယော ကာဠဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိစ္ဆန္နာနိ အဟေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော ဒုက္ကရကာရိကာယ အန္တံ ဂန္တွာ – ‘‘နာယံ မဂ္ဂေါ ဗောဓိယာ’’တိ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတုံ ဂါမနိဂမေသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟာရံ အာဟရိ။ အထဿ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပါကတိကာနိ အဟေသုံ၊ ကာယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ။ အထ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ တံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ ဆဗ္ဗဿာနိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တောပိ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ နာသက္ခိ၊ ဣဒါနိ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟရိယမာနော ကိံ သက္ခိဿတိ၊ ဗာဟုလ္လိကော ဧသ ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော၊ ကိံ နော ဣမိနာ’’တိ မဟာပုရိသံ ပဟာယ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနံ အဂမံသု။

အထ မဟာပုရိသော ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ဥရုဝေလာယံ သေနာနိဂမေ သေနာကုဋုမ္ဗိကဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တာ သုဇာတာ နာမ ဒါရိကာ အဟောသိ ။ တာယ သမ္ပသာဒနဇာတာယ ဒိန္နံ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏပါတိံ ဂဟေတွာ နေရဉ္ဇရာယ ပဋိသောတံ ခိပိတွာ ကာဠနာဂရာဇံ သုပန္တံ ဗောဓေသိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော နေရဉ္ဇရာတီရေ သုရဘိကုသုမသမလင်္ကတေ နီလောဘာသေ မနောရမေ သာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ ဒေဝတာဟိ အလင်္ကတေန မဂ္ဂေန ဗောဓိရုက္ခာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ ဒေဝနာဂယက္ခသိဒ္ဓါဒယော ဒိဗ္ဗေဟိ မာလာဂန္ဓဝိလေပနေဟိ ပူဇယိံသု။ တသ္မိံ သမယေ သောတ္ထိယော နာမ တိဏဟာရကော တိဏံ အာဒါယ ပဋိပထေ အာဂစ္ဆန္တော မဟာပုရိသဿ အာကာရံ ဉတွာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော တိဏံ ဂဟေတွာ အသိတဉ္ဇနဂိရိသင်္ကာသံ အာစရန္တမိဝ ဒိနကရဇာလံ သကဟဒယမိဝ ကရုဏာသီတလံ သီတစ္ဆာယံ ဝိဝိဓဝိဟဂဂဏသမ္ပာတဝိရဟိတံ မန္ဒမာရုတေရိတာယ ဃနသာခါယ သမလင်္ကတံ နစ္စန္တမိဝ ပီတိယာ ရဉ္ဇမာနမိဝ စ တရုဂဏာနံ ဝိရောစမာနဝိဇယတရုမဿတ္ထဗောဓိရုက္ခမူလမုပဂန္တွာ အဿတ္ထဒုမရာဇံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပုဗ္ဗုတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌိတော တာနိ တိဏာနိ အဂ္ဂေ ဂဟေတွာ စာလေသိ။ တာဝဒေဝ စုဒ္ဒသဟတ္ထော ပလ္လင်္ကော အဟောသိ။ တာနိ စ တိဏာနိ စိတ္တကာရေန လေခါဂဟိတာနိ ဝိယ အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော တတ္ထ စုဒ္ဒသဟတ္ထေ တိဏသန္ထရေ တိသန္ဓိပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သုဝဏ္ဏပီဌေ ဌပိတရဇတက္ခန္ဓံ ဝိယ စ ပညာသဟတ္ထံ ဗောဓိက္ခန္ဓံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ ဥပရိ မဏိဆတ္တေန ဝိယ ဗောဓိသာခါဟိ ဓာရိယမာနော နိသီဒိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေ ပနဿ စီဝရေ ဗောဓိအင်္ကုရာ ပတမာနာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ ပဝါဠာ ဝိယ နိက္ခိတ္တာ ဝိရောစယိံသု။

