📜

၃။ ယုဓဉ္ဇယဝဂ္ဂေါ

၁။ ယုဓဉ္ဇယစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ အမိတယသောတိ အပရိမိတပရိဝါရဝိဘဝေါ။ ရာဇပုတ္တော ယုဓဉ္ဇယောတိ ရမ္မနဂရေ သဗ္ဗဒတ္တဿ နာမ ရညော ပုတ္တော နာမေန ယုဓဉ္ဇယော နာမ။

အယဉှိ ဗာရာဏသီ ဥဒယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၃၇ အာဒယော) သုရုန္ဓနနဂရံ နာမ ဇာတာ။ စူဠသုတသောမဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၉၅ အာဒယော) သုဒဿနံ နာမ၊ သောဏနန္ဒဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၉၂ အာဒယော) ဗြဟ္မဝဍ္ဎနံ နာမ၊ ခဏ္ဍဟာလဇာတကေ(ဇာ။ ၂။၂၂။၉၈၂ အာဒယော) ပုပ္ဖဝတီ နာမ၊ ဣမသ္မိံ ပန ယုဓဉ္ဇယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၇၃ အာဒယော) ရမ္မနဂရံ နာမ အဟောသိ၊ ဧဝမဿ ကဒါစိ နာမံ ပရိဝတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ရာဇပုတ္တောတိ ရမ္မနဂရေ သဗ္ဗဒတ္တဿ နာမ ရညော ပုတ္တော’’တိ။ တဿ ပန ရညော ပုတ္တသဟဿံ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဇေဋ္ဌပုတ္တော၊ တဿ ရာဇာ ဥပရဇ္ဇံ အဒါသိ။ သော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ ရထဝရံ အဘိရုဟိတွာ မဟန္တေန သိရိဝိဘဝေန ဥယျာနကီဠံ ဂစ္ဆန္တော ရုက္ခဂ္ဂတိဏဂ္ဂသာခဂ္ဂမက္ကဋကသုတ္တဇာလာဒီသု မုတ္တာဇာလာကာရေန လဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒူ ဒိသွာ ‘‘သမ္မ သာရထိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတေ၊ ဒေဝ၊ ဟိမသမယေ ပတနကဥဿာဝဗိန္ဒူ နာမာ’’တိ သုတွာ ဒိဝသဘာဂံ ဥယျာနေ ကီဠိတွာ သာယနှကာလေ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော တေ အဒိသွာ ‘‘သမ္မ သာရထိ၊ ကဟံ တေ ဥဿာဝဗိန္ဒူ၊ န တေ ဣဒါနိ ပဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ သူရိယေ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ သဗ္ဗေ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိလယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ သုတွာ ‘‘ယထာ ဣမေ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရာပိ တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒုသဒိသာဝ၊ တသ္မာ မယာ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ အပီဠိတေနေဝ မာတာပိတရော အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥဿာဝဗိန္ဒုမေဝ အာရမ္မဏံ ကတွာ အာဒိတ္တေ ဝိယ တယော ဘဝေ ပဿန္တော အတ္တနော ဂေဟံ အာဂန္တွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဝိနိစ္ဆယသာလာယ နိသိန္နဿ ပိတု သန္တိကမေဝ ဂန္တွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဥဿာဝဗိန္ဒုံ သူရိယာတပေ၊ ပတိတံ ဒိသွာန သံဝိဇိံ။

၂။

‘‘တညေဝါဓိပတိံ ကတွာ၊ သံဝေဂမနုဗြူဟယိံ၊

မာတာပိတူ စ ဝန္ဒိတွာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမနုယာစဟ’’န္တိ။

တတ္ထ သူရိယာတပေတိ သူရိယာတပဟေတု၊ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿနိမိတ္တံ။ ‘‘သူရိယာတပေနာ’’တိပိ ပါဌော။ ပတိတံ ဒိသွာနာတိ ဝိနဋ္ဌံ ပဿိတွာ၊ ပုဗ္ဗေ ရုက္ခဂ္ဂါဒီသု မုတ္တာဇာလာဒိအာကာရေန လဂ္ဂံ ဟုတွာ ဒိဿမာနံ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿေန ဝိနဋ္ဌံ ပညာစက္ခုနာ ဩလောကေတွာ။ သံဝိဇိန္တိ ယထာ ဧတာနိ၊ ဧဝံ သတ္တာနံ ဇီဝိတာနိပိ လဟုံ လဟုံ ဘိဇ္ဇမာနသဘာဝါနီတိ အနိစ္စတာမနသိကာရဝသေန သံဝေဂမာပဇ္ဇိံ။

တညေဝါဓိပတိံ ကတွာ၊ သံဝေဂမနုဗြူဟယိန္တိ တညေဝ ဥဿာဝဗိန္ဒူနံ အနိစ္စတံ အဓိပတိံ မုခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ တထေဝ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ ဣတ္တရဋ္ဌိတိကတံ ပရိတ္တကာလတံ မနသိကရောန္တော ဧကဝါရံ ဥပ္ပန္နံ သံဝေဂံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒနေန အနုဝဍ္ဎေသိံ။ ပဗ္ဗဇ္ဇမနုယာစဟန္တိ ‘‘တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒူ ဝိယ န စိရဋ္ဌိတိကေ သတ္တာနံ ဇီဝိတေ မယာ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ အနဘိဘူတေနေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ယတ္ထ ဧတာနိ န သန္တိ၊ တံ အမတံ မဟာနိဗ္ဗာနံ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာထာ’’တိ တေ အဟံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိံ။ ဧဝံ မဟာသတ္တေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ယာစိတာယ သကလနဂရေ မဟန္တံ ကောလာဟလမဟောသိ – ‘‘ဥပရာဇာ ကိရ ယုဓဉ္ဇယော ပဗ္ဗဇိတုကာမော’’တိ ။

တေန စ သမယေန ကာသိရဋ္ဌဝါသိနော ရာဇာနံ ဒဋ္ဌုံ အာဂန္တွာ ရမ္မကေ ပဋိဝသန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သန္နိပတိံသု။ ဣတိ သပရိသော ရာဇာ နေဂမာ စေဝ ဇာနပဒါ စ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာ ဒေဝီ စ သဗ္ဗေ စ ဩရောဓာ မဟာသတ္တံ ‘‘မာ ခေါ တွံ၊ တာတ ကုမာရ၊ ပဗ္ဗဇီ’’တိ နိဝါရေသုံ။ တတ္ထ ရာဇာ ‘‘သစေ တေ ကာမေဟိ ဦနံ၊ အဟံ တေ ပရိပူရယာမိ၊ အဇ္ဇေဝ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ တဿ မဟာသတ္တော –

‘‘မာ မံ ဒေဝ နိဝါရေဟိ၊ ပဗ္ဗဇန္တံ ရထေသဘ၊

မာဟံ ကာမေဟိ သမ္မတ္တော၊ ဇရာယ ဝသမနွဂူ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၇၇) –

အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒမေဝ ဝတွာ တံ သုတွာ သဒ္ဓိံ ဩရောဓေဟိ မာတုယာ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တိယာ –

‘‘ဥဿာဝေါဝ တိဏဂ္ဂမှိ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

ဧဝမာယု မနုဿာနံ၊ မာ မံ အမ္မ နိဝါရယာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၇၉) –

အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာကာရဏံ ကထေတွာ နာနပ္ပကာရံ တေဟိ ယာစိယမာနောပိ အဘိသံဝဍ္ဎမာနသံဝေဂတ္တာ အနောသက္ကိတမာနသော ပိယတရေ မဟတိ ဉာတိပရိဝဋ္ဋေ ဥဠာရေ ရာဇိဿရိယေ စ နိရပေက္ခစိတ္တော ပဗ္ဗဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၃။

‘‘ယာစန္တိ မံ ပဉ္ဇလိကာ၊ သနေဂမာ သရဋ္ဌကာ၊

အဇ္ဇေဝ ပုတ္တ ပဋိပဇ္ဇ၊ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ မဟာမဟိံ။

၄။

‘‘သရာဇကေ သဟောရောဓေ၊ သနေဂမေ သရဋ္ဌကေ၊

ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တေ၊ အနပေက္ခော ပရိစ္စဇိ’’န္တိ။

တတ္ထ ပဉ္ဇလိကာတိ ပဂ္ဂဟိတအဉ္ဇလိကာ။ သနေဂမာ သရဋ္ဌကာတိ နေဂမေဟိ စေဝ ရဋ္ဌဝါသီဟိ စ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေ ရာဇပုရိသာ ‘‘မာ ခေါ၊ တွံ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇီ’’တိ မံ ယာစန္တိ။ မာတာပိတရော ပန အဇ္ဇေဝ ပုတ္တ ပဋိပဇ္ဇ၊ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိအဘိဝုဒ္ဓိယာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ စ၊ ဣဒ္ဓံ ဝိဘဝသာရသမ္ပတ္တိယာ သဿာဒိနိပ္ဖတ္တိယာ စ၊ ဖီတံ ဣမံ မဟာမဟိံ အနုသာသ၊ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေဟီတိ ယာစန္တိ။ ဧဝံ ပန သဟ ရညာတိ သရာဇကေ၊ တထာ သဟောရောဓေ သနေဂမေ သရဋ္ဌကေ မဟာဇနေ ယထာ သုဏန္တာနမ္ပိ ပဂေဝ ပဿန္တာနံ မဟန္တံ ကာရုညံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ကရုဏံ ပရိဒေဝန္တေ တတ္ထ တတ္ထ အနပေက္ခော အလဂ္ဂစိတ္တော ‘‘အဟံ တဒါ ပဗ္ဗဇိ’’န္တိ ဒဿေတိ။

၅-၆။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ စက္ကဝတ္တိသိရိသဒိသံ ရဇ္ဇသိရိံ ပိယတရေ ဉာတိဗန္ဓဝေ ပဟာယ သိနိဒ္ဓံ ပရိဂ္ဂဟပရိဇနံ လောကာဘိမတံ မဟန္တံ ယသဉ္စ နိရပေက္ခော ပရိစ္စဇိန္တိ ဒဿေတုံ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ ကေဝလန္တိ အနဝသေသံ ဣတ္ထာဂါရံ သမုဒ္ဒပရိယန္တဉ္စ ပထဝိံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိပ္ပာယေန စဇမာနော ဧဝံ မေ သမ္မာသမ္ဗောဓိ သက္ကာ အဓိဂန္တုန္တိ ဗောဓိယာယေဝ ကာရဏာ န ကိဉ္စိ စိန္တေသိံ၊ န တတ္ထ ဤသကံ လဂ္ဂံ ဇနေသိန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ မာတာပိတရော တဉ္စ မဟာယသံ ရဇ္ဇဉ္စ မေ န ဒေဿံ၊ ပိယမေဝ၊ တတော ပန သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ မယှံ ပိယတရံ၊ တသ္မာ မာတာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ရဇ္ဇံ အဟံ တဒါ ပရိစ္စဇိန္တိ။

တဒေတံ သဗ္ဗံ ပရိစ္စဇိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ မဟာသတ္တေ နိက္ခမန္တေ တဿ ကနိဋ္ဌဘာတာ ယုဓိဋ္ဌိလကုမာရော နာမ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ အနုဗန္ဓိ။ တေ ဥဘောပိ နဂရာ နိက္ခမ္မ မဟာဇနံ နိဝတ္တေတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မနောရမေ ဌာနေ အဿမပဒံ ကတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဒီဟိ ယာဝဇီဝံ ယာပေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယနာ အဟေသုံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ဥဘော ကုမာရာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ယုဓဉ္ဇယော ယုဓိဋ္ဌိလော၊

ပဟာယ မာတာပိတရော၊ သင်္ဂံ ဆေတွာန မစ္စုနော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၈၃)၊

တတ္ထ သင်္ဂံ ဆေတွာန မစ္စုနောတိ မစ္စုမာရဿ သဟကာရိကာရဏဘူတတ္တာ သန္တကံ ရာဂဒေါသမောဟသင်္ဂံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဆိန္ဒိတွာ ဥဘောပိ ပဗ္ဗဇိတာတိ။

တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ ယုဓိဋ္ဌိလကုမာရော အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ယုဓဉ္ဇယော လောကနာထော။

တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇတော ပုဗ္ဗေ ပဝတ္တိတမဟာဒါနာနိ စေဝ ရဇ္ဇာဒိပရိစ္စာဂေါ စ ဒါနပါရမီ၊ ကာယဝစီသံဝရော သီလပါရမီ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဈာနာဓိဂမော စ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ အနိစ္စတော မနသိကာရံ အာဒိံ ကတွာ အဘိညာဓိဂမပရိယောသာနာ ပညာ ဒါနာဒီနံ ဥပကာရာနုပကာရဓမ္မပရိဂ္ဂဏှနပညာ စ ပညာပါရမီ၊ သဗ္ဗတ္ထ တဒတ္ထသာဓနံ ဝီရိယံ ဝီရိယပါရမီ ၊ ဉာဏခန္တိ အဓိဝါသနခန္တိ စ ခန္တိပါရမီ၊ ပဋိညာယ အဝိသံဝါဒနံ သစ္စပါရမီ၊ သဗ္ဗတ္ထ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ သဗ္ဗသတ္တေသု ဟိတစိတ္တတာယ မေတ္တာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန စ မေတ္တာပါရမီ၊ သတ္တသင်္ခါရကတဝိပ္ပကာရဥပေက္ခနဝသေန ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန စ ဥပေက္ခာပါရမီတိ ဒသ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ။ ဝိသေသတော ပန နေက္ခမ္မပါရမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ အကိတ္တိစရိယာယံ ဝိယ ဣဓာပိ မဟာပုရိသဿ အစ္ဆရိယဂုဏာ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘‘ဧဝံ အစ္ဆရိယာ ဟေတေ၊ အဗ္ဘုတာ စ မဟေသိနော…ပေ… ဓမ္မဿ အနုဓမ္မတော’’တိ။

ယုဓဉ္ဇယစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သောမနဿစရိယာဝဏ္ဏနာ

၇။ ဒုတိယေ ဣန္ဒပတ္ထေ ပုရုတ္တမေတိ ဧဝံနာမကေ နဂရဝရေ။ ကာမိတောတိ မာတာပိတုအာဒီဟိ ‘‘အဟော ဝတ ဧကော ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧဝံ စိရကာလေ ပတ္ထိတော။ ဒယိတောတိ ပိယာယိတော။ သောမနဿောတိ ဝိဿုတောတိ ‘‘သောမနဿော’’တိ ဧဝံ ပကာသနာမော။

၈။ သီလဝါတိ ဒသကုသလကမ္မပထသီလေန စေဝ အာစာရသီလေန စ သမန္နာဂတော။ ဂုဏသမ္ပန္နောတိ သဒ္ဓါဗာဟုသစ္စာဒိဂုဏေဟိ ဥပေတော၊ ပရိပုဏ္ဏော ဝါ။ ကလျာဏပဋိဘာနဝါတိ တံတံဣတိကတ္တဗ္ဗသာဓနေန ဥပါယကောသလ္လသင်္ခါတေန စ သုန္ဒရေန ပဋိဘာနေန သမန္နာဂတော။ ဝုဍ္ဎာပစာယီတိ မာတာပိတရော ကုလေ ဇေဋ္ဌာတိ ဧဝံ ယေ ဇာတိဝုဍ္ဎာ၊ ယေ စ သီလာဒိဂုဏေဟိ ဝုဍ္ဎာ၊ တေသံ အပစာယနသီလော။ ဟိရီမာတိ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏာယ ဟိရိယာ သမန္နာဂတော။ သင်္ဂဟေသု စ ကောဝိဒေါတိ ဒါနပိယဝစနအတ္ထစရိယာသမာနတ္တတာသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ယထာရဟံ သတ္တာနံ သင်္ဂဏှနေသု ကုသလော။ ဧဝရူပေါ ရေဏုဿ နာမ ကုရုရာဇဿ ပုတ္တော သောမနဿောတိ ဝိဿုတော ယဒါ ဟောမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၉။ တဿ ရညော ပတိကရောတိ တေန ကုရုရာဇေန ပတိ အဘိက္ခဏံ ဥပကတ္တဗ္ဗဘာဝေန ပတိကရော ဝလ္လဘော။ ကုဟကတာပသောတိ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနလက္ခဏေန ကောဟညေန ဇီဝိတကပ္ပနကော ဧကော တာပသော၊ တဿ ရညော သက္ကာတဗ္ဗော အဟောသိ။ အာရာမန္တိ ဖလာရာမံ၊ ယတ္ထ ဧဠာလုကလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍတိပုသာဒိဝလ္လိဖလာနိ စေဝ တဏ္ဍုလေယျကာဒိသာကဉ္စ ရောပီယတိ။ မာလာဝစ္ဆန္တိ ဇာတိအတိမုတ္တကာဒိပုပ္ဖဂစ္ဆံ၊ တေန ပုပ္ဖာရာမံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ စ အာရာမံ ကတွာ တတ္ထ မာလာဝစ္ဆဉ္စ ယထာဝုတ္တဖလဝစ္ဆဉ္စ ရောပေတွာ တတော လဒ္ဓဓနံ သံဟရိတွာ ဌပေန္တော ဇီဝတီတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – တဒါ မဟာရက္ခိတော နာမ တာပသော ပဉ္စသတတာပသပရိဝါရော ဟိမဝန္တေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တော ဣန္ဒပတ္ထနဂရံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ သပရိသော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ရာဇဒွါရံ ပါပုဏိ။ ရာဇာ ဣသိဂဏံ ဒိသွာ ဣရိယာပထေ ပသန္နော အလင်္ကတမဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေနာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ဝဿာရတ္တံ မမ ဥယျာနေယေဝ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ကာရေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဒတွာ နိက္ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေပိ တေ ရာဇနိဝေသနေ ဘုဉ္ဇန္တိ။

ရာဇာ ပန အပုတ္တကော ပုတ္တေ ပတ္ထေတိ၊ ပုတ္တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝဿာရတ္တစ္စယေန မဟာရက္ခိတော ‘‘ဟိမဝန္တံ ဂမိဿာမာ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ရညာ ကတသက္ကာရသမ္မာနော နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဇ္ဈနှိကသမယေ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဧကဿ သန္ဒစ္ဆာယဿ ရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ သပရိသော နိသီဒိ။ တာပသာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ရာဇာ အပုတ္တကော၊ သာဓု ဝတဿ သစေ ရာဇပုတ္တံ လဘေယျာ’’တိ။ မဟာရက္ခိတော တံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ရညော ပုတ္တော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘မာ တုမှေ စိန္တယိတ္ထ၊ အဇ္ဇ ပစ္စူသကာလေ ဧကော ဒေဝပုတ္တော စဝိတွာ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ အာဟ။

တံ သုတွာ ဧကော ကူဋဇဋိလော ‘‘ဣဒါနိ ရာဇကုလူပကော ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တာပသာနံ ဂမနကာလေ ဂိလာနာလယံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ မဟာရက္ခိတော တဿ နိပန္နကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဣသိဂဏံ အာဒါယ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ ကုဟကော နိဝတ္တိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဌတွာ ‘‘မဟာရက္ခိတဿ ဥပဋ္ဌာကတာပသော အာဂတော’’တိ ရညော အာရောစာပေတွာ ရညာ ဝေဂေန ပက္ကောသာပိတော ပါသာဒံ အဘိရုယှ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ရာဇာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဣသီနံ အာရောဂျံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အတိခိပ္ပံ နိဝတ္တိတ္ထ၊ ကေနတ္ထေန အာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။

မဟာရာဇ၊ ဣသိဂဏော သုခနိသိန္နော ‘‘သာဓု ဝတဿ သစေ ရညော ဝံသာနုရက္ခကော ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အဟံ တံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ရညော ပုတ္တော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ‘‘မဟိဒ္ဓိကော ဒေဝပုတ္တော စဝိတွာ အဂ္ဂမဟေသိယာ သုဓမ္မာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘အဇာနန္တာ ဂဗ္ဘံ နာသေယျုံ၊ အာစိက္ခိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ တုမှာကံ ကထနတ္ထာယ အာဂတော၊ ကထိတံ ဝေါ မယာ၊ ဂစ္ဆာမဟ’’န္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ န သက္ကာ ဂန္တု’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ပသန္နစိတ္တော ကုဟကတာပသံ ဥယျာနံ နေတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟိတွာ အဒါသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇကုလေ ဘုဉ္ဇန္တော ဝသတိ၊ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကော’’တွေဝဿ နာမံ အဟောသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော တာဝတိံသဘဝနတော စဝိတွာ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ ဇာတဿ စ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘သောမနဿော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎတိ။ ကုဟကတာပသောပိ ဥယျာနဿ ဧကပဿေ နာနပ္ပကာရံ သူပေယျသာကဉ္စ ဖလဝလ္လိအာဒယော စ ရောပေတွာ ပဏ္ဏိကာနံ ဟတ္ထေ ဝိက္ကိဏန္တော ဓနံ သံဟရတိ။ အထ ဗောဓိသတ္တဿ သတ္တဝဿိကကာလေ ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သော ‘‘တာတ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုတာပသေ မာ ပမဇ္ဇာ’’တိ ကုမာရံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတုံ ဂတော။

၁၀-၁၃။ အထေကဒိဝသံ ကုမာရော ‘‘ဇဋိလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကူဋဇဋိလံ ဧကံ ဂန္ဓိကကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဒွေ ဃဋေ ဂဟေတွာ သာကဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒကံ သိဉ္စန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကူဋဇဋိလော အတ္တနော သမဏဓမ္မံ အကတွာ ပဏ္ဏိကကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ ပဏ္ဏိကဂဟပတိကာ’’တိ တံ လဇ္ဇာပေတွာ အဝန္ဒိတွာ ဧဝ နိက္ခမိ။

ကူဋဇဋိလော ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ ဧဝရူပေါ၊ ပစ္ဆာ ‘ကော ဇာနာတိ ကိံ ကရိဿတီ’တိ ဣဒါနေဝ နံ နာသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရညော အာဂမနကာလေ ပါသာဏဖလကံ ဧကမန္တံ ခိပိတွာ ပါနီယဃဋံ ဘိန္ဒိတွာ ပဏ္ဏသာလာယ တိဏာနိ ဝိကိရိတွာ သရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ သသီသံ ပါရုပိတွာ မဟာဒုက္ခပ္ပတ္တော ဝိယ မဉ္စေ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ နိဝေသနံ အပဝိသိတွာဝ ‘‘မမ သာမိကံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရံ ဂန္တွာ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အန္တော ပဝိသိတွာ တံ နိပန္နကံ ဒိသွာ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကေန၊ တွံ ဘန္တေ၊ ဧဝံ ဝိဟေဌိတော၊ ကမဇ္ဇ ယမလောကံ နေမိ၊ တံ မေ သီဃံ အာစိက္ခာ’’တိ။

တံ သုတွာ ကူဋဇဋိလော နိတ္ထုနန္တော ဥဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌော၊ မဟာရာဇ၊ တွံ မေ၊ ပဿိတွာ တယိ ဝိဿာသေန အဟံ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ ပတ္တော၊ တဝ ပုတ္တေနမှိ ဧဝံ ဝိဟေဌိတောတိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ စောရဃာတကေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆထ ကုမာရဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ သရီရဉ္စဿ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒိတွာ ရထိယာ ရထိယံ ဝိကိရထာ’’တိ။ တေ မာတရာ အလင်္ကရိတွာ အတ္တနော အင်္ကေ နိသီဒါပိတံ ကုမာရံ အာကဍ္ဎိံသု – ‘‘ရညာ တေ ဝဓော အာဏတ္တော’’တိ။ ကုမာရော မရဏဘယတဇ္ဇိတော မာတု အင်္ကတော ဝုဋ္ဌာယ – ‘‘ရညော မံ ဒဿေထ၊ သန္တိ ရာဇကိစ္စာနီ’’တိ အာဟ။ တေ ကုမာရဿ ဝစနံ သုတွာ မာရေတုံ အဝိသဟန္တာ ဂေါဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုယာ ပရိကဍ္ဎန္တာ နေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တမဟံ ဒိသွာန ကုဟက’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ထုသရာသိံဝ အတဏ္ဍုလန္တိ တဏ္ဍုလကဏေဟိ ဝိရဟိတံ ထုသရာသိံ ဝိယ၊ ဒုမံဝ ရုက္ခံ ဝိယ၊ အန္တော မဟာသုသိရံ။ ကဒလိံဝ အသာရကံ သီလာဒိသာရရဟိတံ တာပသံ အဟံ ဒိသွာ နတ္ထိ ဣမဿ သတံ သာဓူနံ ဈာနာဒိဓမ္မော။ ကသ္မာ? သာမညာ သမဏဘာဝါ သီလမတ္တတောပိ အပဂတော ပရိဟီနော အယံ၊ တထာ ဟိ အယံ ဟိရီသုက္ကဓမ္မဇဟိတော ပဇဟိတဟိရိသင်္ခါတသုက္ကဓမ္မော။ ဇီဝိတဝုတ္တိကာရဏာတိ ‘‘ကေဝလံ ဇီဝိတဿေဝ ဟေတု အယံ တာပသလိင်္ဂေန စရတီ’’တိ စိန္တေသိန္တိ ဒဿေတိ။ ပရန္တိဟီတိ ပရန္တော ပစ္စန္တော နိဝါသဘူတော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပရန္တိနော၊ သီမန္တရိကဝါသိနော။ တေဟိ ပရန္တီဟိ အဋဝိကေဟိ ပစ္စန္တဒေသော ခေါဘိတော အဟောသိ။ တံ ပစ္စန္တကောပံ နိသေဓေတုံ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တော မမ ပိတာ ကုရုရာဇာ ‘‘တာတ သောမနဿကုမာရ၊ မယှံ သာမိကံ ဥဂ္ဂတာပနံ ဃောရတပံ ပရမသန္တိန္ဒြိယံ ဇဋိလံ မာ ပမဇ္ဇိ။ သော ဟိ အမှာကံ သဗ္ဗကာမဒဒေါ၊ တသ္မာ ယဒိစ္ဆကံ စိတ္တရုစိယံ တဿ စိတ္တာနုကူလံ ပဝတ္တေဟိ အနုဝတ္တေဟီ’’တိ တဒါ မံ အနုသာသီတိ ဒဿေတိ။

၁၄။ တမဟံ ဂန္တွာနုပဋ္ဌာနန္တိ ပိတု ဝစနံ အနတိက္ကန္တော တံ ကူဋတာပသံ ဥပဋ္ဌာနတ္ထံ ဂန္တွာ တံ သာကဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တံ ဒိသွာ ‘‘ပဏ္ဏိကော အယ’’န္တိ စ ဉတွာ ကစ္စိ တေ၊ ဂဟပတိ၊ ကုသလန္တိ၊ ဂဟပတိ၊ တေ သရီရဿ ကစ္စိ ကုသလံ ကုသလမေဝ၊ တထာ ဟိ သာကဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒကံ အာသိဉ္စသိ။ ကိံ ဝါ တဝ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ အာဟရီယတု၊ တထာ ဟိ ပဏ္ဏိကဝုတ္တိံ အနုတိဋ္ဌသီတိ ဣဒံ ဝစနံ အဘာသိံ။

၁၅။ တေနသော ကုပိတော အာသီတိ တေန မယာ ဝုတ္တဂဟပတိဝါဒေန သော မာနနိဿိတော မာနံ အလ္လီနော ကုဟကော မယှံ ကုပိတော ကုဒ္ဓါ အဟောသိ။ ကုဒ္ဓါ စ သမာနော ‘‘ဃာတာပေမိ တုဝံ အဇ္ဇ၊ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇယာမိ ဝါ’’တိ အာဟ။

တတ္ထ တုဝံ အဇ္ဇာတိ၊ တွံ အဇ္ဇ၊ ဣဒါနိယေဝ ရညော အာဂတကာလေတိ အတ္ထော။

၁၆။ နိသေဓယိတွာ ပစ္စန္တန္တိ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ နဂရံ အပဝိဋ္ဌော တင်္ခဏညေဝ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကုဟကံ ကုဟကတာပသံ ကစ္စိ တေ၊ ဘန္တေ၊ ခမနီယံ၊ သမ္မာနော တေ ပဝတ္တိတောတိ ကုမာရေန တေ သမ္မာနော ပဝတ္တိတော အဟောသိ။

၁၇။ ကုမာရော ယထာ နာသိယောတိ ယထာ ကုမာရော နာသိယော နာသေတဗ္ဗော ဃာတာပေတဗ္ဗော၊ တထာ သော ပါပေါ တဿ ရညော အာစိက္ခိ။ အာဏာပေသီတိ မယှံ သာမိကေ ဣမသ္မိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုတာပသေ သတိ ကိံ မမ န နိပ္ဖဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ပုတ္တေန မေ အတ္ထော နတ္ထိ၊ တတောပိ အယမေဝ သေယျောတိ စိန္တေတွာ အာဏာပေသိ။

၁၈။ ကိန္တိ ? သီသံ တတ္ထေဝ ဆိန္ဒိတွာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ တံ ကုမာရံ ပဿထ၊ တတ္ထေဝ တဿ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ သရီရဉ္စဿ ကတွာန စတုခဏ္ဍိကံ စတုရော ခဏ္ဍေ ကတွာ ရထိယာ ရထိယံ နီယန္တာ ဝီထိတော ဝီထိံ ဝိက္ခိပန္တာ ဒဿေထ။ ကသ္မာ? သာ ဂတိ ဇဋိလဟီဠိတာတိ ယေဟိ အယံ ဇဋိလော ဟီဠိတော၊ တေသံ ဇဋိလဟီဠိတာနံ သာ ဂတိ သာ နိပ္ဖတ္တိ သော ဝိပါကောတိ။ ဇဋိလဟီဠိတာတိ ဝါ ဇဋိလဟီဠနဟေတု သာ တဿ နိပ္ဖတ္တီတိ ဧဝဉ္စေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၉။ တတ္ထာတိ တဿ ရညော အာဏာယံ၊ တသ္မိံ ဝါ တာပသဿ ပရိဘဝေ။ ကာရဏိကာတိ ဃာတကာ၊ စောရဃာတကာတိ အတ္ထော။ စဏ္ဍာတိ ကုရူရာ။ လုဒ္ဒါတိ သုဒါရုဏာ။ အကာရုဏာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ ကတံ။ ‘‘အကရုဏာ’’တိပိ ပါဠိ၊ နိက္ကရုဏာတိ အတ္ထော။ မာတု အင်္ကေ နိသိန္နဿာတိ မမ မာတု သုဓမ္မာယ ဒေဝိယာ ဥစ္ဆင်္ဂေ နိသိန္နဿ။ ‘‘နိသိန္နဿာ’’တိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ။ အာကဍ္ဎိတွာ နယန္တိ မန္တိ မာတရာ အလင်္ကရိတွာ အတ္တနော အင်္ကေ နိသီဒါပိတံ မံ ရာဇာဏာယ တေ စောရဃာတကာ ဂေါဏံ ဝိယ ရဇ္ဇုယာ အာကဍ္ဎိတွာ အာဃာတနံ နယန္တိ။ ကုမာရေ ပန နီယမာနေ ဒါသိဂဏပရိဝုတာ သဒ္ဓိံ ဩရောဓေဟိ သုဓမ္မာ ဒေဝီ နာဂရာပိ ‘‘မယံ နိရပရာဓံ ကုမာရံ မာရေတုံ န ဒဿာမာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံယေဝ အဂမံသု။

၂၀။ ဗန္ဓတံ ဂါဠှဗန္ဓနန္တိ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓန္တာနံ တေသံ ကာရဏိကပုရိသာနံ။ ရာဇကိရိယာနိ အတ္ထိ မေတိ မယာ ရညော ဝတ္တဗ္ဗာနိ ရာဇကိစ္စာနိ အတ္ထိ။ တသ္မာ ရညော ဒဿေထ မံ ခိပ္ပန္တိ တေသံ အဟံ ဧဝံ ဝစနံ အဝစံ။

၂၁။ ရညော ဒဿယိံသု၊ ပါပဿ ပါပသေဝိနောတိ အတ္တနာ ပါပသီလဿ လာမကာစာရဿ ကူဋတာပသဿ သေဝနတော ပါပသေဝိနော ရညော မံ ဒဿယိံသု။ ဒိသွာန တံ သညာပေသိန္တိ တံ မမ ပိတရံ ကုရုရာဇာနံ ပဿိတွာ ‘‘ကသ္မာ မံ၊ ဒေဝ၊ မာရာပေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ‘‘ကသ္မာ စ ပန တွံ မယှံ သာမိကံ ဒိဗ္ဗစက္ခုတာပသံ ဂဟပတိဝါဒေန သမုဒါစရိ။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဝိပ္ပကာရံ ကရီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ၊ ဂဟပတိညေဝ ‘ဂဟပတီ’တိ ဝဒန္တဿ ကော မယှံ ဒေါသော’’တိ ဝတွာ တဿ နာနာဝိဓာနိ မာလာဝစ္ဆာနိ ရောပေတွာ ပုပ္ဖပဏ္ဏဖလာဖလာဒီနံ ဝိက္ကိဏနံ ဟတ္ထတော စဿ တာနိ ဒေဝသိကံ ဝိက္ကိဏန္တေဟိ မာလာကာရပဏ္ဏိကေဟိ သဒ္ဒဟာပေတွာ ‘‘မာလာဝတ္ထုပဏ္ဏဝတ္ထူနိ ဥပဓာရေထာ’’တိ ဝတွာ ပဏ္ဏသာလဉ္စဿ ပဝိသိတွာ ပုပ္ဖာဒိဝိက္ကိယလဒ္ဓံ ကဟာပဏကဘဏ္ဍိကံ အတ္တနော ပုရိသေဟိ နီဟရာပေတွာ ရာဇာနံ သညာပေသိံ တဿ ကူဋတာပသဘာဝံ ဇာနာပေသိံ။ မမဉ္စ ဝသမာနယိန္တိ တေန သညာပနေန ‘‘သစ္စံ ခေါ ပန ကုမာရော ဝဒတိ၊ အယံ ကူဋတာပသော ပုဗ္ဗေ အပ္ပိစ္ဆော ဝိယ ဟုတွာ ဣဒါနိ မဟာပရိဂ္ဂဟော ဇာတော’’တိ ယထာ တသ္မိံ နိဗ္ဗိန္နော မမ ဝသေ ဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ရာဇာနံ မမ ဝသမာနေသိံ။

တတော မဟာသတ္တော ‘‘ဧဝရူပဿ ဗာလဿ ရညော သန္တိကေ ဝသနတော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ယုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ – ‘‘န မေ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓ ဝါသေန အတ္ထော၊ အနုဇာနာထ မံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တာတ၊ မယာ အနုပဓာရေတွာဝ တေ ဝဓော အာဏတ္တော၊ ခမ မယှံ အပရာဓ’’န္တိ မဟာသတ္တံ ခမာပေတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။ ကုမာရော ‘‘ဒေဝ၊ ကိမတ္ထိ မာနုသကေသု ဘောဂေသု၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ ဒီဃရတ္တံ ဒိဗ္ဗဘောဂသမ္ပတ္တိယော အနုဘဝိံ၊ န တတ္ထာပိ မေ သင်္ဂေါ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမေဝါဟံ၊ န တာဒိသဿ ဗာလဿ ပရနေယျဗုဒ္ဓိနော သန္တိကေ ဝသာမီ’’တိ ဝတွာ တံ ဩဝဒန္တော –

‘‘အနိသမ္မ ကတံ ကမ္မံ၊ အနဝတ္ထာယ စိန္တိတံ၊

ဘေသဇ္ဇဿေဝ ဝေဘင်္ဂေါ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ပါပကော။

‘‘နိသမ္မ စ ကတံ ကမ္မံ၊ သမ္မာဝတ္ထာယ စိန္တိတံ၊

ဘေသဇ္ဇဿေဝ သမ္ပတ္တိ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ဘဒြကော။

‘‘အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓု။

‘‘နိသမ္မ ခတ္တိယော ကယိရာ၊ နာနိသမ္မ ဒိသမ္ပတိ၊

နိသမ္မကာရိနော ရာဇ၊ ယသော ကိတ္တိ စ ဝဍ္ဎတိ။

‘‘နိသမ္မ ဒဏ္ဍံ ပဏယေယျ ဣဿရော၊ ဝေဂါ ကတံ တပ္ပတိ ဘူမိပါလ၊

သမ္မာပဏီဓီ စ နရဿ အတ္ထာ၊ အနာနုတပ္ပာ တေ ဘဝန္တိ ပစ္ဆာ။

‘‘အနာနုတပ္ပာနိ ဟိ ယေ ကရောန္တိ၊ ဝိဘဇ္ဇ ကမ္မာယတနာနိ လောကေ၊

ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ သုခုဒြယာနိ၊ ဘဝန္တိ ဗုဒ္ဓါနုမတာနိ တာနိ။

‘‘အာဂစ္ဆုံ ဒေါဝါရိကာ ခဂ္ဂဗန္ဓာ၊ ကာသာဝိယာ ဟန္တု မမံ ဇနိန္ဒ၊

မာတုဉ္စ အင်္ကသ္မိမဟံ နိသိန္နော၊ အာကဍ္ဎိတော သဟသာ တေဟိ ဒေဝ။

‘‘ကဋုကဉှိ သမ္ဗာဓံ သုကိစ္ဆံ ပတ္တော၊ မဓုရမ္ပိယံ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ ရာဇ၊

ကိစ္ဆေနဟံ အဇ္ဇ ဝဓာ ပမုတ္တော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမေဝါဘိမနောဟမသ္မီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၂၂၇-၂၃၄) –

ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

တတ္ထ အနိသမ္မာတိ အနုပဓာရေတွာ။ အနဝတ္ထာယာတိ အဝဝတ္ထပေတွာ။ ဝေဘင်္ဂေါတိ ဝိပတ္တိ။ ဝိပါကောတိ နိပ္ဖတ္တိ။ အသညတောတိ အသံဝုတော ဒုဿီလော။ ပဏယေယျာတိ ပဋ္ဌပေယျ။ ဝေဂါတိ ဝေဂေန သဟသာ။ သမ္မာပဏီဓီ စာတိ သမ္မာပဏိဓိနာ၊ ယောနိသော ဌပိတေန စိတ္တေန ကတာ နရဿ အတ္ထာ ပစ္ဆာ အနာနုတပ္ပာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဘဇ္ဇာတိ ဣမာနိ ကာတုံ ယုတ္တာနိ၊ ဣမာနိ အယုတ္တာနီတိ ဧဝံ ပညာယ ဝိဘဇိတွာ။ ကမ္မာယတနာနီတိ ကမ္မာနိ။ ဗုဒ္ဓါနုမတာနီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ အနုမတာနိ အနဝဇ္ဇာနိ ဟောန္တိ။ ကဋုကန္တိ ဒုက္ခံ အသာတံ၊ သမ္ဗာဓံ သုကိစ္ဆံ မရဏဘယံ ပတ္တောမှိ။ လဒ္ဓါတိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန ဇီဝိတံ လဘိတွာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇမေဝါဘိမနောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိမုခစိတ္တော ဧဝါဟမသ္မိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တေန ဓမ္မေ ဒေသိတေ ရာဇာ ဒေဝိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဒေဝိ၊ တွံ ပုတ္တံ နိဝတ္တေဟီ’’တိ။ ဒေဝီပိ ကုမာရဿ ပဗ္ဗဇ္ဇမေဝ ရောစေသိ။ မဟာသတ္တော မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ‘‘သစေ မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ တံ ခမထာ’’တိ ခမာပေတွာ မဟာဇနံ အာပုစ္ဆိတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ဂတေ စ ပန မဟာသတ္တေ မဟာဇနော ကူဋဇဋိလံ ပေါထေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ သနာဂရေဟိ အမစ္စပါရိသဇ္ဇာဒီဟိ ရာဇပုရိသေဟိ အဿုမုခေဟိ အနုဗန္ဓိယမာနော တေ နိဝတ္တေသိ။ မနုဿေသု နိဝတ္တေသု မနုဿဝဏ္ဏေနာဂန္တွာ ဒေဝတာဟိ နီတော သတ္တ ပဗ္ဗတရာဇိယော အတိက္ကမိတွာ ဟိမဝန္တေ ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတာယ ပဏ္ဏသာလာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၂၂။

‘‘သော မံ တတ္ထ ခမာပေသိ၊ မဟာရဇ္ဇံ အဒါသိ မေ၊

သောဟံ တမံ ဒါလယိတွာ၊ ပဗ္ဗဇိံ အနဂါရိယ’’န္တိ။

တတ္ထ တမံ ဒါလယိတွာတိ ကာမာဒီနဝဒဿနဿ ပဋိပက္ခဘူတံ သမ္မောဟတမံ ဝိဓမိတွာ။ ပဗ္ဗဇိန္တိ ဥပါဂစ္ဆိံ။ အနဂါရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ။

၂၃။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ တဒါ တံ ရာဇိဿရိယံ ပရိစ္စတ္တံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘န မေ ဒေဿ’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယောဝ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေ ပဗ္ဗဇိတေ ယာဝ သောဠသဝဿကာလာ ရာဇကုလေ ပရိစာရိကဝေသေန ဒေဝတာယေဝ နံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော တတ္ထ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

တဒါ ကုဟကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ မာတာ မဟာမာယာ၊ မဟာရက္ခိတတာပသော သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ သောမနဿကုမာရော လောကနာထော။

တဿ ယုဓဉ္ဇယစရိယာယံ (စရိယာ။ ၃။၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဒသ ပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ ဣဓာပိ နေက္ခမ္မပါရမီ အတိသယဝတီတိ သာ ဧဝ ဒေသနံ အာရုဠှာ။ တထာ သတ္တဝဿိကကာလေ ဧဝ ရာဇကိစ္စေသု သမတ္ထတာ၊ တဿ တာပသဿ ကူဋဇဋိလဘာဝပရိဂ္ဂဏှနံ၊ တေန ပယုတ္တေန ရညာ ဝဓေ အာဏတ္တေ သန္တာသာဘာဝေါ၊ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ နာနာနယေဟိ တဿ သဒေါသတံ အတ္တနော စ နိရပရာဓတံ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ပကာသေတွာ ရညော စ ပရနေယျဗုဒ္ဓိတံ ဗာလဘာဝဉ္စ ပဋ္ဌပေတွာ တေန ခမာပိတေပိ တဿ သန္တိကေ ဝါသတော ရဇ္ဇိဿရိယတော စ သံဝေဂမာပဇ္ဇိတွာ နာနပ္ပကာရံ ယာစိယမာနေနပိ ဟတ္ထဂတံ ရဇ္ဇသိရိံ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ဆဍ္ဍေတွာ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂစိတ္တေန ဟုတွာ ပဗ္ဗဇနံ၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဝိဝေကာရာမေန ဟုတွာ နစိရဿေဝ အပ္ပကသိရေန ဈာနာဘိညာနိဗ္ဗတ္တနန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

သောမနဿစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ အယောဃရစရိယာဝဏ္ဏနာ

၂၄။ တတိယေ အယောဃရမှိ သံဝဍ္ဎောတိ အမနုဿဥပဒ္ဒဝပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ စတုရဿသာလဝသေန ကတေ မဟတိ သဗ္ဗအယောမယေ ဂေဟေ သံဝဍ္ဎော။ နာမေနာသိ အယောဃရောတိ အယောဃရေ ဇာတသံဝဍ္ဎဘာဝေနေဝ ‘‘အယောဃရကုမာရော’’တိ နာမေန ပါကဋော အဟောသိ။

၂၅-၆။ တဒါ ဟိ ကာသိရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ပုရိမတ္တဘာဝေ သပတ္တိ ‘‘တဝ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ခါဒေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေတွာ ယက္ခိနိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ ဩကာသံ လဘိတွာ တဿာ ဝိဇာတကာလေ ဒွေ ဝါရေ ပုတ္တေ ခါဒိ။ တတိယဝါရေ ပန ဗောဓိသတ္တော တဿာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ရာဇာ ‘‘ဒေဝိယာ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ဧကာ ယက္ခိနီ ခါဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ မနုဿေဟိ သမ္မန္တေတွာ ‘‘အမနုဿာ နာမ အယောဃရဿ ဘာယန္တိ၊ အယောဃရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ကမ္မာရေ အာဏာပေတွာ ထမ္ဘေ အာဒိံ ကတွာ အယောမယေဟေဝ သဗ္ဗဂေဟသမ္ဘာရေဟိ စတုရဿသာလံ မဟန္တံ အယောဃရံ နိဋ္ဌာပေတွာ ပရိပက္ကဂဗ္ဘံ ဒေဝိံ တတ္ထ ဝါသေသိ။ သာ တတ္ထ ဓညပုညလက္ခဏံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ ‘‘အယောဃရကုမာရော’’တွေဝဿ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဓာတီနံ ဒတွာ မဟန္တံ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိတွာ ရာဇာ ဒေဝိံ အန္တေပုရံ အာနေသိ။ ယက္ခိနီပိ ဥဒကဝါရံ ဂန္တွာ ဝေဿဝဏဿ ဥဒကံ ဝဟန္တီ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။

မဟာသတ္တော အယောဃရေယေဝ ဝဍ္ဎိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော၊ တတ္ထေဝ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိ။ ရာဇာ ပုတ္တံ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ဝိဒိတွာ ‘‘ရဇ္ဇမဿ ဒဿာမီ’’တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘ပုတ္တံ မေ အာနေထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ မင်္ဂလဝါရဏံ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ ကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကာရေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တဿ သရီရသောဘံ ဩလောကေတွာ ဗလဝသိနေဟေန တံ အာလိင်္ဂိတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ မေ ပုတ္တံ အဘိသိဉ္စထာ’’တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ မဟာသတ္တော ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘န မယှံ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒုက္ခေန ဇီဝိတော လဒ္ဓါ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ဒုက္ခေနာတိ၊ တာတ၊ တဝ ဘာတိကာ ဒွေ ဧကာယ ယက္ခိနိယာ ခါဒိတာ၊ တုယှံ ပန တတော အမနုဿဘယတော နိဝါရဏတ္ထံ ကတေန ဒုက္ခေန မဟတာ အာယာသေန ဇီဝိတော လဒ္ဓါ။ သံပီဠေ ပတိပေါသိတောတိ နာနာဝိဓာယ အမနုဿရက္ခာယ သမ္ဗာဓေ အယောဃရေ ဝိဇာယနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သောဠသဝဿုပ္ပတ္တိယာ သမ္ဗာဓေ သံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ အဇ္ဇေဝ၊ ပုတ္တ၊ ပဋိပဇ္ဇ၊ ကေဝလံ ဝသုဓံ ဣမန္တိ ကဉ္စနမာလာလင်္ကတဿ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရတနရာသိမှိ ဌပေတွာ တီဟိ သင်္ခေဟိ အဘိသိဉ္စိယမာနော ဣမံ ကုလသန္တကံ ကေဝလံ သကလံ သမုဒ္ဒပရိယန္တံ တတောယေဝ သဟ ရဋ္ဌေဟီတိ သရဋ္ဌကံ သဟ နိဂမေဟိ မဟာဂါမေဟီတိ သနိဂမံ အပရိမိတေန ပရိဝါရဇနေန သဒ္ဓိံ သဇနံ ဣမံ ဝသုဓံ မဟာပထဝိံ အဇ္ဇေဝ၊ ပုတ္တ၊ ပဋိပဇ္ဇ၊ ရဇ္ဇံ ကာရေဟီတိ အတ္ထော။ ဝန္ဒိတွာ ခတ္တိယံ။ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာန၊ ဣဒံ ဝစနမဗြဝိန္တိ ခတ္တိယံ ကာသိရာဇာနံ မမ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ တဿ အဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဣဒံ ဝစနံ အဘာသိံ။

၂၇။ ယေကေစိ မဟိယာ သတ္တာတိ ဣမိဿာ မဟာပထဝိယာ ယေ ကေစိ သတ္တာ နာမ။ ဟီနမုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမာတိ လာမကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ၊ ဥဘိန္နံ ဝေမဇ္ဈေ ဘဝတ္တာ မဇ္ဈိမာ စ။ သကေ ဂေဟေတိ သဗ္ဗေ တေ သကေ ဂေဟေ။ သကဉာတိဘီတိ သကေဟိ ဉာတီဟိ သမ္မောဒမာနာ ဝိဿဋ္ဌာ အနုက္ကဏ္ဌိတာ ယထာဝိဘဝံ ဝဍ္ဎန္တိ။

၂၈။ ဣဒံ လောကေ ဥတ္တရိယန္တိ ဣဒံ ပန ဣမသ္မိံ လောကေ အသဒိသံ၊ မယှံ ဧဝ အာဝေဏိကံ။ ကိံ ပန တံ သံပီဠေ မမ ပေါသနန္တိ သမ္ဗာဓေ မမ သံဝဍ္ဎနံ။ တထာ ဟိ အယောဃရမှိ သံဝဍ္ဎော၊ အပ္ပဘေ စန္ဒသူရိယေတိ စန္ဒသူရိယာနံ ပဘာရဟိတေ အယောဃရေ သံဝဍ္ဎောမှီတိ သံဝဍ္ဎော အမှိ။

၂၉။ ပူတိကုဏပသမ္ပုဏ္ဏာတိ ပူတိဂန္ဓနာနပ္ပကာရကုဏပသမ္ပုဏ္ဏာ ဂူထနိရယသဒိသာ။ မာတု ကုစ္ဆိတော ဇီဝိတသံသယေ ဝတ္တမာနေ ကထံ မုစ္စိတွာ နိက္ခမိတွာ။ တတော ဃောရတရေတိ တတောပိ ဂဗ္ဘဝါသတော ဒါရုဏတရေ၊ အဝိဿဋ္ဌဝါသေန ဒုက္ခေ။ ပက္ခိတ္တယောဃရေတိ ပက္ခိတ္တော အယောဃရေ၊ ဗန္ဓနာဂါရေ ဌပိတော ဝိယ အဟောသိန္တိ ဒဿေတိ။

၃၀။ ယဒိဟန္တိ ဧတ္ထ ယဒီတိ နိပါတမတ္တံ။ တာဒိသန္တိ ယာဒိသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ၊ တာဒိသံ ပရမဒါရုဏံ ဒုက္ခံ ပတွာ အဟံ ရဇ္ဇေသု ယဒိ ရဇ္ဇာမိ ယဒိ ရမိဿာမိ၊ ဧဝံ သန္တေ ပါပါနံ လာမကာနံ နိဟီနပုရိသာနံ ဥတ္တမော နိဟီနတမော သိယံ။

၃၁။ ဥက္ကဏ္ဌိတောမှိ ကာယေနာတိ အပရိမုတ္တဂဗ္ဘဝါသာဒိနာ ပူတိကာယေန ဥက္ကဏ္ဌိတော နိဗ္ဗိန္နော အမှိ။ ရဇ္ဇေနမှိ အနတ္ထိကောတိ ရဇ္ဇေနပိ အနတ္ထိကော အမှိ။ ယက္ခိနိယာ ဟတ္ထတော မုတ္တောပိ ဟိ နာဟံ အဇရာမရော၊ ကိံ မေ ရဇ္ဇေန၊ ရဇ္ဇဉှိ နာမ သဗ္ဗေသံ အနတ္ထာနံ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိက္ခမံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အနုပဂန္တွာ နိဗ္ဗုတိံ ပရိယေသိဿံ၊ ယတ္ထ မံ မစ္စု န မဒ္ဒိယေတိ ယတ္ထ ဌိတံ မံ မဟာသေနော မစ္စုရာဇာ န မဒ္ဒိယေ န ဩတ္ထရေယျ န အဘိဘဝေယျ၊ တံ နိဗ္ဗုတိံ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိဿာမီတိ။

၃၂။ ဧဝါဟံ စိန္တယိတွာနာတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန နာနပ္ပကာရံ သံသာရေ အာဒီနဝံ ပစ္စဝေက္ခဏေန နိဗ္ဗာနေ အာနိသံသဒဿနေန စ ယောနိသော စိန္တေတွာ။ ဝိရဝန္တေ မဟာဇနေတိ မယာ ဝိပ္ပယောဂဒုက္ခာသဟနေန ဝိရဝန္တေ ပရိဒေဝန္တေ မာတာပိတုပ္ပမုခေ မဟန္တေ ဇနေ။ နာဂေါဝ ဗန္ဓနံ ဆေတွာတိ ယထာ နာမ မဟာဗလော ဟတ္ထိနာဂေါ ဒုဗ္ဗလတရံ ရဇ္ဇုဗန္ဓနံ သုခေနေဝ ဆိန္ဒတိ၊ ဧဝမေဝ ဉာတိသင်္ဂါဒိဘေဒဿ တသ္မိံ ဇနေ တဏှာဗန္ဓနဿ ဆိန္ဒနေန ဗန္ဓနံ ဆေတွာ ကာနနသင်္ခါတံ မဟာဝနံ ပဗ္ဗဇ္ဇူပဂမနဝသေန ပါဝိသိံ။ ဩသာနဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဧဝ။

တတ္ထ စ မဟာသတ္တော အတ္တနော ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိပ္ပာယံ ဇာနိတွာ ‘‘တာတ၊ ကိံကာရဏာ ပဗ္ဗဇသီ’’တိ ရညာ ဝုတ္တော ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ မာတုကုစ္ဆိမှိ ဒသ မာသေ ဂူထနိရယေ ဝိယ ဝသိတွာ မာတု ကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော ယက္ခိနိယာ ဘယေန သောဠသဝဿာနိ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသန္တော ဗဟိ ဩလောကေတုမ္ပိ န လဘိံ၊ ဥဿဒနိရယေ ပက္ခိတ္တော ဝိယ အဟောသိံ၊ ယက္ခိနိတော မုတ္တောပိ အဇရာမရော န ဟောမိ၊ မစ္စု နာမေသ န သက္ကာ ကေနစိ ဇိနိတုံ၊ ဘဝေ ဥက္ကဏ္ဌိတောမှိ၊ ယာဝ မေ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ နာဂစ္ဆန္တိ၊ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မံ စရိဿာမိ၊ အလံ မေ ရဇ္ဇေန၊ အနုဇာနာဟိ မံ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ ဝတွာ –

‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၆၃) –

အာဒိနာ စတုဝီသတိယာ ဂါထာဟိ ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှာကမေဝ ဟောတု၊ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တေယေဝ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ အာဂစ္ဆေယျုံ၊ တိဋ္ဌထ တုမှေ’’တိ ဝတွာ အယဒါမံ ဆိန္ဒိတွာ မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ၊ ကဉ္စနပဉ္ဇရံ ဘိန္ဒိတွာ သီဟပေါတကော ဝိယ၊ ကာမေ ပဟာယ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိ။ အထဿ ပိတာ ‘‘အယံ နာမ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ ကိမင်္ဂံ ပနာဟံ၊ မမာပိ ရဇ္ဇေန အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ တေန သဒ္ဓိံ ဧဝ နိက္ခမိ။ တသ္မိံ နိက္ခမန္တေ ဒေဝီပိ အမစ္စာပိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယောပီတိ သကလနဂရဝါသိနော ဘောဂေ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမိံသု။ သမာဂမော မဟာ အဟောသိ၊ ပရိသာ ဒွါဒသယောဇနိကာ ဇာတာ၊ တေ အာဒါယ မဟာသတ္တော ဟိမဝန္တံ ပါဝိသိ။

သက္ကော ဒေဝရာဇာ တဿ နိက္ခန္တဘာဝံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မံ ပေသေတွာ ဒွါဒသယောဇနာယာမံ သတ္တယောဇနဝိတ္ထာရံ အဿမပဒံ ကာရေသိ၊ သဗ္ဗေ စ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ပဋိယာဒါပေသိ။ ဣဓ မဟာသတ္တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဩဝါဒဒါနဉ္စ ဗြဟ္မလောကပရာယနတာ စ ပရိသာယ သမ္မာ ပဋိပတ္တိ စ သဗ္ဗာ မဟာဂေါဝိန္ဒစရိယာယံ (စရိယာ။ ၁။၃၇ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ အယောဃရပဏ္ဍိတော လောကနာထော။

တဿ သေသပါရမိနိဒ္ဓါရဏာ အာနုဘာဝဝိဘာဝနာ စ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

အယောဃရစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဘိသစရိယာဝဏ္ဏနာ

၃၄။

စတုတ္ထေ ယဒါ ဟောမိ၊ ကာသီနံ ပုရဝရုတ္တမေတိ ‘‘ကာသီ’’တိ ဗဟုဝစနဝသေန လဒ္ဓဝေါဟာရဿ ရဋ္ဌဿ နဂရဝရေ ဗာရာဏသိယံ ယသ္မိံ ကာလေ ဇာတသံဝဍ္ဎော ဟုတွာ ဝသာမီတိ အတ္ထော။ ဘဂိနီ စ ဘာတရော သတ္တ၊ နိဗ္ဗတ္တာ သောတ္တိယေ ကုလေတိ ဥပကဉ္စနာဒယော ဆ အဟဉ္စာတိ ဘာတရော သတ္တ သဗ္ဗကနိဋ္ဌာ ကဉ္စနဒေဝီ နာမ ဘဂိနီ စာတိ သဗ္ဗေ မယံ အဋ္ဌ ဇနာ မန္တဇ္ဈေနနိရတတာယ သောတ္တိယေ ဥဒိတောဒိတေ မဟတိ ဗြာဟ္မဏကုလေ တဒါ နိဗ္ဗတ္တာ ဇာတာတိ အတ္ထော။

၃၅။

ဗောဓိသတ္တော ဟိ တဒါ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ‘‘ကဉ္စနကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ အထဿ ပဒသာ ဝိစရဏကာလေ အပရော ပုတ္တော ဝိဇာယိ။ ‘‘ဥပကဉ္စနကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာသတ္တံ ‘‘မဟာကဉ္စနကုမာရော’’တိ သမုဒါစရန္တိ။ ဧဝံ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ သဗ္ဗကနိဋ္ဌာ ပန ဧကာ ဓီတာ။ တဿာ ‘‘ကဉ္စနဒေဝီ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ မဟာသတ္တော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စာဂဉ္ဆိ။

အထ နံ မာတာပိတရော ဃရာဝါသေန ဗန္ဓိတုကာမာ ‘‘အတ္တနော သမာနဇာတိကုလတော တေ ဒါရိကံ အာနေဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ သော ‘‘အမ္မ၊ တာတ၊ န မယှံ ဃရာဝါသေန အတ္ထော။ မယှဉှိ သဗ္ဗော လောကသန္နိဝါသော အာဒိတ္တော ဝိယ သပ္ပဋိဘယော၊ ဗန္ဓနာဂါရံ ဝိယ ပလိဗုဒ္ဓနံ၊ ဥက္ကာရဘူမိ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆော ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ န မေ စိတ္တံ ကာမေသု ရဇ္ဇတိ၊ အညေ ဝေါ ပုတ္တာ အတ္ထိ၊ တေ ဃရာဝါသေန နိမန္တေထာ’’တိ ဝတွာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတောပိ သဟာယေဟိ ယာစာပိတောပိ န ဣစ္ဆိ၊ အထ နံ သဟာယာ ‘‘သမ္မ၊ ကိံ ပန တွံ ပတ္ထယန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော တေသံ အတ္တနော နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယံ အာရောစေသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧတေသံ ပုဗ္ဗဇော အာသိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ဧတေသံ ပုဗ္ဗဇော အာသိန္တိ ဧတေသံ ဥပကဉ္စနကာဒီနံ သတ္တန္နံ ဇေဋ္ဌဘာတိကော အဟံ တဒါ အဟောသိံ။ ဟိရီသုက္ကမုပါဂတောတိ သုက္ကဝိပါကတ္တာ သန္တာနဿ ဝိသောဓနတော စ သုက္ကံ ပါပဇိဂုစ္ဆနလက္ခဏံ ဟိရိံ ဘုသံ အာဂတော၊ အတိဝိယ ပါပံ ဇိဂုစ္ဆန္တော အာသိန္တိ အတ္ထော။ ဘဝံ ဒိသွာန ဘယတော၊ နေက္ခမ္မာဘိရတော အဟန္တိ ကာမဘဝါဒီနံ ဝသေန သဗ္ဗံ ဘဝံ ပက္ခန္ဒိတုံ အာဂစ္ဆန္တံ စဏ္ဍဟတ္ထိံ ဝိယ၊ ဟိံသိတုံ အာဂစ္ဆန္တံ ဥက္ခိတ္တာသိကံ ဝဓကံ ဝိယ၊ သီဟံ ဝိယ၊ ယက္ခံ ဝိယ၊ ရက္ခသံ ဝိယ၊ ဃောရဝိသံ ဝိယ၊ အာသိဝိသံ ဝိယ၊ အာဒိတ္တံ အင်္ဂါရံ ဝိယ၊ သပ္ပဋိဘယံ ဘယာနကဘာဝတော ပဿိတွာ တတော မုစ္စနတ္ထဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိရတော ပဗ္ဗဇိတွာ ‘‘ကထံ နု ခေါ ဓမ္မစရိယံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပူရေယျံ၊ ဈာနသမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေယျ’’န္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာကုသလဓမ္မပဌမဇ္ဈာနာဒိအဘိရတော တဒါ အဟံ အာသိန္တိ အတ္ထော။

၃၆။ ပဟိတာတိ မာတာပိတူဟိ ပေသိတာ။ ဧကမာနသာတိ သမာနဇ္ဈာသယာ ပုဗ္ဗေ မယာ ဧကစ္ဆန္ဒာ မနာပစာရိနော မာတာပိတူဟိ ပဟိတတ္တာ ပန မမ ပဋိက္ကူလံ အမနာပံ ဝဒန္တာ။ ကာမေဟိ မံ နိမန္တေန္တီတိ မဟာပိတူဟိ ဝါ ဧကမာနသာ ကာမေဟိ မံ နိမန္တေန္တိ။ ကုလဝံသံ ဓာရေဟီတိ ဃရာဝါသံ သဏ္ဌပေန္တော အတ္တနော ကုလဝံသံ ဓာရေဟိ ပတိဋ္ဌပေဟီတိ ကာမေဟိ မံ နိမန္တေသုန္တိ အတ္ထော။

၃၇။ ယံတေသံ ဝစနံ ဝုတ္တန္တိ တေသံ မမ ပိယသဟာယာနံ ယံ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ဂိဟိဓမ္မေ သုခါဝဟန္တိ ဂိဟိဘာဝေ သတိ ဂဟဋ္ဌဘာဝေ ဌိတဿ ပုရိသဿ ဉာယာနုဂတတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဿ သမ္ပရာယိကဿ စ သုခဿ အာဝဟနတော သုခါဝဟံ။ တံ မေ အဟောသိ ကဌိနန္တိ တံ တေသံ မယှံ သဟာယာနံ မာတာပိတူနဉ္စ ဝစနံ ဧကန္တေနေဝ နေက္ခမ္မာဘိရတတ္တာ အမနာပဘာဝေန မေ ကဌိနံ ဖရုသံ ဒိဝသံ သန္တတ္တဖာလသဒိသံ ဥဘောပိ ကဏ္ဏေ ဈာပေန္တံ ဝိယ အဟောသိ။

၃၈။ တေ မံ တဒါ ဥက္ခိပန္တန္တိ တေ မယှံ သဟာယာ မာတာပိတူဟိ အတ္တနော စ ဥပနိမန္တနဝသေန အနေကဝါရံ ဥပနီယမာနေ ကာမေ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ ခိပန္တံ ဆဍ္ဍေန္တံ ပဋိက္ခိပန္တံ မံ ပုစ္ဆိံသု။ ပတ္ထိတံ မမာတိ ဣတော ဝိသုဒ္ဓတရံ ကိံ နု ခေါ ဣမိနာ ပတ္ထိတန္တိ မယာ အဘိပတ္ထိတံ မမ တံ ပတ္ထနံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကိံ တွံ ပတ္ထယသေ၊ သမ္မ၊ ယဒိ ကာမေ န ဘုဉ္ဇသီ’’တိ။

၃၉။ အတ္ထကာမောတိ အတ္တနော အတ္ထကာမော၊ ပါပဘီရူတိ အတ္ထော။ ‘‘အတ္တကာမော’’တိပိ ပါဠိ။ ဟိတေသိနန္တိ မယှံ ဟိတေသီနံ ပိယသဟာယာနံ။ ကေစိ ‘‘အတ္ထကာမဟိတေသိန’’န္တိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။

၄၀။ ပိတု မာတု စ သာဝယုန္တိ တေ မယှံ သဟာယာ အနိဝတ္တနီယံ မမ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ ဝိဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမတာဒီပကံ မယှံ ဝစနံ ပိတု မာတု စ သာဝေသုံ။ ‘‘ယဂ္ဃေ၊ အမ္မတာတာ၊ ဇာနာထ၊ ဧကန္တေနေဝ မဟာကဉ္စနကုမာရော ပဗ္ဗဇိဿတိ၊ န သော သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကာမေသု ဥပနေတု’’န္တိ အဝေါစုံ။ မာတာပိတာ ဧဝမာဟူတိ တဒါ မယှံ မာတာပိတရော မမ သဟာယေဟိ ဝုတ္တံ မမ ဝစနံ သုတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇာမ၊ ဘော’’တိ၊ ယဒိ မဟာကဉ္စနကုမာရဿ နေက္ခမ္မံ အဘိရုစိတံ၊ ယံ တဿ အဘိရုစိတံ၊ တဒမှာကမ္ပိ အဘိရုစိတမေဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇာမ၊ ဘောတိ။ ‘‘ဘော’’တိ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ အာလပနံ။ ‘‘ပဗ္ဗဇာမ ခေါ’’တိပိ ပါဌော၊ ပဗ္ဗဇာမ ဧဝါတိ အတ္ထော။ မဟာသတ္တဿ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ ဝိဒိတွာ ဥပကဉ္စနာဒယော ဆ ဘာတရော ဘဂိနီ စ ကဉ္စနဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာဝ အဟေသုံ၊ တေန တေပိ မာတာပိတူဟိ ဃရာဝါသေန နိမန္တိယမာနာ န ဣစ္ဆိံသုယေဝ။ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု ‘‘သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇာမ၊ ဘော’’တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဟာသတ္တံ မာတာပိတရော ပက္ကောသိတွာ အတ္တနောပိ အဓိပ္ပာယံ တဿ အာစိက္ခိတွာ ‘‘တာတ၊ ယဒိ ပဗ္ဗဇိတုကာမောသိ၊ အသီတိကောဋိဓနံ တဝ သန္တကံ ယထာသုခံ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ အာဟံသု။ အထ နံ မဟာပုရိသော ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပါဝိသိ။ တေန သဒ္ဓိံ မာတာပိတရော ဆ ဘာတရော စ ဘဂိနီ စ ဧကော ဒါသော ဧကာ ဒါသီ ဧကော စ သဟာယော ဃရာဝါသံ ပဟာယ အဂမံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

၄၁။

‘‘ဥဘော မာတာ ပိတာ မယှံ၊ ဘဂိနီ စ သတ္တ ဘာတရော၊

အမိတဓနံ ဆဍ္ဍယိတွာ၊ ပဝိသိမှာ မဟာဝန’’န္တိ။

ဇာတကဋ္ဌကထာယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၄။၇၇ ဘိသဇာတကဝဏ္ဏနာ) ပန ‘‘မာတာပိတူသု ကာလံကတေသု တေသံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ မဟာသတ္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခမီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧဝံ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ စ တေ ဗောဓိသတ္တပ္ပမုခါ ဧကံ ပဒုမသရံ နိဿာယ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝနမူလဖလာဟာရာ ယာပယိံသု။ တေသု ဥပကဉ္စနာဒယော အဋ္ဌ ဇနာ ဝါရေန ဖလာဖလံ အာဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ပါသာဏဖလကေ အတ္တနော ဣတရေသဉ္စ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဃဏ္ဋိသညံ ဒတွာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဝိသန္တိ။ သေသာပိ ဃဏ္ဋိသညာယ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ပါပုဏနကောဋ္ဌာသံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။

