📜

၅။ မင်္ဂလဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ

ကောဏ္ဍညေ ကိရ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တဿ သာသနံ ဝဿသတသဟဿံ ပဝတ္တိတ္ထ။ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓါနံ သာဝကာနံ အန္တရဓာနေန သာသနမဿ အန္တရဓာယိ။ ကောဏ္ဍညဿ ပန အပရဘာဂေ ဧကမသင်္ချေယျမတိက္ကမိတွာ ဧကသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ နိဗ္ဗတ္တိံသု မင်္ဂလော၊ သုမနော၊ ရေဝတော၊ သောဘိတောတိ။ တတ္ထ မင်္ဂလော ပန လောကနာယကော ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ သောဠသ အသင်္ချေယျာနိ ပါရမိယော ပူရေတွာ တုသိတပုရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပဉ္စသု ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ နာမ ဥဒပါဒိ၊ တဒါ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဒေဝတာယော ဧကသ္မိံ စက္ကဝါဠေ သန္နိပတိတွာ အာယာစန္တိ –

‘‘ကာလော ခေါ တေ မဟာဝီရ၊ ဥပ္ပဇ္ဇ မာတုကုစ္ဆိယံ၊

သဒေဝကံ တာရယန္တော၊ ဗုဇ္ဈဿု အမတံ ပဒ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၆၇)၊

ဧဝံ ဒေဝေဟိ အာယာစိတော ကတပဉ္စဝိလောကနော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ သဗ္ဗနဂရုတ္တမေ ဥတ္တရနဂရေ အနုတ္တရဿ ဥတ္တရဿ နာမ ရညော ကုလေ ဥတ္တရာယ နာမ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဒါ အနေကာနိ ပါဋိဟာရိယာနိ ပါတုရဟုံ။ တာနိ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓဝံသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တဿာ ဥတ္တရာယ ကိရ မဟာဒေဝိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ သဗ္ဗလောကမင်္ဂလဿ မင်္ဂလဿ မဟာသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ သရီရပ္ပဘာ ရတ္တိန္ဒိဝံ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ပဒေသံ ဖရိတွာ စန္ဒာလောကသူရိယာလောကေဟိ အနဘိဘဝနီယာ ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ သာ စ အညေနာလောကေန ဝိနာ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာသမုဒယေနေဝ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ဓာတီဟိ ပရိစာရိယမာနာ ဝိစရတိ။

သာ ကိရ ဒေဝတာဟိ ကတာရက္ခာ ဒသန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန ပရမသုရဘိကုသုမဖလဓရသာခါဝိဋပေ ကမလကုဝလယသမလင်္ကတေ ရုရု-သီဟ-ဗျဂ္ဃ-ဂဇ-ဂဝယ-မဟိံသပသဒဝိဝိဓမိဂဂဏဝိစရိတေ ပရမရမဏီယေ ဥတ္တရမဓုရုယျာနေ နာမ မင်္ဂလုယျာနေ မင်္ဂလမဟာပုရိသံ ဝိဇာယိ ။ သော ဇာတမတ္တောဝ မဟာသတ္တော သဗ္ဗာ ဒိသာ ဝိလောကေတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ အာသဘိံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ သကလဒသသဟဿိလောကဓာတူသု ဒေဝတာ ဒိဿမာနသရီရာ ဒိဗ္ဗမာလာဒီဟိ သမလင်္ကတဂတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ ဌတွာ ဇယမင်္ဂလထုတိဝစနာနိ သမ္ပဝတ္တေသုံ။ ပါဋိဟာရိယာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပနဿ လက္ခဏပါဌကာ သဗ္ဗမင်္ဂလသမ္ပတ္တိယာ ဇာတောတိ ‘‘မင်္ဂလကုမာရော’’ တွေဝ နာမံ ကရိံသု။

တဿ ကိရ ယသဝါ ရုစိမာ သိရိမာတိ တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ။ ယသဝတီဒေဝိပ္ပမုခါနိ တိံသနာဋကိတ္ထိသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တတ္ထ မဟာသတ္တော နဝဝဿသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခသဒိသံ သုခံ အနုဘဝိတွာ ယသဝတိယာ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ သီလဝံ နာမ ပုတ္တံ လဘိတွာ စတ္တာရိ နိမိတ္တာနိ ဒိသွာ အလင်္ကတံ ပဏ္ဍရံ နာမ သုန္ဒရတုရင်္ဂဝရမာရုယှ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။ တံ ပန ပဗ္ဗဇန္တံ တိဿော မနုဿကောဋိယော အနုပဗ္ဗဇိံသု။ တေဟိ ပရိဝုတော မဟာပုရိသော အဋ္ဌ မာသေ ပဓာနစရိယမစရိ။

တတော ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ဥတ္တရဂါမေ ဥတ္တရသေဋ္ဌိနော ဓီတာယ ဥတ္တရာယ နာမ ဒိန္နံ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇံ မဓုပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သုရဘိကုသုမာလင်္ကတေ နီလောဘာသေ မနောရမေ သာလဝနေ ဒိဝါဝိဟာရံ ဝီတိနာမေတွာ ဥတ္တရေန နာမ အာဇီဝကေန ဒိန္နာ အဋ္ဌ တိဏမုဋ္ဌိယော ဂဟေတွာ အသိတဉ္ဇနဂိရိသင်္ကာသံ အက္ကန္တဝရကနကဇာလကူဋံဝ သီတစ္ဆာယံ ဝိဝိဓမိဂဂဏသမ္ပာတဝိရဟိတံ မန္ဒမာလုတေရိတာယ ဃနသာခါယ သမလင်္ကတံ နစ္စန္တမိဝ ပီတိယာ ဝိရောစမာနံ နာဂဗောဓိံ ဥပသင်္ကမိတွာ မတ္တဝရနာဂဂါမီ နာဂဗောဓိံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပုဗ္ဗုတ္တရပဿေ ဌတွာ အဋ္ဌပဏ္ဏာသဟတ္ထဝိတ္ထတံ တိဏသန္ထရံ သန္ထရိတွာ တတ္ထ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သဗလံ မာရဗလံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာနိ ပဋိလဘိတွာ ပစ္စယာကာရသမ္မသနံ ကတွာ ခန္ဓေသု အနိစ္စာဒိဝသေန အဘိနိဝိသိတွာ အနုက္ကမေန အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတွာ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄) –

ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

မင်္ဂလဿ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အညေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ အဓိကတရာ သရီရပ္ပဘာ အဟောသိ။ ယထာ ပန အညေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏာ ဝါ ဗျာမပ္ပမာဏာ ဝါ သရီရပ္ပဘာ အဟောသိ၊ န ဧဝံ တဿ။ တဿ ပန ဘဂဝတော သရီရပ္ပဘာ နိစ္စကာလံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ တရုဂိရိဃရပါကာရဃဋကဝါဋာဒယော သုဝဏ္ဏပဋ္ဋပရိယောနဒ္ဓါ ဝိယ အဟေသုံ။ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ အာယု တဿ အဟောသိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ စန္ဒသူရိယတာရကာဒီနံ ပဘာ နတ္ထိ။ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒေါ န ပညာယိတ္ထ။ ဒိဝါ သူရိယာလောကေန ဝိယ သတ္တာ နိစ္စံ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောန္တာ ဝိစရိံသု။ သာယံ ပုပ္ဖနကကုသုမာနံ ပါတော စ ရဝနကသကုဏာဒီနဉ္စ ဝသေန လောကော ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒံ သလ္လက္ခေသိ။

ကိံ ပန အညေသံ ဗုဒ္ဓါနံ အယမာနုဘာဝေါ နတ္ထီတိ? နော နတ္ထိ။ တေပိ ဟိ အာကင်္ခမာနာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ တတော ဝါ ဘိယျော အာဘာယ ဖရေယျုံ။ မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော ပုဗ္ဗပတ္ထနာဝသေန အညေသံ ဗျာမပ္ပဘာ ဝိယ သရီရပ္ပဘာ နိစ္စမေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော ကိရ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝသဒိသေ အတ္တဘာဝေ သပုတ္တဒါရော ဝင်္ကပဗ္ဗတသဒိသေ ပဗ္ဗတေ ဝသိ။ အထေကော သဗ္ဗဇနဝိဟေဌကော ခရဒါဌိကော နာမ မနုဿဘက္ခော မဟေသက္ခော ယက္ခော မဟာပုရိသဿ ဒါနဇ္ဈာသယတံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာသတ္တံ ဒွေ ဒါရကေ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဒဒါမိ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တကေ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒကပရိယန္တံ ပထဝိံ ကမ္ပေန္တော ဒွေ ဒါရကေ အဒါသိ။ အထ ခေါ ယက္ခော တဿ ပဿန္တဿေဝ မဟာပုရိသဿ တံ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏံ ပဟာယ အနလဇာလပိင်္ဂလဝိရူပနယနော ဝိသမဝိရူပကုဋိလဘီမဒါဌော စိပိဋကဝိရူပနာသော ကပိလဖရုသဒီဃကေသော နဝဒဍ္ဎတာလက္ခန္ဓသဒိသကာယော ဟုတွာ တေ ဒါရကေ မုဠာလကလာပံ ဝိယ ဂဟေတွာ ခါဒိ။ မဟာပုရိသဿ ယက္ခံ ဩလောကေတွာ မုခေ ဝိဝဋမတ္တေ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိယ လောဟိတဓာရံ ဥဂ္ဂိရန္တံ တဿ မုခံ ဒိသွာပိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဒေါမနဿံ န ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ‘‘သုဒိန္နံ ဝတ မေ ဒါန’’န္တိ စိန္တယတော ပနဿ သရီရေ မဟန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ သော ‘‘ဣမဿ မေ နိဿန္ဒေန အနာဂတေ ဣမိနာ နီဟာရေန ရသ္မိယော နိက္ခမန္တူ’’တိ ပတ္ထနမကာသိ။ တဿ တံ ပတ္ထနံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ဌာနံ ဖရိံသု။

အပရမ္ပိ ပုဗ္ဗစရိယံ တဿ အတ္ထိ။ အယံ ကိရ ဗောဓိသတ္တကာလေ ဧကဿ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယံ ဒိသွာ – ‘‘ဣမဿ ဗုဒ္ဓဿ မမ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဏ္ဍဒီပိကာဝေဌနနိယာမေန သကလသရီရံ ဝေဌာပေတွာ ရတနမတ္တမကုဠံ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သုဂန္ဓသပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ တတ္ထ သဟဿဝဋ္ဋိယော ဇာလေတွာ တံ သီသေနာဒါယ သကလသရီရံ ဇာလာပေတွာ ဇိနစေတိယံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သကလရတ္တိံ ဝီတိနာမေသိ။ ဧဝံ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ဝါယမန္တဿ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥသုမံ န ဂဏှိ။ ပဒုမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ဓမ္မော ဟိ နာမေသ အတ္တာနံ ရက္ခန္တံ ရက္ခတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၃၀၃၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂၊ ၁။၁၅။၃၈၅)၊

ဣမဿာပိ ကမ္မဿ နိဿန္ဒေန တဿ သရီရောဘာသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)။ တေန ဝုတ္တံ –

