📜

၄။ ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ

ဒီပင်္ကရေ ကိရ ဘဂဝတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တဿ သာသနံ ဝဿသတသဟဿံ ပဝတ္တိတ္ထ။ အထ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာနံ အန္တရဓာနေန သာသနမ္ပိဿ အန္တရဓာယိ။ အထဿ အပရဘာဂေ ဧကမသင်္ချေယျမတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ ကောဏ္ဍညော နာမ သတ္ထာ ဥဒပါဒိ။ သော ပန ဘဂဝါ သောဠသအသင်္ချေယျံ ကပ္ပာနဉ္စ သတသဟဿံ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိဉာဏံ ပရိပါစေတွာ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝသဒိသေ အတ္တဘာဝေ ဌတွာ တတော စဝိတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဒေဝတာနံ ပဋိညံ ဒတွာ တုသိတပုရတော စဝိတွာ ရမ္မဝတီနဂရေ သုနန္ဒဿ နာမ ရညော ကုလေ သုဇာတာယ နာမ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ တဿပိ ပဋိသန္ဓိက္ခဏေ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ ဒွတ္တိံသ ပါဋိဟာရိယာနိ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ သော ဒေဝတာဟိ ကတာရက္ခသံဝိဓာနော ဒသန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗသတ္တုတ္တရော ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ ဝိလောကေတွာ အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ – ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။

တတော ကုမာရဿ နာမကရဏဒိဝသေ နာမံ ကရောန္တာ ‘‘ကောဏ္ဍညော’’တိ နာမမကံသု။ သော ဟိ ဘဂဝါ ကောဏ္ဍညဂေါတ္တော အဟောသိ။ တဿ ကိရ တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ – ရာမ၊ သုရာမ၊ သုဘနာမကာ ပရမရမဏီယာ။ တေသု တီဏိ သတသဟဿာနိ နာဋကိတ္ထီနံ နစ္စဂီတဝါဒိတကုသလာနံ သဗ္ဗကာလံ ပစ္စုပဋ္ဌိတာနိ အဟေသုံ။ တဿ ရုစိဒေဝီ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။ ဝိဇိတသေနော နာမဿ ပုတ္တော အဟောသိ။ သော ဒသဝဿသဟဿာနိ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိ။

သော ပန ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာ အာဇညရထေန နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒသ မာသေ ပဓာနစရိယံ စရိ။ ကောဏ္ဍညကုမာရံ ပန ပဗ္ဗဇန္တံ ဒသ ဇနကောဋိယော အနုပဗ္ဗဇိံသု။ သော တေဟိ ပရိဝုတော ဒသ မာသေ ပဓာနစရိယံ စရိတွာ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ သုနန္ဒဂါမေ သမသဟိတဃနပယောဓရာယ ယသောဓရာယ နာမ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဒိန္နံ ပရမမဓုရံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဖလပလ္လဝင်္ကုရသမလင်္ကတေ သာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ဝီတိနာမေတွာ သာယနှသမယေ ဂဏံ ပဟာယ သုနန္ဒကာဇီဝကေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ သာလကလျာဏိရုက္ခံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပုဗ္ဗဒိသာဘာဂံ ဩလောကေတွာ ဗောဓိရုက္ခံ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထဝိတ္ထတံ တိဏသန္ထရံ သန္ထရိတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ အဓိဋ္ဌာယ မာရဗလံ ဝိဓမိတွာ ရတ္တိယာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဝိသောဓေတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပစ္စယာကာရံ သမ္မသိတွာ အာနာပါနစတုတ္ထဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အဘိနိဝိသိတွာ ဥဒယဗ္ဗယဝသေန သမပညာသ လက္ခဏာနိ ဒိသွာ ယာဝ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ စတ္တာရိ မဂ္ဂဉာဏာနိ စတ္တာရိ စ ဖလဉာဏာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပော ဗောဓိမူလေ နိသိန္နောဝ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

