📜

၁။ အကိတ္တိဝဂ္ဂေါ

၁။ အကိတ္တိစရိယာဝဏ္ဏနာ

၃။ ဧဝံ ဘဂဝါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဒေဝမနုဿာယ စ ပရိသာယ အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယာယ သဝနေ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ ဣဒါနိ တံ ပုဗ္ဗစရိတံ ဘဝန္တရပဋိစ္ဆန္နံ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခံ ကရောန္တော ‘‘ယဒါ အဟံ ဗြဟာရညေ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ယဒါတိ ယသ္မိံ ကာလေ။ ဗြဟာရညေတိ မဟာအရညေ၊ အရညာနိယံ၊ မဟန္တေ ဝနေတိ အတ္ထော။ သုညေတိ ဇနဝိဝိတ္တေ။ ဝိပိနကာနနေတိ ဝိပိနဘူတေ ကာနနေ၊ ပဒဒွယေနာပိ တဿ အရညဿ ဂဟနဘာဝမေဝ ဒီပေတိ၊ သဗ္ဗမေတံ ကာရဒီပံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာတိ အနုပဝိသိတွာ။ ဝိဟရာမီတိ ဒိဗ္ဗဗြဟ္မအရိယအာနေဉ္ဇဝိဟာရေဟိ သမုပ္ပာဒိတသုခဝိသေသေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန သရီရဒုက္ခံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဟရာမိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေမိ။ အကိတ္တိ နာမ တာပသောတိ ဧဝံနာမကော တာပသော ဟုတွာ ယဒါ အဟံ တသ္မိံ အရညေ ဝိဟရာမီတိ အတ္ထော။ သတ္ထာ တဒါ အတ္တနော အကိတ္တိတာပသဘာဝံ ဓမ္မသေနာပတိဿ ဝဒတိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

အတီတေ ကိရ ဣမသ္မိံယေဝ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ နာမ ရာဇိနိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘အကိတ္တီ’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ဘဂိနီပိ ဇာယိ။ ‘‘ယသဝတီ’’တိဿာ နာမံ ကရိံသု။ သော သောဠသဝဿကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စာဂမာသိ။ အထဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ ပေတကိစ္စာနိ ကာရေတွာ ကတိပယဒိဝသာတိက္ကမေန ရတနာဝလောကနံ အာယုတ္တကပုရိသေဟိ ကာရယမာနော ‘‘ဧတ္တကံ မတ္တိကံ၊ ဧတ္တကံ ပေတ္တိကံ၊ ဧတ္တကံ ပိတာမဟ’’န္တိ သုတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ ဓနမေဝ ပညာယတိ၊ န ဓနဿ သံဟာရကာ၊ သဗ္ဗေ ဣမံ ဓနံ ပဟာယေဝ ဂတာ၊ အဟံ ပန နံ အာဒါယ ဂမိဿာမီ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ဓနေန အတ္ထိကာ အကိတ္တိပဏ္ဍိတဿ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ။

သော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဓနေ အခီယမာနေ ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ ဓနကီဠာယ၊ အတ္ထိကာ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ နိဝေသနဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဘရိတေ သာရဂဗ္ဘေ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘ဒိန္နံယေဝ ဟရန္တူ’’တိ ဂေဟံ ပဟာယ ဉာတိပရိဝဋ္ဋဿ ပရိဒေဝန္တဿ ဘဂိနိံ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ နဒိံ ဥတ္တရိတွာ ဒွေ တီဏိ ယောဇနာနိ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ပဏ္ဏသာလံ ကရိတွာ ဝသတိ။ ယေန ပန ဒွါရေန တဒါ နိက္ခမိ၊ တံ အကိတ္တိဒွါရံ နာမ ဇာတံ။ ယေန တိတ္ထေန နဒိံ ဩတိဏ္ဏော၊ တံ အကိတ္တိတိတ္ထံ နာမ ဇာတံ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ သုတွာ ဗဟူ မနုဿာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိဝါသိနော တဿ ဂုဏေဟိ အာကဍ္ဎိယမာနဟဒယာ အနုပဗ္ဗဇိံသု။ မဟာပရိဝါရော အဟောသိ၊ မဟာလာဘသက္ကာရော နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ ဝိယ အဟောသိ။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ လာဘသက္ကာရော မဟာ၊ ပရိဝါရောပိ မဟန္တော၊ ကာယဝိဝေကမတ္တမ္ပိ ဣဓ န လဘတိ၊ မယာ ဧကာကိနာ ဝိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပရမပ္ပိစ္ဆဘာဝတော ဝိဝေကနိန္နတာယ စ ကဿစိ အဇာနာပေတွာ ဧကကောဝ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဒမိဠရဋ္ဌံ ပတွာ ကာဝီရပဋ္ဋနသမီပေ ဥယျာနေ ဝိဟရန္တော ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တတြာပိဿ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဆဍ္ဍေတွာ အာကာသေန ဂန္တွာ ကာရဒီပေ ဩတရိ။ တဒါ ကာရဒီပေါ အဟိဒီပေါ နာမ။ သော တတ္ထ မဟန္တံ ကာရရုက္ခံ ဥပနိဿာယ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အပ္ပိစ္ဆတာယ ပန ကတ္ထစိ အဂန္တွာ တဿ ရုက္ခဿ ဖလကာလေ ဖလာနိ ခါဒန္တော ဖလေ အသတိ ပတ္တာနိ ဥဒကသိတ္တာနိ ခါဒန္တော ဈာနသမာပတ္တီဟိ ဝီတိနာမေသိ။

တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ပဏ္ဍိတံ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထံ နု ခေါ အယံ တာပသော ဧဝံ ဒုက္ကရံ တပံ စရတိ၊ သက္ကတ္တံ နု ခေါ ပတ္ထေတိ၊ ဥဒါဟု အညံ၊ ဝီမံသိဿာမိ နံ။ အယဉှိ သုဝိသုဒ္ဓကာယဝစီမနောသမာစာရော ဇီဝိတေ နိရပေက္ခော ဥဒကသိတ္တာနိ ကာရပတ္တာနိ ခါဒတိ၊ သစေ သက္ကတ္တံ ပတ္ထေတိ အတ္တနော သိတ္တာနိ ကာရပတ္တာနိ မယှံ ဒဿတိ၊ နော စေ၊ န ဒဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ကာရပတ္တာနိ သေဒေတွာ ‘‘သီတလီဘူတာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။ အထဿ ပုရတော သက္ကော ဗြာဟ္မဏရူပေန ဘိက္ခာယ အတ္ထိကော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ၊ သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ၊ စိရဿံ ဝတ မေ ယာစကော ဒိဋ္ဌော’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘အဇ္ဇ မမ မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ပက္ကဘာဇနေနေဝ အာဒါယ ဂန္တွာ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ အတ္တနော အသေသေတွာဝ တဿ ဘိက္ခာဘာဇနေ ပက္ခိပိ။ သက္ကော တံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ အန္တရဓာယိ။ မဟာသတ္တောပိ တဿ ဒတွာ ပုန ပရိယေဋ္ဌိံ အနာပဇ္ဇိတွာ တေနေဝ ပီတိသုခေန ဝီတိနာမေသိ။

ဒုတိယဒိဝသေ ပန ကာရပတ္တာနိ ပစိတွာ ‘‘ဟိယျော ဒက္ခိဏေယျံ အလဘိံ၊ အဇ္ဇ နု ခေါ ကထ’’န္တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။ သက္ကောပိ တထေဝ အာဂမိ။ မဟာသတ္တော ပုနပိ တထေဝ ဒတွာ ဝီတိနာမေသိ။ တတိယဒိဝသေ စ တထေဝ ဒတွာ ‘‘အဟော ဝတ မေ လာဘာ၊ ဗဟုံ ဝတ ပုညံ ပသဝါမိ၊ သစာဟံ ဒက္ခိဏေယျံ လဘေယျံ၊ ဧဝမေဝ မာသမ္ပိ ဒွေမာသမ္ပိ ဒါနံ ဒဒေယျ’’န္တိ စိန္တေသိ။ တီသုပိ ဒိဝသေသု ‘‘တေန ဒါနေန န လာဘသက္ကာရသိလောကံ န စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ န သက္ကသမ္ပတ္တိံ န ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ န သာဝကဗောဓိံ န ပစ္စေကဗောဓိံ ပတ္ထေမိ၊ အပိ စ ဣဒံ မေ ဒါနံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ယထာဓိကာရံ စိတ္တံ ဌပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၄။

‘‘တဒါ မံ တပတေဇေန၊ သန္တတ္တော တိဒိဝါဘိဘူ၊

ဓာရေန္တော ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏံ၊ ဘိက္ခာယ မံ ဥပါဂမိ။

၅။

‘‘ပဝနာ အာဘတံ ပဏ္ဏံ၊ အတေလဉ္စ အလောဏိကံ၊

မမ ဒွါရေ ဌိတံ ဒိသွာ၊ သကဋာဟေန အာကိရိံ။

၆။

‘‘တဿ ဒတွာနဟံ ပဏ္ဏံ၊ နိကုဇ္ဇိတွာန ဘာဇနံ၊

ပုနေသနံ ဇဟိတွာန၊ ပါဝိသိံ ပဏ္ဏသာလကံ။

၇။

‘‘ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ၊ ဥပဂဉ္ဆိ မမန္တိကံ၊

အကမ္ပိတော အနောလဂ္ဂေါ၊ ဧဝမေဝမဒါသဟံ။

၈။

‘‘န မေ တပ္ပစ္စယာ အတ္ထိ၊ သရီရသ္မိံ ဝိဝဏ္ဏိယံ၊

ပီတိသုခေန ရတိယာ၊ ဝီတိနာမေမိ တံ ဒိဝံ။

၉။

‘‘ယဒိ မာသမ္ပိ ဒွေမာသံ၊ ဒက္ခိဏေယျံ ဝရံ လဘေ၊

အကမ္ပိတော အနောလီနော၊ ဒဒေယျံ ဒါနမုတ္တမံ။

၁၀။

‘‘န တဿ ဒါနံ ဒဒမာနော၊ ယသံ လာဘဉ္စ ပတ္ထယိံ၊

သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထယာနော၊ တာနိ ကမ္မာနိ အာစရိ’’န္တိ။

တတ္ထ တဒါတိ ယဒါ အဟံ အကိတ္တိနာမကော တာပသော ဟုတွာ တသ္မိံ ဒီပေ ကာရာရညေ ဝိဟရာမိ၊ တဒါ ။ မန္တိ မမ။ တပတေဇေနာတိ သီလပါရမိတာနုဘာဝေန။ သီလဉှိ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ တပနတော ‘‘တပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ နေက္ခမ္မဝီရိယပါရမိတာနုဘာဝေန ဝါ။ တာပိ ဟိ တဏှာသံကိလေသဿ ကောသဇ္ဇဿ စ တပနတော ‘‘တပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဥက္ကံသဂတာ စ တာ ဗောဓိသတ္တဿ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေတိ။ ခန္တိသံဝရဿ စာပိ ပရမုက္ကံသဂမနတော ‘‘ခန္တိပါရမိတာနုဘာဝေနာ’’တိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတေဝ။ ‘‘ခန္တီ ပရမံ တပေါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၄) ဟိ ဝုတ္တံ။ သန္တတ္တောတိ ယထာဝုတ္တဂုဏာနုဘာဝဇနိတေန ဓမ္မတာသိဒ္ဓေန ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနဿ ဥဏှာကာရေန သန္တာပိတော။ တိဒိဝါဘိဘူတိ ဒေဝလောကာဓိပတိ၊ သက္ကောတိ အတ္ထော။ ပဏ္ဏသာလာယ သမီပေ ဂဟိတမ္ပိ ကာရပဏ္ဏံ ပဏ္ဏသာလာယ အရညမဇ္ဈဂတတ္တာ ‘‘ပဝနာ အာဘတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

အတေလဉ္စ အလောဏိကန္တိ ဒေယျဓမ္မဿ အနုဠာရဘာဝေပိ အဇ္ဈာသယသမ္ပတ္တိယာ ဒါနဓမ္မဿ မဟာဇုတိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ မမ ဒွါရေတိ မယှံ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရေ။ သကဋာဟေန အာကိရိန္တိ ဣမိနာ အတ္တနော ကိဉ္စိပိ အသေသေတွာ ဒိန္နဘာဝံ ဒဿေတိ။

ပုနေသနံ ဇဟိတွာနာတိ ‘‘ဧကဒိဝသံ ဒွိက္ခတ္တုံ ဃာသေသနံ န သလ္လေခ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒါနပီတိယာ တိတ္တော ဝိယ ဟုတွာ တသ္မိံ ဒိဝသေ ပုန အာဟာရပရိယေဋ္ဌိံ အကတွာ။

အကမ္ပိတောတိ သုဒူရဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ မစ္ဆရိယေန အစလိတော ဒါနဇ္ဈာသယတော စလနမတ္တမ္ပိ အကာရိတော။ အနောလဂ္ဂေါတိ လောဘဝသေန ဤသကမ္ပိ အလဂ္ဂေါ။ တတိယမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဒုတိယမ္ပီတိ ဣမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဧဝမေဝမဒါသဟန္တိ ယထာ ပဌမံ၊ ဧဝမေဝံ ဒုတိယမ္ပိ၊ တတိယမ္ပိ အဒါသိံ အဟံ။

န မေ တပ္ပစ္စယာတိ ဂါထာယ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋံ ကရောတိ။ တတ္ထ တပ္ပစ္စယာတိ ဒါနပစ္စယာ တီသု ဒိဝသေသု ဆိန္နာဟာရတာယ သရီရသ္မိံ ယေန ဝေဝဏ္ဏိယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တမ္ပိ မေ သရီရသ္မိံ ဝိဝဏ္ဏိယံ ဒါနပစ္စယာယေဝ နတ္ထိ ။ ကသ္မာ? ဒါနဝိသယေန ပီတိသုခေန ဒါနဝိသယာယ ဧဝ စ ရတိယာ။ ဝီတိနာမေမိ တံ ဒိဝန္တိ တံ သကလံ တိမတ္တဒိဝသံ ဝီတိနာမေမိ၊ န ကေဝလဉ္စ တီဏိ ဧဝ ဒိဝသာနိ၊ အထ ခေါ မာသဒွိမာသမတ္တမ္ပိ ကာလံ၊ ဧဝမေဝ ဒါတုံ ပဟောမီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ မာသမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အနောလီနောတိ အလီနစိတ္တော၊ ဒါနေ အသင်္ကုစိတစိတ္တောတိ အတ္ထော။

တဿာတိ ဗြာဟ္မဏရူပေန အာဂတဿ သက္ကဿ။ ယသန္တိ ကိတ္တိံ၊ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိံ ဝါ။ လာဘဉ္စာတိ ဒေဝမနုဿေသု စက္ကဝတ္တိအာဒိဘာဝေန လဒ္ဓဗ္ဗံ လာဘံ ဝါ န ပတ္ထယိံ။ အထ ခေါ သဗ္ဗညုတံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပတ္ထယာနော အာကင်္ခမာနော တာနိ တီသု ဒိဝသေသု အနေကဝါရံ ဥပ္ပန္နာနိ ဒါနမယာနိ ပုညကမ္မာနိ ဒါနဿ ဝါ ပရိဝါရဘူတာနိ ကာယသုစရိတာဒီနိ ပုညကမ္မာနိ အာစရိံ အကာသိန္တိ။

ဣတိ ဘဂဝါ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အတ္တနော သုဒုက္ကရံ ပုညစရိတမတ္တမေဝ ဣဓ မဟာထေရဿ ပကာသေသိ။ ဇာတကဒေသနာယံ ပန စတုတ္ထဒိဝသေ သက္ကဿ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အဇ္ဈာသယဇာနနံ ဝရေန ဥပနိမန္တနာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝရသမ္ပဋိစ္ဆနသီသေန ဓမ္မဒေသနာ ဒေယျဓမ္မဒက္ခိဏေယျာနံ ပုန သက္ကဿ အနာဂမနဿ စ အာကင်္ခမာနတာ စ ပကာသိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘အကိတ္တိံ ဒိသွာန သမ္မန္တံ၊ သက္ကော ဘူတပတီ ဗြဝိ၊

ကိံ ပတ္ထယံ မဟာဗြဟ္မေ၊ ဧကော သမ္မသိ ဃမ္မနိ။

‘‘ဒုက္ခော ပုနဗ္ဘဝေါ သက္က၊ သရီရဿ စ ဘေဒနံ၊

သမ္မောဟမရဏံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မာ သမ္မာမိ၊ ဝါသဝ။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ယေန ပုတ္တေ စ ဒါရေ စ၊ ဓနဓညံ ပိယာနိ စ၊

လဒ္ဓါ နရာ န တပ္ပန္တိ၊ သော လောဘော န မယီ ဝသေ။

ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ…ပေ… မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ဟိရညဉ္စ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ယေန ဇာတေန ဇီယန္တိ၊ သော ဒေါသော န မယီ ဝသေ။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ…ပေ… မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ဗာလံ န ပဿေ န သုဏေ၊ န စ ဗာလေန သံဝသေ၊

ဗာလေနလ္လာပသလ္လာပံ၊ န ကရေ န စ ရောစယေ။

‘‘ကိံ နု တေ အကရံ ဗာလော၊ ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဗာလဿ၊ ဒဿနံ နာဘိကင်္ခသိ။

‘‘အနယံ နယတိ ဒုမ္မေဓော၊ အဓုရာယံ နိယုဉ္ဇတိ၊

ဒုန္နယော သေယျသော ဟောတိ၊ သမ္မာ ဝုတ္တော ပကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော န ဇာနာတိ၊ သာဓု တဿ အဒဿနံ။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ…ပေ… မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ဓီရံ ပဿေ သုဏေ ဓီရံ၊ ဓီရေန သဟ သံဝသေ၊

ဓီရေနလ္လာပသလ္လာပံ၊ တံ ကရေ တဉ္စ ရောစယေ။

‘‘ကိံ နု တေ အကရံ ဓီရော၊ ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဓီရဿ၊ ဒဿနံ အဘိကင်္ခသိ။

‘‘နယံ နယတိ မေဓာဝီ၊ အဓုရာယံ န ယုဉ္ဇတိ၊

သုနယော သေယျသော ဟောတိ၊ သမ္မာ ဝုတ္တော န ကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော ပဇာနာတိ၊ သာဓု တေန သမာဂမော။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ…ပေ… မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

တတော ရတျာ ဝိဝသာနေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ပါတုဘဝေယျုံ၊ သီလဝန္တော စ ယာစကာ။

‘‘ဒဒတော မေ န ခီယေထ၊ ဒတွာ နာနုတပေယျဟံ၊

ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျံ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ…ပေ… မနသိစ္ဆသိ။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

န မံ ပုန ဥပေယျာသိ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ။

‘‘ဗဟူဟိ ဝတစရိယာဟိ၊ နရာ စ အထ နာရိယော၊

ဒဿနံ အဘိကင်္ခန္တိ၊ ကိံ နု မေ ဒဿနေ ဘယံ။

‘‘တံ တာဒိသံ ဒေဝဝဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊

ဒိသွာ တပေါ ပမဇ္ဇေယျံ၊ ဧတံ တေ ဒဿနေ ဘယ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၈၃-၁၀၃)၊

အထ သက္ကော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ န တေ ဣတော ပဋ္ဌာယ သန္တိကံ အာဂမိဿာမီ’’တိ တံ အဘိဝါဒေတွာ ပက္ကာမိ။ မဟာသတ္တော ယာဝဇီဝံ တတ္ထေဝ ဝသန္တော အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော တဒါ သက္ကော အဟောသိ၊ လောကနာထော အကိတ္တိပဏ္ဍိတော။

တဿ မဟာဘိနိက္ခမနသဒိသံ နိက္ခန္တတ္တာ နေက္ခမ္မပါရမီ။ သုဝိသုဒ္ဓသီလာစာရတာယ သီလပါရမီ။ ကာမဝိတက္ကာဒီနံ သုဋ္ဌု ဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ ဝီရိယပါရမီ။ ခန္တိသံဝရဿ ပရမုက္ကံသဂမနတော ခန္တိပါရမီ။ ပဋိညာနုရူပံ ပဋိပတ္တိယာ သစ္စပါရမီ။ သဗ္ဗတ္ထ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနေန အဓိဋ္ဌာနပါရမီ။ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတဇ္ဈာသယေန မေတ္တာပါရမီ။ သတ္တသင်္ခါရကတဝိပ္ပကာရေသု မဇ္ဈတ္တဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဥပေက္ခာပါရမီ။ တာသံ ဥပကာရာနုပကာရေ ဓမ္မေ ဇာနိတွာ အနုပကာရေ ဓမ္မေ ပဟာယ ဥပကာရဓမ္မေသု ပဝတ္တာပနပုရေစရာ သဟဇာတာ စ ဥပါယကောသလ္လဘူတာ အတိသလ္လေခဝုတ္တိသာဓနီ စ ပညာ ပညာပါရမီတိ ဣမာပိ ဒသ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ။

ဒါနဇ္ဈာသယဿ ပန အတိဥဠာရဘာဝေန ဒါနမုခေန ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ သမကာ မဟာကရုဏာ၊ ဒွေပိ ပုညဉာဏသမ္ဘာရာ၊ ကာယသုစရိတာဒီနိ တီဏိ ဗောဓိသတ္တသုစရိတာနိ၊ သစ္စာဓိဋ္ဌာနာဒီနိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ၊ ဥဿာဟာဒယော စတဿော ဗုဒ္ဓဘူမိယော၊ သဒ္ဓါဒယော ပဉ္စ မဟာဗောဓိပရိပါစနီယာ ဓမ္မာ၊ အလောဘဇ္ဈာသယာဒယော ဆ ဗောဓိသတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာ၊ တိဏ္ဏော တာရေဿာမီတိအာဒယော သတ္တ ပဋိညာ ဓမ္မာ၊ အပ္ပိစ္ဆဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော မဟိစ္ဆဿာတိအာဒယော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈၊ အ။ နိ။ ၈။၃၀) အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈)၊ နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကာ ဓမ္မာ၊ ဒါနဇ္ဈာသယာဒယော ဒသ မဟာပုရိသဇ္ဈာသယာ၊ ဒါနသီလာဒယော ဒသ ပုညကိရိယဝတ္ထူနီတိ ဧဝမာဒယော ယေ အနေကသတအနေကသဟဿပ္ပဘေဒါ ဗောဓိသမ္ဘာရဘူတာ မဟာဗောဓိသတ္တဂုဏာ။ တေ သဗ္ဗေပိ ယထာရဟံ ဣဓ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။

အပိ စေတ္ထ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟာဘိနိက္ခမနသဒိသံ ဂေဟတော နိက္ခမနံ၊ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဇနသမ္မတဿ သတော ပရမပ္ပိစ္ဆဘာဝေန ကုလေသု ဂဏေသု စ အလဂ္ဂတာ၊ အစ္စန္တမေဝ လာဘသက္ကာရသိလောကဇိဂုစ္ဆာ၊ ပဝိဝေကာဘိရတိ၊ ကာယဇီဝိတနိရပေက္ခော ပရိစ္စာဂေါ၊ အနာဟာရဿေဝ သတော ဒိဝသတ္တယမ္ပိ ဒါနပီတိယာ ပရိတုဋ္ဌဿ နိဗ္ဗိကာရသရီရယာပနံ၊ မာသဒွိမာသမတ္တမ္ပိ ကာလံ ယာစကေ သတိ အာဟာရံ တထေဝ ဒတွာ ‘‘ဒါနဂတေနေဝ ပီတိသုခေန သရီရံ ယာပေဿာမီ’’တိ ပရိစ္စာဂေ အနောလီနဝုတ္တိသာဓကော ဥဠာရော ဒါနဇ္ဈာသယော၊ ဒါနံ ဒတွာ ပုန အာဟာရပရိယေဋ္ဌိယာ အကရဏဟေတုဘူတာ ပရမသလ္လေခဝုတ္တီတိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ၊ အဗ္ဘုတာ စ မဟေသိနော၊

မဟာကာရုဏိကာ ဓီရာ၊ သဗ္ဗလောကေကဗန္ဓဝါ။

‘‘အစိန္တေယျာနုဘာဝါ စ၊ သဒါ သဒ္ဓမ္မဂေါစရာ၊

ဗောဓိသတ္တာ မဟာသတ္တာ၊ သုစိသလ္လေခဝုတ္တိနော။

‘‘မဟာဝါတသမုဒ္ဓတ-ဝီစိမာလော မဟောဒဓိ၊

အပိ လင်္ဃေယျ ဝေလန္တံ၊ ဗောဓိသတ္တာ န ဓမ္မတံ။

‘‘လောကေ သဉ္ဇာတဝဒ္ဓါပိ၊ န တေ ဘာဝိတဘာဝိနော၊

လိမ္ပန္တိ လောကဓမ္မေဟိ၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။

‘‘ယေသံ ဝေ အတ္တနိ သ္နေဟော၊ နိဟီယတိ ယထာ ယထာ၊

သတ္တေသု ကရုဏာသ္နေဟော၊ ဝဍ္ဎတေဝ တထာ တထာ။

‘‘ယထာ စိတ္တံ ဝသေ ဟောတိ၊ န စ စိတ္တဝသာနုဂါ၊

တထာ ကမ္မံ ဝသေ ဟောတိ၊ န စ ကမ္မဝသာနုဂါ။

‘‘ဒေါသေဟိ နာဘိဘူယန္တိ၊ သမုဂ္ဃာတေန္တိ ဝါ န တေ၊

စရန္တာ ဗောဓိပရိယေဋ္ဌိံ၊ ပုရိသာဇာနိယာ ဗုဓာ။

‘‘တေသု စိတ္တပ္ပသာဒေါပိ၊ ဒုက္ခတော ပရိမောစယေ၊

ပဂေဝါနုကိရိယာ တေသံ၊ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ စရိယာပိဋကသံဝဏ္ဏနာယ

အကိတ္တိစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သင်္ခဗြာဟ္မဏစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၁-၁၂။ ဒုတိယသ္မိံ ပုနာပရန္တိ ပုန အပရံ၊ န ကေဝလမိဒံ အကိတ္တိစရိယမေဝ၊ အထ ခေါ ပုန အပရံ အညံ သင်္ခစရိယမ္ပိ ပဝက္ခိဿံ၊ သုဏောဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣတော ပရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သင်္ခသဝှယောတိ သင်္ခနာမော။ မဟာသမုဒ္ဒံ တရိတုကာမောတိ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တုံ နာဝါယ မဟာသမုဒ္ဒံ တရိတုကာမော။ ဥပဂစ္ဆာမိ ပဋ္ဋနန္တိ တာမလိတ္တိပဋ္ဋနံ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆာမိ။ သယမ္ဘုဉာဏေန ပစ္စေကဗောဓိယာ အဓိဂတတ္တာ သယမေဝ ဘူတန္တိ သယမ္ဘုံ။ ကိလေသမာရာဒီသု ကေနစိပိ န ပရာဇိတန္တိ အပရာဇိတံ၊ တိဏ္ဏံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ တတ္တာယ ကဌိနဘူမိယာတိ ဃမ္မသန္တာပေန သန္တတ္တာယ သက္ခရဝါလုကာနိစိတတ္တာ ခရာယ ကက္ခဠာယ ဘူမိယာ ။

၁၃။ တန္တိ တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ။ ဣမမတ္ထန္တိ ဣမံ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ ‘‘ဣဒံ ခေတ္တ’’န္တိအာဒိကံ အတ္ထံ။ ဝိစိန္တယိန္တိ တဒါ သင်္ခဗြာဟ္မဏဘူတော စိန္တေသိန္တိ သတ္ထာ ဝဒတိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

အတီတေ အယံ ဗာရာဏသီ မောဠိနီ နာမ အဟောသိ။ မောဠိနီနဂရေ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သင်္ခေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ အတ္တနော နိဝေသနဒွါရေတိ ဆသု ဌာနေသု ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဂေဟေ ဓနေ ခီဏေ ဒါနံ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပရိက္ခီဏေယေဝ ဓနေ နာဝါယ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာ ဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝံ ဘဏ္ဍဿ ပူရာပေတွာ ပုတ္တဒါရံ အာမန္တေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆိဿာမိ၊ တာဝ မေ ဒါနံ အနုပစ္ဆိန္ဒန္တာ ပဝတ္တေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဒါသကမ္မကရပရိဝုတော ဥပါဟနံ အာရုယှ ဆတ္တေန ဓာရိယမာနေန ပဋ္ဋနဂါမာဘိမုခေါ ပါယာသိ။

တသ္မိံ ခဏေ ဂန္ဓမာဒနေ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သတ္တာဟံ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော တံ ဓနာဟရဏတ္ထံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာပုရိသော ဓနံ အာဟရိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဝိဿတိ နု ခေါ အဿ မဟာသမုဒ္ဒေ အန္တရာယော၊ နော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဧသ မံ ဒိသွာ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနဉ္စ မယှံ ဒတွာ ဥပါဟနဒါနနိဿန္ဒေန သမုဒ္ဒေ ဘိန္နာယ နာဝါယ ပတိဋ္ဌံ လဘိဿတိ၊ ကရိဿာမိဿ အနုဂ္ဂဟ’’န္တိ အာကာသေန ဂန္တွာ တဿ အဝိဒူရေ ဩတရိတွာ မဇ္ဈနှိကသမယေ စဏ္ဍဝါတာတပေန အင်္ဂါရသန္ထတသဒိသံ ဥဏှဝါလုကံ မဒ္ဒန္တော တဿ အဘိမုခံ အာဂဉ္ဆိ။ သော တံ ဒိသွာဝ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ မေ အာဂတံ၊ အဇ္ဇ မယာ ဧတ္ထ ဗီဇံ ရောပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တမဟံ ပဋိပထေ ဒိသွာ၊ ဣမမတ္ထံ ဝိစိန္တယိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ဣဒံ ခေတ္တန္တိအာဒိ စိန္တိတာကာရဒဿနံ။ ခေတ္တန္တိ ခိတ္တံ ဗီဇံ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန တာယတီတိ ခေတ္တံ၊ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဝိရုဟနဘူမိ။ ဣဓ ပန ခေတ္တံ ဝိယာတိ ခေတ္တံ၊ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ပုညကာမဿ ဇန္တုနော’’တိ။

၁၄။ မဟာဂမန္တိ ဝိပုလဖလာဂမံ၊ သဿသမ္ပတ္တိဒါယကန္တိ အတ္ထော။ ဗီဇံ န ရောပေတီတိ ဗီဇံ န ဝပတိ။

၁၅။

ခေတ္တဝရုတ္တမန္တိ ခေတ္တဝရေသုပိ ဥတ္တမံ။ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ ဟိ ဝိသေသတော အရိယသာဝကာ ခေတ္တဝရာ၊ တတောပိ အဂ္ဂဘူတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ခေတ္တဝရုတ္တမော။ ကာရန္တိ သက္ကာရံ။ ယဒိ န ကရောမီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣဒမီဒိသံ အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လဘိတွာ တတ္ထ ပူဇာသက္ကာရံ ယဒိ န ကရောမိ၊ ပုညေန အတ္ထိကော နာမာဟံ န ဘဝေယျန္တိ။

၁၆-၁၇။ ယထာ အမစ္စောတိအာဒီနံ ဒွိန္နံ ဂါထာနံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ နာမ ယော ကောစိ ရညာ မုဒ္ဒါဓိကာရေ ဌပိတော လဉ္ဆနဓရော အမစ္စပုရိသော သေနာပတိ ဝါ သော အန္တေပုရေ ဇနေ ဗဟိဒ္ဓါ စ ဗလကာယာဒီသု ရညော ယထာနုသိဋ္ဌံ န ပဋိပဇ္ဇတိ န တေသံ ဓနဓညံ ဒေတိ၊ တံ တံ ကတ္တဗ္ဗံ ဝတ္တံ ပရိဟာပေတိ။ သော မုဒ္ဒိတော ပရိဟာယတိ မုဒ္ဒါဓိကာရလဒ္ဓဝိဘဝတော ပရိဓံသတိ၊ ဧဝမေဝ အဟမ္ပိ ပုညကမ္မဿ ရတော လဒ္ဓဗ္ဗပုညဖလသင်္ခါတံ ပုညကာမော ဒက္ခိဏာယ ဝိပုလဖလဘာဝကရဏေန ဝိပုလံ ဒိသွာန တံ ဒက္ခိဏံ ဥဠာရံ ဒက္ခိဏေယျံ လဘိတွာ တဿ ဒါနံ ယဒိ န ဒဒါမိ ပုညတော အာယတိံ ပုညဖလတော စ ပရိဓံသာမိ။ တသ္မာ ဣဓ မယာ ပုညံ ကာတဗ္ဗမေဝါတိ။

ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ မဟာပုရိသော ဒူရတောဝ ဥပါဟနာ ဩရောဟိတွာ ဝေဂေန ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဣမံ ရုက္ခမူလံ ဥပဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမန္တေ တတ္ထ ဝါလုကံ ဥဿာပေတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညာပေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ တတ္ထ နိသိန္နေ ဝန္ဒိတွာ ဝါသိတပရိဿာဝိတေန ဥဒကေန တဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ၊ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ၊ အတ္တနော ဥပါဟနံ ပုဉ္ဆိတွာ၊ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ၊ တဿ ပါဒေ ပဋိမုဉ္စိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ဥပါဟနံ အာရုယှ၊ ဣမံ ဆတ္တံ မတ္ထကေ ကတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဆတ္တုပါဟနံ အဒါသိ။ သောပိဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ တံ ဂဟေတွာ ပသာဒသံဝဍ္ဎနတ္ထံ ပဿန္တဿေဝ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဂန္ဓမာဒနံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၈။

‘‘ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာန၊ ဩရောဟိတွာ ဥပါဟနာ၊

တဿ ပါဒါနိ ဝန္ဒိတွာ၊ အဒါသိံ ဆတ္တုပါဟန’’န္တိ။

ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိ။ အထဿ မဟာသမုဒ္ဒံ တရန္တဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ ဝိဝရမဒါသိ။ ဥဒကံ ဥဿိဉ္စိတုံ နာသက္ခိံသု။ မဟာဇနော မရဏဘယဘီတော အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝတာ နမဿိတွာ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိ။ ဗောဓိသတ္တော ဧကံ ဥပဋ္ဌာကံ ဂဟေတွာ သကလသရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ သပ္ပိနာ သဒ္ဓိံ သက္ခရစုဏ္ဏာနိ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ တမ္ပိ ခါဒါပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ကူပကယဋ္ဌိမတ္ထကံ အာရုယှ ‘‘ဣမာယ ဒိသာယ အမှာကံ နဂရ’’န္တိ ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတွာ မစ္ဆကစ္ဆပပရိပန္ထတော အတ္တာနံ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန ပမောစေန္တော တေန သဒ္ဓိံ ဥသဘမတ္တဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ပတိတွာ သမုဒ္ဒံ တရိတုံ အာရဘိ။ မဟာဇနော ပန တတ္ထေဝ ဝိနာသံ ပါပုဏိ။ တဿ တရန္တဿေဝ သတ္တ ဒိဝသာ ဂတာ။ သော တသ္မိမ္ပိ ကာလေ လောဏောဒကေန မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော အဟောသိယေဝ။

တဒါ ပန ဤဒိသာနံ ပုရိသဝိသေသာနံ ရက္ခဏတ္ထာယ စတူဟိ လောကပါလေဟိ ဌပိတာ မဏိမေခလာ နာမ ဒေဝဓီတာ အတ္တနော ဣဿရိယေန သတ္တာဟံ ပမဇ္ဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တံ ဒိသွာ ‘‘သစာယံ ဣဓ မရိဿ၊ အတိဝိယ ဂါရယှာ အဘဝိဿ’’န္တိ သံဝိဂ္ဂဟဒယာ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ဒိဗ္ဗဘောဇနဿ ပူရေတွာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ဣဒံ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အာဟ။ သော တံ ဥလ္လောကေတွာ ‘‘နာဟံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဥပေါသထိကောမှီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တံ ပုစ္ဆန္တော –

‘‘ယံ တွံ သုခေနာဘိသမေက္ခသေ မံ၊ ဘုဉ္ဇဿု ဘတ္တံ ဣတိ မံ ဝဒေသိ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ နာရိ မဟာနုဘာဝေ၊ ဒေဝီ နုသိ တွံ ဥဒ မာနုသီ နူ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၂) –

အာဟ။ သာ တဿ ပဋိဝစနံ ဒေန္တီ –

‘‘ဒေဝီ အဟံ သင်္ခ မဟာနုဘာဝါ၊ ဣဓာဂတာ သာဂရဝါရိမဇ္ဈေ၊

အနုကမ္ပိကာ နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ တဝေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတာသ္မိ။

‘‘ဣဓန္နပါနံ သယနာသနဉ္စ၊ ယာနာနိ နာနာဝိဝိဓာနိ သင်္ခ၊

သဗ္ဗဿ တျာဟံ ပဋိပါဒယာမိ၊ ယံ ကိဉ္စိ တုယှံ မနသာဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၃-၄၄) –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ဒေဝဓီတာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ မယှံ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ယဉ္စေသာ မယှံ ဒေတိ၊ တမ္ပိ မမ ပုညေနေဝ၊ တံ ပန ပုညံ အယံ ဒေဝဓီတာ ဇာနာတိ နု ခေါ၊ ဥဒါဟု န ဇာနာတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ယိဋ္ဌဉ္စ ဟုတဉ္စ မယှံ၊ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွံ သုဂတ္တေ၊

သုဿောဏိ သုဗ္ဘူရု ဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေ၊ ကိဿ မေ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၅)၊

တတ္ထ ယိဋ္ဌန္တိ ဒါနဝသေန ယဇိတံ။ ဟုတန္တိ အာဟုနပါဟုနဝသေန ဒိန္နံ။ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွန္တိ အမှာကံ ပုညကမ္မဿ သဗ္ဗဿ တွံ ဣဿရာ၊ ‘‘အယံ ဣမဿ ဝိပါကော၊ အယံ ဣမဿာ’’တိ ဗျာကရိတုံ သမတ္ထာ။ သုဿောဏီတိ သုန္ဒရဇဃနေ။ သုဗ္ဘူရူတိ သုန္ဒရေဟိ ဘမုကေဟိ ဦရူဟိ စ သမန္နာဂတေ။ ဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေတိ ဝိလဂ္ဂတနုမဇ္ဈေ။ ကိဿ မေတိ မယာ ကတကမ္မေသု ကတရကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ယေနာဟံ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေ အဇ္ဇ ပတိဋ္ဌံ လဘာမီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝဓီတာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ‘ယံ အတ္တနာ ကုသလကမ္မံ ကတံ၊ တံ ကမ္မံ န ဇာနာတီ’တိ သညာယ ပုစ္ဆတိ မညေ၊ ကထေဿာမိ န’’န္တိ နာဝါဘိရုဟနဒိဝသေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဆတ္တုပါဟနဒါနပုညမေဝ တဿ ကာရဏန္တိ ကထေန္တီ –

‘‘ဃမ္မေ ပထေ ဗြာဟ္မဏ ဧကဘိက္ခုံ၊ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒံ တသိတံ ကိလန္တံ၊