ဗောဓိသတ္တေ ပန တတ္ထ နိသိန္နေယေဝ ဝသဝတ္တိမာရော ဒေဝပုတ္တော – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော မမ ဝိသယမတိက္ကမိတုကာမော၊ န ဒါနာဟမတိက္ကမိတုမဿ ဒဿာမီ’’တိ မာရဗလဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ မာရဗလမာဒါယ နိက္ခမိ။ သာ ကိရ မာရသေနာ မာရဿ ပုရတော ဒွါဒသယောဇနာ အဟောသိ၊ တထာ ဒက္ခိဏတော စ ဝါမပဿတော စ၊ ပစ္ဆတော ပန စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ကတွာ ဌိတာ၊ ဥဒ္ဓံ နဝယောဇနုဗ္ဗေဓာ အဟောသိ။ ယဿာ ပန ဥန္နဒန္တိယာ သဒ္ဒေါ နဝယောဇနသဟဿတော ပဋ္ဌာယ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါ ဝိယ သုယျတိ။ တသ္မိံ သမယေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဇယုတ္တရံ နာမ သင်္ခံ ဓမမာနော အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ သင်္ခေါ ဝီသဟတ္ထသတိကော အဟောသိ။ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော တိဂါဝုတာယတံ ဗေဠုဝပဏ္ဍုဝီဏံ အာဒါယ ဝါဒယမာနော မင်္ဂလယုတ္တာနိ ဂီတာနိ ဂါယမာနော အဋ္ဌာသိ။ သုယာမော ဒေဝရာဇာ တိဂါဝုတာယတံ သရဒသမယရဇနိကရသဿိရိကံ ဒိဗ္ဗစာမရံ ဂဟေတွာ မန္ဒံ မန္ဒံ ဗီဇယမာနော အဋ္ဌာသိ။ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ တိယောဇနဝိတ္ထတံ ဒုတိယမိဝ ပုဏ္ဏစန္ဒံ သေတစ္ဆတ္တံ ဘဂဝတော ဥဒ္ဓံ ဓာရေတွာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာကာဠောပိ နာဂရာဇာ အသီတိယာ နာဂနာဋကသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ထုတိသင်္ဂီတာနိ ပဝတ္တေန္တော မဟာသတ္တံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ဒေဝတာယော နာနာဝိဓေဟိ သုရဘိကုသုမဒါမဓူပစုဏ္ဏာဒီဟိ ပူဇယမာနာ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယမာနာ အဋ္ဌံသု။

အထ မာရော ဒေဝပုတ္တော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကံ ဟိမဂိရိသိခရသဒိသံ ပရမရုစိရဒဿနံ ဂိရိမေခလံ နာမ ရတနခစိတဝရဝါရဏံ အရိဝါရဏဝါရဏံ အဘိရုဟိတွာ ဗာဟုသဟဿံ မာပေတွာ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန နာနာဝုဓာနိ အဂ္ဂဟာပေသိ။ မာရပရိသာပိ အသိဖရသုသရသတ္တိသဗလာ သမုဿိတဓနုမုသလ-ဖာလ-သင်္ကု-ကုန္တ-တောမရ-ဥပလ-လဂုဠ-ဝလယ-ကဏယ-ကပ္ပဏ-စက္ကကဋကဓာရာရုရု- သီဟ-ခဂ္ဂ-သရဘ-ဝရာဟ-ဗျဂ္ဃ-ဝါနရောရဂ-မဇ္ဇာရောလူကဝဒနာ မဟိံသ-ပသဒ-တုရင်္ဂ-ဒိရဒါဒိဝဒနာ စ နာနာဘီမဝိရူပဗီဘစ္ဆကာယာ မနုဿယက္ခပိသာစသဒိသကာယာ စ မဟာသတ္တံ ဗောဓိသတ္တံ ဗောဓိမူလေ နိသိန္နံ အဇ္ဈောတ္ထရမာနာ ဂန္တွာ ပရိဝါရယိတွာ မာရဿ သန္ဒေသံ သမုဒိက္ခမာနာ အဋ္ဌာသိ။

တတော မာရဗလေ ဗောဓိမဏ္ဍမုပသင်္ကမန္တေယေဝ တေသံ သက္ကာဒီနံ ဧကောပိ ဌာတုံ နာသက္ခိ။ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ ပလာယိံသု။ သက္ကော ပန ဒေဝရာဇာ တံ ဝိဇယုတ္တရသင်္ခံ ပိဋ္ဌိယံ ကတွာ ပလာယိတွာ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိယံ အဋ္ဌာသိ။ မဟာဗြဟ္မာ သေတစ္ဆတ္တံ စက္ကဝါဠကောဋိယံ ဌပေတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ အဂမာသိ။ ကာဠော နာဂရာဇာ သဗ္ဗနာဋကာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ ပဉ္စယောဇနသတိကံ မဉ္ဇေရိကနာဂဘဝနံ ဂန္တွာ ဟတ္ထေန မုခံ ပိဒဟိတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဧကဒေဝတာပိ တတ္ထ ဌာတုံ သမတ္ထာ နာမ နာဟောသိ။ မဟာပုရိသော ပန သုညဝိမာနေ မဟာဗြဟ္မာ ဝိယ ဧကကောဝ နိသီဒိ။ ‘‘ဣဒါနိ မာရော အာဂမိဿတီ’’တိ ပဌမမေဝ အနေကရူပါနိ အနိဋ္ဌာနိ ဒုန္နိမိတ္တာနိ ပါတုရဟေသုံ။

