📜

၃။ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ

ရမ္မနဂရဝါသိနောပိ တေ ဥပါသကာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပုန ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ မာလာဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဒါနာနုမောဒနံ သောတုကာမာ ဥပနိသီဒိံသု။ အထ သတ္ထာ တေသံ ပရမမဓုရံ ဟဒယင်္ဂမံ ဒါနာနုမောဒနမကာသိ –

‘‘ဒါနံ နာမ သုခါဒီနံ၊ နိဒါနံ ပရမံ မတံ၊

နိဗ္ဗာနံ ပန သောပါနံ၊ ပတိဋ္ဌာတိ ပဝုစ္စတိ။

‘‘ဒါနံ တာဏံ မနုဿာနံ၊ ဒါနံ ဗန္ဓု ပရာယနံ၊

ဒါနံ ဒုက္ခာဓိပန္နာနံ၊ သတ္တာနံ ပရမာ ဂတိ။

‘‘ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန ၊ ဒါနံ နာဝါတိ ဒီပိတံ၊

ဘယရက္ခဏတော ဒါနံ၊ နဂရန္တိ စ ဝဏ္ဏိတံ။

‘‘ဒါနံ ဒုရာသဒဋ္ဌေန၊ ဝုတ္တမာသိဝိသောတိ စ၊

ဒါနံ လောဘမလာဒီဟိ၊ ပဒုမံ အနုပလိတ္တတော။

‘‘နတ္ထိ ဒါနသမော လောကေ၊ ပုရိသဿ အဝဿယော၊

ပဋိပဇ္ဇထ တသ္မာ တံ၊ ကိရိယာဇ္ဈာသယေန စ။

‘‘သဂ္ဂလောကနိဒါနာနိ၊ ဒါနာနိ မတိမာ ဣဓ၊

ကော ဟိ နာမ နရော လောကေ၊ န ဒဒေယျ ဟိတေ ရတော။

‘‘သုတွာ ဒေဝေသု သမ္ပတ္တိံ၊ ကော နရော ဒါနသမ္ဘဝံ၊

န ဒဇ္ဇာ သုခပ္ပဒံ ဒါနံ၊ ဒါနံ စိတ္တပ္ပမောဒနံ။

‘‘ဒါနေန ပဋိပန္နေန၊ အစ္ဆရာပရိဝါရိတော၊

ရမတေ သုစိရံ ကာလံ၊ နန္ဒနေ သုရနန္ဒနေ။

‘‘ပီတိမုဠာရံ ဝိန္ဒတိ ဒါတာ၊ ဂါရဝမသ္မိံ ဂစ္ဆတိ လောကေ၊

ကိတ္တိမနန္တံ ယာတိ စ ဒါတာ၊ ဝိဿသနီယော ဟောတိ စ ဒါတာ။

‘‘ဒတွာ ဒါနံ ယာတိ နရော သော၊ ဘောဂသမိဒ္ဓိံ ဒီဃဉ္စာယု၊

သုဿရတမ္ပိ စ ဝိန္ဒတိ ရူပံ၊ သဂ္ဂေ သဒ္ဓိံ ကီဠတိ ဒေဝေဟိ၊

ဝိမာနေသု ဌတွာ နာနာ၊ မတ္တမယူရာဘိရုတေသု။

‘‘စောရာရိရာဇောဒကပါဝကာနံ၊ ဓနံ အသာဓာရဏမေဝ ဒါနံ၊

ဒဒါတိ တံ သာဝကဉာဏဘူမိံ၊ ပစ္စေကဘူမိံ ပန ဗုဒ္ဓဘူမိ’’န္တိ။ –

ဧဝမာဒိနာ နယေန ဒါနာနုမောဒနံ ကတွာ ဒါနာနိသံသံ ပကာသေတွာ တဒနန္တရံ သီလကထံ ကထေသိ။ သီလံ နာမေတံ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနံ မူလံ။

‘‘သီလံ သုခါနံ ပရမံ နိဒါနံ၊ သီလေန သီလီ တိဒိဝံ ပယာတိ၊

သီလဉှိ သံသာရမုပါဂတဿ၊ တာဏဉ္စ လေဏဉ္စ ပရာယနဉ္စ။

‘‘အဝဿယော သီလသမော ဇနာနံ၊ ကုတော ပနညော ဣဓ ဝါ ပရတ္ထ၊

သီလံ ဂုဏာနံ ပရမာ ပတိဋ္ဌာ၊ ယထာ ဓရာ ထာဝရဇင်္ဂမာနံ။

‘‘သီလံ ကိရေဝ ကလျာဏံ၊ သီလံ လောကေ အနုတ္တရံ၊

အရိယဝုတ္တိသမာစာရော၊ ယေန ဝုစ္စတိ သီလဝါ’’။ (ဇာ။ ၁။၃။၁၁၈)၊

သီလာလင်္ကာရသမော အလင်္ကာရော နတ္ထိ၊ သီလဂန္ဓသမော ဂန္ဓော နတ္ထိ၊ သီလသမံ ကိလေသမလဝိသောဓနံ နတ္ထိ၊ သီလသမံ ပရိဠာဟူပသမံ နတ္ထိ၊ သီလသမံ ကိတ္တိဇနနံ နတ္ထိ၊ သီလသမံ သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ နတ္ထိ၊ နိဗ္ဗာနနဂရပ္ပဝေသနေ စ သီလသမံ ဒွါရံ နတ္ထိ။ ယထာဟ –

‘‘သောဘန္တေဝံ န ရာဇာနော၊ မုတ္တာမဏိဝိဘူသိတာ၊

ယထာ သောဘန္တိ ယတိနော၊ သီလဘူသနဘူသိတာ။

‘‘သီလဂန္ဓသမော ဂန္ဓော၊ ကုတော နာမ ဘဝိဿတိ၊

ယော သမံ အနုဝါတေ စ၊ ပဋိဝါတေ စ ဝါယတိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉)၊

‘‘န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊ န စန္ဒနံ တဂ္ဂရမလ္လိကာ ဝါ၊

သတဉ္စ ဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ၊ သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတိ။