အပရဘာဂေ ဘိသာနိ အာဟရိတွာ တထေဝ ခါဒန္တိ။ တတ္ထ တေ ဃောရတပါ ပရမဓိတိန္ဒြိယာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တာ ဝိဟရိံသု။ အထ နေသံ သီလတေဇေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပိ။ သက္ကော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ဣမေ ဣသယော ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန မဟာသတ္တဿ ကောဋ္ဌာသေ တယော ဒိဝသေ အန္တရဓာပေသိ။ မဟာသတ္တော ပဌမဒိဝသေ ကောဋ္ဌာသံ အဒိသွာ ‘‘မမ ကောဋ္ဌာသော ပမုဋ္ဌော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေသိ။ ဒုတိယဒိဝသေ ‘‘မမ ဒေါသေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပဏာမနဝသေန မမ ကောဋ္ဌာသံ န ဌပိတံ မညေ’’တိ စိန္တေသိ။ တတိယဒိဝသေ ‘‘တံ ကာရဏံ သုတွာ ခမာပေဿာမီ’’တိ သာယနှသမယေ ဃဏ္ဋိသညံ ဒတွာ တာယ သညာယ သဗ္ဗေသု သန္နိပတိတေသု တမတ္ထံ အာရောစေတွာ တီသုပိ ဒိဝသေသု တေဟိ ဇေဋ္ဌကောဋ္ဌာသဿ ဌပိတဘာဝံ သုတွာ ‘‘တုမှေဟိ မယှံ ကောဋ္ဌာသော ဌပိတော၊ မယာ ပန န လဒ္ဓါ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သဗ္ဗေဝ သံဝေဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။

တသ္မိံ အဿမေ ရုက္ခဒေဝတာပိ အတ္တနော ဘဝနတော ဩတရိတွာ တေသံ သန္တိကေ နိသီဒိ။ မနုဿာနံ ဟတ္ထတော ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိဋ္ဌော ဧကော ဝါရဏော အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထတော ပလာယိတွာ မုတ္တော သပ္ပကီဠာပနကော ဧကော ဝါနရော စ တေဟိ ဣသီဟိ ကတပရိစယာ တဒါ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ သက္ကောပိ ‘‘ဣသိဂဏံ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဒိဿမာနကာယော တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ဗောဓိသတ္တဿ ကနိဋ္ဌော ဥပကဉ္စနတာပသော ဥဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ သေသာနံ အပစိတိံ ဒဿေတွာ ‘‘အဟံ သညံ ပဋ္ဌပေတွာ အတ္တာနညေဝ သောဓေတုံ လဘာမီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ လဘသီ’’တိ ဝုတ္တေ ဣသိဂဏမဇ္ဈေ ဌတွာ သပထံ ကရောန္တော –

‘‘အဿံ ဂဝံ ရဇတံ ဇာတရူပံ၊ ဘရိယဉ္စ သော ဣဓ လဘတံ မနာပံ၊

ပုတ္တေဟိ ဒါရေဟိ သမင်္ဂိ ဟောတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၇၈) –

ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ။ ဣမဉှိ သော ‘‘ယတ္တကာနိ ပိယဝတ္ထူနိ ဟောန္တိ၊ တေဟိ ဝိပ္ပယောဂေ တတ္တကာနိ ဒုက္ခာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဝတ္ထုကာမေ ဂရဟန္တော အာဟ။

တံ သုတွာ ဣသိဂဏော ‘‘မာရိသ၊ မာ ကထယ၊ အတိဘာရိယော တေ သပထော’’တိ ကဏ္ဏေ ပိဒဟိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ‘‘အတိဘာရိယော တေ သပထော၊ န၊ တွံ တာတ၊ ဂဏှသိ၊ တဝ ပတ္တာသနေ နိသီဒါ’’တိ အာဟ။ သေသာပိ သပထံ ကရောန္တာ ယထာက္ကမံ –

‘‘မာလဉ္စ သော ကာသိကစန္ဒနဉ္စ၊ ဓာရေတု ပုတ္တဿ ဗဟူ ဘဝန္တု၊

ကာမေသု တိဗ္ဗံ ကုရုတံ အပေက္ခံ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘ပဟူတဓညော ကသိမာ ယသဿီ၊ ပုတ္တေ ဂိဟီ ဓနိမာ သဗ္ဗကာမေ၊

ဝယံ အပဿံ ဃရမာဝသာတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘သော ခတ္တိယော ဟောတု ပသယှကာရီ၊ ရာဇာဘိရာဇာ ဗလဝါ ယသဿီ၊

သစာတုရန္တံ မဟိမာဝသာတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘သော ဗြာဟ္မဏော ဟောတု အဝီတရာဂေါ၊ မုဟုတ္တနက္ခတ္တပထေသု ယုတ္တော၊

ပူဇေတု နံ ရဋ္ဌပတီ ယသဿီ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘အဇ္ဈာယကံ သဗ္ဗသမန္တဝေဒံ၊ တပဿိနံ မညတု သဗ္ဗလောကော၊

ပူဇေန္တု နံ ဇာနပဒါ သမေစ္စ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘စတုဿဒံ ဂါမဝရံ သမိဒ္ဓံ၊ ဒိန္နဉှိ သော ဘုဉ္ဇတု ဝါသဝေန၊

အဝီတရာဂေါ မရဏံ ဥပေတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘သော ဂါမဏီ ဟောတု သဟာယမဇ္ဈေ၊ နစ္စေဟိ ဂီတေဟိ ပမောဒမာနော၊

သော ရာဇတော ဗျသနမာလတ္ထ ကိဉ္စိ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘တံ ဧကရာဇာ ပထဝိံ ဝိဇေတွာ၊ ဣတ္ထီသဟဿဿ ဌပေတု အဂ္ဂေ၊

သီမန္တိနီနံ ပဝရာ ဘဝါတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယာ အဟာသိ။

‘‘ဣသီနဉှိ သာ သဗ္ဗသမာဂတာနံ၊ ဘုဉ္ဇေယျ သာဒုံ အဝိကမ္ပမာနာ၊

စရာတု လာဘေန ဝိကတ္ထမာနာ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟဏ ယာ အဟာသိ။

‘‘အာဝါသိကော ဟောတု မဟာဝိဟာရေ၊ နဝကမ္မိကော ဟောတု ဂဇင်္ဂလာယံ၊

အာလောကသန္ဓိံ ဒိဝသံ ကရောတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘သော ဗဇ္ဈတံ ပါသသတေဟိ ဆမှိ၊ ရမ္မာ ဝနာ နီယတု ရာဇဓာနိံ၊

တုတ္တေဟိ သော ဟညတု ပါစနေဟိ၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသိ။

‘‘အလက္ကမာလီ တိပုကဏ္ဏပိဋ္ဌော၊ လဋ္ဌီဟတော သပ္ပမုခံ ဥပေတု၊

သကစ္ဆဗန္ဓော ဝိသိခံ စရာတု၊ ဘိသာနိ တေ ဗြာဟ္မဏ ယော အဟာသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၇၉-၉၀) –

ဣမာ ဂါထာယော အဝေါစုံ။

တတ္ထ တိဗ္ဗန္တိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု ဗဟလံ အပေက္ခံ ကရောတု။ ကသိမာတိ သမ္ပန္နကသိကမ္မော။ ပုတ္တေ ဂိဟီ ဓနိမာ သဗ္ဗကာမေတိ ပုတ္တေ လဘတု၊ ဂိဟီ ဟောတု၊ သတ္တဝိဓေန ဓနေန ဓနိမာ ဟောတု၊ ရူပါဒိဘေဒေ သဗ္ဗကာမေ လဘတု။ ဝယံ အပဿန္တိ မဟလ္လကကာလေပိ အပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ဝယံ အပဿန္တော ပဉ္စကာမဂုဏသမိဒ္ဓံ ဃရမေဝ အာဝသတု။ ရာဇာဘိရာဇာတိ ရာဇူနံ အန္တရေ အတိရာဇာ။ အဝီတရာဂေါတိ ပုရောဟိတဋ္ဌာနတဏှာယ သတဏှော။ တပဿိနန္တိ တပသီလံ၊ သီလသမ္ပန္နောတိ နံ မညတု။ စတုဿဒန္တိ အာကိဏ္ဏမနုဿတာယ မနုဿေဟိ ပဟူတဓညတာယ ဓညေန သုလဘဒါရုတာယ ဒါရူဟိ သမ္ပန္နောဒကတာယ ဥဒကေနာတိ စတူဟိ ဥဿန္နံ။ ဝါသဝေနာတိ ဝါသဝေန ဒိန္နံ ဝိယ အစလံ၊ ဝါသဝတော လဒ္ဓဝရာနုဘာဝေနေဝ ရာဇာနံ အာရာဓေတွာ တေန ဒိန္နန္တိပိ အတ္ထော။ အဝီတရာဂေါတိ အဝိဂတရာဂေါ ကဒ္ဒမေ သူကရော ဝိယ ကာမပင်္ကေ နိမုဂ္ဂေါဝ ဟောတု။

ဂါမဏီတိ ဂါမဇေဋ္ဌကော။ တန္တိ တံ ဣတ္ထိံ။ ဧကရာဇာတိ အဂ္ဂရာဇာ။ ဣတ္ထီသဟဿဿာတိ ဝစနမဋ္ဌတာယ ဝုတ္တံ။ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟဿာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေတူတိ အတ္ထော။ သီမန္တိနီနန္တိ သီမန္တဓရာနံ၊ ဣတ္ထီနန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗသမာဂတာနန္တိ သဗ္ဗေသံ သန္နိပတိတာနံ မဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ။ အဝိကမ္ပမာနာတိ အနောသက္ကမာနာ သာဒုရသံ ဘုဉ္ဇတူတိ အတ္ထော။ စရာတု လာဘေန ဝိကတ္ထမာနာတိ လာဘဟေတု သိင်္ဂါရဝေသံ ဂဟေတွာ လာဘံ ဥပ္ပာဒေတုံ စရတု။ အာဝါသိကောတိ အာဝါသဇဂ္ဂနကော။ ဂဇင်္ဂလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တတ္ထ ကိရ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ သုလဘာ။ အာလောကသန္ဓိံ ဒိဝသန္တိ ဧကဒိဝသေန ဧကမေဝ ဝါတပါနံ ကရောတု။ သော ကိရ ဒေဝပုတ္တော ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဂဇင်္ဂလနဂရံ နိဿာယ ယောဇနိကေ မဟာဝိဟာရေ အာဝါသိကော သင်္ဃတ္ထေရော ဟုတွာ ဇိဏ္ဏေ ဝိဟာရေ နဝကမ္မာနိ ကရောန္တောဝ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိ၊ တံ သန္ဓာယာဟ။

ပါသသတေဟီတိ ဗဟူဟိ ပါသေဟိ။ ဆမှီတိ စတူသု ပါဒေသု ဂီဝါယ ကဋိဘာဂေ စာတိ ဆသု ဌာနေသု။ တုတ္တေဟီတိ ဒွိကဏ္ဋကာဟိ ဒီဃလဋ္ဌီဟိ။ ပါစနေဟီတိ ရဿပါစနေဟိ၊ အင်္ကုသကေဟိ ဝါ။ အလက္ကမာလီတိ အဟိတုဏ္ဍိကေန ကဏ္ဌေ ပရိက္ခိပိတွာ ဌပိတာယ အလက္ကမာလာယ သမန္နာဂတော။ တိပုကဏ္ဏပိဋ္ဌောတိ တိပုပိဠန္ဓနေန ပိဠန္ဓိတပိဋ္ဌိကဏ္ဏော ကဏ္ဏပိဋ္ဌော။ လဋ္ဌိဟတောတိ သပ္ပကီဠာပနံ သိက္ခာပယမာနော လဋ္ဌိယာ ဟတော ဟုတွာ။ သဗ္ဗံ တေ ကာမဘောဂံ ဃရာဝါသံ အတ္တနာ အတ္တနာ အနုဘူတဒုက္ခဉ္စ ဇိဂုစ္ဆန္တာ တထာ တထာ သပထံ ကရောန္တာ ဧဝမာဟံသု။

အထ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သဗ္ဗေဟိ ဣမေဟိ သပထော ကတော၊ မယာပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သပထံ ကရောန္တော –

‘‘ယော ဝေ အနဋ္ဌံဝ နဋ္ဌန္တိ စာဟ၊ ကာမေဝ သော လဘတံ ဘုဉ္ဇတဉ္စ၊

အဂါရမဇ္ဈေ မရဏံ ဥပေတု၊ ယော ဝါ ဘောန္တော သင်္ကတိ ကဉ္စိ ဒေဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၉၁) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဘောန္တောတိ ဘဝန္တော။ သင်္ကတီတိ အာသင်္ကတိ။ ကဉ္စီတိ အညတရံ။

အထ သက္ကော ‘‘သဗ္ဗေပိမေ ကာမေသု နိရပေက္ခာ’’တိ ဇာနိတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော န ဣမေသု ကေနစိပိ ဘိသာနိ နီတာနိ၊ နာပိ တယာ အနဋ္ဌံ နဋ္ဌန္တိ ဝုတ္တံ၊ အပိစ အဟံ တုမှေ ဝီမံသိတုကာမော အန္တရဓာပေသိန္တိ ဒဿေန္တော –

‘‘ဝီမံသမာနော ဣသိနော ဘိသာနိ၊ တီရေ ဂဟေတွာန ထလေ နိဓေသိံ၊

သုဒ္ဓါ အပါပါ ဣသယော ဝသန္တိ၊ ဧတာနိ တေ ဗြဟ္မစာရီ ဘိသာနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၉၅) –

ဩသာနဂါထမာဟ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော –

‘‘န တေ နဋာ နော ပန ကီဠနေယျာ၊ န ဗန္ဓဝါ နော ပန တေ သဟာယာ၊

ကိသ္မိံ ဝုပတ္ထမ္ဘ သဟဿနေတ္တ၊ ဣသီဟိ တွံ ကီဠသိ ဒေဝရာဇာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၉၆) –

သက္ကံ တဇ္ဇေသိ။

အထ နံ သက္ကော –

‘‘အာစရိယော မေသိ ပိတာ စ မယှံ၊ ဧသာ ပတိဋ္ဌာ ခလိတဿ ဗြဟ္မေ၊

ဧကာပရာဓံ ခမ ဘူရိပည၊ န ပဏ္ဍိတာ ကောဓဗလာ ဘဝန္တီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၉၇) –

ခမာပေသိ။

မဟာသတ္တော သက္ကဿ ဒေဝရညော ခမိတွာ သယံ ဣသိဂဏံ ခမာပေန္တော –

‘‘သုဝါသိတံ ဣသိနံ ဧကရတ္တံ၊ ယံ ဝါသဝံ ဘူတပတိဒ္ဒသာမ၊

သဗ္ဗေဝ ဘောန္တော သုမနာ ဘဝန္တု၊ ယံ ဗြာဟ္မဏော ပစ္စုပါဒီ ဘိသာနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၄။၉၈) –

အာဟ။

တတ္ထ န တေ နဋာတိ၊ ဒေဝရာဇ၊ မယံ တဝ နဋာ ဝါ ကီဠိတဗ္ဗယုတ္တကာ ဝါ န ဟောမ။ နာပိ တဝ ဉာတကာ၊ သဟာယာ ဟဿံ ကာတဗ္ဗာ။ အထ တွံ ကိသ္မိံ ဝုပတ္ထမ္ဘာတိ ကိံ ဥပတ္ထမ္ဘကံ ကတွာ၊ ကိံ နိဿာယ ဣသီဟိ သဒ္ဓိံ ကီဠသီတိ အတ္ထော။ ဧသာ ပတိဋ္ဌာတိ ဧသာ တဝ ပါဒစ္ဆာယာ အဇ္ဇ မမ ခလိတဿ အပရာဓဿ ပတိဋ္ဌာ ဟောတု။ သုဝါသိတန္တိ အာယသ္မန္တာနံ ဣသီနံ ဧကရတ္တိမ္ပိ ဣမသ္မိံ အရညေ ဝသိတံ သုဝသိတမေဝ။ ကိံကာရဏာ? ယံ ဝါသဝံ ဘူတပတိံ အဒ္ဒသာမ။ သစေ ဟိ မယံ နဂရေ အဝသိမှာ၊ န ဣမံ အဒ္ဒသာမ။ ဘောန္တောတိ ဘဝန္တော။ သဗ္ဗေပိ သုမနာ ဘဝန္တု တုဿန္တု၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ခမန္တု၊ ကိံကာရဏာ? ယံ ဗြာဟ္မဏော ပစ္စုပါဒီ ဘိသာနိ ယသ္မာ တုမှာကံ အာစရိယော ဘိသာနိ အလဘီတိ။ သက္ကော ဣသိဂဏံ ဝန္ဒိတွာ ဒေဝလောကံ ဂတော။ ဣသိဂဏောပိ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

တဒါ ဥပကဉ္စနာဒယော ဆ ဘာတရော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပအနုရုဒ္ဓပုဏ္ဏအာနန္ဒတ္ထေရာ၊ ဘဂိနီ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ဒါသီ ခုဇ္ဇုတ္တရာ၊ ဒါသော စိတ္တော ဂဟပတိ၊ ရုက္ခဒေဝတာ သာတာဂိရော၊ ဝါရဏော ပါလိလေယျနာဂေါ၊ ဝါနရော မဓုဝါသိဋ္ဌော၊ သက္ကော ကာဠုဒါယီ၊ မဟာကဉ္စနတာပသော လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒသ ပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အစ္စန္တမေဝ ကာမေသု အနပေက္ခတာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

ဘိသစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သောဏပဏ္ဍိတစရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၂။ ပဉ္စမေ နဂရေ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနေတိ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနနာမကေ နဂရေ။ ကုလဝရေတိ အဂ္ဂကုလေ။ သေဋ္ဌေတိ ပါသံသတမေ။ မဟာသာလေတိ မဟာသာရေ။ အဇာယဟန္တိ အဇာယိံ အဟံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တသ္မိံ ကာလေ ‘‘ဗြဟ္မဝဍ္ဎန’’န္တိ လဒ္ဓနာမေ ဗာရာဏသိနဂရေ ယဒါ ဟောမိ ဘဝါမိ ပဋိဝသာမိ၊ တဒါ အဘိဇာတသမ္ပတ္တိယာ ဥဒိတောဒိတဘာဝေန အဂ္ဂေ ဝိဇ္ဇာဝတသမ္ပတ္တိယာ သေဋ္ဌေ အသီတိကောဋိဝိဘဝတာယ မဟာသာလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ အဟံ ဥပ္ပဇ္ဇိန္တိ။

တဒါ ဟိ မဟာသတ္တော ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနနဂရေ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘သောဏကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ အညောပိ သတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ မာတုယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ ဇာတဿ ‘‘နန္ဒကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တေသံ ဥဂ္ဂဟိတဝေဒါနံ သဗ္ဗသိပ္ပနိပ္ဖတ္တိပ္ပတ္တာနံ ဝယပ္ပတ္တာနံ ရူပသမ္ပဒံ ဒိသွာ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ မာတာပိတရော ‘‘ဃရဗန္ဓနေန ဗန္ဓိဿာမာ’’တိ ပဌမံ သောဏကုမာရံ အာဟံသု – ‘‘တာတ၊ တေ ပတိရူပကုလတော ဒါရိကံ အာနေဿာမ၊ တွံ ကုဋုမ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ။

မဟာသတ္တော ‘‘အလံ မယှံ ဃရာဝါသေန၊ အဟံ ယာဝဇီဝံ တုမှေ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ တုမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တဿ ဟိ တဒါ တယောပိ ဘဝါ အာဒိတ္တံ အဂါရံ ဝိယ အင်္ဂါရကာသု ဝိယ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ဝိသေသတော ပနေသ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော အဟောသိ။ တဿ အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တာ တေ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တာပိ တဿ စိတ္တံ အလဘိတွာ နန္ဒကုမာရံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ တေန ဟိ တွံ ကုဋုမ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ ဝတွာ တေနာပိ ‘‘နာဟံ မမ ဘာတရာ ဆဍ္ဍိတခေဠံ သီသေန ဥက္ခိပါမိ၊ အဟမ္ပိ တုမှာကံ အစ္စယေန ဘာတရာ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမေ ဧဝံ တရုဏာ ကာမေ ဇဟန္တိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယန္တိ သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ ကိံ ဝေါ အမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇ္ဇာယ၊ သဗ္ဗေ သဟေဝ ပဗ္ဗဇာမာ’’တိ ဝတွာ ဉာတီနံ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဒတွာ ဒါသဇနံ ဘုဇိဿံ ကတွာ ရညော အာရောစေတွာ သဗ္ဗံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ စတ္တာရောပိ ဇနာ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနနဂရာ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ ပဒုမပုဏ္ဍရီကမဏ္ဍိတံ မဟာသရံ နိဿာယ ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ အဿမံ မာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ ဝသိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

၄၃။

‘‘တဒါပိ လောကံ ဒိသွာန၊ အန္ဓီဘူတံ တမောတ္ထဋံ၊

စိတ္တံ ဘဝတော ပတိကုဋတိ၊ တုတ္တဝေဂဟတံ ဝိယ။

၄၄။

‘‘ဒိသွာန ဝိဝိဓံ ပါပံ၊ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါ၊

ကဒါဟံ ဂေဟာ နိက္ခမ္မ၊ ပဝိသိဿာမိ ကာနနံ။

၄၅။

‘‘တဒါပိ မံ နိမန္တိံသု၊ ကာမဘောဂေဟိ ဉာတယော၊

တေသမ္ပိ ဆန္ဒမာစိက္ခိံ၊ မာ နိမန္တေထ တေဟိ မံ။

၄၆။

‘‘ယော မေ ကနိဋ္ဌကော ဘာတာ၊ နန္ဒော နာမာသိ ပဏ္ဍိတော၊

သောပိ မံ အနုသိက္ခန္တော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိ။

၄၇။

‘‘အဟံ သောဏော စ နန္ဒော စ၊ ဥဘော မာတာပိတာ မမ၊

တဒါပိ ဘောဂေ ဆဍ္ဍေတွာ၊ ပါဝိသိမှာ မဟာဝန’’န္တိ။

တတ္ထ တဒါပီတိ ယဒါ အဟံ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနနဂရေ သောဏော နာမ ဗြာဟ္မဏကုမာရော အဟောသိံ၊ တဒါပိ။ လောကံ ဒိသွာနာတိ သကလမ္ပိ သတ္တလောကံ ပညာစက္ခုနာ ပဿိတွာ။ အန္ဓီဘူတန္တိ ပညာစက္ခုဝိရဟေန အန္ဓဇာတံ အန္ဓဘာဝံ ပတ္တံ။ တမောတ္ထဋန္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေန အဘိဘူတံ။ စိတ္တံ ဘဝတော ပတိကုဋတီတိ ဇာတိအာဒိသံဝေဂဝတ္ထုပစ္စဝေက္ခဏေန ကာမာဒိဘဝတော မမ စိတ္တံ သင်္ကုဋတိ သန္နိလီယတိ န ဝိသရတိ။ တုတ္တဝေဂဟတံ ဝိယာတိ တုတ္တံ ဝုစ္စတိ အယောကဏ္ဋကသီသော ဒီဃဒဏ္ဍော၊ ယော ပတောဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝေဂသာ အဘိဟတော ယထာ ဟတ္ထာဇာနီယော သံဝေဂပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ မမ စိတ္တံ တဒါ ကာမာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏေန သံဝေဂပ္ပတ္တန္တိ ဒဿေတိ။

ဒိသွာန ဝိဝိဓံ ပါပန္တိ ဂေဟံ အာဝသန္တေဟိ ဃရာဝါသနိမိတ္တံ ဆန္ဒဒေါသာဒိဝသေန ကရီယမာနံ နာနာဝိဓံ ပါဏာတိပါတာဒိပါပကမ္မဉ္စေဝ တန္နိမိတ္တဉ္စ နေသံ လာမကဘာဝံ ပဿိတွာ။ ဧဝံ စိန္တေသဟံ တဒါတိ ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟံ မဟာဟတ္ထီ ဝိယ အယဗန္ဓနံ ဃရဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဂေဟတော နိက္ခမနဝသေန ဝနံ ပဝိသိဿာမီ’’တိ ဧဝံ တဒါ သောဏကုမာရကာလေ စိန္တေသိံ အဟံ။ တဒါပိ မံ နိမန္တိံသူတိ န ကေဝလံ အယောဃရပဏ္ဍိတာဒိကာလေယေဝ၊ အထ ခေါ တဒါပိ တသ္မိံ သောဏကုမာရကာလေပိ မံ မာတာပိတုအာဒယော ဉာတယော ကာမဘောဂိနော ကာမဇ္ဈာသယာ ‘‘ဧဟိ၊ တာတ၊ ဣမံ အသီတိကောဋိဓနံ ဝိဘဝံ ပဋိပဇ္ဇ၊ ကုလဝံသံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဥဠာရေဟိ ဘောဂေဟိ နိမန္တယိံသု။ တေသမ္ပိ ဆန္ဒမာစိက္ခိန္တိ တေသမ္ပိ မမ ဉာတီနံ တေဟိ ကာမဘောဂေဟိ မာ မံ နိမန္တယိတ္ထာတိ အတ္တနော ဆန္ဒမ္ပိ အာစိက္ခိံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ နိန္နဇ္ဈာသယမ္ပိ ကထေသိံ၊ ယထာဇ္ဈာသယံ ပဋိပဇ္ဇထာတိ အဓိပ္ပာယော။

သောပိ မံ အနု သိက္ခန္တောတိ ‘‘ဣမေ ကာမာ နာမ အပ္ပဿာဒါ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟူပါယာသာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ၂။၄၃-၄၅၊ ပါစိ။၄၁၇) နယေန နာနပ္ပကာရံ ကာမေသု အာဒီနဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ယထာဟံ သီလာဒီနိ သိက္ခန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေသိံ။ သောပိ နန္ဒပဏ္ဍိတော တထေဝ တဿ နေက္ခမ္မေန မံ အနုသိက္ခန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယီတိ။ အဟံ သောဏော စ နန္ဒော စာတိ တသ္မိံ ကာလေ သောဏနာမကော အဟံ မယှံ ကနိဋ္ဌဘာတာ နန္ဒော စာတိ။ ဥဘော မာတာပိတာမမာတိ ‘‘ဣမေ နာမ ပုတ္တကာ ဧဝံ တရုဏကာလေပိ ကာမေ ဇဟန္တိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’’န္တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂါ မာတာပိတရော စ။ ဘောဂေ ဆဍ္ဍေတွာတိ အသီတိကောဋိဝိဘဝသမိဒ္ဓေ မဟာ ဘောဂေ အနပေက္ခစိတ္တာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ ပရိစ္စဇိတွာ မယံ စတ္တာရောပိ ဇနာ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ မဟာဝနံ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယေန ပဝိသိမှာတိ အတ္ထော။

ပဝိသိတွာ စ တေ တတ္ထ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ မာပေတွာ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတွာ တတ္ထ ဝသိံသု။ တေ ဥဘောပိ ဘာတရော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂိံသု။ တေသု နန္ဒပဏ္ဍိတော ‘‘မယာ အာဘတဖလာဖလာနေဝ မာတာပိတရော ခါဒါပေဿာမီ’’တိ ဟိယျော စ ပုရိမဂေါစရဂဟိတဋ္ဌာနတော စ ယာနိ တာနိ အဝသေသာနိ ဖလာဖလာနိ ပါတောဝ အာနေတွာ မာတာပိတရော ခါဒါပေတိ။ တေ တာနိ ခါဒိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကာ ဟောန္တိ။ သောဏပဏ္ဍိတော ပန ဒူရံ ဂန္တွာ မဓုရမဓုရာနိ သုပက္ကာနိ အာဟရိတွာ ဥပနာမေတိ။ အထ နံ တေ ‘‘တာတ၊ ကနိဋ္ဌေန အာဘတာနိ မယံ ခါဒိတွာ ဥပေါသထိကာ ဇာတာ၊ ဣဒါနိ နော အတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ တဿ ဖလာဖလာနိ ပရိဘောဂံ န လဘန္တိ ဝိနဿန္တိ၊ ပုနဒိဝသာဒီသုပိ တထေဝါတိ၊ ဧဝံ သော ပဉ္စာဘိညတာယ ဒူရမ္ပိ ဂန္တွာ အာဟရတိ၊ တေ ပန န ခါဒန္တိ။

အထ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘မာတာပိတရော သုခုမာလာ၊ နန္ဒော စ ယာနိ တာနိ အပက္ကာနိ ဒုပ္ပက္ကာနိ ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ ခါဒါပေတိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဣမေ န စိရံ ပဝတ္တိဿန္တိ၊ ဝါရေဿာမိ န’’န္တိ။ အထ နံ အာမန္တေတွာ ‘‘နန္ဒ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဖလာဖလံ အာဟရိတွာ မမာဂမနံ ပတိမာနေဟိ၊ ဥဘော ဧကတောဝ ခါဒါပေဿာမာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ အတ္တနော ပုညံ ပစ္စာသီသန္တော န တဿ ဝစနမကာသိ။ မဟာသတ္တော တံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ‘‘န တွံ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ ကရောသိ၊ အဟံ ဇေဋ္ဌော၊ မာတာပိတရော စ မမေဝ ဘာရော၊ အဟမေဝ နေ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ တွံ ဣတော အညတ္ထ ယာဟီ’’တိ တဿ အစ္ဆရံ ပဟရိ။

သော တေန ပဏာမိတော တတ္ထ ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တံ ဝန္ဒိတွာ မာတာပိတူနံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ကသိဏံ ဩလောကေတွာ တံဒိဝသမေဝ အဋ္ဌ စ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ အဟံ သိနေရုပါဒတော ရတနဝါလုကံ အာဟရိတွာ မမ ဘာတု ပဏ္ဏသာလာပရိဝေဏံ အာကိရိတွာ ခမာပေဿာမိ၊ ဥဒါဟု အနောတတ္တတော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ခမာပေဿာမိ? အထ ဝါ မေ ဘာတာ ဒေဝတာဝသေန ခမေယျ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော သက္ကဉ္စ ဒေဝရာဇာနံ အာနေတွာ ခမာပေဿာမိ၊ ဧဝံ ပန န သောဘိဿတိ၊ အယံ ခေါ မနောဇော ဗြဟ္မဝဍ္ဎနရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂရာဇာ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေ ရာဇာနော အာနေတွာ ခမာပေဿာမိ၊ ဧဝံ သန္တေ မမ ဘာတု ဂုဏော သကလဇမ္ဗုဒီပံ အဝတ္ထရိတွာ ဂမိဿတိ၊ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပညာယိဿတီ’’တိ။

သော တာဝဒေဝ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ ဗြဟ္မဝဍ္ဎနနဂရေ တဿ ရညော နိဝေသနဒွါရေ ဩတရိတွာ ‘‘ဧကော တာပသော တုမှေ ဒဋ္ဌုကာမော’’တိ ရညော အာရောစာပေတွာ တေန ကတောကာသော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ အတ္တနော ဗလေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ တဝ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကထံ ပန တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒဿထာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ ကဿစိ ဝဓစ္ဆေဒံ အကတွာ အတ္တနော ဣဒ္ဓိယာဝ ဂဟေတွာ ဒဿာမီ’’တိ မဟတိယာ သေနာယ သဒ္ဓိံ တံ အာဒါယ ကောသလရဋ္ဌံ ဂန္တွာ နဂရဿ အဝိဒူရေ ခန္ဓာဝါရံ နိဝေသေတွာ ‘‘ယုဒ္ဓံ ဝါ နော ဒေတု၊ ဝသေ ဝါ ဝတ္တတူ’’တိ ကောသလရညော ဒူတံ ပါဟေသိ။ တေန ကုဇ္ဈိတွာ ယုဒ္ဓသဇ္ဇေန ဟုတွာ နိက္ခန္တေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓေ အာရဒ္ဓေ အတ္တနော ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန ယထာ ဒွိန္နံ သေနာနံ ပီဠနံ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ကတွာ ယထာ စ ကောသလရာဇာ တဿ ဝသေ ဝတ္တတိ၊ ဧဝံ ဝစနပဋိဝစနဟရဏေဟိ သံဝိဒဟိ။ ဧတေနုပါယေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော တဿ ဝသေ ဝတ္တာပေသိ။

သော တေန ပရိတုဋ္ဌော နန္ဒပဏ္ဍိတံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ယထာ မယှံ ပဋိညာတံ၊ တထာ ကတံ၊ ဗဟူပကာရာ မေ တုမှေ၊ ကိမဟံ တုမှာကံ ကရိဿာမိ၊ အဟဉှိ တေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇမ္ပိ ဒါတုံ ဣစ္ဆာမိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန ဟတ္ထိအဿရထမဏိမုတ္တာပဝါဠရဇတသုဝဏ္ဏဒါသိဒါသပရိဇနပရိစ္ဆေဒ’’န္တိ? တံ သုတွာ နန္ဒပဏ္ဍိတော ‘‘န မေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ နာပိ ဟတ္ထိယာနာဒီဟိ၊ အပိ စ ခေါ တေ ရဋ္ဌေ အသုကသ္မိံ နာမ အဿမေ မမ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇိတွာ ဝသန္တိ။ တျာဟံ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဧကသ္မိံ အပရာဓေ မမ ဇေဋ္ဌဘာတိကေန သောဏပဏ္ဍိတေန နာမ မဟေသိနာ ပဏာမိတော၊ သွာဟံ တံ အာဒါယ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ခမာပေဿာမိ၊ တဿ မေ တွံ ခမာပနေ သဟာယော ဟောဟီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ စတုဝီသတိအက္ခောဘနီ ပရိမာဏာယ သေနာယ ပရိဝုတော ဧကသတရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ နန္ဒပဏ္ဍိတံ ပုရက္ခတွာ တံ အဿမပဒံ ပတွာ စတုရင်္ဂုလပ္ပဒေသံ မုဉ္စိတွာ အာကာသေ ဌိတေန ကာဇေန အနောတတ္တတော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ပါနီယံ ပဋိသာမေတွာ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မာတာပိတူနံ အာသန္နပ္ပဒေသေ နိသိန္နံ ဈာနရတိသမပ္ပိတံ မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ နန္ဒပဏ္ဍိတော နံ ခမာပေသိ။ မဟာသတ္တော နန္ဒပဏ္ဍိတံ မာတရံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အတ္တနာ ယာဝဇီဝံ ပိတရံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တေသံ ပန ရာဇူနံ –

‘‘အာနန္ဒော စ ပမောဒေါ စ၊ သဒါ ဟသိတကီဠိတံ၊

မာတရံ ပရိစရိတွာန၊ လဗ္ဘမေတံ ဝိဇာနတာ။

‘‘အာနန္ဒော စ ပမောဒေါ စ၊ သဒါ ဟသိတကီဠိတံ၊

ပိတရံ ပရိစရိတွာန၊ လဗ္ဘမေတံ ဝိဇာနတော။

‘‘ဒါနဉ္စ ပေယျဝဇ္ဇဉ္စ၊ အတ္ထစရိယာ စ ယာ ဣဓ၊

သမာနတ္တတာ စ ဓမ္မေသု၊ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ၊

ဧတေ ခေါ သင်္ဂဟာ လောကေ၊ ရထဿာဏီဝ ယာယတော။

‘‘ဧတေ စ သင်္ဂဟာ နာဿု၊ န မာတာ ပုတ္တကာရဏာ၊

လဘေထ မာနံ ပူဇံ ဝါ၊ ပိတာ ဝါ ပုတ္တကာရဏာ။

‘‘ယသ္မာ စ သင်္ဂဟာ ဧတေ၊ သမ္မပေက္ခန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

တသ္မာ မဟတ္တံ ပပ္ပောန္တိ၊ ပါသံသာ စ ဘဝန္တိ တေ။

‘‘ဗြဟ္မာတိ မာတာပိတရော၊ ပုဗ္ဗာစရိယာတိ ဝုစ္စရေ၊

အာဟုနေယျာ စ ပုတ္တာနံ၊ ပဇာယ အနုကမ္ပကာ။

‘‘တသ္မာ ဟိ နေ နမဿေယျ၊ သက္ကရေယျ စ ပဏ္ဍိတော၊

အန္နေန အထ ပါနေန၊ ဝတ္ထေန သယနေန စ၊

ဥစ္ဆာဒနေန နှာပနေန၊ ပါဒါနံ ဓောဝနေန စ။

‘‘တာယ နံ ပါရိစရိယာယ၊ မာတာပိတူသု ပဏ္ဍိတာ၊

ဣဓေဝ နံ ပသံသန္တိ၊ ပေစ္စ သဂ္ဂေ ပမောဒတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၀။၁၇၆-၁၈၃) –

ဗုဒ္ဓလီဠာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ တံ သုတွာ သဗ္ဗေပိ တေ ရာဇာနော သဗလကာယာ ပသီဒိံသု။ အထ နေ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ဒါနာဒီသု အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဒေဝနဂရံ ပူရယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂါဟီ’’တိ မာတရံ နန္ဒပဏ္ဍိတံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အတ္တနာ ယာဝဇီဝံ ပိတရံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တေ ဥဘောပိ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနာ အဟေသုံ။

တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ၊ နန္ဒပဏ္ဍိတော အာနန္ဒတ္ထေရော၊ မနောဇော ရာဇာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ဧကသတရာဇာနော အသီတိမဟာထေရာ စေဝ အညတရထေရာ စ၊ စတုဝီသတိအက္ခောဘနီပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ သောဏပဏ္ဍိတော လောကနာထော။

တဿ ကိဉ္စာပိ သာတိသယာ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ တထာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယော စ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အစ္စန္တမေဝ ကာမေသု အနပေက္ခတာ၊ မာတာပိတူသု တိဗ္ဗော သဂါရဝသပ္ပတိဿဘာဝေါ ၊ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနေန အတိတ္တိ၊ သတိပိ နေသံ ဥပဋ္ဌာနေ သဗ္ဗကာလံ သမာပတ္တိဝိဟာရေဟိ ဝီတိနာမနန္တိ ဧဝမာဒယော မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

သောဏပဏ္ဍိတစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နေက္ခမ္မပါရမီ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ တေမိယစရိယာဝဏ္ဏနာ

၄၈။ ဆဋ္ဌေ ကာသိရာဇဿ အတြဇောတိ ကာသိရညော အတြဇော ပုတ္တော ယဒါ ဟောမိ၊ တဒါ မူဂပက္ခောတိ နာမေန၊ တေမိယောတိ ဝဒန္တိ မန္တိ တေမိယောတိ နာမေန မူဂပက္ခဝတာဓိဋ္ဌာနေန ‘‘မူဂပက္ခော’’တိ မာတာပိတရော အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေဝ မံ ဝဒန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာသတ္တဿ ဟိ ဇာတဒိဝသေ သကလကာသိရဋ္ဌေ ဒေဝေါ ဝဿိ၊ ယသ္မာ စ သော ရညော စေဝ အမစ္စာဒီနဉ္စ ဟဒယံ ဥဠာရေန ပီတိသိနေဟေန တေမယမာနော ဥပ္ပန္နော၊ တသ္မာ ‘‘တေမိယကုမာရော’’တိ နာမံ အဟောသိ။

၄၉။ သောဠသိတ္ထိသဟဿာနန္တိ သောဠသန္နံ ကာသိရညော ဣတ္ထာဂါရသဟဿာနံ။ န ဝိဇ္ဇတိ ပုမောတိ ပုတ္တော န လဗ္ဘတိ။ န ကေဝလဉ္စ ပုတ္တော ဧဝ၊ ဓီတာပိဿ နတ္ထိ ဧဝ။ အဟောရတ္တာနံ အစ္စယေန၊ နိဗ္ဗတ္တော အဟမေကကောတိ အပုတ္တကဿေဝ တဿ ရညော ဗဟူနံ သံဝစ္ဆရာနံ အတီတတ္တာ အနေကေသံ အဟောရတ္တာနံ အပဂမနေန သက္ကဒတ္တိယော အဟမေကကောဝ ဗောဓိပရိယေသနံ စရမာနော၊ တဒါ တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နောတိ သတ္ထာ ဝဒတိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ကာသိရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သောဠသသဟဿာ ဣတ္ထိယော အဟေသုံ။ တာသု ဧကာပိ ပုတ္တံ ဝါ ဓီတရံ ဝါ န လဘတိ။ နာဂရာ ‘‘အမှာကံ ရညော ဝံသာနုရက္ခကော ဧကောပိ ပုတ္တော နတ္ထီ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဇာတာ သန္နိပတိတွာ ရာဇာနံ ‘‘ပုတ္တံ ပတ္ထေဟီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ သောဠသသဟဿာ ဣတ္ထိယော ‘‘ပုတ္တံ ပတ္ထေထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ တာ စန္ဒာဒီနံ ဥပဋ္ဌာနာဒီနိ ကတွာ ပတ္ထေန္တိယောပိ န လဘိံသု။ အဂ္ဂမဟေသီ ပနဿ မဒ္ဒရာဇဓီတာ စန္ဒာဒေဝီ နာမ သီလသမ္ပန္နာ အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘တွမ္ပိ ပုတ္တံ ပတ္ထေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဥပေါသထိကာ ဟုတွာ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘သစာဟံ အခဏ္ဍသီလာ၊ ဣမိနာ မေ သစ္စေန ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇတူ’’တိ သစ္စကိရိယမကာသိ။ တဿာ သီလတေဇေန သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘စန္ဒာဒေဝိယာ ပုတ္တပဋိလာဘဿ ဥပါယံ ကရိဿာမီ’’တိ တဿာ အနုစ္ဆဝိကံ ပုတ္တံ ဥပဓာရေန္တော ဗောဓိသတ္တံ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ တတော စဝိတွာ ဥပရိဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိတုကာမံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘သမ္မ၊ တယိ မနုဿလောကေ ဥပ္ပန္နေ ပါရမိယော စ တေ ပူရေဿန္တိ၊ မဟာဇနဿ စ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတိ၊ အယံ ကာသိရညော စန္ဒာ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ ပုတ္တံ ပတ္ထေတိ၊ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ။

သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ သဟာယာ ပဉ္စသတာ ဒေဝပုတ္တာ ခီဏာယုကာ ဒေဝလောကာ စဝိတွာ တဿေဝ ရညော အမစ္စဘရိယာနံ ကုစ္ဆီသု ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိံသု။ ဒေဝီ ဂဗ္ဘဿ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ ဒါပေသိ။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တံဒိဝသမေဝ အမစ္စဂေဟေသု ပဉ္စကုမာရသတာနိ ဝိဇာယိံသု။ ဥဘယမ္ပိ သုတွာ ရာဇာ ‘‘မမ ပုတ္တဿ ပရိဝါရာ ဧတေ’’တိ ပဉ္စန္နံ ဒါရကသတာနံ ပဉ္စဓာတိသတာနိ ပေသေတွာ ကုမာရပသာဓနာနိ စ ပေသေသိ။ မဟာသတ္တဿ ပန အတိဒီဃာဒိဒေါသဝိဝဇ္ဇိတာ အလမ္ဗတ္ထနာ မဓုရထညာ စတုသဋ္ဌိဓာတိယော ဒတွာ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ စန္ဒာဒေဝိယာပိ ဝရံ အဒါသိ။ သာ ဂဟိတကံ ကတွာ ဌပေသိ။ ဒါရကော မဟတာ ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎတိ။ အထ နံ ဧကမာသိကံ အလင်္ကရိတွာ ရညော သန္တိကံ အာနယိံသု။ ရာဇာ ပိယပုတ္တံ ဩလောကေတွာ အာလိင်္ဂိတွာ အင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ ရမယမာနော နိသီဒိ။

၅၀။ တသ္မိံ ခဏေ စတ္တာရော စောရာ အာနီတာ။ ရာဇာ တေသု ဧကဿ သကဏ္ဋကာဟိ ကသာဟိ ပဟာရသဟဿံ အာဏာပေသိ၊ ဧကဿ သင်္ခလိကာယ ဗန္ဓိတွာ ဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနံ၊ ဧကဿ သရီရေ သတ္တိပ္ပဟာရဒါနံ၊ ဧကဿ သူလာရောပနံ။ မဟာသတ္တော ပိတု ကထံ သုတွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘အဟော မမ ပိတာ ရဇ္ဇံ နိဿာယ ဘာရိယံ နိရယဂါမိကမ္မံ ကရောတီ’’တိ စိန္တေသိ။ ပုနဒိဝသေ နံ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ အလင်္ကတသိရိသယနေ နိပဇ္ဇာပေသုံ။

သော ထောကံ နိဒ္ဒါယိတွာ ပဋိဗုဒ္ဓါ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ သေတစ္ဆတ္တံ ဩလောကေန္တော မဟန္တံ သိရိဝိဘဝံ ပဿိ။ အထဿ ပကတိယာပိ သံဝေဂပ္ပတ္တဿ အတိရေကတရံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ကုတော နု ခေါ အဟံ ဣမံ ရာဇဂေဟံ အာဂတော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ဇာတိဿရဉာဏေန ဒေဝလောကတော အာဂတဘာဝံ ဉတွာ တတော ပရံ ဩလောကေန္တော ဥဿဒနိရယေ ပက္ကဘာဝံ ပဿိ။ တတော ပရံ ဩလောကေန္တော တသ္မိံယေဝ နဂရေ ရာဇဘာဝံ ပဿိ။ အထ သော ‘‘အဟံ ဝီသတိဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အသီတိဝဿသဟဿာနိ ဥဿဒနိရယေ ပစ္စိံ၊ ဣဒါနိ ပုနပိ ဣမသ္မိံ စောရဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တောသ္မိ၊ ပိတာပိ မေ ဟိယျော စတူသု စောရေသု အာနီတေသု တထာရူပံ ဖရုသံ နိရယသံဝတ္တနိကံ ကထံ ကထေသိ။ န မေ ဣမိနာ အဝိဒိတဝိပုလာနတ္ထာဝဟေန ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ ကထံ နု ခေါ ဣမမှာ စောရဂေဟာ မုစ္စေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ ဧကာ ဒေဝဓီတာ ‘‘တာတ တေမိယကုမာရ၊ မာ ဘာယိ၊ တီဏိ အင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ တဝ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ သမဿာသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ရဇ္ဇသင်္ခါတာ အနတ္ထတော မုစ္စိတုကာမော သောဠသသံဝစ္ဆရာနိ တီဏိ အင်္ဂါနိ အစလာဓိဋ္ဌာနဝသေန အဓိဋ္ဌဟိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကိစ္ဆာလဒ္ဓံ ပိယံ ပုတ္တ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ ကိစ္ဆာလဒ္ဓန္တိ ကိစ္ဆေန ကသိရေန စိရကာလပတ္ထနာယ လဒ္ဓံ။ အဘိဇာတန္တိ ဇာတိသမ္ပန္နံ။ ကာယဇုတိယာ စေဝ ဉာဏဇုတိယာ စ သမန္နာဂတတ္တာ ဇုတိန္ဓရံ။ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယိတွာန၊ သယနေ ပေါသေတိ မံ ပိတာတိ ပိတာ မေ ကာသိရာဇာ ‘‘မာ နံ ကုမာရံ ရဇော ဝါ ဥဿာဝေါ ဝါ’’တိ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ သိရိသယနေ သယာပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန မံ ပေါသေတိ။

၅၁။ နိဒ္ဒါယမာနော သယနဝရေ ပဗုဇ္ဈိတွာ အဟံ ဩလောကေန္တော ပဏ္ဍရံ သေတစ္ဆတ္တံ အဒ္ဒသံ။ ယေနာဟံ နိရယံ ဂတောတိ ယေန သေတစ္ဆတ္တေန တတော တတိယေ အတ္တဘာဝေ အဟံ နိရယံ ဂတော၊ သေတစ္ဆတ္တသီသေန ရဇ္ဇံ ဝဒတိ။

၅၂။ သဟ ဒိဋ္ဌဿ မေ ဆတ္တန္တိ တံ သေတစ္ဆတ္တံ ဒိဋ္ဌဿ ဒိဋ္ဌဝတော မေ သဟ တေန ဒဿနေန၊ ဒဿနသမကာလမေဝါတိ အတ္ထော။ တာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ ဘေရဝေါတိ သုပရိဝိဒိတာဒီနဝတ္တာ ဘယာနကော စိတ္တုတြာသော ဥဒပါဒိ။ ဝိနိစ္ဆယံ သမာပန္နော၊ ကထာဟံ ဣမံ မုဉ္စိဿန္တိ ကထံ နု ခေါ အဟံ ဣမံ ရဇ္ဇံ ကာဠကဏ္ဏိံ မုဉ္စေယျန္တိ ဧဝံ ဝိစာရဏံ အာပဇ္ဇိံ။

၅၃။ ပုဗ္ဗသာလောဟိတာ မယှန္တိ ပုဗ္ဗေ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ မမ မာတုဘူတပုဗ္ဗာ တသ္မိံ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ မယှံ အတ္ထကာမိနီ ဟိတေသိနီ။ သာ မံ ဒိသွာန ဒုက္ခိတံ၊ တီသု ဌာနေသု ယောဇယီတိ သာ ဒေဝတာ မံ တထာ စေတောဒုက္ခေန ဒုက္ခိတံ ဒိသွာ မူဂပက္ခဗဓိရဘာဝသင်္ခါတေသု တီသု ရဇ္ဇဒုက္ခတော နိက္ခမနကာရဏေသု ယောဇေသိ။

၅၄။ ပဏ္ဍိစ္စယန္တိ ပဏ္ဍိစ္စံ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ မာ ဝိဘာဝယာတိ မာ ပကာသေဟိ။ ဗာလမတောတိ ဗာလောတိ ဉာတော။ သဗ္ဗောတိ သကလော အန္တောဇနော စေဝ ဗဟိဇနော စ။ ဩစိနာယတူတိ နီဟရထေတံ ကာဠကဏ္ဏိန္တိ အဝဇာနာတု။ ဧဝံ တဝ အတ္ထော ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ ယထာဝုတ္တနယေန အဝဇာနိတဗ္ဗဘာဝေ သတိ တုယှံ ဂေဟတော နိက္ခမနေန ဟိတံ ပါရမိပရိပူရဏံ ဘဝိဿတိ။

၅၅။ တေတံဝစနန္တိ တေ ဧတံ တီဏိ အင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာဟီတိ ဝစနံ။ အတ္ထကာမာသိ မေ အမ္မာတိ အမ္မ ဒေဝတေ၊ မမ အတ္ထကာမာ အသိ။ ဟိတကာမာတိ တဿေဝ ပရိယာယဝစနံ။ အတ္ထောတိ ဝါ ဧတ္ထ သုခံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟိတန္တိ တဿ ကာရဏဘူတံ ပုညံ။

၅၆။ သာဂရေဝ ထလံ လဘိန္တိ စောရဂေဟေ ဝတာဟံ ဇာတော၊ အဟု မေ မဟာဝတာနတ္ထောတိ သောကသာဂရေ ဩသီဒန္တော တဿာ ဒေဝတာယ အဟံ ဝစနံ သုတွာ သာဂရေ ဩသီဒန္တော ဝိယ ထလံ ပတိဋ္ဌံ အလဘိံ၊ ရဇ္ဇကုလတော နိက္ခမနောပါယံ အလဘိန္တိ အတ္ထော။ တယော အင်္ဂေ အဓိဋ္ဌဟိန္တိ ယာဝ ဂေဟတော နိက္ခမိံ၊ တာဝ တီဏိ အင်္ဂါနိ ကာရဏာနိ အဓိဋ္ဌဟိံ။

၅၇။ ဣဒါနိ တာနိ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘မူဂေါ အဟောသိ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပက္ခောတိ ပီဌသပ္ပိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေ ဒေဝတာယ ဒိန္နနယေ ဌတွာ ဇာတဝဿတော ပဋ္ဌာယ မူဂါဒိဘာဝေန အတ္တာနံ ဒဿေန္တေ မာတာပိတရော ဓာတိအာဒယော စ ‘‘မူဂါနံ ဟနုပရိယောသာနံ နာမ ဧဝရူပံ န ဟောတိ၊ ဗဓိရာနံ ကဏ္ဏသောတံ နာမ ဧဝရူပံ န ဟောတိ၊ ပီဌသပ္ပီနံ ဟတ္ထပါဒါ နာမ ဧဝရူပါ န ဟောန္တိ၊ ဘဝိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏေန၊ ဝီမံသိဿာမ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ခီရေန တာဝ ဝီမံသိဿာမာ’’တိ သကလဒိဝသံ ခီရံ န ဒေန္တိ။ သော သုဿန္တောပိ ခီရတ္ထာယ သဒ္ဒံ န ကရောတိ။

အထဿ မာတာ ‘‘ပုတ္တော မေ ဆာတော၊ ခီရမဿ ဒေထာ’’တိ ခီရံ ဒါပေသိ။ ဧဝံ အန္တရန္တရာ ခီရံ အဒတွာ ဧကသံဝစ္ဆရံ ဝီမံသန္တာပိ အန္တရံ န ပဿိံသု။ တတော ‘‘ကုမာရကာ နာမ ပူဝခဇ္ဇကံ ပိယာယန္တိ၊ ဖလာဖလံ ပိယာယန္တိ၊ ကီဠနဘဏ္ဍကံ ပိယာယန္တိ၊ ဘောဇနံ ပိယာယန္တီ’’တိ တာနိ တာနိ ပလောဘနီယာနိ ဥပနေတွာ ဝီမံသနဝသေန ပလောဘေန္တာ ယာဝ ပဉ္စဝဿကာလာ အန္တရံ န ပဿိံသု။ အထ နံ ‘‘ဒါရကာ နာမ အဂ္ဂိတော ဘာယန္တိ၊ မတ္တဟတ္ထိတော ဘာယန္တိ၊ သပ္ပတော ဘာယန္တိ၊ ဥက္ခိတ္တာသိကပုရိသတော ဘာယန္တိ၊ တေဟိ ဝီမံသိဿာမာ’’တိ ယထာ တေဟိဿ အနတ္ထော န ဇာယတိ၊ တထာ ပုရိမမေဝ သံဝိဒဟိတွာ အတိဘယာနကာကာရေန ဥပဂစ္ဆန္တေ ကာရေသုံ။

မဟာသတ္တော နိရယဘယံ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဣတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန နိရယော ဘာယိတဗ္ဗော’’တိ နိစ္စလောဝ ဟောတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝီမံသိတွာ အန္တရံ န ပဿန္တာ ပုန ‘‘ဒါရကာ နာမ သမဇ္ဇတ္ထိကာ ဟောန္တီ’’တိ သမဇ္ဇံ ကာရေတွာပိ မဟာသတ္တံ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ အဇာနန္တဿေဝ စတူသု ပဿေသု သင်္ခသဒ္ဒေဟိ ဘေရိသဒ္ဒေဟိ စ သဟသာ ဧကနိန္နာဒံ ကာရေတွာပိ အန္ဓကာရေ ဃဋေဟိ ဒီပံ ဥပနေတွာ သဟသာ အာလောကံ ဒဿေတွာပိ သကလသရီရံ ဖာဏိတေန မက္ခေတွာ ဗဟုမက္ခိကေ ဌာနေ နိပဇ္ဇာပေတွာပိ နှာပနာဒီနိ အကတွာ ဥစ္စာရပဿာဝမတ္ထကေ နိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခိတွာပိ တတ္ထ စ ပလိပန္နံ သယမာနံ ပရိဟာသေဟိ အက္ကောသနေဟိ စ ဃဋ္ဋေတွာပိ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ အဂ္ဂိကပလ္လံ ကတွာ ဥဏှသန္တာပေန ပီဠေတွာပီတိ ဧဝံ နာနာဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ဝီမံသန္တာပိဿ အန္တရံ န ပဿိံသု။

မဟာသတ္တော ဟိ သဗ္ဗတ္ထ နိရယဘယမေဝ အာဝဇ္ဇေတွာ အဓိဋ္ဌာနံ အဝိကောပေန္တော နိစ္စလောဝ အဟောသိ။ ဧဝံ ပန္နရသဝဿာနိ ဝီမံသိတွာ အထ သောဠသဝဿကာလေ ‘‘ပီဌသပ္ပိနော ဝါ ဟောန္တု မူဂဗဓိရာ ဝါ ရဇနီယေသု အရဇ္ဇန္တာ ဒုဿနီယေသု အဒုဿန္တာ နာမ နတ္ထီတိ နာဋကာနိဿ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဝီမံသိဿာမာ’’တိ ကုမာရံ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ ဒေဝပုတ္တံ ဝိယ အလင်္ကရိတွာ ဒေဝဝိမာနကပ္ပံ ပုပ္ဖဂန္ဓဒါမာဒီဟိ ဧကာမောဒပမောဒံ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ဥတ္တမရူပဓရာ ဘာဝဝိလာသသမ္ပန္နာ ဒေဝစ္ဆရာပဋိဘာဂါ ဣတ္ထိယော ဥပဋ္ဌပေသုံ – ‘‘ဂစ္ဆထ နစ္စာဒီဟိ ကုမာရံ အဘိရမာပေထာ’’တိ။ တာ ဥပဂန္တွာ တထာ ကာတုံ ဝါယမိံသု။ သော ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နတာယ ‘‘ဣမာ မေ သရီရသမ္ဖဿံ မာ ဝိန္ဒိံသူ’’တိ အဿာသပဿာသေ နိရုန္ဓိ။ တာ တဿ သရီရသမ္ဖဿံ အဝိန္ဒန္တိယော ‘‘ထဒ္ဓသရီရော ဧသ၊ နာယံ မနုဿော၊ ယက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ပက္ကမိံသု။

ဧဝံ သောဠသ ဝဿာနိ သောဠသဟိ မဟာဝီမံသာဟိ အနေကာဟိ စ ခုဒ္ဒကဝီမံသာဟိ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ အသက္ကုဏိတွာ မာတာပိတရော ‘‘တာတ၊ တေမိယကုမာရ၊ မယံ တဝ အမူဂါဒိဘာဝံ ဇာနာမ၊ န ဟိ တေသံ ဧဝရူပါနိ မုခကဏ္ဏသောတပါဒါနိ ဟောန္တိ၊ တွံ အမှေဟိ ပတ္ထေတွာ လဒ္ဓပုတ္တကော၊ မာ နော နာသေဟိ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ သန္တိကာ ဂရဟတော မောစေဟီ’’တိ သဟ ဝိသုံ ဝိသုဉ္စ အနေကဝါရံ ယာစိံသု။ သော တေဟိ ဧဝံ ယာစိယမာနောပိ အသုဏန္တော ဝိယ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။

၅၈။ အထ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ဥဘော ပါဒေ ကဏ္ဏသောတေ ဇိဝှံ ဥဘော စ ဟတ္ထေ ကုသလေဟိ ပုရိသေဟိ ဝီမံသာပေတွာ ‘‘ယဒိပိ အပီဌသပ္ပိအာဒီနံ ဝိယဿ ပါဒါဒယော၊ တထာပိ အယံ ပီဌသပ္ပိ မူဂဗဓိရော မညေ၊ ဤဒိသေ ကာဠကဏ္ဏိပုရိသေ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဝသန္တေ တယော အန္တရာယာ ပညာယန္တိ ဇီဝိတဿ ဝါ ဆတ္တဿ ဝါ မဟေသိယာ ဝါ’’တိ လက္ခဏပါဌကေဟိ ဣဒါနိ ကထိတံ။ ဇာတဒိဝသေ ပန ‘‘တုမှာကံ ဒေါမနဿပရိဟရဏတ္ထံ ‘ဓညပုညလက္ခဏော’တိ ဝုတ္တ’’န္တိ အမစ္စေဟိ အာရောစိတံ သုတွာ အန္တရာယဘယေန ဘီတော ‘‘ဂစ္ဆထ နံ အဝမင်္ဂလရထေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပစ္ဆိမဒွါရေန နီဟရာပေတွာ အာမကသုသာနေ နိခဏထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ အဟောသိ – ‘‘စိရဿံ ဝတ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘တတော မေ ဟတ္ထပါဒေ စာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ မဒ္ဒိယာတိ မဒ္ဒနဝသေန ဝီမံသိတွာ။ အနူနတန္တိ ဟတ္ထာဒီဟိ အဝိကလတံ။ နိန္ဒိသုန္တိ ‘‘ဧဝံ အနူနာဝယဝေါပိ သမာနော မူဂါဒိ ဝိယ ဒိဿမာနော ‘‘ရဇ္ဇံ ကာရေတုံ အဘဗ္ဗော၊ ကာဠကဏ္ဏိပုရိသော အယ’’န္တိ ဂရဟိံသု။ ‘‘နိဒ္ဒိသု’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဝဒိံသူတိ အတ္ထော။

၅၉။ ဆဍ္ဍနံ အနုမောဒိသုန္တိ ရာဇဒဿနတ္ထံ အာဂတာ သဗ္ဗေပိ ဇနပဒဝါသိနော သေနာပတိပုရောဟိတပ္ပမုခါ ရာဇပုရိသာ တေ သဗ္ဗေပိ ဧကမနာ သမာနစိတ္တာ ဟုတွာ အန္တရာယပရိဟရဏတ္ထံ ရညာ အာဏတ္တာ ဘူမိယံ နိခဏနဝသေန မမ ဆဍ္ဍနံ မုခသင်္ကောစံ အကတွာ အဘိမုခဘာဝေန သာဓု သုဋ္ဌု ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ အနုမောဒိံသု။

၆၀။ သော မေ အတ္ထော သမိဇ္ဈထာတိ ယဿတ္ထာယ ယဒတ္ထံ တတော မူဂါဒိဘာဝါဓိဋ္ဌာနဝသေန ဒုက္ကရစရဏံ စိဏ္ဏံ စရိတံ၊ သော အတ္ထော မမ သမိဇ္ဈတိ။ တေသံ မမ မာတာပိတုအာဒီနံ မတိံ အဓိပ္ပာယံ သုတွာ သော အဟံ မမ အဓိပ္ပာယသမိဇ္ဈနေန ဟဋ္ဌော အနုပဓာရေတွာ ဘူမိယံ နိခဏနာနုဇာနနေန သံဝိဂ္ဂမာနသောဝ အဟောသိန္တိ ဝစနသေသေန သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၆၁။ ဧဝံ ကုမာရဿ ဘူမိယံ နိခဏနေ ရညာ အာဏတ္တေ စန္ဒာဒေဝီ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှေဟိ မယှံ ဝရော ဒိန္နော၊ မယာ စ ဂဟိတကံ ကတွာ ဌပိတော၊ တံ မေ ဣဒါနိ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ဂဏှ၊ ဒေဝီ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တဿ မေ ရဇ္ဇံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘ပုတ္တော တေ ကာဠကဏ္ဏီ၊ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဒေဝ၊ ယာဝဇီဝံ အဒေန္တော သတ္တ ဝဿာနိ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘တမ္ပိ န သက္ကာ’’တိ။ ‘‘ဆ ဝဿာနိ၊ ပဉ္စစတ္တာရိတီဏိဒွေဧကံ ဝဿံ၊ သတ္တ မာသေ၊ ဆပဉ္စစတ္တာရောတယောဒွေဧကံ မာသံအဒ္ဓမာသံသတ္တာဟံ ဒေထာ’’တိ။ သာဓု ဂဏှာတိ။

သာ ပုတ္တံ အလင်္ကာရာပေတွာ ‘‘တေမိယကုမာရဿ ဣဒံ ရဇ္ဇ’’န္တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ ပုတ္တံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရောပေတွာ သေတစ္ဆတ္တံ မတ္ထကေ ကာရာပေတွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဂတံ အလင်္ကတသိရိသယနေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ယာစိ – ‘‘တာတ တေမိယ၊ တံ နိဿာယ သောဠသ ဝဿာနိ နိဒ္ဒံ အလဘိတွာ ရောဒမာနာယ မေ အက္ခီနိ ဥပ္ပက္ကာနိ၊ သောကေန ဟဒယံ ဘိဇ္ဇတိ ဝိယ၊ တဝ အပီဌသပ္ပိအာဒိဘာဝံ ဇာနာမိ၊ မာ မံ အနာထံ ကရီ’’တိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဆ ဒိဝသေ ယာစိ။ ဆဋ္ဌေ ဒိဝသေ ရာဇာ သုနန္ဒံ နာမ သာရထိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သွေ ပါတောဝ အဝမင်္ဂလရထေန ကုမာရံ နီဟရိတွာ အာမကသုသာနေ ဘူမိယံ နိခဏိတွာ ပထဝိဝဍ္ဎနကကမ္မံ ကတွာ ဧဟီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ဒေဝီ ‘‘တာတ၊ ကာသိရာဇာ တံ သွေ အာမကသုသာနေ နိခဏိတုံ အာဏာပေသိ။ သွေ မရဏံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ အာဟ။

မဟာသတ္တော တံ သုတွာ ‘‘တေမိယ၊ သောဠသ ဝဿာနိ တယာ ကတော ဝါယာမော မတ္ထကံ ပတ္တော’’တိ ဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂေါ အဟောသိ။ မာတုယာ ပနဿ ဟဒယံ ဘိဇ္ဇနာကာရံ ဝိယ အဟောသိ။ အထ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပါတောဝ သာရထိ ရထံ အာဒါယ ဒွါရေ ဌပေတွာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဒေဝိ၊ မာ မယှံ ကုဇ္ဈိ၊ ရညော အာဏာ’’တိ ပုတ္တံ အာလိင်္ဂိတွာ နိပန္နံ ဒေဝိံ ပိဋ္ဌိဟတ္ထေန အပနေတွာ ကုမာရံ ဥက္ခိပိတွာ ပါသာဒါ ဩတရိ။ ဒေဝီ ဥရံ ပဟရိတွာ မဟာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိတွာ မဟာတလေ ဩဟီယိ။

အထ နံ မဟာသတ္တော ဩလောကေတွာ ‘‘မယိ အကထေန္တေ မာတု သောကော ဗလဝါ ဘဝိဿတီ’’တိ ကထေတုကာမော ဟုတွာပိ ‘‘သစေ ကထေဿာမိ သောဠသ ဝဿာနိ ကတော ဝါယာမော မောဃော ဘဝိဿတိ၊ အကထေန္တော ပနာဟံ အတ္တနော စ မာတာပိတူနဉ္စ ပစ္စယော ဘဝိဿာမီ’’တိ အဓိဝါသေသိ။ သာရထိ ‘‘မဟာသတ္တံ ရထံ အာရောပေတွာ ပစ္ဆိမဒွါရာဘိမုခံ ရထံ ပေသေဿာမီ’’တိ ပါစီနဒွါရာဘိမုခံ ပေသေသိ။ ရထော နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဒေဝတာနုဘာဝေန တိယောဇနဋ္ဌာနံ ဂတော။ မဟာသတ္တော သုဋ္ဌုတရံ တုဋ္ဌစိတ္တော အဟောသိ။ တတ္ထ ဝနဃဋံ သာရထိဿ အာမကသုသာနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘ဣဒံ ဌာနံ သုန္ဒရ’’န္တိ ရထံ ဩက္ကမာပေတွာ မဂ္ဂပဿေ ဌပေတွာ ရထာ ဩရုယှ မဟာသတ္တဿ အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဩမုဉ္စိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဌပေတွာ ကုဒါလံ အာဒါယ အဝိဒူရေ အာဝါဋံ ခဏိတုံ အာရဘိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘နှာပေတွာ အနုလိမ္ပိတွာ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ နှာပေတွာတိ သောဠသဟိ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ နှာပေတွာ။ အနုလိမ္ပိတွာတိ သုရဘိဝိလေပနေန ဝိလိမ္ပေတွာ။ ဝေဌေတွာ ရာဇဝေဌနန္တိ ကာသိရာဇူနံ ပဝေဏိယာဂတံ ရာဇမကုဋံ သီသေ ပဋိမုဉ္စိတွာ။ အဘိသိဉ္စိတွာတိ တသ္မိံ ရာဇကုလေ ရာဇာဘိသေကနိယာမေန အဘိသိဉ္စိတွာ။ ဆတ္တေန ကာရေသုံ ပုရံ ပဒက္ခိဏန္တိ သေတစ္ဆတ္တေန ဓာရိယမာနေန မံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကာရေသုံ။

၆၂။ သတ္တာဟံ ဓာရယိတွာနာတိ မယှံ မာတု စန္ဒာဒေဝိယာ ဝရလာဘနဝသေန လဒ္ဓံ သတ္တာဟံ မမ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယိတွာ။ ဥဂ္ဂတေ ရဝိမဏ္ဍလေတိ တတော ပုနဒိဝသေ သူရိယမဏ္ဍလေ ဥဂ္ဂတမတ္တေ အဝမင်္ဂလရထေန မံ နဂရတော နီဟရိတွာ ဘူမိယံ နိခဏနတ္ထံ သာရထိ သုနန္ဒော ဝနမုပဂစ္ဆိ။