‘‘ပမတ္တဗန္ဓုဿ စ ယုဒ္ဓကာလေ၊ တိလောကဗန္ဓုဿ စ ဝတ္တမာနေ၊

ဥက္ကာ သမန္တာ နိပတိံသု ဃောရာ၊ ဓူမန္ဓကာရာ စ ဒိသာ အဟေသုံ။

‘‘အစေတနာယမ္ပိ သစေတနာ ယထာ၊ ဂတာ ဝိယောဂံ ပတိနေဝ ကာမိနီ၊

လတေဝ ဝါတာဘိဟတာ သသာဂရာ၊ ပကမ္ပိ နာနာသဓရာ ဓရာ မဟီ။

‘‘အဟေသုမုဒ္ဓူတဇလာ သမုဒ္ဒါ၊ ဝဟိံသု နဇ္ဇော ပဋိလောမမေဝ၊

ကူဋာနိ နာနာတရုသင်္ဃဋာနိ၊ ဘေတွာ ဂိရီနံ ပထဝိံ ဘဇိံသု။

‘‘ပဝါယိ ဝါတော ဖရုသော သမန္တာ၊ နိဃဋ္ဋသဒ္ဒေါ တုမုလော အဟောသိ၊

ဘဇိတ္ထ ဃောရံ ရဝိရန္ဓကာရံ၊ ကဗန္ဓရူပံ ဂဂနေ စရိတ္ထ။

‘‘ဧဝံပကာရံ အသိဝံ အနိဋ္ဌံ၊ အာကာသဂံ ဘူမိဂတဉ္စ ဃောရံ၊

အနေကရူပံ ကိရ ဒုန္နိမိတ္တံ၊ အဟောသိ မာရာဂမနေ သမန္တာ။

‘‘တံ ဒေဝဒေဝံ အဘိဟန္တုကာမံ၊ ကာမံ တု ဒိသွာ ပန ဒေဝသင်္ဃာ၊

ဟာဟာတိ သဒ္ဒံ အနုကမ္ပမာနာ၊ အကံသု သဒ္ဓိံ အမရင်္ဂနာဟိ။

‘‘ပစ္ဆာပိ ပဿိံသု သုဒန္တရူပံ၊ ဒိသာဝိဒိသာသု ပလာယမာနံ၊

သအန္တကံ တံ သဗလံ အနေကံ၊ ဟတ္ထေ စ ထရူ စ ပါတာ တယိံသု။

‘‘ဝိဟင်္ဂမာနံ ဂရုဠောဝ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈေ မိဂါနံ ပရမောဝ သီဟော၊

မဟာယသော မာရဗလဿ မဇ္ဈေ၊ ဝိသာရဒေါ ဝီတဘယော နိသီဒိ’’။

အထ မာရော – ‘‘သိဒ္ဓတ္ထံ ဘိံသာပေတွာ ပလာပေဿာမီ’’တိ ဝါတဝဿံ ပဟရဏဝဿံ ပါသာဏဝဿံ ပုန အင်္ဂါရကုက္ကုဠဝါလုကကလလန္ဓကာရဝုဋ္ဌီဟိ နဝဟိ မာရဣဒ္ဓီဟိ ဗောဓိသတ္တံ ပလာပေတုံ အသက္ကောန္တော ကုဒ္ဓမာနသော – ‘‘ကိံ၊ ဘဏေ၊ တိဋ္ဌထ၊ ဣမံ သိဒ္ဓတ္ထမသိဒ္ဓတ္ထံ ကရောထ၊ ဂဏှထ ဟနထ ဆိန္ဒထ ဗန္ဓထ န မုဉ္စထ ပလာပေထာ’’တိ မာရပရိသံ အာဏာပေတွာ သယဉ္စ ဂိရိမေခလဿ ခန္ဓေ နိသီဒိတွာ ဧကေန ကရေန သရံ ဘမယန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘ဘော သိဒ္ဓတ္ထ၊ ဥဋ္ဌဟ ပလ္လင်္ကာ’’တိ အာဟ။ မာရပရိသာပိ မဟာသတ္တဿ အတိဃောရံ ပီဠမကာသိ။ အထ မဟာပုရိသော – ‘‘ကဒါ တေ ပူရိတာ၊ မာရ၊ ပလ္လင်္ကတ္ထာယ ပါရမီ’’တိအာဒီနိ ဝစနာနိ ဝတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပထဝိံ နိန္နာမေသိ။ တင်္ခဏညေဝ စုဒ္ဒသသဟဿာဓိကာနိ ဒသသတသဟဿယောဇနဗဟလာနိ ပထဝိသန္ဓာရကာနိ ဝါတုဒကာနိ ပဌမံ ကမ္ပေတွာ တဒန္တရံ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ အယံ မဟာပထဝီ ဆဓာ ပကမ္ပိတ္ထ။ ဥပရိ အာကာသေ အနေကသဟဿာနိ ဝိဇ္ဇုလတာ စ အသနီ စ ဖလိံသု။ အထ ဂိရိမေခလဒိရဒေါ ဇဏ္ဏုကေန ပတိ။ မာရော ဂိရိမေခလက္ခန္ဓေ နိသိန္နော ဘူမိယံ ပတိ။ မာရပရိသာပိ ဒိသာဝိဒိသာသု ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိကိရိံသု။