ပဋိပါဒယီ သင်္ခ ဥပါဟနာနိ၊ သာ ဒက္ခိဏာ ကာမဒုဟာ တဝဇ္ဇာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၆) –

ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဧကဘိက္ခုန္တိ ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သန္ဓာယာဟ။ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒန္တိ ဥဏှဝါလုကာယ ဃဋ္ဋပါဒံ၊ ဝိဗာဓိတပါဒန္တိ အတ္ထော။ တသိတန္တိ ပိပါသိတံ။ ပဋိပါဒယီတိ ပဋိပါဒေသိ ယောဇေသိ။ ကာမဒုဟာတိ သဗ္ဗကာမဒါယိကာ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘ဧဝရူပေပိ နာမ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေ မယာ ဒိန္နံ ဆတ္တုပါဟနဒါနံ မမ သဗ္ဗကာမဒဒံ ဇာတံ အဟော သုဒိန္န’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တော –

‘‘သာ ဟောတု နာဝါ ဖလကူပပန္နာ၊ အနဝဿုတာ ဧရကဝါတယုတ္တာ၊

အညဿ ယာနဿ န ဟေတ္ထ ဘူမိ၊ အဇ္ဇေဝ မံ မောဠိနိံ ပါပယဿူ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၇) –

ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဖလကူပပန္နာတိ မဟာနာဝတာယ ဗဟူဟိ ဖလကေဟိ ဥပေတာ။ ဥဒကပ္ပဝေသနာဘာဝေန အနဝဿုတာ။ သမ္မာ ဂဟေတွာ ဂမနကဝါတေန ဧရကဝါတယုတ္တာ။

ဒေဝဓီတာ တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ ဒီဃတော အဋ္ဌဥသဘံ ဝိတ္ထာရတော စတုဥသဘံ ဂမ္ဘီရတော ဝီသတိယဋ္ဌိကံ သတ္တရတနမယံ နာဝံ မာပေတွာ ကူပဖိယာရိတ္တယုတ္တာနိ ဣန္ဒနီလရဇတသုဝဏ္ဏမယာဒီနိ နိမ္မိနိတွာ သတ္တန္နံ ရတနာနံ ပူရေတွာ ဗြာဟ္မဏံ အာလိင်္ဂေတွာ နာဝံ အာရောပေသိ၊ ဥပဋ္ဌာကံ ပနဿ န ဩလောကေသိ။ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ ကတကလျာဏတော တဿ ပတ္တိံ အဒါသိ၊ သော အနုမောဒိ။ အထ ဒေဝဓီတာ တမ္ပိ အာလိင်္ဂေတွာ နာဝါယ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တံ နာဝံ မောဠိနီနဂရံ နေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရေ ဓနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သာ တတ္ထ ဝိတ္တာ သုမနာ ပတီတာ၊ နာဝံ သုစိတ္တံ အဘိနိမ္မိနိတွာ၊

အာဒါယ သင်္ခံ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ၊ ဥပါနယီ နဂရံ သာဓုရမ္မ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၈)၊

မဟာပုရိသဿ ဟိ စိတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ စ နိရောဓတော ဝုဋ္ဌိတဘာဝေန သတ္တသု စေတနာသု အာဒိစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယာ အတိဥဠာရဖလာ စ ဇာတာ။ ဣဒမ္ပိ တဿ ဒါနဿ အပ္ပမတ္တဖလန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အပရိမာဏဖလဉှိ တံ ဒါနံ ဗောဓိသမ္ဘာရဘူတံ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၉။

‘‘တေနေဝါဟံ သတဂုဏတော၊ သုခုမာလော သုခေဓိတော၊

အပိ စ ဒါနံ ပရိပူရေန္တော၊ ဧဝံ တဿ အဒါသဟ’’န္တိ။

တတ္ထ တေနာတိ တတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓတော၊ သတဂုဏတောတိ သတဂုဏေန အဟံ တဒါ သင်္ခဘူတော သုခုမာလော၊ တသ္မာ သုခေဓိတော သုခသံဝဍ္ဎော၊ အပိ စ ဧဝံ သန္တေပိ ဒါနံ ပရိပူရေန္တော၊ ဧဝံ မယှံ ဒါနပါရမီ ပရိပူရေတူတိ တဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ အတ္တနော သရီရဒုက္ခံ အနပေက္ခိတွာ ဆတ္တုပါဟနံ အဒါသိန္တိ အတ္တနော ဒါနဇ္ဈာသယဿ ဥဠာရဘာဝံ သတ္ထာ ပဝေဒေသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ယာဝဇီဝံ အမိတဓနဂေဟံ အဇ္ဈာဝသန္တော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒါနာနိ ဒတွာ သီလာနိ ရက္ခိတွာ အာယုပရိယောသာနေ သပရိသော ဒေဝနဂရံ ပူရေသိ။

တဒါ ဒေဝဓီတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ ပုရိသော အာနန္ဒတ္ထေရော၊ လောကနာထော သင်္ခဗြာဟ္မဏော။

တဿ သုဝိသုဒ္ဓနိစ္စသီလဥပေါသထသီလာဒိဝသေန သီလပါရမီ ဒါနသီလာဒီနံ ပဋိပက္ခတော နိက္ခန္တတ္တာ ကုသလဓမ္မဝသေန နေက္ခမ္မပါရမီ၊ ဒါနာဒိနိပ္ဖာဒနတ္ထံ အဗ္ဘုဿဟနဝသေန တထာ မဟာသမုဒ္ဒတရဏဝါယာမဝသေန စ ဝီရိယပါရမီ၊ တဒတ္ထံ အဓိဝါသနခန္တိဝသေန ခန္တိပါရမီ၊ ပဋိညာနုရူပပ္ပဋိပတ္တိယာ သစ္စပါရမီ၊ သဗ္ဗတ္ထ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနဝသေန အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတဇ္ဈာသယဝသေန မေတ္တာပါရမီ၊ သတ္တသင်္ခါရကတဝိပ္ပကာရေသု မဇ္ဈတ္တဘာဝပ္ပတ္တိယာ ဥပေက္ခာပါရမီ၊ သဗ္ဗပါရမီနံ ဥပကာရာနုပကာရေ ဓမ္မေ ဇာနိတွာ အနုပကာရေ ဓမ္မေ ပဟာယ ဥပကာရဓမ္မေသု ပဝတ္တာပနပုရေစရာ သဟဇာတာ စ ဥပါယကောသလ္လဘူတာ ပညာ ပညာပါရမီတိ ဣမာပိ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ။

ဒါနဇ္ဈာသယဿ ပန အတိဥဠာရဘာဝေန ဒါနပါရမီဝသေန ဒေသနာ ပဝတ္တာ။ ယသ္မာ စေတ္ထ ဒသ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ မဟာကရုဏာဒယော ဗောဓိသတ္တဂုဏာ ဣဓာပိ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အတ္တနော ဘောဂသုခံ အနပေက္ခိတွာ မဟာကရုဏာယ ‘‘ဒါနပါရမိံ ပူရေဿာမီ’’တိ ဒါနသမ္ဘာရသံဟရဏတ္ထံ သမုဒ္ဒတရဏံ၊ တတ္ထ စ သမုဒ္ဒပတိတဿပိ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနံ၊ သီလခဏ္ဍဘယေန ဒေဝဓီတာယပိ ဥပဂတာယ အာဟာရာနာဟရဏန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနေသု သေသစရိတေသု ဣမိနာဝ နယေန ဂုဏနိဒ္ဓါရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ တတ္ထ တတ္ထ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ၊ အဗ္ဘုတာ စ မဟေသိနော…ပေ…၊

ပဂေဝါနုကိရိယာ တေသံ၊ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

သင်္ခဗြာဟ္မဏစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ကုရုရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၂၀။

တတိယေ ဣန္ဒပတ္ထေ ပုရုတ္တမေတိ ဣန္ဒပတ္ထနာမကေ ကုရုရဋ္ဌဿ ပုရဝရေ ဥတ္တမနဂရေ။ ရာဇာတိ ဓမ္မေန သမေန စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ပရိသံ ရဉ္ဇေတီတိ ရာဇာ။ ကုသလေ ဒသဟုပါဂတောတိ ကုသလေဟိ ဒသဟိ သမန္နာဂတော၊ ဒါနာဒီဟိ ဒသဟိ ပုညကိရိယဝတ္ထူဟိ၊ ဒသဟိ ကုသလကမ္မပထေဟိ ဝါ ယုတ္တောတိ အတ္ထော။

၂၁။ ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝိသယာတိ ကလိင်္ဂရဋ္ဌသင်္ခါတဝိသယာ။ ဗြာဟ္မဏာ ဥပဂဉ္ဆု မန္တိ ကလိင်္ဂရာဇေန ဥယျောဇိတာ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏာ မံ ဥပသင်္ကမိံသု။ ဥပသင်္ကမိတွာ စ ပန အာယာစုံ မံ ဟတ္ထိနာဂန္တိ ဟတ္ထိဘူတံ မဟာနာဂံ မံ အာယာစိံသု။ ဓညန္တိ ဓနာယိတဗ္ဗသိရိသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ လက္ခဏသမ္ပန္နံ။ မင်္ဂလသမ္မတန္တိ တာယယေဝ လက္ခဏသမ္ပတ္တိယာ မင်္ဂလံ အဘိဝုဍ္ဎိကာရဏန္တိ အဘိသမ္မတံ ဇနေဟိ။

၂၂။ အဝုဋ္ဌိကောတိ ဝဿရဟိတော။ ဒုဗ္ဘိက္ခောတိ ဒုလ္လဘဘောဇနော။ ဆာတကော မဟာတိ မဟတီ ဇိဃစ္ဆာဗာဓာ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဒဒါဟီတိ ဒေဟိ။ နီလန္တိ နီလဝဏ္ဏံ။ အဉ္ဇနသဝှယန္တိ အဉ္ဇနသဒ္ဒေန အဝှာတဗ္ဗံ၊ အဉ္ဇနနာမကန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အမှာကံ ကလိင်္ဂရဋ္ဌံ အဝုဋ္ဌိကံ၊ တေန ဣဒါနိ မဟာဒုဗ္ဘိက္ခံ တတ္ထ မဟန္တံ ဆာတကဘယံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ ဝူပသမတ္ထာယ ဣမံ အဉ္ဇနဂိရိသင်္ကာသံ တုယှံ အဉ္ဇနနာမကံ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဒေဟိ၊ ဣမသ္မိဉှိ တတ္ထ နီတေ ဒေဝေါ ဝဿိဿတိ၊ တေန တံ သဗ္ဗဘယံ ဝူပသမ္မိဿတီတိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

အတီတေ ကုရုရဋ္ဌေ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ဗောဓိသတ္တော ကုရုရာဇဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝိညုတံ ပတ္တော၊ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ယောဂဝိဟိတာနိ သိပ္ပာယတနာနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ စ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စာဂတော ပိတရာ ဥပရဇ္ဇေ ဌပိတော၊ အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပတွာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ ဓနဉ္ဇယော နာမ နာမေန။ သော စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒါနံ အဒါသိ။ တဿ ဒါနဇ္ဈာသယတာ ဒါနာဘိရတိ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပတ္ထရိ။

တသ္မိံ ကာလေ ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယံ ဆာတကဘယံ ရောဂဘယန္တိ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ဒန္တပုရံ ဂန္တွာ ရာဇဘဝနဒွါရေ ဥက္ကုဋ္ဌိမကံသု ‘‘ဒေဝံ ဝဿာပေဟိ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘ကိံကာရဏာ ဧတေ ဝိရဝန္တီ’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပေါရာဏကရာဇာနော ဒေဝေ အဝဿန္တေ ကိံ ကရောန္တီတိ။ ‘‘ဒေဝေါ ဝဿတူ’’တိ ဒါနံ ဒတွာ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ သမာဒိန္နသီလာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဒဗ္ဗသန္ထရေ သတ္တာဟံ နိပဇ္ဇန္တီတိ။ တံ သုတွာ တထာ အကာသိ။ ဒေဝေါ န ဝဿိ၊ ဧဝံ ရာဇာ အဟံ မယာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အကာသိံ၊ ဒေဝေါ န ဝဿတိ၊ ကိန္တိ ကရောမာတိ။ ဒေဝ၊ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ဓနဉ္ဇယဿ နာမ ကုရုရာဇဿ မင်္ဂလဟတ္ထိမှိ အာနီတေ ဒေဝေါ ဝဿိဿတီတိ ။ သော ရာဇာ ဗလဝါဟနသမ္ပန္နော ဒုပ္ပသဟော၊ ကထမဿ ဟတ္ထိံ အာနေဿာမာတိ။ မဟာရာဇ၊ တေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒါနဇ္ဈာသယော သော ရာဇာ ဒါနာဘိရတော ယာစိတော သမာနော အလင်္ကတသီသမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ပသာဒသမ္ပန္နာနိ အက္ခီနိပိ ဥပ္ပာဋေတွာ သကလရဇ္ဇမ္ပိ နိယျာတေတွာ ဒဒေယျ၊ ဟတ္ထိမှိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ အဝဿံ ယာစိတော သမာနော ဒဿတီတိ။ ကေ ပန ယာစိတုံ သမတ္ထာတိ? ဗြာဟ္မဏာ၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ ဟတ္ထိယာစနတ္ထံ ပေသေသိ။ တေ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန တုရိတဂမနံ ဂန္တွာ ကတိပါဟံ နဂရဒွါရေ ဒါနသာလာသု ဘုဉ္ဇန္တာ သရီရံ သန္တပ္ပေတွာ ရညော ဒါနဂ္ဂံ အာဂမနပထေ ကာလံ အာဂမယမာနာ ပါစီနဒွါရေ အဋ္ဌံသု။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပါတောဝ နှာတာနုလိတ္တော သဗ္ဗာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတော အလင်္ကတဝရဝါရဏခန္ဓဂတော မဟန္တေန ရာဇာနုဘာဝေန ဒါနသာလံ ဂန္တွာ ဩတရိတွာ သတ္တဋ္ဌဇနာနံ သဟတ္ထေန ဒါနံ ဒတွာ ‘‘ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရံ အဂမာသိ။ ဗြာဟ္မဏာ ပါစီနဒွါရေ အာရက္ခဿ ဗလဝတာယ ဩကာသံ အလဘိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဥလ္လောကယမာနာ ဒွါရတော နာတိဒူရေ ဥန္နတဋ္ဌာနေ ဌိတာ သမ္ပတ္တံ ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ ဇယာပေသုံ။ ရာဇာ ဝဇိရင်္ကုသေန ဝါရဏံ နိဝတ္တေတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေ ဗြာဟ္မဏေ ‘‘ကိံ ဣစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ကလိင်္ဂရဋ္ဌံ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယေန ဆာတကဘယေန ရောဂဘယေန စ ဥပဒ္ဒုတံ။ သော ဥပဒ္ဒဝေါ ဣမသ္မိံ တဝ မင်္ဂလဟတ္ထိမှိ နီတေ ဝူပသမ္မိဿတိ။ တသ္မာ ဣမံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏံ နာဂံ အမှာကံ ဒေဟီ’’တိ အာဟံသု။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ ‘‘ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝိသယာ…ပေ… အဉ္ဇနသဝှယ’’န္တိ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ။

အထ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န မေတံ ပတိရူပံ၊ ယံ မေ ယာစကာနံ မနောရထဝိဃာတော သိယာ၊ မယှဉ္စ သမာဒါနဘေဒေါ သိယာ’’တိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩတရိတွာ ‘‘သစေ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ အလင်္ကရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ သမန္တတော ဩလောကေတွာ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ အဒိသွာ သောဏ္ဍာယ နံ ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ ရတနဘိင်္ဂါရေန ပုပ္ဖဂန္ဓဝါသိတံ ဥဒကံ ပါတေတွာ အဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၂၃။

‘‘န မေ ယာစကမနုပ္ပတ္တေ၊ ပဋိက္ခေပေါ အနုစ္ဆဝေါ၊

မာ မေ ဘိဇ္ဇိ သမာဒါနံ၊ ဒဿာမိ ဝိပုလံ ဂဇံ။

၂၄။

‘‘နာဂံ ဂဟေတွာ သောဏ္ဍာယ၊ ဘိင်္ဂါရေ ရတနာမယေ၊

ဇလံ ဟတ္ထေ အာကိရိတွာ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ အဒံ ဂဇ’’န္တိ။

တတ္ထ ယာစကမနုပ္ပတ္တေတိ ယာစကေ အနုပ္ပတ္တေ။ အနုစ္ဆဝေါတိ အနုစ္ဆဝိကော ပတိရူပေါ။ မာ မေ ဘိဇ္ဇိ သမာဒါနန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏတ္ထာယ သဗ္ဗဿ ယာစကဿ သဗ္ဗံ အနဝဇ္ဇံ ဣစ္ဆိတံ ဒဒန္တော ဒါနပါရမိံ ပူရေဿာမီတိ ယံ မယှံ သမာဒါနံ၊ တံ မာ ဘိဇ္ဇိ။ တသ္မာ ဒဿာမိ ဝိပုလံ ဂဇန္တိ မဟန္တံ ဣမံ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဒဿာမီတိ။ အဒန္တိ အဒါသိံ။

၂၅။

တသ္မိံ ပန ဟတ္ထိမှိ ဒိန္နေ အမစ္စာ ဗောဓိသတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဒဒတ္ထ၊ နနု အညော ဟတ္ထီ ဒါတဗ္ဗော၊ ရညာ နာမ ဧဝရူပေါ ဩပဝယှော မင်္ဂလဟတ္ထီ ဣဿရိယံ အဘိဝိဇယဉ္စ အာကင်္ခန္တေန န ဒါတဗ္ဗော’’တိ ။ မဟာသတ္တော ယံ မံ ယာစကာ ယာစန္တိ၊ တဒေဝ မယာ ဒါတဗ္ဗံ၊ သစေ ပန မံ ရဇ္ဇံ ယာစေယျုံ၊ ရဇ္ဇမ္ပိ တေသံ ဒဒေယျံ၊ မယှံ ရဇ္ဇတောပိ ဇီဝိတတောပိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ပိယတရံ၊ တသ္မာ တံ ဟတ္ထိံ အဒါသိန္တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဿ နာဂေ ပဒိန္နမှီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တဿာတိ တဿ တေန၊ တသ္မိံ နာဂေ ဟတ္ထိမှိ ဒိန္နေ။

၂၆။ မင်္ဂလသမ္ပန္နန္တိ မင်္ဂလဂုဏေဟိ သမန္နာဂတံ။ သင်္ဂါမဝိဇယုတ္တမန္တိ သင်္ဂါမဝိဇယာ ဥတ္တမံ၊ သင်္ဂါမဝိဇယေ ဝါ ဥတ္တမံ ပဓာနံ ပဝရံ နာဂံ။ ကိံ တေ ရဇ္ဇံကရိဿတီတိ တသ္မိံ နာဂေ အပဂတေ တဝ ရဇ္ဇံ ကိံ ကရိဿတိ၊ ရဇ္ဇကိစ္စံ န ကရိဿတိ၊ ရဇ္ဇမ္ပိ အပဂတမေဝါတိ ဒဿေတိ။

၂၇။ ရဇ္ဇမ္ပိ မေ ဒဒေ သဗ္ဗန္တိ တိဋ္ဌတု နာဂေါ တိရစ္ဆာနဂတော၊ ဣဒံ မေ သဗ္ဗံ ကုရုရဋ္ဌမ္ပိ ယာစကာနံ ဒဒေယျံ။ သရီရံ ဒဇ္ဇမတ္တနောတိ ရဇ္ဇေပိ ဝါ ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္တနော သရီရမ္ပိ ယာစကာနံ ဒဒေယျံ၊ သဗ္ဗောပိ ဟိ မေ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရော ပရိဂ္ဂဟော လောကဟိတတ္ထမေဝ မယာ ပရိစ္စတ္တော။ ယသ္မာ သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ သဗ္ဗညုတာ စ ဒါနပါရမိံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗပါရမိယော အပူရေန္တေန န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တသ္မာ နာဂံ အဒါသိံ အဟန္တိ ဒဿေတိ။

ဧဝမ္ပိ တသ္မိံ နာဂေ အာနီတေ ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒေဝေါ န ဝဿတေဝ။ ကလိင်္ဂရာဇာ ‘‘ဣဒါနိပိ န ဝဿတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကုရုရာဇာ ဂရုဓမ္မေ ရက္ခတိ၊ တေနဿ ရဋ္ဌေ အနွဒ္ဓမာသံ အနုဒသာဟံ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ ရညော ဂုဏာနုဘာဝေါ ဧသ၊ န ဣမဿ တိရစ္ဆာနဂတဿာ’’တိ ဇာနိတွာ ‘‘မယမ္ပိ ဂရုဓမ္မေ ရက္ခိဿာမ၊ ဂစ္ဆထ ဓနဉ္စယကောရဗျဿ သန္တိကေ တေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ အာနေထာ’’တိ အမစ္စေ ပေသေသိ။ ဂရုဓမ္မာ ဝုစ္စန္တိ ပဉ္စ သီလာနိ၊ တာနိ ဗောဓိသတ္တော သုပရိသုဒ္ဓါနိ ကတွာ ရက္ခတိ၊ ယထာ စ ဗောဓိသတ္တော။ ဧဝမဿ မာတာ အဂ္ဂမဟေသီ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဥပရာဇာ၊ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော၊ ရဇ္ဇုဂ္ဂါဟကော အမစ္စော၊ သာရထိ သေဋ္ဌိ၊ ဒေါဏမာပကော ဒေါဝါရိကော၊ နဂရသောဘိနီ ဝဏ္ဏဒါသီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ရာဇာ မာတာ မဟေသီ စ၊ ဥပရာဇာ ပုရောဟိတော၊

ရဇ္ဇုဂ္ဂါဟော သာရထီ သေဋ္ဌိ၊ ဒေါဏော ဒေါဝါရိကော တထာ၊

ဂဏိကာ တေ ဧကာဒသ၊ ဂရုဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။

တေ အမစ္စာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ မဟာသတ္တော ‘‘မယှံ ဂရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ မာတာ ပန မေ သုရက္ခိတံ ရက္ခတိ၊ တဿာ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကုက္ကုစ္စံ နာမ သိက္ခာကာမဿ သလ္လေခဝုတ္တိနော ဟောတိ၊ ဒေထ နော’’တိ ယာစိတော ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော၊ အဒိန္နံ န အာဒါတဗ္ဗံ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော န စရိတဗ္ဗော၊ မုသာ န ဘဏိတဗ္ဗံ၊ မဇ္ဇံ န ပါတဗ္ဗ’’န္တိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ မာတု သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။

ဒူတာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ တဿာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝိ၊ တုမှေ ကိရ ဂရုဓမ္မံ ရက္ခထ၊ တံ နော ဒေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိ တထေဝ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စဿ အတ္ထိဘာဝံ ဝတွာဝ တေဟိ ယာစိတာ အဒါသိ။ တထာ မဟေသိအာဒယောပိ။ တေ သဗ္ဗေသမ္ပိ သန္တိကေ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ ဂရုဓမ္မေ လိခါပေတွာ ဒန္တပုရံ ဂန္တွာ ကလိင်္ဂရညော ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ သောပိ ရာဇာ တသ္မိံ ဓမ္မေ ဝတ္တမာနော ပဉ္စ သီလာနိ ပူရေသိ။ တတော သကလကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒေဝေါ ဝဿိ။ တီဏိ ဘယာနိ ဝူပသန္တာနိ။ ရဋ္ဌံ ခေမံ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ယာဝဇီဝံ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သပရိသော သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

တဒါ ဂဏိကာဒယော ဥပ္ပလဝဏ္ဏာဒယော အဟေသုံ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဂဏိကာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ပုဏ္ဏော ဒေါဝါရိကော တဒါ၊

ရဇ္ဇုဂ္ဂါဟော စ ကစ္စာနော၊ ဒေါဏမာပကော စ ကောလိတော။

‘‘သာရိပုတ္တော တဒါ သေဋ္ဌိ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ သာရထိ၊

ဗြာဟ္မဏော ကဿပေါ ထေရော၊ ဥပရာဇာနန္ဒပဏ္ဍိတော။

‘‘မဟေသီ ရာဟုလမာတာ၊ မာယာဒေဝီ ဇနေတ္တိကာ၊

ကုရုရာဇာ ဗောဓိသတ္တော၊ ဧဝံ ဓာရေထ ဇာတက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၆၁ ဟံသဃာတကဘိက္ခုဝတ္ထု)၊

ဣဓာပိ နေက္ခမ္မပါရမိအာဒယော သေသဓမ္မာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ။

ကုရုရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မဟာသုဒဿနစရိယာဝဏ္ဏနာ

၂၈။ စတုတ္ထေ ကုသာဝတိမှိ နဂရေတိ ကုသာဝတီနာမကေ နဂရေ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ ဧတရဟိ ကုသိနာရာ နိဝိဋ္ဌာ။ မဟီပတီတိ ခတ္တိယော၊ နာမေန မဟာသုဒဿနော နာမ။ စက္ကဝတ္တီတိ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ စတူဟိ ဝါ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တတိ၊ တေဟိ စ ပရံ ပဝတ္တေတိ၊ ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိပိ စက္ကဝတ္တီ။ အထ ဝါ စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ သမန္နာဂတေန၊ ပရေဟိ အနဘိဘဝနီယဿ အနတိက္ကမနီယဿ အာဏာသင်္ခါတဿ စက္ကဿ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိပိ စက္ကဝတ္တီ။ ပရိဏာယကရတနပုဗ္ဗင်္ဂမေန ဟတ္ထိရတနာဒိပမုခေန မဟာဗလကာယေန ပုညာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တေန ကာယဗလေန စ သမန္နာဂတတ္တာ မဟဗ္ဗလော။ ယဒါ အာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

အတီတေ ကိရ မဟာပုရိသော သုဒဿနတ္တဘာဝတော တတိယေ အတ္တဘာဝေ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ဓရမာနကဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ဧကံ ထေရံ အရညဝါသံ ဝသန္တံ အတ္တနော ကမ္မေန အရညံ ပဝိဋ္ဌော ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဣဓ မယာ အယျဿ ပဏ္ဏသာလံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော ကမ္မံ ပဟာယ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ ဆိန္ဒိတွာ နိဝါသယောဂ္ဂံ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ကဋ္ဌတ္ထရဏံ ကတွာ ‘‘ကရိဿတိ နု ခေါ ပရိဘောဂံ၊ န နု ခေါ ကရိဿတီ’’တိ ဧကမန္တေ နိသီဒိ။ ထေရော အန္တောဂါမတော အာဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ကဋ္ဌတ္ထရဏေ နိသီဒိ။ မဟာသတ္တောပိ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဖာသုကာ၊ ဘန္တေ၊ ပဏ္ဏသာလာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဖာသုကာ၊ ဘဒ္ဒမုခ၊ ပဗ္ဗဇိတသာရုပ္ပာတိ။ ဝသိဿထ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓာတိ? အာမ၊ ဥပါသကာတိ။ သော အဓိဝါသနာကာရေနေဝ ‘‘ဝသိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘နိဗဒ္ဓံ မယှံ ဃရဒွါရံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ပဋိဇာနာပေတွာ နိစ္စံ အတ္တနော ဃရေယေဝ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂံ ကာရာပေသိ။ သော ပဏ္ဏသာလာယံ ကဋသာရကံ ပတ္ထရိတွာ မဉ္စပီဌံ ပညပေသိ၊ အပဿေနံ နိက္ခိပိ၊ ပါဒကဌလိကံ ဌပေသိ၊ ပေါက္ခရဏိံ ခဏိ၊ စင်္ကမံ ကတွာ ဝါလုကံ ဩကိရိ၊ ပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ ပဏ္ဏသာလံ ကဏ္ဋကဝတိယာ ပရိက္ခိပိ၊ တထာ ပေါက္ခရဏိံ စင်္ကမဉ္စ။ တေသံ အန္တောဝတိပရိယန္တေ တာလပန္တိယော ရောပေသိ။ ဧဝမာဒိနာ အာဝါသံ နိဋ္ဌာပေတွာ ထေရဿ တိစီဝရံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ သမဏပရိက္ခာရံ အဒါသိ။ ထေရဿ ဟိ တဒါ ဗောဓိသတ္တေန တိစီဝရပိဏ္ဍပါတပတ္တထာလကပရိဿာဝနဓမကရဏပရိဘောဂဘာဇနဆတ္တုပါဟနဥဒကတုမ္ဗသူစိကတ္တရ- ယဋ္ဌိအာရကဏ္ဋကပိပ္ဖလိနခစ္ဆေဒနပဒီပေယျာဒိ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပရိဘောဂဇာတံ အဒိန္နံ နာမ နာဟောသိ။ သော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တော ဥပေါသထံ ကရောန္တော ယာဝဇီဝံ ထေရံ ဥပဋ္ဌဟိ။ ထေရော တတ္ထေဝ ဝသန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။

၂၉။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယာဝတာယုကံ ပုညံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတော စုတော မနုဿလောကံ အာဂစ္ဆန္တော ကုသာဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ နိဗ္ဗတ္တိတွာ မဟာသုဒဿနော နာမ ရာဇာ အဟောသိ စက္ကဝတ္တီ။ တဿိဿရိယာနုဘာဝေါ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အာနန္ဒ၊ ရာဇာ မဟာသုဒဿနော နာမ အဟောသိ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၂) နယေန သုတ္တေ အာဂတော ဧဝ။ တဿ ကိရ စတုရာသီတိ နဂရသဟဿာနိ ကုသာဝတီရာဇဓာနိပ္ပမုခါနိ၊ စတုရာသီတိ ပါသာဒသဟဿာနိ ဓမ္မပါသာဒပ္ပမုခါနိ၊ စတုရာသီတိ ကူဋာဂါရသဟဿာနိ မဟာဗျူဟကူဋာဂါရပ္ပမုခါနိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ တဿ ထေရဿ ကတာယ ဧကိဿာ ပဏ္ဏသာလာယ နိဿန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တာနိ၊ စတုရာသီတိ ပလ္လင်္ကသဟဿာနိ နာဂသဟဿာနိ အဿသဟဿာနိ ရထသဟဿာနိ တဿ ဒိန္နဿ မဉ္စပီဌဿ၊ စတုရာသီတိ မဏိသဟဿာနိ တဿ ဒိန္နဿ ပဒီပဿ၊ စတုရာသီတိ ပေါက္ခရဏိသဟဿာနိ ဧကပေါက္ခရဏိယာ၊ စတုရာသီတိ ဣတ္ထိသဟဿာနိ ပုတ္တသဟဿာနိ ဂဟပတိသဟဿာနိ စ ပတ္တထာလကာဒိပရိဘောဂါရဟဿ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရဒါနဿ၊ စတုရာသီတိ ဓေနုသဟဿာနိ ပဉ္စဂေါရသဒါနဿ၊ စတုရာသီတိ ဝတ္ထကောဋ္ဌသဟဿာနိ နိဝါသနပါရုပနဒါနဿ၊ စတုရာသီတိ ထာလိပါကသဟဿာနိ ဘောဇနဒါနဿ နိဿန္ဒေန နိဗ္ဗတ္တာနိ။ သော သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတူဟိ ဣဒ္ဓီဟိ စ သမန္နာဂတော ရာဇာဓိရာဇာ ဟုတွာ သကလံ သာဂရပရိယန္တံ ပထဝိမဏ္ဍလံ ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသန္တော အနေကသတေသု ဌာနေသု ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဋ္ဌပေသိ။ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ ‘‘ယော ယံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ဒါနသာလာသု အာဂန္တွာ တံ ဂဏှာတူ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထာဟံ ဒိဝသေ တိက္ခတ္တုံ၊ ဃောသာပေမိ တဟိံ တဟိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ နဂရေ။ ‘‘တဒါဟ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ တဒါ အဟံ၊ မဟာသုဒဿနကာလေတိ အတ္ထော။ တဟိံ တဟိန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ၊ တဿ တဿ ပါကာရဿ အန္တော စ ဗဟိ စာတိ အတ္ထော။ ကော ကိံ ဣစ္ဆတီတိ ဗြာဟ္မဏာဒီသု ယော ကောစိ သတ္တော အန္နာဒီသု ဒေယျဓမ္မေသု ယံ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆတိ။ ပတ္ထေတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကဿ ကိံ ဒီယတု ဓနန္တိ အနေကဝါရံ ပရိယာယန္တရေဟိ စ ဒါနဃောသနာယ ပဝတ္တိတဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန ဒါနပါရမိယာ သရူပံ ဒဿေတိ။ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပရဟိတာ ဟိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဒါနပါရမီတိ။

၃၀။ ဣဒါနိ ဒါနဃောသနာယ တဿ တဿ ဒေယျဓမ္မဿ အနုစ္ဆဝိကပုဂ္ဂလပရိကိတ္တနံ ဒဿေတုံ ‘‘ကော ဆာတကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဆာတကောတိ ဇိဃစ္ဆိတော။ တသိတောတိ ပိပါသိတော။ ကော မာလံ ကော ဝိလေပနန္တိပိ ‘‘ဣစ္ဆတီ’’တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နဂ္ဂေါတိ ဝတ္ထဝိကလော၊ ဝတ္ထေန အတ္ထိကောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိဒဟိဿတီတိ နိဝါသိဿတိ။

၃၁။ ကော ပထေ ဆတ္တမာဒေတီတိ ကော ပထိကော ပထေ မဂ္ဂေ အတ္တနော ဝဿဝါတာတပရက္ခဏတ္ထံ ဆတ္တံ ဂဏှာတိ၊ ဆတ္တေန အတ္ထိကောတိ အတ္ထော။ ကောပါဟနာ မုဒူ သုဘာတိ ဒဿနီယတာယ သုဘာ သုခသမ္ဖဿတာယ မုဒူ ဥပါဟနာ အတ္တနော ပါဒါနံ စက္ခူနဉ္စ ရက္ခဏတ္ထံ။ ကော အာဒေတီတိ ကော တာဟိ အတ္ထိကောတိ အဓိပ္ပာယော။ သာယဉ္စ ပါတော စာတိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒေန မဇ္ဈနှိကေ စာတိ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ‘‘ဒိဝသေ တိက္ခတ္တုံ ဃောသာပေမီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။

၃၂။ န တံ ဒသသု ဌာနေသူတိ တံ ဒါနံ န ဒသသု ဌာနေသု ပဋိယတ္တန္တိ ယောဇနာ။ နပိ ဌာနသတေသု ဝါ ပဋိယတ္တံ၊ အပိ စ ခေါ အနေကသတေသု ဌာနေသု ပဋိယတ္တံ။ ယာစကေ ဓနန္တိ ယာစကေ ဥဒ္ဒိဿ ဓနံ ပဋိယတ္တံ ဥပက္ခဋံ။ ဒွါဒသယောဇနာယာမေ ဟိ နဂရေ သတ္တယောဇနဝိတ္ထတေ သတ္တသု ပါကာရန္တရေသု သတ္တ တာလပန္တိပရိက္ခေပါ၊ တာသု တာလပန္တီသု စတုရာသီတိ ပေါက္ခရဏိသဟဿာနိ ပါဋိယေက္ကံ ပေါက္ခရဏိတီရေ မဟာဒါနံ ပဋ္ဌပိတံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ပဋ္ဌပေသိ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ရာဇာ မဟာသုဒဿနော တာသံ ပေါက္ခရဏီနံ တီရေ ဧဝရူပံ ဒါနံ အန္နံ အန္နတ္ထိကဿ၊ ပါနံ ပါနတ္ထိကဿ၊ ဝတ္ထံ ဝတ္ထတ္ထိကဿ၊ ယာနံ ယာနတ္ထိကဿ၊ သယနံ သယနတ္ထိကဿ၊ ဣတ္ထိံ ဣတ္ထိတ္ထိကဿ၊ ဟိရညံ ဟိရညတ္ထိကဿ၊ သုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏတ္ထိကဿာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၅၄)။

၃၃။ တတ္ထာယံ ဒါနဿ ပဝတ္တိတာကာရော – မဟာပုရိသော ဟိ ဣတ္ထီနဉ္စ ပုရိသာနဉ္စ အနုစ္ဆဝိကေ အလင်္ကာရေ ကာရေတွာ ဣတ္ထိမတ္တမေဝ တတ္ထ ပရိစာရဝသေန သေသဉ္စ သဗ္ဗံ ပရိစ္စာဂဝသေန ဌပေတွာ ‘‘ရာဇာ မဟာသုဒဿနော ဒါနံ ဒေတိ၊ တံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ မဟာဇနာ ပေါက္ခရဏိတီရံ ဂန္တွာ နှတွာ ဝတ္ထာဒီနိ နိဝါသေတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ယေသံ တာဒိသာနိ အတ္ထိ၊ တေ ပဟာယ ဂစ္ဆန္တိ ။ ယေသံ နတ္ထိ၊ တေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ယေ ဟတ္ထိယာနာဒီသုပိ နိသီဒိတွာ ယထာသုခံ ဝိစရိတွာ ဝရသယနေသုပိ သယိတွာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ဣတ္ထီဟိပိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ သတ္တဝိဓရတနပသာဓနာနိ ပသာဓေတွာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ ယံ ယံ အတ္ထိကာ၊ တံ တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အနတ္ထိကာ ဩဟာယ ဂစ္ဆန္တိ။ တမ္ပိ ဒါနံ ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ဒေဝသိကံ ဒီယတေဝ။ တဒါ ဇမ္ဗုဒီပဝါသီနံ အညံ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဒါနံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာ ဝိစရန္တိ။ န တဿ ဒါနဿ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ အဟောသိ။ ရတ္တိဉ္စာပိ ဒိဝါပိ ယဒါ ယဒါ အတ္ထိကာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တဒါ တဒါ ဒီယတေဝ။ ဧဝံ မဟာပုရိသော ယာဝဇီဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဝါ ဝါ ယဒိ ဝါ ရတ္တိံ၊ ယဒိ ဧတိ ဝနိဗ္ဗကော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒိဝါ ဝါ ယဒိ ဝါ ရတ္တိံ၊ ယဒိ ဧတီတိ ဧတေနဿ ယထာကာလံ ဒါနံ ဒဿေတိ။ ယာစကာနဉှိ လာဘာသာယ ဥပသင်္ကမနကာလော ဧဝ ဗောဓိသတ္တာနံ ဒါနဿ ကာလော နာမ။ ဝနိဗ္ဗကောတိ ယာစကော။ လဒ္ဓါ ယဒိစ္ဆကံ ဘောဂန္တိ ဧတေန ယထာဘိရုစိတံ ဒါနံ။ ယော ယော ဟိ ယာစကော ယံ ယံ ဒေယျဓမ္မံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ တဿ တံတဒေဝ ဗောဓိသတ္တော ဒေတိ။ န တဿ မဟဂ္ဃဒုလ္လဘာဒိဘာဝံ အတ္တနော ဥပရောဓံ စိန္တေသိ။ ပူရဟတ္ထောဝ ဂစ္ဆတီတိ ဧတေန ယာဝဒိစ္ဆကံ ဒါနံ ဒဿေတိ၊ ယတ္တကဉှိ ယာစကာ ဣစ္ဆန္တိ၊ တတ္တကံ အပရိဟာပေတွာဝ မဟာသတ္တော ဒေတိ ဥဠာရဇ္ဈာသယတာယ စ မဟိဒ္ဓိကတာယ စ။

