📜

၃။ တိကနိပါတော

၁။ သင်္ကပ္ပဝဂ္ဂေါ

[၂၅၁] ၁။ သင်္ကပ္ပရာဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

သင်္ကပ္ပရာဂဓောတေနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိနဂရဝါသီ ကိရေကော ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကဒိဝသံ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နကာမရာဂေါ အနဘိရတော ဝိစရိ။ တမေနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒယော ဒိသွာ အနဘိရတိကာရဏံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဗ္ဘမိတုကာမဘာဝမဿ ဉတွာ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ နာမ ကာမရာဂါဒိကိလေသပီဠိတာနံ ကိလေသေ ဟာရေတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ဒေတိ၊ ဧဟိ တံ သတ္ထု သန္တိကံ နေဿာမာ’’တိ အာဒါယ အဂမံသု။ သတ္ထာရာ စ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္ဆမာနကညေဝ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ အာဂတတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ဣတ္ထိယော နာမေတာ၊ ဘိက္ခု၊ ပုဗ္ဗေ ဈာနဗလေန ဝိက္ခမ္ဘိတကိလေသာနံ ဝိသုဒ္ဓသတ္တာနမ္ပိ သံကိလေသံ ဥပ္ပာဒေသုံ၊ တာဒိသံ တုစ္ဆပုဂ္ဂလံ ကိံကာရဏာ န သံကိလေသိဿန္တိ၊ ဝိသုဒ္ဓါပိ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ၊ ဥတ္တမယသသမင်္ဂိနောပိ အာယသကျံ ပါပုဏန္တိ၊ ပဂေဝ အပရိသုဒ္ဓါ။ သိနေရုကမ္ပနကဝါတော ပုရာဏပဏ္ဏကသဋံ ကိံ န ကမ္ပေဿတိ၊ ဗောဓိတလေ နိသီဒိတွာ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနကသတ္တံ အယံ ကိလေသော အာလောဠေသိ၊ တာဒိသံ ကိံ န အာလောဠေဿတီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဗာရာဏသိံ ပစ္စာဂန္တွာ ကတဒါရပရိဂ္ဂဟော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန တေသံ မတကိစ္စာနိ ကတွာ ဟိရညောလောကနကမ္မံ ကရောန္တော ‘‘ဣဒံ ဓနံ ပညာယတိ၊ ယေဟိ ပနေတံ သမ္ဘတံ၊ တေ န ပညာယန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော သံဝေဂပ္ပတ္တော အဟောသိ၊ သရီရာ သေဒါ မုစ္စိံသု။ သော ဃရာဝါသေ စိရံ ဝသန္တော မဟာဒါနံ ဒတွာ ကာမေ ပဟာယ အဿုမုခံ ဉာတိသင်္ဃံ ပရိစ္စဇိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ရမဏီယေ ပဒေသေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဒီဟိ ယာပေန္တော နစိရဿေဝ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော စိရံ ဝသိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မနုဿပထံ ဂန္တွာ လောဏမ္ဗိလံ ဥပသေဝိဿာမိ၊ ဧဝံ မေ သရီရဉ္စေဝ ထိရံ ဘဝိဿတိ၊ ဇင်္ဃဝိဟာရော စ ကတော ဘဝိဿတိ၊ ယေ စ မာဒိသဿ သီလသမ္ပန္နဿ ဘိက္ခံ ဝါ ဒဿန္တိ၊ အဘိဝါဒနာဒီနိ ဝါ ကရိဿန္တိ၊ တေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေဿန္တီ’’တိ။

သော ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ဗာရာဏသိံ ပတွာ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ ဝသနဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော ရာဇုယျာနံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပံ၊ ဧတ္ထ ဝသိဿာမေ’’တိ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော ဈာနသုခေန ရတ္တိံ ခေပေတွာ ပုနဒိဝသေ ကတသရီရပဋိဇဂ္ဂနော ပုဗ္ဗဏှသမယေ ဇဋာဇိနဝက္ကလာနိ သဏ္ဌပေတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ အာဒါယ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ဣရိယာပထသမ္ပန္နော ယုဂမတ္တဒဿနော ဟုတွာ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နာယ အတ္တနော ရူပသိရိယာ လောကဿ လောစနာနိ အာကဍ္ဎေန္တော နဂရံ ပဝိသိတွာ ဘိက္ခာယ စရန္တော ရညော နိဝေသနဒွါရံ ပါပုဏိ။ ရာဇာ မဟာတလေ စင်္ကမန္တော ဝါတပါနန္တရေန ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဣရိယာပထသ္မိညေဝ ပသီဒိတွာ ‘‘သစေ သန္တဓမ္မော နာမ အတ္ထိ၊ ဣမဿ တေန အဗ္ဘန္တရေ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တံ တာပသံ အာနေဟီ’’တိ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ။ သော ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ တံ ပက္ကောသတီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာပုည၊ အမှေ ရာဇာ န ဇာနာတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောထာ’’တိ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အမှာကံ ကုလူပကတာပသော နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ၊ နံ အာနေဟီ’’တိ သယမ္ပိ ဝါတပါနေန ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဝန္ဒန္တော ‘‘ဣတော ဧထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော အမစ္စဿ ဟတ္ထေ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဒတွာ မဟာတလံ အဘိရုဟိ။

အထ နံ ရာဇာ ဝန္ဒိတွာ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အတ္တနော သမ္ပာဒိတေဟိ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တေဟိ ပရိဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ပဉှဗျာကရဏေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသီဒိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ကတ္ထဝါသိကာ ၊ ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဟိမဝန္တဝါသိကာ မယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝန္တတော အာဂတာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝဿာရတ္တကာလေ၊ မဟာရာဇ၊ နိဗဒ္ဓဝါသော နာမ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇုယျာနေ ဝသထ၊ တုမှေ စ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ န ကိလမိဿထ၊ အဟဉ္စ သဂ္ဂသံဝတ္တနိကံ ပုညံ ပါပုဏိဿာမီ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ဗောဓိသတ္တေန သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ စင်္ကမံ မာပေတွာ သေသာနိပိ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ပဋိယာဒေတွာ ‘‘သုခေန ဝသထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဥယျာနပါလံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တတော ပဋ္ဌာယ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ တတ္ထေဝ ဝသိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ သော တဿ ဝူပသမနတ္ထာယ ဂန္တုကာမော ဒေဝိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တယာ နဂရေ ဩဟီယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ နိဿာယ ကထေထ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘သီလဝန္တံ တာပသံ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ နာဟံ တသ္မိံ ပမဇ္ဇိဿာမိ၊ အမှာကံ အယျဿ ပဋိဇဂ္ဂနံ မမ ဘာရော၊ တုမှေ နိရာသင်္ကာ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ ရာဇာ နိက္ခမိတွာ ဂတော၊ ဒေဝီပိ ဗောဓိသတ္တံ တထေဝ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ရညော ဂတကာလေ နိဗဒ္ဓဝေလာယံ အာဂန္တွာ အတ္တနော ရုစိတာယ ဝေလာယ ရာဇနိဝေသနံ ဂန္တွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောတိ။

အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တေ အတိစိရာယန္တေ ဒေဝီ သဗ္ဗံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေတွာ နှတွာ အလင်္ကရိတွာ နီစမဉ္စကံ ပညာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ မဋ္ဌသာဋကံ သိထိလံ ကတွာ နိဝါသေတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဝေလံ သလ္လက္ခေတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ အာဒါယ အာကာသေနာဂန္တွာ မဟာဝါတပါနဒွါရံ ပါပုဏိ။ တဿ ဝက္ကလသဒ္ဒံ သုတွာ သဟသာ ဥဋ္ဌဟမာနာယ ဒေဝိယာ သရီရာ မဋ္ဌသာဋကော ဘဿိတ္ထ၊ ဗောဓိသတ္တော ဝိသဘာဂါရမ္မဏံ ဒိသွာ ဣန္ဒြိယာနိ ဘိန္ဒိတွာ သုဘဝသေန ဩလောကေသိ။ အထဿ ဈာနဗလေန သန္နိသိန္နောပိ ကိလေသော ကရဏ္ဍကေ ပက္ခိတ္တအာသီဝိသော ဝိယ ဖဏံ ကတွာ ဥဋ္ဌဟိ၊ ခီရရုက္ခဿ ဝါသိယာ အာကောဋိတကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ကိလေသုပ္ပာဒနေန သဟေဝ ဈာနင်္ဂါနိ ပရိဟာယိံသု၊ ဣန္ဒြိယာနိ အပရိပုဏ္ဏာနိ အဟေသုံ၊ သယံ ပက္ခစ္ဆိန္နကာကော ဝိယ အဟောသိ။ သော ပုဗ္ဗေ ဝိယ နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကာတုံ နာသက္ခိ ၊ နိသီဒါပိယမာနောပိ န နိသီဒိ။ အထဿ ဒေဝီ သဗ္ဗံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဘိက္ခာဘာဇနေယေဝ ပက္ခိပိ။ ယထာ စ ပုဗ္ဗေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ သီဟပဉ္ဇရေန နိက္ခမိတွာ အာကာသေနေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ တံ ဒိဝသံ ဂန္တုံ နာသက္ခိ။ ဘတ္တံ ပန ဂဟေတွာ မဟာနိဿေဏိယာ ဩတရိတွာ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဒေဝီပိ အဿ အတ္တနိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတံ အညာသိ။ သော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာဝ ဟေဋ္ဌာမဉ္စကေ နိက္ခိပိတွာ ‘‘ဒေဝိယာ ဧဝရူပါ ဟတ္ထသောဘာ ပါဒသောဘာ၊ ဧဝရူပံ ကဋိပရိယောသာနံ၊ ဧဝရူပံ ဦရုလက္ခဏ’’န္တိအာဒီနိ ဝိပ္ပလပန္တော သတ္တာဟံ နိပဇ္ဇိ၊ ဘတ္တံ ပူတိကံ အဟောသိ နီလမက္ခိကာပရိပုဏ္ဏံ။

အထ ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ ပစ္စာဂတော အလင်္ကတပဋိယတ္တံ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ရာဇနိဝေသနံ အဂန္တွာဝ ‘‘ဗောဓိသတ္တံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဥက္လာပံ အဿမပဒံ ဒိသွာ ‘‘ပက္ကန္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ အန္တောပဝိဋ္ဌော တံ နိပန္နကံ ဒိသွာ ‘‘ကေနစိ အဖာသုကေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ပူတိဘတ္တံ ဆဍ္ဍာပေတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ တေ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဝိဒ္ဓါသ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘မမ ပစ္စာမိတ္တေဟိ မယိ ဩကာသံ အလဘန္တေဟိ ‘မမာယနဋ္ဌာနမဿ ဒုဗ္ဗလံ ကရိဿာမာ’တိ အာဂန္တွာ ဧသ ဝိဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ သရီရံ ပရိဝတ္တေတွာ ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနံ အဒိသွာ ‘‘ကတ္ထ ဝိဒ္ဓါသိ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘နာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ အညေန ဝိဒ္ဓါ၊ အဟံ ပန အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဟဒယေ ဝိဇ္ဈိ’’န္တိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသီဒိတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁။

‘‘သင်္ကပ္ပရာဂဓောတေန၊ ဝိတက္ကနိသိတေန စ၊

နာလင်္ကတေန ဘဒြေန၊ ဥသုကာရာကတေန စ။

၂။

‘‘န ကဏ္ဏာယတမုတ္တေန၊ နာပိ မောရူပသေဝိနာ၊

တေနမှိ ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗင်္ဂပရိဒါဟိနာ။

၃။

‘‘အာဝေဓဉ္စ န ပဿာမိ၊ ယတော ရုဟိရမဿဝေ၊

ယာဝ အယောနိသော စိတ္တံ၊ သယံ မေ ဒုက္ခမာဘတ’’န္တိ။

တတ္ထ သင်္ကပ္ပရာဂဓောတေနာတိ ကာမဝိတက္ကသမ္ပယုတ္တရာဂဓောတေန။ ဝိတက္ကနိသိတေန စာတိ တေနေဝ ရာဂေါဒကေန ဝိတက္ကပါသာဏေ နိသိတေန။ နာလင်္ကတေန ဘဒြေနာတိ နေဝ အလင်္ကတေန ဘဒြေန၊ အနလင်္ကတေန ဗီဘစ္ဆေနာတိ အတ္ထော။ ဥသုကာရာကတေန စာတိ ဥသုကာရေဟိပိ အကတေန။ န ကဏ္ဏာယတမုတ္တေနာတိ ယာဝ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠကံ အာကဍ္ဎိတွာ အမုတ္တကေန။ နာပိ မောရူပသေဝိနာတိ မောရပတ္တဂိဇ္ဈပတ္တာဒီဟိ အကတူပသေဝနေန။ တေနမှိ ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါတိ တေန ကိလေသကဏ္ဍေနာဟံ ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ အမှိ။ သဗ္ဗင်္ဂပရိဒါဟိနာတိ သဗ္ဗာနိ အင်္ဂါနိ ပရိဒဟနသမတ္ထေန။ မဟာရာဇ၊ တေန ဟိ ကိလေသကဏ္ဍေန ဟဒယေ ဝိဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ မမ အဂ္ဂိ ပဒိတ္တာနိဝ သဗ္ဗာနိ အင်္ဂါနိ ဍယှန္တီတိ ဒဿေတိ။

အာဝေဓဉ္စ န ပဿာမီတိ ဝိဒ္ဓဋ္ဌာနေ ဝဏဉ္စ န ပဿာမိ။ ယတော ရုဟိရမဿဝေတိ ယတော မေ အာဝေဓတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရေယျ၊ တံ န ပဿာမီတိ အတ္ထော။ ယာဝ အယောနိသော စိတ္တန္တိ ဧတ္ထ ယာဝါတိ ဒဠှတ္ထေ နိပါတော၊ အတိဝိယ ဒဠှံ ကတွာ အယောနိသော စိတ္တံ ဝဍ္ဎိတန္တိ အတ္ထော။ သယံ မေ ဒုက္ခမာဘတန္တိ အတ္တနာဝ မယာ အတ္တနော ဒုက္ခံ အာနီတန္တိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမာဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ရာဇာနံ ပဏ္ဏသာလတော ဗဟိ ကတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ နဋ္ဌံ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပဏ္ဏသာလာယ နိက္ခမိတွာ အာကာသေ နိသိန္နော ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ ဟိမဝန္တမေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န သက္ကာ၊ ဘန္တေ၊ ဂန္တု’’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယာ ဣဓ ဝသန္တေန ဧဝရူပေါ ဝိပ္ပကာရော ပတ္တော၊ ဣဒါနိ န သက္ကာ ဣဓ ဝသိတု’’န္တိ ရညော ယာစန္တဿေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ကေစိ သောတာပန္နာ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟန္တော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သင်္ကပ္ပရာဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၅၂] ၂။ တိလမုဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဇ္ဇာပိမေ တံ မနသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ကောဓနံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အညတရော ကိရ၊ ဘိက္ခု၊ ကောဓနော အဟောသိ ဥပါယာသဗဟုလော၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော ကုပ္ပိ အဘိသဇ္ဇိ၊ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ဘိက္ခု ကောဓနော ဥပါယာသဗဟုလော ဥဒ္ဓနေ ပက္ခိတ္တလောဏံ ဝိယ တဋတဋာယန္တော ဝိစရတိ၊ ဧဝရူပေ နိက္ကောဓနေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကောဓမတ္တမ္ပိ နိဂ္ဂဏှိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ သတ္ထာ တေသံ ကထံ သုတွာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ကောဓနော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ အယံ ကောဓနော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ ပုတ္တော ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရော နာမ အဟောသိ။ ပေါရာဏကရာဇာနော စ အတ္တနော ပုတ္တေ ‘‘ဧဝံ ဧတေ နိဟတမာနဒပ္ပာ သီတုဏှက္ခမာ လောကစာရိတ္တညူ စ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အတ္တနော နဂရေ ဒိသာပါမောက္ခအာစရိယေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဒူရေ တိရောရဋ္ဌံ ပေသေန္တိ၊ တသ္မာ သောပိ ရာဇာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကံ ပုတ္တံ ပက္ကောသာပေတွာ ဧကပဋလိကဥပါဟနာ စ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ ကဟာပဏသဟဿဉ္စ ဒတွာ ‘‘တာတ၊ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာ’’တိ ပေသေသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တက္ကသိလံ ပတွာ အာစရိယဿ ဂေဟံ ပုစ္ဆိတွာ အာစရိယေ မာဏဝကာနံ သိပ္ပံ ဝါစေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဃရဒွါရေ စင်္ကမန္တေ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယသ္မိံ ဌာနေ ဌိတော အာစရိယံ အဒ္ဒသ၊ တတ္ထေဝ ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ ဆတ္တဉ္စ အပနေတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော တဿ ကိလန္တဘာဝံ ဉတွာ အာဂန္တုကသင်္ဂဟံ ကာရေသိ။ ကုမာရော ဘုတ္တဘောဇနော ထောကံ ဝိဿမိတွာ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ ‘‘ကုတော အာဂတောသိ၊ တာတာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဗာရာဏသိတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကဿ ပုတ္တောသီ’’တိ? ‘‘ဗာရာဏသိရညော’’တိ။ ‘‘ကေနတ္ထေနာဂတောသီ’’တိ? ‘‘သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကိံ တေ အာစရိယဘာဂေါ အာဘတော၊ ဥဒါဟု ဓမ္မန္တေဝါသိကော ဟောတုကာမောသီ’’တိ? သော ‘‘အာစရိယဘာဂေါ မေ အာဘတော’’တိ ဝတွာ အာစရိယဿ ပါဒမူလေ သဟဿတ္ထဝိကံ ဌပေတွာ ဝန္ဒိ။

ဓမ္မန္တေဝါသိကာ ဒိဝါ အာစရိယဿ ကမ္မံ ကတွာ ရတ္တိံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ၊ အာစရိယဘာဂဒါယကာ ဂေဟေ ဇေဋ္ဌပုတ္တာ ဝိယ ဟုတွာ သိပ္ပမေဝ ဥဂ္ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ သောပိ အာစရိယော သလ္လဟုကေန သုဘနက္ခတ္တေန ကုမာရဿ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသိ။ ကုမာရောပိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တော ဧကဒိဝသံ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ နှာယိတုံ အဂမာသိ။ အထေကာ မဟလ္လိကာ ဣတ္ထီ တိလာနိ သေတေ ကတွာ ပတ္ထရိတွာ ရက္ခမာနာ နိသီဒိ။ ကုမာရော သေတတိလေ ဒိသွာ ခါဒိတုကာမော ဟုတွာ ဧကံ တိလမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ခါဒိ၊ မဟလ္လိကာ ‘‘တဏှာလုကော ဧသော’’တိ ကိဉ္စိ အဝတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ သော ပုနဒိဝသေပိ တာယ ဝေလာယ တထေဝ အကာသိ၊ သာပိ နံ န ကိဉ္စိ အာဟ။ ဣတရော တတိယဒိဝသေပိ တထေဝါကာသိ၊ တဒါ မဟလ္လိကာ ‘‘ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အတ္တနော အန္တေဝါသိကေဟိ မံ ဝိလုမ္ပာပေတီ’’တိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒိ။ အာစရိယော နိဝတ္တိတွာ ‘‘ကိံ ဧတံ ၊ အမ္မာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမိ၊ အန္တေဝါသိကော တေ မယာ ကတာနံ သေတတိလာနံ အဇ္ဇေကံ မုဋ္ဌိံ ခါဒိ၊ ဟိယျော ဧကံ၊ ပရေ ဧကံ၊ နနု ဧဝံ ခါဒန္တော မမ သန္တကံ သဗ္ဗံ နာသေဿတီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ မာ ရောဒိ၊ မူလံ တေ ဒါပေဿာမီ’’တိ။ ‘‘န မေ၊ သာမိ၊ မူလေနတ္ထော၊ ယထာ ပနေသ ကုမာရော ပုန ဧဝံ န ကရောတိ၊ တထာ တံ သိက္ခာပေဟီ’’တိ။ အာစရိယော ‘‘တေန ဟိ ပဿ၊ အမ္မာ’’တိ ဒွီဟိ မာဏဝေဟိ တံ ကုမာရံ ဒွီသု ဟတ္ထေသု ဂါဟာပေတွာ ဝေဠုပေသိကံ ဂဟေတွာ ‘‘ပုန ဧဝရူပံ မာ အကာသီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ ပိဋ္ဌိယံ ပဟရိ။ ကုမာရော အာစရိယဿ ကုဇ္ဈိတွာ ရတ္တာနိ အက္ခီနိ ကတွာ ပါဒပိဋ္ဌိတော ယာဝ ကေသမတ္ထကာ ဩလောကေသိ။ သောပိဿ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကိတဘာဝံ အညာသိ။ ကုမာရော သိပ္ပံ နိဋ္ဌာပေတွာ ‘‘အနုယောဂံ ဒတွာ မာရာပေတဗ္ဗော ဧသ မယာ’’တိ တေန ကတဒေါသံ ဟဒယေ ဌပေတွာ ဂမနကာလေ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ယဒါဟံ၊ အာစရိယ၊ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ပတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသေဿာမိ၊ တဒါ တုမှေ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ သသိနေဟော ဝိယ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။

သော ဗာရာဏသိံ ပတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ သိပ္ပံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ ‘‘ဇီဝမာနေန မေ ပုတ္တော ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝမာနောဝဿ ရဇ္ဇသိရိံ ပဿာမီ’’တိ ပုတ္တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သော ရဇ္ဇသိရိံ အနုဘဝမာနော အာစရိယေန ကတဒေါသံ သရိတွာ ဥပ္ပန္နကောဓော ‘‘မာရာပေဿာမိ န’’န္တိ ပက္ကောသနတ္ထာယ အာစရိယဿ ဒူတံ ပါဟေသိ။ အာစရိယော ‘‘တရုဏကာလေ နံ သညာပေတုံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ အဂန္တွာ တဿ ရညော မဇ္ဈိမဝယကာလေ ‘‘ဣဒါနိ နံ သညာပေတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဌတွာ ‘‘တက္ကသိလာစရိယော အာဂတော’’တိ အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေတွာ တံ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ဒိသွာဝ ကောဓံ ဥပ္ပာဒေတွာ ရတ္တာနိ အက္ခီနိ ကတွာ အမစ္စေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘော၊ အဇ္ဇာပိ မေ အာစရိယေန ပဟဋဋ္ဌာနံ ရုဇ္ဇတိ၊ အာစရိယော နလာဋေန မစ္စုံ အာဒါယ ‘မရိဿာမီ’တိ အာဂတော၊ အဇ္ဇဿ ဇီဝိတံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၄။

‘‘အဇ္ဇာပိ မေ တံ မနသိ၊ ယံ မံ တွံ တိလမုဋ္ဌိယာ၊

ဗာဟာယ မံ ဂဟေတွာန၊ လဋ္ဌိယာ အနုတာဠယိ။

၅။

‘‘နနု ဇီဝိတေ န ရမသိ၊ ယေနာသိ ဗြာဟ္မဏာဂတော၊

ယံ မံ ဗာဟာ ဂဟေတွာန၊ တိက္ခတ္တုံ အနုတာဠယီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ မံ ဗာဟာယ မန္တိ ဒွီသု ပဒေသု ဥပယောဂဝစနံ အနုတာဠနဂဟဏာပေက္ခံ။ ယံ မံ တွံ တိလမုဋ္ဌိယာ ကာရဏာ အနုတာဠယိ၊ အနုတာဠေန္တော စ မံ ဗာဟာယ ဂဟေတွာ အနုတာဠယိ၊ တံ အနုတာဠနံ အဇ္ဇာပိ မေ မနသီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ နနု ဇီဝိတေ န ရမသီတိ မညေ တွံ အတ္တနော ဇီဝိတမှိ နာဘိရမသိ။ ယေနာသိ ဗြာဟ္မဏာဂတောတိ ယသ္မာ ဗြာဟ္မဏ ဣဓ မမ သန္တိကံ အာဂတောသိ။ ယံ မံ ဗာဟာ ဂဟေတွာနာတိ ယံ မမ ဗာဟာ ဂဟေတွာ၊ ယံ မံ ဗာဟာယ ဂဟေတွာတိပိ အတ္ထော။ တိက္ခတ္တုံ အနုတာဠယီတိ တယော ဝါရေ ဝေဠုလဋ္ဌိယာ တာဠေသိ၊ အဇ္ဇ ဒါနိ တဿ ဖလံ ဝိန္ဒာဟီတိ နံ မရဏေန သန္တဇ္ဇေန္တော ဧဝမာဟ။

တံ သုတွာ အာစရိယော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆။

‘‘အရိယော အနရိယံ ကုဗ္ဗန္တံ၊ ယော ဒဏ္ဍေန နိသေဓတိ၊

သာသနံ တံ န တံ ဝေရံ၊ ဣတိ နံ ပဏ္ဍိတာ ဝိဒူ’’တိ။

တတ္ထ အရိယောတိ သုန္ဒရာဓိဝစနမေတံ။ သော ပန အရိယော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ အာစာရအရိယော ဒဿနအရိယော လိင်္ဂအရိယော ပဋိဝေဓအရိယောတိ။ တတ္ထ မနုဿော ဝါ ဟောတု တိရစ္ဆာနော ဝါ၊ အရိယာစာရေ ဌိတော အာစာရအရိယော နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အရိယဝတ္တသိ ဝက္ကင်္ဂ၊ ယော ပိဏ္ဍမပစာယတိ၊

စဇာမိ တေ တံ ဘတ္တာရံ၊ ဂစ္ဆထူဘော ယထာသုခ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၀၆)၊

ရူပေန ပန ဣရိယာပထေန စ ပါသာဒိကေန ဒဿနီယေန သမန္နာဂတော ဒဿနအရိယော နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘အရိယာဝကာသောသိ ပသန္နနေတ္တော၊ မညေ ဘဝံ ပဗ္ဗဇိတော ကုလမှာ၊

ကထံ နု စိတ္တာနိ ပဟာယ ဘောဂေ၊ ပဗ္ဗဇိ နိက္ခမ္မ ဃရာ သပညာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၄၃)၊

နိဝါသနပါရုပနလိင်္ဂဂ္ဂဟဏေန ပန သမဏသဒိသော ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဒုဿီလောပိ လိင်္ဂအရိယော နာမ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘ဆဒနံ ကတွာန သုဗ္ဗတာနံ၊ ပက္ခန္ဒီ ကုလဒူသကော ပဂဗ္ဘော၊

မာယာဝီ အသညတော ပလာပေါ၊ ပတိရူပေန စရံ သ မဂ္ဂဒူသီ’’တိ။

ဗုဒ္ဓါဒယော ပန ပဋိဝေဓအရိယာ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ဗုဒ္ဓသာဝကာ စာ’’တိ။ တေသု ဣဓ အာစာရအရိယောဝ အဓိပ္ပေတော။

အနရိယန္တိ ဒုဿီလံ ပါပဓမ္မံ။ ကုဗ္ဗန္တန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိကံ ပဉ္စဝိဓဒုဿီလျကမ္မံ ကရောန္တံ၊ ဧကမေဝ ဝါ ဧတံ အတ္ထပဒံ၊ အနရိယံ ဟီနံ လာမကံ ပဉ္စဝေရဘယကမ္မံ ကရောန္တံ ပုဂ္ဂလံ။ ယောတိ ခတ္တိယာဒီသု ယော ကောစိ။ ဒဏ္ဍေနာတိ ယေန ကေနစိ ပဟရဏကေန။ နိသေဓတီတိ ‘‘မာ ပုန ဧဝရူပံ ကရီ’’တိ ပဟရန္တော နိဝါရေတိ။ သာသနံ တံ န တံ ဝေရန္တိ တံ၊ မဟာရာဇ၊ အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တေ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အန္တေဝါသိကေ ဝါ ဧဝံ ပဟရိတွာ နိသေဓနံ နာမ ဣမသ္မိံ လောကေ သာသနံ အနုသိဋ္ဌိ ဩဝါဒေါ၊ န ဝေရံ။ ဣတိ နံ ပဏ္ဍိတာဝိဒူတိ ဧဝမေတံ ပဏ္ဍိတာ ဇာနန္တိ။ တသ္မာ၊ မဟာရာဇ၊ တွမ္ပိ ဧဝံ ဇာန၊ န ဧဝရူပေ ဌာနေ ဝေရံ ကာတုံ အရဟသိ။ သစေ ဟိ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ မယာ ဧဝံ သိက္ခာပိတော နာဘဝိဿ၊ အထ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ပူဝသက္ခလိအာဒီနိ စေဝ ဖလာဖလာဒီနိ စ ဟရန္တော စောရကမ္မေသု ပလုဒ္ဓါ အနုပုဗ္ဗေန သန္ဓိစ္ဆေဒနပန္ထဒူဟနဂါမဃာတကာဒီနိ ကတွာ ‘‘ရာဇာပရာဓိကော စောရော’’တိ သဟောဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿိတော ‘‘ဂစ္ဆထဿ ဒေါသာနုရူပံ ဒဏ္ဍံ ဥပနေထာ’’တိ ဒဏ္ဍဘယံ ပါပုဏိဿ၊ ကုတော တေ ဧဝရူပါ သမ္ပတ္တိ အဘဝိဿ၊ နနု မံ နိဿာယ ဣဒံ ဣဿရိယံ တယာ လဒ္ဓန္တိ ဧဝံ အာစရိယော ရာဇာနံ သညာပေသိ ။ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ အမစ္စာပိဿ ကထံ သုတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝ၊ ဣဒံ ဣဿရိယံ တုမှာကံ အာစရိယဿေဝ သန္တက’’န္တိ အာဟံသု။

တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ အာစရိယဿ ဂုဏံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘သဗ္ဗိဿရိယံ တေ၊ အာစရိယ၊ ဒမ္မိ၊ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ အာစရိယော ‘‘န မေ၊ မဟာရာဇ၊ ရဇ္ဇေနတ္ထော’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ ရာဇာ တက္ကသိလံ ပေသေတွာ အာစရိယဿ ပုတ္တဒါရံ အာဟရာပေတွာ မဟန္တံ ဣဿရိယံ ဒတွာ တမေဝ ပုရောဟိတံ ကတွာ ပိတုဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ တဿောဝါဒေ ဌိတော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဗဟူ ဇနာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ ကောဓနော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိလမုဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၅၃] ၃။ မဏိကဏ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ

မမန္နပါနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ အာဠဝိံ နိဿာယ အဂ္ဂါဠဝေ စေတိယေ ဝိဟရန္တော ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ (ပါရာ။ ၃၄၂) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အာဠဝကာ ဟိ ဘိက္ခူ သညာစိကာယ ကုဋိယော ကာရယမာနာ ယာစနဗဟုလာ ဝိညတ္တိဗဟုလာ ဝိဟရိံသု ‘‘ပုရိသံ ဒေထ၊ ပုရိသတ္ထကရံ ဒေထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ။ မနုဿာ ဥပဒ္ဒုတာ ယာစနာယ ဥပဒ္ဒုတာ ဝိညတ္တိယာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဥဗ္ဗိဇ္ဇိံသုပိ ဥတ္တသိံသုပိ ပလာယိံသုပိ။ အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာဠဝိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ၊ မနုဿာ ထေရမ္ပိ ဒိသွာ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ပုဗ္ဗာယံ၊ အာဝုသော၊ အာဠဝီ သုလဘပိဏ္ဍာ၊ ဣဒါနိ ကသ္မာ ဒုလ္လဘပိဏ္ဍာ ဇာတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ကာရဏံ သုတွာ ဘဂဝတိ အာဠဝိံ အာဂန္တွာ အဂ္ဂါဠဝစေတိယေ ဝိဟရန္တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ဧတသ္မိံ ကာရဏေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ အာဠဝကေ ဘိက္ခူ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သညာစိကာယ ကုဋိယော ကာရေထာ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ယာစနာ နာမေသာ သတ္တရတနပရိပုဏ္ဏေ နာဂဘဝနေ ဝသန္တာနံ နာဂါနမ္ပိ အမနာပါ၊ ပဂေဝ မနုဿာနံ၊ ယေသံ ဧကံ ကဟာပဏကံ ဥပ္ပာဒေန္တာနံ ပါသာဏတော မံသံ ဥပ္ပာဋနကာလော ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မဟာဝိဘဝေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ အာဓာဝိတွာ ပရိဓာဝိတွာ ဝိစရဏကာလေ အညောပိ ပုညဝါ သတ္တော တဿ မာတု ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေ ဥဘောပိ ဘာတရော ဝယပ္ပတ္တာ မာတာပိတူနံ ကာလကိရိယာယ သံဝိဂ္ဂဟဒယာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝသိံသု။ တေသု ဇေဋ္ဌဿ ဥပရိဂင်္ဂါယ ပဏ္ဏသာလာ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဿ အဓောဂင်္ဂါယ။ အထေကဒိဝသံ မဏိကဏ္ဌော နာမ နာဂရာဇာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ မာဏဝကဝေသေန ဝိစရန္တော ကနိဋ္ဌဿ အဿမံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ တေ အညမညံ သမ္မောဒနီယကထံ ကထေတွာ ဝိဿာသိကာ အဟေသုံ၊ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ နာသက္ခိံသု။ မဏိကဏ္ဌော အဘိဏှံ ကနိဋ္ဌတာပသဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ကထာသလ္လာပေန နိသီဒိတွာ ဂမနကာလေ တာပသေ သိနေဟေန အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ ဘောဂေဟိ တာပသံ ပရိက္ခိပန္တော ပရိဿဇိတွာ ဥပရိမုဒ္ဓနိ မဟန္တံ ဖဏံ ဓာရေတွာ ထောကံ ဝသိတွာ တံ သိနေဟံ ဝိနောဒေတွာ သရီရံ ဝိနိဝေဌေတွာ တာပသံ ဝန္ဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ တာပသော တဿ ဘယေန ကိသော အဟောသိ လူခေါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော ဓမနိသန္ထတဂတ္တော။

သော ဧကဒိဝသံ ဘာတု သန္တိကံ အဂမာသိ။ အထ နံ သော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿ၊ တွံ ဘော၊ ကိသော လူခေါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော ဓမနိသန္ထတဂတ္တော’’တိ။ သော တဿ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘ကိံ ပန၊ တွံ ဘော၊ တဿ နာဂရာဇဿ အာဂမနံ ဣစ္ဆသိ၊ န ဣစ္ဆသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘န ဣစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သော ပန နာဂရာဇာ တဝ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တော ကိံ ပိဠန္ဓနံ ပိဠန္ဓိတွာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဏိရတန’’န္တိ အာဟ။ တေန ဟိ တွံ တသ္မိံ နာဂရာဇေ တဝ သန္တိကံ အာဂန္တွာ အနိသိန္နေယေဝ ‘‘မဏိံ မေ ဒေဟီ’’တိ ယာစ၊ ဧဝံ သော နာဂေါ တံ ဘောဂေဟိ အပရိက္ခိပိတွာဝ ဂမိဿတိ။ ပုနဒိဝသေ အဿမပဒဒွါရေ ဌတွာ အာဂစ္ဆန္တမေဝ နံ ယာစေယျာသိ၊ တတိယဒိဝသေ ဂင်္ဂါတီရေ ဌတွာ ဥဒကာ ဥမ္မုဇ္ဇန္တမေဝ နံ ယာစေယျာသိ၊ ဧဝံ သော တဝ သန္တိကံ ပုန န အာဂမိဿတီတိ။

တာပသော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အတ္တနော ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ နာဂရာဇာနံ အာဂန္တွာ ဌိတမတ္တမေဝ ‘‘ဧတံ အတ္တနော ပိဠန္ဓနမဏိံ မေ ဒေဟီ’’တိ ယာစိ၊ သော အနိသီဒိတွာဝ ပလာယိ။ အထ နံ ဒုတိယဒိဝသေ အဿမပဒဒွါရေ ဌတွာ အာဂစ္ဆန္တမေဝ ‘‘ဟိယျော မေ မဏိရတနံ နာဒါသိ၊ အဇ္ဇ ဒါနံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ နာဂေါ အဿမပဒံ အပဝိသိတွာဝ ပလာယိ။ တတိယဒိဝသေ ဥဒကတော ဥမ္မုဇ္ဇန္တမေဝ နံ ‘‘အဇ္ဇ မေ တတိယော ဒိဝသော ယာစန္တဿ၊ ဒေဟိ ဒါနိ မေ ဧတံ မဏိရတန’’န္တိ အာဟ။ နာဂရာဇာ ဥဒကေ ဌတွာဝ တာပသံ ပဋိက္ခိပန္တော ဒွေ ဂါထာ အာဟ –

၇။

‘‘မမန္နပါနံ ဝိပုလံ ဥဠာရံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတီမဿ မဏိဿ ဟေတု၊

တံ တေ န ဒဿံ အတိယာစကောသိ၊ န စာပိ တေ အဿမမာဂမိဿံ။

၈။

‘‘သုသူ ယထာ သက္ခရဓောတပါဏီ၊ တာသေသိမံ သေလံ ယာစမာနော၊

တံ တေ န ဒဿံ အတိယာစကောသိ၊ န စာပိ တေ အဿမမာဂမိဿ’’န္တိ။

တတ္ထ မမန္နပါနန္တိ မမ ယာဂုဘတ္တာဒိဒိဗ္ဗဘောဇနံ အဋ္ဌပါနကဘေဒဉ္စ ဒိဗ္ဗပါနံ။ ဝိပုလန္တိ ဗဟု။ ဥဠာရန္တိ သေဋ္ဌံ ပဏီတံ။ တံ တေတိ တံ မဏိံ တုယှံ။ အတိယာစကောသီတိ ကာလဉ္စ ပမာဏဉ္စ အတိက္ကမိတွာ အဇ္ဇ တီဏိ ဒိဝသာနိ မယှံ ပိယံ မနာပံ မဏိရတနံ ယာစမာနော အတိက္ကမ္မ ယာစကောသိ။ န စာပိ တေတိ န ကေဝလံ န ဒဿံ၊ အဿမမ္ပိ တေ နာဂမိဿံ။ သုသူ ယထာတိ ယထာ နာမ ယုဝါ တရုဏမနုဿော။ သက္ခရဓောတပါဏီတိ သက္ခရာယ ဓောတပါဏိ၊ တေလေန ပါသာဏေ ဓောတအသိဟတ္ထော။ တာသေသိမံ သေလံ ယာစမာနောတိ ဣမံ မဏိံ ယာစန္တော တွံ ကဉ္စနထရုခဂ္ဂံ အဗ္ဗာဟိတွာ ‘‘သီသံ တေ ဆိန္ဒာမီ’’တိ ဝဒန္တော တရုဏပုရိသော ဝိယ မံ တာသေသိ။

ဧဝံ ဝတွာ သော နာဂရာဇာ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ အတ္တနော နာဂဘဝနမေဝ ဂန္တွာ န ပစ္စာဂဉ္ဆိ။ အထ သော တာပသော တဿ ဒဿနီယဿ နာဂရာဇဿ အဒဿနေန ဘိယျောသောမတ္တာယ ကိသော အဟောသိ လူခေါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော ဓမနိသန္ထတဂတ္တော။ အထ ဇေဋ္ဌတာပသော ‘‘ကနိဋ္ဌဿ ပဝတ္တိံ ဇာနိဿာမီ’’တိ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ တံ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပဏ္ဍုရောဂိနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘော၊ တွံ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပဏ္ဍုရောဂီ ဇာတော’’တိ ဝတွာ ‘‘တဿ ဒဿနီယဿ နာဂရာဇဿ အဒဿနေနာ’’တိ သုတွာ ‘‘အယံ တာပသော နာဂရာဇာနံ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ သလ္လက္ခေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘န တံ ယာစေ ယဿ ပိယံ ဇိဂီသေ၊ ဒေဿော ဟောတိ အတိယာစနာယ၊

နာဂေါ မဏိံ ယာစိတော ဗြာဟ္မဏေန၊ အဒဿနံယေဝ တဒဇ္ဈဂမာ’’တိ။

တတ္ထ န တံ ယာစေတိ တံ ဘဏ္ဍံ န ယာစေယျ။ ယဿ ပိယံ ဇိဂီသေတိ ယံ ဘဏ္ဍံ အဿ ပုဂ္ဂလဿ ပိယန္တိ ဇာနေယျ။ ဒေဿော ဟောတီတိ အပ္ပိယော ဟောတိ။ အတိယာစနာယာတိ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ ဝရဘဏ္ဍံ ယာစန္တော တာယ အတိယာစနာယ။ အဒဿနံယေဝ တဒဇ္ဈဂမာတိ တတော ပဋ္ဌာယ အဒဿနမေဝ ဂတောတိ။

ဧဝံ ပန တံ ဝတွာ ‘‘ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ မာ သောစီ’’တိ သမဿာသေတွာ ဇေဋ္ဌဘာတာ အတ္တနော အဿမမေဝ ဂတော။ အထာပရဘာဂေ တေ ဒွေပိ ဘာတရော အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္တရတနပရိပုဏ္ဏေ နာဂဘဝနေ ဝသန္တာနံ နာဂါနမ္ပိ ယာစနာ နာမ အမနာပါ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မနုဿာန’’န္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကနိဋ္ဌော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဇေဋ္ဌော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဏိကဏ္ဌဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၅၄] ၄။ ကုဏ္ဍကကုစ္ဆိသိန္ဓဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဘုတွာ တိဏပရိဃာသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဝသိတွာ စာရိကံ စရိတွာ ပုန ပစ္စာဂတေ မနုဿာ ‘‘အာဂန္တုကသက္ကာရံ ကရိဿာမာ’’တိ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒဒန္တိ။ ဝိဟာရေ ဧကံ ဓမ္မဃောသကဘိက္ခုံ ဌပေသုံ၊ သော ယေ ယေ အာဂန္တွာ ယတ္တကေ ဘိက္ခူ ဣစ္ဆန္တိ၊ တေသံ တေသံ ဘိက္ခူ ဝိစာရေတွာ ဒေတိ။

အထေကာ ဒုဂ္ဂတမဟလ္လိကာ ဣတ္ထီ ဧကမေဝ ပဋိဝီသံ သဇ္ဇေတွာ တေသံ တေသံ မနုဿာနံ ဘိက္ခူသု ဝိစာရေတွာ ဒိန္နေသု ဥဿူရေ ဓမ္မဃောသကဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ‘‘မယှံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘မယာ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ ဝိစာရေတွာ ဒိန္နာ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပန ဝိဟာရေယေဝ၊ တွံ တဿ ဘိက္ခံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ ထေရဿ အာဂတကာလေ ဝန္ဒိတွာ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဃရံ နေတွာ နိသီဒါပေသိ။ ‘‘ဧကာယ ကိရ မဟလ္လိကာယ ဓမ္မသေနာပတိ အတ္တနော ဃရေ နိသီဒါပိတော’’တိ ဗဟူနိ သဒ္ဓါနိ ကုလာနိ အဿောသုံ။ တေသု ရာဇာ ပဿေနဒီ ကောသလော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ တဿာ သာဋကေန စေဝ သဟဿတ္ထဝိကာယ စ သဒ္ဓိံ ဘတ္တဘာဇနာနိ ပဟိဏိ ‘‘မယှံ အယျံ ပရိဝိသမာနာ ဣမံ သာဋကံ နိဝါသေတွာ ဣမေ ကဟာပဏေ ဝဠဉ္ဇေတွာ ထေရံ ပရိဝိသတူ’’တိ။ ယထာ စ ရာဇာ၊ ဧဝံ အနာထပိဏ္ဍိကော စူဠအနာထပိဏ္ဍိကော ဝိသာခါ စ မဟာဥပါသိကာ ပဟိဏိ။ အညာနိပိ ပန ကုလာနိ ဧကသတဒွိသတာဒိဝသေန အတ္တနော အတ္တနော ဗလာနုရူပေန ကဟာပဏေ ပဟိဏိံသု။ ဧဝံ ဧကာဟေနေဝ သာ မဟလ္လိကာ သတသဟဿမတ္တံ လဘိ။ ထေရော ပန တာယ ဒိန္နယာဂုမေဝ ပိဝိတွာ တာယ ကတခဇ္ဇကမေဝ ပက္ကဘတ္တမေဝ စ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကတွာ တံ မဟလ္လိကံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝိဟာရမေဝ အဂမာသိ။

ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ထေရဿ ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဓမ္မသေနာပတိ မဟလ္လိကဂဟပတာနိံ ဒုဂ္ဂတဘာဝတော မောစေသိ၊ ပတိဋ္ဌာ အဟောသိ။ တာယ ဒိန္နမာဟာရံ အဇိဂုစ္ဆန္တော ပရိဘုဉ္ဇီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သာရိပုတ္တော ဣဒါနေဝ ဧတိဿာ မဟလ္လိကာယ အဝဿယော ဇာတော၊ န စ ဣဒါနေဝ တာယ ဒိန္နံ အာဟာရံ အဇိဂုစ္ဆန္တော ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပရိဘုဉ္ဇိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဥတ္တရာပထေ အဿဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဥတ္တရာပထဇနပဒတော ပဉ္စသတာ အဿဝါဏိဇာ အဿေ ဗာရာဏသိံ အာနေတွာ ဝိက္ကိဏန္တိ။ အညတရောပိ အဿဝါဏိဇော ပဉ္စအဿသတာနိ အာဒါယ ဗာရာဏသိမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ဧကော နိဂမဂါမော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ မဟာဝိဘဝေါ သေဋ္ဌိ အဟောသိ။ တဿ မဟန္တံ နိဝေသနံ၊ တံ ပန ကုလံ အနုက္ကမေန ပရိက္ခယံ ဂတံ၊ ဧကာဝ မဟလ္လိကာ အဝသိဋ္ဌာ၊ သာ တသ္မိံ နိဝေသနေ ဝသတိ။ အထ သော အဿဝါဏိဇော တံ နိဂမဂါမံ ပတွာ ‘‘ဝေတနံ ဒဿာမီ’’တိ တဿာ နိဝေသနေ နိဝါသံ ဂဏှိတွာ အဿေ ဧကမန္တေ ဌပေသိ။ တံဒိဝသမေဝဿ ဧကိဿာ အာဇာနီယာဝဠဝါယ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ သော ဒွေ တယော ဒိဝသေ ဝသိတွာ အဿေ ဗလံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘ရာဇာနံ ပဿိဿာမီ’’တိ အဿေ အာဒါယ ပါယာသိ။ အထ နံ မဟလ္လိကာ ‘‘ဂေဟဝေတနံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာဓု၊ အမ္မ၊ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာတ၊ ဝေတနံ မေ ဒဒမာနော ဣမမ္ပိ အဿပေါတကံ ဝေတနတော ခဏ္ဍေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဝါဏိဇော တထာ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သာ တသ္မိံ အဿပေါတကေ ပုတ္တသိနေဟံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ အဝဿာဝနဈာမကဘတ္တဝိဃာသတိဏာနိ ဒတွာ တံ ပဋိဇဂ္ဂိ။

အထာပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တော ပဉ္စ အဿသတာနိ အာဒါယ အာဂစ္ဆန္တော တသ္မိံ ဂေဟေ နိဝါသံ ဂဏှိ။ ကုဏ္ဍကခါဒကဿ သိန္ဓဝပေါတကဿ ဌိတဋ္ဌာနတော ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဧကအဿောပိ ဂေဟံ ပဝိသိတုံ နာသက္ခိ။ ဗောဓိသတ္တော မဟလ္လိကံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အမ္မ၊ ကစ္စိ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ အဿော အတ္ထီ’’တိ ။ ‘‘တာတ၊ အညော အဿော နာမ နတ္ထိ၊ အဟံ ပန ပုတ္တံ ကတွာ ဧကံ အဿပေါတကံ ပဋိဇဂ္ဂါမိ၊ သော ဧတ္ထ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ သော၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘စရိတုံ ဂတော၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ အာဂမိဿတိ၊ အမ္မာ’’တိ? ‘‘သာယနှေ၊ တာတာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ အာဂမနံ ပဋိမာနေန္တော အဿေ ဗဟိ ဌပေတွာဝ နိသီဒိ။ သိန္ဓဝပေါတကောပိ ဝိစရိတွာ ကာလေယေဝ အာဂမိ။ ဗောဓိသတ္တော ကုဏ္ဍကကုစ္ဆိသိန္ဓဝပေါတကံ ဒိသွာ လက္ခဏာနိ သမာနေတွာ ‘‘အယံ သိန္ဓဝေါ အနဂ္ဃော၊ မဟလ္လိကာယ မူလံ ဒတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေသိ။ သိန္ဓဝပေါတကောပိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ ဌိတော။ တသ္မိံ ခဏေ တေ အဿာ ဂေဟံ ပဝိသိတုံ သက္ခိံသု။

ဗောဓိသတ္တော ဒွီဟတီဟံ ဝသိတွာ အဿေ သန္တပ္ပေတွာ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အမ္မ၊ ဣမံ အဿပေါတကံ မူလံ ဂဟေတွာ မယှံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ဝဒေသိ၊ တာတ၊ ပုတ္တံ ဝိက္ကိဏန္တာ နာမ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ တွံ ဧတံ ကိံ ခါဒါပေတွာ ပဋိဇဂ္ဂသီ’’တိ? ‘‘ဩဒနကဉ္ဇိကဉ္စ ဈာမကဘတ္တဉ္စ ဝိဃာသတိဏဉ္စ ခါဒါပေတွာ ကုဏ္ဍကယာဂုဉ္စ ပါယေတွာ ပဋိဇဂ္ဂါမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘အမ္မ၊ အဟံ ဧတံ လဘိတွာ ပိဏ္ဍရသဘောဇနံ ဘောဇေဿာမိ၊ ဌိတဋ္ဌာနေ စေလဝိတာနံ ပသာရေတွာ အတ္ထရဏပိဋ္ဌေ ဌပေဿာမီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ဧဝံ သန္တေ မမ ပုတ္တော စ သုခံ အနုဘဝတု၊ တံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ။ အထ ဗောဓိသတ္တော တဿ စတုန္နံ ပါဒါနံ နင်္ဂုဋ္ဌဿ မုခဿ စ မူလံ ဧကေကံ ကတွာ ဆ သဟဿတ္ထဝိကာယော ဌပေတွာ မဟလ္လိကံ နဝဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ သိန္ဓဝပေါတကဿ ပုရတော ဌပေသိ။ သော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ မာတရံ ဩလောကေတွာ အဿူနိ ပဝတ္တေသိ။ သာပိ တဿ ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇိတွာ အာဟ – ‘‘မယာ ပုတ္တပေါသာဝနိကံ လဒ္ဓံ၊ တွံ၊ တာတ၊ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ၊ တဒါ သော အဂမာသိ။

ဗောဓိသတ္တော ပုနဒိဝသေ အဿပေါတကဿ ပိဏ္ဍရသဘောဇနံ သဇ္ဇေတွာ ‘‘ဝီမံသိဿာမိ တာဝ နံ၊ ဇာနာတိ နု ခေါ အတ္တနော ဗလံ၊ ဥဒါဟု န ဇာနာတီ’’တိ ဒေါဏိယံ ကုဏ္ဍကယာဂုံ အာကိရာပေတွာ ဒါပေသိ။ သော ‘‘နာဟံ ဣမံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ တံ ယာဂုံ ပါယိတုံ န ဣစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဝီမံသနဝသေန ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘ဘုတွာ တိဏပရိဃာသံ၊ ဘုတွာ အာစာမကုဏ္ဍကံ၊

ဧတံ တေ ဘောဇနံ အာသိ၊ ကသ္မာ ဒါနိ န ဘုဉ္ဇသီ’’တိ။

တတ္ထ ဘုတွာ တိဏပရိဃာသန္တိ တွံ ပုဗ္ဗေ မဟလ္လိကာယ ဒိန္နံ တေသံ တေသံ ခါဒိတာဝသေသံ ဝိဃာသတိဏသင်္ခါတံ ပရိဃာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိတော။ ဘုတွာ အာစာမကုဏ္ဍကန္တိ ဧတ္ထ အာစာမော ဝုစ္စတိ ဩဒနာဝသေသံ။ ကုဏ္ဍကန္တိ ကုဏ္ဍကမေဝ။ ဧတဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိတောသီတိ ဒီပေတိ။ ဧတံ တေတိ ဧတံ တဝ ပုဗ္ဗေ ဘောဇနံ အာသိ။ ကသ္မာ ဒါနိ န ဘုဉ္ဇသီတိ မယာပိ တေ တမေဝ ဒိန္နံ၊ တွံ တံ ကသ္မာ ဣဒါနိ န ဘုဉ္ဇသီတိ။

တံ သုတွာ သိန္ဓဝပေါတကော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၁။

‘‘ယတ္ထ ပေါသံ န ဇာနန္တိ၊ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ၊

ဗဟု တတ္ထ မဟာဗြဟ္မေ၊ အပိ အာစာမကုဏ္ဍကံ။

၁၂။

‘‘တွဉ္စ ခေါမံ ပဇာနာသိ၊ ယာဒိသာယံ ဟယုတ္တမော၊

ဇာနန္တော ဇာနမာဂမ္မ၊ န တေ ဘက္ခာမိ ကုဏ္ဍက’’န္တိ။

တတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဌာနေ။ ပေါသန္တိ သတ္တံ။ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါတိ ‘‘ဇာတိသမ္ပန္နော ဝါ ဧသော၊ န ဝါ၊ အာစာရယုတ္တော ဝါ၊ န ဝါ’’တိ ဧဝံ န ဇာနန္တိ။ မဟာဗြဟ္မေတိ ဂရုကာလပနေန အာလပန္တော အာဟ။ ယာဒိသာယန္တိ ယာဒိသော အယံ၊ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဇာနန္တော ဇာနမာဂမ္မာတိ အဟံ အတ္တနော ဗလံ ဇာနန္တော ဇာနန္တမေဝ တံ အာဂမ္မ ပဋိစ္စ တဝ သန္တိကေ ကုဏ္ဍကံ ကိံ ဘုဉ္ဇိဿာမိ။ န ဟိ တွံ ကုဏ္ဍကံ ဘောဇာပေတုကာမတာယ ဆ သဟဿာနိ ဒတွာ မံ ဂဏှီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တံ ဝီမံသနတ္ထာယ တံ မယာ ကတံ၊ မာ ကုဇ္ဈီ’’တိ တံ သမဿာသေတွာ သုဘောဇနံ ဘောဇေတွာ အာဒါယ ရာဇင်္ဂဏံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ ပဉ္စ အဿသတာနိ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ ဝိစိတ္တသာဏိံ ပရိက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ အတ္ထရဏံ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ သိန္ဓဝပေါတကံ ဌပေသိ။

ရာဇာ အာဂန္တွာ အဿေ ဩလောကေန္တော ‘‘အယံ အဿော ကသ္မာ ဝိသုံ ဌပိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မဟာရာဇ ၊ အယံ သိန္ဓဝေါ ဣမေ အဿေ ဝိသုံ အကတော မောစေဿတီ’’တိ သုတွာ ‘‘သောဘနော၊ ဘော၊ သိန္ဓဝေါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေန ဟိဿ ဇဝံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ အဿံ ကပ္ပေတွာ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ပဿ၊ မဟာရာဇာ’’တိ မနုဿေ ဥဿာရေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ အဿံ ပါဟေသိ။ သဗ္ဗံ ရာဇင်္ဂဏံ နိရန္တရံ အဿပန္တီဟိ ပရိက္ခိတ္တမိဝါဟောသိ။ ပုန ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပဿ၊ မဟာရာဇ၊ သိန္ဓဝပေါတကဿ ဝေဂ’’န္တိ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ဧကပုရိသောပိ နံ န အဒ္ဒသ။ ပုန ရတ္ထပဋံ ဥဒရေ ပရိက္ခိပိတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ရတ္တပဋမေဝ ပဿိံသု။ အထ နံ အန္တောနဂရေ ဧကိဿာ ဥယျာနပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ တတ္ထဿ ဥဒကပိဋ္ဌေ ဓာဝတော ခုရဂ္ဂါနိပိ န တေမိံသု။ ပုနဝါရံ ပဒုမိနိပတ္တာနံ ဥပရိ ဓာဝန္တော ဧကပဏ္ဏမ္ပိ န ဥဒကေ ဩသီဒါပေသိ။ ဧဝမဿ ဇဝသမ္ပန္နံ ဒဿေတွာ ဩရုယှ ပါဏိံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထတလံ ဥပနာမေသိ၊ အဿော ဥပဂန္တွာ စတ္တာရော ပါဒေ ဧကတော ကတွာ ဟတ္ထတလေ အဋ္ဌာသိ။ အထ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမဿ အဿပေါတကဿ သဗ္ဗာကာရေန ဝေဂေ ဒဿိယမာနေ သမုဒ္ဒပရိယန္တော နပ္ပဟောတီ’’တိ။ ရာဇာ တုဿိတွာ မဟာသတ္တဿ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ အဒါသိ။ သိန္ဓဝပေါတကမ္ပိ အဘိသိဉ္စိတွာ မင်္ဂလအဿံ အကာသိ။