အထ မဟာပုရိသောပိ တံ သမာရံ မာရဗလံ ခန္တိမေတ္တာဝီရိယပညာဒီနံ အတ္တနော ပါရမီနမာနုဘာဝေန ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္စူသသမယေ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏေ ပစ္စယာကာရေ ဉာဏံ ဩတာရေတွာ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တမေဝ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ အဓိဂတေန စတုတ္ထမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏေ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏံ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄) –

ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

သန္တိကေနိဒါနကထာ

ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ နိသိန္နဿ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟံ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဣမဿ ပလ္လင်္ကဿ ကာရဏာ သန္ဓာဝိံ၊ အယံ မေ ပလ္လင်္ကော ဝိဇယပလ္လင်္ကော မင်္ဂလပလ္လင်္ကော၊ ဧတ္ထ မေ နိသိန္နဿ ယာဝ သင်္ကပ္ပော န ပရိပုဏ္ဏော၊ န တာဝ ဣတော ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ အနေကကောဋိသတသဟဿသင်္ခါ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇန္တော သတ္တာဟံ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ သတ္တာဟံ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ ဝိမုတ္တိသုခပဋိသံဝေဒီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁)။

အထေကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ – ‘‘အဇ္ဇာပိ တာဝ နူန သိဒ္ဓတ္ထဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ။ ပလ္လင်္ကသ္မိဉှိ အာလယံ န ဝိဇဟတီ’’တိ ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ အထ သတ္ထာ ဒေဝတာနံ ဝိတက္ကံ ဉတွာ တာသံ ဝိတက္ကူပသမနတ္ထံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ ဧဝံ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိယေန ဒေဝတာနံ ဝိတက္ကံ ဝူပသမေတွာ ပလ္လင်္ကတော ဤသကံ ပါစီနနိဿိတေ ဥတ္တရဒိသာဘာဂေ ဌတွာ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဝတ မေ ပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓ’’န္တိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ ပူရိတာနံ ပါရမီနံ ဖလာဓိဂမနဋ္ဌာနံ ပလ္လင်္ကဉ္စ ဗောဓိရုက္ခဉ္စ အနိမိသေဟိ အက္ခီဟိ ဩလောကယမာနော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ အနိမိသစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

အထ ပလ္လင်္ကဿ စ ဌိတဋ္ဌာနဿ စ အန္တရာ စင်္ကမံ မာပေတွာ ပုရတ္ထိမပစ္ဆိမတော အာယတေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ဌာနံ ရတနစင်္ကမစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

စတုတ္ထေ ပန သတ္တာဟေ ဗောဓိတော ပစ္ဆိမုတ္တရဒိသာဘာဂေ ဒေဝတာ ရတနဃရံ မာပယိံသု။ တတ္ထ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဝိစိနန္တော သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေသိ၊ တံ ပန ဌာနံ ရတနဃရစေတိယံ နာမ ဇာတံ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ဗောဓိသမီပေယေဝ စတ္တာရိ သတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စမေ သတ္တာဟေ ဗောဓိရုက္ခမူလာ ယေန အဇပါလနိဂြောဓော တေနုပသင်္ကမိ။ တတြာပိ ဓမ္မံ ဝိစိနန္တော ဝိမုတ္တိသုခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တော နိသီဒိ။

သတ္ထာ တတ္ထ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ မုစလိန္ဒမူလံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သတ္တာဟဝဒ္ဒလိကာယ ဥပ္ပန္နာယ သီတာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ မုစလိန္ဒေန နာဂရာဇေန သတ္တက္ခတ္တုံ ဘောဂေဟိ ပရိက္ခိတ္တော အသမ္ဗာဓာယ ဂန္ဓကုဋိယာ ဝိဟရန္တော ဝိယ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနော တတ္ထ သတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ ရာဇာယတနမူလံ ဥပသင်္ကမိ။ တတ္ထပိ ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိယမာနောဝ သတ္တာဟံ နိသီဒိ။ ဧတ္တာဝတာ သတ္တ သတ္တာဟာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ။ ဧတ္ထန္တရေ ဘဂဝတော နေဝ မုခဓောဝနံ န သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ နာဟာရကိစ္စံ အဟောသိ၊ ဖလသုခေနေဝ ဝီတိဝတ္တေသိ။ အထ သတ္တသတ္တာဟမတ္ထကေ ဧကူနပညာသတိမေ ဒိဝသေ သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ဥပနီတေန နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌေန စ အနောတတ္တဒဟောဒကေန စ မုခံ ဓောဝိတွာ တတ္ထေဝ ရာဇာယတနမူလေ နိသီဒိ။