၁။

‘‘ကောဏ္ဍညဿ အပရေန၊ မင်္ဂလော နာမ နာယကော၊

တမံ လောကေ နိဟန္တွာန၊ ဓမ္မောက္ကမဘိဓာရယိ။

၂။

‘‘အတုလာသိ ပဘာ တဿ၊ ဇိနေဟညေဟိ ဥတ္တရိံ၊

စန္ဒသူရိယပ္ပဘံ ဟန္တွာ၊ ဒသသဟဿီ ဝိရောစတီ’’တိ။

တတ္ထ တမန္တိ လောကန္ဓကာရဉ္စ ဟဒယတမဉ္စ။ နိဟန္တွာနာတိ အဘိဘဝိတွာ။ ဓမ္မောက္ကန္တိ ဧတ္ထ အယံ ပန ဥက္ကာ-သဒ္ဒေါ သုဝဏ္ဏကာရမူသာဒီသု အနေကေသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ။ တထာဟိ ‘‘သဏ္ဍာသေန ဇာတရူပံ ဂဟေတွာ ဥက္ကာမုခေ ပက္ခိပေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၆၀) အာဂတဋ္ဌာနေ သုဝဏ္ဏကာရာနံ မူသာ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဥက္ကံ ဗန္ဓေယျ၊ ဥက္ကံ ဗန္ဓိတွာ ဥက္ကာမုခံ အာလိမ္ပေယျာ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ကမ္မာရာနံ အင်္ဂါရကပလ္လံ။ ‘‘ကမ္မာရာနံ ယထာ ဥက္ကာ၊ အန္တော ဈာယတိ နော ဗဟီ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၆၄၉) အာဂတဋ္ဌာနေ ကမ္မာရုဒ္ဓနံ။ ‘‘ဧဝံဝိပါကော ဥက္ကာပါတော ဘဝိဿတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၄၊ ၂၀၈) အာဂတဋ္ဌာနေ ဝါယုဝေဂေါ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဥက္ကာသု ဓာရိယမာနာသူ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၅၉) အာဂတဋ္ဌာနေ ဒီပိကာ ‘‘ဥက္ကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓာပိ ဒီပိကာ ဥက္ကာတိ အဓိပ္ပေတာ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၆ အာဒယော)။ တသ္မာ ဣဓ ဓမ္မမယံ ဥက္ကံ အဘိဓာရယိ၊ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရပဋိစ္ဆန္နဿ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရာဘိဘူတဿ လောကဿ ဓမ္မမယံ ဥက္ကံ ဓာရေသီတိ အတ္ထော။

အတုလာသီတိ အတုလျာ အာသိ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော၊ အညေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ အသဒိသာ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဇိနေဟညေဟီတိ ဇိနေဟိ အညေဟိ ။ စန္ဒသူရိယပ္ပဘံ ဟန္တွာတိ စန္ဒသူရိယာနံ ပဘံ အဘိဟန္တွာ။ ဒသသဟဿီ ဝိရောစတီတိ စန္ဒသူရိယာလောကံ ဝိနာ ဗုဒ္ဓါလောကေနေဝ ဒသသဟဿီ ဝိရောစတီတိ အတ္ထော။

မင်္ဂလသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပန အဓိဂတဗောဓိဉာဏော ဗောဓိမူလေယေဝ သတ္တသတ္တာဟာနိ ဝီတိနာမေတွာ ဗြဟ္မုနော ဓမ္မာယာစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ – ‘‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၀) ဥပဓာရေန္တော အတ္တနာ သဟ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ တိဿော ကောဋိယော ဥပနိဿယသမ္ပန္နံ အဒ္ဒသ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ မံ ပဗ္ဗဇန္တံ အနုပဗ္ဗဇိတာ ဥပနိဿယသမ္ပန္နာ စ၊ တေ မယာ ဝိသာခပုဏ္ဏမာယ ဝိဝေကတ္ထိကေန ဝိဿဇ္ဇိတာ သိရိဝဍ္ဎနနဂရံ ဥပနိဿာယ သိရိဝနဂဟနံ ဂန္တွာ ဝိဟရန္တိ၊ ဟန္ဒာဟံ တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မံ တေသံ ဒေသေဿာမီ’’တိ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဟံသရာဇာ ဝိယ ဂဂနတလမဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ သိရိဝနဂဟနေ ပစ္စုဋ္ဌာသိ။ တေ စ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ အန္တေဝါသိကဝတ္တံ ဒဿေတွာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ တေသံ ဘဂဝါ သဗ္ဗဗုဒ္ဓနိသေဝိတံ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ တတော တိဿော ဘိက္ခုကောဋိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ ဒေဝမနုဿာနံ ကောဋိသတသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၃။

‘‘သောပိ ဗုဒ္ဓါ ပကာသေသိ၊ စတုရော သစ္စဝရုတ္တမေ၊

တေ တေ သစ္စရသံ ပီတွာ၊ ဝိနောဒေန္တိ မဟာတမံ။

၄။

‘‘ပတွာန ဗောဓိမတုလံ၊ ပဌမေ ဓမ္မဒေသနေ၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ဓမ္မာဘိသမယော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ စတုရောတိ စတ္တာရိ။ သစ္စဝရုတ္တမေတိ သစ္စာနိ စ ဝရာနိ စ သစ္စဝရာနိ၊ သစ္စာနိ ဥတ္တမာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘စတ္တာရော သစ္စဝရုတ္တမေ’’တိပိ ပါဌော၊ တဿ စတ္တာရိ သစ္စဝရာနိ ဥတ္တမာနီတိ အတ္ထော။ တေ တေတိ တေ တေ ဒေဝမနုဿာ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဝိနီတာ။ သစ္စရသန္တိ စတုသစ္စပဋိဝေဓာမတရသံ ပိဝိတွာ။ ဝိနောဒေန္တိ မဟာတမန္တိ တေန တေန မဂ္ဂေန ပဟာတဗ္ဗံ မောဟတမံ ဝိနောဒေန္တိ၊ ဝိဒ္ဓံသေန္တီတိ အတ္ထော။ ပတွာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။ ဗောဓိန္တိ ဧတ္ထ ပနာယံ ဗောဓိ-သဒ္ဒေါ –

