📜

၂။ ဟတ္ထိနာဂဝဂ္ဂေါ

၁။ မာတုပေါသကစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ကုဉ္ဇရောတိ ဟတ္ထီ။ မာတုပေါသကောတိ အန္ဓာယ ဇရာဇိဏ္ဏာယ မာတုယာ ပဋိဇဂ္ဂနကော။ မဟိယာတိ ဘူမိယံ။ ဂုဏေနာတိ သီလဂုဏေန၊ တဒါ မမ သဒိသော နတ္ထိ။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တဒါ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ဟတ္ထိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော သဗ္ဗသေတော အဘိရူပေါ လက္ခဏသမ္ပန္နော မဟာဟတ္ထီ အနေကဟတ္ထိသတသဟဿပရိဝါရော အဟောသိ။ မာတာ ပနဿ အန္ဓာ။ သော မဓုရဖလာဖလာနိ ဟတ္ထီနံ ဟတ္ထေသု ဒတွာ မာတု ပေသေတိ။ ဟတ္ထိနော တဿာ အဒတွာ သယံ ခါဒန္တိ။ သော ပရိဂ္ဂဏှန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ယူထံ ပဟာယ မာတရမေဝ ပေါသေဿာမီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ အညေသံ ဟတ္ထီနံ အဇာနန္တာနံ မာတရံ ဂဟေတွာ စဏ္ဍောရဏပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဧကံ နဠိနိံ ဥပနိဿာယ ဌိတာယ ပဗ္ဗတဂုဟာယ မာတရံ ဌပေတွာ ပေါသေသိ။

၂-၃။ ပဝနေ ဒိသွာ ဝနစရောတိ ဧကော ဝနစရကော ပုရိသော တသ္မိံ မဟာဝနေ ဝိစရန္တော မံ ဒိသွာ။ ရညော မံ ပဋိဝေဒယီတိ ဗာရာဏသိရညော မံ အာရောစေသိ။

သော ဟိ မဂ္ဂမူဠှော ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတုံ အသက္ကောန္တော မဟန္တေန သဒ္ဒေန ပရိဒေဝိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ ပုရိသော အနာထော၊ န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ၊ ယံ ဧသ မယိ ဌိတေ ဣဓ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ဘယေန ပလာယန္တံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ နတ္ထိ တေ မံ နိဿာယ ဘယံ၊ မာ ပလာယိ၊ ကသ္မာ တွံ ပရိဒေဝန္တော ဝိစရသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သာမိ၊ အဟံ မဂ္ဂမူဠှော အဇ္ဇ မေ သတ္တမော ဒိဝသော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ မာ ဘာယိ၊ အဟံ တံ မနုဿပထေ ဌပေဿာမီ’’တိ တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒါပေတွာ အရညတော နီဟရိတွာ နိဝတ္တိ။ သောပိ ပါပေါ ‘‘နဂရံ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေဿာမီ’’တိ ရုက္ခသညံ ပဗ္ဗတသညဉ္စ ကရောန္တောဝ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ရညော မင်္ဂလဟတ္ထီ မတော ။ သော ပုရိသော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာပုရိသဿ အတ္တနော ဒိဋ္ဌဘာဝံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဝါနုစ္ဆဝေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဂဇော ဝသတိ ကာနနေ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ တဝါနုစ္ဆဝေါတိ တဝ ဩပဝယှံ ကာတုံ အနုစ္ဆဝိကော ယုတ္တော။ န တဿ ပရိက္ခာယတ္ထောတိ တဿ ဂဟဏေ ဂမနုပစ္ဆေဒနတ္ထံ သမန္တတော ခဏိတဗ္ဗပရိက္ခာယ ဝါ ကရေဏုယာ ကဏ္ဏပုဋေန အတ္တာနံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ခိတ္တပါသရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတဗ္ဗအာဠကသင်္ခါတအာလာနေန ဝါ ယတ္ထ ပဝိဋ္ဌော ကတ္ထစိ ဂန္တုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသဝဉ္စနကာသုယာ ဝါ အတ္ထော ပယောဇနံ နတ္ထိ။ သဟဂဟိတေတိ ဂဟဏသမကာလံ ဧဝ။ ဧဟိတီတိ အာဂမိဿတိ။

ရာဇာ ဣမံ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ အရညံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမိနာ ဝုတ္တံ ဟတ္ထိနာဂံ အာနေဟီ’’တိ ဟတ္ထာစရိယံ သဟ ပရိဝါရေန ပေသေသိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ နဠိနိံ ပဝိသိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှန္တံ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၄။

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ ရာဇာပိ တုဋ္ဌမာနသော၊

ပေသေသိ ဟတ္ထိဒမကံ၊ ဆေကာစရိယံ သုသိက္ခိတံ။

၅။

‘‘ဂန္တွာ သော ဟတ္ထိဒမကော၊ အဒ္ဒသ ပဒုမဿရေ၊

ဘိသမုဠာလံ ဥဒ္ဓရန္တံ၊ ယာပနတ္ထာယ မာတုယာ’’တိ။

တတ္ထ ဆေကာစရိယန္တိ ဟတ္ထိဗန္ဓနာဒိဝိဓိမှိ ကုသလံ ဟတ္ထာစရိယံ။ သုသိက္ခိတန္တိ ဟတ္ထီနံ သိက္ခာပနဝိဇ္ဇာယ နိဋ္ဌင်္ဂမနေန သုဋ္ဌု သိက္ခိတံ။

၆။ ဝိညာယ မေ သီလဂုဏန္တိ ‘‘ဘဒ္ဒေါ အယံ ဟတ္ထာဇာနီယော န မန္ဒော၊ န စဏ္ဍော၊ န ဝေါမိဿသီလော ဝါ’’တိ မမ သီလဂုဏံ ဇာနိတွာ။ ကထံ? လက္ခဏံဥပဓာရယီတိ သုသိက္ခိတဟတ္ထိသိပ္ပတ္တာ မမ လက္ခဏံ သမန္တတော ဥပဓာရေသိ။ တေန သော ဧဟိ ပုတ္တာတိ ဝတွာန၊ မမ သောဏ္ဍာယ အဂ္ဂဟိ။

၇။ ဗောဓိသတ္တော ဟတ္ထာစရိယံ ဒိသွာ – ‘‘ဣဒံ ဘယံ မယှံ ဧတဿ ပုရိသဿ သန္တိကာ ဥပ္ပန္နံ၊ အဟံ ခေါ ပန မဟာဗလော ဟတ္ထိသဟဿမ္ပိ ဝိဒ္ဓံသေတုံ သမတ္ထော၊ ပဟောမိ ကုဇ္ဈိတွာ သရဋ္ဌကံ သေနာဝါဟနံ နာသေတုံ၊ သစေ ပန ကုဇ္ဈိဿာမိ၊ သီလံ မေ ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ သတ္တီဟိ ကောဋ္ဋိယမာနောပိ န ကုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ သီသံ ဩနာမေတွာ နိစ္စလောဝ အဋ္ဌာသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ယံ မေ တဒါ ပါကတိကံ၊ သရီရာနုဂတံ ဗလ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ပါကတိကန္တိ သဘာဝသိဒ္ဓံ။ သရီရာနုဂတန္တိ သရီရမေဝ အနုဂတံ ကာယဗလံ၊ န ဥပါယကုသလတာသင်္ခါတဉာဏာနုဂတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အဇ္ဇ နာဂသဟဿာနန္တိ အဇ္ဇကာလေ အနေကေသံ ဟတ္ထိသဟဿာနံ သမုဒိတာနံ။ ဗလေန သမသာဒိသန္တိ တေသံ သရီရဗလေန သမသမမေဝ ဟုတွာ သဒိသံ၊ န ဥပမာမတ္တေန။ မင်္ဂလဟတ္ထိကုလေ ဟိ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဥပ္ပန္နောတိ။

၈။ ယဒိဟံ တေသံ ပကုပ္ပေယျန္တိ မံ ဂဟဏာယ ဥပဂတာနံ တေသံ အဟံ ယဒိ ကုဇ္ဈေယျံ၊ တေသံ ဇီဝိတမဒ္ဒနေ ပဋိဗလော ဘဝေယျံ။ န ကေဝလံ တေသညေဝ၊ အထ ခေါ ယာဝ ရဇ္ဇမ္ပိ မာနုသန္တိ ယတော ရဇ္ဇတော တေသံ အာဂတာနံ မနုဿာနံ သဗ္ဗမ္ပိ ရဇ္ဇံ ပေါထေတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရေယျံ။

၉။ အပိ စာဟံ သီလရက္ခာယာတိ ဧဝံ သမတ္ထောပိ စ အဟံ အတ္တနိ ပတိဋ္ဌိတာယ သီလရက္ခာယ သီလဂုတ္တိယာ ဂုတ္တော ဗန္ဓော ဝိယ။ န ကရောမိ စိတ္တေ အညထတ္တန္တိ တဿ သီလဿ အညထတ္တဘူတံ တေသံ သတ္တာနံ ပေါထနာဒိဝိဓိံ မယှံ စိတ္တေ န ကရောမိ၊ တတ္ထ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေမိ။ ပက္ခိပန္တံ မမာဠကေတိ အာလာနတ္ထမ္ဘေ ပက္ခိပန္တံ၊ ‘‘ဒိသွာပီ’’တိ ဝစနသေသော။ ကသ္မာတိ စေ၊ သီလပါရမိပူရိယာ ဤဒိသေသု ဌာနေသု သီလံ အခဏ္ဍေန္တဿ မေ နစိရဿေဝ သီလပါရမီ ပရိပူရေဿတီတိ သီလပါရမိပရိပူရဏတ္ထံ တဿ အညထတ္တံ စိတ္တေ န ကရောမီတိ ယောဇနာ။

၁၀။ ‘‘ယဒိ တေ မ’’န္တိ ဂါထာယပိ သီလရက္ခာယ ဒဠှံ ကတွာ သီလဿ အဓိဋ္ဌိတဘာဝမေဝ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ကောဋ္ဋေယျုန္တိ ဘိန္ဒေယျုံ။ သီလခဏ္ဍဘယာ မမာတိ မမ သီလဿ ခဏ္ဍနဘယေန။

ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဗောဓိသတ္တေ နိစ္စလေ ဌိတေ ဟတ္ထာစရိယော ပဒုမသရံ ဩတရိတွာ တဿ လက္ခဏသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ ပုတ္တာ’’တိ ရဇတဒါမသဒိသာယ သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗာရာဏသိံ ပါပုဏိ။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဝတ္တမာနောဝ ရညော သာသနံ ပေသေသိ။ ရာဇာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေသိ။ ဟတ္ထာစရိယော ဗောဓိသတ္တံ ကတဂန္ဓပရိဘဏ္ဍံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဟတ္ထိသာလံ နေတွာ ဝိစိတြသာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ အာဒါယ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဒါပေသိ။ သော ‘‘မာတရံ ဝိနာ ဂေါစရံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပိဏ္ဍံ န ဂဏှိ။ ယာစိတောပိ အဂ္ဂဟေတွာ –

‘‘သာ နူနသာ ကပဏိကာ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။ –

အာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ –

‘‘ကာ နု တေ သာ မဟာနာဂ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။ – ပုစ္ဆိတွာ –

‘‘မာတာ မေ သာ မဟာရာဇ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယိကာ၊

ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ၊ ဂိရိံ စဏ္ဍောရဏံ ပတီ’’တိ။ –

ဝုတ္တေ အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော ‘‘မာတာ မေ ဂေါစရံ န လဘိတ္ထာ’’တိ ဝဒတော ဣမဿ ဂေါစရံ အဂဏှန္တဿ။ တသ္မာ –

‘‘မုဉ္စထေတံ မဟာနာဂံ၊ ယောယံ ဘရတိ မာတရံ၊

သမေတု မာတရာ နာဂေါ၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘီ’’တိ။ – ဝတွာ မုဉ္စာပေသိ –

‘‘မုတ္တော စ ဗန္ဓနာ နာဂေါ၊ မုတ္တဒါမာယ ကုဉ္ဇရော၊

မုဟုတ္တံ အဿာသယိတွာ၊ အဂမာ ယေန ပဗ္ဗတော’’တိ။

တတ္ထ ကပဏိကာတိ ဝရာကာ။ ခါဏုံ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတီတိ အန္ဓတာယ ပုတ္တဝိယောဂဒုက္ခေန စ ပရိဒေဝမာနာ တတ္ထ တတ္ထ ရုက္ခကဠိင်္ဂရေ ပါဒေန ဃဋ္ဋေတိ။ စဏ္ဍောရဏံ ပတီတိ စဏ္ဍောရဏပဗ္ဗတာဘိမုခီ၊ တသ္မိံ ပဗ္ဗတပါဒေ ပရိဗ္ဘမမာနာတိ အတ္ထော။ အဂမာ ယေန ပဗ္ဗတောတိ သော ဟတ္ထိနာဂေါ ဗန္ဓနာ မုတ္တော ထောကံ ဝိဿမိတွာ ရညော ဒသရာဇဓမ္မဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ မဟာဇနေန ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇိယမာနော နဂရာ နိက္ခမိတွာ တဒဟေဝ မာတရာ သမာဂန္တွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သာ တုဋ္ဌမာနသာ –

‘‘စိရံ ဇီဝတု သော ရာဇာ၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနော၊

ယော မေ ပုတ္တံ ပမောစေသိ၊ သဒါ ဝုဒ္ဓါပစာယိက’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၁၂) –

ရညော အနုမောဒနံ အကာသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏေ ပသီဒိတွာ နဠိနိယာ အဝိဒူရေ ဂါမံ မာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ မာတု စဿ နိဗဒ္ဓံ ဝတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ ။ အပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တော မာတရိ မတာယ တဿာ သရီရပရိဟာရံ ကတွာ ကုရဏ္ဍကအဿမပဒံ နာမ ဂတော။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ ဟိမဝန္တတော ဩတရိတွာ ပဉ္စသတာ ဣသယော ဝသိံသု။ တံ ဝတ္တံ တေသံ ဒတွာ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ သမာနရူပံ သိလာပဋိမံ ကာရေတွာ မဟာသက္ကာရံ ပဝတ္တေသိ။ ဇမ္ဗုဒီပဝါသိနော အနုသံဝစ္ဆရံ သန္နိပတိတွာ ဟတ္ထိမဟံ နာမ ကရိံသု။

တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဟတ္ထိနီ မဟာမာယာ၊ ဝနစရကော ဒေဝဒတ္တော၊ မာတုပေါသကဟတ္ထိနာဂေါ လောကနာထော။

ဣဓာပိ ဒါနပါရမိအာဒယော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ သီလပါရမီ ပန အတိသယဝတီတိ သာ ဧဝ ဒေသနံ အာရုဠှာ။ တထာ တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဥပ္ပန္နောပိ ဗြဟ္မပုဗ္ဗဒေဝပုဗ္ဗာစရိယအာဟုနေယျာဒိဘာဝေန သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေနပိ ပသတ္ထဘာဝါနုရူပံ မာတုယာ ဂရုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ‘‘မာတာ နာမေသာ ပုတ္တဿ ဗဟူပကာရာ၊ တသ္မာ မာတုပဋ္ဌာနံ နာမ ပဏ္ဍိတေန ပညတ္တ’’န္တိ မနသိ ကတွာ အနေကေသံ ဟတ္ထိသဟဿာနံ ဣဿရာဓိပတိ မဟာနုဘာဝေါ ယူထပတိ ဟုတွာ တေဟိ အနုဝတ္တိယမာနော ဧကကဝိဟာရေ အန္တရာယံ အဂဏေတွာ ယူထံ ပဟာယ ဧကကော ဟုတွာ ဥပကာရိခေတ္တံ ပူဇေဿာမီတိ မာတုပေါသနံ၊ မဂ္ဂမူဠှပုရိသံ ဒိသွာ အနုကမ္ပာယ တံ ဂဟေတွာ မနုဿဂေါစရသမ္ပာပနံ၊ တေန စ ကတာပရာဓသဟနံ ၊ ဟတ္ထာစရိယပ္ပမုခါနံ အတ္တာနံ ဗန္ဓိတုံ အာဂတပုရိသာနံ သမတ္ထောပိ သမာနော သန္တာသနမတ္တေနပိ တေသံ ပီဠနာ ဘဝိဿတိ၊ မယှဉ္စ သီလဿ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါတိ တထာ အကတွာ သုဒန္တေန ဩပဝယှော ဝိယ သုခေနေဝ ဂဟဏူပဂမနံ၊ မာတရံ ဝိနာ န ကဉ္စိ အဇ္ဈောဟရိဿာမီတိ သတ္တာဟမ္ပိ အနာဟာရတာ၊ ဣမိနာပါဟံ ဗန္ဓာပိတောတိ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ ရာဇာနံ မေတ္တာယ ဖရဏံ၊ တဿ စ နာနာနယေဟိ ဓမ္မဒေသနာတိ ဧဝမာဒယော ဣဓ မဟာပုရိသဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဧတေ၊ အဗ္ဘုတာ စ မဟေသိနော…ပေ… ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

မာတုပေါသကစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဘူရိဒတ္တစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဒုတိယေ ဘူရိဒတ္တောတိ ဘူရိသမဒတ္တော။ ဒတ္တောတိ ဟိ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတူဟိ ကတံ နာမံ။ ယသ္မာ ပနေသော နာဂဘဝနေ ဝိရူပက္ခမဟာရာဇဘဝနေ တာဝတိံသဘဝနေ စ ဥပ္ပန္နေ ပဉှေ သမ္မဒေဝ ဝိနိစ္ဆိနာတိ၊ ဧကဒိဝသဉ္စ ဝိရူပက္ခမဟာရာဇေ နာဂပရိသာယ သဒ္ဓိံ တိဒသပုရံ ဂန္တွာ သက္ကံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နေ ဒေဝါနမန္တရေ ပဉှော သမုဋ္ဌာသိ။ တံ ကောစိ ကထေတုံ နာသက္ခိ။ သက္ကေန ပန အနုညာတော ပလ္လင်္ကဝရဂတော ဟုတွာ မဟာသတ္တောဝ ကထေသိ။ အထ နံ ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ‘‘ဒတ္တ၊ တွံ ပထဝိသမာယ ဝိပုလာယ ပညာယ သမန္နာဂတော ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘူရိဒတ္တော နာမာ’’တိ အာဟ။ ဘူရီတိ ဟိ ပထဝိယာ နာမံ၊ တသ္မာ ဘူရိသမတာယ ဘူတေ အတ္ထေ ရမတီတိ စ ဘူရိသင်္ခါတာယ မဟတိယာ ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာသတ္တော ‘‘ဘူရိဒတ္တော’’တိ ပညာယိတ္ထ။ မဟတိယာ ပန နာဂိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတတ္တာ မဟိဒ္ဓိကော စာတိ။

အတီတေ ဟိ ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော ပိတရာ ရဋ္ဌတော ပဗ္ဗာဇိတော ဝနေ ဝသန္တော အညတရာယ နာဂမာဏဝိကာယ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တေသံ သံဝါသမနွာယ ဒွေ ဒါရကာ ဇာယိံသု – ပုတ္တော စ ဓီတာ စ။ ပုတ္တဿ ‘‘သာဂရဗြဟ္မဒတ္တော’’တိ နာမံ ကရိံသု ဓီတာယ ‘‘သမုဒ္ဒဇာ’’တိ။ သော အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ အထ ဓတရဋ္ဌော နာမ နာဂရာဇာ ပဉ္စယောဇနသတိကေ နာဂဘဝနေ နာဂရဇ္ဇံ ကာရေန္တော တံ အဘူတဝါဒိကေန စိတ္တစူဠေန နာမ ကစ္ဆပေန ‘‘ဗာရာဏသိရာဇာ အတ္တနော ဓီတရံ တုယှံ ဒါတုကာမော၊ သာ ခေါ ပန ရာဇဓီတာ သမုဒ္ဒဇာ နာမ အဘိရူပါ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ စာ’’တိ ကထိတံ သုတွာ ဓတရဋ္ဌော စတ္တာရော နာဂမာဏဝကေ ပေသေတွာ တံ ဒါတုံ အနိစ္ဆန္တံ နာဂဝိဘိံသိကာယ ဘိံသာပေတွာ ‘‘ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ မဟန္တံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေတွာ မဟတိယာ နာဂိဒ္ဓိယာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တဿ ဓီတရံ နာဂဘဝနံ နေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။

သာ အပရဘာဂေ ဓတရဋ္ဌံ ပဋိစ္စ သုဒဿနော၊ ဒတ္တော၊ သုဘောဂေါ၊ အရိဋ္ဌောတိ စတ္တာရော ပုတ္တေ ပဋိလဘိ။ တေသု ဒတ္တော ဗောဓိသတ္တော၊ သော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကေန တုဋ္ဌစိတ္တေန ‘‘ဘူရိဒတ္တော’’တိ ဂဟိတနာမတ္တာ ‘‘ဘူရိဒတ္တော’’တွေဝ ပညာယိတ္ထ။ အထ နေသံ ပိတာ ယောဇနသတိကံ ယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ ဘာဇေတွာ အဒါသိ။ မဟန္တော ယသော အဟောသိ။ သောဠသသောဠသနာဂကညာသဟဿာနိ ပရိဝါရယိံသု။ ပိတုပိ ဧကယောဇနသတမေဝ ရဇ္ဇံ အဟောသိ။ တယော ပုတ္တာ မာသေ မာသေ မာတာပိတရော ပဿိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဗောဓိသတ္တော ပန အနွဒ္ဓမာသံ အာဂစ္ဆတိ။

သော ဧကဒိဝသံ ဝိရူပက္ခမဟာရာဇေန သဒ္ဓိံ သက္ကဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂတော ဝေဇယန္တပါသာဒံ သုဓမ္မဒေဝသဘံ ပါရိစ္ဆတ္တကကောဝိဠာရံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဒေဝစ္ဆရာပရိဝါရံ အတိမနောဟရံ သက္ကသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကမတ္တမ္ပိ နာဂတ္တဘာဝေ ဌိတဿ ဒုလ္လဘံ၊ ကုတော သမ္မာသမ္ဗောဓီ’’တိ နာဂတ္တဘာဝံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ‘‘နာဂဘဝနံ ဂန္တွာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိတွာ သီလမေဝ ပဂ္ဂဏှိဿာမိ၊ တံ ဗောဓိပရိပါစနံ ဟောတိ၊ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပတ္တိကာရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ နာဂဘဝနံ ဂန္တွာ မာတာပိတရော အာဟ – ‘‘အမ္မတာတာ၊ အဟံ ဥပေါသထကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ တေဟိ ‘‘ဣဓေဝ ဥပေါသထံ ဥပဝသာဟိ၊ ဗဟိဂတာနံ နာဂါနံ မဟန္တံ ဘယ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဧကဝါရံ တထာ ကတွာ နာဂကညာဟိ ဥပဒ္ဒုတော ပုနဝါရေ မာတာပိတူနံ အနာရောစေတွာ အတ္တနော ဘရိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ယမုနာတီရေ မဟာနိဂြောဓရုက္ခော အတ္ထိ တဿ အဝိဒူရေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဘောဂေ အာဘုဇိတွာ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဥပေါသထကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ နာဂဘဝနတော နိက္ခမိတွာ တထာ ကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝိရူပက္ခေန မဟာရညာ၊ ဒေဝလောကမဂဉ္ဆဟ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ဝိရူပက္ခေန မဟာရညာတိ ဝိရူပက္ခေန နာမ နာဂါဓိပတိမဟာရာဇေန။ ဒေဝလောကန္တိ တာဝတိံသဒေဝလောကံ။ အဂဉ္ဆဟန္တိ အဂဉ္ဆိံ၊ ဥပသင်္ကမိံ အဟံ။

၁၂။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ။ ပဿိံ တွာဟန္တိ အဒ္ဒက္ခိံ အဟံ တု-သဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တော။ ဧကန္တံ သုခသမပ္ပိတေတိ ဧကန္တံ အစ္စန္တမေဝ သုခေန သမင်္ဂီဘူတေ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ဖဿာယတနိကာ နာမ သဂ္ဂါ။ ယာဝဉ္စိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ န သုကရံ အက္ခာနေန ပါပုဏိတုံ ယာဝ သုခါ သဂ္ဂါ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅) စ။ တံသဂ္ဂဂမနတ္ထာယာတိ တသ္မိံ သဂ္ဂသ္မိံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဂမနတ္ထာယ။ သီလဗ္ဗတန္တိ သီလသင်္ခါတံ ဝတံ။ အထ ဝါ သီလဗ္ဗတန္တိ ဥပေါသထသီလဉ္စေဝ ‘‘မမ စမ္မံ စမ္မတ္ထိကာ ဟရန္တူ’’တိအာဒိနာ အတ္တနော သရီရာဝယဝပရိစ္စာဂသမာဒိယနသင်္ခါတံ ဝတဉ္စ။

၁၃။ သရီရကိစ္စန္တိ မုခဓောဝနာဒိသရီရပဋိဇဂ္ဂနံ။ ဘုတွာ ယာပနမတ္တကန္တိ ဣန္ဒြိယာနိ နိဗ္ဗိသေဝနာနိ ကာတုံ သရီရဋ္ဌိတိမတ္တကံ အာဟာရံ အာဟရိတွာ။ စတုရော အင်္ဂေတိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။ အဓိဋ္ဌာယာတိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ။ သေမီတိ သယာမိ။

၁၄။ ဆဝိယာတိအာဒိ တေသံ စတုန္နံ အင်္ဂါနံ ဒဿနံ။ တတ္ထ စ ဆဝိစမ္မာနံ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကံ အင်္ဂံ၊ သေသာနိ ဧကေကမေဝ၊ မံသဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ ရုဓိရမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧတေနာတိ ဧတေဟိ ။ ဟရာတု သောတိ ယဿ ဧတေဟိ ဆဝိအာဒီဟိ ကရဏီယံ အတ္ထိ၊ တဿ မယာ ဒိန္နမေဝေတံ။ သဗ္ဗံ သော ဟရတူတိ အတ္တနော အတ္တဘာဝေ အနပေက္ခပဝါရဏံ ပဝါရေတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တဿ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ အနွဒ္ဓမာသံ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒီဃော အဒ္ဓါ ဝီတိဝတ္တော။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကဒိဝသံ အညတရော နေသာဒဗြာဟ္မဏော သောမဒတ္တေန နာမ အတ္တနော ပုတ္တေန သဟ တံ ဌာနံ ပတွာ အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ နာဂကညာဟိ ပရိဝါရိယမာနံ မဟာသတ္တံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တာဝဒေဝ နာဂကညာယော ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ နာဂဘဝနမေဝ ဂတာ။ ဗြာဟ္မဏော မဟာသတ္တံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကော နု ခေါ တွံ၊ မာရိသ၊ ဒေဝေါ ဝါ ယက္ခော ဝါ နာဂေါ ဝါ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိ ကတွာ သစာယံ ဣတော ဂစ္ဆေယျ၊ ဣဓ မေ ဝါသံ မဟာဇနဿ ပါကဋံ ကရေယျ၊ တေန မေ ဥပေါသထဝါသဿ အန္တရာယောပိ သိယာ။ ယံနူနာဟံ ဣတော ဣမံ နာဂဘဝနံ နေတွာ မဟတိယာ သမ္ပတ္တိယာ ယောဇေယျံ။ ဧဝါယံ တတ္ထေဝ အဘိရမိဿတိ၊ တေန မေ ဥပေါသထကမ္မံ အဒ္ဓနိယံ သိယာတိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ မဟန္တံ တေ ယသံ ဒဿာမိ၊ ရမဏီယံ နာဂဘဝနံ၊ ဧဟိ တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ သာမိ၊ ပုတ္တော မေ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ အာဂစ္ဆန္တေ အာဂမိဿာမီတိ။ ဂစ္ဆ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပုတ္တံ အာနေဟီတိ။ ဗြာဟ္မဏော ဂန္တွာ ပုတ္တဿ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ တံ အာနေသိ။ မဟာသတ္တော တေ ဥဘောပိ အာဒါယ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နာဂဘဝနံ အာနေသိ။ တေသံ တတ္ထ ဒိဗ္ဗော အတ္တဘာဝေါ ပါတုဘဝိ။ အထ တေသံ မဟာသတ္တော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဒတွာ စတ္တာရိ စတ္တာရိ နာဂကညာသတာနိ အဒါသိ။ တေ မဟတိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။