၆၃။ သဇ္ဇဿန္တိ သန္နဒ္ဓါ အဿံ၊ ယုဂေ ယောဇိတဿံ မေ ရထံ မဂ္ဂတော ဥက္ကမာပနဝသေန ဧကောကာသေ ကတွာ။ ဟတ္ထမုစ္စိတောတိ မုစ္စိတဟတ္ထော၊ ရထပါစနတော မုတ္တဟတ္ထောတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဟတ္ထမုစ္စိတောတိ ဟတ္ထမုတ္တော မမ ဟတ္ထတော မုစ္စိတွာတိ အတ္ထော။ ကာသုန္တိ အာဝါဋံ။ နိခါတုန္တိ နိခဏိတုံ။

၆၄-၅။ ဣဒါနိ ယဒတ္ထံ မယာ သောဠသ ဝဿာနိ မူဂဝတာဒိအဓိဋ္ဌာနေန ဒုက္ကရစရိယာ အဓိဋ္ဌိတာ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အဓိဋ္ဌိတမဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဂါထာဒွယမာဟ။

တတ္ထ တဇ္ဇေန္တော ဝိဝိဓကာရဏာတိ ဒွိမာသိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သောဠသသံဝစ္ဆရာ ထညပဋိသေဓနာဒီဟိ ဝိဝိဓေဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ ကာရဏေဟိ တဇ္ဇယန္တော ဘယဝိဒ္ဓံသနဝသေန ဝိဟေဌိယမာနော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

အထ မဟာသတ္တော သုနန္ဒေ ကာသုံ ခဏန္တေ ‘‘အယံ မေ ဝါယာမကာလော’’တိ ဥဋ္ဌာယ အတ္တနော ဟတ္ထပါဒေ သမ္ဗာဟိတွာ ရထာ ဩတရိတုံ မေ ဗလံ အတ္ထီတိ ဉတွာ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တာဝဒေဝဿ ပါဒပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ ဝါတပုဏ္ဏဘသ္တစမ္မံ ဝိယ ဥဂ္ဂန္တွာ ရထဿ ပစ္ဆိမန္တံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ သော ဩတရိတွာ ကတိပယေ ဝါရေ အပရာပရံ စင်္ကမိတွာ ‘‘ယောဇနသတမ္ပိ ဂန္တုံ မေ ဗလံ အတ္ထီ’’တိ ဉတွာ ရထံ ပစ္ဆိမန္တေ ဂဟေတွာ ကုမာရကာနံ ကီဠနယာနကံ ဝိယ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘သစေ သာရထိ မယာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈေယျ၊ အတ္ထိ မေ ပဋိဝိရုဇ္ဈိတုံ ဗလ’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ပသာဓနတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တင်္ခဏညေဝ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ ကာသိရာဇပုတ္တံ အလင်္ကရောဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ စ မာနုသေဟိ စ အလင်္ကာရေဟိ သက္ကံ ဝိယ တံ အလင်္ကရိ။ သော ဒေဝရာဇလီဠာယ သာရထိဿ ခဏနောကာသံ ဂန္တွာ အာဝါဋတီရေ ဌတွာ –

‘‘ကိန္နု သန္တရမာနောဝ၊ ကာသုံ ခဏသိ သာရထိ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ကာသုယာ ကရိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃) –

အာဟ။

တေန ဥဒ္ဓံ အနောလောကေတွာဝ –

‘‘ရညော မူဂေါ စ ပက္ခော စ၊ ပုတ္တော ဇာတော အစေတသော၊

သောမှိ ရညာ သမဇ္ဈိဋ္ဌော၊ ပုတ္တံ မေ နိခဏံ ဝနေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄) –

ဝုတ္တေ မဟာသတ္တော –

‘‘န ဗဓိရော န မူဂေါသ္မိ၊ န ပက္ခော န စ ဝီကလော၊

အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တွံ နိခဏံ ဝနေ။

‘‘ဦရူ ဗာဟုဉ္စ မေ ပဿ၊ ဘာသိတဉ္စ သုဏောဟိ မေ၊

အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တွံ နိခဏံ ဝနေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅-၆) –

ဝတွာ ပုန တေန အာဝါဋခဏနံ ပဟာယ ဥဒ္ဓံ ဩလောကေတွာ တဿ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘မနုဿော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ’’တိ အဇာနန္တေန –

‘‘ဒေဝတာ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော၊ အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊

ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော၊ ကထံ ဇာနေမု တံ မယ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇) –

ဝုတ္တေ –

‘‘နမှိ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော၊ နာပိ သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊

ကာသိရညော အဟံ ပုတ္တော၊ ယံ ကာသုယာ နိခညသိ။

‘‘တဿ ရညော အဟံ ပုတ္တော၊ ယံ တွံ သမ္မူပဇီဝသိ၊

အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တွံ နိခဏံ ဝနေ။

‘‘ယဿ ရုက္ခဿ ဆာယာယ၊ နိသီဒေယျ သယေယျ ဝါ၊

န တဿ သာခံ ဘဉ္ဇေယျ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘော ဟိ ပါပကော။

‘‘ယထာ ရုက္ခော တထာ ရာဇာ၊ ယထာ သာခါ တထာ အဟံ၊

ယထာ ဆာယူပဂေါ ပေါသော၊ ဧဝံ တွမသိ သာရထိ၊

အဓမ္မံ သာရထိ ကယိရာ၊ မံ စေ တွံ နိခဏံ ဝနေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၈-၁၁) –

အာဒိနာ နယေန ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တေန နိဝတ္တနတ္ထံ ယာစိတော အနိဝတ္တနကာရဏံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဆန္ဒံ တဿ စ ဟေတု နိရယဘယာဒိကံ အတီတဘဝေ အတ္တနော ပဝတ္တိံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ တာယ ဓမ္မကထာယ တာယ စ ပဋိပတ္တိယာ တသ္မိမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမေ ဇာတေ ရညော ဣမံ –

‘‘ရထံ နိယျာတယိတွာန၊ အနဏော ဧဟိ သာရထိ၊

အနဏဿ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဧတံ ဣသီဟိ ဝဏ္ဏိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၄) –

ဝတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

သော ရထံ အာဘရဏာနိ စ ဂဟေတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ တာဝဒေဝ ‘‘မဟာသတ္တဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ နဂရတော နိဂ္ဂစ္ဆိ သဒ္ဓိံ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ဣတ္ထာဂါရေဟိ နာဂရဇာနပဒေဟိ စ။ မဟာသတ္တောပိ ခေါ သာရထိံ ဥယျောဇေတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဇာတော။ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ သက္ကော ဝိဿကမ္မံ ပေသေသိ – ‘‘တေမိယပဏ္ဍိတော ပဗ္ဗဇိတုကာမော၊ တဿ အဿမပဒံ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ စ မာပေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တိယောဇနိကေ ဝနသဏ္ဍေ အဿမံ မာပေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနစင်္ကမနပေါက္ခရဏီဖလရုက္ခသမ္ပန္နံ ကတွာ သဗ္ဗေ စ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ မာပေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ သက္ကဒတ္တိယဘာဝံ ဉတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဝတ္ထာနိ အပနေတွာ တာပသဝေသံ ဂဟေတွာ ကဋ္ဌတ္ထရေ နိသိန္နော အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော၊ ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန အဿမေ နိသီဒိ။

ကာသိရာဇာပိ သာရထိနာ ဒဿိတမဂ္ဂေန ဂန္တွာ အဿမံ ပဝိသိတွာ မဟာသတ္တေန သဟ သမာဂန္တွာ ကတပဋိသန္ထာရော ရဇ္ဇေန နိမန္တေသိ။ တေမိယပဏ္ဍိတော တံ ပဋိက္ခိပိတွာ အနေကာကာရဝေါကာရံ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာယ စ ကာမာဒီနဝပဋိသံယုတ္တာယ စ ဓမ္မိယာ ကထာယ ရာဇာနံ သံဝေဇေသိ။ သော သံဝိဂ္ဂမာနသော ဃရာဝါသေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ အမစ္စေ ဣတ္ထာဂါရေ စ ပုစ္ဆိ။ တေပိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ အဟေသုံ။ အထ ရာဇာ စန္ဒာဒေဝိံ အာဒိံ ကတွာ သောဠသ သဟဿေ ဩရောဓေ စ အမစ္စာဒိကေ စ ပဗ္ဗဇိတုကာမေ ဉတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ယေ မမ ပုတ္တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ တေ ပဗ္ဗဇန္တူ’’တိ။ သုဝဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရာဒီနိ စ ဝိဝရာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ နာဂရာ စ ယထာပသာရိတေယေဝ အာပဏေ ဝိဝဋဒွါရာနေဝ ဂေဟာနိ စ ပဟာယ ရညော သန္တိကံ အဂမံသု။ ရာဇာ မဟာဇနေန သဒ္ဓိံ မဟာသတ္တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ။ သက္ကဒတ္တိယံ တိယောဇနိကံ အဿမပဒံ ပရိပူရိ။

သာမန္တရာဇာနော ‘‘ကာသိရာဇာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဟေဿာမာ’’တိ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဒေဝနဂရသဒိသံ နဂရံ သတ္တရတနဘရိတံ ဒေဝဝိမာနကပ္ပံ ရာဇနိဝေသနဉ္စ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဓနံ နိဿာယ ဘယေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ တာဝဒေဝ နိက္ခမိတွာ ပါယာသုံ။ တေသံ အာဂမနံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဝနန္တံ ဂန္တွာ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တေ သဗ္ဗေ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ အပရေပိ အပရေပီတိ မဟာသမာဂမော အဟောသိ။ သဗ္ဗေ ဖလာဖလာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ ယော ကာမာဒိဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေတိ၊ တဿ စိတ္တံ ဉတွာ မဟာသတ္တော တတ္ထ ဂန္တွာ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။

သော ဓမ္မဿဝနသပ္ပာယံ လဘိတွာ သမာပတ္တိယော အဘိညာယော စ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ဧဝံ အပရောပိ အပရောပီတိ သဗ္ဗေပိ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနာ အဟေသုံ။ တိရစ္ဆာနဂတာပိ မဟာသတ္တေ ဣသိဂဏေပိ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု နိဗ္ဗတ္တိံသု။ မဟာသတ္တဿ ဗြဟ္မစရိယံ စိရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ပဝတ္တိတ္ထ။ တဒါ ဆတ္တေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ သာရထိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ တေမိယပဏ္ဍိတော လောကနာထော။

တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ ဣဓ မတ္ထကံ ပတ္တာ၊ သေသပါရမိယောပိ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ မာသဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ နိရယဘယံ ပါပဘီရုတာ ရဇ္ဇဇိဂုစ္ဆာ နေက္ခမ္မနိမိတ္တံ မူဂါဒိဘာဝါဓိဋ္ဌာနံ တတ္ထ စ ဝိရောဓိပ္ပစ္စယသမောဓာနေပိ နိစ္စလဘာဝေါတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

တေမိယစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

အဓိဋ္ဌာနပါရမီ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ကပိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၆၇။ သတ္တမေ ယဒါ အဟံ ကပိ အာသိန္တိ ယသ္မိံ ကာလေ အဟံ ကပိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ နာဂဗလော ထာမသမ္ပန္နော အဿပေါတကပ္ပမာဏော မဟာသရီရော ကပိ ဟောမိ။ နဒီကူလေ ဒရီသယေတိ ဧကိဿာ နဒိယာ တီရေ ဧကသ္မိံ ဒရီဘာဂေ ယဒါ ဝါသံ ကပ္ပေမီတိ အတ္ထော။

တဒါ ကိရ ဗောဓိသတ္တော ယူထပရိဟရဏံ အကတွာ ဧကစရော ဟုတွာ ဝိဟာသိ။ တဿာ ပန နဒိယာ ဝေမဇ္ဈေ ဧကော ဒီပကော နာနပ္ပကာရေဟိ အမ္ဗပနသာဒီဟိ ဖလရုက္ခေဟိ သမ္ပန္နော။ ဗောဓိသတ္တော ထာမဇဝသမ္ပန္နတာယ နဒိယာ ဩရိမတီရတော ဥပ္ပတိတွာ ဒီပကဿ ပန နဒိယာ စ မဇ္ဈေ ဧကော ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ပတတိ။ တတော ဥပ္ပတိတွာ တသ္မိံ ဒီပကေ ပတတိ။ သော တတ္ထ နာနပ္ပကာရာနိ ဖလာဖလာနိ ခါဒိတွာ သာယံ တေနေဝ ဥပါယေန ပစ္စာဂန္တွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေပိ တထေဝ ကရောတိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဧကော ကုမ္ဘီလော သပဇာပတိကော တဿံ နဒိယံ ဝသတိ။ တဿ ဘရိယာ ဗောဓိသတ္တံ အပရာပရံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တဿ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠံ ဥပ္ပာဒေတွာ ကုမ္ဘီလံ အာဟ – ‘‘မယှံ ခေါ၊ အယျပုတ္တ၊ ဣမဿ ဝါနရဿ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော’’တိ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဇ္ဇ တံ သာယံ ဒီပကတော အာဂစ္ဆန္တမေဝ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိပဇ္ဇိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိဝသံ ဂေါစရံ စရိတွာ သာယနှသမယေ ဒီပကေ ဌိတောဝ ပါသာဏံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ ပါသာဏော ဣဒါနိ ဥစ္စတရော ခါယတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေသိ။ မဟာသတ္တဿ ဟိ ဥဒကပ္ပမာဏဉ္စ ပါသာဏပ္ပမာဏဉ္စ သုဝဝတ္ထာပိတမေဝ ဟောတိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ ဣမိဿာ နဒိယာ ဥဒကံ နေဝ ဟာယတိ၊ အထ စ ပနာယံ ပါသာဏော မဟာ ဟုတွာ ပညာယတိ၊ ကစ္စိ နု ခေါ ဧတ္ထ မယှံ ဂဟဏတ္ထာယ ကုမ္ဘီလော နိပန္နော’’တိ?

သော ‘‘ဝီမံသိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ တတ္ထေဝ ဌတွာ ပါသာဏေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ဝိယ ‘‘ဘော၊ ပါသာဏာ’’တိ ဝတွာ ပဋိဝစနံ အလဘန္တော ယာဝတတိယံ ‘‘ဘော၊ ပါသာဏာ’’တိ အာဟ။ ပါသာဏော ပဋိဝစနံ န ဒေတိ။ ပုနပိ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ၊ ဘော ပါသာဏ၊ အဇ္ဇ မယှံ ပဋိဝစနံ န ဒေသီ’’တိ အာဟ။ ကုမ္ဘီလော ‘‘အဒ္ဓါ အယံ ပါသာဏော အညေသု ဒိဝသေသု ဝါနရိန္ဒဿ ပဋိဝစနံ ဒေတိ မညေ၊ အဇ္ဇ ပန မယာ ဩတ္ထရိတတ္တာ န ဒေတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဒဿာမိဿ ပဋိဝစန’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကိံ ဝါနရိန္ဒာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ? ‘‘အဟံ ကုမ္ဘီလော’’တိ ။ ‘‘ကိမတ္ထံ ဧတ္ထ နိပန္နောသီ’’တိ? ‘‘တဝ ဟဒယံ ပတ္ထယမာနော’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အညော မေ ဂမနမဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ ပဋိရုဒ္ဓံ ဝတ မေ ဂမန’’န္တိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ပီဠိတော သုသုမာရေန၊ ဂမနံ န လဘာမဟံ’’။

၆၈။

‘‘ယမှောကာသေ အဟံ ဌတွာ၊ ဩရာ ပါရံ ပတာမဟံ၊

တတ္ထစ္ဆိ သတ္တုဝဓကော၊ ကုမ္ဘီလော လုဒ္ဒဒဿနော’’တိ။

တတ္ထ ‘‘ပီဠိတော သုသုမာရေနာ’’တိ အဒ္ဓဂါထာယ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ။ ‘‘ယမှောကာသေ’’တိ ဂါထာယ ပါကဋံ ကရောတိ။ တတ္ထ ယမှောကာသေတိ ယသ္မိံ နဒီမဇ္ဈေ ဌိတပိဋ္ဌိပါသာဏသင်္ခါတေ ပဒေသေ ဌတွာ။ ဩရာတိ ဒီပကသင်္ခါတာ ဩရတီရာ။ ပါရန္တိ တဒါ မမ ဝသနဋ္ဌာနဘူတံ နဒိယာ ပရတီရံ။ ပတာမဟန္တိ ဥပ္ပတိတွာ ပတာမိ အဟံ။ တတ္ထစ္ဆီတိ တသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏပ္ပဒေသေ သတ္တုဘူတော ဝဓကော ဧကန္တေနေဝ ဃာတကော ပစ္စတ္ထိကော လုဒ္ဒဒဿနော ဃောရရူပေါ ဘယာနကဒဿနော နိသီဒိ။

အထ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အညော မေ ဂမနမဂ္ဂေါ နတ္ထိ၊ အဇ္ဇ မယာ ကုမ္ဘီလော ဝဉ္စေတဗ္ဗော၊ ဧဝဉှိ အယဉ္စ မဟတာ ပါပတော မယာ ပရိမောစိတော သိယာ၊ မယှဉ္စ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ သော ကုမ္ဘီလံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ ကုမ္ဘီလ၊ အဟံ တုယှံ ဥပရိ ပတိဿာမီ’’တိ။ ကုမ္ဘီလော ‘‘ဝါနရိန္ဒ၊ ပပဉ္စံ အကတွာ ဣတော အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော ‘‘အဟံ အာဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ပန အတ္တနော မုခံ ဝိဝရိတွာ မံ တဝ သန္တိကံ အာဂတကာလေ ဂဏှာဟီ’’တိ အဝေါစ။ ကုမ္ဘီလာနဉ္စ မုခေ ဝိဝဋေ အက္ခီနိ နိမ္မီလန္တိ။ သော တံ ကာရဏံ အသလ္လက္ခေန္တော မုခံ ဝိဝရိ။ အထဿ အက္ခီနိ နိမ္မီလိံသု။ သော မုခံ ဝိဝရိတွာ သဗ္ဗသော နိမ္မီလိတက္ခီ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။ မဟာသတ္တော တဿ တထာဘာဝံ ဉတွာ ဒီပကတော ဥပ္ပတိတော ဂန္တွာ ကုမ္ဘီလဿ မတ္ထကံ အက္ကမိတွာ တတော ဥပ္ပတန္တော ဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ ဝိဇ္ဇောတမာနော ပရတီရေ အဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၆၉။

‘‘သော မံ အသံသိ ဧဟီတိ၊ အဟမ္ပေမီတိ တံ ဝဒိံ၊

တဿ မတ္ထကမက္ကမ္မ၊ ပရကူလေ ပတိဋ္ဌဟိ’’န္တိ။

တတ္ထ အသံသီတိ အဘာသိ။ အဟမ္ပေမီတိ အဟမ္ပိ အာဂစ္ဆာမီတိ တံ ကထေသိံ။

ယသ္မာ ပန တံ ဒီပကံ အမ္ဗဇမ္ဗုပနသာဒိဖလရုက္ခသဏ္ဍမဏ္ဍိတံ ရမဏီယံ နိဝါသယောဂ္ဂဉ္စ၊ ‘‘အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ပန ပဋိညာယ ဒိန္နတ္တာ သစ္စံ အနုရက္ခန္တော မဟာသတ္တောပိ ‘‘အာဂမိဿာမေဝါ’’တိ တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၀။

‘‘န တဿ အလိကံ ဘဏိတံ၊ ယထာ ဝါစံ အကာသဟ’’န္တိ။

ယသ္မာ စေတံ သစ္စာနုရက္ခဏံ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ကတံ၊ တသ္မာ အာဟ –

‘‘သစ္စေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။

ကုမ္ဘီလော ပန တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ ဝါနရိန္ဒေန အတိအစ္ဆေရကံ ကတ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘော ဝါနရိန္ဒ၊ ဣမသ္မိံ လောကေ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော အမိတ္တေ အဘိဘဝတိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ တုယှံ အဗ္ဘန္တရေ အတ္ထိ မညေ’’တိ အာဟ –

‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ ဝါနရိန္ဒ၊ ယထာ တဝ၊

သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ ဒိဋ္ဌံ သော အတိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၄၇)၊

တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ကဿစိ ပုဂ္ဂလဿ။ ဧတေတိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗေ ပစ္စက္ခတော ဒဿေတိ။ စတုရော ဓမ္မာတိ စတ္တာရော ဂုဏာ။ သစ္စန္တိ ဝစီသစ္စံ၊ ‘‘မမ သန္တိကံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ မုသာဝါဒံ အကတွာ အာဂတော ဧဝါတိ ဧတံ တေ ဝစီသစ္စံ။ ဓမ္မောတိ ဝိစာရဏပညာ၊ ‘‘ဧဝံ ကတေ ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ ပဝတ္တာ တေ ဧသာ ဝိစာရဏပညာ။ ဓိတီတိ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ဝီရိယံ ဝုစ္စတိ၊ ဧတမ္ပိ တေ အတ္ထိ။ စာဂေါတိ အတ္တပရိစ္စာဂေါ၊ တွံ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇိတွာ မမ သန္တိကံ အာဂတော၊ ယံ ပနာဟံ ဂဏှိတုံ နာသက္ခိံ၊ မယှမေဝေသ ဒေါသော ။ ဒိဋ္ဌန္တိ ပစ္စာမိတ္တံ။ သော အတိဝတ္တတီတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ယထာ တဝ ဧဝံ ဧတေ စတ္တာရော ဓမ္မာ အတ္ထိ၊ သော ယထာ မံ တွံ အဇ္ဇ အတိက္ကန္တော၊ တထေဝ အတ္တနော ပစ္စာမိတ္တံ အတိက္ကမတိ အဘိဘဝတီတိ။

ဧဝံ ကုမ္ဘီလော ဗောဓိသတ္တံ ပသံသိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂတော။ တဒါ ကုမ္ဘီလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ တဿ ဘရိယာ စိဉ္စမာဏဝိကာ၊ ကပိရာဇာ ပန လောကနာထော။

တဿ ဣဓာပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဥဒကဿ ပါသာဏဿ စ ပမာဏဝဝတ္ထာနေန ဣဒါနိ ပါသာဏော ဥစ္စတရော ခါယတီတိ ပရိဂ္ဂဏှနဝသေန ပါသာဏဿ ဥပရိ သုသုမာရဿ နိပန္နဘာဝဇာနနံ၊ ပါသာဏေန ကထနာပဒေသေန တဿတ္ထဿ နိစ္ဆယဂမနံ၊ သုသုမာရဿ ဥပရိ အက္ကမိတွာ သဟသာ ပရတီရေ ပတိဋ္ဌာနဝသေန သီဃကာရိတာယ တဿ မဟတာ ပါပတော ပရိမောစနံ၊ အတ္တနော ဇီဝိတရက္ခဏံ၊ သစ္စဝါစာနုရက္ခဏဉ္စာတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

ကပိရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ သစ္စတာပသစရိယာဝဏ္ဏနာ

အဋ္ဌမေ တာပသော သစ္စသဝှယောတိ သစ္စသဒ္ဒေန အဝှာတဗ္ဗော သစ္စနာမကော တာပသော ယဒါ ယသ္မိံ ကာလေ ဟောမိ၊ တဒါ။ သစ္စေန လောကံ ပါလေသိန္တိ အတ္တနော အဝိသံဝါဒိဘာဝေန သတ္တလောကံ ဇမ္ဗုဒီပေ တတ္ထ တတ္ထ သတ္တနိကာယံ ပါပတော နာနာဝိဓာ အနတ္ထတော စ ရက္ခိံ။ သမဂ္ဂံ ဇနမကာသဟန္တိ တတ္ထ တတ္ထ ကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါပန္နံ မဟာဇနံ ကလဟေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ သာမဂ္ဂိယံ အာနိသံသကထနေန သမဂ္ဂံ အဝိဝဒမာနံ သမ္မောဒမာနံ အဟမကာသိံ။

တဒါ ဟိ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ အညတရသ္မိံ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ‘‘သစ္စော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ နစိရဿေဝ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော။ အာစရိယေန အနုညာတော ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂန္တွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ တေဟိ အဘိနန္ဒိယမာနော တေသံ စိတ္တာနုရက္ခဏတ္ထံ ကတိပါဟံ တေသံ သန္တိကေ ဝသိ။ အထ နံ မာတာပိတရော ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇေတုကာမာ သဗ္ဗံ ဝိဘဝဇာတံ အာစိက္ခိတွာ ဃရာဝါသေန နိမန္တေသုံ။

မဟာသတ္တော နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယော အတ္တနော နေက္ခမ္မပါရမိံ ပရိဗြူဟေတုကာမော ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အာနိသံသဉ္စ နာနပ္ပကာရတော ကထေတွာ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရောဒမာနာနံ အပရိမာဏံ ဘောဂက္ခန္ဓံ အနန္တံ ယသံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟာနာဂေါဝ အယသင်္ခလိကံ ဃရဗန္ဓနံ ဆိန္ဒန္တော နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝနမူလဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တော နစိရဿေဝ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ စ အဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠယမာနော သမာပတ္တိဝိဟာရေန ဝိဟရတိ။

သော ဧကဒိဝသံ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ သကလဇမ္ဗုဒီပေ မနုဿေ ယေဘုယျေန ပါဏာတိပါတာဒိဒသအကုသလကမ္မပထပသုတေ ကာမနိဒါနံ ကာမာဓိကရဏံ အညမညံ ဝိဝါဒါပန္နေ။ ဒိသွာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ၊ ယဒိဒံ ဣမေ သတ္တေ ဧဝံ ပါပပသုတေ ဝိဝါဒါပန္နေ စ ဒိသွာ အဇ္ဈုပေက္ခဏံ။ အဟဉှိ ‘သတ္တေ သံသာရပင်္ကတော ဥဒ္ဓရိတွာ နိဗ္ဗာနထလေ ပတိဋ္ဌပေဿာမီ’တိ မဟာသမ္ဗောဓိယာနံ ပဋိပန္နော၊ တသ္မာ တံ ပဋိညံ အဝိသံဝါဒေန္တော ယံနူနာဟံ မနုဿပထံ ဂန္တွာ တေ တေ သတ္တေ ပါပတော ဩရမာပေယျံ၊ ဝိဝါဒဉ္စ နေသံ ဝူပသမေယျ’’န္တိ။

ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ မဟာသတ္တော မဟာကရုဏာယ သမုဿာဟိတော သန္တံ သမာပတ္တိသုခံ ပဟာယ ဣဒ္ဓိယာ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ တေသံ စိတ္တာနုကူလံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါပန္နေ သတ္တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စ သမ္ပရာယိကဉ္စ ဝိရောဓေ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ အညမညံ သမဂ္ဂေ သဟိတေ အကာသိ။ အနေကာကာရဝေါကာရဉ္စ ပါပေ အာဒီနဝံ ဝိဘာဝေန္တော တတော သတ္တေ ဝိဝေစေတွာ ဧကစ္စေ ဒသသု ကုသလကမ္မပထဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ဧကစ္စေ ပဗ္ဗာဇေတွာ သီလသံဝရေ ဣန္ဒြိယဂုတ္တိယံ သတိသမ္ပဇညေ ပဝိဝေကဝါသေ ဈာနာဘိညာသု စ ယထာရဟံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၁။

‘‘ပုနာပရံ ယဒါ ဟောမိ၊ တာပသော သစ္စသဝှယော၊

သစ္စေန လောကံ ပါလေသိံ၊ သမဂ္ဂံ ဇနမကာသဟ’’န္တိ။

ဣဓာပိ မဟာပုရိသဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဂုဏာနုဘာဝါ စ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

သစ္စတာပသစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဝဋ္ဋပေါတကစရိယာဝဏ္ဏနာ

၇၂။ နဝမေ မဂဓေ ဝဋ္ဋပေါတကောတိအာဒီသု အယံ သင်္ခေပတ္ထော – မဂဓရဋ္ဌေ အညတရသ္မိံ အရညပ္ပဒေသေ ဝဋ္ဋကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ အစိရနိက္ခန္တတာယ တရုဏော မံသပေသိဘူတော၊ တတော ဧဝ အဇာတပက္ခော ဝဋ္ဋကစ္ဆာပကော ယဒါ အဟံ ကုလာဝကေယေဝ ဟောမိ။

၇၃။ မုခတုဏ္ဍကေနာဟရိတွာတိ မယှံ မာတာ အတ္တနော မုခတုဏ္ဍကေန ကာလေန ကာလံ ဂေါစရံ အာဟရိတွာ မံ ပေါသေတိ။ တဿာ ဖဿေန ဇီဝါမီတိ ပရိသေဒနတ္ထဉ္စေဝ ပရိဘာဝနတ္ထဉ္စ သမ္မဒေဝ ကာလေန ကာလံ မမံ အဓိသယနဝသေန ဖုသန္တိယာ တဿာ မမ မာတုယာ သရီရသမ္ဖဿေန ဇီဝါမိ ဝိဟရာမိ အတ္တဘာဝံ ပဝတ္တေမိ။ နတ္ထိ မေ ကာယိကံ ဗလန္တိ မယှံ ပန အတိတရုဏတာယ ကာယသန္နိဿိတံ ဗလံ နတ္ထိ။

၇၄။ သံဝစ္ဆရေတိ သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ။ ဂိမှသမယေတိ ဂိမှကာလေ။ သုက္ခရုက္ခသာခါနံ အညမညံ သင်္ဃဋ္ဋနသမုပ္ပန္နေန အဂ္ဂိနာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဒဝဍာဟော ပဒိပ္ပတိ ပဇ္ဇလတိ၊ သော တထာ ပဒီပိတော။ ဥပဂစ္ဆတိ အမှာကန္တိ မယှံ မာတာပိတူနဉ္စာတိ အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနပ္ပဒေသံ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာနဿ အသုဒ္ဓဿာပိ သုဒ္ဓဘာဝကရဏေန ပါဝနတော ပါဝကောတိ စ ဂတမဂ္ဂေ ဣန္ဓနဿ ဘသ္မဘာဝါဝဟနတော ကဏှဝတ္တနီတိ စ လဒ္ဓနာမော အဂ္ဂိ ဝနရုက္ခဂစ္ဆေ ဒဟန္တော ကာလေန ကာလံ ဥပဂစ္ဆတိ။

၇၅။ ဧဝံ ဥပဂမနတော တဒါပိ သဒ္ဒါယန္တောတိ ‘‘ဓမဓမ’’ဣတိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကရောန္တော၊ အနုရဝဒဿနဉှေတံ ဒါဝဂ္ဂိနော။ မဟာသိခီတိ ပဗ္ဗတကူဋသဒိသာနံ ဣန္ဓနာနံ ဝသေန မဟတိယော သိခါ ဧတဿာတိ မဟာသိခီ။ အနုပုဗ္ဗေန အနုက္ကမေန တံ အရညပ္ပဒေသံ ဈာပေန္တော ဒဟန္တော အဂ္ဂိ မမ သမီပဋ္ဌာနံ ဥပါဂမိ။

၇၆။ အဂ္ဂိဝေဂဘယာတိ ဝေဂေန အာဂစ္ဆတော အဂ္ဂိနော ဘယေန ဘီတာ။ တသိတာတိ စိတ္တုတြာသသမုဋ္ဌိတေန ကာယဿ ဆမ္ဘိတတ္တေန စ ဥတြာသာ။ မာတာပိတာတိ မာတာပိတရော။ အတ္တာနံ ပရိမောစယုန္တိ အဂ္ဂိနာ အနုပဒ္ဒုတဋ္ဌာနဂမနေန အတ္တနော သောတ္ထိဘာဝမကံသု။ မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ မဟာဂေဏ္ဍုကပ္ပမာဏော မဟာသရီရော အဟောသိ။ တံ မာတာပိတရော ကေနစိ ဥပါယေန ဂဟေတွာ ဂန္တုံ အသက္ကုဏန္တာ အတ္တသိနေဟေန စ အဘိဘုယျမာနာ ပုတ္တသိနေဟံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိံသု။

၇၇။ ပါဒေ ပက္ခေ ပဇဟာမီတိ အတ္တနော ဥဘော ပါဒေ ဥဘော ပက္ခေ စ ဘူမိယံ အာကာသေ စ ဂမနသဇ္ဇေ ကရောန္တော ပသာရေမိ ဣရိယာမိ ဝါယမာမိ။ ‘‘ပဋီဟာမီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဝေဟာသဂမနယောဂ္ဂေ ကာတုံ ဤဟာမီတိ အတ္ထော။ ‘‘ပတီဟာမီ’’တိပိ ပဌန္တိ။ တဿတ္ထော – ပါဒေ ပက္ခေ စ ပတိ ဝိသုံ ဤဟာမိ၊ ဂမနတ္ထံ ဝါယမာမိ၊ တံ ပန ဝါယာမကရဏတ္ထမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ နတ္ထိ မေ ကာယိကံ ဗလံ။ သောဟံ အဂတိကော တတ္ထာတိ သော အဟံ ဧဝံဘူတော ပါဒပက္ခဝေကလ္လေန ဂမနဝိရဟိတော မာတာပိတူနံ အပဂမနေန ဝါ အပ္ပဋိသရဏော၊ တတ္ထ ဒါဝဂ္ဂိဥပဒ္ဒုတေ ဝနေ၊ တသ္မိံ ဝါ ကုလာဝကေ ဌိတောဝ ဧဝံ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန တဒါ စိန္တေသိံ။ ဒုတိယဉ္စေတ္ထ အဟန္တိ နိပါတမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၇၈။

ဣဒါနိ တဒါ အတ္တနော စိန္တိတာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေသာဟ’’န္တိအာဒိမာဟ၊

တတ္ထ ယေသာဟံ ဥပဓာဝေယျံ၊ ဘီတော တသိတဝေဓိတောတိ မရဏဘယေန ဘီတော တတော ဧဝ စိတ္တုတြာသေန တသိတော သရီရကမ္ပနေန ဝေဓိတော ယေသမဟံ ပက္ခန္တရံ ဧတရဟိ ဒါဝဂ္ဂိဥပဒ္ဒုတော ဇလဒုဂ္ဂံ ဝိယ မညမာနော ပဝိသိတုံ ဥပဓာဝေယျံ တေ မမ မာတာပိတရော မံ ဧကကံ ဧဝ ဩဟာယ ဇဟိတွာ ပက္ကန္တာ။ ကထံ မေ အဇ္ဇ ကာတဝေတိ ကထံ နု ခေါ မယာ အဇ္ဇ ကာတဗ္ဗံ၊ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ မဟာသတ္တော ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသမ္မူဠှော ဟုတွာ ဌိတော ပုန စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ သီလဂုဏော နာမ အတ္ထိ၊ သစ္စဂုဏော နာမ အတ္ထိ၊ အတီတေ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗောဓိတလေ နိသီဒိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နာ သစ္စာနုဒယကာရုညခန္တိသမန္နာဂတာ သဗ္ဗသတ္တေသု သမပ္ပဝတ္တမေတ္တာဘာဝနာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ နာမ အတ္ထိ၊ တေဟိ စ ပဋိဝိဒ္ဓါ ဧကန္တနိယျာနဂုဏော ဓမ္မော အတ္ထိ၊ မယိ စာပိ ဧကံ သစ္စံ အတ္ထိ။ သံဝိဇ္ဇမာနော ဧကော သဘာဝဓမ္မော ပညာယတိ၊ တသ္မာ အတီတဗုဒ္ဓေ စေဝ တေဟိ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေ စ အာဝဇ္ဇေတွာ မယိ ဝိဇ္ဇမာနံ သစ္စံ သဘာဝဓမ္မံ ဂဟေတွာ သစ္စကိရိယံ ကတွာ အဂ္ဂိံ ပဋိက္ကမာပေတွာ အဇ္ဇ မယာ အတ္တနော စေဝ ဣဓ ဝါသီနံ သေသပါဏီနဉ္စ သောတ္ထိဘာဝံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧဝံ ပန စိန္တေတွာ မဟာသတ္တော အတ္တနော အာနုဘာဝေ ဌတွာ ယထာစိန္တိတံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၇၉။

‘‘အတ္ထိ လောကေ သီလဂုဏော၊ သစ္စံ သောစေယျနုဒ္ဒယာ၊

တေန သစ္စေန ကာဟာမိ၊ သစ္စကိရိယမုတ္တမံ။

၈၀။

‘‘အာဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မဗလံ၊ သရိတွာ ပုဗ္ဗကေ ဇိနေ၊

သစ္စဗလမဝဿာယ၊ သစ္စကိရိယမကာသဟ’’န္တိ။

၈၁။ တတ္ထ မဟာသတ္တော အတီတေ ပရိနိဗ္ဗုတာနံ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ သစ္စသဘာဝံ အာရဗ္ဘ ယံ ဂါထံ ဝတွာ တဒါ သစ္စကိရိယမကာသိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တိ ပက္ခာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ သန္တိ ပက္ခာ အပတနာတိ မယှံ ပက္ခာ နာမ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘန္တိ၊ နော စ ခေါ သက္ကာ ဧတေဟိ ဥပ္ပတိတုံ အာကာသေန ဂန္တုန္တိ အပတနာ။ သန္တိ ပါဒါ အဝဉ္စနာတိ ပါဒါပိ မေ အတ္ထိ၊ တေဟိ ပန ဝဉ္စိတုံ ပဒဝါရဂမနေန ဂန္တုံ န သက္ကာတိ အဝဉ္စနာ။ မာတာပိတာ စ နိက္ခန္တာတိ ယေ မံ အညတ္ထ နေယျုံ၊ တေပိ မရဏဘယေန မမ မာတာပိတရော နိက္ခန္တာ။ ဇာတဝေဒါတိ အဂ္ဂိံ အာလပတိ။ သော ဟိ ဇာတောဝ ဝေဒိယတိ၊ ဓူမဇာလုဋ္ဌာနေန ပညာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဇာတဝေဒေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိက္ကမာတိ ပဋိဂစ္ဆ နိဝတ္တာတိ ဇာတဝေဒံ အာဏာပေတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ‘‘သစေ မယှံ ပက္ခာနံ အတ္ထိဘာဝေါ၊ တေ စ ပသာရေတွာ အာကာသေ အပတနဘာဝေါ၊ ပါဒါနံ အတ္ထိဘာဝေါ၊ တေ စ ဥက္ခိပိတွာ အဝဉ္စနဘာဝေါ၊ မာတာပိတူနံ မံ ကုလာဝကေယေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတဘာဝေါ စ သစ္စသဘာဝဘူတော ဧဝ၊ ဇာတဝေဒ၊ ဧတေန သစ္စေန တွံ ဣတော ပဋိက္ကမာ’’တိ ကုလာဝကေ နိပန္နောဝ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ တဿ သဟ သစ္စကိရိယာယ သောဠသကရီသမတ္တေ ဌာနေ ဇာတဝေဒေါ ပဋိက္ကမိ။ ပဋိက္ကမန္တော စ န ဈာယမာနောဝ အရညံ ဂတော၊ ဥဒကေ ပန ဩပိလာပိတဥက္ကာ ဝိယ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗာယိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၈၂။

‘‘သဟ သစ္စေ ကတေ မယှံ၊ မဟာပဇ္ဇလိတော သိခီ၊

ဝဇ္ဇေသိ သောဠသကရီသာနိ၊ ဥဒကံ ပတွာ ယထာ သိခီ’’တိ။

သာ ပနေသာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝဋ္ဋကယောနိယံ တသ္မိံ သမယေ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ အာဝဇ္ဇနပုဗ္ဗိကာ သစ္စကိရိယာ အနညသာဓာရဏာတိ အာဟ ‘‘သစ္စေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။ တေနေဝ ဟိ တဿ ဌာနဿ သကလေပိ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ အဂ္ဂိနာ အနဘိဘဝနီယတ္တာ တံ ကပ္ပဋ္ဌိယပါဋိဟာရိယံ နာမ ဇာတံ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သစ္စကိရိယဝသေန အတ္တနော တတ္ထ ဝါသီနံ သတ္တာနဉ္စ သောတ္ထိံ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ယထာကမ္မံ ဂတော။

တဒါ မာတာပိတရော ဧတရဟိ မာတာပိတရော အဟေသုံ၊ ဝဋ္ဋကရာဇာ ပန လောကနာထော။

တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယောပိ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဒါဝဂ္ဂိမှိ တထာ ဘေရဝါကာရေန အဝတ္ထရိတွာ အာဂစ္ဆန္တေ တသ္မိံ ဝယေ ဧကကော ဟုတွာပိ သာရဒံ အနာပဇ္ဇိတွာ သစ္စာဒိဓမ္မဂုဏေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ စ အနုဿရိတွာ အတ္တနော ဧဝ အာနုဘာဝံ နိဿာယ သစ္စကိရိယာယ တတ္ထ ဝါသီနမ္ပိ သတ္တာနံ သောတ္ထိဘာဝါပါဒနာဒယော အာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာ။

ဝဋ္ဋပေါတကစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ မစ္ဆရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၈၃။ ဒသမေ ယဒါ ဟောမိ၊ မစ္ဆရာဇာ မဟာသရေတိ အတီတေ မစ္ဆယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကောသလရဋ္ဌေ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ပေါက္ခရဏိဋ္ဌာနေ ဝလ္လိဂဟနပရိက္ခိတ္တေ ဧကသ္မိံ မဟာသရေ မစ္ဆာနံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ရဉ္ဇနတော ယဒါ အဟံ ရာဇာ ဟောမိ၊ မစ္ဆဂဏပရိဝုတော တတ္ထ ပဋိဝသာမိ တဒါ။ ဥဏှေတိ ဥဏှကာလေ ဂိမှသမယေ။ သူရိယသန္တာပေတိ အာဒိစ္စသန္တာပေန။ သရေ ဥဒက ခီယထာတိ တသ္မိံ သရေ ဥဒကံ ခီယိတ္ထ ဆိဇ္ဇိတ္ထ။ တသ္မိဉှိ ရဋ္ဌေ တဒါ ဒေဝေါ န ဝဿိ၊ သဿာနိ မိလာယိံသု၊ ဝါပိအာဒီသု ဥဒကံ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ အဂမာသိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပါ ကလလဂဟနံ ပဝိသိံသု။ တသ္မိမ္ပိ သရေ မစ္ဆာ ကဒ္ဒမဂဟနံ ပဝိသိတွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နိလီယိံသု။

၈၄။ တတောတိ တတော ဥဒကပရိက္ခယတော အပရဘာဂေ။ ကုလလသေနကာတိ ကုလလာစေဝ သေနာ စ။ ဘက္ခယန္တိ ဒိဝါရတ္တိံ၊ မစ္ဆေ ဥပနိသီဒိယာတိ တတ္ထ တတ္ထ ကလလပိဋ္ဌေ ဥပနိသီဒိတွာ ကလလဂဟနံ ပဝိသိတွာ နိပန္နေ မစ္ဆေ ကာကာ ဝါ ဣတရေ ဝါ ဒိဝါ စေဝ ရတ္တိဉ္စ ကဏယဂ္ဂသဒိသေဟိ တုဏ္ဍေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ နီဟရိတွာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနေ ဘက္ခယန္တိ။

၈၅။ အထ မဟာသတ္တော မစ္ဆာနံ တံ ဗျသနံ ဒိသွာ မဟာကရုဏာယ သမုဿာဟိတဟဒယော ‘‘ဌပေတွာ မံ ဣမေ မမ ဉာတကေ ဣမသ္မာ ဒုက္ခာ မောစေတုံ သမတ္ထော နာမ အညော နတ္ထိ၊ ကေန နု ခေါ အဟံ ဥပါယေန တေ ဣတော ဒုက္ခတော မောစေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘ယံနူနာဟံ ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏံ မယိ စ သံဝိဇ္ဇမာနံ သစ္စဓမ္မံ နိဿာယ သစ္စကိရိယံ ကတွာ ဒေဝံ ဝဿာပေတွာ မမ ဉာတိသင်္ဃဿ ဇီဝိတဒါနံ ဒဒေယျံ၊ တေန စ သကလဿာပိ အာဟာရူပဇီဝိနော သတ္တလောကဿ မဟာဥပကာရော သမ္ပာဒိတော မယာ’’တိ နိစ္ဆယံ ကတွာ ဒေဝံ ဝဿာပေတုံ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ စိန္တေသဟ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ သဟ ဉာတီဟိ ပီဠိတောတိ မယှံ ဉာတီဟိ သဒ္ဓိံ တေန ဥဒကပရိက္ခယေန ပီဠိတော။ သဟာတိ ဝါ နိပါတမတ္တံ။ မဟာကာရုဏိကတာယ တေန ဗျသနေန ဒုက္ခိတေဟိ ဉာတီဟိ ကာရဏဘူတေဟိ ပီဠိတော၊ ဉာတိသင်္ဃဒုက္ခဒုက္ခိတောတိ အတ္ထော။

၈၆။ ဓမ္မတ္ထန္တိ ဓမ္မဘူတံ အတ္ထံ၊ ဓမ္မတော ဝါ အနပေတံ အတ္ထံ။ ကိံ တံ? သစ္စံ။ အဒ္ဒသပဿယန္တိ မယှံ ဉာတီနဉ္စ အပဿယံ အဒ္ဒသံ။ အတိက္ခယန္တိ မဟာဝိနာသံ။

၈၇။ သဒ္ဓမ္မန္တိ သတံ သာဓူနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဧကဿာပိ ပါဏိနော အဟိံသနသင်္ခါတံ ဓမ္မံ။ အနုဿရိတွာ။ ပရမတ္ထံ ဝိစိန္တယန္တိ တံ ခေါ ပန ပရမတ္ထံ သစ္စံ အဝိပရီတသဘာဝံ ကတွာ စိန္တယန္တော။ ယံ လောကေ ဓုဝသဿတန္တိ ယဒေတံ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဧကဿာပိ ပါဏိနော အဟိံသနံ၊ တံ သဗ္ဗကာလံ တထဘာဝေန ဓုဝံ သဿတံ ဝိစိန္တယံ သစ္စကိရိယံ အကာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၈၈။ ဣဒါနိ တံ ဓမ္မံ မဟာသတ္တော အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ဂဟေတွာ သစ္စဝစနံ ပယောဇေတုကာမော ကာလဝဏ္ဏံ ကဒ္ဒမံ ဒွိဓာ ဝိယူဟိတွာ အဉ္ဇနရုက္ခသာရဃဋိကဝဏ္ဏမဟာသရီရော သုဓောတလောဟိတကမဏိသဒိသာနိ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ အာကာသံ ဥလ္လောကေန္တော ‘‘ယတော သရာမိ အတ္တာန’’န္တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ယတော သရာမိ အတ္တာနန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ အဟံ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ အတ္တာနံ သရာမိ အနုဿရာမိ။ ယတော ပတ္တောသ္မိ ဝိညုတန္တိ ယတော ပဋ္ဌာယ တာသု တာသု ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဝိညုတံ ဝိဇာနနဘာဝံ ပတ္တောသ္မိ၊ ဥဒ္ဓံ အာရောဟနဝသေန ဣတော ယာဝ မယှံ ကာယဝစီကမ္မာနံ အနုဿရဏသမတ္ထတာ ဝိညုတပ္ပတ္တိ ဧဝ၊ ဧတ္ထန္တရေ သမာနဇာတိကာနံ ခါဒနဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တောပိ တဏ္ဍုလကဏပ္ပမာဏမ္ပိ မစ္ဆံ မယာ န ခါဒိတပုဗ္ဗံ၊ အညမ္ပိ ကဉ္စိ ပါဏံ သဉ္စိစ္စ ဟိံသိတံ ဗာဓိတံ နာဘိဇာနာမိ၊ ပဂေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတံ။

၈၉။ ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေနာတိ ‘‘ယဒေတံ မယာ ကဿစိ ပါဏဿ အဟိံသနံ ဝုတ္တံ၊ သစေ ဧတံ သစ္စံ တထံ အဝိပရီတံ၊ ဧတေန သစ္စဝစနေန ပဇ္ဇုန္နော မေဃော အဘိဝဿတု၊ ဉာတိသင်္ဃံ မေ ဒုက္ခာ ပမောစေတူ’’တိ ဝတွာ ပုန အတ္တနော ပရိစာရိကစေဋကံ အာဏာပေန္တော ဝိယ ပဇ္ဇုန္နံ ဒေဝရာဇာနံ အာလပန္တော ‘‘အဘိတ္ထနယာ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ အဘိတ္ထနယ ပဇ္ဇုန္နာတိ ပဇ္ဇုန္နော ဝုစ္စတိ မေဃော၊ အယံ ပန မေဃဝသေန လဒ္ဓနာမံ ဝဿဝလာဟကဒေဝရာဇာနံ အာလပတိ။ အယံ ဟိဿ အဓိပ္ပာယော – ဒေဝေါ နာမ အနဘိတ္ထနယန္တော ဝိဇ္ဇုလတာ အနိစ္ဆာရေန္တော ပဝဿန္တောပိ န သောဘတိ၊ တသ္မာ တွံ အဘိတ္ထနယန္တော ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆာရေန္တော ဝဿာပေဟီတိ။ နိဓိံ ကာကဿ နာသယာတိ ကာကာ ကလလံ ပဝိသိတွာ ဌိတေ မစ္ဆေ တုဏ္ဍေန ကောဋ္ဋေတွာ နီဟရိတွာ ခါဒန္တိ ၊ တသ္မာ တေသံ အန္တောကလလေ မစ္ဆာ ‘‘နိဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တံ ကာကသင်္ဃဿ နိဓိံ ဒေဝံ ဝဿာပေန္တော ဥဒကေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ နာသေဟိ။ ကာကံ သောကာယ ရန္ဓေဟီတိ ကာကသင်္ဃော ဣမသ္မိံ မဟာသရေ ဥဒကေန ပုဏ္ဏေ မစ္ဆေ အလဘမာနော သောစိဿတိ၊ တံ ကာကဂဏံ တွံ ဣမံ ကဒ္ဒမံ ပူရေန္တော သောကာယ ရန္ဓေဟိ၊ သောကဿတ္ထာယ ပန ဝဿာပယထ၊ ယထာ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏံ သောကံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝံ ကရောဟီတိ အတ္ထော။ မစ္ဆေ သောကာ ပမောစယာတိ မမ ဉာတကေ သဗ္ဗေဝ မစ္ဆေ ဣမမှာ မရဏသောကာ ပမောစေဟိ။ ‘‘မဉ္စ သောကာ ပမောစယာ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၇၅) ဇာတကေ ပဌန္တိ။ တတ္ထ စ-ကာရော သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ မဉ္စ မမ ဉာတကေ စာတိ သဗ္ဗေဝ မရဏသောကာ ပမောစေဟိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၇၅)။ မစ္ဆာနဉှိ အနုဒကဘာဝေန ပစ္စတ္ထိကာနံ ဃာသဘာဝံ ဂစ္ဆာမာတိ မဟာမရဏသောကော၊ မဟာသတ္တဿ ပန တေသံ အနယဗျသနံ ပဋိစ္စ ကရုဏာယတော ကရုဏာပတိရူပမုခေန သောကသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ပရိစာရိကစေဋကံ အာဏာပေန္တော ဝိယ ပဇ္ဇုန္နံ အာလပိတွာ သကလေ ကောသလရဋ္ဌေ မဟာဝဿံ ဝဿာပေသိ။ မဟာသတ္တဿ ဟိ သီလတေဇေန သစ္စကိရိယာယ သမကာလမေဝ သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော ‘‘ကိံ နု ခေါ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဝဿဝလာဟကဒေဝရာဇာနံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ မဟာပုရိသော မစ္ဆရာဇာ ဉာတီနံ မရဏသောကေန ဝဿာပနံ ဣစ္ဆတိ၊ သကလံ ကောသလရဋ္ဌံ ဧကမေဃံ ကတွာ ဝဿာပေဟီ’’တိ အာဟ။

သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဧကံ ဝလာဟကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ မေဃဂီတံ ဂါယန္တော ပါစီနလောကဓာတုအဘိမုခေါ ပက္ခန္ဒိ။ ပါစီနဒိသာဘာဂေ ခလမဏ္ဍလမတ္တံ ဧကံ မေဃမဏ္ဍလံ ဥဋ္ဌာယ သတပဋလံ သဟဿပဋလံ ဟုတွာ အဘိတ္ထနယန္တံ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆာရေန္တံ အဓောမုခဌပိတဥဒကကုမ္ဘာကာရေန ဝိဿန္ဒမာနံ သကလံ ကောသလရဋ္ဌံ မဟောဃေန အဇ္ဈောတ္ထရိ။ ဒေဝေါ အစ္ဆိန္နဓာရံ ဝဿန္တော မုဟုတ္တေနေဝ တံ မဟာသရံ ပူရေသိ။ မစ္ဆာ မရဏဘယတော မုစ္စိံသု။ ကာကာဒယော အပတိဋ္ဌာ အဟေသုံ။ န ကေဝလံ မစ္ဆာ ဧဝ၊ မနုဿာပိ ဝိဝိဓသဿာနိ သမ္ပာဒေန္တာ စတုပ္ပဒါဒယောပီတိ သဗ္ဗေပိ ဝဿူပဇီဝိနော ကာယိကစေတသိကဒုက္ခတော မုစ္စိံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

၉၀။

‘‘သဟ ကတေ သစ္စဝရေ၊ ပဇ္ဇုန္နော အဘိဂဇ္ဇိယ၊

ထလံ နိန္နဉ္စ ပူရေန္တော၊ ခဏေန အဘိဝဿထာ’’တိ။

တတ္ထ ခဏေန အဘိဝဿထာတိ အဒန္ဓာယိတွာ သစ္စကိရိယခဏေနေဝ အဘိဝဿိ။

၉၁။ ကတွာ ဝီရိယမုတ္တမန္တိ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ ကောသဇ္ဇံ အနာပဇ္ဇိတွာ ဉာတတ္ထစရိယာသမ္ပာဒနမုခေန မဟတော သတ္တနိကာယဿ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနံ ဥတ္တမံ ဝီရိယံ ကတွာ။ သစ္စတေဇဗလဿိတော မမ သစ္စာနုဘာဝဗလသန္နိဿိတော ဟုတွာ တဒါ မဟာမေဃံ ဝဿာပေသိံ။ ယသ္မာ စေတဒေဝံ၊ တသ္မာ ‘‘သစ္စေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ မဟာမစ္ဆရာဇကာလေ အတ္တနော သစ္စပါရမိယာ အနညသာဓာရဏဘာဝံ ဒဿေသိ ဓမ္မရာဇာ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော မဟာကရုဏာယ သမုဿာဟိတဟဒယော သကလရဋ္ဌေ မဟာဝဿံ ဝဿာပနဝသေန မဟာဇနံ မရဏဒုက္ခတော မောစေတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ ယထာကမ္မံ ဂတော။

တဒါ ပဇ္ဇုန္နော အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ မစ္ဆဂဏာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ မစ္ဆရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယောပိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အတ္တနော သမာနဇာတိကာနံ ခါဒနဋ္ဌာနေ မစ္ဆယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တဏ္ဍုလကဏမတ္တမ္ပိ မစ္ဆံ အာဒိံ ကတွာ ကဿစိပိ ပါဏိနော အခါဒနံ၊ တိဋ္ဌတု ခါဒနံ ဧကသတ္တဿပိ အဝိဟေဌနံ၊ တထာ သစ္စကရဏေန ဒေဝဿ ဝဿာပနံ၊ ဥဒကေ ပရိက္ခီဏေ ကလလဂဟနေ နိမုဇ္ဇနဝသေန အတ္တနာ အနုဘဝမာနံ ဒုက္ခံ ဝီရဘာဝေန အဂဏေတွာ ဉာတိသင်္ဃဿေဝ တံ ဒုက္ခံ အတ္တနော ဟဒယေ ကတွာ အသဟန္တဿ သဗ္ဗဘာဝေန ကရုဏာယနာ၊ တထာ စ ပဋိပတ္တီတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

မစ္ဆရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ကဏှဒီပါယနစရိယာဝဏ္ဏနာ

၉၂။ ဧကာဒသမေ ကဏှဒီပါယနော ဣသီတိ ဧဝံနာမကော တာပသော။ ဗောဓိသတ္တော ဟိ တဒါ ဒီပါယနော နာမ အတ္တနော သဟာယံ မဏ္ဍဗျတာပသံ သူလေ ဥတ္တာသိတံ ဥပသင်္ကမိတွာ တဿ သီလဂုဏေန တံ အဝိဇဟန္တော တိယာမရတ္တိံ သူလံ နိဿာယ ဌိတော တဿ သရီရတော ပဂ္ဃရိတွာ ပတိတပတိတေဟိ လောဟိတဗိန္ဒူဟိ သုက္ခေဟိ ကာဠဝဏ္ဏသရီရတာယ ‘‘ကဏှဒီပါယနော’’တိ ပါကဋော အဟောသိ။ ပရောပညာသဝဿာနီတိ သာဓိကာနိ ပညာသဝဿာနိ၊ အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ အနဘိရတော စရိံအဟန္တိ ပန္တသေနာသနေသု စေဝ အဓိကုသလဓမ္မေသု စ အနဘိရတိဝါသံ ဝသန္တော အဟံ ဗြဟ္မစရိယံ အစရိံ။ ပဗ္ဗဇိတွာ သတ္တာဟမေဝ ဟိ တဒါ မဟာသတ္တော အဘိရတော ဗြဟ္မစရိယံ စရိ။ တတော ပရံ အနဘိရတိဝါသံ ဝသိ။

ကသ္မာ ပန မဟာပုရိသော အနေကသတသဟဿေသု အတ္တဘာဝေသု နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယော ဗြဟ္မစရိယဝါသံ အဘိရမိတွာ ဣဓ တံ နာဘိရမိ? ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ စဉ္စလဘာဝတော။ ကသ္မာ စ ပုန န အဂါရံ အဇ္ဈာဝသီတိ? ပဌမံ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယေန ကာမေသု ဒေါသံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိ။ အထဿ အယောနိသောမနသိကာရေန အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တံ ဝိနောဒေတုမသက္ကောန္တောပိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ တာဝ မဟန္တံ ဝိဘဝံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ နိက္ခမန္တော ယံ ပဇဟိ၊ ပုန တဒတ္ထမေဝ နိဝတ္တော၊ ‘‘ဧဠမူဂေါ စပလော ဝတာယံ ကဏှဒီပါယနော’’တိ ဣမံ အပဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆန္တော အတ္တနော ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒဘယေန။ အပိ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာပုညံ နာမေတံ ဝိညူဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထံ၊ တေဟိ စ အနုဋ္ဌိတံ၊ တသ္မာပိ သဟာပိ ဒုက္ခေန သဟာပိ ဒေါမနဿေန အဿုမုခေါ ရောဒမာနောပိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသိ၊ န တံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘သဒ္ဓါယ နိက္ခမ္မ ပုန နိဝတ္တော၊ သော ဧဠမူဂေါ စပလော ဝတာယံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော စရာမိ ဗြဟ္မစရိယံ၊

ဝိညုပ္ပသတ္ထဉ္စ သတဉ္စ ဌာနံ၊ ဧဝမ္ပဟံ ပုညကရော ဘဝါမီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၆၆)၊

၉၃။ နကောစိ ဧတံ ဇာနာတီတိ ဧတံ မမ အနဘိရတိမနံ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ အဘိရတိဝိရဟိတစိတ္တံ ကောစိ မနုဿဘူတော န ဇာနာတိ။ ကသ္မာ? အဟဉှိ ကဿစိ နာစိက္ခိံ မမ မာနသေ စိတ္တေ အရတိ စရတိ ပဝတ္တတီတိ ကဿစိပိ န ကထေသိံ၊ တသ္မာ န ကောစိ မနုဿဘူတော ဧတံ ဇာနာတီတိ။

၉၄။

‘‘သဗြဟ္မစာရီ မဏ္ဍဗျော၊ သဟာယော မေ မဟာဣသိ၊

ပုဗ္ဗကမ္မသမာယုတ္တော၊ သူလမာရောပနံ လဘိ။

။

သဗြဟ္မစာရီတိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇာယ သမာနသိက္ခတာယ သဗြဟ္မစာရီ။ မဏ္ဍဗျောတိ ဧဝံနာမကော။ သဟာယောတိ ဂိဟိကာလေ ပဗ္ဗဇိတကာလေ စ ဒဠှမိတ္တတာယ ပိယသဟာယော။ မဟာဣသီတိ မဟာနုဘာဝေါ ဣသိ။ ပုဗ္ဗကမ္မသမာယုတ္တော၊ သူလမာရောပနံ လဘီတိ ကတောကာသေန အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မေန ယုတ္တော သူလာရောပနံ လဘိ၊ သူလံ ဥတ္တာသိတောတိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ဝံသရဋ္ဌေ ကောသမ္ဗိယံ ကောသမ္ဗိကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ နိဂမေ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ နာမေန ဒီပါယနော နာမ။ တာဒိသဿေဝ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ပုတ္တော ဗြာဟ္မဏကုမာရော တဿ ပိယသဟာယော အဟောသိ၊ နာမေန မဏ္ဍဗျော နာမ။ တေ ဥဘောပိ အပရဘာဂေ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ကာမေသု ဒေါသံ ဒိသွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ကာမေ ပဟာယ ဉာတိမိတ္တပရိဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ အဿမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဟာရေန ယာပေန္တော ပရောပဏ္ဏာသဝဿာနိ ဝသိံသု၊ ကာမစ္ဆန္ဒံ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ နာသက္ခိံသု၊ တေ ဈာနမတ္တမ္ပိ န နိဗ္ဗတ္တေသုံ။

တေ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ ကာသိရဋ္ဌံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တတြေကသ္မိံ နိဂမေ ဒီပါယနဿ ဂိဟိသဟာယော မဏ္ဍဗျော နာမ ပဋိဝသတိ။ တေ ဥဘောပိ တဿ သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိံသု။ သော တေ ဒိသွာ အတ္တမနော ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိ။ တေ တတ္ထ တီဏိ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ဝသိတွာ တံ အာပုစ္ဆိတွာ စာရိကံ စရန္တာ ဗာရာဏသိသမီပေ အတိမုတ္တကသုသာနေ ဝသိံသု။ တတ္ထ ဒီပါယနော ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ပုန တသ္မိံ နိဂမေ မဏ္ဍဗျဿ အတ္တနော သဟာယဿ သန္တိကံ ဂတော။ မဏ္ဍဗျတာပသော တတ္ထေဝ ဝသိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော စောရော အန္တောနဂရေ စောရိကံ ကတွာ ဓနသာရံ အာဒါယ နိက္ခန္တော ပဋိဗုဒ္ဓေဟိ ဂေဟသာမိကေဟိ နဂရာရက္ခကမနုဿေဟိ စ အနုဗဒ္ဓါ နိဒ္ဓမနေန နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန သုသာနံ ပဝိသိတွာ တာပသဿ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘဏ္ဍိကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ မနုဿာ ဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌဇဋိလ၊ ရတ္တိံ၊ စောရိကံ ကတွာ ဒိဝါ တာပသဝေသေန စရသီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ပေါထေတွာ တံ အာဒါယ ရညော ဒဿယိံသု။ ရာဇာ အနုပပရိက္ခိတွာဝ ‘‘သူလေ ဥတ္တာသေထာ’’တိ အာဟ။ တံ သုသာနံ နေတွာ ခဒိရသူလေ အာရောပယိံသု။ တာပသဿ သရီရေ သူလံ န ပဝိသတိ။ တတော နိမ္ဗသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ တတော အယသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ တာပသော ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ပုဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ စိန္တေသိ။ တဿ ဇာတိဿရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တေန ပုဗ္ဗကမ္မံ အဒ္ဒသ – သော ကိရ ပုရိမတ္တဘာဝေ ဝဍ္ဎကီပုတ္တော ဟုတွာ ပိတု ရုက္ခတစ္ဆနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကံ မက္ခိကံ ဂဟေတွာ ကောဝိဠာရသကလိကာယ သူလေန ဝိယ ဝိဇ္ဈိ။ တဿ တံ ပါပံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဩကာသံ လဘိ။ သော ‘‘န သက္ကာ ဣတော ပါပတော မုစ္စိတု’’န္တိ ဉတွာ ရာဇပုရိသေ အာဟ – ‘‘သစေ မံ သူလေ ဥတ္တာသေတုကာမတ္ထ၊ ကောဝိဠာရသူလံ အာဟရထာ’’တိ။ တေ တထာ ကတွာ တံ သူလေ ဥတ္တာသေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ ပက္ကမိံသု။

တဒါ ကဏှဒီပါယနော ‘‘စိရဒိဋ္ဌော မေ သဟာယော’’တိ မဏ္ဍဗျဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘ကိံ၊ သမ္မ၊ ကာရကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အကာရကောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတ္တနော မနောပဒေါသံ ရက္ခိတုံ သက္ခိ န သက္ခီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သမ္မ၊ ယေဟိ အဟံ ဂဟိတော၊ နေဝ တေသံ န ရညော ဥပရိ မယှံ မနောပဒေါသော အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တာဒိသဿ သီလဝတော ဆာယာ မယှံ သုခါ’’တိ ဝတွာ ကဏှဒီပါယနော သူလံ နိဿာယ နိသီဒိ။ အာရက္ခကပုရိသာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘အနိသာမေတွာ မေ ကတ’’န္တိ ဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ တွံ သူလံ နိဿာယ နိသိန္နောသီ’’တိ ဒီပါယနံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမံ တာပသံ ရက္ခန္တော နိသိန္နောသ္မီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ ဣမဿ ကာရကဘာဝံ ဉတွာ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ။ သော ကမ္မဿ အဝိသောဓိတဘာဝံ အာစိက္ခိ။ အထဿ ဒီပါယနော ‘‘ရညာ နာမ နိသမ္မကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။

‘‘အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓူ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၁၂၇၊ ၁။၅။၄၊ ၁။၁၀။၁၅၃၊ ၁။၁၅။၂၂၉) –

အာဒီနိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

ရာဇာ မဏ္ဍဗျတာပသဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သူလံ ဟရထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ သူလံ ဟရန္တာ ဟရိတုံ နာသက္ခိံသု။ မဏ္ဍဗျော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဒေါသေန ဧဝရူပံ အယသံ ပတ္တော၊ မမ သရီရတော သူလံ ဟရိတုံ န သက္ကာ၊ သစေပိ မယှံ ဇီဝိတံ ဒါတုကာမော၊ ကကစေန ဣမံ သူလံ စမ္မသမံ ကတွာ ဆိန္ဒာပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ သူလံ အန္တောယေဝ အဟောသိ၊ န ကဉ္စိ ပီဠံ ဇနေသိ။ တဒါ ကိရ သုခုမံ သကလိကဟီရံ ဂဟေတွာ မက္ခိကာယ ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေသိ၊ တံ တဿ အန္တော ဧဝ အဟောသိ။ သော တေန ကာရဏေန အမရိတွာ၊ အတ္တနော အာယုက္ခယေနေဝ မရိ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ န မတောတိ။ ရာဇာ တာပသေ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ဥဘောပိ ဥယျာနေယေဝ ဝသာပေန္တော ပဋိဇဂ္ဂိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သော အာဏိမဏ္ဍဗျော နာမ ဇာတော။ သော ရာဇာနံ ဥပနိဿာယ တတ္ထေဝ ဝသိ။ ဒီပါယနော ပန တဿ ဝဏံ ဖာသုကံ ကရိတွာ အတ္တနော ဂိဟိသဟာယမဏ္ဍဗျေန ကာရိတံ ပဏ္ဏသာလမေဝ ဂတော။ တေန ဝုတ္တံ –

၉၅။

‘‘တမဟံ ဥပဋ္ဌဟိတွာန၊ အာရောဂျမနုပါပယိံ၊

အာပုစ္ဆိတွာန အာဂဉ္ဆိံ၊ ယံ မယှံ သကမဿမ’’န္တိ။

တတ္ထ အာပုစ္ဆိတွာနာတိ မယှံ သဟာယံ မဏ္ဍဗျတာပသံ အာပုစ္ဆိတွာ။ ယံ မယှံ သကမဿမန္တိ ယံ တံ မယှံ ဂိဟိသဟာယေန မဏ္ဍဗျဗြာဟ္မဏေန ကာရိတံ သကံ မမ သန္တကံ အဿမပဒံ ပဏ္ဏသာလာ၊ တံ ဥပါဂဉ္ဆိံ။