‘‘စန္ဒနံ တဂရံ ဝါပိ၊ ဥပ္ပလံ အထ ဝဿိကီ၊

ဧတေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ၊ သီလဂန္ဓော အနုတ္တရော။ (ဓ။ ပ။ ၅၄-၅၅၊ မိ။ ပ။ ၅။၄။၁)၊

‘‘န ဂင်္ဂါ ယမုနာ စာပိ၊ သရဘူ ဝါ သရသွတီ၊

နိန္နဂါ ဝါစိရဝတီ၊ မဟီ ဝါပိ မဟာနဒီ။

‘‘သက္ကုဏန္တိ ဝိသောဓေတုံ၊ တံ မလံ ဣဓ ပါဏိနံ၊

ဝိသောဓယတိ သတ္တာနံ၊ ယံ ဝေ သီလဇလံ မလံ။

‘‘န တံ သဇလဒါ ဝါတာ၊ န စာပိ ဟရိစန္ဒနံ၊

နေဝ ဟာရာ န မဏယော၊ န စန္ဒကိရဏင်္ကုရာ။

‘‘သမယန္တီဓ သတ္တာနံ၊ ပရိဠာဟံ သုရက္ခိတံ၊

ယံ သမေတိ ဣဒံ အရိယံ၊ သီလံ အစ္စန္တသီတလံ။

‘‘အတ္တာနုဝါဒါဒိဘယံ၊ ဝိဒ္ဓံသယတိ သဗ္ဗဒါ၊

ဇနေတိ ကိတ္တိဟာသဉ္စ၊ သီလံ သီလဝတော သဒါ။

‘‘သဂ္ဂါရောဟဏသောပါနံ၊ အညံ သီလသမံ ကုတော၊

ဒွါရံ ဝါ ပန နိဗ္ဗာန၊ နဂရဿ ပဝေသနေ။

‘‘ဂုဏာနံ မူလဘူတဿ၊ ဒေါသာနံ ဗလဃာတိနော၊

ဣတိ သီလဿ ဇာနာထ၊ အာနိသံသမနုတ္တရ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၉)၊

ဧဝံ ဘဂဝါ သီလာနိသံသံ ဒဿေတွာ – ‘‘ဣဒံ ပန သီလံ နိဿာယ အယံ သဂ္ဂေါ လဘတီ’’တိ ဒဿနတ္ထံ တဒနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ အယံ သဂ္ဂေါ နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ ဧကန္တသုခေါ နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဘန္တိ။ စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ။ တာဝတိံသာ တိဿော ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဧဝမာဒိသဂ္ဂဂုဏပဋိသံယုတ္တကထံ ကထေသိ။ ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတွာ ပုန – ‘‘အယမ္ပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဓုဝေါ န တတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသဉ္စ ပကာသေတွာ အမတပရိယောသာနံ ဓမ္မကထံ ကထေသိ။ ဧဝံ တဿ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဧကစ္စေ သရဏေသု စ ဧကစ္စေ ပဉ္စသီလေသု စ ဧကစ္စေ သောတာပတ္တိဖလေ စ ဧကစ္စေ သကဒါဂါမိဖလေ ဧကစ္စေ အနာဂါမိဖလေ ဧကစ္စေ စတူသုပိ ဖလေသု ဧကစ္စေ တီသု ဝိဇ္ဇာသု ဧကစ္စေ ဆသု အဘိညာသု ဧကစ္စေ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ရမ္မနဂရတော နိက္ခမိတွာ သုဒဿနမဟာဝိဟာရမေဝ ပါဝိသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁။

‘‘တဒါ တေ ဘောဇယိတွာန၊ သသင်္ဃံ လောကနာယကံ၊

ဥပဂစ္ဆုံ သရဏံ တဿ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

၂။

‘‘သရဏာဂမနေ ကဉ္စိ၊ နိဝေသေတိ တထာဂတော၊

ကဉ္စိ ပဉ္စသု သီလေသု၊ သီလေ ဒသဝိဓေ ပရံ။

၃။

‘‘ကဿစိ ဒေတိ သာမညံ၊ စတုရော ဖလမုတ္တမေ၊

ကဿစိ အသမေ ဓမ္မေ၊ ဒေတိ သော ပဋိသမ္ဘိဒါ။

၄။

‘‘ကဿစိ ဝရသမာပတ္တိယော၊ အဋ္ဌ ဒေတိ နရာသဘော၊

တိဿော ကဿစိ ဝိဇ္ဇာယော၊ ဆဠဘိညာ ပဝေစ္ဆတိ။

၅။

‘‘တေန ယောဂေန ဇနကာယံ၊ ဩဝဒတိ မဟာမုနိ၊

တေန ဝိတ္ထာရိကံ အာသိ၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

၆။

‘‘မဟာဟနုသဘက္ခန္ဓော ၊ ဒီပင်္ကရသနာမကော၊

ဗဟူ ဇနေ တာရယတိ၊ ပရိမောစေတိ ဒုဂ္ဂတိံ။

၇။

‘‘ဗောဓနေယျံ ဇနံ ဒိသွာ၊ သတသဟဿေပိ ယောဇနေ၊

ခဏေန ဥပဂန္တွာန၊ ဗောဓေတိ တံ မဟာမုနီ’’တိ။

တတ္ထ တေတိ ရမ္မနဂရဝါသိနော ဥပါသကာ။ သရဏန္တိ ဧတ္ထ သရဏံ သရဏဂမနံ သရဏဿ ဂန္တာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သရတိ ဟိံသတိ ဝိနာသေတီတိ သရဏံ၊ ကိံ တံ? ရတနတ္တယံ။ တံ ပန သရဏဂတာနံ တေနေဝ သရဏဂမနေန ဘယံ သန္တာသံ ဒုက္ခံ ဒုဂ္ဂတိံ ပရိက္ကိလေသံ ဟနတိ ဟိံသတိ ဝိနာသေတီတိ သရဏန္တိ ဝုစ္စတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ယေ ကေစိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘ယေ ကေစိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