‘‘အယောဃနဟတဿေဝ၊ ဇလတော ဇာတဝေဒသော၊

အနုပုဗ္ဗူပသန္တဿ၊ ယထာ န ဉာယတေ ဂတိ။

‘‘ဧဝံ သမ္မာ ဝိမုတ္တာနံ၊ ကာမဗန္ဓောဃတာရိနံ၊

ပညာပေတုံ ဂတီ နတ္ထိ၊ ပတ္တာနံ အစလံ သုခ’’န္တိ။ (ဥဒါ။ ၈၀) –

ဧဝံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတွာ သတ္တသတ္တာဟံ ဗောဓိမူလေယေဝ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေတွာ အဋ္ဌမေ သတ္တာဟေ ဗြဟ္မုနော အဇ္ဈေသနံ ပဋိစ္စ – ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၀) ဥပဓာရေန္တော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတာ ဒသ ဘိက္ခုကောဋိယော အဒ္ဒသ။ ‘‘ဣမေ ပန ကုလပုတ္တာ သမုပစိတကုသလမူလာ မံ ပဗ္ဗဇန္တံ အနုပဗ္ဗဇိတာ မယာ သဒ္ဓိံ ပဓာနံ စရိတွာ မံ ဥပဋ္ဌဟိံသု၊ ဟန္ဒာဟံ ဣမေသံ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ ဧဝံ ဥပဓာရေတွာ – ‘‘ဣဒါနိ ပန တေ ကတ္ထ ဝသန္တီ’’တိ ဩလောကေန္တော – ‘‘ဣတော အဋ္ဌာရသယောဇနိကေ အရုန္ဓဝတီနဂရေ ဒေဝဝနေ ဝိဟရန္တီ’’တိ ဒိသွာ – ‘‘တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဂမိဿာမီ’’တိ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ၊ ဧဝမေဝ ဗောဓိမူလေ အန္တရဟိတော ဒေဝဝနေ ပါတုရဟောသိ။

တသ္မိဉ္စ သမယေ တာ ဒသ ဘိက္ခုကောဋိယော အရုန္ဓဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ဒေဝဝနေ ဝိဟရန္တိ။ တေ ပန ဘိက္ခူ ဒသဗလံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပသန္နမာနသာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ၊ ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ၊ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ၊ သတ္ထု ဂါရဝံ ကတွာ၊ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ၊ ပရိဝါရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ တတြ ကောဏ္ဍညော ဒသဗလော မုနိဂဏပရိဝုတော ဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော တိဒသဂဏပရိဝုတော ဒသသတနယနော ဝိယ ဝိမလဂဂနတလဂတော သရဒသမယရဇနိကရော ဝိယ တာရာဂဏပရိဝုတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ။ အထ သတ္ထာ တေသံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓနိသေဝိတံ အနုတ္တရံ တိပရိဝဋ္ဋံ ဒွါဒသာကာရံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ကထေတွာ ဒသဘိက္ခုကောဋိပ္ပမုခါ သတသဟဿဒေဝမနုဿကောဋိယော ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁။