၉၆။ တံ ပန ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ သဟာယဿ အာရောစေသုံ။ သော သုတွာဝ တုဋ္ဌစိတ္တော သပုတ္တဒါရော ဗဟုဂန္ဓမာလဖာဏိတာဒီနိ အာဒါယ ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ဒီပါယနံ ဝန္ဒိတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပါနကံ ပါယေတွာ အာဏိမဏ္ဍဗျဿ ပဝတ္တိံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ အထဿ ပုတ္တော ယညဒတ္တကုမာရော နာမ စင်္ကမနကောဋိယံ ဂေဏ္ဍုကေန ကီဠိ။ တတ္ထ စေကသ္မိံ ဝမ္မိကေ အာသိဝိသော ဝသတိ။ ကုမာရေန ဘူမိယံ ပဟတဂေဏ္ဍုကော ဂန္တွာ ဝမ္မိကဗိလေ အာသိဝိသဿ မတ္ထကေ ပတိ။ ကုမာရော အဇာနန္တော ဗိလေ ဟတ္ထံ ပဝေသေသိ။

အထ နံ ကုဒ္ဓါ အာသိဝိသော ဟတ္ထေ ဍံသိ။ သော ဝိသဝေဂေန မုစ္ဆိတော တတ္ထေဝ ပတိ။ အထဿ မာတာပိတရော သပ္ပေန ဒဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ကုမာရံ ဥက္ခိပိတွာ တာပသဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဩသဓေန ဝါ မန္တေန ဝါ ပုတ္တကံ နော နီရောဂံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘အဟံ ဩသဓံ န ဇာနာမိ၊ နာဟံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကရိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇိတောမှီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ကုမာရကေ မေတ္တံ ကတွာ သစ္စကိရိယံ ကရောထာ’’တိ။ တာပသော ‘‘သာဓု သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ယညဒတ္တဿ သီသေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ သစ္စကိရိယံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဟာယော ဗြာဟ္မဏော မယှ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ အာဂဉ္ဆုံ ပါဟုနာဂတန္တိ အတိထိအဘိဂမနံ အဘိဂမိံသု။

၉၇။ ဝဋ္ဋမနုက္ခိပန္တိ ခိပနဝဋ္ဋသဏ္ဌာနတာယ ‘‘ဝဋ္ဋ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ဂေဏ္ဍုကံ အနုက္ခိပန္တော၊ ဂေဏ္ဍုကကီဠံ ကီဠန္တောတိ အတ္ထော။ အာသိဝိသမကောပယီတိ ဘူမိယံ ပဋိဟတော ဟုတွာ ဝမ္မိကဗိလဂတေန ဂေဏ္ဍုကေန တတ္ထ ဌိတံ ကဏှသပ္ပံ သီသေ ပဟရိတွာ ရောသေသိ။

၉၈။ ဝဋ္ဋဂတံ မဂ္ဂံ၊ အနွေသန္တောတိ တေန ဝဋ္ဋေန ဂတံ မဂ္ဂံ ဂဝေသန္တော။ အာသိဝိသဿ ဟတ္ထေန၊ ဥတ္တမင်္ဂံ ပရာမသီတိ ဝမ္မိကဗိလံ ပဝေသိတေန အတ္တနော ဟတ္ထေန အာသီဝိသဿ သီသံ ဖုသိ။

၉၉။ ဝိသဗလဿိတောတိ ဝိသဗလနိဿိတော အတ္တနော ဝိသဝေဂံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကသပ္ပော။ အဍံသိ ဒါရကံ ခဏေတိ တသ္မိံ ပရာမသိတက္ခဏေ ဧဝ တံ ဗြာဟ္မဏကုမာရံ ဍံသိ။

၁၀၀။ သဟဒဋ္ဌောတိ ဍံသေန သဟေဝ၊ ဒဋ္ဌသမကာလမေဝ။ အာသိဝိသေနာတိ ဃောရဝိသေန။ တေနာတိ တေန ဒါရကဿ ဝိသဝေဂေန မုစ္ဆိတဿ ဘူမိယံ ပတနေန အဟံ ဒုက္ခိတော အဟောသိံ။ မမ ဝါဟသိ တံ ဒုက္ခန္တိ တံ ဒါရကဿ မာတာပိတူနဉ္စ ဒုက္ခံ မမ ဝါဟသိ၊ မယှံ သရီရေ ဝိယ မမ ကရုဏာယ ဝါဟေသိ။

၁၀၁။ တျာဟန္တိ တေ တဿ ဒါရကဿ မာတာပိတရော အဟံ ‘‘မာ သောစထ၊ မာ ပရိဒေဝထာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမဿာသေတွာ။ သောကသလ္လိတေတိ သောကသလ္လဝန္တေ။ အဂ္ဂန္တိ သေဋ္ဌံ တတော ဧဝ ဝရံ ဥတ္တမံ သစ္စကိရိယံ အကာသိံ။

၁၀၂။ ဣဒါနိ တံ သစ္စကိရိယံ သရူပေန ဒဿေတုံ ‘‘သတ္တာဟမေဝါ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ သတ္တာဟမေဝါတိ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တ အဟာနိ ဧဝ။ ပသန္နစိတ္တောတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ပသန္နမာနသော။ ပုညတ္ထိကောတိ ပုညေန အတ္ထိကော၊ ဓမ္မစ္ဆန္ဒယုတ္တော။ အထာပရံ ယံ စရိတန္တိ အထ တသ္မာ သတ္တာဟာ ဥတ္တရိ ယံ မမ ဗြဟ္မစရိယစရဏံ။

၁၀၃။ အကာမကောဝါဟီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနိစ္ဆန္တော ဧဝ။ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ သစေ အတိရေကပညာသဝဿာနိ အနဘိရတိဝါသံ ဝသန္တေန မယာ ကဿစိ အဇာနာပိတဘာဝေါ သစ္စော၊ ဧတေန သစ္စေန ယညဒတ္တကုမာရဿ သောတ္ထိ ဟောတု၊ ဇီဝိတံ ပဋိလဘတူတိ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေန သစ္စကိရိယာယ ကတာယ ယညဒတ္တဿ သရီရတော ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ကုမာရော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ မာတာပိတရော ဩလောကေတွာ ‘‘အမ္မ၊ တာတာ’’တိ ဝတွာ ဝုဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၀၄။

‘‘သဟ သစ္စေ ကတေ မယှံ၊ ဝိသဝေဂေန ဝေဓိတော၊

အဗုဇ္ဈိတွာန ဝုဋ္ဌာသိ၊ အရောဂေါ စာသိ မာဏဝေါ’’တိ။

တဿတ္ထော – မမ သစ္စကရဏေန သဟ သမာနကာလမေဝ တတော ပုဗ္ဗေ ဝိသဝေဂေန ဝေဓိတော ကမ္ပိတော ဝိသညိဘာဝေန အဗုဇ္ဈိတွာ ဌိတော ဝိဂတဝိသတ္တာ ပဋိလဒ္ဓသညော သဟသာ ဝုဋ္ဌာသိ။ သော မာဏဝေါ ကုမာရော ဝိသဝေဂါဘာဝေန အရောဂေါ စ အဟောသီတိ။

ဣဒါနိ သတ္ထာ တဿာ အတ္တနော သစ္စကိရိယာယ ပရမတ္ထပါရမိဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္စေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ အာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ ။ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၄။၁၀။၆၂) ပန ‘‘မဟာသတ္တဿ သစ္စကိရိယာယ ကုမာရဿ ထနပ္ပဒေသတော ဥဒ္ဓံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ဝိဂတံ။ ဒါရကဿ ပိတု သစ္စကိရိယာယ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ၊ မာတု သစ္စကိရိယာယ အဝသိဋ္ဌသရီရတော ဝိသံ ဘဿိတွာ ဝိဂတ’’န္တိ အာဂတံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယသ္မာ ဒါနံ နာဘိနန္ဒိံ ကဒါစိ၊ ဒိသွာနဟံ အတိထိံ ဝါသကာလေ၊

န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုံ၊ ဗဟုဿုတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

အကာမကော ဝါပိ အဟံ ဒဒါမိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊

ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော။

‘‘အာသီဝိသော တာတ ပဟူတတေဇော၊ ယော တံ အဒံသီ ပတရာ ဥဒိစ္စ၊

တသ္မိဉ္စ မေ အပ္ပိယတာယ အဇ္ဇ၊ ပိတရိ စ တေ နတ္ထိ ကောစိ ဝိသေသော၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊ ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ဝါသကာလေတိ ဝသနတ္ထာယ ဂေဟံ အာဂတကာလေ။ န စာပိမေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုန္တိ ဗဟုဿုတာပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ အယံ နေဝ ဒါနံ အဘိနန္ဒတိ၊ န အမှေတိ ဣမံ မမ အပ္ပိယဘာဝံ နေဝ ဇာနိံသု။ အဟဉှိ တေ ပိယစက္ခူဟိယေဝ ဩလောကေမီတိ ဒီပေတိ။ ဧတေန သစ္စေနာတိ သစေ အဟံ ဒဒမာနောပိ ဝိပါကံ အသဒ္ဒဟိတွာ အတ္တနော အနိစ္ဆာယ ဒေမိ၊ အနိစ္ဆဘာဝဉ္စ မေ ပရေ န ဇာနန္တိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ အတ္ထော။ ဣတရဂါထာယ၊ တာတာတိ ပုတ္တံ အာလပတိ။ ပဟူတတေဇောတိ ဗလဝဝိသော။ ပတရာတိ ပဒရာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဥဒိစ္စာတိ ဥဒ္ဓံ ဂန္တွာ၊ ဝမ္မိကဗိလတော ဥဋ္ဌဟိတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ ယညဒတ္တ၊ တသ္မိဉ္စ အာသိဝိသေ တဝ စ ပိတရိ အပ္ပိယဘာဝေန မယှံ ကောစိ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ တဉ္စ ပန အပ္ပိယဘာဝံ ဌပေတွာ အဇ္ဇ မယာ န ကောစိ ဇာနာပိတပုဗ္ဗော၊ သစေ ဧတံ သစ္စံ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ကုမာရေ အရောဂေ ဇာတေ တဿ ပိတရံ ‘‘ဒါနံ ဒဒန္တေန နာမ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ နိဝေသေတွာ သယံ အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ဈာနာဘိညာယော ဥပ္ပာဒေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ မဏ္ဍဗျော အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ တဿ ဘရိယာ ဝိသာခါ၊ ပုတ္တော ရာဟုလတ္ထေရော၊ အာဏိမဏ္ဍဗျော သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ ကဏှဒီပါယနော လောကနာထော။

တဿ ဣဓ ပါဠိယာ အာရုဠှာ သစ္စပါရမီ၊ သေသာ စ ပါရမိယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အနဝသေသမဟာဘောဂပရိစ္စာဂါဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

ကဏှဒီပါယနစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ မဟာသုတသောမစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၀၅။ ဒွါဒသမေ သုတသောမော မဟီပတီတိ ဧဝံနာမော ခတ္တိယော။ မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ ကုရုရဋ္ဌေ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ကောရဗျဿ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ သုတဝိတ္တတာယ စန္ဒသမာနသောမ္မဝရဝဏ္ဏတာယ စ ‘‘သုတသောမော’’တိ သဉ္ဇာနိံသု။ တံ ဝယပ္ပတ္တံ သဗ္ဗသိပ္ပနိပ္ဖတ္တိပ္ပတ္တံ မာတာပိတရော ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိံသု။ ဂဟိတော ပေါရိသာဒေနာတိ ပုရိသာနံ မနုဿာနံ အဒနတော ခါဒနတော ‘‘ပေါရိသာဒေါ’’တိ လဒ္ဓနာမေန ဗာရာဏသိရညာ ဒေဝတာဗလိကမ္မတ္ထံ ဂဟိတော။

ဗာရာဏသိရာဇာ ဟိ တဒါ မံသံ ဝိနာ အဘုဉ္ဇန္တော အညံ မံသံ အလဘန္တေန ဘတ္တကာရကေန မနုဿမံသံ ခါဒါပိတော ရသတဏှာယ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ မနုဿေ ဃာတေတွာ မနုဿမံသံ ခါဒန္တော ‘‘ပေါရိသာဒေါ’’တိ လဒ္ဓနာမော အမစ္စပါရိသဇ္ဇပ္ပမုခေဟိ နာဂရေဟိ နေဂမဇာနပဒေဟိ စ ဥဿာဟိတေန ကာဠဟတ္ထိနာ နာမ အတ္တနော သေနာပတိနာ ‘‘ဒေဝ၊ ယဒိ ရဇ္ဇေန အတ္ထိကော မနုဿမံသခါဒနတော ဝိရမာဟီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ရဇ္ဇံ ပဇဟန္တောပိ မနုဿမံသခါဒနတော န ဩရမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတော အရညံ ပဝိသိတွာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ ဝသန္တော ခါဏုပ္ပဟာရေန ပါဒေ ဇာတဿ ဝဏဿ ဖာသုဘာဝါယ ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကသတခတ္တိယာနံ ဂလလောဟိတေန ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ ဒေဝတာယ အာယာစနံ ကတွာ သတ္တာဟံ အနာဟာရတာယ ဝဏေ ဖာသုကေ ဇာတေ ‘‘ဒေဝတာနုဘာဝေန မေ သောတ္ထိ အဟောသီ’’တိ သညာယ ‘‘ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မတ္ထံ ရာဇာနော အာနေဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော အတီတဘဝေ သဟာယဘူတေန ယက္ခေန သမာဂန္တွာ တေန ဒိန္နမန္တဗလေန အဓိကတရထာမဇဝပရက္ကမသသမ္ပန္နော ဟုတွာ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေယေဝ သတရာဇာနော အာနေတွာ အတ္တနော ဝသနနိဂြောဓရုက္ခေ ဩလမ္ဗေတွာ ဗလိကမ္မကရဏသဇ္ဇော အဟောသိ။

အထ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တံ ဗလိကမ္မံ အနိစ္ဆန္တီ ‘‘ဥပါယေန နံ နိသေဓေဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတရူပေန တဿ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ တေန အနုဗဒ္ဓါ တိယောဇနံ ဂန္တွာ ပုန အတ္တနော ဒိဗ္ဗရူပမေဝ ဒဿေတွာ ‘‘တွံ မုသာဝါဒီ တယာ ‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော အာနေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’တိ ပဋိဿုတံ။ ဣဒါနိ ယေ ဝါ တေ ဝါ ဒုဗ္ဗလရာဇာနော အာနေသိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဇေဋ္ဌကံ သုတသောမရာဇာနံ သစေ နာနေဿသိ၊ န မေ တေ ဗလိကမ္မေန အတ္ထော’’တိ အာဟ။

သော ‘‘ဒိဋ္ဌာ မေ အတ္တနော ဒေဝတာ’’တိ တုသိတွာ ‘‘သာမိ၊ မာ စိန္တယိ၊ အဟံ အဇ္ဇေဝ သုတသောမံ အာနေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝေဂေန မိဂါဇိနဥယျာနံ ဂန္တွာ အသံဝိဟိတာယ အာရက္ခာယ ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ ပဒုမိနိပတ္တေန သီသံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ အန္တောဥယျာနဂတေယေဝ ဗလဝပစ္စူသေ သမန္တာ တိယောဇနံ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ မဟာသတ္တော ပါတောဝ အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ နဂရတော နိက္ခမိ။ တဒါ တက္ကသိလတော နန္ဒော နာမ ဗြာဟ္မဏော စတဿော သတာရဟဂါထာယော ဂဟေတွာ ဝီသယောဇနသတံ မဂ္ဂံ အတိက္ကမ္မ တံ နဂရံ ပတ္တော ရာဇာနံ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမန္တံ ဒိသွာ ဟတ္ထံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဇယတု ဘဝံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဇယာပေသိ။

ရာဇာ ဟတ္ထိနာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကုတော နု၊ တွံ ဗြာဟ္မဏ၊ အာဂစ္ဆသိ၊ ကိမိစ္ဆသိ၊ ကိံ တေ ဒဇ္ဇ’’န္တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တုမှေ ‘သုတဝိတ္တကာ’တိ သုတွာ စတဿော သတာရဟဂါထာယော အာဒါယ တုမှာကံ ဒေသေတုံ အာဂတောမှီ’’တိ အာဟ။ မဟာသတ္တော တုဋ္ဌမာနသော ဟုတွာ ‘‘အဟံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ နှာယိတွာ အာဂန္တွာ သောဿာမိ၊ တွံ မာ ဥက္ကဏ္ဌီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဗြာဟ္မဏဿ အသုကဂေဟေ နိဝါသံ ဃာသစ္ဆာဒနဉ္စ သံဝိဒဟထာ’’တိ အာဏာပေတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ မဟန္တံ အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ဩဠာရိကာနိ အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ မဿုကမ္မံ ကာရေတွာ ဥဗ္ဗဋ္ဋိတသရီရော ပေါက္ခရဏိယာ ရာဇဝိဘဝေန နှာယိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဥဒကဂ္ဂဟဏသာဋကေ နိဝါသေတွာ အဋ္ဌာသိ။

အထဿ ဂန္ဓမာလာလင်္ကာရေ ဥပဟရိံသု။ ပေါရိသာဒေါ ‘‘အလင်္ကတကာလေ ရာဇာ ဘာရိကော ဘဝိဿတိ၊ သလ္လဟုကကာလေယေဝ နံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ နဒန္တော ခဂ္ဂံ ပရိဝတ္တေန္တော ‘‘အဟမသ္မိ ပေါရိသာဒေါ’’တိ နာမံ သာဝေတွာ ဥဒကာ နိက္ခမိ။ တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဟတ္ထာရောဟာဒယော ဟတ္ထိအာဒိတော ဘဿိံသု။ ဗလကာယော ဒူရေ ဌိတော တတောဝ ပလာယိ။ ဣတရော အတ္တနော အာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဥရေန နိပဇ္ဇိ။ ပေါရိသာဒေါ ရာဇာနံ ဥက္ခိပိတွာ ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ သမ္မုခဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ ပါကာရံ လင်္ဃိတွာ ပုရတော ပဂလိတမဒမတ္တဝရဝါရဏေ ကုမ္ဘေ အက္ကမိတွာ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ဝိယ ပါတေန္တော ဝါတဇဝါနိပိ အဿရတနာနိ ပိဋ္ဌိယံ အက္ကမိတွာ ပါတေန္တော ရထသီသေ အက္ကမိတွာ ပါတေန္တော ဘမရိကံ ဘမန္တော ဝိယ နီလကာနိ နိဂြောဓပတ္တာနိ မဒ္ဒန္တော ဝိယ ဧကဝေဂေနေဝ တိယောဇနမဂ္ဂံ ဂန္တွာ ကဉ္စိ အနုဗန္ဓန္တံ အဒိသွာ သဏိကံ ဂစ္ဆန္တော သုတသောမဿ ကေသေဟိ ဥဒကဗိန္ဒူနိ အတ္တနော ဥပရိ ပတန္တာနိ ‘‘အဿုဗိန္ဒူနီ’’တိ သညာယ ‘‘ကိမိဒံ သုတသောမောပိ မရဏံ အနုသောစန္တော ရောဒတီ’’တိ အာဟ။

မဟာသတ္တော ‘‘နာဟံ မရဏတော အနုသောစာမိ၊ ကုတော ရောဒနာ၊ အပိ စ ခေါ သင်္ဂရံ ကတွာ သစ္စာပနံ နာမ ပဏ္ဍိတာနံ အာစိဏ္ဏံ၊ တံ န နိပ္ဖဇ္ဇတီ’’တိ အနုသောစာမိ။ ကဿပဒသဗလေန ဒေသိတာ စတဿော သတာရဟဂါထာယော အာဒါယ တက္ကသိလတော အာဂတဿ ဗြာဟ္မဏဿ အာဂန္တုကဝတ္တံ ကာရေတွာ ‘‘နှာယိတွာ အာဂန္တွာ သုဏိဿာမိ၊ ယာဝ မမာဂမနာ အာဂမေဟီ’’တိ သင်္ဂရံ ကတွာ ဥယျာနံ ဂတော၊ တွဉ္စ တာ ဂါထာယော သောတုံ အဒတွာ မံ ဂဏှီတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဂဟိတော ပေါရိသာဒေန၊ ဗြာဟ္မဏေ သင်္ဂရံ သရိ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗြာဟ္မဏေ သင်္ဂရံ သရိန္တိ နန္ဒဗြာဟ္မဏေ အတ္တနာ ကတံ ပဋိညံ အနုဿရိံ။

၁၀၆။ အာဝုဏိတွာကရတ္တလေတိ တတ္ထ တတ္ထ ဥယျာနာဒီသု ဂန္တွာ အတ္တနော ဗလေန အာနီတာနံ ဧကသတခတ္တိယာနံ ဟတ္ထတလေ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ရုက္ခေ လမ္ဗနတ္ထံ ရဇ္ဇုံ ပဋိမုဉ္စိတွာ။ ဧတေသံ ပမိလာပေတွာတိ ဧတေ ဧကသတခတ္တိယေ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓံပါဒေ အဓောသိရေ ကတွာ ပဏှိယာ သီသံ ပဟရန္တော ဘမဏဝသေန ဟတ္ထတလေ အာဝုဏိတွာ ရုက္ခေ အာလမ္ဗနဝသေန သဗ္ဗသော အာဟာရူပစ္ဆေဒေန စ သဗ္ဗထာ ပမိလာပေတွာ ဝိသောသေတွာ ခေဒါပေတွာတိ အတ္ထော။ ယညတ္ထေတိ ဗလိကမ္မတ္ထေ သာဓေတဗ္ဗေ။ ဥပနယီ မမန္တိ မံ ဥပနေသိ။

၁၀၇။ တထာ ဥပနီယမာနော ပန မဟာသတ္တော ပေါရိသာဒေန ‘‘ကိံ တွံ မရဏတော ဘာယသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာဟံ မရဏတော ဘာယာမိ၊ တဿ ပန ဗြာဟ္မဏဿ မယာ ကတော သင်္ဂရော န ပရိမောစိတော’’တိ အနုသောစာမိ။ ‘‘သစေ မံ ဝိဿဇ္ဇေဿသိ၊ တံ ဓမ္မံ သုတွာ တဿ စ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ပုန အာဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘နာဟမိဒံ သဒ္ဒဟာမိ၊ ယံ တွံ မယာ ဝိဿဇ္ဇိတော ဂန္တွာ ပုန မမ ဟတ္ထံ အာဂမိဿာသီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ ပေါရိသာဒ၊ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကာစရိယကုလေ သိက္ခိတော သဟာယော ဟုတွာ ‘အဟံ ဇီဝိတဟေတုပိ န မုသာ ကထေမီ’တိ ကိံ န သဒ္ဒဟသီ’’တိ? ကိဉ္စာပိ မေ ဧတေန ဝါစာမတ္တကေန –

‘‘အသိဉ္စ သတ္တိဉ္စ ပရာမသာမိ၊ သပထမ္ပိ တေ သမ္မ အဟံ ကရောမိ၊

တယာ ပမုတ္တော အနဏော ဘဝိတွာ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇိဿ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၀၇) –

မဟာသတ္တေန ဣမာယ ဂါထာယ ဝုတ္တာယ ပေါရိသာဒေါ ‘‘အယံ သုတသောမော ‘ခတ္တိယေဟိ အကတ္တဗ္ဗံ သပထံ ကရောမီ’တိ ဝဒတိ၊ ဂန္တွာ အနာဂစ္ဆန္တောပိ မမ ဟတ္ထတော န မုစ္စိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘ယော တေ ကတော သင်္ဂရော ဗြာဟ္မဏေန၊ ရဋ္ဌေ သကေ ဣဿရိယေ ဌိတေန၊

တံ သင်္ဂရံ ဗြာဟ္မဏ သပ္ပဒါယ၊ သစ္စာနုရက္ခီ ပုနရာဝဇဿူ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၀၈) –

ဝိဿဇ္ဇေသိ။

မဟာသတ္တော ရာဟုမုခါ မုတ္တော စန္ဒော ဝိယ နာဂဗလော ထာမသမ္ပန္နော ခိပ္ပမေဝ တံ နဂရံ သမ္ပာပုဏိ။ သေနာပိဿ ‘‘သုတသောမရာဇာ ပဏ္ဍိတော၊ ပေါရိသာဒံ ဒမေတွာ သီဟမုခါ ပမုတ္တမတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ အာဂမိဿတီ’’တိ စ ‘‘ရာဇာနံ ပေါရိသာဒဿ ဒတွာ အာဂတာ’’တိ ဂရဟဘယေန စ ဗဟိနဂရေယေဝ နိဝိဋ္ဌာ တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကစ္စိတ္ထ၊ မဟာရာဇ၊ ပေါရိသာဒေန န ကိလမိတော’’တိ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ပေါရိသာဒေန မယှံ မာတာပိတူဟိပိ ဒုက္ကရံ ကတံ၊ တထာရူပေါ နာမ စဏ္ဍော သာဟသိကော မမံ သဒ္ဒဟိတွာ မံ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ ဝုတ္တေ ရာဇာနံ အလင်္ကရိတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓံ အာရောပေတွာ ပရိဝါရေတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။ တံ ဒိသွာ သဗ္ဗေ နာဂရာ တုသိံသု။

သောပိ ဓမ္မသောဏ္ဍတာယ မာတာပိတရောပိ အနုပသင်္ကမိတွာ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေတွာ တဿ မဟန္တံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဓမ္မဂရုတာယ သယံ နီစာသနေ နိသီဒိတွာ ‘‘တုမှေဟိ မယှံ အာဘတာ သတာရဟဂါထာ သုဏောမိ အာစရိယာ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော မဟာသတ္တေန ယာစိတကာလေ ဂန္ဓေဟိ ဟတ္ထေ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ပသိဗ္ဗကတော မနောရမံ ပေါတ္ထကံ နီဟရိတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ‘‘တေန ဟိ ၊ မဟာရာဇ၊ သုဏောဟီ’’တိ ပေါတ္ထကံ ဝါစေန္တော ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘သကိဒေဝ သုတသောမ၊ သဗ္ဘိ ဟောတိ သမာဂမော၊

သာ နံ သင်္ဂတိ ပါလေတိ၊ နာသဗ္ဘိ ဗဟုသင်္ဂမော။

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ၊

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော။

‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊ အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ၊

သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ။

‘‘နဘဉ္စ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ တဒါဟု ဒူရေ၊

တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော အသတဉ္စ ရာဇာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၁-၄၁၄၊ ၄၄၅-၄၄၈)၊

တာ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘သဖလံ မေ အာဂမန’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တော ‘‘ဣမာ ဂါထာ နေဝ သာဝကဘာသိတာ၊ န ဣသိဘာသိတာ၊ န ကဝိဘာသိတာ၊ န ဒေဝဘာသိတာ၊ သဗ္ဗညုနာဝ ဘာသိတာ။ ကိံ နု ခေါ အဂ္ဃ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘ဣမံ သကလမ္ပိ စက္ကဝါဠံ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သတ္တရတနပုဏ္ဏံ ကတွာ ဒိန္နေပိ နေဝ အနုစ္ဆဝိကံ ကတံ နာမ ဟောတိ၊ အဟံ ခေါ ပနဿ တိယောဇနသတိကေ ကုရုရဋ္ဌေ သတ္တယောဇနိကေ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ရဇ္ဇံ ဒါတုံ ပဟောမိ။ ရဇ္ဇံ ကာတုံ ပနဿ ဘာဂျံ နတ္ထိ၊ တထာ ဟိဿ အင်္ဂလက္ခဏာနုသာရေန အပ္ပာနုဘာဝတာ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ဒိန္နမ္ပိ ရဇ္ဇံ န ဣမသ္မိံ တိဋ္ဌတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှေ အညေသံ ခတ္တိယာနံ ဣမာ ဂါထာယော ဒေသေတွာ ကိံ လဘထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧကေကာယ သတံ သတံ၊ မဟာရာဇ၊ တေနေဝ သတာရဟဂါထာ နာမ ဇာတာ’’တိ။ အထဿ မဟာသတ္တော ‘‘တွံ အာစရိယ၊ အတ္တနာ ဂဟေတွာ ဝိစရဏဘဏ္ဍဿ အဂ္ဃံ န ဇာနာသီ’’တိ။

‘‘သဟဿိယာ ဣမာ ဂါထာ၊ နယိမာ ဂါထာ သတာရဟာ၊

စတ္တာရိ တွံ သဟဿာနိ၊ ခိပ္ပံ ဂဏှာဟိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၅)၊

စတ္တာရိ သဟဿာနိ ဒါပေတွာ ဧကဉ္စ သုခယာနကံ ဒတွာ မဟတာ သက္ကာရသမ္မာနေနေဝ တံ ဥယျောဇေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ‘‘အဟံ ဗြာဟ္မဏေန အာဘတံ သဒ္ဓမ္မရတနံ ပူဇေတွာ တဿ စ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ အာဂမိဿာမီတိ ပေါရိသာဒဿ ပဋိညံ ဒတွာ အာဂတော။ တတ္ထ ယံ ဗြာဟ္မဏဿ ကတ္တဗ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ တံ ကတံ၊ ဣဒါနိ ပေါရိသာဒဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝုတွာ ‘‘တေန ဟိ၊ တာတ သုတသောမ၊ ကိံ နာမေတံ ကထေသိ၊ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ စောရံ ဂဏှိဿာမ၊ မာ ဂစ္ဆ စောရဿ သန္တိက’’န္တိ ယာစိံသု။ သောဠသသဟဿာ နာဋကိတ္ထိယော သေသပရိဇနာပိ ‘‘အမှေ အနာထေ ကတွာ ကုဟိံ ဂစ္ဆသိ ဒေဝါ’’တိ ပရိဒေဝိံသု။ ‘‘ပုနပိ ကိရ ရာဇာ စောရဿ သန္တိကံ ဂမိဿတီ’’တိ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။

မဟာသတ္တော ‘‘ပဋိညာယ သစ္စာပနံ နာမ သာဓူနံ သပ္ပုရိသာနံ အာစိဏ္ဏံ၊ သောပိ မမံ သဒ္ဒဟိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ တသ္မာ ဂမိဿာမိယေဝါ’’တိ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ သေသဇနံ အနုသာသေတွာ အဿုမုခေန နာနပ္ပကာရံ ပရိဒေဝန္တေန ဣတ္ထာဂါရာဒိနာ ဇနေန အနုဂတော နဂရာ နိက္ခမ္မ တံ ဇနံ နိဝတ္တေတုံ မဂ္ဂေ ဒဏ္ဍကေန တိရိယံ လေခံ ကတွာ ‘‘ဣမံ မမ လေခံ မာ အတိက္ကမိံသူ’’တိ ဝတွာ အဂမာသိ။ မဟာဇနော တေဇဝတော မဟာသတ္တဿ အာဏံ အတိက္ကမိတုံ အသက္ကောန္တော မဟာသဒ္ဒေန ကန္ဒိတွာ ရောဒိတွာ နိဝတ္တိ။ ဗောဓိသတ္တော အာဂတမဂ္ဂေနေဝ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပုစ္ဆိ မံ ပေါရိသာဒေါ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ ကိံ တွံ ဣစ္ဆသိ နိသဇ္ဇန္တိ တွံ အတ္တနော နဂရံ ဂန္တုံ မမ ဟတ္ထတော နိဿဇ္ဇနံ ကိံ ဣစ္ဆသိ၊ တွံ ‘‘မယာ တက္ကသိလာဒီသု စိရပရိစိတော သစ္စဝါဒီ စာ’’တိ ဝဒသိ၊ တသ္မာ ယထာ မတိ တေ ကာဟာမိ၊ ယထာရုစိ တေ ကရိဿာမိ။ ယဒိ မေ တွံ ပုနေဟိသီတိ သစေ ပုန တွံ ဧကံသေနေဝ မမ သန္တိကံ အာဂမိဿသိ။

၁၀၈။ ပဏှေ အာဂမနံ မမာတိ ပဂေဝ မမ အာဂမနံ တဿ ပေါရိသာဒဿ ပဋိဿုဏိတွာ ပါတောဝ အာဂမိဿာမီတိ ပဋိဿဝံ ကတွာ။ ရဇ္ဇံ နိယျာတယိံ တဒါတိ တဒါ ပေါရိသာဒဿ သန္တိကံ ဂန္တုကာမော ‘‘ဣဒံ ဝေါ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇထာ’’တိ မာတာပိတူနံ တိယောဇနသတိကံ ရဇ္ဇံ နိယျာတေသိံ။

၁၀၉။ ကသ္မာ ပန ရဇ္ဇံ နိယျာတယိန္တိ? အနုဿရိတွာ သတံ ဓမ္မန္တိ ယသ္မာ ပန ပဋိညာယ သစ္စာပနံ နာမ သတံ သာဓူနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပဝေဏီ ကုလဝံသော၊ တသ္မာ တံ သစ္စပါရမိတာဓမ္မံ ပုဗ္ဗကံ ပေါရာဏံ ဇိနေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ သေဝိတံ အနုဿရိတွာ သစ္စံ အနုရက္ခန္တော တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဓနံ ဒတွာ အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ပေါရိသာဒံ ဥပါဂမိံ။

၁၁၀။ နတ္ထိ မေ သံသယော တတ္ထာတိ တသ္မိံ ပေါရိသာဒဿ သန္တိကံ ဂမနေ ‘‘အယံ မံ ကိံ နု ခေါ ဃာတေဿတိ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ မယှံ သံသယော နတ္ထိ။ ‘‘စဏ္ဍော သာဟသိကော မယာ သဒ္ဓိံ ဧကသတခတ္တိယေ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မကရဏသဇ္ဇော ဧကန္တေနေဝ ဃာတေဿတီ’’တိ ဇာနန္တော ဧဝ ကေဝလံ သစ္စဝါစံ အနုရက္ခန္တော အတ္တနော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ တံ ဥပါဂမိံ။ ယသ္မာ စေတဒေဝံ၊ တသ္မာ သစ္စေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ပရမတ္ထဘာဝပ္ပတ္တာ သစ္စပါရမီတိ။

ဥပါဂတေ ပန မဟာသတ္တေ ဝိကသိတပုဏ္ဍရီကပဒုမသဿိရိကမဿ မုခံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဝိဂတမရဏဘယော ဟုတွာ အာဂတော၊ ကိဿ နု ခေါ ဧသ အာနုဘာဝေါ’’တိ စိန္တေန္တော ‘‘တဿ မညေ ဓမ္မဿ သုတတ္တာ အယံ ဧဝံ တေဇဝါ နိဗ္ဘယော စ ဇာတော၊ အဟမ္ပိ တံ သုတွာ တေဇဝါ နိဗ္ဘယော စ ဘဝိဿာမီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ပေါရိသာဒေါ မဟာသတ္တံ အာဟ – ‘‘သုဏောမ သတာရဟဂါထာယော ယာသံ သဝနတ္ထံ တွံ အတ္တနော နဂရံ ဂတော’’တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ ပေါရိသာဒေါ ပါပဓမ္မော၊ ဣမံ ထောကံ နိဂ္ဂဟေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ကထေဿာမီ’’တိ –

‘‘အဓမ္မိကဿ လုဒ္ဒဿ၊ နိစ္စံ လောဟိတပါဏိနော၊

နတ္ထိ သစ္စံ ကုတော ဓမ္မော၊ ကိံ သုတေန ကရိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၂၇) –

ဝတွာ ပုန တေန သုဋ္ဌုတရံ သဉ္ဇာတသဝနာဒရေန –

‘‘သုတွာ ဓမ္မံ ဝိဇာနန္တိ၊ နရာ ကလျာဏပါပကံ၊

အပိ ဂါထာ သုဏိတွာန၊ ဓမ္မေ မေ ရမတေ မနော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၄၄) –

ဝုတ္တေ ‘‘အယံ အတိဝိယ သဉ္ဇာတာဒရော သောတုကာမော၊ ဟန္ဒဿ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တေန ဟိ သမ္မ၊ သာဓုကံ သုဏောဟိ မနသိကရောဟီ’’တိ ဝတွာ နန္ဒဗြာဟ္မဏေန ကထိတနိယာမေနေဝ ဂါထာနံ သက္ကစ္စံ ထုတိံ ကတွာ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကေ ဧကကောလာဟလံ ကတွာ ဒေဝတာသု သာဓုကာရံ ဒဒမာနာသု မဟာသတ္တော ပေါရိသာဒဿ –

‘‘သကိဒေဝ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဘိ ဟောတိ သမာဂမော၊

သာ နံ သင်္ဂတိ ပါလေတိ၊ နာသဗ္ဘိ ဗဟုသင်္ဂမော။

‘‘သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ၊

သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော။

‘‘ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊ အတ္ထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ၊

သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ။

‘‘နဘဉ္စ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ တဒါဟု ဒူရေ၊

တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော အသတဉ္စ ရာဇာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၁-၄၁၄) –

ဓမ္မံ ကထေသိ။ တဿ တေန သုကထိတတ္တာ စေဝ အတ္တနော စ ပုညာနုဘာဝေန ဂါထာ သုဏန္တဿေဝ သကလသရီရံ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ ပရိပူရိ။ သော ဗောဓိသတ္တေ မုဒုစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘သမ္မ သုတသောမ၊ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကံ ဟိရညာဒိံ န ပဿာမိ၊ ဧကေကာယ ဂါထာယ ဧကေကံ ဝရံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘တွံ အတ္တနောပိ ဟိတာနိ အဇာနန္တော ပရဿ ကိံ နာမ ဝရံ ဒဿသီ’’တိ အပသာဒေတွာ ပုန တေန ‘‘ဝရံ ဂဏှထာ’’တိ ယာစိတော သဗ္ဗပဌမံ ‘‘အဟံ စိရကာလံ တံ အရောဂံ ပဿေယျ’’န္တိ ဝရံ ယာစိ။ သော ‘‘အယံ ဣဒါနိ မေ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတုကာမဿ မဟာနတ္ထကရဿ မယှမေဝ ဇီဝိတမိစ္ဆတီ’’တိ တုဋ္ဌမာနသော ဝဉ္စေတွာ ဝရဿ ဂဟိတဘာဝံ အဇာနန္တော အဒါသိ။ မဟာသတ္တော ဟိ ဥပါယကုသလတာယ တဿ စိရံ ဇီဝိတုကာမတာပဒေသေန အတ္တနော ဇီဝိတံ ယာစိ။ အထ ‘‘ပရောသတံ ခတ္တိယာနံ ဇီဝိတံ ဒေဟီ’’တိ ဒုတိယံ ဝရံ၊ တေသံ သကေ ရဋ္ဌေ ပဋိပါဒနံ တတိယံ ဝရံ၊ မနုဿမံသခါဒနတော ဝိရမဏံ စတုတ္ထံ ဝရံ ယာစိ။ သော တီဏိ ဝရာနိ ဒတွာ စတုတ္ထံ ဝရံ အဒါတုကာမော ‘‘အညံ ဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာပိ မဟာသတ္တေန နိပ္ပီဠိယမာနော တမ္ပိ အဒါသိယေဝ။

အထ ဗောဓိသတ္တော ပေါရိသာဒံ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ တေနေဝ ရာဇာနော မောစာပေတွာ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇာပေတွာ ဒါရကာနံ ကဏ္ဏတော သုတ္တဝဋ္ဋိ ဝိယ သဏိကံ ရဇ္ဇုယော နီဟရိတွာ ပေါရိသာဒေန ဧကံ တစံ အာဟရာပေတွာ ပါသာဏေန ဃံသိတွာ သစ္စကိရိယံ ကတွာ တေသံ ဟတ္ထတလာနိ မက္ခေသိ။ တင်္ခဏံ ဧဝ ဖာသုကံ အဟောသိ။ ဒွီဟတီဟံ တတ္ထေဝ ဝသိတွာ တေ အရောဂေ ကာရေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ အဘိဇ္ဇနကသဘာဝံ မိတ္တသန္ထဝံ ကာရေတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ တံ ဗာရာဏသိံ နေတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ တေ ရာဇာနော အတ္တနော အတ္တနော နဂရံ ပေသေတွာ ဣန္ဒပတ္ထနဂရတော အာဂတာယ အတ္တနော စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝုတော အတ္တနော နဂရံ ဂတော တုဋ္ဌပမုဒိတေန နာဂရဇနေန သမ္ပရိဝါရိယမာနော အန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ မဟာတလံ အဘိရုဟိ။

အထ မဟာသတ္တော ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ မဟာဒါနာနိ ပဝတ္တေန္တော သီလာနိ ပရိပူရေန္တော ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တော ပါရမိယော အနုဗြူဟေသိ။ တေပိ ရာဇာနော မဟာသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ အာယုပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရယိံသု။

တဒါ ပေါရိသာဒေါ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော အဟောသိ၊ ကာဠဟတ္ထိအမစ္စော သာရိပုတ္တတ္ထေရော၊ နန္ဒဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ရုက္ခဒေဝတာ မဟာကဿပတ္ထေရော၊ ရာဇာနော ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ၊ သုတသောမမဟာရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယောပိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ အလီနသတ္တုစရိယာဝဏ္ဏနာယ (စရိယာ အဋ္ဌ။ ၂။၇၄ အာဒယော) ဝိယ မဟာသတ္တဿ ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

မဟာသုတသောမစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သစ္စပါရမီ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ သုဝဏ္ဏသာမစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၁၁။ တေရသမေ သာမော ယဒါ ဝနေ အာသိန္တိ ဟိမဝန္တသ္မိံ မိဂသမ္မတာယ နာမ နဒိယာ တီရေ မဟတိ အရညေ သာမော နာမ တာပသကုမာရော ယဒါ အဟောသိ။ သက္ကေန အဘိနိမ္မိတောတိ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဥပဒေသသမ္ပတ္တိယာ ဇာတတ္တာ သက္ကေန နိဗ္ဗတ္တိတော ဇနိတော။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – အတီတေ ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ နဒိယာ တီရေ ဧကော နေသာဒဂါမော အဟောသိ။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌနေသာဒဿ ပုတ္တော ဇာတော။ တဿ ‘‘ဒုကူလော’’တိ နာမမကံသု။ တဿာ ဧဝ နဒိယာ ပရတီရေပိ ဧကော နေသာဒဂါမော အဟောသိ။ တတ္ထ ဇေဋ္ဌနေသာဒဿ ဓီတာ ဇာတာ။ တဿာ ‘‘ပါရိကာ’’တိ နာမမကံသု။ တေ ဥဘောပိ ဗြဟ္မလောကတော အာဂတာ သုဒ္ဓသတ္တာ။ တေသံ ဝယပ္ပတ္တာနံ အနိစ္ဆမာနာနံယေဝ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရိံသု။ တေ ဥဘောပိ ကိလေသသမုဒ္ဒံ အနောတရိတွာ ဗြဟ္မာနော ဝိယ ဧကတော ဝသိံသု။ န စ ကိဉ္စိ နေသာဒကမ္မံ ကရောန္တိ။

အထ ဒုကူလံ မာတာပိတရော ‘‘တာတ၊ တွံ နေသာဒကမ္မံ န ကရောသိ၊ နေဝ ဃရာဝါသံ ဣစ္ဆသိ၊ ကိံ နာမ ကရိဿသီ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘တုမှေသု အနုဇာနန္တေသု ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ ဒွေပိ ဇနာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ယသ္မိံ ဌာနေ မိဂသမ္မတာ နာမ နဒီ ဟိမဝန္တတော ဩတရိတွာ ဂင်္ဂံ ပတ္တာ၊ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဂင်္ဂံ ပဟာယ မိဂသမ္မတာဘိမုခါ အဘိရုဟိံသု။ တဒါ သက္ကဿ ဘဝနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မုနာ တသ္မိံ ဌာနေ အဿမံ မာပေသိ။ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ သက္ကဒတ္တိယေ အဿမေ ကာမာဝစရမေတ္တံ ဘာဝေတွာ ပဋိဝသိံသု။ သက္ကောပိ တေသံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ။

သော ဧကဒိဝသံ ‘‘တေသံ စက္ခူ ပရိဟာယိဿန္တီ’’တိ ဉတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဝေါ စက္ခူနံ အန္တရာယော ပညာယတိ၊ ပဋိဇဂ္ဂနကံ ပုတ္တံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇာနာမိ တုမှာကံ သုဒ္ဓစိတ္တတံ၊ တသ္မာ ပါရိကာယ ဥတုနိကာလေ နာဘိံ ဟတ္ထေန ပရာမသေယျာထ ၊ ဧဝံ ဝေါ ပုတ္တော ဇာယိဿတိ၊ သော ဝေါ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ ဒုကူလပဏ္ဍိတော တံ ကာရဏံ ပါရိကာယ အာစိက္ခိတွာ တဿာ ဥတုနိကာလေ နာဘိံ ပရာမသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ တဿာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ သာ ဒသမာသစ္စယေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တေနေဝဿ ‘‘သုဝဏ္ဏသာမော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တံ အပရဘာဂေ ဝဍ္ဎိတွာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကမ္ပိ မာတာပိတရော ရက္ခန္တာ အဿမေ နိသီဒါပေတွာ သယမေဝ ဝနမူလဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဝနေ ဖလာဖလံ အာဒါယ နိဝတ္တိတွာ အဿမပဒတော အဝိဒူရေ မေဃေ ဥဋ္ဌိတေ ရုက္ခမူလံ ပဝိသိတွာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဌိတာနံ သရီရတော သေဒဂန္ဓမိဿကေ ဥဒကေ တသ္မိံ ဝမ္မိကဗိလေ ဌိတဿ အာသိဝိသဿ နာသာပုဋံ ပဝိဋ္ဌေ အာသိဝိသော ကုဇ္ဈိတွာ နာသာဝါတေန ပဟရိ။ ဒွေ အန္ဓာ ဟုတွာ ပရိဒေဝမာနာ ဝိရဝိံသု။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘မမ မာတာပိတရော အတိစိရာယန္တိ၊ ကာ နု ခေါ တေသံ ပဝတ္တီ’’တိ ပဋိမဂ္ဂံ ဂန္တွာ သဒ္ဒမကာသိ။ တေ တဿ သဒ္ဒံ သဉ္ဇာနိတွာ ပဋိသဒ္ဒံ ကတွာ ပုတ္တသိနေဟေန ‘‘တာတ သာမ၊ ဣဓ ပရိပန္ထော အတ္ထိ၊ မာ အာဂမီ’’တိ ဝတွာ သဒ္ဒါနုသာရေန သယမေဝ သမာဂမိံသု။ သော ‘‘ကေန ဝေါ ကာရဏေန စက္ခူနိ ဝိနဋ္ဌာနီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တာတ၊ မယံ န ဇာနာမ၊ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ရုက္ခမူလေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ဌိတာ၊ အထ န ပဿာမာ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေ ဧဝ အညာသိ ‘‘တတ္ထ အာသိဝိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန ကုဒ္ဓေန နာသာဝါတော ဝိဿဋ္ဌော ဘဝိဿတီ’’တိ။

အထ ‘‘မာ စိန္တယိတ္ထ၊ အဟံ ဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ မာတာပိတရော အဿမံ နေတွာ တေသံ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒိသဉ္စရဏဋ္ဌာနေ ရဇ္ဇုကေ ဗန္ဓိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တေ အဿမေ ဌပေတွာ ဝနမူလဖလာဖလာနိ အာဟရတိ၊ ပါတောဝ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇတိ၊ ပါနီယံ အာဟရတိ၊ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌာပေတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌမုခေါဒကာနိ ဒတွာ မဓုရဖလာဖလံ ဒေတိ။ တေဟိ မုခေ ဝိက္ခာလိတေ သယံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ တေသံ အဝိဒူရေယေဝ အစ္ဆတိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣမေ အာဏာပေန္တီ’’တိ။ ဝိသေသေန စ မေတ္တံ ဗဟုလမကာသိ၊ တေနဿ သတ္တာ အပ္ပဋိက္ကူလာ အဟေသုံ ။ ယထာ စဿ သတ္တာ၊ ဧဝံ သတ္တာနံ သော ဗောဓိသတ္တော အပ္ပဋိက္ကူလော။ ဧဝံ သော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဖလာဖလတ္ထာယ အရညံ ဂစ္ဆန္တောပိ အာဂစ္ဆန္တောပိ မိဂဂဏပရိဝုတော ဧဝ အဟောသိ။ သီဟဗျဂ္ဃာဒိဝိပက္ခသတ္တာပိ တေန သဒ္ဓိံ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထာ၊ မေတ္တာနုဘာဝေန ပနဿ ဝသနဋ္ဌာနေ အညမညံ တိရစ္ဆာနဂတာ မုဒုစိတ္တတံ ပဋိလဘိံသု။ ဣတိ သော သဗ္ဗတ္ထ မေတ္တာနုဘာဝေန အဘီရူ အနုတြာသီ ဗြဟ္မာ ဝိယ အဝေရော ဝိဟာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပဝနေ သီဟဗျဂ္ဃေ စ၊ မေတ္တာယမုပနာမယိ’’န္တိအာဒိ။

တတ္ထ မေတ္တာယမုပနာမယိန္တိ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ မေတ္တာဘာဝနာယ ကုရူရကမ္မန္တေ သီဟဗျဂ္ဃေပိ ဖရိ၊ ပဂေဝ သေသသတ္တေတိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝါ မေတ္တာ အယတိ ပဝတ္တတိ ဧတေနာတိ မေတ္တာယော၊ မေတ္တာဘာဝနာ။ တံ မေတ္တာယံ ဥပနာမယိံ သတ္တေသု အနောဓိသော ဥပနေသိံ။ ‘‘သီဟဗျဂ္ဃေဟီ’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – န ကေဝလမဟမေဝ၊ အထ ခေါ ပဝနေ သီဟဗျဂ္ဃေဟိ၊ ယသ္မိံ မဟာဝနေ တဒါ အဟံ ဝိဟရာမိ၊ တတ္ထ သီဟဗျဂ္ဃေဟိ သဒ္ဓိံ အဟံ သတ္တေသု မေတ္တံ ဥပနာမေသိံ။ သီဟဗျဂ္ဃာပိ ဟိ တဒါ မမာနုဘာဝေန သတ္တေသု မေတ္တစိတ္တတံ ပဋိလဘိံသု၊ ပဂေဝ ဣတရေ သတ္တာတိ ဒဿေတိ။

၁၁၂။ ပသဒမိဂဝရာဟေဟီတိ ပသဒမိဂေဟိ စေဝ ဝနသူကရေဟိ စ။ ပရိဝါရေတွာတိ ဧတေဟိ အတ္တာနံ ပရိဝါရိတံ ကတွာ တသ္မိံ အရညေ ဝသိံ။

၁၁၃။ ဣဒါနိ တဒါ အတ္တနော မေတ္တာဘာဝနာယ လဒ္ဓံ အာနိသံသံ မတ္ထကပ္ပတ္တိဉ္စဿ ဒဿေတုံ ‘‘န မံ ကောစိ ဥတ္တသတီ’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – သသဗိဠာရာဒိကော ဘီရုကဇာတိကောပိ ကောစိ သတ္တော မံ န ဥတ္တသတိ န ဥဗ္ဗိဇ္ဇေတိ။ အဟမ္ပိ ကဿစိ သီဟဗျဂ္ဃာဒိတိရစ္ဆာနတော ယက္ခာဒိအမနုဿတော လုဒ္ဒလောဟိတပါဏိမနုဿတောတိ ကုတောစိပိ န ဘာယာမိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ မေတ္တာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါ စိရကာလံ ဘာဝိတာယ မေတ္တာပါရမိတာယာနုဘာဝေန ဥပတ္ထမ္ဘိတော တသ္မိံ ပဝနေ မဟာအရညေ တဒါ ရမာမိ အဘိရမာမီတိ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တော သဗ္ဗသတ္တေ မေတ္တာယန္တော မာတာပိတရော စ သာဓုကံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော ဧကဒိဝသံ အရညတော မဓုရဖလာဖလံ အာဟရိတွာ အဿမေ ဌပေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပါနီယံ အာဒါယ အာဂမိဿာမီ’’တိ မိဂဂဏပရိဝုတော ဒွေ မိဂေ ဧကတော ကတွာ တေသံ ပိဋ္ဌိယံ ပါနီယဃဋံ ဌပေတွာ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ နဒီတိတ္ထံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ သမယေ ဗာရာဏသိယံ ပီဠိယက္ခော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သော မိဂမံသလောဘေန မာတရံ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မိဂေ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ စရန္တော မိဂသမ္မတံ နဒိံ ပတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာမဿ ပါနီယဂဟဏတိတ္ထံ ပတ္တော။ မိဂပဒဝလဉ္ဇံ ဒိသွာ ဂစ္ဆန္တော တံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ ဧဝံ ဝိစရန္တော မနုဿော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဒေဝေါ နု ခေါ ဧသ နာဂေါ နု ခေါ၊ သစာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ သဟသာ ပက္ကမေယျာတိ။ ယံနူနာဟံ ဧတံ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ မဟာသတ္တံ နှတွာ ဝါကစီရံ နိဝါသေတွာ အဇိနစမ္မံ ဧကံသံ ကရိတွာ ပါနီယဃဋံ ပူရေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဝါမံသကူဋေ ဌပနကာလေ ‘‘ဣဒါနိ တံ ဝိဇ္ဈိတုံ သမယော’’တိ ဝိသပီတေန သရေန ဒက္ခိဏပဿေ ဝိဇ္ဈိ။ သရော ဝါမပဿေန နိက္ခမိ။ တဿ ဝိဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ မိဂဂဏော ဘီတော ပလာယိ။

သာမပဏ္ဍိတော ပန ဝိဒ္ဓါပိ ပါနီယဃဋံ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ အနဝသုမ္ဘေတွာ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သဏိကံ ဩတာရေတွာ ဝါလုကံ ဗျူဟိတွာ ဌပေတွာ ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတွာ မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနဒိသာဘာဂေန သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတွာ မုခေန လောဟိတံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘မမ ကောစိ ဝေရီ နာမ နတ္ထိ၊ မမပိ ကတ္ထစိ ဝေရံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

‘‘ကော နု မံ ဥသုနာ ဝိဇ္ဈိ၊ ပမတ္တံ ဥဒဟာရကံ၊

ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော ဝေဿော၊ ကော မံ ဝိဒ္ဓါ နိလီယတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၂၉၆)၊

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ မယာ ဝိဇ္ဈိတွာ ပထဝိယံ ပါတိတောပိ နေဝ မံ အက္ကောသတိ န ပရိဘာသတိ၊ မမ ဟဒယမံသံ သမ္ဗာဟန္တော ဝိယ ပိယဝစနေန သမုဒါစရတိ၊ ဂမိဿာမိဿ သန္တိက’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တာနံ အတ္တနာ စ ဝိဒ္ဓဘာဝံ အာဝိကတွာ ‘‘ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော’’တိ မဟာသတ္တံ ပုစ္ဆိ။

သော ‘‘သာမော နာမာဟံ ဒုကူလပဏ္ဍိတဿ နာမ နေသာဒဣသိနော ပုတ္တော၊ ကိဿ ပန မံ ဝိဇ္ဈီ’’တိ အာဟ။ သော ပဌမံ ‘‘မိဂသညာယာ’’တိ မုသာဝါဒံ ဝတွာ ‘‘အဟံ ဣမံ နိရပရာဓံ အကာရဏေန ဝိဇ္ဈိ’’န္တိ အနုသောစိတွာ ယထာဘူတံ အာဝိကတွာ တဿ မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ တေသံ အတ္တာနံ အာဝိကတွာ တေဟိ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘သာမော မယာ ဝိဒ္ဓါ’’တိ ဝတွာ တေ ပရိဒေဝန္တေ သောကသမာပန္နေ ‘‘ယံ သာမေန ကတ္တဗ္ဗံ ပရိစာရိကကမ္မံ၊ တံ ကတွာ အဟံ ဝေါ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ သမဿာသေတွာ သာမဿ သန္တိကံ အာနေသိ။ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ နာနပ္ပကာရံ ပရိဒေဝိတွာ တဿ ဥရေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ‘‘ပုတ္တဿ မေ သရီရေ ဥသုမာ ဝတ္တတေဝ၊ ဝိသဝေဂေန ဝိသညိတံ အာပန္နော ဘဝိဿတီတိ နိဗ္ဗိသဘာဝတ္ထာယ သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ –

‘‘ယံ ကိဉ္စိတ္ထိ ကတံ ပုညံ၊ မယှဉ္စေဝ ပိတုစ္စ တေ၊

သဗ္ဗေန တေန ကုသလေန၊ ဝိသံ သာမဿ ဟညတူ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃၈၈) –

မာတရာ၊

‘‘ယံ ကိဉ္စိတ္ထိ ကတံ ပုညံ၊ မယှဉ္စေဝ မာတုစ္စ တေ၊

သဗ္ဗေန တေန ကုသလေန၊ ဝိသံ သာမဿ ဟညတူ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃၉၆) –

ပိတရာ၊

‘‘ပဗ္ဗတျာဟံ ဂန္ဓမာဒနေ၊ စိရရတ္တနိဝါသိနီ၊

န မေ ပိယတရော ကောစိ၊ အညော သာမေန ဝိဇ္ဇတိ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဝိသံ သာမဿ ဟညတူ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၃၉၈) –

ဒေဝတာယ စ သစ္စကိရိယာယ ကတာယ မဟာသတ္တော ခိပ္ပံ ဝုဋ္ဌာသိ။ ပဒုမပတ္တပလာသေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ အာဗာဓော ဝိဂတော။ ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနံ အရောဂံ ပါကတိကမေဝ အဟောသိ။ မာတာပိတူနံ စက္ခူနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ ဣတိ မဟာသတ္တဿ အရောဂတာ၊ မာတာပိတူနဉ္စ စက္ခုပဋိလာဘော၊ အရုဏုဂ္ဂမနံ၊ တေသံ စတုန္နမ္ပိ အဿမေယေဝ အဝဋ္ဌာနန္တိ သဗ္ဗံ ဧကက္ခဏေယေဝ အဟောသိ။

အထ မဟာသတ္တော ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဓမ္မံ စရ၊ မဟာရာဇာ’’တိအာဒိနာ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၁၁-၄၁၂) ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ဩဝဒိတွာ ပဉ္စ သီလာနိ အဒါသိ ။ သော တဿ ဩဝါဒံ သိရသာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပရာယနော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ သဒ္ဓိံ မာတာပိတူဟိ အဘိညာသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ ဒေဝဓီတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ ပိတာ မဟာကဿပတ္ထေရော၊ မာတာ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ၊ သာမပဏ္ဍိတော လောကနာထော။

တဿ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ သေသပါရမိယော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာ။ တထာ ဝိသပီတေန သလ္လေန ဒက္ခိဏပဿေန ပဝိသိတွာ ဝါမပဿတော ဝိနိဝိဇ္ဈနဝသေန ဝိဒ္ဓါပိ ကိဉ္စိ ကာယဝိကာရံ အကတွာ ဥဒကဃဋဿ ဘူမိယံ နိက္ခိပနံ၊ ဝဓကေ အညာတေပိ ဉာတေ ဝိယ စိတ္တဝိကာရာဘာဝေါ၊ ပိယဝစနေန သမုဒါစာရော၊ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနပုညတော မယှံ ပရိဟာနီတိ အနုသောစနမတ္တံ၊ အရောဂေ ဇာတေ ရညော ကာရုညံ မေတ္တဉ္စ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဩဝါဒဒါနန္တိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

သုဝဏ္ဏသာမစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ ဧကရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၁၄။ စုဒ္ဒသမေ ဧကရာဇာတိ ဝိဿုတောတိ ဧကရာဇာတိ ဣမိနာ အနွတ္ထနာမေန ဇမ္ဗုဒီပတလေ ပါကဋော။

မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ ဗာရာဏသိရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဝယပ္ပတ္တော သဗ္ဗသိပ္ပနိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော ဟုတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ကုသလသီလာစာရသဒ္ဓါသုတာဒိအနညသာဓာရဏဂုဏဝိသေသယောဂေန ပါရမိပရိဘာဝနေန စ ဇမ္ဗုဒီပတလေ အဒုတိယတ္တာ ပဓာနဘာဝေန စ ‘‘ဧကရာဇာ’’တိ ပကာသနာမော အဟောသိ။ ပရမံ သီလံ အဓိဋ္ဌာယာတိ သုပရိသုဒ္ဓကာယိကဝါစသိကသံဝရသင်္ခါတဉ္စေဝ သုပရိသုဒ္ဓမနောသမာစာရသင်္ခါတဉ္စ ပရမံ ဥတ္တမံ ဒသကုသလကမ္မပထသီလံ သမာဒါနဝသေန စ အဝီတိက္ကမနဝသေန စ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အနုဋ္ဌဟိတွာ။ ပသာသာမိ မဟာမဟိန္တိ တိယောဇနသတိကေ ကာသိရဋ္ဌေ မဟတိံ မဟိံ အနုသာသာမိ ရဇ္ဇံ ကာရေမိ။

၁၁၅။ ဒသကုသလကမ္မပထေတိ ပါဏာတိပါတာဝေရမဏိ ယာဝ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ ဧတသ္မိံ ဒသဝိဓေ ကုသလကမ္မပထေ၊ ဧတေ ဝါ အနဝသေသတော သမာဒါယ ဝတ္တာမိ။ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟီတိ ဒါနံ ပိယဝစနံ အတ္ထစရိယာ သမာနတ္တတာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဏှနကာရဏေဟိ ယဒါ ဧကရာဇာတိ ဝိဿုတော ဟောမိ၊ တဒါ ယထာရဟံ မဟာဇနံ သင်္ဂဏှာမီတိ သမ္ဗန္ဓော။

၁၁၆။ ဧဝန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထသီလပရိပူရဏံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ မဟာဇနသင်္ဂဏှနန္တိ ယထာဝုတ္တေန ဣမိနာ အာကာရေန အပ္ပမတ္တဿ။ ဣဓလောကေ ပရတ္ထ စာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ ယံ အပ္ပမဇ္ဇနံ၊ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေ အတ္ထေ၊ ပရလောကေ ယံ အပ္ပမဇ္ဇနံ တတ္ထ သမ္ပရာယိကေ အတ္ထေ အပ္ပမတ္တဿ မေ သတောတိ အတ္ထော။ ဒဗ္ဗသေနောတိ ဧဝံနာမကော ကောသလရာဇာ။ ဥပဂန္တွာတိ စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သန္နယှိတွာ အဗ္ဘုယျာနဝသေန မမ ရဇ္ဇံ ဥပဂန္တွာ။ အစ္ဆိန္ဒန္တော ပုရံ မမာတိ မမ ဗာရာဏသိနဂရံ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တော။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ နဂရဿ စတူသု ဒွါရေသု စတဿော မဇ္ဈေ ဧကံ နိဝေသနဒွါရေ ဧကန္တိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ ရက္ခတိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ၊ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပန္နော အင်္ကေ နိသိန္နံ ပုတ္တံ ပရိတောသယမာနော ဝိယ သဗ္ဗသတ္တေ ပရိတောသယမာနော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ။ တဿေကော အမစ္စော အန္တေပုရံ ပဒုဿိတွာ အပရဘာဂေ ပါကဋောဝ ဇာတော။ အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တံ အတ္တနာ ပစ္စက္ခတော ဉတွာ တံ အမစ္စံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အန္ဓဗာလ၊ အယုတ္တံ တေ ကတံ၊ န တွံ မမ ဝိဇိတေ ဝသိတုံ အရဟသိ၊ အတ္တနော ဓနဉ္စ ပုတ္တဒါရဉ္စ ဂဟေတွာ အညတ္ထ ယာဟီ’’တိ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေသိ။

သော ကောသလဇနပဒံ ဂန္တွာ ဒဗ္ဗသေနံ နာမ ကောသလရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တော အနုက္ကမေန တဿ ဝိဿာသိကော ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ တံ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘ဒေဝ၊ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ နိမ္မက္ခိကမဓုပဋလသဒိသံ၊ အတိမုဒုကော ရာဇာ၊ သုခေနေဝ တံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ သက္ကောသီ’’တိ။ ဒဗ္ဗသေနော ဗာရာဏသိရညော မဟာနုဘာဝတာယ တဿ ဝစနံ အသဒ္ဒဟန္တော မနုဿေ ပေသေတွာ ကာသိရဋ္ဌေ ဂါမဃာတာဒီနိ ကာရေတွာ တေသံ စောရာနံ ဗောဓိသတ္တေန ဓနံ ဒတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဘာဝံ သုတွာ ‘‘အတိဝိယ ဓမ္မိကော ရာဇာ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဗလဝါဟနံ အာဒါယ နိယျာသိ ။ အထ ဗာရာဏသိရညော မဟာယောဓာ ‘‘ကောသလရာဇာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ သုတွာ ‘‘အမှာကံ ရဇ္ဇသီမံ အနောက္ကမန္တမေဝ နံ ပေါထေတွာ ဂဏှာမာ’’တိ အတ္တနော ရညော ဝဒိံသု။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘တာတာ၊ မံ နိဿာယ အညေသံ ကိလမနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ရဇ္ဇတ္ထိကာ ရဇ္ဇံ ဂဏှန္တု၊ မာ ဂမိတ္ထာ’’တိ နိဝါရေသိ။ ကောသလရာဇာ ဇနပဒမဇ္ဈံ ပါဝိသိ။ မဟာယောဓာ ပုနပိ ရညော တထေဝ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ပုရိမနယေနေဝ နိဝါရေသိ။ ဒဗ္ဗသေနော ဗဟိနဂရေ ဌတွာ ‘‘ရဇ္ဇံ ဝါ ဒေတု ယုဒ္ဓံ ဝါ’’တိ ဧကရာဇဿ သာသနံ ပေသေသိ။ ဧကရာဇာ ‘‘နတ္ထိ မယာ ယုဒ္ဓံ၊ ရဇ္ဇံ ဂဏှာတူ’’တိ ပဋိသာသနံ ပေသေသိ။ ပုနပိ မဟာယောဓာ ‘‘ဒေဝ၊ န မယံ ကောသလရညော နဂရံ ပဝိသိတုံ ဒေမ၊ ဗဟိနဂရေယေဝ နံ ပေါထေတွာ ဂဏှာမာ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပုရိမနယေနေဝ နိဝါရေတွာ နဂရဒွါရာနိ အဝါပုရာပေတွာ မဟာတလေ ပလ္လင်္ကမဇ္ဈေ နိသီဒိ။ ဒဗ္ဗသေနော မဟန္တေန ဗလဝါဟနေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ဧကမ္ပိ ပဋိသတ္တုံ အပဿန္တော သဗ္ဗရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတံ ကတွာ ရာဇနိဝေသနံ ဂန္တွာ မဟာတလံ အာရုယှ နိရပရာဓံ ဗောဓိသတ္တံ ဂဏှာပေတွာ အာဝါဋေ နိခဏာပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဒဗ္ဗသေနော ဥပဂန္တွာ၊ အစ္ဆိန္ဒန္တော ပုရံ မမ။

၁၁၇။

‘‘ရာဇူပဇီဝေ နိဂမေ၊ သဗလဋ္ဌေ သရဋ္ဌကေ၊

သဗ္ဗံ ဟတ္ထဂတံ ကတွာ၊ ကာသုယာ နိခဏီ မမ’’န္တိ။

တတ္ထ ရာဇူပဇီဝေတိ အမစ္စပါရိသဇ္ဇဗြာဟ္မဏဂဟပတိအာဒိကေ ရာဇာနံ ဥပနိဿာယ ဇီဝန္တေ။ နိဂမေတိ နေဂမေ။ သဗလဋ္ဌေတိ သေနာပရိယာပန္နတာယ ဗလေ တိဋ္ဌန္တီတိ ဗလဋ္ဌာ၊ ဟတ္ထာရောဟာဒယော၊ ဗလဋ္ဌေဟိ သဟာတိ သဗလဋ္ဌေ။ သရဋ္ဌကေတိ သဇနပဒေ၊ ရာဇူပဇီဝေ နိဂမေ စ အညဉ္စ သဗ္ဗံ ဟတ္ထဂတံ ကတွာ။ ကာသုယာ နိခဏီ မမန္တိ သဗလဝါဟနံ သကလံ မမ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ မမ္ပိ ဂလပ္ပမာဏေ အာဝါဋေ နိခဏာပေသိ။ ဇာတကေပိ –

‘‘အနုတ္တရေ ကာမဂုဏေ သမိဒ္ဓေ၊ ဘုတွာန ပုဗ္ဗေ ဝသိ ဧကရာဇာ၊

သော ဒါနိ ဒုဂ္ဂေ နရကမှိ ခိတ္တော၊ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၉) –

အာဝါဋေ ခိတ္တဘာဝေါ အာဂတော။ ဇာတကဋ္ဌကထာယံ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄။၉) ပန ‘‘သိက္ကာယ ပက္ခိပါပေတွာ ဥတ္တရုမ္မာရေ ဟေဋ္ဌာသီသကံ ဩလမ္ဗေသီ’’တိ ဝုတ္တံ။