‘‘ယေ ကေစိ သင်္ဃံ သရဏံ ဂတာသေ၊ န တေ ဂမိဿန္တိ အပါယဘူမိံ၊

ပဟာယ မာနုသံ ဒေဟံ၊ ဒေဝကာယံ ပရိပူရေဿန္တီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၃၇)၊

သရဏဂမနံ နာမ ရတနတ္တယပရာယနာကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ။ သရဏဿ ဂန္တာ နာမ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော။ ဧဝံ တာဝ သရဏံ သရဏဂမနံ သရဏဿ ဂန္တာ စာတိ ဣဒံ တယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တဿာတိ တံ ဒီပင်္ကရံ၊ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဥပဂစ္ဆုံ သရဏံ တတ္ထာ’’တိပိ ပါဌော။ သတ္ထုနောတိ သတ္ထာရံ။ သရဏာဂမနေ ကဉ္စီတိ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ သရဏဂမနေ နိဝေသေတီတိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဝုတ္တံ၊ အတီတကာလဝသေန ပန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ‘‘ကဿစိ သရဏာဂမနေ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿပိ သောယေဝတ္ထော။ ကဉ္စိ ပဉ္စသု သီလေသူတိ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ ပဉ္စသု ဝိရတိသီလေသု နိဝေသေသီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကဿစိ ပဉ္စသု သီလေသူ’’တိပိ ပါဌော၊ သောယေဝတ္ထော။ သီလေ ဒသဝိဓေ ပရန္တိ အပရံ ပုဂ္ဂလံ ဒသဝိဓေ သီလေ နိဝေသေသီတိ အတ္ထော။ ‘‘ကဿစိ ကုသလေ ဒသာ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ ဒသ ကုသလဓမ္မေ သမာဒပေသီတိ အတ္ထော။ ကဿစိ ဒေတိ သာမညန္တိ ဧတ္ထ ပရမတ္ထတော သာမညန္တိ မဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမညံ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ၊ သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာမည’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆)။

စတုရော ဖလမုတ္တမေတိ စတ္တာရိ ဥတ္တမာနိ ဖလာနီတိ အတ္ထော။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ လိင်္ဂဝိပရိယာသေန ဝုတ္တံ။ ယထောပနိဿယံ စတ္တာရော မဂ္ဂေ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနိ ကဿစိ အဒါသီတိ အတ္ထော။ ကဿစိ အသမေ ဓမ္မေတိ ကဿစိ အသဒိသေ စတ္တာရော ပဋိသမ္ဘိဒါဓမ္မေ အဒါသိ။

ကဿစိ ဝရသမာပတ္တိယောတိ ကဿစိ ပန နီဝရဏဝိဂမေန ပဓာနဘူတာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော အဒါသိ။ တိဿော ကဿစိ ဝိဇ္ဇာယောတိ ကဿစိ ပုဂ္ဂလဿ ဥပနိဿယဝသေန ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏအာသဝက္ခယဉာဏာနံ ဝသေန တိဿော ဝိဇ္ဇာယော။ ဆဠဘိညာ ပဝေစ္ဆတီတိ ဆ အဘိညာယော ကဿစိ အဒါသိ။

တေန ယောဂေနာတိ တေန နယေန တေနာနုက္ကမေန စ။ ဇနကာယန္တိ ဇနသမူဟံ။ ဩဝဒတီတိ ဩဝဒိ။ ကာလဝိပရိယာသေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတော ဥပရိပိ ဤဒိသေသု ဝစနေသု အတီတကာလဝသေနေဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော ။ တေန ဝိတ္ထာရိကံ အာသီတိ တေန ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော ဩဝါဒေန အနုသာသနိယာ ဝိတ္ထာရိကံ ဝိတ္ထတံ ဝိသာလီဘူတံ သာသနံ အဟောသိ။

မဟာဟနူတိ မဟာပုရိသာနံ ကိရ ဒွေပိ ဟနူနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဒွါဒသိယာ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာကာရာနိ ဟောန္တီတိ မဟန္တာနိ ဟနူနိ ယဿ သော မဟာဟနု၊ သီဟဟနူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥသဘက္ခန္ဓောတိ ဥသဘဿေဝ ခန္ဓော ယဿ ဘဝတိ၊ သော ဥသဘက္ခန္ဓော။ သုဝဋ္ဋိတသုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသရုစိရက္ခန္ဓော သမဝဋ္ဋစာရုက္ခန္ဓောတိ အတ္ထော။ ဒီပင်္ကရသနာမကောတိ ဒီပင်္ကရသနာမော ။ ဗဟူ ဇနေ တာရယတီတိ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဝေနေယျေ ဇနေ တာရေသိ။ ပရိမောစေတီတိ ပရိမောစေသိ။ ဒုဂ္ဂတိန္တိ ဒုဂ္ဂတိတော။ နိဿက္ကတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။

ဣဒါနိ တာရဏပရိမောစနကရဏာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ဗောဓနေယျံ ဇန’’န္တိ ဂါထာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဗောဓနေယျံ ဇနန္တိ ဗောဓနေယျံ ပဇံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဒိသွာတိ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝါ သမန္တစက္ခုနာ ဝါ ဒိသွာ။ သတသဟဿေပိ ယောဇနေတိ အနေကသတသဟဿေပိ ယောဇနေ ဌိတံ။ ဣဒံ ပန ဒသသဟဿိယံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဒီပင်္ကရော ကိရ သတ္ထာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတွာ ဗောဓိမူလေ သတ္တသတ္တာဟံ ဝီတိနာမေတွာ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ မဟာဗြဟ္မုနော ဓမ္မဇ္ဈေသနံ ပဋိညာယ သုနန္ဒာရာမေ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ ကောဋိသတံ ဒေဝမနုဿာနံ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ အယံ ပဌမော အဘိသမယော အဟောသိ။

အထ သတ္ထာ အတ္တနော ပုတ္တဿ သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓဿ ဥသဘက္ခန္ဓဿ နာမ ဉာဏပရိပါကံ ဉတွာ တံ အတြဇံ ပမုခံ ကတွာ ရာဟုလောဝါဒသဒိသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဒေဝမနုဿာနံ နဝုတိကောဋိယော ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ အယံ ဒုတိယော အဘိသမယော အဟောသိ။