ဗောဓိသတ္တောပိ အပ္ပမတ္တော ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ။ အနွဒ္ဓမာသံ မာတာပိတူနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ တတော စ ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာရောဂျံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ယေန တေ အတ္ထော၊ တံ ဝဒေယျာသီ’’တိ အာပုစ္ဆိတွာ ‘‘အနုက္ကဏ္ဌမာနော အဘိရမာ’’တိ ဝတွာ သောမဒတ္တေနပိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အတ္တနော နိဝေသနံ ဂစ္ဆတိ။ ဗြာဟ္မဏော သံဝစ္ဆရံ တတ္ထ ဝသိတွာ မန္ဒပုညတာယ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ အနိစ္ဆမာနမ္ပိ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာပုစ္ဆိတွာ တေန ဒီယမာနံ ဗဟုံ ဓနံ သဗ္ဗကာမဒဒံ မဏိရတနမ္ပိ အလက္ခိကတာယ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော နာဂမာဏဝကေ အာဏာပေတွာ တံ သပုတ္တကံ မနုဿလောကံ ပါပေသိ။ တေ ဥဘောပိ ဒိဗ္ဗာဘရဏာနိ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ စ ဩမုဉ္စိတွာ နှာယိတုံ ဧကံ ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိံသု၊ တသ္မိံ ခဏေ တာနိ အန္တရဓာယိတွာ နာဂဘဝနမေဝ အဂမံသု။ အထ ပဌမနိဝတ္ထကာသာဝပိလောတိကာဝ သရီရေ ပဋိမုဉ္စိ၊ ဓနုသရသတ္တိယော ဂဟေတွာ အရညံ ဂန္တွာ မိဂေ ဝဓိတွာ ပုရိမနိယာမေနေဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသုံ။

တေန စ သမယေန အညတရော တာပသော သုပဏ္ဏရာဇတော လဒ္ဓံ အလမ္ပာယနမန္တံ တဿ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဩသဓာနိ မန္တူပစာရဉ္စ အတ္တာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တဿ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဒါသိ။ သော ‘‘လဒ္ဓါ မေ ဇီဝိကူပါယော’’တိ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ တာပသံ အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမန္တော အနုပုဗ္ဗေန ယမုနာတီရံ ပတွာ တံ မန္တံ သဇ္ဈာယန္တော မဟာမဂ္ဂေန ဂစ္ဆတိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ ဘဝနတော တဿ ပရိစာရိကာ နာဂမာဏဝိကာ တံ သဗ္ဗကာမဒဒံ မဏိရတနံ အာဒါယ ယမုနာတီရေ ဝါလုကာရာသိမတ္ထကေ ဌပေတွာ တဿောဘာသေန ရတ္တိယံ ကီဠိတွာ အရုဏုဂ္ဂမနေ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ မန္တသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘သုပဏ္ဏော’’တိ သညာယ ဘယတဇ္ဇိတာ မဏိရတနံ အဂ္ဂဟေတွာ ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ နာဂဘဝနံ အဂမံသု။

ဗြာဟ္မဏော တံ မဏိရတနံ အာဒါယ ပါယာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သော နေသာဒဗြာဟ္မဏော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ မိဂဝဓာယ အရညံ ဂစ္ဆန္တော တဿ ဟတ္ထေ တံ မဏိရတနံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘူရိဒတ္တဿ သဗ္ဗကာမဒဒံ မဏိရတန’’န္တိ သဉ္ဇာနိတွာ တံ ဂဏှိတုကာမော တေန သဒ္ဓိံ အလ္လာပသလ္လာပံ ကတွာ မန္တဝါဒိဘာဝံ ဇာနိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘သစေ မေ တွံ ဣမံ မဏိရတနံ ဒဿသိ၊ ဧဝါဟံ တေ မဟာနုဘာဝံ နာဂံ ဒဿေဿာမိ၊ ယံ တွံ ဂဟေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တော ဗဟုဓနံ လစ္ဆသီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဒဿေတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ အာဒါယ ဗောဓိသတ္တံ ဥပေါသထကရဏဋ္ဌာနေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဘောဂေ အာဘုဇိတွာ နိပန္နံ အဝိဒူရေ ဌိတော ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဒဿေသိ။

မဟာသတ္တော တံ နေသာဒံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဥပေါသထဿ မေ အန္တရာယံ ကရေယျာတိ နာဂဘဝနံ နေတွာ မဟာသမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌာပိတောပိ န ဣစ္ဆိ။ တတော အပက္ကမိတွာ သယံ ဂန္တုကာမော မယာ ဒီယမာနမ္ပိ မဏိရတနံ ဂဏှိတုံ န ဣစ္ဆိ။ ဣဒါနိ ပန အဟိဂုဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆတိ။ သစာဟံ ဣမဿ မိတ္တဒုဗ္ဘိနော ကုဇ္ဈေယျံ၊ သီလံ မေ ခဏ္ဍံ ဘဝိဿတိ။ မယာ ခေါ ပန ပဌမံယေဝ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော ဥပေါသထော အဓိဋ္ဌိတော၊ သော ယထာဓိဋ္ဌိတောဝ ဟောတု။ အလမ္ပာယနော မံ ဆိန္ဒတု ဝါ မာ ဝါ၊ နေဝဿ ကုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ အဓိဋ္ဌာနပါရမိံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဘောဂန္တရေ သီသံ ပက္ခိပိတွာ နိစ္စလောဝ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။ နေသာဒဗြာဟ္မဏောပိ ‘‘ဘော အလမ္ပာယန၊ ဣမံ နာဂံ ဂဏှ၊ မဏိံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ အလမ္ပာယနော နာဂံ ဒိသွာ တုဋ္ဌော မဏိံ ကိသ္မိဉ္စိ အဂဏေတွာ ‘‘ဂဏှ၊ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဟတ္ထေ ခိပိ။ သော တဿ ဟတ္ထတော ဘဿိတွာ ပထဝိယံ ပတိတမတ္တောဝ ပထဝိံ ပဝိသိတွာ နာဂဘဝနမေဝ ဂတော။ နေသာဒဗြာဟ္မဏော မဏိရတနတော ဘူရိဒတ္တေန သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝတော စ ပရိဟာယိတွာ နိပ္ပစ္စယောဝ ပက္ကန္တော။

၁၅။ အလမ္ပာယနောပိ မဟာနုဘာဝေဟိ ဩသဓေဟိ အတ္တနော သရီရံ မက္ခေတွာ ထောကံ ခါဒိတွာ ခေဠံ အတ္တနော ကာယသ္မိံ ပရိဘာဝေတွာ ဒိဗ္ဗမန္တံ ဇပ္ပန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ သီသေ ဒဠှံ ဂဏှန္တော မုခမဿ ဝိဝရိတွာ ဩသဓံ ခါဒိတွာ မုခေ သဟခေဠံ ဩသိဉ္စိ။ သုစိဇာတိကော မဟာသတ္တော သီလဘေဒဘယေန အကုဇ္ဈိတွာ အက္ခီနိ န ဥမ္မီလေသိ။ အထ နံ ဩသဓမန္တဗလေန နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာ သီသံ ကတွာ သဉ္စာလေတွာ ဂဟိတဂေါစရံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ဘူမိယံ ဒီဃသော နိပဇ္ဇာပေတွာ မသူရကံ မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဟတ္ထေဟိ ပရိမဒ္ဒိ။ အဋ္ဌီနိ စုဏ္ဏိယမာနာနိ ဝိယ အဟေသုံ။

ပုန နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ဒုဿံ ပေါထေန္တော ဝိယ ပေါထေသိ။ မဟာသတ္တော ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အနုဘောန္တောပိ နေဝ ကုဇ္ဈိတ္ထ။ အညဒတ္ထု အတ္တနော သီလမေဝ အာဝဇ္ဇေသိ။ ဣတိ သော မဟာသတ္တံ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဝလ္လီဟိ ပေဠံ သဇ္ဇေတွာ မဟာသတ္တံ တတ္ထ ပက္ခိပိ။ သရီရံ ပနဿ မဟန္တံ တတ္ထ န ပဝိသတိ။ အထ နံ ပဏှိယာ ကောဋ္ဋေန္တော ပဝေသေတွာ ပေဠံ အာဒါယ ဧကံ ဂါမံ ဂန္တွာ ဂါမမဇ္ဈေ ဩတာရေတွာ ‘‘နာဂဿ နစ္စံ ဒဋ္ဌုကာမာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ သကလဂါမဝါသိနော သန္နိပတိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ အလမ္ပာယနော ‘‘နိက္ခမ မဟာနာဂါ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇ မယာ ပရိသံ တောသေန္တေန ကီဠိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အလမ္ပာယနော ဗဟုဓနံ လဘိတွာ တုဋ္ဌော မံ ဝိဿဇ္ဇေဿတိ၊ ယံ ယံ ဧသ မံ ကာရေတိ၊ တံ တံ ကရိဿာမီ’’တိ။

အထ နံ သော ပေဠတော နိက္ခမန္တံ ‘‘မဟာ ဟောဟီ’’တိ အာဟ၊ သော မဟာ အဟောသိ။ ‘‘ခုဒ္ဒကော ဝဋ္ဋော ဝိဖဏော ဧကဖဏော ဒွိဖဏော ယာဝ သဟဿဖဏော ဥစ္စော နီစော ဒိဿမာနကာယော အဒိဿမာနကာယော ဒိဿမာနဥပဍ္ဎကာယော နီလော ပီတော လောဟိတော ဩဒါတော မဉ္ဇိဋ္ဌော ဟောဟိ၊ ဓူမံ ဝိဿဇ္ဇေဟိ၊ ဇာလသိခံ ဥဒကဉ္စ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ တေန ဝုတ္တံ တံ တံ အာကာရံ နိမ္မိနိတွာ နစ္စံ ဒဿေသိ။ တံ ဒိသွာ မနုဿာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ ဗဟုံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိံ အဒံသု။ ဣတိ တသ္မိံ ဂါမေ သတသဟဿမတ္တံ လဘိ။ သော ကိဉ္စာပိ မဟာသတ္တံ ဂဏှန္တော ‘‘သဟဿံ လဘိတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ ပန ဓနံ လဘိတွာ ‘‘ဂါမကေပိ တာဝ မယာ ဧတ္တကံ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ နဂရေ ကိရ ဗဟုဓနံ လဘိဿာမီ’’တိ ဓနလောဘေန န မုဉ္စိ။

သော တသ္မိံ ဂါမေ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ရတနမယံ ပေဠံ ကာရေတွာ တတ္ထ မဟာသတ္တံ ပက္ခိပိတွာ သုခယာနကံ အာရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု တံ ကီဠာပေတွာ ဗာရာဏသိံ ပါပုဏိ၊ နာဂရာဇဿ မဓုလာဇံ ဒေတိ၊ အဗဒ္ဓသတ္တုဉ္စ ဒေတိ။ သော ဂေါစရံ န ဂဏှိ အဝိဿဇ္ဇနဘယေန။ ဂေါစရံ အဂဏှန္တမ္ပိ စ နံ စတ္တာရော နဂရဒွါရေ အာဒိံ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ မာသမတ္တံ ကီဠာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သံသိတော အကတညုနာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သံသိတောတိ ဧသော နာဂေါ အမုကဿ နိဂြောဓရုက္ခဿ သမီပေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ သယိတောတိ ဧဝံ ဌာနံ ဒဿေတွာ ကထိတော။ အကတညုနာတိ အတ္တနာ ကတံ ဥပကာရံ အဇာနန္တေန မိတ္တဒုဗ္ဘိနာ နေသာဒဗြာဟ္မဏေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ အလမ္ပာယနောတိ အလမ္ပာယနဝိဇ္ဇာပရိဇပ္ပနေန ‘‘အလမ္ပာယနော’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓနာမော အဟိတုဏ္ဍိကဗြာဟ္မဏော။ မမဂ္ဂဟီတိ မံ အဂ္ဂဟေသိ။ ကီဠေတိ မံ တဟိံ တဟိန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု အတ္တနော ဇီဝိကတ္ထံ မံ ကီဠာပေတိ။

၁၇။ တိဏတောပိ လဟုကော မမာတိ အတ္တနော ဇီဝိတပရိစ္စာဂေါ တိဏသလာကပရိစ္စာဂတောပိ လဟုကော ဟုတွာ မမ ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ ပထဝီဥပ္ပတနံ ဝိယာတိ သီလဝီတိက္ကမော ပန စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာယ မဟာပထဝိယာ ပရိဝတ္တနံ ဝိယ တတောပိ တံ ဘာရိယတရံ ဟုတွာ မယှံ ဥပဋ္ဌာတီတိ ဒဿေတိ။

၁၈။ နိရန္တရံ ဇာတိသတန္တိ မမ ဇာတီနံ အနေကသတမ္ပိ အနေကသတာသုပိ ဇာတီသု နိရန္တရမေဝ သီလဿ အဝီတိက္ကမနဟေတု။ မမ ဇီဝိတံ စဇေယျံ စဇိတုံ သက္ကောမိ။ နေဝ သီလံ ပဘိန္ဒေယျန္တိ သီလံ ပန သမာဒိန္နံ ဧကမ္ပိ နေဝ ဘိန္ဒေယျံ န ဝိနာသေယျံ။ စတုဒ္ဒီပါန ဟေတူတိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇသိရိယာပိ ကာရဏာတိ ဒဿေတိ။

၁၉။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ အတ္တနော ဇီဝိတမ္ပိ ပရိစ္စဇိတွာ တဒါ သီလမေဝ ရက္ခိတံ၊ တာယ စ သီလရက္ခာယ တထာ အနတ္ထကာရကေသု နေသာဒအလမ္ပာယနဗြာဟ္မဏေသု စိတ္တဿ အညထတ္တံ န ကတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အပိ စာ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေ အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂတေ တဿ မာတာ ဒုဿုပိနံ ဒိသွာ ပုတ္တဉ္စ တတ္ထ အပဿန္တီ သောကာဘိဘူတာ အဟောသိ။ အထဿာ ဇေဋ္ဌပုတ္တော သုဒဿနော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ သုဘောဂံ ‘‘ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ပဉ္စသု မဟာနဒီသု သတ္တသု မဟာသရေသု ဘူရိဒတ္တံ ဥပဓာရေတွာ ဧဟီ’’တိ ပဟိဏိ။ ကာဏာရိဋ္ဌံ ‘‘ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ သစေ ဒေဝတာဟိ ဓမ္မံ သောတုကာမာဟိ ဘူရိဒတ္တော တတ္ထ နီတော၊ တတော နံ အာနေဟီ’’တိ ပဟိဏိ။ သယံ ပန ‘‘မနုဿလောကေ ဂဝေသိဿာမီ’’တိ တာပသဝေသေန နာဂဘဝနတော နိက္ခမိ။ အစ္စိမုခီ နာမဿ ဝေမာတိကာ ဘဂိနီ ဗောဓိသတ္တေ အဓိမတ္တသိနေဟာ တံ အနုဗန္ဓိ။ တံ မဏ္ဍူကစ္ဆာပိံ ကတွာ ဇဋန္တရေ ပက္ခိပိတွာ မဟာသတ္တဿ ဥပေါသထကရဏဋ္ဌာနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဂဝေသန္တော အနုက္ကမေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ တဒါ အလမ္ပာယနော ရာဇင်္ဂဏေ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ရညော ဘူရိဒတ္တဿ ကီဠံ ဒဿေတုံ ပေဠံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဧဟိ မဟာနာဂါ’’တိ သညမဒါသိ။

မဟာသတ္တော သီသံ နီဟရိတွာ ဩလောကေန္တော ဇေဋ္ဌဘာတိကံ ဒိသွာ ပေဠတော နိက္ခမ္မ တဒဘိမုခေါ ပါယာသိ။ မဟာဇနော ဘီတော ပဋိက္ကမိ။ သော ဂန္တွာ တံ အဘိဝါဒေတွာ နိဝတ္တိတွာ ပေဠမေဝ ပါဝိသိ။ အလမ္ပာယနော ‘‘ဣမိနာ အယံ တာပသော ဒဋ္ဌော’’တိ သညာယ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မာ ဘာယီ’’တိ အာဟ။ သုဒဿနော ‘‘အယံ နာဂေါ မယှံ ကိံ ကရိဿတိ၊ မယာ သဒိသော အဟိတုဏ္ဍိကော နာမ နတ္ထီ’’တိ တေန ဝါဒပ္ပဋိဝါဒံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ‘‘တွံ ဣမံ နာဂံ ဂဟေတွာ ဂဇ္ဇသိ၊ အဟံ တံ ဣမာယ မဏ္ဍူကစ္ဆာပိယာ ဣစ္ဆန္တော နာသယိဿာမီ’’တိ ဘဂိနိံ ပက္ကောသိတွာ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ သာ တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဇဋန္တရေ နိပန္နာ တိက္ခတ္တုံ မဏ္ဍူကဝဿိတံ ဝဿိတွာ နိက္ခမိတွာ အံသကူဋေ နိသီဒိတွာ ဥပ္ပတိတွာ တဿ ဟတ္ထတလေ တီဏိ ဝိသဗိန္ဒူနိ ပါတေတွာ ပုန တဿ ဇဋန္တရမေဝ ပါဝိသိ။

သုဒဿနော ဝိသဗိန္ဒုံ ဒဿေတွာ ‘‘ဣဒံ ဗိန္ဒုံ သစေ ပထဝိယံ ပါတေဿတိ၊ ဩသဓိတိဏဝနပ္ပတယော သဗ္ဗေ နဿိဿန္တိ။ သစေ အာကာသေ ခိပိဿတိ၊ သတ္တဝဿာနိ ဒေဝေါ န ဝဿိဿတိ။ သစေ ဥဒကေ ပါတေဿတိ၊ ယာဝတာ တတ္ထ ဥဒကဇာတာ ပါဏာ သဗ္ဗေ မရေယျု’’န္တိ ဝတွာ ရာဇာနံ သဒ္ဒဟာပေတုံ တယော အာဝါဋေ ခဏာပေတွာ ဧကံ နာနာဘေသဇ္ဇာနံ ပူရေသိ၊ ဒုတိယံ ဂေါမယဿ၊ တတိယံ ဒိဗ္ဗောသဓာနဉ္စေဝ ပူရေတွာ မဇ္ဈေ အာဝါဋေ ဝိသဗိန္ဒုံ ပက္ခိပိ။ တင်္ခဏညေဝ ဓူမာယိတွာ ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိ။ သာ ဂန္တွာ ဂေါမယာဝါဋံ ဂဏှိ။ တတောပိ ဇာလာ ဥဋ္ဌာယ ဒိဗ္ဗောသဓပုဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ဒိဗ္ဗောသဓာနိ ဈာပေတွာ နိဗ္ဗာယိ။ အလမ္ပာယနံ တတ္ထ အာဝါဋဿ အဝိဒူရေ ဌိတံ ဥသုမာ ဖရိတွာ သရီရစ္ဆဝိံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဂတာ။ သေတကုဋ္ဌီ အဟောသိ။ သော ဘယတဇ္ဇိတော ‘‘နာဂရာဇာနံ ဝိဿဇ္ဇေမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေသိ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ရတနပေဠာယ နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ အတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဒေဝလီဠာယ ဌိတော။ သုဒဿနော စ အစ္စိမုခီ စ တထေဝ အဋ္ဌံသု။

တတော သုဒဿနော အတ္တနော ဘာဂိနေယျဘာဝံ ရညော အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တေ အာလိင်္ဂိတွာ သီသေ စုမ္ဗိတွာ အန္တေပုရံ နေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဘူရိဒတ္တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော ‘‘တာတ၊ ဧဝံ မဟာနုဘာဝံ တံ အလမ္ပာယနော ကထံ ဂဏှီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ရညာ နာမ ဣမိနာ နိယာမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မာတုလဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ အထ သုဒဿနော ‘‘မာတုလ၊ မမ မာတာ ဘူရိဒတ္တံ အပဿန္တီ ကိလမတိ၊ န သက္ကာ အမှေဟိ ဣဓ ပပဉ္စံ ကာတု’’န္တိ မာတုလံ အာပုစ္ဆိတွာ ဘူရိဒတ္တအစ္စိမုခီဟိ သဒ္ဓိံ နာဂဘဝနမေဝ ဂတော။

အထ တတ္ထ မဟာပုရိသော ဂိလာနသေယျာယ နိပန္နော ဂိလာနပုစ္ဆနတ္ထံ အာဂတာယ မဟတိယာ နာဂပရိသာယ ဝေဒေ စ ယညေ စ ဗြာဟ္မဏေ စ သမ္ဘာဝေတွာ ကာဏာရိဋ္ဌေ ကထေန္တေ တံ ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ နာနာနယေဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သီလသမ္ပဒါယ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါယ စ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝဇီဝံ သီလာနိ ရက္ခိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ။ နေသာဒဗြာဟ္မဏော ဒေဝဒတ္တော၊ သောမဒတ္တော အာနန္ဒော၊ အစ္စိမုခီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ သုဒဿနော သာရိပုတ္တော၊ သုဘောဂေါ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ ကာဏာရိဋ္ဌော သုနက္ခတ္တော၊ ဘူရိဒတ္တော လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ သေသပါရမိယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ ဣဓာပိ ယောဇနသတိကေ အတ္တနော နာဂဘဝနဋ္ဌာနေ သောဠသဟိ နာဂကညာသဟဿေဟိ စိတ္တရူပံ ဝိယ ပရိစာရိယမာနော ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိသဒိသေ နာဂလောကိဿရိယေ ဌိတောပိ ဣဿရိယမဒံ အကတွာ အနွဒ္ဓမာသံ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနံ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယနံ၊ သကလာယ နာဂပရိသာယ စာတုမဟာရာဇိကပရိသာယ တာဝတိံသပရိသာယ စ သမုဋ္ဌိတပဉှာနံ တံတံပရိသမဇ္ဈေ ကုမုဒနာလကလာပံ ဝိယ သုနိသိတသတ္ထေန အတ္တနော ပညာသတ္ထေန တာဝဒေဝ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ တေသံ စိတ္တာနုကူလဓမ္မဒေသနာ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဘောဂသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ အတ္တနော သရီရဇီဝိတနိရပေက္ခံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ စ ပဋိညာယ ဝိသံဝါဒနဘယေန အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂမနံ၊ တသ္မိဉ္စ မုခေ ဝိသမိဿခေဠပါတနံ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ အာဝိဉ္ဆနံ ကဍ္ဎနံ ဘူမိယံ ဃံသနံ မဒ္ဒနံ ပေါထနန္တိ ဧဝမာဒိံ နာနပ္ပကာရဝိပ္ပကာရံ ကရောန္တေပိ ဧဝရူပံ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝတောပိ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနမတ္တေန တံ ဆာရိကံ ကာတုံ သမတ္ထဿာပိ သီလပါရမိံ အာဝဇ္ဇိတွာ သီလခဏ္ဍနဘယေန ဤသကမ္ပိ စိတ္တဿ ဝိကာရာဘာဝေါ၊ ဓနံ လဘာပေမီတိ ဝါ တဿ စိတ္တာနုဝတ္တနံ၊ သုဘောဂေန ပုနာနီတဿ အကတညုနော မိတ္တဒုဗ္ဘိဿ နေသာဒဗြာဟ္မဏဿ သီလံ အနဓိဋ္ဌဟိတွာပိ အကုဇ္ဈနံ၊ ကာဏာရိဋ္ဌေန ကထိတံ မိစ္ဆာဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မံ ဘာသိတွာ နာဂပရိသာယ သီလေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိယဉ္စ ပတိဋ္ဌာပနန္တိ ဧဝမာဒယော ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ…ပေ… ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

ဘူရိဒတ္တစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ စမ္ပေယျနာဂစရိယာဝဏ္ဏနာ

၂၀။ တတိယေ စမ္ပေယျကောတိ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌာနံ အန္တရေ စမ္ပာ နာမ နဒီ၊ တဿာ ဟေဋ္ဌာ နာဂဘဝနမ္ပိ အဝိဒူရဘဝတ္တာ စမ္ပာ နာမ၊ တတ္ထ ဇာတော နာဂရာဇာ စမ္ပေယျကော။ တဒါပိ ဓမ္မိကော အာသိန္တိ တသ္မိံ စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေပိ အဟံ ဓမ္မစာရီ အဟောသိံ။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တဒါ စမ္ပာနာဂဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ စမ္ပေယျော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ၊ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ။ သော တတ္ထ နာဂရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ဒေဝရာဇဘောဂသမ္ပတ္တိသဒိသဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော ပါရမိပူရဏဿ အနောကာသဘာဝတော ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ တိရစ္ဆာနယောနိယာ၊ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိတွာ ဣတော မုစ္စိတွာ သမ္မဒေဝ ပါရမိယော ပူရေဿာမီ’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ပါသာဒေယေဝ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ။ အလင်္ကတနာဂမာဏဝိကာ တဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ။ သော ‘‘ဣဓ မေ သီလဿ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ ပါသာဒတော နိက္ခမိတွာ ဥယျာနေ နိသီဒတိ။ တတြာပိ တာ အာဂစ္ဆန္တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဓ မေ သီလဿ သံကိလေသော ဘဝိဿတိ၊ ဣတော နာဂဘဝနတော နိက္ခမိတွာ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိဿာမီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဥပေါသထဒိဝသေသု နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဧကဿ ပစ္စန္တဂါမဿ အဝိဒူရေ မဂ္ဂသမီပေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ‘‘မမ စမ္မာဒီဟိ အတ္ထိကာ စမ္မာဒီနိ ဂဏှန္တု၊ ကီဠာသပ္ပံ ဝါ ကာတုကာမာ ကီဠာသပ္ပံ ကရောန္တူ’’တိ သရီရံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘောဂေ အာဘုဇိတွာ နိပန္နော ဥပေါသထဝါသံ ဝသတိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဉ္စဒသိယဉ္စ၊ ပါဋိပဒေ နာဂဘဝနံ ဂစ္ဆတိ။ တဿေဝံ ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ ဒီဃော အဒ္ဓါ ဝီတိဝတ္တော။

အထ ဗောဓိသတ္တော သုမနာယ နာမ အတ္တနော အဂ္ဂမဟေသိယာ ‘‘ဒေဝ၊ တွံ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ဥပေါသထံ ဥပဝသသိ၊ သော စ သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော’’တိ ဝုတ္တော မင်္ဂလပေါက္ခရဏိတီရေ ဌတွာ ‘‘သစေ မံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ကောစိ ပဟရိတွာ ကိလမေဿတိ၊ ဣမိဿာ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကံ အာဝိလံ ဘဝိဿတိ။ သစေ သုပဏ္ဏော ဂဏှိဿတိ၊ ဥဒကံ ပက္ကုထိဿတိ။ သစေ အဟိတုဏ္ဍိကော ဂဏှိဿတိ၊ ဥဒကံ လောဟိတဝဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ တီဏိ နိမိတ္တာနိ တဿာ အာစိက္ခိတွာ စာတုဒ္ဒသီဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပဇ္ဇိ သရီရသောဘာယ ဝမ္မိကံ သောဘယမာနော။ သရီရဉှိဿ ရဇတဒါမံ ဝိယ သေတံ အဟောသိ၊ မတ္ထကော ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကော ဝိယ၊ သရီရံ နင်္ဂလသီသပ္ပမာဏံ ဘူရိဒတ္တကာလေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၈၄ အာဒယော) ပန ဦရုပ္ပမာဏံ၊ သင်္ခပါလကာလေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၄၃ အာဒယော) ဧကဒေါဏိကနာဝပ္ပမာဏံ။

တဒါ ဧကော ဗာရာဏသိမာဏဝေါ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ အလမ္ပာယနမန္တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန မဂ္ဂေန အတ္တနော ဂါမံ ဂစ္ဆန္တော မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ မေ တုစ္ဆဟတ္ထေန ဂါမံ ဂန္တုံ၊ ဣမံ နာဂံ ဂဟေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ကီဠာပေန္တော ဓနံ ဥပ္ပာဒေတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဗ္ဗောသဓာနိ ဂဟေတွာ ဒိဗ္ဗမန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဒိဗ္ဗမန္တံ သုတကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟာသတ္တဿ ကဏ္ဏေသု တတ္တသလာကာပဝေသနကာလော ဝိယ အဟောသိ၊ မတ္ထကေ သိခရေန အဘိမန္ထိယမာနော ဝိယ။ သော ‘‘ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ ဘောဂန္တရတော သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေန္တော အဟိတုဏ္ဍိကံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘မမ ဝိသံ ဥဂ္ဂတေဇံ၊ သစာဟံ ကုဇ္ဈိတွာ နာသာဝါတံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ၊ ဧတဿ သရီရံ ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရိဿတိ၊ အထ မေ သီလံ ခဏ္ဍံ ဘဝိဿတိ၊ န နံ ဩလောကေဿာမီ’’တိ။ သော အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ သီသံ ဘောဂန္တရေ ဌပေသိ။ အဟိတုဏ္ဍိကဗြာဟ္မဏော ဩသဓံ ခါဒိတွာ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ခေဠံ မဟာသတ္တဿ သရီရေ ဩသိဉ္စိ။ ဩသဓာနဉ္စ မန္တဿ စ အာနုဘာဝေန ခေဠေန ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဖောဋာနံ ဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ အဟောသိ။