မဟာသတ္တော စောရရာဇာနံ အာရဗ္ဘ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ကာသုတော ဥဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ –

၁၁၈။

‘‘အမစ္စမဏ္ဍလံ ရဇ္ဇံ၊ ဖီတံ အန္တေပုရံ မမ၊

အစ္ဆိန္ဒိတွာန ဂဟိတံ၊ ပိယပုတ္တံဝ ပဿဟ’’န္တိ။

တတ္ထ အမစ္စမဏ္ဍလန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ ရာဇကိစ္စေ ရညာ အမာ သဟ ဝတ္တန္တီတိ အမစ္စာ၊ သဒ္ဓိံ ဝါ တေသံ မဏ္ဍလံ သမူဟံ။ ဖီတန္တိ ဗလဝါဟနေန နဂရဇနပဒါဒီဟိ သမိဒ္ဓံ ရဇ္ဇံ။ ဣတ္ထာဂါရဒါသိဒါသပရိဇနေဟိ စေဝ ဝတ္ထာဘရဏာဒိဥပဘောဂူပကရဏေဟိ စ သမိဒ္ဓံ မမ အန္တေပုရဉ္စ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတကံ ဂဏှန္တံ အမိတ္တရာဇာနံ ယာယ အတ္တနော ပိယပုတ္တံဝ ပဿိံ အဟံ၊ တာယ ဧဝံဘူတာယ မေတ္တာယ မေ သမော သကလလောကေ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧဝံဘူတာ ဧသာ မေ မေတ္တာပါရမီ ပရမတ္ထပါရမိဘာဝံ ပတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။

ဧဝံ ပန မဟာသတ္တေ တံ စောရရာဇာနံ အာရဗ္ဘ မေတ္တံ ဖရိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နေ တဿ သရီရေ ဒါဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’’တိ ဘူမိယံ အပရာပရံ ပရိဝတ္တတိ။ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှေ နိရပရာဓံ ဓမ္မိကရာဇာနံ အာဝါဋေ နိခဏာပယိတ္ထာတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဝေဂေန ဂန္တွာ တံ ဥဒ္ဓရထာ’’တိ အာဟ။ ပုရိသာ ဂန္တွာ တံ ရာဇာနံ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ ဒိသွာ အာဂန္တွာ ဒဗ္ဗသေနဿ အာရောစေသုံ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှေဝ ကာရေထ၊ အဟံ ဝေါ စောရေ ပဋိဗာဟေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဒုဋ္ဌာမစ္စဿ ရာဇာဏံ ကာရေတွာ ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရဇ္ဇံ အမစ္စာနံ နိယျာတေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာဇနံ သီလာဒိဂုဏေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ဗြဟ္မလောကပရာယနော အဟောသိ။

တဒါ ဒဗ္ဗသေနော အာနန္ဒတ္ထေရော အဟောသိ၊ ဧကရာဇာ လောကနာထော။

တဿ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဆသု ဒါနသာလာသု ဆသတသဟဿဝိဿဇ္ဇနေန ပစ္စတ္ထိကရညော သကလရဇ္ဇပရိစ္စာဂေန စ ဒါနပါရမီ၊ နိစ္စသီလဥပေါသထကမ္မဝသေန ပဗ္ဗဇိတဿ အနဝသေသသီလသံဝရဝသေန စ သီလပါရမီ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝသေန ဈာနာဓိဂမဝသေန စ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတဝိစာရဏဝသေန ဒါနသီလာဒိသံဝိဒဟနဝသေန စ ပညာပါရမီ၊ ဒါနာဒိပုညသမ္ဘာရဿ အဗ္ဘုဿဟနဝသေန ကာမဝိတက္ကာဒိဝိနောဒနဝသေန စ ဝီရိယပါရမီ၊ ဒုဋ္ဌာမစ္စဿ ဒဗ္ဗသေနရညော စ အပရာဓသဟနဝသေန ခန္တိပါရမီ၊ ယထာပဋိညံ ဒါနာဒိနာ အဝိသံဝါဒနဝသေန စ သစ္စပါရမီ၊ ဒါနာဒီနံ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနဝသေန အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ ပစ္စတ္ထိကေပိ ဧကန္တေန ဟိတူပသံဟာရဝသေန မေတ္တာဈာနနိဗ္ဗတ္တနေန စ မေတ္တာပါရမီ၊ ဒုဋ္ဌာမစ္စေန ဒဗ္ဗသေနေန စ ကတာပရာဓေ ဟိတေသီဟိ အတ္တနော အမစ္စာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တိတေ ဥပကာရေ စ အဇ္ဈုပေက္ခဏေန ရဇ္ဇသုခပ္ပတ္တကာလေ ပစ္စတ္ထိကရညာ နရကေ ခိတ္တကာလေ သမာနစိတ္တတာယ စ ဥပေက္ခာပါရမီ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပနုဇ္ဇ ဒုက္ခေန သုခံ ဇနိန္ဒ၊ သုခေန ဝါ ဒုက္ခမသယှသာဟိ၊

ဥဘယတ္ထ သန္တော အဘိနိဗ္ဗုတတ္တာ၊ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ ဘဝန္တိ တုလျာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၄။၁၂)၊

ယသ္မာ ပနေတ္ထ မေတ္တာပါရမီ အတိသယဝတီ၊ တသ္မာ တဒတ္ထဒီပနတ္ထံ သာ ဧဝ ပါဠိ အာရုဠှာ။ တထာ ဣဓ မဟာသတ္တဿ သဗ္ဗသတ္တေသု ဩရသပုတ္တေ ဝိယ သမာနုကမ္ပတာဒယော ဂုဏဝိသေသာ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာတိ။

ဧကရာဇစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မေတ္တာပါရမီ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ မဟာလောမဟံသစရိယာဝဏ္ဏနာ

၁၁၉။ ပန္နရသမေ ‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမီ’’တိ ဧတ္ထာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –

မဟာသတ္တော ဟိ တဒါ မဟတိ ဥဠာရဘောဂေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဂရုဝါသံ ဝသန္တော သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတွာ ကုလဃရံ အာဂန္တွာ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဉာတကေဟိ ‘‘ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေဟီ’’တိ ယာစိယမာနောပိ အနိစ္စတာမနသိကာရမုခေန သဗ္ဗဘဝေသု အဘိဝဍ္ဎမာနသံဝေဂေါ ကာယေ စ အသုဘသညံ ပဋိလဘိတွာ ဃရာဝါသပလိဗောဓာဓိဘူတံ ကိလေသဂဟနံ အနောဂါဟေတွာဝ စိရကာလသမ္ပရိစိတံ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယံ ဥပဗြူဟယမာနော မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဂုဏသမ္ဘာဝနာပါကဋော ဘဝိဿာမီ’’တိ။

သော လာဘသက္ကာရံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုပဂန္တွာ ‘‘ပဟောမိ စာဟံ လာဘာလာဘာဒီသု နိဗ္ဗိကာရော ဟောတု’’န္တိ အတ္တာနံ တက္ကေန္တော ‘‘ဝိသေသတော ပရပရိဘဝသဟနာဒိပဋိပဒံ ပူရေန္တော ဥပေက္ခာပါရမိံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမီ’’တိ နိဝတ္ထဝတ္ထေနေဝ ဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ပရမသလ္လေခဝုတ္တိကောပိ အဗလဗလော အမန္ဒမန္ဒော ဝိယ ပရေသံ အစိတ္တကရူပေန ဟီဠိတပရိဘူတော ဟုတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ ဝိစရတိ။ ယတ္ထ ပန မဟန္တံ ပရိဘဝံ ပဋိလဘတိ၊ တတ္ထ စိရမ္ပိ ဝသတိ။ သော နိဝတ္ထဝတ္ထေ ဇိဏ္ဏေ ပိလောတိကခဏ္ဍေန တသ္မိမ္ပိ ဇိဏ္ဏေ ကေနစိ ဒိန္နံ အဂ္ဂဏှန္တော ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနမတ္တေနေဝ စရတိ။ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကံ နိဂမဂါမံ အဂမာသိ။

တတ္ထ ဂါမဒါရကာ ဓုတ္တဇာတိကာ ဝေဓဝေရာ ကေစိ ရာဇဝလ္လဘာနံ ပုတ္တနတ္တုဒါသာဒယော စ ဥဒ္ဓတာ ဥန္နဠာ စပလာ မုခရာ ဝိကိဏ္ဏဝါစာ ကာလေန ကာလံ ကီဠာဗဟုလာ ဝိစရန္တိ။ ဒုဂ္ဂတေ မဟလ္လကေ ပုရိသေ စ ဣတ္ထိယော စ ဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ဘသ္မပုဋေန ပိဋ္ဌိယံ အာကိရန္တိ၊ ကေတကီပဏ္ဏံ ကစ္ဆန္တရေ ဩလမ္ဗေန္တိ၊ တေန ဝိပ္ပကာရေန ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တေ ယထာဝဇ္ဇကီဠိတံ ဒဿေတွာ ဥပဟသန္တိ။ မဟာပုရိသော တသ္မိံ နိဂမေ တေ ဧဝံ ဝိစရန္တေ ဓုတ္တဒါရကေ ဒိသွာ ‘‘လဒ္ဓါ ဝတ ဒါနိ မေ ဥပေက္ခာပါရမိယာ ပရိပူရဏူပါယော’’တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ ဝိဟာသိ။ တံ တေ ဓုတ္တဒါရကာ ပဿိတွာ ဝိပ္ပကာရံ ကာတုံ အာရဘန္တိ။

မဟာသတ္တော တံ အသဟန္တော ဝိယ စ တေဟိ ဘာယန္တော ဝိယ စ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆတိ။ တေ တံ အနုဗန္ဓန္တိ။ သော တေဟိ အနုဗန္ဓိယမာနော ‘‘ဧတ္ထ နတ္ထိ ကောစိ ပဋိဝတ္တာ’’တိ သုသာနံ ဂန္တွာ အဋ္ဌိကံ သီသူပဓာနံ ကတွာ သယတိ။ ဓုတ္တဒါရကာပိ တတ္ထ ဂန္တွာ ဩဋ္ဌုဘနာဒိကံ နာနပ္ပကာရံ ဝိပ္ပကာရံ ကတွာ ပက္ကမန္တိ။ ဧဝံ တေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ကရောန္တိ ဧဝ။ ယေ ပန ဝိညူ ပုရိသာ၊ တေ ဧဝံ ကရောန္တေ ပဿန္တိ။ တေ တေ ပဋိဗာဟိတွာ ‘‘အယံ မဟာနုဘာဝေါ တပဿီ မဟာယောဂီ’’တိ စ ဉတွာ ဥဠာရံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရောန္တိ။ မဟာသတ္တော ပန သဗ္ဗတ္ထ ဧကသဒိသောဝ ဟောတိ မဇ္ဈတ္တဘူတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမီ’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ ဆဝဋ္ဌိကံ ဥပနိဓာယာတိ အာမကသုသာနေ ဆဍ္ဍိတကဠေဝရတော သောဏသိင်္ဂါလာဒီဟိ တဟိံ တဟိံ ဝိက္ခိတ္တေသု အဋ္ဌိကေသု ဧကံ အဋ္ဌိကံ သီသူပဓာနံ ကတွာ သုစိမှိ စ အသုစိမှိ စ သမာနစိတ္တတာယ တသ္မိံ သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ သယာမီတိ အတ္ထော။ ဂါမဏ္ဍလာတိ ဂါမဒါရကာ။ ရူပံ ဒဿေန္တိနပ္ပကန္တိ ယထာဝဇ္ဇကီဠိတာယ ဩဋ္ဌုဘနဥပဟသနဥမ္မိဟနာဒီဟိ ကဏ္ဏသောတေ သလာကပ္ပဝေသနာဒီဟိ စ အတိကက္ခဠံ အနပ္ပကံ နာနပ္ပကာရံ ရူပံ ဝိကာရံ ကရောန္တိ။

၁၂၀။ အပရေတိ တေသု ဧဝ ဂါမဒါရကေသု ဧကစ္စေ။ ဥပါယနာနူပနေန္တီတိ ‘‘အယံ ဣမေသု ပရိဘဝဝသေန ဧဝရူပံ ဝိပ္ပကာရံ ကရောန္တေသု န ကိဉ္စိ ဝိကာရံ ဒဿေတိ၊ သမ္မာနနေ နု ခေါ ကီဒိသော’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တာ ဝိဝိဓံ ဗဟုံ ဂန္ဓမာလံ ဘောဇနံ အညာနိ စ ဥပါယနာနိ ပဏ္ဏာကာရာနိ ဥပနေန္တိ ဥပဟရန္တိ။ အပရေဟိ ဝါ တေဟိ အနာစာရဂါမဒါရကေဟိ အညေ ဝိညူ မနုဿာ ‘‘အယံ ဣမေသံ ဧဝံ ဝိဝိဓမ္ပိ ဝိပ္ပကာရံ ကရောန္တာနံ န ကုပ္ပတိ၊ အညဒတ္ထု ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယံယေဝ တေသု ဥပဋ္ဌပေတိ၊ အဟော အစ္ဆရိယပုရိသော’’တိ ဟဋ္ဌာ ‘‘ဗဟု ဝတိမေဟိ ဧတသ္မိံ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တေဟိ အပုညံ ပသုတ’’န္တိ သံဝိဂ္ဂမာနသာဝ ဟုတွာ ဗဟုံ ဂန္ဓမာလံ ဝိဝိဓံ ဘောဇနံ အညာနိ စ ဥပါယနာနိ ဥပနေန္တိ ဥပဟရန္တိ။

၁၂၁။ ယေမေ ဒုက္ခံ ဥပဟရန္တီတိ ယေ ဂါမဒါရကာ မယှံ သရီရဒုက္ခံ ဥပဟရန္တိ ဥပနေန္တိ။ ‘‘ဥပဒဟန္တီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ယေ စ ဒေန္တိ သုခံ မမာတိ ယေ စ ဝိညူ မနုဿာ မမ မယှံ သုခံ ဒေန္တိ၊ မာလာဂန္ဓဘောဇနာဒိသုခူပကရဏေဟိ မမ သုခံ ဥပဟရန္တိ။ သဗ္ဗေသံ သမကော ဟောမီတိ ကတ္ထစိပိ ဝိကာရာနုပ္ပတ္တိယာ သမာနစိတ္တတာယ ဝိဝိဓာနမ္ပိ တေသံ ဇနာနံ သမကော ဧကသဒိသော ဟောမိ ဘဝါမိ။ ဒယာ ကောပေါ န ဝိဇ္ဇတီတိ ယသ္မာ မယှံ ဥပကာရကေ မေတ္တစိတ္တတာသင်္ခါတာ ဒယာ၊ အပကာရကေ မနောပဒေါသသင်္ခါတော ကောပေါပိ န ဝိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ သမကော ဟောမီတိ ဒဿေတိ။

၁၂၂။ ဣဒါနိ ဘဂဝါ တဒါ ဥပကာရီသု အပကာရီသု စ သတ္တေသု သမုပစိတဉာဏသမ္ဘာရဿ အတ္တနော သမာနစိတ္တတာ ဝိကာရာဘာဝေါ ယာ စ လောကဓမ္မေသု အနုပလိတ္တတာ အဟောသိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သုခဒုက္ခေ တုလာဘူတော’’တိ ဩသာနဂါထမာဟ။

တတ္ထ သုခဒုက္ခေတိ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ။ တုလာဘူတောတိ သမကံ ဂဟိတတုလာ ဝိယ ဩနတိဥန္နတိအပနတိံ ဝဇ္ဇေတွာ မဇ္ဈတ္တဘူတော၊ သုခဒုက္ခဂ္ဂဟဏေနေဝ စေတ္ထ တံနိမိတ္တဘာဝတော လာဘာလာဘာပိ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသေသူတိ ကိတ္တီသု။ အယသေသူတိ နိန္ဒာသု။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗေသု သုခါဒီသု လောကဓမ္မေသု။ ဣတိ ဘဂဝါ တဒါ သဗ္ဗသတ္တေသု သဗ္ဗလောကဓမ္မေသု စ အနညသာဓာရဏံ အတ္တနော မဇ္ဈတ္တဘာဝံ ကိတ္တေတွာ တေန တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အတ္တနော ဥပေက္ခာပါရမိယာ သိခါပ္ပတ္တဘာဝံ ဝိဘာဝေန္တော ‘‘ဧသာ မေ ဥပေက္ခာပါရမီ’’တိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ဣဓာပိ မဟာသတ္တဿ ပဌမံ ဒါနပါရမီ နာမ ဝိသေသတော သဗ္ဗဝိဘဝပရိစ္စာဂေါ ‘‘ယေ ကေစိ ဣမံ သရီရံ ဂဟေတွာ ယံကိဉ္စိ အတ္တနော ဣစ္ဆိတံ ကရောန္တူ’’တိ အနပေက္ခဘာဝေန အတ္တနော အတ္တဘာဝပရိစ္စာဂေါ စ ဒါနပါရမီ၊ ဟီနာဒိကဿ သဗ္ဗဿ အကတ္တဗ္ဗဿ အကရဏံ သီလပါရမီ၊ ကာမဿာဒဝိမုခဿ ဂေဟတော နိက္ခန္တဿ သတော ကာယေ အသုဘသညာနုဗြူဟနာ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ သမ္ဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ဥပကာရဓမ္မပရိဂ္ဂဟဏေ တပ္ပဋိပက္ခပ္ပဟာနေ စ ကောသလ္လံ အဝိပရီတတော ဓမ္မသဘာဝစိန္တနာ စ ပညာပါရမီ ၊ ကာမဝိတက္ကာဒိဝိနောဒနံ ဒုက္ခာဓိဝါသနဝီရိယဉ္စ ဝီရိယပါရမီ၊ သဗ္ဗာပိ အဓိဝါသနခန္တိ ခန္တိပါရမီ၊ ဝစီသစ္စံ သမာဒါနာဝိသံဝါဒနေန ဝိရတိသစ္စဉ္စ သစ္စပါရမီ ၊ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ အနောဓိသော သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တာနုဒ္ဒယဘာဝေါ မေတ္တာပါရမီ၊ ဥပေက္ခာပါရမီ ပနဿ ယထာဝုတ္တဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဒသ ပါရမိယော လဗ္ဘန္တိ။ ဥပေက္ခာပါရမီ စေတ္ထ အတိသယဝတီတိ ကတွာ သာယေဝ ဒေသနံ အာရုဠှာ။ တထာ ဣဓ မဟာသတ္တဿ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ မဟန္တဉ္စ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟာဘိနိက္ခမနသဒိသံ ဂေဟတော နိက္ခမနံ၊ တထာ နိက္ခမိတွာ လာဘသက္ကာရံ ဇိဂုစ္ဆတော ပရေသံ သမ္ဘာဝနံ ပရိဟရိတုကာမဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂံ အဂ္ဂဟေတွာ စိတ္တေနေဝ အနဝသေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရမသုခဝိဟာရော၊ ပရမပ္ပိစ္ဆတာ၊ ပဝိဝေကာဘိရတိ၊ ဥပေက္ခဏာဓိပ္ပာယေန အတ္တနော ကာယဇီဝိတနိရပေက္ခာ၊ ပရေဟိ အတ္တနော ဥပရိ ကတဝိပ္ပကာရာဓိဝါသနံ၊ ဥက္ကံသဂတသလ္လေခဝုတ္တိ၊ ဗောဓိသမ္ဘာရပဋိပက္ခာနံ ကိလေသာနံ တနုဘာဝေန ခီဏာသဝါနံ ဝိယ ပရေသံ ဥပကာရာပကာရေသု နိဗ္ဗိကာရဘာဝဟေတုဘူတေန သဗ္ဗတ္ထ မဇ္ဈတ္တဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိတော လောကဓမ္မေဟိ အနုပလေပေါ၊ သဗ္ဗပါရမီနံ မုဒ္ဓဘူတာယ ဥပေက္ခာပါရမိယာ သိခါပ္ပတ္တီတိ ဧဝမာဒယော ဂုဏာနုဘာဝါ ဝိဘာဝေတဗ္ဗာတိ။

မဟာလောမဟံသစရိယာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥပေက္ခာပါရမီ နိဋ္ဌိတာ။

တတိယဝဂ္ဂဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဥဒ္ဒါနဂါထာဝဏ္ဏနာ

‘‘ယုဓဉ္ဇယော’’တိအာဒိကာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ။ တတ္ထ ဘိသေနာတိ ဘိသာပဒေသေန မဟာကဉ္စနစရိယံ (စရိယာ။ ၃။၃၄ အာဒယော) ဒဿေတိ။ သောဏနန္ဒောတိ ဣမိနာ သောဏပဏ္ဍိတစရိယံ (စရိယာ။ ၃။၄၂ အာဒယော ) ဒဿေတိ။ တထာ မူဂပက္ခောတိ မူဂပက္ခာပဒေသေန တေမိယပဏ္ဍိတစရိယံ (စရိယာ။ ၃။၄၈ အာဒယော) ဒဿေတိ။ ဥပေက္ခာပါရမိသီသေန မဟာလောမဟံသစရိယံ (စရိယာ။ ၃။၁၁၉ အာဒယော) ဒဿေတိ။ အာသိ ဣတိ ဝုဋ္ဌံ မဟေသိနာတိ ယထာ၊ သာရိပုတ္တ၊ တုယှံ ဧတရဟိ ဒေသိတံ၊ ဣတိ ဧဝံ ဣမိနာ ဝိဓာနေန မဟန္တာနံ ဒါနပါရမိအာဒီနံ ဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ဧသနတော မဟေသိနာ တဒါ ဗောဓိသတ္တဘူတေန မယာ ဝုဋ္ဌံ စိဏ္ဏံ စရိတံ ပဋိပန္နံ အာသိ အဟောသီတိ အတ္ထော ။ ဣဒါနိ ပါရမိပရိပူရဏဝသေန စိရကာလပ္ပဝတ္တိတံ ဣဓ ဝုတ္တံ အဝုတ္တဉ္စ အတ္တနော ဒုက္ကရကိရိယံ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ယဒတ္ထံ သာ ပဝတ္တိတာ၊ တဉ္စ သင်္ခေပေနေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဗဟုဗ္ဗိဓ’’န္တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ဝုတ္တနယေန။ ဗဟုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခန္တိ အကိတ္တိပဏ္ဍိတာဒိကာလေ ကာရပဏ္ဏာဒိအာဟာရတာယ တဉ္စ ယာစကဿ ဒတွာ အာဟာရူပစ္ဆေဒါဒိနာ စ ဗဟုဝိဓံ နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ။ တထာ ကုရုရာဇာဒိကာလေ သက္ကသမ္ပတ္တိသဒိသာ သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ။ ဘဝါဘဝေတိ ခုဒ္ဒကေ စေဝ မဟန္တေ စ ဘဝေ။ ဘဝါဘဝေ ဝါ ဝုဒ္ဓိဟာနိယော အနုဘဝိတွာ ဗဟုဝိဓေဟိ ဒုက္ခေဟိ အဝိဟညမာနော ဗဟုဝိဓာဟိ စ သမ္ပတ္တီဟိ အနာကဍ္ဎိယမာနော ပါရမိပရိပူရဏပသုတော ဧဝ ဟုတွာ တဒနုရူပံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပန္နော ဥတ္တမံ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ အဓိဂတောသ္မီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ ယာသံ ပါရမီနံ ပရိပူရဏတ္ထံ ဧသာ ဒုက္ကရစရိယာ စိရံ ပဝတ္တိတာ၊ တာသံ အနဝသေသတော ပရိပုဏ္ဏဘာဝံ တေန စ ပတ္တဗ္ဗဖလဿ အတ္တနာ အဓိဂတဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒတွာ ဒါတဗ္ဗကံ ဒါနံ၊ သီလံ ပူရေတွာ အသေသတော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ဒတွာ ဒါတဗ္ဗကံ ဒါနန္တိ တဒါ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတုံ အဂ္ဂယာနပဋိပဒံ ပဋိပန္နေန မဟာဗောဓိသတ္တေန ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ ဗာဟိရံ ရဇ္ဇာဒိံ အဗ္ဘန္တရံ အတ္တပရိစ္စာဂေါတိ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂပရိယောသာနံ ဒါနပါရမိဒါနဥပပါရမိဒါနပရမတ္ထပါရမိပ္ပဘေဒံ ဒါနံ အနဝသေသတော သမ္ပာဒေတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အကိတ္တိဗြာဟ္မဏကာလေ (စရိယာ။ ၁။၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၃။၈၃ အာဒယော) သင်္ခဗြာဟ္မဏကာလေတိ (စရိယာ။ ၁။၁၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၀။၃၉ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ဣဓ အာဂတေသု အနာဂတေသု စ ဝိသယှသေဋ္ဌိကာလေ (ဇာ။ ၁။၄။၁၅၇ အာဒယော) ဝေလာမကာလေတိ (အ။ နိ။ ၉။၂၀) ဧဝမာဒီသုပိ ဒါနပါရမိယာ မဟာပုရိသဿ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သသပဏ္ဍိတကာလေ –

‘‘ဘိက္ခာယ ဥပဂတံ ဒိသွာ၊ သကတ္တာနံ ပရိစ္စဇိံ၊

ဒါနေန မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဒါနပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။ တဿုဒ္ဒါန) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ ဒါနပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဣတရေသု ပန ယထာရဟံ ပါရမိဥပပါရမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သီလံ ပူရေတွာ အသေသတောတိ တထာ အနဝသေသတော ကာယိကော သံဝရော၊ ဝါစသိကော သံဝရော၊ ကာယိကဝါစသိကော သံဝရော၊ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ သုဝိသုဒ္ဓါဇီဝတာတိ ဧဝမာဒိကံ ဗောဓိသတ္တသီလံ သမ္ပာဒေန္တေန သီလပါရမိသီလဥပပါရမိသီလပရမတ္ထပါရမိပ္ပဘေဒံ ပူရေတဗ္ဗံ သဗ္ဗံ သီလံ ပူရေတွာ သမ္မဒေဝ သမ္ပာဒေတွာ။ ဣဓာပိ သီလဝနာဂရာဇကာလေ (စရိယာ။ ၂။၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁။၇၂) စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေတိ (စရိယာ။ ၂။၂၀ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၅။၂၄၀ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ဣဓ အာဂတေသု၊ အနာဂတေသု စ မဟာကပိကာလေ (စရိယာ။ ၃။၆၇ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၇။၈၃ အာဒယော၊ ၁။၁၆။၁၇၈ အာဒယော) ဆဒ္ဒန္တကာလေတိ (ဇာ။ ၁။၁၆။၉၇ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု မဟာသတ္တဿ သီလပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သင်္ခပါလကာလေ –

‘‘သူလေဟိ ဝိနိဝိဇ္ဈန္တေ၊ ကောဋ္ဋယန္တေပိ သတ္တိဘိ၊

ဘောဇပုတ္တေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ သီလပါရမီ’’တိ။ (စရိယာ။ ၂။၉၁) –

ဧဝံ အတ္တပရိစ္စာဂံ ကရောန္တဿ သီလပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဣတရေသု ပန ယထာရဟံ ပါရမိဥပပါရမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နေက္ခမ္မေပါရမိံ ဂန္တွာတိ တထာ တိဝိဓေပိ မဟာဘိနိက္ခမနေ ပါရမိံ ပရမုက္ကံသံ ဂန္တွာ။ တတ္ထ ယုဓဉ္ဇယကာလေ (စရိယာ။ ၃။၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၇၃ အာဒယော) သောမနဿကုမာရကာလေတိ (စရိယာ။ ၃။၇ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁၅။၂၁၁ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ဣဓ အာဂတေသု၊ အနာဂတေသု စ ဟတ္ထိပါလကုမာရကာလေ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃၃၇ အာဒယော) မဃဒေဝကာလေတိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၈ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၁။၉) ဧဝမာဒီသု မဟာရဇ္ဇံ ပဟာယ နေက္ခမ္မပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ စူဠသုတသောမကာလေ –

‘‘မဟာရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတံ၊ ခေဠပိဏ္ဍံဝ ဆဍ္ဍယိံ၊

စဇတော န ဟောတိ လဂ္ဂနံ၊ ဧသာ မေ နေက္ခမ္မပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ)၊

ဧဝံ နိဿင်္ဂတာယ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမန္တဿ နေက္ခမ္မပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဣတရေသု ပန ယထာရဟံ ပါရမိဥပပါရမိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ပဏ္ဍိတေပရိပုစ္ဆိတွာတိ ကိံ ကုသလံ ကိံ အကုသလံ ကိံ သာဝဇ္ဇံ ကိံ အနဝဇ္ဇန္တိအာဒိနာ ကုသလာဒိဓမ္မဝိဘာဂံ ကမ္မကမ္မဖလဝိဘာဂံ သတ္တာနံ ဥပကာရာဝဟံ အနဝဇ္ဇကမ္မာယတနသိပ္ပာယတနဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာဒိံ ပဏ္ဍိတေ သပ္ပညေ ပရိပုစ္ဆိတွာ။ ဧတေန ပညာပါရမိံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဝိဓုရပဏ္ဍိတကာလေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၃၄၆ အာဒယော) မဟာဂေါဝိန္ဒပဏ္ဍိတကာလေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၉၃ အာဒယော၊ စရိယာ ၁။၃၇ အာဒယော) ကုဒါလပဏ္ဍိတကာလေ (ဇာ။ ၁။၁။၇၀) အရကပဏ္ဍိတကာလေ (ဇာ။ ၁။၂။၃၇ အာဒယော) ဗောဓိပရိဗ္ဗာဇကကာလေ မဟောသဓပဏ္ဍိတကာလေတိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ပညာပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သေနကပဏ္ဍိတကာလေ –

‘‘ပညာယ ဝိစိနန္တောဟံ၊ ဗြာဟ္မဏံ မောစယိံ ဒုခါ၊

ပညာယ မေ သမော နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ပညာပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနက္ကထာ) –

အန္တောဘသ္တဂတံ သပ္ပံ ဒဿေန္တဿ ပညာပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဝီရိယံ ကတွာန ဥတ္တမန္တိ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထတာယ ဥတ္တမံ ပဓာနံ ဝီရိယန္တိ ဝိဝိဓမ္ပိ ဝီရိယပါရမိံ ကတွာ ဥပ္ပာဒေတွာ။ တတ္ထ မဟာသီလဝရာဇကာလေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၁) ပဉ္စာဝုဓကုမာရကာလေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၅) မဟာဝါနရိန္ဒကာလေတိ (ဇာ။ ၁။၁။၅၇) ဧဝမာဒီသု ဝီရိယပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာဇနကကာလေ –

‘‘အတီရဒဿီ ဇလမဇ္ဈေ၊ ဟတာ သဗ္ဗေဝ မာနုသာ၊

စိတ္တဿ အညထာ နတ္ထိ၊ ဧသာ မေ ဝီရိယပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ) –

ဧဝံ မဟာသမုဒ္ဒံ တရန္တဿ ဝီရိယပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

ခန္တိယာ ပါရမိံ ဂန္တွာတိ အဓိဝါသနခန္တိအာဒိ ခန္တိပရမုက္ကံသဘာဝံ ပါပေန္တော ခန္တိယာ ပါရမိံ ပရမကောဋိံ ဂန္တွာ၊ ခန္တိပါရမိံ သမ္ပာဒေတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မဟာကပိကာလေ (စရိယာ။ ၃။၆၇ အာဒယော၊ ဇာ။ ၁။၇။၈၃ အာဒယော) မဟိံသရာဇကာလေ (ဇာ။ ၁။၃။၈၂ အာဒယော) ရုရုမိဂရာဇကာလေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၁၇ အာဒယော) ဓမ္မဒေဝပုတ္တကာလေတိ (ဇာ။ ၁။၁၁။၂၆ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ခန္တိပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ ခန္တိဝါဒိကာလေ –

‘‘အစေတနံ ဝ ကောဋ္ဋေန္တေ၊ တိဏှေန ဖရသုနာ မမံ၊

ကာသိရာဇေ န ကုပ္ပာမိ၊ ဧသာ မေ ခန္တိပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ) –

ဧဝံ အစေတနဘာဝေန ဝိယ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တဿ ခန္တိပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

ကတွာ ဒဠှမဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ တဿ တဿ ပါရမိသမာဒါနဿ တဒုပကာရကသမာဒါနဿ စ အဓိဋ္ဌာနံ ဒဠှတရံ အသိထိလံ ကတွာ၊ တံ တံ ဝတသမာဒါနံ အနိဝတ္တိဘာဝေန အဓိဋ္ဌဟိတွာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဇောတိပါလကာလေ (မ။ နိ။ ၂။၂၈၂ အာဒယော) သရဘင်္ဂကာလေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၅၀ အာဒယော) နေမိကာလေတိ (စရိယာ။ ၁။၄၀ အာဒယော၊ ဇာ။၂။၂၂။၄၂၁ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု အဓိဋ္ဌာနပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ တေမိယကုမာရကာလေ –

‘‘မာတာပိတာ န မေ ဒေဿာ၊ အတ္တာ မေ န စ ဒေဿိယော၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ ဝတမဓိဋ္ဌဟိ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၆၅) –

ဧဝံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ ဝတံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

သစ္စဝါစာနုရက္ခိယာတိ သစ္စဝါစံ အနုရက္ခိတွာ ဇီဝိတန္တရာယေပိ အနရိယဝေါဟာရံ ဂူထံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆန္တော ပရိဟရိတွာ သဗ္ဗသော အဝိသံဝါဒိဘာဝံ ရက္ခိတွာ။ တတ္ထ ကပိရာဇကာလေ (စရိယာ။ ၃။၆၇ အာဒယော) သစ္စတာပသကာလေ မစ္ဆရာဇကာလေတိ ဧဝမာဒီသု သစ္စပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာသုတသောမကာလေ –

‘‘သစ္စဝါစံ အနုရက္ခန္တော၊ စဇိတွာ မမ ဇီဝိတံ၊

မောစေသိံ ဧကသတံ ခတ္တိယေ၊ ဧသာ မေ သစ္စပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ) –

ဧဝံ ဇီဝိတံ စဇိတွာ သစ္စံ အနုရက္ခန္တဿ သစ္စပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

မေတ္တာယပါရမိံ ဂန္တွာတိ သဗ္ဗသတ္တေသု အနောဓိသော ဟိတူပသံဟာရလက္ခဏာယ မေတ္တာယ ပါရမိံ ပရမုက္ကံသတံ ပတွာ။ တတ္ထ စူဠဓမ္မပါလကာလေ (ဇာ။ ၁။၅။၄၄ အာဒယော) မဟာသီလဝရာဇကာလေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၁) သာမပဏ္ဍိတကာလေတိ (စရိယာ။ ၃။၁၁၁ အာဒယော၊ ဇာ။ ၂။၂၂။၂၉၆ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု မေတ္တာပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ သုဝဏ္ဏသာမကာလေ –

‘‘န မံ ကောစိ ဥတ္တသတိ၊ နပိဟံ ဘာယာမိ ကဿစိ၊

မေတ္တာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓါ၊ ရမာမိ ပဝနေ တဒါ’’တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၃) –

ဧဝံ ဇီဝိတမ္ပိ အနောလောကေတွာ မေတ္တာယန္တဿ မေတ္တာပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။

သမ္မာနနာဝမာနနေတိ သက္ကစ္စံ ပူဇာသက္ကာရာဒိနာ သမ္မာနနေ ဩဋ္ဌုဘနာဒိနာ အဝမာနနေ စ သဗ္ဗတ္ထ လောကဓမ္မေ သမကော သမစိတ္တော နိဗ္ဗိကာရော ဟုတွာ ဥတ္တမံ အနုတ္တရံ လဗ္ဗညုတံ အဓိဂတောသ္မီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မဟာဝါနရိန္ဒကာလေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၇) ကာသိရာဇကာလေ ခေမဗြာဟ္မဏကာလေ အဋ္ဌိသေနပရိဗ္ဗာဇကကာလေတိ (ဇာ။ ၁။၇။၅၄ အာဒယော) ဧဝမာဒီသု ဥပေက္ခာပါရမိယာ ပူရိတတ္တဘာဝါနံ ပရိမာဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧကန္တေန ပနဿ မဟာလောမဟံသကာလေ –

‘‘သုသာနေ သေယျံ ကပ္ပေမိ၊ ဆဝဋ္ဌိကံ ဥပနိဓာယဟံ၊

ဂါမဏ္ဍလာ ဥပါဂန္တွာ၊ ရူပံ ဒဿေန္တိနပ္ပက’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၃။၁၁၉) –

ဧဝံ ဂါမဒါရကေသု ဩဋ္ဌုဘနာဒီဟိ စေဝ မာလာဂန္ဓူပဟာရာဒီဟိ စ သုခဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တေသုပိ ဥပေက္ခံ အနတိဝတ္တန္တဿ ဥပေက္ခာပါရမီ ပရမတ္ထပါရမီ နာမ ဇာတာ။ ဣတိ ဘဂဝါ –

‘‘ဧဝံ ဗဟုဗ္ဗိဓံ ဒုက္ခံ၊ သမ္ပတ္တီ စ ဗဟုဗ္ဗိဓာ၊

ဘဝါဘဝေ အနုဘဝိတွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမ’’န္တိ။ –

သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂန္တုံ ဣမသ္မိံ ဘဒ္ဒကပ္ပေ အတ္တနာ ကတံ ဒုက္ကရစရိယံ သင်္ခေပေနေဝ ဝတွာ ပုန –

‘‘ဒတွာ ဒါတဗ္ဗကံ ဒါနံ၊ သီလံ ပူရေတွာ အသေသတော၊

နေက္ခမ္မေ ပါရမိံ ဂန္တွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ပဏ္ဍိတေ ပရိပုစ္ဆိတွာ၊ ဝီရိယံ ကတွာန မုတ္တမံ၊

ခန္တိယာ ပါရမိံ ဂန္တွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘ကတွာ ဒဠှမဓိဋ္ဌာနံ၊ သစ္စဝါစာနုရက္ခိယ၊

မေတ္တာယ ပါရမိံ ဂန္တွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

‘‘လာဘာလာဘေ ယသာယသေ၊ သမ္မာနနာဝမာနနေ၊

သဗ္ဗတ္ထ သမကော ဟုတွာ၊ ပတ္တော သမ္ဗောဓိမုတ္တမ’’န္တိ။ –

အတ္တနာ သမ္မဒေဝ ပရိပူရိတာ ဒသ ပါရမိယော ဒဿေတိ။

ပကိဏ္ဏကကထာ

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ မဟာဗောဓိယာနပဋိပတ္တိယံ ဥဿာဟဇာတာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ သဗ္ဗပါရမီသု ပကိဏ္ဏကကထာ ကထေတဗ္ဗာ။

တတြိဒံ ပဉှကမ္မံ – ကာ ပနေတာ ပါရမိယော? ကေနဋ္ဌေန ပါရမိယော? ကတိဝိဓာ စေတာ? ကော တာသံ ကမော? ကာနိ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနိ? ကော ပစ္စယော? ကော သံကိလေသော? ကိံ ဝေါဒါနံ? ကော ပဋိပက္ခော? ကာ ပဋိပတ္တိ? ကော ဝိဘာဂေါ? ကော သင်္ဂဟော? ကော သမ္ပာဒနူပါယော? ကိတ္တကေန ကာလေန သမ္ပာဒနံ? ကော အာနိသံသော? ကိံ စေတာသံ ဖလန္တိ?

တတြိဒံ ဝိဿဇ္ဇနံ – ကာ ပနေတာ ပါရမိယောတိ? တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ အနုပဟတာ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတာ ဒါနာဒယော ဂုဏာ ပါရမိယော။

ကေနဋ္ဌေန ပါရမိယောတိ? ဒါနသီလာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန သတ္တုတ္တမတာယ ပရမာ မဟာသတ္တာ ဗောဓိသတ္တာ၊ တေသံ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ၊ ဒါနာဒိကိရိယာ။ အထ ဝါ ပရတီတိ ပရမော၊ ဒါနာဒိဂုဏာနံ ပူရကော ပါလကော စာတိ ဗောဓိသတ္တော၊ ပရမဿ အယံ၊ ပရမဿ ဝါ ဘာဝေါ၊ ကမ္မံ ဝါ ပါရမီ၊ ဒါနာဒိကိရိယာဝ။ အထ ဝါ ပရံ သတ္တံ အတ္တနိ မဝတိ ဗန္ဓတိ ဂုဏဝိသေသယောဂေန၊ ပရံ ဝါ အဓိကတရံ မဇ္ဇတိ သုဇ္ဈတိ သံကိလေသမလတော၊ ပရံ ဝါ သေဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ဝိသေသေန မယတိ ဂစ္ဆတိ၊ ပရံ ဝါ လောကံ ပမာဏဘူတေန ဉာဏဝိသေသေန ဣဓလောကံ ဝိယ မုနာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ၊ ပရံ ဝါ အတိဝိယ သီလာဒိဂုဏဂဏံ အတ္တနော သန္တာနေ မိနောတိ ပက္ခိပတိ၊ ပရံ ဝါ အတ္တဘူတတော ဓမ္မကာယတော အညံ ပဋိပက္ခံ ဝါ တဒနတ္ထကရံ ကိလေသစောရဂဏံ မိနာတိ ဟိံသတီတိ ပရမော၊ မဟာသတ္တော။ ပရမဿ အယန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပါရေ ဝါ နိဗ္ဗာနေ မဇ္ဇတိ သုဇ္ဈတိ သတ္တေ စ သောဓေတိ၊ တတ္ထ ဝါ သတ္တေ မဝတိ ဗန္ဓတိ ယောဇေတိ၊ တံ ဝါ မယတိ ဂစ္ဆတိ ဂမေတိ စ၊ မုနာတိ ဝါ တံ ယာထာဝတော ၊ တတ္ထ ဝါ သတ္တေ မိနောတိ ပက္ခိပတိ၊ ကိလေသာရယော ဝါ သတ္တာနံ တတ္ထ မိနာတိ ဟိံသတီတိ ပါရမီ၊ မဟာပုရိသော။ တဿ ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ပါရမိတာ၊ ဒါနာဒိကိရိယာဝ။ ဣမိနာ နယေန ပါရမီသဒ္ဒတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတိဝိဓာတိ? သင်္ခေပတော ဒသဝိဓာ။ တာ ပန ပါဠိယံ သရူပတော အာဂတာယေဝ။ ယထာဟ –

‘‘ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိံ၊

ပုဗ္ဗကေဟိ မဟေသီဟိ၊ အနုစိဏ္ဏံ မဟာပထ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၁၆) –

အာဒိ။ ယထာ စာဟ – ‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဗုဒ္ဓကာရကာ ဓမ္မာ? ဒသ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဗုဒ္ဓကာရကာ ဓမ္မာ။ ကတမေ ဒသ? ဒါနံ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဗုဒ္ဓကာရကော ဓမ္မော၊ သီလံ၊ နေက္ခမ္မံ၊ ပညာ၊ ဝီရိယံ၊ ခန္တိ၊ သစ္စံ၊ အဓိဋ္ဌာနံ၊ မေတ္တာ၊ ဥပေက္ခာ ဗုဒ္ဓကာရကော ဓမ္မော။ ဣမေ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒသ ဗုဒ္ဓကာရကာ ဓမ္မာ’’တိ။ ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ၊ ဣဒံ ဝတွာ သုဂတော အထာပရံ ဧတဒဝေါစ သတ္ထာ –

‘‘ဒါနံ သီလဉ္စ နေက္ခမ္မံ၊ ပညာ ဝီရိယေန ပဉ္စမံ၊

ခန္တိ သစ္စမဓိဋ္ဌာနံ၊ မေတ္တုပေက္ခာတိ တေ ဒသာ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁။၇၆ ထောကံ ဝိသဒိသံ)၊

ကေစိ ပန ‘‘ဆဗ္ဗိဓာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တံ ဧတာသံ သင်္ဂဟဝသေန ဝုတ္တံ။ သော ပန သင်္ဂဟော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကော တာသံ ကမောတိ? ဧတ္ထ ကမောတိ ဒေသနာက္ကမော၊ သော စ ပဌမသမာဒါနဟေတုကော၊ သမာဒါနံ ပဝိစယဟေတုကံ၊ ဣတိ ယထာ အာဒိမှိ ပဝိစိတာ သမာဒိန္နာ စ၊ တထာ ဒေသိတာ။ တတ္ထ ဒါနံ သီလဿ ဗဟူပကာရံ သုကရဉ္စာတိ တံ အာဒိမှိ ဝုတ္တံ။ ဒါနံ သီလပရိဂ္ဂဟိတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာနိသံသန္တိ ဒါနာနန္တရံ သီလံ ဝုတ္တံ။ သီလံ နေက္ခမ္မပရိဂ္ဂဟိတံ၊ နေက္ခမ္မံ ပညာပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ပညာ ဝီရိယပရိဂ္ဂဟိတာ၊ ဝီရိယံ ခန္တိပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ခန္တိ သစ္စပရိဂ္ဂဟိတာ၊ သစ္စံ အဓိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟိတံ၊ အဓိဋ္ဌာနံ မေတ္တာပရိဂ္ဂဟိတံ၊ မေတ္တာ ဥပေက္ခာပရိဂ္ဂဟိတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာတိ မေတ္တာနန္တရမုပေက္ခာ ဝုတ္တာ။ ဥပေက္ခာ ပန ကရုဏာပရိဂ္ဂဟိတာ ကရုဏာ စ ဥပေက္ခာပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ကထံ ပန မဟာကာရုဏိကာ ဗောဓိသတ္တာ သတ္တေသု ဥပေက္ခကာ ဟောန္တီ’’တိ? ‘‘ဥပေက္ခိတဗ္ဗယုတ္တေသု ကဉ္စိ ကာလံ ဥပေက္ခကာ ဟောန္တိ ၊ န ပန သဗ္ဗတ္ထ သဗ္ဗဒါ စာ’’တိ ကေစိ။ အပရေ ပန – ‘‘န သတ္တေသု ဥပေက္ခကာ၊ သတ္တကတေသု ပန ဝိပ္ပကာရေသု ဥပေက္ခကာ ဟောန္တီ’’တိ။

အပရော နယော – ပစုရဇနေသုပိ ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏတ္တာ အပ္ပဖလတ္တာ သုကရတ္တာ စ အာဒိမှိ ဒါနံ ဝုတ္တံ။ သီလေန ဒါယကပဋိဂ္ဂါဟကသုဒ္ဓိတော ပရာနုဂ္ဂဟံ ဝတွာ ပရပီဠာနိဝတ္တိဝစနတော ကိရိယဓမ္မံ ဝတွာ အကိရိယဓမ္မဝစနတော ဘောဂသမ္ပတ္တိဟေတုံ ဝတွာ ဘဝသမ္ပတ္တိဟေတုဝစနတော စ ဒါနဿ အနန္တရံ သီလံ ဝုတ္တံ။ နေက္ခမ္မေန သီလသမ္ပတ္တိသိဒ္ဓိတော ကာယဝစီသုစရိတံ ဝတွာ မနောသုစရိတဝစနတော ဝိသုဒ္ဓသီလဿ သုခေနေဝ ဈာနသမိဇ္ဈနတော ကမ္မာပရာဓပ္ပဟာနေန ပယောဂသုဒ္ဓိံ ဝတွာ ကိလေသာပရာဓပ္ပဟာနေန အာသယသုဒ္ဓိဝစနတော ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနေန စိတ္တဿ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနဝစနတော စ သီလဿ အနန္တရံ နေက္ခမ္မံ ဝုတ္တံ။ ပညာယ နေက္ခမ္မဿ သိဒ္ဓိပရိသုဒ္ဓိတော ဈာနာဘာဝေန ပညာဘာဝဝစနတော ‘‘သမာဓိပဒဋ္ဌာနာ ဟိ ပညာ၊ ပညာပစ္စုပဋ္ဌာနော စ သမာဓိ’’။ သမထနိမိတ္တံ ဝတွာ ဥပေက္ခာနိမိတ္တဝစနတော ပရဟိတဇ္ဈာနေန ပရဟိတကရဏူပါယကောသလ္လဝစနတော စ နေက္ခမ္မဿ အနန္တရံ ပညာ ဝုတ္တာ။ ဝီရိယာရမ္ဘေန ပညာကိစ္စသိဒ္ဓိတော သတ္တသုညတာဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိံ ဝတွာ သတ္တဟိတာယ အာရမ္ဘဿ အစ္ဆရိယတာဝစနတော ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ ဝတွာ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တဝစနတော နိသမ္မကာရိတံ ဝတွာ ဥဋ္ဌာနဝစနတော စ ‘‘နိသမ္မကာရိနော ဟိ ဥဋ္ဌာနံ ဖလဝိသေသမာဝဟတီ’’တိ ပညာယ အနန္တရံ ဝီရိယံ ဝုတ္တံ။

ဝီရိယေန တိတိက္ခာသိဒ္ဓိတော ‘‘ဝီရိယဝါ ဟိ အာရဒ္ဓဝီရိယတ္တာ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ဥပနီတံ ဒုက္ခံ အဘိဘုယျ ဝိဟရတိ’’။ ဝီရိယဿ တိတိက္ခာလင်္ကာရဘာဝတော ‘‘ဝီရိယဝတော ဟိ တိတိက္ခာ သောဘတိ’’။ ပဂ္ဂဟနိမိတ္တံ ဝတွာ သမထနိမိတ္တဝစနတော အစ္စာရမ္ဘေန ဥဒ္ဓစ္စဒေါသပ္ပဟာနဝစနတော ‘‘ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဟိ ဥဒ္ဓစ္စဒေါသော ပဟီယတိ’’။ ဝီရိယဝတော သာတစ္စကရဏဝစနတော ‘‘ခန္တိဗဟုလော ဟိ အနုဒ္ဓတော သာတစ္စကာရီ ဟောတိ’’။ အပ္ပမာဒဝတော ပရဟိတကိရိယာရမ္ဘေ ပစ္စုပကာရတဏှာဘာဝဝစနတော ‘‘ယာထာဝတော ဓမ္မနိဇ္ဈာနေ ဟိ သတိ တဏှာ န ဟောတိ’’။ ပရဟိတာရမ္ဘေ ပရမေပိ ပရကတဒုက္ခသဟနတာဝစနတော စ ဝီရိယဿ အနန္တရံ ခန္တိ ဝုတ္တာ။ သစ္စေန ခန္တိယာ စိရာဓိဋ္ဌာနတော အပကာရိနော အပကာရခန္တိံ ဝတွာ တဒုပကာရကရဏေ အဝိသံဝါဒဝစနတော ခန္တိယာ အပဝါဒဝါစာဝိကမ္ပနေန ဘူတဝါဒိတာယ အဝိဇဟနဝစနတော သတ္တသုညတာဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိံ ဝတွာ တဒုပဗြူဟိတဉာဏသစ္စဝစနတော စ ခန္တိယာ အနန္တရံ သစ္စံ ဝုတ္တံ။

အဓိဋ္ဌာနေန သစ္စသိဒ္ဓိတော ‘‘အစလာဓိဋ္ဌာနဿ ဟိ ဝိရတိ သိဇ္ဈတိ’’။ အဝိသံဝါဒိတံ ဝတွာ တတ္ထ အစလဘာဝဝစနတော ‘‘သစ္စသန္ဓော ဟိ ဒါနာဒီသု ပဋိညာနုရူပံ နိစ္စလောဝ ပဝတ္တတိ’’။ ဉာဏသစ္စံ ဝတွာ သမ္ဘာရေသု ပဝတ္တိနိဋ္ဌာပနဝစနတော ‘‘ယထာဘူတဉာဏဝါ ဟိ ဗောဓိသမ္ဘာရေ အဓိဋ္ဌာတိ၊ တေ စ နိဋ္ဌာပေတိ ပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယဘာဝတော’’တိ သစ္စဿ အနန္တရံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝုတ္တံ။ မေတ္တာယ ပရဟိတကရဏသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနသိဒ္ဓိတော အဓိဋ္ဌာနံ ဝတွာ ဟိတူပသံဟာရဝစနတော ‘‘ဗောဓိသမ္ဘာရေ ဟိ အဓိတိဋ္ဌမာနော မေတ္တာဝိဟာရီ ဟောတိ’’။ အစလာဓိဋ္ဌာနဿ သမာဒါနာဝိကောပနေန သမာဒါနသမ္ဘဝတော စ အဓိဋ္ဌာနဿ အနန္တရံ မေတ္တာ ဝုတ္တာ။ ဥပေက္ခာယ မေတ္တာဝိသုဒ္ဓိတော သတ္တေသု ဟိတူပသံဟာရံ ဝတွာ တဒပရာဓေသု ဥဒါသီနတာဝစနတော မေတ္တာဘာဝနံ ဝတွာ တန္နိဿန္ဒဘာဝနာဝစနတော ဟိတကာမသတ္တေပိ ဥပေက္ခကောတိ အစ္ဆရိယဂုဏတာဝစနတော စ မေတ္တာယ အနန္တရံ ဥပေက္ခာ ဝုတ္တာတိ ဧဝမေတာသံ ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကာနိ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ အဝိသေသေန တာဝ သဗ္ဗာပိ ပါရမိယော ပရာနုဂ္ဂဟလက္ခဏာ၊ ပရေသံ ဥပကာရကရဏရသာ၊ အဝိကမ္ပနရသာ ဝါ၊ ဟိတေသိတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဗုဒ္ဓတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ မဟာကရုဏာပဒဋ္ဌာနာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။

ဝိသေသေန ပန ယသ္မာ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတာ အတ္တူပကရဏပရိစ္စာဂစေတနာ ဒါနပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတံ ကာယဝစီသုစရိတံ အတ္ထတော အကတ္တဗ္ဗဝိရတိကတ္တဗ္ဗကရဏစေတနာဒယော စ သီလပါရမိတာ။ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတော အာဒီနဝဒဿနပုဗ္ဗင်္ဂမော ကာမဘဝေဟိ နိက္ခမနစိတ္တုပ္ပာဒေါ နေက္ခမ္မပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတော ဓမ္မာနံ သာမညဝိသေသလက္ခဏာဝဗောဓော ပညာပါရမိတာ။ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတော ကာယစိတ္တေဟိ ပရဟိတာရမ္ဘော ဝီရိယပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတံ သတ္တသင်္ခါရာပရာဓသဟနံ အဒေါသပ္ပဓာနော တဒါကာရပ္ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒေါ ခန္တိပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတံ ဝိရတိစေတနာဒိဘေဒံ အဝိသံဝါဒနံ သစ္စပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတံ အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနံ တဒါကာရပ္ပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါ အဓိဋ္ဌာနပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတော လောကဿ ဟိတသုခူပသံဟာရော အတ္ထတော အဗျာပါဒေါ မေတ္တာပါရမိတာ၊ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတာ အနုနယပဋိဃဝိဒ္ဓံသနီ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု သတ္တသင်္ခါရေသု သမပ္ပဝတ္တိ ဥပေက္ခာပါရမိတာ။

တသ္မာ ပရိစ္စာဂလက္ခဏာ ဒါနပါရမီ၊ ဒေယျဓမ္မေ လောဘဝိဒ္ဓံသနရသာ၊ အနာသတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဘဝဝိဘဝသမ္ပတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ပရိစ္စဇိတဗ္ဗဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ။ သီလနလက္ခဏာ သီလပါရမီ၊ သမာဓာနလက္ခဏာ ပတိဋ္ဌာနလက္ခဏာ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနရသာ၊ အနဝဇ္ဇရသာ ဝါ၊ သောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဟိရောတ္တပ္ပပဒဋ္ဌာနာ။ ကာမတော စ ဘဝတော စ နိက္ခမနလက္ခဏာ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ တဒါဒီနဝဝိဘာဝနရသာ၊ တတော ဧဝ ဝိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သံဝေဂပဒဋ္ဌာနာ။ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ ပညာပါရမီ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ၊ ဝိသယောဘာသနရသာ ပဒီပေါ ဝိယ၊ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ အရညဂတသုဒေသိကော ဝိယ၊ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာ၊ စတုသစ္စပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ ဥဿာဟလက္ခဏာ ဝီရိယပါရမီ၊ ဥပတ္ထမ္ဘနရသာ၊ အသံသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ၊ သံဝေဂပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ ခမနလက္ခဏာ ခန္တိပါရမီ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသဟနရသာ၊ အဓိဝါသနပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အဝိရောဓပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ယထာဘူတဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ အဝိသံဝါဒနလက္ခဏာ သစ္စပါရမီ၊ ယထာသဘာဝဝိဘာဝနရသာ၊ သာဓုတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သောရစ္စပဒဋ္ဌာနာ။ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု အဓိဋ္ဌာနလက္ခဏာ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ တေသံ ပဋိပက္ခာဘိဘဝနရသာ၊ တတ္ထ အစလတာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဗောဓိသမ္ဘာရပဒဋ္ဌာနာ။ ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ မေတ္တာပါရမီ၊ ဟိတူပသံဟာရရသာ၊ အာဃာတဝိနယနရသာ ဝါ၊ သောမ္မဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သတ္တာနံ မနာပဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ ဥပေက္ခာပါရမီ၊ သမဘာဝဒဿနရသာ၊ ပဋိဃာနုနယဝူပသမပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ကမ္မဿကတာပစ္စဝေက္ခဏပဒဋ္ဌာနာ။

ဧတ္ထ စ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတတာ ဒါနာဒီနံ ပရိစ္စာဂါဒိလက္ခဏဿ ဝိသေသနဘာဝေန ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတာနိ ဟိ ဒါနာဒီနိ ဗောဓိသတ္တသန္တာနေ ပဝတ္တာနိ ဒါနာဒိပါရမိယော နာမ ဟောန္တိ။

ကောပစ္စယောတိ? အဘိနီဟာရော တာဝ ပါရမီနံ ပစ္စယော။ ယော ဟိ အယံ –

‘‘မနုဿတ္တံ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ၊ ဟေတု သတ္ထာရဒဿနံ၊

ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဂုဏသမ္ပတ္တိ၊ အဓိကာရော စ ဆန္ဒတာ၊

အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနာ၊ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတီ’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၅၉) –

ဧဝံ ဝုတ္တော အဋ္ဌဓမ္မသမောဓာနသမ္ပာဒိတော ‘‘တိဏ္ဏော တာရေယျံ မုတ္တော မောစေယျံ ဒန္တော ဒမေယျံ သန္တော သမေယျံ အဿတ္ထော အဿာသေယျံ ပရိနိဗ္ဗုတော ပရိနိဗ္ဗာပေယျံ သုဒ္ဓါ သောဓေယျံ ဗုဒ္ဓါ ဗောဓေယျ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အဘိနီဟာရော။ သော အဝိသေသေန သဗ္ဗပါရမီနံ ပစ္စယော။ တပ္ပဝတ္တိယာ ဟိ ဥဒ္ဓံ ပါရမီနံ ပဝိစယုပဋ္ဌာနသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနနိပ္ဖတ္တိယော မဟာပုရိသာနံ သမ္ဘဝန္တိ။

တတ္ထ မနုဿတ္တန္တိ မနုဿတ္တဘာဝေါ။ မနုဿတ္တဘာဝေယေဝ ဟိ ဌတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န နာဂသုပဏ္ဏာဒိဇာတီသု ဌိတဿ။ ကသ္မာတိ စေ? ဗုဒ္ဓဘာဝဿ အနနုစ္ဆဝိကဘာဝတော။

လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿာပိ ပုရိသဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတ္ထိယာ န ပဏ္ဍကနပုံသကဥဘတောဗျဉ္ဇနကာနံ ဝါ သမိဇ္ဈတိ။ ကသ္မာတိ စေ? ယထာဝုတ္တကာရဏတော လက္ခဏပါရိပူရိယာ အဘာဝတော စ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနဝကာသော၊ ယံ ဣတ္ထီ အရဟံ အဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၇၉၊ ဝိဘ။ ၈၀၉) ဝိတ္ထာရော။ တသ္မာ မနုဿဇာတိကဿာပိ ဣတ္ထိလိင်္ဂေ ဌိတဿ ပဏ္ဍကာဒီနံ ဝါ ပတ္ထနာ န သမိဇ္ဈတိ။

ဟေတူတိ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိ။ မနုဿပုရိသဿာပိ ဟိ ဥပနိဿယသမ္ပန္နဿေဝ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။

သတ္ထာရဒဿနန္တိ သတ္ထုသမ္မုခီဘာဝေါ။ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿေဝ ဟိ သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန ဘဂဝတိ စေတိယဿ သန္တိကေ ဝါ ဗောဓိမူလေ ဝါ ပဋိမာယ ဝါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ သန္တိကေ ပတ္ထနာ န သမိဇ္ဈတိ။ ကသ္မာ? အဓိကာရဿ ဗလဝဘာဝါဘာဝတော။ ဗုဒ္ဓါနံ ဧဝ ပန သန္တိကေ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ အဇ္ဈာသယဿ ဥဠာရဘာဝေန တဒဓိကာရဿ ဗလဝဘာဝါပတ္တိတော။

ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သန္တိကေ ပတ္ထေန္တဿာပိ ကမ္မကိရိယဝါဒီသု တာပသေသု ဝါ ဘိက္ခူသု ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ နော ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတဿ။ ကသ္မာ? ဗုဒ္ဓဘာဝဿ အနနုစ္ဆဝိကဘာဝတော။ ပဗ္ဗဇိတာ ဧဝ ဟိ မဟာဗောဓိသတ္တာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂစ္ဆန္တိ၊ န ဂဟဋ္ဌဘူတာ၊ တသ္မာ ပဏိဓာနကာလေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာလိင်္ဂံ ဧဝ ဟိ ယုတ္တရူပံ ကိဉ္စ ဂုဏသမ္ပတ္တိအဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။

ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာဒိဂုဏသမ္ပဒါ။ ပဗ္ဗဇိတဿာပိ ဟိ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော ပဉ္စာဘိညဿေဝ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈတိ၊ န ယထာဝုတ္တဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝိရဟိတဿ။ ကသ္မာ? ပါရမိပဝိစယဿ အသမတ္ထဘာဝတော၊ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ အဘိညာသမ္ပတ္တိယာ စ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာပုရိသာ ကတာဘိနီဟာရာ သယမေဝ ပါရမီ ပဝိစေတုံ သမတ္ထာ ဟောန္တိ။

အဓိကာရောတိ အဓိကော ဥပကာရော။ ယထာဝုတ္တဂုဏသမ္ပန္နောပိ ဟိ ယော အတ္တနော ဇီဝိတမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိစ္စဇိတွာ တသ္မိံ ကာလေ အဓိကံ ဥပကာရံ ကရောတိ၊ တဿေဝ အဘိနီဟာရော သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။

ဆန္ဒတာတိ ကတ္တုကာမတာကုသလစ္ဆန္ဒော။ ယဿ ဟိ ယထာဝုတ္တဓမ္မသမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အတ္ထာယ မဟန္တော ဆန္ဒော မဟတီ ပတ္ထနာ မဟတီ ကတ္တုကာမတာ အတ္ထိ၊ တဿေဝ သမိဇ္ဈတိ၊ န ဣတရဿ။

တတြိဒံ ဆန္ဒမဟန္တတာယ ဩပမ္မံ – ယော သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ဧကောဒကီဘူတံ အတ္တနော ဗာဟုဗလေနေဝ ဥတ္တရိတွာ ပါရံ ဂန္တုံ သမတ္ထော၊ သော ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏာတီတိ သုတွာ တံ ဒုက္ကရတော အဒဟန္တော ‘‘အဟံ တံ ဥတ္တရိတွာ ပါရံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ၊ န တတ္ထ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ ယော သကလစက္ကဝါဠံ ဝီတစ္စိကာနံ ဝိဂတဓူမာနံ အင်္ဂါရာနံ ပူရံ ပါဒေဟိ အက္ကမန္တော အတိက္ကမိတွာ ပရဘာဂံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော…ပေ… န တတ္ထ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ ယော သကလစက္ကဝါဠံ သတ္တိသူလေဟိ သုနိသိတဖလေဟိ နိရန္တရံ အာကိဏ္ဏံ ပါဒေဟိ အက္ကမန္တော အတိက္ကမိတွာ…ပေ… န တတ္ထ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ ယော သကလစက္ကဝါဠံ နိရန္တရံ ဃနဝေဠုဂုမ္ဗသဉ္ဆန္နံ ကဏ္ဋကလတာဝနဂဟနံ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ပရဘာဂံ ဂန္တုံ သမတ္ထော…ပေ… န တတ္ထ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ။ တထာ ယော ‘‘စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ သတသဟဿဉ္စ ကပ္ပေ နိရယေ ပစ္စိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တဗ္ဗ’’န္တိ သုတွာ တံ ဒုက္ကရတော အဒဟန္တော ‘‘အဟံ တတ္ထ ပစ္စိတွာ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ၊ န တတ္ထ သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧတ္ထ ဆန္ဒဿ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ပနာယံ အဘိနီဟာရော အတ္ထတော တေသံ အဋ္ဌန္နံ အင်္ဂါနံ သမောဓာနေန တထာပဝတ္တော စိတ္တုပ္ပာဒေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော သမ္မဒေဝ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပဏိဓာနလက္ခဏော။ ‘‘အဟော ဝတာဟံ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈေယျံ၊ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတသုခံ နိပ္ဖာဒေယျ’’န္တိ ဧဝမာဒိပတ္ထနာရသော၊ ဗောဓိသမ္ဘာရဟေတုဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ မဟာကရုဏာပဒဋ္ဌာနော၊ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိပဒဋ္ဌာနော ဝါ။ အစိန္တေယျံ ဗုဒ္ဓဘူမိံ အပရိမာဏံ သတ္တလောကဟိတဉ္စ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တိယာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မမူလဘူတော ပရမဘဒ္ဒကော ပရမကလျာဏော အပရိမေယျပ္ပဘာဝေါ ပုညဝိသေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ယဿ စ ဥပ္ပတ္တိယာ သဟေဝ မဟာပုရိသော မဟာဗောဓိယာနပဋိပတ္တိံ ဩတိဏ္ဏော နာမ ဟောတိ နိယတဘာဝသမဓိဂမနတော တတော အနိဝတ္တနသဘာဝတ္တာ ဗောဓိသတ္တောတိ သမညံ ပဋိလဘတိ၊ သဗ္ဗဘာဝေန သမ္မာသမ္ဗောဓိယံ သမာသတ္တမာနသတာ ဗောဓိသမ္ဘာရသိက္ခာသမတ္ထတာ စဿ သန္တိဋ္ဌတိ။ ယထာဝုတ္တာဘိနီဟာရသမိဇ္ဈနေန ဟိ မဟာပုရိသာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမနပုဗ္ဗလိင်္ဂေန သယမ္ဘုဉာဏေန သမ္မဒေဝ သဗ္ဗပါရမိယော ပဝိစိနိတွာ သမာဒါယ အနုက္ကမေန ပရိပူရေန္တိ။ တထာ ကတမဟာဘိနီဟာရော ဟိ သုမေဓပဏ္ဍိတော ပဋိပဇ္ဇိ။ ယထာဟ –

‘‘ဟန္ဒ ဗုဒ္ဓကရေ ဓမ္မေ၊ ဝိစိနာမိ ဣတော စိတော၊

ဥဒ္ဓံ အဓော ဒသ ဒိသာ၊ ယာဝတာ ဓမ္မဓာတုယာ၊

ဝိစိနန္တော တဒါ ဒက္ခိံ၊ ပဌမံ ဒါနပါရမိ’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၁၁၅-၁၁၆) –

ဝိတ္ထာရော။ တဿ စ အဘိနီဟာရဿ စတ္တာရော ပစ္စယာ စတ္တာရော ဟေတူ စတ္တာရိ စ ဗလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ကတမေ စတ္တာရော ပစ္စယာ? ဣဓ မဟာပုရိသော ပဿတိ တထာဂတံ မဟတာ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တံ။ တဿ တံ နိဿာယ တံ အာရမ္မဏံ ကတွာ မဟာဗောဓိယံ စိတ္တံ သန္တိဋ္ဌတိ – ‘‘မဟာနုဘာဝါ ဝတာယံ ဓမ္မဓာတု၊ ယဿာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဘဂဝါ ဧဝံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မော အစိန္တေယျာနုဘာဝေါ စာ’’တိ ။ သော တမေဝ မဟာနုဘာဝဒဿနံ နိဿာယ တံ ပစ္စယံ ကတွာ သမ္ဗောဓိယံ အဓိမုစ္စန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဌပေတိ။ အယံ ပဌမော ပစ္စယော မဟာဘိနီဟာရာယ။