သော ရညော ပိယော အဟောသိ မနာပေါ၊ သက္ကာရောပိဿ မဟာ အဟောသိ။ တဿ ဟိ ဝသနဋ္ဌာနံ ရညော အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဝါသဃရဂဗ္ဘော ဝိယ အဟောသိ၊ စတုဇာတိဂန္ဓေဟိ ဘူမိလေပနံ အကံသု၊ ဂန္ဓဒါမမာလာဒါမာနိ ဩသာရယိံသု၊ ဥပရိ သုဝဏ္ဏတာရကခစိတံ စေလဝိတာနံ အဟောသိ၊ သမန္တတော စိတြသာဏိ ပရိက္ခိတ္တာ အဟောသိ၊ နိစ္စံ ဂန္ဓတေလပဒီပါ ဈာယိံသု၊ ဥစ္စာရပဿာဝဋ္ဌာနေပိဿ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပယိံသု၊ နိစ္စံ ရာဇာရဟဘောဇနမေဝ ဘုဉ္ဇိ။ တဿ ပန အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ရညော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဟတ္ထဂတမေဝ အဟောသိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာ သကဒါဂါမိနော အနာဂါမိနော အရဟန္တော စ အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ မဟလ္လိကာ အယမေဝ မဟလ္လိကာ အဟောသိ၊ သိန္ဓဝေါ သာရိပုတ္တော၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ အဿဝါဏိဇ္ဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုဏ္ဍကကုစ္ဆိသိန္ဓဝဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၅၅] ၅။ သုကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယာဝသော မတ္တမညာသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အတိဗဟုံ ဘုဉ္ဇိတွာ အဇီရဏေန ကာလကတံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ ကိရ ဧဝံ ကာလကတေ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ တဿ အဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ဘိက္ခု အတ္တနော ကုစ္ဆိပ္ပမာဏံ အဇာနိတွာ အတိဗဟုံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ကာလကတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အတိဘောဇနပစ္စယေနေဝ မတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ သုကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနေကာနံ သုကသဟဿာနံ သမုဒ္ဒါနုဂတေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသန္တာနံ ရာဇာ အဟောသိ။ တဿေကော ပုတ္တော အဟောသိ၊ တသ္မိံ ဗလပ္ပတ္တေ ဗောဓိသတ္တော ဒုဗ္ဗလစက္ခုကော အဟောသိ။ သုကာနံ ကိရ သီဃော ဝေဂေါ ဟောတိ၊ တေန တေသံ မဟလ္လကကာလေ ပဌမံ စက္ခုမေဝ ဒုဗ္ဗလံ ဟောတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ပုတ္တော မာတာပိတရော ကုလာဝကေ ဌပေတွာ ဂေါစရံ အာဟရိတွာ ပေါသေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဂေါစရဘူမိံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌိတော သမုဒ္ဒံ ဩလောကေန္တော ဧကံ ဒီပကံ ပဿိ။ တသ္မိံ ပန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မဓုရဖလံ အမ္ဗဝနံ အတ္ထိ။ သော ပုနဒိဝသေ ဂေါစရဝေလာယ ဥပ္ပတိတွာ တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ ဩတရိတွာ အမ္ဗရသံ ပိဝိတွာ အမ္ဗပက္ကံ အာဒါယ အာဂန္တွာ မာတာပိတူနံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ခါဒန္တော ရသံ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘တာတ၊ နနု ဣမံ အသုကဒီပကေ အမ္ဗပက္က’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ တာတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာတ၊ ဧတံ ဒီပကံ ဂစ္ဆန္တာ နာမ သုကာ ဒီဃမာယုံ ပါလေန္တာ နာမ နတ္ထိ၊ မာ ခေါ တွံ ပုန တံ ဒီပကံ အဂမာသီ’’တိ အာဟ။ သော တဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ အဂမာသိယေဝ။

အထေကဒိဝသံ ဗဟုံ အမ္ဗရသံ ပိဝိတွာ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ အမ္ဗပက္ကံ အာဒါယ သမုဒ္ဒမတ္ထကေနာဂစ္ဆန္တော အတိဓာတတာယ ကိလန္တကာယော နိဒ္ဒါယာဘိဘူတော၊ သော နိဒ္ဒါယန္တောပိ အာဂစ္ဆတေဝ၊ တုဏ္ဍေန ပနဿ ဂဟိတံ အမ္ဗပက္ကံ ပတိ။ သော အနုက္ကမေန အာဂမနဝီထိံ ဇဟိတွာ ဩသီဒန္တော ဥဒကပိဋ္ဌေနေဝ အာဂစ္ဆန္တော ဥဒကေ ပတိ။ အထ နံ ဧကော မစ္ဆော ဂဟေတွာ ခါဒိ။ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ အာဂမနဝေလာယ အနာဂစ္ဆန္တေယေဝ ‘‘သမုဒ္ဒေ ပတိတွာ မတော ဘဝိဿတီ’’တိ အညာသိ။ အထဿ မာတာပိတရောပိ အာဟာရံ အလဘမာနာ သုဿိတွာ မရိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၃။

‘‘ယာဝ သော မတ္တမညာသိ၊ ဘောဇနသ္မိံ ဝိဟင်္ဂမော၊

တာဝ အဒ္ဓါနမာပါဒိ၊ မာတရဉ္စ အပေါသယိ။

၁၄။

‘‘ယတော စ ခေါ ဗဟုတရံ၊ ဘောဇနံ အဇ္ဈဝါဟရိ၊

တတော တတ္ထေဝ သံသီဒိ၊ အမတ္တညူ ဟိ သော အဟု။

၁၅။

‘‘တသ္မာ မတ္တညုတာ သာဓု၊ ဘောဇနသ္မိံ အဂိဒ္ဓတာ၊

အမတ္တညူ ဟိ သီဒန္တိ၊ မတ္တညူ စ န သီဒရေ’’တိ။

တတ္ထ ယာဝ သောတိ ယာဝ သော ဝိဟင်္ဂမော ဘောဇနေ မတ္တမညာသိ။ တာဝ အဒ္ဓါနမာပါဒီတိ တတ္ထကံ ကာလံ ဇီဝိတအဒ္ဓါနံ အာပါဒိ၊ အာယုံ ဝိန္ဒိ။ မာတရဉ္စာတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ မာတာပိတရော စ အပေါသယီတိ အတ္ထော။ ယတော စ ခေါတိ ယသ္မိဉ္စ ခေါ ကာလေ။ ဘောဇနံ အဇ္ဈဝါဟရီတိ အမ္ဗရသံ အဇ္ဈောဟရိ။ တတောတိ တသ္မိံ ကာလေ။ တတ္ထေဝ သံသီဒီတိ တသ္မိံ သမုဒ္ဒေယေဝ ဩသီဒိ နိမုဇ္ဇိ၊ မစ္ဆဘောဇနတံ အာပဇ္ဇိ။

တသ္မာ မတ္တညုတာ သာဓူတိ ယသ္မာ ဘောဇနေ အမတ္တညူ သုကော သမုဒ္ဒေ ဩသီဒိတွာ မတော၊ တသ္မာ ဘောဇနသ္မိံ အဂိဒ္ဓိတာသင်္ခါတော မတ္တညုဘာဝေါ သာဓု၊ ပမာဏဇာနနံ သုန္ဒရန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ၊ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ…ပေ… ဖာသုဝိဟာရော စာ’’တိ။

‘‘အလ္လံ သုက္ခဉ္စ ဘုဉ္ဇန္တော၊ န ဗာဠှံ သုဟိတော သိယာ၊

ဦနုဒရော မိတာဟာရော၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ။

‘‘စတ္တာရော ပဉ္စ အာလောပေ၊ အဘုတွာ ဥဒကံ ပိဝေ၊

အလံ ဖာသုဝိဟာရာယ၊ ပဟိတတ္တဿ ဘိက္ခုနော။ (ထေရဂါ။ ၉၈၂-၉၈၃)၊

‘‘မနုဇဿ သဒါ သတီမတော၊ မတ္တံ ဇာနတော လဒ္ဓဘောဇနေ၊

တနူ တဿ ဘဝန္တိ ဝေဒနာ၊ သဏိကံ ဇီရတိ အာယုံ ပါလယ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၄) –

ဧဝံ ဝဏ္ဏိတာ မတ္တညုတာပိ သာဓု။

‘‘ကန္တာရေ ပုတ္တမံသံဝ၊ အက္ခဿဗ္ဘဉ္ဇနံ ယထာ၊

ဧဝံ အာဟရိ အာဟရံ၊ ယာပနတ္ထမမုစ္ဆိတော’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၉) –

ဧဝံ ဝဏ္ဏိတာ အဂိဒ္ဓိတာပိ သာဓု။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အဂိဒ္ဓိမာ’’တိ လိခိတံ၊ တတော အယံ အဋ္ဌကထာပါဌောဝ သုန္ဒရတရော။ အမတ္တညူ ဟိ သီဒန္တီတိ ဘောဇနေ ပမာဏံ အဇာနန္တာ ဟိ ရသတဏှာဝသေန ပါပကမ္မံ ကတွာ စတူသု အပါယေသု သီဒန္တိ။ မတ္တညူ စ န သီဒရေတိ ယေ ပန ဘောဇနေ ပမာဏံ ဇာနန္တိ၊ တေ ဒိဋ္ဌဓမ္မေပိ သမ္ပရာယေပိ န သီဒန္တီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာပိ သကဒါဂါမိနောပိ အနာဂါမိနောပိ အရဟန္တောပိ အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ သုကရာဇပုတ္တော ဘောဇနေ အမတ္တညူ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ သုကရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၅၆] ၆။ ဇရူဒပါနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဇရူဒပါနံ ခဏမာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာဝတ္ထိဝါသိနော ဝါဏိဇေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေ ကိရ သာဝတ္ထိယံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ သကဋာနိ ပူရေတွာ ဝေါဟာရတ္ထာယ ဂမနကာလေ တထာဂတံ နိမန္တေတွာ သရဏာနိ ဂဟေတွာ သီလေသု ပတိဋ္ဌာယ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ ဝေါဟာရတ္ထာယ ဒီဃမဂ္ဂံ ဂမိဿာမ၊ ဘဏ္ဍံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သိဒ္ဓိပ္ပတ္တာ သောတ္ထိနာ ပစ္စာဂန္တွာ ပန တုမှေ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တေ ကန္တာရမဂ္ဂေ ပုရာဏဥဒပါနံ ဒိသွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဥဒပါနေ ပါနီယံ နတ္ထိ၊ မယဉ္စ ပိပါသိတာ၊ ခဏိဿာမ န’’န္တိ ခဏန္တာ ပဋိပါဋိယာ ဗဟုံ အယံ…ပေ… ဝေဠုရိယံ လဘိံသု။ တေ တေနေဝ သန္တုဋ္ဌာ ဟုတွာ တေသံ ရတနာနံ သကဋာနိ ပူရေတွာ သောတ္ထိနာ သာဝတ္ထိံ ပစ္စာဂမိံသု။ တေ အာဘတံ ဓနံ ပဋိသာမေတွာ မယံ ‘‘သိဒ္ဓိပ္ပတ္တာ ဘတ္တံ ဒဿာမာ’’တိ တထာဂတံ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ အတ္တနော ဓနဿ လဒ္ဓါကာရံ သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တုမှေ ခေါ ဥပါသကာ တေန ဓနေန သန္တုဋ္ဌာ ဟုတွာ ပမာဏညုတာယ ဓနဉ္စ ဇီဝိတဉ္စ အလဘိတ္ထ၊ ပေါရာဏကာ ပန အသန္တုဋ္ဌာ အမတ္တညုနော ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ အကတွာ ဇီဝိက္ခယံ ပတ္တာ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထဝါဟဇေဋ္ဌကော အဟောသိ။ သော ဗာရာဏသိယံ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ သကဋာနိ ပူရေတွာ ဗဟူ ဝါဏိဇေ အာဒါယ တမေဝ ကန္တာရံ ပဋိပန္နော တမေဝ ဥဒပါနံ အဒ္ဒသ။ တတ္ထ တေ ဝါဏိဇာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ တံ ဥဒပါနံ ခဏန္တာ ပဋိပါဋိယာ ဗဟူနိ အယာဒီနိ လဘိံသု။ တေ ဗဟုမ္ပိ ရတနံ လဘိတွာ တေန အသန္တုဋ္ဌာ ‘‘အညမ္ပိ ဧတ္ထ ဣတော သုန္ဒရတရံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဘိယျောသောမတ္တာယ တံ ခဏိံသုယေဝ။ အထ ဗောဓိသတ္တော တေ အာဟ – ‘‘ဘော ဝါဏိဇာ၊ လောဘော နာမေသ ဝိနာသမူလံ၊ အမှေဟိ ဗဟု ဓနံ လဒ္ဓံ၊ ဧတ္တကေနေဝ သန္တုဋ္ဌာ ဟောထ၊ မာ အတိခဏထာ’’တိ။ တေ တေန နိဝါရိယမာနာပိ ခဏိံသုယေဝ။ သော စ ဥဒပါနော နာဂပရိဂ္ဂဟိတော၊ အထဿ ဟေဋ္ဌာ ဝသနကနာဂရာဇာ အတ္တနော ဝိမာနေ ဘိဇ္ဇန္တေ လေဍ္ဍူသူ စ ပံသူသု စ ပတမာနေသု ကုဒ္ဓါ ဌပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ အဝသေသေ သဗ္ဗေပိ နာသိကဝါတေန ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမ္မ သကဋာနိ ယောဇေတွာ သဗ္ဗရတနာနံ ပူရေတွာ ဗောဓိသတ္တံ သုခယာနကေ နိသီဒါပေတွာ နာဂမာဏဝကေဟိ သဒ္ဓိံ သကဋာနိ ယောဇာပေန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဗာရာဏသိံ နေတွာ ဃရံ ပဝေသေတွာ တံ ပဋိသာမေတွာ အတ္တနော နာဂဘဝနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၆။

‘‘ဇရူဒပါနံ ခဏမာနာ၊ ဝါဏိဇာ ဥဒကတ္ထိကာ၊

အဇ္ဈဂမုံ အယသံ လောဟံ၊ တိပုသီသဉ္စ ဝါဏိဇာ၊

ရဇတံ ဇာတရူပဉ္စ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ။

၁၇။

‘‘တေ စ တေန အသန္တုဋ္ဌာ၊ ဘိယျော ဘိယျော အခါဏိသုံ၊

တေ တတ္ထာသီဝိသော ဃောရော၊ တေဇဿီ တေဇသာ ဟနိ။

၁၈။

‘‘တသ္မာ ခဏေ နာတိခဏေ၊ အတိခါတဉှိ ပါပကံ၊

ခါတေန စ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ အတိခါတေန နာသိတ’’န္တိ။

တတ္ထ အယသန္တိ ကာဠလောဟံ။ လောဟန္တိ တမ္ဗလောဟံ။ မုတ္တာတိ မုတ္တာယော။ တေ စ တေန အသန္တုဋ္ဌာတိ တေ စ ဝါဏိဇာ တေန ဓနေန အသန္တုဋ္ဌာ။ တေ တတ္ထာတိ တေ ဝါဏိဇာ တသ္မိံ ဥဒပါနေ။ တေဇဿီတိ ဝိသတေဇေန သမန္နာဂတော။ တေဇသာ ဟနီတိ ဝိသတေဇေန ဃာတေသိ။ အတိခါတေန နာသိတန္တိ အတိခဏေန တဉ္စ ဓနံ ဇီဝိတဉ္စ နာသိတံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ နာဂရာဇာ သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ သတ္ထဝါဟဇေဋ္ဌကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇရူဒပါနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၅၇] ၇။ ဂါမဏိစန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာယံဃရာနံ ကုသလောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပသံသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယဉှိ ဘိက္ခူ ဒသဗလဿ ပညံ ပသံသန္တာ နိသီဒိံသု – ‘‘အာဝုသော၊ တထာဂတော မဟာပညော ပုထုပညော ဟာသပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော သဒေဝကံ လောကံ ပညာယ အတိက္ကမတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ပညဝါယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဇနသန္ဓော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ မုခံ သုပရိမဇ္ဇိတကဉ္စနာဒါသတလံ ဝိယ ပရိသုဒ္ဓံ အဟောသိ အတိသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ၊ တေနဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘အာဒါသမုခမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ တံ သတ္တဝဿဗ္ဘန္တရေယေဝ ပန ပိတာ တယော ဝေဒေ စ သဗ္ဗဉ္စ လောကေ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ သိက္ခာပေတွာ တဿ သတ္တဝဿိကကာလေ ကာလမကာသိ။ အမစ္စာ မဟန္တေန သက္ကာရေန ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ မတကဒါနံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ ‘‘ကုမာရော အတိဒဟရော၊ န သက္ကာ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတုံ၊ ဝီမံသိတွာ နံ အဘိသိဉ္စိဿာမာ’’တိ ဧကဒိဝသံ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ သဇ္ဇေတွာ ပလ္လင်္ကံ ပညပေတွာ ကုမာရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ၊ ဒေဝ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ကုမာရော ‘‘သာဓူ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂန္တွာ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။

တဿ နိသိန္နကာလေ အမစ္စာ ဧကံ ဒွီဟိ ပါဒေဟိ ဝိစရဏမက္ကဋံ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယဝေသံ ဂါဟာပေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ နေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အယံ ပုရိသော ပိတု မဟာရာဇဿ ကာလေ ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာစရိယော ပဂုဏဝိဇ္ဇော အန္တောဘူမိယံ သတ္တရတနဋ္ဌာနေ ဂုဏဒေါသံ ပဿတိ၊ ဧတေနေဝ ဂဟိတံ ရာဇကုလာနံ ဂေဟဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဣမံ ဒေဝေါ သင်္ဂဏှိတွာ ဌာနန္တရေ ဌပေတူ’’တိ အာဟံသု။ ကုမာရော တံ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိစ ဩလောကေတွာ ‘‘နာယံ မနုဿော၊ မက္ကဋော ဧသော’’တိ ဉတွာ ‘‘မက္ကဋာ နာမ ကတံ ကတံ ဝိဒ္ဓံသေတုံ ဇာနန္တိ၊ အကတံ ပန ကာတုံ ဝါ ဝိစာရေတုံ ဝါ န ဇာနန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ အမစ္စာနံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၉။

‘‘နာယံ ဃရာနံ ကုသလော၊ လောလော အယံ ဝလီမုခေါ၊

ကတံ ကတံ ခေါ ဒူသေယျ၊ ဧဝံ ဓမ္မမိဒံ ကုလ’’န္တိ။

တတ္ထ နာယံ ဃရာနံ ကုသလောတိ အယံ သတ္တော န ဃရာနံ ကုသလော၊ ဃရာနိ ဝိစာရေတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ ဆေကော န ဟောတိ။ လောလောတိ လောလဇာတိကော။ ဝလီမုခေါတိ ဝလိယော မုခေ အဿာတိ ဝလီမုခေါ။ ဧဝံ ဓမ္မမိဒံကုလန္တိ ဣဒံ မက္ကဋကုလံ နာမ ကတံ ကတံ ဒူသေတဗ္ဗံ ဝိနာသေတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ သဘာဝန္တိ။

အထာမစ္စာ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဒေဝါ’’တိ တံ အပနေတွာ ဧကာဟဒွီဟစ္စယေန ပုန တမေဝ အလင်္ကရိတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အာနေတွာ ‘‘အယံ၊ ဒေဝ၊ ပိတု မဟာရာဇဿ ကာလေ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော၊ ဝိနိစ္ဆယသုတ္တမဿ သုပဝတ္တိတံ၊ ဣမံ သင်္ဂဏှိတွာ ဝိနိစ္ဆယကမ္မံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ကုမာရော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘စိတ္တဝတော မနုဿဿ လောမံ နာမ ဧဝရူပံ န ဟောတိ၊ အယံ နိစိတ္တကော ဝါနရော ဝိနိစ္ဆယကမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၀။

‘‘နယိဒံ စိတ္တဝတော လောမံ၊ နာယံ အဿာသိကော မိဂေါ၊

သိဋ္ဌံ မေ ဇနသန္ဓေန၊ နာယံ ကိဉ္စိ ဝိဇာနတီ’’တိ။

တတ္ထ နယိဒံ စိတ္တဝတော လောမန္တိ ယံ ဣဒံ ဧတဿ သရီရေ ဖရုသလောမံ၊ ဣဒံ ဝိစာရဏပညာယ သမ္ပယုတ္တစိတ္တဝတော န ဟောတိ။ ပါကတိကစိတ္တေန ပန အစိတ္တကော နာမ တိရစ္ဆာနဂတော နတ္ထိ။ နာယံအဿာသိကောတိ အယံ အဝဿယော ဝါ ဟုတွာ အနုသာသနိံ ဝါ ဒတွာ အညံ အဿာသေတုံ အသမတ္ထတာယ န အဿာသိကော။ မိဂေါတိ မက္ကဋံ အာဟ။ သိဋ္ဌံ မေ ဇနသန္ဓေနာတိ မယှံ ပိတရာ ဇနသန္ဓေန ဧတံ သိဋ္ဌံ ကထိတံ၊ ‘‘မက္ကဋော နာမ ကာရဏာကာရဏံ န ဇာနာတီ’’တိ ဧဝံ အနုသာသနီ ဒိန္နာတိ ဒီပေတိ။ နာယံ ကိဉ္စိ ဝိဇာနတီတိ တသ္မာ အယံ ဝါနရော န ကိဉ္စိ ဇာနာတီတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘နာယံ ကိဉ္စိ န ဒူသယေ’’တိ လိခိတံ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ။

အမစ္စာ ဣမမ္ပိ ဂါထံ သုတွာ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဒေဝါ’’တိ တံ အပနေတွာ ပုနပိ ဧကဒိဝသံ တမေဝ အလင်္ကရိတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနံ အာနေတွာ ‘‘အယံ၊ ဒေဝ၊ ပုရိသော ပိတု မဟာရာဇဿ ကာလေ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနကာရကော၊ ကုလေဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မကာရကော၊ ဣမံ သင်္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟံသု။ ကုမာရော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘မက္ကဋာ နာမ စလစိတ္တာ၊ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကာတုံ န သမတ္ထာ’’တိ စိန္တေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၁။

‘‘န မာတရံ ပိတရံ ဝါ၊ ဘာတရံ ဘဂိနိံ သကံ၊

ဘရေယျ တာဒိသော ပေါသော၊ သိဋ္ဌံ ဒသရထေန မေ’’တိ။

တတ္ထ ဘာတရံ ဘဂိနိံ သကန္တိ အတ္တနော ဘာတရံ ဝါ ဘဂိနိံ ဝါ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘သခ’’န္တိ လိခိတံ၊ တံ ပန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သကန္တိ ဝုတ္တေ သကဘာတိကဘဂိနိယော လဗ္ဘန္တိ၊ သခန္တိ ဝုတ္တေ သဟာယကော လဗ္ဘတီ’’တိ ဝိစာရိတမေဝ။ ဘရေယျာတိ ပေါသေယျ။ တာဒိသော ပေါသောတိ ယာဒိသော ဧသ ဒိဿတိ၊ တာဒိသော မက္ကဋဇာတိကော သတ္တော န ဘရေယျ။ သိဋ္ဌံ ဒသရထေန မေတိ ဧဝံ မေ ပိတရာ အနုသိဋ္ဌံ။ ပိတာ ဟိဿ ဇနံ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သန္ဒဟနတော ‘‘ဇနသန္ဓော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဒသဟိ ရထေဟိ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အတ္တနော ဧကေနေဝ ရထေန ကရဏတော ‘‘ဒသရထော’’တိ။ တဿ သန္တိကာ ဧဝရူပဿ ဩဝါဒဿ သုတတ္တာ ဧဝမာဟ။

အမစ္စာ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဒေဝါ’’တိ မက္ကဋံ အပနေတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ကုမာရော၊ သက္ခိဿတိ ရဇ္ဇံ ကာရေတု’’န္တိ ဗောဓိသတ္တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတွာ ‘‘အာဒါသမုခရညော အာဏာ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ပဏ္ဍိတဘာဝေါပိဿ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ပတ္ထရိတွာ ဂတော။

ပဏ္ဍိတဘာဝဒီပနတ္ထံ ပနဿ ဣမာနိ စုဒ္ဒသ ဝတ္ထူနိ အာဘတာနိ –

‘‘ဂေါဏော ပုတ္တော ဟယော စေဝ၊ နဠကာရော ဂါမဘောဇကော၊

ဂဏိကာ တရုဏီ သပ္ပော၊ မိဂေါ တိတ္တိရဒေဝတာ၊

နာဂေါ တပဿိနော စေဝ၊ အထော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ’’တိ။

တတြာယံ အနုပုဗ္ဗီကထာ – ဗောဓိသတ္တသ္မိဉှိ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတေ ဧကော ဇနသန္ဓရညော ပါဒမူလိကော နာမေန ဂါမဏိစန္ဒော နာမ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ ရဇ္ဇံ နာမ သမာနဝယေဟိ သဒ္ဓိံ သောဘတိ၊ အဟဉ္စ မဟလ္လကော၊ ဒဟရံ ကုမာရံ ဥပဋ္ဌာတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ ဇနပဒေ ကသိကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိဿာမီ’’တိ၊ သော နဂရတော တိယောဇနမတ္တံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ကသိကမ္မတ္ထာယ ပနဿ ဂေါဏာပိ နတ္ထိ၊ သော ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဧကံ သဟာယကံ ဒွေ ဂေါဏေ ယာစိတွာ သဗ္ဗဒိဝသံ ကသိတွာ တိဏံ ခါဒါပေတွာ ဂေါဏေ သာမိကဿ နိယျာဒေတုံ ဂေဟံ အဂမာသိ။ သော တသ္မိံ ခဏေ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဂေဟမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ။ ဂေါဏာပိ ပရိစယေန ဂေဟံ ပဝိသိံသု၊ တေသု ပဝိသန္တေသု သာမိကော ထာလကံ ဥက္ခိပိ၊ ဘရိယာ ထာလကံ အပနေသိ။ ဂါမဏိစန္ဒော ‘‘ဘတ္တေန မံ နိမန္တေယျု’’န္တိ ဩလောကေန္တော ဂေါဏေ အနိယျာဒေတွာဝ ဂတော။ စောရာ ရတ္တိံ ဝဇံ ဘိန္ဒိတွာ တေယေဝ ဂေါဏေ ဟရိံသု။ ဂေါဏသာမိကော ပါတောဝ ဝဇံ ပဝိဋ္ဌော တေ ဂေါဏေ အဒိသွာ စောရေဟိ ဟဋဘာဝံ ဇာနန္တောပိ ‘‘ဂါမဏိစန္ဒဿ ဂီဝံ ကရိဿာမီ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘော ဂေါဏေ၊ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘နနု ဂေါဏာ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ မယှံ နိယျာဒိတာ’’တိ? ‘‘န နိယျာဒိတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အယံ တေ ရာဇဒူတော၊ ဧဟီ’’တိ အာဟ။ တေသု ဟိ ဇနပဒေသု ယံကိဉ္စိ သက္ခရံ ဝါ ကပါလခဏ္ဍံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘အယံ တေ ရာဇဒူတော၊ ဧဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ယော န ဂစ္ဆတိ၊ တဿ ရာဇာဏံ ကရောတိ၊ တသ္မာ သော ‘‘ရာဇဒူတော’’တိ သုတွာဝ နိက္ခမိ။

သော တေန သဒ္ဓိံ ရာဇကုလံ ဂစ္ဆန္တော ဧကံ သဟာယကဿ ဝသနဂါမံ ပတွာ ‘‘ဘော၊ အတိဆာတောမှိ၊ ယာဝ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာဟာရကိစ္စံ ကတွာ အာဂစ္ဆာမိ၊ တာဝ ဣဓေဝ ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ သဟာယဂေဟံ ပါဝိသိ။ သဟာယော ပနဿ ဂေဟေ နတ္ထိ၊ သဟာယိကာ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ ပက္ကာဟာရော နတ္ထိ၊ မုဟုတ္တံ အဓိဝါသေဟိ၊ ဣဒါနေဝ ပစိတွာ ဒဿာမီ’’တိ နိဿေဏိယာ ဝေဂေန တဏ္ဍုလကောဋ္ဌကံ အဘိရုဟန္တီ ဘူမိယံ ပတိ၊ တင်္ခဏညေဝ တဿာ သတ္တမာသိကော ဂဗ္ဘော ပတိတော။ တသ္မိံ ခဏေ တဿာ သာမိကော အာဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘တွံ မေ ဘရိယံ ပဟရိတွာ ဂဗ္ဘံ ပါတေသိ၊ အယံ တေ ရာဇဒူတော၊ ဧဟီ’’တိ တံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒွေ ဇနာ ဂါမဏိံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ။

အထေကသ္မိံ ဂါမဒွါရေ ဧကော အဿဂေါပကော အဿံ နိဝတ္တေတုံ န သက္ကောတိ၊ အဿောပိ တေသံ သန္တိကေန ဂစ္ဆတိ။ အဿဂေါပကော ဂါမဏိစန္ဒံ ဒိသွာ ‘‘မာတုလ ဂါမဏိစန္ဒ၊ ဧတံ တာဝ အဿံ ကေနစိဒေဝ ပဟရိတွာ နိဝတ္တေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ဧကံ ပါသာဏံ ဂဟေတွာ ခိပိ၊ ပါသာဏော အဿဿ ပါဒေ ပဟရိတွာ ဧရဏ္ဍဒဏ္ဍကံ ဝိယ ဘိန္ဒိ။ အထ နံ အဿဂေါပကော ‘‘တယာ မေ အဿဿ ပါဒေါ ဘိန္နော၊ အယံ တေ ရာဇဒူတော’’တိ ဝတွာ ဂဏှိ။

သော တီဟိ ဇနေဟိ နီယမာနော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မံ ရညော ဒဿေဿန္တိ၊ အဟံ ဂေါဏမူလမ္ပိ ဒါတုံ န သက္ကောမိ၊ ပဂေဝ ဂဗ္ဘပါတနဒဏ္ဍံ၊ အဿမူလံ ပန ကုတော လဘိဿာမိ၊ မတံ မေ သေယျော’’တိ။ သော ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ အဋဝိယံ မဂ္ဂသမီပေယေဝ ဧကံ ဧကတော ပပါတံ ပဗ္ဗတံ အဒ္ဒသ၊ တဿ ဆာယာယ ဒွေ ပိတာပုတ္တာ နဠကာရာ ဧကတော ကိလဉ္ဇံ စိနန္တိ။ ဂါမဏိစန္ဒော ‘‘ဘော၊ သရီရကိစ္စံ ကာတုကာမောမှိ၊ ထောကံ ဣဓေဝ ဟောထ၊ ယာဝ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝတွာ ပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ပပါတပဿေ ပတမာနော ပိတုနဠကာရဿ ပိဋ္ဌိယံ ပတိ၊ နဠကာရော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ဂါမဏိ ဥဋ္ဌာယ အဋ္ဌာသိ။ နဠကာရပုတ္တော ‘‘တွံ မေ ပိတုဃာတကစောရော၊ အယံ တေ ရာဇဒူတော’’တိ ဝတွာ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဂုမ္ဗတော နိက္ခမိ ၊ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ပိတုဃာတကစောရော မေ’’တိ အာဟ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဂါမဏိံ မဇ္ဈေ ကတွာ စတ္တာရော ဇနာ ပရိဝါရေတွာ နယိံသု။