တသ္မိံ သမယေ တပုဿဘလ္လိကာ နာမ ဒွေ ဝါဏိဇာ ဉာတိသာလောဟိတာယ ဒေဝတာယ သတ္ထု အာဟာရဒါနေ ဥဿာဟိတာ မန္ထဉ္စ မဓုပိဏ္ဍိကဉ္စ အာဒါယ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာတု ဘဂဝါ ဣမံ အာဟာရံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အဋ္ဌံသု။ ဘဂဝါ ပါယာသပဋိဂ္ဂဟဏဒိဝသေယေဝ ဒေဝဒတ္တိယဿ ပတ္တဿ အန္တရဟိတတ္တာ – ‘‘န ခေါ တထာဂတာ ဟတ္ထေသု အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ကိမှိ နု ခေါ အဟံ ဣမံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ အထဿ ဘဂဝတော အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဣန္ဒနီလမဏိမယေ စတ္တာရော ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ။ ဘဂဝါ တေ ပဋိက္ခိပိ။ ပုန မုဂ္ဂဝဏ္ဏေ သိလာမယေ စတ္တာရော ပတ္တေ ဥပနာမေသုံ။ ဘဂဝါ တေသံ စတုန္နမ္ပိ ဒေဝပုတ္တာနံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧကီဘာဝံ ဥပနေတွာ တသ္မိံ ပစ္စဂ္ဃေ သေလမယေ ပတ္တေ အာဟာရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနမကာသိ။ တေ ဒွေ ဘာတရော ဝါဏိဇာ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သရဏံ ဂန္တွာ ဒွေဝါစိကာ ဥပါသကာ အဟေသုံ။

အထ သတ္ထာ ပုန အဇပါလနိဂြောဓမေဝ ဂန္တွာ နိဂြောဓမူလေ နိသီဒိ။ အထဿ တတ္ထ နိသိန္နမတ္တဿေဝ အဓိဂတဿ ဓမ္မဿ ဂမ္ဘီရတံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ အာစိဏ္ဏော – ‘‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၁၊ ၂။၃၃၇၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၇) ပရေသံ ဓမ္မံ အဒေသေတုကာမတာကာရပ္ပတ္တော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ။ အထ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘‘နဿတိ ဝတ ဘော လောကော၊ ဝိနဿတိ ဝတ ဘော လောကော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၆၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၂၊ ၂။၃၃၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၈) ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု သက္ကသုယာမသန္တုသိတနိမ္မာနရတိပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာနော စ ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ – ‘‘ဒေသေတု၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝါ ဓမ္မ’’န္တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၆၆၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၂၊ ၂။၃၃၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂၊ မဟာဝ။ ၈) နယေန ဓမ္မဒေသနံ အာယာစိ။

အထ သတ္ထာ တဿ ပဋိညံ ဒတွာ – ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော အာဠာရုဒကာနံ ကာလင်္ကတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘ဗဟူပကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ’’တိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ မနသိကာရံ ကတွာ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ တေ ဧတရဟိ ဝိဟရန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော – ‘‘ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’’တိ ဉတွာ – ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေဿာမီ’’တိ ကတိပါဟံ ဗောဓိမဏ္ဍသာမန္တေယေဝ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဝိဟရိတွာ အာသာဠှိပုဏ္ဏမိယံ ဗာရာဏသိံ ဂမိဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အဋ္ဌာရသယောဇနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဟဋ္ဌတုပဂံ ဥပကံ နာမ အာဇီဝကံ ဒိသွာ တဿ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ တံဒိဝသံယေဝ သာယနှသမယေ ဣသိပတနံ အဂမာသိ။

ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ပန တထာဂတံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ၊ အာဝုသော၊ သမဏော ဂေါတမော ပစ္စယဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော ပရိပုဏ္ဏကာယော ပီဏိန္ဒြိယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟုတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ဣမဿ အဘိဝါဒနာဒီနိ န ကရိဿာမ၊ အာသနမတ္တံ ပန ပညာပေယျာမာ’’တိ ကတိကံ အကံသု။ ဘဂဝါ တေသံ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ သဗ္ဗသတ္တေသု အနောဓိဿကဝသေန ဖရဏသမတ္ထံ မေတ္တစိတ္တံ သံခိပိတွာ ဩဓိဿကဝသေန မေတ္တစိတ္တေန ဖရိ။ တေ ဘဂဝတော မေတ္တစိတ္တေန ဖုဋ္ဌာ တထာဂတေ ဥပသင်္ကမန္တေ သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တာ အဘိဝါဒနာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ အကံသု။ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိနယမဟာဝဂ္ဂါဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အထ ဘဂဝါ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဘာဝံ တေ ဉာပေတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိတွာ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တယောဂေ ဝတ္တမာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ ပရိဝုတော ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ထေရေ အာမန္တေတွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ဒေသေသိ။ တေသု အညာသိကောဏ္ဍညော ဒေသနာနုသာရေန ဉာဏံ ပေသေန္တော သုတ္တပရိယောသာနေ အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁။

‘‘အဟမေတရဟိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဂေါတမော သကျဝဍ္ဎနော၊