‘‘ဒီပင်္ကရဿ အပရေန၊ ကောဏ္ဍညော နာမ နာယကော၊

အနန္တတေဇော အမိတယသော၊ အပ္ပမေယျော ဒုရာသဒေါ။

၂။

‘‘ဓရဏူပမော ခမနေန၊ သီလေန သာဂရူပမော၊

သမာဓိနာ မေရူပမော၊ ဉာဏေန ဂဂနူပမော။

၃။

‘‘ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂ-မဂ္ဂသစ္စပ္ပကာသနံ၊

ပကာသေသိ သဒါ ဗုဒ္ဓါ ဟိတာယ သဗ္ဗပါဏိနံ။

၄။

‘‘ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေန္တေ၊ ကောဏ္ဍညေ လောကနာယကေ၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ ဒီပင်္ကရဿ အပရေနာတိ ဒီပင်္ကရဿ သတ္ထုနော အပရဘာဂေတိ အတ္ထော။ ကောဏ္ဍညော နာမာတိ အတ္တနော ဂေါတ္တဝသေန သမဓိဂတနာမဓေယျော။ နာယကောတိ ဝိနာယကော။ အနန္တတေဇောတိ အတ္တနော သီလဂုဏဉာဏပုညတေဇေန အနန္တတေဇော။ ဟေဋ္ဌတော အဝီစိ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ တိရိယတော အနန္တာ လောကဓာတုယော ဧတ္ထန္တရေ ဧကပုဂ္ဂလောပိ တဿ မုခံ ဩလောကေတွာ ဌာတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အနန္တတေဇော’’တိ။ အမိတယသောတိ အနန္တပရိဝါရော။ တဿ ဟိ ဘဂဝတော ဝဿသတသဟဿာနိ ယာဝ ပရိနိဗ္ဗာနသမယံ ဧတ္ထန္တရေ ဘိက္ခုပရိသာယ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နာဟောသိ။ တသ္မာ ‘‘အမိတယသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အမိတဂုဏကိတ္တိပိ ‘‘အမိတယသော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပမေယျောတိ ဂုဏဂဏပရိမာဏဝသေန နပ္ပမေယျောတိ အပ္ပမေယျော။ ယထာဟ –

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ၊ ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊

ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊ ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၄၊ ၃။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၅၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

တသ္မာ အပ္ပမေယျဂုဏဂဏတ္တာ ‘‘အပ္ပမေယျော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒုရာသဒေါတိ ဒုရုပသင်္ကမနီယော၊ အာသဇ္ဇ ဃဋ္ဋေတွာ ဥပသင်္ကမိတုမသက္ကုဏေယျဘာဝတော ဒုရာသဒေါ၊ ဒုရဘိဘဝနီယောတိ အတ္ထော။

ဓရဏူပမောတိ ဓရဏီသမော။ ခမနေနာတိ ခန္တိယာ၊ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ ဝိယ ပကတိဝါတေန လာဘာလာဘဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီဟိ အကမ္ပနဘာဝတော ‘‘ဓရဏူပမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သီလေန သာဂရူပမောတိ သီလသံဝရေန ဝေလာနာတိက္ကမနဘာဝေန သာဂရသမော။ ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဌိတဓမ္မော ဝေလံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၁၉၊ စူဠဝ။ ၃၈၄၊ မိ။ ပ။ ၆။၂။၁၀) ဟိ ဝုတ္တံ။

သမာဓိနာ မေရူပမောတိ သမာဓိပဋိပက္ခဘူတဓမ္မဇနိတကမ္ပာဘာဝတော မေရုနာ ဂိရိဝရေန သမော၊ သဒိသောတိ အတ္ထော။ မေရုဂိရိဝရော ဝိယ ထိရတရသရီရောတိ ဝါ။ ဉာဏေန ဂဂနူပမောတိ ဧတ္ထ ဘဂဝတော ဉာဏဿ အနန္တဘာဝေန အနန္တာကာသေန ဥပမာ ကတာ။ စတ္တာရိ အနန္တာနိ ဝုတ္တာနိ ဘဂဝတာ။ ယထာဟ –

‘‘သတ္တကာယော စ အာကာသော၊ စက္ကဝါဠာ စနန္တကာ၊

ဗုဒ္ဓဉာဏံ အပ္ပမေယျံ၊ န သက္ကာ ဧတေ ဝိဇာနိတု’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၆၄)၊

တသ္မာ အနန္တဿ ဉာဏဿ အနန္တေန အာကာသေန ဥပမာ ကတာတိ။

ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂသစ္စပ္ပကာသနန္တိ ဧတေသံ ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂသစ္စာနံ ဂဟဏေန သတိပဋ္ဌာနသမ္မပ္ပဓာနိဒ္ဓိပါဒါပိ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဣန္ဒြိယာဒီနံ စတုသင်္ခေပါနံ ဝသေန သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာနံ ပကာသနဓမ္မံ ပကာသေသိ၊ ဒေသေသီတိ အတ္ထော။ ဟိတာယာတိ ဟိတတ္ထံ။ ဓမ္မစက္ကံပဝတ္တေန္တေတိ ဒေသနာဉာဏေ ပဝတ္တိယမာနေ။

တတော အပရဘာဂေ မဟာမင်္ဂလသမာဂမေ ဒသသု စက္ကဝါဠသဟဿေသု ဒေဝတာယော သုခုမေ အတ္တဘာဝေ မာပေတွာ ဣမသ္မိညေဝ စက္ကဝါဠေ သန္နိပတိံသု။ တတ္ထ ကိရ အညတရော ဒေဝပုတ္တော ကောဏ္ဍညဒသဗလံ မင်္ဂလပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တဿ ဘဂဝါ မင်္ဂလာနိ ကထေသိ။ တတ္ထ နဝုတိကောဋိသဟဿာနိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သောတာပန္နာဒီနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နာဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅။