ပုန ဘဂဝါ အမရဝတီနဂရဒွါရေ မဟာသိရီသရုက္ခမူလေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ မဟာဇနဿ ဗန္ဓနာမောက္ခံ ကတွာ ဒေဝဂဏပရိဝုတော ဒိဝသကရာတိရေကဇုတိဝိသရဘဝနေ တာဝတိံသဘဝနေ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပရမသီတလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာတလေ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗဒေဝဂဏပီတိသဉ္ဇနနိံ အတ္တနော ဇနနိံ သုမေဓာဒေဝိံ ပမုခံ ကတွာ သဗ္ဗလောကဝိဒိတဝိသုဒ္ဓိဒေဝေါ ဒေဝဒေဝေါ ဒီပင်္ကရော ဘဂဝါ သဗ္ဗသတ္တဟိတကရံ ပရမာတိရေကဂမ္ဘီရသုခုမံ ဗုဒ္ဓိဝိသဒကရံ သတ္တပ္ပကရဏံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ဒေသေတွာ နဝုတိဒေဝကောဋိသဟဿာနံ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ အယံ တတိယော အဘိသမယော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈။

‘‘ပဌမာဘိသမယေ ဗုဒ္ဓါ၊ ကောဋိသတမဗောဓယိ၊

ဒုတိယာဘိသမယေ နာထော၊ နဝုတိကောဋိမဗောဓယိ။

၉။

‘‘ယဒါ စ ဒေဝဘဝနမှိ၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ၊ တတိယာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

ဒီပင်္ကရဿ ပန ဘဂဝတော တယော သာဝကသန္နိပါတာ အဟေသုံ။ တတ္ထ သုနန္ဒာရာမေ ကောဋိသတသဟဿာနံ ပဌမော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၀။

‘‘သန္နိပါတာ တယော အာသုံ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမော အာသိ သမာဂမော’’တိ။

အထာပရေန သမယေန ဒသဗလော စတူဟိ ဘိက္ခုသတသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ဂါမနိဂမနဂရပဋိပါဋိယာ မဟာဇနာနုဂ္ဂဟံ ကရောန္တော စာရိကံ စရမာနော အနုက္ကမေန ဧကသ္မိံ ပဒေသေ မဟာဇနကတသက္ကာရံ သဗ္ဗလောကဝိဿုတံ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ အတိဘယာနကံ ဩလမ္ဗာမ္ဗုဓရပရိစုမ္ဗိတကူဋံ ဝိဝိဓသုရဘိတရုကုသုမဝါသိတကူဋံ နာနာမိဂဂဏဝိစရိတကူဋံ နာရဒကူဋံ နာမ ပရမရမဏီယံ ပဗ္ဗတံ သမ္ပာပုဏိ။ သော ကိရ ပဗ္ဗတော နာရဒေန နာမ ယက္ခေန ပရိဂ္ဂဟိတော အဟောသိ။ တတ္ထ ပန တဿ ယက္ခဿ အနုသံဝစ္ဆရံ မဟာဇနော မနုဿဗလိံ ဥပသံဟရတိ။

အထ ဒီပင်္ကရော ကိရ ဘဂဝါ တဿ မဟာဇနဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ စာတုဒ္ဒိသံ ပေသေတွာ အဒုတိယော အသဟာယော မဟာကရုဏာဗလဝသင်္ဂတဟဒယော တဉ္စ ယက္ခံ ဝိနေတုံ တံ နာရဒပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိ။ အထ သော မနုဿဘက္ခော သကဟိတနိရပေက္ခော ပရဝဓဒက္ခော ယက္ခော မက္ခံ အသဟမာနော ကောဓပရေတမာနသော ဒသဗလံ ဘိံသာပေတွာ ပလာပေတုကာမော တံ ပဗ္ဗတံ စာလေသိ။ သော ကိရ ပဗ္ဗတော တေန စာလိယမာနော ဘဂဝတော အာနုဘာဝေန တဿေဝ မတ္ထကေ ပတမာနော ဝိယ အဟောသိ။

တတော သော ဘီတော – ‘‘ဟန္ဒ နံ အဂ္ဂိနာ ဈာပေဿာမီ’’တိ မဟန္တံ အတိဘီမဒဿနံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ သော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ပဋိဝါတေ ခိတ္တော ဝိယ အတ္တနောဝ ဒုက္ခံ ဇနေသိ၊ န ပန ဘဂဝတော စီဝရေ အံသုမတ္တမ္ပိ ဒဍ္ဎုံ သမတ္ထော အဟောသိ။ ယက္ခော ပန ‘‘သမဏော ဒဍ္ဎော၊ န ဒဍ္ဎော’’တိ ဩလောကေန္တော ဒသဗလံ သရဒသမယဝိမလကရနိကရံ သဗ္ဗဇနရတိကရံ ရဇနိကရမိဝ သီတလဇလတလဂတကမလကဏ္ဏိကာယ နိသိန္နံ ဝိယ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟော အယံ သမဏော မဟာနုဘာဝေါ၊ ယံ ယံ ဣမဿာဟံ အနတ္ထံ ကရောမိ၊ သော သော မမူပရိယေဝ ပတတိ၊ ဣမံ ပန သမဏံ မုဉ္စိတွာ အညံ မေ ပဋိသရဏံ ပရာယနံ နတ္ထိ၊ ပထဝိယံ ဥပက္ခလိတာ ပထဝိံယေဝ နိဿာယ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဣမံယေဝ သမဏံ သရဏံ ဂမိဿာမီ’’တိ။