အထာပရသ္မိံ ဂါမဒွါရေ ဧကော ဂါမဘောဇကော ဂါမဏိစန္ဒံ ဒိသွာ ‘‘မာတုလ ဂါမဏိစန္ဒ၊ ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ရာဇာနံ ပဿိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဒ္ဓါ တွံ ရာဇာနံ ပဿိဿသိ၊ အဟံ ရညော သာသနံ ဒါတုကာမော၊ ဟရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဟရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ ပကတိယာ အဘိရူပေါ ဓနဝါ ယသသမ္ပန္နော အရောဂေါ၊ ဣဒါနိ ပနမှိ ဒုဂ္ဂတော စေဝ ပဏ္ဍုရောဂီ စ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆ၊ ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ သော တေ ကထေဿတိ၊ တဿ သာသနံ ပုန မယှံ ကထေယျာသီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

အထ နံ ပုရတော အညတရသ္မိံ ဂါမဒွါရေ ဧကာ ဂဏိကာ ဒိသွာ ‘‘မာတုလ ဂါမဏိစန္ဒ၊ ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ရာဇာနံ ပဿိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ မမ သာသနံ ဟရာ’’တိ ဝတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေ အဟံ ဗဟုံ ဘတိံ လဘာမိ၊ ဣဒါနိ ပန တမ္ဗုလမတ္တမ္ပိ န လဘာမိ၊ ကောစိ မေ သန္တိကံ အာဂတော နာမ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆိတွာ ပစ္စာဂန္တွာ မယှံ ကထေယျာသီ’’တိ။

အထ နံ ပုရတော အညတရသ္မိံ ဂါမဒွါရေ ဧကာ တရုဏိတ္ထီ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ နေဝ သာမိကဿ ဂေဟေ ဝသိတုံ သက္ကောမိ၊ န ကုလဂေဟေ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆိတွာ ပစ္စာဂန္တွာ မယှံ ကထေယျာသီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ တတော ပရဘာဂေ မဟာမဂ္ဂသမီပေ ဧကသ္မိံ ဝမ္မိကေ ဝသန္တော သပ္ပော ဒိသွာ ‘‘ဂါမဏိစန္ဒ၊ ကဟံ ယာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရာဇာနံ ပဿိတု’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ သာသနံ မေ ဟရာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အဟံ ဂေါစရတ္ထာယ ဂမနကာလေ ဆာတဇ္ဈတ္တော မိလာတသရီရော ဝမ္မိကတော နိက္ခမန္တော သရီရေန ဗိလံ ပူရေတွာ သရီရံ ကဍ္ဎေန္တော ကိစ္ဆေန နိက္ခမာမိ၊ ဂေါစရံ စရိတွာ အာဂတော ပန သုဟိတော ထူလသရီရော ဟုတွာ ပဝိသန္တော ဗိလပဿာနိ အဖုသန္တော သဟသာဝ ပဝိသာမိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆိတွာ မယှံ ကထေယျာသီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ပုရတော ဧကော မိဂေါ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ အညတ္ထ တိဏံ ခါဒိတုံ န သက္ကောမိ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ရုက္ခမူလေ သက္ကောမိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ တတော ပရဘာဂေ ဧကော တိတ္တိရော ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံယေဝ ဝမ္မိကပါဒေ နိသီဒိတွာ ဝဿန္တော မနာပံ ကရိတွာ ဝဿိတုံ သက္ကောမိ၊ သေသဋ္ဌာနေသု နိသိန္နော န သက္ကောမိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ပုရတော ဧကာ ရုက္ခဒေဝတာ ဒိသွာ ‘‘စန္ဒ၊ ကဟံ ယာသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရညော သန္တိက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ သက္ကာရပ္ပတ္တော အဟောသိံ၊ ဣဒါနိ ပန ပလ္လဝမုဋ္ဌိမတ္တမ္ပိ န လဘာမိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။

တတော အပရဘာဂေ ဧကော နာဂရာဇာ တံ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ သရေ ဥဒကံ ပသန္နံ မဏိဝဏ္ဏံ၊ ဣဒါနိ အာဝိလံ ပဏ္ဏကသေဝါလပရိယောနဒ္ဓံ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ပုရတော နဂရဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ဧကသ္မိံ အာရာမေ ဝသန္တာ တာပသာ ဒိသွာ တထေဝ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပဏ္ဍိတော၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ အာရာမေ ဖလာဖလာနိ မဓုရာနိ အဟေသုံ၊ ဣဒါနိ နိရောဇာနိ ကသဋာနိ ဇာတာနိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟံသု။

တတော နံ ပုရတော ဂန္တွာ နဂရဒွါရသမီပေ ဧကိဿံ သာလာယံ ဗြာဟ္မဏမာဏဝကာ ဒိသွာ ‘‘ကဟံ၊ ဘော စန္ဒ၊ ဂစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ရညော သန္တိက’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ နော သာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆ၊ အမှာကဉှိ ပုဗ္ဗေ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပါကဋံ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ ပန ဆိဒ္ဒဃဋေ ဥဒကံ ဝိယ န သဏ္ဌာတိ န ပညာယတိ၊ အန္ဓကာရော ဝိယ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ရာဇာနံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အာဟံသု။

ဂါမဏိစန္ဒော ဣမာနိ ဒသ သာသနာနိ ဂဟေတွာ ရညော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ နိသိန္နော အဟောသိ။ ဂေါဏသာမိကော ဂါမဏိစန္ဒံ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ ရာဇာ ဂါမဏိစန္ဒံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘အယံ အမှာကံ ပိတု ဥပဋ္ဌာကော၊ အမှေ ဥက္ခိပိတွာ ပရိဟရိ၊ ကဟံ နု ခေါ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝသီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အမ္ဘော ဂါမဏိစန္ဒ၊ ကဟံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝသသိ၊ စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ န ပညာယသိ၊ ကေနတ္ထေန အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ အမှာကံ ဒေဝဿ သဂ္ဂဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ကသိကမ္မံ ကတွာ ဇီဝါမိ၊ တတော မံ အယံ ပုရိသော ဂေါဏအဍ္ဍကာရဏာ ရာဇဒူတံ ဒဿေတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ အာကဍ္ဎီ’’တိ။ ‘‘အနာကဍ္ဎိယမာနော နာဂစ္ဆေယျာသိ’’၊ ‘‘အာကဍ္ဎိတဘာဝေါယေဝ သောဘနော၊ ဣဒါနိ တံ ဒဋ္ဌုံ လဘာမိ၊ ကဟံ သော ပုရိသော’’တိ? ‘‘အယံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ ဘော၊ အမှာကံ စန္ဒဿ ဒူတံ ဒဿေသီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကာရဏာ’’တိ? ‘‘အယံ မေ ဒေဝ ဒွေ ဂေါဏေ န ဒေတီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ စန္ဒာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဒေဝ၊ မယှမ္ပိ ဝစနံ သုဏာထာ’’တိ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ဂေါဏသာမိကံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ တဝ ဂေဟံ ပဝိသန္တေ ဂေါဏေ အဒ္ဒသာ’’တိ။ ‘‘နာဒ္ဒသံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘော၊ မံ ‘အာဒါသမုခရာဇာ နာမာ’တိ ကထေန္တာနံ န သုတပုဗ္ဗံ တယာ၊ ဝိဿတ္ထော ကထေဟီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဒသံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဘော စန္ဒ၊ ဂေါဏာနံ အနိယျာဒိတတ္တာ ဂေါဏာ တဝ ဂီဝါ၊ အယံ ပန ပုရိသော ဒိသွာဝ ‘န ပဿာမီ’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ ဘဏိ၊ တသ္မာ တွညေဝ ကမ္မိကော ဟုတွာ ဣမဿ စ ပုရိသဿ ပဇာပတိယာယ စဿ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ သယံ ဂေါဏမူလံ စတုဝီသတိ ကဟာပဏေ ဒေဟီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ဂေါဏသာမိကံ ဗဟိ ကရိံသု။ သော ‘‘အက္ခီသု ဥပ္ပာဋိတေသု စတုဝီသတိကဟာပဏေဟိ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဂါမဏိစန္ဒဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘သာမိ စန္ဒ၊ ဂေါဏမူလကဟာပဏာ တုယှေဝ ဟောန္တု၊ ဣမေ စ ဂဏှာဟီ’’တိ အညေပိ ကဟာပဏေ ဒတွာ ပလာယိ။

တတော ဒုတိယော အာဟ – ‘‘အယံ၊ ဒေဝ၊ မမ ပဇာပတိံ ပဟရိတွာ ဂဗ္ဘံ ပါတေသီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ စန္ဒာ’’တိ? ‘‘သုဏောဟိ မဟာရာဇာ’’တိ စန္ဒော သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘ကိံ ပန တွံ ဧတဿ ပဇာပတိံ ပဟရိတွာ ဂဗ္ဘံ ပါတေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ပါတေမိ၊ ဒေဝါ’’တိ ။ ‘‘အမ္ဘော သက္ခိဿသိ တွံ ဣမိနာ ဂဗ္ဘဿ ပါတိတဘာဝံ သာဓေတု’’န္တိ? ‘‘န သက္ကောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောသီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ ပုတ္တံ မေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္ဘော စန္ဒ၊ တွံ ဧတဿ ပဇာပတိံ တဝ ဂေဟေ ကရိတွာ ယဒါ ပုတ္တဝိဇာတာ ဟောတိ၊ တဒါ နံ နေတွာ ဧတဿေဝ ဒေဟီ’’တိ။ သောပိ ဂါမဏိစန္ဒဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘မာ မေ၊ သာမိ၊ ဂေဟံ၊ ဘိန္ဒီ’’တိ ကဟာပဏေ ဒတွာ ပလာယိ။

အထ တတိယော အာဂန္တွာ ‘‘ဣမိနာ မေ၊ ဒေဝ၊ ပဟရိတွာ အဿဿ ပါဒေါ ဘိန္နော’’တိ အာဟ။ ‘‘သစ္စံ စန္ဒာ’’တိ။ ‘‘သုဏောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ စန္ဒော တံ ပဝတ္တိံ ဝိတ္ထာရေန ကထေသိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ အဿဂေါပကံ အာဟ – ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ‘အဿံ ပဟရိတွာ နိဝတ္တေဟီ’တိ ကထေသီ’’တိ။ ‘‘န ကထေမိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သော ပုနဝါရေ ပုစ္ဆိတော ‘‘အာမ၊ ကထေမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ စန္ဒံ အာမန္တေတွာ ‘‘အမ္ဘော စန္ဒ၊ အယံ ကထေတွာဝ ‘န ကထေမီ’တိ မုသာဝါဒံ ဝဒတိ၊ တွံ ဧတဿ ဇိဝှံ ဆိန္ဒိတွာ အဿမူလံ အမှာကံ သန္တိကာ ဂဟေတွာ သဟဿံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ အဿဂေါပကော အပရေပိ ကဟာပဏေ ဒတွာ ပလာယိ။

တတော နဠကာရပုတ္တော ‘‘အယံ မေ၊ ဒေဝ၊ ပိတုဃာတကစောရော’’တိ အာဟ။ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ စန္ဒာ’’တိ။ ‘‘သုဏောဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ စန္ဒော တမ္ပိ ကာရဏံ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေသိ။ အထ ရာဇာ နဠကာရံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ မေ ပိတရံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘အမ္ဘော စန္ဒ၊ ဣမဿ ကိရ ပိတရံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မတကံ ပန န သက္ကာ ပုန အာနေတုံ၊ တွံ ဣမဿ မာတရံ အာနေတွာ တဝ ဂေဟေ ကတွာ ဧတဿ ပိတာ ဟောဟီ’’တိ။ နဠကာရပုတ္တော ‘‘မာ မေ၊ သာမိ၊ မတဿ ပိတု ဂေဟံ ဘိန္ဒီ’’တိ ဂါမဏိစန္ဒဿ ကဟာပဏေ ဒတွာ ပလာယိ။

ဂါမဏိစန္ဒော အဍ္ဍေ ဇယံ ပတွာ တုဋ္ဌစိတ္တော ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘အတ္ထိ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ကေဟိစိ သာသနံ ပဟိတံ၊ တံ ဝေါ ကထေမီ’’တိ။ ‘‘ကထေဟိ၊ စန္ဒာ’’တိ။ စန္ဒော ဗြာဟ္မဏမာဏဝကာနံ သာသနံ အာဒိံ ကတွာ ပဋိလောမက္ကမေန ဧကေကံ ကထံ ကထေသိ။ ရာဇာ ပဋိပါဋိယာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

ကထံ? ပဌမံ တာဝ သာသနံ သုတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေ တေသံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝေလံ ဇာနိတွာ ဝဿနကုက္ကုဋော အဟောသိ၊ တေသံ တေန သဒ္ဒေန ဥဋ္ဌာယ မန္တေ ဂဟေတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တာနညေဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တေန တေသံ ဂဟိတဂဟိတံ န နဿတိ။ ဣဒါနိ ပန နေသံ ဝသနဋ္ဌာနေ အဝေလာယ ဝဿနကကုက္ကုဋော အတ္ထိ၊ သော အတိရတ္တိံ ဝါ ဝဿတိ အတိပဘာတေ ဝါ၊ အတိရတ္တိံ ဝဿန္တဿ တဿ သဒ္ဒေန ဥဋ္ဌာယ မန္တေ ဂဟေတွာ နိဒ္ဒါဘိဘူတာ သဇ္ဈာယံ အကတွာဝ ပုန သယန္တိ ၊ အတိပဘာတေ ဝဿန္တဿ သဒ္ဒေန ဥဋ္ဌာယ သဇ္ဈာယိတုံ န လဘန္တိ၊ တေန တေသံ ဂဟိတဂဟိတံ န ပညာယတီ’’တိ အာဟ။

ဒုတိယံ သုတွာ ‘‘တေ ပုဗ္ဗေ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာ ကသိဏပရိကမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တာ အဟေသုံ။ ဣဒါနိ ပန သမဏဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အကတ္တဗ္ဗေသု ယုတ္တပယုတ္တာ အာရာမေ ဥပ္ပန္နာနိ ဖလာဖလာနိ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဒတွာ ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍကေန မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ၊ တေန နေသံ ဖလာဖလာနိ န မဓုရာနိ ဇာတာနိ။ သစေ ပန တေ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ပုန သမဏဓမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တာ ဘဝိဿန္တိ၊ ပုန တေသံ ဖလာဖလာနိ မဓုရာနိ ဘဝိဿန္တိ။ တေ တာပသာ ရာဇကုလာနံ ပဏ္ဍိတဘာဝံ န ဇာနန္တိ၊ သမဏဓမ္မံ တေသံ ကာတုံ ဝဒေဟီ’’တိ အာဟ။

တတိယံ သုတွာ ‘‘တေ နာဂရာဇာနော အညမညံ ကလဟံ ကရောန္တိ၊ တေန တံ ဥဒကံ အာဝိလံ ဇာတံ။ သစေ တေ ပုဗ္ဗေ ဝိယ သမဂ္ဂါ ဘဝိဿန္တိ၊ ပုန ပသန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။

စတုတ္ထံ သုတွာ ‘‘သာ ရုက္ခဒေဝတာ ပုဗ္ဗေ အဋဝိယံ ပဋိပန္နေ မနုဿေ ရက္ခတိ၊ တသ္မာ နာနပ္ပကာရံ ဗလိကမ္မံ လဘတိ။ ဣဒါနိ ပန အာရက္ခံ န ကရောတိ၊ တသ္မာ ဗလိကမ္မံ န လဘတိ။ သစေ ပုဗ္ဗေ ဝိယ အာရက္ခံ ကရိဿတိ၊ ပုန လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဘဝိဿတိ။ သာ ရာဇူနံ အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ တသ္မာ အဋဝိအာရုဠှမနုဿာနံ အာရက္ခံ ကာတုံ ဝဒေဟီ’’တိ အာဟ။

ပဉ္စမံ သုတွာ ‘‘ယသ္မိံ ဝမ္မိကပါဒေ နိသီဒိတွာ သော တိတ္တိရော မနာပံ ဝဿတိ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟန္တီ နိဓိကုမ္ဘိ အတ္ထိ၊ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ တွံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။

ဆဋ္ဌံ သုတွာ ‘‘ယဿ ရုက္ခဿ မူလေ သော မိဂေါ တိဏာနိ ခါဒိတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ ရုက္ခဿ ဥပရိ မဟန္တံ ဘမရမဓု အတ္ထိ၊ သော မဓုမက္ခိတေသု တိဏေသု ပလုဒ္ဓါ အညာနိ ခါဒိတုံ န သက္ကောတိ၊ တွံ တံ မဓုပဋလံ ဟရိတွာ အဂ္ဂမဓုံ အမှာကံ ပဟိဏ၊ သေသံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ အာဟ။

သတ္တမံ သုတွာ ‘‘ယသ္မိံ ဝမ္မိကေ သော သပ္ပော ဝသတိ၊ တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟန္တီ နိဓိကုမ္ဘိ အတ္ထိ၊ သော တံ ရက္ခမာနော ဝသန္တော နိက္ခမနကာလေ ဓနလောဘေန သရီရံ သိထိလံ ကတွာ လဂ္ဂန္တော နိက္ခမတိ၊ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဓနသိနေဟေန အလဂ္ဂန္တော ဝေဂေန သဟသာ ပဝိသတိ။ တံ နိဓိကုမ္ဘိံ ဥဒ္ဓရိတွာ တွံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။

အဋ္ဌမံ သုတွာ ‘‘တဿာ တရုဏိတ္ထိယာ သာမိကဿ စ မာတာပိတူနဉ္စ ဝသနဂါမာနံ အန္တရေ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဇာရော အတ္ထိ။ သာ တံ သရိတွာ တသ္မိံ သိနေဟေန သာမိကဿ ဂေဟေ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တီ ‘မာတာပိတရော ပဿိဿာမီ’တိ ဇာရဿ ဂေဟေ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ မာတာပိတူနံ ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ ပုန ဇာရံ သရိတွာ ‘သာမိကဿ ဂေဟံ ဂမိဿာမီ’တိ ပုန ဇာရဿေဝ ဂေဟံ ဂစ္ဆတိ။ တဿာ ဣတ္ထိယာ ရာဇူနံ အတ္ထိဘာဝံ အာစိက္ခိတွာ ‘သာမိကဿေဝ ကိရ ဂေဟေ ဝသတု။ သစေ တံ ရာဇာ ဂဏှာပေတိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထိ၊ အပ္ပမာဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ တဿာ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။

နဝမံ သုတွာ ‘‘သာ ဂဏိကာ ပုဗ္ဗေ ဧကဿ ဟတ္ထတော ဘတိံ ဂဟေတွာ တံ အဇီရာပေတွာ အညဿ ဟတ္ထတော န ဂဏှာတိ၊ တေနဿာ ပုဗ္ဗေ ဗဟုံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣဒါနိ ပန အတ္တနော ဓမ္မတံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဧကဿ ဟတ္ထတော ဂဟိတံ အဇီရာပေတွာဝ အညဿ ဟတ္ထတော ဂဏှာတိ၊ ပုရိမဿ ဩကာသံ အကတွာ ပစ္ဆိမဿ ကရောတိ၊ တေနဿာ ဘတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ကေစိ နံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ သစေ အတ္တနော ဓမ္မေ ဌဿတိ၊ ပုဗ္ဗသဒိသာဝ ဘဝိဿတိ။ အတ္တနော ဓမ္မေ ဌာတုမဿာ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။

ဒသမံ သုတွာ ‘‘သော ဂါမဘောဇကော ပုဗ္ဗေ ဓမ္မေန သမေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိ၊ တေန မနုဿာနံ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ၊ သမ္ပိယာယမာနာ စဿ မနုဿာ ဗဟုပဏ္ဏာကာရံ အာဟရိံသု၊ တေန အဘိရူပေါ ဓနဝါ ယသသမ္ပန္နော အဟောသိ။ ဣဒါနိ ပန လဉ္ဇဝိတ္တကော ဟုတွာ အဓမ္မေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနတိ၊ တေန ဒုဂ္ဂတော ကပဏော ဟုတွာ ပဏ္ဍုရောဂေန အဘိဘူတော။ သစေ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ဓမ္မေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိဿတိ၊ ပုန ပုဗ္ဗသဒိသော ဘဝိဿတိ။ သော ရညော အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ဓမ္မေန အဍ္ဍံ ဝိနိစ္ဆိနိတုမဿ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။

ဣတိ သော ဂါမဏိစန္ဒော ဣမာနိ ဧတ္တကာနိ သာသနာနိ ရညော အာရောစေသိ၊ ရာဇာ အတ္တနော ပညာယ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ ဝိယ ဗျာကရိတွာ ဂါမဏိစန္ဒဿ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ တဿ ဝသနဂါမံ ဗြဟ္မဒေယျံ ကတွာ တဿေဝ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။ သော နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဗောဓိသတ္တေန ဒိန္နသာသနံ ဗြာဟ္မဏမာဏဝကာနဉ္စ တာပသာနဉ္စ နာဂရာဇဿ စ ရုက္ခဒေဝတာယ စ အာရောစေတွာ တိတ္တိရဿ ဝသနဋ္ဌာနတော နိဓိံ ဂဟေတွာ မိဂဿ တိဏခါဒနဋ္ဌာနေ ရုက္ခတော ဘမရမဓုံ ဂဟေတွာ ရညော မဓုံ ပေသေတွာ သပ္ပဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝမ္မိကံ ခဏိတွာ နိဓိံ ဂဟေတွာ တရုဏိတ္ထိယာ စ ဂဏိကာယ စ ဂါမဘောဇကဿ စ ရညော ကထိတနိယာမေနေဝ သာသနံ အာရောစေတွာ မဟန္တေန ယသေန အတ္တနော ဂါမကံ ဂန္တွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။ အာဒါသမုခရာဇာပိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သဂ္ဂပုရံ ပူရေန္တော ဂတော။

သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ မဟာပညော၊ ပုဗ္ဗေပိ မဟာပညောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိအရဟန္တော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ ဂါမဏိစန္ဒော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အာဒါသမုခရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂါမဏိစန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၅၈] ၈။ မန္ဓာတုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ဧကံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ဥက္ကဏ္ဌိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘံ အာနေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ သတ္ထု ဒဿေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကဒါ တွံ ၊ ဘိက္ခု၊ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော တဏှံ ပူရေတုံ သက္ခိဿသိ၊ ကာမတဏှာ ဟိ နာမေသာ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဒုပ္ပူရာ၊ ပေါရာဏကရာဇာနော ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကာရေတွာ မနုဿပရိဟာရေနေဝ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကေ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ တာဝတိံသဒေဝလောကေ ဆတ္တိံသာယ သက္ကာနဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေဝရဇ္ဇံ ကာရေတွာပိ အတ္တနော ကာမတဏှံ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တာဝ ကာလမကံသု၊ တွံ ပနေတံ တဏှံ ကဒါ ပူရေတုံ သက္ခိဿသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ပဌမကပ္ပိကေသု မဟာသမ္မတော နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဿ ပုတ္တော ရောဇော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ဝရရောဇော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ကလျာဏော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ဝရကလျာဏော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ဥပေါသထော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော မန္ဓာတု နာမ အဟောသိ။ သော သတ္တဟိ ရတနေဟိ စတူဟိ စ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ဝါမဟတ္ထံ သမဉ္ဇိတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန အပ္ဖောဋိတကာလေ အာကာသာ ဒိဗ္ဗမေဃော ဝိယ ဇာဏုပ္ပမာဏံ သတ္တရတနဝဿံ ဝဿတိ၊ ဧဝရူပေါ အစ္ဆရိယမနုဿော အဟောသိ။ သော စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠံ ကီဠိ။ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ စတုရာသီတိ ဝဿသဟဿာနိ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ အာယုပ္ပမာဏံ အသင်္ချေယျံ အဟောသိ။

သော ဧကဒိဝသံ ကာမတဏှံ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတာကာရံ ဒဿေသိ။ အထာမစ္စာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဒေဝ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘မယှံ ပုညဗလေ ဩလောကိယမာနေ ဣဒံ ရဇ္ဇံ ကိံ ကရိဿတိ၊ ကတရံ နု ခေါ ဌာနံ ရမဏီယ’’န္တိ? ‘‘ဒေဝလောကော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ သော စက္ကရတနံ အဗ္ဘုက္ကိရိတွာ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကံ အဂမာသိ။ အထဿ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ဒိဗ္ဗမာလာဂန္ဓဟတ္ထာ ဒေဝဂဏပရိဝုတာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တံ အာဒါယ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ဒေဝရဇ္ဇံ အဒံသု။ တဿ သကပရိသာယ ပရိဝါရိတဿေဝ တသ္မိံ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တဿ ဒီဃော အဒ္ဓါ ဝီတိဝတ္တော။

သော တတ္ထာပိ တဏှံ ပူရေတုံ အသက္ကောန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတာကာရံ ဒဿေသိ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဒေဝ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘ဣမမှာ ဒေဝလောကာ ကတရံ ဌာနံ ရမဏီယ’’န္တိ။ ‘‘မယံ၊ ဒေဝ၊ ပရေသံ ဥပဋ္ဌာကပရိသာ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကော ရမဏီယော’’တိ။ မန္ဓာတာ စက္ကရတနံ အဗ္ဘုက္ကိရိတွာ အတ္တနော ပရိသာယ ပရိဝုတော တာဝတိံသာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ အထဿ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒိဗ္ဗမာလာဂန္ဓဟတ္ထော ဒေဝဂဏပရိဝုတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘ဣတော ဧဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ရညော ဒေဝဂဏပရိဝုတဿ ဂမနကာလေ ပရိဏာယကရတနံ စက္ကရတနံ အာဒါယ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ မနုဿပထံ ဩတရိတွာ အတ္တနော နဂရမေဝ ပါဝိသိ။ သက္ကော မန္ဓာတုံ တာဝတိံသဘဝနံ နေတွာ ဒေဝတာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ အတ္တနော ဒေဝရဇ္ဇံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒွေ ရာဇာနော ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ သက္ကော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ တိဿော စ ဝဿကောဋိယော အာယုံ ခေပေတွာ စဝိ၊ အညော သက္ကော နိဗ္ဗတ္တိ။ သောပိ ဒေဝရဇ္ဇံ ကာရေတွာ အာယုက္ခယေန စဝိ။ ဧတေနူပါယေန ဆတ္တိံသ သက္ကာ စဝိံသု၊ မန္ဓာတာ ပန မနုဿပရိဟာရေန ဒေဝရဇ္ဇံ ကာရေသိယေဝ။

တဿ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဘိယျောသောမတ္တာယ ကာမတဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော ‘‘ကိံ မေ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇေန၊ သက္ကံ မာရေတွာ ဧကရဇ္ဇမေဝ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ သက္ကံ မာရေတုံ နာမ န သက္ကာ၊ တဏှာ နာမေသာ ဝိပတ္တိမူလာ၊ တေနဿ အာယုသင်္ခါရော ပရိဟာယိ၊ ဇရာ သရီရံ ပဟရိ။ မနုဿသရီရဉ္စ နာမ ဒေဝလောကေ န ဘိဇ္ဇတိ၊ အထ သော ဒေဝလောကာ ဘဿိတွာ ဥယျာနေ ဩတရိ။ ဥယျာနပါလော တဿ အာဂတဘာဝံ ရာဇကုလေ နိဝေဒေသိ။ ရာဇကုလံ အာဂန္တွာ ဥယျာနေယေဝ သယနံ ပညပေသိ။ ရာဇာ အနုဋ္ဌာနသေယျာယ နိပဇ္ဇိ။ အမစ္စာ ‘‘ဒေဝ၊ တုမှာကံ ပရတော ကိန္တိ ကထေမာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘မမ ပရတော တုမှေ ဣမံ သာသနံ မဟာဇနဿ ကထေယျာထ – ‘မန္ဓာတုမဟာရာဇာ ဒွိသဟဿပရိတ္တဒီပပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဒီဃရတ္တံ စာတုမဟာရာဇိကေသု ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဆတ္တိံသာယ သက္ကာနံ အာယုပ္ပမာဏေန ဒေဝလောကေ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ တဏှံ အပူရေတွာ ကာလမကာသီ’’’တိ။ သော ဧဝံ ဝတွာ ကာလံ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၂၂။

‘‘ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ၊ ပရိဟရန္တိ ဒိသာ ဘန္တိ ဝိရောစနာ၊