‘‘မဂ္ဂေ ဖလေ စ နိဗ္ဗာနေ၊ ရုက္ခေ ပညတ္တိယံ တထာ၊

သဗ္ဗညုတေ စ ဉာဏသ္မိံ၊ ဗောဓိသဒ္ဒေါ ပနာဂတော’’။

တထာ ဟိ ပနေသ – ‘‘ဗောဓိ ဝုစ္စတိ စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏ’’န္တိအာဒီသု (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁) မဂ္ဂေ အာဂတော။ ‘‘ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၃၊ ၃။၃၂၃၊ မဟာဝ။ ၁၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဧတ္ထ ဖလေ။ ‘‘ပတွာန ဗောဓိံ အမတံ အသင်္ခတ’’န္တိ ဧတ္ထ နိဗ္ဗာနေ။ ‘‘အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ မဟာဝ။ ၁၁) ဧတ္ထ အဿတ္ထရုက္ခေ။ ‘‘ဗောဓိ ခေါ ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ ဧတ္ထ (မ။ နိ။ ၂။၃၂၄၊ စူဠဝ။ ၂၆၈) ပညတ္တိယံ။ ‘‘ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၁၇) ဧတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏေ။ ဣဓာပိ သဗ္ဗညုတညာဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေပိ ဝဋ္ဋတိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၃၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၁၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)။ အတုလန္တိ တုလရဟိတံ ပမာဏာတီတံ၊ အပ္ပမာဏန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိံ ပတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ တဿ ဘဂဝတော ပဌမေ ဓမ္မဒေသနေတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။

ယဒါ ပန စိတ္တံ နာမ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တော စမ္ပကရုက္ခမူလေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ အမှာကံ ဘဂဝါ ဝိယ တိတ္ထိယာနံ မာနမဒ္ဒနံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ သုရာသုရယုဝတိရတိသမ္ဘဝနေ ရုစိရနဝကနကရဇတမယဝရဘဝနေ တာဝတိံသဘဝနေ ပါရိစ္ဆတ္တကရုက္ခမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာတလေ နိသီဒိတွာ အဘိဓမ္မံ ကထေသိ၊ တဒါ ကောဋိသတသဟဿာနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ အယံ ဒုတိယော အဘိသမယော။ ယဒါ ပန သုနန္ဒော နာမ စက္ကဝတ္တိရာဇာ သုရဘိနဂရေ ပူရိတစက္ကဝတ္တိဝတ္တော ဟုတွာ စက္ကရတနံ ပဋိလဘိ။ တံ ကိရ မင်္ဂလဒသဗလေ လောကေ ဥပ္ပန္နေ စက္ကရတနံ ဌာနာ ဩသက္ကိတံ ဒိသွာ သုနန္ဒော ရာဇာ ဝိဂတာနန္ဒော ဗြာဟ္မဏေ ပရိပုစ္ဆိ – ‘‘ဣမံ စက္ကရတနံ မမ ကုသလေန နိဗ္ဗတ္တံ၊ ကသ္မာ ဌာနာ ဩသက္ကိတ’’န္တိ? တတော တေ တဿ ရညော ဩသက္ကနကာရဏံ ဗျာကရိံသု။ ‘‘စက္ကဝတ္တိရညော အာယုက္ခယေန ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနေန ဝါ ဗုဒ္ဓပါတုဘာဝေန ဝါ စက္ကရတနံ ဌာနာ ဩသက္ကတီတိ ဝတွာ တုယှံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အာယုက္ခယော နတ္ထိ၊ အတိဒီဃာယုကော တွံ၊ မင်္ဂလော ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ တေန တေ စက္ကရတနံ ဩသက္ကိတ’’န္တိ။ တံ သုတွာ သုနန္ဒော စက္ကဝတ္တိရာဇာ သပရိဇနော တံ စက္ကရတနံ သိရသာ ဝန္ဒိတွာ အာယာစိ – ‘‘ယာဝါဟံ တဝါနုဘာဝေန မင်္ဂလဒသဗလံ သက္ကရိဿာမိ၊ တာဝ တွံ မာ အန္တရဓာယဿူ’’တိ။ အထ နံ စက္ကရတနံ ယထာဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

တတော သမုပါဂတာနန္ဒော သုနန္ဒော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဆတ္တိံသယောဇနပရိမဏ္ဍလာယ ပရိသာယ ပရိဝုတော သဗ္ဗလောကမင်္ဂလံ မင်္ဂလဒသဗလံ ဥပသင်္ကမိတွာ သသာဝကသင်္ဃံ သတ္ထာရံ မဟာဒါနေန သန္တပ္ပေတွာ အရဟန္တာနံ ကောဋိသတသဟဿာနံ ကာသိကဝတ္ထာနိ ဒတွာ တထာဂတဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ ဒတွာ သကလလောကဝိမှယကရံ ဘဂဝတော ပူဇံ ကတွာ မင်္ဂလံ သဗ္ဗလောကနာထံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ ဝိမလကမလမကုဠသမမဉ္ဇလိံ သိရသိ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ပုတ္တောပိ တဿ အနုရာဇကုမာရော နာမ တထေဝ နိသီဒိ။

တဒါ သုနန္ဒစက္ကဝတ္တိရာဇပ္ပမုခါနံ တေသံ ဘဂဝါ အနုပုဗ္ဗိကထံ ကထေသိ။ သုနန္ဒော စက္ကဝတ္တီ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထ သတ္ထာ တေသံ ပုဗ္ဗစရိယံ ဩလောကေန္တော ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ စက္ကဇာလသမလင်္ကတံ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ – ‘‘ဧထ၊ ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ တင်္ခဏံယေဝ ဒုဝင်္ဂုလကေသာ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ အာကပ္ပသမ္ပန္နာ ဟုတွာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရယိံသု။ အယံ တတိယော အဘိသမယော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅။