အထေဝံ ပန သော စိန္တေတွာ ဘဂဝတော စက္ကာလင်္ကတတလေသု ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ – ‘‘အစ္စယော မံ၊ ဘန္တေ၊ အစ္စဂမာ’’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ သရဏမဂမာသိ။ အထဿ ဘဂဝါ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေသိ။ သော ဒေသနာပရိယောသာနေ ဒသဟိ ယက္ခသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တသ္မိံ ကိရ ဒိဝသေ သကလဇမ္ဗုဒီပတလဝါသိနော မနုဿာ တဿ ဗလိကမ္မတ္ထံ ဧကေကဂါမတော ဧကေကံ ပုရိသံ အာဟရိံသု။ အညဉ္စ ဗဟုတိလတဏ္ဍုလကုလတ္ထမုဂ္ဂမာသာဒိံ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာဒိဉ္စ အာဟရိံသု။ အထ သော ယက္ခော တံ ဒိဝသံ အာဘတတဏ္ဍုလာဒိကံ သဗ္ဗံ တေသံယေဝ ဒတွာ တေ ဗလိကမ္မတ္ထာယ အာနီတမနုဿေ ဒသဗလဿ နိယျာတေသိ။

အထ သတ္ထာ တေ မနုဿေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗာဇေတွာ အန္တောသတ္တာဟေယေဝ သဗ္ဗေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မာဃပုဏ္ဏမာယ ကောဋိသတဘိက္ခုမဇ္ဈဂတော စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေ သန္နိပါတေ ပါတိမောက္ခမုဒ္ဒိသိ။ စတုရင်္ဂါနိ နာမ သဗ္ဗေဝ ဧဟိဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဆဠဘိညာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ အနာမန္တိတာဝ အာဂတာ၊ ပန္နရသူပေါသထဒိဝသော စာတိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ နာမ။ အယံ ဒုတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁။

‘‘ပုန နာရဒကူဋမှိ၊ ပဝိဝေကဂတေ ဇိနေ၊

ခီဏာသဝါ ဝီတမလာ၊ သမိံသု သတကောဋိယော’’တိ။

တတ္ထ ပဝိဝေကဂတေတိ ဂဏံ ပဟာယ ဂတေ။ သမိံသူတိ သန္နိပတိံသု။

ယဒါ ပန ဒီပင်္ကရော လောကနာယကော သုဒဿနနာမကေ ပဗ္ဗတေ ဝဿာဝါသမုပဂဉ္ဆိ၊ တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော မနုဿာ အနုသံဝစ္ဆရံ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ ကရောန္တိ။ တသ္မိံ ကိရ သမဇ္ဇေ သန္နိပတိတာ မနုဿာ ဒသဗလံ ဒိသွာ ဓမ္မကထံ သုတွာ တတြ ပသီဒိတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ မဟာပဝါရဏဒိဝသေ သတ္ထာ တေသံ အဇ္ဈာသယာနုကူလံ ဝိပဿနာကထံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ တေ သဗ္ဗေ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဝိပဿနာနုပုဗ္ဗေန မဂ္ဂါနုပုဗ္ဗေန စ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ အထ သတ္ထာ နဝုတိကောဋိသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ပဝါရေသိ။ အယံ တတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၂။

‘‘ယမှိ ကာလေ မဟာဝီရော၊ သုဒဿနသိလုစ္စယေ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿေဟိ၊ ပဝါရေသိ မဟာမုနိ။

‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ ဇဋိလော ဥဂ္ဂတာပနော၊

အန္တလိက္ခမှိ စရဏော၊ ပဉ္စာဘိညာသု ပါရဂူ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

အယံ ဂါထာ အဋ္ဌသာလိနိယာ ဓမ္မသင်္ဂဟဋ္ဌကထာယ နိဒါနဝဏ္ဏနာယ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသေ လိခိတာ။ ဣမသ္မိံ ပန ဗုဒ္ဓဝံသေ နတ္ထိ။ နတ္ထိဘာဝေါယေဝ ပနဿာ ယုတ္တတရော။ ကသ္မာတိ စေ? ဟေဋ္ဌာ သုမေဓကထာသု ကထိတတ္တာတိ။

ဒီပင်္ကရေ ကိရ ဘဂဝတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒသသဟဿာနဉ္စ ဝီသတိသဟဿာနဉ္စ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိယေဝ။ ဧကဿ ပန ဒွိန္နံ တိဏ္ဏံ စတုန္နန္တိ စ အာဒိဝသေန အဘိသမယာနံ အန္တော နတ္ထိ။ တသ္မာ ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော သာသနံ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၃။

‘‘ဒသဝီသသဟဿာနံ ၊ ဓမ္မာဘိသမယော အဟု၊

ဧကဒွိန္နံ အဘိသမယာ၊ ဂဏနာတော အသင်္ခိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဒသဝီသသဟဿာနန္တိ ဒသသဟဿာနံ ဝီသတိသဟဿာနဉ္စ။ ဓမ္မာဘိသမယောတိ စတုသစ္စဓမ္မပ္ပဋိဝေဓော။ ဧကဒွိန္နန္တိ ဧကဿ စေဝ ဒွိန္နဉ္စ ၊ တိဏ္ဏံ စတုန္နံ…ပေ… ဒသန္နန္တိအာဒိနာ နယေန အသင်္ချေယျာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အသင်္ချေယျာဘိသမယတ္တာ စ ဝိတ္ထာရိကံ မဟန္တပ္ပတ္တံ ဗဟူဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ နိယျာနိကန္တိ ဇညံ ဇာနိတဗ္ဗံ အဓိသီလသိက္ခာဒီဟိ ဣဒ္ဓဉ္စ သမာဓိအာဒီဟိ ဖီတဉ္စ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၄။

‘‘ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ၊ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ အဟူ တဒါ၊

ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော၊ သာသနံ သုဝိသောဓိတ’’န္တိ။

တတ္ထ သုဝိသောဓိတန္တိ သုဋ္ဌု ဘဂဝတာ သောဓိတံ ဝိသုဒ္ဓံ ကတံ။ ဒီပင်္ကရံ ကိရ သတ္ထာရံ သဗ္ဗကာလံ ဆဠဘိညာနံ မဟိဒ္ဓိကာနံ ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ ပရိဝါရေန္တိ။ တေန စ သမယေန ယေ သေက္ခာ ကာလကိရိယံ ကရောန္တိ၊ တေ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ၊ သဗ္ဗေ ခီဏာသဝါ ဟုတွာဝ ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာ ဟိ တဿ ဘဂဝတော သာသနံ သုပုပ္ဖိတံ သုသမိဒ္ဓံ ခီဏာသဝေဟိ ဘိက္ခူဟိ အတိဝိယ သောဘိတ္ထ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၅။