ပဓာနံ ပဒဟိတွာန၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

၂။

‘‘ဗြဟ္မုနာ ယာစိတော သန္တော၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တယိံ၊

အဋ္ဌာရသန္နံ ကောဋီနံ၊ ပဌမာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ အဟန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ဧတရဟီတိ အသ္မိံ ကာလေ။ သကျဝဍ္ဎနောတိ သာကိယကုလဝဍ္ဎနော။ ‘‘သကျပုင်္ဂဝေါ’’တိပိ ပါဌော။ ပဓာနန္တိ ဝီရိယံ ဝုစ္စတိ။ ပဒဟိတွာနာတိ ဃဋေတွာ ဝါယမိတွာ၊ ဒုက္ကရကာရိကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌာရသန္နံ ကောဋီနန္တိ ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တကထာယ အညာသိကောဏ္ဍညတ္ထေရပ္ပမုခါနံ အဋ္ဌာရသန္နံ ဗြဟ္မကောဋီနံ ပဌမာဘိသမယော အဟောသီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ဘဂဝါ အတီတံ ကထေတွာ အနာဂတံ အဘိသမယံ ကထေန္တော –

၃။

‘‘တတော ပရဉ္စ ဒေသေန္တေ၊ နရဒေဝသမာဂမေ၊

ဂဏနာယ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဒုတိယာဘိသမယော အဟူ’’တိ။ – အာဒိမာဟ၊

တတ္ထ နရဒေဝသမာဂမေတိ တတော အပရေန သမယေန မဟာမင်္ဂလသမာဂမေ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ဒေဝမနုဿာနံ မဇ္ဈေ မင်္ဂလသုတ္တပရိယောသာနေ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၆၁ အာဒယော) ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာနံ နရဒေဝါနံ။ ဒုတိယာဘိသမယော အဟူတိ ဟေဿတီတိ အတ္ထော။ အနာဂတဝစနေ ဝတ္တဗ္ဗေ သောတပတိတတ္တာ ‘‘အဟူ’’တိ အတီတဝစနံ ဝုတ္တံ၊ ကာလဝိပရိယာယဝသေန ဝါ။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသု ဤဒိသေသု ဝစနေသု စ။ ပုန ရာဟုလောဝါဒသုတ္တန္တဒေသနာယ (မ။ နိ။ ၃။၄၁၆ အာဒယော) ဂဏနပထဝီတိဝတ္တေ သတ္တေ အဘိသမယာမတပါနံ ပါယေသိ။ အယံ တတိယာဘိသမယော။ တေန ဝုတ္တံ –

၄။

‘‘ဣဓေဝါဟံ ဧတရဟိ၊ ဩဝဒိံ မမ အတြဇံ၊

ဂဏနာယ န ဝတ္တဗ္ဗော၊ တတိယာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

ဘဂဝတော ကိရ ဧကောဝ သာဝကသန္နိပါတော အဟောသိ။ ဥရုဝေလကဿပါဒီနံ ဇဋိလာနံ သဟဿံ၊ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ အဍ္ဎတ္တိယသတာနီတိ ဣမေသံ အဍ္ဎတေဠသသတာနံ သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅။

‘‘ဧကောသိ သန္နိပါတော မေ၊ သာဝကာနံ မဟေသိနံ၊

အဍ္ဎတေဠသသတာနံ၊ ဘိက္ခူနာသိ သမာဂမော’’တိ။

တတ္ထ ဧကောသီတိ ဧကောဝ အာသိ။ အဍ္ဎတေဠသသတာနန္တိ မမ သာဝကာနံ ပညာသာဓိကာနံ ဒွါဒသသတာနံ။ ဘိက္ခူနာသီတိ ဘိက္ခူနံ အာသိ ။ တေသံ ပန မဇ္ဈဂတော ဘဂဝါ စတုရင်္ဂသန္နိပါတေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ။

အထ ဘဂဝါ အတ္တနော ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော –

၆။

‘‘ဝိရောစမာနော ဝိမလော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈဂေါ၊

ဒဒါမိ ပတ္ထိတံ သဗ္ဗံ၊ မဏီဝ သဗ္ဗကာမဒေါ’’တိ။ – အာဒိမာဟ၊

တတ္ထ ဝိရောစမာနောတိ အနန္တဗုဒ္ဓသိရိယာ ဝိရောစမာနော။ ဝိမလောတိ ဝိဂတရာဂါဒိကိလေသမလော။ မဏီဝ သဗ္ဗကာမဒေါတိ စိန္တာမဏိ ဝိယ သဗ္ဗကာမဒဒေါ အဟမ္ပိ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ သဗ္ဗံ လောကိယလောကုတ္တရသုခဝိသေသံ ဒေမီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ပတ္ထိတပတ္ထနံ ဒဿေန္တော –