‘‘သုရိန္ဒဒေဝဘဝနေ၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မမဒေသယိ၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ဒုတိယာဘိသမယော အဟု။

၆။

‘‘ယဒါ သုနန္ဒော စက္ကဝတ္တီ၊ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမိ၊

တဒါ အာဟနိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မဘေရိံ ဝရုတ္တမံ။

၇။

‘‘သုနန္ဒဿာနုစရာ ဇနတာ၊ တဒါသုံ နဝုတိကောဋိယော၊

သဗ္ဗေပိ တေ နိရဝသေသာ၊ အဟေသုံ ဧဟိဘိက္ခုကာ’’တိ။

တတ္ထ သုရိန္ဒဒေဝဘဝနေတိ ပုန ဒေဝိန္ဒဘဝနေတိ အတ္ထော။ ဓမ္မန္တိ အဘိဓမ္မံ။ အာဟနီတိ အဘိဟနိ။ ဝရုတ္တမန္တိ ဝရော ဘဂဝါ ဥတ္တမံ ဓမ္မဘေရိန္တိ အတ္ထော။ အနုစရာတိ နိဗဒ္ဓစရာ သေဝကာ။ အာသုန္တိ အဟေသုံ။ ‘‘တဒါသိ နဝုတိကောဋိယော’’တိပိ ပါဌော။ တဿ ဇနတာ အာသိ၊ သာ ဇနတာ ကိတ္တကာတိ စေ၊ နဝုတိကောဋိယောတိ အတ္ထော။

အထ မင်္ဂလေ ကိရ လောကနာထေ မေခလေ ပုရေ ဝိဟရန္တေ တသ္မိံယေဝ ပုရေ သုဒေဝေါ စ ဓမ္မသေနော စ မာဏဝကာ မာဏဝကသဟဿပရိဝါရာ တဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိံသု ။ မာဃပုဏ္ဏမာယ ဒွီသု အဂ္ဂသာဝကေသု သပရိဝါရေသု အရဟတ္တံ ပတ္တေသု သတ္ထာ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခုဂဏမဇ္ဈေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ အယံ ပဌမော သန္နိပါတော အဟောသိ။ ပုန ဥတ္တရာရာမေ နာမ အနုတ္တရေ ဉာတိသမာဂမေ ပဗ္ဗဇိတာနံ ကောဋိသတသဟဿာနံ သမာဂမေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ အယံ ဒုတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ သုနန္ဒစက္ကဝတ္တိဘိက္ခုဂဏသမာဂမေ နဝုတိကောဋိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ မဇ္ဈေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိ၊ အယံ တတိယော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈။

‘‘သန္နိပါတာ တယော အာသုံ၊ မင်္ဂလဿ မဟေသိနော၊

ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ ပဌမော အာသိ သမာဂမော။

၉။

‘‘ဒုတိယော ကောဋိသတသဟဿာနံ၊ တတိယော နဝုတိကောဋိနံ၊

ခီဏာသဝါနံ ဝိမလာနံ၊ တဒါ အာသိ သမာဂမော’’တိ။

တဒါ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော သုရုစိဗြာဟ္မဏဂါမေ သုရုစိ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ ပဒကော ဝေယျာကရဏော လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော အဟောသိ။ သော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒသဗလဿ မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ ဘဂဝတိ ပသီဒိတွာ သရဏံ ဂန္တွာ – ‘‘သွေ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ သသာဝကသင်္ဃံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေသိ။ သော ဘဂဝတာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိတ္တကေဟိ ဘိက္ခူဟိ တေ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တော – ‘‘ကိတ္တကာ ပန ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ပရိဝါရာ ဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ တဒါ ပဌမသန္နိပါတောဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ကောဋိသတသဟဿ’’န္တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ ဘန္တေ၊ သဗ္ဗေဟိပိ သဒ္ဓိံ မယှံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေသိ။ သတ္ထာ အဓိဝါသေသိ။

ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ သွာတနာယ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဝတ္ထာဒီနိ ဒါတုံ သက္ကောမိ၊ နိသီဒနဋ္ဌာနံ ပန ကထံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ တဿ ကိရ သာ စိန္တနာ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿပ္ပမာဏေ မေရုမတ္ထကေ ဌိတဿ ဒေဝရာဇဿ ဒသသတနယနဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနဿ ဥဏှာကာရံ ဇနေသိ။ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာသနဿ ဥဏှဘာဝံ ဒိသွာ – ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ သမုပ္ပန္နပရိဝိတက္ကော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ မနုဿလောကံ ဩလောကေန္တော မဟာပုရိသံ ဒိသွာ – ‘‘အယံ မဟာသတ္တော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ တဿ နိသီဒနတ္ထာယ စိန္တေသိ၊ မယာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုညကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဍ္ဎကီဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော မဟာပုရိသဿ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ သော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကဿစိ ဘတိယာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ အာဟ။