၃၄။ ‘‘ယာဝဇီဝိက’’န္တိ ဧတေန ဒါနဿ ကာလပရိယန္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။ သမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ဟိ မဟာသတ္တာ ယာဝပါရိပူရိ ဝေမဇ္ဈေ န ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကရောန္တိ၊ ဗောဓိသမ္ဘာရသမ္ဘရဏေ သင်္ကောစာဘာဝေန အန္တရန္တရာ အဝေါသာနာပတ္တိတော မရဏေနပိ အနုပစ္ဆေဒေါ ဧဝ၊ တတော ပရမ္ပိ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇနတော၊ ‘‘ယာဝဇီဝိက’’န္တိ ပန မဟာသုဒဿနစရိတဿ ဝသေန ဝုတ္တံ။ နပါဟံ ဒေဿံ ဓနံ ဒမ္မီတိ ဣဒံ ဓနံ နာမ မယှံ န ဒေဿံ အမနာပန္တိ ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ ဒေန္တော ဂေဟတော စ ဓနံ နီဟရာပေမိ။ နပိ နတ္ထိ နိစယော မယီတိ မမ သမီပေ ဓနနိစယော ဓနသင်္ဂဟော နာပိ နတ္ထိ၊ သလ္လေခဝုတ္တိသမဏော ဝိယ အသင်္ဂဟောပိ န ဟောမီတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ယေန အဇ္ဈာသယေန တဿိဒံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တိတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။

၃၅။ ဣဒါနိ တံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ယထာပိ အာတုရော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထိဒံ ဥပမာသံသန္ဒနေန သဒ္ဓိံ အတ္ထဒဿနံ – ယထာ နာမ အာတုရော ရောဂါဘိဘူတော ပုရိသော ရောဂတော အတ္တာနံ ပရိမောစေတုကာမော ဓနေန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိနာ ဝေဇ္ဇံ တိကိစ္ဆကံ တပ္ပေတွာ အာရာဓေတွာ ယထာဝိဓိ ပဋိပဇ္ဇန္တော တတော ရောဂတော ဝိမုစ္စတိ။

၃၆။ တထေဝ ဧဝမေဝ အဟမ္ပိ အဋ္ဋဘူတံ သကလလောကံ ကိလေသရောဂတော သကလသံသာရဒုက္ခရောဂတော စ ပရိမောစေတုကာမော တဿ တတော ပရိမောစနဿ အယံ သဗ္ဗသာပတေယျပရိစ္စာဂေါ ဒါနပါရမိဥပါယောတိ ဇာနမာနော ဗုဇ္ဈမာနော အသေသတော ဒေယျဓမ္မဿ ပဋိဂ္ဂါဟကာနဉ္စ ဝသေန အနဝသေသတော မဟာဒါနဿ ဝသေန သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယံ ပရိပူရေတုံ အတ္တနော စ န မယှံ ဒါနပါရမီ ပရိပုဏ္ဏာ၊ တသ္မာ ဦနမနန္တိ ပဝတ္တံ ဦနံ မနံ ပူရယိတုံ ပဝတ္တယိတုံ ဝနိဗ္ဗကေ ယာစကေ အဒါသိံ တံ ဒါနံ ဧဝရူပံ မဟာဒါနံ ဒဒါမိ၊ တဉ္စ ခေါ တသ္မိံ ဒါနဓမ္မေ တဿ စ ဖလေ နိရာလယော အနပေက္ခော အပစ္စာသော ကိဉ္စိပိ အပစ္စာသီသမာနော ကေဝလံ သမ္ဗောဓိမနုပတ္တိယာ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ အဓိဂန္တုံ ဒေမီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တော အတ္တနော ပုညာနုဘာဝနိဗ္ဗတ္တံ ဓမ္မပါသာဒံ အဘိရုယှ မဟာဗျူဟကူဋာဂါရဒွါရေ ဧဝ ကာမဝိတက္ကာဒယော နိဝတ္တေတွာ တတ္ထ သောဝဏ္ဏမယေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ တတော နိက္ခမိတွာ သောဝဏ္ဏမယံ ကူဋာဂါရံ ပဝိသိတွာ တတ္ထ ရဇတမယေ ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ဈာနသမာပတ္တီဟိ ဝီတိနာမေတွာ မရဏသမယေ ဒဿနာယ ဥပဂတာနံ သုဘဒ္ဒါဒေဝီပမုခါနံ စတုရာသီတိယာ ဣတ္ထာဂါရသဟဿာနံ အမစ္စပါရိသဇ္ဇာဒီနဉ္စ –

‘‘အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ၊ ဥပ္ပာဒဝယဓမ္မိနော၊

ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝူပသမော သုခေါ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၁၊ ၂၇၂၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၆၊ ၂။၁၄၃) –

ဣမာယ ဂါထာယ ဩဝဒိတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ သုဘဒ္ဒါဒေဝီ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ပရိဏာယကရတနံ ရာဟုလော၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ မဟာသုဒဿနော ပန လောကနာထော။

ဣဓာပိ ဒသ ပါရမိယော သရူပတော လဗ္ဘန္တိ ဧဝ၊ ဒါနဇ္ဈာသယဿ ပန ဥဠာရတာယ ဒါနပါရမီ ဧဝ ပါဠိယံ အာဂတာ။ သေသဓမ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ တထာ ဥဠာရေ သတ္တရတနသမုဇ္ဇလေ စတုဒီပိဿရိယေပိ ဌိတဿ တာဒိသံ ဘောဂသုခံ အနလင်္ကရိတွာ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဒူရတော ဝိက္ခမ္ဘေတွာ တထာရူပေ မဟာဒါနေ ပဝတ္တေန္တဿေဝ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ သမာပတ္တီဟိ ဝီတိနာမေတွာ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကတွာပိ ဝိပဿနာယ အနုဿုက္ကနံ သဗ္ဗတ္ထ အနိဿင်္ဂတာတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ။

မဟာသုဒဿနစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဟာဂေါဝိန္ဒစရိယာဝဏ္ဏနာ

ပဉ္စမေ သတ္တရာဇပုရောဟိတောတိ သတ္တဘူအာဒီနံ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ သဗ္ဗကိစ္စာနုသာသကပုရောဟိတော။ ပူဇိတော နရဒေဝေဟီတိ တေဟိ ဧဝ အညေဟိ စ ဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗေဟေဝ ခတ္တိယေဟိ စတုပစ္စယပူဇာယ သက္ကာရသမ္မာနေန စ ပူဇိတော။ မဟာဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏောတိ မဟာနုဘာဝတာယ ဂေါဝိန္ဒဿာဘိသေကေန အဘိသိတ္တတာယ စ ‘‘မဟာဂေါဝိန္ဒော’’တိ သင်္ခံ ဂတော ဗြာဟ္မဏော၊ အဘိသိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ အယံ သမညာ ဇာတာ၊ နာမေန ပန ဇောတိပါလော နာမ။ တဿ ကိရ ဇာတဒိဝသေ သဗ္ဗာဝုဓာနိ ဇောတိံသု။ ရာဇာပိ ပစ္စူသသမယေ အတ္တနော မင်္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိတံ ဒိသွာ ဘီတော အတ္တနော ပုရောဟိတံ ဗောဓိသတ္တဿ ပိတရံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ပုတ္တော ဇာတော၊ တဿာနုဘာဝေန န ကေဝလံ ရာဇဂေဟေယေဝ၊ သကလနဂရေပိ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု၊ န တံ နိဿာယ တုယှံ အန္တရာယော အတ္ထိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပန ပညာယ တေန သမော န ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ ပုရောဟိတေန သမဿာသိတော တုဋ္ဌစိတ္တော ‘‘ကုမာရဿ ခီရမူလံ ဟောတူ’’တိ သဟဿံ ဒတွာ ‘‘ဝယပ္ပတ္တကာလေ မယှံ ဒဿေထာ’’တိ အာဟ။ သော ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော အပရဘာဂေ အလမတ္ထဒဿော သတ္တန္နံ ရာဇူနံ သဗ္ဗကိစ္စာနုသာသကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ စ သတ္တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေဟိ အနတ္ထေဟိ ပါလေတွာ အတ္ထေဟိ နိယောဇေသိ။ ဣတိ ဇောတိတတ္တာ ပါလနသမတ္ထတာယ စ ‘‘ဇောတိပါလော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နာမေန ဇောတိပါလော နာမာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၀၄)။

တတ္ထ ဗောဓိသတ္တော ဒိသမ္ပတိဿ နာမ ရညော ပုရောဟိတဿ ဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ အတ္တနော ပိတု တဿ စ ရညော အစ္စယေန တဿ ပုတ္တော ရေဏု၊ သဟာယာ စဿ သတ္တဘူ၊ ဗြဟ္မဒတ္တော၊ ဝေဿဘူ ၊ ဘရတော၊ ဒွေ စ ဓတရဋ္ဌာတိ ဣမေ သတ္တ ရာဇာနော ယထာ အညမညံ န ဝိဝဒန္တိ။ ဧဝံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေသံ အတ္ထဓမ္မေ အနုသာသန္တော ဇမ္ဗုဒီပတလေ သဗ္ဗေသံ ရာဇူနံ အညေသဉ္စ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒေဝနာဂဂဟပတိကာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော ဥတ္တမံ ဂါရဝဋ္ဌာနံ ပတ္တော အဟောသိ။ တဿ အတ္ထဓမ္မေသု ကုသလတာယ ‘‘မဟာဂေါဝိန္ဒော’’တွေဝ သမညာ ဥဒပါဒိ။ ယထာဟ ‘‘ဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော ဗြာဟ္မဏော၊ မဟာဂေါဝိန္ဒော ဝတ၊ ဘော ဗြာဟ္မဏော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၀၅)။ တေန ဝုတ္တံ –

၃၇။

‘‘ပုနာပရံ ယဒါ ဟောမိ၊ သတ္တရာဇပုရောဟိတော၊

ပူဇိတော နရဒေဝေဟိ၊ မဟာဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏော’’တိ။

အထ ဗောဓိသတ္တဿ ပုညာနုဘာဝသမုဿာဟိတေဟိ ရာဇူဟိ တေသံ အနုယုတ္တေဟိ ခတ္တိယေဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ နေဂမဇာနပဒေဟိ စ ဥပရူပရိ ဥပနီတော သမန္တတော မဟောဃော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရမာနော အပရိမေယျော ဥဠာရော လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ယထာ တံ အပရိမာဏာသု ဇာတီသု ဥပစိတဝိပုလပုညသဉ္စယဿ ဥဠာရာဘိဇာတဿ ပရိသုဒ္ဓသီလာစာရဿ ပေသလဿ ပရိယောဒါတသဗ္ဗသိပ္ပဿ သဗ္ဗသတ္တေသု ပုတ္တသဒိသမဟာကရုဏာဝိပ္ဖာရသိနိဒ္ဓမုဒုဟဒယဿ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဧတရဟိ ခေါ မယှံ မဟာလာဘသက္ကာရော၊ ယံနူနာဟံ ဣမိနာ သဗ္ဗသတ္တေ သန္တပ္ပေတွာ ဒါနပါရမိံ ပရိပူရေယျ’’န္တိ။ သော နဂရဿ မဇ္ဈေ စတူသု ဒွါရေသု အတ္တနော နိဝေသနဒွါရေတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ အပရိမိတဓနပရိစ္စာဂေန မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ယံ ယံ ဥပါယနံ အာနီယတိ၊ ယဉ္စ အတ္တနော အတ္ထာယ အဘိသင်္ခရီယတိ၊ သဗ္ဗံ တံ ဒါနသာလာသု ဧဝ ပေသေသိ။ ဧဝံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မဟာပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ စဿ စိတ္တဿ တိတ္တိ ဝါ သန္တောသော ဝါ နာဟောသိ၊ ကုတော ပန သင်္ကောစော။ ဒါနဂ္ဂဉ္စဿ လာဘာသာယ အာဂစ္ဆန္တေဟိ ဒေယျဓမ္မံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ စ မဟာသတ္တဿ စ ဂုဏဝိသေသေ ကိတ္တယန္တေဟိ မဟာဇနကာယေဟိ အန္တောနဂရံ ဗဟိနဂရဉ္စ သမန္တတော ဧကောဃဘူတံ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနမဟာဝါယုသင်္ဃဋ္ဋပရိဗ္ဘမိတံ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒံ ဧကကောလာဟလံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၃၈။

‘‘တဒါဟံ သတ္တရဇ္ဇေသု၊ ယံ မေ အာသိ ဥပါယနံ၊

တေန ဒေမိ မဟာဒါနံ၊ အက္ခောဘံ သာဂရူပမ’’န္တိ။

တတ္ထ တဒါဟန္တိ ယဒါ သတ္တရာဇပုရောဟိတော မဟာဂေါဝိန္ဒဗြာဟ္မဏော ဟောမိ၊ တဒါ အဟံ။ သတ္တရဇ္ဇေသူတိ ရေဏုအာဒီနံ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ ရဇ္ဇေသု။ အက္ခောဘန္တိ အဗ္ဘန္တရေဟိ စ ဗာဟိရေဟိ စ ပစ္စတ္ထိကေဟိ အပ္ပဋိသေဓနီယတာယ ကေနစိ အက္ခောဘနီယံ။ ‘‘အစ္စုဗ္ဘ’’န္တိပိ ပါဌော။ အတိပုဏ္ဏဒါနဇ္ဈာသယဿ ဒေယျဓမ္မဿ စ ဥဠာရဘာဝေန ဝိပုလဘာဝေန စ အတိဝိယ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အတ္ထော။ သာဂရူပမန္တိ သာဂရသဒိသံ၊ ယထာ သာဂရေ ဥဒကံ သကလေနပိ လောကေန ဟရန္တေန ခေပေတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ တဿ ဒါနဂ္ဂေ ဒေယျဓမ္မန္တိ။

၃၉။ ဩသာနဂါထာယ ဝရံ ဓနန္တိ ဥတ္တမံ ဣစ္ဆိတံ ဝါ ဓနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ပဌမကပ္ပိကမဟာမေဃော ဝိယ မဟာဝဿံ အဝိဘာဂေန မဟန္တံ ဒါနဝဿံ ဝဿာပေန္တော ဒါနဗျာဝဋော ဟုတွာပိ သေသံ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ အတ္ထဓမ္မေ အပ္ပမတ္တော အနုသာသတိ။ သတ္တ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေ ဝိဇ္ဇာသိပ္ပံ သိက္ခာပေတိ၊ သတ္တ စ နှာတကသတာနိ မန္တေ ဝါစေတိ။ တဿ အပရေန သမယေန ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော ‘‘သက္ခိ မဟာဂေါဝိန္ဒော ဗြာဟ္မဏော ဗြဟ္မာနံ ပဿတိ၊ သက္ခိ မဟာဂေါဝိန္ဒော ဗြာဟ္မဏော ဗြဟ္မုနာ သာကစ္ဆေတိ သလ္လပတိ မန္တေတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၂)။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဧတရဟိ ခေါ မယှံ အယံ အဘူတော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော ‘ဗြဟ္မာနံ ပဿတိ၊ သက္ခိ မဟာဂေါဝိန္ဒော ဗြာဟ္မဏော ဗြဟ္မုနာ သာကစ္ဆေတိ သလ္လပတိ မန္တေတီ’တိ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ဘူတံ ဧဝ ကရေယျ’’န္တိ။ သော ‘‘တေ သတ္တ ရာဇာနော သတ္တ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေ သတ္တ စ နှာတကသတာနိ အတ္တနော ပုတ္တဒါရဉ္စ အာပုစ္ဆိတွာ ဗြဟ္မာနံ ပဿေယျ’’န္တိ စိတ္တံ ပဏိဓာယ ဝဿိကေ စတ္တာရော မာသေ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနမနုယုဉ္ဇိ။ တဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဗြဟ္မာ သနင်္ကုမာရော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ တံ ဒိသွာ မဟာပုရိသော ပုစ္ဆိ –

‘‘ဝဏ္ဏဝါ ယသဝါ သိရိမာ၊ ကော နု တွမသိ မာရိသ၊

အဇာနန္တာ တံ ပုစ္ဆာမ၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈)၊

တဿ ဗြဟ္မာ အတ္တာနံ ဇာနာပေန္တော –

‘‘မံ ဝေ ကုမာရံ ဇာနန္တိ၊ ဗြဟ္မလောကေ သနန္တနံ၊

သဗ္ဗေ ဇာနန္တိ မံ ဒေဝါ၊ ဧဝံ ဂေါဝိန္ဒ ဇာနာဟီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) –

ဝတွာ တေန –

‘‘အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ မဓုသာကဉ္စ ဗြဟ္မုနော၊

အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ၊ အဂ္ဃံ ကုရုတု နော ဘဝ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) –

ဥပနီတံ အတိထိသက္ကာရံ အနတ္ထိကောပိ ဗြဟ္မာ တဿ စိတ္တသမ္ပဟံသနတ္ထံ ဝိဿာသကရဏတ္ထဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမ တေ အဂ္ဃံ၊ ယံ၊ တွံ ဂေါဝိန္ဒ၊ ဘာသသီ’’တိ။ ဝတွာ ဩကာသဒါနတ္ထံ –

‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မဟိတတ္ထာယ၊ သမ္ပရာယသုခါယ စ၊

ကတာဝကာသော ပုစ္ဆဿု၊ ယံကိဉ္စိ အဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၈) –

ဩကာသမကာသိ။

အထ နံ မဟာပုရိသော သမ္ပရာယိကံ ဧဝ အတ္ထံ –

‘‘ပုစ္ဆာမိ ဗြဟ္မာနံ သနင်္ကုမာရံ၊ ကင်္ခီ အကင်္ခိံ ပရဝေဒိယေသု၊

ကတ္ထဋ္ဌိတော ကိမှိ စ သိက္ခမာနော၊ ပပ္ပောတိ မစ္စော အမတံ ဗြဟ္မလောက’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၉) –

ပုစ္ဆိ။

တဿ ဗြဟ္မာ ဗျာကရောန္တော –

‘‘ဟိတွာ မမတ္တံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ၊ ဧကောဒိဘူတော ကရုဏေဓိမုတ္တော၊

နိရာမဂန္ဓော ဝိရတော မေထုနသ္မာ၊ ဧတ္ထဋ္ဌိတော ဧတ္ထ စ သိက္ခမာနော၊

ပပ္ပောတိ မစ္စော အမတံ ဗြဟ္မလောက’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၉) –

ဗြဟ္မလောကဂါမိမဂ္ဂံ ကထေသိ။

တတ္ထ မံ ဝေ ကုမာရံ ဇာနန္တီတိ ဝေ ဧကံသေန မံ ‘‘ကုမာရော’’တိ ဇာနန္တိ။ ဗြဟ္မလောကေတိ သေဋ္ဌလောကေ။ သနန္တနန္တိ စိရတနံ ပေါရာဏံ။ ဧဝံ၊ ဂေါဝိန္ဒ၊ ဇာနာဟီတိ၊ ဂေါဝိန္ဒ၊ ဧဝံ မံ ဓာရေဟိ။

အာသနန္တိ ဣဒံ ဘောတော ဗြဟ္မုနော နိသီဒနတ္ထာယ အာသနံ ပညတ္တံ။ ဣဒံ ဥဒကံ ပရိဘောဇနီယံ ပါဒါနံ ဓောဝနတ္ထံ ပါနီယံ ပိပါသဟရဏတ္ထာယ။ ဣဒံ ပဇ္ဇံ ပရိဿမဝိနောဒနတ္ထံ ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနတေလံ။ ဣဒံ မဓုသာကံ အတက္ကံ အလောဏိကံ အဓူပနံ ဥဒကေန သေဒိတံ သာကံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တဒါ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ တံ စတုမာသံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိသလ္လေခဝုတ္တိပရမုက္ကဋ္ဌံ အဟောသိ။ တဿိမေ သဗ္ဗေ အဂ္ဃေ ကတွာ ပုစ္ဆာမ၊ တယိဒံ အဂ္ဃံ ကုရုတု ပဋိဂ္ဂဏှာတု နော ဘဝံ ဣဒံ အဂ္ဃန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ မဟာပုရိသော ဗြဟ္မုနော နေသံ အပရိဘုဉ္ဇနံ ဇာနန္တောပိ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ အတ္တနော အာစိဏ္ဏံ အတိထိပူဇနံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ဗြဟ္မာပိဿ အဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တော ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှာမ တေ အဂ္ဃံ၊ ယံ တွံ၊ ဂေါဝိန္ဒ၊ ဘာသသီ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ တဿ တေ အာသနေ မယံ နိသိန္နာ နာမ ဟောမ၊ ပါဒေါဒကေန ပါဒါ ဓောတာ နာမ ဟောန္တု၊ ပါနီယံ ပီတာ နာမ ဟောမ၊ ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနေန ပါဒါ မက္ခိတာ နာမ ဟောန္တု၊ ဥဒကသာကမ္ပိ ပရိဘုတ္တံ နာမ ဟောတူတိ အတ္ထော။

ကင်္ခီ အကင်္ခိံ ပရဝေဒိယေသူတိ အဟံ သဝိစိကိစ္ဆော ပရေန သယံ အဘိသင်္ခတတ္တာ ပရဿ ပါကဋေသု ပရဝေဒိယေသု ပဉှေသု နိဗ္ဗိစိကိစ္ဆံ။

ဟိတွာ မမတ္တန္တိ ‘‘ဣဒံ မမ၊ ဣဒံ မမာ’’တိ ပဝတ္တနကံ ဥပကရဏတဏှံ စဇိတွာ။ မနုဇေသူတိ သတ္တေသု။ ဗြဟ္မေတိ ဗောဓိသတ္တံ အာလပတိ။ ဧကောဒိဘူတောတိ ဧကော ဥဒေတိ ပဝတ္တတီတိ ဧကောဒိဘူတော ဧကီဘူတော၊ ဧကေန ကာယဝိဝေကံ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ သမာဓိ။ တံ ဘူတော ပတ္တောတိ ဧကောဒိဘူတော၊ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီဟိ သမာဟိတောတိ အတ္ထော။ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝံ ကရုဏာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ကရုဏေဓိမုတ္တော’’တိ အာဟ။ ကရုဏဇ္ဈာနေ အဓိမုတ္တော၊ တံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာတိ အတ္ထော။ နိရာမဂန္ဓောတိ ကိလေသသင်္ခါတဝိဿဂန္ဓရဟိတော။ ဧတ္ထဋ္ဌိတောတိ ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော၊ ဧတေ ဓမ္မေ သမ္ပာဒေတွာ။ ဧတ္ထ စ သိက္ခမာနောတိ ဧတေသု ဓမ္မေသု သိက္ခမာနော ၊ ဧတံ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနံ ဘာဝေန္တောတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ပါဠိယံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၃ အာဒယော) အာဂတောယေဝါတိ။

အထ မဟာပုရိသော တဿ ဗြဟ္မုနော ဝစနံ သုတွာ အာမဂန္ဓေ ဇိဂုစ္ဆန္တော ‘‘ဣဒါနေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဗြဟ္မာပိ ‘‘သာဓု၊ မဟာပုရိသ၊ ပဗ္ဗဇဿု။ ဧဝံ သတိ မယှမ္ပိ တဝ သန္တိကေ အာဂမနံ သွာဂမနမေဝ ဘဝိဿတိ၊ တွံ၊ တာတ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂပုရိသော ပဌမဝယေ ဌိတော၊ ဧဝံ မဟန္တံ နာမ သမ္ပတ္တိံ ဣဿရိယဉ္စ ပဟာယ ပဗ္ဗဇနံ နာမ ဂန္ဓဟတ္ထိနော အယောဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဝနဂမနံ ဝိယ အတိဥဠာရံ၊ ဗုဒ္ဓတန္တိ နာမေသာ’’တိ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ဒဠှီကမ္မံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကမေဝ ဂတော။ မဟာသတ္တောပိ ‘‘မမ ဣတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇနံ နာမ န ယုတ္တံ၊ အဟံ ရာဇကုလာနံ အတ္ထံ အနုသာသာမိ၊ တသ္မာ တေသံ အာရောစေတွာ သစေ တေပိ ပဗ္ဗဇန္တိ သုန္ဒရမေဝ၊ နော စေ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ နိယျာတေတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ရေဏုဿ တာဝ ရညော အာရောစေတွာ တေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ကာမေဟိ နိမန္တိယမာနော အတ္တနော သံဝေဂဟေတုံ ဧကန္တေန ပဗ္ဗဇိတုကာမတဉ္စဿ နိဝေဒေတွာ တေန ‘‘ယဒိ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧတေနေဝ နယေန သတ္တဘူအာဒယော ဆ ခတ္တိယေ၊ သတ္တ စ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလေ၊ သတ္တ စ နှာတကသတာနိ၊ အတ္တနော ဘရိယာယော စ အာပုစ္ဆိတွာ သတ္တာဟမတ္တမေဝ တေသံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ ဌတွာ မဟာဘိနိက္ခမနသဒိသံ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိ။

တဿ တေ သတ္တရာဇာနော အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေဝ အနုပဗ္ဗဇိံသု။ သာ အဟောသိ မဟတီ ပရိသာ။ အနေကယောဇနဝိတ္ထာရာယ ပရိသာယ ပရိဝုတော မဟာပုရိသော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဂါမနိဂမဇနပဒရာဇဓာနီသု စာရိကံ စရတိ၊ မဟာဇနံ ပုညေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓကောလာဟလံ ဝိယ ဟောတိ။ မနုဿာ ‘‘ဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတော ကိရ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ ပုရေတရမေဝ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ တံ အလင်္ကာရာပေတွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ မဏ္ဍပံ ပဝေသေတွာ နာနဂ္ဂရသဘောဇနေန ပတိမာနေန္တိ။ မဟာလာဘသက္ကာရော မဟောဃော ဝိယ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ မဟာပုရိသော မဟာဇနံ ပုညေ ပတိဋ္ဌာပေသိ သီလသမ္ပဒါယ ဣန္ဒြိယသံဝရေ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ ဇာဂရိယာနုယောဂေ ကသိဏပရိကမ္မေ ဈာနေသု အဘိညာသု အဋ္ဌသမာပတ္တီသု ဗြဟ္မဝိဟာရေသူတိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလော ဝိယ အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တော ယာဝတာယုကံ ပါရမိယော ပူရေန္တော သမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ တံ ဗြဟ္မစရိယံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဝိတ္ထာရိကံ ဗာဟုဇညံ ပုထုဘူတံ ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟိ သုပ္ပကာသိတံ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတ္ထ။ တဿ ယေ သာသနံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အာဇာနိံသု၊ တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ န အာဇာနိံသု၊ တေ အပ္ပေကစ္စေ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ နိမ္မာနရတီနံ…ပေ… တုသိတာနံ ယာမာနံ တာဝတိံသာနံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇိံသု။ ယေ သဗ္ဗနိဟီနာ၊ တေ ဂန္ဓဗ္ဗကာယံ ပရိပူရေသုံ။ ဣတိ မဟာဇနော ယေဘုယျေန ဗြဟ္မလောကူပဂေါ သဂ္ဂူပဂေါ စ အဟောသိ။ တသ္မာ ဒေဝဗြဟ္မလောကာ ပရိပူရိံသု။ စတ္တာရော အပါယာ သုညာ ဝိယ အဟေသုံ။

ဣဓာပိ အကိတ္တိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၈၃ အာဒယော) ဝိယ ဗောဓိသမ္ဘာရနိဒ္ဓါရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ – တဒါ သတ္တ ရာဇာနော မဟာထေရာ အဟေသုံ၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ မဟာဂေါဝိန္ဒော လောကနာထော။ တထာ ရေဏုအာဒီနံ သတ္တန္နံ ရာဇူနံ အညမညာဝိရောဓေန ယထာ သကရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပနံ၊ တထာ မဟတိ သတ္တဝိဓေ ရဇ္ဇေ တေသံ အတ္ထဓမ္မာနုသာသနေ အပ္ပမာဒေါ၊ ‘‘ဗြဟ္မုနာပိ သာကစ္ဆံ သမာပဇ္ဇတီ’’တိ ပဝတ္တသမ္ဘာဝနံ ယထာဘူတံ ကာတုံ စတ္တာရော မာသေ ပရမုက္ကံသဂတော ဗြဟ္မစရိယဝါသော။ တေန ဗြဟ္မုနော အတ္တနိ သမာပဇ္ဇနံ၊ ဗြဟ္မုနော ဩဝါဒေ ဌတွာ သတ္တဟိ ရာဇူဟိ သကလေန စ လောကေန ဥပနီတံ လာဘသက္ကာရံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ဆဍ္ဍေတွာ အပရိမာဏာယ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏာဒိပရိသာယ အနုပဗ္ဗဇ္ဇာနိမိတ္တာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုဋ္ဌာနံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာသနဿ ဝိယ အတ္တနော သာသနဿ စိရကာလာနုပ္ပဗန္ဓောတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

မဟာဂေါဝိန္ဒစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ နိမိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၀။ ဆဋ္ဌေ မိထိလာယံ ပုရုတ္တမေတိ မိထိလာနာမကေ ဝိဒေဟာနံ ဥတ္တမနဂရေ။ နိမိ နာမ မဟာရာဇာတိ နေမိံ ဃဋေန္တော ဝိယ ဥပ္ပန္နော ‘‘နိမီ’’တိ လဒ္ဓနာမော၊ မဟန္တေဟိ ဒါနသီလာဒိဂုဏဝိသေသေဟိ မဟတာ စ ရာဇာနုဘာဝေန သမန္နာဂတတ္တာ မဟန္တော ရာဇာတိ မဟာရာဇာ။ ပဏ္ဍိတော ကုသလတ္ထိကောတိ အတ္တနော စ ပရေသဉ္စ ပုညတ္ထိကော။

အတီတေ ကိရ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလာနဂရေ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ သော စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠံ ကီဠိတွာ စတုရာသီတိ ဝဿဟဿာနိ ဥပရဇ္ဇံ ကာရေတွာ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ‘‘ယဒါ မေ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ပဿေယျာသိ၊ တဒါ မေ အာရောစေယျာသီ’’တိ ကပ္ပကဿ ဝတွာ အပရဘာဂေ တေန ပလိတာနိ ဒိသွာ အာရောစိတေ သုဝဏ္ဏသဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရာပေတွာ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပလိတံ ဩလောကေတွာ ‘‘ပါတုဘူတော ခေါ မယှံ ဒေဝဒူတော’’တိ သံဝေဂဇာတော ‘‘ဣဒါနိ မယာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဂါမဝရံ ကပ္ပကဿ ဒတွာ ဇေဋ္ဌကုမာရံ ပက္ကောသာပေတွာ တဿ –

‘‘ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ မယှံ၊ ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ၊

ပါတုဘူတာ ဒေဝဒူတာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၉) –

ဝတွာ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ယဒိပိ အတ္တနော အညာနိပိ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ အာယု အတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ မစ္စုနော သန္တိကေ ဌိတံ ဝိယ အတ္တာနံ မညမာနော သံဝိဂ္ဂဟဒယော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘သိရသ္မိံ ပလိတံ ဒိသွာ၊ မဃဒေဝေါ ဒိသမ္ပတိ၊

သံဝေဂံ အလဘီ ဓီရော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယီ’’တိ။ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၀၉)၊

သော ပုတ္တံ ‘‘ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဝတ္တေယျာသိ ယထာ မယာ ပဋိပန္နံ၊ မာ ခေါ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’’တိ ဩဝဒိတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ ဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ဈာနသမာပတ္တီဟိ ဝီတိနာမေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။ ပုတ္တောပိဿ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ တေနေဝ ဥပါယေန ပဗ္ဗဇိတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။ တထာ တဿ ပုတ္တော၊ တထာ တဿ ပုတ္တောတိ ဧဝံ ဒွီဟိ ဦနာနိ စတုရာသီတိ ခတ္တိယသဟဿာနိ သီသေ ပလိတံ ဒိသွာဝ ပဗ္ဗဇိတာနိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကေ ဌိတောဝ ‘‘ပဝတ္တတိ နု ခေါ မယာ မနုဿလောကေ ကတံ ကလျာဏံ န ပဝတ္တတီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော အဒ္ဒသ ‘‘ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တံ၊ ဣဒါနိ နပ္ပဝတ္တိဿတီ’’တိ။ သော ‘‘န ခေါ ပနာဟံ မယှံ ပဝေဏိယာ ဥစ္ဆိဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝံသေ ဇာတရညော ဧဝ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ အတ္တနော ဝံသဿ နေမိံ ဃဋေန္တော ဝိယ နိဗ္ဗတ္တော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နေမိံ ဃဋေန္တော ဝိယ ဥပ္ပန္နောတိ နိမီတိ လဒ္ဓနာမော’’တိ။

တဿ ဟိ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ပိတရာ အာနီတာ လက္ခဏပါဌကာ။ လက္ခဏာနိ ဩလောကေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ကုမာရော တုမှာကံ ဝံသံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ ပိတုပိတာမဟေဟိပိ မဟာနုဘာဝေါ မဟာပုညော’’တိ ဗျာကရိံသု။ တံ သုတွာ ရာဇာ ယထာဝုတ္တေနတ္ထေန ‘‘နိမီ’’တိဿ နာမံ အကာသိ၊ သော ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ သီလေ ဥပေါသထကမ္မေ စ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော အဟောသိ။ အထဿ ပိတာ ပုရိမနယေနေဝ ပလိတံ ဒိသွာ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ နဂရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။

နိမိရာဇာ ပန ဒါနဇ္ဈာသယတာယ စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ စာတိ ပဉ္စ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ဧကေကာယ ဒါနသာလာယ သတသဟဿံ သတသဟဿံ ကတွာ ဒေဝသိကံ ပဉ္စသတသဟဿာနိ ပရိစ္စဇိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိ၊ ပက္ခဒိဝသေသု ဥပေါသထကမ္မံ သမာဒိယိ ၊ မဟာဇနမ္ပိ ဒါနာဒီသု ပုညေသု သမာဒပေသိ၊ သဂ္ဂမဂ္ဂံ အာစိက္ခိ၊ နိရယဘယေန တဇ္ဇေသိ၊ ပါပတော နိဝါရေသိ။ တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ မဟာဇနော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ တတော စုတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဒေဝလောကော ပရိပူရိ၊ နိရယော တုစ္ဆော ဝိယ အဟောသိ။ တဒါ ပန အတ္တနော ဒါနဇ္ဈာသယဿ ဥဠာရဘာဝံ သဝိသေသံ ဒါနပါရမိယာ ပူရိတဘာဝဉ္စ ပဝေဒေန္တော သတ္ထာ –

၄၁။

‘‘တဒါဟံ မာပယိတွာန၊ စတုဿာလံ စတုမ္မုခံ၊

တတ္ထ ဒါနံ ပဝတ္တေသိံ၊ မိဂပက္ခိနရာဒိန’’န္တိ။ – အာဒိမာဟ၊

တတ္ထ တဒါတိ တသ္မိံ နိမိရာဇကာလေ။ မာပယိတွာနာတိ ကာရာပေတွာ။ စတုဿာလန္တိ စတူသု ဒိသာသု သမ္ဗန္ဓသာလံ။ စတုမ္မုခန္တိ စတူသု ဒိသာသု စတူဟိ ဒွါရေဟိ ယုတ္တံ။ ဒါနသာလာယ ဟိ မဟန္တဘာဝတော ဒေယျဓမ္မဿ ယာစကဇနဿ စ ဗဟုဘာဝတော န သက္ကာ ဧကေနေဝ ဒွါရေန ဒါနဓမ္မံ ပရိယန္တံ ကာတုံ ဒေယျဓမ္မဉ္စ ပရိယောသာပေတုန္တိ သာလာယ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရိ မဟာဒွါရာနိ ကာရာပေသိ။ တတ္ထ ဒွါရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကောဏာ ဒေယျဓမ္မော ရာသိကတော တိဋ္ဌတိ။ အရုဏုဂ္ဂံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ပကတိယာ သံဝေသနကာလော၊ တာဝ ဒါနံ ပဝတ္တေတိ။ ဣတရသ္မိမ္ပိ ကာလေ အနေကသတာ ပဒီပါ ဈာယန္တိ။ ယဒါ ယဒါ အတ္ထိကာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တဒါ တဒါ ဒီယတေဝ။ တဉ္စ ဒါနံ န ကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာနညေဝ ၊ အထ ခေါ အဍ္ဎာနံ မဟာဘောဂါနမ္ပိ ဥပကပ္ပနဝသေန မဟာသုဒဿနဒါနသဒိသံ ဥဠာရတရပဏီတတရာနံ ဒေယျဓမ္မာနံ ပရိစ္စဇနတော သဗ္ဗေပိ သကလဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော မနုဿာ ပဋိဂ္ဂဟေသုဉ္စေဝ ပရိဘုဉ္ဇိံသု စ။ သကလဇမ္ဗုဒီပဉှိ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ မဟာပုရိသော တဒါ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ယထာ စ မနုဿာနံ၊ ဧဝံ မိဂပက္ခိကေ အာဒိံ ကတွာ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ ဒါနသာလာယ ဗဟိ ဧကမန္တေ တေသံ ဥပကပ္ပနဝသေန ဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ဒါနံ ပဝတ္တေသိံ၊ မိဂပက္ခိနရာဒိန’’န္တိ။ န ကေဝလဉ္စ တိရစ္ဆာနာနမေဝ၊ ပေတာနမ္ပိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပတ္တိံ ဒါပေသိ။ ယထာ စ ဧကိဿာ ဒါနသာလာယ၊ ဧဝံ ပဉ္စသုပိ ဒါနသာလာသု ဒါနံ ပဝတ္တိတ္ထ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘တဒါဟံ မာပယိတွာန၊ စတုဿာလံ စတုမ္မုခ’’န္တိ ဧကံ ဝိယ ဝုတ္တံ၊ တံ နဂရမဇ္ဈေ ဒါနသာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၂။ ဣဒါနိ တတ္ထ ဒေယျဓမ္မံ ဧကဒေသေန ဒဿေန္တော ‘‘အစ္ဆာဒနဉ္စ သယနံ၊ အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇန’’န္တိ အာဟ။

တတ္ထ အစ္ဆာဒနန္တိ ခေါမသုခုမာဒိနာနာဝိဓနိဝါသနပါရုပနံ။ သယနန္တိ မဉ္စပလ္လင်္ကာဒိဉ္စေဝ ဂေါနကစိတ္တကာဒိဉ္စ အနေကဝိဓံ သယိတဗ္ဗကံ၊ အာသနမ္ပိ စေတ္ထ သယနဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇနန္တိ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ယထာဘိရုစိတံ နာနဂ္ဂရသံ အန္နဉ္စေဝ ပါနဉ္စ အဝသိဋ္ဌံ နာနာဝိဓဘောဇနဝိကတိဉ္စ။ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ကရိတွာနာတိ အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာယုပရိယောသာနာ အဟောရတ္တံ အဝိစ္ဆိန္နံ ကတွာ။