န ဟေဝ ခေါ ပဿတိ တထာဂတဿ ယထာဝုတ္တံ မဟာနုဘာဝတံ၊ အပိ စ ခေါ သုဏာတိ ‘‘ဧဒိသော စ ဧဒိသော စ ဘဂဝါ’’တိ။ သော တံ နိဿာယ တံ ပစ္စယံ ကတွာ သမ္ဗောဓိယံ အဓိမုစ္စန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဌပေတိ။ အယံ ဒုတိယော ပစ္စယော မဟာဘိနီဟာရာယ။

န ဟေဝ ခေါ ပဿတိ တထာဂတဿ ယထာဝုတ္တံ မဟာနုဘာဝတံ၊ နပိ တံ ပရတော သုဏာတိ၊ အပိ စ ခေါ တထာဂတဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တဿ ‘‘ဒသဗလသမန္နာဂတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၂၁-၂၂) ဗုဒ္ဓါနုဘာဝပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သော တံ နိဿာယ တံ ပစ္စယံ ကတွာ သမ္ဗောဓိယံ အဓိမုစ္စန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဌပေတိ။ အယံ တတိယော ပစ္စယော မဟာဘိနီဟာရာယ။

န ဟေဝ ခေါ ပဿတိ တထာဂတဿ ယထာဝုတ္တံ မဟာနုဘာဝတံ၊ နပိ တံ ပရတော သုဏာတိ၊ နပိ တထာဂတဿ ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ အပိ စ ခေါ ဥဠာရဇ္ဈာသယော ကလျာဏာဓိမုတ္တိကော ‘‘အဟမေတံ ဗုဒ္ဓဝံသံ ဗုဒ္ဓတန္တိံ ဗုဒ္ဓပဝေဏိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မတံ ပရိပါလေဿာမီ’’တိ ယာဝဒေဝ ဓမ္မံ ဧဝ သက္ကရောန္တော ဂရုကရောန္တော မာနေန္တော ပူဇေန္တော ဓမ္မံ အပစာယမာနော တံ နိဿာယ တံ ပစ္စယံ ကတွာ သမ္ဗောဓိယံ အဓိမုစ္စန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဌပေတိ။ အယံ စတုတ္ထော ပစ္စယော မဟာဘိနီဟာရာယ။

တတ္ထ ကတမေ စတ္တာရော ဟေတူ မဟာဘိနီဟာရာယ? ဣဓ မဟာပုရိသော ပကတိယာ ဥပနိဿယသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ ပုရိမကေသု ဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော။ အယံ ပဌမော ဟေတု မဟာဘိနီဟာရာယ။ ပုန စပရံ မဟာပုရိသော ပကတိယာ ကရုဏာဇ္ဈာသယော ဟောတိ ကရုဏာဓိမုတ္တော သတ္တာနံ ဒုက္ခံ အပနေတုကာမော အပိ စ အတ္တနော ကာယဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ။ အယံ ဒုတိယော ဟေတု မဟာဘိနီဟာရာယ။ ပုန စပရံ မဟာပုရိသော သကလတောပိ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော သတ္တဟိတာယ စ ဒုက္ကရစရိယတော သုစိရမ္ပိ ကာလံ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော အနိဗ္ဗိန္နော ဟောတိ အနုတြာသီ ယာဝ ဣစ္ဆိတတ္ထနိပ္ဖတ္တိ။ အယံ တတိယော ဟေတု မဟာဘိနီဟာရာယ။ ပုန စပရံ မဟာပုရိသော ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿိတော ဟောတိ၊ ယော အဟိတတော နိဝါရေတိ၊ ဟိတေ ပတိဋ္ဌပေတိ။ အယံ စတုတ္ထော ဟေတု မဟာဘိနီဟာရာယ။

တတြာယံ မဟာပုရိသဿ ဥပနိဿယသမ္ပဒါ – ဧကန္တေနေဝဿ ယထာ အဇ္ဈာသယော သမ္ဗောဓိနိန္နော ဟောတိ သမ္ဗောဓိပေါဏော သမ္ဗောဓိပဗ္ဘာရော၊ တထာ သတ္တာနံ ဟိတစရိယာ။ ယတော စာနေန ပုရိမဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ သမ္ဗောဓိယာ ပဏိဓာနံ ကတံ ဟောတိ မနသာ ဝါစာယ စ ‘‘အဟမ္ပိ ဧဒိသော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ သမ္မဒေဝ သတ္တာနံ ဟိတသုခံ နိပ္ဖာဒေယျ’’န္တိ။ ဧဝံ သမ္ပန္နူပနိဿယဿ ပနဿ ဣမာနိ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ လိင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ ယေဟိ သမန္နာဂတဿ သာဝကဗောဓိသတ္တေဟိ စ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တေဟိ စ မဟာဝိသေသော မဟန္တံ နာနာကရဏံ ပညာယတိ ဣန္ဒြိယတော ပဋိပတ္တိတော ကောသလ္လတော စ။ ဣဓ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော မဟာပုရိသော ယထာ ဝိသဒိန္ဒြိယော ဟောတိ ဝိသဒဉာဏော၊ န တထာ ဣတရေ။ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ န အတ္တဟိတာယ။ တထာ ဟိ သော ယထာ ဗဟုဇနဟိတာယ ဗဟုဇနသုခါယ လောကာနုကမ္ပာယ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ဒေဝမနုဿာနံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ န တထာ ဣတရေ။ တတ္ထ စ ကောသလ္လံ အာဝဟတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနေန ဌာနာဌာနကုသလတာယ စ။

တထာ မဟာပုရိသော ပကတိယာ ဒါနဇ္ဈာသယော ဟောတိ ဒါနာဘိရတော၊ သတိ ဒေယျဓမ္မေ ဒေတိ ဧဝ၊ န ဒါနတော သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ၊ သတတံ သမိတံ သံဝိဘာဂသီလော ဟောတိ၊ ပမုဒိတောဝ ဒေတိ အာဒရဇာတော၊ န ဥဒါသီနစိတ္တော၊ မဟန္တမ္ပိ ဒါနံ ဒတွာ န စ ဒါနေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပံ၊ ပရေသဉ္စ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော ဒါနေ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ ဒါနပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကရောတိ၊ အညေ စ ပရေသံ ဒေန္တေ ဒိသွာ အတ္တမနော ဟောတိ၊ ဘယဋ္ဌာနေသု စ ပရေသံ အဘယံ ဒေတီတိ ဧဝမာဒီနိ ဒါနဇ္ဈာသယဿ မဟာပုရိသဿ ဒါနပါရမိယာ လိင်္ဂါနိ။

တထာ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ပါပဓမ္မေဟိ ဟိရီယတိ ဩတ္တပ္ပတိ၊ သတ္တာနံ အဝိဟေဌနဇာတိကော ဟောတိ သောရတော သုခသီလော အသဌော အမာယာဝီ ဥဇုဇာတိကော သုဝစော သောဝစဿကရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော မုဒုဇာတိကော အတ္ထဒ္ဓါ အနတိမာနီ၊ ပရသန္တကံ နာဒိယတိ အန္တမသော တိဏသလာကံ ဥပါဒါယ၊ အတ္တနော ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တံ ဣဏံ ဝါ ဂဟေတွာ ပရံ န ဝိသံဝါဒေတိ၊ ပရသ္မိံ ဝါ အတ္တနော သန္တကေ ဗျာမူဠှေ ဝိဿရိတေ ဝါ တံ သညာပေတွာ ပဋိပါဒေတိ ယထာ တံ န ပရဟတ္ထဂတံ ဟောတိ၊ အလောလုပ္ပော ဟောတိ၊ ပရပရိဂ္ဂဟေသု ပါပကံ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတိ၊ ဣတ္ထိဗျသနာဒီနိ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ဘိန္နာနံ သန္ဓာတာ သဟိတာနံ အနုပ္ပဒါတာ၊ ပိယဝါဒီ မိဟိတပုဗ္ဗင်္ဂမော ပုဗ္ဗဘာသီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော အဝိပရီတဒဿနော၊ ကမ္မဿကတဉာဏေန သစ္စာနုလောမိကဉာဏေန ကတညူ ကတဝေဒီ ဝုဒ္ဓါပစာယီ သုဝိသုဒ္ဓါဇီဝေါ ဓမ္မကာမော ပရေပိ ဓမ္မေ သမာဒပေတာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အကိစ္စတော သတ္တေ နိဝါရေတာ ကိစ္စေသု ပတိဋ္ဌပေတာ အတ္တနာ စ တတ္ထ ကိစ္စေ ယောဂံ အာပဇ္ဇိတာ၊ ကတွာ ဝါ ပန သယံ အကတ္တဗ္ဗံ သီဃညေဝ တတော ပဋိဝိရတော ဟောတီတိ ဧဝမာဒီနိ သီလဇ္ဈာသယဿ မဟာပုရိသဿ သီလပါရမိယာ လိင်္ဂါနိ။

တထာ မန္ဒကိလေသော ဟောတိ မန္ဒနီဝရဏော၊ ပဝိဝေကဇ္ဈာသယော အဝိက္ခေပဗဟုလော၊ န တဿ ပါပကာ ဝိတက္ကာ စိတ္တံ အနွာဿဝန္တိ၊ ဝိဝေကဂတဿ စဿ အပ္ပကသိရေနေဝ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ အမိတ္တပက္ခေပိ တုဝဋံ မေတ္တစိတ္တတာ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ပဂေဝ ဣတရသ္မိံ၊ သတိမာ စ ဟောတိ စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ၊ မေဓာဝီ စ ဟောတိ ဓမ္မောဇပညာယ သမန္နာဂတော၊ နိပကော စ ဟောတိ တာသု တာသု ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော စ ဟောတိ သတ္တာနံ ဟိတကိရိယာသု၊ ခန္တိဗလသမန္နာဂတော စ ဟောတိ သဗ္ဗသဟော၊ အစလာဓိဋ္ဌာနော စ ဟောတိ ဒဠှသမာဒါနော ၊ အဇ္ဈုပေက္ခကော စ ဟောတိ ဥပေက္ခာဌာနီယေသု ဓမ္မေသူတိ ဧဝမာဒီနိ မဟာပုရိသဿ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယာဒီနံ ဝသေန နေက္ခမ္မပါရမိအာဒီနံ လိင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧဝမေတေဟိ ဗောဓိသမ္ဘာရလိင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘မဟာဘိနီဟာရာယ ကလျာဏမိတ္တသန္နိဿယော ဟေတူ’’တိ။ တတြိဒံ သင်္ခေပတော ကလျာဏမိတ္တလက္ခဏံ – ဣဓ ကလျာဏမိတ္တော သဒ္ဓါသမ္ပန္နော ဟောတိ သီလသမ္ပန္နော သုတသမ္ပန္နော စာဂသမ္ပန္နော ဝီရိယသမ္ပန္နော သတိသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော။ တတ္ထ သဒ္ဓါသမ္ပတ္တိယာ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ ကမ္မဖလဉ္စ၊ တေန သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ဟေတုဘူတံ သတ္တေသု ဟိတေသိတံ န ပရိစ္စဇတိ၊ သီလသမ္ပတ္တိယာ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ ဂရု ဘာဝနီယော စောဒကော ပါပဂရဟီ ဝတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ သုတသမ္ပတ္တိယာ သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟံ ဂမ္ဘီရံ ဓမ္မကထံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ စာဂသမ္ပတ္တိယာ အပ္ပိစ္ဆော ဟောတိ သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော၊ ဝီရိယသမ္ပတ္တိယာ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ သတ္တာနံ ဟိတပဋိပတ္တိယံ၊ သတိသမ္ပတ္တိယာ ဥပဋ္ဌိတသတိ ဟောတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မေသု၊ သမာဓိသမ္ပတ္တိယာ အဝိက္ခိတ္တော ဟောတိ သမာဟိတစိတ္တော၊ ပညာသမ္ပတ္တိယာ အဝိပရီတံ ပဇာနာတိ၊ သော သတိယာ ကုသလာကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဂတိယော သမနွေသမာနော ပညာယ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ သမာဓိနာ တတ္ထ ဧကဂ္ဂစိတ္တော ဟုတွာ ဝီရိယေန အဟိတာ သတ္တေ နိသေဓေတွာ ဟိတေ နိယောဇေတိ။ တေနာဟ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃) –

ဧဝံ ဂုဏသမန္နာဂတဉ္စ ကလျာဏမိတ္တံ ဥပနိဿာယ မဟာပုရိသော အတ္တနော ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ သမ္မဒေဝ ပရိယောဒပေတိ။ သုဝိသုဒ္ဓါသယပယောဂေါ စ ဟုတွာ စတူဟိ ဗလေဟိ သမန္နာဂတော န စိရေနေဝ အဋ္ဌင်္ဂေ သမောဓာနေတွာ မဟာဘိနီဟာရံ ကရောန္တော ဗောဓိသတ္တဘာဝေ ပတိဋ္ဌဟတိ အနိဝတ္တိဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယနော။

တဿိမာနိ စတ္တာရိ ဗလာနိ။ အဇ္ဈတ္တိကဗလံ ယာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယံ အတ္တသန္နိဿယာ ဓမ္မဂါရဝေန အဘိရုစိ ဧကန္တနိန္နဇ္ဈာသယတာ၊ ယာယ မဟာပုရိသော အတ္တာဓိပတိ လဇ္ဇာပဿယော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော စ ဟုတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။ ဗာဟိရဗလံ ယာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယံ ပရသန္နိဿယာ အဘိရုစိ ဧကန္တနိန္နဇ္ဈာသယတာ၊ ယာယ မဟာပုရိသော လောကာဓိပတိ မာနာပဿယော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော စ ဟုတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။ ဥပနိဿယဗလံ ယာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယံ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ အဘိရုစိ ဧကန္တနိန္နဇ္ဈာသယတာ၊ ယာယ မဟာပုရိသော တိက္ခိန္ဒြိယော ဝိသဒဓာတုကော သတိသန္နိဿယော အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော စ ဟုတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။ ပယောဂဗလံ ယာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယံ တဇ္ဇာ ပယောဂသမ္ပဒါ သက္ကစ္စကာရိတာ သာတစ္စကာရိတာ၊ ယာယ မဟာပုရိသော ဝိသုဒ္ဓပယောဂေါ နိရန္တရကာရီ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော စ ဟုတွာ ပါရမိယော ပူရေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။

ဧဝမယံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ စတူဟိ ဟေတူဟိ စတူဟိ စ ဗလေဟိ သမ္ပန္နသမုဒါဂမော အဋ္ဌင်္ဂသမောဓာနသမ္ပာဒိတော အဘိနီဟာရော ပါရမီနံ ပစ္စယော မူလကာရဏဘာဝတော။ ယဿ စ ပဝတ္တိယာ မဟာပုရိသေ စတ္တာရော အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ၊ သဗ္ဗသတ္တနိကာယံ အတ္တနော ဩရသပုတ္တံ ဝိယ ပိယစိတ္တေန ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ န စဿ စိတ္တံ ပုတ္တသံကိလေသဝသေန သံကိလိဿတိ။ သတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟော စဿ အဇ္ဈာသယော ပယောဂေါ စ ဟောတိ။ အတ္တနော စ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎန္တိ ပရိပစ္စန္တိ စ။ ယတော စ မဟာပုရိသော ဥဠာရတမေန ပုညာဘိသန္ဒေန ကုသလာဘိသန္ဒေန ပဝတ္တိယာ ပစ္စယေန သုခဿာဟာရေန သမန္နာဂတော သတ္တာနံ ဒက္ခိဏေယျော ဥတ္တမဂါရဝဋ္ဌာနံ အသဒိသံ ပုညက္ခေတ္တဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝမနေကဂုဏော အနေကာနိသံသော မဟာဘိနီဟာရော ပါရမီနံ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ စ အဘိနီဟာရော၊ ဧဝံ မဟာကရုဏာ ဥပါယကောသလ္လဉ္စ။ တတ္ထ ဥပါယကောသလ္လံ နာမ ဒါနာဒီနံ ဗောဓိသမ္ဘာရဘာဝဿ နိမိတ္တဘူတာ ပညာ၊ ယာဟိ မဟာကရုဏူပါယကောသလ္လတာဟိ မဟာပုရိသာနံ အတ္တသုခနိရပေက္ခတာ နိရန္တရံ ပရဟိတကရဏပသုတတာ သုဒုက္ကရေဟိပိ မဟာဗောဓိသတ္တစရိတေဟိ ဝိသာဒါဘာဝေါ ပသာဒသမ္ဗုဒ္ဓိဒဿနသဝနာနုဿရဏကာလေသုပိ သတ္တာနံ ဟိတသုခပ္ပဋိလာဘဟေတုဘာဝေါ စ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဟိဿ ပညာယ ဗုဒ္ဓဘာဝသိဒ္ဓိ၊ ကရုဏာယ ဗုဒ္ဓကမ္မသိဒ္ဓိ၊ ပညာယ သယံ တရတိ၊ ကရုဏာယ ပရေ တာရေတိ၊ ပညာယ ပရဒုက္ခံ ပရိဇာနာတိ၊ ကရုဏာယ ပရဒုက္ခပတိကာရံ အာရဘတိ၊ ပညာယ စ ဒုက္ခေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ ကရုဏာယ ဒုက္ခံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တထာ ပညာယ နိဗ္ဗာနာဘိမုခေါ ဟောတိ၊ ကရုဏာယ ဝဋ္ဋံ ပါပုဏာတိ၊ တထာ ကရုဏာယ သံသာရာဘိမုခေါ ဟောတိ၊ ပညာယ တတြ နာဘိရမတိ၊ ပညာယ စ သဗ္ဗတ္ထ ဝိရဇ္ဇတိ၊ ကရုဏာနုဂတတ္တာ န စ န သဗ္ဗေသံ အနုဂ္ဂဟာယ ပဝတ္တော၊ ကရုဏာယ သဗ္ဗေပိ အနုကမ္ပတိ၊ ပညာနုဂတတ္တာ န စ န သဗ္ဗတ္ထ ဝိရတ္တစိတ္တော၊ ပညာယ စ အဟံကာရမမံကာရာဘာဝေါ၊ ကရုဏာယ အာလသိယဒီနတာဘာဝေါ၊ တထာ ပညာကရုဏာဟိ ယထာက္ကမံ အတ္တပရနာထတာ ဓီရဝီရဘာဝေါ၊ အနတ္တန္တပအပရန္တပတာ၊ အတ္တဟိတပရဟိတနိပ္ဖတ္တိ၊ နိဗ္ဘယာဘိံသနကဘာဝေါ၊ ဓမ္မာဓိပတိလောကာဓိပတိတာ၊ ကတညုပုဗ္ဗကာရိဘာဝေါ၊ မောဟတဏှာဝိဂမော၊ ဝိဇ္ဇာစရဏသိဒ္ဓိ၊ ဗလဝေသာရဇ္ဇနိပ္ဖတ္တီတိ သဗ္ဗဿာပိ ပါရမိတာဖလဿ ဝိသေသေန ဥပါယဘာဝတော ပညာကရုဏာ ပါရမီနံ ပစ္စယော။ ဣဒဉ္စ ဒွယံ ပါရမီနံ ဝိယ ပဏိဓာနဿာပိ ပစ္စယော။

တထာ ဥဿာဟဥမ္မင်္ဂအဝတ္ထာနဟိတစရိယာ စ ပါရမီနံ ပစ္စယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ယာ ဗုဒ္ဓဘာဝဿ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဗုဒ္ဓဘူမိယောတိ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဥဿာဟော နာမ ဗောဓိသမ္ဘာရာနံ အဗ္ဘုဿဟနဝီရိယံ။ ဥမ္မင်္ဂေါ နာမ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု ဥပါယကောသလ္လဘူတာ ပညာ။ အဝတ္ထာနံ နာမ အဓိဋ္ဌာနံ အစလာဓိဋ္ဌာနတာ။ ဟိတစရိယာ နာမ မေတ္တာဘာဝနာ ကရုဏာဘာဝနာ စ။

တထာ နေက္ခမ္မပဝိဝေကအလောဘာဒေါသာမောဟနိဿရဏပ္ပဘေဒါ ဆ အဇ္ဈာသယာ။ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယာ ဟိ ဗောဓိသတ္တာ ဟောန္တိ ကာမေသု ဃရာဝါသေ စ ဒေါသဒဿာဝိနော၊ တထာ ပဝိဝေကဇ္ဈာသယာ သင်္ဂဏိကာယ ဒေါသဒဿာဝိနော၊ အလောဘဇ္ဈာသယာ လောဘေ ဒေါသဒဿာဝိနော၊ အဒေါသဇ္ဈာသယာ ဒေါသေ ဒေါသဒဿာဝိနော၊ အမောဟဇ္ဈာသယာ မောဟေ ဒေါသဒဿာဝိနော၊ နိဿရဏဇ္ဈာသယာ သဗ္ဗဘဝေသု ဒေါသဒဿာဝိနောတိ။ တသ္မာ ဧတေ ဗောဓိသတ္တာနံ ဆ အဇ္ဈာသယာ ဒါနာဒီနံ ပါရမီနံ ပစ္စယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ လောဘာဒီသု အာဒီနဝဒဿနေန အလောဘာဒီနံ အဓိကဘာဝေန စ ဝိနာ ဒါနာဒိပါရမိယော သမ္ဘဝန္တိ၊ အလောဘာဒီနဉှိ အဓိကဘာဝေန ပရိစ္စာဂါဒိနိန္နစိတ္တတာ အလောဘဇ္ဈာသယာဒိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ စေတေ ဧဝံ ဒါနဇ္ဈာသယတာဒယောပိ ဗောဓိယာ စရန္တာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဒါနာဒိပါရမီနံ ပစ္စယော။ ဒါနဇ္ဈာသယတာယ ဟိ ဗောဓိသတ္တာ တပ္ပဋိပက္ခေ မစ္ဆေရေ ဒေါသဒဿာဝိနော ဟုတွာ သမ္မဒေဝ ဒါနပါရမိံ ပရိပူရေန္တိ။ သီလဇ္ဈာသယတာယ ဒုဿီလျေ ဒေါသဒဿာဝိနော ဟုတွာ သမ္မဒေဝ သီလပါရမိံ ပရိပူရေန္တိ။ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယတာယ ကာမေသု ဃရာဝါသေ စ ၊ ယထာဘူတဉာဏဇ္ဈာသယတာယ အညာဏေ ဝိစိကိစ္ဆာယ စ၊ ဝီရိယဇ္ဈာသယတာယ ကောသဇ္ဇေ၊ ခန္တိယဇ္ဈာသယတာယ အက္ခန္တိယံ၊ သစ္စဇ္ဈာသယတာယ ဝိသံဝါဒေ၊ အဓိဋ္ဌာနဇ္ဈာသယတာယ အနဓိဋ္ဌာနေ၊ မေတ္တာဇ္ဈာသယတာယ ဗျာပါဒေ၊ ဥပေက္ခာဇ္ဈာသယတာယ လောကဓမ္မေသု အာဒီနဝဒဿာဝိနော ဟုတွာ သမ္မဒေဝ နေက္ခမ္မာဒိပါရမိယော ပရိပူရေန္တိ။ ဒါနဇ္ဈာသယတာဒယော ဒါနာဒိပါရမီနံ နိပ္ဖတ္တိကာရဏတ္တာ ပစ္စယော။

တထာ အပရိစ္စာဂပရိစ္စာဂါဒီသု ယထာက္ကမံ အာဒီနဝါနိသံသပစ္စဝေက္ခဏာ ဒါနာဒိပါရမီနံ ပစ္စယော။ တတ္ထာယံ ပစ္စဝေက္ခဏာဝိဓိခေတ္တဝတ္ထုဟိရညသုဝဏ္ဏဂေါမဟိံသဒါသိဒါသပုတ္တဒါရာဒိပရိဂ္ဂဟဗျာသတ္တစိတ္တာနံ သတ္တာနံ ခေတ္တာဒီနံ ဝတ္ထုကာမဘာဝေန ဗဟုပတ္ထနီယဘာဝတော ရာဇစောရာဒိသာဓာရဏဘာဝတော ဝိဝါဒါဓိဋ္ဌာနတော သပတ္တကရဏတော နိဿာရတော ပဋိလာဘပရိပါလနေသု ပရဝိဟေဌနဟေတုတော ဝိနာသနိမိတ္တဉ္စ သောကာဒိအနေကဝိဟိတဗျသနာဝဟတော တဒါသတ္တိနိဒါနဉ္စ မစ္ဆေရမလပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာနံ အပါယူပပတ္တိဟေတုဘာဝတောတိ ဧဝံ ဝိဝိဓဝိပုလာနတ္ထာဝဟာနိ ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထူနိ နာမ။ တေသံ ပရိစ္စာဂေါယေဝ ဧကော သောတ္ထိဘာဝေါတိ ပရိစ္စာဂေ အပ္ပမာဒေါ ကရဏီယော။

အပိ စ ယာစကော ယာစမာနော အတ္တနော ဂုယှဿ အာစိက္ခနတော ‘‘မယှံ ဝိဿာသိကော’’တိ စ၊ ‘‘ပဟာယ ဂမနီယမတ္တနော သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရလောကံ ယာဟီတိ မယှံ ဥပဒေသကော’’တိ စ၊ ‘‘အာဒိတ္တေ ဝိယ အဂါရေ မရဏဂ္ဂိနာ အာဒိတ္တေ လောကေ တတော မယှံ သန္တကဿ အပဝါဟကသဟာယော’’တိ စ၊ ‘‘အပဝါဟိတဿ စဿ အဈာပနနိက္ခေပဋ္ဌာနဘူတော’’တိ စ ဒါနသင်္ခါတေ ကလျာဏကမ္မသ္မိံ သဟာယဘာဝတော သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ အဂ္ဂဘူတာယ ပရမဒုလ္လဘာယ ဗုဒ္ဓဘူမိယာ သမ္ပတ္တိဟေတုဘာဝတော စ ‘‘ပရမော ကလျာဏမိတ္တော’’တိ စ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။

တထာ ‘‘ဥဠာရေ ကမ္မနိ အနေနာဟံ သမ္ဘာဝိတော၊ တသ္မာ သာ သမ္ဘာဝနာ အဝိတထာ ကာတဗ္ဗာ’’တိ စ၊ ‘‘ဧကန္တဘေဒိတာယ ဇီဝိတဿ အယာစိတေနာပိ မယာ ဒါတဗ္ဗံ၊ ပဂေဝ ယာစိတေနာ’’တိ စ၊ ‘‘ဥဠာရဇ္ဈာသယေဟိ ဂဝေသိတွာပိ ဒါတဗ္ဗတော သယမေဝါဂတော မမ ပုညေနာ’’တိ စ ‘‘ယာစကဿ ဒါနာပဒေသေန မယှမေဝါယမနုဂ္ဂဟော’’တိ စ၊ ‘‘အဟံ ဝိယ အယံ သဗ္ဗောပိ လောကော မယာ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘အသတိ ယာစကေ ကထံ မယှံ ဒါနပါရမီ ပူရေယျာ’’တိ စ၊ ‘‘ယာစကာနမေဝ စတ္ထာယ မယာ သဗ္ဗော ပရိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘မံ အယာစိတွာဝ မမ သန္တကံ ယာစကာ ကဒါ သယမေဝ ဂဏှေယျု’’န္တိ စ၊ ‘‘ကထမဟံ ယာစကာနံ ပိယော စဿံ မနာပေါ’’တိ စ၊ ‘‘ကထံ ဝါ တေ မယှံ ပိယာ စဿု မနာပါ’’တိ စ၊ ‘‘ကထံ ဝါဟံ ဒဒမာနော ဒတွာပိ စ အတ္တမနော စဿံ ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော’’တိ စ၊ ‘‘ကထံ ဝါ မေ ယာစကာ ဘဝေယျုံ ဥဠာရော စ ဒါနဇ္ဈာသယော’’တိ စ၊ ‘‘ကထံ ဝါဟမယာစိတော ဧဝ ယာစကာနံ ဟဒယမညာယ ဒဒေယျ’’န္တိ စ၊ ‘‘သတိ ဓနေ ယာစကေ စ အပရိစ္စာဂေါ မဟတီ မယှံ ဝဉ္စနာ’’တိ စ၊ ‘‘ကထံ ဝါဟံ အတ္တနော အင်္ဂါနိ ဇီဝိတံ ဝါပိ ယာစကာနံ ပရိစ္စဇေယျ’’န္တိ စ ပရိစ္စာဂနိန္နတာ ဥပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ။ အပိ စ ‘‘အတ္ထော နာမာယံ နိရပေက္ခံ ဒါယကမနုဂစ္ဆတိ၊ ယထာ တံ နိရပေက္ခံ ခေပကံ ကိဋကော’’တိ စ အတ္ထေ နိရပေက္ခတာယ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။

ယာစမာနော ပန ယဒိ ပိယပုဂ္ဂလော ဟောတိ၊ ‘‘ပိယော မံ ယာစတီ’’တိ သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ အထ ဥဒါသီနပုဂ္ဂလော ဟောတိ၊ ‘‘အယံ မံ ယာစမာနော အဒ္ဓါ ဣမိနာ ပရိစ္စာဂေန မိတ္တော ဟောတီ’’တိ သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဒဒန္တောပိ ဟိ ယာစကာနံ ပိယော ဟောတီတိ။ အထ ပန ဝေရီ ပုဂ္ဂလော ယာစတိ၊ ‘‘ပစ္စတ္ထိကော မံ ယာစတိ၊ အယံ မံ ယာစမာနော အဒ္ဓါ ဣမိနာ ပရိစ္စာဂေန ဝေရီ ပိယော မိတ္တော ဟောတီ’’တိ ဝိသေသေန သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပိယပုဂ္ဂလေ ဝိယ မဇ္ဈတ္တဝေရိပုဂ္ဂလေသုပိ မေတ္တာပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကရုဏံ ဥပဋ္ဌပေတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။

သစေ ပနဿ စိရကာလပရိဘာဝိတတ္တာ လောဘဿ ဒေယျဓမ္မဝိသယာ လောဘဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေန ဗောဓိသတ္တပဋိညေန ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘နနု တယာ သပ္ပုရိသသမ္ဗောဓာယ အဘိနီဟာရံ ကရောန္တေန သဗ္ဗသတ္တာနံ ဥပကာရတ္ထာယ အယံ ကာယော နိဿဋ္ဌော တပ္ပရိစ္စာဂမယဉ္စ ပုညံ၊ တတ္ထ နာမ တေ ဗာဟိရေပိ ဝတ္ထုသ္မိံ အဘိသင်္ဂပ္ပဝတ္တိ ဟတ္ထိသိနာနသဒိသီ ဟောတိ၊ တသ္မာ တယာ န ကတ္ထစိ သင်္ဂေါ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော။ သေယျထာပိ နာမ မဟတော ဘေသဇ္ဇရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော မူလံ မူလတ္ထိကာ ဟရန္တိ၊ ပပဋိကံ တစံ ခန္ဓံ ဝိဋပံ သာရံ သာခံ ပလာသံ ပုပ္ဖံ ဖလံ ဖလတ္ထိကာ ဟရန္တိ၊ န တဿ ရုက္ခဿ ‘မယှံ သန္တကံ ဧတေ ဟရန္တီ’တိ ဝိတက္ကသမုဒါစာရော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပဇ္ဇန္တေန မယာ မဟာဒုက္ခေ အကတညုကေ နိစ္စာသုစိမှိ ကာယေ ပရေသံ ဥပကာရာယ ဝိနိယုဇ္ဇမာနေ အဏုမတ္တောပိ မိစ္ဆာဝိတက္ကော န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ကော ဝါ ဧတ္ထ ဝိသေသော အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေသု မဟာဘူတေသု ဧကန္တဘေဒနဝိကိရဏဝိဒ္ဓံသနဓမ္မေသု၊ ကေဝလံ ပန သမ္မောဟဝိဇမ္ဘိတမေတံ၊ ယဒိဒံ ဧတံ မမ ဧသောဟမသ္မိ ဧသော မေ အတ္တာတိ အဘိနိဝေသော။ တသ္မာ ဗာဟိရေသု ဝိယ အဇ္ဈတ္တိကေသုပိ ကရစရဏနယနာဒီသု မံသာဒီသု စ အနပေက္ခေန ဟုတွာ ‘တံ တဒတ္ထိကာ ဟရန္တူ’တိ နိဿဋ္ဌစိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခတော စဿ သမ္ဗောဓာယ ပဟိတတ္တဿ ကာယဇီဝိတေသု နိရပေက္ခဿ အပ္ပကသိရေနေဝ ကာယဝစီမနောကမ္မာနိ သုဝိသုဒ္ဓါနိ ဟောန္တိ။ သော သုဝိသုဒ္ဓကာယဝစီမနောကမ္မန္တော ဝိသုဒ္ဓါဇီဝေါ ဉာယပဋိပတ္တိယံ ဌိတော အပါယုပါယကောသလ္လသမန္နာဂမေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေန အဘယဒါနသဒ္ဓမ္မဒါနေဟိ စ သဗ္ဗသတ္တေ အနုဂ္ဂဏှိတုံ သမတ္ထော ဟောတီတိ အယံ တာဝ ဒါနပါရမိယံ ပစ္စဝေက္ခဏာနယော။

သီလပါရမိယံ ပန ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ဣဒဉှိ သီလံ နာမ ဂင်္ဂေါဒကာဒီဟိ ဝိသောဓေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဒေါသမလဿ ဝိက္ခာလနဇလံ၊ ဟရိစန္ဒနာဒီဟိ ဝိနေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ရာဂါဒိပရိဠာဟဿ ဝိနယနံ၊ ဟာရမကုဋကုဏ္ဍလာဒီဟိ ပစုရဇနာလင်္ကာရေဟိ အသာဓာရဏော သာဓူနံ အလင်္ကာရဝိသေသော၊ သဗ္ဗဒိသာဝါယနတော အကိတ္တိမော သဗ္ဗကာလာနုရူပေါ စ သုရဘိဂန္ဓော၊ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီဟိ ဒေဝတာဟိ စ ဝန္ဒနီယာဒိဘာဝါဝဟနတော ပရမော ဝသီကရဏမန္တော၊ စာတုမဟာရာဇိကာဒိဒေဝလောကာရောဟဏသောပါနပန္တိ ၊ ဈာနာဘိညာနံ အဓိဂမူပါယော၊ နိဗ္ဗာနမဟာနဂရဿ သမ္ပာပကမဂ္ဂေါ၊ သာဝကဗောဓိပစ္စေကဗောဓိသမ္မာသမ္ဗောဓီနံ ပတိဋ္ဌာနဘူမိ၊ ယံ ယံ ဝါ ပနိစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ၊ တဿ တဿ သမိဇ္ဈနူပါယဘာဝတော စိန္တာမဏိကပ္ပရုက္ခာဒိကေ စ အတိသေတိ။

ဝုတ္တဉ္စေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဣဇ္ဈတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သီလဝတော စေတောပဏိဓိဝိသုဒ္ဓတ္တာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၃၇၊ အ။ နိ။ ၈။၃၅)။ အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘အာကင်္ခေယျ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ အဿံ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာ’တိ၊ သီလေသွေဝဿ ပရိပူရကာရီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၆၅)။ တထာ ‘‘အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာနိ ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ကုသလာနိ သီလာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၁။၁)။ ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဂဟပတယော၊ အာနိသံသာ သီလဝတော သီလသမ္ပဒါယာ’’တိအာဒိသုတ္တာနဉ္စ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၀၊ ၃။၃၁၆၊ အ။ နိ။ ၅။၂၁၃၊ မဟာဝ။ ၂၈၅) ဝသေန သီလဿ ဂုဏာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ တထာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တာဒီနံ (အ။ နိ။ ၇။၇၂) ဝသေန သီလဝိရဟေ အာဒီနဝါ။ ပီတိသောမနဿနိမိတ္တတော အတ္တာနုဝါဒပရာပဝါဒဒဏ္ဍဒုဂ္ဂတိဘယာဘာဝတော ဝိညူဟိ ပါသံသဘာဝတော အဝိပ္ပဋိသာရဟေတုတော သောတ္ထိဋ္ဌာနတော အတိဇနသာပတေယျာဓိပတေယျာယုရူပဋ္ဌာနဗန္ဓုမိတ္တသမ္ပတ္တီနံ အတိသယနတော စ သီလံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ။ သီလဝတော ဟိ အတ္တနော သီလသမ္ပဒါဟေတု မဟန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ – ‘‘ကတံ ဝတ မယာ ကုသလံ၊ ကတံ ကလျာဏံ၊ ကတံ ဘီရုတ္တာဏ’’န္တိ။

တထာ သီလဝတော အတ္တာ န ဥပဝဒတိ၊ န ပရေ ဝိညူ၊ ဒဏ္ဍဒုဂ္ဂတိဘယာနံ သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထိ။ ‘‘သီလဝါ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကလျာဏဓမ္မော’’တိ ဝိညူနံ ပါသံသော ဟောတိ။ တထာ သီလဝတော ယွာယံ ‘‘ကတံ ဝတ မယာ ပါပံ၊ ကတံ လုဒ္ဒကံ၊ ကတံ ကိဗ္ဗိသ’’န္တိ ဒုဿီလဿ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော န ဟောတိ။ သီလဉ္စ နာမေတံ အပ္ပမာဒါဓိဋ္ဌာနတော ဘောဂဗျသနာဒိပရိဟာရမုခေန မဟတော အတ္ထဿ သာဓနတော မင်္ဂလဘာဝတော စ ပရမံ သောတ္ထိဋ္ဌာနံ၊ နိဟီနဇစ္စောပိ သီလဝါ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနံ ပူဇနီယော ဟောတီတိ ကုလသမ္ပတ္တိံ အတိသေတိ သီလသမ္ပဒါ၊ ‘‘တံ ကိံ မညသိ၊ မဟာရာဇ? ဣဓ တေ အဿ ဒါသော ကမ္မကရော’’တိအာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၆) သာဓကံ။ စောရာဒီဟိ အသာဓာရဏတော ပရလောကာနုဂမနတော မဟပ္ဖလဘာဝတော သမထာဒိဂုဏာဓိဋ္ဌာနတော စ ဗာဟိရဓနံ အတိသေတိ သီလံ။ ပရမဿ စိတ္တိဿရိယဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ခတ္တိယာဒီနံ ဣဿရိယံ အတိသေတိ သီလံ။ သီလနိမိတ္တဉှိ တံတံသတ္တနိကာယေသု သတ္တာနံ ဣဿရိယံ၊ ဝဿသတဒီဃပ္ပမာဏတော ဇီဝိတတော ဧကာဟမ္ပိ သီလဝတော ဇီဝိတဿ ဝိသိဋ္ဌတာဝစနတော သတိ စ ဇီဝိတေ သိက္ခာနိက္ခိပနဿ မရဏတာဝစနတော သီလံ ဇီဝိတတော ဝိသိဋ္ဌတရံ ။ ဝေရီနမ္ပိ မနုညဘာဝါဝဟနတော ဇရာရောဂဝိပတ္တီဟိ အနဘိဘဝနီယတော စ ရူပသမ္ပတ္တိံ အတိသေတိ သီလံ။ ပါသာဒဟမ္မိယာဒိဋ္ဌာနဝိသေသေ ရာဇယုဝရာဇသေနာပတိအာဒိဋ္ဌာနဝိသေသေ စ အတိသေတိ သီလံ သုခဝိသေသာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။ သဘာဝသိနိဒ္ဓေ သန္တိကာဝစရေပိ ဗန္ဓုဇနေ မိတ္တဇနေ စ အတိသေတိ ဧကန္တဟိတသမ္ပာဒနတော ပရလောကာနုဂမနတော စ ‘‘န တံ မာတာပိတာ ကယိရာ’’တိအာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ (ဓ။ ပ။ ၄၃) သာဓကံ။ တထာ ဟတ္ထိအဿရထပတ္တိဗလကာယေဟိ မန္တာဂဒသောတ္ထာနပ္ပယောဂေဟိ စ ဒုရာရက္ခံ အတ္တာနံ အာရက္ခာဘာဝေန သီလမေဝ ဝိသိဋ္ဌတရံ အတ္တာဓီနတော အပရာဓီနတော မဟာဝိသယတော စ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိ’’န္တိအာဒိ (ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂)။ ဧဝမနေကဂုဏသမန္နာဂတံ သီလန္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ အပရိပုဏ္ဏာ စေဝ သီလသမ္ပဒါ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ အပရိသုဒ္ဓါ စ ပါရိသုဒ္ဓိံ။

သစေ ပနဿ ဒီဃရတ္တံ ပရိစယေန သီလပဋိပက္ခာ ဓမ္မာ ဒေါသာဒယော အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ တေန ဗောဓိသတ္တပဋိညေန ဧဝံ ပဋိသဉ္စိက္ခိတဗ္ဗံ – နနု တယာ သမ္ဗောဓာယ ပဏိဓာနံ ကတံ၊ သီလဝိကလေန စ န သက္ကာ လောကိယာပိ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏိတုံ၊ ပဂေဝ လောကုတ္တရာ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ ပန အဂ္ဂဘူတာယ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ အဓိဋ္ဌာနဘူတေန သီလေန ပရမုက္ကံသဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ‘‘ကိကီဝ အဏ္ဍ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇) ဝုတ္တနယေန သမ္မာ သီလံ ရက္ခန္တေန သုဋ္ဌုတရံ တယာ ပေသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။

အပိ စ တယာ ဓမ္မဒေသနာယ ယာနတ္တယေ သတ္တာနံ အဝတာရဏပရိပါစနာနိ ကာတဗ္ဗာနိ၊ သီလဝိကလဿ စ ဝစနံ န ပစ္စေတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ အသပ္ပာယာဟာရဝိစာရဿ ဝိယ ဝေဇ္ဇဿ တိကိစ္ဆနံ၊ တသ္မာ ကထာဟံ သဒ္ဓေယျော ဟုတွာ သတ္တာနံ အဝတာရဏပရိပါစနာနိ ကရေယျန္တိ သဘာဝပရိသုဒ္ဓသီလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ကိဉ္စ ဈာနာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန မေ သတ္တာနံ ဥပကာရကရဏသမတ္ထတာ ပညာပါရမိအာဒိပရိပူရဏဉ္စ၊ ဈာနာဒယော စ ဂုဏာ သီလပါရိသုဒ္ဓိံ ဝိနာ န သမ္ဘဝန္တီတိ သမ္မဒေဝ သီလံ ပရိသောဓေတဗ္ဗံ။

တထာ ‘‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇောပထော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၁၊ ၂။၁၀) ဃရာဝါသေ၊ ‘‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ပါစိ။ ၁၇၅) ‘‘မာတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၁၇၈) စ ကာမေသု၊ ‘‘သေယျထာပိ ပုရိသော ဣဏံ အာဒါယ ကမ္မန္တေ ပယောဇေယျာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၈) ကာမစ္ဆန္ဒာဒီသု အာဒီနဝဒဿနပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန ‘‘အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီသု အာနိသံသပဋိသင်္ခါဝသေန နေက္ခမ္မပါရမိယံ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဒုက္ခက္ခန္ဓ- (မ။ နိ။ ၁။၁၆၃ အာဒယော) အာသိဝိသောပမသုတ္တာ- (သံ။ နိ။ ၄။၂၃၈) ဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

တထာ ‘‘ပညာယ ဝိနာ ဒါနာဒယော ဓမ္မာ န ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ ယထာသကံ ဗျာပါရသမတ္ထာ စ န ဟောန္တီ’’တိ ပညာဂုဏာ မနသိကာတဗ္ဗာ။ ယထေဝ ဟိ ဇီဝိတေန ဝိနာ သရီရယန္တံ န သောဘတိ၊ န စ အတ္တနော ကိရိယာသု ပဋိပတ္တိသမတ္ထံ ဟောတိ၊ ယထာ စ စက္ခာဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဝိညာဏေန ဝိနာ ယထာသကံ ဝိသယေသု ကိစ္စံ ကာတုံ နပ္ပဟောန္တိ၊ ဧဝံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ ပညာယ ဝိနာ သကိစ္စပဋိပတ္တိယံ အသမတ္ထာနီတိ ပရိစ္စာဂါဒိပဋိပတ္တိယံ ပညာ ပဓာနကာရဏံ။ ဥမ္မီလိတပညာစက္ခုကာ ဟိ မဟာဗောဓိသတ္တာ အတ္တနော အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိပိ ဒတွာ အနတ္တုက္ကံသကာ အပရဝမ္ဘကာ စ ဟောန္တိ၊ ဘေသဇ္ဇရုက္ခာ ဝိယ ဝိကပ္ပရဟိတာ ကာလတ္တယေပိ သောမနဿဇာတာ။ ပညာဝသေန ဟိ ဥပါယကောသလ္လယောဂတော ပရိစ္စာဂေါ ပရဟိတပ္ပဝတ္တိယာ ဒါနပါရမိဘာဝံ ဥပေတိ။ အတ္တတ္ထဉှိ ဒါနံ ဝဍ္ဎိသဒိသံ ဟောတိ။

တထာ ပညာယ အဘာဝေန တဏှာဒိသံကိလေသာဝိယောဂတော သီလဿ ဝိသုဒ္ဓိ ဧဝ န သမ္ဘဝတိ၊ ကုတော သဗ္ဗညုဂုဏာဓိဋ္ဌာနဘာဝေါ။ ပညဝါ ဧဝ စ ဃရာဝါသေ ကာမဂုဏေသု သံသာရေ စ အာဒီနဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဈာနသမာပတ္တိယံ နိဗ္ဗာနေ စ အာနိသံသံ သုဋ္ဌု သလ္လက္ခေန္တော ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နိဗ္ဗာနာဘိမုခေါ ပရေ စ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ဝီရိယဉ္စ ပညာဝိရဟိတံ ယထိစ္ဆိတမတ္ထံ န သာဓေတိ ဒုရာရမ္ဘဘာဝတော။ ဝရမေဝ ဟိ အနာရမ္ဘော ဒုရာရမ္ဘတော၊ ပညာသဟိတေန ပန ဝီရိယေန န ကိဉ္စိ ဒုရဓိဂမံ ဥပါယပဋိပတ္တိတော။ တထာ ပညဝါ ဧဝ ပရာပကာရာဒီနံ အဓိဝါသကဇာတိကော ဟောတိ၊ န ဒုပ္ပညော။ ပညာဝိရဟိတဿ စ ပရေဟိ ဥပနီတာ အပကာရာ ခန္တိယာ ပဋိပက္ခမေဝ အနုဗြူဟေန္တိ၊ ပညဝတော ပန တေ ခန္တိသမ္ပတ္တိယာ ပရိဗြူဟနဝသေန အဿာ ထိရဘာဝါယ သံဝတ္တန္တိ။ ပညဝါ ဧဝ တီဏိပိ သစ္စာနိ နေသံ ကာရဏာနိ ပဋိပက္ခေ စ ယထာဘူတံ ဇာနိတွာ ပရေသံ အဝိသံဝါဒကော ဟောတိ။

တထာ ပညာဗလေန အတ္တာနံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဓိတိသမ္ပဒါယ သဗ္ဗပါရမီသု အစလသမာဒါနာဓိဋ္ဌာနော ဟောတိ။ ပညဝါ ဧဝ စ ပိယမဇ္ဈတ္တဝေရိဝိဘာဂံ အကတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဟိတူပသံဟာရကုသလော ဟောတိ။ တထာ ပညာဝသေန လာဘာလာဘာဒိလောကဓမ္မသန္နိပါတေ နိဗ္ဗိကာရတာယ မဇ္ဈတ္တော ဟောတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာသံ ပါရမီနံ ပညာဝ ပါရိသုဒ္ဓိဟေတူတိ ပညာဂုဏာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ အပိ စ ပညာယ ဝိနာ န ဒဿနသမ္ပတ္တိ၊ အန္တရေန စ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒံ န သီလသမ္ပဒါ ၊ သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါဝိရဟိတဿ န သမာဓိသမ္ပဒါ၊ အသမာဟိတေန စ န သက္ကာ အတ္တဟိတမတ္တမ္ပိ သာဓေတုံ၊ ပဂေဝ ဥက္ကံသဂတံ ပရဟိတန္တိ ပရဟိတာယ ပဋိပန္နေန ‘‘နနု တယာ သက္ကစ္စံ ပညာယ ပရိဝုဒ္ဓိယံ အာယောဂေါ ကရဏီယော’’တိ ဗောဓိသတ္တေန အတ္တာ ဩဝဒိတဗ္ဗော။ ပညာနုဘာဝေန ဟိ မဟာသတ္တော စတုရဓိဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌိတော စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ လောကံ အနုဂ္ဂဏှန္တော သတ္တေ နိယျာနမဂ္ဂေ အဝတာရေတိ၊ ဣန္ဒြိယာနိ စ နေသံ ပရိပါစေတိ။

တထာ ပညာဗလေန ခန္ဓာယတနာဒီသု ပဝိစယဗဟုလောပဝတ္တိနိဝတ္တိယော ယာထာဝတော ပရိဇာနန္တော ဒါနာဒယော ဂုဏေ ဝိသေသနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဘာဝံ နယန္တော ဗောဓိသတ္တသိက္ခာယ ပရိပူရကာရီ ဟောတီတိ ဧဝမာဒိနာ အနေကာကာရဝေါကာရေ ပညာဂုဏေ ဝဝတ္ထပေတွာ ပညာပါရမီ အနုဗြူဟေတဗ္ဗာ။

တထာ ဒိဿမာနာနိပိ လောကိယာနိ ကမ္မာနိ နိဟီနဝီရိယေန ပါပုဏိတုံ အသက္ကုဏေယျာနိ၊ အဂဏိတခေဒေန ပန အာရဒ္ဓဝီရိယေန ဒုရဓိဂမံ နာမ နတ္ထိ။ နိဟီနဝီရိယော ဟိ ‘‘သံသာရမဟောဃတော သဗ္ဗသတ္တေ သန္တာရေဿာမီ’’တိ အာရဘိတုမေဝ န သက္ကုဏာတိ။ မဇ္ဈိမော အာရဘိတွာ အန္တရာ ဝေါသာနမာပဇ္ဇတိ။ ဥက္ကဋ္ဌဝီရိယော ပန အတ္တသုခနိရပေက္ခော အာရမ္ဘပါရမိမဓိဂစ္ဆတီတိ ဝီရိယသမ္ပတ္တိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ အပိ စ ‘‘ယဿ အတ္တနော ဧဝ သံသာရပင်္ကတော သမုဒ္ဓရဏတ္ထမာရမ္ဘော၊ တဿာပိ န ဝီရိယဿ သိထိလဘာဝေ မနောရထာနံ မတ္ထကပ္ပတ္တိ သက္ကာ သမ္ဘာဝေတုံ၊ ပဂေဝ သဒေဝကဿ လောကဿ သမုဒ္ဓရဏတ္ထံ ကတာဘိနီဟာရေနာ’’တိ စ ‘‘ရာဂါဒီနံ ဒေါသဂဏာနံ မတ္တမဟာဂဇာနံ ဝိယ ဒုန္နိဝါရဘာဝတော တန္နိဒါနာနဉ္စ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဥက္ခိတ္တာသိကဝဓကသဒိသဘာဝတော တန္နိမိတ္တာနဉ္စ ဒုဂ္ဂတီနံ သဗ္ဗဒါ ဝိဝဋမုခဘာဝတော၊ တတ္ထ နိယောဇကာနဉ္စ ပါပမိတ္တာနံ သဒါ သန္နိဟိတဘာဝတော တဒေါဝါဒကာရိတာယ စ ဗာလဿ ပုထုဇ္ဇနဘာဝဿ သတိသမ္ဘဝေ ယုတ္တံ သယမေဝ သံသာရဒုက္ခတော နိဿရိတုန္တိ မိစ္ဆာဝိတက္ကာ ဝီရိယာနုဘာဝေန ဒူရီဘဝန္တီ’’တိ စ ‘‘ယဒိ ပန သမ္ဗောဓိ အတ္တာဓီနေန ဝီရိယေန သက္ကာ သမဓိဂန္တုံ၊ ကိမေတ္ထ ဒုက္ကရ’’န္တိ စ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဝီရိယဂုဏာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။

တထာ ခန္တိ နာမာယံ နိရဝသေသဂုဏပဋိပက္ခဿ ကောဓဿ ဝိဓမနတော ဂုဏသမ္ပာဒနေ သာဓူနမပ္ပဋိဟတမာယုဓံ၊ ပရာဘိဘဝသမတ္ထာနံ အလင်္ကာရော၊ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဗလသမ္ပဒါ၊ ကောဓဂ္ဂိဝိနယနဥဒကဓာရာ၊ ကလျာဏဿ ကိတ္တိသဒ္ဒဿ သဉ္ဇာတိဒေသော၊ ပါပပုဂ္ဂလာနံ ဝစီဝိသဝူပသမကရော မန္တာဂဒေါ၊ သံဝရေ ဌိတာနံ ပရမာ ဓီရပကတိ၊ ဂမ္ဘီရာသယတာယ သာဂရော၊ ဒေါသမဟာသာဂရဿ ဝေလာ၊ အပါယဒွါရဿ ပိဒဟနကဝါဋံ၊ ဒေဝဗြဟ္မလောကာနံ အာရောဟဏသောပါနံ၊ သဗ္ဗဂုဏာနံ အဓိဝါသနဘူမိ၊ ဥတ္တမာ ကာယဝစီမနောဝိသုဒ္ဓီတိ မနသိကာတဗ္ဗံ။

အပိ စ ‘‘ဧတေ သတ္တာ ခန္တိသမ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော ဣဓလောကေ တပ္ပန္တိ၊ ပရလောကေ စ တပနီယဓမ္မာနုယောဂတော’’တိ စ ‘‘ယဒိပိ ပရာပကာရနိမိတ္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ပန ဒုက္ခဿ ခေတ္တဘူတော အတ္တဘာဝေါ ဗီဇဘူတဉ္စ ကမ္မံ မယာဝ အဘိသင်္ခတ’’န္တိ စ ‘‘တဿ စ ဒုက္ခဿ အာဏဏျကာရဏမေတ’’န္တိ စ ‘‘အပကာရကေ အသတိ ကထံ မယှံ ခန္တိသမ္ပဒါ သမ္ဘဝတီ’’တိ စ ‘‘ယဒိပါယံ ဧတရဟိ အပကာရကော၊ အယံ နာမ ပုဗ္ဗေ အနေန မယှံ ဥပကာရော ကတော’’တိ စ ‘‘အပကာရော ဧဝ ဝါ ခန္တိနိမိတ္တတာယ ဥပကာရော’’တိ စ ‘‘သဗ္ဗေပိမေ သတ္တာ မယှံ ပုတ္တသဒိသာ၊ ပုတ္တကတာပရာဓေသု စ ကော ကုဇ္ဈိဿတီ’’တိ စ ‘‘ယေန ကောဓပိသာစာဝေသေန အယံ မယှံ အပရဇ္ဈတိ၊ သွာယံ ကောဓဘူတာဝေသော မယာ ဝိနေတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘ယေန အပကာရေန ဣဒံ မယှံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပန္နံ၊ တဿ အဟမ္ပိ နိမိတ္တ’’န္တိ စ၊ ‘‘ယေဟိ ဓမ္မေဟိ အပကာရော ကတော၊ ယတ္ထ စ ကတော၊ သဗ္ဗေပိ တေ တသ္မိံ ဧဝ ခဏေ နိရုဒ္ဓါ ကဿိဒါနိ ကေန ကောပေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘အနတ္တတာယ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ကော ကဿ အပရဇ္ဈတီ’’တိ စ ပစ္စဝေက္ခန္တေန ခန္တိသမ္ပဒါ အနုဗြူဟေတဗ္ဗာ။

ယဒိ ပနဿ ဒီဃရတ္တံ ပရိစယေန ပရာပကာရနိမိတ္တကော ကောဓော စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌေယျ၊ တေန ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခိတဗ္ဗံ – ‘‘ခန္တိ နာမေသာ ပရာပကာရဿ ပဋိပက္ခပဋိပတ္တီနံ ပစ္စုပကာရကာရဏ’’န္တိ စ ‘‘အပကာရော စ မယှံ ဒုက္ခူပနိသာ သဒ္ဓါတိ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေန သဒ္ဓါယ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာယ စ ပစ္စယော’’တိ စ၊ ‘‘ဣန္ဒြိယပကတိ ဟေသာ ယဒိဒံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိသယသမာယောဂေါ။ တတ္ထ အနိဋ္ဌဝိသယသမာယောဂေါ မယှံ န သိယာတိ တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’’တိ စ ‘‘ကောဓဝသိကော သတ္တော ကောဓေန ဥမ္မတ္တော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော၊ တတ္ထ ကိံ ပစ္စပကာရေနာ’’တိ စ ‘‘သဗ္ဗေပိမေ သတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဩရသပုတ္တာ ဝိယ ပရိပါလိတာ၊ တသ္မာ န တတ္ထ မယာ စိတ္တကောပေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘အပရာဓကေ စ သတိ ဂုဏေ ဂုဏဝတိ မယာ ကောပေါ န ကာတဗ္ဗော’’တိ စ၊ ‘‘အသတိ ဂုဏေ ဝိသေသေန ကရုဏာယိတဗ္ဗော’’တိ စ ‘‘ကောပေန စ မယှံ ဂုဏယသာ နိဟီယန္တီ’’တိ စ၊ ‘‘ကုဇ္ဈနေန မယှံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏဒုက္ခသေယျာဒယော သပတ္တကန္တာ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ စ၊ ‘‘ကောဓော စ နာမာယံ သဗ္ဗာဟိတကာရကော သဗ္ဗဟိတဝိနာသကော ဗလဝါ ပစ္စတ္ထိကော’’တိ စ၊ ‘‘သတိ စ ခန္တိယာ န ကောစိ ပစ္စတ္ထိကော’’တိ စ၊ ‘‘အပရာဓကေန အပရာဓနိမိတ္တံ ယံ အာယတိံ လဒ္ဓဗ္ဗံ ဒုက္ခံ သတိ စ ခန္တိယာ မယှံ တဒဘာဝေါ’’တိ စ၊ ‘‘စိန္တနေန ကုဇ္ဈန္တေန စ မယာ ပစ္စတ္ထိကောယေဝ အနုဝတ္တိတော ဟောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ကောဓေ စ မယာ ခန္တိယာ အဘိဘူတေ တဿ ဒါသဘူတော ပစ္စတ္ထိကော သမ္မဒေဝ အဘိဘူတော ဟောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ကောဓနိမိတ္တံ ခန္တိဂုဏပရိစ္စာဂေါ မယှံ န ယုတ္တော’’တိ စ၊ ‘‘သတိ စ ကောဓေ ဂုဏဝိရောဓပစ္စနီကဓမ္မေ ကထံ မေ သီလာဒိဓမ္မာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆေယျုံ၊ အသတိ စ တေသု ကထာဟံ သတ္တာနံ ဥပကာရဗဟုလော ပဋိညာနုရူပံ ဥတ္တမံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ စ၊ ‘‘ခန္တိယာ စ သတိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပါဘာဝတော သမာဟိတဿ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တတော နိဗ္ဗာနဉ္စ အသင်္ခတာမတသန္တပဏီတတာဒိဘာဝတော နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ စ အစိန္တေယျာပရိမေယျပ္ပဘာဝါ’’တိ။

တတော စ အနုလောမိယံ ခန္တိယံ ဌိတော ကေဝလာ ဣမေ အတ္တတ္တနိယဘာဝရဟိတာ ဓမ္မမတ္တာ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝယန္တိ၊ န ကုတောစိ အာဂစ္ဆန္တိ၊ န ကုဟိဉ္စိ ဂစ္ဆန္တိ၊ န စ ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌိတာ၊ န စေတ္ထ ကောစိ ကဿစိ ဗျာပါရောတိ အဟံကာရမမံကာရာနဓိဋ္ဌာနတာ နိဇ္ဈာနံ ခမတိ၊ ယေန ဗောဓိသတ္တော ဗောဓိယာ နိယတော အနာဝတ္တိဓမ္မော ဟောတီတိ ဧဝမာဒိနာ ခန္တိပါရမိယာ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာ သစ္စေန ဝိနာ သီလာဒီနံ အသမ္ဘဝတော ပဋိညာနုရူပံ ပဋိပတ္တိယာ အဘာဝတော စ၊ သစ္စဓမ္မာတိက္ကမေ စ သဗ္ဗပါပဓမ္မာနံ သမောသရဏတော အသစ္စသန္ဓဿ အပစ္စယိကဘာဝတော အာယတိဉ္စ အနာဒေယျဝစနတာဝဟနတော သမ္ပန္နသစ္စဿ စ၊ သဗ္ဗဂုဏာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန သဗ္ဗဗောဓိသမ္ဘာရာနံ ပါရိသုဒ္ဓိပါရိပူရိသာမတ္ထိယတော သဘာဝဓမ္မာဝိသံဝါဒနေန သဗ္ဗဗောဓိသမ္ဘာရကိစ္စကရဏတော ဗောဓိသတ္တပဋိပတ္တိယာ စ၊ ပရိနိပ္ဖတ္တိတောတိအာဒိနာ သစ္စပါရမိယာ သမ္ပတ္တိယော ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။

တထာ ဒါနာဒီသု ဒဠှသမာဒါနံ တံပဋိပက္ခသန္နိပါတေ စ နေသံ အစလာဓိဋ္ဌာနံ တတ္ထ စ ဓီရဝီရဘာဝံ ဝိနာ န ဒါနာဒိသမ္ဘာရာ သမ္ဗောဓိနိမိတ္တာ သမ္ဘဝန္တီတိအာဒိနာ အဓိဋ္ဌာနေ ဂုဏာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။

တထာ ‘‘အတ္တဟိတမတ္တေ အဝတိဋ္ဌန္တေနာပိ သတ္တေသု ဟိတစိတ္တတံ ဝိနာ န သက္ကာ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တိယော ပါပုဏိတုံ၊ ပဂေဝ သဗ္ဗသတ္တေ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိယံ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမေနာ’’တိ စ၊ ‘‘ပစ္ဆာ သဗ္ဗသတ္တာနံ လောကုတ္တရသမ္ပတ္တိံ အာကင်္ခန္တေန ဣဒါနိ လောကိယသမ္ပတ္တိအာကင်္ခါ ယုတ္တရူပါ’’တိ စ၊ ‘‘ဣဒါနိ အာသယမတ္တေန ပရေသံ ဟိတသုခူပသံဟာရံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ကဒါ ပယောဂေန တံ သာဓေဿာမီ’’တိ စ၊ ‘‘ဣဒါနိ မယာ ဟိတသုခူပသံဟာရေန သံဝဍ္ဎိတာ ပစ္ဆာ ဓမ္မသံဝိဘာဂသဟာယာ မယှံ ဘဝိဿန္တီ’’တိ စ၊ ‘‘ဧတေဟိ ဝိနာ န မယှံ ဗောဓိသမ္ဘာရာ သမ္ဘဝန္တိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏဝိဘူတိနိပ္ဖတ္တိကာရဏတ္တာ မယှံ ဧတေ ပရမံ ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရံ ကုသလာယတနံ ဥတ္တမံ ဂါရဝဋ္ဌာန’’န္တိ စ၊ သဝိသေသံ သတ္တေသု သဗ္ဗေသု ဟိတဇ္ဈာသယတာ ပစ္စုပဋ္ဌပေတဗ္ဗာ ၊ ကိဉ္စ ကရုဏာဓိဋ္ဌာနတောပိ သဗ္ဗသတ္တေသု မေတ္တာ အနုဗြူဟေတဗ္ဗာ။ ဝိမရိယာဒီကတေန ဟိ စေတသာ သတ္တေသု ဟိတသုခူပသံဟာရနိရတဿ တေသံ အဟိတဒုက္ခာပနယနကာမတာ ဗလဝတီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဒဠှမူလာ။ ကရုဏာ စ သဗ္ဗေသံ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အာဒိ စရဏံ ပတိဋ္ဌာ မူလံ မုခံ ပမုခန္တိ ဧဝမာဒိနာ မေတ္တာယ ဂုဏာ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။

တထာ ‘‘ဥပေက္ခာယ အဘာဝေ သတ္တေဟိ ကတာ ဝိပ္ပကာရာ စိတ္တဿ ဝိကာရံ ဥပ္ပာဒေယျုံ၊ သတိ စ စိတ္တဝိကာရေ ဒါနာဒီနံ သမ္ဘာရာနံ သမ္ဘဝေါ ဧဝ နတ္ထီ’’တိ စ၊ ‘‘မေတ္တာသိနေဟေန သိနေဟိတေ စိတ္တေ ဥပေက္ခာယ ဝိနာ သမ္ဘာရာနံ ပါရိသုဒ္ဓိ န ဟောတီ’’တိ စ၊ ‘‘အနုပေက္ခကော သမ္ဘာရေသု ပုညသမ္ဘာရံ တဗ္ဗိပါကဉ္စ သတ္တဟိတတ္ထံ ပရိဏာမေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ဥပေက္ခာယ အဘာဝေ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ဝိဘာဂံ အကတွာ ပရိစ္စဇိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ စ၊ ‘‘ဥပေက္ခာရဟိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာနံ ဇီဝိတဿ စ အန္တရာယံ အမနသိကရိတွာ သီလဝိသောဓနံ ကာတုံ န သက္ကောတီ’’တိ စ၊ တထာ ဥပေက္ခာဝသေန အရတိရတိသဟဿေဝ နေက္ခမ္မဗလသိဒ္ဓိတော ဥပပတ္တိတော ဣက္ခဏဝသေန သဗ္ဗသမ္ဘာရကိစ္စနိပ္ဖတ္တိတော အစ္စာရဒ္ဓဿ ဝီရိယဿ အနုပေက္ခဏေ ပဓာနကိစ္စာကရဏတော ဥပေက္ခတော ဧဝ တိတိက္ခာနိဇ္ဈာနသမ္ဘဝတော ဥပေက္ခာဝသေန သတ္တသင်္ခါရာနံ အဝိသံဝါဒနတော လောကဓမ္မာနံ အဇ္ဈုပေက္ခဏေန သမာဒိန္နဓမ္မေသု အစလာဓိဋ္ဌာနသိဒ္ဓိတော ပရာပကာရာဒီသု အနာဘောဂဝသေနေဝ မေတ္တာဝိဟာရနိပ္ဖတ္တိတောတိ သဗ္ဗဗောဓိသမ္ဘာရာနံ သမာဒါနာဓိဋ္ဌာနပါရိပူရိနိပ္ဖတ္တိယော ဥပေက္ခာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဥပေက္ခာပါရမီ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ အပရိစ္စာဂပရိစ္စာဂါဒီသု ယထာက္ကမံ အာဒီနဝါနိသံသပစ္စဝေက္ခဏာ ဒါနာဒိပါရမီနံ ပစ္စယောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တထာ သပရိက္ခာရာ ပဉ္စဒသ စရဏဓမ္မာ ပဉ္စ စ အဘိညာယော။ တတ္ထ စရဏဓမ္မာ နာမ သီလသံဝရော၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ၊ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ၊ စတ္တာရိ ဈာနာနိ စ။ တေသု သီလာဒီနံ စတုန္နံ တေရသာပိ ဓုတဓမ္မာ အပ္ပိစ္ဆတာဒယော စ ပရိက္ခာရာ။ သဒ္ဓမ္မေသု သဒ္ဓါယ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃသီလစာဂဒေဝတူပသမာနုဿတိလူခပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇန- သိနိဒ္ဓပုဂ္ဂလသေဝနပသာဒနီယဓမ္မပစ္စဝေက္ခဏတဒဓိမုတ္တတာ ပရိက္ခာရော။ ဟိရောတ္တပ္ပာနံ အကုသလာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏအပါယာဒီနဝပစ္စဝေက္ခဏကုသလဓမ္မူပတ္ထမ္ဘန- ဘာဝပစ္စဝေက္ခဏဟိရောတ္တပ္ပရဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နပုဂ္ဂလသေနတဒဓိမုတ္တတာ။ ဗာဟုသစ္စဿ ပုဗ္ဗယောဂပရိပုစ္ဆက- ဘာဝသဒ္ဓမ္မာဘိယောဂအနဝဇ္ဇဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာဒိပရိစယပရိပက္ကိန္ဒြိယတာကိလေသဒူရီဘာဝအပ္ပဿုတ- ပရိဝဇ္ဇနဗဟုဿုတသေဝနတဒဓိမုတ္တတာ။ ဝီရိယဿ အပါယဘယပစ္စဝေက္ခဏ- ဂမနဝီထိပစ္စဝေက္ခဏဓမ္မမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏထိနမိဒ္ဓဝိနောဒနကုသီတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇန- အာရဒ္ဓဝီရိယပုဂ္ဂလသေဝနသမ္မပ္ပဓာနပစ္စဝေက္ခဏတဒဓိမုတ္တတာ ။ သတိယာ သတိသမ္ပဇညမုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂလသေဝနတဒဓိမုတ္တတာ။ ပညာယ ပရိပုစ္ဆကဘာရဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာဣန္ဒြိယသမတ္တပဋိပါဒနဒုပ္ပညပုဂ္ဂလ- ပရိဝဇ္ဇနပညဝန္တပုဂ္ဂလသေဝနဂမ္ဘီရဉာဏစရိယပစ္စဝေက္ခဏတဒဓိမုတ္တတာ။ စတုန္နံ ဈာနာနံ သီလာဒိစတုက္ကံ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာ အာဝဇ္ဇနာဒိဝသီဘာဝကရဏဉ္စ ပရိက္ခာရော။ တတ္ထ သီလာဒီဟိ ပယောဂသုဒ္ဓိယာ သတ္တာနံ အဘယဒါနေ အာသယသုဒ္ဓိယာ အာမိသဒါနေ ဥဘယသုဒ္ဓိယာ ဓမ္မဒါနေ သမတ္ထော ဟောတီတိအာဒိနာ စရဏာဒီနံ ဒါနာဒိသမ္ဘာရာနံ ပစ္စယဘာဝေါ ယထာရဟံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗော။ အတိဝိတ္ထာရဘယေန န နိဒ္ဓါရယိမှာတိ။ ဧဝံ သမ္ပတ္တိစက္ကာဒယောပိ ဒါနာဒီနံ ပစ္စယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကော သံကိလေသောတိ? အဝိသေသေန တဏှာဒီဟိ ပရာမဋ္ဌဘာဝေါ ပါရမီနံ သံကိလေသော၊ ဝိသေသေန ပန ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပာ ဒါနပါရမိယာ သံကိလေသော။ သတ္တကာလဝိကပ္ပာ သီလပါရမိယာ၊ ကာမဘဝတဒုပသမေသု အဘိရတိအနဘိရတိဝိကပ္ပာ နေက္ခမ္မပါရမိယာ၊ အဟံ မမာတိ ဝိကပ္ပာ ပညာပါရမိယာ၊ လီနုဒ္ဓစ္စဝိကပ္ပာ ဝီရိယပါရမိယာ၊ အတ္တပရဝိကပ္ပာ ခန္တိပါရမိယာ၊ အဒိဋ္ဌာဒီသု ဒိဋ္ဌာဒိဝိကပ္ပာ သစ္စပါရမိယာ၊ ဗောဓိသမ္ဘာရတဗ္ဗိပက္ခေသု ဒေါသဂုဏဝိကပ္ပာ အဓိဋ္ဌာနပါရမိယာ၊ ဟိတာဟိတဝိကပ္ပာ မေတ္တာပါရမိယာ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိကပ္ပာ ဥပေက္ခာပါရမိယာ သံကိလေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကိံ ဝေါဒါနန္တိ? တဏှာဒီဟိ အနုပဃာတော ယထာဝုတ္တဝိကပ္ပဝိရဟော စ ဧတာသံ ဝေါဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အနုပဟတာ ဟိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိကောဓူပနာဟမက္ခပဠာသဣဿာမစ္ဆရိယ- မာယာသာဌေယျထမ္ဘသာရမ္ဘမဒပ္ပမာဒါဒီဟိ ကိလေသေဟိ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဝိကပ္ပာဒိရဟိတာ စ ဒါနာဒိပါရမိယော ပရိသုဒ္ဓါ ပဘဿရာ ဘဝန္တီတိ။