၇။

‘‘ဖလမာကင်္ခမာနာနံ၊ ဘဝစ္ဆန္ဒဇဟေသိနံ၊

စတုသစ္စံ ပကာသေမိ၊ အနုကမ္ပာယ ပါဏိန’’န္တိ။ – အာဒိမာဟ၊

တတ္ထ ဖလန္တိ သောတာပတ္တိဖလာဒိကံ စတုဗ္ဗိဓံ ဖလံ။ ဘဝစ္ဆန္ဒဇဟေသိနန္တိ ဘဝတဏှာပဟာယိနံ၊ ဘဝတဏှံ ပဇဟိတုကာမာနံ။ အနုကမ္ပာယာတိ အနုဒ္ဒယာယ။

၈။ ဣဒါနိ စတုသစ္စပ္ပကာသနေ၊ အဘိသမယံ ဒဿေန္တော ‘‘ဒသဝီသသဟဿာန’’န္တိ အာဒိမာဟ။

တတ္ထ ဒသဝီသသဟဿာနန္တိ ဒသသဟဿာနဉ္စ ဝီသတိသဟဿာနဉ္စ။ ဧကဒွိန္နန္တိအာဒိနာ နယေနာတိ အတ္ထော။ နဝမဒသမဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာဝ။

၁၁-၁၂။ ဧကာဒသမဒွါဒသမဂါထာသု ဣဒါနေတရဟီတိ ဥဘောပိ ဧကတ္ထာ၊ ဝေနေယျဝသေန ပုရိသပုဂ္ဂလာ ဝိယ ဝုတ္တာ။ အထ ဝါ ဣဒါနီတိ မယိ ဥပ္ပန္နေ။ ဧတရဟီတိ မယိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ။ အပတ္တမာနသာတိ အပ္ပတ္တအရဟတ္တဖလာ။ အရိယဉ္ဇသန္တိ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ။ ထောမယန္တာတိ ပသံသန္တာ။ ဗုဇ္ဈိဿန္တီတိ အနာဂတေ စတုသစ္စဓမ္မံ ပဋိဝိဇ္ဈိဿန္တီတိ အတ္ထော။ သံသာရသရိတန္တိ သံသာရသာဂရံ။

ဣဒါနိ အတ္တနော ဇာတနဂရာဒိံ ဒဿေန္တော –

၁၃။

‘‘နဂရံ ကပိလဝတ္ထု မေ၊ ရာဇာ သုဒ္ဓါဒနော ပိတာ၊

မယှံ ဇနေတ္တိကာ မာတာ၊ မာယာဒေဝီတိ ဝုစ္စတိ။

၁၄။

‘‘ဧကူနတိံသဝဿာနိ၊ အဂါရံ အဇ္ဈဟံ ဝသိံ၊

ရမ္မော သုရမ္မော သုဘကော၊ တယော ပါသာဒမုတ္တမာ။

၁၅။

‘‘စတ္တာလီသသဟဿာနိ၊ နာရိယော သမလင်္ကတာ၊

ဘဒ္ဒကဉ္စနာ နာမ နာရီ၊ ရာဟုလော နာမ အတြဇော။

၁၆။

‘‘နိမိတ္တေ စတုရော ဒိသွာ၊ အဿယာနေန နိက္ခမိံ၊

ဆဗ္ဗဿံ ပဓာနစာရံ၊ အစရိံ ဒုက္ကရံ အဟံ။

၁၇။

‘‘ဗာရာဏသိယံ ဣသိပတနေ၊ စက္ကံ ပဝတ္တိတံ မယာ၊

အဟံ ဂေါတမသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သရဏံ သဗ္ဗပါဏိနံ။

၁၈။

‘‘ကောလိတော ဥပတိဿော စ၊ ဒွေ ဘိက္ခူ အဂ္ဂသာဝကာ၊

အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော၊ သန္တိကာဝစရော မမ၊

ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ ဘိက္ခုနီ အဂ္ဂသာဝိကာ။

၁၉။

‘‘စိတ္တော ဟတ္ထာဠဝကော စ၊ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကုပါသကာ၊

နန္ဒမာတာ စ ဥတ္တရာ၊ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကုပါသိကာ။

၂၀။

‘‘အဟံ အဿတ္ထမူလမှိ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ၊

ဗျာမပ္ပဘာ သဒါ မယှံ၊ သောဠသဟတ္ထမုဂ္ဂတာ။

၂၁။

‘‘အပ္ပံ ဝဿသတံ အာယု၊ ဣဒါနေတရဟိ ဝိဇ္ဇတိ၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနောဟံ၊ တာရေမိ ဇနတံ ဗဟုံ။