၄၃-၄။ ဣဒါနိ တဿ ဒါနဿ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အာရဗ္ဘ ဒါနပါရမိဘာဝေန ပဝတ္တိတဘာဝံ ဒဿေန္တော ယထာ တဒါ အတ္တနော အဇ္ဈာသယော ပဝတ္တော၊ တံ ဥပမာယ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာပိ သေဝကော’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ နာမ သေဝကပုရိသော အတ္တနော သာမိကံ ကာလာနုကာလံ သေဝနဝသေန ဥပဂတော လဒ္ဓဗ္ဗဓနဟေတု ကာယေန ဝါစာယ မနသာ သဗ္ဗထာပိ ကာယဝစီမနောကမ္မေဟိ ယထာ သော အာရာဓိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ အာရာဓနီယံ အာရာဓနမေဝ ဧသတိ ဂဝေသတိ၊ တထာ အဟမ္ပိ ဗောဓိသတ္တဘူတော သဒေဝကဿ လောကဿ သာမိဘူတံ အနုတ္တရံ ဗုဒ္ဓဘာဝံ သေဝေတုကာမော တဿ အာရာဓနတ္ထံ သဗ္ဗဘဝေ သဗ္ဗသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဘဝေ ဒါနပါရမိပရိပူရဏဝသေန ဒါနေန သဗ္ဗသတ္တေ သန္တပ္ပေတွာ ဗောဓိသင်္ခါတတော အရိယမဂ္ဂဉာဏတော ဇာတတ္တာ ‘‘ဗောဓိဇ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပရတော သဗ္ဗထာ နာနူပါယေဟိ ဧသိဿာမိ ဂဝေသိဿာမိ၊ တံ ဥတ္တမံ ဗောဓိံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ဇီဝိတပရိစ္စာဂါဒိံ ယံကိဉ္စိ ကတွာ ဣစ္ဆာမိ အဘိပတ္ထေမီတိ။

ဧဝမိဓ ဒါနဇ္ဈာသယဿ ဥဠာရဘာဝံ ဒဿေတုံ ဒါနပါရမိဝသေနေဝ ဒေသနာ ကတာ။ ဇာတကဒေသနာယံ ပနဿ သီလပါရမိအာဒီနမ္ပိ ပရိပူရဏံ ဝိဘာဝိတမေဝ၊ တထာ ဟိဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သီလာဒိဂုဏေဟိ အတ္တာနံ အလင်္ကရိတွာ မဟာဇနံ တတ္ထ ပတိဋ္ဌပေန္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ သုဓမ္မာယံ ဒေဝသဘာယံ သန္နိပတိတာ ‘‘အဟော အမှာကံ နိမိရာဇာနံ နိဿာယ မယံ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ ပတ္တာ၊ ဧဝရူပါပိ နာမ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ မဟာဇနဿ ဗုဒ္ဓကိစ္စံ သာဓယမာနာ အစ္ဆရိယမနုဿာ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ မဟာပုရိသဿ ဂုဏေ ဝဏ္ဏေန္တာ အဘိတ္ထဝိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အစ္ဆေရံ ဝတ လောကသ္မိံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝိစက္ခဏာ၊

ယဒါ အဟု နိမိရာဇာ၊ ပဏ္ဍိတော ကုသလတ္ထိကော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၁) –

အာဒိ။

တံ သုတွာ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ဒေဝါ ဗောဓိသတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမာ အဟေသုံ။ အထေကဒိဝသံ မဟာပုရိသဿ ဥပေါသထိကဿ ဥပရိပါသာဒဝရဂတဿ ပစ္ဆိမယာမေ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ‘‘ဒါနံ နု ခေါ ဝရံ၊ ဥဒါဟု ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။ သော တံ အတ္တနော ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတုံ နာသက္ခိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော တံ ကာရဏံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တံ တထာ ဝိတက္ကေန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဟန္ဒဿ ဝိတက္ကံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ ပုရတော ဌိတော တေန ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုဋ္ဌော အတ္တနော ဒေဝရာဇဘာဝံ အာရောစေတွာ ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ စိန္တေသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သက္ကော ဗြဟ္မစရိယမေဝ ဥတ္တမံ ကတွာ ဒဿေန္တော –

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတိ။

‘‘န ဟေတေ သုလဘာ ကာယာ၊ ယာစယောဂေန ကေနစိ၊

ယေ ကာယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ၊ အနဂါရာ တပဿိနော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၉-၄၃၀) –

အာဟ။

တတ္ထ ပုထုတိတ္ထာယတနေသု မေထုနဝိရတိမတ္တံ ဟီနံ ဗြဟ္မစရိယံ နာမ၊ တေန ခတ္တိယကုလေ ဥပပဇ္ဇတိ။ ဈာနဿ ဥပစာရမတ္တံ မဇ္ဈိမံ နာမ၊ တေန ဒေဝတ္တံ ဥပပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနံ ပန ဥတ္တမံ နာမ၊ တေန ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တဉှိ ဗာဟိရကာ ‘‘နိဗ္ဗာန’’န္တိ ကထေန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသုဇ္ဈတီ’’တိ။ သာသနေ ပန ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ဘိက္ခုနော အညတရံ ဒေဝနိကာယံ ပတ္ထေန္တဿ ဗြဟ္မစရိယစေတနာ ဟီနတာယ ဟီနံ နာမ၊ တေန ယထာပတ္ထိတေ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလဿ အဋ္ဌသမာပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနံ မဇ္ဈိမံ နာမ၊ တေန ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ပရိသုဒ္ဓသီလဿ ပန ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ ဥတ္တမံ နာမ၊ တေန ဝိသုဇ္ဈတီတိ။ ဣတိ သက္ကော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒါနတော ဗြဟ္မစရိယဝါသောဝ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန မဟပ္ဖလော’’တိ ဝဏ္ဏေသိ။ ကာယာတိ ဗြဟ္မဂဏာ။ ယာစယောဂေနာတိ ယာစနယုတ္တေန။ ‘‘ယာဇယောဂေနာ’’တိပိ ပါဠိ၊ ယဇနယုတ္တေန၊ ဒါနယုတ္တေနာတိ အတ္ထော။ တပဿိနောတိ တပနိဿိတကာ။ ဣမာယပိ ဂါထာယ ဗြဟ္မစရိယဝါသဿေဝ မဟာနုဘာဝတံ ဒီပေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ကိဉ္စာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒါနတော ဗြဟ္မစရိယမေဝ မဟပ္ဖလံ၊ ဒွေပိ ပနေတေ မဟာပုရိသကတ္တဗ္ဗာဝ ။ ဒွီသုပိ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဒါနဉ္စ ဒေဟိ သီလဉ္စ ရက္ခာဟီ’’တိ ဝတွာ တံ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

အထ နံ ဒေဝဂဏော ‘‘မဟာရာဇ၊ ကုဟိံ ဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သက္ကော ‘‘မိထိလာယံ နိမိရညော ကင်္ခ ဆိန္ဒိတု’’န္တိ တမတ္ထံ ပကာသေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏေ ဝိတ္ထာရတော ဝဏ္ဏေသိ။ တံ သုတွာ ဒေဝါ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ နိမိရာဇာနံ ဒဋ္ဌုကာမမှာ၊ သာဓု နံ ပက္ကောသာပေဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ သက္ကော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မာတလိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ နိမိရာဇာနံ ဝေဇယန္တံ အာရောပေတွာ အာနေဟီ’’တိ ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ရထေန ဂန္တွာ တတ္ထ မဟာသတ္တံ အာရောပေတွာ တေန ယာစိတော ယထာကမ္မံ ပါပကမ္မီနံ ပုညကမ္မီနဉ္စ ဌာနာနိ အာစိက္ခန္တော အနုက္ကမေန ဒေဝလောကံ နေသိ ။ ဒေဝါပိ ခေါ ‘‘နိမိရာဇာ အာဂတော’’တိ သုတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဝါသပုပ္ဖဟတ္ထာ ယာဝ စိတ္တကူဋဒွါရကောဋ္ဌကာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ မဟာသတ္တံ ဒိဗ္ဗဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေန္တာ သုဓမ္မံ ဒေဝသဘံ အာနယိံသု။ ရာဇာ ရထာ ဩတရိတွာ ဒေဝသဘံ ပဝိသိတွာ သက္ကေန သဒ္ဓိံ ဧကာသနေ နိသီဒိတွာ တေန ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ နိမန္တိယမာနော ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဣမေဟိ ယာစိတကူပမေဟိ ကာမေဟီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မနုဿဂဏနာယ သတ္တာဟမေဝ ဌတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ မနုဿလောကံ၊ တတ္ထ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော ‘‘နိမိရာဇာနံ မိထိလံ နေဟီ’’တိ မာတလိံ အာဏာပေသိ။ သော တံ ဝေဇယန္တရထံ အာရောပေတွာ ပါစီနဒိသာဘာဂေန မိထိလံ ပါပုဏိ။ မဟာဇနော ဒိဗ္ဗရထံ ဒိသွာ ရညော ပစ္စုဂ္ဂမနံ အကာသိ။ မာတလိ သီဟပဉ္ဇရေ မဟာသတ္တံ ဩတာရေတွာ အာပုစ္ဆိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ မဟာဇနောပိ ရာဇာနံ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ကီဒိသော၊ ဒေဝ၊ ဒေဝလောကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိံ ဝဏ္ဏေတွာ ‘‘တုမှေပိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောထ၊ ဧဝံ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿထာ’’တိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော အပရဘာဂေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန ပလိတံ ဒိသွာ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ။ မာတလိ အာနန္ဒော။ စတုရာသီတိ ရာဇသဟဿာနိ ဗုဒ္ဓပရိသာ။ နိမိရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဗောဓိသမ္ဘာရာ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဗြဟ္မလောကသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပုဗ္ဗေ အတ္တနာ ပဝတ္တိတံ ကလျာဏဝတ္တံ အနုပ္ပဗန္ဓေဿာမီတိ မဟာကရုဏာယ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တနံ၊ ဥဠာရော ဒါနဇ္ဈာသယော၊ တဒနုရူပါ ဒါနာဒီသု ပဋိပတ္တိ၊ မဟာဇနဿ စ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနံ၊ ယာဝ ဒေဝမနုဿာနံ ပတ္ထဋယသတာ၊ သက္ကဿ ဒေဝရာဇဿ ဥပသင်္ကမနေ အတိဝိမှယတာ၊ တေန ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ နိမန္တိယမာနောပိ တံ အနလင်္ကရိတွာ ပုညသမ္ဘာရပရိဗြူဟနတ္ထံ ပုန မနုဿဝါသူပဂမနံ၊ လာဘသမ္ပတ္တီသု သဗ္ဗတ္ထ အလဂ္ဂဘာဝေါတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ။

နိမိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ စန္ဒကုမာရစရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၅။ သတ္တမေ ဧကရာဇဿ အတြဇောတိ ဧကရာဇဿ နာမ ကာသိရညော ဩရသပုတ္တော။ နဂရေ ပုပ္ဖဝတိယာတိ ပုပ္ဖဝတိနာမကေ နဂရေ။ စန္ဒသဝှယောတိ စန္ဒသဒ္ဒေန အဝှာတဗ္ဗော၊ စန္ဒနာမောတိ အတ္ထော။

အတီတေ ကိရ အယံ ဗာရာဏသီ ပုပ္ဖဝတီ နာမ အဟောသိ။ တတ္ထ ဝသဝတ္တိရညော ပုတ္တော ဧကရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဂေါတမိယာ နာမ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ‘‘စန္ဒကုမာရော’’တိဿ နာမမကံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ အပရောပိ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ‘‘သူရိယကုမာရော’’တိ နာမမကံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ဧကာ ဓီတာ ဥပ္ပန္နာ၊ ‘‘သေလာ’’တိဿာ နာမမကံသု။ ဝေမာတိကာ စ နေသံ ဘဒ္ဒသေနော သူရော စာတိ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော အနုပုဗ္ဗေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော သိပ္ပေသု စ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု စ ပါရံ အဂမာသိ။ တဿ ရာဇာ အနုစ္ဆဝိကံ စန္ဒံ နာမ ရာဇဓီတရံ အာနေတွာ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဧကော ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ‘‘ဝါသုလော’’တိ နာမမကံသု။ တဿ ပန ရညော ခဏ္ဍဟာလော နာမ ပုရောဟိတော၊ တံ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆယေ ဌပေသိ။ သော လဉ္ဇဝိတ္တကော ဟုတွာ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အဿာမိကေ သာမိကေ ကရောတိ၊ သာမိကေ စ အဿာမိကေ ကရောတိ။ အထေကဒိဝသံ အဋ္ဋပရာဇိတော ဧကော ပုရိသော ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဥပက္ကောသေန္တော နိက္ခမိတွာ ရာဇူပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တံ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ တဿ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘သာမိ ခဏ္ဍဟာလော ဝိနိစ္ဆယေ ဝိလောပံ ခါဒတိ၊ အဟံ တေန လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ပရာဇယံ ပါပိတော’’တိ အဋ္ဋဿရမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မာ ဘာယီ’’တိ တံ အဿာသေတွာ ဝိနိစ္ဆယံ နေတွာ သာမိကမေဝ သာမိကံ အကာသိ။ မဟာဇနော မဟာသဒ္ဒေန သာဓုကာရမဒါသိ။

ရာဇာ ‘‘ဗောဓိသတ္တေန ကိရ အဋ္ဋော သုဝိနိစ္ဆိတော’’တိ သုတွာ တံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တွမေဝ အဋ္ဋကရဏေ ဝိနိစ္ဆယံ ဝိနိစ္ဆိနာဟီ’’တိ ဝိနိစ္ဆယံ ဗောဓိသတ္တဿ အဒါသိ။ ခဏ္ဍဟာလဿ အာယော ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ဩတာရာပေက္ခော ဝိစရိ။ သော ပန ရာဇာ မုဓပ္ပသန္နော။ သော ဧကဒိဝသံ သုပိနန္တေန ဒေဝလောကံ ပဿိတွာ တတ္ထ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ ‘‘ပုရောဟိတံ ဗြဟ္မလောကဂါမိမဂ္ဂံ အာစိက္ခာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အတိဒါနံ ဒဒန္တော သဗ္ဗစတုက္ကေန ယညံ ယဇဿူ’’တိ ဝတွာ ရညာ ‘‘ကိံ အတိဒါန’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အတ္တနော ပိယပုတ္တာ ပိယဘရိယာ ပိယဓီတရော မဟာဝိဘဝသေဋ္ဌိနော မင်္ဂလဟတ္ထိအဿာဒယောတိ ဧတေ စတ္တာရော စတ္တာရော ကတွာ ဒွိပဒစတုပ္ပဒေ ယညတ္ထာယ ပရိစ္စဇိတွာ တေသံ ဂလလောဟိတေန ယဇနံ အတိဒါနံ နာမာ’’တိ သညာပေသိ။ ဣတိ သော ‘‘သဂ္ဂမဂ္ဂံ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ နိရယမဂ္ဂံ အာစိက္ခိ။

ရာဇာပိ တသ္မိံ ပဏ္ဍိတသညီ ဟုတွာ ‘‘တေန ဝုတ္တဝိဓိ သဂ္ဂမဂ္ဂေါ’’တိ သညာယ တံ ပဋိပဇ္ဇိတုကာမော မဟန္တံ ယညာဝါဋံ ကာရာပေတွာ တတ္ထ ဗောဓိသတ္တာဒိကေ စတ္တာရော ရာဇကုမာရေ အာဒိံ ကတွာ ခဏ္ဍဟာလေန ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ဒွိပဒစတုပ္ပဒံ ယညပသုတဋ္ဌာနေ နေထာတိ အာဏာပေသိ။ သဗ္ဗဉ္စ ယညသမ္ဘာရံ ဥပက္ခဋံ အဟောသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော မဟန္တံ ကောလာဟလံ အကာသိ။ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ခဏ္ဍဟာလေန ဥပတ္ထမ္ဘိတော ပုနပိ တထာ တံ အာဏာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ခဏ္ဍဟာလေန ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အလဘန္တေန မယိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ မမေဝ မရဏံ ဣစ္ဆန္တေန မဟာဇနဿ အနယဗျသနံ ဥပ္ပာဒိတ’’န္တိ ဇာနိတွာ နာနာဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ရာဇာနံ တတော ဒုဂ္ဂဟိတဂ္ဂါဟတော ဝိဝေစေတုံ ဝါယမိတွာပိ နာသက္ခိ။ မဟာဇနော ပရိဒေဝိ၊ မဟန္တံ ကာရုညမကာသိ။ မဟာဇနဿ ပရိဒေဝန္တဿေဝ ယညာဝါဋေ သဗ္ဗကမ္မာနိ နိဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇပုတ္တံ နေတွာ ဂီဝါယ နာမေတွာ နိသီဒါပေသုံ။ ခဏ္ဍဟာလော သုဝဏ္ဏပါတိံ ဥပနာမေတွာ ခဂ္ဂံ အာဒါယ ‘‘တဿ ဂီဝံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ စန္ဒာ နာမ ရာဇပုတ္တဿ ဒေဝီ ‘‘အညံ မေ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ၊ အတ္တနော သစ္စဗလေန သာမိကဿ သောတ္ထိံ ကရိဿာမီ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ပရိသာယ အန္တရေ ဝိစရန္တီ ‘‘ဣဒံ ဧကန္တေနေဝ ပါပကမ္မံ၊ ယံ ခဏ္ဍဟာလော သဂ္ဂမဂ္ဂေါတိ ကရောတိ။ ဣမိနာ မယှံ သစ္စဝစနေန မမ သာမိကဿ သောတ္ထိ ဟောတု။

‘‘ယာ ဒေဝတာ ဣဓ လောကေ၊ သဗ္ဗာ တာ သရဏံ ဂတာ၊

အနာထံ တာယထ မမံ၊ ယထာဟံ ပတိမာ သိယ’’န္တိ။ –

သစ္စကိရိယမကာသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ တဿာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒံ သုတွာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဇလိတံ အယောကူဋံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ တာသေတွာ သဗ္ဗေ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ သက္ကောပိ တဒါ အတ္တနော ဒိဗ္ဗရူပံ ဒဿေတွာ သမ္ပဇ္ဇလိတံ သဇောတိဘူတံ ဝဇိရံ ပရိဗ္ဘမန္တော ‘‘အရေ၊ ပါပရာဇ ကာဠကဏ္ဏိ၊ ကဒါ တယာ ပါဏာတိပါတေန သုဂတိဂမနံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ၊ စန္ဒကုမာရံ သဗ္ဗဉ္စ ဣမံ ဇနံ ဗန္ဓနတော မောစေဟိ၊ နော စေ မောစေဿသိ၊ ဧတ္ထေဝ တေ ဣမဿ စ ဒုဋ္ဌဗြာဟ္မဏဿ သီသံ ဖာလေဿာမီ’’တိ အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏော စ သီဃံ သဗ္ဗေ ဗန္ဓနာ မောစေသုံ။

အထ မဟာဇနော ဧကကောလာဟလံ ကတွာ သဟသာ ယညာဝါဋံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ခဏ္ဍဟာလဿ ဧကေကံ လေဍ္ဍုပ္ပဟာရံ ဒေန္တော တတ္ထေဝ နံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ရာဇာနမ္ပိ မာရေတုံ အာရဘိ။ ဗောဓိသတ္တော ပုရေတရမေဝ ပိတရံ ပလိဿဇိတွာ ဌိတော မာရေတုံ န အဒါသိ။ မဟာဇနော ‘‘ဇီဝိတံ တာဝဿ ပါပရညော ဒေမ၊ ဆတ္တံ ပနဿ န ဒဿာမ၊ နဂရေ ဝါသံ ဝါ န ဒဿာမ၊ တံ စဏ္ဍာလံ ကတွာ ဗဟိနဂရေ ဝါသာပေဿာမာ’’တိ ရာဇဝေသံ ဟာရေတွာ ကာသာဝံ နိဝါသာပေတွာ ဟလိဒ္ဒိပိလောတိကာယ သီသံ ဝေဌေတွာ စဏ္ဍာလံ ကတွာ စဏ္ဍာလဂါမံ ပဟိဏိံသု။ ယေ ပန တံ ပသုဃာတယညံ ယဇိံသု စေဝ ယဇာပေသုဉ္စ အနုမောဒိံသု စ၊ သဗ္ဗေ တေ နိရယပရာယနာ အဟေသုံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘သဗ္ဗေ ပတိဋ္ဌာ နိရယံ၊ ယထာ တံ ပါပကံ ကရိတွာန၊

န ဟိ ပါပကမ္မံ ကတွာ၊ လဗ္ဘာ သုဂတိံ ဣတော ဂန္တု’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၁၄၃)၊

အထ သဗ္ဗာပိ ရာဇပရိသာ နာဂရာ စေဝ ဇာနပဒါ စ သမာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ သော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တော တံ အတ္တနော မဟာဇနဿ စ အကာရဏေနေဝ ဥပ္ပန္နံ အနယဗျသနံ အနုဿရိတွာ သံဝေဂဇာတော ပုညကိရိယာသု ဘိယျောသောမတ္တာယ ဥဿာဟဇာတော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ သီလာနိ ရက္ခိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ သမာဒိယိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၄၆။

‘‘တဒါဟံ ယဇနာ မုတ္တော၊ နိက္ခန္တော ယညဝါဋတော၊

သံဝေဂံ ဇနယိတွာန၊ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိ’’န္တိ။ – အာဒိ၊

တတ္ထ ယဇနာ မုတ္တောတိ ခဏ္ဍဟာလေန ဝိဟိတယညဝိဓိတော ဝုတ္တနယေန ဃာတေတဗ္ဗတော မုတ္တော။ နိက္ခန္တော ယညဝါဋတောတိ အဘိသေကကရဏတ္ထာယ ဥဿာဟဇာတေန မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ တတော ယညဘူမိတော နိဂ္ဂတော။ သံဝေဂံ ဇနယိတွာနာတိ ဧဝံ ‘‘ဗဟုအန္တရာယော လောကသန္နိဝါသော’’တိ အတိဝိယ သံဝေဂံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယိန္တိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရာပေတွာ မဟတာ ဓနပရိစ္စာဂေန ဝေဿန္တရဒါနသဒိသံ မဟာဒါနမဒါသိံ။ ဧတေန အဘိသေကကရဏတော ပဋ္ဌာယ တဿ မဟာဒါနဿ ပဝတ္တိတဘာဝံ ဒဿေတိ။

၄၇။ ဒက္ခိဏေယျေ အဒတွာနာတိ ဒက္ခိဏာရဟေ ပုဂ္ဂလေ ဒေယျဓမ္မံ အပရိစ္စဇိတွာ။ အပိ ဆပ္ပဉ္စ ရတ္တိယောတိ အပ္ပေကဒါ ဆပိ ပဉ္စပိ ရတ္တိယော အတ္တနော ပိဝနခါဒနဘုဉ္ဇနာနိ န ကရောမီတိ ဒဿေတိ။

တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ မဟာမေဃော ဝိယ အဘိဝဿန္တော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒါနသာလာသု အန္နပါနာဒိဥဠာရုဠာရပဏီတပဏီတမေဝ ယာစကာနံ ယထာရုစိတံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒီယတိ၊ တထာပိ အတ္တနော သဇ္ဇိတံ အာဟာရံ ရာဇာရဟဘောဇနမ္ပိ ယာစကာနံ အဒတွာ န ဘုဉ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နာဟံ ပိဝါမီ’’တိအာဒိ။

၄၈။ ဣဒါနိ တထာ ယာစကာနံ ဒါနေ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ဥပမံ တာဝ အာဟရတိ ‘‘ယထာပိ ဝါဏိဇော နာမာ’’တိအာဒိနာ။ တဿတ္ထော – ယထာ နာမ ဝါဏိဇော ဘဏ္ဍဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အပ္ပေန ပါဘတေန ဗဟုံ ဘဏ္ဍံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဝိပုလံ ဘဏ္ဍသန္နိစယံ ကတွာ ဒေသကာလံ ဇာနန္တော ယတ္ထဿ လာဘော ဥဒယော မဟာ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဒေသေ ကာလေ ဝါ တံ ဘဏ္ဍံ ဟရတိ ဥပနေတိ ဝိက္ကိဏာတိ။

၄၉။ သကဘုတ္တာပီတိ သကဘုတ္တတောပိ အတ္တနာ ပရိဘုတ္တတောပိ။ ‘‘သကပရိဘုတ္တာပီ’’တိပိ ပါဌော။ ပရေတိ ပရသ္မိံ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလေ။ သတဘာဂေါတိ အနေကသတဘာဂေါ အာယတိံ ဘဝိဿတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဝါဏိဇေန ကီတဘဏ္ဍံ တတ္ထေဝ အဝိက္ကိဏိတွာ တထာရူပေ ဒေသေ ကာလေ စ ဝိက္ကိဏိယမာနံ ဗဟုံ ဥဒယံ ဝိပုလံ ဖလံ ဟောတိ၊ တထေဝ အတ္တနော သန္တကံ အတ္တနာ အနုပဘုဉ္ဇိတွာ ပရသ္မိံ ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂလေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ အနေကသတဘာဂေါ ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ အတ္တနာ အဘုဉ္ဇိတွာပိ ပရဿ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘တိရစ္ဆာနဂတေ ဒါနံ ဒတွာ သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ။ ပုထုဇ္ဇနဒုဿီလေ ဒါနံ ဒတွာ သဟဿဂုဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဝိတ္ထာရော။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တာ ဇာနေယျုံ ဒါနသံဝိဘာဂဿ ဝိပါကံ၊ ယထာဟံ ဇာနာမိ၊ န အဒတွာ ဘုဉ္ဇေယျုံ၊ န စ နေသံ မစ္ဆေရမလံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌေယျ။ ယောပိ နေသံ အဿ စရိမော အာလောပေါ စရိမံ ကဗဠံ၊ တတောပိ န အသံဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇေယျု’’န္တိအာဒိ (ဣတိဝု။ ၂၆)။

၅၀။ ဧတမတ္ထဝသံ ဉတွာတိ ဧတံ ဒါနဿ မဟပ္ဖလဘာဝသင်္ခါတဉ္စေဝ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပစ္စယဘာဝသင်္ခါတဉ္စ အတ္ထဝသံ ကာရဏံ ဇာနိတွာ။ န ပဋိက္ကမာမိ ဒါနတောတိ ဒါနပါရမိတော ဤသကမ္ပိ န နိဝတ္တာမိ အဘိက္ကမာမိ ဧဝ။ ကိမတ္ထံ? သမ္ဗောဓိမနုပတ္တိယာတိ သမ္ဗောဓိံ သဗ္ဗညုတညာဏံ အနုပ္ပတ္တိယာ အနုပ္ပတ္တိယတ္ထံ၊ အဓိဂန္တုန္တိ အတ္ထော။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော မဟာဇနေန ပိတရိ စဏ္ဍာလဂါမံ ပဝေသိတေ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ပရိဗ္ဗယံ ဒါပေသိ နိဝါသနာနိ ပါရုပနာနိ စ။ သောပိ နဂရံ ပဝိသိတုံ အလဘန္တော ဗောဓိသတ္တေ ဥယျာနကီဠာဒိအတ္ထံ ဗဟိဂတေ ဥပသင်္ကမတိ၊ ပုတ္တသညာယ ပန န ဝန္ဒတိ၊ န အဉ္ဇလိကမ္မံ ကရောတိ၊ ‘‘စိရံ ဇီဝ၊ သာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဒိဋ္ဌဒိဝသေ အတိရေကသမ္မာနံ ကရောတိ။ သော ဧဝံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အာယုပရိယောသာနေ သပရိသော ဒေဝလောကံ ပူရေသိ။

တဒါ ခဏ္ဍဟာလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဂေါတမီ ဒေဝီ မဟာမာယာ၊ စန္ဒာ ရာဇဓီတာ ရာဟုလမာတာ၊ ဝါသုလော ရာဟုလော၊ သေလာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ သူရော မဟာကဿပေါ၊ ဘဒ္ဒသေနော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ သူရိယကုမာရော သာရိပုတ္တော၊ စန္ဒရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တဒါ ခဏ္ဍဟာလဿ ကက္ခဠဖရုသဘာဝံ ဇာနန္တောပိ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာ ဓမ္မေန သမေန အဋ္ဋဿ ဝိနိစ္ဆယော၊ အတ္တာနံ မာရေတုကာမဿေဝ ခဏ္ဍဟာလဿ တထာ ယညဝိဓာနံ ဇာနိတွာပိ တဿ ဥပရိ စိတ္တပ္ပကောပါဘာဝေါ၊ အတ္တနော ပရိသံ ဂဟေတွာ ပိတု သတ္တု ဘဝိတုံ သမတ္ထောပိ ‘‘မာဒိသဿ နာမ ဂရူဟိ ဝိရောဓော န ယုတ္တော’’တိ အတ္တာနံ ပုရိသပသုံ ကတွာ ဃာတာပေတုကာမဿ ပိတု အာဏာယံ အဝဋ္ဌာနံ၊ ကောသိယာ အသိံ ဂဟေတွာ သီသံ ဆိန္ဒိတုံ ဥပက္ကမန္တေ ပုရောဟိတေ အတ္တနော ပိတရိ ပုတ္တေ သဗ္ဗသတ္တေသု စ မေတ္တာဖရဏေန သမစိတ္တတာ၊ မဟာဇနေ ပိတရံ မာရေတုံ ဥပက္ကမန္တေ သယံ ပလိဿဇိတွာ တဿ ဇီဝိတဒါနဉ္စ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝေဿန္တရဒါနသဒိသံ မဟာဒါနံ ဒဒတောပိ ဒါနေန အတိတ္တဘာဝေါ၊ မဟာဇနေန စဏ္ဍာလေသု ဝါသာပိတဿ ပိတု ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဒတွာ ပေါသနံ၊ မဟာဇနံ ပုညကိရိယာသု ပတိဋ္ဌာပနန္တိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ။

စန္ဒကုမာရစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သိဝိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၅၁။ အဋ္ဌမေ အရိဋ္ဌသဝှယေ နဂရေတိ အရိဋ္ဌပုရနာမကေ နဂရေ။ သိဝိ နာမာသိ ခတ္တိယောတိ သိဝီတိ ဂေါတ္တတော ဧဝံနာမကော ရာဇာ အဟောသိ။

အတီတေ ကိရ သိဝိရဋ္ဌေ အရိဋ္ဌပုရနဂရေ သိဝိရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ မဟာသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘သိဝိကုမာရော’’တိဿ နာမမကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော အာဂန္တွာ ပိတု သိပ္ပံ ဒဿေတွာ ဥပရဇ္ဇံ လဘိတွာ အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရာဇာ ဟုတွာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော နဂရဿ စတူသု ဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿပရိစ္စာဂေန မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ အဋ္ဌမီစာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသု သယံ ဒါနသာလံ ဂန္တွာ ဒါနဂ္ဂံ ဩလောကေတိ။

သော ဧကဒါ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပါတောဝ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော အတ္တနာ ဒိန္နဒါနံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဗာဟိရဝတ္ထုံ အတ္တနာ အဒိန္နံ နာမ အဒိသွာ ‘‘န မေ ဗာဟိရကဒါနံ တထာ စိတ္တံ တောသေတိ၊ ယထာ အဇ္ဈတ္တိကဒါနံ၊ အဟော ဝတ မမ ဒါနသာလံ ဂတကာလေ ကောစိ ယာစကော ဗာဟိရဝတ္ထုံ အယာစိတွာ အဇ္ဈတ္တိကမေဝ ယာစေယျ၊ သစေ ဟိ မေ ကောစိ သရီရေ မံသံ ဝါ လောဟိတံ ဝါ သီသံ ဝါ ဟဒယမံသံ ဝါ အက္ခီနိ ဝါ ဥပဍ္ဎသရီရံ ဝါ သကလမေဝ ဝါ အတ္တဘာဝံ ဒါသဘာဝေန ယာစေယျ၊ တံတဒေဝဿ အဓိပ္ပာယံ ပူရေန္တော ဒါတုံ သက္ကောမီ’’တိ စိန္တေသိ။ ပါဠိယံ ပန အက္ခီနံ ဧဝ ဝသေန အာဂတာ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘နိသဇ္ဇ ပါသာဒဝရေ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ’’။

၅၂။

‘‘ယံကိဉ္စိ မာနုသံ ဒါနံ၊ အဒိန္နံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ယောပိ ယာစေယျ မံ စက္ခုံ၊ ဒဒေယျံ အဝိကမ္ပိတော’’တိ။

တတ္ထ မာနုသံ ဒါနန္တိ ပကတိမနုဿေဟိ ဒါတဗ္ဗဒါနံ အန္နပါနာဒိ။ ဧဝံ ပန မဟာသတ္တဿ ဥဠာရေ ဒါနဇ္ဈာသယေ ဥပ္ပန္နေ သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော တဿ ကာရဏံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အဇ္ဈာသယံ ဒိသွာ ‘‘သိဝိရာဇာ အဇ္ဇ သမ္ပတ္တယာစကာ စက္ခူနိ စေ ယာစန္တိ၊ စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေတွာ နေသံ ဒဿာမီတိ စိန္တေသီ’’တိ သက္ကော ဒေဝပရိသာယ ဝတွာ ‘‘သော သက္ခိဿတိ နု ခေါ တံ ဒါတုံ၊ ဥဒါဟု နောတိ ဝီမံသိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ ဗောဓိသတ္တေ သောဠသဟိ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ နှတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတေ အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတေ ဒါနဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေ ဇရာဇိဏ္ဏော အန္ဓဗြာဟ္မဏော ဝိယ ဟုတွာ တဿ စက္ခုပထေ ဧကသ္မိံ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဥဘော ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ ရာဇာနံ ဇယာပေတွာ ဌိတော ဗောဓိသတ္တေန တဒဘိမုခံ ဝါရဏံ ပေသေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ ဣစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိတော ‘‘တဝ ဒါနဇ္ဈာသယံ နိဿာယ သမုဂ္ဂတေန ကိတ္တိဃောသေန သကလလောကသန္နိဝါသော နိရန္တရံ ဖုဋော၊ အဟဉ္စ အန္ဓော၊ တသ္မာ တံ ယာစာမီ’’တိ ဥပစာရဝသေန ဧကံ စက္ခုံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅၃။

‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိဿရော၊

နိသိန္နော ဒေဝပရိသာယ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

၅၄။

‘‘နိသဇ္ဇ ပါသာဒဝရေ၊ သိဝိရာဇာ မဟိဒ္ဓိကော၊

စိန္တေန္တော ဝိဝိဓံ ဒါနံ၊ အဒေယျံ သော န ပဿတိ။

၅၅။

‘‘တထံ နု ဝိတထံ နေတံ၊ ဟန္ဒ ဝီမံသယာမိ တံ၊

မုဟုတ္တံ အာဂမေယျာထ၊ ယာဝ ဇာနာမိ တံ မနံ။

၅၆။

‘‘ပဝေဓမာနော ပလိတသိရော၊ ဝလိဂတ္တော ဇရာတုရော၊

အန္ဓဝဏ္ဏောဝ ဟုတွာန၊ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။

၅၇။

‘‘သော တဒါ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ ဝါမံ ဒက္ခိဏဗာဟု စ၊

သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ကတွာ၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိ။

၅၈။

‘‘‘ယာစာမိ တံ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မိက ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

တဝ ဒါနရတာ ကိတ္တိ၊ ဥဂ္ဂတာ ဒေဝမာနုသေ။

၅၉။

‘‘‘ဥဘောပိ နေတ္တာ နယနာ၊ အန္ဓာ ဥပဟတာ မမ၊

ဧကံ မေ နယနံ ဒေဟိ၊ တွမ္ပိ ဧကေန ယာပယာ’’’တိ။

တတ္ထ စိန္တေန္တော ဝိဝိဓံ ဒါနန္တိ အတ္တနာ ဒိန္နံ ဝိဝိဓံ ဒါနံ စိန္တေန္တော၊ အာဝဇ္ဇေန္တော ဒါနံ ဝါ အတ္တနာ ဒိန္နံ ဝိဝိဓံ ဗာဟိရံ ဒေယျဓမ္မံ စိန္တေန္တော။ အဒေယျံ သော န ပဿတီတိ ဗာဟိရံ ဝိယ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုမ္ပိ အဒေယျံ ဒါတုံ အသက္ကုဏေယျံ န ပဿတိ၊ ‘‘စက္ခူနိပိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထံ နု ဝိတထံ နေတန္တိ ဧတံ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုနောပိ အဒေယျဿ အဒဿနံ ဒေယျဘာဝေနေဝ ဒဿနံ စိန္တနံ သစ္စံ နု ခေါ၊ ဥဒါဟု၊ အသစ္စန္တိ အတ္ထော။ သော တဒါ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ ဝါမံ ဒက္ခိဏဗာဟု စာတိ ဝါမဗာဟုံ ဒက္ခိဏဗာဟုဉ္စ တဒါ ပဂ္ဂဟေတွာ၊ ဥဘော ဗာဟူ ဥက္ခိပိတွာတိ အတ္ထော။ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနာတိ ရဋ္ဌဝဍ္ဎီကရ။ တွမ္ပိ ဧကေန ယာပယာတိ ဧကေန စက္ခုနာ သမဝိသမံ ပဿန္တော သကံ အတ္တဘာဝံ တွံ ယာပေဟိ၊ အဟမ္ပိ ဘဝတော လဒ္ဓေန ဧကေန ယာပေမီတိ ဒဿေတိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော တုဋ္ဌမာနသော ‘‘ဣဒါနေဝါဟံ ပါသာဒေ နိသိန္နော ဧဝံ စိန္တေတွာ အာဂတော၊ အယဉ္စ မေ စိတ္တံ ဉတွာ ဝိယ စက္ခုံ ယာစတိ၊ အဟော ဝတ မေ လာဘာ၊ အဇ္ဇ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတိ၊ အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဝတ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော အဟောသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၆၀။

‘‘တဿာဟံ ဝစနံ သုတွာ၊ ဟဋ္ဌော သံဝိဂ္ဂမာနသော၊

ကတဉ္ဇလီ ဝေဒဇာတော၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိံ။

၆၁။

‘‘‘ဣဒါနာဟံ စိန္တယိတွာန၊ ပါသာဒတော ဣဓာဂတော၊

တွံ မမ စိတ္တမညာယ၊ နေတ္တံ ယာစိတုမာဂတော။

၆၂။

‘‘‘အဟော မေ မာနသံ သိဒ္ဓံ၊ သင်္ကပ္ပော ပရိပူရိတော၊

အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဒါနဝရံ၊ အဇ္ဇ ဒဿာမိ ယာစကေ’’’တိ။