သဗ္ဗေဝ ဒါသာ မန္ဓာတု၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာ။

၂၃။

‘‘န ကဟာပဏဝဿေန၊ တိတ္တိ ကာမေသု ဝိဇ္ဇတိ၊

အပ္ပဿာဒါ ဒုခါ ကာမာ၊ ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော။

၂၄။

‘‘အပိ ဒိဗ္ဗေသု ကာမေသု၊ ရတိံ သော နာဓိဂစ္ဆတိ၊

တဏှက္ခယရတော ဟောတိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော’’တိ။

တတ္ထ ယာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ။ ပရိဟရန္တီတိ ယတ္တကေန ပရိစ္ဆေဒေန သိနေရုံ ပရိဟရန္တိ။ ဒိသာ ဘန္တီတိ ဒသသု ဒိသာသု ဘာသန္တိ ပဘာသန္တိ။ ဝိရောစနာတိ အာလောကကရဏတာယ ဝိရောစနသဘာဝါ။ သဗ္ဗေဝ ဒါသာ မန္ဓာတု၊ ယေ ပါဏာ ပထဝိဿိတာတိ ဧတ္တကေ ပဒေသေ ယေ ပထဝိနိဿိတာ ပါဏာ ဇနပဒဝါသိနော မနုဿာ၊ သဗ္ဗေဝ တေ ‘‘ဒါသာ မယံ ရညော မန္ဓာတုဿ၊ အယျကော နော ရာဇာ မန္ဓာတာ’’တိ ဧဝံ ဥပဂတတ္တာ ဘုဇိဿာပိ သမာနာ ဒါသာယေဝ။

န ကဟာပဏဝဿေနာတိ တေသံ ဒါသဘူတာနံ မနုဿာနံ အနုဂ္ဂဟာယ ယံ မန္ဓာတာ အပ္ဖောဋေတွာ သတ္တရတနဝဿံ ဝဿာပေတိ၊ တံ ဣဓ ‘‘ကဟာပဏဝဿ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တိတ္တိ ကာမေသူတိ တေနာပိ ကဟာပဏဝဿေန ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု တိတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ဒုပ္ပူရာ ဧသာ တဏှာ။ အပ္ပဿာဒါ ဒုခါ ကာမာတိ သုပိနကူပမတ္တာ ကာမာ နာမ အပ္ပဿာဒါ ပရိတ္တသုခါ၊ ဒုက္ခမေဝ ပနေတ္ထ ဗဟုတရံ။ တံ ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တပရိယာယေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဝိညာယာတိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။

ဒိဗ္ဗေသူတိ ဒေဝတာနံ ပရိဘောဂေသု ရူပါဒီသု။ ရတိံ သောတိ သော ဝိပဿကော ဘိက္ခု ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ နိမန္တိယမာနောပိ တေသု ရတိံ နာဓိဂစ္ဆတိ အာယသ္မာ သမိဒ္ဓိ ဝိယ။ တဏှက္ခယရတောတိ နိဗ္ဗာနရတော။ နိဗ္ဗာနဉှိ အာဂမ္မ တဏှာ ခီယတိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘တဏှက္ခယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ရတော ဟောတိ အဘိရတော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကောတိ ဗုဒ္ဓဿ သဝနန္တေ ဇာတော ဗဟုဿုတော ယောဂါဝစရပုဂ္ဂလော။

ဧဝံ သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေ ပန ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ မန္ဓာတုရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မန္ဓာတုဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၅၉] ၉။ တိရီဋဝစ္ဆဇာတကဝဏ္ဏနာ

နယိမဿ ဝိဇ္ဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ကောသလရညော မာတုဂါမာနံ ဟတ္ထတော ပဉ္စသတာနိ၊ ရညော ဟတ္ထတော ပဉ္စသတာနီတိ ဒုဿသဟဿပဋိလာဘဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဒုကနိပါတေ ဂုဏဇာတကေ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။ဂုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ တိရီဋဝစ္ဆကုမာရောတိ ကတနာမော အနုပုဗ္ဗေန ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တော မာတာပိတူနံ ကာလကိရိယာယ သံဝိဂ္ဂဟဒယော ဟုတွာ နိက္ခမိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အရညာယတနေ ဝနမူလဖလာဟာရော ဟုတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တသ္မိံ တတ္ထ ဝသန္တေ ဗာရာဏသိရညော ပစ္စန္တော ကုပိ၊ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ယုဒ္ဓေ ပရာဇိတော မရဏဘယဘီတော ဟတ္ထိက္ခန္ဓဂတော ဧကေန ပဿေန ပလာယိတွာ အရညေ ဝိစရန္တော ပုဗ္ဗဏှသမယေ တိရီဋဝစ္ဆဿ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတကာလေ တဿ အဿမပဒံ ပါဝိသိ။ သော ‘‘တာပသာနံ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ ဟတ္ထိတော ဩတရိတွာ ဝါတာတပေန ကိလန္တော ပိပါသိတော ပါနီယဃဋံ ဩလောကေန္တော ကတ္ထစိ အဒိသွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဥဒပါနံ အဒ္ဒသ။ ဥဒကဥဿိဉ္စနတ္ထာယ ပန ရဇ္ဇုဃဋံ အဒိသွာ ပိပါသံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဟတ္ထိဿ ကုစ္ဆိယံ ဗဒ္ဓယောတ္တံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိံ ဥဒပါနတဋေ ဌပေတွာ တဿ ပါဒေ ယောတ္တံ ဗန္ဓိတွာ ယောတ္တေန ဥဒပါနံ ဩတရိတွာ ယောတ္တေ အပါပုဏန္တေ ဥတ္တရိတွာ ဥတ္တရသာဋကံ ယောတ္တကောဋိယာ သင်္ဃာဋေတွာ ပုန ဩတရိ၊ တထာပိ နပ္ပဟောသိယေဝ။ သော အဂ္ဂပါဒေဟိ ဥဒကံ ဖုသိတွာ အတိပိပါသိတော ‘‘ပိပါသံ ဝိနောဒေတွာ မရဏမ္ပိ သုမရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥဒပါနေ ပတိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ပိဝိတွာ ပစ္စုတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဟတ္ထီပိ သုသိက္ခိတတ္တာ အညတ္ထ အဂန္တွာ ရာဇာနံ ဩလောကေန္တော တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော သာယနှသမယေ ဖလာဖလံ အာဟရိတွာ ဟတ္ထိံ ဒိသွာ ‘‘ရာဇာ အာဂတော ဘဝိဿတိ၊ ဝမ္မိတဟတ္ထီယေဝ ပန ပညာယတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ သော ဟတ္ထိသမီပံ ဥပသင်္ကမိ။ ဟတ္ထီပိ တဿ ဥပသင်္ကမနဘာဝံ ဉတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥဒပါနတဋံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ သမဿာသေတွာ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ရာဇာနံ ဥတ္တာရေတွာ ကာယမဿ သမ္ဗာဟိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ နှာပေတွာ ဖလာဖလာနိ ခါဒါပေတွာ ဟတ္ထိဿ သန္နာဟံ မောစေသိ။ ရာဇာ ဒွီဟတီဟံ ဝိဿမိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂမနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။ ရာဇဗလကာယော နဂရဿ အဝိဒူရေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဌိတော။ ရာဇာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ပရိဝါရေသိ၊ ရာဇာ နဂရံ ပါဝိသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ အဍ္ဎမာသစ္စယေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဥယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခံ စရမာနော ရာဇဒွါရံ ဂတော။ ရာဇာ မဟာဝါတပါနံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကယမာနော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ဝန္ဒိတွာ မဟာတလံ အာရောပေတွာ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတံ အာဟာရံ ဘောဇေတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥယျာနံ နေတွာ တတ္ထဿ စင်္ကမနာဒိပရိဝါရံ ဝသနဋ္ဌာနံ ကာရေတွာ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဒတွာ ဥယျာနပါလံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော ရာဇနိဝေသနေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ မဟာသက္ကာရသမ္မာနော အဟောသိ။

တံ အသဟမာနာ အမစ္စာ ‘‘ဧဝရူပံ သက္ကာရံ ဧကောပိ ယောဓော လဘမာနော ကိံ နာမ န ကရေယျာ’’တိ ဝတွာ ဥပရာဇာနံ ဥပဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ အမှာကံ ရာဇာ ဧကံ တာပသံ အတိဝိယ မမာယတိ၊ ကိံ နာမ တေန တသ္မိံ ဒိဋ္ဌံ၊ တုမှေပိ တာဝ ရညာ သဒ္ဓိံ မန္တေထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၅။

‘‘နယိမဿ ဝိဇ္ဇာမယမတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ န ဗန္ဓဝေါ နော ပန တေ သဟာယော၊

အထ ကေန ဝဏ္ဏေန တိရီဋဝစ္ဆော၊ တေဒဏ္ဍိကော ဘုဉ္ဇတိ အဂ္ဂပိဏ္ဍ’’န္တိ။

တတ္ထ နယိမဿ ဝိဇ္ဇာမယမတ္ထိ ကိဉ္စီတိ ဣမဿ တာပသဿ ဝိဇ္ဇာမယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ နတ္ထိ။ န ဗန္ဓဝေါ တိပုတ္တဗန္ဓဝသိပ္ပဗန္ဓဝဂေါတ္တဗန္ဓဝဉာတိဗန္ဓဝေသု အညတရောပိ န ဟောတိ ။ နော ပန တေ သဟာယောတိ သဟပံသုကီဠိကော သဟာယကောပိ တေ န ဟောတိ။ ကေန ဝဏ္ဏေနာတိ ကေန ကာရဏေန။ တိရီဋဝစ္ဆောတိ တဿ နာမံ။ တေဒဏ္ဍိကောတိ ကုဏ္ဍိကဌပနတ္ထာယ တိဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ စရန္တော။ အဂ္ဂပိဏ္ဍန္တိ ရသသမ္ပန္နံ ရာဇာရဟံ အဂ္ဂဘောဇနံ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ပုတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ မမ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ ယုဒ္ဓပရာဇိတဿ ဒွီဟတီဟံ အနာဂတဘာဝံ သရသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သရာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တဒါ မယာ ဣမံ နိဿာယ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ’’န္တိ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘တာတ ၊ မယှံ ဇီဝိတဒါယကေ မမ သန္တိကံ အာဂတေ ရဇ္ဇံ ဒဒန္တောပိ အဟံ နေဝ ဧတေန ကတဂုဏာနုရူပံ ကာတုံ သက္ကောမီ’’တိ ဝတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၂၆။

‘‘အာပါသု မေ ယုဒ္ဓပရာဇိတဿ၊ ဧကဿ ကတွာ ဝိဝနသ္မိ ဃောရေ၊

ပသာရယီ ကိစ္ဆဂတဿ ပါဏိံ၊ တေနူဒတာရိံ ဒုခသမ္ပရေတော။

၂၇။

‘‘ဧတဿ ကိစ္စေန ဣဓာနုပတ္တော၊ ဝေသာယိနော ဝိသယာ ဇီဝလောကေ၊

လာဘာရဟော တာတ တိရီဋဝစ္ဆော၊ ဒေထဿ ဘောဂံ ယဇထဉ္စ ယည’’န္တိ။

တတ္ထ အာပါသူတိ အာပဒါသု။ ဧကဿာတိ အဒုတိယဿ။ ကတွာတိ အနုကမ္ပံ ကရိတွာ ပေမံ ဥပ္ပာဒေတွာ။ ဝိဝနသ္မိန္တိ ပါနီယရဟိတေ အရညေ။ ဃောရေတိ ဒါရုဏေ။ ပသာရယီ ကိစ္ဆဂတဿ ပါဏိန္တိ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ကူပံ ဩတာရေတွာ ဒုက္ခဂတဿ မယှံ ဥတ္တာရဏတ္ထာယ ဝီရိယပဋိသံယုတ္တံ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တေနူဒတာရိံ ဒုခသမ္ပရေတောတိ တေန ကာရဏေနမှိ ဒုက္ခပရိဝါရိတောပိ တမှာ ကူပါ ဥတ္တိဏ္ဏော။

ဧတဿ ကိစ္စေန ဣဓာနုပတ္တောတိ အဟံ ဧတဿ တာပသဿ ကိစ္စေန၊ ဧတေန ကတဿ ကိစ္စဿာနုဘာဝေန ဣဓာနုပ္ပတ္တော ။ ဝေသာယိနော ဝိသယာတိ ဝေသာယီ ဝုစ္စတိ ယမော၊ တဿ ဝိသယာ။ ဇီဝလောကေတိ မနုဿလောကေ။ အဟဉှိ ဣမသ္မိံ ဇီဝလောကေ ဌိတော ယမဝိသယံ မစ္စုဝိသယံ ပရလောကံ ဂတော နာမ အဟောသိံ၊ သောမှိ ဧတဿ ကာရဏာ တတော ပုန ဣဓာဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ လာဘာရဟောတိ လာဘံ အရဟော စတုပစ္စယလာဘဿ အနုစ္ဆဝိကော။ ဒေထဿ ဘောဂန္တိ ဧတေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ စတုပစ္စယသမဏပရိက္ခာရသင်္ခါတံ ဘောဂံ ဧတဿ ဒေထ။ ယဇထဉ္စ ယညန္တိ တွဉ္စ အမစ္စာ စ နာဂရာ စာတိ သဗ္ဗေပိ တုမှေ ဧတဿ ဘောဂဉ္စ ဒေထ၊ ယညဉ္စ ယဇထ။ တဿ ဟိ ဒီယမာနော ဒေယျဓမ္မော တေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဘောဂေါ ဟောတိ၊ ဣတရေသံ ဒါနယညတ္တာ ယညော။ တေနာဟ ‘‘ဒေထဿ ဘောဂံ ယဇထဉ္စ ယည’’န္တိ။

ဧဝံ ရညာ ဂဂနတလေ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တေန ဝိယ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏေ ပကာသိတေ တဿ ဂုဏော သဗ္ဗတ္ထမေဝ ပါကဋော ဇာတော၊ အတိရေကတရော တဿ လာဘသက္ကာရော ဥဒပါဒိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥပရာဇာ ဝါ အမစ္စာ ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ကိဉ္စိ ရာဇာနံ ဝတ္တုံ န ဝိသဟိ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ‘‘ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဥပကာရဝသေန ကရိံသူ’’တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိရီဋဝစ္ဆဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၆၀] ၁၀။ ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယဿတ္ထာ ဒူရမာယန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု နဝကနိပါတေ စက္ကဝါကဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၉။၆၉ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေတွာ ‘‘န ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ လောလော၊ လောလျကာရဏေနေဝ ပန အသိနာ သီသစ္ဆေဒနံ လဘီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဘောဇနသုဒ္ဓိကော အဟောသိ၊ တေနဿ ဘောဇနသုဒ္ဓိကရာဇာတွေဝ နာမံ ဇာတံ။ သော ကိရ တထာရူပေန ဝိဓာနေန ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇတိ၊ ယထာဿ ဧကိဿာ ဘတ္တပါတိယာ သတသဟဿံ ဝယံ ဂစ္ဆတိ။ ဘုဉ္ဇန္တော ပန အန္တောဂေဟေ န ဘုဉ္ဇတိ၊ အတ္တနော ဘောဇနဝိဓာနံ ဩလောကေန္တံ မဟာဇနံ ပုညံ ကာရေတုကာမတာယ ရာဇဒွါရေ ရတနမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဘောဇနဝေလာယ တံ အလင်္ကရာပေတွာ ကဉ္စနမယေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ခတ္တိယကညာဟိ ပရိဝုတော သတသဟဿဂ္ဃနိကာယ သုဝဏ္ဏပါတိယာ သဗ္ဗရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။ အထေကော လောလပုရိသော တဿ ဘောဇနဝိဓာနံ ဩလောကေတွာ တံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟုတွာ ပိပါသံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ ဂါဠှံ နိဝါသေတွာ ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဘော၊ အဟံ ဒူတော၊ ဒူတော’’တိ ဥစ္စာသဒ္ဒံ ကရောန္တော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ တေန စ သမယေန တသ္မိံ ဇနပဒေ ‘‘ဒူတောမှီ’’တိ ဝဒန္တံ န ဝါရေန္တိ၊ တသ္မာ မဟာဇနော ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ ဩကာသံ အဒါသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ ရညော ပါတိယာ ဧကံ ဘတ္တပိဏ္ဍံ ဂဟေတွာ မုခေ ပက္ခိပိ၊ အထဿ ‘‘သီသံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ အသိဂါဟော အသိံ အဗ္ဗာဟေသိ၊ ရာဇာ ‘‘မာ ပဟရီ’’တိ နိဝါရေသိ၊ ‘‘မာ ဘာယိ၊ ဘုဉ္ဇဿူ’’တိ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ နိသီဒိ။ ဘောဇနပရိယောသာနေ စဿ အတ္တနော ပိဝနပါနီယဉ္စေဝ တမ္ဗူလဉ္စ ဒါပေတွာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ တွံ ‘ဒူတောမှီ’တိ ဝဒသိ၊ ကဿ ဒူတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ အဟံ တဏှာဒူတော၊ ဥဒရဒူတော၊ တဏှာ မံ အာဏာပေတွာ ‘တွံ ဂစ္ဆာဟီ’တိ ဒူတံ ကတွာ ပေသေသီ’’တိ ဝတွာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၂၈။

‘‘ယဿတ္ထာ ဒူရမာယန္တိ၊ အမိတ္တမပိ ယာစိတုံ၊

တဿူဒရဿဟံ ဒူတော၊ မာ မေ ကုဇ္ဈ ရထေသဘ။

၂၉။

‘‘ယဿ ဒိဝါ စ ရတ္တော စ၊ ဝသမာယန္တိ မာဏဝါ၊

တဿူဒရဿဟံ ဒူတော၊ မာ မေ ကုဇ္ဈ ရထေသဘာ’’တိ။

တတ္ထ ယဿတ္ထာ ဒူရမာယန္တီတိ ယဿ အတ္ထာယ ဣမေ သတ္တာ တဏှာဝသိကာ ဟုတွာ ဒူရမ္ပိ ဂစ္ဆန္တိ။ ရထေသဘာတိ ရထယောဓဇေဋ္ဌက။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သစ္စမေတံ၊ ဣမေ သတ္တာ ဥဒရဒူတာ တဏှာဝသေန ဝိစရန္တိ၊ တဏှာဝ ဣမေ သတ္တေ ဝိစာရေတိ၊ ယာဝ မနာပံ ဝတ ဣမိနာ ကထိတ’’န္တိ တဿ ပုရိသဿ တုဿိတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၀။

‘‘ဒဒါမိ တေ ဗြာဟ္မဏ ရောဟိဏီနံ၊ ဂဝံ သဟဿံ သဟ ပုင်္ဂဝေန၊

ဒူတော ဟိ ဒူတဿ ကထံ န ဒဇ္ဇံ၊ မယမ္ပိ တဿေဝ ဘဝါမ ဒူတာ’’တိ။

တတ္ထ ဗြာဟ္မဏာတိ အာလပနမတ္တမေတံ။ ရောဟိဏီနန္တိ ရတ္တဝဏ္ဏာနံ။ သဟ ပုင်္ဂဝေနာတိ ယူထပရိဏာယကေန ဥပဒ္ဒဝရက္ခကေန ဥသဘေန သဒ္ဓိံ။ မယမ္ပီတိ အဟဉ္စ အဝသေသာ စ သဗ္ဗေ သတ္တာ တဿေဝ ဥဒရဿ ဒူတာ ဘဝါမ၊ တသ္မာ အဟံ ဥဒရဒူတော သမာနော ဥဒရဒူတဿ တုယှံ ကသ္မာ န ဒဇ္ဇန္တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဣမိနာ ဝတ ပုရိသေန အဿုတပုဗ္ဗံ ကာရဏံ ကထိတ’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တော တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော လောလဘိက္ခု သကဒါဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေပိ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ လောလပုရိသော ဧတရဟိ လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဘောဇနသုဒ္ဓိကရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

သင်္ကပ္ပဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

သင်္ကပ္ပ တိလမုဋ္ဌိ စ၊ မဏိ စ သိန္ဓဝါသုကံ၊

ဇရူဒပါနံ ဂါမဏိ၊ မန္ဓာတာ တိရီဋဒူတန္တိ။

၂။ ပဒုမဝဂ္ဂေါ

[၂၆၁] ၁။ ပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယထာကေသာ စ မဿူ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒဗောဓိမှိ မာလာပူဇကာရကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ကာလိင်္ဂဗောဓိဇာတကေ အာဝိဘဝိဿတိ။ သော ပန အာနန္ဒတ္ထေရေန ရောပိတတ္တာ ‘‘အာနန္ဒဗောဓီ’’တိ ဇာတော။ ထေရေန ဟိ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ ဗောဓိဿ ရောပိတဘာဝေါ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္ထရိ။ အထေကစ္စေ ဇနပဒဝါသိနော ဘိက္ခူ ‘‘အာနန္ဒဗောဓိမှိ မာလာပူဇံ ကရိဿာမာ’’တိ ဇေတဝနံ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုနဒိဝသေ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဥပ္ပလဝီထိံ ဂန္တွာ မာလံ အလဘိတွာ အာဂန္တွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အာရောစေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ မယံ ‘ဗောဓိမှိ မာလာပူဇံ ကရိဿာမာ’တိ ဥပ္ပလဝီထိံ ဂန္တွာ ဧကမာလမ္ပိ န လဘိမှာ’’တိ။ ထေရော ‘‘အဟံ ဝေါ၊ အာဝုသော၊ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဥပ္ပလဝီထိံ ဂန္တွာ ဗဟူ နီလုပ္ပလကလာပေ ဥက္ခိပါပေတွာ အာဂမ္မ တေသံ ဒါပေသိ၊ တေ တာနိ ဂဟေတွာ ဗောဓိဿ ပူဇံ ကရိံသု။ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ထေရဿ ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဇာနပဒါ ဘိက္ခူ အပ္ပပုညာ ဥပ္ပလဝီထိံ ဂန္တွာ မာလံ န လဘိံသု၊ ထေရော ပန ဂန္တွာဝ အာဟရာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဝတ္တုဆေကာ ကထာကုသလာ မာလံ လဘန္တိ၊ ပုဗ္ဗေပိ လဘိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အန္တောနဂရေ စ ဧကသ္မိံ သရေ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖန္တိ။ ဧကော ဆိန္နနာသော ပုရိသော တံ သရံ ရက္ခတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗာရာဏသိယံ ဥဿဝေ ဃုဋ္ဌေ မာလံ ပိဠန္ဓိတွာ ဥဿဝံ ကီဠိတုကာမာ တယော သေဋ္ဌိပုတ္တာ ‘‘နာသစ္ဆိန္နဿ အဘူတေန ဝဏ္ဏံ ဝတွာ မာလံ ယာစိဿာမာ’’တိ တဿ ပဒုမာနိ ဘဉ္ဇနကာလေ သရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။

တေသု ဧကော တံ အာမန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၁။

‘‘ယထာ ကေသာ စ မဿူ စ၊ ဆိန္နံ ဆိန္နံ ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ရုဟတု တေ နာသာ၊ ပဒုမံ ဒေဟိ ယာစိတော’’တိ။

သော တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ပဒုမံ န အဒါသိ။

အထဿ ဒုတိယော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၂။

‘‘ယထာ သာရဒိကံ ဗီဇံ၊ ခေတ္တေ ဝုတ္တံ ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ရုဟတု တေ နာသာ၊ ပဒုမံ ဒေဟိ ယာစိတော’’တိ။

တတ္ထ သာရဒိကန္တိ သရဒသမယေ ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တံ သာရသမ္ပန္နံ ဗီဇံ။ သော တဿပိ ကုဇ္ဈိတွာ ပဒုမံ န အဒါသိ။

အထဿ တတိယော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၃။

‘‘ဥဘောပိ ပလပန္တေတေ၊ အပိ ပဒ္မာနိ ဒဿတိ၊

ဝဇ္ဇုံ ဝါ တေ န ဝါ ဝဇ္ဇုံ၊ နတ္ထိ နာသာယ ရူဟနာ၊

ဒေဟိ သမ္မ ပဒုမာနိ၊ အဟံ ယာစာမိ ယာစိတော’’တိ။

တတ္ထ ဥဘောပိ ပလပန္တေတေတိ ဧတေ ဒွေပိ မုသာ ဝဒန္တိ။ အပိ ပဒ္မာနီတိ ‘‘အပိ နာမ နော ပဒုမာနိ ဒဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ဝဇ္ဇုံ ဝါတေ န ဝါ ဝဇ္ဇုန္တိ ‘‘တဝ နာသာ ရုဟတူ’’တိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ ဝါ န ဝါ ဝဒေယျုံ၊ ဧတေသံ ဝစနံ အပ္ပမာဏံ၊ သဗ္ဗတ္ထာပိ နတ္ထိ နာသာယ ရုဟနာ၊ အဟံ ပန တေ နာသံ ပဋိစ္စ န ကိဉ္စိ ဝဒါမိ၊ ကေဝလံ ယာစာမိ၊ တဿ မေ ဒေဟိ၊ သမ္မ၊ ပဒုမာနိ ယာစိတောတိ။

တံ သုတွာ ပဒုမသရဂေါပကော ‘‘ဣမေဟိ ဒွီဟိ မုသာဝါဒေါ ကထိတော၊ တုမှေဟိ သဘာဝေါ ကထိတော၊ တုမှာကံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ပဒုမာနီ’’တိ မဟန္တံ ပဒုမကလာပံ အာဒါယ တဿ ဒတွာ အတ္တနော ပဒုမသရမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပဒုမလာဘီ သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပဒုမဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၆၂] ၂။ မုဒုပါဏိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပါဏိ စေ မုဒုကော စဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ အာနီတံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု၊ ဣတ္ထိယော နာမေတာ ကိလေသဝသေန ဂမနတော အရက္ခိယာ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော ဓီတရံ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ပိတရာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဌိတာဝ ပိတရံ အဇာနာပေတွာ ကိလေသဝသေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပလာယီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သော ဓီတရဉ္စ ဘာဂိနေယျဉ္စ ဒွေပိ အန္တောနိဝေသနေ ပေါသေန္တော ဧကဒိဝသံ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ‘‘မမစ္စယေန မယှံ ဘာဂိနေယျော ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ဓီတာပိ မေ တဿ အဂ္ဂမဟေသီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ အပရဘာဂေ ဘာဂိနေယျဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ပုန အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ‘‘မယှံ ဘာဂိနေယျဿ အညဿ ရညော ဓီတရံ အာနေဿာမ၊ မယှံ ဓီတရမ္ပိ အညသ္မိံ ရာဇကုလေ ဒဿာမ၊ ဧဝံ နော ဉာတကာ ဗဟုတရာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။

အထ ရာဇာ ဘာဂိနေယျဿ ဗဟိဂေဟံ ဒါပေသိ၊ အန္တော ပဝေသနံ နိဝါရေသိ။ တေ ပန အညမညံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟေသုံ။ ကုမာရော ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေန ရာဇဓီတရံ ဗဟိ နီဟရာပေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော ‘‘အတ္ထိ ဥပါယော’’တိ ဓာတိယာ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘ကိံ၊ အယျပုတ္တ၊ ကိစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အမ္မ၊ ကထံ နု ခေါ ရာဇဓီတရံ ဗဟိ ကာတုံ ဩကာသံ လဘေယျာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ရာဇဓီတာယ သဒ္ဓိံ ကထေတွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အမ္မာ’’တိ။ သာ ဂန္တွာ ‘‘ဧဟိ၊ အမ္မ၊ သီသေ တေ ဦကာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ တံ နီစပီဌကေ နိသီဒါပေတွာ သယံ ဥစ္စေ နိသီဒိတွာ တဿာ သီသံ အတ္တနော ဦရူသု ဌပေတွာ ဦကာ ဂဏှယမာနာ ရာဇဓီတာယ သီသံ နခေဟိ ဝိဇ္ဈိ ။ ရာဇဓီတာ ‘‘နာယံ အတ္တနော နခေဟိ ဝိဇ္ဈတိ၊ ပိတုစ္ဆာပုတ္တဿ မေ ကုမာရဿ နခေဟိ ဝိဇ္ဈတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အမ္မ၊ တွံ ကုမာရဿ သန္တိကံ အဂမာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ အမ္မာ’’တိ။ ‘‘ကိံ တေန သာသနံ ကထိတ’’န္တိ? ‘‘တဝ ဗဟိကရဏူပါယံ ပုစ္ဆတိ၊ အမ္မာ’’တိ။ ရာဇဓီတာ ‘‘ပဏ္ဍိတော ဟောန္တော ဇာနိဿတီ’’တိ ပဌမံ ဂါထံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အမ္မ၊ ဣမံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ကုမာရဿ ကထေဟီ’’တိ အာဟ။

၃၄။

‘‘ပါဏိ စေ မုဒုကော စဿ၊ နာဂေါ စဿ သုကာရိတော၊

အန္ဓကာရော စ ဝဿေယျ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ’’တိ။

သာ တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကုမာရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္မ၊ ရာဇဓီတာ ကိမာဟာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယျပုတ္တ၊ အညံ ကိဉ္စိ အဝတွာ ဣမံ ဂါထံ ပဟိဏီ’’တိ တံ ဂါထံ ဥဒါဟာသိ။ ကုမာရော စ တဿတ္ထံ ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ အမ္မာ’’တိ တံ ဥယျောဇေသိ။