အထ သော နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဒီဃသော နိပဇ္ဇာပေတွာ အဇပဒေန ဒဏ္ဍေန ဥပ္ပီဠေတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ သီသံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ နိပ္ပီဠေသိ။ မဟာသတ္တော မုခံ ဝိဝရိ။ အထဿ မုခေ ခေဠံ ဩသိဉ္စိတွာ ဩသဓမန္တဗလေန ဒန္တေ ဘိန္ဒိ။ မုခံ လောဟိတဿ ပူရိ။ မဟာသတ္တော အတ္တနော သီလဘေဒဘယေန ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကနမတ္တမ္ပိ နာကာသိ။ သောပိ ‘‘နာဂရာဇာနံ ဒုဗ္ဗလံ ကရိဿာမီ’’တိ နင်္ဂုဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌီနိ သံစုဏ္ဏယမာနော ဝိယ သကလသရီရံ မဒ္ဒိတွာ ပဋ္ဋကဝေဌနံ နာမ ဝေဌေသိ၊ တန္တမဇ္ဇိတံ နာမ မဇ္ဇိ၊ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ဒုဿပေါထနံ နာမ ပေါထေသိ။ မဟာသတ္တဿ သကလသရီရံ လောဟိတမက္ခိတံ အဟောသိ၊ သော မဟာဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ။

အထဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ဉတွာ ဝလ္လီဟိ ပေဠံ ကရိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စန္တဂါမံ နေတွာ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ကီဠာပေသိ။ နီလာဒီသု ဝဏ္ဏေသု ဝဋ္ဋစတုရဿာဒီသု သဏ္ဌာနေသု အဏုံထူလာဒီသု ပမာဏေသု ယံ ယံ ဗြာဟ္မဏော ဣစ္ဆတိ၊ မဟာသတ္တော တံ တဒေဝ ကတွာ နစ္စတိ၊ ဖဏသတမ္ပိ ဖဏသဟဿမ္ပိ ကရောတိယေဝ။ မဟာဇနော ပသီဒိတွာ ဗဟုဓနမဒါသိ။ ဧကဒိဝသမေဝ ကဟာပဏသဟဿဉ္စေဝ သဟဿဂ္ဃနိကေ စ ပရိက္ခာရေ လဘိ။ ဗြာဟ္မဏော အာဒိတောဝ ‘‘သဟဿံ လဘိတွာ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တံ ပန ဓနံ လဘိတွာ ‘‘ပစ္စန္တဂါမေယေဝ တာဝ မေ ဧတ္တကံ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ ဒဿိတေ ကီဝ ဗဟုံ ဓနံ လဘိဿာမီ’’တိ သကဋဉ္စ သုခယာနကဉ္စ ဂဟေတွာ သကဋေ ပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ သုခယာနကေ နိသိန္နော ‘‘မဟန္တေန ပရိဝါရေန မဟာသတ္တံ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ကီဠာပေန္တော ဗာရာဏသိယံ ဥဂ္ဂသေနရညော သန္တိကေ ကီဠာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ သော မဏ္ဍူကေ မာရေတွာ နာဂရညော ဒေတိ။ နာဂရာဇာ ‘‘ပုနပ္ပုနံ မံ နိဿာယ မာရေဿတီ’’တိ န ခါဒတိ။ အထဿ မဓုလာဇေ အဒါသိ။ တေပိ ‘‘သစာဟံ ဂေါစရံ ဂဏှိဿာမိ၊ အန္တောပေဠာယမေဝ မရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ န ခါဒတိ။

၂၁။ ဗြာဟ္မဏော မာသမတ္တေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဒွါရဂါမကေ တံ ကီဠာပေန္တော ဗဟုဓနံ လဘိ။ ရာဇာပိ နံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အမှာကမ္ပိ ကီဠာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ သွေ ပန္နရသေ တုမှာကံ ကီဠာပေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သွေ နာဂရာဇာ ရာဇင်္ဂဏေ နစ္စိဿတိ၊ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ပဿတူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ ပုနဒိဝသေ ရာဇင်္ဂဏံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေသိ။ သော ရတနပေဠာယ မဟာသတ္တံ နေတွာ ဝိစိတ္တတ္ထရေ ပေဠံ ဌပေတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာပိ ပါသာဒါ ဩရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ရာဇာသနေ နိသီဒိ။ ဗြာဟ္မဏော မဟာသတ္တံ နီဟရိတွာ နစ္စာပေသိ။ မဟာသတ္တော တေန စိန္တိတစိန္တိတာကာရံ ဒဿေသိ။ မဟာဇနော သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ ပဝတ္တန္တိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပရိ ရတနဝဿံ ဝဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တဒါပိ မံ ဓမ္မစာရိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ တဒါပီတိ ယဒါဟံ စမ္ပေယျကော နာဂရာဇာ ဟောမိ၊ တဒါပိ။ ဓမ္မစာရိန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ ဧဝ စရတိ၊ န အဏုမတ္တမ္ပိ အဓမ္မန္တိ ဓမ္မစာရီ။ ဥပဝုဋ္ဌဥပေါသထန္တိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတဿ အရိယုပေါသထသီလဿ ရက္ခဏဝသေန ဥပဝသိတဥပေါသထံ။ ရာဇဒွါရမှိ ကီဠတီတိ ဗာရာဏသိယံ ဥဂ္ဂသေနရညော ဂေဟဒွါရေ ကီဠာပေတိ။

၂၂။ ယံ ယံ သော ဝဏ္ဏံ စိန္တယီတိ သော အဟိတုဏ္ဍိကဗြာဟ္မဏော ‘‘ယံ ယံ နီလာဒိဝဏ္ဏံ ဟောတူ’’တိ စိန္တေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နီလံ ဝ ပီတလောဟိတ’’န္တိ။ တတ္ထ နီလံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အနိယမတ္ထော၊ ဂါထာသုခတ္ထံ ရဿံ ကတွာ ဝုတ္တော၊ တေန ဝါသဒ္ဒေန ဝုတ္တာဝသိဋ္ဌံ ဩဒါတာဒိဝဏ္ဏဝိသေသဉ္စေဝ ဝဋ္ဋာဒိသဏ္ဌာနဝိသေသဉ္စ အဏုံထူလာဒိပမာဏဝိသေသဉ္စ သင်္ဂဏှာတိ။ တဿ စိတ္တာနုဝတ္တန္တောတိ တဿ အဟိတုဏ္ဍိကဿ စိတ္တံ အနုဝတ္တန္တော။ စိန္တိတသန္နိဘောတိ တေန စိန္တိတစိန္တိတာကာရေန ပေက္ခဇနဿ ဥပဋ္ဌဟာမီတိ ဒဿေတိ။

၂၃။ န ကေဝလဉ္စ တေန စိန္တိတာကာရဒဿနံ ဧဝ မယှံ အာနုဘာဝေါ။ အပိ စ ထလံ ကရေယျမုဒကံ၊ ဥဒကမ္ပိ ထလံ ကရေတိ ထလံ မဟာပထဝိံ ဂဟေတွာ ဥဒကံ၊ ဥဒကမ္ပိ ဂဟေတွာ ပထဝိံ ကာတုံ သက္ကုဏေယျံ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ စ။ ယဒိဟံ တဿ ကုပ္ပေယျန္တိ တဿ အဟိတုဏ္ဍိကဿ အဟံ ယဒိ ကုဇ္ဈေယျံ။ ခဏေန ဆာရိကံ ကရေတိ ကောဓုပ္ပာဒက္ခဏေ ဧဝ ဘသ္မံ ကရေယျံ။

၂၄။ ဧဝံ ဘဂဝါ တဒါ အတ္တနော ဥပ္ပဇ္ဇနကာနတ္ထပဋိဗာဟနေ သမတ္ထတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေန အဓိပ္ပာယေန တံ ပဋိဗာဟနံ န ကတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ စိတ္တဝသီ ဟေဿ’’န္တိအာဒိမာဟ။

တဿတ္ထော – ‘‘အယံ အဟိတုဏ္ဍိကော မံ အတိဝိယ ဗာဓတိ၊ န မေ အာနုဘာဝံ ဇာနာတိ၊ ဟန္ဒဿ မေ အာနုဘာဝံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနမတ္တေနာပိ ယဒိ စိတ္တဝသီ အဘဝိဿံ၊ အထ သော ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရိဿတိ။ အဟံ ယထာသမာဒိန္နတော ပရိဟာယိဿာမိ သီလတော။ တထာ စ သတိ သီလေန ပရိဟီနဿ ခဏ္ဍိတသီလဿ ယွာယံ မယာ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ပါဒမူလတော ပဋ္ဌာယ အဘိပတ္ထိတော ၊ ဥတ္တမတ္ထော ဗုဒ္ဓဘာဝေါ သော န သိဇ္ဈတိ။

၂၅။ ကာမံ ဘိဇ္ဇတုယံ ကာယောတိ အယံ စာတုမဟာဘူတိကော ဩဒနကုမ္မာသူပစယော အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော ကာယော ကိဉ္စာပိ ဘိဇ္ဇတု ဝိနဿတု၊ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံ ဧဝ ဌာနေ မဟာဝါတေ ခိတ္တဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရီယတု၊ နေဝ သီလံ ပဘိန္ဒေယျံ၊ ဝိကိရန္တေ ဘုသံ ဝိယာတိ သီလံ ပန ဥတ္တမတ္ထသိဒ္ဓိယာ ဟေတုဘူတံ ဣမသ္မိံ ကဠေဝရေ ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရန္တေပိ နေဝ ဘိန္ဒေယျံ၊ ကာယဇီဝိတေသု နိရပေက္ခော ဟုတွာ သီလပါရမိံယေဝ ပူရေမီတိ စိန္တေတွာ တံ တာဒိသံ ဒုက္ခံ တဒါ အဓိဝါသေသိန္တိ ဒဿေတိ။

အထ မဟာသတ္တဿ ပန အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂတဿ မာသော ပရိပူရိ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ နိရာဟာရောဝ အဟောသိ။ သုမနာ ‘‘အတိစိရာယတိ မေ သာမိကော၊ ကော နု ခေါ ပဝတ္တီ’’တိ ပေါက္ခရဏိံ ဩလောကေန္တီ လောဟိတဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဒိသွာ ‘‘အဟိတုဏ္ဍိကေန ဂဟိတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဝမ္မိကသန္တိကံ ဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ကိလမိတဋ္ဌာနဉ္စ ဒိသွာ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ ပစ္စန္တဂါမံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ အာကာသေ ရောဒမာနာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော နစ္စန္တောဝ အာကာသံ ဥလ္လောကေန္တော တံ ဒိသွာ လဇ္ဇိတော ပေဠံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။

ရာဇာ တဿ ပေဠံ ပဝိဋ္ဌကာလေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော တံ အာကာသေ ဌိတံ ဒိသွာ ‘‘ကာ နု တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ တဿာ နာဂကညာဘာဝံ သုတွာ ‘‘နိဿံသယံ ခေါ နာဂရာဇာ ဣမံ ဒိသွာ လဇ္ဇိတော ပေဠံ ပဝိဋ္ဌော၊ အယဉ္စ ယထာဒဿိတော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ နာဂရာဇဿေဝ ၊ န အဟိတုဏ္ဍိကဿာ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ‘‘ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ အယံ နာဂရာဇာ၊ ကထံ နာမ ဣမဿ ဟတ္ထံ ဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အယံ ဓမ္မစာရီ သီလဝါ နာဂရာဇာ၊ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသု ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တော အတ္တနော သရီရံ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ မဟာမဂ္ဂသမီပေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထာယမေတေန ဂဟိတော၊ ဣမဿ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂါ အနေကသဟဿာ ဣတ္ထိယော၊ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိသဒိသာ နာဂဘဝနသမ္ပတ္တိ၊ အယံ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ သကလပထဝိံ ပရိဝတ္တေတုံ သမတ္ထော၊ ကေဝလံ ‘သီလံ မေ ဘိဇ္ဇိဿတီ’တိ ဧဝရူပံ ဝိပ္ပကာရံ ဒုက္ခဉ္စ အနုဘောတီ’’တိ စ သုတွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော တာဝဒေဝ တဿ အဟိတုဏ္ဍိကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဗဟုံ ဓနံ မဟန္တဉ္စ ယသံ ဣဿရိယဉ္စ ဒတွာ – ‘‘ဟန္ဒ၊ ဘော၊ ဣမံ နာဂရာဇာနံ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။

မဟာသတ္တော နာဂဝဏ္ဏံ အန္တရဓာပေတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏေန ဒေဝကုမာရော ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ သုမနာပိ အာကာသတော ဩတရိတွာ တဿ သန္တိကေ အဋ္ဌာသိ။ နာဂရာဇာ ရညော အဉ္ဇလိံ ကတွာ ‘‘ဧဟိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ နိဝေသနံ ပဿိတုံ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ ယာစိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘မုတ္တော စမ္ပေယျကော နာဂေါ၊ ရာဇာနံ ဧတဒဗြဝိ၊

‘နမော တေ ကာသိရာဇတ္ထု၊ နမော တေ ကာသိဝဍ္ဎန၊

အဉ္ဇလိံ တေ ပဂ္ဂဏှာမိ၊ ပဿေယျံ မေ နိဝေသန’’န္တိ။

အထ ရာဇာ တဿ နာဂဘဝနဂမနံ အနုဇာနိ။ မဟာသတ္တော တံ သပရိသံ ဂဟေတွာ နာဂဘဝနံ နေတွာ အတ္တနော ဣဿရိယသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတွာ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသာပေတွာ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘သဗ္ဗာ ရာဇပရိသာ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိကံ ဓနံ ဂဏှတူ’’တိ။ ရညော စ အနေကေဟိ သကဋသတေဟိ ဓနံ ပေသေသိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ရညာ နာမ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သီလံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မိကာ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ သဗ္ဗတ္ထ သံဝိဒဟိတဗ္ဗာ’’တိ ဒသဟိ ရာဇဓမ္မကထာဟိ ဩဝဒိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ရာဇာ မဟန္တေန ယသေန နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ဂတော။ တတော ပဋ္ဌာယ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဇာတံ။ မဟာသတ္တော သီလာနိ ရက္ခိတွာ အနွဒ္ဓမာသံ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ သပရိသော သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

တဒါ အဟိတုဏ္ဍိကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သုမနာ ရာဟုလမာတာ၊ ဥဂ္ဂသေနော သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ စမ္ပေယျကော နာဂရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ ဣဓ ဗောဓိသတ္တဿ အစ္ဆရိယာနုဘာဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာ ဧဝါတိ။

စမ္ပေယျနာဂစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စူဠဗောဓိစရိယာဝဏ္ဏနာ

၂၆။ စတုတ္ထေ စူဠဗောဓီတိ မဟာဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကတ္တဘာဝံ ဥပါဒါယ ဣဓ ‘‘စူဠဗောဓီ’’တိ သမညာ အာရောပိတာ၊ န ပန ဣမသ္မိံ ဧဝ ဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၉ အာဒယော) အတ္တနော ဇေဋ္ဌဘာတိကာဒိနော မဟာဗောဓိဿ သမ္ဘဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သုသီလဝါတိ သုဋ္ဌု သီလဝါ၊ သမ္ပန္နသီလောတိ အတ္ထော။ ဘဝံ ဒိသွာန ဘယတောတိ ကာမာဒိဘဝံ ဘာယိတဗ္ဗဘာဝေန ပဿိတွာ။ နေက္ခမ္မန္တိ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒဿ လောပေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ တေန ‘‘ဒိသွာနာ’’တိ ပဒံ အာကဍ္ဎီယတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ အပါယဒုက္ခံ အတီတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ၊ အနာဂတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ၊ ပစ္စုပ္ပန္နေ အာဟာရပရိယေဋ္ဌိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ဣမေသံ အဋ္ဌန္နံ သံဝေဂဝတ္ထူနံ ပစ္စဝေက္ခဏေန သဗ္ဗမ္ပိ ကာမာဒိဘေဒံ ဘဝံ သံသာရဘယတော ဥပဋ္ဌဟမာနံ ဒိသွာ နိဗ္ဗာနံ တဿ ဥပါယဘူတာ သမထဝိပဿနာ တဒုပါယဘူတာ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ နေက္ခမ္မံ အနုဿဝါဒိသိဒ္ဓေန ဉာဏစက္ခုနာ တပ္ပဋိပက္ခတော ဒိသွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနေန အနေကာဒီနဝါကုလာ ဂဟဋ္ဌဘာဝါ အဘိနိက္ခမိတွာ ဂတောတိ။

၂၇။ ဒုတိယိကာတိ ပေါရာဏဒုတိယိကာ၊ ဂိဟိကာလေ ပဇာပတိဘူတာ။ ကနကသန္နိဘာတိ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစာ။ ဝဋ္ဋေ အနပေက္ခာတိ သံသာရေ နိရာလယာ။ နေက္ခမ္မံ အဘိနိက္ခမီတိ နေက္ခမ္မတ္ထာယ ဂေဟတော နိက္ခမိ၊ ပဗ္ဗဇီတိ အတ္ထော။

၂၈။ အာလယန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အာလယော၊ တဏှာ၊ တဒဘာဝေန နိရာလယာ။ တတော ဧဝ ဉာတီသု တဏှာဗန္ဓနဿ ဆိန္နတ္တာ ဆိန္နဗန္ဓု။ ဧဝံ ဂိဟိဗန္ဓနာဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ ကေသဉ္စိ ယံ ဟောတိ ဗန္ဓနံ ၊ တဿာပိ အဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘အနပေက္ခာ ကုလေ ဂဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကုလေတိ ဥပဋ္ဌာကကုလေ။ ဂဏေတိ တာပသဂဏေ၊ သေသာ ဗြဟ္မစာရိနောတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပါဂမုန္တိ ဥဘောပိ မယံ ဥပါဂမိမှာ။

၂၉။ တတ္ထာတိ ဗာရာဏသိသာမန္တေ။ နိပကာတိ ပညဝန္တော။ နိရာကုလေတိ ဇနသဉ္စာရရဟိတတ္တာ ဇနေဟိ အနာကုလေ၊ အပ္ပသဒ္ဒေတိ မိဂပက္ခီနံ ဥဋ္ဌာပနတော တေသံ ဝဿိတသဒ္ဒေနာပိ ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပသဒ္ဒေ။ ရာဇုယျာနေ ဝသာမုဘောတိ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ မယံ ဥဘော ဇနာ တဒါ ဝသာမ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ဣမသ္မိံ ဧဝ ဘဒ္ဒကပ္ပေ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမေ ဧကဿ မဟာဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏသမယေ ‘‘ဗောဓိကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ပနဿ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပစ္စာဂတဿ အနိစ္ဆမာနကဿေဝ မာတာပိတရော သမဇာတိကံ ကုလကုမာရိကံ အာနေသုံ။ သာပိ ဗြဟ္မလောကစုတာဝ ဥတ္တမရူပဓရာ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂါ။ တေသံ အနိစ္ဆမာနာနံ ဧဝ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရိံသု။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပန နေသံ ကိလေသမုဒါစာရော န ဘူတပုဗ္ဗော၊ သာရာဂဝသေန အညမညံ ဩလောကနမ္ပိ နာဟောသိ၊ ကာ ပန ကထာ ဣတရသံသဂ္ဂေ။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓသီလာ အဟေသုံ။

အပရဘာဂေ မဟာသတ္တော မာတာပိတူသု ကာလံကတေသု တေသံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဣမံ အသီတိကောဋိဓနံ ဂဟေတွာ သုခေန ဇီဝါဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ ပန အယျပုတ္တာ’’တိ? ‘‘မယှံ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဣတ္ထီနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယှမ္ပိ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ သဗ္ဗံ ဝိဘဝံ ပရိစ္စဇိတွာ မဟာဒါနံ ဒတွာ နိက္ခမိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေနေဝ ဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ရာဇုယျာနေ ဝသာမုဘော’’တိ။

၃၀။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနကီဠံ ဂတော။ ဥယျာနဿ ဧကပဿေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေန္တာနံ တေသံ သမီပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပရမပါသာဒိကံ ဥတ္တမရူပဓရံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဩလောကေန္တော ကိလေသဝသေန ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ဗောဓိသတ္တံ ‘‘အယံ တေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန ‘‘န စ ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ ကေဝလံ ဧကပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အပိ စ ခေါ ပန ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာ ‘‘အယံ ကိရေတဿ န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ အပိ စ ခေါ ပနဿ ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသိ၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ အန္တေပုရံ ပဝေသေယျံ၊ တေနေဝဿ ဣမိဿာ ပဋိပတ္တိံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အန္ဓဗာလော တတ္ထ အတ္တနော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တံ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော အညတရံ ပုရိသံ အာဏာပေသိ ‘‘ဣမံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ရာဇနိဝေသနံ နေဟီ’’တိ။

သော တဿ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘အဓမ္မော လောကေ ဝတ္တတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဒေဝမာနံ ဧဝ တံ အာဒါယ ပါယာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒံ သုတွာ ဧကဝါရံ ဩလောကေတွာ ပုန န ဩလောကေသိ။ ‘‘သစေ ပနာဟံ ဝါရေဿာမိ၊ တေသု စိတ္တံ ပဒေါသေတွာ မယှံ သီလဿ အန္တရာယော ဘဝိဿတီ’’တိ သီလပါရမိံယေဝ အာဝဇ္ဇေန္တော နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥယျာနဒဿနံ ဂန္တွာ၊ ရာဇာ အဒ္ဒသ ဗြာဟ္မဏိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ တုယှေသာ ကာ ကဿ ဘရိယာတိ တုယှံ တဝ ဧသာ ကာ၊ ကိံ ဘရိယာ၊ ဥဒါဟု ဘဂိနီ ဝါ သမာနာ ကဿ အညဿ ဘရိယာ။

၃၁။ န မယှံ ဘရိယာ ဧသာတိ ကာမဉ္စေသာ မယှံ ဂိဟိကာလေ ဘရိယာ အဟောသိ၊ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န မယှံ ဘရိယာ ဧသာ၊ နာပိ အဟံ ဧတိဿာ သာမိကော၊ ကေဝလံ ပန သဟဓမ္မာ ဧကသာသနီ၊ အဟမ္ပိ ပရိဗ္ဗာဇကော အယမ္ပိ ပရိဗ္ဗာဇိကာတိ သမာနဓမ္မာ ပရိဗ္ဗာဇကသာသနေန ဧကသာသနီ၊ သဗြဟ္မစာရိနီတိ အတ္ထော။

၃၂။ တိဿာ သာရတ္တဂဓိတောတိ ကာမရာဂေန သာရတ္တော ဟုတွာ ပဋိဗဒ္ဓါ။ ဂါဟာပေတွာန စေဋကေတိ စေဋကေဟိ ဂဏှာပေတွာ စေဋကေ ဝါ အတ္တနော ရာဇပုရိသေ အာဏာပေတွာ တံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဂဏှာပေတွာ။ နိပ္ပီဠယန္တော ဗလသာတိ တံ အနိစ္ဆမာနံ ဧဝ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနာဒိနာ နိပ္ပီဠယန္တော ဗာဓေန္တော၊ တထာပိ အဂစ္ဆန္တိံ ဗလသာ ဗလက္ကာရေန ရာဇပုရိသေဟိ ဂဏှာပေတွာ အတ္တနော အန္တေပုရံ ပဝေသေသိ။

၃၃။ ဩဒပတ္တကိယာတိ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတွာ ဂဟိတဘရိယာ ဩဒပတ္တိကာ နာမ၊ ဣဒံ ဝစနံ ပုရာဏဒုတိယိကာဘာဝေန ဥပလက္ခဏမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ၊ သာ ပနဿ ဗြာဟ္မဏဝိဝါဟဝသေန မာတာပိတူဟိ သမ္ပဋိပါဒိတာ၊ ‘‘ဩဒပတ္တကိယာ’’တိ စ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မံ။ သဟဇာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဇာတိဝသေန သဟဇာတာ၊ တေနေဝါဟ ‘‘ဧကသာသနီ’’တိ။ ‘‘ဧကသာသနီ’’တိ စ ဣဒံ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တံ၊ ဧကသာသနိယာတိ အတ္ထော။ နယန္တိယာတိ နီယန္တိယာ။ ကောပေါ မေ ဥပပဇ္ဇထာတိ အယံ တေ ဂိဟိကာလေ ဘရိယာ ဗြာဟ္မဏီ သီလဝတီ၊ ပဗ္ဗဇိတကာလေ စ သဗြဟ္မစာရိနီဘာဝတော သဟဇာတာ ဘဂိနီ၊ သာ တုယှံ ပုရတော ဗလက္ကာရေန အာကဍ္ဎိတွာ နီယတိ။ ‘‘ဗောဓိဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ တေ ပုရိသဘာဝ’’န္တိ ပုရိသမာနေန ဥဿာဟိတော စိရကာလသယိတော ဝမ္မိကဗိလတော ကေနစိ ပုရိသေန ဃဋ္ဋိတော ‘‘သုသူ’’တိ ဖဏံ ကရောန္တော အာသိဝိသော ဝိယ မေ စိတ္တတော ကောပေါ သဟသာ ဝုဋ္ဌာသိ။

၃၄-၅။ သဟကောပေ သမုပ္ပန္နေတိ ကောပုပ္ပတ္တိယာ သဟ၊ တဿ ဥပ္ပတ္တိသမနန္တရမေဝါတိ အတ္ထော။ သီလဗ္ဗတမနုဿရိန္တိ အတ္တနော သီလပါရမိံ အာဝဇ္ဇေသိံ။ တတ္ထေဝ ကောပံ နိဂ္ဂဏှိန္တိ တသ္မိံ ဧဝ အာသနေ ယထာနိသိန္နောဝ တံ ကောပံ နိဝါရေသိံ။ နာဒါသိံ ဝဍ္ဎိတူပရီတိ တတော ဧကဝါရုပ္ပတ္တိတော ဥပရိ ဥဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတုံ န အဒါသိံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကောပေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ ဧဝ ‘‘နနု တွံ၊ ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇက၊ သဗ္ဗပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုကာမော၊ တဿ တေ ကိမိဒံ သီလမတ္တေပိ ဥပက္ခလနံ၊ တယိဒံ ဂုန္နံ ခုရမတ္တောဒကေ ဩသီဒန္တဿ မဟာသမုဒ္ဒဿ ပရတီရံ ဂဏှိတုကာမတာ ဝိယ ဟောတီ’’တိ အတ္တာနံ ပရိဘာသိတွာ ပဋိသင်္ခါနဗလေန တသ္မိံ ဧဝ ခဏေ ကောပံ နိဂ္ဂဟေတွာ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေနဿ ဝဍ္ဎိတုံ န အဒါသိန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယဒိ နံ ဗြာဟ္မဏိ’’န္တိအာဒိ။

တဿတ္ထော – တံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဗြာဟ္မဏိံ သော ရာဇာ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ တိဏှာယပိ နိသိတာယ သတ္တိယာ ကောဋ္ဋေယျ၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ယဒိ ဆိန္ဒေယျ၊ ဧဝံ သန္တေပိ သီလံ အတ္တနော သီလပါရမိံ နေဝ ဘိန္ဒေယျံ။ ကသ္မာ? ဗောဓိယာ ဧဝ ကာရဏာ၊ သဗ္ဗတ္ထ အခဏ္ဍိတသီလေနေဝ သက္ကာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိတုံ၊ န ဣတရေနာတိ။

၃၆။ နမေ သာ ဗြာဟ္မဏီ ဒေဿာတိ သာ ဗြာဟ္မဏီ ဇာတိယာ ဂေါတ္တေန ကုလပ္ပဒေသေန အာစာရသမ္ပတ္တိယာ စိရပရိစယေန ပဗ္ဗဇ္ဇာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ စာတိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန န မေ ဒေဿာ န အပ္ပိယာ၊ ဧတိဿာ မမ အပ္ပိယဘာဝေါ ကောစိ နတ္ထိ။ နပိ မေ ဗလံ န ဝိဇ္ဇတီတိ မယှမ္ပိ ဗလံ န န ဝိဇ္ဇတိ၊ အတ္ထိ ဧဝ။ အဟံ နာဂဗလော ထာမသမ္ပန္နော၊ ဣစ္ဆမာနော သဟသာ ဝုဋ္ဌဟိတွာ တံ အာကဍ္ဎန္တေ ပုရိသေ နိပ္ပောထေတွာ တံ ဂဟေတွာ ယထိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တုံ သမတ္ထောတိ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှန္တိ တတော ပရိဗ္ဗာဇိကတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ မယှံ ပိယံ။ တသ္မာ သီလာနုရက္ခိဿန္တိ တေန ကာရဏေန သီလမေဝ အနုရက္ခိဿံ။