‘‘စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ဒီပင်္ကရံ လောကဝိဒုံ၊ ပရိဝါရေန္တိ သဗ္ဗဒါ။

၁၆။

‘‘ယေ ကေစိ တေန သမယေန၊ ဇဟန္တိ မာနုသံ ဘဝံ၊

အပ္ပတ္တမာနသာ သေခါ၊ ဂရဟိတာ ဘဝန္တိ တေ။

၁၇။

‘‘သုပုပ္ဖိတံ ပါဝစနံ၊ အရဟန္တေဟိ တာဒိဟိ၊

ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဥပသောဘတိ သဗ္ဗဒါ’’တိ။

တတ္ထ စတ္တာရိ သတသဟဿာနီတိ ဂဏနာယ ဒဿိတာ ဧဝံ ဒဿိတဂဏနာ ဣမေ ဘိက္ခူတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဧဝမတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာတိ ဆဠဘိညာနံ မဟိဒ္ဓိကာနန္တိ သာမိအတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပရိဝါရေန္တိ သဗ္ဗဒါတိ နိစ္စကာလံ ဒသဗလံ ပရိဝါရေန္တိ၊ ဘဂဝန္တံ မုဉ္စိတွာ ကတ္ထစိ န ဂစ္ဆန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေန သမယေနာတိ တသ္မိံ သမယေ။ အယံ ပန သမယ-သဒ္ဒေါ သမဝါယာဒီသု နဝသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ ယထာဟ –

‘‘သမဝါယေ ခဏေ ကာလေ၊ သမူဟေ ဟေတုဒိဋ္ဌိသု၊

ပဋိလာဘေ ပဟာနေ စ၊ ပဋိဝေဓေ စ ဒိဿတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလပဒဘာဇနီယ၊ ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ မံဂလသုတ္တဝဏ္ဏနာ၊ ဧဝမိစ္စာဒိပါဌဝဏ္ဏနာ၊ ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁။၁၈၄)၊

ဣဓ သော ကာလေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တသ္မိံ ကာလေတိ အတ္ထော။ မာနုသံ ဘဝန္တိ မနုဿဘာဝံ။ အပ္ပတ္တမာနသာတိ အပ္ပတ္တံ အနဓိဂတံ မာနသံ ယေဟိ တေ အပ္ပတ္တမာနသာ။ မာနသန္တိ ရာဂဿ စ စိတ္တဿ စ အရဟတ္တဿ စ အဓိဝစနံ။ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ မဟာဝ။ ၃၃) ဟိ ဧတ္ထ ပန ရာဂေါ ‘‘မာနသော’’တိ ဝုတ္တော။ ‘‘စိတ္တံ မနော မာနသံ ဟဒယံ ပဏ္ဍရ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၆၊ ဝိဘ။ ၁၈၄၊ မဟာနိ။ ၁၊ စူဠနိ။ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၁၄) ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘အပ္ပတ္တမာနသော သေခေါ၊ ကာလံ ကယိရာ ဇနေသုတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) ဧတ္ထ အရဟတ္တံ။ ဣဓာပိ အရဟတ္တမေဝ အဓိပ္ပေတံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၅ ကာမာဝစရကုသလနိဒ္ဒေသဝါရကထာ၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁)။ တသ္မာ အပ္ပတ္တအရဟတ္တဖလာတိ အတ္ထော။ သေခါတိ ကေနဋ္ဌေန သေခါ? သေခဓမ္မပဋိလာဘဋ္ဌေန သေခါ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ သေခေါ ဟောတီတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ…ပေ… သေခေန သမ္မာသမာဓိနာ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သေခေါ ဟောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၃)။ အပိ စ သိက္ခန္တီတိ သေခါ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သိက္ခတိ၊ သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေခေါတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ သိက္ခတိ? အဓိသီလမ္ပိ သိက္ခတိ အဓိစိတ္တမ္ပိ အဓိပညမ္ပိ သိက္ခတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ တသ္မာ သေခေါတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၈၆)။

သုပုပ္ဖိတန္တိ သုဋ္ဌု ဝိကသိတံ။ ပါဝစနန္တိ ပသတ္ထံ ဝစနံ၊ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တံ ဝါ ဝစနံ ပဝစနံ၊ ပဝစနမေဝ ပါဝစနံ၊ သာသနန္တိ အတ္ထော။ ဥပသောဘတီတိ အဘိရာဇတိ အတိဝိရောစတိ။ သဗ္ဗဒါတိ သဗ္ဗကာလံ။ ‘‘ဥပသောဘတိ သဒေဝကေ’’တိပိ ပါဌော။

တဿ ဒီပင်္ကရဿ ဘဂဝတော ရမ္မဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော ပိတာ၊ သုမေဓာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ သုမင်္ဂလော စ တိဿော စာတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ သာဂတော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ နန္ဒာ စ သုနန္ဒာ စာတိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော ပိပ္ဖလိရုက္ခော အဟောသိ၊ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော၊ သတသဟဿဝဿာနိ အာယူတိ။ ကိံ ပနိမေသံ ဇာတနဂရာဒီနံ ဒဿနေ ပယောဇနန္တိ စေ? ဝုစ္စတေ – ယဿ ယဒိ နေဝ ဇာတနဂရံ န ပိတာ န မာတာ ပညာယေယျ၊ ဣမဿ ပန နေဝ ဇာတနဂရံ န ပိတာ န မာတာ ပညာယတိ၊ ဒေဝေါ ဝါ သက္ကော ဝါ ယက္ခော ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ ဧသ မညေ၊ ဒေဝါနမ္ပိ ဤဒိသံ ပါဋိဟာရိယံ အနစ္ဆရိယန္တိ မညမာနာ န သောတဗ္ဗံ န သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ မညေယျုံ၊ တတော အဘိသမယော န ဘဝေယျ၊ အသတိ အဘိသမယေ နိရတ္ထကော ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ ဘဝေယျ၊ အနိယျာနိကံ သာသနံ။ တသ္မာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဇာတနဂရာဒိကော ပရိစ္ဆေဒေါ ဒဿေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၈။