မဟာသတ္တော ဒိသွာ ‘‘ကိံ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မမ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ နတ္ထိ၊ ယော ယော ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ မဏ္ဍပံ ဝါ ပါသာဒံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ နိဝေသနာဒိကံ၊ တဿ တဿ တံ တံ ကာတုံ သမတ္ထောမှီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယှံ ကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ အယျာ’’တိ? ‘‘သွာတနာယ မယာ ကောဋိသတသဟဿဘိက္ခူ နိမန္တိတာ၊ တေသံ နိသီဒနမဏ္ဍပံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘အဟံ နာမ ကရေယျံ၊ သစေ မေ ဘတိံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ၊ သာဓု၊ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဧကံ ပဒေသံ ဩလောကေသိ။ သော ဒွါဒသယောဇနပ္ပမာဏော ပဒေသော ကသိဏမဏ္ဍလံ ဝိယ သမတလော ပရမရမဏီယော အဟောသိ။ ပုန သော ‘‘ဧတ္တကေ ဌာနေ သတ္တရတနမယော ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍော မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဩလောကေသိ။ တတော တာဝဒေဝ မဏ္ဍပသဒိသော ပထဝိတလံ ဘိန္ဒိတွာ မဏ္ဍပေါ ဥဋ္ဌဟိ။ တဿ သောဝဏ္ဏမယေသု ထမ္ဘေသု ရဇတမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ၊ ရဇတမယေသု ထမ္ဘေသု သောဝဏ္ဏမယာ ဃဋကာ၊ မဏိတ္ထမ္ဘေသု ပဝါဠမယာ ဃဋကာ၊ ပဝါဠမယေသု ထမ္ဘေသု မဏိမယာ ဃဋကာ၊ သတ္တရတနမယေသု ထမ္ဘေသု သတ္တရတနမယာ ဃဋကာ အဟေသုံ။

တတော မဏ္ဍပဿ အန္တရန္တရာပိ ကိင်္ကိဏိကဇာလာ ဩလမ္ဗတူ’’တိ ဩလောကေသိ၊ သဟ ဩလောကနေန ကိင်္ကိဏိကဇာလာ ဩလမ္ဗိ၊ ယဿ မန္ဒဝါတေရိတဿ ပဉ္စင်္ဂိကဿေဝ တုရိယဿ ပရမမနောရမော မဓုရော သဒ္ဒေါ နိစ္ဆရတိ၊ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတိဝတ္တနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ‘‘အန္တရန္တရာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဒါမပုပ္ဖဒါမပတ္တဒါမသတ္တရတနဒါမာနိ ဩလမ္ဗန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ သဟ စိန္တာယ ဒါမာနိ ဩလမ္ဗိံသု။ ‘‘ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ အာသနာနိ စ ကပ္ပိယမဟဂ္ဃပစ္စတ္ထရဏာနိ အာဓာရကာနိ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌဟန္တူ’’တိ စိန္တေသိ၊ တာဝဒေဝ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ‘‘ကောဏေ ကောဏေ ဧကေကာ ဥဒကစာဋိ ဥဋ္ဌဟတူ’’တိ စိန္တေသိ၊ တင်္ခဏံယေဝ ဥဒကစာဋိယော ပရမသီတလေန မဓုရေန သုဝိသုဒ္ဓသုဂန္ဓကပ္ပိယဝါရိနာ ပုဏ္ဏာ ကဒလိပဏ္ဏပိဟိတမုခါ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော ဒသသတနယနော ဧတ္တကံ မာပေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ – ‘‘ဧဟိ၊ အယျ၊ တဝ မဏ္ဍပံ ဒိသွာ မယှံ ဘတိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာပုရိသော ဂန္တွာ တံ မဏ္ဍပံ ဩလောကေသိ။ တဿ ဩလောကေန္တဿေဝ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋံ အဟောသိ။

အထဿ မဏ္ဍပံ ဩလောကယတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘နာယံ မဏ္ဍပေါ မနုဿဘူတေန ကတော၊ မယှံ အဇ္ဈာသယံ မယှံ ဂုဏံ အာဂမ္မ အဒ္ဓါ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဘဝနံ ဥဏှံ အဟောသိ၊ တတော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန အယံ မဏ္ဍပေါ နိမ္မိတော’’တိ။ ‘‘န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ ဧဝရူပေ မဏ္ဍပေ ဧကဒိဝသံယေဝ ဒါနံ ဒါတုံ၊ သတ္တာဟံ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဗာဟိရကဒါနံ နာမ တတ္တကမ္ပိ သမာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဟဒယံ တုဋ္ဌိံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ အလင်္ကတသီသံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ အဉ္ဇိတာနိ ဝါ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဟဒယမံသံ ဝါ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဒိန္နကာလေ ဗောဓိသတ္တာနံ စာဂံ နိဿာယ တုဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ သိဝိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၅။၅၂ အာဒယော) ဒေဝသိကံ ပဉ္စကဟာပဏသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေတိ ပဉ္စသု ဌာနေသု ဒါနံ ဒေန္တဿ တံ ဒါနံ စာဂတုဋ္ဌိံ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိ။ ယဒါ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အက္ခီနိ ယာစိ၊ တဒါ သော တာနိ စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေတွာ အဒါသိ၊ ဒဒမာနဿေဝ ဟာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စိတ္တဿ အညထတ္တံ နာဟောသိ။ ဧဝံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဗာဟိရဒါနံ နိဿာယ တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ သောပိ မဟာပုရိသော – ‘‘မယာ ကောဋိသတသဟဿသင်္ခါနံ ဘိက္ခူနံ ဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ တသ္မိံ မဏ္ဍပေ နိသီဒါပေတွာ သတ္တာဟံ ဂဝပါနံ နာမ ဒါနံ အဒါသိ။

ဧတ္ထ ဂဝပါနန္တိ မဟန္တေ မဟန္တေ ကောလမ္ဗေ ခီရဿ ပူရေတွာ ဥဒ္ဓနေသု အာရောပေတွာ ဃနပါကပက္ကေ ခီရေ ထောကထောကေ တဏ္ဍုလေ ပက္ခိပိတွာ ပက္ကမဓုသက္ခရစုဏ္ဏသပ္ပီဟိ အဘိသင်္ခတဘောဇနံ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမေဝ စတုမဓုရဘောဇနန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ မနုဿာယေဝ ပန ပရိဝိသိတုံ နာသက္ခိံသု။ ဒေဝါပိ ဧကန္တရိကာ ဟုတွာ ပရိဝိသိံသု။ ဒွါဒသယောဇနပ္ပမာဏမ္ပိ တံ ဌာနံ တေ ဘိက္ခူ ဂဏှိတုံ နပ္ပဟောသိယေဝ၊ တေ ပန ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော အနုဘာဝေန နိသီဒိံသု။ ပရိယောသာနဒိဝသေ သဗ္ဗေသံ ဘိက္ခူနံ ပတ္တေ ဓောဝါပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သပ္ပိနဝနီတမဓုဖာဏိတာဒီနံ ပူရေတွာ တိစီဝရေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသိ။ တတ္ထ သင်္ဃနဝကဘိက္ခုနာ လဒ္ဓစီဝရသာဋကာ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ အဟေသုံ။