အထ သော ရာဇာ ဥယျာနေ ပပဉ္စံ အကတွာဝ သီဃတရံ ဂန္တွာ တံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟန္တေန ယသေန နိမန္တေသိ။ သာ ယသဿ အဂုဏံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ အတ္တနော ဗောဓိသတ္တဿ စ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ သံဝေဂေန ပဗ္ဗဇိတဘာဝဉ္စ ကထေသိ။ ရာဇာ ကေနစိ ပရိယာယေန တဿာ မနံ အလဘန္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ သီလဝတီ ကလျာဏဓမ္မာ၊ သောပိ ပရိဗ္ဗာဇကော ဣမာယ အာကဍ္ဎိတွာ နီယမာနာယ န ကိဉ္စိ ဝိပ္ပကာရံ ဒဿေသိ၊ သဗ္ဗတ္ထ နိရပေက္ခစိတ္တော၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ၊ ယံ ဧဝရူပေသု ဂုဏဝန္တေသု ဝိပ္ပကာရော၊ ယံနူနာဟံ ဣမံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဂဟေတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဣမံ၊ တဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇကံ ခမာပေယျ’’န္တိ? ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ‘‘ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဥယျာနံ အာနေထာ’’တိ ပုရိသေ အာဏာပေတွာ သယံ ပဌမတရံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ကိံ မယာ တာယ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ နီယမာနာယ ကောပေါ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ။ မဟာသတ္တော အာဟ –

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိ မေ န မုစ္စိတ္ထ၊ န မေ မုစ္စိတ္ထ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဝါရယိ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၅၂)၊

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ ကောပမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဥဒါဟု အညံ ကိဉ္စိ သိပ္ပာဒိက’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုန ပုစ္ဆိ –

‘‘ကိံ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကိံ တေ နော မုစ္စိ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ကတမံ တံ နိဝါရယီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၅၃)၊

တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇီတိ ဧကဝါရံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ န ပုန ဥပ္ပဇ္ဇိ။ န မုစ္စိတ္ထာတိ ကာယဝစီဝိကာရုပ္ပာဒနဝသေန ပန န မုစ္စိတ္ထ၊ န နံ ဗဟိ ပဝတ္တိတုံ ဝိဿဇ္ဇေသိန္တိ အတ္ထော။ ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌီတိ ယထာ နာမ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဥပ္ပန္နံ ရဇံ ဝိပုလာ အကာလဝုဋ္ဌိဓာရာ ဌာနသော နိဝါရေတိ၊ ဧဝံ တံ ဝူပသမေန္တော နိဝါရယိံ၊ နိဝါရေသိန္တိ အတ္ထော။

အထဿ မဟာပုရိသော နာနပ္ပကာရေန ကောဓေ အာဒီနဝံ ပကာသေန္တော –

‘‘ယမှိ ဇာတေ န ပဿတိ၊ အဇာတေ သာဓု ပဿတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

‘‘ယေန ဇာတေန နန္ဒန္တိ၊ အမိတ္တာ ဒုက္ခမေသိနော၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

‘‘ယသ္မိဉ္စ ဇာယမာနမှိ၊ သဒတ္ထံ နာဝဗုဇ္ဈတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

‘‘ယေနာဘိဘူတော ကုသလံ ဇဟာတိ၊ ပရက္ကရေ ဝိပုလဉ္စာပိ အတ္ထံ၊

သ ဘီမသေနော ဗလဝါ ပမဒ္ဒီ၊ ကောဓော မဟာရာဇာ န မေ အမုစ္စထ။

‘‘ကဋ္ဌသ္မိံ မန္ထမာနသ္မိံ၊ ပါဝကော နာမ ဇာယတိ၊

တမေဝ ကဋ္ဌံ ဍဟတိ၊ ယသ္မာ သော ဇာယတေ ဂိနိ။

‘‘ဧဝံ မန္ဒဿ ပေါသဿ၊ ဗာလဿ အဝိဇာနတော၊

သာရမ္ဘာ ဇာယတေ ကောဓော၊ သပိ တေနေဝ ဍယှတိ။

‘‘အဂ္ဂီဝ တိဏကဋ္ဌသ္မိံ၊ ကောဓော ယဿ ပဝဍ္ဎတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

‘‘အနိန္ဓော ဓူမကေတူဝ၊ ကောဓော ယဿူပသမ္မတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၅၄-၆၁) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ န ပဿတီတိ အတ္တတ္ထမ္ပိ န ပဿတိ၊ ပဂေဝ ပရတ္ထံ။ သာဓု ပဿတီတိ အတ္တတ္ထံ ပရတ္ထံ ဥဘယတ္ထဉ္စ သမ္မဒေဝ ပဿတိ။ ဒုမ္မေဓဂေါစရောတိ နိပ္ပညာနံ ဝိသယဘူတော၊ နိပ္ပညော ဝါ ဂေါစရော အာဟာရော ဣန္ဓနံ ဧတဿာတိ ဒုမ္မေဓဂေါစရော။ ဒုက္ခမေသိနောတိ ဒုက္ခံ ဣစ္ဆန္တာ။ သဒတ္ထန္တိ အတ္တနော အတ္ထံ ဝုဍ္ဎိံ။ ပရက္ကရေတိ အပနေယျ ဝိနာသေယျ။ သဘီမသေနောတိ သော ဘီမာယ ဘယဇနနိယာ မဟတိယာ ကိလေသသေနာယ သမန္နာဂတော။ ပမဒ္ဒီတိ ဗလဝဘာဝေန သတ္တေ ပမဒ္ဒနသီလော။ န မေ အမုစ္စထာတိ မမ သန္တိကာ မောက္ခံ န လဘိ၊ အဗ္ဘန္တရေ ဧဝ ဒမိတော၊ နိဗ္ဗိသေဝနော ကတောတိ အတ္ထော။ ခီရံ ဝိယ ဝါ မုဟုတ္တံ ဒဓိဘာဝေန စိတ္တေန ပတိဋ္ဌဟိတ္ထာတိပိ အတ္ထော။

မန္ထမာနသ္မိန္တိ အရဏိသဟိတေ မထိယမာနေ။ ‘‘မထမာနသ္မိ’’န္တိပိ ပါဌော။ ယသ္မာတိ ယတော ကဋ္ဌာ ။ ဂိနီတိ အဂ္ဂိ။ ဗာလဿ အဝိဇာနတောတိ ဗာလဿ အဇာနန္တဿ။ သာရမ္ဘာ ဇာယတေတိ ကရဏုတ္တရိယကရဏလက္ခဏာ သာရမ္ဘာ အရဏိမန္ထနတော ဝိယ ပါဝကော ကောဓော ဇာယတေ။ သပိ တေနေဝါတိ သောပိ ဗာလော တေနေဝ ကောဓေန ကဋ္ဌံ ဝိယ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ အနိန္ဓော ဓူမကေတူဝါတိ အနိန္ဓနော အဂ္ဂိ ဝိယ။ တဿာတိ တဿ အဓိဝါသနခန္တိယာ သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ သုက္ကပက္ခေ စန္ဒော ဝိယ လဒ္ဓါ၊ ယသော အပရာပရံ အာပူရတီတိ။

ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ မဟာပုရိသံ ပရိဗ္ဗာဇိကမ္ပိ ရာဇဂေဟတော အာဂတံ ခမာပေတွာ ‘‘တုမှေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခံ အနုဘဝန္တာ ဣဓေဝ ဥယျာနေ ဝသထ၊ အဟံ ဝေါ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ တေ ဥဘောပိ တတ္ထေဝ ဝသိံသု။ အပရဘာဂေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကာလမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကော လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟာဘိနိက္ခမနသဒိသံ ဂေဟတော နိက္ခမနံ၊ တထာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဇနသမ္မတဿ သတော ပရမပ္ပိစ္ဆတာယ ကုလေသု စ ဂဏေသု စ အလဂ္ဂတာ၊ အစ္စန္တမေဝ လာဘသက္ကာရဇိဂုစ္ဆာယ ပဝိဝေကာဘိရတိ၊ အတိသယဝတီ စ အဘိသလ္လေခဝုတ္တိ၊ တထာရူပါယ သီလဝတိယာ ကလျာဏဓမ္မာယ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ အနနုညာတာ အတ္တနော ပုရတော ဗလက္ကာရေန ပရာမသိယမာနာယ သီလပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝိကာရာနာပတ္တိ၊ ကတာပရာဓေ စ တသ္မိံ ရာဇိနိ ဥပဂတေ ဟိတစိတ္တတံ မေတ္တစိတ္တတံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေဟိ သမနုသာသနန္တိ ဧဝမာဒယော ဣဓ မဟာပုရိသဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ ‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ…ပေ… ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

စူဠဗောဓိစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ မဟိံသရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၃၇။ ပဉ္စမေ မဟိံသော ပဝနစာရကောတိ မဟာဝနစာရီ ဝနမဟိံသော ယဒါ ဟောမီတိ ယောဇနာ။ ပဝဍ္ဎကာယောတိ ဝယသမ္ပတ္တိယာ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနဉ္စ ထူလဘာဝေန အဘိဝဍ္ဎကာယော။ ဗလဝါတိ မဟာဗလော ထာမသမ္ပန္နော။ မဟန္တောတိ ဝိပုလသရီရော။ ဟတ္ထိကလဘပ္ပမာဏော ကိရ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ ကာယော ဟောတိ။ ဘီမဒဿနောတိ မဟာသရီရတာယ ဝနမဟိံသဇာတိတာယ စ သီလံ အဇာနန္တာနံ ဘယံ ဇနနတော ဘယာနကဒဿနော။

၃၈။ ပဗ္ဘာရေတိ ဩလမ္ဗကသိလာကုစ္ဆိယံ။ ဒကာသယေတိ ဇလာသယသမီပေ။ ဟောတေတ္ထ ဌာနန္တိ ဧတ္ထ မဟာဝနေ ယော ကောစိ ပဒေသော ဝနမဟိံသာနံ တိဋ္ဌနဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တဟိံ တဟိန္တိ တတ္ထ တတ္ထ။

၃၉။ ဝိစရန္တောတိ ဝိဟာရဖာသုကံ ဝီမံသိတုံ ဝိစရန္တော။ ဌာနံ အဒ္ဒသ ဘဒ္ဒကန္တိ ဧဝံ ဝိစရန္တော တသ္မိံ မဟာရညေ ဘဒ္ဒကံ မယှံ ဖာသုကံ ရုက္ခမူလဋ္ဌာနံ အဒ္ဒက္ခိံ။ ဒိသွာ စ တံ ဌာနံ ဥပဂန္တွာန၊ တိဋ္ဌာမိ စ သယာမိ စ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဒိဝါ တံ ရုက္ခမူလဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဌာနသယနေဟိ ဝီတိနာမေမီတိ ဒဿေတိ။

၄၀။ တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ မဟိံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ထာမသမ္ပန္နော မဟာသရီရော ဟတ္ထိကလဘပ္ပမာဏော ပဗ္ဗတပါဒပဗ္ဘာရဂိရိဒုဂ္ဂဝနဃဋာဒီသု ဝိစရန္တော ဧကံ ဖာသုကံ မဟာရုက္ခမူလံ ဒိသွာ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဒိဝါ တတ္ထ ဝသတိ။ အထေကော လောလမက္ကဋော ရုက္ခာ ဩတရိတွာ မဟာသတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတွာ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကတွာ သိင်္ဂေသု ဂဏှိတွာ ဩလမ္ဗန္တော နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ဒေါလာယန္တော ကီဠိ။ ဗောဓိသတ္တော ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပဒါယ တံ တဿ အနာစာရံ န မနသာကာသိ။ မက္ကဋော ပုနပ္ပုနံ တထေဝ ကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထေတ္ထ ကပိ မာဂန္တွာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ကပိ မာဂန္တွာတိ ကပိ အာဂန္တွာ၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော။ ပါပေါတိ လာမကော။ အနရိယောတိ အနယေ ဣရိယနေန အယေ စ န ဣရိယနေန အနရိယော၊ နိဟီနာစာရောတိ အတ္ထော။ လဟူတိ လောလော။ ခန္ဓေတိ ခန္ဓပ္ပဒေသေ။ မုတ္တေတီတိ ပဿာဝံ ကရောတိ။ ဩဟဒေတီတိ ကရီသံ ဩဿဇ္ဇတိ။ တန္တိ တံ မံ၊ တဒါ မဟိံသဘူတံ မံ။

၄၁။ သကိမ္ပိဒိဝသန္တိ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဒူသေတိ မံ သဗ္ဗကာလမ္ပိ။ တေနာဟ ‘‘ဒူသေတိ မံ သဗ္ဗကာလ’’န္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဒိဝသမတ္တံ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗကာလမ္ပိ မံ ပဿာဝါဒီဟိ ဒူသေတိ။ ယဒါ ယဒါ မုတ္တာဒီနိ ကာတုကာမော၊ တဒါ တဒါ မယှမေဝ ဥပရိ ကရောတီတိ ဒဿေတိ။ ဥပဒ္ဒုတောတိ ဗာဓိတော၊ တေန သိင်္ဂေသု ဩလမ္ဗနာဒိနာ မုတ္တာဒိအသုစိမက္ခဏေန တဿ စ အပဟရဏတ္ထံ အနေကဝါရံ သိင်္ဂကောဋီဟိ ဝါလဂ္ဂေန စ အနေကဝါရံ ကဒ္ဒမပံသုမိဿကံ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ ဓောဝနေန စ နိပ္ပီဠိတော ဟောမီတိ အတ္ထော။

၄၂။ ယက္ခောတိ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ။ မံ ဣဒမဗြဝီတိ ရုက္ခက္ခန္ဓေ ဌတွာ ‘‘မဟိံသရာဇ၊ ကသ္မာ ဣမဿ ဒုဋ္ဌမက္ကဋဿ အဝမာနံ သဟသီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေန္တော နာသေဟေတံ ဆဝံ ပါပံ၊ သိင်္ဂေဟိ စ ခုရေဟိ စာတိ ဣဒံ ဝစနံ မံ အဘာသိ။

၄၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တဒါ ယက္ခေတိ တဒါ တသ္မိံ ကာလေ တသ္မိံ ယက္ခေ ဧဝံ ဝုတ္တေ သတိ။ အဟံ တံ ဣဒမဗြဝိန္တိ အဟံ တံ ယက္ခံ ဣဒံ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ အဗြဝိံ အဘာသိံ။ ကုဏပေနာတိ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရဏေန သုစိဇာတိကာနံ သာဓူနံ ပရမဇိဂုစ္ဆနီယတာယ အတိဒုဂ္ဂန္ဓဝါယနေန စ ကုဏပသဒိသတာယ ကုဏပေန။ ပါပေနာတိ ပါဏာတိပါတပါပေန။ အနရိယေနာတိ အနရိယာနံ အသာဓူနံ မာဂဝိကနေသာဒါဒီနံ ဟီနပုရိသာနံ ဓမ္မတ္တာ အနရိယေန၊ ကိံ ကေန ကာရဏေန၊ တွံ ဒေဝတေ မံ မက္ခေသိ၊ အယုတ္တံ တယာ ဝုတ္တံ မံ ပါပေ နိယောဇေန္တိယာတိ ဒဿေတိ။

၄၄။ ဣဒါနိ တသ္မိံ ပါပဓမ္မေ အာဒီနဝံ ပကာသေန္တော ‘‘ယဒိဟ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒေ ဒေဝတေ၊ အဟံ တဿ ယဒိ ကုဇ္ဈေယျံ၊ တတောပိ လာမကတရော ဘဝေယျံ။ ယေန ဟိ အဓမ္မစရဏေန သော ဗာလမက္ကဋော နိဟီနော နာမ ဇာတော၊ သစေ ပနာဟံ တတောပိ ဗလဝတရံ ပါပဓမ္မံ စရေယျံ၊ နနု တေန တတော ပါပတရော ဘဝေယျံ၊ အဋ္ဌာနဉ္စေတံ ယဒိဟံ ဣဓလောကပရလောကံ တဒုတ္တရိ စ ဇာနိတွာ ဌိတော ဧကန္တေနေဝ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဧဝရူပံ ပါပဓမ္မံ စရေယျန္တိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – သီလဉ္စ မေ ပဘိဇ္ဇေယျာတိ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဧဝရူပံ ပါပံ ကရေယျံ၊ မယှံ သီလပါရမီ ခဏ္ဍိတာ သိယာ။ ဝိညူ စ ဂရဟေယျု မန္တိ ပဏ္ဍိတာ စ ဒေဝမနုဿာ မံ ဂရဟေယျုံ ‘‘ပဿထ၊ ဘော၊ အယံ ဗောဓိသတ္တော ဗောဓိပရိယေသနံ စရမာနော ဧဝရူပံ ပါပံ အကာသီ’’တိ။

၄၅။ ဟီဠိတာ ဇီဝိတာ ဝါပီတိ ဝါ-သဒ္ဒေါ အဝဓာရဏေ။ ဧဝံ ဝိညူဟိ ဟီဠိတာ ဂရဟိတာ ဇီဝိတာပိ ပရိသုဒ္ဓေန ပရိသုဒ္ဓသီလေန ဟုတွာ မတံ ဝါ မရဏမေဝ ဝရံ ဥတ္တမံ သေယျော။ ကျာဟံ ဇီဝိတဟေတုပိ၊ ကာဟာမိ ပရဟေဌနန္တိ ဧဝံ ဇာနန္တော စ အဟံ မယှံ ဇီဝိတနိမိတ္တမ္ပိ ပရသတ္တဝိဟိံသနံ ကိံ ကာဟာမိ ကိံ ကရိဿာမိ၊ ဧတဿ ကရဏေ ကာရဏံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

အယံ ပန အညေပိ မံ ဝိယ မညမာနော ဧဝံ အနာစာရံ ကရိဿတိ၊ တတော ယေသံ စဏ္ဍမဟိံသာနံ ဧဝံ ကရိဿတိ၊ တေ ဧဝ ဧတံ ဝဓိဿန္တိ၊ သာ ဧတဿ အညေဟိ မာရဏာ မယှံ ဒုက္ခတော စ ပါဏာတိပါတတော စ မုတ္တိ ဘဝိဿတီတိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

၄၆။

‘‘မမေဝါယံ မညမာနော၊ အညေပေဝံ ကရိဿတိ၊

တေဝ တဿ ဝဓိဿန္တိ၊ သာ မေ မုတ္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ မမေဝါယန္တိ မံ ဝိယ အယံ။ အညေပီတိ အညေသမ္ပိ။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

၄၇။ ဟီနမဇ္ဈိမဥက္ကဋ္ဌေတိ ဟီနေ စ မဇ္ဈိမေ စ ဥက္ကဋ္ဌေ စ နိမိတ္တဘူတေ။ သဟန္တော အဝမာနိတန္တိ ဝိဘာဂံ အကတွာ တေဟိ ပဝတ္တိတံ အဝမာနံ ပရိဘဝံ သဟန္တော ခမန္တော။ ဧဝံ လဘတိ သပ္ပညောတိ ဧဝံ ဟီနာဒီသု ဝိဘာဂံ အကတွာ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ တဒပရာဓံ သဟန္တော သီလာဒိပါရမိယော ဗြူဟေတွာ မနသာ ယထာပတ္ထိတံ ယထိစ္ဆိတံ သဗ္ဗညုတညာဏံ လဘတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ တဿ တံ န ဒူရေတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ပကာသေန္တော ဒေဝတာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သော ကတိပါဟစ္စယေန အညတ္ထ ဂတော။ အညော စဏ္ဍမဟိံသော နိဝါသဖာသုတာယ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒုဋ္ဌမက္ကဋော ‘‘သော ဧဝ အယ’’န္တိ သညာယ တဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတွာ တထေဝ အနာစာရံ အကာသိ။ အထ နံ သော ဝိဓုနန္တော ဘူမိယံ ပါတေတွာ သိင်္ဂေန ဟဒယေ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါဒေဟိ မဒ္ဒိတွာ သဉ္စုဏ္ဏေသိ။

တဒါ သီလဝါ မဟိံသရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဟတ္ထိနာဂ- (စရိယာ။ ၂။၁ အာဒယော) ဘူရိဒတ္တ- (စရိယာ။ ၂။၁၁ အာဒယော) စမ္ပေယျနာဂရာဇ- (စရိယာ။ ၂။၂၀ အာဒယော) စရိယာသု ဝိယ ဣဓ မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

မဟိံသရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ရုရုမိဂရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၈။ ဆဋ္ဌေ သုတတ္တကနကသန္နိဘောတိ ယထာ သုဋ္ဌု အပဂတသဗ္ဗကာဠကော ဟောတိ၊ ဧဝံ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိပိတွာ သုတတ္တကနကသန္နိဘော။ မိဂရာဇာ ရုရု နာမာတိ ဇာတိသိဒ္ဓေန နာမေန ရုရု နာမ မိဂရာဇာ၊ ဇာတိတော ရုရု၊ မိဂါနဉ္စ ရာဇာတိ အတ္ထော။ ပရမသီလသမာဟိတောတိ ဥတ္တမသီလသမာဟိတော၊ ဝိသုဒ္ဓသီလော စေဝ သမာဟိတစိတ္တော စ၊ ဝိသုဒ္ဓသီလေ ဝါ သမ္မာ အာဟိတစိတ္တောတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော ရုရုမိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ သရီရစ္ဆဝိ သုဋ္ဌု တာပေတွာ မဇ္ဇိတကဉ္စနပဋ္ဋဝဏ္ဏော အဟောသိ၊ ဟတ္ထပါဒါ လာခါရသပရိကမ္မကတာ ဝိယ၊ နင်္ဂုဋ္ဌံ စမရီနင်္ဂုဋ္ဌံ ဝိယ၊ သိင်္ဂါနိ ရဇတဒါမဝဏ္ဏာနိ အက္ခီနိ သုမဇ္ဇိတမဏိဂုဠိကာ ဝိယ၊ မုခံ ဩဒဟိတွာ ဌပိတရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကာ ဝိယ။ သော ဇနသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဝိဝေကဝါသံ ဝသိတုကာမော ပရိဝါရံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကကောဝ ဂင်္ဂါနိဝတ္တနေ ရမဏီယေ သာလမိဿကေ သုပုပ္ဖိတပဝနေ ဝသတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၄၉။

‘‘ရမ္မေ ပဒေသေ ရမဏီယေ၊ ဝိဝိတ္တေ အမနုဿကေ၊

တတ္ထ ဝါသံ ဥပဂဉ္ဆိံ၊ ဂင်္ဂါကူလေ မနောရမေ’’တိ။

တတ္ထ ရမ္မေ ပဒေသေတိ မုတ္တာတလသဒိသဝါလုကာစုဏ္ဏပဏ္ဍရေဟိ ဘူမိဘာဂေဟိ သိနိဒ္ဓဟရိတတိဏသဉ္စရိတေဟိ ဝနတ္ထလေဟိ စိတ္တတ္ထရဏေဟိ ဝိယ နာနာဝဏ္ဏဝိစိတ္တေဟိ သိလာတလေဟိ မဏိက္ခန္ဓနိမ္မလသလိလေဟိ ဇလာသယေဟိ စ သမန္နာဂတတ္တာ ယေဘုယျေန စ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏာယ ရတ္တာယ သုခသမ္ဖဿာယ တိဏဇာတိယာ သဉ္ဆန္နတ္တာ ရမ္မေ အရညပ္ပဒေသေ။ ရမ္မဏီယေတိ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါလင်္ကတဝိပုလသာခါဝိနဒ္ဓေဟိ နာနာဝိဓဒိဇဂဏူပကူဇိတေဟိ ဝိဝိဓတရုလတာဝနဝိရာဇိတေဟိ ယေဘုယျေန အမ္ဗသာလဝနသဏ္ဍမဏ္ဍိတေဟိ ဝနဂဟနေဟိ ဥပသောဘိတတ္တာ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌဿ ဇနဿ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရမဏီယေ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ရုရုမိဂရာဇဇာတကေ –

‘‘ဧတသ္မိံ ဝနသဏ္ဍသ္မိံ၊ အမ္ဗာ သာလာ စ ပုပ္ဖိတာ၊

ဣန္ဒဂေါပကသဉ္ဆန္နော၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၁၉)၊

ဝိဝိတ္တေတိ ဇနဝါသဝိရဟေန သုညေ။ အမနုဿကေတိ သဉ္စရဏမနုဿာနမ္ပိ တတ္ထ အဘာဝေန မနုဿရဟိတေ ။ မနောရမေတိ ယထာဝုတ္တဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိသေသတော ပဝိဝေကကာမာနံ မနော ရမေတီတိ မနောရမေ။

၅၀။ အထ ဥပရိဂင်္ဂါယာတိ ဧတ္ထ အထာတိ အဓိကာရေ နိပါတော၊ တေန မယိ တတ္ထ တထာ ဝသန္တေ ဣဒံ အဓိကာရန္တရံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒီပေတိ။ ဥပရိဂင်္ဂါယာတိ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ ဥပရိသောတေ။ ဓနိကေဟိ ပရိပီဠိတောတိ ဣဏံ ဂဟေတွာ တံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ဣဏာယိကေဟိ စောဒိယမာနော။

ဧကော ကိရ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ အတ္တနော ပုတ္တံ ‘‘အယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တော ကိလမိဿတီ’’တိ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ န ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ ဂီတဝါဒိတနစ္စခါဒနဘောဇနတော ဥဒ္ဓံ န ကိဉ္စိ အညာသိ။ တံ ဝယပ္ပတ္တံ ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇေတွာ ဓနံ နိယျာတေတွာ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ အစ္စယေန ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒိပရိဝုတော နာနာဗျသနမုခေဟိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဣဏံ အာဒါယ တမ္ပိ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ဓနိကေဟိ စောဒိယမာနော ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေန၊ တေနေဝမှိ အတ္တဘာဝေန အညော ဝိယ ဇာတော၊ မရဏံ မေ သေယျော’’တိ စိန္တေတွာ ဣဏာယိကေ အာဟ – ‘‘တုမှာကံ ဣဏပဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထ၊ ဂင်္ဂါတီရေ မေ နိဟိတံ ကုလသန္တကံ ဓနံ အတ္ထိ၊ တံ ဝေါ ဒဿာမီ’’တိ။ တေ တေန သဒ္ဓိံ အဂမံသု။ သော ‘‘ဣဓ ဓနံ၊ ဧတ္ထ ဓန’’န္တိ နိဓိဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တော ဝိယ ‘‘ဧဝံ မေ ဣဏမောက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ပလာယိတွာ ဂင်္ဂါယံ ပတိ။ သော စဏ္ဍသောတေန ဝုယှန္တော ကာရုညရဝံ ရဝိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ဥပရိဂင်္ဂါယာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဇီဝါမိ ဝါ မရာမိ ဝါတိ ဣမသ္မိံ ဂင်္ဂါသောတေ ပတိတော ဇီဝါမိ ဝါ မရာမိ ဝါ၊ ဇီဝိတံ ဝါ မေ ဧတ္ထ ဟောတု မရဏံ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ ဣဏာယိကပီဠာ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၁။ မဇ္ဈေ ဂင်္ဂါယဂစ္ဆတီတိ သော ပုရိသော ရတ္တိန္ဒိဝံ ဂင်္ဂါယ ဝုယှမာနော ဇီဝိတပေမဿ ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ မရဏံ အပ္ပတ္တော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဟုတွာ ကရုဏံ ရဝံ ရဝန္တော ဂင်္ဂါယ မဇ္ဈေ မဟောဒကေန ဂစ္ဆတိ။

၅၂။ အထ မဟာပုရိသော အဍ္ဎရတ္တသမယေ တဿ တံ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တဿ ပရိဒေဝိတသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘မနုဿသဒ္ဒေါ သူယတိ၊ မာ မယိ ဣဓ ဓရန္တေ မရတု၊ ဇီဝိတမဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သယနဂုမ္ဗာ ဝုဋ္ဌာယ နဒီတီရံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ မာ ဘာယိ၊ ဇီဝိတံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ အဿာသေတွာ သောတံ ဆိန္ဒန္တော ဂန္တွာ တံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ တီရံ ပါပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ပရိဿမံ ဝိနောဒေတွာ ဖလာဖလာနိ ဒတွာ ဒွီဟတီဟစ္စယေန တံ အာဟ – ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ ၊ အဟံ တံ ဗာရာဏသိဂါမိမဂ္ဂံ ပါပေဿာမိ၊ တွံ ‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ကဉ္စနမိဂေါ ဝသတီ’တိ မာ ကဿစိ အာရောစေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ သာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ မဟာသတ္တော တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ ဗာရာဏသိမဂ္ဂေ ဩတာရေတွာ နိဝတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘တဿာဟံ သဒ္ဒံ သုတွာန၊ ကရုဏံ ပရိဒေဝတော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ကောသိ တွံ နရောတိ တွံ ကော မနုဿော အသိ၊ ကုတော ဣဓ ဝုယှမာနော အာဂတောသီတိ အတ္ထော။