‘‘တတော ပရမ္ပိ ဒေသေန္တေ၊ နရမရူနံ သမာဂမေ၊

နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ၊ ဒုတိယာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ တတော ပရမ္ပီတိ တတော အပရဘာဂေပိ။ ဒေသေန္တေတိ ဘဂဝတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ။ နရမရူနန္တိ နရာနဉ္စေဝ အမရာနဉ္စ၊ ယဒါ ပန ဘဂဝါ ဂဂနတလေ တိတ္ထိယမာနမဒ္ဒနံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ တဒါ အသီတိကောဋိသဟဿာနိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ တီသု ဖလေသု ပတိဋ္ဌိတာ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆။

‘‘တိတ္ထိယေ အဘိမဒ္ဒန္တော၊ ယဒါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

အသီတိကောဋိသဟဿာနံ၊ တတိယာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ တဒါ-သဒ္ဒံ အာနေတွာ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တဒါ အသီတိကောဋိသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟူတိ။

ကောဏ္ဍညော ကိရ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗောဓိံ ပတွာ ပဌမဝဿံ စန္ဒဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ စန္ဒာရာမေ ဝိဟာသိ။ တတ္ထ သုစိန္ဓရဿ နာမ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဘဒ္ဒမာဏဝေါ နာမ ယသောဓရဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော သုဘဒ္ဒမာဏဝေါ စ ကောဏ္ဍညဿ ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နမာနသာ ဒသဟိ မာဏဝကသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

အထ ကောဏ္ဍညော သတ္ထာ ဇေဋ္ဌမာသပုဏ္ဏမာယ သုဘဒ္ဒတ္ထေရပ္ပမုခေန ကောဋိသတသဟဿေန ပရိဝုတော ပါတိမောက္ခမုဒ္ဒိသိ၊ သော ပဌမော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တတော အပရဘာဂေ ကောဏ္ဍညသတ္ထုနော ပုတ္တေ ဝိဇိတသေနေ နာမ အရဟတ္တံ ပတ္တေ တံပမုခဿ ကောဋိသဟဿဿ မဇ္ဈေ ဘဂဝါ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ သော ဒုတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ အထာပရေန သမယေန ဒသဗလော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ဥဒေနရာဇာနံ နာမ နဝုတိကောဋိဇနပရိဝါရံ ပဗ္ဗာဇေသိ သဒ္ဓိံ တာယ ပရိသာယ။ တသ္မိံ ပန အရဟတ္တံ ပတ္တေ တံပမုခေဟိ နဝုတိယာ အရဟန္တကောဋီဟိ ဘဂဝါ ပရိဝုတော ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ သော တတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇။

‘‘သန္နိပါတာ တယော အာသုံ၊ ကောဏ္ဍညဿ မဟေသိနော၊

ခီဏာသဝါနံ ဝိမလာနံ၊ သန္တစိတ္တာန တာဒိနံ။

၈။

‘‘ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမော အာသိ သမာဂမော၊

ဒုတိယော ကောဋိသဟဿာနံ၊ တတိယော နဝုတိကောဋိန’’န္တိ။

တဒါ ကိရ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဝိဇိတာဝီ နာမ စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာ စန္ဒဝတီနဂရေ ပဋိဝသတိ။ သော ကိရ အနေကနရဝရပရိဝုတော သလိလနိဓိနိဝသနံ သမေရုယုဂန္ဓရံ အပရိမိတဝသုဓရံ ဝသုန္ဓရံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန ပရိပါလေတိ။ အထ ကောဏ္ဍညော ဗုဒ္ဓါပိ ကောဋိသတသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော ဇနပဒစာရိကံ စရမာနော အနုပုဗ္ဗေန စန္ဒဝတီနဂရံ သမ္ပာပုဏိ။