တတ္ထ တဿာတိ တဿ ဗြာဟ္မဏရူပဓရဿ သက္ကဿ။ ဟဋ္ဌောတိ တုဋ္ဌော။ သံဝိဂ္ဂမာနသောတိ မမ စိတ္တံ ဇာနိတွာ ဝိယ ဣမိနာ ဗြာဟ္မဏေန စက္ခု ယာစိတံ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ဧဝံ အစိန္တေတွာ ပမဇ္ဇိတော ဝတမှီတိ သံဝိဂ္ဂစိတ္တော။ ဝေဒဇာတောတိ ဇာတပီတိပါမောဇ္ဇော။ အဗြဝိန္တိ အဘာသိံ။ မာနသန္တိ မနသိ ဘဝံ မာနသံ၊ ဒါနဇ္ဈာသယော၊ ‘‘စက္ခုံ ဒဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နဒါနဇ္ဈာသယောတိ အတ္ထော။ သင်္ကပ္ပောတိ မနောရထော။ ပရိပူရိတောတိ ပရိပုဏ္ဏော။

အထ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော မမ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ဝိယ ဒုစ္စဇမ္ပိ စက္ခုံ မံ ယာစတိ၊ သိယာ နု ခေါ ကာယစိ ဒေဝတာယ အနုသိဋ္ဌော ဘဝိဿတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ တံ ဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ဇာတကဒေသနာယံ –

‘‘ကေနာနုသိဋ္ဌော ဣဓမာဂတောသိ၊ ဝနိဗ္ဗက စက္ခုပထာနိ ယာစိတုံ၊

သုဒုစ္စဇံ ယာစသိ ဥတ္တမင်္ဂံ၊ ယမာဟု နေတ္တံ ပုရိသေန ဒုစ္စဇ’’န္တိ။(ဇာ။ ၁။၁၅။၅၃)၊

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏရူပဓရော သက္ကော အာဟ –

‘‘ယမာဟု ဒေဝေသု သုဇမ္ပတီတိ၊ မဃဝါတိ နံ အာဟု မနုဿလောကေ၊

တေနာနုသိဋ္ဌော ဣဓမာဂတောသ္မိ၊ ဝနိဗ္ဗကော စက္ခုပထာနိ ယာစိတုံ။

‘‘ဝနိဗ္ဗတော မယှံ ဝနိံ အနုတ္တရံ၊ ဒဒါဟိ တေ စက္ခုပထာနိ ယာစိတော၊

ဒဒါဟိ မေ စက္ခုပထံ အနုတ္တရံ၊ ယမာဟု နေတ္တံ ပုရိသေန ဒုစ္စဇ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၅၄-၅၅)၊

မဟာသတ္တော အာဟ –

‘‘ယေန အတ္ထေန အာဂစ္ဆိ၊ ယမတ္ထမဘိပတ္ထယံ၊

တေ တေ ဣဇ္ဈန္တု သင်္ကပ္ပာ၊ လဘ စက္ခူနိ ဗြာဟ္မဏ။

‘‘ဧကံ တေ ယာစမာနဿ၊ ဥဘယာနိ ဒဒါမဟံ၊

သ စက္ခုမာ ဂစ္ဆ ဇနဿ ပေက္ခတော၊

ယဒိစ္ဆသေ တွံ တဒ တေ သမိဇ္ဈတူ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၅၆-၅၇)၊

တတ္ထ ဝနိဗ္ဗကာတိ တံ အာလပတိ။ စက္ခုပထာနီတိ ဒဿနဿ ပထဘာဝတော စက္ခူနမေဝေတံ နာမံ။ ယမာဟူတိ ယံ လောကေ ‘‘ဒုစ္စဇ’’န္တိ ကထေန္တိ။ ဝနိဗ္ဗတောတိ ယာစန္တဿ။ ဝနိန္တိ ယာစနံ။ တေ တေတိ တေ တဝ တဿ အန္ဓဿ သင်္ကပ္ပာ။ သ စက္ခုမာတိ သော တွံ မမ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ ဟုတွာ။ တဒ တေ သမိဇ္ဈတူတိ ယံ တွံ မမ သန္တိကာ ဣစ္ဆသိ၊ တံ တေ သမိဇ္ဈတူတိ။

ရာဇာ ဧတ္တကံ ကထေတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော သက္ကေန အနုသိဋ္ဌော ဣဓာဂတောသ္မီတိ ဘဏတိ၊ နူန ဣမဿ ဣမိနာ ဥပါယေန စက္ခု သမ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဣဓေဝ မယာ စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒါတုံ အသာရုပ္ပ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဗြာဟ္မဏံ အာဒါယ အန္တေပုရံ ဂန္တွာ ရာဇာသနေ နိသီဒိတွာ သိဝကံ နာမ ဝေဇ္ဇံ ပက္ကောသာပေသိ။ အထ ‘‘အမှာကံ ကိရ ရာဇာ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါတုကာမော’’တိ သကလနဂရေ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။ အထ နံ ရညော ဉာတိသေနာပတိအာဒယော ရာဇဝလ္လဘာ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ နာဂရာ ဩရောဓာ စ သဗ္ဗေ သန္နိပတိတွာ နာနာဥပါယေဟိ နိဝါရေသုံ။ ရာဇာပိ နေ အနုဝါရေသိ တေနာဟ –

‘‘မာ နော ဒေဝ အဒါ စက္ခုံ၊ မာ နော သဗ္ဗေ ပရာကရိ၊

ဓနံ ဒေဟိ မဟာရာဇ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ။

‘‘ယုတ္တေ ဒေဝ ရထေ ဒေဟိ၊ အာဇာနီယေ စလင်္ကတေ၊

နာဂေ ဒေဟိ မဟာရာဇ၊ ဟေမကပ္ပနဝါသသေ။

‘‘ယထာ တံ သိဝယော သဗ္ဗေ၊ သယောဂ္ဂါ သရထာ သဒါ၊

သမန္တာ ပရိကိရေယျုံ၊ ဧဝံ ဒေဟိ ရထေသဘာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၅၈-၆၀)၊

အထ ရာဇာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ယော ဝေ ဒဿန္တိ ဝတွာန၊ အဒါနေ ကုရုတေ မနော၊

ဘူမျံ သော ပတိတံ ပါသံ၊ ဂီဝါယံ ပဋိမုဉ္စတိ။

‘‘ယော ဝေ ဒဿန္တိ ဝတွာန၊ အဒါနေ ကုရုတေ မနော၊

ပါပါ ပါပတရော ဟောတိ၊ သမ္ပတ္တော ယမသာဓနံ။

‘‘ယဉှိ ယာစေ တဉှိ ဒဒေ၊ ယံ န ယာစေ န တံ ဒဒေ၊

သွာဟံ တမေဝ ဒဿာမိ၊ ယံ မံ ယာစတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၆၁-၆၃)၊

တတ္ထ မာ နော၊ ဒေဝါတိ နောတိ နိပါတမတ္တံ။ ဒေဝ၊ မာ စက္ခုံ အဒါသိ။ မာ နော သဗ္ဗေ ပရာကရီတိ အမှေ သဗ္ဗေ မာ ပရိစ္စဇိ။ အက္ခီသု ဟိ ဒိန္နေသု တွံ ရဇ္ဇံ န ကရိဿသိ၊ ဧဝံ တယာ မယံ ပရိစ္စတ္တာ နာမ ဘဝိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယေန ဧဝမာဟံသု။ ပရိကိရေယျုန္တိ ပရိဝါရေယျုံ။ ဧဝံ ဒေဟီတိ ယထာ တံ အဝိကလစက္ခုံ သိဝယော စိရံ ပရိဝါရေယျုံ၊ ဧဝံ ဒေဟိ ဓနမေဝဿ ဒေဟိ၊ မာ အက္ခီနိ၊ အက္ခီသု ဟိ ဒိန္နေသု န တံ သိဝယော ပရိဝါရေဿန္တီတိ ဒဿေတိ။

ပဋိမုဉ္စတီတိ ပဋိပဝေသေတိ။ ပါပါ ပါပတရော ဟောတီတိ လာမကာ လာမကတရော နာမ ဟောတိ။ သမ္ပတ္တော ယမသာဓနန္တိ ယမဿ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဥဿဒနိရယံ ဧသ ပတ္တော နာမ ဟောတိ။ ယဉှိ ယာစေတိ ယံ ဝတ္ထုံ ယာစကော ယာစတိ၊ ဒါယကောပိ တဒေဝ ဒဒေယျ၊ န အယာစိတံ၊ အယဉ္စ ဗြာဟ္မဏော စက္ခုံ မံ ယာစတိ၊ န မုတ္တာဒိကံ ဓနံ၊ တံ ဒဿာမီတိ ဝဒတိ။

အထ နံ ‘‘အာယုအာဒီသု ကိံ ပတ္ထေတွာ စက္ခူနိ ဒေသိ ဒေဝါ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ မဟာပုရိသော ‘‘နာဟံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ သမ္ပရာယိကံ ဝါ သမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေတွာ ဒေမိ၊ အပိ စ ဗောဓိသတ္တာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏော ပေါရာဏကမဂ္ဂေါ ဧသ၊ ယဒိဒံ ဒါနပါရမိပူရဏံ နာမာ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အာယုံ နု ဝဏ္ဏံ နု သုခံ ဗလံ နု၊ ကိံ ပတ္ထယာနော နု ဇနိန္ဒ ဒေသိ၊

ကထဉှိ ရာဇာ သိဝိနံ အနုတ္တရော၊ စက္ခူနိ ဒဇ္ဇာ ပရလောကဟေတု။

‘‘န ဝါဟမေတံ ယသသာ ဒဒါမိ၊ န ပုတ္တမိစ္ဆေ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ၊

သတဉ္စ ဓမ္မော စရိတော ပုရာဏော၊ ဣစ္စေဝ ဒါနေ ရမတေ မနော မမာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၆၄-၆၅)၊

တတ္ထ ပရလောကဟေတူတိ၊ မဟာရာဇ၊ ကထံ နာမ တုမှာဒိသော ပဏ္ဍိတပုရိသော သက္ကသမ္ပတ္တိသဒိသံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဣဿရိယံ ပဟာယ ပရလောကဟေတု စက္ခူနိ ဒဒေယျာတိ။

န ဝါဟန္တိ န ဝေ အဟံ။ ယသသာတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ ဣဿရိယဿ ကာရဏာ၊ အပိစ သတံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မော ဗုဒ္ဓကာရကော စရိတော အာစရိတော အာစိဏ္ဏော ပုရာတနော ဣစ္စေဝ ဣမိနာ ကာရဏေန ဒါနေယေဝ ဤဒိသော မမ မနော နိရတောတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ရာဇာ အမစ္စေ သညာပေတွာ သိဝကံ ဝေဇ္ဇံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဧဟိ၊ သိဝက၊ မမ ဥဘောပိ အက္ခီနိ ဣမဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါတုံ သီဃံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌပေဟီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၃။

‘‘ဧဟိ သိဝက ဥဋ္ဌေဟိ၊ မာ ဒန္ဓယိ မာ ပဝေဓယိ၊

ဥဘောပိ နယနံ ဒေဟိ၊ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝနိဗ္ဗကေ။

၆၄။

‘‘တတော သော စောဒိတော မယှံ၊ သိဝကော ဝစနံကရော၊

ဥဒ္ဓရိတွာန ပါဒါသိ၊ တာလမိဉ္ဇံဝ ယာစကေ’’တိ။

တတ္ထ ဥဋ္ဌေဟီတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယံ ကရောဟိ။ ဣမသ္မိံ မမ စက္ခုဒါနေ သဟာယကိစ္စံ ကရောဟီတိ ဒဿေတိ။ မာ ဒန္တယီတိ မာ စိရာယိ။ အယဉှိ အတိဒုလ္လဘော စိရကာလံ ပတ္ထိတော မယာ ဥတ္တမော ဒါနက္ခဏော ပဋိလဒ္ဓါ၊ သော မာ ဝိရဇ္ဈီတိ အဓိပ္ပာယော။ မာ ပဝေဓယီတိ ‘‘အမှာကံ ရညော စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေမီ’’တိ စိတ္တုတြာသဝသေန မာ ဝေဓယိ သရီရကမ္ပံ မာ အာပဇ္ဇိ။ ဥဘောပိနယနန္တိ ဥဘောပိ နယနေ။ ဝနိဗ္ဗကေတိ ယာစကဿ မယှန္တိ မယာ။ ဥဒ္ဓရိတွာန ပါဒါသီတိ သော ဝေဇ္ဇော ရညော အက္ခိကူပတော ဥဘောပိ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ရညော ဟတ္ထေ အဒါသိ။

ဒေန္တော စ န သတ္ထကေန ဥဒ္ဓရိတွာ အဒါသိ။ သော ဟိ စိန္တေသိ – ‘‘အယုတ္တံ မာဒိသဿ သုသိက္ခိတဝေဇ္ဇဿ ရညော အက္ခီသု သတ္ထပါတန’’န္တိ ဘေသဇ္ဇာနိ ဃံသေတွာ ဘေသဇ္ဇစုဏ္ဏေန နီလုပ္ပလံ ပရိဘာဝေတွာ ဒက္ခိဏက္ခိံ ဥပသိင်္ဃာပေသိ၊ အက္ခိ ပရိဝတ္တိ၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ပရိဘာဝေတွာ ပုနပိ ဥပသိင်္ဃာပေသိ၊ အက္ခိ အက္ခိကူပတော မုစ္စိ၊ ဗလဝတရာ ဝေဒနာ ဥဒပါဒိ၊ တတိယဝါရေ ခရတရံ ပရိဘာဝေတွာ ဥပနာမေသိ၊ အက္ခိ ဩသဓဗလေန ပရိဗ္ဘမိတွာ အက္ခိကူပတော နိက္ခမိတွာ နှာရုသုတ္တကေန ဩလမ္ဗမာနံ အဋ္ဌာသိ၊ အဓိမတ္တာ ဝေဒနာ ဥဒပါဒိ၊ လောဟိတံ ပဂ္ဃရိ၊ နိဝတ္ထသာဋကာပိ လောဟိတေန တေမိံသု။ ဩရောဓာ စ အမစ္စာ စ ရညော ပါဒမူလေ ပတိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အက္ခီနိ မာ ဒေဟိ၊ ဒေဝ၊ အက္ခီနိ မာ ဒေဟီ’’တိ မဟာပရိဒေဝံ ပရိဒေဝိံသု။

ရာဇာ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတွာ ‘‘တာတ၊ မာ ပပဉ္စံ ကရီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ဝါမဟတ္ထေန အက္ခိံ ဓာရေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန သတ္ထကံ အာဒါယ အက္ခိသုတ္တကံ ဆိန္ဒိတွာ အက္ခိံ ဂဟေတွာ မဟာသတ္တဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သော ဝါမက္ခိနာ ဒက္ခိဏက္ခိံ ဩလောကေတွာ ပရိစ္စာဂပီတိယာ အဘိဘုယျမာနံ ဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒေန္တော ‘‘ဧဟိ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘မမ ဣတော စက္ခုတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန သမန္တစက္ခုမေဝ ပိယတရံ၊ တဿ မေ ဣဒံ အက္ခိဒါနံ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဗြာဟ္မဏဿ အက္ခိံ အဒါသိ။ သော တံ ဥက္ခိပိတွာ အတ္တနော အက္ခိမှိ ဌပေသိ၊ တံ တဿာနုဘာဝေန ဝိကသိတနီလုပ္ပလံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော ဝါမက္ခိနာ တဿ တံ အက္ခိံ ဒိသွာ ‘‘အဟော သုဒိန္နံ မယာ အက္ခီ’’တိ အန္တောသမုဂ္ဂတာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋသရီရော ဟုတွာ အပရမ္ပိ အဒါသိ။ သက္ကောပိ တံ တထေဝ ကတွာ ရာဇနိဝေသနာ နိက္ခမိတွာ မဟာဇနဿ ဩလောကေန္တဿေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။

ရညော နစိရဿေဝ အက္ခီနိ အာဝါဋဘာဝံ အပ္ပတ္တာနိ ကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကံ ဝိယ ဥဂ္ဂတေန မံသပိဏ္ဍေန ပူရေတွာ စိတ္တကမ္မရူပဿ ဝိယ ရုဟိံသု၊ ဝေဒနာ ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ အထ မဟာသတ္တော ကတိပါဟံ ပါသာဒေ ဝသိတွာ ‘‘ကိံ အန္ဓဿ ရဇ္ဇေနာတိ အမစ္စာနံ ရဇ္ဇံ နိယျာတေတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အမစ္စာနံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘မုခဓောဝနာဒိဒါယကော ဧကော ပုရိသော မယှံ သန္တိကေ ဟောတု၊ သရီရကိစ္စဋ္ဌာနေသုပိ မေ ရဇ္ဇုကံ ဗန္ဓထာ’’တိ ဝတွာ သိဝိကာယ ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏိတီရေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ အမစ္စာပိ ဝန္ဒိတွာ ပဋိက္ကမိံသု။ ဗောဓိသတ္တောပိ အတ္တနော ဒါနံ အာဝဇ္ဇေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇဿ ဝရံ ဒတွာ စက္ခုံ ပဋိပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ သမီပံ ဂန္တွာ ပဒသဒ္ဒမကာသိ။ မဟာသတ္တေန စ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ဝုတ္တေ –

‘‘သက္ကောဟမသ္မိ ဒေဝိန္ဒော၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ၊

ဝရံ ဝရဿု ရာဇီသိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၁) –

ဝတွာ တေန –

‘‘ပဟူတံ မေ ဓနံ သက္က၊ ဗလံ ကောသော စနပ္ပကော၊

အန္ဓဿ မေ သတော ဒါနိ၊ မရဏညေဝ ရုစ္စတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၂) –

ဝုတ္တေ အထ နံ သက္ကော အာဟ – ‘‘သိဝိရာဇ၊ ကိံ ပန တွံ မရိတုကာမော ဟုတွာ မရဏံ ရောစေသိ၊ ဥဒါဟု အန္ဓဘာဝေနာ’’တိ။ အန္ဓဘာဝေန၊ ဒေဝါတိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒါနံ နာမ န ကေဝလံ သမ္ပရာယတ္ထမေဝ ဒိယျတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မတ္ထာယပိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တသ္မာ တဝ ဒါနပုညမေဝ နိဿာယ သစ္စကိရိယံ ကရောဟိ၊ တဿ ဗလေနေဝ တေ စက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ မယာ မဟာဒါနံ သုဒိန္န’’န္တိ ဝတွာ သစ္စကိရိယံ ကရောန္တော –

‘‘ယေ မံ ယာစိတုမာယန္တိ၊ နာနာဂေါတ္တာ ဝနိဗ္ဗကာ၊

ယောပိ မံ ယာစတေ တတ္ထ၊ သောပိ မေ မနသော ပိယော၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ စက္ခု မေ ဥပပဇ္ဇထာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၄) –

အာဟ။

တတ္ထ ယေ မန္တိ ယေ မံ ယာစိတုမာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသုပိ အာဂတေသု ယော ဣမံ နာမ ဒေဟီတိ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တော မံ ယာစတေ၊ သောပိ မေ မနသော ပိယော။ ဧတေနာတိ သစေ မယှံ သဗ္ဗေပိ ယာစကာ ပိယာ၊ သစ္စမေဝေတံ မယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန မေ သစ္စဝစနေန ဧကံ စက္ခု ဥပပဇ္ဇထ ဥပ္ပဇ္ဇတူတိ။

အထဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ ပဌမံ စက္ခု ဥဒပါဒိ။ တတော ဒုတိယဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထာယ –

‘‘ယံ မံ သော ယာစိတုံ အာဂါ၊ ဒေဟိ စက္ခုန္တိ ဗြာဟ္မဏော၊

တဿ စက္ခူနိ ပါဒါသိံ၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝနိဗ္ဗတော။

‘‘ဘိယျော မံ အာဝိသီ ပီတိ၊ သောမနဿဉ္စနပ္ပကံ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဒုတိယံ မေ ဥပပဇ္ဇထာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၅-၇၆) –

အာဟ။

တတ္ထ ယံ မန္တိ ယော မံ။ သောတိ သော စက္ခုယာစကော ဗြာဟ္မဏော။ အာဂါတိ အာဂတော။ ဝနိဗ္ဗတောတိ ယာစန္တဿ။ မံ အာဝိသီတိ ဗြာဟ္မဏဿ စက္ခူနိ ဒတွာ အန္ဓကာလေပိ တထာရူပံ ဝေဒနံ အဂဏေတွာ ‘‘အဟော သုဒိန္နံ မေ ဒါန’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တံ မံ ဘိယျော အတိရေကတရာ ပီတိ အာဝိသိ။ သောမနဿဉ္စနပ္ပကန္တိ အပရိမာဏံ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဧတေနာတိ သစေ တဒါ မမ အနပ္ပကံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သစ္စမေဝေတံ မယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန မေ သစ္စဝစနေန ဒုတိယမ္ပိ စက္ခု ဥပပဇ္ဇတူတိ။

တံခဏညေဝ ဒုတိယမ္ပိ စက္ခု ဥဒပါဒိ။ တာနိ ပနဿ စက္ခူနိ နေဝ ပါကတိကာနိ၊ န ဒိဗ္ဗာနိ။ သက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဟိ ဒိန္နံ စက္ခုံ ပုန ပါကတိကံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ ဥပဟတစက္ခုနော စ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝုတ္တနယေန ပနဿ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု အဝိပရီတံ အတ္တနော ဒါနပီတိံ ဥပါဒါယ ပီတိဖရဏဝသေန နိဗ္ဗတ္တာနိ ‘‘သစ္စပါရမိတာစက္ခူနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၅။

‘‘ဒဒမာနဿ ဒေန္တဿ၊ ဒိန္နဒါနဿ မေ သတော၊

စိတ္တဿ အညထာ နတ္ထိ၊ ဗောဓိယာယေဝ ကာရဏာ’’တိ။

တတ္ထ ဒဒမာနဿာတိ စက္ခူနိ ဒါတုံ ဝေဇ္ဇေန ဥပ္ပာဋေန္တဿ။ ဒေန္တဿာတိ ဥပ္ပာဋိတာနိ တာနိ သက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဟတ္ထေ ဌပေန္တဿ။ ဒိန္နဒါနဿာတိ စက္ခုဒါနံ ဒိန္နဝတော။ စိတ္တဿ အညထာတိ ဒါနဇ္ဈာသယဿ အညထာဘာဝေါ။ ဗောဓိယာယေဝ ကာရဏာတိ တဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ ဟေတူတိ အတ္ထော။

၆၆။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုဒုလ္လဘတာယ ဧဝံ သုဒုက္ကရံ မယာ ကတန္တိ န စက္ခူနံ န အတ္တဘာဝဿပိ အပ္ပိယတာယာတိ ဒဿေန္တော ‘‘န မေ ဒေဿာ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ အတ္တာ န မေ န ဒေဿိယောတိ ပဌမော န-ကာရော နိပါတမတ္တော။ အတ္တာ န မေ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န အပ္ပိယောတိ အတ္ထော။ ‘‘အတ္တာနံ မေ န ဒေဿိယ’’န္တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – မေ အတ္တာနံ အဟံ န ဒေဿိယံ န ကုဇ္ဈေယျံ န ကုဇ္ဈိတုံ အရဟာမိ န သော မယာ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ။ ‘‘အတ္တာပိ မေ န ဒေဿိယော’’တိပိ ပဌန္တိ။ အဒါသဟန္တိ အဒါသိံ အဟံ။ ‘‘အဒါသိဟ’’န္တိပိ ပါဌော။

တဒါ ပန ဗောဓိသတ္တဿ သစ္စကိရိယာယ စက္ခူသု ဥပ္ပန္နေသု သက္ကာနုဘာဝေန သဗ္ဗာ ရာဇပရိသာ သန္နိပတိတာဝ အဟောသိ။ အထဿ သက္ကော မဟာဇနမဇ္ဈေ အာကာသေ ဌတွာ –

‘‘ဓမ္မေန ဘာသိတာ ဂါထာ၊ သိဝီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

ဧတာနိ တဝ နေတ္တာနိ၊ ဒိဗ္ဗာနိ ပဋိဒိဿရေ။

‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ၊ သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဒဿနံ အနုဘောန္တု တေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၇-၇၈) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ထုတိံ ကတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ မဟာဇနပရိဝုတော မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇဂေဟဒွါရေ သုသဇ္ဇိတေ မဟာမဏ္ဍပေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စက္ခုပဋိလာဘေန တုဋ္ဌဟဋ္ဌပမုဒိတာနံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတာနံ နာဂရာနံ ဇာနပဒါနံ ရာဇပရိသာယ စ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော –

‘‘ကော နီဓ ဝိတ္တံ န ဒဒေယျ ယာစိတော၊ အပိ ဝိသိဋ္ဌံ သုပိယမ္ပိ အတ္တနော၊

တဒိင်္ဃ သဗ္ဗေ သိဝယော သမာဂတာ၊ ဒိဗ္ဗာနိ နေတ္တာနိ မမဇ္ဇ ပဿထ။

‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ၊ သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဒဿနံ အနုဘောန္တိ မေ။

‘‘န စာဂမတ္တာ ပရမတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတေ၊

ဒတွာန မာနုသံ စက္ခုံ၊ လဒ္ဓံ မေ စက္ခု အမာနုသံ။

‘‘ဧတမ္ပိ ဒိသွာ သိဝယော၊ ဒေထ ဒါနာနိ ဘုဉ္ဇထ၊

ဒတွာ စ ဘုတွာ စ ယထာနုဘာဝံ၊ အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေထ ဌာန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၇၉-၈၂) –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။ တတ္ထ ဓမ္မေန ဘာသိတာတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမာ တေ ဂါထာ ဓမ္မေန သဘာဝေနေဝ ဘာသိတာ။ ဒိဗ္ဗာနီတိ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝယုတ္တာနိ။ ပဋိဒိဿရေတိ ပဋိဒိဿန္တိ။ တိရောကုဋ္ဋန္တိ ပရကုဋ္ဋံ။ တိရောသေလန္တိ ပရသေလံ။ သမတိဂ္ဂယှာတိ အတိက္ကမိတွာ။ သမန္တာ ဒသဒိသာ ယောဇနသတံ ရူပဒဿနံ အနုဘောန္တု သာဓေန္တု။

ကော နီဓာတိ ကော နု ဣဓ။ အပိ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဥတ္တမမ္ပိ သမာနံ။ န စာဂမတ္တာတိ စာဂပ္ပမာဏတော အညံ ဝရံ နာမ နတ္ထိ။ ဣဓ ဇီဝိတေတိ ဣမသ္မိံ ဇီဝလောကေ။ ‘‘ဣဓ ဇီဝတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ဣမသ္မိံ လောကေ ဇီဝမာနာနန္တိ အတ္ထော။ အမာနုသန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခု မယာ လဒ္ဓံ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘စာဂတော ဥတ္တမံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ဧတံ မယာ လဒ္ဓံ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဒိသွာပိ။

ဣတိ ဣမာဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ န ကေဝလံ တသ္မိံယေဝ ခဏေ၊ အထ ခေါ အနွဒ္ဓမာသမ္ပိ ဥပေါသထေ မဟာဇနံ သန္နိပါတေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝလောကပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ ဝေဇ္ဇော အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ သိဝိရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ ပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယထာ အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဗာဟိရဒေယျဓမ္မဝတ္ထု န ဟောတိ၊ ဧဝံ အပရိမိတံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တဿ တေန အပရိတုဋ္ဌဿ ကထံ နု ခေါ အဟံ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုကံ ဒါနံ ဒဒေယျံ၊ ကဒါ နု ခေါ မံ ကောစိ အာဂန္တွာ အဇ္ဈတ္တိကံ ဒေယျဓမ္မံ ယာစေယျ၊ သစေ ဟိ ကောစိ ယာစကော မေ ဟဒယမံသဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ ကဏယေန နံ နီဟရိတွာ ပသန္နဥဒကတော သနာဠံ ပဒုမံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ လောဟိတဗိန္ဒုံ ပဂ္ဃရန္တံ ဟဒယံ နီဟရိတွာ ဒဿာမိ။ သစေ သရီရမံသဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ အဝလေခနေန တာလဂုဠပဋလံ ဥပ္ပာဋေန္တော ဝိယ သရီရမံသံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဿာမိ။ သစေ လောဟိတဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ အသိနာ ဝိဇ္ဈိတွာ ယန္တမုခေ ဝါ ပတိတွာ ဥပနီတံ ဘာဇနံ ပူရေတွာ လောဟိတံ ဒဿာမိ။ သစေ ပန ကောစိ ‘‘ဂေဟေ မေ ကမ္မံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ တတ္ထ မေ ဒါသကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ရာဇဝေသံ အပနေတွာ တဿ အတ္တာနံ သာဝေတွာ ဒါသကမ္မံ ကရိဿာမိ။ သစေ ဝါ ပန ကောစိ အက္ခီနံ နာမံ ဂဏှေယျ၊ တာလမိဉ္ဇံ နီဟရန္တော ဝိယ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ တဿ ဒဿာမီတိ ဧဝံ အနညသာဓာရဏဝသီဘာဝပ္ပတ္တာနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံယေဝ အာဝေဏိကာ ဥဠာရတရာ ပရိဝိတက္ကုပ္ပတ္တိ၊ စက္ခုယာစကံ လဘိတွာ အမစ္စပါရိသဇ္ဇာဒီဟိ နိဝါရိယမာနဿာပိ တေသံ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ အတ္တနော ပရိဝိတက္ကာနုရူပံ ပဋိပတ္တိယာ စ ပရမာ ပီတိပဋိသံဝေဒနာ၊ တဿာ ပီတိမနတာယ အဝိတထဘာဝံ နိဿာယ သက္ကဿ ပုရတော သစ္စကိရိယာကရဏံ၊ တေန စ အတ္တနော စက္ခူနံ ပဋိပါကတိကဘာဝေါ၊ တေသဉ္စ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝတာတိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

သိဝိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝေဿန္တရစရိယာဝဏ္ဏနာ

၆၇။ နဝမေ ယာ မေ အဟောသိ ဇနိကာတိ ဧတ္ထ မေတိ ဝေဿန္တရဘူတံ အတ္တာနံ သန္ဓာယ သတ္ထာ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဖုဿတီ နာမ ခတ္တိယာ’’တိ။ တဒါ ဟိဿ မာတာ ‘‘ဖုဿတီ’’တိ ဧဝံနာမိကာ ခတ္တိယာနီ အဟောသိ။ သာ အတီတာသု ဇာတီသူတိ သာ တတော အနန္တရာတီတဇာတိယံ။ ဧကတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဗဟုဝစနံ။ သက္ကဿ မဟေသီ ပိယာ အဟောသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ အထ ဝါ ယာ မေ အဟောသိ ဇနိကာ ဣမသ္မိံ စရိမတ္တဘာဝေ၊ သာ အတီတာသု ဇာတီသု ဖုဿတီ နာမ၊ တတ္ထ အတီတာယ ဇာတိယာ ခတ္တိယာ၊ ယတ္ထာဟံ တဿာ ကုစ္ဆိမှိ ဝေဿန္တရော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံ၊ တတော အနန္တရာတီတာယ သက္ကဿ မဟေသီ ပိယာ အဟောသီတိ။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

ဣတော ဟိ ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ ဝိပဿီ နာမ သတ္ထာ လောကေ ဥဒပါဒိ။ တသ္မိံ ဗန္ဓုမတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ခေမေ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တေ ဗန္ဓုမာ ရာဇာ ကေနစိ ရညာ ပေသိတံ မဟဂ္ဃံ စန္ဒနသာရံ အတ္တနော ဇေဋ္ဌဓီတာယ အဒါသိ။ သာ တေန သုခုမံ စန္ဒနစုဏ္ဏံ ကာရေတွာ သမုဂ္ဂံ ပူရေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ သရီရံ ပူဇေတွာ သေသစုဏ္ဏာနိ ဂန္ဓကုဋိယံ ဝိကိရိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ မာတာ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ တတော စုတာ တဿာ စန္ဒနစုဏ္ဏပူဇာယ ဖလေန ရတ္တစန္ဒနပရိပ္ဖောသိတေန ဝိယ သရီရေန ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သံသရန္တီ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကဿ ဒေဝရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထဿာ အာယုပရိယောသာနေ ပုဗ္ဗနိမိတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု သက္ကော ဒေဝရာဇာ တဿာ ပရိက္ခီဏာယုကတံ ဉတွာ တဿာ အနုကမ္ပာယ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဖုဿတိ ဒသ တေ ဝရေ ဒမ္မိ၊ တေ ဂဏှဿူ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၈။

‘‘တဿာ အာယုက္ခယံ ဉတွာ၊ ဒေဝိန္ဒော ဧတဒဗြဝိ၊

‘ဒဒါမိ တေ ဒသ ဝရေ၊ ဝရ ဘဒ္ဒေ ယဒိစ္ဆသီ’’’တိ။

တတ္ထ ဝရာတိ ဝရဿု ဝရံ ဂဏှ။ ဘဒ္ဒေ၊ ယဒိစ္ဆသီတိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဖုဿတိ ယံ ဣစ္ဆသိ ယံ တဝ ပိယံ၊ တံ ဒသဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ‘‘ဝရံ ဝရဿု ပဋိဂ္ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ။

၆၉။ ပုနိဒမဗြဝီတိ ပုန ဣဒံ သာ အတ္တနော စဝနဓမ္မတံ အဇာနန္တီ ‘‘ကိံ နု မေ အပရာဓတ္ထီ’’တိအာဒိကံ အဘာသိ။ သာ ဟိ ပမတ္တာ ဟုတွာ အတ္တနော အာယုက္ခယံ အဇာနန္တီ အယံ ‘‘ဝရံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒန္တော ‘‘ကတ္ထစိ မမ ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဣစ္ဆတီ’’တိ ဉတွာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အပရာဓတ္ထီတိ အပရာဓော အတ္ထိ။ ကိံ နု ဒေဿာ အဟံ တဝါတိ ကိံ ကာရဏံ အဟံ တဝ ဒေဿာ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗာ အပ္ပိယာ ဇာတာ။ ရမ္မာ စာဝေသိ မံ ဌာနာတိ ရမဏီယာ ဣမသ္မာ ဌာနာ စာဝေသိ။ ဝါတောဝ ဓရဏီရုဟန္တိ ယေန ဗလဝါ မာလုတော ဝိယ ရုက္ခံ ဥမ္မူလေန္တော ဣမမှာ ဒေဝလောကာ စာဝေတုကာမောသိ ကိံ နု ကာရဏန္တိ တံ ပုစ္ဆတိ။

၇၀။ တဿိဒန္တိ တဿာ ဣဒံ။ န စေဝ တေ ကတံ ပါပန္တိ န စေဝ တယာ ကိဉ္စိ ပါပံ ကတံ ယေန တေ အပရာဓော သိယာ။ န စ မေ တွံသိ အပ္ပိယာတိ မမ တွံ န စာပိ အပ္ပိယာ၊ ယေန ဒေဿာ နာမ မမ အပ္ပိယာတိ အဓိပ္ပာယော။

၇၁။ ဣဒါနိ ယေန အဓိပ္ပာယေန ဝရေ ဒါတုကာမော၊ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဧတ္တကံယေဝ တေ အာယု၊ စဝနကာလော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ ဝရေ ဂဏှာပေန္တော ‘‘ပဋိဂ္ဂဏှ မယာ ဒိန္နေ၊ ဝရေ ဒသ ဝရုတ္တမေ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ ဝရုတ္တမေတိ ဝရေသု ဥတ္တမေ အဂ္ဂဝရေ။

၇၂။ ဒိန္နဝရာတိ ‘‘ဝရေ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိညာဒါနဝသေန ဒိန္နဝရာ။ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာတိ ဣစ္ဆိတလာဘပရိတောသေန တုဋ္ဌာ စေဝ တဿ စ သိခါပ္ပတ္တိဒဿနေန ဟာသဝသေန ဟဋ္ဌာ စ။ ပမောဒိတာတိ ဗလဝပါမောဇ္ဇေန ပမုဒိတာ။ မမံ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာတိ တေသု ဝရေသု မံ အဗ္ဘန္တရံ ကရိတွာ။ ဒသ ဝရေ ဝရီတိ သာ အတ္တနော ခီဏာယုကဘာဝံ ဉတွာ သက္ကေန ဝရဒါနတ္ထံ ကတောကာသာ သကလဇမ္ဗုဒီပတလံ ဩလောကေန္တီ အတ္တနော အနုစ္ဆဝိကံ သိဝိရညော နိဝေသနံ ဒိသွာ တတ္ထ တဿ အဂ္ဂမဟေသိဘာဝေါ နီလနေတ္တတာ နီလဘမုကတာ ဖုဿတီတိနာမံ ဂုဏဝိသေသယုတ္တပုတ္တပဋိလာဘော အနုန္နတကုစ္ဆိဘာဝေါ အလမ္ဗတ္ထနတာ အပလိတဘာဝေါ သုခုမစ္ဆဝိတာ ဝဇ္ဈဇနာနံ မောစနသမတ္ထတာ စာတိ ဣမေ ဒသ ဝရေ ဂဏှိ။

ဣတိ သာ ဒသ ဝရေ ဂဟေတွာ တတော စုတာ မဒ္ဒရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဇာယမာနာ စ သာ စန္ဒနစုဏ္ဏပရိပ္ဖောသိတေန ဝိယ သရီရေန ဇာတာ။ တေနဿာ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ဖုဿတီ’’ တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ သာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎိတွာ သောဠသဝဿကာလေ ဥတ္တမရူပဓရာ အဟောသိ။ အထ နံ ဇေတုတ္တရနဂရေ သိဝိမဟာရာဇာ ပုတ္တဿ သဉ္ဇယကုမာရဿတ္ထာယ အာနေတွာ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ တံ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟဿာနံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၃။

‘‘တတော စုတာ သာ ဖုဿတီ၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇထ၊

ဇေတုတ္တရမှိ နဂရေ၊ သဉ္ဇယေန သမာဂမီ’’တိ။

သာ သဉ္ဇယရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။ အထ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘မယာ ဖုဿတိယာ ဒိန္နဝရေသု နဝ ဝရာ သမိဒ္ဓါ’’တိ ဒိသွာ ‘‘ပုတ္တဝရော န သမိဒ္ဓါ၊ တမ္ပိဿာ သမိဇ္ဈာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဗောဓိသတ္တံ တဒါ တာဝတိံသဒေဝလောကေ ခီဏာယုကံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘မာရိသ၊ တယာ မနုဿလောကေ သိဝိသဉ္ဇယရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တဿ စေဝ အညေသဉ္စ စဝနဓမ္မာနံ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဒေဝပုတ္တာနံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ မဟာသတ္တောပိ တတော စဝိတွာ တတ္ထုပ္ပန္နော။ သေသာ ဒေဝပုတ္တာပိ သဋ္ဌိသဟဿာနံ အမစ္စာနံ ဂေဟေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ မဟာသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ ဖုဿတိဒေဝီ စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒါနံ ဒါတုံ ဒေါဟဠိနီ အဟောသိ။ ရာဇာ တဿာ ဒေါဟဠံ သုတွာ နေမိတ္တကေ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဒါနာဘိရတော ဥဠာရော သတ္တော ဥပ္ပန္နော၊ ဒါနေန တိတ္တိံ န ပါပုဏိဿတီ’’တိ သုတွာ တုဋ္ဌမာနသော ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဒါနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သမဏဗြာဟ္မဏဇိဏ္ဏာတုရကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကေ သန္တပ္ပေသိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ ရညော အာယဿ ပမာဏံ နာဟောသိ။ တဿ ပုညာနုဘာဝေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော ပဏ္ဏာကာရံ ပဟိဏန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၄။