ကော ပဋိပက္ခောတိ? အဝိသေသေန သဗ္ဗေပိ သံကိလေသာ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ဧတာသံ ပဋိပက္ခော၊ ဝိသေသေန ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာ မစ္ဆေရာဒယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိ စ ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဒါနဖလေသု အလောဘာဒေါသာမောဟဂုဏယောဂတော လောဘဒေါသမောဟပဋိပက္ခံ ဒါနံ၊ ကာယာဒိဒေါသဝင်္ကာပဂမတော လောဘာဒိပဋိပက္ခံ သီလံ၊ ကာမသုခပရူပဃာတအတ္တကိလမထပရိဝဇ္ဇနတော ဒေါသတ္တယပဋိပက္ခံ နေက္ခမ္မံ၊ လောဘာဒီနံ အန္ဓီကရဏတော ဉာဏဿ စ အနန္ဓီကရဏတော လောဘာဒိပဋိပက္ခာ ပညာ ၊ အလီနာနုဒ္ဓတဉာယာရမ္ဘဝသေန လောဘာဒိပဋိပက္ခံ ဝီရိယံ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသုညတာနံ ခမနတော လောဘာဒိပဋိပက္ခာ ခန္တိ၊ သတိပိ ပရေသံ ဥပကာရေ အပကာရေ စ ယထာဘူတပ္ပဝတ္တိယာ လောဘာဒိပဋိပက္ခံ သစ္စံ၊ လောကဓမ္မေ အဘိဘုယျ ယထာသမာဒိန္နေသု သမ္ဘာရေသု အစလနတော လောဘာဒိပဋိပက္ခံ အဓိဋ္ဌာနံ၊ နီဝရဏဝိဝေကတော လောဘာဒိပဋိပက္ခာ မေတ္တာ၊ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု အနုနယပဋိဃဝိဒ္ဓံသနတော သမပ္ပဝတ္တိတော စ လောဘာဒိပဋိပက္ခာ ဥပေက္ခာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ကာ ပဋိပတ္တီတိ? ဒါနပါရမိယာ တာဝ သုခူပကရဏသရီရဇီဝိတပရိစ္စာဂေန ဘယာပနုဒနေန ဓမ္မောပဒေသေန စ ဗဟုဓာ သတ္တာနံ အနုဂ္ဂဟကရဏံ ပဋိပတ္တိ။ တတ္ထ အာမိသဒါနံ အဘယဒါနံ ဓမ္မဒါနန္တိ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထုဝသေန တိဝိဓံ ဒါနံ။ တေသု ဗောဓိသတ္တဿ ဒါတဗ္ဗဝတ္ထု အဇ္ဈတ္တိကံ ဗာဟိရန္တိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထ ဗာဟိရံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ ယာနံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ သေယျာဝသထပဒီပေယျန္တိ ဒသဝိဓံ။ အန္နာဒီနံ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒိဝိဘာဂေန အနေကဝိဓံ။ တထာ ရူပါရမ္မဏံ ယာဝ ဓမ္မာရမ္မဏန္တိ အာရမ္မဏတော ဆဗ္ဗိဓံ။ ရူပါရမ္မဏာဒီနဉ္စ နီလာဒိဝိဘာဂေန အနေကဝိဓံ။ တထာ မဏိကနကရဇတမုတ္တာပဝါဠာဒိ၊ ခေတ္တဝတ္ထုအာရာမာဒိ၊ ဒါသိဒါသဂေါမဟိံသာဒိ နာနာဝိဓဝိတ္တူပကရဏဝသေန အနေကဝိဓံ။

တတ္ထ မဟာပုရိသော ဗာဟိရံ ဝတ္ထုံ ဒေန္တော ‘‘ယော ယေန အတ္ထိကော၊ တံ တဿ ဒေတိ၊ ဒေန္တော စ တဿ အတ္ထိကော’’တိ သယမေဝ ဇာနန္တော အယာစိတောပိ ဒေတိ ပဂေဝ ယာစိတော။ မုတ္တစာဂေါ ဒေတိ၊ နော အမုတ္တစာဂေါ၊ ပရိယတ္တံ ဒေတိ၊ နော အပရိယတ္တံ သတိ ဒေယျဓမ္မေ။ န ပစ္စုပကာရသန္နိဿိတော ဒေတိ။ အသတိ ဒေယျဓမ္မေ ဟိ ပရိယတ္တေ သံဝိဘာဂါရဟံ သံဝိဘဇတိ။ န စ ဒေတိ ပရူပဃာတာဝဟံ သတ္ထဝိသမဇ္ဇာဒိကံ၊ နာပိ ကီဠနကံ ယံ အနတ္ထူပသံဟိတံ ပမာဒါဝဟဉ္စ။ န စ ဂိလာနဿ ယာစကဿ ပါနဘောဇနာဒိအသပ္ပာယံ ပမာဏရဟိတံ ဝါ ဒေတိ၊ ပမာဏယုတ္တံ ပန သပ္ပာယမေဝ ဒေတိ။

တထာ ယာစိတော ဂဟဋ္ဌာနံ ဂဟဋ္ဌာနုစ္ဆဝိကံ ဒေတိ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဗ္ဗဇိတာနုစ္ဆဝိကံ ဒေတိ၊ မာတာပိတရော ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ ပုတ္တဒါရဒါသကမ္မကရာတိ ဧတေသု ကဿစိ ပီဠံ အဇနေန္တော ဒေတိ၊ န စ ဥဠာရံ ဒေယျဓမ္မံ ပဋိဇာနိတွာ လူခံ ဒေတိ၊ န စ လာဘသက္ကာရသိလောကသန္နိဿိတော ဒေတိ၊ န စ ပစ္စုပကာရသန္နိဿိတော ဒေတိ၊ န စ ဖလပါဋိကင်္ခီ ဒေတိ အညတြ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ၊ န စ ယာစကေ ဒေယျဓမ္မံ ဝါ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဒေတိ၊ န စ အသညတာနံ ယာစကာနံ အက္ကောသကရောသကာနမ္ပိ အပဝိဒ္ဓံ ဒါနံ ဒေတိ၊ အညဒတ္ထု ပသန္နစိတ္တော အနုကမ္ပန္တော သက္ကစ္စမေဝ ဒေတိ၊ န စ ကောတူဟလမင်္ဂလိကော ဟုတွာ ဒေတိ၊ ကမ္မဖလမေဝ ပန သဒ္ဒဟန္တော ဒေတိ၊ နပိ ယာစကေ ပယိရုပါသနာဒီဟိ ပရိကိလေသေတွာ ဒေတိ၊ အပရိကိလေသန္တော ဧဝ ပန ဒေတိ၊ န စ ပရေသံ ဝဉ္စနာဓိပ္ပာယော ဘေဒနာဓိပ္ပာယော ဝါ ဒါနံ ဒေတိ၊ အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တော ဧဝ ဒေတိ၊ နပိ ဖရုသဝါစော ဘာကုဋိမုခေါ ဒါနံ ဒေတိ၊ ပိယဝါဒီ ပန ပုဗ္ဗဘာသီ မိတဝစနော ဟုတွာ ဒေတိ ၊ ယသ္မိဉ္စ ဒေယျဓမ္မေ ဥဠာရမနုညတာယ ဝါ စိရပရိစယေန ဝါ ဂေဓသဘာဝတာယ ဝါ လောဘဓမ္မော အဓိမတ္တော ဟောတိ၊ ဇာနန္တော ဗောဓိသတ္တော တံ ခိပ္ပမေဝ ပဋိဝိနောဒေတွာ ယာစကေ ပရိယေသိတွာပိ ဒေတိ၊ ယဉ္စ ဒေယျဝတ္ထု ပရိတ္တံ ယာစကောပိ ပစ္စုပဋ္ဌိတော၊ တံ အစိန္တေတွာပိ အတ္တာနံ ဗာဓေတွာ ဒေန္တော ယာစကံ သမ္မာနေတိ ယထာ တံ အကိတ္တိပဏ္ဍိတော။ န စ မဟာပုရိသော အတ္တနော ပုတ္တဒါရဒါသကမ္မကရပေါရိသေ ယာစိတော တေ အသညာပိတေ ဒေါမနဿပ္ပတ္တေ ယာစကာနံ ဒေတိ၊ သမ္မဒေဝ ပန သညာပိတေ သောမနဿပ္ပတ္တေ ဒေတိ။ ဒေန္တော စ ယက္ခရက္ခသပိသာစာဒီနံ ဝါ မနုဿာနံ ကုရူရကမ္မန္တာနံ ဝါ ဇာနန္တော န ဒေတိ၊ တထာ ရဇ္ဇမ္ပိ တာဒိသာနံ န ဒေတိ။ ယေ လောကဿ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အနတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ယေ ပန ဓမ္မိကာ ဓမ္မေန လောကံ ပါလေန္တိ၊ တေသံ ဒေတိ။ ဧဝံ တာဝ ဗာဟိရဒါနေ ပဋိပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အဇ္ဈတ္တိကဒါနံ ပန ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကထံ? ယထာ နာမ ကောစိ ပုရိသော ဃာသစ္ဆာဒနဟေတု အတ္တာနံ ပရဿ နိဿဇ္ဇတိ၊ ဝိဓေယျဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ဒါသဗျံ၊ ဧဝမေဝ မဟာပုရိသော သမ္ဗောဓိဟေတု နိရာမိသစိတ္တော သတ္တာနံ အနုတ္တရံ ဟိတသုခံ ဣစ္ဆန္တော အတ္တနော ဒါနပါရမိံ ပရိပူရေတုကာမော အတ္တာနံ ပရဿ နိဿဇ္ဇတိ၊ ဝိဓေယျဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ ယထာကာမကရဏီယတံ။ ကရစရဏနယနာဒိအင်္ဂပစ္စင်္ဂံ တေန တေန အတ္ထိကာနံ အကမ္ပိတော အနောလီနော အနုပ္ပဒေတိ၊ န တတ္ထ သဇ္ဇတိ န သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ ယထာ တံ ဗာဟိရဝတ္ထုသ္မိံ၊ တထာ ဟိ မဟာပုရိသော ဒွီဟိ အာကာရေဟိ ဗာဟိရဝတ္ထုံ ပရိစ္စဇတိ ယထာသုခံ ပရိဘောဂါယ ဝါ ယာစကာနံ တေသံ မနောရထံ ပရိပူရေန္တော၊ အတ္တနော ဝသီဘာဝါယ ဝါ၊ တတ္ထ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ မုတ္တစာဂေါ၊ ဧဝမဟံ နိဿင်္ဂဘာဝနာယ သမ္ဗောဓိံ ပါပုဏိဿာမီတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယံ အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထု ဒီယမာနံ ယာစကဿ ဧကန္တေနေဝ ဟိတာယ သံဝတ္တတိ၊ တံ ဒေတိ၊ န ဣတရံ။ န စ မဟာပုရိသော မာရဿ မာရကာယိကာနံ ဒေဝတာနံ ဝါ ဝိဟိံသာဓိပ္ပာယာနံ အတ္တနော အတ္တဘာဝံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဝါ ဇာနမာနော ဒေတိ ‘‘မာ တေသံ အနတ္ထော အဟောသီ’’တိ။ ယထာ စ မာရကာယိကာနံ၊ ဧဝံ တေဟိ အနွာဝိဋ္ဌာနမ္ပိ န ဒေတိ၊ နပိ ဥမ္မတ္တကာနံ။ ဣတရေသံ ပန ယာစိယမာနော သမနန္တရမေဝ ဒေတိ၊ တာဒိသာယ ယာစနာယ ဒုလ္လဘဘာဝတော တာဒိသဿ စ ဒါနဿ ဒုက္ကရဘာဝတော။

အဘယဒါနံ ပန ရာဇတော စောရတော အဂ္ဂိတော ဥဒကတော ဝေရိပုဂ္ဂလတော သီဟဗျဂ္ဃာဒိဝါဠမိဂတော နာဂယက္ခရက္ခသပိသာစာဒိတော သတ္တာနံ ဘယေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ တတော ပရိတ္တာဏဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဓမ္မဒါနံ ပန အသံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ အဝိပရီတာ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဩပါယိကော ဟိတဿ ဥပဒေသော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဝသေန ယေန သာသနေ အနောတိဏ္ဏာနံ အဝတာရဏံ ဩတိဏ္ဏာနံ ပရိပါစနံ။ တတ္ထာယံ နယော – သင်္ခေပတော တာဝ ဒါနကထာ သီလကထာ သဂ္ဂကထာ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ သံကိလေသော စ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသော။ ဝိတ္ထာရတော ပန သာဝကဗောဓိယံ အဓိမုတ္တစိတ္တာနံ သရဏဂမနံ သီလသံဝရော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂေါ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု ကမ္မကရဏဝသေန သမထာနုယောဂေါ ရူပကာယာဒီသု ဝိပဿနာဘိနိဝေသေသု ယထာရဟံ အဘိနိဝေသမုခေန ဝိပဿနာနုယောဂေါ၊ တထာ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပဒါ သမ္မတ္တဂဟဏံ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ဆ အဘိညာ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကဗောဓီတိ ဧတေသံ ဂုဏသံကိတ္တနဝသေန ယထာရဟံ တတ္ထ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာပနာ ပရိယောဒပနာ စ။ တထာ ပစ္စေကဗောဓိယံ သမ္မာသမ္ဗောဓိယဉ္စ အဓိမုတ္တာနံ သတ္တာနံ ယထာရဟံ ဒါနာဒိပါရမီနံ သဘာဝရသလက္ခဏာဒိသံကိတ္တနမုခေန တီသုပိ အဝတ္ထာသု တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ မဟာနုဘာဝတာဝိဘာဝနေန ယာနဒွယေ ပတိဋ္ဌာပနာ ပရိယောဒပနာ စ။ ဧဝံ မဟာပုရိသော သတ္တာနံ ဓမ္မဒါနံ ဒေတိ။

တထာ မဟာပုရိသော သတ္တာနံ အာမိသဒါနံ ဒေန္တော ‘‘ဣမိနာဟံ ဒါနေန သတ္တာနံ အာယုဝဏ္ဏသုခဗလပဋိဘာနာဒိသမ္ပတ္တိဉ္စ ရမဏီယံ အဂ္ဂဖလသမ္ပတ္တိဉ္စ နိပ္ဖာဒေယျ’’န္တိ အန္နဒါနံ ဒေတိ၊ တထာ သတ္တာနံ ကာမကိလေသပိပါသာဝူပသမာယ ပါနံ ဒေတိ၊ တထာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ဟိရောတ္တပ္ပာလင်္ကာရဿ စ နိပ္ဖတ္တိယာ ဝတ္ထာနိ ဒေတိ၊ တထာ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ စေဝ နိဗ္ဗာနသုခဿ စ နိပ္ဖတ္တိယာ ယာနံ ဒေတိ၊ တထာ သီလဂန္ဓနိပ္ဖတ္တိယာ ဂန္ဓံ ဒေတိ၊ တထာ ဗုဒ္ဓဂုဏသောဘာနိပ္ဖတ္တိယာ မာလာဝိလေပနံ ဒေတိ၊ ဗောဓိမဏ္ဍာသနနိပ္ဖတ္တိယာ အာသနံ ဒေတိ၊ တထာဂတသေယျာနိပ္ဖတ္တိယာ သေယျံ ဒေတိ၊ သရဏဘာဝနိပ္ဖတ္တိယာ အာဝသထံ ဒေတိ၊ ပဉ္စစက္ခုပဋိလာဘာယ ပဒီပေယျံ ဒေတိ၊ ဗျာမပ္ပဘာနိပ္ဖတ္တိယာ ရူပဒါနံ ဒေတိ၊ ဗြဟ္မဿရနိပ္ဖတ္တိယာ သဒ္ဒဒါနံ ဒေတိ၊ သဗ္ဗလောကဿ ပိယဘာဝါယ ရသဒါနံ ဒေတိ၊ ဗုဒ္ဓသုခုမာလဘာဝါယ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ ဒေတိ၊ အဇရာမရဘာဝါယ ဘေသဇ္ဇဒါနံ ဒေတိ၊ ကိလေသဒါသဗျဝိမောစနတ္ထံ ဒါသာနံ ဘုဇိဿတာဒါနံ ဒေတိ၊ သဒ္ဓမ္မာဘိရတိယာ အနဝဇ္ဇခိဍ္ဍာရတိဟေတုဒါနံ ဒေတိ၊ သဗ္ဗေပိ သတ္တေ အရိယာယ ဇာတိယာ အတ္တနော ပုတ္တဘာဝူပနယနာယ ပုတ္တဒါနံ ဒေတိ၊ သကလဿပိ လောကဿ ပတိဘာဝူပဂမနာယ ဒါရဒါနံ ဒေတိ၊ သုဘလက္ခဏသမ္ပတ္တိယာ သုဝဏ္ဏမဏိမုတ္တာပဝါဠာဒိဒါနံ၊ အနုဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ နာနာဝိဓဝိဘူသနဒါနံ၊ သဒ္ဓမ္မကောသာဓိဂမာယ ဝိတ္တကောသဒါနံ၊ ဓမ္မရာဇဘာဝါယ ရဇ္ဇဒါနံ၊ ဈာနာဒိသမ္ပတ္တိယာ အာရာမုယျာနတဠာကဝနဒါနံ၊ စက္ကင်္ကိတေဟိ ပါဒေဟိ ဗောဓိမဏ္ဍူပသင်္ကမနာယ စရဏဒါနံ၊ စတုရောဃနိတ္ထရဏာယ သတ္တာနံ သဒ္ဓမ္မဟတ္ထဒါနတ္ထံ ဟတ္ထဒါနံ၊ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဒိပဋိလာဘာယ ကဏ္ဏနာသာဒိဒါနံ၊ သမန္တစက္ခုပဋိလာဘာယ စက္ခုဒါနံ၊ ‘‘ဒဿနသဝနာနုဿရဏပါရိစရိယာဒီသု သဗ္ဗကာလံ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဟိတသုခါဝဟော၊ သဗ္ဗလောကေန စ ဥပဇီဝိတဗ္ဗော မေ ကာယော ဘဝေယျာ’’တိ မံသလောဟိတာဒိဒါနံ၊ ‘‘သဗ္ဗလောကုတ္တမော ဘဝေယျ’’န္တိ ဥတ္တမင်္ဂဒါနံ ဒေတိ။

ဧဝံ ဒဒန္တော စ န အနေသနာယ ဒေတိ၊ န စ ပရောပဃာတေန၊ န ဘယေန၊ န လဇ္ဇာယ၊ န ဒက္ခိဏေယျရောသနေန၊ န ပဏီတေ သတိ လူခံ၊ န အတ္တုက္ကံသနေန၊ န ပရဝမ္ဘနေန၊ န ဖလာဘိသင်္ခါယ၊ န ယာစကဇိဂုစ္ဆာယ၊ န အစိတ္တီကာရေန ဒေတိ၊ အထ ခေါ သက္ကစ္စံ ဒေတိ၊ သဟတ္ထေန ဒေတိ၊ ကာလေန ဒေတိ၊ စိတ္တီကတွာ ဒေတိ၊ အဝိဘာဂေန ဒေတိ။ တီသု ကာလေသု သောမနဿိတော ဒေတိ၊ တတော ဧဝ စ ဒတွာ န ပစ္ဆာနုတာပီ ဟောတိ။ န ပဋိဂ္ဂါဟကဝသေန မာနာဝမာနံ ကရောတိ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကာနံ ပိယသမုဒါစာရော ဟောတိ ဝဒညူ ယာစယောဂေါ သပရိဝါရဒါယကော။ အန္နဒါနဉှိ ဒေန္တော ‘‘တံ သပရိဝါရံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝတ္ထာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေတိ။ တထာ ဝတ္ထဒါနံ ဒေန္တော ‘‘တံ သပရိဝါရံ ကတွာ ဒဿာမီ’’တိ အန္နာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဒေတိ။ ယာနဒါနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တထာ ရူပဒါနံ ဒေန္တော ဣတရာရမ္မဏာနိပိ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ ဒေတိ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တတ္ထ ရူပဒါနံ နာမ နီလပီတလောဟိတဩဒါတာဒိဝဏ္ဏာသု ပုပ္ဖဝတ္ထဓာတူသု အညတရံ လဘိတွာ ရူပဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘‘ရူပဒါနံ ဒဿာမိ၊ ရူပဒါနံ မယှ’’န္တိ စိန္တေတွာ တာဒိသေ ဒက္ခိဏေယျေ ဒါနံ ပတိဋ္ဌာပေတိ သဝတ္ထုကံ ကတွာ။ ဧတံ ရူပဒါနံ နာမ။

သဒ္ဒဒါနံ ပန ဘေရိသဒ္ဒါဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သဒ္ဒံ ကန္ဒမူလာနိ ဝိယ ဥပ္ပာဋေတွာ နီလုပ္ပလဟတ္ထကံ ဝိယ စ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ သဝတ္ထုကံ ပန ကတွာ ဒေန္တော သဒ္ဒဒါနံ ဒေတိ နာမ။ တသ္မာ ယဒါ ‘‘သဒ္ဒဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဘေရိမုဒိင်္ဂါဒီသု အညတရေန တူရိယေန တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဥပဟာရံ ကရောတိ ကာရေတိ စ၊ ‘‘သဒ္ဒဒါနံ မေ’’တိ ဘေရိအာဒီနိ ဌပေတိ ဌပါပေတိ စ။ ဓမ္မကထိကာနံ ပန သရဘေသဇ္ဇံ တေလဖာဏိတာဒိံ ဒေတိ၊ ဓမ္မဿဝနံ ဃောသေတိ၊ သရဘညံ ဘဏတိ၊ ဓမ္မကထံ ကထေတိ၊ ဥပနိသိန္နကကထံ အနုမောဒနကထဉ္စ ကရောတိ ကာရေတိ စ၊ တဒါ သဒ္ဒဒါနံ နာမ ဟောတိ။

တထာ ဂန္ဓဒါနံ မူလဂန္ဓာဒီသု အညတရံ ရဇနီယံ ဂန္ဓဝတ္ထုံ ပိံသိတမေဝ ဝါ ဂန္ဓံ ယံကိဉ္စိ လဘိတွာ ဂန္ဓဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘‘ဂန္ဓဒါနံ ဒဿာမိ၊ ဂန္ဓဒါနံ မယှ’’န္တိ ဗုဒ္ဓရတနာဒီနံ ပူဇံ ကရောတိ ကာရေတိ စ၊ ဂန္ဓပူဇနတ္ထာယ အဂရုစန္ဒနာဒိကေ ဂန္ဓဝတ္ထုကေ ပရိစ္စဇတိ။ ဣဒံ ဂန္ဓဒါနံ။

တထာ မူလရသာဒီသု ယံကိဉ္စိ ရဇနီယံ ရသဝတ္ထုံ လဘိတွာ ရသဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘‘ရသဒါနံ ဒဿာမိ၊ ရသဒါနံ မယှ’’န္တိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဒေတိ၊ ရသဝတ္ထုမေဝ ဝါ ဓညဂဝါဒိကံ ပရိစ္စဇတိ။ ဣဒံ ရသဒါနံ။

တထာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ မဉ္စပီဌာဒိဝသေန အတ္ထရဏပါဝုရဏာဒိဝသေန စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယဒါ ဟိ မဉ္စပီဌဘိသိဗိမ္ဗောဟနာဒိကံ နိဝါသနပါရုပနာဒိကံ ဝါ သုခသမ္ဖဿံ ရဇနီယံ အနဝဇ္ဇံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝတ္ထုံ လဘိတွာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ ဒဿာမိ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ မယှ’’န္တိ ဒက္ခိဏေယျာနံ ဒေတိ။ ယထာဝုတ္တံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝတ္ထုံ လဘိတွာ ပရိစ္စဇတိ၊ ဣဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါနံ။

ဓမ္မဒါနံ ပန ဓမ္မာရမ္မဏဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဩဇပါနဇီဝိတဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဩဇာဒီသု ဟိ အညတရံ ရဇနီယံ ဝတ္ထုံ လဘိတွာ ဓမ္မာရမ္မဏဝသေန အာဘုဇိတွာ ‘‘ဓမ္မဒါနံ ဒဿာမိ၊ ဓမ္မဒါနံ မယှ’’န္တိ သပ္ပိနဝနီတာဒိဩဇဒါနံ ဒေတိ။ အမ္ဗပါနာဒိအဋ္ဌဝိဓပါနဒါနံ ဒေတိ၊ ဇီဝိတဒါနန္တိ အာဘုဇိတွာ သလာကဘတ္တပက္ခိကဘတ္တာဒီနိ ဒေတိ၊ အဖာသုကဘာဝေန အဘိဘူတာနံ ဗျာဓိတာနံ ဝေဇ္ဇေ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ၊ ဇာလံ ဖာလာပေတိ၊ ကုမိနံ ဝိဒ္ဓံသာပေတိ၊ သကုဏပဉ္ဇရံ ဝိဒ္ဓံသာပေတိ၊ ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါနံ သတ္တာနံ ဗန္ဓနမောက္ခံ ကာရေတိ၊ မာဃာတဘေရိံ စရာပေတိ၊ အညာနိ စ သတ္တာနံ ဇီဝိတပရိတ္တာဏတ္ထံ ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ ကာရာပေတိ စ။ ဣဒံ ဓမ္မဒါနံ နာမ။

သဗ္ဗမေတံ ယထာဝုတ္တံ ဒါနသမ္ပဒံ သကလလောကဟိတသုခါယ ပရိဏာမေတိ။ အတ္တနော စ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ အကုပ္ပာယ ဝိမုတ္တိယာ အပရိက္ခယဿ ဆန္ဒဿ အပရိက္ခယဿ ဝီရိယဿ အပရိက္ခယဿ သမာဓိဿ အပရိက္ခယဿ ပဋိဘာနဿ အပရိက္ခယဿ ဉာဏဿ အပရိက္ခယာယ ဝိမုတ္တိယာ ပရိဏာမေတိ ။ ဣမဉ္စ ဒါနပါရမိံ ပဋိပဇ္ဇန္တေန မဟာသတ္တေန ဇီဝိတေ အနိစ္စသညာ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ တထာ ဘောဂေသု၊ ဗဟုသာဓာရဏတာ စ နေသံ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ သတ္တေသု စ မဟာကရုဏာ သတတံ သမိတံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ ဘောဂေ ဂဟေတဗ္ဗသာရံ ဂဏှန္တော အာဒိတ္တတော ဝိယ အဂါရတော သဗ္ဗံ သာပတေယျံ အတ္တာနဉ္စ ဗဟိ နီဟရန္တော န ကိဉ္စိ သေသေတိ၊ န ကတ္ထစိ ဝိဘာဂံ ကရောတိ၊ အညဒတ္ထု နိရပေက္ခော နိဿဇ္ဇတိ ဧဝ။ အယံ တာဝ ဒါနပါရမိယာ ပဋိပတ္တိက္ကမော။

သီလပါရမိယာ ပန အယံ ပဋိပတ္တိက္ကမော – ယသ္မာ သဗ္ဗညုသီလာလင်္ကာရေဟိ သတ္တေ အလင်္ကရိတုကာမေန မဟာပုရိသေန အာဒိတော အတ္တနော ဧဝ တာဝ သီလံ ဝိသောဓေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ စ စတူဟိ အာကာရေဟိ သီလံ ဝိသုဇ္ဈတိ – အဇ္ဈာသယဝိသုဒ္ဓိတော၊ သမာဒါနတော၊ အဝီတိက္ကမနတော၊ သတိ စ ဝီတိက္ကမေ ပုန ပဋိပါကတိကကရဏတော။ ဝိသုဒ္ဓါသယတာယ ဟိ ဧကစ္စော အတ္တာဓိပတိ ဟုတွာ ပါပဇိဂုစ္ဆနသဘာဝေါ အဇ္ဈတ္တံ ဟိရိဓမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သုပရိသုဒ္ဓသမာစာရော ဟောတိ။ တထာ ပရတော သမာဒါနေ သတိ ဧကစ္စော လောကာဓိပတိ ဟုတွာ ပါပတော ဥတ္တသန္တော ဩတ္တပ္ပဓမ္မံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သုပရိသုဒ္ဓသမာစာရော ဟောတိ။ ဣတိ ဥဘယထာပိ ဧတေ အဝီတိက္ကမနတော သီလေ ပတိဋ္ဌဟန္တိ။ အထ ပန ကဒါစိ သတိသမ္မောသေန သီလဿ ခဏ္ဍာဒိဘာဝေါ သိယာ။ တာယယေဝ ယထာဝုတ္တာယ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပတ္တိယာ ခိပ္ပမေဝ နံ ဝုဋ္ဌာနာဒိနာ ပဋိပါကတိကံ ကရောတိ။

တယိဒံ သီလံ ဝါရိတ္တံ၊ စာရိတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တတ္ထာယံ ဗောဓိသတ္တဿ ဝါရိတ္တသီလေ ပဋိပတ္တိက္ကမော – သဗ္ဗသတ္တေသု တထာ ဒယာပန္နစိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ယထာ သုပိနန္တေနပိ န အာဃာတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ပရူပကာရနိရတတာယ ပရသန္တကော အလဂဒ္ဒေါ ဝိယ န ပရာမသိတဗ္ဗော။ သစေ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ၊ အဗြဟ္မစရိယတောပိ အာရာစာရီ ဟောတိ သတ္တဝိဓမေထုနသံယောဂဝိရဟိတော၊ ပဂေဝ ပရဒါရဂမနတော။ သစေ ပန အပဗ္ဗဇိတော ဂဟဋ္ဌော သမာနော ပရေသံ ဒါရေသု သဒါ ပါပကံ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပာဒေတိ။ ကထေန္တော စ သစ္စံ ဟိတံ ပိယံ ဝစနံ ပရိမိတမေဝ စ ကာလေန ဓမ္မိံ ကထံ ဘာသိတာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော အဝိပရီတဒဿနော ကမ္မဿကတဉာဏေန စ သမန္နာဂတော သမ္မဂ္ဂတေသု သမ္မာပဋိပန္နေသု နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓါ ဟောတိ နိဝိဋ္ဌပေမော။

ဣတိ စတုရာပါယဝဋ္ဋဒုက္ခာနံ ပထဘူတေဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ အကုသလဓမ္မေဟိ စ ဩရမိတွာ သဂ္ဂမောက္ခာနံ ပထဘူတေသု ကုသလကမ္မပထေသု ပတိဋ္ဌိတဿ မဟာပုရိသဿ ပရိသုဒ္ဓါသယပယောဂတာယ ယထာဘိပတ္ထိတာ သတ္တာနံ ဟိတသုခူပသံဟိတာ မနောရထာ သီဃံ သီဃံ အဘိနိပ္ဖဇ္ဇန္တိ၊ ပါရမိယော ပရိပူရေန္တိ။ ဧဝံဘူတော ဟိ အယံ။ တတ္ထ ဟိံသာနိဝတ္တိယာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယဒါနံ ဒေတိ၊ အပ္ပကသိရေနေဝ မေတ္တာဘာဝနံ သမ္ပာဒေတိ၊ ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသေ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင်္ကော၊ ဒီဃာယုကော သုခဗဟုလော လက္ခဏဝိသေသေ ပါပုဏာတိ၊ ဒေါသဝါသနဉ္စ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။

တထာ အဒိန္နာဒါနနိဝတ္တိယာ စောရာဒီဟိ အသာဓာရဏေ ဘောဂေ အဓိဂစ္ဆတိ။ ပရေဟိ အနာသင်္ကနီယော ပိယော မနာပေါ ဝိဿသနီယော ဝိဘဝသမ္ပတ္တီသု အလဂ္ဂစိတ္တော ပရိစ္စာဂသီလော လောဘဝါသနဉ္စ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။

အဗြဟ္မစရိယနိဝတ္တိယာ အလောလော ဟောတိ သန္တကာယစိတ္တော၊ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ အပရိသင်္ကနီယော ၊ ကလျာဏော စဿ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိ၊ အလဂ္ဂစိတ္တော ဟောတိ မာတုဂါမေသု အလုဒ္ဓါသယော၊ နေက္ခမ္မဗဟုလော လက္ခဏဝိသေသေ အဓိဂစ္ဆတိ၊ လောဘဝါသနဉ္စ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။

မုသာဝါဒနိဝတ္တိယာ သတ္တာနံ ပမာဏဘူတော ဟောတိ ပစ္စယိကော ထေတော အာဒေယျဝစနော၊ ဒေဝတာနံ ပိယော မနာပေါ၊ သုရဘိဂန္ဓမုခေါ အာရက္ခိတကာယဝစီသမာစာရော၊ လက္ခဏဝိသေသေ စ အဓိဂစ္ဆတိ၊ ကိလေသဝါသနဉ္စ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။

ပေသုညနိဝတ္တိယာ ပရူပက္ကမေဟိပိ အဘေဇ္ဇကာယော ဟောတိ အဘေဇ္ဇပရိဝါရော၊ သဒ္ဓမ္မေသု စ အဘေဇ္ဇနကသဒ္ဓါ၊ ဒဠှမိတ္တော ဘဝန္တရပရိစိတာနံ ဝိယ သတ္တာနံ ဧကန္တပိယော အသံကိလေသဗဟုလော။

ဖရုသဝါစာနိဝတ္တိယာ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ သုခသီလော မဓုရဝစနော သမ္ဘာဝနီယော၊ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော စဿ သရော နိဗ္ဗတ္တတိ။

သမ္ဖပ္ပလာပနိဝတ္တိယာ သတ္တာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ ဂရု ဘာဝနီယော စ အာဒေယျဝစနော ပရိမိတာလာပေါ။ မဟေသက္ခော စ ဟောတိ မဟာနုဘာဝေါ၊ ဌာနုပ္ပတ္တိကေန ပဋိဘာနေန ပဉှာနံ ဗျာကရဏကုသလော၊ ဗုဒ္ဓဘူမိယဉ္စ ဧကာယ ဧဝ ဝါစာယ အနေကဘာသာနံ သတ္တာနံ အနေကေသံ ပဉှာနံ ဗျာကရဏသမတ္ထော ဟောတိ။

အနဘိဇ္ဈာလုတာယ ဣစ္ဆိတလာဘီ ဟောတိ၊ ဥဠာရေသု စ ဘောဂေသု ရုစိံ ပဋိလဘတိ၊ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနံ သမ္မတော ဟောတိ၊ ပစ္စတ္ထိကေဟိ အနဘိဘဝနီယော၊ ဣန္ဒြိယဝေကလ္လံ န ပါပုဏာတိ၊ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော စ ဟောတိ။

အဗျာပါဒေန ပိယဒဿနော ဟောတိ၊ သတ္တာနံ သမ္ဘာဝနီယော ပရဟိတာဘိနန္ဒိတာယ စ သတ္တေ အပ္ပကသိရေနေဝ ပသာဒေတိ၊ အလူခသဘာဝေါ စ ဟောတိ မေတ္တာဝိဟာရီ၊ မဟေသက္ခော စ ဟောတိ မဟာနုဘာဝေါ။

မိစ္ဆာဒဿနာဘာဝေန ကလျာဏေ သဟာယေ ပဋိလဘတိ၊ သီသစ္ဆေဒမ္ပိ ပါပုဏန္တော ပါပကမ္မံ န ကရောတိ၊ ကမ္မဿကတာဒဿနတော အကောတူဟလမင်္ဂလိကော စ ဟောတိ၊ သဒ္ဓမ္မေ စဿ သဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌိတာ ဟောတိ မူလဇာတာ၊ သဒ္ဒဟတိ စ တထာဂတာနံ ဗောဓိံ၊ သမယန္တရေသု နာဘိရမတိ ဥက္ကာရဋ္ဌာနေ ဝိယ ရာဇဟံသော ၊ လက္ခဏတ္တယပရိဇာနနကုသလော ဟောတိ၊ အန္တေ စ အနာဝရဏဉာဏလာဘီ၊ ယာဝ ဗောဓိံ န ပါပုဏာတိ၊ တာဝ တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တနိကာယေ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ ဥဠာရုဠာရာ သမ္ပတ္တိယော ပါပုဏာတိ။ ဣတိ ဟိဒံ သီလံ နာမ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ အဓိဋ္ဌာနံ၊ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပဘဝဘူမိ၊ သဗ္ဗဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အာဒိ စရဏံ မုခံ ပမုခန္တိ ဗဟုမာနနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ကာယဝစီသံယမေ ဣန္ဒြိယဒမနေ အာဇီဝဝိသုဒ္ဓိယံ ပစ္စယပရိဘောဂေသု စ သတိသမ္ပဇညဗလေန အပ္ပမတ္တေန လာဘသက္ကာရသိလောကံ မိတ္တမုခပစ္စတ္ထိကံ ဝိယ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ကိကီဝ အဏ္ဍ’’န္တိအာဒိနာ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇) ဝုတ္တနယေန သက္ကစ္စံ သီလံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ဝါရိတ္တသီလေ ပဋိပတ္တိက္ကမော။

စာရိတ္တသီလေ ပန ပဋိပတ္တိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဣဓ ဗောဓိသတ္တော ကလျာဏမိတ္တာနံ ဂရုဋ္ဌာနိယာနံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ ကာလေန ကာလံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ တထာ တေသံ ကာလေန ကာလံ ဥပဋ္ဌာနံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ ဂိလာနာနံ ကာယဝေယျာဝဋိကံ။ သုဘာသိတပဒါနိ သုတွာ သာဓုကာရံ ကတ္တာ ဟောတိ၊ ဂုဏဝန္တာနံ ဂုဏေ ဝဏ္ဏေတာ ပရေသံ အပကာရေ ခန္တာ၊ ဥပကာရေ အနုဿရိတာ၊ ပုညာနိ အနုမောဒိတာ၊ အတ္တနော ပုညာနိ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပရိဏာမေတာ၊ သဗ္ဗကာလံ အပ္ပမာဒဝိဟာရီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ သတိ စ အစ္စယေ အစ္စယတော ဒိသွာ တာဒိသာနံ သဟဓမ္မိကာနံ ယထာဘူတံ အာဝိကတ္တာ၊ ဥတ္တရိ စ သမ္မာပဋိပတ္တိံ သမ္မဒေဝ ပရိပူရေတာ။

တထာ အတ္တနော အနုရူပါသု အတ္ထူပသံဟိတာသု သတ္တာနံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဒက္ခော အနလသော သဟာယဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပ္ပန္နေသု စ သတ္တာနံ ဗျာဓိအာဒိဒုက္ခေသု ယထာရဟံ ပတိကာရဝိဓာယကော။ ဉာတိဘောဂါဒိဗျသနပတိတေသု သောကာပနောဒနော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝါဝဋ္ဌိတော ဟုတွာ နိဂ္ဂဟာရဟာနံ ဓမ္မေနေဝ နိဂ္ဂဏှနကော ယာဝဒေဝ အကုသလာ ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပနာယ။ ပဂ္ဂဟာရဟာနံ ဓမ္မေနေဝ ပဂ္ဂဏှနကော။ ယာနိ ပုရိမကာနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ဥဠာရတမာနိ ပရမဒုက္ကရာနိ အစိန္တေယျာနုဘာဝါနိ သတ္တာနံ ဧကန္တဟိတသုခါဝဟာနိ စရိတာနိ၊ ယေဟိ နေသံ ဗောဓိသမ္ဘာရာ သမ္မဒေဝ ပရိပါကံ အဂမံသု၊ တာနိ သုတွာ အနုဗ္ဗိဂ္ဂေါ အနုတြာသော တေပိ မဟာပုရိသာ မနုဿာ ဧဝ၊ ကမေန ပန သိက္ခာပါရိပူရိယာ ဘာဝိတတ္တဘာဝါ တာဒိသာယ ဥဠာရတမာယ အာနုဘာဝသမ္ပတ္တိယာ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ မယာပိ သီလာဒိသိက္ခာသု သမ္မဒေဝ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယာယ ပဋိပတ္တိယာ အဟမ္ပိ အနုက္ကမေန သိက္ခံ ပရိပူရေတွာ ဧကန္တတော တံ ပဒံ အနုပါပုဏိဿာမီတိ သဒ္ဓါပုရေစာရိကံ ဝီရိယံ အဝိဿဇ္ဇေန္တော သမ္မဒေဝ သီလေသု ပရိပူရကာရီ ဟောတိ။

တထာ ပဋိစ္ဆန္နကလျာဏော ဟောတိ ဝိဝဋာပရာဓော၊ အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော ဒုက္ခသဟော အပရိတဿနဇာတိကော အနုဒ္ဓတော အနုန္နဠော အစပလော အမုခရော အဝိကိဏ္ဏဝါစော သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ကုဟနာဒိမိစ္ဆာဇီဝရဟိတော အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု အာရဒ္ဓဝီရိယော ပဟိတတ္တော ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခော၊ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကာယေ ဇီဝိတေ ဝါ အပေက္ခံ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ၊ ပဂေဝ အဓိမတ္တံ။ သဗ္ဗေပိ ဒုဿီလျဟေတုဘူတေ ကောဓူပနာဟာဒိကေ ဥပက္ကိလေသေ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ။ အပ္ပမတ္တကေန စ ဝိသေသာဓိဂမေန အပရိတုဋ္ဌော ဟောတိ၊ န သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇတိ၊ ဥပရူပရိ ဝိသေသာဓိဂမာယ ဝါယမတိ။

ယေန ယထာလဒ္ဓါ သမ္ပတ္တိ ဟာနဘာဂိယာ ဝါ ဌိတိဘာဂိယာ ဝါ န ဟောတိ၊ တထာ မဟာပုရိသော အန္ဓာနံ ပရိဏာယကော ဟောတိ၊ မဂ္ဂံ အာစိက္ခတိ၊ ဗဓိရာနံ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သညံ ဒေတိ၊ အတ္ထမနုဂ္ဂါဟေတိ၊ တထာ မူဂါနံ။ ပီဌသပ္ပိကာနံ ပီဌံ ဒေတိ ယာနံ ဒေတိ ဝါဟေတိ ဝါ။ အဿဒ္ဓါနံ သဒ္ဓါပဋိလာဘာယ ဝါယမတိ၊ ကုသီတာနံ ဥဿာဟဇနနာယ၊ မုဋ္ဌဿတီနံ သတိသမာယောဂါယ၊ ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာနံ သမာဓိသမ္ပဒါယ၊ ဒုပ္ပညာနံ ပညာဓိဂမာယ ဝါယမတိ။ ကာမစ္ဆန္ဒပရိယုဋ္ဌိတာနံ ကာမစ္ဆန္ဒပဋိဝိနောဒနာယ ဝါယမတိ။ ဗျာပါဒထိနမိဒ္ဓဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌိတာနံ ဝိစိကိစ္ဆာဝိနောဒနာယ ဝါယမတိ။ ကာမဝိတက္ကာဒိအပကတာနံ ကာမဝိတက္ကာဒိမိစ္ဆာဝိတက္ကဝိနောဒနာယ ဝါယမတိ။ ပုဗ္ဗကာရီနံ သတ္တာနံ ကတညုတံ နိဿာယ ပုဗ္ဗဘာသီ ပိယဝါဒီ သင်္ဂါဟကော သဒိသေန အဓိကေန ဝါ ပစ္စုပကာရေန သမ္မာနေတာ ဟောတိ။

အာပဒါသု သဟာယကိစ္စံ အနုတိဋ္ဌတိ။ တေသံ တေသဉ္စ သတ္တာနံ ပကတိသဘာဝဉ္စ ပရိဇာနိတွာ ယေဟိ ယထာ သံဝသိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တေဟိ တထာ သံဝသတိ။ ယေသု စ ယထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဟောတိ၊ တေသု တထာ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တဉ္စ ခေါ အကုသလတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ ကုသလေ ပတိဋ္ဌာပနဝသေန၊ န အညထာ။ ပရစိတ္တာနုရက္ခဏာ ဟိ ဗောဓိသတ္တာနံ ယာဝဒေဝ ကုသလာဘိဝဍ္ဎိယာ။ တထာ ဟိတဇ္ဈာသယေနာပိ ပရော န ဟိံသိတဗ္ဗော၊ န ဘဏ္ဍိတဗ္ဗော၊ န မင်္ကုဘာဝမာပါဒေတဗ္ဗော၊ န ပရဿ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဂ္ဂဟဋ္ဌာနေ န စောဒေတဗ္ဗော၊ န နီစတရံ ပဋိပန္နဿ အတ္တာ ဥစ္စတရေ ဌပေတဗ္ဗော၊ န စ ပရေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသေဝိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န အတိသေဝိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န အကာလသေဝိနာ။

သေဝိတဗ္ဗယုတ္တေ ပန သတ္တေ ဒေသကာလာနုရူပံ သေဝတိ။ န စ ပရေသံ ပုရတော ပိယေ ဝိဂရဟတိ၊ အပ္ပိယေ ဝါ ပသံသတိ။ န အဝိဿဋ္ဌဝိဿာသီ ဟောတိ။ န ဓမ္မိကံ ဥပနိမန္တနံ ပဋိက္ခိပတိ။ န သညတ္တိံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ နာဓိကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ သဒ္ဓါသမ္ပန္နေ သဒ္ဓါနိသံသကထာယ သမ္ပဟံသတိ။ သီလသုတစာဂပညာသမ္ပန္နေ ပညာသမ္ပန္နကထာယ သမ္ပဟံသတိ။ သစေ ပန ဗောဓိသတ္တော အဘိညာဗလပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ ပမာဒါပန္နေ သတ္တေ အဘိညာဗလေန ယထာရဟံ နိရယာဒိကေ ဒဿေန္တော သံဝေဇေတွာ အဿဒ္ဓါဒိကေ သဒ္ဓါဒီသု ပတိဋ္ဌာပေတိ။ သာသနေ ဩတာရေတိ။ သဒ္ဓါဒိဂုဏသမ္ပန္နေ ပရိပါစေတိ။ ဧဝမယံ မဟာပုရိသဿ စာရိတ္တဘူတော အပရိမာဏော ပုညာဘိသန္ဒော ကုသလာဘိသန္ဒော ဥပရူပရိ အဘိဝဍ္ဎတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပိ စ ယာ သာ ‘‘ကိံ သီလံ ကေနဋ္ဌေန သီလ’’န္တိအာဒိနာ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ သီလ’’န္တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရတော သီလဿ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၆ အာဒယော) ဝုတ္တာ၊ သာ သဗ္ဗာပိ ဣဓ အာဟရိတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ သာဝကဗောဓိသတ္တဝသေန သီလကထာ အာဂတာ၊ ဣဓ မဟာဗောဓိသတ္တဝသေန ကရုဏူပါယကောသလ္လပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ ယတော ဣဒံ သီလံ မဟာပုရိသော ယထာ န အတ္တနော ဒုဂ္ဂတိယံ ပရိက္ကိလေသဝိမုတ္တိယာ သုဂတိယမ္ပိ၊ န ရဇ္ဇသမ္ပတ္တိယာ၊ န စက္ကဝတ္တိ၊ န ဒေဝ၊ န သက္က၊ န မာရ၊ န ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိယာ ပရိဏာမေတိ၊ တထာ န အတ္တနော တေဝိဇ္ဇတာယ၊ န ဆဠဘိညတာယ ၊ န စတုပ္ပဋိသမ္ဘိဒါဓိဂမာယ၊ န သာဝကဗောဓိယာ၊ န ပစ္စေကဗောဓိယာ၊ ပရိဏာမေတိ၊ အထ ခေါ သဗ္ဗညုဘာဝေန သဗ္ဗသတ္တာနံ အနုတ္တရသီလာလင်္ကာရသမ္ပာဒနတ္ထမေဝ ပရိဏာမေတီတိ။ အယံ သီလပါရမိယာ ပဋိပတ္တိက္ကမော။

တထာ ယသ္မာ ကရုဏူပါယကောသလ္လပရိဂ္ဂဟိတာ အာဒီနဝဒဿနပုဗ္ဗင်္ဂမာ ကာမေဟိ စ ဘဝေဟိ စ နိက္ခမနဝသေန ပဝတ္တာ ကုသလစိတ္တုပ္ပတ္တိ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ တသ္မာ သကလသံကိလေသနိဝါသနဋ္ဌာနတာယ ပုတ္တဒါရာဒီဟိ မဟာသမ္ဗာဓတာယ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိနာနာဝိဓကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာနဗျာကုလတာယ စ ဃရာဝါသဿ နေက္ခမ္မသုခါဒီနံ အနောကာသတံ၊ ကာမာနဉ္စ သတ္ထဓာရာလဂ္ဂမဓုဗိန္ဒု ဝိယ စ အဝလိယှမာနာ ပရိတ္တဿာဒါ ဝိပုလာနတ္ထာနုဗန္ဓာတိ စ၊ ဝိဇ္ဇုလတောဘာသေန ဂဟေတဗ္ဗနစ္စံ ဝိယ ပရိတ္တကာလူပလဗ္ဘာ၊ ဥမ္မတ္တကာလင်္ကာရော ဝိယ ဝိပရီတသညာယ အနုဘဝိတဗ္ဗာ၊ ကရီသာဝစ္ဆာဒနာ ဝိယ ပတိကာရဘူတာ၊ ဥဒကတေမိတင်္ဂုလိယာ တနူဒကပါနံ ဝိယ အတိတ္တိကရာ၊ ဆာတဇ္ဈတ္တဘောဇနံ ဝိယ သာဗာဓာ၊ ဗဠိသာမိသံ ဝိယ ဗျသနသန္နိပါတကာရဏံ၊ အဂ္ဂိသန္တာပေါ ဝိယ ကာလတ္တယေပိ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုဘူတာ၊ မက္ကဋလေပေါ ဝိယ ဗန္ဓနိမိတ္တံ၊ ဃာတကာဝစ္ဆာဒနာ ဝိယ အနတ္ထစ္ဆာဒနာ၊ သပတ္တဂါမဝါသော ဝိယ ဘယဋ္ဌာနဘူတာ၊ ပစ္စတ္ထိကပေါသကော ဝိယ ကိလေသမာရာဒီနံ အာမိသဘူတာ၊ ဆဏသမ္ပတ္တိယော ဝိယ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ၊ ကောဋရဂ္ဂိ ဝိယ အန္တောဒါဟကာ၊ ပုရာဏကူပါဝလမ္ဗီဗီရဏမဓုပိဏ္ဍံ ဝိယ အနေကာဒီနဝါ၊ လောဏူဒကပါနံ ဝိယ ပိပါသာဟေတုဘူတာ၊ သုရာမေရယံ ဝိယ နီစဇနသေဝိတာ၊ အပ္ပဿာဒတာယ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာတိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၄၊ ၂။၄၂၊ ပါစိ။ ၄၁၇၊ မဟာနိ။ ၃၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၄၇) စ နယေန အာဒီနဝံ သလ္လက္ခေတွာ တဗ္ဗိပရိယာယေန နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပဿန္တေန နေက္ခမ္မပဝိဝေကဥပသမသုခါဒီသု နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တေန နေက္ခမ္မပါရမိယံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ ပန နေက္ခမ္မံ ပဗ္ဗဇ္ဇာမူလကံ၊ တသ္မာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ တာဝ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇမနုတိဋ္ဌန္တေန စ မဟာသတ္တေန အသတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကမ္မဝါဒီနံ ကိရိယဝါဒီနံ တာပသပရိဗ္ဗာဇကာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ အနုဋ္ဌာတဗ္ဗာ။

ဥပ္ပန္နေသု ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေသု တေသံ သာသနေ ဧဝ ပဗ္ဗဇိတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ယထာဝုတ္တေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတေန တဿာ ဧဝ ဟိ သီလပါရမိယာ ဝေါဒါပနတ္ထံ ဓုတဂုဏာ သမာဒါတဗ္ဗာ။ သမာဒိန္နဓုတဓမ္မာ ဟိ မဟာပုရိသာ သမ္မဒေဝ တေ ပရိဟရန္တာ အပ္ပိစ္ဆာသန္တုဋ္ဌာသလ္လေခပဝိဝေကအသံသဂ္ဂဝီရိယာရမ္ဘသုဘရတာဒိ- ဂုဏသလိလဝိက္ခာလိတကိလေသမလတာယ အနဝဇ္ဇသီလဝတဂုဏပရိသုဒ္ဓသဗ္ဗသမာစာရာ ပေါရာဏေ အရိယဝံသတ္တယေ ပတိဋ္ဌိတာ စတုတ္ထံ ဘာဝနာရာမတာသင်္ခါတံ အရိယဝံသံ အဓိဂန္တုံ စတ္တာရီသာယ အာရမ္မဏေသု ယထာရဟံ ဥပစာရပ္ပနာဘေဒံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ ဧဝံ ဟိဿ သမ္မဒေဝ နေက္ခမ္မပါရမီ ပရိပူရိတာ ဟောတိ။

ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ တေရသဟိ ဓုတဓမ္မေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အသုဘာနိ၊ ဒသာနုဿတိယော၊ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရာ၊ စတ္တာရော အာရုပ္ပာ၊ ဧကာ သညာ၊ ဧကံ ဝဝတ္ထာနန္တိ စတ္တာရီသာယ သမာဓိဘာဝနာယ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဘာဝနာဝိဓာနဉ္စ ဝိတ္ထာရတော ဝတ္တဗ္ဗာနိ။ တံ ပနေတံ သဗ္ဗံ ယသ္မာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၂ အာဒယော၊ ၄၇၊ ၅၅) သဗ္ဗာကာရတော ဝိတ္ထာရေတွာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ သာဝကဗောဓိသတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ဝသေန ကရုဏူပါယကောသလ္လပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အယမေဝ ဝိသေသောတိ။ ဧဝမေတ္ထ နေက္ခမ္မပါရမိယာ ပဋိပတ္တိက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တထာ ပညာပါရမိံ သမ္ပာဒေတုကာမေန ယသ္မာ ပညာ အာလောကော ဝိယ အန္ဓကာရေန မောဟေန သဟ န ဝတ္တတိ၊ တသ္မာ မောဟကာရဏာနိ တာဝ ဗောဓိသတ္တေန ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထိမာနိ မောဟကာရဏာနိ – အရတိ တန္ဒိ ဝိဇမ္ဘိတာ အာလသိယံ ဂဏသင်္ဂဏိကာရာမတာ နိဒ္ဒါသီလတာ အနိစ္ဆယသီလတာ ဉာဏသ္မိံ အကုတူဟလတာ မိစ္ဆာဓိမာနော အပရိပုစ္ဆကတာ ကာယဿ န သမ္မာပရိဟာရော အသမာဟိတစိတ္တတာ ဒုပ္ပညာနံ ပုဂ္ဂလာနံ သေဝနာ ပညဝန္တာနံ အပယိရုပါသနာ အတ္တပရိဘဝေါ မိစ္ဆာဝိကပ္ပော ဝိပရီတာဘိနိဝေသော ကာယဒဠှိဗဟုလတာ အသံဝေဂသီလတာ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ။ သင်္ခေပတော ယေ ဝါ ပန ဓမ္မေ အာသေဝတော အနုပ္ပန္နာ ပညာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နာ ပရိဟာယတိ။ ဣတိ ဣမာနိ သမ္မောဟကာရဏာနိ ပရိဝဇ္ဇေန္တေန ဗာဟုသစ္စေ ဈာနာဒီသု စ ယောဂေါ ကရဏီယော။

တတ္ထာယံ ဗာဟုသစ္စဿ ဝိသယဝိဘာဂေါ – ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒွါဒသာယတနာနိ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စတ္တာရိ သစ္စာနိ ဗာဝီသတိန္ဒြိယာနိ ဒွါဒသပဒိကော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ တထာ သတိပဋ္ဌာနာဒယော ကုသလာဒိဓမ္မပ္ပကာရဘေဒါ စ၊ ယာနိ စ လောကေ အနဝဇ္ဇာနိ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနာနိ၊ ယေ စ သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနယောဂ္ဂါ ဗျာကရဏဝိသေသာ၊ ဣတိ ဧဝံ ပကာရံ သကလမေဝ သုတဝိသယံ ဥပါယကောသလ္လပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပညာယ သတိယာ ဝီရိယေန စ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟဏသဝနဓာရဏပရိစယပရိပုစ္ဆာဟိ ဩဂါဟေတွာ တတ္ထ စ ပရေသံ ပတိဋ္ဌာပနေန သုတမယာ ပညာ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ။

တထာ သတ္တာနံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဌာနုပ္ပတ္တိကပဋိဘာနဘူတာ အာယာပါယဥပါယကောသလ္လဘူတာ စ ပညာ ဟိတေသိတံ နိဿာယ တတ္ထ တတ္ထ ယထာရဟံ ပဝတ္တေတဗ္ဗာ။ တထာ ခန္ဓာဒီနံ သဘာဝဓမ္မာနံ အာကာရပရိဝိတက္ကနမုခေန တေ နိဇ္ဈာနံ ခမာပေန္တေန စိန္တာမယာ ပညာ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗာ။ ခန္ဓာဒီနံယေဝ ပန သလက္ခဏသာမညလက္ခဏပရိဂ္ဂဟဏဝသေန လောကိယပရိညာ နိဗ္ဗတ္တေန္တေန ပုဗ္ဗဘာဂဘာဝနာပညာ သမ္ပာဒေတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ နာမရူပမတ္တမိဒံ ယထာရဟံ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ နိရုဇ္ဈတိ စ၊ န ဧတ္ထ ကောစိ ကတ္တာ ဝါ ကာရေတာ ဝါ၊ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စံ၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာတိ အဇ္ဈတ္တိကဓမ္မေ ဗာဟိရကဓမ္မေ စ နိဗ္ဗိသေသံ ပရိဇာနန္တော တတ္ထ အာသင်္ဂံ ပဇဟန္တော ပရေ စ တတ္ထ တံ ဇဟာပေန္တော ကေဝလံ ကရုဏာဝသေနေဝ ယာဝ န ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဟတ္ထတလံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တာဝ ယာနတ္တယေ သတ္တေ အဝတာရဏပရိပါစနေဟိ ပတိဋ္ဌပေန္တော ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တိယော အဘိညာယော စ လောကိယာ ဝသီဘာဝံ ပါပေန္တော ပညာယ မတ္ထကံ ပါပုဏာတိ။

တတ္ထ ယာ ဣမာ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဉာဏံ စေတောပရိယဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ယထာကမ္မုပဂဉာဏံ အနာဂတံသဉာဏန္တိ သပရိဘဏ္ဍာ ပဉ္စလောကိယအဘိညာသင်္ခါတာ ဘာဝနာပညာ၊ ယာ စ ခန္ဓာယတနဓာတုဣန္ဒြိယသစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိဘေဒေသု ဘူမိဘူတေသု ဓမ္မေသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေန ဉာဏပရိစယံ ကတွာ သီလဝိသုဒ္ဓိစိတ္တဝိသုဒ္ဓီတိ မူလဘူတာသု ဣမာသု ဒွီသု ဝိသုဒ္ဓီသု ပတိဋ္ဌာယ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ- ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ သရီရဘူတာ ဣမာ ပဉ္စ ဝိသုဒ္ဓိယော သမ္ပာဒေန္တေန ဘာဝေတဗ္ဗာ လောကိယလောကုတ္တရဘေဒါ ဘာဝနာပညာ၊ တာသံ သမ္ပာဒနဝိဓာနံ ယသ္မာ ‘‘တတ္ထ ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောတီတိအာဒိကံ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနံ ကာတုကာမေန အာဒိကမ္မိကေန ယောဂိနာ’’တိအာဒိနာ ‘‘ခန္ဓာတိ ရူပက္ခန္ဓော ဝေဒနာက္ခန္ဓော သညာက္ခန္ဓော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိအာဒိနာ စ ဝိသယဝိဘာဂေန သဒ္ဓိံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၄၃၀ အာဒယော) သဗ္ဗာကာရတော ဝိတ္ထာရေတွာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ သာဝကဗောဓိသတ္တဿ ဝသေန ပညာ အာဂတာ၊ ဣဓ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ဝသေန ကရုဏူပါယကောသလ္လပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိံ အပါပေတွာ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိယံယေဝ ဝိပဿနာ ဌပေတဗ္ဗာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ ဧဝမေတ္ထ ပညာပါရမိယာ ပဋိပတ္တိက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တထာ ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ကတာဘိနီဟာရေန မဟာသတ္တေန ပါရမိပရိပူရဏတ္ထံ သဗ္ဗကာလံ ယုတ္တပ္ပယုတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ အာဗဒ္ဓပရိကရဏေန၊ တသ္မာ ကာလေန ကာလံ ‘‘ကော နု ခေါ အဇ္ဇ မယာ ပုညသမ္ဘာရော ဉာဏသမ္ဘာရော ဝါ ဥပစိတော၊ ကိံ ဝါ မယာ ပရဟိတံ ကတ’’န္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပစ္စဝေက္ခန္တေန သတ္တဟိတတ္ထံ ဥဿာဟော ကရဏီယော။ သဗ္ဗေသမ္ပိ သတ္တာနံ ဥပကာရာယ အတ္တနော ပရိဂ္ဂဟဘူတံ ဝတ္ထု ကာယေ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခစိတ္တေန ဩဿဇိတဗ္ဗံ။ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ သမ္ဗောဓိယံ နိန္နစိတ္တေနေဝ ကာတဗ္ဗံ၊ ဗောဓိယာ ပရိဏာမေတဗ္ဗံ။ ဥဠာရေဟိ ဣတ္တရေဟိ စ ကာမေဟိ ဝိနိဝတ္တစိတ္တေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗာသုပိ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာသု ဥပါယကောသလ္လံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

တသ္မိံ တသ္မိံ သတ္တဟိတေ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ဘဝိတဗ္ဗံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိသဗ္ဗသဟေန အဝိသံဝါဒိနာ။ သဗ္ဗေပိ သတ္တာ အနောဓိသော မေတ္တာယ ကရုဏာယ စ ဖရိတဗ္ဗာ။ ယာ ကာစိ သတ္တာနံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိ၊ သဗ္ဗာ သာ အတ္တနိ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗေသဉ္စ သတ္တာနံ ပုညံ အဗ္ဘနုမောဒိတဗ္ဗံ။ ဗုဒ္ဓါနံ မဟန္တတာ မဟာနုဘာဝတာ အဘိဏှံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗာ။ ယဉ္စ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ ကာယေန ဝါစာယ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ ဗောဓိနိန္နစိတ္တပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဟိ ဥပါယေန ဒါနာဒီသု ယုတ္တပ္ပယုတ္တဿ ထာမဝတော ဒဠှပရက္ကမဿ မဟာသတ္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ အပရိမေယျော ပုညသမ္ဘာရော ဉာဏသမ္ဘာရော စ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဥပစီယတိ။

အပိ စ သတ္တာနံ ပရိဘောဂတ္ထံ ပရိပါလနတ္ထဉ္စ အတ္တနော သရီရံ ဇီဝိတဉ္စ ပရိစ္စဇိတွာ ခုပ္ပိပါသာသီတုဏှဝါတာတပါဒိဒုက္ခပတိကာရော ပရိယေသိတဗ္ဗော ဥပနေတဗ္ဗော စ။ ယဉ္စ ယထာဝုတ္တဒုက္ခပတိကာရဇံ သုခံ အတ္တနာ ပဋိလဘတိ၊ တထာ ရမဏီယေသု အာရာမုယျာနပါသာဒတဠာကာဒီသု အရညာယတနေသု စ ကာယစိတ္တသန္တာပါဘာဝေန အဘိနိဗ္ဗုတတ္တာ အတ္တနာ သုခံ ပဋိလဘတိ၊ ယဉ္စ သုဏာတိ ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မဟာဗောဓိသတ္တာ စ နေက္ခမ္မပဋိပတ္တိယံ ဌိတာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဘူတံ ဤဒိသံ နာမ ဈာနသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝန္တီတိ၊ တံ သဗ္ဗံ သဗ္ဗသတ္တေသု အနောဓိသော ဥပသံဟရတီတိ။ အယံ တာဝ နယော အသမာဟိတဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတဿ။