ဂါထာယတ္ထော – သစေ တေ ဧကိဿာ စူဠုပဋ္ဌာကာယ မမ ဟတ္ထော ဝိယ ဟတ္ထော မုဒု အဿ၊ ယဒိ စ တေ အာနေဉ္ဇကာရဏံ သုကာရိတော ဧကော ဟတ္ထီ အဿ၊ ယဒိ စ တံ ဒိဝသံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော အတိဝိယ ဗဟလော အန္ဓကာရော အဿ၊ ဒေဝေါ စ ဝဿေယျ။ အထ နူန တဒါ သိယာတိ တာဒိသေ ကာလေ ဣမေ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဂမ္မ ဧကံသေန တေ မနောရထဿ မတ္ထကဂမနံ သိယာတိ။

ကုမာရော ဧတမတ္ထံ တထတော ဉတွာ ဧကံ အဘိရူပံ မုဒုဟတ္ထံ စူဠုပဋ္ဌာကံ သဇ္ဇံ ကတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဂေါပကဿ လဉ္ဇံ ဒတွာ ဟတ္ထိံ အာနေဉ္ဇကာရဏံ ကာရေတွာ ကာလံ အာဂမေန္တော အစ္ဆိ။

အထေကသ္မိံ ကာဠပက္ခုပေါသထဒိဝသေ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ဃနကာဠမေဃော ဝဿိ။ သော ‘‘အယံ ဒါနိ ရာဇဓီတာယ ဝုတ္တဒိဝသော’’တိ ဝါရဏံ အဘိရုဟိတွာ မုဒုဟတ္ထကံ စူဠုပဋ္ဌာကံ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသီဒါပေတွာ ဂန္တွာ ရာဇနိဝေသနဿ အာကာသင်္ဂဏာဘိမုခေ ဌာနေ ဟတ္ထိံ မဟာဘိတ္တိယံ အလ္လီယာပေတွာ ဝါတပါနသမီပေ တေမေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာပိ ဓီတရံ ရက္ခန္တော အညတ္ထ သယိတုံ န ဒေတိ၊ အတ္တနော သန္တိကေ စူဠသယနေ သယာပေတိ။ သာပိ ‘‘အဇ္ဇ ကုမာရော အာဂမိဿတီ’’တိ ဉတွာ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမိတွာဝ နိပန္နာ ‘‘တာတ နှာယိတုကာမာမှီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘ဧဟိ၊ အမ္မာ’’တိ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဝါတပါနသမီပံ နေတွာ ‘‘နှာယာဟိ၊ အမ္မာ’’တိ ဥက္ခိပိတွာ ဝါတပါနဿ ဗဟိပဿေ ပမုခေ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ သာ နှာယမာနာဝ ကုမာရဿ ဟတ္ထံ ပသာရေသိ၊ သော တဿာ ဟတ္ထတော အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ ဥပဋ္ဌာကာယ ဟတ္ထေ ပိဠန္ဓိတွာ တံ ဥက္ခိပိတွာ ရာဇဓီတရံ နိဿာယ ပမုခေ ဌပေသိ ။ သာ တဿာ ဟတ္ထံ ဂဟေတွာ ပိတု ဟတ္ထေ ဌပေသိ၊ သော တဿာ ဟတ္ထံ ဂဟေတွာ ဓီတု ဟတ္ထံ မုဉ္စိ၊ သာ ဣတရသ္မာပိ ဟတ္ထာ အာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ တဿာ ဒုတိယဟတ္ထေ ပိဠန္ဓိတွာ ပိတု ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ကုမာရေန သဒ္ဓိံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ‘‘ဓီတာယေဝ မေ’’တိ သညာယ တံ ဒါရိကံ နှာနပရိယောသာနေ သိရိဂဗ္ဘေ သယာပေတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ လဉ္ဆေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ အတ္တနော သယနံ ဂန္တွာ နိပဇ္ဇိ။

သော ပဘာတာယ ရတ္တိယာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ တံ ဒါရိကံ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ တဿာ ကုမာရေန သဒ္ဓိံ ဂတဘာဝံ ကထေသိ။ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ စရန္တေနပိ မာတုဂါမံ ရက္ခိတုံ န သက္ကာ၊ ဧဝံ အရက္ခိယာ နာမိတ္ထိယော’’တိ စိန္တေတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၃၅။

‘‘အနလာ မုဒုသမ္ဘာသာ၊ ဒုပ္ပူရာ တာ နဒီသမာ၊

သီဒန္တိ နံ ဝိဒိတွာန၊ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေ။

၃၆။

‘‘ယံ ဧတာ ဥပသေဝန္တိ၊ ဆန္ဒသာ ဝါ ဓနေန ဝါ၊

ဇာတဝေဒေါဝ သံ ဌာနံ၊ ခိပ္ပံ အနုဒဟန္တိ န’’န္တိ။

တတ္ထ အနလာ မုဒုသမ္ဘာသာတိ မုဒုဝစနေနပိ အသက္ကုဏေယျာ၊ နေဝ သက္ကာ သဏှဝါစာယ သင်္ဂဏှိတုန္တိ အတ္ထော။ ပုရိသေဟိ ဝါ ဧတာသံ န အလန္တိ အနလာ။ မုဒုသမ္ဘာသာတိ ဟဒယေ ထဒ္ဓေပိ သမ္ဘာသာဝ မုဒု ဧတာသန္တိ မုဒုသမ္ဘာသာ။ ဒုပ္ပူရာ တာ နဒီသမာတိ ယထာ နဒီ အာဂတာဂတဿ ဥဒကဿ သန္ဒနတော ဥဒကေန ဒုပ္ပူရာ၊ ဧဝံ အနုဘူတာနုဘူတေဟိ မေထုနာဒီဟိ အပရိတုဿနတော ဒုပ္ပူရာ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တိဏ္ဏံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာနံ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော မာတုဂါမော ကာလံ ကရောတိ။ ကတမေသံ တိဏ္ဏံ? မေထုနသမာပတ္တိယာ စ ဝိဇာယနဿ စ အလင်္ကာရဿ စ။ ဣမေသံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏံ ဓမ္မာနံ အတိတ္တော အပ္ပဋိဝါနော မာတုဂါမော ကာလံ ကရောတီ’’တိ။

သီဒန္တီတိ အဋ္ဌသု မဟာနိရယေသု သောဠသသု ဥဿဒနိရယေသု နိမုဇ္ဇန္တိ။ နန္တိ နိပါတမတ္တံ ။ ဝိဒိတွာနာတိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေတိ ‘‘ဧတာ ဣတ္ထိယော နာမ မေထုနဓမ္မာဒီဟိ အတိတ္တာ ကာလံ ကတွာ ဧတေသု နိရယေသု သီဒန္တိ၊ ဧတာ ဧဝံ အတ္တနာ သီဒမာနာ ကဿညဿ သုခါယ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဧဝံ ဉတွာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ဒူရတောဝ တာ ပရိဝဇ္ဇယေတိ ဒီပေတိ။ ဆန္ဒသာ ဝါ ဓနေန ဝါတိ အတ္တနော ဝါ ဆန္ဒေန ရုစိယာ ပေမေန၊ ဘတိဝသေန လဒ္ဓဓနေန ဝါ ယံ ပုရိသံ ဧတာ ဣတ္ထိယော ဥပသေဝန္တိ ဘဇန္တိ။ ဇာတဝေဒေါတိ အဂ္ဂိ။ သော ဟိ ဇာတမတ္တောဝ ဝေဒိယတိ၊ ဝိဒိတော ပါကဋော ဟောတီတိ ဇာတဝေဒေါ။ သော ယထာ အတ္တနော ဌာနံ ကာရဏံ ဩကာသံ အနုဒဟတိ၊ ဧဝမေတာပိ ယံ ဥပသေဝန္တိ၊ တံ ပုရိသံ ဓနယသသီလပညာသမန္နာဂတမ္ပိ တေသံ သဗ္ဗေသံ ဓနာဒီနံ ဝိနာသနတော ပုန တာယ သမ္ပတ္တိယာ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ကုရုမာနာ ခိပ္ပံ အနုဒဟန္တိ ဈာပေန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဗလဝန္တော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ၊ ထာမဝန္တောပိ ဟာယရေ၊

စက္ခုမာ အန္ဓကာ ဟောန္တိ၊ မာတုဂါမဝသံ ဂတာ။

‘‘ဂုဏဝန္တော နိဂ္ဂုဏာ ဟောန္တိ၊ ပညဝန္တောပိ ဟာယရေ၊

ပမတ္တာ ဗန္ဓနေ သေန္တိ၊ မာတုဂါမဝသံ ဂတာ။

‘‘အဇ္ဈေနဉ္စ တပံ သီလံ၊ သစ္စံ စာဂံ သတိံ မတိံ၊

အစ္ဆိန္ဒန္တိ ပမတ္တဿ၊ ပန္ထဒူဘီဝ တက္ကရာ။

‘‘ယသံ ကိတ္တိံ ဓိတိံ သူရံ၊ ဗာဟုသစ္စံ ပဇာနနံ၊

ခေပယန္တိ ပမတ္တဿ၊ ကဋ္ဌပုဉ္ဇံဝ ပါဝကော’’တိ။

ဧဝံ ဝတွာ မဟာသတ္တော ‘‘ဘာဂိနေယျောပိ မယာဝ ပေါသေတဗ္ဗော’’တိ မဟန္တေန သက္ကာရေန ဓီတရံ တဿေဝ ဒတွာ တံ ဩပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌပေသိ။ သောပိ မာတုလဿ အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌဟိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသေနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မုဒုပါဏိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၆၃] ၃။ စူဠပလောဘနဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဘိဇ္ဇမာနေဝါရိသ္မိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုမေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ ဓမ္မသဘံ အာနီတံ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု၊ ဣတ္ထိယော နာမေတာ ပေါရာဏကေ သုဒ္ဓသတ္တေပိ သံကိလေသေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တော ရာဇာ အပုတ္တကော ဟုတွာ အတ္တနော ဣတ္ထိယော ‘‘ပုတ္တပတ္ထနံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ တာ ပုတ္တေ ပတ္ထေန္တိ။ ဧဝံ အဒ္ဓါနေ ဂတေ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ ဇာတမတ္တံ နှာပေတွာ ထညပါယနတ္ထာယ ဓာတိယာ အဒံသု။ သော ပါယမာနော ရောဒတိ၊ အထ နံ အညိဿာ အဒံသု။ မာတုဂါမဟတ္ထဂတော နေဝ တုဏှီ ဟောတိ။ အထ နံ ဧကဿ ပါဒမူလိကဿ အဒံသု၊ တေန ဂဟိတမတ္တောယေဝ တုဏှီ အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိသာဝ တံ ဂဟေတွာ စရန္တိ။ ထညံ ပါယေန္တာ ဒုဟိတွာ ဝါ ပါယေန္တိ၊ သာဏိအန္တရေန ဝါ ထနံ မုခေ ဌပေန္တိ။ တေနဿ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရောတိ နာမံ ကရိံသု။ တဿ အပရာပရံ ဝဒ္ဓမာနဿပိ မာတုဂါမံ နာမ ဒဿေတုံ န သက္ကာ။ တေနဿ ရာဇာ ဝိသုံယေဝ နိသဇ္ဇာဒိဋ္ဌာနာနိ ဈာနာဂါရဉ္စ ကာရေသိ။

သော တဿ သောဠသဝဿိကကာလေ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ အညော ပုတ္တော နတ္ထိ၊ အယံ ပန ကုမာရော ကာမေ န ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ရဇ္ဇမ္ပိ န ဣစ္ဆိဿတိ၊ ဒုလ္လဒ္ဓါ ဝတ မေ ပုတ္တော’’တိ။ အထ နံ ဧကာ နစ္စဂီတဝါဒိတကုသလာ ပုရိသေ ပရိစရိတွာ အတ္တနော ဝသေ ကာတုံ ပဋိဗလာ တရုဏနာဋကိတ္ထီ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ကိံ နု စိန္တေသီ’’တိ အာဟ၊ ရာဇာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိ။ ‘‘ဟောတု၊ ဒေဝ ၊ အဟံ တံ ပလောဘေတွာ ကာမရသံ ဇာနာပေဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ မေ ပုတ္တံ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရံ ပလောဘေတုံ သက္ကိဿသိ၊ သော ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ တွံ အဂ္ဂမဟေသီ’’တိ။ သာ ‘‘မမေသော ဘာရော၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အာရက္ခမနုဿေ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘အဟံ ပစ္စူသသမယေ အာဂန္တွာ အယျပုတ္တဿ သယနဋ္ဌာနေ ဗဟိဈာနာဂါရေ ဌတွာ ဂါယိဿာမိ။ သစေ သော ကုဇ္ဈတိ၊ မယှံ ကထေယျာထ၊ အဟံ အပဂစ္ဆိဿာမိ။ သစေ သုဏာတိ၊ ဝဏ္ဏံ မေ ကထေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။

သာပိ ပစ္စူသကာလေ တသ္မိံ ပဒေသေ ဌတွာ တန္တိဿရေန ဂီတဿရံ၊ ဂီတဿရေန တန္တိဿရံ အနတိက္ကမိတွာ မဓုရေန သဒ္ဒေန ဂါယိ၊ ကုမာရော သုဏန္တောဝ နိပဇ္ဇိ၊ ပုနဒိဝသေ စ အာသန္နဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဂါယိတုံ အာဏာပေသိ၊ ပုနဒိဝသေ ဈာနာဂါရေ ဌတွာ ဂါယိတုံ အာဏာပေသိ၊ ပုနဒိဝသေ အတ္တနော သမီပေ ဌတွာတိ ဧဝံ အနုက္ကမေနေဝ တဏှံ ဥပ္ပာဒေတွာ လောကဓမ္မံ သေဝိတွာ ကာမရသံ ဉတွာ ‘‘မာတုဂါမံ နာမ အညေသံ န ဒဿာမီ’’တိ အသိံ ဂဟေတွာ အန္တရဝီထိံ ဩတရိတွာ ပုရိသေ အနုဗန္ဓန္တော ဝိစရိ။ အထ နံ ရာဇာ ဂါဟာပေတွာ တာယ ကုမာရိကာယ သဒ္ဓိံ နဂရာ နီဟရာပေသိ။ ဥဘောပိ အရညံ ပဝိသိတွာ အဓောဂင်္ဂံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ပဿေ ဂင်္ဂံ၊ ဧကသ္မိံ သမုဒ္ဒံ ကတွာ ဥဘိန္နမန္တရေ အဿမပဒံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပယိံသု။ ကုမာရိကာ ပဏ္ဏသာလာယံ နိသီဒိတွာ ကန္ဒမူလာဒီနိ ပစတိ၊ ဗောဓိသတ္တော အရညတော ဖလာဖလံ အာဟရတိ။

အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတေ သမုဒ္ဒဒီပကာ ဧကော တာပသော ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဓူမံ ဒိသွာ အဿမပဒေ ဩတရိ။ အထ နံ သာ ‘‘နိသီဒ၊ ယာဝ ပစ္စတီ’’တိ နိသီဒါပေတွာ ဣတ္ထိကုတ္တေန ပလောဘေတွာ ဈာနာ စာဝေတွာ ဗြဟ္မစရိယမဿ အန္တရဓာပေသိ။ သော ပက္ခစ္ဆိန္နကာကော ဝိယ ဟုတွာ တံ ဇဟိတုံ အသက္ကောန္တော သဗ္ဗဒိဝသံ တတ္ထေဝ ဌတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဝေဂေန သမုဒ္ဒါဘိမုခေါ ပလာယိ။ အထ နံ သော ‘‘ပစ္စာမိတ္တော မေ အယံ ဘဝိဿတီ’’တိ အသိံ ဂဟေတွာ အနုဗန္ဓိ။ တာပသော အာကာသေ ဥပ္ပတနာကာရံ ဒဿေတွာ သမုဒ္ဒေ ပတိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဧသ တာပသော အာကာသေနာဂတော ဘဝိဿတိ၊ ဈာနဿ ပရိဟီနတ္တာ သမုဒ္ဒေ ပတိတော၊ မယာ ဒါနိဿ အဝဿယေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝေလန္တေ ဌတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၃၇။

‘‘အဘိဇ္ဇမာနေ ဝါရိသ္မိံ၊ သယံ အာဂမ္မ ဣဒ္ဓိယာ၊

မိဿီဘာဝိတ္ထိယာ ဂန္တွာ၊ သံသီဒသိ မဟဏ္ဏဝေ။

၃၈။

‘‘အာဝဋ္ဋနီ မဟာမာယာ၊ ဗြဟ္မစရိယဝိကောပနာ၊

သီဒန္တိ နံ ဝိဒိတွာန၊ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေ။

၃၉။

‘‘ယံ ဧတာ ဥပသေဝန္တိ၊ ဆန္ဒသာ ဝါ ဓနေန ဝါ၊

ဇာတဝေဒေါဝ သံ ဌာနံ၊ ခိပ္ပံ အနုဒဟန္တိ န’’န္တိ။

တတ္ထ အဘိဇ္ဇမာနေ ဝါရိသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ ဥဒကေ အစလမာနေ အကမ္ပမာနေ ဥဒကံ အနာမသိတွာ သယံ အာကာသေနေဝ ဣဒ္ဓိယာ အာဂန္တွာ။ မိဿီဘာဝိတ္ထိယာတိ လောကဓမ္မဝသေန ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ မိဿီဘာဝံ။ အာဝဋ္ဋနီ မဟာမာယာတိ ဣတ္ထိယော နာမေတာ ကာမာဝဋ္ဋေန အာဝဋ္ဋနတော အာဝဋ္ဋနီ၊ အနန္တာဟိ ဣတ္ထိမာယာဟိ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာမာယာ နာမ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘မာယာ စေတာ မရီစီ စ၊ သောကော ရောဂေါ စုပဒ္ဒဝေါ၊

ခရာ စ ဗန္ဓနာ စေတာ၊ မစ္စုပါသော ဂုဟာသယော၊

တာသု ယော ဝိဿသေ ပေါသော၊ သော နရေသု နရာဓမော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁၁၈)၊

ဗြဟ္မစရိယဝိကောပနာတိ သေဋ္ဌစရိယဿ မေထုနဝိရတိဗြဟ္မစရိယဿ ဝိကောပနာ။ သီဒန္တီတိ ဣတ္ထိယော နာမေတာ ဣသီနံ ဗြဟ္မစရိယဝိကောပနေန အပါယေသု သီဒန္တိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဧတံ ပန ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ တာပသော သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဌိတောယေဝ နဋ္ဌဇ္ဈာနံ ပုန ဥပ္ပာဒေတွာ အာကာသေန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ တာပသော ဧဝံ ဘာရိကော သမာနော သိမ္ဗလိတူလံ ဝိယ အာကာသေန ဂတော၊ မယာပိ ဣမိနာ ဝိယ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ အာကာသေန စရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော အဿမံ ဂန္တွာ တံ ဣတ္ထိံ မနုဿပထံ နေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တွ’’န္တိ ဥယျောဇေတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ မနုညေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠပလောဘနဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၆၄] ၄။ မဟာပနာဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နော ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရဿာနုဘာဝံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဝသိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒဇိကုမာရဿ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော စာရိကံ စရမာနော ဘဒ္ဒိယနဂရံ ပတွာ ဇာတိယာဝနေ တယော မာသေ ဝသိ ကုမာရဿ ဉာဏပရိပါကံ အာဂမယမာနော။ ဘဒ္ဒဇိကုမာရော မဟာယသော အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဘဒ္ဒိယသေဋ္ဌိနော ဧကပုတ္တကော။ တဿ တိဏ္ဏံ ဥတူနံ အနုစ္ဆဝိကာ တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ။ ဧကေကသ္မိံ စတ္တာရော စတ္တာရော မာသေ ဝသတိ။ ဧကသ္မိံ ဝသိတွာ နာဋကပရိဝုတော မဟန္တေန ယသေန အညံ ပါသာဒံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ‘‘ကုမာရဿ ယသံ ပဿိဿာမာ’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ၊ ပါသာဒန္တရေ စက္ကာတိစက္ကာနိ မဉ္စာတိမဉ္စာနိ ဗန္ဓန္တိ။

သတ္ထာ တယော မာသေ ဝသိတွာ ‘‘မယံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ နဂရဝါသီနံ အာရောစေသိ။ နာဂရာ ‘‘ဘန္တေ၊ သွေ ဂမိဿထာ’’တိ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ သဇ္ဇေတွာ နဂရမဇ္ဈေ မဏ္ဍပံ ကတွာ အလင်္ကရိတွာ အာသနာနိ ပညပေတွာ ကာလံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော တတ္ထ ဂန္တွာ နိသီဒိ၊ မနုဿာ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သတ္ထာ နိဋ္ဌိတဘတ္တကိစ္စော မဓုရဿရေန အနုမောဒနံ အာရဘိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဘဒ္ဒဇိကုမာရောပိ ပါသာဒတော ပါသာဒံ ဂစ္ဆတိ ၊ တဿ သမ္ပတ္တိဒဿနတ္ထာယ တံ ဒိဝသံ န ကောစိ အဂမာသိ၊ အတ္တနော မနုဿာဝ ပရိဝါရေသုံ။ သော မနုဿေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အညသ္မိံ ကာလေ မယိ ပါသာဒတော ပါသာဒံ ဂစ္ဆန္တေ သကလနဂရံ သင်္ခုဘတိ၊ စက္ကာတိစက္ကာနိ မဉ္စာတိမဉ္စာနိ ဗန္ဓန္တိ၊ အဇ္ဇ ပန ဌပေတွာ မယှံ မနုဿေ အညော ကောစိ နတ္ထိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ။ ‘‘သာမိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမံ ဘဒ္ဒိယနဂရံ ဥပနိဿာယ တယော မာသေ ဝသိတွာ အဇ္ဇေဝ ဂမိဿတိ၊ သော ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သကလနဂရဝါသိနောပိ တဿ ဓမ္မကထံ သုဏန္တီ’’တိ။ သော ‘‘တေန ဟိ ဧထ၊ မယမ္ပိ သုဏိဿာမာ’’တိ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတောဝ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိသပရိယန္တေ ဌိတော ဓမ္မံ သုဏန္တော ဌိတောဝ သဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။

သတ္ထာ ဘဒ္ဒိယသေဋ္ဌိံ အာမန္တေတွာ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ ပုတ္တော တေ အလင်္ကတပဋိယတ္တောဝ ဓမ္မကထံ သုဏန္တော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌိတော၊ တေနဿ အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ ပရိနိဗ္ဗာယိတုံ ဝါ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ ပုတ္တဿ ပရိနိဗ္ဗာနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ပဗ္ဗာဇေထ နံ၊ ပဗ္ဗာဇေတွာ စ ပန နံ ဂဟေတွာ သွေ အမှာကံ ဂေဟံ ဥပသင်္ကမထာ’’တိ။ ဘဂဝါ နိမန္တနံ အဓိဝါသေတွာ ကုလပုတ္တံ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပသမ္ပဒံ ဒါပေသိ။ တဿ မာတာပိတရော သတ္တာဟံ မဟာသက္ကာရံ ကရိံသု။ သတ္ထာ သတ္တာဟံ ဝသိတွာ ကုလပုတ္တမာဒါယ စာရိကံ စရန္တော ကောဋိဂါမံ ပါပုဏိ။ ကောဋိဂါမဝါသိနော မနုဿာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ အာရဘိ။ ကုလပုတ္တော အနုမောဒနကရဏကာလေ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ‘‘သတ္ထု အာဂတကာလေယေဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဂင်္ဂါတိတ္ထသမီပေ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ ။ မဟလ္လကတ္ထေရေသု အာဂစ္ဆန္တေသုပိ အနုဋ္ဌဟိတွာ သတ္ထု အာဂတကာလေယေဝ ဥဋ္ဌဟိ။ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ ‘‘အယံ ပုရေ ဝိယ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာထေရေ အာဂစ္ဆန္တေပိ ဒိသွာ န ဥဋ္ဌဟတီ’’တိ ကုဇ္ဈိံသု။

ကောဋိဂါမဝါသိနော မနုဿာ နာဝါသင်္ဃာတေ ဗန္ဓိံသု။ သတ္ထာ နာဝါသင်္ဃာတေ ဌတွာ ‘‘ကဟံ ၊ ဘဒ္ဒဇီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧသ၊ ဘန္တေ၊ ဣဓေဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကနာဝံ အဘိရုဟာ’’တိ။ ထေရောပိ ဥပ္ပတိတွာ ဧကနာဝါယ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ဂင်္ဂါယ မဇ္ဈံ ဂတကာလေ သတ္ထာ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒဇိ၊ တယာ မဟာပနာဒရာဇကာလေ အဇ္ဈာဝုတ္ထပါသာဒေါ ကဟ’’န္တိ။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိမုဂ္ဂေါ၊ ဘန္တေတိ။ ပုထုဇ္ဇနာ ဘိက္ခူ ‘‘ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရော အညံ ဗျာကရောတီ’’တိ အာဟံသု။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ သဗြဟ္မစာရီနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခဏေ ထေရော သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဣဒ္ဓိဗလေန ဂန္တွာ ပါသာဒထူပိကံ ပါဒင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ပဉ္စဝီသတိယောဇနံ ပါသာဒံ ဂဟေတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိ။ ဥပ္ပတိတော စ ပန ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဌိတာနံ ပါသာဒံ ဘိန္ဒိတွာ ပညာယိ။ သော ဧကယောဇနံ ဒွိယောဇနံ တိယောဇနန္တိ ယာဝ ဝီသတိယောဇနာ ဥဒကတော ပါသာဒံ ဥက္ခိပိ။ အထဿ ပုရိမဘဝေ ဉာတကာ ပါသာဒလောဘေန မစ္ဆကစ္ဆပနာဂမဏ္ဍူကာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ပါသာဒေ နိဗ္ဗတ္တာ ပါသာဒေ ဥဋ္ဌဟန္တေ ပရိဝတ္တိတွာ ပရိဝတ္တိတွာ ဥဒကေယေဝ ပတိံသု။ သတ္ထာ တေ ပတန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဉာတကာ တေ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ ကိလမန္တီ’’တိ အာဟ။ ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ ပါသာဒံ ဝိဿဇ္ဇေသိ၊ ပါသာဒေါ ယထာဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သတ္ထာ ပါရဂင်္ဂံ ဂတော။ အထဿ ဂင်္ဂါတီရေယေဝ အာသနံ ပညာပယိံသု၊ သော ပညတ္တေ ဝရဗုဒ္ဓါသနေ တရုဏသူရိယော ဝိယ ရသ္မိယော မုဉ္စန္တော နိသီဒိ။ အထ နံ ဘိက္ခူ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ၊ ဘန္တေ၊ အယံ ပါသာဒေါ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရေန အဇ္ဈာဝုတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘မဟာပနာဒရာဇကာလေ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလာယံ သုရုစိ နာမ ရာဇာ အဟောသိ၊ ပုတ္တောပိ တဿ သုရုစိယေဝ၊ တဿ ပန ပုတ္တော မဟာပနာဒေါ နာမ အဟောသိ၊ တေ ဣမံ ပါသာဒံ ပဋိလဘိံသု။ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပနဿ ဣဒံ ပုဗ္ဗကမ္မံ – ဒွေ ပိတာပုတ္တာ နဠေဟိ စ ဥဒုမ္ဗရဒါရူဟိ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဝသနပဏ္ဏသာလံ ကရိံသု။ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ သဗ္ဗံ အတီတဝတ္ထု ပကိဏ္ဏကနိပါတေ သုရုစိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၄။၁၀၂ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၄၀။

‘‘ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာ၊ ယဿ ယူပေါ သုဝဏ္ဏယော၊

တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓော၊ ဥဒ္ဓမာဟု သဟဿဓာ။

၄၁။

‘‘သဟဿကဏ္ဍော သတဂေဏ္ဍု၊ ဓဇာလု ဟရိတာမယော၊

အနစ္စုံ တတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗာ၊ ဆ သဟဿာနိ သတ္တဓာ။

၄၂။

‘‘ဧဝမေတံ တဒါ အာသိ၊ ယထာ ဘာသသိ ဘဒ္ဒဇိ၊

သက္ကော အဟံ တဒါ အာသိံ၊ ဝေယျာဝစ္စကရော တဝါ’’တိ။

တတ္ထ ယူပေါတိ ပါသာဒေါ။ တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓောတိ ဝိတ္ထာရတော သောဠသကဏ္ဍပါတဝိတ္ထာရော အဟောသိ။ ဥဒ္ဓမာဟု သဟဿဓာတိ ဥဗ္ဗေဓေန သဟဿကဏ္ဍဂမနမတ္တံ ဥစ္စော အဟု၊ သဟဿကဏ္ဍဂမနဂဏနာယ ပဉ္စဝီသတိယောဇနပ္ပမာဏံ ဟောတိ။ ဝိတ္ထာရော ပနဿ အဋ္ဌယောဇနမတ္တော။