၅၃။ အတ္တနောကရဏန္တိ အတ္တနော ကိရိယံ။ ဓနိကေဟိ ဘီတောတိ ဣဏာယိကေဟိ ဥဗ္ဗိဂ္ဂေါ။ တသိတောတိ ဥတြသ္တော။

၅၄။ တဿ ကတွာန ကာရုညံ၊ စဇိတွာ မမ ဇီဝိတန္တိ ကာရုညံ ကတွာ မဟာကရုဏာယ သမုဿာဟိတော မမ ဇီဝိတံ တဿ ပုရိသဿ ပရိစ္စဇိတွာ။ ပဝိသိတွာ နီဟရိံ တဿာတိ နဒိံ ပဝိသိတွာ သောတံ ဆိန္ဒန္တော ဥဇုကမေဝ ဂန္တွာ မမ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ တတော တံ နီဟရိံ။ တဿာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ ‘‘တတ္ထာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တတ္ထ နဒိယန္တိ အတ္ထော။ အန္ဓကာရမှိ ရတ္တိယာတိ ရတ္တိယာ အန္ဓကာရသမယေ၊ ကာဠပက္ခရတ္တိယန္တိ အတ္ထော။

၅၅။ အဿတ္ထကာလမညာယာတိ ပရိဿမံ အပနေတွာ ဖလာဖလာနိ ဒတွာ ဒွီဟတီဟစ္စယေန ကိလမထဿ ဝိဂတကာလံ ဇာနိတွာ။ ဧကံ တံ ဝရံ ယာစာမီတိ အဟံ တံ ဧကံ ဝရံ ယာစာမိ၊ မယှံ ဧကံ ဝရံ ဒေဟီတိ အတ္ထော။ ကိံ တံ ဝရန္တိ စေ? အာဟ – မာ မံ ကဿစိ ပါဝဒါတိ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ သုဝဏ္ဏမိဂေါ ဝသတီ’’တိ ကဿစိ ရညော ဝါ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ မံ မာ ပါဝဒ။

အထ တသ္မိံ ပုရိသေ ဗာရာဏသိံ ပဝိဋ္ဌဒိဝသေယေဝ သော ရာဇာ ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မိဂံ မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ သုပိနေန အဒ္ဒသံ၊ အဟဉှိ သစ္စသုပိနာ၊ အဒ္ဓါ သော ဝိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ကဉ္စနမိဂဿ ဓမ္မံ သောတုကာမာ လဘိဿာမိ စေ ဇီဝိဿာမိ၊ နော စေ မေ ဇီဝိတံ နတ္ထီ’’တိ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဝုတ္တော တံ အဿာသေတွာ ‘‘သစေ မနုဿလောကေ အတ္ထိ၊ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏမိဂါ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ ဟောန္တီ’’တိ သုတွာ သဟဿတ္ထဝိကံ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကေ ဌပေတွာ တံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရောပေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ယော သုဝဏ္ဏမိဂံ အာစိက္ခိဿတိ၊ တဿ ဟတ္ထိနာ သဒ္ဓိံ ဣမံ ဒဿာမီ’’တိ။ တတော ဥတ္တရိမ္ပိ ဒါတုကာမော ဟုတွာ –

‘‘တဿ ဂါမဝရံ ဒမ္မိ၊ နာရိယော စ အလင်္ကတာ၊

ယော မေတံ မိဂမက္ခာတိ၊ မိဂါနံ မိဂမုတ္တမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၁၇) –

ဂါထံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ သကလနဂရေ ဝါစာပေသိ။ အထ သော သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ ဂါထံ သုတွာ ရာဇပုရိသာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ရညော ဧဝရူပံ မိဂံ အာစိက္ခိဿာမိ၊ မံ ရာဇာနံ ဒဿေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇပုရိသာ တံ ရညော သန္တိကံ နေတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘော၊ အဒ္ဒသာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝ၊ မယာ သဒ္ဓိံ အာဂစ္ဆတု၊ အဟံ တံ ဒဿေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တမေဝ ပုရိသံ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တံ ဌာနံ ဂန္တွာ တေန မိတ္တဒုဗ္ဘိနာ ပုရိသေန ဒဿိတံ ပဒေသံ အာဝုဓဟတ္ထေ ပုရိသေ သမန္တတောဝ ပရိဝါရေတွာ ‘‘ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ သယံ ကတိပယေဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကမန္တေ အဋ္ဌာသိ။ သောပိ ပုရိသော အဝိဒူရေ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘မဟတော ဗလကာယဿ သဒ္ဒေါ၊ အဒ္ဓါ တမှာ မေ ပုရိသာ ဘယေန ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဉတွာ ဥဋ္ဌာယ သကလပရိသံ ဩလောကေတွာ ‘‘ရညော ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ ရာဇာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ ရာဇာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘နာဂဗလော အဝတ္ထရန္တော အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ သရံ သန္နယှိတွာ ‘‘ဣမံ မိဂံ သန္တာသေတွာ သစေ ပလာယတိ၊ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တာဘိမုခေါ အဟောသိ။ မဟာသတ္တော –

‘‘အာဂမေဟိ မဟာရာဇ၊ မာ မံ ဝိဇ္ဈိ ရထေသဘ၊

ကော နု တေ ဣဒမက္ခာသိ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၂၁) –

ဂါထံ အဘာသိ။ ရာဇာ တဿ မဓုရကထာယ ဗဇ္ဈိတွာ သရံ ပဋိသံဟရိတွာ ဂါရဝေန အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တောပိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ အကာသိ။ မဟာဇနောပိ သဗ္ဗာဝုဓာနိ အပနေတွာ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ပရိဝါရေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅၆။

‘‘နဂရံ ဂန္တွာန အာစိက္ခိ၊ ပုစ္ဆိတော ဓနဟေတုကော၊

ရာဇာနံ သော ဂဟေတွာန၊ ဥပဂဉ္ဆိ မမန္တိက’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယော မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပါပပုရိသော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ တထာ မယာ ပါဏသံသယတော မောစိတော ဗာရာဏသိနဂရံ ဂန္တွာ အတ္တနာ လဒ္ဓဗ္ဗဓနနိမိတ္တံ ရညော မံ အာစိက္ခိ၊ အာစိက္ခိတွာ သော ရညော ဂါဟာပေတုံ မဂ္ဂဒေသကော ဟုတွာ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ မမ သန္တိကမုပါဂမီတိ။

မဟာသတ္တော သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ စာလေန္တော ဝိယ မဓုရဿရေန ရာဇာနံ ပုန ပုစ္ဆိ – ‘‘ကော နု တေ ဣဒမက္ခာသိ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ သော ပါပပုရိသော ထောကံ ပဋိက္ကမိတွာ သောတပထေ အဋ္ဌာသိ ။ ရာဇာ ‘‘ဣမိနာ မေ တွံ ဒဿိတော’’တိ တံ ပုရိသံ နိဒ္ဒိသိ။ တတော ဗောဓိသတ္တော –

‘‘သစ္စံ ကိရေဝ မာဟံသု၊ နရာ ဧကစ္စိယာ ဣဓ၊

ကဋ္ဌံ နိပ္လဝိတံ သေယျော၊ န တွေဝေကစ္စိယော နရော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၂၃) –

ဂါထမာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ သံဝေဂဇာတော –

‘‘ကိံ နု ရုရု ဂရဟသိ မိဂါနံ၊ ကိံ ပက္ခီနံ ကိံ ပန မာနုသာနံ၊

ဘယဉှိ မံ ဝိန္ဒတိနပ္ပရူပံ၊ သုတွာန တံ မာနုသိံ ဘာသမာန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၂၄) –

ဂါထမာဟ။ တတော မဟာပုရိသော ‘‘မဟာရာဇ၊ န မိဂံ န ပက္ခိံ ဂရဟာမိ၊ မနုဿံ ပန ဂရဟာမီ’’တိ ဒဿေန္တော –

‘‘ယမုဒ္ဓရိံ ဝါဟနေ ဝုယှမာနံ၊ မဟောဒကေ သလိလေ သီဃသောတေ၊

တတောနိဒါနံ ဘယမာဂတံ မမ၊ ဒုက္ခော ဟဝေ ရာဇ အသဗ္ဘိ သင်္ဂမော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၂၅) –

အာဟ။

တတ္ထ နိပ္လဝိတန္တိ ဥဒ္ဓရိတံ၊ ဧကစ္စိယောတိ ဧကစ္စော မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပါပပုရိသော ဥဒကေ ပတန္တောပိ ဥတ္တာရိတော နတွေဝ သေယျော။ ကဋ္ဌဉှိ နာနပ္ပကာရေန ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပန ဝိနာသာယ၊ တသ္မာ တတော ကဋ္ဌမေဝ ဝရတရန္တိ။ မိဂါနန္တိ ရုရုမိဂရာဇ၊ မိဂါနံ ကိံ အညတရံ ဂရဟသိ၊ ဥဒါဟု ပက္ခီနံ မနုဿာနန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဘယဉှိ မံ ဝိန္ဒတိနပ္ပရူပန္တိ မဟန္တံ ဘယံ မံ ပဋိလဘတိ၊ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ကရောတီတိ အတ္ထော။

ဝါဟနေတိ ပတိတပတိတေ ဝဟိတုံ သမတ္ထေ ဂင်္ဂါဝဟေ။ မဟောဒကေသလိလေတိ မဟောဒကီဘူတေ သလိလေ။ ဥဘယေနာပိ ဂင်္ဂါဝဟဿ ဗဟူဒကတံ ဒဿေတိ။ တတော နိဒါနန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ယော မယှံ တယာ ဒဿိတော ပုရိသော၊ ဧသော မယာ ဂင်္ဂါယ ဝုယှမာနော အဍ္ဎရတ္တသမယေ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တော တတော ဥတ္တာရိတော၊ တတောနိဒါနံ ဣဒံ မယှံ ဘယမာဂတံ၊ အသပ္ပုရိသေဟိ သမာဂမော နာမ ဒုက္ခောတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဧဝံ ဗဟူပကာရဿ နာမ ဂုဏံ န ဇာနာတိ၊ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဝိဇ္ဈိတွာ နံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေဿာမီ’’တိ သရံ သန္နယှိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅၇။

‘‘ယာဝတာ ကရဏံ သဗ္ဗံ၊ ရညော အာရောစိတံ မယာ၊

ရာဇာ သုတွာန ဝစနံ၊ ဥသုံ တဿ ပကပ္ပယိ၊

ဣဓေဝ ဃာတယိဿာမိ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ အနရိယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယာဝတာ ကရဏန္တိ ယံ တဿ မယာ ကတံ ဥပကာရကရဏံ၊ တံ သဗ္ဗံ။ ပကပ္ပယီတိ သန္နယှိ။ မိတ္တဒုဗ္ဘိန္တိ အတ္တနော မိတ္တေသု ဥပကာရီသု ဒုဗ္ဘနသီလံ။

တတော မဟာသတ္တော ‘‘ဧသ ဗာလော မံ နိဿာယ မာ နဿီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဝဓော နာမေသ ဗာလဿ ဝါ ပဏ္ဍိတဿ ဝါ န သာဓူဟိ ပသံသိတော၊ အညဒတ္ထု ဂရဟိတော ဧဝ၊ တသ္မာ မာ ဣမံ ဃာတေဟိ၊ အယံ ယထာရုစိ ဂစ္ဆတု၊ ယဉ္စေဝ တဿ ‘ဒဿာမီ’တိ တယာ ပဋိညာတံ၊ တမ္ပိ အဟာပေတွာဝ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟဉ္စ တေ ယံ ဣစ္ဆိတံ၊ တံ ကရိဿာမိ၊ အတ္တာနံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

၅၈။

‘‘တမဟံ အနုရက္ခန္တော၊ နိမ္မိနိံ မမ အတ္တနာ၊

တိဋ္ဌတေသော မဟာရာဇ၊ ကာမကာရော ဘဝါမိ တေ’’တိ။

တတ္ထ နိမ္မိနိန္တိ တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ ပါပပုဂ္ဂလံ အနုရက္ခန္တော မမ အတ္တနော အတ္တဘာဝေန တံ ပရိဝတ္တေသိံ ၊ အတ္တာနံ ရညော နိယျာတေတွာ ရာဇဟတ္ထတော ပတ္တံ တဿ မရဏံ နိဝါရေသိန္တိ အတ္ထော။ တိဋ္ဌတေသောတိအာဒိ ဝိနိမယာကာရဒဿနံ ။

၅၉။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ သော အတ္တဝိနိမယော ကတော၊ တံ ဒဿေတုံ ဩသာနဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တဒါ မံ နိဿာယ တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ ပုရိသံ တသ္မိံ ရညေ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုကာမေ အဟံ အတ္တာနံ ရညော ပရိစ္စဇန္တော မမ သီလမေဝ အနုရက္ခိံ၊ ဇီဝိတံ ပန နာရက္ခိံ။ ယံ ပနာဟမေဝ အတ္တနော ဇီဝိတနိရပေက္ခံ သီလဝါ အာသိံ၊ တံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ဧဝ ကာရဏာတိ။

အထ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တေန အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ တဿ ပုရိသဿ မရဏေ နိဝါရေန္တေ တုဋ္ဌမာနသော ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘော၊ မိဂရာဇဿ အနုဂ္ဂဟေန မမ ဟတ္ထတော မရဏာ မုတ္တော’’တိ ဝတွာ ယထာပဋိညာယ တဉ္စဿ ဓနံ ဒါပေသိ။ မဟာသတ္တဿ ယထာရုစိယာဝ အနုဇာနိတွာ တံ နဂရံ နေတွာ နဂရဉ္စ ဗောဓိသတ္တဉ္စ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ဒေသာပေသိ။ မဟာသတ္တော ဒေဝိံ အာဒိံ ကတွာ ရညော စ ရာဇပရိသာယ စ မဓုရာယ မနုဿဘာသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ရာဇာနံ ဒသဟိ ရာဇဓမ္မေဟိ ဩဝဒိတွာ မဟာဇနံ အနုသာသိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ရာဇာပိ မဟာသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယံ ဒတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သုဂတိပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ရုရုမိဂရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဣဓာပိ ပဝိဝေကာရာမတာယ ဇနသံသဂ္ဂံ အနိစ္ဆတော ယူထံ ပဟာယ ဧကကဝိဟာရော၊ အဍ္ဎရတ္တသမယေ နဒိယာ ဝုယှမာနဿ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တဿ ပုရိသဿ အဋ္ဋဿရံ သုတွာ သယိတဋ္ဌာနတော ဝုဋ္ဌာယ နဒီတီရံ ဂန္တွာ မဟာဂင်္ဂါယ မဟတိ ဥဒကောဃေ ဝတ္တမာနေ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဩတရိတွာ သောတံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ တံ ပုရိသံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ တီရံ ပါပေတွာ သမဿာသေတွာ ဖလာဖလာဒီနိ ဒတွာ ပရိဿမဝိနောဒနံ၊ ပုန တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ အရညတော နီဟရိတွာ မဟာမဂ္ဂေ ဩတာရဏံ၊ သရံ သန္နယှိတွာ ဝိဇ္ဈိဿာမီတိ အဘိမုခေ ဌိတဿ ရညော နိဗ္ဘယေန ဟုတွာ ပဋိမုခမေဝ ဂန္တွာ ပဌမတရံ မနုဿဘာသာယ အာလပိတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရကရဏံ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပါပပုရိသံ ဟန္တုကာမံ ရာဇာနံ ဓမ္မကထံ ကတွာ ပုနပိ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ မရဏတော ပမောစနံ၊ တဿ စ ရညော ယထာပဋိညံ ဓနဒါပနံ၊ ရညာ အတ္တနော ဝရေ ဒီယမာနေ တေန သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယဒါပနံ၊ ရာဇာနဉ္စ ဒေဝိဉ္စ ပမုခံ ကတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဒါနာဒီသု ပုညေသု တေသံ ပတိဋ္ဌာပနံ၊ လဒ္ဓါဘယာနံ မိဂါနံ ဩဝါဒံ ဒတွာ မနုဿာနံ သဿခါဒနတော နိဝါရဏံ၊ ပဏ္ဏသညာယ စ တဿ ယာဝဇ္ဇကာလာ ထာဝရကရဏန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

ရုရုမိဂရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မာတင်္ဂစရိယာဝဏ္ဏနာ

၆၀။ သတ္တမေ ဇဋိလောတိ ဇဋာဝန္တော၊ ဇဋာဗန္ဓကေသောတိ အတ္ထော။ ဥဂ္ဂတာပနောတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနံ ဣန္ဒြိယာနံ တာပနတော နိဂ္ဂဏှနတော တပသင်္ခါတံ ဥဂ္ဂတာပနံ ဧတဿာတိ ဥဂ္ဂတာပနော၊ ဃောရတပေါ ပရမဓိတိန္ဒြိယောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နာနပ္ပကာရေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒေ အနတ္ထေ ဥဂ္ဂိရဏတော ဗဟိ ဆဍ္ဍာပနတော ဃောရဘီမဘယာနကဋ္ဌေန ဝါ ‘‘ဥဂ္ဂါ’’တိ လဒ္ဓနာမေ ကိလေသေ ဝီရိယာတပေန သန္တာပနတော ဥဂ္ဂေ တာပေတီတိ ဥဂ္ဂတာပနော။ မာတင်္ဂေါ နာမ နာမေနာတိ နာမေန မာတင်္ဂေါ နာမ။ မာတင်္ဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိယာ ဇာတိယာ အာဂတံ ဟိဿ ဧတံ နာမံ။ သီလဝါတိ သီလသမ္ပန္နော သုပရိသုဒ္ဓသီလော။ သုသမာဟိတောတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီဟိ သုဋ္ဌု သမာဟိတော၊ ဈာနသမာပတ္တိလာဘီတိ အတ္ထော။

တဒါ ဟိ ဗောဓိသတ္တော စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ရူပေန ဒုဒ္ဒသိကော ဗဟိနဂရေ စဏ္ဍာလဂါမေ ဝသတိ။ ‘‘မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော’’တိ ပကာသနာမော။ အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ နဂရေ နက္ခတ္တေ ဃောသိတေ ယေဘုယျေန နာဂရာ နက္ခတ္တံ ကီဠန္တိ။ အညတရာပိ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကညာ သောဠသပန္နရသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဒေဝကညာ ဝိယ ရူပေန ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ ‘‘အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပံ နက္ခတ္တံ ကီဠိဿာမီ’’တိ ပဟူတခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒီနိ သကဋေသု အာရောပေတွာ သဗ္ဗသေတံ ဝဠဝါရထမာရုယှ မဟတာ ပရိဝါရေန ဥယျာနဘူမိံ ဂစ္ဆတိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ နာမေသာ၊ သာ ကိရ ဒုဿဏ္ဌိတံ ရူပံ ‘‘အဝမင်္ဂလ’’န္တိ တံ ဒဋ္ဌုံ န ဣစ္ဆတိ၊ တေနဿာ ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ’’တွေဝ သမညာ ဥဒပါဒိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ပဋပိလောတိကံ နိဝါသေတွာ ဇဇ္ဇရိတမုခဘာဂံ ဝေဏုဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဘာဇနဟတ္ထော နဂရံ ပဝိသတိ မနုဿေ ဒိသွာ ဒူရတောဝ တေသံ ဒူရီကရဏတ္ထံ တေန ဝေဏုဒဏ္ဍေန သညံ ကရောန္တော။ အထ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ ‘‘ဥဿရထ ဥဿရထာ’’တိ ဥဿာရဏံ ကရောန္တေဟိ အတ္တနော ပုရိသေဟိ နီယမာနာ နဂရဒွါရမဇ္ဈေ မာတင်္ဂံ ဒိသွာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ အာဟ။ ‘‘အယျေ၊ မာတင်္ဂစဏ္ဍာလော’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဤဒိသံ ဒိသွာ ဂတာနံ ကုတော ဝုဍ္ဎီ’’တိ ယာနံ နိဝတ္တာပေသိ။ မနုဿာ ‘‘ယံ မယံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဗဟုံ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိံ လဘေယျာမ၊ တဿ နော မာတင်္ဂေန အန္တရာယော ကတော’’တိ ကုပိတာ ‘‘ဂဏှထ၊ စဏ္ဍာလ’’န္တိ လေဍ္ဍူဟိ ပဟရိတွာ ဝိသညီဘူတံ ပါတေတွာ အဂမံသု။

သော န စိရေနေဝ သတိံ ပဋိလဘိတွာ ဝုဋ္ဌာယ မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ အယျာ၊ ဒွါရံ နာမ သဗ္ဗသာဓာရဏံ၊ ဥဒါဟု ဗြာဟ္မဏာနံ ဧဝ ကတ’’န္တိ? ‘‘သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗသာဓာရဏဒွါရေ ဧကမန္တံ အပက္ကမန္တံ မံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ မနုဿာ ဣမံ အနယဗျသနံ ပါပေသု’’န္တိ ရထိကာယ မနုဿာနံ အာရောစေတွာ ‘‘ဟန္ဒာဟံ ဣမိဿာ မာနံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ တဿာ နိဝေသနဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ အလဒ္ဓါ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိပဇ္ဇိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ပိတာ ‘‘ဃရဒွါရေ မာတင်္ဂေါ နိပန္နော’’တိ သုတွာ ‘‘တဿ ကာကဏိကံ ဒေထ၊ တေလေန သရီရံ မက္ခေတွာ ဂစ္ဆတူ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ အလဒ္ဓါ န ဥဋ္ဌဟိဿာမိ’’စ္စေဝ အာဟ။ တတော ဗြာဟ္မဏေန – ‘‘ဒွေ ကာကဏိကေ ဒေထ၊ မာသကံ ပါဒံ ကဟာပဏံ ဒွေ တီဏိ ယာဝ ကဟာပဏသတံ ကဟာပဏသဟဿံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ ဧဝ။ ဧဝံ တေသံ မန္တေန္တာနံ ဧဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော။

အထ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ မာတာ ပါသာဒါ ဩရုယှ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘တာတ၊ မာတင်္ဂ ၊ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ အပရာဓံ ခမ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဂဏှာဟိ ယာဝ သတသဟဿံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိ၊ နိပဇ္ဇိ ဧဝ။ တဿေဝံ ဆ ဒိဝသေ နိပဇ္ဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမ္ပတ္တေ သမန္တာ သာမန္တဃရာ ပဋိဝိသကဃရာ စ မနုဿာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘တုမှေ မာတင်္ဂံ ဝါ ဥဋ္ဌာပေထ၊ ဒါရိကံ ဝါ ဒေထ၊ မာ အမှေ နာသယိတ္ထာ’’တိ အာဟံသု။ တဒါ ကိရ အယံ တသ္မိံ ဒေသေ ဒေသဓမ္မော ‘‘ယဿ ဃရဒွါရေ ဧဝံ နိပဇ္ဇိတွာ စဏ္ဍာလော မရတိ၊ တေန ဃရေန သဒ္ဓိံ သတ္တသတ္တဃရဝါသိနော စဏ္ဍာလာ ဟောန္တီ’’တိ။

တတော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ မာတာပိတရော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ ပဋပိလောတိကံ နိဝါသာပေတွာ စဏ္ဍာလာနုစ္ဆဝိကံ ပရိက္ခာရံ ဒတွာ ပရိဒေဝမာနံ ဧဝ တဿ သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဟန္ဒ၊ ဒါနိ ဒါရိကံ ဥဋ္ဌာယ ဂဏှာဟီ’’တိ အဒံသု။ သာ ပဿေ ဌတွာ ‘‘ဥဋ္ဌာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘အဟံ အတိဝိယ ကိလန္တော၊ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ မံ ဥဋ္ဌာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ တထာ အကာသိ။ မာတင်္ဂေါ ‘‘မယံ အန္တောနဂရေ ဝသိတုံ န လဘာမ၊ ဧဟိ၊ ဗဟိနဂရေ စဏ္ဍာလဂါမံ ဂမိဿာမာ’’တိ တံ အပဿာယ အတ္တနော ဂေဟံ အဂမာသိ။ ‘‘တဿာ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတွာ’’တိ ဇာတကဘာဏကာ ဝဒန္တိ။

ဧဝံ ပန ဂေဟံ ဂန္တွာ ဇာတိသမ္ဘေဒဝီတိက္ကမံ အကတွာဝ ကတိပါဟံ ဂေဟေ ဝသိတွာ ဗလံ ဂဟေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣမံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကညံ မယှံ စဏ္ဍာလဂေဟေ ဝါသာပေသိံ၊ ဟန္ဒ၊ ဒါနိ တံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော အရညံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဣဒ္ဓိယာ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရေ ဩတရိတွာ ဂေဟဒွါရေ ဌိတော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သာမိ၊ ကိဿ မံ အနာထံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိ ပရိဒေဝမာနံ ‘‘တွံ၊ ဘဒ္ဒေ၊ မာ စိန္တယိ၊ တဝ ပေါရာဏကယသတော ဣဒါနိ မဟန္တတရံ ယသံ ကရိဿာမိ၊ တွံ ပန ‘မဟာဗြဟ္မာ မေ သာမိကော ၊ န မာတင်္ဂေါ၊ သော ဗြဟ္မလောကံ ဂတော၊ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာယ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ အာဂမိဿတီ’တိ ပရိသာသု ဝဒေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။

ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာပိ ဗာရာဏသိယံ မဟာဇနမဇ္ဈေ တေသု တေသု ဌာနေသု တထာ ကထေသိ။ အထ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တော စန္ဒမဏ္ဍလဿ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတကာလေ ဗြဟ္မတ္တဘာဝံ မာပေတွာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိံ သကလံ ကာသိရဋ္ဌဉ္စ ဧကောဘာသံ ကတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ ဗာရာဏသိယာ ဥပရိ တိက္ခတ္တုံ ပရိဗ္ဘမိတွာ မဟာဇနေန ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇိယမာနော စဏ္ဍာလဂါမာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ဗြဟ္မဘတ္တာ သန္နိပတိတွာ တံ စဏ္ဍာလဂါမကံ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဂေဟံ သုဒ္ဓဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီဟိ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ အလင်္ကရိံသု။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ စ တဒါ ဥတုနီ ဟောတိ။ မဟာသတ္တော တတ္ထ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ အင်္ဂုဋ္ဌေန နာဘိယံ ပရာမသိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂဗ္ဘော တေ ပတိဋ္ဌိတော၊ တွံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိဿသိ၊ တွမ္ပိ ပုတ္တောပိ တေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဘဝိဿထ၊ တဝ သီသဓောဝနဥဒကံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ အဘိသေကောဒကံ ဘဝိဿတိ၊ နှာနောဒကံ ပန တေ အမတောဒကံ ဘဝိဿတိ၊ ယေ နံ သီသေ အာသိဉ္စိဿန္တိ၊ တေ သဗ္ဗရောဂေဟိ မုစ္စိဿန္တိ၊ ကာဠကဏ္ဏိယာ စ ပရိမုစ္စိဿန္တိ၊ တဝ ပါဒပိဋ္ဌေ သီသံ ဌပေတွာ ဝန္ဒန္တာ သဟဿံ ဒဿန္တိ၊ ကထာသဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဝန္ဒန္တာ သတံ ဒဿန္တိ၊ စက္ခုပထေ ဌတွာ ဝန္ဒန္တာ ဧကေကံ ကဟာပဏံ ဒတွာ ဝန္ဒိဿန္တိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတွာ ဂေဟာ နိက္ခမ္မ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ စန္ဒမဏ္ဍလံ ပါဝိသိ။

ဗြဟ္မဘတ္တာ သန္နိပတိတွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရံ ပဝေသေတွာ မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန တတ္ထ ဝသာပေသုံ။ ဒေဝဝိမာနသဒိသဉ္စဿာ နိဝေသနံ ကာရေသုံ။ တတ္ထ နေတွာ ဥဠာရံ လာဘသက္ကာရံ ဥပနာမေသုံ။ ပုတ္တလာဘာဒိ သဗ္ဗော ဗောဓိသတ္တေန ဝုတ္တသဒိသောဝ အဟောသိ။ သောဠသသဟဿာ ဗြာဟ္မဏာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ပုတ္တေန သဟ နိဗဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ သဟဿမတ္တာ နံ ပရိဝါရေန္တိ၊ အနေကသဟဿာနံ ဒါနံ ဒီယတိ။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ အဋ္ဌာနေ အဘိပ္ပသန္နော၊ ဟန္ဒဿ ဒက္ခိဏေယျေ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ ဘိက္ခာယ စရန္တော တဿာ ဂေဟံ ဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပိတွာ အဂမာသိ။ အထ ကုမာရော ဂါထမာဟ –