သော ဝိဇိတာဝီ ကိရ ရာဇာ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကိရ အမှာကံ နဂရံ အနုပ္ပတ္တော’’တိ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဘဂဝတော ဝသနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟိတွာ သွာတနာယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေန နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဘတ္တဝိဓိံ သုဋ္ဌု ပဋိယာဒေတွာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခဿ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဘဂဝန္တံ ဘောဇေတွာ အနုမောဒနာဝသာနေ – ‘‘ဘန္တေ၊ တေမာသံ မဟာဇနသင်္ဂဟံ ကရောန္တော ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ယာစိတွာ တယော မာသေ နိရန္တရံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အသဒိသမဟာဒါနံ အဒါသိ။

အထ သတ္ထာ ဗောဓိသတ္တံ – ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိတွာ ဓမ္မမဿ ဒေသေသိ။ သော သတ္ထု ဓမ္မကထံ သုတွာ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော ဥပ္ပာဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၉။

‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ ဝိဇိတာဝီ နာမ ခတ္တိယော၊

သမုဒ္ဒံ အန္တမန္တေန၊ ဣဿရိယံ ဝတ္တယာမဟံ။

၁၀။

‘‘ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ဝိမလာနံ မဟေသိနံ၊

သဟ လောကဂ္ဂနာထေန၊ ပရမန္နေန တပ္ပယိံ။

၁၁။

‘‘သောပိ မံ ဗုဒ္ဓါ ဗျာကာသိ၊ ကောဏ္ဍညော လောကနာယကော၊

အပရိမေယျိတော ကပ္ပေ၊ ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဘဝိဿတိ။

၁၂။

‘‘ပဓာနံ ပဒဟိတွာန၊ ကတွာ ဒုက္ကရကာရိကံ၊

အဿတ္ထမူလေ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဇ္ဈိဿတိ မဟာယသော။

၁၃။

‘‘ဣမဿ ဇနိကာ မာတာ၊ မာယာ နာမ ဘဝိဿတိ၊

ပိတာ သုဒ္ဓါဒနော နာမ၊ အယံ ဟေဿတိ ဂေါတမော။

၁၄။

‘‘ကောလိတော ဥပတိဿော စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝကာ၊

အာနန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော၊ ဥပဋ္ဌိဿတိ တံ ဇိနံ။

၁၅။

‘‘ခေမာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ စ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တိ သာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ အဿတ္ထောတိ ပဝုစ္စတိ။

၁၆။

‘‘စိတ္တော စ ဟတ္ထာဠဝကော၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပဋ္ဌကာ၊

နန္ဒမာတာ စ ဥတ္တရာ၊ အဂ္ဂါ ဟေဿန္တုပဋ္ဌိကာ၊

အာယု ဝဿသတံ တဿ၊ ဂေါတမဿ ယသဿိနော။

၁၇။

‘‘ဣဒံ သုတွာန ဝစနံ၊ အသမဿ မဟေသိနော၊

အာမောဒိတာ နရမရူ၊ ဗုဒ္ဓဗီဇံ ကိရ အယံ။

၁၈။

‘‘ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒါ ဝတ္တန္တိ၊ အပ္ဖောဋေန္တိ ဟသန္တိ စ၊

ကတဉ္ဇလီ နမဿန္တိ၊ ဒသသဟဿိဒေဝတာ။

၁၉။

‘‘ယဒိမဿ လောကနာထဿ၊ ဝိရဇ္ဈိဿာမ သာသနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

၂၀။

‘‘ယထာ မနုဿာ နဒိံ တရန္တာ၊ ပဋိတိတ္ထံ ဝိရဇ္ဈိယ၊

ဟေဋ္ဌာတိတ္ထေ ဂဟေတွာန၊ ဥတ္တရန္တိ မဟာနဒိံ။

၂၁။

‘‘ဧဝမေဝ မယံ သဗ္ဗေ၊ ယဒိ မုဉ္စာမိမံ ဇိနံ၊

အနာဂတမှိ အဒ္ဓါနေ၊ ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမံ။

၂၂။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ ဘိယျော စိတ္တံ ပသာဒယိံ၊

တမေဝ အတ္ထံ သာဓေန္တော၊ မဟာရဇ္ဇံ ဇိနေ အဒံ၊

မဟာရဇ္ဇံ ဒဒိတွာန၊ ပဗ္ဗဇိံ တဿ သန္တိကေ။

၂၃။

‘‘သုတ္တန္တံ ဝိနယံ စာပိ၊ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ၊

သဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတွာန၊ သောဘယိံ ဇိနသာသနံ။

၂၄။

‘‘တတ္ထပ္ပမတ္တော ဝိဟရန္တော၊ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနစင်္ကမေ၊