သဟဿကဏ္ဍော သတဂေဏ္ဍူတိ သော ပနေသ သဟဿကဏ္ဍုဗ္ဗေဓော ပါသာဒေါ သတဘူမိကော အဟောသိ။ ဓဇာလူတိ ဓဇသမ္ပန္နော။ ဟရိတာမယောတိ ဟရိတမဏိပရိက္ခိတ္တော။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သမာလုဟရိတာမယော’’တိ ပါဌော၊ ဟရိတမဏိမယေဟိ ဒွါရကဝါဋဝါတပါနေဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ သမာလူတိ ကိရ ဒွါရကဝါဋဝါတပါနာနံ နာမံ။ ဂန္ဓဗ္ဗာတိ နဋာ၊ ဆ သဟဿာနိ သတ္တဓာတိ ဆ ဂန္ဓဗ္ဗသဟဿာနိ သတ္တဓာ ဟုတွာ တဿ ပါသာဒဿ သတ္တသု ဌာနေသု ရညော ရတိဇနနတ္ထာယ နစ္စိံသူတိ အတ္ထော။ တေ ဧဝံ နစ္စန္တာပိ ရာဇာနံ ဟာသေတုံ နာသက္ခိံသု၊ အထ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒေဝနဋံ ပေသေတွာ သမဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ တဒါ မဟာပနာဒေါ ဟသိ။

ယထာ ဘာသသိ၊ ဘဒ္ဒဇီတိ ဘဒ္ဒဇိတ္ထေရေန ဟိ ‘‘ဘဒ္ဒဇိ၊ တယာ မဟာပနာဒရာဇကာလေ အဇ္ဈာဝုတ္ထပါသာဒေါ ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိမုဂ္ဂေါ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝဒန္တေန တသ္မိံ ကာလေ အတ္တနော အတ္ထာယ တဿ ပါသာဒဿ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေါ စ မဟာပနာဒရာဇဘာဝေါ စ ဘာသိတော ဟောတိ။ တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာ ‘‘ယထာ တွံ၊ ဘဒ္ဒဇိ၊ ဘာသသိ၊ တဒါ ဧတံ တထေဝ အဟောသိ၊ အဟံ တဒါ တဝ ကာယဝေယျာဝစ္စကရော သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော အဟောသိ’’န္တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခဏေ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ နိက္ကင်္ခါ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မဟာပနာဒေါ ရာဇာ ဘဒ္ဒဇိ အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာပနာဒဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၆၅] ၅။ ခုရပ္ပဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒိသွာခုရပ္ပေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဩဿဋ္ဌဝီရိယံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု၊ ကသ္မာ ဧဝံ တွံ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝီရိယံ ဩဿဇိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနိယျာနိကဋ္ဌာနေပိ ဝီရိယံ ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ အဋဝိအာရက္ခကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပဉ္စပုရိသသတပရိဝါရော အဋဝိအာရက္ခကေသု သဗ္ဗဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ အဋဝိမုခေ ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဘတိံ ဂဟေတွာ မနုဿေ အဋဝိံ အတိက္ကာမေတိ။ အထေကသ္မိံ ဒိဝသေ ဗာရာဏသေယျကော သတ္ထဝါဟပုတ္တော ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ တံ ဂါမံ ပတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သမ္မ၊ သဟဿံ ဂဟေတွာ မံ အဋဝိံ အတိက္ကာမေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တဿ ဟတ္ထတော သဟဿံ ဂဏှိ၊ ဘတိံ ဂဏှန္တောယေဝ တဿ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိ။ သော တံ အာဒါယ အဋဝိံ ပါဝိသိ၊ အဋဝိမဇ္ဈေ ပဉ္စသတာ စောရာ ဥဋ္ဌဟိံသု၊ စောရေ ဒိသွာဝ သေသပုရိသာ ဥရေန နိပဇ္ဇိံသု၊ အာရက္ခကဇေဋ္ဌကော ဧကောဝ နဒန္တော ဝဂ္ဂန္တော ပဟရိတွာ ပဉ္စသတေပိ စောရေ ပလာပေတွာ သတ္ထဝါဟပုတ္တံ သောတ္ထိနာ ကန္တာရံ တာရေသိ။

သတ္ထဝါဟပုတ္တော ပရကန္တာရေ သတ္ထံ နိဝေသေတွာ အာရက္ခကဇေဋ္ဌကံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘောဇေတွာ သယမ္ပိ ဘုတ္တပါတရာသော သုခနိသိန္နော တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ‘‘သမ္မ၊ တထာဒါရုဏာနံ စောရာနံ အာဝုဓာနိ ဂဟေတွာ အဝတ္ထရဏကာလေ ကေန နု ခေါ တေ ကာရဏေန စိတ္တုတြာသမတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္န’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘ဒိသွာ ခုရပ္ပေ ဓနုဝေဂနုန္နေ၊ ခဂ္ဂေ ဂဟီတေ တိခိဏေ တေလဓောတေ၊

တသ္မိံ ဘယသ္မိံ မရဏေ ဝိယူဠှေ၊ ကသ္မာ နု တေ နာဟု ဆမ္ဘိတတ္တ’’န္တိ။

တတ္ထ ဓနုဝေဂနုန္နေတိ ဓနုဝေဂေန ဝိဿဋ္ဌေ။ ခဂ္ဂေ ဂဟီတေတိ ထရုဒဏ္ဍေဟိ သုဂဟိတေ ခဂ္ဂေ။ မရဏေ ဝိယူဠှေတိ မရဏေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ။ ကသ္မာ နု တေ နာဟူတိ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန နာဟောသိ။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ သရီရစလနံ။

တံ သုတွာ အာရက္ခကဇေဋ္ဌကော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၄။

‘‘ဒိသွာ ခုရပ္ပေ ဓနုဝေဂနုန္နေ၊ ခဂ္ဂေ ဂဟီတေ တိခိဏေ တေလဓောတေ၊

တသ္မိံ ဘယသ္မိံ မရဏေ ဝိယူဠှေ၊ ဝေဒံ အလတ္ထံ ဝိပုလံ ဥဠာရံ။

၄၅။

‘‘သော ဝေဒဇာတော အဇ္ဈဘဝိံ အမိတ္တေ၊ ပုဗ္ဗေဝ မေ ဇီဝိတမာသိ စတ္တံ၊

န ဟိ ဇီဝိတေ အာလယံ ကုဗ္ဗမာနော၊ သူရော ကယိရာ သူရကိစ္စံ ကဒါစီ’’တိ။

တတ္ထ ဝေဒံ အလတ္ထန္တိ တုဋ္ဌိဉ္စေဝ သောမနဿဉ္စ ပဋိလဘိံ။ ဝိပုလန္တိ ဗဟုံ။ ဥဠာရန္တိ ဥတ္တမံ။ အဇ္ဈဘဝိန္တိ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ အဘိဘဝိံ။ ပုဗ္ဗေဝ မေ ဇီဝိတမာသိ စတ္တန္တိ မယာ ပုဗ္ဗေဝ တဝ ဟတ္ထတော ဘတိံ ဂဏှန္တေနေဝ ဇီဝိတံ စတ္တမာသိ။ န ဟိ ဇီဝိတေ အာလယံ ကုဗ္ဗမာနောတိ ဇီဝိတသ္မိဉှိ နိကန္တိံ ကုရုမာနော ပုရိသကိစ္စံ ကဒါစိပိ န ကရောတိ။

ဧဝံ သော သရဝဿေ ဝဿန္တေ ဇီဝိတနိကန္တိယာ ဝိဿဋ္ဌတ္တာ အတ္တနာ သူရကိစ္စဿ ကတဘာဝံ ဉာပေတွာ သတ္ထဝါဟပုတ္တံ ဥယျောဇေတွာ သကဂါမမေဝ ပစ္စာဂန္တွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဩဿဋ္ဌဝီရိယော ဘိက္ခု အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ အာရက္ခကဇေဋ္ဌကော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ခုရပ္ပဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၆၆] ၆။ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယေနာသိကိသိယာ ပဏ္ဍူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကာ အဘိရူပါ ဣတ္ထီ ဧကံ အဘိရူပံ ကုဋုမ္ဗိကံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟောသိ၊ သကလသရီရံ ဈာယမာနော ဝိယဿာ အဗ္ဘန္တရေ ကိလေသဂ္ဂိ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ နေဝ ကာယဿာဒံ လဘိ၊ န စိတ္တဿာဒံ၊ ဘတ္တမ္ပိဿာ န ရုစ္စိ၊ ကေဝလံ မဉ္စကအဋနိံ ဂဟေတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ ဥပဋ္ဌာယိကာ စ သဟာယိကာ စ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကိံ နု ခေါ တွံ ကမ္ပမာနစိတ္တာ အဋနိံ ဂဟေတွာ နိပန္နာ၊ ကိံ တေ အဖာသုက’’န္တိ။ သာ ဧကံ ဒွေ ဝါရေ အကထေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ တာ သမဿာသေတွာ ‘‘တွံ မာ စိန္တယိ၊ မယံ တံ အာနေဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ကုဋုမ္ဗိကေန သဒ္ဓိံ မန္တေသုံ၊ သော ပဋိက္ခိပိတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော အဓိဝါသေသိ။ တာ ‘‘အသုကဒိဝသေ အသုကဝေလာယံ အာဂစ္ဆာ’’တိ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဂန္တွာ တဿာ အာရောစေသုံ။ သာ အတ္တနော သယနဂဗ္ဘံ သဇ္ဇေတွာ အတ္တာနံ အလင်္ကရိတွာ သယနပိဋ္ဌေ နိသိန္နာ တသ္မိံ အာဂန္တွာ သယနေကဒေသေ နိသိန္နေ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမဿ ဂရုကံ အကတွာ ဣဒါနေဝ ဩကာသံ ကရိဿာမိ၊ ဣဿရိယံ မေ ပရိဟာယိဿတိ၊ အာဂတဒိဝသေယေဝ ဩကာသကရဏံ နာမ အကာရဏံ၊ အဇ္ဇ န မင်္ကုံ ကတွာ အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဩကာသံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ဟတ္ထဂဟဏာဒိဝသေန ကေဠိံ ကာတုံ အာရဒ္ဓံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ‘‘အပေဟိ အပေဟိ၊ န မေ တယာ အတ္ထော’’တိ နိဗ္ဘစ္ဆေသိ။ သော ဩသက္ကိတွာ လဇ္ဇိတော ဥဋ္ဌာယ အတ္တနော ဂေဟမေဝ ဂတော။

ဣတရာ ဣတ္ထိယော တာယ တထာ ကတဘာဝံ ဉတွာ ကုဋုမ္ဗိကေ နိက္ခန္တေ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟံသု – ‘‘တွံ ဧတသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အာဟာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ နိပဇ္ဇိ၊ အထ နံ မယံ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာ အာနယိမှ၊ တဿ ကသ္မာ ဩကာသံ န အကာသီ’’တိ။ သာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဣတရာ ‘‘တေန ဟိ ပညာယိဿသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကမိံသု။ ကုဋုမ္ဗိကော ပုန နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသိ။ သာ တံ အလဘမာနာ နိရာဟာရာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ကုဋုမ္ဗိကော တဿာ မတဘာဝံ ဉတွာ ဗဟုံ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ အာဒါယ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ သတ္ထာရာ စ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဥပါသက၊ န ပညာယသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘သွာဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ လဇ္ဇာယ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ နာဂတော’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘န ၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝေသာ ကိလေသဝသေန တံ ပက္ကောသာပေတွာ အာဂတကာလေ တံ ဩကာသံ အကတွာ လဇ္ဇာပေသိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပန ပဏ္ဍိတေသု ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ပက္ကောသာပေတွာ အာဂတကာလေ ဩကာသံ အကတွာ ကိလမေတွာဝ ဥယျောဇေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သိန္ဓဝကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝေါ နာမ ဟုတွာ တဿ မင်္ဂလအဿော အဟောသိ။ အဿဂေါပကာ တံ နေတွာ ဂင်္ဂါယံ နှာပေန္တိ။ အထ နံ ဘဒ္ဒလီ နာမ ဂဒြဘီ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ကိလေသဝသေန ကမ္ပမာနာ နေဝ တိဏံ ခါဒိ ၊ န ဥဒကံ ပိဝိ၊ ပရိသုဿိတွာ ကိသာ အဋ္ဌိစမ္မမတ္တာ အဟောသိ။ အထ နံ ပုတ္တော ဂဒြဘပေါတကော မာတရံ ပရိသုဿမာနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ တွံ၊ အမ္မ၊ နေဝ တိဏံ ခါဒသိ၊ န ဥဒကံ ပိဝသိ၊ ပရိသုဿိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ကမ္ပမာနာ နိပဇ္ဇသိ၊ ကိံ တေ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ အကထေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနာ တမတ္ထံ ကထေသိ။ အထ နံ ပုတ္တော သမဿာသေတွာ ‘‘အမ္မ၊ မာ စိန္တယိ၊ အဟံ တံ အာနေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝဿ နှာယိတုံ အာဂတကာလေ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တာတ၊ မယှံ မာတာ တုမှေသု ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ နိရာဟာရာ သုဿိတွာ မရိဿတိ၊ ဇီဝိတဒါနမဿာ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ ဒဿာမိ၊ အဿဂေါပကာ မံ နှာပေတွာ ထောကံ ဂင်္ဂါတီရေ ဝိစရဏတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ တွံ မာတရံ ဂဟေတွာ တံ ပဒေသံ ဧဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ မာတရံ အာနေတွာ တသ္မိံ ပဒေသေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဧကမန္တံ ပဋိစ္ဆန္နော အဋ္ဌာသိ။

အဿဂေါပကာပိ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝံ တသ္မိံ ဌာနေ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သော တံ ဂဒြဘိံ ဩလောကေတွာ ဥပသင်္ကမိ။ အထ သာ ဂဒြဘီ တသ္မိံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော သရီရံ ဥပသိင်္ဃမာနေ ‘‘သစာဟံ ဂရုံ အကတွာ အာဂတက္ခဏေယေဝဿ ဩကာသံ ကရိဿာမိ၊ ဧဝံ မေ ယသော စ ဣဿရိယဉ္စ ပရိဟာယိဿတိ၊ အနိစ္ဆမာနာ ဝိယ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ သိန္ဓဝဿ ဟေဋ္ဌာဟနုကေ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပလာယိ၊ ဒန္တမူလမဿ ဘိဇ္ဇိတွာ ဂတကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝေါ ‘‘ကော မေ ဧတာယ အတ္ထော’’တိ လဇ္ဇိတော တတောဝ ပလာယိ။ သာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ ဟုတွာ တတ္ထေဝ ပတိတွာ သောစမာနာ နိပဇ္ဇိ။

အထ နံ ပုတ္တော ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘ယေနာသိ ကိသိယာ ပဏ္ဍု၊ ယေန ဘတ္တံ န ရုစ္စတိ၊

အယံ သော အာဂတော ဘတ္တာ၊ ကသ္မာ ဒါနိ ပလာယသီ’’တိ။

တတ္ထ ယေနာတိ တသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ ယေန ကာရဏဘူတေန။

ပုတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဂဒြဘီ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘သစေ ပနာဒိကေနေဝ၊ သန္ထဝေါ နာမ ဇာယတိ၊

ယသော ဟာယတိ ဣတ္ထီနံ၊ တသ္မာ တာတ ပလာယဟ’’န္တိ။

တတ္ထ အာဒိကေနေဝါတိအာဒိတောဝ ပဌမမေဝ။ သန္ထဝေါတိ မေထုနဓမ္မသံယောဂဝသေန မိတ္တသန္ထဝေါ။ ယသော ဟာယတိ ဣတ္ထီနန္တိ၊ တာတ၊ ဣတ္ထီနဉှိ ဂရုကံ အကတွာ အာဒိတောဝ သန္ထဝံ ကုရုမာနာနံ ယသော ဟာယတိ၊ ဣဿရိယဂဗ္ဗိတဘာဝေါ ပရိဟာယတီတိ။ ဧဝံ သာ ဣတ္ထီနံ သဘာဝံ ပုတ္တဿ ကထေသိ။

တတိယဂါထံ ပန သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ အာဟ –

၄၈။

‘‘ယသဿိနံ ကုလေ ဇာတံ၊ အာဂတံ ယာ န ဣစ္ဆတိ၊

သောစတိ စိရရတ္တာယ၊ ဝါတဂ္ဂမိဝ ဘဒ္ဒလီ’’တိ။

တတ္ထ ယသဿိနန္တိ ယသသမ္ပန္နံ။ ယာ န ဣစ္ဆတီတိ ယာ ဣတ္ထီ တထာရူပံ ပုရိသံ န ဣစ္ဆတိ။ စိရရတ္တာယာတိ စိရရတ္တံ၊ ဒီဃမဒ္ဓါနန္တိ အတ္ထော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဂဒြဘီ သာ ဣတ္ထီ အဟောသိ၊ ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝါတဂ္ဂသိန္ဓဝဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၆၇] ၇။ ကက္ကဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ

သိင်္ဂီမိဂေါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဣတ္ထိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုဋုမ္ဗိကော အတ္တနော ဘရိယံ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓါရသောဓနတ္ထာယ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ဥဒ္ဓါရံ သောဓေတွာ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ စောရေဟိ ဂဟိတော။ ဘရိယာ ပနဿ အဘိရူပါ ပါသာဒိကာ ဒဿနီယာ၊ စောရဇေဋ္ဌကော တဿာ သိနေဟေန ကုဋုမ္ဗိကံ မာရေတုံ အာရဘိ။ သာ ပန ဣတ္ထီ သီလဝတီ အာစာရသမ္ပန္နာ ပတိဒေဝတာ၊ သာ စောရဇေဋ္ဌကဿ ပါဒေသု နိပတိတွာ ‘‘သာမိ၊ သစေ မယိ သိနေဟော အတ္ထိ၊ မာ မယှံ သာမိကံ မာရေဟိ။ သစေ မာရေသိ၊ အဟမ္ပိ ဝိသံ ဝါ ခါဒိတွာ နာသဝါတံ ဝါ သန္နိရုမ္ဘိတွာ မရိဿာမိ၊ တယာ ပန သဒ္ဓိံ န ဂမိဿာမိ၊ မာ မေ အကာရဏေန သာမိကံ မာရေဟီ’’တိ ယာစိတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ တေ ဥဘောပိ သောတ္ထိနာ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနပိဋ္ဌိဝိဟာရေန ဂစ္ဆန္တာ ‘‘ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမာ’’တိ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ တေ သတ္ထာရာ ‘‘ကဟံ ဂတတ္ထ၊ ဥပါသကာ’’တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘ဥဒ္ဓါရသောဓနတ္ထာယာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အန္တရာမဂ္ဂေ ပန အာရောဂျေန အာဂတတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ ကုဋုမ္ဗိကော အာဟ – ‘‘အန္တရာမဂ္ဂေ နော၊ ဘန္တေ၊ စောရာ ဂဏှိံသု၊ တတြေသာ မံ မာရိယမာနံ စောရဇေဋ္ဌကံ ယာစိတွာ မောစေသိ၊ ဣမံ နိဿာယ မယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဥပါသက၊ ဣဒါနေဝေတာယ ဧဝံ တုယှံ ဇီဝိတံ ဒိန္နံ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတာနမ္ပိ ဇီဝိတံ အဒါသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဟိမဝန္တေ မဟာဥဒကရဟဒေါ၊ တတ္ထ မဟာသုဝဏ္ဏကက္ကဋကော အဟောသိ။ သော တဿ နိဝါသဘာဝေန ‘‘ကုဠီရဒဟော’’တိ ပညာယိတ္ထ။ ကက္ကဋကော မဟာ အဟောသိ ခလမဏ္ဍလပ္ပမာဏော၊ ဟတ္ထီ ဂဟေတွာ ဝဓိတွာ ခါဒတိ။ ဟတ္ထီ တဿ ဘယေန တတ္ထ ဩတရိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကုဠီရဒဟံ ဥပနိဿာယ ဝသမာနံ ဟတ္ထိယူထဇေဋ္ဌကံ ပဋိစ္စ ကရေဏုယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ အထဿ မာတာ ‘‘ဂဗ္ဘံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ အညံ ပဗ္ဗတပ္ပဒေသံ ဂန္တွာ ဂဗ္ဘံ ရက္ခိတွာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သော အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတ္တော မဟာသရီရော ထာမသမ္ပန္နော သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော အဉ္ဇနပဗ္ဗတော ဝိယ အဟောသိ။ သော ဧကာယ ကရေဏုယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတွာ ‘‘ကက္ကဋကံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဘရိယဉ္စ မာတရဉ္စ အာဒါယ တံ ဟတ္ထိယူထံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပိတရံ ပဿိတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ ကက္ကဋကံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ပိတာ ‘‘န သက္ခိဿသိ၊ တာတာ’’တိ ဝါရေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝဒန္တံ ‘‘တွညေဝ ဇာနိဿသီ’’တိ အာဟ။

သော ကုဠီရဒဟံ ဥပနိဿာယ ဝသန္တေ သဗ္ဗဝါရဏေ သန္နိပါတေတွာ သဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ ဒဟသမီပံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ သော ကက္ကဋကော ဩတရဏကာလေ ဂဏှာတိ၊ ဥဒါဟု ဂေါစရံ ဂဏှနကာလေ၊ ဥဒါဟု ဥတ္တရဏကာလေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဥတ္တရဏကာလေ’’တိ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ တုမှေ ကုဠီရဒဟံ ဩတရိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ပဌမံ ဥတ္တရထ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ဘဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဝါရဏာ တထာ ကရိံသု။ ကုဠီရော ပစ္ဆတော ဥတ္တရန္တံ ဗောဓိသတ္တံ မဟာသဏ္ဍာသေန ကမ္မာရော လောဟသလာကံ ဝိယ အဠဒွယေန ပါဒေ ဒဠှံ ဂဏှိ၊ ကရေဏုကာ ဗောဓိသတ္တံ အဝိဇဟိတွာ သမီပေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော အာကဍ္ဎန္တော ကုဠီရံ စာလေတုံ နာသက္ခိ၊ ကုဠီရော ပန တံ အာကဍ္ဎန္တော အတ္တနော အဘိမုခံ ကရောတိ။ သော မရဏဘယတဇ္ဇိတော ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိ၊ သဗ္ဗေ ဝါရဏာ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ ကောဉ္စနာဒံ ကတွာ မုတ္တကရီသံ စဇမာနာ ပလာယိံသု၊ ကရေဏုကာပိဿ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ ပလာယိတုံ အာရဘိ။

အထ နံ သော အတ္တနော ဗဒ္ဓဘာဝံ သညာပေတွာ တဿာ အပလာယနတ္ထံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။ တတ္ထ သိင်္ဂီ မိဂေါတိ သိင်္ဂီ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မိဂေါ။ ဒွီဟိ အဠေဟိ သိင်္ဂကိစ္စံ သာဓေန္တေဟိ ယုတ္တတာယ သိင်္ဂီတိ အတ္ထော။ မိဂေါတိ ပန သဗ္ဗပါဏသင်္ဂါဟကဝသေန ဣဓ ကုဠီရော ဝုတ္တော။ အာယတစက္ခုနေတ္တောတိ ဧတ္ထ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု၊ နယနဋ္ဌေန နေတ္တံ၊ အာယတာနိ စက္ခုသင်္ခါတာနိ နေတ္တာနိ အဿာတိ အာယတစက္ခုနေတ္တော၊ ဒီဃအက္ခီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌိမေဝဿ တစကိစ္စံ သာဓေတီတိ အဋ္ဌိတ္တစော။ တေနာဘိဘူတောတိ တေန မိဂေန အဘိဘူတော အဇ္ဈောတ္ထတော နိစ္စလံ ဂဟိတော ဟုတွာ။ ကပဏံ ရုဒါမီတိ ကာရုညပ္ပတ္တော ဟုတွာ ရုဒါမိ ဝိရဝါမိ။ မာ ဟေဝ မန္တိ မံ ဧဝရူပံ ဗျသနပ္ပတ္တံ အတ္တနော ပါဏသမံ ပိယသာမိကံ တွံ မာ ဟေဝ ဇဟီတိ။

အထ သာ ကရေဏုကာ နိဝတ္တိတွာ တံ အဿာသယမာနာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘အယျ န တံ ဇဟိဿာမိ၊ ကုဉ္ဇရံ သဋ္ဌိဟာယနံ၊

ပထဗျာ စာတုရန္တာယ၊ သုပ္ပိယော ဟောသိ မေ တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ သဋ္ဌိဟာယနန္တိ ဇာတိယာ သဋ္ဌိဝဿကာလသ္မိဉှိ ကုဉ္ဇရာ ထာမေန ပရိဟာယန္တိ၊ သာ အဟံ ဧဝံ ထာမဟီနံ ဣမံ ဗျသနံ ပတ္တံ တံ န ဇဟိဿာမိ၊ မာ ဘာယိ၊ ဣမိဿာ ဟိ စတူသု ဒိသာသု သမုဒ္ဒံ ပတွာ ဌိတာယ စာတုရန္တာယ ပထဝိယာ တွံ မယှံ သုဋ္ဌု ပိယောတိ။

အထ နံ သန္ထမ္ဘေတွာ ‘‘အယျ၊ ဣဒါနိ တံ ကုဠီရေန သဒ္ဓိံ ထောကံ ကထာသလ္လာပံ လဘမာနာ ဝိဿဇ္ဇာပေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ကုဠီရံ ယာစမာနာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘ယေ ကုဠီရာ သမုဒ္ဒသ္မိံ၊ ဂင်္ဂါယ ယမုနာယ စ၊

တေသံ တွံ ဝါရိဇော သေဋ္ဌော၊ မုဉ္စ ရောဒန္တိယာ ပတိ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယေ သမုဒ္ဒေ ဝါ ဂင်္ဂါယ ဝါ ယမုနာယ ဝါ ကုဠီရာ၊ သဗ္ဗေသံ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာ စ မဟန္တတ္တေန စ တွမေဝ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ တေန တံ ယာစာမိ၊ မယှံ ရောဒမာနာယ သာမိကံ မုဉ္စာတိ။

ကုဠီရော တဿာ ကထယမာနာယ ဣတ္ထိသဒ္ဒေ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိယမာနသော ဟုတွာ ဝါရဏဿ ပါဒတော အဠေ ဝိနိဝေဌေန္တော ‘‘အယံ ဝိဿဋ္ဌော ဣဒံ နာမ ကရိဿတီ’’တိ န ကိဉ္စိ အညာသိ။ အထ နံ ဝါရဏော ပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ အက္ကမိ၊ တာဝဒေဝ အဋ္ဌီနိ ဘိဇ္ဇိံသု။ ဝါရဏော တုဋ္ဌရဝံ ရဝိ၊ သဗ္ဗေ ဝါရဏာ သန္နိပတိတွာ ကုဠီရံ နီဟရိတွာ မဟီတလေ ဌပေတွာ မဒ္ဒန္တာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏမကံသု။ တဿ ဒွေ အဠာ သရီရတော ဘိဇ္ဇိတွာ ဧကမန္တေ ပတိံသု။ သော စ ကုဠီရဒဟော ဂင်္ဂါယ ဧကာဗဒ္ဓါ ၊ ဂင်္ဂါယ ပူရဏကာလေ ဂင်္ဂေါဒကေန ပူရတိ၊ ဥဒကေ မန္ဒီဘူတေ ဒဟတော ဥဒကံ ဂင်္ဂံ ဩတရတိ။ အထ ဒွေပိ တေ အဠာ ဥပ္လဝိတွာ ဂင်္ဂါယ ဝုယှိံသု။ တေသု ဧကော သမုဒ္ဒံ ပါဝိသိ၊ ဧကံ ဒသဘာတိကရာဇာနော ဥဒကေ ကီဠမာနာ လဘိတွာ အာဠိင်္ဂံ နာမ မုဒိင်္ဂံ အကံသု။ သမုဒ္ဒံ ပန ပဝိဋ္ဌံ အသုရာ ဂဟေတွာ အာလမ္ဗရံ နာမ ဘေရိံ ကာရေသုံ။ တေ အပရဘာဂေ သက္ကေန သင်္ဂါမေ ပရာဇိတာ တံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိံသု၊ အထ နံ သက္ကော အတ္တနော အတ္ထာယ ဂဏှာပေသိ။ ‘‘အာလမ္ဗရမေဃော ဝိယ ထနတီ’’တိ တံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု ။ ‘‘တဒါ ကရေဏုကာ အယံ ဥပါသိကာ အဟောသိ၊ ဝါရဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကက္ကဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၆၈] ၈။ အာရာမဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော ဝေ သဗ္ဗသမေတာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပဒေ အညတရံ ဥယျာနပါလပုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သတ္ထာ ကိရ ဝုတ္ထဝဿော ဇေတဝနာ နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပဒေ စာရိကံ စရိ။ အထေကော ဥပါသကော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ဥယျာနေ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကေဟိ သန္တပ္ပေတွာ ‘‘အယျာ၊ ဥယျာနစာရိကံ စရိတုကာမာ ဣမိနာ ဥယျာနပါလေန သဒ္ဓိံ စရန္တူ’’တိ ဝတွာ ‘‘အယျာနံ ဖလာဖလာနိ ဒဒေယျာသီ’’တိ ဥယျာနပါလံ အာဏာပေသိ။ ဘိက္ခူ စရမာနာ ဧကံ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဌာနံ ဆိဒ္ဒံ ဝိရဠရုက္ခံ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ အထ နေသံ ဥယျာနပါလော အာစိက္ခိ – ‘‘ဧကော ကိရ ဥယျာနပါလပုတ္တော ဥပရောပကေသု ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တော ‘မူလပ္ပမာဏေန အာသိဉ္စိဿာမီ’တိ ဥပ္ပာဋေတွာ မူလပ္ပမာဏေန ဥဒကံ အာသိဉ္စိ၊ တေန တံ ဌာနံ ဆိဒ္ဒံ ဇာတ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ပုဗ္ဗေပိ သော ကုမာရကော အာရာမဒူသကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဝိဿသေနေ နာမ ရညေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဥဿဝေ ဃုဋ္ဌေ ဥယျာနပါလော ‘‘ဥဿဝံ ကီဠိဿာမီ’’တိ ဥယျာနဝါသိနော မက္ကဋေ အာဟ – ‘‘ဣဒံ ဥယျာနံ တုမှာကံ ဗဟူပကာရံ ၊ အဟံ သတ္တာဟံ ဥဿဝံ ကီဠိဿာမိ၊ တုမှေ သတ္တ ဒိဝသေ ဥပရောပကေသု ဥဒကံ အာသိဉ္စထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ သော တေသံ စမ္မဃဋကေ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ မက္ကဋာ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တာ ဥပရောပကေသု အာသိဉ္စိံသု။ အထ နေ မက္ကဋဇေဋ္ဌကော အာဟ – ‘‘အာဂမေထ တာဝ၊ ဥဒကံ နာမ သဗ္ဗကာလံ ဒုလ္လဘံ၊ တံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဥပရောပကေ ဥပ္ပာဋေတွာ မူလပ္ပမာဏံ ဉတွာ ဒီဃမူလကေသု ဗဟုံ၊ ရဿမူလကေသု အပ္ပံ ဥဒကံ သိဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ ဧကစ္စေ ဥပရောပကေ ဥပ္ပာဋေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကစ္စေ တေ ရောပေတွာ ဥဒကံ သိဉ္စန္တိ။