‘‘ကုတော နု အာဂစ္ဆသိ ဒုမ္မဝါသီ၊ ဩတလ္လကော ပံသုပိသာစကောဝ၊

သင်္ကာရစောဠံ ပဋိမုဉ္စ ကဏ္ဌေ၊ ကော ရေ တုဝံ ဟောသိ အဒက္ခိဏေယျော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁)၊

တေန ဝုတ္တံ အနာစာရံ အသဟမာနာ ဒေဝတာ တဿ တေသဉ္စ သောဠသသဟဿာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ မုခံ ဝိပရိဝတ္တေသုံ။ တံ ဒိသွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တဿ အနာစာရံ အသဟန္တေဟိ ယက္ခေဟိ သော ဝိပ္ပကာရော ကတော၊ အပိ စ ခေါ ပန ဣမံ ဥစ္ဆိဋ္ဌပိဏ္ဍကံ တေသံ မုခေ အာသိဉ္စိတွာ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဝူပသမေဟီ’’တိ အာဟ။ သာပိ တထာ ကတွာ တံ ဝူပသမေသိ။ အထ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ ပုတ္တံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ ဣမသ္မိံ လောကေ ဒက္ခိဏေယျာ နာမ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတသဒိသာ ဘဝန္တိ၊ န ဣမေ ဗြာဟ္မဏာ ဝိယ ဇာတိမတ္တေန၊ မန္တသဇ္ဈာယနမတ္တေန ဝါ မာနတ္ထဒ္ဓါ’’တိ ဝတွာ ယေ တဒါ သီလာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တာ ဈာနသမာပတ္တိလာဘိနော စေဝ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ၊ တတ္ထေဝဿ ပသာဒံ ဥပ္ပာဒေသီတိ။

တဒါ ဝေတ္တဝတီနဂရေ ဇာတိမန္တော နာမ ဧကော ဗြာဟ္မဏော ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဇာတိံ နိဿာယ မဟန္တံ မာနမကာသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘တဿ မာနံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ တဿာသန္နေ ဥပရိသောတေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၁။

‘‘အဟဉ္စ ဗြာဟ္မဏော ဧကော၊ ဂင်္ဂါကူလေ ဝသာမုဘော၊

အဟံ ဝသာမိ ဥပရိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝသတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။

အထ မဟာသတ္တော ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ ‘‘ဣဒံ ဇာတိမန္တဿ ဇဋာသု လဂ္ဂတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ နဒိယံ ပါတေသိ။ တံ တဿ ဥဒကံ အာစမေန္တဿ ဇဋာသု လဂ္ဂိ၊ သော တံ ဒိသွာ ‘‘နဿ ဝသလာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကုတောယံ ကာဠကဏ္ဏီ အာဂတော၊ ဥပဓာရေဿာမိ န’’န္တိ ဥဒ္ဓံသောတံ ဂစ္ဆန္တော မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံဇာတိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စဏ္ဍာလောသ္မီ’’တိ။ ‘‘တယာ နဒိယံ ဒန္တကဋ္ဌံ ပါတိတ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ မယာ’’တိ။ ‘‘နဿ၊ ဝသလ၊ စဏ္ဍာလ၊ ကာဠကဏ္ဏိ၊ မာ ဣဓ ဝသိ၊ ဟေဋ္ဌာသောတေ ဝသာ’’တိ ဝတွာ ဟေဋ္ဌာသောတေ ဝသန္တေနပိ ပါတိတေ ဒန္တကဋ္ဌေ ပဋိသောတံ အာဂန္တွာ ဇဋာသု လဂ္ဂန္တေ ‘‘နဿ၊ ဝသလ၊ သစေ ဣဓ ဝသိဿသိ၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္တဓာ တေ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၂။

‘‘ဝိစရန္တော အနုကူလမှိ၊ ဥဒ္ဓံ မေ အဿမဒ္ဒသ၊

တတ္ထ မံ ပရိဘာသေတွာ၊ အဘိသပိ မုဒ္ဓဖာလန’’န္တိ။

တတ္ထ ဝိစရန္တော အနုကူလမှီတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌဒန္တကဋ္ဌေ အတ္တနော ဇဋာသု လဂ္ဂေ တဿ အာဂမနဂဝေသနဝသေန ဂင်္ဂါယ တီရေ အနုဝိစရန္တော။ ဥဒ္ဓံ မေ အဿမဒ္ဒသာတိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတော ဥပရိသောတေ မမ အဿမံ ပဏ္ဏသာလံ အဒ္ဒက္ခိ။ တတ္ထ မံ ပရိဘာသေတွာတိ မမ အဿမံ အာဂန္တွာ ဇာတိံ သုတွာ တတောဝ ပဋိက္ကမိတွာ သဝနူပစာရေ ဌတွာ ‘‘နဿ၊ ဝသလ စဏ္ဍာလ၊ ကာဠကဏ္ဏိ မာ ဣဓ ဝသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဘယေန သန္တဇ္ဇေတွာ။ အဘိသပိ မုဒ္ဓဖာလနန္တိ ‘‘သစေ ဇီဝိတုကာမောသိ၊ ဧတ္တောဝ သီဃံ ပလာယဿူ’’တိ ဝတွာ ‘‘သစေ န ပက္ကမိဿတိ၊ ဣတော တေ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလတူ’’တိ မေ အဘိသပံ အဒါသိ။

ကိံ ပန တဿ အဘိသပေန မုဒ္ဓါ ဖလတီတိ? န ဖလတိ၊ ကုဟကော ပန သော၊ ဧဝမယံ မရဏဘယတဇ္ဇိတော သုဒူရံ ပက္ကမိဿတီတိ သညာယ သန္တာသနတ္ထံ တထာ အာဟ။

၆၃။ ယဒိဟံ တဿ ပကုပ္ပေယျန္တိ တဿ မာနတ္ထဒ္ဓဿ ကူဋဇဋိလဿ အဟံ ယဒိ ကုဇ္ဈေယျံ။ ယဒိ သီလံ န ဂေါပယေတိ သီလံ ယဒိ န ရက္ခေယျံ၊ ဣဒံ သီလံ နာမ ဇီဝိတနိရပေက္ခံ သမ္မဒေဝ ရက္ခိတဗ္ဗန္တိ ယဒိ န စိန္တေယျန္တိ အတ္ထော။ ဩလောကေတွာနဟံ တဿ၊ ကရေယျံ ဆာရိကံ ဝိယာတိ သစာဟံ တဒါ တဿ အပ္ပတီတော အဘဝိဿံ ။ မမ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ မယိ အဘိပ္ပသန္နာ ဒေဝတာ ခဏေနေဝ တံ ဘသ္မမုဋ္ဌိံ ဝိယ ဝိဒ္ဓံသေယျုန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သတ္ထာ ပန တဒါ အတ္တနော အပ္ပတီတဘာဝေ သတိ ဒေဝတာဟိ သာဓေတဗ္ဗံ တဿ အနတ္ထံ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗံ ဝိယ ကတွာ ဒေသေသိ ‘‘ကရေယျံ ဆာရိကံ ဝိယာ’’တိ။

ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘‘ဗောဓိသတ္တောဝ တံ ဇဋိလံ ဣစ္ဆမာနော ဣဒ္ဓိယာ ဆာရိကံ ကရေယျ၊ ဧဝဉှိ သတိ ဣမိဿာ ပါဠိယာ အတ္ထော ဥဇုကမေဝ နီတော ဟောတီ’’တိ။ သော ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘‘တွံ ဣဒ္ဓိယာ ပရူပဃာတံ ဝဒသိ၊ ဣဒ္ဓိ နာမေသာ အဓိဋ္ဌာနာ ဣဒ္ဓိ၊ ဝိကုဗ္ဗနာ ဣဒ္ဓိ၊ မနောမယာ ဣဒ္ဓိ၊ ဉာဏဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ၊ သမာဓိဝိပ္ဖာရာ ဣဒ္ဓိ၊ အရိယာ ဣဒ္ဓိ၊ ကမ္မဝိပါကဇာ ဣဒ္ဓိ၊ ပုညဝတော ဣဒ္ဓိ၊ ဝိဇ္ဇာမယာ ဣဒ္ဓိ၊ တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂပ္ပစ္စယာ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓီတိ ဒသဝိဓာ။ တတ္ထ ‘‘ကတရံ ဣဒ္ဓိံ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘ဘာဝနာမယ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဘာဝနာမယာယ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတီ’’တိ? အာမ၊ ဧကစ္စေ အာစရိယာ ‘‘ဧကဝါရံ ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ယထာ ဟိ ပရံ ပဟရိတုကာမေန ဥဒကဘရိတေ ဃဋေ ခိတ္တေ ပရောပိ ပဟရီယတိ၊ ဃဋောပိ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ဘာဝနာမယာယ ဣဒ္ဓိယာ ဧကဝါရံ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ပန သာ နဿတိ။

အထ သော ‘‘ဘာဝနာမယာယ ဣဒ္ဓိယာ နေဝ ဧကဝါရံ န ဒွေဝါရံ ပရူပဃာတကမ္မံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ကိံ ဘာဝနာမယာ ဣဒ္ဓိ ကုသလာ အကုသလာ အဗျာကတာ၊ သုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ အဒုက္ခမသုခါယ ဝေဒနာယ သမ္ပယုတ္တာ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ အဝိတက္ကအဝိစာရာ၊ ကာမာဝစရာ ရူပါဝစရာ အရူပါဝစရာ’’တိ? ဇာနန္တော ‘‘ဘာဝနာမယာ ဣဒ္ဓိ ကုသလာ အဗျာကတာ ဝါ အဒုက္ခမသုခဝေဒနိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရာ ရူပါဝစရာ စာ’’တိ ဝက္ခတိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ပါဏာတိပါတစေတနာ ကုသလာဒီသု ကတရံ ကောဋ္ဌာသံ ဘဇတီ’’တိ? ဇာနန္တော ဝက္ခတိ ‘‘ပါဏာတိပါတစေတနာ အကုသလာဝ ဒုက္ခဝေဒနာဝ သဝိတက္ကသဝိစာရာဝ ကာမာဝစရာဝါ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေ ‘‘တဝ ပဉှော နေဝ ကုသလတ္တိကေန သမေတိ၊ န ဝေဒနာတ္တိကေန န ဝိတက္ကတ္တိကေန န ဘူမန္တရေနာ’’တိ ပါဠိယာ ဝိရောဓံ ဒဿေတွာ သညာပေတဗ္ဗော။ ယဒိ ပန သော ‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော အညိဿာ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ ပါပကေန မနသာနုပေက္ခိတာ ဟောတိ ‘အဟော ဝတ ယံ တံ ကုစ္ဆိဂတံ ဂဗ္ဘံ န သောတ္ထိနာ အဘိနိက္ခမေယျာ’တိ။ ဧဝမ္ပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုလုမ္ပဿ ဥပဃာတော ဟောတီ’’တိ သင်္ဂီတိံ အနာရုဠှံ ကုလုမ္ပသုတ္တံ ဥဒါဟရေယျ။ တဿာပိ ‘‘တွံ အတ္ထံ န ဇာနာသိ။ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တောတိ ဟိ ဧတ္ထ န ဘာဝနာမယာ ဣဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာ၊ အာထဗ္ဗနိကာ ဣဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ဟိ ဧတ္ထ လဗ္ဘမာနာ လဗ္ဘတီတိ ဘာဝနာမယာယ ဣဒ္ဓိယာ ပရူပဃာတော န သမ္ဘဝတိယေဝါ’’တိ သညာပေတဗ္ဗော။ နော စေ သညတ္တိံ ဥပေတိ၊ ကမ္မံ ကတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေနေဝေတ္ထ ဂါထာယ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တထာ ပန တေန အဘိသပိတော မဟာသတ္တော ‘‘သစာဟံ ဧတဿ ကုဇ္ဈိဿာမိ၊ သီလံ မေ အရက္ခိတံ ဘဝိဿတိ၊ ဥပါယေနေဝဿ မာနံ ဘိန္ဒိဿာမိ၊ သာ စဿ ရက္ခာ ဘဝိဿတီ’’တိ သတ္တမေ ဒိဝသေ သူရိယုဂ္ဂမနံ ဝါရေသိ။ မနုဿာ သူရိယဿ အနုဂ္ဂမနေန ဥဗ္ဗာဠှာ ဇာတိမန္တတာပသံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ သူရိယဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘န မေတံ ကမ္မံ၊ ဂင်္ဂါတီရေ ပန ဧကော စဏ္ဍာလတာပသော ဝသတိ၊ တဿေတံ ကမ္မံ သိယာ’’တိ အာဟ ။ မနုဿာ မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ သူရိယဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ? ‘‘တုမှာကံ ကုလူပကတာပသော မံ နိရပရာဓံ အဘိသပိ၊ တသ္မိံ အာဂန္တွာ ခမာပနတ္ထံ မမ ပါဒေသု ပတိတေ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ တံ အာကဍ္ဎန္တာ အာနေတွာ မဟာသတ္တဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ခမာပေတွာ ‘‘သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘န သက္ကာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ၊ သစာဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ၊ ဣမဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ။ ‘‘အထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ။ မဟာသတ္တော ‘‘မတ္တိကာပိဏ္ဍံ အာဟရထာ’’တိ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဣမံ တာပသဿ သီသေ ဌပေတွာ တာပသံ ဩတာရေတွာ ဥဒကေ ဌပေထ၊ ယဒါ သူရိယော ဒိဿတိ၊ တဒါ တာပသော ဥဒကေ နိမုဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သူရိယရသ္မီဟိ ဖုဋ္ဌမတ္တေဝ မတ္တိကာပိဏ္ဍော သတ္တဓာ ဘိဇ္ဇိ။ တာပသော ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၄။

‘‘ယံ သော တဒါ မံ အဘိသပိ၊ ကုပိတော ဒုဋ္ဌမာနသော၊

တဿေဝ မတ္ထကေ နိပတိ၊ ယောဂေန တံ ပမောစယိ’’န္တိ။

တတ္ထ ယံ သော တဒါ မံ အဘိသပီတိ သော ဇာတိမန္တဇဋိလော ယံ မုဒ္ဓဖာလနံ သန္ဓာယ တဒါ မံ အဘိသပိ၊ မယှံ သပံ အဒါသိ။ တဿေဝ မတ္ထကေနိပတီတိ တံ မယှံ ဥပရိ တေန ဣစ္ဆိတံ တဿေဝ ပန ဥပရိ နိပတိ နိပတနဘာဝေန အဋ္ဌာသိ။ ဧဝဉှေတံ ဟောတိ ယထာ တံ အပ္ပဒုဋ္ဌဿ ပဒုဿတော။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ…ပေ… ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၂၅၊ သု။ နိ။ ၆၆၇၊ ဇာ။ ၁။၅။၉၄)။ ယောဂေန တံ ပမောစယိန္တိ တံ တဿ ဘာသိတံ မတ္ထကဖာလနံ ဥပါယေန တတော ပမောစေသိံ၊ တံ ဝါ ဇဋိလံ တတော ပမောစေသိံ၊ ယေန ဥပါယေန တံ န ဟောတိ၊ တထာ အကာသိန္တိ အတ္ထော။

ယဉှိ တေန ပါရမိတာပရိဘာဝနသမိဒ္ဓါဟိ နာနာသမာပတ္တိဝိဟာရပရိပူရိတာဟိ သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါဟိ သုသင်္ခတသန္တာနေ မဟာကရုဏာဓိဝါသေ မဟာသတ္တေ အရိယူပဝါဒကမ္မံ အဘိသပသင်္ခါတံ ဖရုသဝစနံ ပယုတ္တံ၊ တံ မဟာသတ္တဿ ခေတ္တဝိသေသဘာဝတော တဿ စ အဇ္ဈာသယဖရုသတာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဟုတွာ သစေ သော မဟာသတ္တံ န ခမာပေသိ၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဝိပစ္စနသဘာဝံ ဇာတံ၊ ခမာပိတေ ပန မဟာသတ္တေ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ အဝိပါကဓမ္မတံ အာပဇ္ဇိ အဟောသိကမ္မဘာဝတော။ အယဉှိ အရိယူပဝါဒပါပဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယဿ စ ဓမ္မတာ။ တတ္ထ ယံ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တေန သူရိယုဂ္ဂမနနိဝါရဏံ ကတံ၊ အယမေတ္ထ ယောဂေါတိ အဓိပ္ပေတော ဥပါယော။ တေန ဟိ ဥဗ္ဗာဠှာ မနုဿာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကေ တာပသံ အာနေတွာ ခမာပေသုံ။ သောပိ စ မဟာသတ္တဿ ဂုဏေ ဇာနိတွာ တသ္မိံ စိတ္တံ ပသာဒေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ ပနဿ မတ္ထကေ မတ္တိကာပိဏ္ဍဿ ဌပနံ၊ တဿ စ သတ္တဓာ ဖာလနံ ကတံ၊ တံ မနုဿာနံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ၊ အညထာ ဟိ ဣမေ ပဗ္ဗဇိတာပိ သမာနာ စိတ္တဿ ဝသေ ဝတ္တန္တိ၊ န ပန စိတ္တံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပေန္တီတိ မဟာသတ္တမ္ပိ တေန သဒိသံ ကတွာ ဂဏှေယျုံ။ တဒဿ နေသံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိ။

၆၅။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ တဒါ တသ္မိံ တာပသေ စိတ္တံ အဒူသေတွာ သုပရိသုဒ္ဓံ သီလမေဝ ရက္ခိတံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုရက္ခိံ မမ သီလ’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

တဒါ မဏ္ဍဗျော ဥဒေနော၊ မာတင်္ဂေါ လောကနာထော။

ဣဓာပိ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ နိဟီနဇာတိကဿ သတော ယထာဓိပ္ပာယံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ မာနနိဂ္ဂဟော၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ အဝဿယော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တော အရညံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေယေဝ ယထာဓိပ္ပာယံ ဈာနာဘိညာနိဗ္ဗတ္တနံ၊ တတော အာဂန္တွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တိယာ ဥပါယသမ္ပာဒနံ၊ မဏ္ဍဗျကုမာရဿ မာနနိဂ္ဂဟော၊ ဇာတိမန္တတာပသဿ မာနနိဂ္ဂဟော၊ တဿ စ အဇာနန္တဿေဝ ဘာဝိနော ဇီဝိတန္တရာယဿ အပနယနံ၊ မဟာပရာဓဿာပိ တဿ အကုဇ္ဈိတွာ အတ္တနော သီလာနုရက္ခဏံ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတပါဋိဟာရိယကရဏန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။

မာတင်္ဂစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဓမ္မဒေဝပုတ္တစရိယာဝဏ္ဏနာ

၆၆။ အဋ္ဌမေ မဟာပက္ခောတိ မဟာပရိဝါရော။ မဟိဒ္ဓိကောတိ မဟတိယာ ဒေဝိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတော။ ဓမ္မော နာမ မဟာယက္ခောတိ နာမေန ဓမ္မော နာမ မဟာနုဘာဝေါ ဒေဝပုတ္တော။ သဗ္ဗလောကာနုကမ္ပကောတိ ဝိဘာဂံ အကတွာ မဟာကရုဏာယ သဗ္ဗလောကံ အနုဂ္ဂဏှနကော။

မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ ကာမာဝစရဒေဝလောကေ ဓမ္မော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ဒိဗ္ဗရထမဘိရုယှ အစ္ဆရာဂဏပရိဝုတော မနုဿေသု သာယမာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဃရဒွါရေသု သုခကထာယ နိသိန္နေသု ပုဏ္ဏမုပေါသထဒိဝသေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဒသဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ ဝိရမိတွာ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ ပူရေထ၊ မတ္တေယျာ ပေတ္တေယျာ သာမညာ ဗြဟ္မညာ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော ဘဝထ၊ သဂ္ဂပရာယနာ ဟုတွာ မဟန္တံ ယသံ အနုဘဝိဿထာ’’တိ မနုဿေ ဒသကုသလကမ္မပထေ သမာဒပေန္တော ဇမ္ဗုဒီပံ ပဒက္ခိဏံ ကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၇။

‘‘ဒသကုသလကမ္မပထေ၊ သမာဒပေန္တော မဟာဇနံ၊

စရာမိ ဂါမနိဂမံ၊ သမိတ္တော သပရိဇ္ဇနော’’တိ။

တတ္ထ သမိတ္တောတိ ဓမ္မိကေဟိ ဓမ္မဝါဒီဟိ သဟာယေဟိ သသဟာယော။

တေန စ သမယေန အဓမ္မော နာမေကော ဒေဝပုတ္တော ကာမာဝစရဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ‘‘သော ပါဏံ ဟနထ၊ အဒိန္နံ အာဒိယထာ’’တိအာဒိနာ နယေန သတ္တေ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒပေန္တော မဟတိယာ ပရိသာယ ပရိဝုတော ဇမ္ဗုဒီပံ ဝါမံ ကရောတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၈။

‘‘ပါပေါ ကဒရိယော ယက္ခော၊ ဒီပေန္တော ဒသ ပါပကေ၊

သောပေတ္ထ မဟိယာ စရတိ၊ သမိတ္တော သပရိဇ္ဇနော’’တိ။

တတ္ထ ပါပေါတိ ပါပဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ ကဒရိယောတိ ထဒ္ဓမစ္ဆရီ။ ယက္ခောတိ ဒေဝပုတ္တော။ ဒီပေန္တော ဒသ ပါပကေတိ သဗ္ဗလောကေ ဂေါစရံ နာမ သတ္တာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂါယ ဇာတံ။ တသ္မာ သတ္တေ ဝဓိတွာ ယံကိဉ္စိ ကတွာ စ အတ္တာ ပီဏေတဗ္ဗော၊ ဣန္ဒြိယာနိ သန္တပ္ပေတဗ္ဗာနီတိအာဒိနာ နယေန ပါဏာတိပါတာဒိကေ ဒသ လာမကဓမ္မေ ကတ္တဗ္ဗေ ကတွာ ပကာသေန္တော။ သောပေတ္ထာတိ သောပိ အဓမ္မော ဒေဝပုတ္တော ဣမသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ။ မဟိယာတိ ဘူမိယာ အာသန္နေ၊ မနုဿာနံ ဒဿနသဝနူပစာရေတိ အတ္ထော။

၆၉။ တတ္ထ ယေ သတ္တာ သာဓုကမ္မိကာ ဓမ္မဂရုနော၊ တေ ဓမ္မံ ဒေဝပုတ္တံ တထာ အာဂစ္ဆန္တမေဝ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေန္တာ ယာဝ စက္ခုပထသမတိက္ကမနာ တာဝ အဘိတ္ထဝန္တိ ၊ ပဉ္ဇလိကာ နမဿမာနာ တိဋ္ဌန္တိ၊ တဿ ဝစနံ သုတွာ အပ္ပမတ္တာ သက္ကစ္စံ ပုညာနိ ကရောန္တိ။ ယေ ပန သတ္တာ ပါပသမာစာရာ ကုရူရကမ္မန္တာ၊ တေ အဓမ္မဿ ဝစနံ သုတွာ အဗ္ဘနုမောဒန္တိ ၊ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပါပါနိ သမာစရန္တိ။ ဧဝံ တေ တဒါ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ စေဝ ဥဇုဝိပစ္စနီကကိရိယာ စ ဟုတွာ လောကေ ဝိစရန္တိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မဝါဒီ အဓမ္မော စ၊ ဥဘော ပစ္စနိကာ မယ’’န္တိ။

ဧဝံ ပန ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ အထေကဒိဝသံ တေသံ ရထာ အာကာသေ သမ္မုခါ အဟေသုံ။ အထ နေသံ ပရိသာ ‘‘တုမှေ ကဿ၊ တုမှေ ကဿာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မယံ ဓမ္မဿ၊ မယံ အဓမ္မဿာ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ဒွိဓာ ဇာတာ။ ဓမ္မဿ ပန အဓမ္မဿ စ ရထာ အဘိမုခါ ဟုတွာ ဤသာယ ဤသံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ ‘‘တဝ ရထံ ဩက္ကမာပေတွာ မယှံ မဂ္ဂံ ဒေဟိ၊ တဝ ရထံ ဩက္ကမာပေတွာ မယှံ မဂ္ဂံ ဒေဟီ’’တိ အညမညံ မဂ္ဂဒါပနတ္ထံ ဝိဝါဒံ အကံသု။ ပရိသာ စ နေသံ အာဝုဓာနိ အဘိဟရိတွာ ယုဒ္ဓသဇ္ဇာ အဟေသုံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဓုရေ ဓုရံ ဃဋ္ဋယန္တာ၊ သမိမှာ ပဋိပထေ ဥဘော’’။

၇၀။

‘‘ကလဟော ဝတ္တတီ ဘေသ္မာ၊ ကလျာဏပါပကဿ စ၊

မဂ္ဂါ ဩက္ကမနတ္ထာယ၊ မဟာယုဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌိတော’’တိ။

တတ္ထ ဓုရေ ဓုရန္တိ ဧကဿ ရထီသာယ ဣတရဿ ရထီသံ ဃဋ္ဋယန္တာ။ သမိမှာတိ သမာဂတာ သမ္မုခီဘူတာ။ ပုန ဥဘောတိ ဝစနံ ဥဘောပိ မယံ အညမညဿ ပစ္စနီကာ ဟုတွာ လောကေ ဝိစရန္တာ ဧကဒိဝသံ ပဋိမုခံ အာဂစ္ဆန္တာ ဒွီသု ပရိသာသု ဥဘောသု ပဿေသု မဂ္ဂတော ဩက္ကန္တာသု သဟ ရထေန မယံ ဥဘော ဧဝ သမာဂတာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဘေသ္မာတိ ဘယဇနကော။ ကလျာဏပါပကဿ စာတိ ကလျာဏဿ စ ပါပကဿ စ။ မဟာယုဒ္ဓါ ဥပဋ္ဌိတောတိ မဟာသင်္ဂါမော ပစ္စုပဋ္ဌိတော အာသိ။

အညမညဿ ဟိ ပရိသာယ စ ယုဇ္ဈိတုကာမတာ ဇာတာ။ တတ္ထ ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ တွံ အဓမ္မော၊ အဟံ ဓမ္မော၊ မဂ္ဂေါ မယှံ အနုစ္ဆဝိကော၊ တဝ ရထံ ဩက္ကမာပေတွာ မယှံ မဂ္ဂံ ဒေဟီ’’တိ။ ဣတရော ‘‘အဟံ ဒဠှယာနော ဗလဝါ အသန္တာသီ၊ တသ္မာ မဂ္ဂံ န ဒေမိ၊ ယုဒ္ဓံ ပန ကရိဿာမိ၊ ယော ယုဒ္ဓေ ဇိနိဿတိ၊ တဿ မဂ္ဂေါ ဟောတူ’’တိ အာဟ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ယသောကရော ပုညကရောဟမသ္မိ၊ သဒါတ္ထုတော သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

မဂ္ဂါရဟော ဒေဝမနုဿပူဇိတော၊ ဓမ္မော အဟံ ဒေဟိ အဓမ္မ မဂ္ဂံ။

‘‘အဓမ္မယာနံ ဒဠှမာရုဟိတွာ၊ အသန္တသန္တော ဗလဝါဟမသ္မိ၊

သ ကိဿ ဟေတုမှိ တဝဇ္ဇ ဒဇ္ဇံ၊ မဂ္ဂံ အဟံ ဓမ္မ အဒိန္နပုဗ္ဗံ။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ပါတုရဟောသိ ပုဗ္ဗေ၊ ပစ္ဆာ အဓမ္မော ဥဒပါဒိ လောကေ၊

ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ သနန္တနော စ၊ ဥယျာဟိ ဇေဋ္ဌဿ ကနိဋ္ဌ မဂ္ဂါ။

‘‘န ယာစနာယ နပိ ပါတိရူပါ၊ န အရဟတာ တေဟံ ဒဒေယျ မဂ္ဂံ၊

ယုဒ္ဓဉ္စ နော ဟောတု ဥဘိန္နမဇ္ဇ၊ ယုဒ္ဓမှိ ယော ဇေဿတိ တဿ မဂ္ဂေါ။

‘‘သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုဝိသဋောဟမသ္မိ၊ မဟဗ္ဗလော အမိတယသော အတုလျော၊

ဂုဏေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဥပေတရူပေါ၊ ဓမ္မော အဓမ္မ တွံ ကထံ ဝိဇေဿသိ။