သမာဟိတဘူမိယံ ပန ပတိဋ္ဌိတော အတ္တနာ ယထာနုဘူတံ ဝိသေသာဓိဂမနိဗ္ဗတ္တံ ပီတိံ ပဿဒ္ဓိံ သုခံ သမာဓိံ ယထာဘူတဉာဏဉ္စ သတ္တေသု အဓိမုစ္စန္တော ဥပသံဟရတိ ပရိဏာမေတိ။ တထာ မဟတိ သံသာရဒုက္ခေ တဿ စ နိမိတ္တဘူတေ ကိလေသာဘိသင်္ခါရဒုက္ခေ နိမုဂ္ဂံ သတ္တနိကာယံ ဒိသွာ တတြာပိ ဆေဒနဘေဒနဖာလနပိံသနဂ္ဂိသန္တာပါဒိဇနိတာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ နိရန္တရံ စိရကာလံ ဝေဒိယန္တေ နာရကေ၊ အညမညံ ကုဇ္ဈနသန္တာပနဝိဟေဌနဟိံသနပရာဓီနတာဒီဟိ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တေ တိရစ္ဆာနဂတေ၊ ဇောတိမာလာကုလသရီရေ ခုပ္ပိပါသာဝါတာတပါဒီဟိ ဍယှမာနေ စ ဝိသုဿမာနေ စ ဝန္တခေဠာဒိအာဟာရေ ဥဒ္ဓဗာဟုံ ဝိရဝန္တေ နိဇ္ဈာမတဏှိကာဒိကေ မဟာဒုက္ခံ ဝေဒိယမာနေ ပေတေ စ၊ ပရိယေဋ္ဌိမူလကံ မဟန္တံ အနယဗျသနံ ပါပုဏန္တေ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိကာရဏာယောဂေန ဒုဗ္ဗဏ္ဏဒုဒ္ဒသိကဒလိဒ္ဒါဒိဘာဝေန ခုပ္ပိပါသာဒိအာဗာဓယောဂေန ဗလဝန္တေဟိ အဘိဘဝနီယတော ပရေသံ ဝဟနတော ပရာဓီနတော စ၊ နာရကေ ပေတေ တိရစ္ဆာနဂတေ စ၊ အတိသယန္တေ အပါယဒုက္ခနိဗ္ဗိသေသံ ဒုက္ခမနုဘဝန္တေ မနုဿေ စ၊ တထာ ဝိသယဝိသပရိဘောဂဝိက္ခိတ္တစိတ္တတာယ ရာဂါဒိပရိဠာဟေန ဍယှမာနေ ဝါတဝေဂသမုဋ္ဌိတဇာလာသမိဒ္ဓသုက္ခကဋ္ဌသန္နိပါတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ ဝိယ အနုပသန္တပရိဠာဟဝုတ္တိကေ အနုပသန္တနိဟတပရာဓီနေ ကာမာဝစရဒေဝေ စ၊ မဟတာ ဝါယာမေန ဝိဒူရမာကာသံ ဝိဂါဟိတသကုန္တာ ဝိယ ဗလဝတာ ဒူရေ ပါဏိနာ ခိတ္တသရာ ဝိယ စ၊ သတိပိ စိရပ္ပဝတ္တိယံ အနိစ္စန္တိကတာယ ပါတပရိယောသာနာ အနတိက္ကန္တဇာတိဇရာမရဏာ ဧဝါတိ ရူပါရူပါဝစရဒေဝေ စ ပဿန္တေန မဟန္တံ သံဝေဂံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ မေတ္တာယ ကရုဏာယ စ အနောဓိသော သတ္တာ ဖရိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ဗောဓိသမ္ဘာရေ နိရန္တရံ ဥပစိနန္တေန ယထာ ပါရမိယော ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝံ သက္ကစ္စကာရိနာ သာတစ္စကာရိနာ အနောလီနဝုတ္တိနာ ဥဿာဟော ပဝတ္တေတဗ္ဗော၊ ဝီရိယပါရမီ ပရိပူရေတဗ္ဗာ။

အပိ စ အစိန္တေယျာပရိမေယျဝိပုလောဠာရဝိမလနိရုပမနိရူပက္ကိလေသဂုဏနိစယနိဓာနဘူတဿ ဗုဒ္ဓဘာဝဿ ဥဿက္ကိတွာ သမ္ပဟံသနယောဂ္ဂံ ဝီရိယံ နာမ အစိန္တေယျာနုဘာဝမေဝ၊ ယံ န ပစုရဇနာ သောတုမ္ပိ သက္ကုဏန္တိ၊ ပဂေဝ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။ တထာ ဟိ တိဝိဓာ အဘိနီဟာရစိတ္တုပ္ပတ္တိ၊ စတဿော ဗုဒ္ဓဘူမိယော၊ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ၊ ကရုဏေကရသတာ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မေသု သစ္ဆိကရဏေန ဝိသေသပ္ပစ္စယော နိဇ္ဈာနခန္တိ၊ သဗ္ဗဓမ္မေသု နိရုပလေပေါ၊ သဗ္ဗသတ္တေသု ပိယပုတ္တသညာ၊ သံသာရဒုက္ခေဟိ အပရိခေဒေါ၊ သဗ္ဗဒေယျဓမ္မပရိစ္စာဂေါ၊ တေန စ နိရတိမာနတာ၊ အဓိသီလာဒိအဓိဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ စ အစဉ္စလတာ၊ ကုသလကိရိယာသု ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ ဝိဝေကနိန္နစိတ္တတာ၊ ဈာနာနုယောဂေါ၊ အနဝဇ္ဇဓမ္မေန အတိတ္တိ၊ ယထာသုတဿ ဓမ္မဿ ပရေသံ ဟိတဇ္ဈာသယေန ဒေသနာ၊ သတ္တာနံ ဉာယေ နိဝေသနာ၊ အာရမ္ဘဒဠှတာ၊ ဓီရဝီရဘာဝေါ၊ ပရာပဝါဒပရာပကာရေသု ဝိကာရာဘာဝေါ၊ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ၊ သမာပတ္တီသု ဝသီဘာဝေါ၊ အဘိညာသု ဗလပ္ပတ္တိ၊ လက္ခဏတ္တယာဝဗောဓော၊ သတိပဋ္ဌာနာဒီသု ယောဂကမ္မာဘိယောဂေန လောကုတ္တရမဂ္ဂသမ္ဘာရသမ္ဘရဏံ၊ နဝလောကုတ္တရာဝက္ကန္တီတိ ဧဝမာဒိကာ သဗ္ဗာပိ ဗောဓိသမ္ဘာရပဋိပတ္တိ ဝီရိယာနုဘာဝေနေဝ သမိဇ္ဈတီတိ အဘိနီဟာရတော ယာဝ မဟာဗောဓိ အနောဿဇ္ဇန္တေန သက္ကစ္စံ နိရန္တရံ ဝီရိယံ ယထာ ဥပရူပရိ ဝိသေသာဝဟံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ သမ္ပဇ္ဇမာနေ စ ယထာဝုတ္တေ ဝီရိယေ ခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနာဒယော စ ဒါနသီလာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဗောဓိသမ္ဘာရာ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ သမ္ပန္နာ ဧဝ ဟောန္တီတိ ခန္တိအာဒီသုပိ ဣမိနာဝ နယေန ပဋိပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣတိ သတ္တာနံ သုခူပကရဏပရိစ္စာဂေန ဗဟုဓာ အနုဂ္ဂဟကရဏံ ဒါနေန ပဋိပတ္တိ၊ သီလေန တေသံ ဇီဝိတသာပတေယျဒါရရက္ခာအဘေဒပိယဟိတဝစနာဝိဟိံသာဒိကာရဏာနိ၊ နေက္ခမ္မေန တေသံ အာမိသပဋိဂ္ဂဟဏဓမ္မဒါနာဒိနာ အနေကဝိဓာ ဟိတစရိယာ၊ ပညာယ တေသံ ဟိတကရဏူပါယကောသလ္လံ၊ ဝီရိယေန တတ္ထ ဥဿာဟာရမ္ဘအသံဟီရာနိ၊ ခန္တိယာ တဒပရာဓသဟနံ၊ သစ္စေန နေသံ အဝဉ္စနတဒုပကာရကိရိယာသမာဒါနာဝိသံဝါဒနာဒိ၊ အဓိဋ္ဌာနေန တဒုပကာရကရဏေ အနတ္ထသမ္ပာတေပိ အစလနံ၊ မေတ္တာယ နေသံ ဟိတသုခါနုစိန္တနံ၊ ဥပေက္ခာယ နေသံ ဥပကာရာပကာရေသု ဝိကာရာနာပတ္တီတိ ဧဝံ အပရိမာဏေ သတ္တေ အာရဗ္ဘ အနုကမ္ပိတသဗ္ဗသတ္တဿ မဟာဗောဓိသတ္တဿ ပုထုဇ္ဇနေဟိ အသာဓာရဏော အပရိမေယျော ပုညဉာဏသမ္ဘာရူပစယော ဧတ္ထ ပဋိပတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော စေတာသံ ပစ္စယော ဝုတ္တော၊ တဿ စ သက္ကစ္စံ သမ္ပာဒနံ။

ကော ဝိဘာဂေါတိ? ဒသ ပါရမိယော၊ ဒသ ဥပပါရမိယော၊ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတ္တိံသပါရမိယော။ တတ္ထ ကတာဘိနီဟာရဿ ဗောဓိသတ္တဿ ပရဟိတကရဏာဘိနိန္နာသယပယောဂဿ ကဏှဓမ္မဝေါကိဏ္ဏာ သုက္ကဓမ္မာ ပါရမိယော ဧဝ၊ တေဟိ အဝေါကိဏ္ဏာ သုက္ကဓမ္မာ ဥပပါရမိယော၊ အကဏှအသုက္ကာ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ ကေစိ။ သမုဒါဂမနကာလေသု ဝါ ပူရိယမာနာ ပါရမိယော၊ ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ပုဏ္ဏာ ဥပပါရမိယော၊ ဗုဒ္ဓဘူမိယံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏာ ပရမတ္ထပါရမိယော။ ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ဝါ ပရဟိတကရဏတော ပါရမိယော၊ အတ္တဟိတကရဏတော ဥပပါရမိယော၊ ဗုဒ္ဓဘူမိယံ ဗလဝေသာရဇ္ဇသမဓိဂမေန ဥဘယဟိတပရိပူရဏတော ပရမတ္ထပါရမိယော။

ဧဝံ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု ပဏိဓာနာရမ္ဘပရိနိဋ္ဌာနေသု တေသံ ဝိဘာဂေါတိ အပရေ။ ဒေါသူပသမကရုဏာပကတိကာနံ ဘဝသုခဝိမုတ္တိသုခပရမသုခပ္ပတ္တာနံ ပုညူပစယဘေဒတော တဗ္ဗိဘာဂေါတိ အညေ။ လဇ္ဇာသတိမာနာပဿယာနံ လောကုတ္တရဓမ္မာဓိပတီနံ သီလသမာဓိပညာဂရုကာနံ တာရိတတရိတတာရယိတူနံ အနုဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပါရမီ၊ ဥပပါရမီ၊ ပရမတ္ထပါရမီတိ ဗောဓိသတ္တဿုပ္ပတ္တိတော ယထာဝုတ္တဝိဘာဂေါတိ ကေစိ။ စိတ္တပဏိဓိတော ယာဝ ဝစီပဏိဓိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ သမ္ဘာရာ ပါရမိယော၊ ဝစီပဏိဓိတော ယာဝ ကာယပဏိဓိ၊ တာဝ ပဝတ္တာ ဥပပါရမိယော၊ ကာယပဏိဓိတော ပဘုတိ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ အပရေ။ အညေ ပန ‘‘ပရပုညာနုမောဒနဝသေန ပဝတ္တာ သမ္ဘာရာ ပါရမိယော၊ ပရေသံ ကာရာပနဝသေန ပဝတ္တာ ဥပပါရမိယော၊ သယံကရဏဝသေန ပဝတ္တာ ပရမတ္ထပါရမိယော’’တိ ဝဒန္တိ။

တထာ ဘဝသုခါဝဟော ပုညဉာဏသမ္ဘာရော ပါရမီ၊ အတ္တနော နိဗ္ဗာနသုခါဝဟော ဥပပါရမီ၊ ပရေသံ တဒုဘယသုခါဝဟော ပရမတ္ထပါရမီတိ ဧကေ။ ပုတ္တဒါရဓနာဒိဥပကရဏပရိစ္စာဂေါ ပန ဒါနပါရမီ၊ အင်္ဂပရိစ္စာဂေါ ဒါနဥပပါရမီ၊ အတ္တနော ဇီဝိတပရိစ္စာဂေါ ဒါနပရမတ္ထပါရမီတိ။ တထာ ပုတ္တဒါရာဒိကဿ တိဝိဓဿာပိ ဟေတု အဝီတိက္ကမနဝသေန တိဿော သီလပါရမိယော၊ တေသု ဧဝ တိဝိဓေသု ဝတ္ထူသု အာလယံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ နိက္ခမနဝသေန တိဿော နေက္ခမ္မပါရမိယော၊ ဥပကရဏင်္ဂဇီဝိတတဏှံ သမူဟနိတွာ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတဝိနိစ္ဆယကရဏဝသေန တိဿော ပညာပါရမိယော။ ယထာဝုတ္တဘေဒါနံ ပရိစ္စာဂါဒီနံ ဝါယမနဝသေန တိဿော ဝီရိယပါရမိယော၊ ဥပကရဏင်္ဂဇီဝိတန္တရာယကရာနံ ခမနဝသေန တိဿော ခန္တိပါရမိယော၊ ဥပကရဏင်္ဂဇီဝိတဟေတု သစ္စာပရိစ္စာဂဝသေန တိဿော သစ္စပါရမိယော၊ ဒါနာဒိပါရမိယော အကုပ္ပာဓိဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမိဇ္ဈန္တီတိ၊ ဥပကရဏာဒိဝိနာသေပိ အစလာဓိဋ္ဌာနဝသေန တိဿော အဓိဋ္ဌာနပါရမိယော၊ ဥပကရဏာဒိဥပဃာတကေသုပိ သတ္တေသု မေတ္တာယ အဝိဇဟနဝသေန တိဿော မေတ္တာပါရမိယော၊ ယထာဝုတ္တဝတ္ထုတ္တယဿ ဥပကာရာပကာရေသု သတ္တသင်္ခါရေသု မဇ္ဈတ္တတာပဋိလာဘဝသေန တိဿော ဥပေက္ခာပါရမိယောတိ ဧဝမာဒိနာ ဧတာသံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ကော သင်္ဂဟောတိ? ဧတ္ထ ပန ယထာ ဧတာ ဝိဘာဂတော တိံသဝိဓာပိ ဒါနပါရမိအာဒိဘာဝတော ဒသဝိဓာ၊ ဧဝံ ဒါနသီလခန္တိဝီရိယဈာနပညာသဘာဝေန ဆဗ္ဗိဓာ။ ဧတာသု ဟိ နေက္ခမ္မပါရမီ သီလပါရမိယာ သင်္ဂဟိတာ၊ တဿာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘာဝေ၊ နီဝရဏဝိဝေကဘာဝေ ပန ဈာနပါရမိယာ ကုသလဓမ္မဘာဝေ ဆဟိပိ သင်္ဂဟိတာ။ သစ္စပါရမီ သီလပါရမိယာ ဧကဒေသော ဧဝ ဝစီဝိရတိသစ္စပက္ခေ၊ ဉာဏသစ္စပက္ခေ ပန ပညာပါရမိယာ သင်္ဂဟိတာ။ မေတ္တာပါရမိ ဈာနပါရမိယာ ဧဝ။ ဥပေက္ခာပါရမီ ဈာနပညာပါရမီဟိ။ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ သဗ္ဗာဟိပိ သင်္ဂဟိတာတိ။

ဧတေသဉ္စ ဒါနာဒီနံ ဆန္နံ ဂုဏာနံ အညမညသမ္ဗန္ဓာနံ ပဉ္စဒသယုဂလာဒီနိ ပဉ္စဒသယုဂလာဒိသာဓကာနိ ဟောန္တိ။ သေယျထိဒံ – ဒါနသီလယုဂလေန ပရဟိတာဟိတာနံ ကရဏာကရဏယုဂလသိဒ္ဓိ၊ ဒါနခန္တိယုဂလေန အလောဘာဒေါသယုဂလသိဒ္ဓိ၊ ဒါနဝီရိယယုဂလေန စာဂသုတယုဂလသိဒ္ဓိ၊ ဒါနဈာနယုဂလေန ကာမဒေါသပ္ပဟာနယုဂလသိဒ္ဓိ။ ဒါနပညာယုဂလေန အရိယယာနဓုရယုဂလသိဒ္ဓိ၊ သီလခန္တိဒွယေန ပယောဂါသယသုဒ္ဓိဒွယသိဒ္ဓိ၊ သီလဝီရိယဒွယေန ဘာဝနာဒွယသိဒ္ဓိ၊ သီလဈာနဒွယေန ဒုဿီလျပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနဒွယသိဒ္ဓိ၊ သီလပညာဒွယေန ဒါနဒွယသိဒ္ဓိ၊ ခန္တိဝီရိယယုဂလေန ခမာတေဇဒွယသိဒ္ဓိ၊ ခန္တိဈာနယုဂလေန ဝိရောဓာနုရောဓပ္ပဟာနယုဂလသိဒ္ဓိ၊ ခန္တိပညာယုဂလေန သုညတာခန္တိပဋိဝေဓဒုကသိဒ္ဓိ၊ ဝီရိယဈာနဒုကေန ပဂ္ဂဟာဝိက္ခေပဒုကသိဒ္ဓိ၊ ဝီရိယပညာဒုကေန သရဏဒုကသိဒ္ဓိ၊ ဈာနပညာဒုကေန ယာနဒုကသိဒ္ဓိ ၊ ဒါနသီလခန္တိတ္တိကေန လောဘဒေါသမောဟပ္ပဟာနတ္တိကသိဒ္ဓိ၊ ဒါနသီလဝီရိယတ္တိကေန ဘောဂဇီဝိတကာယသာရာဒါနတ္တိကသိဒ္ဓိ၊ ဒါနသီလဈာနတ္တိကေန ပုညကိရိယဝတ္ထုတ္တိကသိဒ္ဓိ၊ ဒါနသီလပညာတိကေန အာမိသာဘယဓမ္မဒါနတ္တိကသိဒ္ဓီတိ။ ဧဝံ ဣတရေဟိပိ တိကေဟိ စတုက္ကာဒီဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ တိကာနိ စ စတုက္ကာဒီနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓာနမ္ပိ ပန ဣမာသံ ပါရမီနံ စတူဟိ အဓိဋ္ဌာနေဟိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗပါရမီနံ သမူဟသင်္ဂဟတော ဟိ စတ္တာရိ အဓိဋ္ဌာနာနိ၊ သေယျထိဒံ – သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ၊ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ၊ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ၊ ပညာဓိဋ္ဌာနန္တိ။ တတ္ထ အဓိတိဋ္ဌတိ ဧတေန၊ ဧတ္ထ ဝါ အဓိတိဋ္ဌတိ၊ အဓိဋ္ဌာနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ အဓိဋ္ဌာနံ၊ သစ္စဉ္စ တံ အဓိဋ္ဌာနဉ္စ၊ သစ္စဿ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ၊ သစ္စံ အဓိဋ္ဌာနမေတဿာတိ ဝါ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ တတ္ထ အဝိသေသတော တာဝ လောကုတ္တရဂုဏေ ကတာဘိနီဟာရဿ အနုကမ္ပိတသဗ္ဗသတ္တဿ မဟာသတ္တဿ ပဋိညာနုရူပံ သဗ္ဗပါရမိပရိဂ္ဂဟတော သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ။ တာသံ ပဋိပက္ခပရိစ္စာဂတော စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ။ သဗ္ဗပါရမိတာဂုဏေဟိ ဥပသမတော ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ။ တေဟိ ဧဝ ပရဟိတောပါယကောသလ္လတော ပညာဓိဋ္ဌာနံ။

ဝိသေသတော ပန ယာစကဇနံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဒဿာမီတိ ပဋိဇာနနတော ပဋိညံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဒါနတော ဒါနံ အဝိသံဝါဒေတွာ အနုမောဒနတော မစ္ဆရိယာဒိပဋိပက္ခပရိစ္စာဂတော ဒေယျဓမ္မပဋိဂ္ဂါဟကဒါနဒေယျဓမ္မက္ခယေသု လောဘဒေါသမောဟဘယဝူပသမတော ယထာရဟံ ယထာကာလံ ယထာဝိဓာနဉ္စ ဒါနတော ပညုတ္တရတော စ ကုသလဓမ္မာနံ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနံ ဒါနံ။ တထာ သံဝရသမာဒါနဿ အဝီတိက္ကမနတော ဒုဿီလျပရိစ္စာဂတော ဒုစ္စရိတဝူပသမနတော ပညုတ္တရတော စ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနံ သီလံ။ ယထာပဋိညံ ခမနတော၊ ပရာပရာဓဝိကပ္ပပရိစ္စာဂတော၊ ကောဓပရိယုဋ္ဌာနဝူပသမနတော၊ ပညုတ္တရတော၊ စ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာ ခန္တိ။ ပဋိညာနုရူပံ ပရဟိတကရဏတော၊ ဝိသဒပရိစ္စာဂတော၊ အကုသလဝူပသမနတော၊ ပညုတ္တရတော စ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနံ ဝီရိယံ။ ပဋိညာနုရူပံ လောကဟိတာနုစိန္တနတော၊ နီဝရဏပရိစ္စာဂတော၊ စိတ္တဝူပသမနတော၊ ပညုတ္တရတော စ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနံ ဈာနံ။ ယထာပဋိညံ ပရဟိတူပါယကောသလ္လတော၊ အနုပါယကိရိယာပရိစ္စာဂတော၊ မောဟဇပရိဠာဟဝူပသမနတော၊ သဗ္ဗညုတာပဋိလာဘတော စ စတုရဓိဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာ ပညာ။

တတ္ထ ဉေယျပဋိညာနုဝိဓာနေဟိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ။ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမပရိစ္စာဂေဟိ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ။ ဒေါသဒုက္ခဝူပသမေဟိ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ။ အနုဗောဓပဋိဝေဓေဟိ ပညာဓိဋ္ဌာနံ။ တိဝိဓသစ္စပရိဂ္ဂဟိတံ ဒေါသတ္တယဝိရောဓိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ။ တိဝိဓစာဂပရိဂ္ဂဟိတံ ဒေါသတ္တယဝိရောဓိ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ။ တိဝိဓဝူပသမပရိဂ္ဂဟိတံ ဒေါသတ္တယဝိရောဓိ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ။ တိဝိဓဉာဏပရိဂ္ဂဟိတံ ဒေါသတ္တယဝိရောဓိ ပညာဓိဋ္ဌာနံ။ သစ္စာဓိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟိတာနိ စာဂူပသမပညာဓိဋ္ဌာနာနိ အဝိသံဝါဒနတော ပဋိညာနုဝိဓာနတော စ၊ စာဂါဓိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟိတာနိ သစ္စူပသမပညာဓိဋ္ဌာနာနိ ပဋိပက္ခပရိစ္စာဂတော သဗ္ဗပရိစ္စာဂဖလတ္တာ စ၊ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟိတာနိ သစ္စစာဂပညာဓိဋ္ဌာနာနိ ကိလေသပရိဠာဟဝူပသမနတော ကာမူပသမနတော ကာမပရိဠာဟဝူပသမနတော စ၊ ပညာဓိဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟိတာနိ သစ္စစာဂူပသမာဓိဋ္ဌာနာနိ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တနတော စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗာပိ ပါရမိယော သစ္စပ္ပဘာဝိတာ စာဂပရိဗျဉ္ဇိတာ ဥပသမောပဗြူဟိတာ ပညာပရိသုဒ္ဓါ။ သစ္စဉှိ ဧတာသံ ဇနကဟေတု။ စာဂေါ ပရိဂ္ဂါဟကဟေတု၊ ဥပသမော ပရိဝုဒ္ဓိဟေတု၊ ပညာ ပါရိသုဒ္ဓိဟေတု။ တထာ အာဒိမှိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ သစ္စပဋိညတ္တာ၊ မဇ္ဈေ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ကတပဏိဓာနဿ ပရဟိတာယ အတ္တပရိစ္စာဂတော။ အန္တေ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ သဗ္ဗူပသမပရိယောသာနတ္တာ။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနေသု ပညာဓိဋ္ဌာနံ တသ္မိံ သတိ သမ္ဘဝတော အသတိ အဘာဝတော ယထာပဋိညဉ္စ ဘာဝတော။

တတ္ထ မဟာပုရိသာ သတတမတ္တဟိတပရဟိတကရေဟိ ဂရုပိယဘာဝကရေဟိ သစ္စစာဂါဓိဋ္ဌာနေဟိ ဂိဟိဘူတာ အာမိသဒါနေန ပရေ အနုဂ္ဂဏှန္တိ။ တထာ အတ္တဟိတပရဟိတကရေဟိ ဂရုပိယဘာဝကရေဟိ ဥပသမပညာဓိဋ္ဌာနေဟိ စ ပဗ္ဗဇိတဘူတာ ဓမ္မဒါနေန ပရေ အနုဂ္ဂဏှန္တိ။

တတ္ထ အန္တိမဘဝေ ဗောဓိသတ္တဿ စတုရဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏံ။ ပရိပုဏ္ဏစတုရဓိဋ္ဌာနဿ ဟိ စရိမကဘဝူပပတ္တီတိ ဧကေ။ တတြ ဟိ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိဌိတိအဘိနိက္ခမနေသု ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန သတော သမ္ပဇာနော သစ္စာဓိဋ္ဌာနပါရိပူရိယာ သမ္ပတိဇာတော ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂန္တွာ သဗ္ဗာ ဒိသာ ဩလောကေတွာ သစ္စာနုပရိဝတ္တိနာ ဝစသာ – ‘‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိ။

ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန ဇိဏ္ဏာတုရမတပဗ္ဗဇိတဒဿာဝိနော စတုဓမ္မပဒေသကောဝိဒဿ ယောဗ္ဗနာရောဂျဇီဝိတသမ္ပတ္တိမဒါနံ ဥပသမော။ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန မဟတော ဉာတိပရိဝဋ္ဋဿ ဟတ္ထဂတဿ စ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇဿ အနပေက္ခပရိစ္စာဂေါတိ။

ဒုတိယေ ဌာနေ အဘိသမ္ဗောဓိယံ စတုရဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ ကေစိ။ တတ္ထ ဟိ ယထာပဋိညံ သစ္စာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ အဘိသမယော၊ တတော ဟိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန သဗ္ဗကိလေသူပက္ကိလေသပရိစ္စာဂေါ၊ တတော ဟိ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန ပရမူပသမပ္ပတ္တိ၊ တတော ဟိ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန အနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘော၊ တတော ဟိ ပညာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ။ တံ အသိဒ္ဓံ၊ အဘိသမ္ဗောဓိယာပိ ပရမတ္ထဘာဝတော။

တတိယေ ဌာနေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ စတုရဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အညေ။ တတ္ထ ဟိ သစ္စာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟိ အရိယသစ္စဒေသနာယ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သဒ္ဓမ္မမဟာယာဂကရဏေန စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သယံ ဥပသန္တဿ ပရေသံ ဥပသမနေန ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ ဝေနေယျာနံ အာသယာဒိပရိဇာနနေန ပညာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ။ တဒပိ အသိဒ္ဓံ၊ အပရိယောသိတတ္တာ ဗုဒ္ဓကိစ္စဿ။

စတုတ္ထေ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗာနေ စတုရဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အပရေ။ တတြ ဟိ ပရိနိဗ္ဗုတတ္တာ ပရမတ္ထသစ္စသမ္ပတ္တိယာ သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေန စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမေန ဥပသမာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏံ။ ပညာပယောဇနပရိနိဋ္ဌာနေန ပညာဓိဋ္ဌာနံ ပရိပုဏ္ဏန္တိ။ တတြ မဟာပုရိသဿ ဝိသေသေန မေတ္တာခေတ္တေ အဘိဇာတိယံ သစ္စာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သစ္စာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏမဘိဗျတ္တံ၊ ဝိသေသေန ကရုဏာခေတ္တေ အဘိသမ္ဗောဓိယံ ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ ပညာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏမဘိဗျတ္တံ၊ ဝိသေသေန မုဒိတာခေတ္တေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ စာဂါဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏမဘိဗျတ္တံ၊ ဝိသေသေန ဥပေက္ခာခေတ္တေ ပရိနိဗ္ဗာနေ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနပရိပူရဏမဘိဗျတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တတြ သစ္စာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သံဝါသေန သီလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သံဝေါဟာရေန သောစေယျံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ အာပဒါသု ထာမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂတဿ သာကစ္ဆာယ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သီလာဇီဝစိတ္တဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ သစ္စာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန ဒေါသာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ အဝိသံဝါဒနတော။ စာဂါဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန လောဘာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ အနဘိသင်္ဂတော။ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန ဘယာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ အနပရာဓတော။ ပညာဓိဋ္ဌာနသမုဒါဂမေန မောဟာဂတိံ န ဂစ္ဆတိ ယထာ ဘူတာဝဗောဓတော။

တထာ ပဌမေန အဒုဋ္ဌော အဓိဝါသေတိ၊ ဒုတိယေန အလုဒ္ဓါ ပဋိသေဝတိ၊ တတိယေန အဘီတော ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ စတုတ္ထေန အသမ္မူဠှော ဝိနောဒေတိ။ ပဌမေန နေက္ခမ္မသုခပ္ပတ္တိ၊ ဣတရေဟိ ပဝိဝေကဥပသမသမ္ဗောဓိသုခပ္ပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ တထာ ဝိဝေကဇပီတိသုခသမာဓိဇပီတိသုခအပီတိဇကာယသုခသတိပါရိသုဒ္ဓိဇ- ဥပေက္ခာသုခပ္ပတ္တိယော ဧတေဟိ စတူဟိ ယထာက္ကမံ ဟောန္တိ။ ဧဝမနေကဂုဏာနုဗန္ဓေဟိ စတူဟိ အဓိဋ္ဌာနေဟိ သဗ္ဗပါရမိသမူဟသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ စတူဟိ အဓိဋ္ဌာနေဟိ သဗ္ဗပါရမိသင်္ဂဟော၊ ဧဝံ ကရုဏာပညာဟိပီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ ဗောဓိသမ္ဘာရော ကရုဏာပညာဟိ သင်္ဂဟိတော။ ကရုဏာပညာပရိဂ္ဂဟိတာ ဟိ ဒါနာဒိဂုဏာ မဟာဗောဓိသမ္ဘာရာ ဘဝန္တိ ဗုဒ္ဓတ္တသိဒ္ဓိပရိယောသာနာတိ။ ဧဝမေတာသံ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကော သမ္ပာဒနူပါယောတိ? သကလဿာပိ ပုညာဒိသမ္ဘာရဿ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ဥဒ္ဒိဿ အနဝသေသသမ္ဘရဏံ အဝေကလ္လကာရိတာယောဂေန၊ တတ္ထ စ သက္ကစ္စကာရိတာ အာဒရဗဟုမာနယောဂေန၊ သာတစ္စကာရိတာ နိရန္တရယောဂေန၊ စိရကာလာဒိယောဂေါ စ အန္တရာ အဝေါသာနာပဇ္ဇနေနာတိ။ တံ ပနဿ ကာလပရိမာဏံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣတိ စတုရင်္ဂယောဂေါ ဧတာသံ ပါရမီနံ သမ္ပာဒနူပါယော။ တထာ မဟာသတ္တေန ဗောဓာယ ပဋိပဇ္ဇန္တေန သမ္မာသမ္ဗောဓာယ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရေတရမေဝ အတ္တာ နိယျာတေတဗ္ဗော – ‘‘ဣမာဟံ အတ္တဘာဝံ ဗုဒ္ဓါနံ နိယျာတေမီ’’တိ။ တံတံပရိဂ္ဂဟဝတ္ထုဉ္စ ပဋိလာဘတော ပုရေတရမေဝ ဒါနမုခေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ မယှံ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ဇီဝိတပရိက္ခာရဇာတံ၊ သဗ္ဗံ တံ သတိ ယာစကေ ဒဿာမိ၊ တေသံ ပန ဒိန္နာဝသေသံ ဧဝ မယာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ။

ဧဝံ ဟိဿ သမ္မဒေဝ ပရိစ္စာဂါယ ကတေ စိတ္တာဘိသင်္ခါရေ ယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထု အဝိညာဏကံ သဝိညာဏကံ ဝါ၊ တတ္ထ ယေ ဣမေ ပုဗ္ဗေ ဒါနေ အကတပရိစယော၊ ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထုဿ ပရိတ္တဘာဝေါ၊ ဥဠာရမနုညတာ၊ ပရိက္ခယစိန္တာတိ စတ္တာရော ဒါနဝိနိဗန္ဓာ၊ တေသု ယဒါ မဟာဗောဓိသတ္တဿ သံဝိဇ္ဇမာနေသု ဒေယျဓမ္မေသု ပစ္စုပဋ္ဌိတေ စ ယာစကဇနေ ဒါနေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ န ကမတိ။ တေန နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘အဒ္ဓါဟံ ဒါနေ ပုဗ္ဗေ အကတပရိစယော၊ တေန မေ ဧတရဟိ ဒါတုကမျတာ စိတ္တေ န သဏ္ဌာတီ’’တိ။ သော ဧဝံ မေ ဣတော ပရံ ဒါနာဘိရတံ စိတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ နနု မယာ ပဋိကစ္စေဝ ပရိဂ္ဂဟဝတ္ထု ယာစကာနံ ပရိစ္စတ္တန္တိ ဒါနံ ဒေတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏီ ဝေါသဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ ဧဝံ မဟာသတ္တဿ ပဌမော ဒါနဝိနိဗန္ဓော ဟတော ဟောတိ ဝိဟတော သမုစ္ဆိန္နော။

တထာ မဟာသတ္တော ဒေယျဓမ္မဿ ပရိတ္တဘာဝေ သတိ ဝေကလ္လေ စ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဒါနသီလတာယ ဧတရဟိ ဧဝံ ပစ္စယဝိကလော ဇာတော ၊ တသ္မာ ဣဒါနိ မယာ ပရိတ္တေန ဝါ ဟီနေန ဝါ ယထာလဒ္ဓေန ဒေယျဓမ္မေန အတ္တာနံ ပီဠေတွာပိ ဒါနမေဝ ဒါတဗ္ဗံ၊ ယေနာဟံ အာယတိမ္ပိ ဒါနပါရမိံ မတ္ထကံ ပါပေဿာမီ’’တိ။ သော ဣတရီတရေန တံ ဒါနံ ဒေတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏီ ဝေါသဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ ဧဝံ မဟာသတ္တဿ ဒုတိယော ဒါနဝိနိဗန္ဓော ဟတော ဟောတိ ဝိဟတော သမုစ္ဆိန္နော။

တထာ မဟာသတ္တော ဒေယျဓမ္မဿ ဥဠာရမနုညတာယ အဒါတုကမျတာစိတ္တေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘နနု တယာ သပ္ပုရိသ ဥဠာရတမာ သဗ္ဗသေဋ္ဌာ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အဘိပတ္ထိတာ၊ တသ္မာ တဒတ္ထံ တယာ ဥဠာရမနုညေ ဧဝ ဒေယျဓမ္မေ ဒါတုံ ယုတ္တရူပ’’န္တိ။ သော ဥဠာရံ မနုညဉ္စ ဒေတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏီ ဝေါဿဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ ဧဝံ မဟာပုရိသဿ တတိယော ဒါနဝိနိဗန္ဓော ဟတော ဟောတိ ဝိဟတော သမုစ္ဆိန္နော။

တထာ မဟာသတ္တော ဒါနံ ဒေန္တော ယဒါ ဒေယျဓမ္မဿ ပရိက္ခယံ ပဿတိ၊ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘‘အယံ ခေါ ဘောဂါနံ သဘာဝေါ၊ ယဒိဒံ ခယဓမ္မတာ ဝယဓမ္မတာ စ။ အပိ စ မေ ပုဗ္ဗေ တာဒိသဿ ဒါနဿ အကတတ္တာ ဧဝံ ဘောဂါနံ ပရိက္ခယော ဒိဿတိ၊ ဟန္ဒာဟံ ယထာလဒ္ဓေန ဒေယျဓမ္မေန ပရိတ္တေန ဝါ ဝိပုလေန ဝါ ဒါနမေဝ ဒဒေယျံ၊ ယေနာဟံ အာယတိံ ဒါနပါရမိယာ မတ္ထကံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ။ သော ယထာလဒ္ဓေန ဒါနံ ဒေတိ မုတ္တစာဂေါ ပယတပါဏီ ဝေါသဂ္ဂရတော ယာစယောဂေါ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ ဧဝံ မဟာသတ္တဿ စတုတ္ထော ဒါနဝိနိဗန္ဓော ဟတော ဟောတိ ဝိဟတော သမုစ္ဆိန္နော။ ဧဝံ ယေ ယေ ဒါနပါရမိယာ ဝိနိဗန္ဓဘူတာ အနတ္ထာ၊ တေသံ တေသံ ယထာရဟံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပဋိဝိနောဒနံ ဥပါယော။ ယထာ စ ဒါနပါရမိယာ၊ ဧဝံ သီလပါရမိအာဒီသုပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အပိ စ ယံ မဟာသတ္တဿ ဗုဒ္ဓါနံ အတ္တသန္နိယျာတနံ၊ တံ သမ္မဒေဝ သဗ္ဗပါရမီနံ သမ္ပာဒနူပါယော။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အတ္တာနံ နိယျာတေတွာ ဌိတော မဟာပုရိသော တတ္ထ တတ္ထ ဗောဓိသမ္ဘာရပါရိပူရိယာ ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော သရီရဿ သုခူပကရဏာနဉ္စ ဥပစ္ဆေဒကေသု ဒုဿဟေသုပိ ကိစ္ဆေသု ဒုရဘိသမ္ဘဝေသုပိ သတ္တသင်္ခါရသမုပနီတေသု အနတ္ထေသု တိဗ္ဗေသု ပါဏဟရေသု ‘‘အယံ မယာ အတ္တဘာဝေါ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိစ္စတ္တော၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဧတ္ထ ဟောတူ’’တိ တံနိမိတ္တံ န ကမ္ပတိ န ဝေဓတိ၊ ဤသကမ္ပိ အညထတ္တံ န ဂစ္ဆတိ၊ ကုသလာရမ္ဘေ အညဒတ္ထု အစလာဓိဋ္ဌာနောဝ ဟောတိ၊ ဧဝံ အတ္တသန္နိယျာတနမ္ပိ ဧတာသံ သမ္ပာဒနူပါယော။

အပိ စ သမာသတော ကတာဘိနီဟာရဿ အတ္တနိ သိနေဟဿ ပရိသောသနံ ပရေသု စ သိနေဟဿ ပရိဝဍ္ဎနံ ဧတာသံ သမ္ပာဒနူပါယော။ သမ္မာသမ္ဗောဓိသမဓိဂမာယ ဟိ ကတမဟာပဏိဓာနဿ မဟာသတ္တဿ ယာထာဝတော ပရိဇာနနေန သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနုပလိတ္တဿ အတ္တနိ သိနေဟော ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ မဟာကရုဏာသမာသေဝနေန ပန ပိယပုတ္တေ ဝိယ သဗ္ဗသတ္တေ သမ္ပဿမာနဿ တေသု မေတ္တာကရုဏာသိနေဟော ပရိဝဍ္ဎတိ၊ တတော စ တံတဒဝတ္ထာနုရူပံ အတ္တပရသန္တာနေသု လောဘဒေါသမောဟဝိဂမေန ဝိဒူရီကတမစ္ဆရိယာဒိဗောဓိသမ္ဘာရပဋိပက္ခော မဟာပုရိသော ဒါနပိယဝစနအတ္ထစရိယာသမာနတ္တတာသင်္ခါတေဟိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စတုရဓိဋ္ဌာနာနုဂတေဟိ အစ္စန္တံ ဇနဿ သင်္ဂဟကရဏေန ဥပရိ ယာနတ္တယေ အဝတာရဏံ ပရိပါစနဉ္စ ကရောတိ။

မဟာသတ္တာနဉှိ မဟာကရုဏာ မဟာပညာ စ ဒါနေန အလင်္ကတာ၊ ဒါနံ ပိယဝစနေန၊ ပိယဝစနံ အတ္ထစရိယာယ၊ အတ္ထစရိယာ သမာနတ္တတာယ အလင်္ကတာ သင်္ဂဟိတာ စ။ တေသံ သဗ္ဗေပိ သတ္တေ အတ္တနာ နိဗ္ဗိသေသေ ကတွာ ဗောဓိသမ္ဘာရေသု ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ သဗ္ဗတ္ထ သမာနသုခဒုက္ခတာယ သမာနတ္တတာယ သိဒ္ဓိ။ ဗုဒ္ဓဘူတာနမ္ပိ စ တေဟေဝ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စတုရဓိဋ္ဌာနပရိပူရိတာဘိဝုဒ္ဓေဟိ ဇနဿ အစ္စန္တိကသင်္ဂဟကရဏေန အဘိဝိနယနံ သိဇ္ဈတိ။ ဒါနဉှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ စာဂါဓိဋ္ဌာနေန ပရိပူရိတာဘိဝုဒ္ဓံ၊ ပိယဝစနံ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန၊ အတ္ထစရိယာ ပညာဓိဋ္ဌာနေန၊ သမာနတ္တတာ ဥပသမာဓိဋ္ဌာနေန ပရိပူရိတာဘိဝုဒ္ဓါ။ တထာဂတာနဉှိ သဗ္ဗသာဝကပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ သမာနတ္တတာ ပရိနိဗ္ဗာနေ။ တတြ ဟိ နေသံ အဝိသေသတော ဧကီဘာဝေါ။ တေနေဝါဟ ‘‘နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ နာနတ္တ’’န္တိ။ ဟောန္တိ စေတ္ထ –

‘‘သစ္စော စာဂီ ဥပသန္တော၊ ပညဝါ အနုကမ္ပကော၊

သမ္ဘတသဗ္ဗသမ္ဘာရော၊ ကံ နာမတ္ထံ န သာဓယေ။

‘‘မဟာကာရုဏိကော သတ္ထာ၊ ဟိတေသီ စ ဥပေက္ခကော၊

နိရပေက္ခော စ သဗ္ဗတ္ထ၊ အဟော အစ္ဆရိယော ဇိနော။

‘‘ဝိရတ္တော သဗ္ဗဓမ္မေသု၊ သတ္တေသု စ ဥပေက္ခကော၊

သဒါ သတ္တဟိတေ ယုတ္တော၊ အဟော အစ္ဆရိယော ဇိနော။

‘‘သဗ္ဗဒါ သဗ္ဗသတ္တာနံ၊ ဟိတာယ စ သုခါယ စ၊

ဥယျုတ္တော အကိလာသူ စ၊ အဟော အစ္ဆရိယော ဇိနော’’တိ။

ကိတ္တကေန ကာလေန သမ္ပာဒနန္တိ? ဟေဋ္ဌိမေန တာဝ ပရိစ္ဆေဒေန စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ မဟာကပ္ပာနံ သတသဟဿဉ္စ၊ မဇ္ဈိမေန အဋ္ဌ အသင်္ချေယျာနိ မဟာကပ္ပာနံ သတသဟဿဉ္စ၊ ဥပရိမေန ပန သောဠသ အသင်္ချေယျာနိ မဟာကပ္ပာနံ သတသဟဿဉ္စ။ ဧတေ စ ဘေဒါ ယထာက္ကမံ ပညာဓိကသဒ္ဓါဓိကဝီရိယာဓိကဝသေန ဉာတဗ္ဗာ။ ပညာဓိကာနဉှိ သဒ္ဓါ မန္ဒာ ဟောတိ ပညာ တိက္ခာ၊ သဒ္ဓါဓိကာနံ ပညာ မဇ္ဈိမာ ဟောတိ၊ ဝီရိယာဓိကာနံ ပညာ မန္ဒာ၊ ပညာနုဘာဝေန စ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အဓိဂန္တဗ္ဗာတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

အပရေ ပန ‘‘ဝီရိယဿ တိက္ခမဇ္ဈိမမုဒုဘာဝေန ဗောဓိသတ္တာနံ အယံ ကာလဝိဘာဂေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ အဝိသေသေန ပန ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာနံ ဓမ္မာနံ တိက္ခမဇ္ဈိမမုဒုဘာဝေန ယထာဝုတ္တကာလဘေဒေန ဗောဓိသမ္ဘာရာ တေသံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ တယောပေတေ ကာလဘေဒါ ယုတ္တာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ တိဝိဓာ ဟိ ဗောဓိသတ္တာ အဘိနီဟာရက္ခဏေ ဘဝန္တိ ဥဂ္ဃဟဋိတညူဝိပဉ္စိတညူနေယျဘေဒေန။ တေသု ယော ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ သုဏန္တော ဂါထာယ တတိယပဒေ အပရိယောသိတေ ဧဝ ဆဟိ အဘိညာဟိ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဓိဂန္တုံ သမတ္ထူပနိဿယော ဟောတိ၊ သစေ သာဝကဗောဓိယံ အဓိမုတ္တော သိယာ။

ဒုတိယော ဘဂဝတော သမ္မုခါ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ သုဏန္တော အပရိယောသိတေ ဧဝ ဂါထာယ စတုတ္ထပဒေ ဆဟိ အဘိညာဟိ အရဟတ္တံ အဓိဂန္တုံ သမတ္ထူပနိဿယော ဟောတိ၊ ယဒိ သာဝကဗောဓိယံ အဓိမုတ္တော သိယာ။

ဣတရော ပန ဘဂဝတော သမ္မုခါ စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ သုတွာ ပရိယောသိတာယ ဂါထာယ ဆဟိ အဘိညာဟိ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သမတ္ထူပနိဿယော ဟောတိ။

တယောပေတေ ဝိနာ ကာလဘေဒေန ကတာဘိနီဟာရော ဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ လဒ္ဓဗျာကရဏာ စ အနုက္ကမေန ပါရမိယော ပရိပူရေန္တာ ယထာက္ကမံ ယထာဝုတ္တဘေဒေန ကာလေန သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ပါပုဏန္တိ။ တေသု တေသု ပန ကာလဘေဒေသု အပရိပုဏ္ဏေသု တေ တေ မဟာသတ္တာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝေဿန္တရဒါနသဒိသံ မဟာဒါနံ ဒေန္တာပိ တဒနုရူပေ သီလာဒိသဗ္ဗပါရမိဓမ္မေ အာစိနန္တာပိ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇန္တာပိ ဉာတတ္ထစရိယာ လောကတ္ထစရိယာ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယာ ပရမကောဋိံ ပါပေန္တာပိ အန္တရာ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿန္တီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ? ဉာဏဿ အပရိပစ္စနတော ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာနံ အပရိနိဋ္ဌာနတော။ ပရိစ္ဆိန္နကာလနိပ္ဖာဒိတံ ဝိယ ဟိ သဿံ ယထာဝုတ္တကာလပရိစ္ဆေဒေန ပရိနိပ္ဖာဒိတာ သမ္မာသမ္ဗောဓိ တဒနန္တရာ သဗ္ဗုဿာဟေန ဝါယမန္တေနာပိ န သက္ကာ အဓိဂန္တုန္တိ ပါရမိပါရိပူရိ ယထာဝုတ္တကာလဝိသေသေန သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကော အာနိသံသောတိ? ယေ တေ ကတာဘိနီဟာရာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ –

‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

သံသရံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ကပ္ပကောဋိသတေဟိပိ။

‘‘အဝီစိမှိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တထာ လောကန္တရေသု စ၊

နိဇ္ဈာမတဏှာ ခုပ္ပိပါသာ၊ န ဟောန္တိ ကာလကဉ္ဇိကာ။

‘‘န ဟောန္တိ ခုဒ္ဒကာ ပါဏာ၊ ဥပပဇ္ဇန္တာပိ ဒုဂ္ဂတိံ၊

ဇာယမာနာ မနုဿေသု၊ ဇစ္စန္ဓာ န ဘဝန္တိ တေ။

‘‘သောတဝေကလ္လတာ နတ္ထိ၊ န ဘဝန္တိ မူဂပက္ခိကာ၊

ဣတ္ထိဘာဝံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနပဏ္ဍကာ။

‘‘န ဘဝန္တိ ပရိယာပန္နာ၊ ဗောဓိယာ နိယတာ နရာ၊

မုတ္တာ အာနန္တရိကေဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထ သုဒ္ဓဂေါစရာ။

‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ န သေဝန္တိ၊ ကမ္မကိရိယဒဿနာ၊

ဝသမာနာပိ သဂ္ဂေသု၊ အသညံ နူပပဇ္ဇရေ။

‘‘သုဒ္ဓါဝါသေသု ဒေဝေသု၊ ဟေတု နာမ န ဝိဇ္ဇတိ၊

နေက္ခမ္မနိန္နာ သပ္ပုရိသာ၊ ဝိသံယုတ္တာ ဘဝါဘဝေ၊

စရန္တိ လောကတ္ထစရိယာယော၊ ပူရေန္တိ သဗ္ဗပါရမီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။ဒူရေနိဒါနကထာ) –

ဧဝံ သံဝဏ္ဏိတာ အာနိသံသာ။ ယေ စ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော တုသိတာ ကာယာ စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၇) သောဠသ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဓမ္မပ္ပကာရာ၊ ယေ စ ‘‘သီတံ ဗျပဂတံ ဟောတိ၊ ဥဏှဉ္စ ဥပသမ္မတီ’’တိအာဒိနာ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၈၃) ‘‘ဇာယမာနေ ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဗောဓိသတ္တေ အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု သင်္ကမ္ပတိ သမ္ပကမ္ပတိ သမ္ပဝေဓတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၂၀၁၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂) စ ဒွတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တပ္ပကာရာ၊ ယေ ဝါ ပနညေပိ ဗောဓိသတ္တာနံ အဓိပ္ပာယသမိဇ္ဈနံ ကမ္မာဒီသု ဝသီဘာဝေါတိ ဧဝမာဒယော တတ္ထ တတ္ထ ဇာတကဗုဒ္ဓဝံသာဒီသု ဒဿိတာကာရာ အာနိသံသာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဧတာသံ အာနိသံသာ။ တထာ ယထာနိဒဿိတဘေဒါ အလောဘာဒေါသာဒိဂုဏယုဂလာဒယော စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပိ စ ယသ္မာ ဗောဓိသတ္တော အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပိတုသမော ဟောတိ ဟိတေသိတာယ၊ ဒက္ခိဏေယျကော ဂရု ဘာဝနီယော ပရမဉ္စ ပုညက္ခေတ္တံ ဟောတိ ဂုဏဝိသေသယောဂေန။ ယေဘုယျေန စ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ၊ ဒေဝတာဟိ အနုပါလီယတိ၊ မေတ္တာကရုဏာပရိဘာဝိတသန္တာနတာယ ဝါဠမိဂါဒီဟိ စ အနဘိဘဝနီယော ဟောတိ၊ ယသ္မိံ ယသ္မိဉ္စ သတ္တနိကာယေ ပစ္စာဇာယတိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဥဠာရေန ဝဏ္ဏေန ဥဠာရေန ယသေန ဥဠာရေန သုခေန ဥဠာရေန ဗလေန ဥဠာရေန အာဓိပတေယျေန အညေ သတ္တေ အဘိဘဝတိ ပုညဝိသေသယောဂတော။

အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင်္ကော၊ သုဝိသုဒ္ဓါ စဿ သဒ္ဓါ ဟောတိ သုဝိသဒါ၊ သုဝိသုဒ္ဓံ ဝီရိယံ၊ သတိသမာဓိပညာ သုဝိသဒါ၊ မန္ဒကိလေသော ဟောတိ မန္ဒဒရထော မန္ဒပရိဠာဟော၊ ကိလေသာနံ မန္ဒဘာဝေနေဝ သုဝစော ဟောတိ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ၊ ခမော ဟောတိ သောရတော၊ သခိလော ဟောတိ ပဋိသန္ထာရကုသလော၊ အက္ကောဓနော ဟောတိ အနုပနာဟီ၊ အမက္ခီ ဟောတိ အပဠာသီ၊ အနိဿုကီ ဟောတိ အမစ္ဆရီ၊ အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ၊ အထဒ္ဓါ ဟောတိ အနတိမာနီ၊ အသာရဒ္ဓါ ဟောတိ အပ္ပမတ္တော၊ ပရတော ဥပတာပသဟော ဟောတိ ပရေသံ အနုပတာပီ၊ ယသ္မိဉ္စ ဂါမခေတ္တေ ပဋိဝသတိ၊ တတ္ထ သတ္တာနံ ဘယာဒယော ဥပဒ္ဒဝါ ယေဘုယျေန အနုပ္ပန္နာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ စ ဝူပသမ္မန္တိ၊ ယေသု စ အပါယေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န တတ္ထ ပစုရဇနော ဝိယ ဒုက္ခေန အဓိမတ္တံ ပီဠီယတိ၊ ဘိယျောသောမတ္တာယ သံဝေဂမာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ မဟာပုရိသဿ ယထာရဟံ တသ္မိံ တသ္မိံ ဘဝေ လဗ္ဘမာနာ ဧတေ သတ္တာနံ ပိတုသမတာဒက္ခိဏေယျတာဒယော ဂုဏဝိသေသာ အာနိသံသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တထာ အာယုသမ္ပဒါ ရူပသမ္ပဒါ ကုလသမ္ပဒါ ဣဿရိယသမ္ပဒါ အာဒေယျဝစနတာ မဟာနုဘာဝတာတိ ဧတေပိ မဟာပုရိသဿ ပါရမီနံ အာနိသံသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အာယုသမ္ပဒါ နာမ တဿံ တဿံ ဥပပတ္တိယံ ဒီဃာယုကတာ စိရဋ္ဌိတိကတာ၊ တာယ ယထာရဒ္ဓါနိ ကုသလသမာဒါနာနိ ပရိယောသာပေတိ၊ ဗဟုဉ္စ ကုသလံ ဥပစိနောတိ။ ရူပသမ္ပဒါ နာမ အဘိရူပတာ ဒဿနီယတာ ပါသာဒိကတာ၊ တာယ ရူပပ္ပမာဏာနံ သတ္တာနံ ပသာဒါဝဟော ဟောတိ သမ္ဘာဝနီယော။ ကုလသမ္ပဒါ နာမ ဥဠာရေသု ကုလေသု အဘိနိဗ္ဗတ္တိ၊ တာယ ဇာတိမဒါဒိမဒမတ္တာနမ္ပိ ဥပသင်္ကမနီယော ဟောတိ ပယိရုပါသနီယော၊ တေန တေ နိဗ္ဗိသေဝနေ ကရောတိ။ ဣဿရိယသမ္ပဒါ နာမ မဟာဝိဘဝတာ မဟေသက္ခတာ မဟာပရိဝါရတာ စ၊ တာဟိ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗေ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဏှိတုံ၊ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ဓမ္မေန နိဂ္ဂဟေတုဉ္စ သမတ္ထော ဟောတိ။

အာဒေယျဝစနတာ နာမ သဒ္ဓေယျတာ ပစ္စယိကတာ၊ တာယ သတ္တာနံ ပမာဏဘူတော ဟောတိ၊ အလင်္ဃနီယာ စဿ အာဏာ ဟောတိ။ မဟာနုဘာဝတာ နာမ အာနုဘာဝမဟန္တတာ၊ တာယ ပရေဟိ န အဘိဘူယတိ၊ သယမေဝ ပန ပရေ အညဒတ္ထု အဘိဘဝတိ ဓမ္မေန သမေန ယထာဘူတဂုဏေဟိ စ၊ ဧဝမေတေ အာယုသမ္ပဒါဒယော မဟာပုရိသဿ ပါရမီနံ အာနိသံသာ၊ သယဉ္စ အပရိမာဏဿ ပုညသမ္ဘာရဿ ပရိဝုဍ္ဎိဟေတုဘူတာ ယာနတ္တယေ သတ္တာနံ အဝတာရဏဿ ပရိပါစနဿ စ ကာရဏဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကိံဖလန္တိ? သမာသတော တာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘာဝေါ ဧတာသံ ဖလံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဒိအနေကဂုဏဂဏသမုဇ္ဇလရူပကာယသမ္ပတ္တိ- အဓိဋ္ဌာနသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသာဝေဏိက- ဗုဒ္ဓဓမ္မပ္ပဘုတိအနန္တာပရိမာဏ ဂုဏသမုဒယောပသောဘိနီ ဓမ္မကာယသိရီ။ ယာဝတာ ပန ဗုဒ္ဓဂုဏာ ယေ အနေကေဟိပိ ကပ္ပေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ ဝါစာယ ပရိယောသာပေတုံ န သက္ကာ၊ ဣဒမေတာသံ ဖလံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ –

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ၊ ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊

ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊ ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၄၊ ၃။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄၂၅၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

ဧဝမေတ္ထ ပါရမီသု ပကိဏ္ဏကကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ပန ပါဠိယံ ‘‘ဒတွာ ဒါတဗ္ဗကံ ဒါန’’န္တိအာဒိနာ သဗ္ဗာပိ ပါရမီ ဧကဇ္ဈံ ဒဿေတွာ ပရတော ‘‘ကောသဇ္ဇံ ဘယတော ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ ပရိယောသာနဂါထာဒွယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ယေဟိ ဝီရိယာရမ္ဘမေတ္တာဘာဝနာ အပ္ပမာဒဝိဟာရေဟိ ယထာဝုတ္တာ ဗုဒ္ဓကာရကဓမ္မာ ဝိသဒဘာဝံ ဂတာ သမ္မာသမ္ဗောဓိသင်္ခါတာ စ အတ္တနော ဝိမုတ္တိ ပရိပါစိတာ၊ တေဟိ ဝေနေယျာနမ္ပိ ဝိမုတ္တိပရိပါစနာယ ဩဝါဒဒါနတ္ထံ ဝုတ္ထံ။

တတ္ထ ကောသဇ္ဇံ ဘယတော ဒိသွာ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဉ္စ ခေမတောတိ ဣမိနာ ပဋိပက္ခေ အာဒီနဝဒဿနမုခေန ဝီရိယာရမ္ဘေ အာနိသံသံ ဒဿေတိ။ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဟောထာတိ ဣမိနာ ဝီရိယာရမ္ဘေ နိယောဇေတိ။ ယသ္မာ စ –

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၈၃၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ နေတ္တိ။ ၃၀၊ ၅၀) –

သင်္ခေပတော ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သကလေန ဗုဒ္ဓဝစနေန ပကာသိတာ သဗ္ဗာပိ သမ္ပတ္တိယော ဧကန္တေနေဝ သမ္မပ္ပဓာနာဓီနာ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ ဝီရိယာရမ္ဘေ နိယောဇေတွာ ‘‘ဧသာ ဗုဒ္ဓါနုသာသနီ’’တိ အာဟ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ သဗ္ဗသံကိလေသမူလဘာဝတော သဗ္ဗာနတ္ထဝိဓာယကန္တိ ကောသဇ္ဇံ ဘယတော တပ္ပဋိပက္ခတော စတူဟိ ယောဂေဟိ အနုပဒ္ဒဝဘာဝသာဓနတော ဝီရိယာရမ္ဘဉ္စ ခေမတော ဒိသွာ အဓိသီလသိက္ခာဒိသမ္ပာဒနဝသေန ဝီရိယဿ အာရမ္ဘော သမ္မပ္ပဓာနာနုယောဂေါ၊ တတ္ထ ယံ သမ္မဒေဝ နိယောဇန၊ ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဟောထာ’’တိ၊ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အနုသာသနီ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝါဒေါတိ။ သေသဂါထာသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဝိဝါဒန္တိ ဝိရုဒ္ဓဝါဒံ၊ ဆဝိဝါဒဝတ္ထုဝသေန ဝိဝဒနန္တိ အတ္ထော။ အဝိဝါဒန္တိ ဝိဝါဒပဋိပက္ခံ မေတ္တာဝစီကမ္မံ၊ မေတ္တာဘာဝနံ ဝါ။ အထ ဝါ အဝိဝါဒန္တိ အဝိဝါဒဟေတုဘူတံ ဆဗ္ဗိဓံ သာရဏီယဓမ္မံ။ သမဂ္ဂါတိ အဝဂ္ဂါ၊ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ သဟိတာ အဝိရမိတာ အဝိယုတ္တာတိ အတ္ထော။ သခိလာတိ သက္ကီလာ မုဒုသီလာ၊ အညမညမှိ မုဒုဟဒယာတိ အတ္ထော။ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနုသာသနီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဝိဝါဒမနုပဂမ္မ ယဒိဒံ ဆသာရဏီယဓမ္မပရိပူရဏဝသေန သမဂ္ဂဝါသေ နိယောဇနံ၊ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနံ အနုသိဋ္ဌီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ သမဂ္ဂဝါသဉှိ ဝသမာနာ သီလဒိဋ္ဌိသာမညဂတာ အဝိဝဒမာနာ သုခေနေဝ တိဿော သိက္ခာ ပရိပူရေဿန္တီတိ သတ္ထာ သမဂ္ဂဝါသေ နိယောဇနံ အတ္တနော သာသနန္တိ ဒဿေသိ။

ပမာဒန္တိ ပမဇ္ဇနံ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပမုဿနံ အကုသလေသု စ ဓမ္မေသု စိတ္တဝေါဿဂ္ဂံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော ပမာဒေါ၊ ကာယဒုစ္စရိတေ ဝါ ဝစီဒုစ္စရိတေ ဝါ မနောဒုစ္စရိတေ ဝါ ပဉ္စသု ဝါ ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါသဂ္ဂေါ ဝေါသဂ္ဂါနုပ္ပဒါနံ ကုသလာနံ ဝါ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသက္ကစ္စကိရိယတာ၊ အသာတစ္စကိရိယတာ၊ အနဋ္ဌိတကိရိယတာ၊ ဩလီနဝုတ္တိတာ၊ နိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ၊ နိက္ခိတ္တဓုရတာ အနာသေဝနာ အဘာဝနာ အဗဟုလီကမ္မံ…ပေ… ယော ဧဝရူပေါ ပမာဒေါ ပမဇ္ဇနာ ပမဇ္ဇိတတ္တံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပမာဒေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၄၆)။

အပ္ပမာဒန္တိ အပ္ပမဇ္ဇနံ။ တံ ပမာဒဿ ပဋိပက္ခတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္ထတော ဟိ အပ္ပမာဒေါ နာမ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော၊ ‘‘သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော’’တိ စ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတာယ သတိယာ ဧဝေတံ နာမံ။ အပရေ ပန ‘‘သတိသမ္ပဇညပ္ပဓာနာ တထာ ပဝတ္တာ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ အပ္ပမာဒေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မာ ပန အပ္ပမာဒဘာဝနာ နာမ ဝိသုံ ဧကာ ဘာဝနာ နတ္ထိ။ ယာ ဟိ ကာစိ ပုညကိရိယာ ကုသလကိရိယာ၊ သဗ္ဗာ သာ အပ္ပမာဒဘာဝနာတွေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဝိသေသတော ပန ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယံ သရဏဂမနံ ကာယိကဝါစသိကသံဝရဉ္စ ဥပါဒါယ သဗ္ဗာ သီလဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ သမာဓိဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ ပညာဘာဝနာ၊ သဗ္ဗာ ကုသလဘာဝနာ၊ အနဝဇ္ဇဘာဝနာ ၊ အပ္ပမာဒဘာဝနာ။ ‘‘အပ္ပမာဒေါ’’တိ ဟိ ဣဒံ ပဒံ မဟန္တံ အတ္ထံ ဒီပေတိ၊ မဟန္တံ အတ္ထံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ သကလမ္ပိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အာဟရိတွာ အပ္ပမာဒပဒဿ အတ္ထံ ကတွာ ကထေန္တော ဓမ္မကထိကော ‘‘အတိတ္ထေန ပက္ခန္ဒော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ? အပ္ပမာဒပဒဿ မဟန္တဘာဝတော။ တထာ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကုသိနာရာယံ ယမကသာလာနမန္တရေ ပရိနိဗ္ဗာနသမယေ နိပန္နော အဘိသမ္ဗောဓိတော ပဋ္ဌာယ ပဉ္စစတ္တာလီသာယ ဝဿေသု အတ္တနာ ဘာသိတံ ဓမ္မံ ဧကေနေဝ ပဒေန သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဘိက္ခူနံ ဩဝါဒမဒါသိ။ တထာ စာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာနိ ကာနိစိ ဇင်္ဂမာနံ ပါဏာနံ ပဒဇာတာနိ၊ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဟတ္ထိပဒံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေန၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ အပ္ပမာဒမူလကာ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ၊ အပ္ပမာဒေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀ ထောကံ ဝိသဒိသံ)။ တတ္ထ အပ္ပမာဒဘာဝနံ သိခါပ္ပတ္တံ ဒဿေန္တော သတ္ထာ ‘‘ဘာဝေထဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂ’’န္တိ အာဟ။

တဿတ္ထော – ယော ဧသ သီလာဒိခန္ဓတ္တယသင်္ဂဟော သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗင်္ဂမော သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံယေဝ အဋ္ဌန္နံ အင်္ဂါနံ ဝသေန အဋ္ဌင်္ဂိကော အရိယမဂ္ဂေါ၊ တံ ဘာဝေထ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒေထ။ ဒဿနမဂ္ဂမတ္တေ အဌတွာ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဥပ္ပာဒနဝသေန ဝဍ္ဎေထ၊ ဧဝံ ဝေါ အပ္ပမာဒဘာဝနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတီတိ။ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနုသာသနီတိ ယဒိဒံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အပ္ပမဇ္ဇနံ၊ တဉ္စ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂဿ ဘာဝနာ ဧသာ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝါဒေါတိ။

ဣတိ ဘဂဝါ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ စရိယာပိဋကဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဣတ္ထံ သုဒန္တိအာဒီသု ဣတ္ထန္တိ ကပ္ပေ စ သတသဟဿေတိအာဒိနာ (စရိယာ။ ၁။၁) ပကာရေန။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဘဂဝါတိ ဘာဂျဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ။ အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယန္တိ ပုရိမာသု အကိတ္တိပဏ္ဍိတာဒိဇာတီသု အတ္တနော ပဋိပတ္တိဒုက္ကရကိရိယံ။ သမ္ဘာဝယမာနောတိ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သမ္မဒေဝ ပကာသေန္တော။ ဗုဒ္ဓါပဒါနိယံ နာမာတိ ဗုဒ္ဓါနံ ပုရာတနကမ္မံ ပေါရာဏံ ဒုက္ကရကိရိယံ အဓိကိစ္စ ပဝတ္တတ္တာ ဒေသိတတ္တာ ဗုဒ္ဓါပဒါနိယန္တိ ဧဝံနာမကံ။ ဓမ္မပရိယာယန္တိ ဓမ္မဒေသနံ ဓမ္မဘူတံ ဝါ ကာရဏံ။ အဘာသိတ္ထာတိ အဝေါစ။ ယံ ပနေတ္ထ န ဝုတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဂမနကထာ

ဧတ္တာဝတာ စ –

ဝိသုဒ္ဓစရိတော သတ္ထာ၊ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ပါရဂူ၊

သဗ္ဗစရိယာသု ကုသလော၊ လောကာစရိယော အနုတ္တရော။

ယံ အစ္ဆရိယဓမ္မာနံ၊ သဗ္ဗမစ္ဆရိယာတိဂေါ၊

အတ္တနော ပုဗ္ဗစရိယာနံ၊ အာနုဘာဝဝိဘာဝနံ။

ဒေသေသိ နာထော စရိယာ-ပိဋကံ ယဉ္စ တာဒိနော၊

ဓမ္မသင်္ဂါဟကာ ထေရာ၊ သင်္ဂါယိံသု တထေဝ စ။

တဿ အတ္ထံ ပကာသေတုံ၊ ပေါရာဏဋ္ဌကထာနယံ၊

နိဿာယ ယာ သမာရဒ္ဓါ၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ မယာ။

ယာ တတ္ထ ပရမတ္ထာနံ၊ နိဒ္ဓါရေတွာ ယထာရဟံ၊

ပကာသနာ ပရမတ္ထ-ဒီပနီ နာမ နာမတော။

သမ္ပတ္တာ ပရိနိဋ္ဌာနံ၊ အနာကုလဝိနိစ္ဆယာ၊

သာဓိကာယဋ္ဌဝီသာယ၊ ပါဠိယာ ဘာဏဝါရတော။

ဣတိ တံ သင်္ခရောန္တေန၊ ယံ တံ အဓိဂတံ မယာ၊

ပုညံ တဿာနုဘာဝေန၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

ဩဂါဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓါယ၊ သီလာဒိပဋိပတ္တိယာ၊

သဗ္ဗေပိ ဒေဟိနော ဟောန္တု၊ ဝိမုတ္တိရသဘာဂိနော။

စိရံ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊

တသ္မိံ သဂါရဝါ နိစ္စံ၊ ဟောန္တု သဗ္ဗေပိ ပါဏိနော။

သမ္မာ ဝဿတု ကာလေန၊ ဒေဝေါပိ ဇဂတီပတိ၊

သဒ္ဓမ္မနိရတော လောကံ၊ ဓမ္မေနေဝ ပသာသတူတိ။

ဣတိ ဗဒရတိတ္ထဝိဟာရဝါသိနာ အာစရိယဓမ္မပါလေန

ကတာ

စရိယာပိဋကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။