အဘိညာပါရမိံ ဂန္တွာ၊ ဗြဟ္မလောကမဂဉ္ဆဟ’’န္တိ။

တတ္ထ အဟံ တေန သမယေနာတိ အဟံ တသ္မိံ သမယေ။ ဝိဇိတာဝီ နာမာတိ ဧဝံနာမကော စက္ကဝတ္တိရာဇာ အဟောသိံ။ သမုဒ္ဒံ အန္တမန္တေနာတိ ဧတ္ထ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ သီမံ မရိယာဒံ ကတွာ ဌိတံ သမုဒ္ဒံ အန္တံ ကတွာ ဣဿရိယံ ဝတ္တယာမီတိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ န ပါကဋံ ဟောတိ။

ရာဇာ ကိရ စက္ကဝတ္တီ စက္ကရတနာနုဘာဝေန ဝါမပဿေန သိနေရုံ ကတွာ သမုဒ္ဒဿ ဥပရိဘာဂေန အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ – ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော၊ အဒိန္နံ နာဒါတဗ္ဗံ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာ န စရိတဗ္ဗာ၊ မုသာ န ဘာသိတဗ္ဗာ၊ မဇ္ဇံ န ပါတဗ္ဗံ၊ ယထာဘုတ္တဉ္စ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၄၊ ၃။၈၅၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၇) ဩဝါဒံ ဒေတိ။ ဧဝံ ဩဝါဒေ ဒိန္နေ တံ စက္ကရတနံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပုရတ္ထိမံ သမုဒ္ဒံ အဇ္ဈောဂါဟတိ။ ယထာ ယထာ စ တံ အဇ္ဈောဂါဟတိ၊ တထာ တထာ သံခိတ္တဦမိဝိပ္ဖာရံ ဟုတွာ ဩဂစ္ဆမာနံ မဟာသမုဒ္ဒသလိလံ ယောဇနမတ္တံ ဩဂ္ဂန္တွာ အန္တောသမုဒ္ဒံ ဥဘောသု ပဿေသု ဝေဠုရိယမဏိဘိတ္တိ ဝိယ ပရမဒဿနီယံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ပုရတ္ထိမသာဂရပရိယန္တံ ဂန္တွာ တံ စက္ကရတနံ ပဋိနိဝတ္တတိ။ ပဋိနိဝတ္တမာနေ စ တသ္မိံ သာ ပရိသာ အဂ္ဂတော ဟောတိ၊ မဇ္ဈေ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ အန္တေ စက္ကရတနံ ဟောတိ။ တမ္ပိ ဇလံ ဇလန္တေန ဝိယောဂံ အသဟမာနမိဝ နေမိမဏ္ဍလပရိယန္တံ အဘိဟနန္တမေဝ တီရမုပဂစ္ဆတိ။

ဧဝံ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ ပုရတ္ထိမသမုဒ္ဒပရိယန္တံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟံ အဘိဝိဇိနိတွာ ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒပရိယန္တံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဝိဇေတုကာမော စက္ကရတနဒေသိတေန မဂ္ဂေန ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒါဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ။ တံ ဒသသဟဿယောဇနပ္ပမာဏံ ဇမ္ဗုဒီပံ အဘိဝိဇိနိတွာ ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒတော ပစ္စုတ္တရိတွာ သတ္တယောဇနသဟဿပ္ပမာဏံ အပရဂေါယာနံ ဝိဇေတုံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဂန္တွာ တမ္ပိ သာဂရပရိယန္တံ အဘိဝိဇိနိတွာ ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒတောပိ ဥတ္တရိတွာ အဋ္ဌယောဇနသဟဿပ္ပမာဏံ ဥတ္တရကုရုံ ဝိဇေတုံ တထေဝ ဂန္တွာ တံ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ကတွာ တထေဝ အဘိဝိဇိယ ဥတ္တရသမုဒ္ဒတောပိ ပစ္စုတ္တရတိ။ ဧတ္တာဝတာ ရညာ စက္ကဝတ္တိနာ သာဂရပရိယန္တာယ ပထဝိယာ ဣဿရိယံ အဓိဂတံ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ သမုဒ္ဒံ အန္တမန္တေန၊ ဣဿရိယံ ဝတ္တယာမဟ’’န္တိ။