အထ သတ္ထာ အနုမောဒနံ ကရောန္တော – ‘‘အယံ မဟာပုရိသော ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ အဒါသိ၊ ကော နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော – ‘‘အနာဂတေ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ ဒွိန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ တတော မဟာသတ္တံ အာမန္တေတွာ – ‘‘တွံ ဧတ္တကံ နာမ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဂေါတမော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿသီ’’တိ ဗျာကာသိ။ အထ မဟာပုရိသော ဘဂဝတော ဗျာကရဏံ သုတွာ ပမုဒိတဟဒယော – ‘‘အဟံ ကိရ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ န မေ ဃရာဝါသေန အတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တထာရူပံ သမ္ပတ္တိံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပဟာယ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဘိညာ စ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ယာဝတာယုကံ ဌတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၀။

‘‘အဟံ တေန သမယေန၊ သုရုစီ နာမ ဗြာဟ္မဏော၊

အဇ္ဈာယကော မန္တဓရော၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒါန ပါရဂူ။

၁၁။

‘‘တမဟံ ဥပသင်္ကမ္မ၊ သရဏံ ဂန္တွာန သတ္ထုနော၊

သမ္ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ သင်္ဃံ၊ ဂန္ဓမာလေန ပူဇယိံ၊

ပူဇေတွာ ဂန္ဓမာလေန၊ ဂဝပါနေန တပ္ပယိံ။

၁၂။

‘‘သောပိ မံ ဗုဒ္ဓါ ဗျာကာသိ၊ မင်္ဂလော ဒွိပဒုတ္တမော၊

အပရိမေယျိတော ကပ္ပေ၊ အယံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ။

၁၃။

‘‘ပဓာနံ ပဒဟိတွာန…ပေ… ဟေဿာမ သမ္မုခါ ဣမ’’န္တိ။ –

အဋ္ဌ ဂါထာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

၁၄။

‘‘တဿာပိ ဝစနံ သုတွာ၊ ဘိယျော စိတ္တံ ပသာဒယိံ၊

ဥတ္တရိံ ဝတမဓိဋ္ဌာသိံ၊ ဒသပါရမိပူရိယာ။

၁၅။

‘‘တဒါ ပီတိမနုဗြူဟန္တော၊ သမ္ဗောဓိဝရပတ္တိယာ၊

ဗုဒ္ဓေ ဒတွာန မံ ဂေဟံ၊ ပဗ္ဗဇိံ တဿ သန္တိကေ။

၁၆။

‘‘သုတ္တန္တံ ဝိနယံ စာပိ၊ နဝင်္ဂံ သတ္ထုသာသနံ၊

သဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတွာ၊ သောဘယိံ ဇိနသာသနံ။

၁၇။

‘‘တတ္ထပ္ပမတ္တော ဝိဟရန္တော၊ ဗြဟ္မံ ဘာဝေတွ ဘာဝနံ၊

အဘိညာပါရမိံ ဂန္တွာ၊ ဗြဟ္မလောကမဂဉ္ဆဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဂန္ဓမာလေနာတိ ဂန္ဓေဟိ စေဝ မာလေဟိ စ။ ဂဝပါနေနာတိ ဣဒံ ဝုတ္တမေဝ။ ‘‘ဃတပါနေနာ’’တိပိ ကေစိ ပဌန္တိ။ တပ္ပယိန္တိ တပ္ပေသိံ။ ဥတ္တရိံ ဝတမဓိဋ္ဌာသိန္တိ ဘိယျောပိ ဝတမဓိဋ္ဌာသိံ။ ဒသပါရမိပူရိယာတိ ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရဏတ္ထာယ။ ပီတိန္တိ ဟဒယတုဋ္ဌိံ။ အနုဗြူဟန္တောတိ ဝဍ္ဎေန္တော။ သမ္ဗောဓိဝရပတ္တိယာတိ ဗုဒ္ဓတ္တပ္ပတ္တိယာ။ ဗုဒ္ဓေ ဒတွာနာတိ ဗုဒ္ဓဿ ပရိစ္စဇိတွာ ။ မံ ဂေဟန္တိ မမ ဂေဟံ၊ သဗ္ဗံ သာပတေယျံ စတုပစ္စယတ္ထာယ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပရိစ္စဇိတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေ။ ဗြဟ္မန္တိ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနံ ဘာဝေတွာ။

မင်္ဂလဿ ပန ဘဂဝတော နဂရံ ဥတ္တရံ နာမ အဟောသိ၊ ပိတာပိဿ ဥတ္တရော နာမ ရာဇာ ခတ္တိယော၊ မာတာပိ ဥတ္တရာ နာမ၊ သုဒေဝေါ စ ဓမ္မသေနော စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ၊ ပါလိတော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ သီဝလာ စ အသောကာ စ ဒွေ အဂ္ဂသာဝိကာ၊ နာဂရုက္ခော ဗောဓိ၊ အဋ္ဌာသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ သရီရံ အဟောသိ၊ နဝုတိဝဿသဟဿံ အာယုပရိမာဏံ၊ ဘရိယာ ပနဿ ယသဝတီ နာမ၊ သီဝလော နာမ ပုတ္တော၊ အဿယာနေန နိက္ခမိ။ ဥတ္တရာရာမေ ဝသိ။ ဥတ္တရော နာမ ဥပဋ္ဌာကော၊ တသ္မိံ ပန နဝုတိဝဿသဟဿာနိ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဒသစက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကန္ဓကာရာနိ အဟေသုံ။ သဗ္ဗစက္ကဝါဠေသု မနုဿာနံ မဟန္တံ အာရောဒနပရိဒေဝနံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၈။