‘‘နဂရံ ရမ္မဝတီ နာမ၊ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယော၊

သုမေဓာ နာမ ဇနိကာ၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

၂၄။

‘‘သုမင်္ဂလော စ တိဿော စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

သာဂတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

၂၅။

‘‘နန္ဒာ စေဝ သုနန္ဒာ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ ပိပ္ဖလီတိ ပဝုစ္စတိ။

၂၇။

‘‘အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓော၊ ဒီပင်္ကရော မဟာမုနိ၊

သောဘတိ ဒီပရုက္ခောဝ၊ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတော။

၂၈။

‘‘သတသဟဿဝဿာနိ၊ အာယု တဿ မဟေသိနော၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

၂၉။

‘‘ဇောတယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ၊ သန္တာရေတွာ မဟာဇနံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ၊ နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော။

၃၀။

‘‘သာ စ ဣဒ္ဓိ သော စ ယသော၊ တာနိ စ ပါဒေသု စက္ကရတနာနိ၊

သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတံ၊ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ’’တိ။

တတ္ထ သုဒေဝေါ နာမ ခတ္တိယောတိ သုဒေဝေါ နာမဿ ခတ္တိယော ပိတာ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဇနိကာတိ ဇနေတ္တိ။ ပိပ္ဖလီတိ ပိလက္ခကပီတနရုက္ခော ဗောဓိ။ အသီတိဟတ္ထမုဗ္ဗေဓောတိ အသီတိဟတ္ထံ ဥစ္စဂ္ဂတော။ ဒီပရုက္ခော ဝါတိ သမ္ပဇ္ဇလိတဒီပမာလာကုလော ဒီပရုက္ခော ဝိယ အာရောဟပရိဏာဟသဏ္ဌာနပါရိပူရိသမ္ပန္နော ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏာနုဗျဉ္ဇနသမလင်္ကတသရီရော ဝိပ္ဖုရိတရံသိဇာလာဝိသရတာရာဂဏသမုဇ္ဇလမိဝ ဂဂနတလံ ဘဂဝါ ဓရမာနကာလေ သောဘတီတိ သောဘိတ္ထ။ သာလရာဇာဝ ဖုလ္လိတောတိ ပုပ္ဖိတော သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော သာလရာဇရုက္ခော ဝိယ စ သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော ယောဇနသတုဗ္ဗေဓော ပါရိစ္ဆတ္တော ဝိယ စ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဘဂဝါ အတိဝိယ သောဘတိ။

သတသဟဿဝဿာနီတိ ဝဿသတသဟဿာနိ တဿ အာယူတိ အတ္ထော။ တာဝတာ တိဋ္ဌမာနောတိ တာဝတကံ ကာလံ တိဋ္ဌမာနော။ ဇနတန္တိ ဇနသမူဟံ။ သန္တာရေတွာ မဟာဇနန္တိ တာရယိတွာ မဟာဇနံ။ ‘‘သန္တာရေတွာ သဒေဝက’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ သဒေဝကံ လောကန္တိ အတ္ထော။ သာ စ ဣဒ္ဓီတိ သာ စ သမ္ပတ္တိ အာနုဘာဝေါ။ သော စ ယသောတိ သော စ ပရိဝါရော။ သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတန္တိ တံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သမ္ပတ္တိဇာတံ အန္တရဟိတံ အပဂတန္တိ အတ္ထော။ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာတိ သဗ္ဗေ ပန သင်္ခတဓမ္မာ နနု ရိတ္တာ တုစ္ဆာ၊ နိစ္စသာရာဒိရဟိတာတိ အတ္ထော။

ဧတ္ထ ပန နဂရာဒိပရိစ္ဆေဒေါ ပါဠိယမာဂတောဝ။ သမ္ဗဟုလဝါရော ပန နာဂတော၊ သော အာနေတွာ ဒီပေတဗ္ဗော။ သေယျထိဒံ – ပုတ္တပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဘရိယာပရိစ္ဆေဒေါ၊ ပါသာဒပရိစ္ဆေဒေါ၊ အဂါရဝါသပရိစ္ဆေဒေါ၊ နာဋကိတ္ထိပရိစ္ဆေဒေါ၊ အဘိနိက္ခမနပရိစ္ဆေဒေါ၊ ပဓာနပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒေါ၊ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒေါတိ။ ဧတေသမ္ပိ ဒီပနေ ကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ တဿ ပန ဒီပင်္ကရဿ ဘရိယာနံ တိသတသဟဿံ အဟောသိ။ တဿ အဂ္ဂမဟေသီ ပဒုမာ နာမ၊ တဿ ပန ပုတ္တော ဥသဘက္ခန္ဓော နာမ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဘရိယာ ပဒုမာ နာမ၊ ဝိဗုဒ္ဓပဒုမာနနာ၊

အတြဇော ဥသဘက္ခန္ဓော၊ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော။

‘‘ဟံသာ ကောဉ္စာ မယူရာချာ၊ ပါသာဒါပိ တယော မတာ၊

ဒသဝဿသဟဿာနိ၊ အဂါရံ အဝသီ ကိရ။

‘‘ဟတ္ထိယာနေန နိက္ခန္တော၊ နန္ဒာရာမေ ဇိနော ဝသီ၊

နန္ဒော နာမဿုပဋ္ဌာကော၊ လောကာနန္ဒကရော ကိရာ’’တိ။

သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ပန ပဉ္စ ဝေမတ္တာနိ ဟောန္တိ အာယုဝေမတ္တံ ပမာဏဝေမတ္တံ ကုလဝေမတ္တံ ပဓာနဝေမတ္တံ ရသ္မိဝေမတ္တန္တိ။ တတ္ထ အာယုဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာယုကာ ဟောန္တိ ကေစိ အပ္ပာယုကာ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရဿ ပန ဘဂဝတော ဝဿသတသဟဿံ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ၊ အမှာကံ ဘဂဝတော ဝဿသတံ။

ပမာဏဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ဒီဃာ ဟောန္တိ ကေစိ ရဿာ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရော အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏော အဟောသိ၊ အမှာကံ ပန ဘဂဝါ အဋ္ဌာရသဟတ္ထပ္ပမာဏော။

ကုလဝေမတ္တံ နာမ ကေစိ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ကေစိ ဗြာဟ္မဏကုလေ။ တထာ ဟိ ဒီပင်္ကရာဒယော ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ ကကုသန္ဓကောဏာဂမနာဒယော ဗြာဟ္မဏကုလေ။

ပဓာနဝေမတ္တံ နာမ ကေသဉ္စိ ပဓာနံ ဣတ္တရမေဝ ဟောတိ ယထာ ကဿပဿ ဘဂဝတော ၊ ကေသဉ္စိ အဒ္ဓနိယံ အမှာကံ ဘဂဝတော ဝိယ။

ရသ္မိဝေမတ္တံ နာမ မင်္ဂလဿ ဘဂဝတော သရီရသ္မိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ အမှာကံ ဘဂဝတော ဗျာမမတ္တံ။ တတြ ရသ္မိဝေမတ္တံ အဇ္ဈာသယပဋိဗဒ္ဓံ ဟောတိ။ ယော ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ၊ တဿ တတ္တကံ သရီရပ္ပဘာ ဖရတိ။ မင်္ဂလဿ ပန ‘‘ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရတူ’’တိ အဇ္ဈာသယော အဟောသိ။ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသု ပန ကဿစိ ဝေမတ္တံ နာမ နတ္ထိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၂ အာဒယော)။

တထာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ စတ္တာရိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ဗောဓိပလ္လင်္ကော အဝိဇဟိတော ဧကသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဟောတိ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနံ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ အဝိဇဟိတမေဝ ဟောတိ။ ဒေဝေါရောဟဏကာလေ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ပဌမပါဒက္ကမော အဝိဇဟိတောဝ ဟောတိ။ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိယာ စတ္တာရိ မဉ္စပါဒဋ္ဌာနာနိ အဝိဇဟိတာနေဝ ဟောန္တိ။ ဝိဟာရောပိ အဝိဇဟိတောဝ။ သော ပန ခုဒ္ဒကော ဝါ မဟန္တော ဝါ ဟောတိ။

အပရံ ပန အမှာကံယေဝ ဘဂဝတော သဟဇာတပရိစ္ဆေဒဉ္စ နက္ခတ္တပရိစ္ဆေဒဉ္စ ဝိသေသံ။ အမှာကံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ကိရ သဒ္ဓိံ ရာဟုလမာတာ အာနန္ဒတ္ထေရော ဆန္နော ကဏ္ဍကော အဿရာဇာ နိဓိကုမ္ဘာ မဟာဗောဓိရုက္ခော ကာဠုဒါယီတိ ဣမာနိ သတ သဟဇာတာနိ။ မဟာပုရိသော ကိရ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေနေဝ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမိ၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိ ၊ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေသိ၊ ယမကပါဋိဟာရိယံ အကာသိ။ ဝိသာခနက္ခတ္တေန ဇာတော စ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ စ ပရိနိဗ္ဗုတော စ၊ မာဃနက္ခတ္တေန တဿ သာဝကသန္နိပါတော စေဝ အာယုသင်္ခါရဝေါသဇ္ဇနဉ္စ အဟောသိ၊ အဿယုဇနက္ခတ္တေန ဒေဝေါရောဟဏန္တိ ဧတ္တကံ အာဟရိတွာ ဒီပေတဗ္ဗံ။ အယံ သမ္ဗဟုလဝါရပရိစ္ဆေဒေါ။ သေသဂါထာ သဥတ္တာနာ ဧဝါတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ ဒီပင်္ကရော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓကိစ္စံ ကတွာ အနုက္ကမေန အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

ယသ္မိံ ကိရ ကပ္ပေ ဒီပင်္ကရဒသဗလော ဥဒပါဒိ၊ တသ္မိံ အညေပိ တဏှင်္ကရော၊ မေဓင်္ကရော၊ သရဏင်္ကရောတိ တယော ဗုဒ္ဓါ အဟေသုံ။ တေသံ သန္တိကေ ဗောဓိသတ္တဿ ဗျာကရဏံ နတ္ထိ။ တသ္မာ တေ ဣဓ န ဒဿိတာ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တမှာ ကပ္ပာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယုပ္ပန္နုပ္ပန္နေ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေ ဒဿေတုံ ဣဒံ ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှင်္ကရော မေဓင်္ကရော၊ အထောပိ သရဏင်္ကရော၊

ဒီပင်္ကရော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ကောဏ္ဍညော ဒွိပဒုတ္တမော။

‘‘မင်္ဂလော စ သုမနော စ၊ ရေဝတော သောဘိတော မုနိ၊

အနောမဒဿီ ပဒုမော၊ နာရဒေါ ပဒုမုတ္တရော။

‘‘သုမေဓော စ သုဇာတော စ၊ ပိယဒဿီ မဟာယသော၊

အတ္ထဒဿီ ဓမ္မဒဿီ၊ သိဒ္ဓတ္ထော လောကနာယကော။

‘‘တိဿော ဖုဿော စ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝိပဿီ သိခိ ဝေဿဘူ၊

ကကုသန္ဓော ကောဏာဂမနော၊ ကဿပေါ စာပိ နာယကော။

‘‘ဧတေ အဟေသုံ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဝီတရာဂါ သမာဟိတာ၊

သတရံသီဝ ဥပ္ပန္နာ၊ မဟာတမဝိနောဒနာ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ၊ နိဗ္ဗုတာ တေ သသာဝကာ’’တိ။ (အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ)၊

ဧတ္တာဝတာ နာတိသင်္ခေပဝိတ္ထာရဝသေန ကတာယ

မဓုရတ္ထဝိလာသိနိယာ ဗုဒ္ဓဝံသ-အဋ္ဌကထာယ

ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပဌမော ဗုဒ္ဓဝံသော။