‘‘ယဒါဟံ ဖုဿတိယာ ကုစ္ဆိံ၊ ဩက္ကန္တော ပိယမာတုယာ၊

မမ တေဇေန မေ မာတာ၊ တဒါ ဒါနရတာ အဟု။

၇၅။

‘‘အဓနေ အာတုရေ ဇိဏ္ဏေ၊ ယာစကေ အဒ္ဓိကေ ဇနေ၊

သမဏေ ဗြာဟ္မဏေ ခီဏေ၊ ဒေတိ ဒါနံ အကိဉ္စနေ’’တိ၊

တတ္ထ မမ တေဇေနာတိ မမ ဒါနဇ္ဈာသယာနုဘာဝေန။ ခီဏေတိ ဘောဂါဒီဟိ ပရိက္ခီဏေ ပါရိဇုညပ္ပတ္တေ။ အကိဉ္စနေတိ အပရိဂ္ဂဟေ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝိသယေ ဘုမ္မံ။ အဓနာဒယော ဟိ ဒါနဓမ္မဿ ပဝတ္တိယာ ဝိသယော။

ဒေဝီ မဟန္တေန ပရိဟာရေန ဂဗ္ဘံ ဓာရေန္တီ ဒသမာသေ ပရိပုဏ္ဏေ နဂရံ ဒဋ္ဌုကာမာ ဟုတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဒေဝနဂရံ ဝိယ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒေဝိံ ရထဝရံ အာရောပေတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကာရေသိ။ တဿာ ဝေဿဝီထိယာ မဇ္ဈပ္ပတ္တကာလေ ကမ္မဇဝါတာ စလိံသု။ အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ။ သော ဝေဿဝီထိယံယေဝဿာ သူတိဃရံ ကာရေတွာ အာရက္ခံ ဂဏှာပေသိ။ သာ တတ္ထ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တေနာဟ –

၇၆။

‘‘ဒသမာသေ ဓာရယိတွာန၊ ကရောန္တေ ပုရံ ပဒက္ခိဏံ၊

ဝေဿာနံ ဝီထိယာ မဇ္ဈေ၊ ဇနေသိ ဖုဿတီ မမံ။

၇၇။ ‘‘န မယှံ မတ္တိကံ နာမံ၊ နာပိ ပေတ္တိကသမ္ဘဝံ။

ဇာတေတ္ထ ဝေဿဝီထိယံ၊ တသ္မာ ဝေဿန္တရော အဟူ’’တိ။

တတ္ထ ကရောန္တေ ပုရံ ပဒက္ခိဏန္တိ ဒေဝိံ ဂဟေတွာ သဉ္ဇယမဟာရာဇေ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကုရုမာနေ။ ဝေဿာနန္တိ ဝါဏိဇာနံ။

န မတ္တိကံ နာမန္တိ န မာတုအာဂတံ မာတာမဟာဒီနံ နာမံ။ ပေတ္တိကသမ္ဘဝန္တိ ပိတု ဣဒန္တိ ပေတ္တိကံ ၊ သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝေါ၊ တံ ပေတ္တိကံ သမ္ဘဝေါ ဧတဿာတိ ပေတ္တိကသမ္ဘဝံ၊ နာမံ။ မာတာပိတုသမ္ဗန္ဓဝသေန န ကတန္တိ ဒဿေတိ။ ဇာတေတ္ထာတိ ဇာတော ဧတ္ထ။ ‘‘ဇာတောမှီ’’တိပိ ပါဌော။ တသ္မာ ဝေဿန္တရော အဟူတိ ယသ္မာ တဒါ ဝေဿဝီထိယံ ဇာတော၊ တသ္မာ ဝေဿန္တရော နာမ အဟောသိ၊ ဝေဿန္တရောတိ နာမံ အကံသူတိ အတ္ထော။

မဟာသတ္တော မာတု ကုစ္ဆိတော နိက္ခမန္တော ဝိသဒေါ ဟုတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာဝ နိက္ခမိ။ နိက္ခန္တမတ္တေ ဧဝ မာတု ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘အမ္မ၊ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ အတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ အာဟ။ အထဿ မာတာ ‘‘တာတ၊ ယထာဇ္ဈာသယံ ဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဟတ္ထသမီပေ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟိ ဥမ္မင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေတိ တီသု ဌာနေသု ဇာတမတ္တောဝ ကထေသိ။ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ အတိဒီဃာဒိဒေါသဝိဝဇ္ဇိတာ မဓုရခီရာ စတုသဋ္ဌိဓာတိယော ဥပဋ္ဌာပေသိ။ တေန သဒ္ဓိံ ဇာတာနံ သဋ္ဌိယာ ဒါရကသဟဿာနမ္ပိ ဓာတိယော ဒါပေသိ။ သော သဋ္ဌိဒါရကသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎတိ။ တဿ ရာဇာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ကုမာရပိဠန္ဓနံ ကာရာပေတွာ အဒါသိ။ သော စတုပဉ္စဝဿိကကာလေ တံ ဩမုဉ္စိတွာ ဓာတီနံ ဒတွာ ပုန တာဟိ ဒီယမာနံ န ဂဏှာတိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘မမ ပုတ္တေန ဒိန္နံ သုဒိန္န’’န္တိ ဝတွာ အပရမ္ပိ ကာရေသိ။ တမ္ပိ ဒေတိ။ ဒါရကကာလေယေဝ ဓာတီနံ နဝဝါရေ ပိဠန္ဓနံ အဒါသိ။

အဋ္ဌဝဿိကကာလေ ပန သယနပီဌေ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဗာဟိရကဒါနံ ဒေမိ၊ န တံ မံ ပရိတောသေတိ၊ အဇ္ဈတ္တိကဒါနံ ဒါတုကာမောမှိ။ သစေ ဟိ မံ ကောစိ ဟဒယံ ယာစေယျ၊ ဟဒယံ နီဟရိတွာ ဒဒေယျံ။ သစေ အက္ခီနိ ယာစေယျ၊ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဒေယျံ။ သစေ သကလသရီရေ မံသံ ရုဓိရမ္ပိ ဝါ ယာစေယျ၊ သကလသရီရတော မံသံ ဆိန္ဒိတွာ ရုဓိရမ္ပိ အသိနာ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒဒေယျံ။ အထာပိ ကောစိ ‘ဒါသော မေ ဟောဟီ’တိ ဝဒေယျ၊ အတ္တာနံ တဿ သာဝေတွာ ဒဒေယျ’’န္တိ။ တဿေဝံ သဘာဝံ သရသံ စိန္တေန္တဿ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ အယံ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ ကမ္ပိ။ သိနေရုပဗ္ဗတရာဇာ ဩနမိတွာ ဇေတုတ္တရနဂရာဘိမုခေါ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၈။

‘‘ယဒါဟံ ဒါရကော ဟောမိ၊ ဇာတိယာ အဋ္ဌဝဿိကော၊

တဒါ နိသဇ္ဇ ပါသာဒေ၊ ဒါနံ ဒါတုံ ဝိစိန္တယိံ။

၇၉။

‘‘ဟဒယံ ဒဒေယျံ စက္ခုံ၊ မံသမ္ပိ ရုဓိရမ္ပိ စ၊

ဒဒေယျံ ကာယံ သာဝေတွာ၊ ယဒိ ကောစိ ယာစယေ မမံ။

၈၀။

‘‘သဘာဝံ စိန္တယန္တဿ၊ အကမ္ပိတမသဏ္ဌိတံ၊

အကမ္ပိ တတ္ထ ပထဝီ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ’’တိ။

တတ္ထ သာဝေတွာတိ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ အဟံ ဣမဿ ဒါသော’’တိ ဒါသဘာဝံ သာဝေတွာ။ ယဒိ ကောစိ ယာစယေ မမန္တိ ကောစိ မံ ယဒိ ယာစေယျ။ သဘာဝံ စိန္တယန္တဿာတိ အဝိပရီတံ အတ္တနော ယထာဘူတံ သဘာဝံ အတိတ္တိမံ ယထာဇ္ဈာသယံ စိန္တေန္တဿ မမ၊ မယိ စိန္တေန္တေတိ အတ္ထော။ အကမ္ပိတန္တိ ကမ္ပိတရဟိတံ။ အသဏ္ဌိတန္တိ သင်္ကောစရဟိတံ။ ယေန ဟိ လောဘာဒိနာ အဗောဓိသတ္တာနံ စက္ခာဒိဒါနေ စိတ္တုတြာသသင်္ခါတံ ကမ္ပိတံ သင်္ကောစသင်္ခါတံ သဏ္ဌိတဉ္စ သိယာ၊ တေန ဝိနာတိ အတ္ထော။ အကမ္ပီတိ အစလိ။ သိနေရုဝနဝဋံသကာတိ သိနေရုမှိ ဥဋ္ဌိတနန္ဒနဝနဖာရုသကဝနမိဿကဝနစိတ္တလတာဝနာဒိကပ္ပကတရုဝနံ သိနေရုဝနံ။ အထ ဝါ သိနေရု စ ဇမ္ဗုဒီပါဒီသု ရမဏီယဝနဉ္စ သိနေရုဝနံ ၊ တံ ဝနံ ဝဋံသကံ ဧတိဿာတိ သိနေရုဝနဝဋံသကာ။

ဧဝဉ္စ ပထဝိကမ္ပနေ ဝတ္တမာနေ မဓုရဂမ္ဘီရဒေဝေါ ဂဇ္ဇန္တော ခဏိကဝဿံ ဝဿိ၊ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ၊ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အပ္ဖောဋေသိ၊ မဟာဗြဟ္မာ သာဓုကာရမဒါသိ၊ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။ မဟာသတ္တော သောဠသဝဿကာလေယေဝ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ။ တဿ ပိတာ ရဇ္ဇံ ဒါတုကာမော မာတရာ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ မဒ္ဒရာဇကုလတော မာတုလဓီတရံ မဒ္ဒိံ နာမ ရာဇကညံ အာနေတွာ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟဿာနံ ဇေဋ္ဌကံ အဂ္ဂမဟေသိံ ကတွာ မဟာသတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိ။ မဟာသတ္တော ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေန္တော အနွဒ္ဓမာသံ ဒါနံ ဩလောကေတုံ ဥပသင်္ကမတိ။ အပရဘာဂေ မဒ္ဒိဒေဝီ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တံ ကဉ္စနဇာလေန သမ္ပဋိစ္ဆိံသု၊ တေနဿ ‘‘ဇာလိကုမာရော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ သာ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ တံ ကဏှာဇိနေန သမ္ပဋိစ္ဆိံသု၊ တေနဿာ ‘‘ကဏှာဇိနာ’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၁။

‘‘အနွဒ္ဓမာသေ ပန္နရသေ၊ ပုဏ္ဏမာသေ ဥပေါသထေ၊

ပစ္စယံ နာဂမာရုယှ၊ ဒါနံ ဒါတုံ ဥပါဂမိ’’န္တိ။

တတ္ထ အနွဒ္ဓမာသေတိ အနုအဒ္ဓမာသေ၊ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေတိ အတ္ထော။ ပုဏ္ဏမာသေတိ ပုဏ္ဏမာသိယံ၊ မာသပရိပူရိယာ စန္ဒပရိပူရိယာ စ သမန္နာဂတေ ပန္နရသေ ဒါနံ ဒါတုံ ဥပါဂမိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ တတြာယံ ယောဇနာ – ပစ္စယံ နာဂမာရုယှ အဒ္ဓမာသေ အဒ္ဓမာသေ ဒါနံ ဒါတုံ ဒါနသာလံ ဥပါဂမိံ၊ ဧဝံ ဥပဂစ္ဆန္တော စ ယဒါ ဧကသ္မိံ ပန္နရသေ ပုဏ္ဏမာသိဥပေါသထေ ဒါနံ ဒါတုံ ဥပါဂမိံ၊ တဒါ ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝိသယာ ဗြာဟ္မဏာ ဥပဂဉ္ဆုမန္တိ တတ္ထ ပစ္စယံ နာဂန္တိ ပစ္စယနာမကံ မင်္ဂလဟတ္ထိံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ဇာတဒိဝသေ ဧကာ အာကာသစာရိနီ ကရေဏုကာ အဘိမင်္ဂလသမ္မတံ သဗ္ဗသေတဟတ္ထိပေါတကံ အာနေတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပက္ကာမိ။ တဿ မဟာသတ္တံ ပစ္စယံ ကတွာ လဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပစ္စယော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ တံ ပစ္စယနာမကံ ဩပဝယှံ ဟတ္ထိနာဂံ အာရုယှ ဒါနံ ဒါတုံ ဥပါဂမိန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၂။

‘‘ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝိသယာ၊ ဗြာဟ္မဏာ ဥပဂဉ္ဆု မံ၊

အယာစုံ မံ ဟတ္ထိနာဂံ၊ ဓညံ မင်္ဂလသမ္မတံ။

၈၃။

‘‘အဝုဋ္ဌိကော ဇနပဒေါ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခော ဆာတကော မဟာ၊

ဒဒါဟိ ပဝရံ နာဂံ၊ သဗ္ဗသေတံ ဂဇုတ္တမ’’န္တိ။

တတ္ထ ‘‘ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝိသယာ’’တိအာဒိဂါထာ ဟေဋ္ဌာ ကုရုရာဇစရိတေပိ (စရိယာ။ ၁။၂၁-၂၂) အာဂတာ ဧဝ၊ တသ္မာ တာသံ အတ္ထော ကထာမဂ္ဂေါ စ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန မင်္ဂလဟတ္ထိနော သေတတ္တာ ‘‘သဗ္ဗသေတံ ဂဇုတ္တမ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော –

၈၄။

‘‘ဒဒါမိ န ဝိကမ္ပာမိ၊ ယံ မံ ယာစန္တိ ဗြာဟ္မဏာ၊

သန္တံ နပ္ပဋိဂူဟာမိ၊ ဒါနေ မေ ရမတေ မနော’’တိ။ –

အတ္တနော ဒါနာဘိရတိံ ပဝေဒေန္တော –

၈၅။

‘‘န မေ ယာစကမနုပ္ပတ္တေ၊ ပဋိက္ခေပေါ အနုစ္ဆဝေါ၊

မာ မေ ဘိဇ္ဇိ သမာဒါနံ၊ ဒဿာမိ ဝိပုလံ ဂဇ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၁။၂၃) –

ပဋိဇာနိတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩရုယှ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ ဩလောကနတ္ထံ အနုပရိယာယိတွာ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ အဒိသွာ ကုသုမမိဿဂန္ဓောဒကဘရိတံ သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ‘‘ဘောန္တော ဣတော ဧထာ’’တိ အလင်္ကတရဇတဒါမသဒိသံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍံ တေသံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဥဒကံ ပါတေတွာ အလင်္ကတဝါရဏံ အဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၆။

‘‘နာဂံ ဂဟေတွာ သောဏ္ဍာယ၊ ဘိင်္ဂါရေ ရတနာမယေ၊

ဇလံ ဟတ္ထေ အာကိရိတွာ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ အဒံ ဂဇ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၁။၂၄)၊

တတ္ထ သန္တန္တိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဒေယျဓမ္မံ။ နပ္ပဋိဂူဟာမီတိ န ပဋိစ္ဆာဒေမိ။ ယော ဟိ အတ္တနော သန္တကံ ‘‘မယှမေဝ ဟောတူ’’တိ စိန္တေတိ၊ ယာစိတော ဝါ ပဋိက္ခိပတိ၊ သော ယာစကာနံ အဘိမုခေ ဌိတမ္ပိ အတ္ထတော ပဋိစ္ဆာဒေတိ နာမ။ မဟာသတ္တော ပန အတ္တနော သီသံ အာဒိံ ကတွာ အဇ္ဈတ္တိကဒါနံ ဒါတုကာမောဝ၊ ကထံ ဗာဟိရံ ပဋိက္ခိပတိ၊ တသ္မာ အာဟ ‘‘သန္တံ နပ္ပဋိဂူဟာမီ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဒါနေ မေ ရမတေ မနော’’တိ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

တဿ ပန ဟတ္ထိနော စတူသု ပါဒေသု အလင်္ကာရာ စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ အဂ္ဃန္တိ၊ ဥဘောသု ပဿေသု အလင်္ကာရာ ဒွေ သတသဟဿာနိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဥဒရေ ကမ္ဗလံ သတသဟဿံ၊ ပိဋ္ဌိယံ မုတ္တာဇာလံ မဏိဇာလံ ကဉ္စနဇာလန္တိ တီဏိ ဇာလာနိ တီဏိ သတသဟဿာနိ၊ ဥဘော ကဏ္ဏာလင်္ကာရာ ဒွေ သတသဟဿာနိ၊ ပိဋ္ဌိယံ အတ္ထတကမ္ဗလံ သတသဟဿံ၊ ကုမ္ဘာလင်္ကာရော သတသဟဿံ၊ တယော ဝဋံသကာ တီဏိ သတသဟဿာနိ၊ ကဏ္ဏစူဠာလင်္ကာရော သတသဟဿံ၊ ဒွိန္နံ ဒန္တာနံ အလင်္ကာရာ ဒွေ သတသဟဿာနိ၊ သောဏ္ဍာယ သောဝတ္ထိကာလင်္ကာရော သတသဟဿံ၊ နင်္ဂုဋ္ဌာလင်္ကာရော သတသဟဿံ၊ အာရောဟဏနိဿေဏိ သတသဟဿံ၊ ဘုဉ္ဇနကဋာဟံ သတသဟဿံ၊ ဌပေတွာ အနဂ္ဃဘဏ္ဍံ ဣဒံ တာဝ ဧတ္တကံ စတုဝီသတိ သတသဟဿာနိ အဂ္ဃတိ။ ဆတ္တပိဏ္ဍိယံ ပန မဏိ၊ စူဠာမဏိ၊ မုတ္တာဟာရေ မဏိ၊ အင်္ကုသေ မဏိ၊ ဟတ္ထိကဏ္ဌဝေဌနမုတ္တာဟာရေ မဏိ၊ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ မဏီတိ ဣမာနိ ဆ အနဂ္ဃာနိ၊ ဟတ္ထီပိ အနဂ္ဃော ဧဝါတိ ဟတ္ထိနာ သဒ္ဓိံ သတ္တ အနဂ္ဃာနိ၊ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဗြာဟ္မဏာနံ အဒါသိ။ တထာ ဟတ္ထိနော ပရိစာရကာနိ ပဉ္စ ကုလသတာနိ ဟတ္ထိမေဏ္ဍဟတ္ထိဂေါပကေဟိ သဒ္ဓိံ အဒါသိ။ သဟ ဒါနေန ပနဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘူမိကမ္ပာဒယော အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၇။

‘‘ပုနာပရံ ဒဒန္တဿ၊ သဗ္ဗသေတံ ဂဇုတ္တမံ၊

တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ’’တိ။

ဇာတကေပိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၇၃) ဝုတ္တံ –

‘‘တဒါသိ ယံ ဘိံသနကံ၊ တဒါသိ လောမဟံသနံ၊

ဟတ္ထိနာဂေ ပဒိန္နမှိ၊ မေဒနီ သမ္ပကမ္ပထာ’’တိ။

၈၈။ တဿနာဂဿ ဒါနေနာတိ ဆဟိ အနဂ္ဃေဟိ သဒ္ဓိံ စတုဝီသတိသတသဟဿဂ္ဃနိကအလင်္ကာရဘဏ္ဍသဟိတဿ တဿ မင်္ဂလဟတ္ထိဿ ပရိစ္စာဂေန။ သိဝယောတိ သိဝိရာဇကုမာရာ စေဝ သိဝိရဋ္ဌဝါသိနော စ။ ‘‘သိဝယော’’တိ စ ဒေသနာသီသမေတံ။ တတ္ထ ဟိ အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒါ နာဂရာ သကလရဋ္ဌဝါသိနော စ သဉ္ဇယမဟာရာဇံ ဖုဿတိဒေဝိံ မဒ္ဒိဒေဝိဉ္စ ဌပေတွာ သဗ္ဗေ ဧဝ။ ကုဒ္ဓါတိ ဒေဝတာဝတ္တနေန ဗောဓိသတ္တဿ ကုဒ္ဓါ။ သမာဂတာတိ သန္နိပတိတာ။ တေ ကိရ ဗြာဟ္မဏာ ဟတ္ထိံ လဘိတွာ တံ အဘိရုဟိတွာ မဟာဒွါရေန ပဝိသိတွာ နဂရမဇ္ဈေန ပါယိံသု။ မဟာဇနေန စ ‘‘အမ္ဘော ဗြာဟ္မဏာ၊ အမှာကံ ဟတ္ထီ ကုတော အဘိရုဠှော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဝေဿန္တရမဟာရာဇေန နော ဟတ္ထီ ဒိန္နော၊ ကေ တုမှေ’’တိ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ဃဋ္ဋေန္တာ အဂမံသု။ အထ အမစ္စေ အာဒိံ ကတွာ မဟာဇနာ ရာဇဒွါရေ သန္နိပတိတွာ ‘‘ရညာ နာမ ဗြာဟ္မဏာနံ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထု ဝါ ဒါသိဒါသပရိစာရိကာ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ သိယာ၊ ကထဉှိ နာမာယံ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာ ရာဇာရဟံ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဒဿတိ၊ န ဣဒါနိ ဧဝံ ရဇ္ဇံ ဝိနာသေတုံ ဒဿာမာ’’တိ ဥဇ္ဈာယိတွာ သဉ္ဇယမဟာရာဇဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ တေန အနုနီယမာနာ အနနုယန္တာ အဂမံသု။ ကေဝလံ ပန –

‘‘မာ နံ ဒဏ္ဍေန သတ္ထေန၊ န ဟိ သော ဗန္ဓနာရဟော၊

ပဗ္ဗာဇေဟိ စ နံ ရဋ္ဌာ၊ ဝင်္ကေ ဝသတု ပဗ္ဗတေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၈၇) –

ဝဒိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပဗ္ဗာဇေသုံ သကာ ရဋ္ဌာ၊ ဝင်္ကံ ဂစ္ဆတု ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ ပဗ္ဗာဇေသုန္တိ ရဇ္ဇတော ဗဟိ ဝါသတ္ထာယ ဥဿုက္ကမကံသု၊ –

ရာဇာပိ ‘‘မဟာ ခေါ အယံ ပဋိပက္ခော၊ ဟန္ဒ မမ ပုတ္တော ကတိပါဟံ ရဇ္ဇတော ဗဟိ ဝသတူ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘ဧသော စေ သိဝီနံ ဆန္ဒော၊ ဆန္ဒံ နပ္ပနုဒါမသေ၊

ဣမံ သော ဝသတု ရတ္တိံ၊ ကာမေ စ ပရိဘုဉ္ဇတု။

‘‘တတော ရတျာ ဝိဝသာနေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

သမဂ္ဂါ သိဝယော ဟုတွာ၊ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇယန္တု န’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၆၈၈-၁၆၈၉) –

ဝတွာ ပုတ္တဿ သန္တိကေ ကတ္တာရံ ပေသေသိ ‘‘ဣမံ ပဝတ္တိံ မမ ပုတ္တဿ အာရောစေဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။

မဟာသတ္တောပိ တံ သုတွာ –

‘‘ကိသ္မိံ မေ သိဝယော ကုဒ္ဓါ၊ နာဟံ ပဿာမိ ဒုက္ကဋံ၊

တံ မေ ကတ္တေ ဝိယာစိက္ခ၊ ကသ္မာ ပဗ္ဗာဇယန္တိ မ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၇၀၁) –

ကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ တေန ‘‘တုမှာကံ ဟတ္ထိဒါနေနာ’’တိ ဝုတ္တေ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ –

‘‘ဟဒယံ စက္ခုမ္ပဟံ ဒဇ္ဇံ၊ ကိံ မေ ဗာဟိရကံ ဓနံ၊

ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ မဏိ။

‘‘ဒက္ခိဏံ ဝါပဟံ ဗာဟုံ၊ ဒိသွာ ယာစကမာဂတေ၊

ဒဒေယျံ န ဝိကမ္ပေယျံ၊ ဒါနေ မေ ရမတေ မနော။

‘‘ကာမံ မံ သိဝယော သဗ္ဗေ၊ ပဗ္ဗာဇေန္တု ဟနန္တု ဝါ၊

နေဝ ဒါနာ ဝိရမိဿံ၊ ကာမံ ဆိန္ဒန္တု သတ္တဓာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၇၀၃-၁၇၀၅) –

ဝတွာ ‘‘နာဂရာ မေ ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဒါတုံ ဩကာသံ ဒေန္တု၊ သွေ ဒါနံ ဒတွာ တတိယဒိဝသေ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ကတ္တာရံ တေသံ သန္တိကေ ပေသေတွာ ‘‘အဟံ သွေ သတ္တသတကံ နာမ မဟာဒါနံ ဒဿာမိ ၊ သတ္တဟတ္ထိသတာနိ သတ္တအဿသတာနိ သတ္တရထသတာနိ သတ္တဣတ္ထိသတာနိ သတ္တဒါသသတာနိ သတ္တဒါသိသတာနိ သတ္တဓေနုသတာနိ ပဋိယာဒေဟိ၊ နာနပ္ပကာရဉ္စ အန္နပါနာဒိံ သဗ္ဗံ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဥပဋ္ဌပေဟီ’’တိ သဗ္ဗကမ္မိကံ အမစ္စံ အာဏာပေတွာ ဧကကောဝ မဒ္ဒိဒေဝိယာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ မဒ္ဒိ၊ အနုဂါမိကနိဓိံ နိဒဟမာနာ၊ သီလဝန္တေသု ဒဒေယျာသီ’’တိ တမ္ပိ ဒါနေ နိယောဇေတွာ တဿာ အတ္တနော ဂမနကာရဏံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘အဟံ ဝနံ ဝသနတ္ထာယ ဂမိဿာမိ၊ တွံ ဣဓေဝ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ဝသာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘နာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှေဟိ ဝိနာ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဝသိဿာမီ’’တိ အာဟ။

ဒုတိယဒိဝသေ သတ္တသတကံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တဿ သတ္တသတကံ ဒါနံ ဒေန္တဿေဝ သာယံ အဟောသိ။ အလင်္ကတရထေန မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ သွေ ဂမိဿာမီ’’တိ တေ အာပုစ္ဆိတွာ အကာမကာနံ တေသံ အဿုမုခါနံ ရောဒန္တာနံယေဝ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတော နိက္ခမိတွာ တံ ဒိဝသံ အတ္တနော နိဝေသနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ‘‘ဂမိဿာမီ’’တိ ပါသာဒတော ဩတရိ။ မဒ္ဒိဒေဝီ သဿုသသုရေဟိ နာနာနယေဟိ ယာစိတွာ နိဝတ္တိယမာနာပိ တေသံ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ တေ ဝန္ဒိတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သေသိတ္ထိယော အပလောကေတွာ ဒွေ ပုတ္တေ အာဒါယ ဝေဿန္တရဿ ပဌမတရံ ဂန္တွာ ရထေ အဋ္ဌာသိ။

မဟာပုရိသော ရထံ အဘိရုဟိတွာ ရထေ ဌိတော မဟာဇနံ အာပုစ္ဆိတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောထာ’’တိ ဩဝါဒမဿ ဒတွာ နဂရတော နိက္ခမိ။ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာ ‘‘ပုတ္တော မေ ဒါနဝိတ္တကော ဒါနံ ဒေတူ’’တိ အာဘရဏေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တရတနပူရာနိ သကဋာနိ ဥဘောသု ပဿေသု ပေသေသိ။ သောပိ အတ္တနော ကာယာရုဠှမေဝ အာဘရဏဘဏ္ဍံ သမ္ပတ္တယာစကာနံ အဋ္ဌာရသ ဝါရေ ဒတွာ သေသံ သဗ္ဗမဒါသိ။ နဂရာ နိက္ခမိတွာဝ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတုကာမော အဟောသိ။ အထဿ ပုညာနုဘာဝေန ရထပ္ပမာဏေ ဌာနေ မဟာပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ ပရိဝတ္တိတွာ ရထံ နဂရာဘိမုခံ အကာသိ။ သော မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဩလောကေသိ။ တေန ကာရုညေန ပထဝိကမ္ပော အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တေသံ နိစ္ဆုဘမာနာန’’န္တိအာဒိ။

၈၉-၉၀။ တတ္ထ နိစ္ဆုဘမာနာနန္တိ တေသု သိဝီသု နိက္ကဍ္ဎန္တေသု၊ ပဗ္ဗာဇေန္တေသူတိ အတ္ထော။ တေသံ ဝါ နိက္ခမန္တာနံ။ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတုန္တိ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဒါတုံ။ အာယာစိဿန္တိ ယာစိံ။ သာဝယိတွာတိ ဃောသာပေတွာ။ ကဏ္ဏဘေရိန္တိ ယုဂလမဟာဘေရိံ။ ဒဒါမဟန္တိ ဒဒါမိ အဟံ။

၉၁။ အထေတ္ထာတိ အထေဝံ ဒါနေ ဒီယမာနေ ဧတသ္မိံ ဒါနဂ္ဂေ။ တုမူလောတိ ဧကကောလာဟလီဘူတော။ ဘေရဝေါတိ ဘယာဝဟော။ မဟာသတ္တဉှိ ဌပေတွာ အညေသံ သော ဘယံ ဇနေတိ၊ တဿ ဘယဇနနာကာရံ ဒဿေတုံ။ ‘‘ဒါနေနိမ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမံ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာနံ ဒါနေန ဟေတုနာ သိဝယော ရဋ္ဌတော နီဟရန္တိ ပဗ္ဗာဇေန္တိ၊ တထာပိ ပုန စ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဒေတိ အယန္တိ။

၉၂-၉၄။ ဣဒါနိ တံ ဒါနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဟတ္ထိ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဂဝန္တိ ဓေနုံ။ စတုဝါဟိံ ရထံ ဒတွာတိ ဝဟန္တီတိ ဝါဟိနော၊ အဿာ၊ စတုရော အာဇညသိန္ဓဝေ ရထဉ္စ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒတွာတိ အတ္ထော။ မဟာသတ္တော ဟိ တထာ နဂရတော နိက္ခမန္တော သဟဇာတေ သဋ္ဌိသဟဿေ အမစ္စေ သေသဇနဉ္စ အဿုပုဏ္ဏမုခံ အနုဗဒ္ဓန္တံ နိဝတ္တေတွာ ရထံ ပါဇေန္တော မဒ္ဒိံ အာဟ – ‘‘သစေ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ပစ္ဆတော ယာစကာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဓာရေယျာသီ’’တိ။ သာ ဩလောကေန္တီ နိသီဒိ။ အထဿ သတ္တသတကမဟာဒါနံ ဂမနကာလေ ကတဒါနဉ္စ သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တာ စတ္တာရော ဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ‘‘ဝေဿန္တရော ကုဟိ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒါနံ ဒတွာ ရထေန ဂတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဿေ ယာစိဿာမာ’’တိ အနုဗန္ဓိံသု။ မဒ္ဒီ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ယာစကာ၊ ဒေဝါ’’တိ အာရောစေသိ။ မဟာသတ္တော ရထံ ဌပေသိ။ တေ အာဂန္တွာ အဿေ ယာစိံသု။ မဟာသတ္တော အဿေ အဒါသိ။ တေ တေ ဂဟေတွာ ဂတာ။ အဿေသု ပန ဒိန္နေသု ရထဓုရံ အာကာသေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ အထ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ ရောဟိတမိဂဝဏ္ဏေနာဂန္တွာ ရထဓုရံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အဂမံသု။ မဟာသတ္တော တေသံ ဒေဝပုတ္တဘာဝံ ဉတွာ –

‘‘ဣင်္ဃ မဒ္ဒိ နိသာမေဟိ၊ စိတ္တရူပံဝ ဒိဿတိ၊

မိဂရောဟိစ္စဝဏ္ဏေန၊ ဒက္ခိဏဿာ ဝဟန္တိ မ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၈၆၄) –

မဒ္ဒိယာ အာဟ။

တတ္ထ စိတ္တရူပံဝါတိ အစ္ဆရိယရူပံ ဝိယ။ ဒက္ခိဏဿာတိ သုသိက္ခိတအဿာ ဝိယ မံ ဝဟန္တိ။

အထ နံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တံ အပရော ဗြာဟ္မဏော အာဂန္တွာ ရထံ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ပုတ္တဒါရံ ဩတာရေတွာ ရထံ အဒါသိ။ ရထေ ပန ဒိန္နေ ဒေဝပုတ္တာ အန္တရဓာယိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန သဗ္ဗေပိ ပတ္တိကာဝ အဟေသုံ။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘မဒ္ဒိ၊ တွံ ကဏှာဇိနံ ဂဏှာဟိ၊ အဟံ ဇာလိကုမာရံ ဂဏှာမီ’’တိ ဥဘောပိ ဒွေ ဒါရကေ အင်္ကေနာဒါယ အညမညံ ပိယသလ္လာပါ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တေ မနုဿေ ဝင်္ကပဗ္ဗတဿ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆန္တာ သယမေဝ ဩနတေသု ဖလရုက္ခေသု ဖလာနိ ဒါရကာနံ ဒဒန္တာ အတ္ထကာမာဟိ ဒေဝတာဟိ မဂ္ဂဿ သင်္ခိပိတတ္တာ တဒဟေဝ စေတရဋ္ဌံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘စတုဝါဟိံ ရထံ ဒတွာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဌတွာ စာတုမ္မဟာပထေတိ အတ္တနော ဂမနမဂ္ဂေန ပဿတော အာဂတေန တေန ဗြာဟ္မဏေန အာဂတမဂ္ဂေန စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဂတဋ္ဌာနတ္တာ စတုက္ကသင်္ခါတေ စတုမဟာပထေ ဌတွာ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ရထံ ဒတွာ။ ဧကာကိယောတိ အမစ္စသေဝကာဒိသဟာယာဘာဝေန ဧကကော။ တေနေဝါဟ ‘‘အဒုတိယော’’တိ။ မဒ္ဒိဒေဝိံ ဣဒမဗြဝီတိ မဒ္ဒိဒေဝိံ ဣဒံ အဘာသိ။

၉၆-၉၉။ ပဒုမံ ပုဏ္ဍရီကံဝါတိ ပဒုမံ ဝိယ၊ ပုဏ္ဍရီကံ ဝိယ စ။ ကဏှာဇိနဂ္ဂဟီတိ ကဏှာဇိနံ အဂ္ဂဟေသိ။ အဘိဇာတာတိ ဇာတိသမ္ပန္နာ။ ဝိသမံ သမန္တိ ဝိသမံ သမဉ္စ ဘူမိပ္ပဒေသံ။ ဧန္တီတိ အာဂစ္ဆန္တိ။ အနုမဂ္ဂေ ပဋိပ္ပထေတိ အနုမဂ္ဂေ ဝါ ပဋိပထေ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကရုဏန္တိ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ကရုဏာယိတတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခံ တေ ပဋိဝေဒေန္တီတိ ဣမေ ဧဝံ သုခုမာလာ ပဒသာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒူရေဝ ဣတော ဝင်္ကပဗ္ဗတောတိ တေ တဒါ အမှေသု ကာရုညဝသေန အတ္တနာ ဒုက္ခံ ပဋိလဘန္တိ၊ တထာ အတ္တနော ဥပ္ပန္နဒုက္ခံ ပဋိဝေဒေန္တိ ဝါတိ အတ္ထော။

၁၀၀-၁။ ပဝနေတိ မဟာဝနေ။ ဖလိနေတိ ဖလဝန္တေ။ ဥဗ္ဗိဒ္ဓါတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတာ ဥစ္စာ။ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဒါရကေတိ ယထာ ဖလာနိ ဒါရကာနံ ဟတ္ထူပဂယှကာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ရုက္ခာ သယမေဝ သာခါဟိ ဩနမိတွာ ဒါရကေ ဥပေန္တိ။

၁၀၂။ အစ္ဆရိယန္တိ အစ္ဆရာယောဂ္ဂံ၊ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တံ။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။ လောမာနံ ဟံသနသမတ္ထတာယ လောမဟံသနံ။ သာဟုကာရန္တိ သာဓုကာရံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဣတ္ထိရတနဘာဝေန သဗ္ဗေဟိ အင်္ဂေဟိ အဝယဝေဟိ သောဘတီတိ သဗ္ဗင်္ဂသောဘနာ။

၁၀၃-၄။ အစ္ဆေရံ ဝတာတိ အစ္ဆရိယံ ဝတ။ ဝေဿန္တရဿ တေဇေနာတိ ဝေဿန္တရဿ ပုညာနုဘာဝေန။ သင်္ခိပိံသု ပထံ ယက္ခာတိ ဒေဝတာ မဟာသတ္တဿ ပုညတေဇေန စောဒိတာ တံ မဂ္ဂံ ပရိက္ခယံ ပါပေသုံ၊ အပ္ပကံ အကံသု၊ တံ ပန ဒါရကေသု ကရုဏာယ ကတံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အနုကမ္ပာယ ဒါရကေ’’တိ။ ဇေတုတ္တရနဂရတော ဟိ သုဝဏ္ဏဂိရိတာလော နာမ ပဗ္ဗတော ပဉ္စ ယောဇနာနိ၊ တတော ကောန္တိမာရာ နာမ နဒီ ပဉ္စ ယောဇနာနိ၊ တတော မာရဉ္ဇနာဂိရိ နာမ ပဗ္ဗတော ပဉ္စ ယောဇနာနိ၊ တတော ဒဏ္ဍဗြာဟ္မဏဂါမော နာမ ပဉ္စ ယောဇနာနိ၊ တတော မာတုလနဂရံ ဒသ ယောဇနာနိ၊ ဣတိ တံ ရဋ္ဌံ ဇေတုတ္တရနဂရတော တိံသ ယောဇနာနိ ဟောတိ။ ဒေဝတာ ဗောဓိသတ္တဿ ပုညတေဇေန စောဒိတာ မဂ္ဂံ ပရိက္ခယံ ပါပေသုံ။ တံ သဗ္ဗံ ဧကာဟေနေဝ အတိက္ကမိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နိက္ခန္တဒိဝသေနေဝ၊ စေတရဋ္ဌမုပါဂမု’’န္တိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သာယနှသမယံ စေတရဋ္ဌေ မာတုလနဂရံ ပတွာ တဿ နဂရဿ ဒွါရသမီပေ သာလာယံ နိသီဒိ။ အထဿ မဒ္ဒိဒေဝီ ပါဒေသု ရဇံ ပုဉ္ဆိတွာ ပါဒေ သမ္ဗာဟိတွာ ‘‘ဝေဿန္တရဿ အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ သာလတော နိက္ခမိတွာ တဿ စက္ခုပထေ သာလဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ နဂရံ ပဝိသန္တိယော စ နိက္ခမန္တိယော စ ဣတ္ထိယော တံ ဒိသွာ ပရိဝါရေသုံ။ မဟာဇနော တဉ္စ ဝေဿန္တရဉ္စ ပုတ္တေ စဿ တထာ အာဂတေ ဒိသွာ ရာဇူနံ အာစိက္ခိ။ သဋ္ဌိသဟဿာ ရာဇာနော ရောဒန္တာ ပရိဒေဝန္တာ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ မဂ္ဂပရိဿမံ ဝိနောဒေတွာ တထာ အာဂမနကာရဏံ ပုစ္ဆိံသု။