‘‘လောဟေန ဝေ ဟညတိ ဇာတရူပံ၊ န ဇာတရူပေန ဟနန္တိ လောဟံ၊

သစေ အဓမ္မော ဟဉ္ဆတိ ဓမ္မမဇ္ဇ၊ အယော သုဝဏ္ဏံ ဝိယ ဒဿနေယျံ။

‘‘သစေ တုဝံ ယုဒ္ဓဗလော အဓမ္မ၊ န တုယှံ ဝုဍ္ဎာ စ ဂရူ စ အတ္ထိ၊

မဂ္ဂဉ္စ တေ ဒမ္မိ ပိယာပ္ပိယေန၊ ဝါစာ ဒုရုတ္တာနိပိ တေ ခမာမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၂၆-၃၂)၊

ဣမာ ဟိ တေသံ ဝစနပဋိဝစနကထာ။

တတ္ထ ယသောကရောတိ ဓမ္မေ နိယောဇနဝသေန ဒေဝမနုဿာနံ ယသဒါယကော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သဒါတ္ထုတောတိ သဒါ ထုတော နိစ္စပ္ပသတ္ထော။ သ ကိဿ ဟေတုမှိ တဝဇ္ဇ ဒဇ္ဇန္တိ သောမှိ အဟံ အဓမ္မော အဓမ္မယာနရထံ အဘိရုဠှော အဘီတော ဗလဝါ၊ ကိံကာရဏာ အဇ္ဇ၊ ဘော ဓမ္မ၊ ကဿစိ အဒိန္နပုဗ္ဗံ မဂ္ဂံ တုယှံ ဒမ္မိ။ ပါတုရဟောသီတိ ပဌမကပ္ပိကကာလေ ဣမသ္မိံ လောကေ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မော ပုဗ္ဗေ ပါတုရဟောသိ၊ ပစ္ဆာ အဓမ္မော။ ဇေဋ္ဌော စာတိ ပုရေ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေန အဟံ ဇေဋ္ဌော စ သေဋ္ဌော စ ပေါရာဏကော စ၊ တွံ ပန ကနိဋ္ဌော၊ တသ္မာ ‘‘မဂ္ဂါ ဥယျာဟီ’’တိ ဝဒတိ။

နပိပါတိရူပါတိ အဟဉှိ ဘောတော နေဝ ယာစနာယ န ပဋိရူပဝစနေန န မဂ္ဂါရဟတာယ မဂ္ဂံ ဒဒေယျံ။ အနုဝိသဋောတိ အဟံ စတဿော ဒိသာ စတဿော အနုဒိသာတိ သဗ္ဗာ ဒိသာ အတ္တနော ဂုဏေန ပတ္ထဋော ပညာတော။ လောဟေနာတိ အယောမုဋ္ဌိကေန။ ဟဉ္ဆတီတိ ဟနိဿတိ။ ယုဒ္ဓဗလော အဓမ္မာတိ သစေ တုဝံ ယုဒ္ဓဗလော အသိ အဓမ္မ။ ဝုဍ္ဎာ စ ဂရူ စာတိ ယဒိ တုယှံ ဣမေ ဝုဍ္ဎာ ဣမေ ဂရူ ပဏ္ဍိတာတိ ဧတံ နတ္ထိ။ ပိယာပ္ပိယေနာတိ ပိယေန ဝိယ အပ္ပိယေန၊ အပ္ပိယေနပိ ဒဒန္တော (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၁။၃၂) ပိယေန ဝိယ တေ မဂ္ဂံ ဒဒါမီတိ အတ္ထော။

၇၁။ မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမံ ပါပပုဂ္ဂလံ သဗ္ဗလောကဿ အဟိတာယ ပဋိပန္နံ ဧဝံ မယာ ဝိလောမဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဌိတံ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ‘အနာစာရ မာ ဣဓ တိဋ္ဌ၊ သီဃံ ပဋိက္ကမ ဝိနဿာ’တိ ဝဒေယျံ၊ သော တင်္ခဏညေဝ မမ ဓမ္မတေဇေန ဘုသမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိကိရေယျ၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ၊ သွာဟံ သဗ္ဗလောကံ အနုကမ္ပန္တော ‘လောကတ္ထစရိယံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမီ’တိ ပဋိပဇ္ဇာမိ၊ အယံ ခေါ ပန ပါပေါ အာယတိံ မဟာဒုက္ခဘာဂီ၊ သွာယံ မယာ ဝိသေသတော အနုကမ္ပိတဗ္ဗော၊ တသ္မာဿ မဂ္ဂံ ဒဿာမိ၊ ဧဝံ မေ သီလံ သုဝိသုဒ္ဓံ အခဏ္ဍိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ ဗောဓိသတ္တေ ‘‘သစေ တုဝံ ယုဒ္ဓဗလော’’တိ ဂါထံ ဝတွာ ထောကံ မဂ္ဂတော ဩက္ကန္တမတ္တေ ဧဝ အဓမ္မော ရထေ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော အဝံသိရော ပထဝိယံ ပတိတွာ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ ဂန္တွာ အဝီစိမှိ ဧဝ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယဒိဟံ တဿ ကုပ္ပေယျ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ယဒိဟံ တဿ ကုပ္ပေယျန္တိ တဿ အဓမ္မဿ ယဒိ အဟံ ကုဇ္ဈေယျံ။ ယဒိ ဘိန္ဒေ တပေါဂုဏန္တိ တေနေဝဿ ကုဇ္ဈနေန မယှံ တပေါဂုဏံ သီလသံဝရံ ယဒိ ဝိနာသေယျံ။ သဟပရိဇနံ တဿာတိ သပရိဇနံ တံ အဓမ္မံ။ ရဇဘူတန္တိ ရဇမိဝ ဘူတံ၊ ရဇဘာဝံ ပတ္တံ အဟံ ကရေယျံ။

၇၂။ အပိစာဟန္တိ ဧတ္ထ အဟန္တိ နိပါတမတ္တံ။ သီလရက္ခာယာတိ သီလရက္ခဏတ္ထံ။ နိဗ္ဗာပေတွာနာတိ ပဋိကစ္စေဝ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယဿ ဥပဋ္ဌာပိတတ္တာ တသ္မိံ အဓမ္မေ ဥပ္ပဇ္ဇနကကောဓဿ အနုပ္ပာဒနေနေဝ ဒေါသပရိဠာဟဝူပသမနေန မာနသံ ဝူပသမေတွာ။ သဟ ဇနေနောက္ကမိတွာတိ မယှံ ပရိဇနေန သဒ္ဓိံ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ တဿ ပါပဿ အဓမ္မဿ အဟံ မဂ္ဂံ အဒါသိံ။

၇၃။ သဟပထတော ဩက္ကန္တေတိ ဝုတ္တနယေန စိတ္တဿ ဝူပသမံ ကတွာ ‘‘မဂ္ဂံ တေ ဒမ္မီ’’တိ စ ဝတွာ ထောကံ မဂ္ဂတော သဟ ဩက္ကမနေန။ ပါပယက္ခဿာတိ အဓမ္မဒေဝပုတ္တဿ။ တာဝဒေတိ တင်္ခဏံ ဧဝ မဟာပထဝီ ဝိဝရမဒါသိ။ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘မဂ္ဂဉ္စ တေ ဒမ္မီ’’တိ ဂါထာယ ကထိတက္ခဏေယေဝါတိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ တသ္မိံ ဘူမိယံ ပတိတေ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ သကလံ ဝရာဝရံ ဓာရေန္တီပိ မဟာပထဝီ ‘‘နာဟမိမံ ပါပပုရိသံ ဓာရေမီ’’တိ ကထေန္တီ ဝိယ တေန ဌိတဋ္ဌာနေ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိ။ မဟာသတ္တော ပန တသ္မိံ နိပတိတွာ အဝီစိမှိ နိဗ္ဗတ္တေ ရထဓုရေ ယထာဌိတောဝ သပရိဇနော မဟတာ ဒေဝါနုဘာဝေန ဂမနမဂ္ဂေနေဝ ဂန္တွာ အတ္တနော ဘဝနံ ပါဝိသိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ခန္တီဗလော ယုဒ္ဓဗလံ ဝိဇေတွာ၊ ဟန္တွာ အဓမ္မံ နိဟနိတွ ဘူမျာ၊

ပါယာသိ ဝိတ္တော အဘိရုယှ သန္ဒနံ၊ မဂ္ဂေနေဝ အတိဗလော သစ္စနိက္ကမော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၃၄)၊

တဒါ အဓမ္မော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ တဿ ပရိသာ ဒေဝဒတ္တပရိသာ၊ ဓမ္မော လောကနာထော၊ တဿ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ။

ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယော ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဣဓာပိ ဒိဗ္ဗေဟိ အာယုဝဏ္ဏယသသုခအာဓိပတေယျေဟိ ဒိဗ္ဗေဟေဝ ဥဠာရေဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတဿ သမင်္ဂီဘူတဿ အနေကသဟဿသင်္ခါဟိ အစ္ဆရာဟိ သဗ္ဗကာလံ ပရိစာရိယမာနဿ မဟတိ ပမာဒဋ္ဌာနေ ဌိတဿ သတော ဤသကမ္ပိ ပမာဒံ အနာပဇ္ဇိတွာ ‘‘လောကတ္ထစရိယံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမီ’’တိ မာသေ မာသေ ပုဏ္ဏမိယံ ဓမ္မံ ဒီပေန္တော သပရိဇနော မနုဿပထေ ဝိစရိတွာ မဟာကရုဏာယ သဗ္ဗသတ္တေ အဓမ္မတော ဝိဝေစေတွာ ဓမ္မေ နိယောဇနံ၊ အဓမ္မေန သမာဂတောပိ တေန ကတံ အနာစာရံ အဂဏေတွာ တတ္ထ စိတ္တံ အကောပေတွာ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယမေဝ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အခဏ္ဍံ သုဝိသုဒ္ဓဉ္စ ကတွာ အတ္တနော သီလဿ ရက္ခဏန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

ဓမ္မဒေဝပုတ္တစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ အလီနသတ္တုစရိယာဝဏ္ဏနာ

၇၄။ နဝမေ ပဉ္စာလရဋ္ဌေတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ နဂရဝရေ၊ ကပိလာယန္တိ ‘‘ကပိလာ’’တိ ဧဝံလဒ္ဓနာမေ ဥတ္တမနဂရေ။ ‘‘နဂရဝရေ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘ပုရုတ္တမေ’’တိ ဝစနံ တသ္မိံ ကာလေ ဇမ္ဗုဒီပေ သဗ္ဗနဂရာနံ တဿ နဂရဿ အဂ္ဂနဂရဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ဇယဒ္ဒိသော နာမာတိ ရညာ အတ္တနော ပစ္စတ္ထိကေ ဇိတေ ဇာတော၊ အတ္တနော ဝါ ပစ္စာမိတ္တဘူတံ ယက္ခိနီသင်္ခါတံ ဇယဒ္ဒိသံ ဇိတောတိ ဧဝံလဒ္ဓနာမော။ သီလဂုဏမုပါဂတောတိ အာစာရသီလဉ္စေဝ ဥဿာဟသမ္ပတ္တိယာဒိရာဇဂုဏဉ္စ ဥပါဂတော၊ တေန သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။

၇၅။ တဿ ရညောတိ ဇယဒ္ဒိသရာဇဿ၊ အဟံ ပုတ္တော အဟောသိန္တိ ဝစနသေသော။ သုတဓမ္မောတိ ယာဝတာ ရာဇပုတ္တေန သောတဗ္ဗဓမ္မော နာမ၊ တဿ သဗ္ဗဿ သုတတ္တာ သုတဓမ္မော၊ ဗဟုဿုတောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ သုတဓမ္မောတိ ဝိဿုတဓမ္မော၊ ဓမ္မစရိယာယ သမစရိယာယ ပကာသော ပညာတော၊ လောကေ ပတ္ထဋကိတ္တိဓမ္မောတိ အတ္ထော။ အလီနသတ္တောတိ ဧဝံနာမော။ ဂုဏဝါတိ ဥဠာရေဟိ မဟာပုရိသဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော။ အနုရက္ခပရိဇနော သဒါတိ သဒ္ဓါဒိဂုဏဝိသေသယောဂတော စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သမ္မဒေဝ သင်္ဂဟဏတော စ သဗ္ဗကာလံ သမ္ဘတ္တပရိဝါရဇနော။

၇၆။ ပိတာ မေ မိဂဝံ ဂန္တွာ၊ ပေါရိသာဒံ ဥပါဂမီတိ မယှံ ပိတာ ဇယဒ္ဒိသရာဇာ မိဂဝံ စရန္တော အရညမဇ္ဈံ ဂန္တွာ ပေါရိသာဒံ မနုဿခါဒကံ ယက္ခိနိပုတ္တံ ဥပဂဉ္ဆိ၊ တေန သမာဂမိ။

ဇယဒ္ဒိသရာဇာ ကိရ ဧကဒိဝသံ ‘‘မိဂဝံ ဂမိဿာမီ’’တိ တဒနုရူပေန မဟတာ ပရိဝါရေန ကပိလနဂရတော နိက္ခမိ။ တံ နိက္ခန္တမတ္တမေဝ တက္ကသိလာဝါသီ နန္ဒော နာမ ဗြာဟ္မဏော စတဿော သတာရဟာ ဂါထာ နာမ ကထေတုံ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘နိဝတ္တိတွာ သုဏိဿာမီ’’တိ တဿ ဝသနဂေဟံ ပရိဗ္ဗယဉ္စ ဒါပေတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌော ‘‘ယဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယတိ၊ တဿေဝ သော ဂီဝါ’’တိ ဝတွာ မိဂေ ပရိယေသန္တော ဝိစရတိ။ အထေကော ပသဒမိဂေါ မဟာဇနဿ ပဒသဒ္ဒေန အာသယတော နိက္ခမိတွာ ရညော အဘိမုခေါ ဂန္တွာ ပလာယိ။ အမစ္စာ ပရိဟာသံ ကရိံသု။ ရာဇာ တံ အနုဗန္ဓိတွာ တိယောဇနမတ္ထကေ တံ ပရိက္ခီဏဇဝံ ဌိတံ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါတေသိ။ ပတိတံ ခဂ္ဂေန ဒွိဓာ ကတွာ အနတ္ထိကောပိ ‘‘မံသေန မိဂံ ဂဟေတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝစနမောစနတ္ထံ ကာဇေ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဧကဿ နိဂြောဓဿ မူလေ ဒဗ္ဗတိဏေသု နိသီဒိတွာ ထောကံ ဝိဿမိတွာ ဂန္တုံ အာရဘိ။

တေန စ သမယေန တဿေဝ ရညော ဇေဋ္ဌဘာတာ ဇာတဒိဝသေ ဧဝ ဧကာယ ယက္ခိနိယာ ခါဒိတုံ ဂဟိတော အာရက္ခမနုဿေဟိ အနုဗဒ္ဓါယ တာယ နိဒ္ဓမနမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တိယာ ဥရေ ဌပိတော မာတုသညာယ မုခေန ထနဂ္ဂဟဏေန ပုတ္တသိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ သံဝဍ္ဎိယမာနော တဒါဟာရောပယောဂိတာယ မနုဿမံသံ ခါဒန္တော အနုက္ကမေန ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တော အတ္တာနံ အန္တရဓာပနတ္ထံ ယက္ခိနိယာ ဒိန္နဩသဓမူလာနုဘာဝေန အန္တရဟိတော ဟုတွာ မနုဿမံသံ ခါဒိတွာ ဇီဝန္တော တာယ ယက္ခိနိယာ မတာယ တံ ဩသဓမူလံ အတ္တနော ပမာဒေန နာသေတွာ ဒိဿမာနရူပေါဝ မနုဿမံသံ ခါဒန္တော နဂ္ဂေါ ဥဗ္ဗိဂ္ဂဝိရူပဒဿနော ရာဇပုရိသေဟိ ပဿိတွာ အနုဗဒ္ဓါ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ တဿ နိဂြောဓဿ မူလေ ဝါသံ ကပ္ပေန္တော ရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘ဘက္ခောသိ မေ’’တိ ဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သော မေ ပိတုမဂ္ဂဟေသိ၊ ဘက္ခောသိ မမ မာ စလီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သော မေ ပိတုမဂ္ဂဟေသီတိ သော ပေါရိသာဒေါ မမ ပိတရံ ဇယဒ္ဒိသရာဇာနံ အတ္တနော နိသိန္နရုက္ခသမီပမာဂတံ ‘‘မမ ဘက္ခော တွံ အာဂတောသိ၊ ဟတ္ထပရိပ္ဖန္ဒနာဒိဝသေန မာ စလိ၊ စလန္တမ္ပိ အဟံ တံ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသိ။

၇၇။ တဿာတိ တဿ ယက္ခိနိပုတ္တဿ။ တသိတဝေဓိတောတိ စိတ္တုတြာသေန တသိတော သရီရပရိကမ္ပေန ဝေဓိတော။ ဦရုက္ခမ္ဘောတိ ဥဘိန္နံ ဦရူနံ ထဒ္ဓဘာဝေါ၊ ယေန သော တတော ပလာယိတုံ နာသက္ခိ။

မိဂဝံ ဂဟေတွာ မုဉ္စဿူတိ ဧတ္ထ မိဂဝန္တိ မိဂဝဝသေန လဒ္ဓတ္တာ တံ မိဂမံသံ ‘‘မိဂဝ’’န္တိ အာဟ၊ ဣမံ မိဂမံသံ ဂဟေတွာ မံ မုဉ္စဿူတိ အတ္ထော။ သော ဟိ ရာဇာ နံ ယက္ခိနိပုတ္တံ ဒိသွာ ဘီတော ဦရုက္ခမ္ဘံ ပတွာ ခါဏုကော ဝိယ အဋ္ဌာသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဘက္ခောသိ မေ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ရာဇာ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ‘‘သစေ အာဟာရတ္ထိကော၊ ဣမံ တေ မံသံ ဒဒါမိ၊ တံ ဂဟေတွာ ခါဒ၊ မံ မုဉ္စာဟီ’’တိ အာဟ ။ တံ သုတွာ ပေါရိသာဒေါ ‘‘ကိမိဒံ မယှမေဝ သန္တကံ ဒတွာ မယာ ဝေါဟာရံ ကရောသိ၊ နနု ဣမံ မံသဉ္စ တွဉ္စ မမ ဟတ္ထဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယှမေဝ သန္တကံ၊ တသ္မာ တံ ပဌမံ ခါဒိတွာ ပစ္ဆာ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ အာဟ။

အထ ရာဇာ ‘‘မံသနိက္ကယေနာယံ န မံ မုဉ္စတိ၊ မယာ စ မိဂဝံ အာဂစ္ဆန္တေန တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ‘အာဂန္တွာ တေ ဓနံ ဒဿာမီ’တိ ပဋိညာ ကတာ။ သစာယံ ယက္ခော အနုဇာနိဿတိ၊ သစ္စံ အနုရက္ခန္တော ဂေဟံ ဂန္တွာ တံ ပဋိညံ မောစေတွာ ပုန ဣမဿ ယက္ခဿ ဘတ္တတ္ထံ အာဂစ္ဆေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ တဿ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ပေါရိသာဒေါ ‘‘သစေ တွံ သစ္စံ အနုရက္ခန္တော ဂန္တုကာမောသိ၊ ဂန္တွာ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါတဗ္ဗံ ဓနံ ဒတွာ သစ္စံ အနုရက္ခန္တော သီဃံ ပုန အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ရာဇာနံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သော တေန ဝိဿဋ္ဌော ‘‘တွံ မာ စိန္တယိ၊ အဟံ ပါတောဝ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂနိမိတ္တာနိ သလ္လက္ခေန္တော အတ္တနော ဗလကာယံ ဥပဂန္တွာ တေန ပရိဝုတော နဂရံ ပဝိသိတွာ နန္ဒဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာရဟေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ တာ ဂါထာ သုတွာ စတ္တာရိ သဟဿာနိ ဒတွာ ယာနံ အာရောပေတွာ ‘‘ဣမံ တက္ကသိလမေဝ နေထာ’’တိ မနုဿေ ဒတွာ ဗြာဟ္မဏံ ဥယျောဇေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ပေါရိသာဒဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌပေတုံ အနုသာသနိဉ္စ ဒေန္တော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၈။

‘‘မိဂဝံ ဂဟေတွာ မုဉ္စဿု၊ ကတွာ အာဂမနံ ပုန၊

ဗြာဟ္မဏဿ ဓနံ ဒတွာ၊ ပိတာ အာမန္တယီ မမံ။

၇၉။

‘‘ရဇ္ဇံ ပုတ္တ ပဋိပဇ္ဇ၊ မာ ပမဇ္ဇိ ပုရံ ဣဒံ၊

ကတံ မေ ပေါရိသာဒေန၊ မမ အာဂမနံ ပုနာ’’တိ။

တတ္ထ အာဂမနံ ပုနာတိ ပုန အာဂမနံ ပဋိညာတဿ ပေါရိသာဒဿ သင်္ဂရံ ကတွာ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဓနံ ဒတွာတိ တက္ကသိလတော အာဂတဿ နန္ဒနာမဿ ဗြာဟ္မဏဿ တာ ဂါထာ သုတွာ စတုသဟဿပရိမာဏံ ဓနံ ဒတွာ။ ပိတာ အာမန္တယီ မမန္တိ မမ ပိတာ ဇယဒ္ဒိသရာဇာ မံ အာမန္တေသိ။

ကထံ အာမန္တေသီတိ စေ? အာဟ ‘‘ရဇ္ဇ’’န္တိအာဒိ။ တဿတ္ထော – ပုတ္တ၊ တွံ ဣမံ ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ၊ ယထာဟံ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေမိ၊ ဧဝံ တွမ္ပိ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ။ တွံ ဣဒံ ပုရံ ရက္ခန္တော ရဇ္ဇဉ္စ ကာရေန္တော မာ ပမာဒမာပဇ္ဇိ၊ အသုကသ္မိံ ဌာနေ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ပေါရိသာဒေန ယက္ခေန ကတမေတံ မယာ သင်္ဂရံ မမ ပုန တဿ သန္တိကံ အာဂမနံ ဥဒ္ဒိဿ၊ ကေဝလံ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓနဒါနတ္ထံ ဣဓာဂတော သစ္စံ အနုရက္ခန္တော၊ တသ္မာ တတ္ထာဟံ ဂမိဿာမီတိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘မာ ခေါ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ တတ္ထ အဂမာသိ၊ အဟံ တတ္ထ ဂမိဿာမိ။ သစေ ပန တွံ၊ တာတ၊ ဂမိဿသိယေဝ၊ အဟမ္ပိ တယာ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ မယံ ဥဘောပိ န ဘဝိဿာမ၊ တသ္မာ အဟမေဝ တတ္ထ ဂမိဿာမီ’’တိ နာနပ္ပကာရေန ဝါရေန္တံ ရာဇာနံ သညာပေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ပိတု အတ္ထာယ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇိတွာ သောတ္ထိဘာဝါယ ပိတရိ သာသိတဝါဒံ ပယုဉ္ဇမာနေ မာတုဘဂိနိဘရိယာသု စ သစ္စကိရိယံ ကရောန္တီသု အာဝုဓံ ဂဟေတွာ နဂရတော နိက္ခမိတွာ အဿုပုဏ္ဏမုခံ မဟာဇနံ အနုဗန္ဓန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ ပိတရာ အက္ခာတနယေန ယက္ခဝါသမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ယက္ခိနိပုတ္တောပိ ‘‘ခတ္တိယာ နာမ ဗဟုမာယာ၊ ကော ဇာနာတိ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ရညော အာဂမနံ ဩလောကေန္တော နိသိန္နော ကုမာရံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ပိတရံ နိဝတ္တေတွာ ပုတ္တော အာဂတော ဘဝိဿတိ၊ နတ္ထိ မေ ဘယ’’န္တိ ဩတရိတွာ တဿ ပိဋ္ဌိံ ဒဿေတွာဝ နိသီဒိ။ မဟာသတ္တော အာဂန္တွာ တဿ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၀။

‘‘မာတာပိတူ စ ဝန္ဒိတွာ၊ နိမ္မိနိတွာန အတ္တနာ၊

နိက္ခိပိတွာ ဓနုံ ခဂ္ဂံ၊ ပေါရိသာဒံ ဥပါဂမိ’’န္တိ။

၈၁။ သသတ္ထဟတ္ထူပဂတန္တိ သသတ္ထဟတ္ထံ ဥပဂတံ အာဝုဓပါဏိံ မံ အတ္တနော သန္တိကံ ဥပဂတံ ဒိသွာ။ ကဒါစိ သော တသိဿတီတိ သော ယက္ခော အပိ တသေယျ။ တေန ဘိဇ္ဇိဿတိ သီလန္တိ တေန တဿ တာသုပ္ပာဒနေန မယှံ သီလံ ဝိနဿတိ သံကိလိဿတိ။ ပရိတာသံ ကတေ မယီတိ မယိ တဿ ပရိတာသံ ကတေ သတိ။

၈၂။ သီလခဏ္ဍဘယာ မယှံ၊ တဿ ဒေဿံ န ဗျာဟရိန္တိ ယထာ စ သီလဘေဒဘယေန နိဟိတသတ္ထော တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ၊ ဧဝံ မယှံ သီလခဏ္ဍဘယာ ဧဝ တဿ ပေါရိသာဒဿ ဒေဿံ အနိဋ္ဌမ္ပိ န ဗျာဟရိံ၊ ကေဝလံ ပန မေတ္တစိတ္တေန ဟိတဝါဒီ ဣဒံ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနံ ဝစနံ အဘာသိံ။

မဟာသတ္တော စ ဂန္တွာ ပုရတော ဌိတော။ ယက္ခိနိပုတ္တော တံ ဝီမံသိတုကာမော ‘‘ကောသိ တွံ၊ ကုတော အာဂတော၊ ကိံ မံ န ဇာနာသိ ‘လုဒ္ဒေါ မနုဿမံသခါဒကော’တိ၊ ကသ္မာ စ ဣဓာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကုမာရော ‘‘အဟံ ဇယဒ္ဒိသရညော ပုတ္တော၊ တွံ ပေါရိသာဒကောတိ ဇာနာမိ၊ ပိတု ဇီဝိတံ ရက္ခိတုံ ဣဓာဂတော၊ တသ္မာ တံ မုဉ္စ၊ မံ ခါဒါ’’တိ အာဟ။ ပုန ယက္ခိနိပုတ္တော မုခါကာရေနေဝ ‘‘တံ တဿ ပုတ္တောတိ အဟံ ဇာနာမိ၊ ဒုက္ကရံ ပန တယာ ကတံ ဧဝံ အာဂစ္ဆန္တေနာ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘န ဣဒံ ဒုက္ကရံ၊ ယံ ပိတု အတ္ထေ ဇီဝိတပရိစ္စဇနံ၊ မာတာပိတုဟေတု ဟိ ဧဝရူပံ ပုညံ ကတွာ ဧကန္တေနေဝ သဂ္ဂေ ပမောဒတိ၊ အဟဉ္စ ‘အမရဏဓမ္မော နာမ ကောစိ သတ္တော နတ္ထီ’တိ ဇာနာမိ၊ အတ္တနာ စ ကိဉ္စိ ကတံ ပါပံ နာမ န သရာမိ၊ တသ္မာ မရဏတောပိ မေ ဘယံ နတ္ထိ၊ ဣဒံ သရီရံ မယာ တေ နိဿဋ္ဌံ၊ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ခါဒါ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၃။

‘‘ဥဇ္ဇာလေဟိ မဟာအဂ္ဂိံ၊ ပပတိဿာမိ ရုက္ခတော၊

တွံ ပက္ကကာလမညာယ၊ ဘက္ခယ မံ ပိတာမဟာ’’တိ။

တံ သုတွာ ယက္ခိနိပုတ္တော ‘‘န သက္ကာ ဣမဿ မံသံ ခါဒိတုံ၊ ဥပါယေန ဣမံ ပလာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တေန ဟိ အရညံ ပဝိသိတွာ သာရဒါရူနိ အာဟရိတွာ နိဒ္ဓူမေ အင်္ဂါရေ ကရောဟိ၊ တတ္ထ တေ မံသံ ပစိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော တထာ ကတွာ တဿ အာရောစေသိ။ သော တံ ဩလောကေန္တော ‘‘အယံ ပုရိသသီဟော မရဏတောပိ ဘယံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ နိဗ္ဘယော နာမ န မယာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော’’တိ လောမဟံသဇာတော ကုမာရံ ဩလောကေသိ။ ကုမာရော ကိဿ မံ ဩလောကေသိ၊ န ယထာဝုတ္တံ ကရောသီတိ။ ယက္ခိနိပုတ္တော မဟာသတ္တံ ‘‘သတ္တဓာ တဿ မုဒ္ဓါ ဖလေယျ၊ ယော တံ ခါဒေယျာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သစေ မံ န ခါဒိတုကာမောသိ၊ အထ ကသ္မာ အဂ္ဂိံ ကာရေသီ’’တိ? ‘‘တဝ ပရိဂ္ဂဏှနတ္ထ’’န္တိ။ ‘‘တွံ ဣဒါနိ မံ ကထံ ပရိဂ္ဂဏှိဿသိ၊ သွာဟံ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တောပိ သက္ကဿ ဒေဝရညော အတ္တာနံ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ န အဒါသိ’’န္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော –

‘‘ဣဒဉှိ သော ဗြာဟ္မဏံ မညမာနော၊ သသော အဝါသေသိ သကေ သရီရေ၊

တေနေဝ သော စန္ဒိမာ ဒေဝပုတ္တော၊ သသတ္ထုတော ကာမဒုဟဇ္ဇ ယက္ခာ’’တိ။(ဇာ။ ၁။၁၆။၉၃) –

ဂါထမာဟ။

တတ္ထ သသော အဝါသေသိ သကေ သရီရေတိ အတ္တနော သရီရဟေတု ဣမံ သရီရံ ခါဒိတွာ ဣဓ ဝသာတိ ဧဝံ သကေ သရီရေ အတ္တနော သရီရံ ဒေန္တော တံ ဗြာဟ္မဏရူပံ သက္ကံ တတ္ထ ဝါသေသိ။ သသတ္ထုတောတိ ‘‘သသီ’’တိ ဧဝံ သသသဒ္ဒေန ထုတော။ ကာမဒုဟောတိ ကာမဝဍ္ဎနော။ ယက္ခာတိ ဒေဝ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော စန္ဒေ သသလက္ခဏံ ကပ္ပဋ္ဌိယံ ပါဋိဟာရိယံ သက္ခိံ ကတွာ အတ္တနော သက္ကေနပိ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကုဏေယျတံ အဘာသိ။ တံ သုတွာ ပေါရိသာဒေါ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတော –

‘‘စန္ဒော ယထာ ရာဟုမုခါ ပမုတ္တော၊ ဝိရောစတေ ပန္နရသေဝ ဘာဏုမာ၊

ဧဝံ တုဝံ ပေါရိသာဒါ ပမုတ္တော၊ ဝိရောစ ကပိလေ မဟာနုဘာဝ၊

အာမောဒယံ ပိတရံ မာတရဉ္စ၊ သဗ္ဗော စ တေ နန္ဒတု ဉာတိပက္ခော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၆။၉၄) –

ဂါထံ ဝတွာ ‘‘ဂစ္ဆ မဟာဝီရာ’’တိ ကုမာရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သောပိ တံ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ဒတွာ ‘‘ယက္ခော နု ခေါ ဧသ၊ နော’’တိ ဝီမံသန္တော ‘‘ယက္ခာနံ အက္ခီနိ ရတ္တာနိ ဟောန္တိ အနိမိသာနိ စ၊ ဆာယာ စ န ပညာယတိ၊ အသမ္ဘီတော ဟောတိ၊ န ဣမဿ တထာ။ တသ္မာ နာယံ ယက္ခော မနုဿော ဧသော၊ မယှံ ကိရ ပိတု တယော ဘာတရော ယက္ခိနိယာ ဂဟိတာ၊ တေသု တာယ ဒွေ ခါဒိတာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဧကော ပုတ္တသိနေဟေန ပဋိဇဂ္ဂိတော ဘဝိဿတိ။ ဣမိနာ တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ နယဂ္ဂါဟေန အနုမာနေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝိယ အဝိပရီတတော နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ‘‘မယှံ ပိတု အာစိက္ခိတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘န တွံ ယက္ခော၊ ပိတု မေ ဇေဋ္ဌဘာတိကောသိ၊ ဧဟိ မယာ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တွံ ပိတာမဟာ’’တိ၊ တွံ မမ မဟာပိတာတိ အတ္ထော။ ဣတရေန ‘‘နာဟံ မနုဿော’’တိ ဝုတ္တေ တေန သဒ္ဓါတဗ္ဗဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုကတာပသဿ သန္တိကံ နေသိ။ တာပသေန ‘‘ကိံ ကရောန္တာ ပိတာ ပုတ္တာ အရညေ ဝိစရထာ’’တိ ပိတုဘာဝေ ကထိတေ ပေါရိသာဒေါ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ၊ တွံ၊ န မေ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမဟ’’န္တိ တာပသဿ သန္တိကေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၄။

‘‘ဣတိ သီလဝတံ ဟေတု၊ နာရက္ခိံ မမ ဇီဝိတံ၊

ပဗ္ဗာဇေသိံ စဟံ တဿ၊ သဒါ ပါဏာတိပါတိက’’န္တိ။

တတ္ထ သီလဝတံ ဟေတူတိ သီလဝန္တာနံ မမ ပိတူနံ ဟေတု။ အထ ဝါ သီလဝတံ ဟေတူတိ သီလဝတဟေတု၊ မယှံ သီလဝတသမာဒါနနိမိတ္တံ တဿ အဘိဇ္ဇနတ္ထံ။ တဿာတိ တံ ပေါရိသာဒံ။

အထ မဟာသတ္တော အတ္တနော မဟာပိတရံ ပဗ္ဗဇိတံ ဝန္ဒိတွာ နဂရဿ သမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ကုမာရော ကိရ အာဂတော’’တိ သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌေန ရညာ နာဂရေဟိ နေဂမဇာနပဒေဟိ စ ပစ္စုဂ္ဂတော ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ တင်္ခဏညေဝ ဘေရိံ စရာပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဘာတိက၊ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယှံ ဥယျာနေ ဝသာ’’တိ။ ‘‘န အာဂစ္ဆာမီ’’တိ။ ရာဇာ တဿ အဿမဿ အဝိဒူရေ ဂါမံ နိဝေသေတွာ ဘိက္ခံ ပဋ္ဌပေသိ။ သော စူဠကမ္မာသဒမ္မနိဂမော နာမ ဇာတော။

တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ တာပသော သာရိပုတ္တော၊ ပေါရိသာဒေါ အင်္ဂုလိမာလော၊ ကနိဋ္ဌာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ အဂ္ဂမဟေသီ ရာဟုလမာတာ၊ အလီနသတ္တုကုမာရော လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ပိတရာ နိဝါရိယမာနော အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ပိတု ဇီဝိတရက္ခဏတ္ထံ ‘‘ပေါရိသာဒဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ နိစ္ဆယော၊ တဿ စ သန္တာသပရိဟရဏတ္ထံ နိဟိတသတ္ထဿ ဂမနံ၊ ‘‘အတ္တနော သီလခဏ္ဍနံ မာ ဟောတူ’’တိ တေန ပိယဝါစာယ သမုဒါစာရော၊ တေန စ နာနာနယေဟိ ပရိဂ္ဂဏှိယမာနဿ မရဏသန္တာသာဘာဝေါ၊ ပိတု အတ္ထေ မယှံ သရီရံ သဖလံ ကရိဿာမီတိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌဘာဝေါ၊ သက္ကေနာပိ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကုဏေယျဿ သသဇာတိယမ္ပိ ပရိစ္စာဂတ္ထံ အတ္တနော ဇီဝိတနိရပေက္ခဘာဝဿ ဇာနနံ၊ တေန သမာဂမေပိ ဩဿဋ္ဌေပိ စိတ္တဿ ဝိကာရာဘာဝေါ၊ တဿ စ မနုဿဘာဝမဟာပိတုဘာဝါနံ အဝိပရီတတော ဇာနနံ၊ ဉာတမတ္တေ စ တံ ကုလသန္တကေ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမတာ၊ ဓမ္မဒေသနာယ သံဝေဇေတွာ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပနန္တိ။ ဧဝမာဒယော ဣဓ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

အလီနသတ္တုစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သင်္ခပါလစရိယာဝဏ္ဏနာ

၈၅။ ဒသမေ သင်္ခပါလောတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဒေဝဘောဂသမ္ပတ္တိသဒိသာယ မဟတိယာ နာဂိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတတ္တာ မဟိဒ္ဓိကော။ ဟေဋ္ဌာ ဒွေ၊ ဥပရိ ဒွေတိ စတဿော ဒါဌာ အာဝုဓာ ဧတဿာတိ ဒါဌာဝုဓော။ ဥဂ္ဂတေဇဝိသတာယ ဃောရဝိသော။ နာဂယောနိသိဒ္ဓါဟိ ဒွီဟိ ဇိဝှာဟိ သမန္နာဂတောတိ ဒွိဇိဝှော။ မဟာနုဘာဝါနမ္ပိ ဥရေန ဂမနတော ‘‘ဥရဂါ’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ နာဂါနံ အဓိပတိဘာဝတော ဥရဂါဓိဘူ။

၈၆။ ဒွိန္နံ မဂ္ဂါနံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ သန္ဓိဘာဝေန ဂတဋ္ဌာနသင်္ခါတေ စတုပ္ပထေ။ အပရာပရံ မဟာဇနသဉ္စရဏဋ္ဌာနဘူတေ မဟာမဂ္ဂေ။ တတော ဧဝ မဟာဇနသမာကိဏ္ဏဘာဝေန နာနာဇနသမာကုလေ။ ဣဒါနိ ဝက္ခမာနာနံ စတုန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန စတုရော အင်္ဂေ။ အဓိဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ၊ စိတ္တေ ဌပေတွာ။ ယဒါဟံ သင်္ခပါလော နာမ ယထာဝုတ္တရူပေါ နာဂရာဇာ ဟောမိ၊ တဒါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဌာနေ ဝါသံ ဥပေါသထဝါသဝသေန နိဝါသံ အကပ္ပယိံ ကပ္ပေသိံ။

မဟာသတ္တော ဟိ ဒါနသီလာဒိပုညပသုတော ဟုတွာ ဗောဓိပရိယေသနဝသေန အပရာပရံ ဒေဝမနုဿဂတီသု သံသရန္တော ကဒါစိ ဒေဝဘောဂသဒိသသမ္ပတ္တိကေ နာဂဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သင်္ခပါလော နာမ နာဂရာဇာ အဟောသိ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ။ သော ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ တာယ သမ္ပတ္တိယာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ မနုဿယောနိံ ပတ္ထေန္တော ဥပေါသထဝါသံ ဝသိ။ အထဿ နာဂဘဝနေ ဝသန္တဿ ဥပေါသထဝါသော န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ သီလံ သံကိလိဿတိ၊ တေန သော နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ကဏှဝဏ္ဏာယ နဒိယာ အဝိဒူရေ မဟာမဂ္ဂဿ စ ဧကပဒိကမဂ္ဂဿ စ အန္တရေ ဧကံ ဝမ္မိကံ ပရိက္ခိပိတွာ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ စာတုဒ္ဒသပန္နရသေသု သမာဒိန္နသီလော ‘‘မမ စမ္မာဒီနိ အတ္ထိကာ ဂဏှန္တူ’’တိ အတ္တာနံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ပါဋိပဒေ နာဂဘဝနံ ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုနာပရံ ယဒါ ဟောမိ၊ သင်္ခပါလော’’တိအာဒိ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တော ဧဝ။

၈၇။ ယံ ပနေတ္ထ ဆဝိယာ စမ္မေနာတိအာဒိကံ ‘‘စတုရော အင်္ဂေ အဓိဋ္ဌာယာ’’တိ ဝုတ္တံ စတုရင်္ဂါဓိဋ္ဌာနဒဿနံ။ ဆဝိစမ္မာနိ ဟိ ဣဓ ဧကမင်္ဂံ။ ဧဝံ ဥပေါသထဝါသံ ဝသန္တဿ မဟာသတ္တဿ ဒီဃော အဒ္ဓါ ဝီတိဝတ္တော။

အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ တထာ သီလံ သမာဒိယိတွာ နိပန္နေ သောဠသ ဘောဇပုတ္တာ ‘‘မံသံ အာဟရိဿာမာ’’တိ အာဝုဓဟတ္ထာ အရညေ စရန္တာ ကိဉ္စိ အလဘိတွာ နိက္ခမန္တာ တံ ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘မယံ အဇ္ဇ ဂေါဓာပေါတကမ္ပိ န လဘိမှာ၊ ဣမံ နာဂရာဇာနံ ဝဓိတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဟာ ခေါ ပနေသ ဂယှမာနော ပလာယေယျာတိ ယထာနိပန္နကံယေဝ နံ ဘောဂေသု သူလေဟိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ သူလာနိ အာဒါယ ဥပသင်္ကမိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿာပိ သရီရံ မဟန္တံ ဧကဒေါဏိကနာဝပ္ပမာဏံ ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတသုမနပုပ္ဖဒါမံ ဝိယ ဇိဉ္ဇုကဖလသဒိသေဟိ အက္ခီဟိ ဇယသုမနပုပ္ဖသဒိသေန စ သီသေန သမန္နာဂတံ အတိဝိယ သောဘတိ။ သော တေသံ သောဠသန္နံ ဇနာနံ ပဒသဒ္ဒေန ဘောဂန္တရတော သီသံ နီဟရိတွာ ရတ္တက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ တေ သူလဟတ္ထေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ အတ္တာနံ ဒါနမုခေ နိယျာတေတွာ ‘‘ဣမေ မမ သရီရံ သတ္တီဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ကရောန္တေ န ဩလောကေဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလခဏ္ဍဘယေန ဒဠှံ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သီသံ ဘောဂန္တရေ ဧဝ ပဝေသေတွာ နိပဇ္ဇိ။

အထ နံ တေ ဥပဂန္တွာ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎန္တာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ တိခိဏသူလေဟိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝိဇ္ဈိတွာ သကဏ္ဋကာ ကာဠဝေတ္တယဋ္ဌိယော ပဟာရမုခေဟိ ပဝေသေတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကာဇေဟိ အာဒါယ မဟာမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ မဟာသတ္တော သူလေဟိ ဝိဇ္ဈနတော ပဋ္ဌာယ ဧကဋ္ဌာနေပိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ တေ န ဩလောကေသိ။ တဿ အဋ္ဌဟိ ကာဇေဟိ အာဒါယ နီယမာနဿ သီသံ ဩလမ္ဗိတွာ ဘူမိံ ပဟရတိ ။ အထ နံ ‘‘သီသမဿ ဩလမ္ဗတီ’’တိ မဟာမဂ္ဂေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သုခုမေန သူလေန နာသာပုဋေ ဝိဇ္ဈိတွာ ရဇ္ဇုကံ ပဝေသေတွာ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ကာဇကောဋိယံ လဂ္ဂေတွာ ပုနပိ ဥက္ခိပိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၈။

‘‘အဒ္ဒသံသု ဘောဇပုတ္တာ၊ ခရာ လုဒ္ဒါ အကာရုဏာ၊

ဥပဂဉ္ဆုံ မမံ တတ္ထ၊ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရပါဏိနော။

၈၉။

‘‘နာသာယ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ၊ နင်္ဂုဋ္ဌေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေ၊

ကာဇေ အာရောပယိတွာန၊ ဘောဇပုတ္တာ ဟရိံသု မ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘောဇပုတ္တာတိ လုဒ္ဒပုတ္တာ။ ခရာတိ ကက္ခဠာ၊ ဖရုသကာယဝစီကမ္မန္တာ။ လုဒ္ဒါတိ ဒါရုဏာ၊ ဃောရမာနသာ။ အကာရုဏာတိ နိက္ကရုဏာ။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရပါဏိနောတိ စတုရဿဒဏ္ဍဟတ္ထာ။ နာသာယ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ ရဇ္ဇုကံ ပဝေသေတုံ သုခုမေန သူလေန နာသာပုဋေ ဝိဇ္ဈိတွာ။ နင်္ဂုဋ္ဌေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကေတိ နင်္ဂုဋ္ဌပ္ပဒေသေ တတ္ထ တတ္ထ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကသမီပေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကာဇေ အာရောပယိတွာနာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဗဒ္ဓေသု အဋ္ဌသု ဝေတ္တလတာမဏ္ဍလေသု ဧကေကသ္မိံ ဩဝိဇ္ဈိတံ ဧကေကံ ကာဇံ ဒွေ ဒွေ ဘောဇပုတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော ခန္ဓံ အာရောပေတွာ။

၉၀။ သသာဂရန္တံ ပထဝိန္တိ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ မဟာပထဝိံ။ သကာနနံ သပဗ္ဗတန္တိ သဒ္ဓိံ ကာနနေဟိ ပဗ္ဗတေဟိ စာတိ သကာနနံ သပဗ္ဗတဉ္စ။ နာသာဝါတေန ဈာပယေတိ သစာဟံ ဣစ္ဆမာနော ဣစ္ဆန္တော ကုဇ္ဈိတွာ နာသာဝါတံ ဝိဿဇ္ဇေယျံ၊ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ သကာနနံ သပဗ္ဗတံ ဣမံ မဟာပထဝိံ ဈာပေယျံ၊ သဟ နာသာဝါတဝိဿဇ္ဇနေန ဆာရိကံ ကရေယျံ၊ ဧတာဒိသော တဒါ မယှံ အာနုဘာဝေါ။

၉၁။ ဧဝံ သန္တေပိ သူလေဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈန္တေ၊ ကောဋ္ဋယန္တေပိ သတ္တိဘိ။ ဘောဇပုတ္တေ န ကုပ္ပာမီတိ ဒုဗ္ဗလဘာဝကရဏတ္ထံ ဝေတ္တလတာပဝေသနတ္ထဉ္စ သာရဒါရူဟိ တစ္ဆေတွာ ကတေဟိ တိခိဏသူလေဟိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝိဇ္ဈန္တေပိ ဒုဗ္ဗလဘာဝကရဏတ္ထံ တိခိဏာဟိ သတ္တီဟိ တဟိံ တဟိံ ကောဋ္ဋယန္တေပိ ဘောဇပုတ္တာနံ လုဒ္ဒါနံ န ကုပ္ပာမိ။ ဧသာ မေ သီလပါရမီတိ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿ တထာ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ယာ မေ မယှံ သီလခဏ္ဍဘယေန တေသံ အကုဇ္ဈနာ၊ ဧသာ ဧကန္တေနေဝ ဇီဝိတနိရပေက္ခဘာဝေန ပဝတ္တာ မယှံ သီလပါရမီ၊ သီလဝသေန ပရမတ္ထပါရမီတိ အတ္ထော။

တထာ ပန ဗောဓိသတ္တေ တေဟိ နီယမာနေ မိထိလနဂရဝါသီ အာဠာရော နာမ ကုဋုမ္ဗိကော ပဉ္စသကဋသတာနိ အာဒါယ သုခယာနကေ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တော တေ ဘောဇပုတ္တေ မဟာသတ္တံ ဟရန္တေ ဒိသွာ ကာရုညံ ဥပ္ပာဒေတွာ တေ လုဒ္ဒေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿာယံ နာဂေါ နီယတိ၊ နေတွာ စိမံ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? တေ ‘‘ဣမဿ နာဂဿ မံသံ သာဒုဉ္စ မုဒုဉ္စ ထူလဉ္စ ပစိတွာ ခါဒိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ သော တေသံ သောဠသဝါဟဂေါဏေ ပသတံ ပသတံ သုဝဏ္ဏမာသကေ သဗ္ဗေသံ နိဝါသနပါရုပနာနိ ဘရိယာနမ္ပိ တေသံ ဝတ္ထာဘရဏာနိ ဒတွာ ‘‘သမ္မာ၊ အယံ မဟာနုဘာဝေါ နာဂရာဇာ၊ အတ္တနော သီလဂုဏေန တုမှာကံ န ဒုဗ္ဘိ၊ ဣမံ ကိလမန္တေဟိ ဗဟုံ တုမှေဟိ အပုညံ ပသုတံ၊ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘အယံ အမှာကံ မနာပေါ ဘက္ခော၊ ဗဟူ စ နော ဥရဂါ ဘုတ္တပုဗ္ဗာ၊ တထာပိ တဝ ဝစနံ အမှေဟိ ပူဇေတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဣမံ နာဂံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာသတ္တံ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ အတ္တနော ကက္ခဠတာယ တာ ကဏ္ဋကာစိတာ အာဝုတာ ကာဠဝေတ္တလတာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတုံ အာရဘိံသု။

အထ သော နာဂရာဇာနံ ကိလမန္တံ ဒိသွာ အကိလမေန္တောဝ အသိနာ လတာ ဆိန္ဒိတွာ ဒါရကာနံ ကဏ္ဏဝေဓတော ပဋိဟရဏနိယာမေန အဒုက္ခာပေန္တော သဏိကံ နီဟရိ။ တသ္မိံ ကာလေ တေ ဘောဇပုတ္တာ ယံ ဗန္ဓနံ တဿ နတ္ထုတော ပဝေသေတွာ ပဋိမုက္ကံ၊ တံ ဗန္ဓနံ သဏိကံ မောစယိံသု။ မဟာသတ္တော မုဟုတ္တံ ပါစီနာဘိမုခေါ ဂန္တွာ အဿုပုဏ္ဏေဟိ နေတ္တေဟိ အာဠာရံ ဩလောကေသိ။ လုဒ္ဒါ ထောကံ ဂန္တွာ ‘‘ဥရဂေါ ဒုဗ္ဗလော၊ မတကာလေ ဂဟေတွာဝ နံ ဂမိဿာမာ’’တိ နိလီယိံသု။ အာဠာရော မဟာသတ္တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဂစ္ဆေဝ ခေါ တွံ၊ မဟာနာဂ၊ မာ တံ လုဒ္ဒါ ပုန ဂဟေသု’’န္တိ ဝဒန္တော ထောကံ တံ နာဂံ အနုဂန္တွာ နိဝတ္တိ။

ဗောဓိသတ္တော နာဂဘဝနံ ဂန္တွာ တတ္ထ ပပဉ္စံ အကတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နိက္ခမိတွာ အာဠာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နာဂဘဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ တံ တတ္ထ နေတွာ တီဟိ ကညာသတေဟိ သဒ္ဓိံ မဟန္တမဿ ယသံ ဒတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ သန္တပ္ပေသိ။ အာဠာရော နာဂဘဝနေ ဧကဝဿံ ဝသိတွာ ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ သမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ နာဂရာဇဿ ကထေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဂဟေတွာ တတော နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ အပရဘာဂေ စာရိကံ စရန္တော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဗာရာဏသိရညာ သမာဂတော တေန အာစာရသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ ပသန္နေန ‘‘တွံ ဥဠာရဘောဂါ မညေ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာကာရဏံ ကထေန္တော လုဒ္ဒါနံ ဟတ္ထတော ဗောဓိသတ္တဿ ဝိဿဇ္ဇာပနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ရညော အာစိက္ခိတွာ –

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ မာနုသကာပိ ကာမာ၊ အသဿတာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာ၊

အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ၊ သဒ္ဓါယဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ၊ ရာဇ။

‘‘ဒုမပ္ဖလာနီဝ ပတန္တိ မာဏဝါ၊ ဒဟရာ စ ဝုဒ္ဓါ စ သရီရဘေဒါ၊

ဧတမ္ပိ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၁-၁၉၂) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ –

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ သေဝိတဗ္ဗာ သပညာ၊ ဗဟုဿုတာ ယေ ဗဟုဌာနစိန္တိနော၊

နာဂဉ္စ သုတွာန တဝဉ္စဠာရ၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၃) –

အာဟ။

အထဿ တာပသော –

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ သေဝိတဗ္ဗာ သပညာ၊ ဗဟုဿုတာ ယေ ဗဟုဌာနစိန္တိနော၊

နာဂဉ္စ သုတွာန မမဉ္စ ရာဇ၊ ကရောဟိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၄) –

ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တတ္ထေဝ စတ္တာရော ဝဿာနမာသေ ဝသိတွာ ပုန ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ယာဝဇီဝံ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ယာဝဇီဝံ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ သောပိ ရာဇာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

တဒါ အာဠာရော သာရိပုတ္တတ္ထေရော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ သင်္ခပါလနာဂရာဇာ လောကနာထော။

တဿ သရီရပရိစ္စာဂေါ ဒါနပါရမီ၊ တထာရူပေနပိ ဝိသတေဇေန သမန္နာဂတဿ တထာရူပါယပိ ပီဠာယ သတိ သီလဿ အဘိန္နတာ သီလပါရမီ၊ ဒေဝဘောဂသမ္ပတ္တိသဒိသံ ဘောဂံ ပဟာယ နာဂဘဝနတော နိက္ခမိတွာ သမဏဓမ္မကရဏံ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ ‘‘ဒါနာဒိအတ္ထံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သံဝိဒဟနံ ပညာပါရမီ၊ ကာမဝိတက္ကဝိနောဒနံ အဓိဝါသနဝီရိယဉ္စ ဝီရိယပါရမီ၊ အဓိဝါသနခန္တိ ခန္တိပါရမီ၊ သစ္စသမာဒါနံ သစ္စပါရမီ၊ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ ဘောဇပုတ္တေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တာနုဒ္ဒယဘာဝေါ မေတ္တာပါရမီ၊ ဝေဒနာယ သတ္တသင်္ခါရကတဝိပ္ပကာရေသု စ မဇ္ဈတ္တဘာဝေါ ဥပေက္ခာပါရမီတိ ဧဝံ ဒသ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ။ သီလပါရမီ ပန အတိသယဝတီတိ ကတွာ သာ ဧဝ ဒေသနံ အာရုဠှာ။ တထာ ဣဓ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ‘‘ယောဇနသတိကေ နာဂဘဝနဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိနာ ဘူရိဒတ္တစရိယာယံ (စရိယာ။ ၂။၁၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာရဟံ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

သင်္ခပါလစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဧတေတိ ယေ ဟတ္ထိနာဂစရိယာဒယော ဣမသ္မိံ ဝဂ္ဂေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ အနန္တရဂါထာယ စ ‘‘ဟတ္ထိနာဂေါ ဘူရိဒတ္တော’’တိအာဒိနာ ဥဒ္ဒါနဝသေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿိတာ နဝ စရိယာ၊ တေ သဗ္ဗေ ဝိသေသတော သီလပါရမိပူရဏဝသေန ပဝတ္တိယာ သီလံ ဗလံ ဧတေသန္တိ သီလဗလာ။ သီလဿ ပရမတ္ထပါရမိဘူတဿ ပရိက္ခရဏတော သန္တာနဿ စ ပရိဘာဝနာဝသေန အဘိသင်္ခရဏတော ပရိက္ခာရာ။ ဥက္ကံသဂတာယ သီလပရမတ္ထပါရမိယာ အသမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ပဒေသော ဧတေသံ အတ္ထိ၊ န နိပ္ပဒေသောတိ ပဒေသိကာ သပ္ပဒေသာ။ ကသ္မာတိ စေ? အာဟ ‘‘ဇီဝိတံ ပရိရက္ခိတွာ၊ သီလာနိ အနုရက္ခိသ’’န္တိ၊ ယသ္မာ ဧတေသု ဟတ္ထိနာဂစရိယာဒီသု (စရိယာ။ ၂။၁ အာဒယော) အဟံ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဧကဒေသေန ပရိရက္ခိတွာဝ သီလာနိ အနုရက္ခိံ၊ ဇီဝိတံ န သဗ္ဗထာ ပရိစ္စဇိံ၊ ဧကန္တေနေဝ ပန သင်္ခပါလဿ မေ သတော သဗ္ဗကာလမ္ပိ ဇီဝိတံ ယဿ ကဿစိ နိယျတ္တံ၊ သင်္ခပါလနာဂရာဇဿ ပန မေ မဟာနုဘာဝဿ ဥဂ္ဂဝိသတေဇဿ သတော သမာနဿ သဗ္ဗကာလမ္ပိ တေဟိ လုဒ္ဒေဟိ သမာဂမေ တတော ပုဗ္ဗေပိ ပစ္ဆာပိ သတော ဧဝံ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ အကတွာ ယဿ ကဿစိ သီလာနုရက္ခဏတ္ထမေဝ ဇီဝိတံ ဧကံသေနေဝ နိယျတ္တံ နီယာတိတံ ဒါနမုခေ နိဿဋ္ဌံ၊ တသ္မာ သာ သီလပါရမီတိ ယသ္မာ စေတဒေဝံ၊ တသ္မာ တေန ကာရဏေန သာ ပရမတ္ထပါရမိဘာဝံ ပတ္တာ မယှံ သီလပါရမီတိ ဒဿေတီတိ။

ပရမတ္ထဒီပနိယာ စရိယာပိဋကသံဝဏ္ဏနာယ

ဒသဝိဓစရိယာသင်္ဂဟဿ ဝိသေသတော

သီလပါရမိဝိဘာဝနဿ

ဒုတိယဝဂ္ဂဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။