ကောဋိသတသဟဿာနန္တိ ကောဋိသတသဟဿာနိ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဝိမလာနန္တိ ခီဏာသဝါနံ။ သဟ လောကဂ္ဂနာထေနာတိ သဒ္ဓိံ ဒသဗလေန ကောဋိသတသဟဿာနန္တိ အတ္ထော။ ပရမန္နေနာတိ ပဏီတေန အန္နေန။ တပ္ပယိန္တိ တပ္ပေသိံ။ အပရိမေယျိတော ကပ္ပေတိ ဣတော ပဋ္ဌာယ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနိ တီဏိ အသင်္ချေယျာနိ အတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေတိ အတ္ထော။

ပဓာနန္တိ ဝီရိယံ။ တမေဝ အတ္ထံ သာဓေန္တောတိ တမေဝ ဗုဒ္ဓကာရကမတ္ထံ ဒါနပါရမိံ ပူရေန္တော သာဓေန္တော နိပ္ဖာဒေန္တောတိ အတ္ထော။ မဟာရဇ္ဇန္တိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ။ ဇိနေတိ ဘဂဝတိ၊ သမ္ပဒါနတ္ထေ ဝါ ဘုမ္မံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဒန္တိ အဒါသိံ။ ဧဝမတ္ထံ သာဓေန္တောတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘မဟာရဇ္ဇံ ဇိနေ ဒဒိ’’န္တိ ပဌန္တိ ကေစိ။ ဒဒိတွာနာတိ စဇိတွာ။ သုတ္တန္တန္တိ သုတ္တန္တပိဋကံ။ ဝိနယန္တိ ဝိနယပိဋကံ။ နဝင်္ဂန္တိ သုတ္တဂေယျာဒိနဝင်္ဂံ။ သောဘယိံ ဇိနသာသနန္တိ အာဂမာဓိဂမေဟိ လောကိယေဟိ သမလင်္ကရိံ။ တတ္ထာတိ တဿ ဘဂဝတော သာသနေ။ အပ္ပမတ္တောတိ သတိသမ္ပန္နော။ ဗြဟ္မလောကမဂဉ္ဆဟန္တိ ဗြဟ္မလောကံ အဂဉ္ဆိံ အဟံ။

ဣမဿ ပန ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဿ ရမ္မဝတီ နာမ နဂရံ အဟောသိ၊ သုနန္ဒော နာမ ရာဇာ ပိတာ၊ သုဇာတာ နာမ ဒေဝီ မာတာ၊ ဘဒ္ဒေါ စ သုဘဒ္ဒေါ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ အနုရုဒ္ဓါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ တိဿာ စ ဥပတိဿာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ သာလကလျာဏိရုက္ခော ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ ၊ ဝဿသတသဟဿာနိ အာယုပ္ပမာဏံ အဟောသိ၊ တဿ ရုစိဒေဝီ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ၊ ဝိဇိတသေနော နာမဿ ပုတ္တော၊ စန္ဒော နာမုပဋ္ဌာကော ရာဇာ။ စန္ဒာရာမေ ကိရ ဝသီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၂၅။