မဟာသတ္တော ဟတ္ထိဒါနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ တေ အတ္တနော ရဇ္ဇေန နိမန္တယိံသု။ မဟာပုရိသော ‘‘မယာ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတု၊ ရာဇာ ပန မံ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ တသ္မာ ဝင်္ကပဗ္ဗတမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ နာနပ္ပကာရံ တတ္ထ ဝါသံ ယာစိယမာနောပိ တံ အနလင်္ကရိတွာ တေဟိ ဂဟိတာရက္ခော တံ ရတ္တိံ သာလာယမေဝ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ တေဟိ ပရိဝုတော နိက္ခမိတွာ ပန္နရသယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဝနဒွါရေ ဌတွာ တေ နိဝတ္တေတွာ ပုရတော ပန္နရသယောဇနမဂ္ဂံ တေဟိ အာစိက္ခိတနိယာမေနေဝ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၀၅။

‘‘သဋ္ဌိရာဇသဟဿာနိ၊ တဒါ ဝသန္တိ မာတုလေ၊

သဗ္ဗေ ပဉ္ဇလိကာ ဟုတွာ၊ ရောဒမာနာ ဥပါဂမုံ။

၁၀၆။

‘‘တတ္ထ ဝတ္တေတွာ သလ္လာပံ၊ စေတေဟိ စေတပုတ္တေဟိ၊

တေ တတော နိက္ခမိတွာန၊ ဝင်္ကံ အဂမု ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ တတ္ထ ဝတ္တေတွာ သလ္လာပန္တိ တတ္ထ တေဟိ ရာဇူဟိ သမာဂမေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒမာနာ ကထံ ပဝတ္တေတွာ။ စေတပုတ္တေဟီတိ စေတရာဇပုတ္တေဟိ။ တေ တတော နိက္ခမိတွာနာတိ တေ ရာဇာနော တတော ဝနဒွါရဋ္ဌာနေ နိဝတ္တေတွာ။ ဝင်္ကံ အဂမု ပဗ္ဗတန္တိ အမှေ စတ္တာရော ဇနာ ဝင်္ကပဗ္ဗတံ ဥဒ္ဒိဿ အဂမမှာ။

အထ မဟာသတ္တော တေဟိ အာစိက္ခိတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတံ ပတွာ တံ ဒိဝသံ တတ္ထ ဝသိတွာ တတော ဥတ္တရဒိသာဘိမုခေါ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတပါဒေန ဂန္တွာ ကေတုမတီနဒီတီရေ နိသီဒိတွာ ဝနစရကေန ဒိန္နံ မဓုမံသံ ခါဒိတွာ တဿ သုဝဏ္ဏသူစိံ ဒတွာ နှတွာ ပိဝိတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓဒရထော နဒိံ ဥတ္တရိတွာ သာနုပဗ္ဗတသိခရေ ဌိတဿ နိဂြောဓဿ မူလေ ထောကံ နိသီဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တော နာလိကပဗ္ဗတံ ပရိဟရန္တော မုစလိန္ဒသရံ ဂန္တွာ သရတီရေန ပုဗ္ဗုတ္တရကဏ္ဏံ ပတွာ ဧကပဒိကမဂ္ဂေနေဝ ဝနဃဋံ ပဝိသိတွာ တံ အတိက္ကမ္မ ဂိရိဝိဒုဂ္ဂါနံ နဒီပဘဝါနံ ပုရတော စတုရဿပေါက္ခရဏိံ ပါပုဏိ။

၁၀၇။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘မဟာသတ္တော ဟိမဝန္တံ ပဝိဋ္ဌော၊ ဝသနဋ္ဌာနံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝိဿကမ္မံ ပေသေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ဝင်္ကပဗ္ဗတကုစ္ဆိမှိ ရမဏီယေ ဌာနေ အဿမပဒံ မာပေဟီ’’တိ။ သော တတ္ထ ဒွေ ပဏ္ဏသာလာယော ဒွေ စင်္ကမေ ဒွေ စ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ မာပေတွာ တေသု တေသု ဌာနေသု နာနာပုပ္ဖဝိစိတ္တေ ရုက္ခေ ဖလိတေ ရုက္ခေ ပုပ္ဖဂစ္ဆေ ကဒလိဝနာဒီနိ စ ဒဿေတွာ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ပဋိယာဒေတွာ ‘‘ယေကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ တေ ဂဏှန္တူ’’တိ အက္ခရာနိ လိခိတွာ အမနုဿေ စ ဘေရဝသဒ္ဒေ မိဂပက္ခိနော စ ပဋိက္ကမာပေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

မဟာသတ္တော ဧကပဒိကမဂ္ဂံ ဒိသွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’’တိ မဒ္ဒိဉ္စ ပုတ္တေ စ တတ္ထေဝ ဌပေတွာ အဿမပဒံ ပဝိသိတွာ အက္ခရာနိ ဩလောကေတွာ ‘‘သက္ကေန ဒိန္နောသ္မီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ပဝိဋ္ဌော ခဂ္ဂဉ္စ ဓနုဉ္စ အပနေတွာ သာဋကေ ဩမုဉ္စိတွာ ဣသိဝေသံ ဂဟေတွာ ကတ္တရဒဏ္ဍံ အာဒါယ နိက္ခမိတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသဒိသေန ဥပသမေန ဒါရကာနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ မဒ္ဒိဒေဝီပိ မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ပါဒေသု ပတိတွာ ရောဒိတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဿမံ ပဝိသိတွာ အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ဣသိဝေသံ ဂဏှိ။ ပစ္ဆာ ပုတ္တေပိ တာပသကုမာရကေ ကရိံသု။ ဗောဓိသတ္တော မဒ္ဒိံ ဝရံ ယာစိ ‘‘မယံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ၊ ဣတ္ထီ စ နာမ ဗြဟ္မစရိယဿ မလံ၊ မာ ဒါနိ အကာလေ မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆာ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မဟာသတ္တမ္ပိ ဝရံ ယာစိ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေ ပုတ္တေ ဂဟေတွာ ဣဓေဝ ဟောထ၊ အဟံ ဖလာဖလံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ အရညတော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ တယော ဇနေ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ဣတိ စတ္တာရော ခတ္တိယာ ဝင်္ကပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ သတ္တမာသမတ္တံ ဝသိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာမန္တယိတွာ ဒေဝိန္ဒော၊ ဝိဿကမ္မံ မဟိဒ္ဓိက’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ အာမန္တယိတွာတိ ပက္ကောသာပေတွာ။ မဟိဒ္ဓိကန္တိ မဟတိယာ ဒေဝိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတံ။ အဿမံ သုကတန္တိ အဿမပဒံ သုကတံ ကတွာ။ ရမ္မံ ဝေဿန္တရဿ ဝသနာနုစ္ဆဝိကံ ပဏ္ဏသာလံ။ သုမာပယာတိ သုဋ္ဌု မာပယ။ အာဏာပေသီတိ ဝစနသေသော။ သုမာပယီတိ သမ္မာ မာပေသိ။

၁၁၁။ အသုညောတိ ယထာ သော အဿမော အသုညော ဟောတိ၊ ဧဝံ တဿ အသုညဘာဝကရဏေန အသုညော ဟောမိ။ ‘‘အသုညေ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ မမ ဝသနေနေဝ အသုညေ အဿမေ ဒါရကေ အနုရက္ခန္တော ဝသာမိ တတ္ထ တိဋ္ဌာမိ။ ဗောဓိသတ္တဿ မေတ္တာနုဘာဝေန သမန္တာ တိယောဇနေ သဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနာပိ မေတ္တံ ပဋိလဘိံသု။

ဧဝံ တေသု တတ္ထ ဝသန္တေသု ကလိင်္ဂရဋ္ဌဝါသီ ဇူဇကော နာမ ဗြာဟ္မဏော အမိတ္တတာပနာယ နာမ ဘရိယာယ ‘‘နာဟံ တေ နိစ္စံ ဓညကောဋ္ဋနဥဒကာဟရဏယာဂုဘတ္တပစနာဒီနိ ကာတုံ သက္ကောမိ၊ ပရိစာရကံ မေ ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကုတောဟံ တေ ဘောတိ ဒုဂ္ဂတော ဒါသံ ဝါ ဒါသိံ ဝါ လဘိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တာယ ‘‘ဧသ ဝေဿန္တရော ရာဇာ ဝင်္ကပဗ္ဗတေ ဝသတိ။ တဿ ပုတ္တေ မယှံ ပရိစာရကေ ယာစိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ကိလေသဝသေန တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ တဿာ ဝစနံ အတိက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တော ပါထေယျံ ပဋိယာဒါပေတွာ အနုက္ကမေန ဇေတုတ္တရနဂရံ ပတွာ ‘‘ကုဟိံ ဝေဿန္တရမဟာရာဇာ’’တိ ပုစ္ဆိ။

မဟာဇနော ‘‘ဣမေသံ ယာစကာနံ အတိဒါနေန အမှာကံ ရာဇာ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတော၊ ဧဝံ အမှာကံ ရာဇာနံ နာသေတွာ ပုနပိ ဣဓေဝ အာဂစ္ဆတီ’’တိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒိဟတ္ထော ဥပက္ကောသန္တော ဗြာဟ္မဏံ အနုဗန္ဓိ။ သော ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟိတော ဟုတွာ တတော နိက္ခမိတွာ ဝင်္ကပဗ္ဗတဂါမိမဂ္ဂံ အဘိရုဠှော အနုက္ကမေန ဝနဒွါရံ ပတွာ မဟာဝနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ မဂ္ဂမူဠှော ဟုတွာ ဝိစရန္တော တေဟိ ရာဇူဟိ ဗောဓိသတ္တဿ အာရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတေန စေတပုတ္တေန သမာဂဉ္ဆိ။ တေန ‘‘ကဟံ၊ ဘော ဗြာဟ္မဏ၊ ဂစ္ဆသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဝေဿန္တရမဟာရာဇဿ သန္တိက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဒ္ဓါ အယံ ဗြာဟ္မဏော တဿ ပုတ္တေ ဝါ ဒေဝိံ ဝါ ယာစိတုံ ဂစ္ဆတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မာ ခေါ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ တတ္ထ ဂဉ္ဆိ၊ သစေ ဂစ္ဆသိ၊ ဧတ္ထေဝ တေ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ မယှံ သုနခါနံ ဃာသံ ကရိဿာမီ’’တိ တေန သန္တဇ္ဇိတော မရဏဘယဘီတော ‘‘အဟမဿ ပိတရာ ပေသိတော ဒူတော၊ ‘တံ အာနေဿာမီ’တိ အာဂတော’’တိ မုသာဝါဒံ အဘာသိ။ တံ သုတွာ စေတပုတ္တော တုဋ္ဌဟဋ္ဌော ဗြာဟ္မဏဿ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဝင်္ကပဗ္ဗတဂါမိမဂ္ဂံ အာစိက္ခိ။ သော တတော ပရံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အစ္စုတေန နာမ တာပသေန သဒ္ဓိံ သမာဂန္တွာ တမ္ပိ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆိတွာ တေနာပိ မဂ္ဂေ အာစိက္ခိတေ တေန အာစိက္ခိတသညာယ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော အနုက္ကမေန ဗောဓိသတ္တဿ အဿမပဒဋ္ဌာနသမီပံ ဂန္တွာ မဒ္ဒိဒေဝိယာ ဖလာဖလတ္ထံ ဂတကာလေ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဘော ဒါရကေ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၂။

‘‘ပဝနေ ဝသမာနဿ၊ အဒ္ဓိကော မံ ဥပါဂမိ၊

အယာစိ ပုတ္တကေ မယှံ၊ ဇာလိံ ကဏှာဇိနံ စုဘော’’တိ။

ဧဝံ ဗြာဟ္မဏေန ဒါရကေသု ယာစိတေသု မဟာသတ္တော ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ ယာစကော အဓိဂတော၊ အဇ္ဇာဟံ အနဝသေသတော ဒါနပါရမိံ ပူရေဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယေန သောမနဿဇာတော ပသာရိတဟတ္ထေ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပေန္တော ဝိယ ဗြာဟ္မဏဿ စိတ္တံ ပရိတောသေန္တော သကလဉ္စ တံ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိံ ဥန္နာဒေန္တော ‘‘ဒဒါမိ တဝ မယှံ ပုတ္တကေ၊ အပိ စ မဒ္ဒိဒေဝီ ပန ပါတောဝ ဖလာဖလတ္ထာယ ဝနံ ဂန္တွာ သာယံ အာဂမိဿတိ၊ တာယ အာဂတာယ တေ ပုတ္တကေ ဒဿေတွာ တွဉ္စ မူလဖလာဖလံ ခါဒိတွာ ဧကရတ္တိံ ဝသိတွာ ဝိဂတပရိဿမော ပါတောဝ ဂမိဿသီ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘ကာမဉ္စေသ ဥဠာရဇ္ဈာသယတာယ ပုတ္တကေ ဒဒါတိ၊ မာတာ ပန ဝစ္ဆဂိဒ္ဓါ အာဂန္တွာ ဒါနဿ အန္တရာယမ္ပိ ကရေယျ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ နိပ္ပီဠေတွာ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အဇ္ဇေဝ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ပုတ္တာ စေ တေ မယှံ ဒိန္နာ၊ ကိံ ဒါနိ မာတရံ ဒဿေတွာ ပေသိတေဟိ၊ ဒါရကေ ဂဟေတွာ အဇ္ဇေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သစေ၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ ရာဇပုတ္တိံ မာတရံ ဒဋ္ဌုံ န ဣစ္ဆသိ၊ ဣမေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဇေတုတ္တရနဂရံ ဂစ္ဆ၊ တတ္ထ သဉ္ဇယမဟာရာဇာ ဒါရကေ ဂဟေတွာ မဟန္တံ တေ ဓနံ ဒဿတိ၊ တေန ဒါသဒါသိယော ဂဏှိဿသိ၊ သုခဉ္စ ဇီဝိဿသိ၊ အညထာ ဣမေ သုခုမာလာ ရာဇဒါရကာ၊ ကိံ တေ ဝေယျာဝစ္စံ ကရိဿန္တီ’’တိ အာဟ။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဧဝမ္ပိ မယာ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ရာဇဒဏ္ဍတော ဘာယာမိ၊ မယှမေဝ ဂါမံ နေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဣမံ တေသံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ ဒါရကာ ‘‘ပိတာ နော ခေါ အမှေ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါတုကာမော’’တိ ပက္ကမိတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဂန္တွာ ပဒုမိနိဂစ္ဆေ နိလီယိံသု။ ဗြာဟ္မဏော တေ အဒိသွာဝ ‘‘တွံ ‘ဒါရကေ ဒဒါမီ’တိ ဝတွာ တေ အပက္ကမာပေသိ၊ ဧသော တေ သာဓုဘာဝေါ’’တိ အာဟ။ အထ မဟာသတ္တော သဟသာဝ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဒါရကေ ဂဝေသန္တော ပဒုမိနိဂစ္ဆေ နိလီနေ ဒိသွာ ‘‘ဧထ၊ တာတာ၊ မာ မယှံ ဒါနပါရမိယာ အန္တရာယံ အကတ္ထ၊ မမ ဒါနဇ္ဈာသယံ မတ္ထကံ ပါပေထ၊ အယဉ္စ ဗြာဟ္မဏော တုမှေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ အယျကဿ သဉ္ဇယမဟာရာဇဿ သန္တိကံ ဂမိဿတိ ၊ တာတ ဇာလိ၊ တွံ ဘုဇိဿော ဟောတုကာမော ဗြာဟ္မဏဿ နိက္ခသဟဿံ ဒတွာ ဘုဇိဿော ဘဝေယျာသိ၊ ကဏှာဇိနေ တွံ ဒါသသတံ ဒါသိသတံ ဟတ္ထိသတံ အဿသတံ ဥသဘသတံ နိက္ခသတန္တိ သဗ္ဗသတံ ဒတွာ ဘုဇိဿာ ဘဝေယျာသီ’’တိ ကုမာရေ အဂ္ဃာပေတွာ သမဿာသေတွာ ဂဟေတွာ အဿမပဒံ ဂန္တွာ ကမဏ္ဍလုနာ ဥဒကံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပစ္စယံ ကတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ အတိဝိယ ပီတိသောမနဿဇာတော ဟုတွာ ပထဝိံ ဥန္နာဒေန္တော ပိယပုတ္တဒါနံ အဒါသိ။ ဣဓာပိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပထဝိကမ္ပာဒယော အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၃။

‘‘ယာစကံ ဥပဂတံ ဒိသွာ၊ ဟာသော မေ ဥပပဇ္ဇထ၊

ဥဘော ပုတ္တေ ဂဟေတွာန၊ အဒါသိံ ဗြာဟ္မဏေ တဒါ။

၁၁၄။

‘‘သကေ ပုတ္တေ စဇန္တဿ၊ ဇူဇကေ ဗြာဟ္မဏေ ယဒါ၊

တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ’’တိ။

အထ ဗြာဟ္မဏော ဒါရကေ အဂန္တုကာမေ လတာယ ဟတ္ထေသု ဗန္ဓိတွာ အာကဍ္ဎိ။ တေသံ ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဆဝိံ ဆိန္ဒိတွာ လောဟိတံ ပဂ္ဃရိ။ သော လတာဒဏ္ဍေန ပဟရန္တော အာကဍ္ဎိ။ တေ ပိတရံ ဩလောကေတွာ။

‘‘အမ္မာ စ တာတ နိက္ခန္တာ၊ တွဉ္စ နော တာတ ဒဿသိ၊

မာ နော တွံ တာတ အဒဒါ၊ ယာဝ အမ္မာပိ ဧတု နော၊

တဒါယံ ဗြာဟ္မဏော ကာမံ၊ ဝိက္ကိဏာတု ဟနာတု ဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၁၂၆) –

ဝတွာ ပုနပိ အယံ ဧဝရူပေါ ဃောရဒဿနော ကုရူရကမ္မန္တော –

‘‘မနုဿော ဥဒါဟု ယက္ခော၊ မံသလောဟိတဘောဇနော၊

ဂါမာ အရညမာဂမ္မ၊ ဓနံ တံ တာတ ယာစတိ၊

နီယမာနေ ပိသာစေန၊ ကိံ နု တာတ ဥဒိက္ခသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၁၃၀-၂၁၃၁) –

အာဒီနိ ဝဒန္တာ ပရိဒေဝိံသု။ တတ္ထ ဓနန္တိ ပုတ္တဓနံ။

ဇူဇကော ဒါရကေ တထာ ပရိဒေဝန္တေယေဝ ပေါထေန္တောဝ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။ မဟာသတ္တဿ ဒါရကာနံ ကရုဏံ ပရိဒေဝိတေန တဿ စ ဗြာဟ္မဏဿ အကာရုညဘာဝေန ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဝိပ္ပဋိသာရော စ ဥဒပါဒိ။ သော တင်္ခဏညေဝ ဗောဓိသတ္တာနံ ပဝေဏိံ အနုဿရိ။ ‘‘သဗ္ဗေဝ ဟိ ဗောဓိသတ္တာ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿန္တိ၊ အဟမ္ပိ တေသံ အဗ္ဘန္တရော၊ ပုတ္တဒါနဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂါနံ အညတရံ၊ တသ္မာ ဝေဿန္တရ ဒါနံ ဒတွာ ပစ္ဆာနုတာပေါ န တေ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ အတ္တာနံ ပရိဘာသေတွာ ‘‘ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မမ တေ န ကိဉ္စိ ဟောန္တီ’’တိ အတ္တာနံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဒဠှသမာဒါနံ အဓိဋ္ဌာယ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ပါသာဏဖလကေ ကဉ္စနပဋိမာ ဝိယ နိသီဒိ။

အထ မဒ္ဒိဒေဝီ အရညတော ဖလာဖလံ ဂဟေတွာ နိဝတ္တန္တီ ‘‘မာ မဟာသတ္တဿ ဒါနန္တရာယော ဟောတူ’’တိ ဝါဠမိဂရူပဓရာဟိ ဒေဝတာဟိ ဥပရုဒ္ဓမဂ္ဂါ တေသု အပဂတေသု စိရေန အဿမံ ပတွာ ‘‘အဇ္ဇ မေ ဒုဿုပိနံ ဒိဋ္ဌံ၊ ဒုန္နိမိတ္တာနိ စ ဥပ္ပန္နာနိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တီ အဿမံ ပဝိသိတွာ ပုတ္တကေ အပဿန္တီ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ န ခေါ အမှာကံ ပုတ္တကေ ပဿာမိ၊ ကုဟိံ တေ ဂတာ’’တိ အာဟ။ သော တုဏှီ အဟောသိ။ သာ ပုတ္တကေ ဥပဓာရေန္တီ တဟိံ တဟိံ ဥပဓာဝိတွာ ဂဝေသန္တီ အဒိသွာ ပုနပိ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကက္ခဠကထာယ နံ ပုတ္တသောကံ ဇဟာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘နူန မဒ္ဒီ ဝရာရောဟာ၊ ရာဇပုတ္တီ ယသဿိနီ၊

ပါတော ဂတာသိ ဥဉ္ဆာယ၊ ကိမိဒံ သာယမာဂတာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၂၅) –

ဝတွာ တာယ စိရာယနကာရဏေ ကထိတေ ပုနပိ ဒါရကေ သန္ဓာယ န ကိဉ္စိ အာဟ။ သာ ပုတ္တသောကေန တေ ဥပဓာရေန္တီ ပုနပိ ဝါတဝေဂေန ဝနာနိ ဝိစရိ။ တာယ ဧကရတ္တိယံ ဝိစရိတဋ္ဌာနံ ပရိဂ္ဂဏှန္တံ ပန္နရသယောဇနမတ္တံ အဟောသိ။ အထ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မဟာသတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဌိတာ ဒါရကာနံ အဒဿနေန ဗလဝသောကာဘိဘူတာ တဿ ပါဒမူလေ ဆိန္နကဒလီ ဝိယ ဘူမိယံ ဝိသညီ ဟုတွာ ပတိ။ သော ‘‘မတာ’’တိ သညာယ ကမ္ပမာနော ဥပ္ပန္နဗလဝသောကောပိ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ‘‘ဇာနိဿာမိ တာဝ ဇီဝတိ၊ န ဇီဝတီ’’တိ သတ္တမာသေ ကာယသံသဂ္ဂံ အနာပန္နပုဗ္ဗောပိ အညဿ အဘာဝေန တဿာ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဦရူသု ဌပေတွာ ဥဒကေန ပရိပ္ဖောသိတွာ ဥရဉ္စ မုခဉ္စ ဟဒယဉ္စ ပရိမဇ္ဇိ။ မဒ္ဒီပိ ခေါ ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ သတိံ ပဋိလဘိတွာ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဒါရကာ တေ ကုဟိံ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘ဒေဝိ၊ ဧကဿ မေ ဗြာဟ္မဏဿ မံ ယာစိတွာ အာဂတဿ ဒါသတ္ထာယ ဒိန္နာ’’တိ ဝတွာ တာယ ‘‘ကသ္မာ၊ ဒေဝ၊ ပုတ္တေ ဗြာဟ္မဏဿ ဒတွာ မမ သဗ္ဗရတ္တိံ ပရိဒေဝိတွာ ဝိစရန္တိယာ နာစိက္ခီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပဌမမေဝ ဝုတ္တေ တဝ စိတ္တဒုက္ခံ ဗဟု ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ ပန သရီရဒုက္ခေန တနုကံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ –

‘‘မံ ပဿ မဒ္ဒိ မာ ပုတ္တေ၊ မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝသိ၊

လစ္ဆာမ ပုတ္တေ ဇီဝန္တာ၊ အရောဂါ စ ဘဝါမသေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၆၀) –

သော သမဿာသေတွာ ပုန –

‘‘ပုတ္တေ ပသုဉ္စ ဓညဉ္စ၊ ယဉ္စ အညံ ဃရေ ဓနံ၊

ဒဇ္ဇာ သပ္ပုရိသော ဒါနံ၊ ဒိသွာ ယာစကမာဂတံ၊

အနုမောဒါဟိ မေ မဒ္ဒိ၊ ပုတ္တကေ ဒါနမုတ္တမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၆၁) –

ဝတွာ အတ္တနော ပုတ္တဒါနံ တံ အနုမောဒါပေသိ။

သာပိ –

‘‘အနုမောဒါမိ တေ ဒေဝ၊ ပုတ္တကေ ဒါနမုတ္တမံ၊

ဒတွာ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ၊ ဘိယျော ဒါနံ ဒဒေါ ဘဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၆၂) –

ဝတွာ အနုမောဒိ။

ဧဝံ တေသု အညမညံ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တေသု သက္ကော စိန္တေသိ – ‘‘မဟာပုရိသော ဟိယျော ဇူဇကဿ ပထဝိံ ဥန္နာဒေတွာ ဒါရကေ အဒါသိ။ ဣဒါနိ နံ ကောစိ ဟီနပုရိသော ဥပသင်္ကမိတွာ မဒ္ဒိဒေဝိံ ယာစိတွာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆေယျ၊ တတော ရာဇာ နိပ္ပစ္စယော ဘဝေယျ၊ ဟန္ဒာဟံ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန နံ ဥပသင်္ကမိတွာ မဒ္ဒိံ ယာစိတွာ ပါရမိကူဋံ ဂါဟာပေတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇိယံ ကတွာ ပုန နံ တဿေဝ ဒတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သော သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယံ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ ဒိသွာ မဟာပုရိသော ‘‘အတိထိ နော အာဂတော’’တိ ပီတိသောမနဿဇာတော တေန သဒ္ဓိံ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကေနတ္ထေန ဣဓာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ သက္ကော မဒ္ဒိဒေဝိံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၅။

‘‘ပုနဒေဝ သက္ကော ဩရုယှ၊ ဟုတွာ ဗြာဟ္မဏသန္နိဘော၊

အယာစိ မံ မဒ္ဒိဒေဝိံ၊ သီလဝန္တိံ ပတိဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ ပုနဒေဝါတိ ဒါရကေ ဒိန္နဒိဝသတော ပစ္ဆာ ဧဝ။ တဒနန္တရမေဝါတိ အတ္ထော။ ဩရုယှာတိ ဒေဝလောကတော ဩတရိတွာ။ ဗြာဟ္မဏသန္နိဘောတိ ဗြာဟ္မဏသမာနဝဏ္ဏော။

အထ မဟာသတ္တော ‘‘ဟိယျော မေ ဒွေပိ ဒါရကေ ဗြာဟ္မဏဿ ဒိန္နာ၊ အဟမ္ပိ အရညေ ဧကကောဝ၊ ကထံ တေ မဒ္ဒိံ သီလဝန္တိံ ပတိဗ္ဗတံ ဒဿာမီ’’တိ အဝတွာဝ ပသာရိတဟတ္ထေ အနဂ္ဃရတနံ ဌပေန္တော ဝိယ အသဇ္ဇိတွာ အဗဇ္ဈိတွာ အနောလီနမာနသော ‘‘အဇ္ဇ မေ ဒါနပါရမီ မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဂိရိံ ဥန္နာဒေန္တော ဝိယ –

‘‘ဒဒါမိ န ဝိကမ္ပာမိ၊ ယံ မံ ယာစသိ ဗြာဟ္မဏ၊

သန္တံ နပ္ပဋိဂူဟာမိ၊ ဒါနေ မေ ရမတီ မနော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၇၈) –

ဝတွာ သီဃမေဝ ကမဏ္ဍလုနာ ဥဒကံ အာဟရိတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ ဘရိယမဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၆။

‘‘မဒ္ဒိံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာန၊ ဥဒကဉ္ဇလိ ပူရိယ၊

ပသန္နမနသင်္ကပ္ပော၊ တဿ မဒ္ဒိံ အဒါသဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဥဒကဉ္ဇလီတိ ဥဒကံ အဉ္ဇလိံ၊ ‘‘ဥဒက’’န္တိ စ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ ဥဒကေန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဉ္ဇလိံ ပသာရိတဟတ္ထတလံ ပူရေတွာတိ အတ္ထော။ ပသန္နမနသင်္ကပ္ပောတိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမိနာ ပရိစ္စာဂေန ဒါနပါရမိံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂမိဿာမီ’’တိ ဥပန္နသဒ္ဓါပသာဒေန ပသန္နစိတ္တသင်္ကပ္ပော။ တင်္ခဏညေဝ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနိ သဗ္ဗပါဋိဟာရိယာနိ ပါတုရဟေသုံ။ ‘‘ဣဒါနိဿ န ဒူရေ သမ္မာသမ္ဗောဓီ’’တိ ဒေဝဂဏာ ဗြဟ္မဂဏာ အတိဝိယ ပီတိသောမနဿဇာတာ အဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၇။

‘‘မဒ္ဒိယာ ဒီယမာနာယ၊ ဂဂနေ ဒေဝါ ပမောဒိတာ၊

တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ’’တိ။

တတော ပန ဒီယမာနာယ မဒ္ဒိယာ ဒေဝိယာ ရုဏ္ဏံ ဝါ ဒုမ္မုခံ ဝါ ဘာကုဋိမတ္တံ ဝါ နာဟောသိ၊ ဧဝံ စဿာ အဟောသိ ‘‘ယံ ဒေဝေါ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကရောတူ’’တိ။

‘‘ကောမာရီ ယဿာဟံ ဘရိယာ၊ သာမိကော မမ ဣဿရော၊

ယဿိစ္ဆေ တဿ မံ ဒဇ္ဇာ၊ ဝိက္ကိဏေယျ ဟနေယျ ဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၈၂) –

အာဟ။

မဟာပုရိသောပိ ‘‘အမ္ဘော၊ ဗြာဟ္မဏ၊ မဒ္ဒိတော မေ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ပိယတရံ၊ ဣဒံ မေ ဒါနံ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝေဓဿ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ အဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၈။

‘‘ဇာလိံ ကဏှာဇိနံ ဓီတံ၊ မဒ္ဒိဒေဝိံ ပတိဗ္ဗတံ၊

စဇမာနော န စိန္တေသိံ၊ ဗောဓိယာယေဝ ကာရဏာ။

၁၁၉။

န မေ ဒေဿာ ဥဘော ပုတ္တာ၊ မဒ္ဒိဒေဝီ န ဒေဿိယာ၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ပိယေ အဒါသဟ’’န္တိ။

တတ္ထ စဇမာနော န စိန္တေသိန္တိ ပရိစ္စဇန္တော သန္တာပဝသေန န စိန္တေသိံ၊ ဝိဿဋ္ဌော ဟုတွာ ပရိစ္စဇိန္တိ အတ္ထော။

ဧတ္ထာဟ – ကသ္မာ ပနာယံ မဟာပုရိသော အတ္တနော ပုတ္တဒါရေ ဇာတိသမ္ပန္နေ ခတ္တိယေ ပရဿ ဒါသဘာဝေန ပရိစ္စဇိ၊ န ဟိ ယေသံ ကေသဉ္စိပိ ဘုဇိဿာနံ အဘုဇိဿဘာဝကရဏံ သာဓုဓမ္မောတိ? ဝုစ္စတေ – အနုဓမ္မဘာဝတော။ အယဉှိ ဗုဒ္ဓကာရကေ ဓမ္မေ အနုဂတဓမ္မတာ၊ ယဒိဒံ သဗ္ဗဿ အတ္တနိယဿ မမန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုနော အနဝသေသပရိစ္စာဂေါ၊ န ဟိ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပရဟိတံ ဒါနပါရမိံ ပရိပူရေတုံ ဥဿုက္ကမာပန္နာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ မမန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုံ ယာစန္တဿ ယာစကဿ န ပရိစ္စဇိတုံ ယုတ္တံ၊ ပေါရာဏောပိ စာယမနုဓမ္မော။ သဗ္ဗေသဉှိ ဗောဓိသတ္တာနံ အယံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏဓမ္မော ကုလဝံသော ကုလပ္ပဝေဏီ၊ ယဒိဒံ သဗ္ဗဿ ပရိစ္စာဂေါ။ တတ္ထ စ ဝိသေသတော ပိယတရဝတ္ထုပရိစ္စာဂေါ၊ န ဟိ ကေစိ ဗောဓိသတ္တာ ဝံသာနုဂတံ ရဇ္ဇိဿရိယာဒိဓနပရိစ္စာဂံ၊ အတ္တနော သီသနယနာဒိအင်္ဂပရိစ္စာဂံ၊ ပိယဇီဝိတပရိစ္စာဂံ၊ ကုလဝံသပတိဋ္ဌာပကပိယပုတ္တပရိစ္စာဂံ၊ မနာပစာရိနီပိယဘရိယာပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ အပရိစ္စဇိတွာ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဘူတပုဗ္ဗာ အတ္ထိ။ တထာ ဟိ မင်္ဂလေ ဘဂဝတိ ဗောဓိသတ္တဘူတေ ဗောဓိပရိယေသနံ စရမာနေ စ စရိမတ္တဘာဝတော တတိယေ အတ္တဘာဝေ သပုတ္တဒါရေ ဧကသ္မိံ ပဗ္ဗတေ ဝသန္တေ ခရဒါဌိကော နာမ ယက္ခော မဟာပုရိသဿ ဒါနဇ္ဈာသယတံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာသတ္တံ ဒွေ ဒါရကေ ယာစိ။

မဟာသတ္တော ‘‘ဒဒါမိ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တကေ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒကပရိယန္တံ ပထဝိံ ကမ္ပေန္တော ဒွေပိ ဒါရကေ အဒါသိ။ ယက္ခော စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ဌိတော မဟာသတ္တဿ ပဿန္တဿေဝ မုဠာလကလာပံ ဝိယ ဒွေ ဒါရကေ ခါဒိ။ အဂ္ဂိဇာလံ ဝိယ လောဟိတဓာရံ ဥဂ္ဂိရမာနံ ယက္ခဿ မုခံ ဩလောကေန္တဿ မဟာပုရိသဿ ‘‘ဝဉ္စေသိ ဝတ မံ ယက္ခော’’တိ ဥပ္ပဇ္ဇနကစိတ္တုပ္ပာဒဿ ဩကာသံ အဒေန္တဿ ဥပါယကောသလ္လဿ သုဘာဝိတတ္တာ အတီတဓမ္မာနံ အပ္ပဋိသန္ဓိသဘာဝတော အနိစ္စာဒိဝသေန သင်္ခါရာနံ သုပရိမဒ္ဒိတဘာဝတော စ ဧဝံ ဣတ္တရဋ္ဌိတိကေန ပဘင်္ဂုနာ အသာရေန သင်္ခါရကလာပေန ‘‘ပူရိတာ ဝတ မေ ဒါနပါရမီ၊ မဟန္တံ ဝတ မေ အတ္ထံ သာဓေတွာ ဣဒံ အဓိဂတ’’န္တိ သောမနဿမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ဣဒံ အနညသာဓာရဏံ တသ္မိံ ခဏေ အတ္တနော စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ‘‘ဣမဿ နိဿန္ဒေန အနာဂတေ ဣမိနာဝ နီဟာရေန သရီရတော ရသ္မိယော နိက္ခမန္တူ’’တိ ပတ္ထနမကာသိ။ တဿ တံ ပတ္ထနံ နိဿာယ ဗုဒ္ဓဘူတဿ သရီရပ္ပဘာ နိစ္စမေဝ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)။ ဧဝံ အညေပိ ဗောဓိသတ္တာ အတ္တနော ပိယတရံ ပုတ္တဒါရံ ပရိစ္စဇိတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိံသု။

အပိ စ ယထာ နာမ ကောစိ ပုရိသော ကဿစိ သန္တိကေ ဂါမံ ဝါ ဇနပဒံ ဝါ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ကမ္မံ ကရောန္တော အတ္တနော အန္တေဝါသိကာနံ ဝါ ပမာဒေန ပူတိဘူတံ ဓနံ ဓာရေယျ၊ တမေနံ သော ဂါဟာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသေယျ။ တဿ ဧဝမဿ ‘‘အဟံ ခေါ ဣမဿ ရညော ကမ္မံ ကရောန္တော ဧတ္တကံ နာမ ဓနံ ဓာရေမိ၊ တေနာဟံ ရညာ ဗန္ဓနာဂါရေ ပဝေသိတော၊ သစာဟံ ဣဓေဝ ဟောမိ၊ အတ္တာနဉ္စ ဇီယေယျ၊ ပုတ္တဒါရကမ္မကရပေါရိသာ စ မေ ဇီဝိကာပဂတာ မဟန္တံ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇေယျုံ။ ယံနူနာဟံ ရညော အာရောစေတွာ အတ္တနော ပုတ္တံ ဝါ ကနိဋ္ဌဘာတရံ ဝါ ဣဓ ဌပေတွာ နိက္ခမေယျံ ။ ဧဝါဟံ ဣတော ဗန္ဓနတော မုတ္တော နစိရဿေဝ ယထာမိတ္တံ ယထာသန္ဒိဋ္ဌံ ဓနံ သံဟရိတွာ ရညော ဒတွာ တမ္ပိ ဗန္ဓနတော မောစေမိ၊ အပ္ပမတ္တောဝ ဟုတွာ ဥဋ္ဌာနဗလေန အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ပဋိပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော တထာ ကရေယျ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတြိဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ရာဇာ ဝိယ ကမ္မံ၊ ဗန္ဓနာဂါရော ဝိယ သံသာရော၊ ရညာ ဗန္ဓနာဂါရေ ဌပိတပုရိသော ဝိယ ကမ္မဝသေန သံသာရစာရကေ ဌိတော မဟာပုရိသော၊ တဿ ဗန္ဓနာဂါရေ ဌိတပုရိသဿ တတ္ထ ပုတ္တဿ ဝါ ဘာတုနော ဝါ ပရာဓီနဘာဝကရဏေန တေသံ အတ္တနော စ ဒုက္ခပ္ပမောစနံ ဝိယ မဟာပုရိသဿ အတ္တနော ပုတ္တာဒိကေ ပရေသံ ဒတွာ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိလာဘေန သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝဋ္ဋဒုက္ခပ္ပမောစနံ၊ တဿ ဝိဂတဒုက္ခဿ တေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာဓိပ္ပေတသမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌာနံ ဝိယ မဟာပုရိသဿ အရဟတ္တမဂ္ဂေန အပဂတဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ဗုဒ္ဓဘာဝေန ဒသဗလာဒိသဗ္ဗညုတညာဏသမ္ပတ္တိသမန္နာဂမော အတ္တနော ဝစနကာရကာနံ ဝိဇ္ဇတ္တယာဒိသမ္ပတ္တိသမန္နာဂမော စာတိ ဧဝံ အနဝဇ္ဇသဘာဝေါ ဧဝ မဟာပုရိသာနံ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂေါ။ ဧတေနေဝ နယေန နေသံ အင်္ဂဇီဝိတပရိစ္စာဂေ ယာ စောဒနာ၊ သာပိ ဝိသောဓိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေန မဒ္ဒိဒေဝိယာ ဒိန္နာယ သက္ကော အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော ဟုတွာ –