၂၂။

‘‘ဌပယိတွာန ဓမ္မုက္ကံ၊ ပစ္ဆိမံ ဇနဗောဓနံ၊

အဟမ္ပိ န စိရဿေဝ၊ သဒ္ဓိံ သာဝကသင်္ဃတော၊

ဣဓေဝ ပရိနိဗ္ဗိဿံ၊ အဂ္ဂီဝါဟာရသင်္ခယာ’’တိ။ – အာဒိမာဟ၊

မမ ပန ရမ္မသုရမ္မသုဘနာမကာ တယော ပါသာဒါ နဝဘူမိကသတ္တဘူမိကပဉ္စဘူမိကာ၊ စတ္တာလီသသဟဿာ နာဋကိတ္ထိယော၊ ယသောဓရာ နာမ မမ အဂ္ဂမဟေသီ ၊ သောဟံ စတ္တာရော နိမိတ္တေ ဒိသွာ အဿယာနေန မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိံ။ တတော ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ပဒဟိတွာ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ဥရုဝေလာယံ သေနာနိဂမေ သေနာကုဋုမ္ဗိကဿ ဓီတာယ သမ္ပသာဒဇာတာယ သုဇာတာယ နာမ ဒိန္နံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ကတွာ သာယနှသမယေ သောတ္ထိယေန နာမ တိဏဟာရကေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ အဿတ္ထဗောဓိရုက္ခမူလံ ဥပဂန္တွာ တတ္ထ မာရဗလံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ သမ္ဗောဓိံ ပတ္တောသ္မီတိ သဗ္ဗံ ဗျာကာသိ။

တတ္ထ သဒ္ဓိံ သာဝကသင်္ဃတောတိ သဒ္ဓိံ သာဝကသင်္ဃေန။ ပရိနိဗ္ဗိဿန္တိ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ။ အဂ္ဂီဝါဟာရသင်္ခယာတိ အဂ္ဂိ ဝိယ ဣန္ဓနက္ခယေန ယထာ အဂ္ဂိ နိရုပါဒါနော နိဗ္ဗာယတိ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ နိရုပါဒါနော ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမီတိ အတ္ထော။

၂၃-၄။

တာနိ စ အတုလတေဇာနီတိ အဂ္ဂသာဝကယုဂါဒီနိ တာနိ အသဒိသတေဇာနိ။ ဣမာနိ စဒသဗလာနီတိ ဧတာနိ စ သာရီရဒသဗလာနိ ဂုဏဓာရဏော ဒေဟောတိ ဆအသာဓာရဏဉာဏာဒိဂုဏဓရော အယံ ဒေဟော စ။ တမန္တရဟိဿန္တီတိ သဗ္ဗာနိ ဧတာနိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ အန္တရဓာယိဿန္တိ ဝိနဿိဿန္တိ။ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာတိ ဧတ္ထ နနူတိ အယံ အနုမတိအတ္ထေ နိပါတော။ ရိတ္တာတိ နိစ္စသာရဓုဝသာရရဟိတတ္တာ တုစ္ဆာ၊ သဗ္ဗမေဝ ပန သင်္ခတံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မံ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စံ၊ ဥပ္ပာဒါဒိပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တနတော အနတ္တာ။ တသ္မာ သင်္ခါရေသု လက္ခဏတ္တယံ အာရောပေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အမတမသင်္ခတံ အစ္စုတံ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆထ။ အယံ ဝေါ အမှာကံ အနုသာသနီ ဣဒံ အမှာကံ သာသနံ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာတိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ကိရ ဒေဝတာနံ ကောဋိသတသဟဿဿ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု။ သေသမဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌိတာ ပန ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ အဟေသုံ။

ဧဝံ ဘဂဝါ ကပ္ပနာမဇာတိအာဒိဝဝတ္ထိတံ သကလမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝံသံ အာကာသေ ရတနစင်္ကမေ စင်္ကမန္တောဝ ကထေတွာ ဉာတိဇနံ ဝန္ဒာပေတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ နိသီဒိ။ ဧဝံ နိသိန္နေ ပန ဘဂဝတိ လောကနာထေ သိခါပ္ပတ္တော ဉာတိသမာဂမော အဟောသိ။ သဗ္ဗေ ဧကဂ္ဂစိတ္တာ နိသီဒိံသု ။ တတော မဟာမေဃော ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ တင်္ခဏေ ဥဒကံ ဟေဋ္ဌာ ဝိရဝန္တံ ဂစ္ဆတိ။ တေမေတုကာမောဝ တေမေတိ၊ အတေမိတုကာမဿ သရီရေ ဧကဗိန္ဒုမတ္တမ္ပိ န ပတတိ။ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ဟုတွာ – ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ၊ အဟော အဗ္ဘုတ’’န္တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ – ‘‘န ဣဒါနေဝ မယှံ ဉာတိသမာဂမေ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ၊ အတီတေပိ ဝဿီ’’တိ ဣမိဿာ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝေဿန္တရဇာတကံ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၅၅ အာဒယော) ကထေသိ။ သာ ဓမ္မဒေသနာ သာတ္ထိကာ ဇာတာ။ တတော ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဝိဟာရံ ပါဝိသိ။

ဣတိ မဓုရတ္ထဝိလာသိနိယာ ဗုဒ္ဓဝံသဋ္ဌကထာယ

ဂေါတမဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပဉ္စဝီသတိမော ဗုဒ္ဓဝံသော။