‘‘နဂရံ ရမ္မဝတီ နာမ၊ သုနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော၊

သုဇာတာ နာမ ဇနိကာ၊ ကောဏ္ဍညဿ မဟေသိနော။

၃၀။

‘‘ဘဒ္ဒေါ စေဝ သုဘဒ္ဒေါ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

အနုရုဒ္ဓါ နာမုပဋ္ဌာကော၊ ကောဏ္ဍညဿ မဟေသိနော။

၃၁။

‘‘တိဿာ စ ဥပတိဿာ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

သာလကလျာဏိကော ဗောဓိ၊ ကောဏ္ဍညဿ မဟေသိနော။

၃၃။

‘‘သော အဋ္ဌာသီတိ ဟတ္ထာနိ၊ အစ္စုဂ္ဂတော မဟာမုနိ၊

သောဘတေ ဥဠုရာဇာဝ၊ သူရိယော မဇ္ဈနှိကေ ယထာ။

၃၄။

‘‘ဝဿသတသဟဿာနိ၊ အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

၃၅။

‘‘ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဝိစိတ္တာ အာသိ မေဒနီ၊

ယထာ ဟိ ဂဂနမုဠူဘိ၊ ဧဝံ သော ဥပသောဘထ။

၃၆။

‘‘တေပိ နာဂါ အပ္ပမေယျာ၊ အသင်္ခေါဘာ ဒုရာသဒါ၊

ဝိဇ္ဇုပါတံဝ ဒဿေတွာ၊ နိဗ္ဗုတာ တေ မဟာယသာ။

၃၇။

‘‘သာ စ အတုလိယာ ဇိနဿ ဣဒ္ဓိ၊ ဉာဏပရိဘာဝိတော စ သမာဓိ၊

သဗ္ဗံ တမန္တရဟိတံ၊ နနု ရိတ္တာ သဗ္ဗသင်္ခါရာ’’တိ။

တတ္ထ သာလကလျာဏိကောတိ သာလကလျာဏိရုက္ခော၊ သော ဗုဒ္ဓကာလေ စေဝ စက္ကဝတ္တိကာလေ စ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ နာညဒါ။ သော ဧကာဟေနေဝ ဥဋ္ဌာတိ ကိရ။ ခီဏာသဝေဟိ ဝိမလေဟိ၊ ဝိစိတ္တာ အာသိ မေဒနီတိ အယံ မေဒနီ ခီဏာသဝေဟိ ဧကကာသာဝပဇ္ဇောတာ ဝိစိတ္တာ ပရမဒဿနီယာ အဟောသိ။ ယထာဟီတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ ဥဠူဘီတိ နက္ခတ္တေဟိ၊ တာရာဂဏေဟိ ဂဂနတလံ ဝိယ ခီဏာသဝေဟိ ဝိစိတ္တာ အယံ မေဒနီ သောဘိတ္ထာတိ အတ္ထော။

အသင်္ခေါဘာတိ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ အက္ခောဘာ အဝိကာရာ။ ဝိဇ္ဇုပါတံဝ ဒဿေတွာတိ ဝိဇ္ဇုပါတံ ဝိယ ဒဿယိတွာ၊ ‘‘ဝိဇ္ဇုပ္ပာတံဝါ’’တိပိ ပါဌော။ ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဿ ကိရ ကာလေ ပရိနိဗ္ဗာယမာနာ ဘိက္ခူ သတ္တတာလပ္ပမာဏမာကာသမဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အသိတဇလဓရဝိဝရဂတာ ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ သမန္တတော ဝိဇ္ဇောတမာနာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိရုပါဒါနာ ဒဟနာ ဝိယ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိဇ္ဇုပါတံဝ ဒဿေတွာ’’တိ။ အတုလိယာတိ အတုလျာ အသဒိသာ။ ဉာဏပရိဘာဝိတောတိ ဉာဏေန ဝဍ္ဎိတော။ သေသဂါထာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနာ ဧဝါတိ။

‘‘ကောဏ္ဍညော နာမ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ စန္ဒာရာမေ မနောရမေ၊

နိဗ္ဗာယိ စေတိယော တဿ၊ သတ္တယောဇနိကော ကတော။

‘‘န ဟေဝ ဓာတုယော တဿ၊ သတ္ထုနော၊ ဝိကိရိံသု တာ၊

ဌိတာ ဧကဃနာ ဟုတွာ၊ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ’’။

သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော မနုဿာ သမာဂန္တွာ သတ္တယောဇနိကံ သတ္တရတနမယံ ဟရိတာလမနောသိလာယ မတ္တိကာကိစ္စံ တေလသပ္ပီဟိ ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ နိဋ္ဌာပေသုန္တိ။

ကောဏ္ဍညဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ဒုတိယော ဗုဒ္ဓဝံသော။