‘‘သဗ္ဗေ ဇိတာ တေ ပစ္စူဟာ၊ ယေ ဒိဗ္ဗာ ယေ စ မာနုသာ၊

နိန္နာဒိတာ တေ ပထဝီ၊ သဒ္ဒေါ တေ တိဒိဝံ ဂတော။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၈၃-၂၂၈၄)၊

‘‘ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ၊ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတံ၊

အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္နယော။

‘‘တသ္မာ သတဉ္စ အသတံ၊ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတိ၊

အသန္တော နိရယံ ယန္တိ၊ သန္တော သဂ္ဂပရာယနာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၈၆-၂၂၈၇) –

အာဒိနာ နယေန မဟာပုရိသဿ ဒါနာနုမောဒနဝသေန ထုတိံ အကာသိ။

တတ္ထ ပစ္စူဟာတိ ပစ္စတ္ထိကာ။ ဒိဗ္ဗာတိ ဒိဗ္ဗယသပဋိဗာဟကာ။ မာနုသာတိ မနုဿယသပဋိဗာဟကာ။ ကေ ပန တေတိ? မစ္ဆရိယဓမ္မာ၊ တေ သဗ္ဗေ ပုတ္တဒါရံ ဒေန္တေန မဟာသတ္တေန ဇိတာတိ ဒဿေတိ။ ဒုဒ္ဒဒန္တိ ပုတ္တဒါရာဒိဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ တမေဝ ဒုက္ကရံ ကုဗ္ဗတံ တုမှာဒိသာနံ ကမ္မံ အညေ သာဝကပစ္စေကဗောဓိသတ္တာ နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ ပဂေဝ အသန္တော မစ္ဆရိနော။ တသ္မာ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္နယော သာဓူနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပဋိပတ္တိဓမ္မော အညေဟိ ဒုရနုဂမော။

ဧဝံ သက္ကော မဟာပုရိသဿ အနုမောဒနဝသေန ထုတိံ ကတွာ မဒ္ဒိဒေဝိံ နိယျာတေန္တော –

‘‘ဒဒါမိ ဘောတော ဘရိယံ၊ မဒ္ဒိံ သဗ္ဗင်္ဂသောဘနံ၊

တွဉ္စေဝ မဒ္ဒိယာ ဆန္နော၊ မဒ္ဒီ စ ပတိနော တဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၈၉) –

ဝတွာ တံ မဒ္ဒိံ ပဋိဒတွာ ဒိဗ္ဗတ္တဘာဝေန ဇလန္တော တရုဏသူရိယော ဝိယ အာကာသေ ဌတွာ အတ္တာနံ အာစိက္ခန္တော –

‘‘သက္ကောဟမသ္မိ ဒေဝိန္ဒော၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ၊

ဝရံ ဝရဿု ရာဇိသိ၊ ဝရေ အဋ္ဌ ဒဒါမိ တေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၂၉၂) –

ဝတွာ ဝရေဟိ နိမန္တေသိ။ မဟာသတ္တောပိ ‘‘ပိတာ မံ ပုနဒေဝ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတု၊ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တံ ဝဓတော မောစေယျံ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဝဿယော ဘဝေယျံ၊ ပရဒါရံ န ဂစ္ဆေယျံ၊ ဣတ္ထီနံ ဝသံ န ဂစ္ဆေယျံ၊ ပုတ္တော မေ ဒီဃာယုကော သိယာ၊ အန္နပါနာဒိဒေယျဓမ္မော ဗဟုကော သိယာ၊ တဉ္စ အပရိက္ခယံ ပသန္နစိတ္တော ဒဒေယျံ၊ ဧဝံ မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေတွာ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ တတော ဣဓာဂတော သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏေယျ’’န္တိ ဣမေ အဋ္ဌ ဝရေ ယာစိ။ သက္ကော ‘‘နစိရဿေဝ ပိတာ သဉ္ဇယမဟာရာဇာ ဣဓေဝ အာဂန္တွာ တံ ဂဟေတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေဿတိ၊ ဣတရော စ သဗ္ဗော တေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတိ၊ မာ စိန္တယိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော စ မဒ္ဒိဒေဝီ စ သမ္မောဒမာနာ သက္ကဒတ္တိယေ အဿမေ ဝသိံသု။

ဇူဇကေပိ ကုမာရေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဒေဝတာ အာရက္ခမကံသု။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကာ ဒေဝဓီတာ ရတ္တိဘာဂေ အာဂန္တွာ မဒ္ဒိဝဏ္ဏေန ကုမာရေ ပဋိဇဂ္ဂိ။ သော ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟိတော ဟုတွာ ‘‘ကလိင်္ဂရဋ္ဌံ ဂမိဿာမီ’’တိ အဍ္ဎမာသေန ဇေတုတ္တရနဂရမေဝ သမ္ပာပုဏိ။ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆယေ နိသိန္နော ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ ဒါရကေ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ တေ ပက္ကောသာပေတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တေန ကထိတနိယာမေနေဝ ဓနံ ဒတွာ ကုမာရေ ကိဏိတွာ နှာပေတွာ ဘောဇေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေ ကတွာ ရာဇာ ဒါရကံ ဖုဿတိဒေဝီ ဒါရိကံ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ရာဇပုတ္တိယာ စ ပဝတ္တိံ သုဏိံသု။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ဘူနဟစ္စံ ဝတ မယာ ကတ’’န္တိ သံဝိဂ္ဂမာနသော တာဝဒေဝ ဒွါဒသအက္ခောဘနီပရိမာဏံ သေနံ သန္နယှိတွာ ဝင်္ကပဗ္ဗတာဘိမုခေါ ပါယာသိ သဒ္ဓိံ ဖုဿတိဒေဝိယာ စေဝ ဒါရကေဟိ စ။ အနုက္ကမေန ဂန္တွာ ပုတ္တေန စ သုဏိသာယ စ သမာဂဉ္ဆိ။ ဝေဿန္တရော ပိယပုတ္တေ ဒိသွာ သောကံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိသညီ ဟုတွာ တတ္ထေဝ ပတိ၊ တထာ မဒ္ဒီ မာတာပိတရော သဟဇာတာ သဋ္ဌိသဟဿာ စ အမစ္စာ။ တံ ကာရုညံ ပဿန္တေသု ဧကောပိ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ နာသက္ခိ၊ သကလံ အဿမပဒံ ယုဂန္ဓရဝါတပမဒ္ဒိတံ ဝိယ သာလဝနံ အဟောသိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ တေသံ ဝိသညိဘာဝဝိနောဒနတ္ထံ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿာပေသိ၊ တေမေတုကာမာ တေမေန္တိ၊ ပေါက္ခရေ ပတိတဝဿံ ဝိယ ဝိနိဝတ္တိတွာ ဥဒကံ ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗေ သညံ ပဋိလဘိံသု။ တဒါပိ ပထဝိကမ္ပာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အစ္ဆရိယာ ပါတုရဟေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၂၀။

‘‘ပုနာပရံ ဗြဟာရညေ၊ မာတာပိတုသမာဂမေ၊

ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တေ၊ သလ္လပန္တေ သုခံ ဒုခံ။

၁၂၁။

‘‘ဟိရောတ္တပ္ပေန ဂရုနာ၊ ဥဘိန္နံ ဥပသင်္ကမိ၊

တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ’’တိ။

တတ္ထ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တေတိ မာတာပိတရော အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗသ္မိံ အာဂတဇနေ ကရုဏံ ပရိဒေဝမာနေ။ သလ္လပန္တေ သုခံ ဒုခန္တိ သုခဒုက္ခံ ပုစ္ဆိတွာ ပဋိသန္ထာရဝသေန အာလာပသလ္လာပံ ကရောန္တေ။ ဟိရောတ္တပ္ပေန ဂရုနာ ဥဘိန္နန္တိ ဣမေ သိဝီနံ ဝစနံ ဂဟေတွာ အဒူသကံ ဓမ္မေ ဌိတံ မံ ပဗ္ဗာဇယိံသူတိ စိတ္တပ္ပကောပံ အကတွာ ဥဘောသု ဧတေသု မာတာပိတူသု ဓမ္မဂါရဝသမုဿိတေန ဟိရောတ္တပ္ပေနေဝ ယထာရူပေ ဥပသင်္ကမိ။ တေန မေ ဓမ္မတေဇေန တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ။

အထ သဉ္ဇယမဟာရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ တင်္ခဏညေဝ ကေသမဿုကမ္မာဒီနိ ကာရာပေတွာ နှာပေတွာ သဗ္ဗာဘရဏဝိဘူသိတံ ဒေဝရာဇာနမိဝ ဝိရောစမာနံ သဟ မဒ္ဒိဒေဝိယာ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတွာ တာဝဒေဝ စ တတော ပဋ္ဌာယ ဒွါဒသအက္ခောဘနီပရိမာဏာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ စ ပုတ္တံ ပရိဝါရယိတွာ ဝင်္ကပဗ္ဗတတော ယာဝ ဇေတုတ္တရနဂရာ သဋ္ဌိယောဇနမဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒွီဟိ မာသေဟိ သုခေနေဝ နဂရံ ပဝေသေသိ။ မဟာဇနော ဥဠာရံ ပီတိသောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေသိ။ စေလုက္ခေပါဒယော ပဝတ္တိံသု။ နဂရေ စ နန္ဒိဘေရိံ စရာပေသုံ။ အန္တမသော ဗိဠာရေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေသံ ဗန္ဓနေ ဌိတာနံ ဗန္ဓနမောက္ခော အဟောသိ။ သော နဂရံ ပဝိဋ္ဌဒိဝသေယေဝ ပစ္စူသကာလေ စိန္တေသိ – ‘‘သွေ ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ မမာဂတဘာဝံ သုတွာ ယာစကာ အာဂမိဿန္တိ၊ တေသာဟံ ကိံ ဒဿာမီ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ တာဝဒေဝ ရာဇနိဝေသနဿ ပုရိမဝတ္ထုံ ပစ္ဆိမဝတ္ထုဉ္စ ကဋိပ္ပမာဏံ ပူရေန္တော ဃနမေဃော ဝိယ သတ္တရတနဝဿံ ဝဿာပေသိ။ သကလနဂရေ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏံ ဝဿာပေသီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၂၂။

‘‘ပုနာပရံ ဗြဟာရညာ၊ နိက္ခမိတွာ သဉာတိဘိ၊

ပဝိသာမိ ပုရံ ရမ္မံ၊ ဇေတုတ္တရံ ပုရုတ္တမံ။

၁၂၃။

‘‘ရတနာနိ သတ္တ ဝဿိံသု၊ မဟာမေဃော ပဝဿထ၊

တဒါပိ ပထဝီ ကမ္ပိ၊ သိနေရုဝနဝဋံသကာ။

၁၂၄။

‘‘အစေတနာယံ ပထဝီ၊ အဝိညာယ သုခံ ဒုခံ၊

သာပိ ဒါနဗလာ မယှံ၊ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာ’’တိ။

ဧဝံ သတ္တရတနဝဿေ ဝုဋ္ဌေ ပုနဒိဝသေ မဟာသတ္တော ‘‘ယေသံ ကုလာနံ ပုရိမပစ္ဆိမဝတ္ထူသု ဝုဋ္ဌဓနံ၊ တေသညေဝ ဟောတူ’’တိ ဒါပေတွာ အဝသေသံ အာဟရာပေတွာ အတ္တနော ဂေဟဝတ္ထုသ္မိံ ဓနေန သဒ္ဓိံ ကောဋ္ဌာဂါရေသု ဩကိရာပေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ အစေတနာယံ ပထဝီတိ စေတနာရဟိတာ အယံ မဟာဘူတာ ပထဝီ၊ ဒေဝတာ ပန စေတနာသဟိတာ။ အဝိညာယ သုခံ ဒုခန္တိ အစေတနတ္တာ ဧဝ သုခံ ဒုက္ခံ အဇာနိတွာ။ သတိပိ သုခဒုက္ခပစ္စယသံယောဂေ တံ နာနုဘဝန္တီ။ သာပိ ဒါနဗလာ မယှန္တိ ဧဝံဘူတာပိ သာ မဟာပထဝီ မမ ဒါနပုညာနုဘာဝဟေတု။ သတ္တက္ခတ္တုံ ပကမ္ပထာတိ အဋ္ဌဝဿိကကာလေ ဟဒယမံသာဒီနိပိ ယာစကာနံ ဒဒေယျန္တိ ဒါနဇ္ဈာသယုပ္ပာဒေ မင်္ဂလဟတ္ထိဒါနေ ပဗ္ဗာဇနကာလေ ပဝတ္တိတမဟာဒါနေ ပုတ္တဒါနေ ဘရိယာဒါနေ ဝင်္ကပဗ္ဗတေ ဉာတိသမာဂမေ နဂရံ ပဝိဋ္ဌဒိဝသေ ရတနဝဿကာလေတိ ဣမေသု ဌာနေသု သတ္တဝါရံ အကမ္ပိတ္ထ။ ဧဝံ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝိကမ္ပနာဒိအစ္ဆရိယပါတုဘာဝဟေတုဘူတာနိ ယာဝတာယုကံ မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေတွာ မဟာသတ္တော အာယုပရိယောသာနေ တုသိတပုရေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘တတော ဝေဿန္တရော ရာဇာ၊ ဒါနံ ဒတွာန ခတ္တိယော၊

ကာယဿ ဘေဒါ သပ္ပညော၊ သဂ္ဂံ သော ဥပပဇ္ဇထာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၄၄၀)၊

တဒါ ဇူဇကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ အမိတ္တတာပနာ စိဉ္စမာဏဝိကာ ၊ စေတပုတ္တော ဆန္နော၊ အစ္စုတတာပသော သာရိပုတ္တော၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ မဒ္ဒီ ရာဟုလမာတာ၊ ဇာလိကုမာရော ရာဟုလော၊ ကဏှာဇိနာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဝေဿန္တရော ရာဇာ လောကနာထော။

ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ မဟာသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ မာတု ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒါနံ ဒါတုကာမတာဒေါဟဠော၊ တထာ ဒီယမာနေပိ ဓနဿ ပရိက္ခယာဘာဝေါ၊ ဇာတက္ခဏေ ဧဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဒါနံ ဒဿာမိ၊ အတ္ထိ ကိဉ္စီ’’တိ ဝါစာနိစ္ဆာရဏံ၊ စတုပဉ္စဝဿိကကာလေ အတ္တနော အလင်္ကာရဿ ဓာတီနံ ဟတ္ထဂတဿ ပုန အဂ္ဂဟေတုကာမတာ၊ အဋ္ဌဝဿိကကာလေ ဟဒယမံသာဒိကဿ အတ္တနော သရီရာဝယဝဿ ဒါတုကာမတာတိ ဧဝမာဒိကာ သတ္တက္ခတ္တုံ မဟာပထဝိကမ္ပနာဒိအနေကစ္ဆရိယပါတုဘာဝဟေတုဘူတာ ဣဓ မဟာပုရိသဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ၊ အဗ္ဘုတာ စ မဟေသိနော…ပေ…၊

တေသု စိတ္တပ္ပသာဒေါပိ၊ ဒုက္ခတော ပရိမောစယေ၊

ပဂေဝါနုကိရိယာ တေသံ၊ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

ဝေဿန္တရစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သသပဏ္ဍိတစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၂၅-၆။ ဒသမေ ယဒါ ဟောမိ၊ သသကောတိ အဟံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဗောဓိပရိယေသနံ စရမာနော ယဒါ သသပဏ္ဍိတော ဟောမိ။ ဗောဓိသတ္တာ ဟိ ကမ္မဝသိပ္ပတ္တာပိ တာဒိသာနံ တိရစ္ဆာနာနံ အနုဂ္ဂဏှနတ္ထံ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ပဝနစာရကောတိ မဟာဝနစာရီ။ ဒဗ္ဗာဒိတိဏာနိ ရုက္ခဂစ္ဆေသု ပဏ္ဏာနိ ယံကိဉ္စိ သာကံ ရုက္ခတော ပတိတဖလာနိ စ ဘက္ခော ဧတဿာတိ တိဏပဏ္ဏသာကဖလဘက္ခော။ ပရဟေဌနဝိဝဇ္ဇိတောတိ ပရပီဠာဝိရဟိတော။ သုတ္တပေါတော စာတိ ဥဒ္ဒပေါတော စ။ အဟံ တဒါတိ ယဒါဟံ သသကော ဟောမိ၊ တဒါ ဧတေ မက္ကဋာဒယော တယော သဟာယေ ဩဝဒါမိ။

၁၂၇။ ကိရိယေ ကလျာဏပါပကေတိ ကုသလေ စေဝ အကုသလေ စ ကမ္မေ။ ပါပါနီတိ အနုသာသနာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ ပါပါနိပရိဝဇ္ဇေထာတိ ပါဏာတိပါတော…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဣမာနိ ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇေထ။ ကလျာဏေ အဘိနိဝိဿထာတိ ဒါနံ သီလံ…ပေ… ဒိဋ္ဌုဇုကမ္မန္တိ ဣဒံ ကလျာဏံ၊ ဣမသ္မိံ ကလျာဏေ အတ္တနော ကာယဝါစာစိတ္တာနိ အဘိမုခဘာဝေန နိဝိဿထ၊ ဣမံ ကလျာဏပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇထာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ မဟာသတ္တော တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ ဉာဏသမ္ပန္နတာယ ကလျာဏမိတ္တော ဟုတွာ တေသံ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ကာလေန ကာလံ ဥပဂတာနံ ဩဝါဒဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တေ တဿ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသိတွာ ဝသန္တိ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိသတ္တော အာကာသံ ဩလောကေတွာ စန္ဒပါရိပူရိံ ဒိသွာ ‘‘ဥပေါသထကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဩဝဒိ။ တေနာဟ –

၁၂၈။

‘‘ဥပေါသထမှိ ဒိဝသေ၊ စန္ဒံ ဒိသွာန ပူရိတံ၊

ဧတေသံ တတ္ထ အာစိက္ခိံ၊ ဒိဝသော အဇ္ဇုပေါသထော။

၁၂၉။

‘‘ဒါနာနိ ပဋိယာဒေထ၊ ဒက္ခိဏေယျဿ ဒါတဝေ၊

ဒတွာ ဒါနံ ဒက္ခိဏေယျေ၊ ဥပဝဿထုပေါသထ’’န္တိ။

တတ္ထ စန္ဒံ ဒိသွာ န ပူရိတန္တိ ဇုဏှပက္ခစာတုဒ္ဒသိယံ ဤသကံ အပရိပုဏ္ဏဘာဝေန စန္ဒံ န ပရိပူရိတံ ဒိသွာ တတော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယမေဝ ဥပေါသထမှိ ဒိဝသေ ပန္နရသေ ဧတေသံ မက္ကဋာဒီနံ မယှံ သဟာယာနံ ဒိဝသော အဇ္ဇုပေါသထော။ တသ္မာ ‘‘ဒါနာနိ ပဋိယာဒေထာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ဥပေါသထဒိဝသေ ပဋိပတ္တိဝိဓာနံ အာစိက္ခိန္တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဒါနာနီတိ ဒေယျဓမ္မေ။ ပဋိယာဒေထာတိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ သဇ္ဇေထ။ ဒါတဝေတိ ဒါတုံ။ ဥပဝဿထာတိ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောထ၊ ဥပေါသထသီလာနိ ရက္ခထ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယာစကေ သမ္ပတ္တေ တုမှေဟိ ခါဒိတဗ္ဗာဟာရတော ဒတွာ ခါဒေယျာထာတိ ဒဿေတိ။

တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒံ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌဟိံသု။ တေသု ဥဒ္ဒပေါတော ပါတောဝ ‘‘ဂေါစရံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ နဒီတီရံ ဂတော။ အထေကော ဗာဠိသိကော သတ္တ ရောဟိတမစ္ဆေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝလ္လိယာ အာဝုဏိတွာ နဒီတီရေ ဝါလုကာယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ မစ္ဆေ ဂဏှန္တော နဒိယာ အဓော သောတံ ဘဿိ။ ဥဒ္ဒေါ မစ္ဆဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ မစ္ဆေ ဒိသွာ နီဟရိတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အပဿန္တော ဝလ္လိယံ ဍံသိတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ သိင်္ဂါလောပိ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တော ဧကဿ ခေတ္တဂေါပကဿ ကုဋိယံ ဒွေ မံသသူလာနိ ဧကံ ဂေါဓံ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အဒိသွာ ဒဓိဝါရကဿ ဥဂ္ဂဟဏရဇ္ဇုကံ ဂီဝါယံ ပဝေသေတွာ မံသသူလေ စ ဂေါဓဉ္စ မုခေန ဍံသိတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ မက္ကဋောပိ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ အမ္ဗပိဏ္ဍံ အာဟရိတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ‘‘အဟော ဣဓ နူန ယာစကော အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၃၀။

‘‘တေ မေ သာဓူတိ ဝတွာန၊ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ၊

ဒါနာနိ ပဋိယာဒေတွာ၊ ဒက္ခိဏေယျံ ဂဝေသိသု’’န္တိ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ဝေလာယမေဝ နိက္ခမိတွာ ဒဗ္ဗာဒိတိဏာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေယေဝ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘မမ သန္တိကံ အာဂတာနံ ယာစကာနံ တိဏာနိ ခါဒိတုံ န သက္ကာ၊ တိလတဏ္ဍုလာဒယောပိ မယှံ နတ္ထိ၊ သစေ မေ သန္တိကံ ယာစကော အာဂမိဿတိ၊ အဟံ တိဏေန ယာပေမိ၊ အတ္တနော သရီရမံသံ ဒဿာမီ’’တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

၁၃၁။

‘‘အဟံ နိသဇ္ဇ စိန္တေသိံ၊ ဒါနံ ဒက္ခိဏနုစ္ဆဝံ၊

ယဒိဟံ လဘေ ဒက္ခိဏေယျံ၊ ကိံ မေ ဒါနံ ဘဝိဿတိ။

၁၃၂။

‘‘န မေ အတ္ထိ တိလာ မုဂ္ဂါ၊ မာသာ ဝါ တဏ္ဍုလာ ဃတံ၊

အဟံ တိဏေန ယာပေမိ၊ န သက္ကာ တိဏ ဒါတဝေ။

၁၃၃။

‘‘ယဒိ ကောစိ ဧတိ ဒက္ခိဏေယျော၊ ဘိက္ခာယ မမ သန္တိကေ၊

ဒဇ္ဇာဟံ သကမတ္တာနံ၊ န သော တုစ္ဆော ဂမိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒါနံ ဒက္ခိဏနုစ္ဆဝန္တိ ဒက္ခိဏာဘာဝေန အနုစ္ဆဝိကံ ဒါနံ ဒက္ခိဏေယျဿ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ စိန္တေသိံ။ ယဒိဟံ လဘေတိ ယဒိ အဟံ ကိဉ္စိ ဒက္ခိဏေယျံ အဇ္ဇ လဘေယျံ။ ကိံ မေ ဒါနံ ဘဝိဿတီတိ ကိံ မမ ဒါတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ။ န သက္ကာ တိဏ ဒါတဝေတိ ယဒိ ဒက္ခိဏေယျဿ ဒါတုံ တိလမုဂ္ဂါဒိကံ မယှံ နတ္ထိ၊ ယံ ပန မမ အာဟာရဘူတံ၊ တံ န သက္ကာ တိဏံ ဒက္ခိဏေယျဿ ဒါတုံ။ ဒဇ္ဇာဟံ သကမတ္တာနန္တိ ကိံ ဝါ မယှံ ဧတာယ ဒေယျဓမ္မစိန္တာယ၊ နနု ဣဒမေဝ မယှံ အနဝဇ္ဇံ အပရာဓီနတာယ သုလဘံ ပရေသဉ္စ ပရိဘောဂါရဟံ သရီရံ သစေ ကောစိ ဒက္ခိဏေယျော မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆတိ၊ တယိဒံ သကမတ္တာနံ တဿ ဒဇ္ဇာမဟံ။ ဧဝံ သန္တေ န သော တုစ္ဆော မမ သန္တိကံ အာဂတော အရိတ္တဟတ္ထော ဟုတွာ ဂမိဿတီတိ။

ဧဝံ မဟာပုရိသဿ ယထာဘူတသဘာဝံ ပရိဝိတက္ကေန္တဿ ပရိဝိတက္ကာနုဘာဝေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇေန္တော ဣမံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘သသရာဇံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ ပဌမံ ဥဒ္ဒဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဝေသေန အဋ္ဌာသိ။ တေန ‘‘ကိမတ္ထံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဌိတောသီ’’တိ စ ဝုတ္တေ သစေ ကဉ္စိ အာဟာရံ လဘေယျံ၊ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျန္တိ။ သော ‘‘သာဓူတိ တေ အာဟာရံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘သတ္တ မေ ရောဟိတာ မစ္ဆာ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၆၁)၊

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ တထေဝ သိင်္ဂါလဿ မက္ကဋဿ စ သန္တိကံ ဂန္တွာ တေဟိပိ အတ္တနော ဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဒေယျဓမ္မေဟိ နိမန္တိတော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒုဿ မေ ခေတ္တပါလဿ၊ ရတ္တိဘတ္တံ အပါဘတံ၊

မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာ၊ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

‘‘အမ္ဗပက္ကံ ဒကံ သီတံ၊ သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၆၂-၆၃)၊

တတ္ထ ဒုဿာတိ အမုဿ။ ရတ္တိဘတ္တံ အပါဘတန္တိ ရတ္တိဘောဇနတော အပနီတံ။ မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာတိ အင်္ဂါရပက္ကာနိ ဒွေ မံသသူလာနိ ဧကာ စ ဂေါဓာ။ ဒဓိဝါရကန္တိ ဒဓိဝါရကော။

၁၃၄။ အထ ဗြာဟ္မဏော သသပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထမာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ တထေဝါဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မမ သင်္ကပ္ပမညာယာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ မမ သင်္ကပ္ပမညာယာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပရိဝိတက္ကံ ဇာနိတွာ။ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏိနာတိ ဗြာဟ္မဏရူပဝတာ အတ္တဘာဝေန။ အာသယန္တိ ဝသနဂုမ္ဗံ။

၁၃၅-၇။ သန္တုဋ္ဌောတိ သမံ သဗ္ဗဘာဂေနေဝ တုဋ္ဌော။ ဃာသဟေတူတိ အာဟာရဟေတု။ အဒိန္နပုဗ္ဗန္တိ ယေဟိ ကေဟိစိ အဗောဓိသတ္တေဟိ အဒိန္နပုဗ္ဗံ။ ဒါနဝရန္တိ ဥတ္တမဒါနံ။ ‘‘အဇ္ဇ ဒဿာမိ တေ အဟ’’န္တိ ဝတွာ တုဝံ သီလဂုဏူပေတော၊ အယုတ္တံ တေ ပရဟေဌနန္တိ တံ ပါဏာတိပါတတော အပနေတွာ ဣဒါနိ တဿ ပရိဘောဂယောဂ္ဂံ အတ္တာနံ ကတွာ ဒါတုံ ‘‘ဧဟိ အဂ္ဂိံ ပဒီပေဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ အဟံ ပစိဿမတ္တာနန္တိ တယာ ကတေ အင်္ဂါရဂဗ္ဘေ အဟမေဝ ပတိတွာ အတ္တာနံ ပစိဿံ။ ပက္ကံ တွံ ဘက္ခယိဿသီတိ တထာ ပန ပက္ကံ တွံ ခါဒိဿသိ။

၁၃၈-၉။ နာနာကဋ္ဌေသမာနယီတိ သော ဗြာဟ္မဏဝေသဓာရီ သက္ကော နာနာဒါရူနိ သမာနေန္တော ဝိယ အဟောသိ။ မဟန္တံ အကာသိ စိတကံ၊ ကတွာ အင်္ဂါရဂဗ္ဘကန္တိ ဝီတစ္စိကံ ဝိဂတဓူမံ အင်္ဂါရဘရိတဗ္ဘန္တရံ သမန္တတော ဇလမာနံ မမ သရီရဿ နိမုဇ္ဇနပ္ပဟောနကံ တင်္ခဏညေဝ မဟန္တံ စိတကံ အကာသိ၊ သဟသာ ဣဒ္ဓိယာ အဘိနိမ္မိနီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘အဂ္ဂိံ တတ္ထ ပဒီပေသိ၊ ယထာ သော ခိပ္ပံ မဟာဘဝေ’’တိ။

တတ္ထ သောတိ သော အဂ္ဂိက္ခန္ဓော သီဃံ မဟန္တော ယထာ ဘဝေယျ၊ တထာ ပဒီပေသိ။ ဖောဋေတွာ ရဇဂတေ ဂတ္တေတိ ‘‘သစေ လောမန္တရေသု ပါဏကာ အတ္ထိ၊ တေ မာ မရိံသူ’’တိ ပံသုဂတေ မမ ဂတ္တေ တိက္ခတ္တုံ ဝိဓုနိတွာ။ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိန္တိ န တာဝ ကဋ္ဌာနိ အာဒိတ္တာနီတိ တေသံ အာဒီပနံ ဥဒိက္ခန္တော ထောကံ ဧကမန္တံ နိသီဒိံ။

၁၄၀။ ယဒါ မဟာကဋ္ဌပုဉ္ဇော၊ အာဒိတ္တော ဓမဓမာယတီတိ ယဒါ ပန သော ဒါရုရာသိ သမန္တတော အာဒိတ္တော ဝါယုဝေဂသမုဒ္ဓဋာနံ ဇာလသိခါနံ ဝသေန ‘‘ဓမဓမာ’’တိ ဧဝံ ကရောတိ။ တဒုပ္ပတိတွာ ပတတိ၊ မဇ္ဈေ ဇာလသိခန္တရေတိ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ ‘‘မမ သရီရဿ ဈာပနသမတ္ထော အယံ အင်္ဂါရရာသီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ဇာလသိခါနံ အဗ္ဘန္တရဘူတေ တဿ အင်္ဂါရရာသိဿ မဇ္ဈေ ပဒုမပုဉ္ဇေ ရာဇဟံသော ဝိယ ပမုဒိတစိတ္တော သကလသရီရံ ဒါနမုခေ ဒတွာ ပတတိ။

၁၄၁-၂။ ပဝိဋ္ဌံ ယဿ ကဿစီတိ ယထာ ဃမ္မကာလေ သီတလံ ဥဒကံ ယေန ကေနစိ ပဝိဋ္ဌံ တဿ ဒရထပရိဠာဟံ ဝူပသမေတိ၊ အဿာဒံ ပီတိဉ္စ ဥပ္ပာဒေတိ။ တထေဝ ဇလိတံ အဂ္ဂိန္တိ ဧဝံ တထာ ပဇ္ဇလိတံ အင်္ဂါရရာသိ တဒါ မမ ပဝိဋ္ဌဿ ဥသုမမတ္တမ္ပိ နာဟောသိ။ အညဒတ္ထု ဒါနပီတိယာ သဗ္ဗဒရထပရိဠာဟဝူပသမော ဧဝ အဟောသိ။ စိရဿံ ဝတ မေ ဆဝိစမ္မာဒိကော သဗ္ဗော သရီရာဝယဝေါ ဒါနမုခေ ဇုဟိတဗ္ဗတံ ဥပဂတော အဘိပတ္ထိတော မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၄၃။

‘‘ဆဝိံ စမ္မံ မံသံ နှာရုံ၊ အဋ္ဌိံ ဟဒယဗန္ဓနံ၊

ကေဝလံ သကလံ ကာယံ၊ ဗြာဟ္မဏဿ အဒါသဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဟဒယဗန္ဓနန္တိ ဟဒယမံသပေသိ။ တဉှိ ဟဒယဝတ္ထုံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဌိတတ္တာ ‘‘ဟဒယဗန္ဓန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဟဒယဗန္ဓနန္တိ ဟဒယဉ္စ ဗန္ဓနဉ္စ၊ ဟဒယမံသဉ္စေဝ တံ ဗန္ဓိတွာ ဝိယ ဌိတယကနမံသဉ္စာတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ သကလံ ကာယန္တိ အနဝသေသံ သဗ္ဗံ သရီရံ။

ဧဝံ တသ္မိံ အဂ္ဂိမှိ အတ္တနော သရီရေ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥဏှံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ဗောဓိသတ္တောပိ ဟိမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ ဟုတွာ ဗြာဟ္မဏရူပဓရံ သက္ကံ ဧဝမာဟ – ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တယာ ကတော အဂ္ဂိ အတိသီတလော၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ? ပဏ္ဍိတ၊ နာဟံ ဗြာဟ္မဏော၊ သက္ကောဟမသ္မိ၊ တဝ ဝီမံသနတ္ထံ အာဂတော ဧဝမကာသိန္တိ။ ‘‘သက္က၊ တွံ တာဝ တိဋ္ဌတု၊ သကလောပိ စေ လောကော မံ ဒါနေန ဝီမံသေယျ၊ နေဝ မေ အဒါတုကာမတံ ကထဉ္စိပိ ဥပ္ပာဒေယျ ပဿေထ န’’န္တိ ဗောဓိသတ္တော သီဟနာဒံ နဒိ။

အထ နံ သက္ကော ‘‘သသပဏ္ဍိတ၊ တဝ ဂုဏာ သကလကပ္ပမ္ပိ ပါကဋာ ဟောန္တူ’’တိ ပဗ္ဗတံ ပီဠေတွာ ပဗ္ဗတရသံ အာဒါယ စန္ဒမဏ္ဍလေ သသလက္ခဏံ အာလိခိတွာ ဗောဓိသတ္တံ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ တတ္ထေဝ ဝနဂုမ္ဗေ တရုဏဒဗ္ဗတိဏပီဌေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အတ္တနော ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ တေပိ စတ္တာရော ပဏ္ဍိတာ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ နိစ္စသီလံ ဥပေါသထသီလဉ္စ ပူရေတွာ ယထာရဟံ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

တဒါ ဥဒ္ဒေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သိင်္ဂါလော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ မက္ကဋော သာရိပုတ္တော၊ သသပဏ္ဍိတော ပန လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ သီလာဒိပါရမိယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ သတိပိ တိရစ္ဆာနုပပတ္တိယံ ကုသလာဒိဓမ္မေ ကုသလာဒိတော ယထာဘူတာဝဗောဓော၊ တေသု အဏုမတ္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ ဘယတော ဒိသွာ သုဋ္ဌု အကုသလတော ဩရမဏံ၊ သမ္မဒေဝ စ ကုသလဓမ္မေသု အတ္တနော ပတိဋ္ဌာပနံ၊ ပရေသဉ္စ ‘‘ဣမေ နာမ ပါပဓမ္မာ တေ ဧဝံ ဂဟိတာ ဧဝံ ပရာမဋ္ဌာ ဧဝံဂတိကာ ဘဝန္တိ ဧဝံအဘိသမ္ပရာယာ’’တိ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ တတော ဝိရမဏေ နိယောဇနံ၊ ဣဒံ ဒါနံ နာမ၊ ဣဒံ သီလံ နာမ၊ ဣဒံ ဥပေါသထကမ္မံ နာမ၊ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌိတာနံ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိယော ဟတ္ထဂတာ ဧဝါတိအာဒိနာ ပုညကမ္မေသု အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ပတိဋ္ဌာပနံ၊ အတ္တနော သရီရဇီဝိတနိရပေက္ခံ၊ ပရေသံ သတ္တာနံ အနုဂ္ဂဏှနံ၊ ဥဠာရော စ ဒါနဇ္ဈာသယောတိ ဧဝမာဒယော ဣဓ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ…ပေ… ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

သသပဏ္ဍိတစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဣဒါနိ ‘‘အကိတ္တိဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တေ ဒသပိ စရိယာဝိသေသေ ဥဒါနေတွာ နိဂမေတိ။ တတ္ထ အဟမေဝ တဒါ အာသိံ၊ ယော တေ ဒါနဝရေ အဒါတိ ယော တာနိ ဥတ္တမဒါနာနိ အဒါသိ၊ သော အကိတ္တိဗြာဟဏာဒိကော အဟမေဝ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ အဟောသိံ၊ န အညောတိ။ ဣတိ တေသု အတ္တဘာဝေသု သတိပိ သီလာဒိပါရမီနံ ယထာရဟံ ပူရိတဘာဝေ အတ္တနော ပန တဒါ ဒါနဇ္ဈာသယဿ အတိဝိယ ဥဠာရဘာဝံ သန္ဓာယ ဒါနပါရမိဝသေနေဝ ဒေသနံ အာရောပေသိ။ ဧတေ ဒါနပရိက္ခာရာ၊ ဧတေ ဒါနဿ ပါရမီတိ ယေ ဣမေ အကိတ္တိဇာတကာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁၃။၈၃ အာဒယော) အနေကာကာရဝေါကာရာ မယာ ပဝတ္တိတာ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂါ မမ သရီရာဝယဝပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂါ ပရမကောဋိကာ၊ ကိဉ္စာပိ တေ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တိတတ္တာ ဒါနဿ ပရမုက္ကံသဂမနေန ဒါနပါရမီ ဧဝ၊ တထာပိ မမ ဒါနဿ ပရမတ္ထပါရမိဘူတဿ ပရိက္ခရဏတောသန္တာနဿ ပရိဘာဝနာဝသေန အဘိသင်္ခရဏတော ဧတေ ဒါနပရိက္ခာရာ နာမ။ ယဿ ပနေတေ ပရိက္ခာရာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဇီဝိတံ ယာစကေ ဒတွာ၊ ဣမံ ပါရမိ ပူရယိ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဌပေတွာ သသပဏ္ဍိတစရိယံ သေသာသု နဝသု စရိယာသု ယထာရဟံ ဒါနပါရမိဒါနဥပပါရမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သသပဏ္ဍိတစရိယေ (စရိယာ။ ၁။၁၂၅ အာဒယော) ပန ဒါနပရမတ္ထပါရမီ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဘိက္ခာယ ဥပဂတံ ဒိသွာ၊ သကတ္တာနံ ပရိစ္စဇိံ၊

ဒါနေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဒါနပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။တဿုဒ္ဒါန)၊

ကိဉ္စာပိ ဟိ မဟာပုရိသဿ ယထာဝုတ္တေ အကိတ္တိဗြာဟ္မဏာဒိကာလေ အညသ္မိဉ္စ မဟာဇနကမဟာသုတသောမာဒိကာလေ ဒါနပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ၊ တထာပိ ဧကန္တေနေဝ သသပဏ္ဍိတကာလေ ဒါနပါရမိယာ ပရမတ္ထပါရမိဘာဝေါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗောတိ။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ စရိယာပိဋကသံဝဏ္ဏနာယ

ဒသဝိဓစရိယာသင်္ဂဟဿ ဝိသေသတော

ဒါနပါရမိဝိဘာဝနဿ

ပဌမဝဂ္ဂဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။