‘‘ဥတ္တရံ နာမ နဂရံ၊ ဥတ္တရော နာမ ခတ္တိယော၊

ဥတ္တရာ နာမ ဇနိကာ၊ မင်္ဂလဿ မဟေသိနော။

၂၃။

‘‘သုဒေဝေါ ဓမ္မသေနော စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝကာ၊

ပါလိတော နာမုပဋ္ဌာကော၊ မင်္ဂလဿ မဟေသိနော။

၂၄။

‘‘သီဝလာ စ အသောကာ စ၊ အဟေသုံ အဂ္ဂသာဝိကာ၊

ဗောဓိ တဿ ဘဂဝတော၊ နာဂရုက္ခောတိ ဝုစ္စတိ။

၂၆။

‘‘အဋ္ဌာသီတိ ရတနာနိ၊ အစ္စုဂ္ဂတော မဟာမုနိ၊

တတော နိဒ္ဓါဝတီ ရံသီ၊ အနေကသတသဟဿိယော။

၂၇။

‘‘နဝုတိဝဿသဟဿာနိ၊ အာယု ဝိဇ္ဇတိ တာဝဒေ၊

တာဝတာ တိဋ္ဌမာနော သော၊ တာရေသိ ဇနတံ ဗဟုံ။

၂၈။

‘‘ယထာပိ သာဂရေ ဦမီ၊ န သက္ကာ တာ ဂဏေတုယေ၊

တထေဝ သာဝကာ တဿ၊ န သက္ကာ တေ ဂဏေတုယေ။

၂၉။

‘‘ယာဝ အဋ္ဌာသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ မင်္ဂလော လောကနာယကော၊

န တဿ သာသနေ အတ္ထိ၊ သကိလေသမရဏံ တဒါ။

၃၀။

‘‘ဓမ္မောက္ကံ ဓာရယိတွာန၊ သန္တာရေတွာ မဟာဇနံ၊

ဇလိတွာ ဓုမကေတူဝ၊ နိဗ္ဗုတော သော မဟာယသော။

၃၁။

‘‘သင်္ခါရာနံ သဘာဝတ္တံ၊ ဒဿယိတွာ သဒေဝကေ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောဝ၊ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော ယထာ’’တိ။

တတ္ထ တတောတိ တဿ မင်္ဂလဿ သရီရတော။ နိဒ္ဓါဝတီတိ နိဒ္ဓါဝန္တိ၊ ဝစနဝိပရိယာယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ရံသီတိ ရသ္မိယော။ အနေကသတသဟဿိယောတိ အနေကသတသဟဿာ။ ဦမီတိ ဝီစိယော တရင်္ဂါ။ ဂဏေတုယေတိ ဂဏေတုံ သင်္ခါတုံ။ ဧတ္တကာ သာဂရေ ဦမိယောတိ ယထာ န သက္ကာ ဂဏေတုံ၊ ဧဝံ တဿ ဘဂဝတော သာဝကာပိ န သက္ကာ ဂဏေတုံ၊ အထ ခေါ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာတိ အတ္ထော။ ယာဝါတိ ယာဝတကံ ကာလံ။ သကိလေသမရဏံ တဒါတိ သဟ ကိလေသေဟိ သကိလေသော၊ သကိလေသဿ မရဏံ သကိလေသမရဏံ၊ တံ နတ္ထိ။ တဒါ ကိရ တဿ ဘဂဝတော သာသနေ သာဝကာ သဗ္ဗေ အရဟတ္တံ ပတွာယေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ ပုထုဇ္ဇနာ ဝါ သောတာပန္နာဒယော ဝါ ဟုတွာ န ကာလမကံသူတိ အတ္ထော။ ကေစိ ‘‘သမ္မောဟမာရဏံ တဒါ’’တိ ပဌန္တိ။

ဓမ္မောက္ကန္တိ ဓမ္မဒီပကံ။ ဓူမကေတူတိ အဂ္ဂိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ပဒီပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော တသ္မာ ပဒီပေါ ဝိယ ဇလိတွာ နိဗ္ဗုတောတိ အတ္ထော။ မဟာယသောတိ မဟာပရိဝါရော ။ ကေစိ ‘‘နိဗ္ဗုတော သော သသာဝကော’’တိ ပဌန္တိ။ သင်္ခါရာနန္တိ သင်္ခါတဓမ္မာနံ သပ္ပစ္စယဓမ္မာနံ။ သဘာဝတ္တန္တိ အနိစ္စာဒိသာမညလက္ခဏံ။ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော ယထာတိ ယထာ သဟဿကိရဏော ဒိဝသကရော သဗ္ဗံ တမဂဏံ ဝိဓမိတွာ သဗ္ဗဉ္စ လောကံ ဩဘာသေတွာ အတ္ထမုပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မင်္ဂလဒိဝသကရောပိ ဝေနေယျကမလဝနဝိကသနကရော သဗ္ဗံ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရလောကတမံ ဝိဓမိတွာ အတ္တနော သရီရပ္ပဘာယ ဇလိတွာ အတ္ထင်္ဂတောတိ အတ္ထော။ သေသဂါထာ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနာ ဧဝါတိ။

မင်္ဂလဗုဒ္ဓဝံသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော တတိယော ဗုဒ္ဓဝံသော။