တသ္မိံ ကာလေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဧကဿ ကုလဿ ပုတ္တော အဟောသိ၊ သော ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ တေ မက္ကဋေ တထာ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကော တုမှေ ဧဝံ ကာရေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဝါနရဇေဋ္ဌကော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇေဋ္ဌကဿ တာဝ ဝေါ အယံ ပညာ၊ တုမှာကံ ပန ကီဒိသီ ဘဝိဿတီ’’တိ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဣမံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ယော ဝေ သဗ္ဗသမေတာနံ၊ အဟုဝါ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

တဿာယံ ဧဒိသီ ပညာ၊ ကိမေဝ ဣတရာ ပဇာ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗသမေတာနန္တိ ဣမေသံ သဗ္ဗေသံ သမာနဇာတီနံ။ အဟုဝါတိ အဟောသိ။ ကိမေဝ ဣတရာ ပဇာတိ ယာ ဣတရာ ဧတေသု လာမိကာ ပဇာ၊ ကီဒိသာ နု ခေါ တဿာ ပညာတိ။

တဿ ကထံ သုတွာ ဝါနရာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟံသု –

၅၃။

‘‘ဧဝမေဝ တုဝံ ဗြဟ္မေ၊ အနညာယ ဝိနိန္ဒသိ၊

ကထံ မူလံ အဒိသွာန၊ ရုက္ခံ ဇညာ ပတိဋ္ဌိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗြဟ္မေတိ အာလပနမတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – တွံ၊ ဘော ပုရိသ၊ ကာရဏာကာရဏံ အဇာနိတွာ ဧဝမေဝ အမှေ ဝိနိန္ဒသိ၊ ရုက္ခံ နာမ ‘‘ဂမ္ဘီရေ ပတိဋ္ဌိတော ဝါ ဧသ၊ န ဝါ’’တိ မူလံ အနုပ္ပာဋေတွာ ကထံ ဉာတုံ သက္ကာ၊ တေန မယံ ဥပ္ပာဋေတွာ မူလပ္ပမာဏေန ဥဒကံ အာသိဉ္စာမာတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၄။

‘‘နာဟံ တုမှေ ဝိနိန္ဒာမိ၊ ယေ စညေ ဝါနရာ ဝနေ၊

ဝိဿသေနောဝ ဂါရယှော၊ ယဿတ္ထာ ရုက္ခရောပကာ’’တိ။

တတ္ထ ဝိဿသေနောဝ ဂါရယှောတိ ဗာရာဏသိရာဇာ ဝိဿသေနောယေဝ ဧတ္ထ ဂရဟိတဗ္ဗော။ ယဿတ္ထာ ရုက္ခရောပကာတိ ယဿတ္ထာယ တုမှာဒိသာ ရုက္ခရောပကာ ဇာတာတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဝါနရဇေဋ္ဌကော အာရာမဒူသကကုမာရော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အာရာမဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၆၉] ၉။ သုဇာတဇာတကဝဏ္ဏနာ

န ဟိ ဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကဿ သုဏိသံ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိဓီတရံ ဝိသာခါယ ကနိဋ္ဌဘဂိနိံ သုဇာတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ မဟန္တေန ယသေန အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဃရံ ပူရယမာနာ ပါဝိသိ၊ ‘‘မဟာကုလဿ ဓီတာ အဟ’’န္တိ မာနထဒ္ဓါ အဟောသိ ကောဓနာ စဏ္ဍီ ဖရုသာ၊ သဿုသသုရသာမိကဝတ္တာနိ န ကရောတိ၊ ဂေဟဇနံ တဇ္ဇေန္တီ ပဟရန္တီ စရတိ။ အထေကဒိဝသံ သတ္ထာ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ပရိဝုတော အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ မဟာသေဋ္ဌိ ဓမ္မံ သုဏန္တောဝ ဘဂဝန္တံ ဥပနိသီဒိ၊ တသ္မိံ ခဏေ သုဇာတာ ဒါသကမ္မကရေဟိ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရောတိ။ သတ္ထာ ဓမ္မကထံ ဌပေတွာ ‘‘ကိံ သဒ္ဒေါ ဧသော’’တိ အာဟ။ ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ ကုလသုဏှာ အဂါရဝါ၊ နေဝဿာ သဿုသသုရသာမိကဝတ္တံ အတ္ထိ၊ အဿဒ္ဓါ အပ္ပသန္နာ အဟောရတ္တံ ကလဟံ ကုရုမာနာ ဝိစရတီတိ။ တေန ဟိ နံ ပက္ကောသထာတိ။ သာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။

အထ နံ သတ္ထာ ‘‘သတ္တိမာ၊ သုဇာတေ၊ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊ တာသံ တွံ ကတရာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ နာဟံ သံခိတ္တေန ကထိတဿ အတ္ထံ အာဇာနာမိ၊ ဝိတ္ထာရေန မေ ကထေထာ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ ဩဟိတသောတာ သုဏောဟီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

‘‘ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ အဟိတာနုကမ္ပိနီ၊ အညေသု ရတ္တာ အတိမညတေ ပတိံ၊

ဓနေန ကီတဿ ဝဓာယ ဥဿုကာ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

ဝဓကာ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၁]

‘‘ယံ ဣတ္ထိယာ ဝိန္ဒတိ သာမိကော ဓနံ၊ သိပ္ပံ ဝဏိဇ္ဇဉ္စ ကသိံ အဓိဋ္ဌဟံ၊

အပ္ပမ္ပိ တဿ အပဟာတုမိစ္ဆတိ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

စောရီ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၂]

‘‘အကမ္မကာမာ အလသာ မဟဂ္ဃသာ၊ ဖရုသာ စ စဏ္ဍီ စ ဒုရုတ္တဝါဒိနီ၊

ဥဋ္ဌာယကာနံ အဘိဘုယျ ဝတ္တတိ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

အယျာ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၃]

‘‘ယာ သဗ္ဗဒါ ဟောတိ ဟိတာနုကမ္ပိနီ၊ မာတာဝ ပုတ္တံ အနုရက္ခတေ ပတိံ၊

တတော ဓနံ သမ္ဘတမဿ ရက္ခတိ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

မာတာ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၄]

‘‘ယထာပိ ဇေဋ္ဌာ ဘဂိနီ ကနိဋ္ဌကာ၊ သဂါရဝါ ဟောတိ သကမှိ သာဓိကေ၊

ဟိရီမနာ ဘတ္တု ဝသာနုဝတ္တိနီ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

ဘဂိနီ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၅]

‘‘ယာစီဓ ဒိသွာန ပတိံ ပမောဒတိ၊ သခီ သခါရံဝ စိရဿမာဂတံ၊

ကောလေယျကာ သီလဝတီ ပတိဗ္ဗတာ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

သခီ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ။ [၆]

‘‘အက္ကုဒ္ဓသန္တာ ဝဓဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ၊ အဒုဋ္ဌစိတ္တာ ပတိနော တိတိက္ခတိ၊

အက္ကောဓနာ ဘတ္တု ဝသာနုဝတ္တိနီ၊ ယာ ဧဝရူပါ ပုရိသဿ ဘရိယာ၊

ဒါသီ စ ဘရိယာတိ စ သာ ပဝုစ္စတိ’’။ (အ။ နိ။ ၇။၆၃)၊ [၇]

ဣမာ ခေါ၊ သုဇာတေ၊ ပုရိသဿ သတ္တ ဘရိယာ။ တာသု ဝဓကသမာ စောရီသမာ အယျသမာတိ ဣမာ တိဿော နိရယေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဣတရာ စတဿော နိမ္မာနရတိဒေဝလောကေ။

‘‘ယာစီဓ ဘရိယာ ဝဓကာတိ ဝုစ္စတိ၊ စောရီတိ အယျာတိ စ ယာ ပဝုစ္စတိ၊

ဒုဿီလရူပါ ဖရုသာ အနာဒရာ၊ ကာယဿ ဘေဒါ နိရယံ ဝဇန္တိ တာ။

‘‘ယာစီဓ မာတာ ဘဂိနီ သခီတိ စ၊ ဒါသီတိ ဘရိယာတိ စ ယာ ပဝုစ္စတိ၊

သီလေ ဌိတတ္တာ စိရရတ္တသံဝုတာ၊ ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ ဝဇန္တိ တာ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၆၃)၊

ဧဝံ သတ္ထရိ ဣမာ သတ္တ ဘရိယာ ဒဿေန္တေယေဝ သုဇာတာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘သုဇာတေ၊ တွံ ဣမာသံ သတ္တန္နံ ဘရိယာနံ ကတရာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒါသိသမာ အဟံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ တထာဂတံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေသိ။ ဣတိ သတ္ထာ သုဇာတံ ဃရသုဏှံ ဧကောဝါဒေနေဝ ဒမေတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဝတ္တေ ဒဿိတေ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ ဓမ္မသဘာယမ္ပိ ခေါ၊ ဘိက္ခူ၊ သတ္ထု ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဧကောဝါဒေနေဝ သတ္ထာ သုဇာတံ ဃရသုဏှံ ဒမေတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ မယာ သုဇာတာ ဧကောဝါဒေနေဝ ဒမိတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ မာတာ ကောဓနာ အဟောသိ စဏ္ဍာ ဖရုသာ အက္ကောသိကာ ပရိဘာသိကာ။ သော မာတု ဩဝါဒံ ဒါတုကာမောပိ ‘‘အဝတ္ထုကံ ကထေတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ တဿာ အနုသာသနတ္ထံ ဧကံ ဥပမံ ဩလောကေန္တော စရတိ။ အထေကဒိဝသံ ဥယျာနံ အဂမာသိ၊ မာတာပိ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံယေဝ အဂမာသိ ။ အထ အန္တရာမဂ္ဂေ ကိကီ သကုဏော ဝိရဝိ၊ ဗောဓိသတ္တပရိသာ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ကဏ္ဏေ ပိဒဟိတွာ ‘‘အမ္ဘော၊ စဏ္ဍဝါစေ ဖရုသဝါစေ မာ သဒ္ဒမကာသီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တေ ပန နာဋကပရိဝါရိတေ မာတရာ သဒ္ဓိံ ဥယျာနေ ဝိစရန္တေ ဧကသ္မိံ သုပုပ္ဖိတသာလရုက္ခေ နိလီနာ ဧကာ ကောကိလာ မဓုရေန သရေန ဝဿိ။ မဟာဇနော တဿာ သဒ္ဒေန သမ္မတ္တော ဟုတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘သဏှဝါစေ သခိလဝါစေ မုဒုဝါစေ ဝဿ ဝဿာ’’တိ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဩဟိတသောတော ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။

အထ မဟာသတ္တော တာနိ ဒွေ ကာရဏာနိ ဒိသွာ ‘‘ဣဒါနိ မာတရံ သညာပေတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အမ္မ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ကိကီသဒ္ဒံ သုတွာ မဟာဇနော ‘မာ သဒ္ဒမကာသိ ၊ မာ သဒ္ဒမကာသီ’တိ ကဏ္ဏေ ပိဒဟိ၊ ဖရုသဝါစာ နာမ န ကဿစိ ပိယာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၅၅။

‘‘န ဟိ ဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နာ၊ မဉ္ဇုကာ ပိယဒဿနာ၊

ခရဝါစာ ပိယာ ဟောန္တိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

၅၆။

‘‘နနု ပဿသိမံ ကာဠိံ၊ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ တိလကာဟတံ၊

ကောကိလံ သဏှဘာဏေန၊ ဗဟူနံ ပါဏိနံ ပိယံ။

၅၇။

‘‘တသ္မာ သခိလဝါစဿ၊ မန္တဘာဏီ အနုဒ္ဓတော၊

အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ဒီပေတိ၊ မဓုရံ တဿ ဘာသိတ’’န္တိ။

တာသံ အယမတ္ထော – အမ္မ၊ ဣမေ သတ္တာ ပိယင်္ဂုသာမာဒိနာ သရီရဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာ ကထာနိဂ္ဃောသဿ မဓုရတာယ မဉ္ဇုကာ၊ အဘိရူပတာယ ပိယဒဿနာ သမာနာပိ အန္တမသော မာတာပိတရောပိ အက္ကောသပရိဘာသာဒိဝသေန ပဝတ္တာယ ခရဝါစာယ သမန္နာဂတတ္တာ ခရဝါစာ ဣမသ္မိဉ္စ ပရသ္မိဉ္စ လောကေ ပိယာ နာမ န ဟောန္တိ အန္တရာမဂ္ဂေ ခရဝါစာ ကိကီ ဝိယ၊ သဏှဘာဏိနော ပန မဋ္ဌာယ မဓုရာယ ဝါစာယ သမန္နာဂတာ ဝိရူပါပိ ပိယာ ဟောန္တိ။ တေန တံ ဝဒါမိ – နနု ပဿသိ တွံ ဣမံ ကာဠိံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ သရီရဝဏ္ဏတောပိ ကာဠတရေဟိ တိလကေဟိ အာဟတံ ကောကိလံ၊ ယာ ဧဝံ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ သမာနာပိ သဏှဘာသနေန ဗဟူနံ ပိယာ ဇာတာ။ ဣတိ ယသ္မာ ခရဝါစော သတ္တော လောကေ မာတာပိတူနမ္ပိ အပ္ပိယော၊ တသ္မာ ဗဟုဇနဿ ပိယဘာဝံ ဣစ္ဆန္တော ပေါသော သခိလဝါစော သဏှမဋ္ဌမုဒုဝါစော အဿ။ ပညာသင်္ခါတာယ မန္တာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝစနတော မန္တဘာဏီ၊ ဝိနာ ဥဒ္ဓစ္စေန ပမာဏယုတ္တဿေဝ ကထနတော အနုဒ္ဓတော။ ယော ဟိ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ပါဠိဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဒီပေတိ၊ တဿ ဘာသိတံ ကာရဏသန္နိဿိတံ ကတွာ ပရံ အနက္ကောသေတွာ ကထိတတာယ မဓုရန္တိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမာဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ မာတု ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မာတရံ သညာပေသိ၊ သာ တတော ပဋ္ဌာယ အာစာရသမ္ပန္နာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ မာတရံ ဧကောဝါဒေန နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရညော မာတာ သုဇာတာ အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုဇာတဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၇၀] ၁၀။ ဥလူကဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗေဟိ ကိရ ဉာတီဟီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကာကောလူကကလဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ ကာကာ ဒိဝါ ဥလူကေ ခါဒန္တိ၊ ဥလူကာ သူရိယတ္ထင်္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ တတ္ထ တတ္ထ သယိတာနံ ကာကာနံ သီသာနိ ဆိန္ဒိတွာ တေ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။ အထေကဿ ဘိက္ခုနော ဇေတဝနပစ္စန္တေ ဧကသ္မိံ ပရိဝေဏေ ဝသန္တဿ သမ္မဇ္ဇနကာလေ ရုက္ခတော ပတိတာနိ သတ္တဋ္ဌနာဠိမတ္တာနိပိ ဗဟုတရာနိပိ ကာကသီသာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ။ သော တမတ္ထံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အမုကဿ ကိရ ဘိက္ခုနော ဝသနဋ္ဌာနေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧတ္တကာနိ နာမ ကာကသီသာနိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗာနိ ဟောန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကဒါ ပဋ္ဌာယ ပန၊ ဘန္တေ၊ ကာကာနဉ္စ ဥလူကာနဉ္စ အညမညံ ဝေရံ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာ ‘‘ပဌမကပ္ပိကကာလတော ပဋ္ဌာယာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ပဌမကပ္ပိကာ မနုဿာ သန္နိပတိတွာ ဧကံ အဘိရူပံ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ အာစာရသမ္ပန္နံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ပုရိသံ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ကရိံသု၊ စတုပ္ပဒါပိ သန္နိပတိတွာ ဧကံ သီဟံ ရာဇာနံ အကံသု၊ မဟာသမုဒ္ဒေ မစ္ဆာ အာနန္ဒံ နာမ မစ္ဆံ ရာဇာနံ အကံသု။ တတော သကုဏဂဏာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဧကသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ သန္နိပတိတွာ ‘‘မနုဿေသု ရာဇာ ပညာယတိ၊ တထာ စတုပ္ပဒေသု စေဝ မစ္ဆေသု စ။ အမှာကံ ပနန္တရေ ရာဇာ နာမ နတ္ထိ၊ အပ္ပတိဿဝါသော နာမ န ဝဋ္ဋတိ၊ အမှာကမ္ပိ ရာဇာနံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကံ ရာဇဋ္ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဇာနာထာ’’တိ။ တေ တာဒိသံ သကုဏံ ဩလောကယမာနာ ဧကံ ဥလူကံ ရောစေတွာ ‘‘အယံ နော ရုစ္စတီ’’တိ အာဟံသု။ အထေကော သကုဏော သဗ္ဗေသံ အဇ္ဈာသယဂ္ဂဟဏတ္ထံ တိက္ခတ္တုံ သာဝေသိ။ တဿ သာဝေန္တဿ ဒွေ သာဝနာ အဓိဝါသေတွာ တတိယသာဝနာယ ဧကော ကာကော ဥဋ္ဌာယ ‘‘တိဋ္ဌ တာဝေတဿ ဣမသ္မိံ ရာဇာဘိသေကကာလေ ဧဝရူပံ မုခံ ဘဝတိ၊ ကုဒ္ဓဿ ကီဒိသံ ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာ ဟိ ကုဒ္ဓေန ဩလောကိတာ မယံ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တလောဏံ ဝိယ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇိဿာမ၊ ဣမံ ရာဇာနံ ကာတုံ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ပကာသေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၈။

‘‘သဗ္ဗေဟိ ကိရ ဉာတီဟိ၊ ကောသိယော ဣဿရော ကတော၊

သစေ ဉာတီဟနုညာတော၊ ဘဏေယျာဟံ ဧကဝါစိက’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယာ ဧသာ သာဝနာ ဝတ္တတိ၊ တံ သုတွာ ဝဒါမိ။ သဗ္ဗေဟိ ကိရ ဣမေဟိ သမာဂတေဟိ ဉာတီဟိ အယံ ကောသိယော ရာဇာ ကတော။ သစေ ပနာဟံ ဉာတီဟိ အနုညာတော ဘဝေယျံ၊ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ ဧကဝါစိကံ ကိဉ္စိ ဘဏေယျန္တိ။

အထ နံ အနုဇာနန္တာ သကုဏာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟံသု –

၅၉။

‘‘ဘဏ သမ္မ အနုညာတော၊ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ကေဝလံ၊

သန္တိ ဟိ ဒဟရာ ပက္ခီ၊ ပညဝန္တော ဇုတိန္ဓရာ’’တိ။

တတ္ထ ဘဏ၊ သမ္မ၊ အနုညာတောတိ၊ သမ္မ၊ ဝါယသ တွံ အမှေဟိ သဗ္ဗေဟိ အနုညာတော၊ ယံ တေ ဘဏိတဗ္ဗံ၊ တံ ဘဏ။ အတ္ထံ ဓမ္မဉ္စ ကေဝလန္တိ ဘဏန္တော စ ကာရဏဉ္စေဝ ပဝေဏိအာဂတဉ္စ ဝစနံ အမုဉ္စိတွာ ဘဏ။ ပညဝန္တော ဇုတိန္ဓရာတိ ပညာသမ္ပန္နာ စေဝ ဉာဏောဘာသဓရာ စ ဒဟရာပိ ပက္ခိနော အတ္ထိယေဝ။

သော ဧဝံ အနုညာတော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၀။

‘‘န မေ ရုစ္စတိ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ဥလူကဿာဘိသေစနံ၊

အက္ကုဒ္ဓဿ မုခံ ပဿ၊ ကထံ ကုဒ္ဓါ ကရိဿတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒံ တုမှာကံ ဟောတု၊ ယံ ပနေတံ တိက္ခတ္တုံ သာဝနဝါစာယ ဥလူကဿ အဘိသေစနံ ကရီယတိ၊ ဧတံ မယှံ န ရုစ္စတိ။ ဧတဿ ဟိ ဣဒါနိ တုဋ္ဌစိတ္တဿ အက္ကုဒ္ဓဿ မုခံ ပဿထ၊ ကုဒ္ဓါ ပနာယံ ကထံ ကရိဿတီတိ န ဇာနာမိ၊ သဗ္ဗထာပိ ဧတံ မယှံ န ရုစ္စတီတိ။

သော ဧဝံ ဝတွာ ‘‘မယှံ န ရုစ္စတိ၊ မယှံ န ရုစ္စတီ’’တိ ဝိရဝန္တော အာကာသေ ဥပ္ပတိ၊ ဥလူကောပိ နံ ဥဋ္ဌာယ အနုဗန္ဓိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တေ အညမညံ ဝေရံ ဗန္ဓိံသု။ သကုဏာ သုဝဏ္ဏဟံသံ ရာဇာနံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ။ ‘‘တဒါ ရဇ္ဇေ အဘိသိတ္တဟံသပေါတော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥလူကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ပဒုမဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ပဒုမံ မုဒုပါဏီ စ၊ ပလောဘနံ ပနာဒကံ၊

ခုရပ္ပံ သိန္ဓဝဉ္စေဝ၊ ကက္ကဋာ၊ ရာမဒူသကံ၊

သုဇာတံ ဥလူကံ ဒသ။

၃။ ဥဒပါနဝဂ္ဂေါ

[၂၇၁] ၁။ ဥဒပါနဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အာရညိကဿဣသိနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥဒပါနဒူသကသိင်္ဂါလံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကော ကိရ သိင်္ဂါလော ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ပါနီယဥဒပါနံ ဥစ္စာရပဿာဝကရဏေန ဒူသေတွာ ပက္ကာမိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ဥဒပါနသမီပံ အာဂတံ သာမဏေရာ လေဍ္ဍူဟိ ပဟရိတွာ ကိလမေသုံ၊ သော တတော ပဋ္ဌာယ တံ ဌာနံ ပုန နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဥဒပါနဒူသကသိင်္ဂါလော ကိရ သာမဏေရေဟိ ကိလမိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပုန နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ သိင်္ဂါလော ဥဒပါနဒူသကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဣဒမေဝ ဣသိပတနံ အယမေဝ ဥဒပါနော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဣသိဂဏပရိဝုတော ဣသိပတနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဧကော သိင်္ဂါလော ဣဒမေဝ ဥဒပါနံ ဒူသေတွာ ပက္ကမတိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ တာပသာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဧကေနုပါယေန ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ အာနယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော သိင်္ဂါလေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၁။

‘‘အာရညိကဿ ဣသိနော၊ စိရရတ္တတပဿိနော၊

ကိစ္ဆာကတံ ဥဒပါနံ၊ ကထံ သမ္မ အဝါဟယီ’’တိ။

တဿတ္ထော – အရညေ ဝသနတာယ အာရညိကဿ၊ ဧသိတဂုဏတ္တာ ဣသိနော၊ စိရရတ္တံ တပံ နိဿာယ ဝုတ္ထတ္တာ စိရရတ္တတပဿိနော ကိစ္ဆာကတံ ကိစ္ဆေန ဒုက္ခေန နိပ္ဖာဒိတံ ဥဒပါနံ ကထံ ကိမတ္ထာယ သမ္မ သိင်္ဂါလ၊ တွံ အဝါဟယိ မုတ္တကရီသေန အဇ္ဈောတ္ထရိ ဒူသေသိ၊ တံ ဝါ မုတ္တကရီသံ ဧတ္ထ အဝါဟယိ ပါတေသီတိ။

တံ သုတွာ သိင်္ဂါလော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘ဧသ ဓမ္မော သိင်္ဂါလာနံ၊ ယံ ပိတွာ ဩဟဒါမသေ၊

ပိတုပိတာမဟံ ဓမ္မော၊ န တံ ဥဇ္ဈာတုမရဟသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧသ ဓမ္မောတိ ဧသ သဘာဝေါ။ ယံ ပိတွာ ဩဟဒါမသေတိ၊ သမ္မ၊ ယံ မယံ ယတ္ထ ပါနီယံ ပိဝါမ၊ တမေဝ ဦဟဒါမပိ ဩမုတ္တေမပိ၊ ဧသ အမှာကံ သိင်္ဂါလာနံ ဓမ္မောတိ ဒဿေတိ။ ပိတုပိတာမဟန္တိ ပိတူနဉ္စ ပိတာမဟာနဉ္စ နော ဧသ ဓမ္မော။ န တံ ဥဇ္ဈာတုမရဟသီတိ တံ အမှာကံ ပဝေဏိအာဂတံ ဓမ္မံ သဘာဝံ တွံ ဥဇ္ဈာတုံ န အရဟသိ၊ န ယုတ္တံ တေ ဧတ္ထ ကုဇ္ဈိတုန္တိ။

အထဿ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘ယေသံ ဝေါ ဧဒိသော ဓမ္မော၊ အဓမ္မော ပန ကီဒိသော၊

မာ ဝေါ ဓမ္မံ အဓမ္မံ ဝါ၊ အဒ္ဒသာမ ကုဒါစန’’န္တိ။

တတ္ထ မာ ဝေါတိ တုမှာကံ ဓမ္မံ ဝါ အဓမ္မံ ဝါ န မယံ ကဒါစိ အဒ္ဒသာမာတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ ‘‘မာ ပုန အာဂစ္ဆာ’’တိ အာဟ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ပုန နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဥဒပါနဒူသကော အယမေဝ သိင်္ဂါလော အဟောသိ၊ ဂဏသတ္ထာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥဒပါနဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၇၂] ၂။ ဗျဂ္ဃဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယေနမိတ္တေန သံသဂ္ဂါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကောကာလိကဝတ္ထု တေရသကနိပါတေ တက္ကာရိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၁၀၄ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ ကောကာလိကော ပန ‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ ဂဟေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ ကောကာလိကရဋ္ဌတော ဇေတဝနံ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ထေရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာဝုသော၊ ကောကာလိကရဋ္ဌဝါသိနော မနုဿာ တုမှေ ပက္ကောသန္တိ၊ ဧထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ အာဝုသော၊ န မယံ အာဂစ္ဆာမာ’’တိ။ သော ထေရေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော သယမေဝ အဂမာသိ။ အထ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ကောကာလိကော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေဟိ သဟာပိ ဝိနာပိ ဝတ္တိတုံ န သက္ကောတိ၊ သံယောဂမ္ပိ န သဟတိ၊ ဝိယောဂမ္ပိ န သဟတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကောကာလိကော သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေဟိ နေဝ သဟ၊ န ဝိနာ ဝတ္တိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ အရညာယတနေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝိမာနတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကေ အညာ ရုက္ခဒေဝတာ ဝသတိ။ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ သီဟော စ ဗျဂ္ဃော စ ဝသန္တိ။ တေသံ ဘယေန ကောစိ တတ္ထ န ခေတ္တံ ကရောတိ၊ န ရုက္ခံ ဆိန္ဒတိ၊ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ တေ ပန သီဟဗျဂ္ဃာ နာနပ္ပကာရေ မိဂေ ဝဓိတွာ ခါဒန္တိ၊ ခါဒိတာဝသေသံ တတ္ထေဝ ပဟာယ ဂစ္ဆန္တိ။ တေန သော ဝနသဏ္ဍော အသုစိကုဏပဂန္ဓော ဟောတိ။ အထ ဣတရာ ရုက္ခဒေဝတာ အန္ဓဗာလာ ကာရဏာကာရဏံ အဇာနမာနာ ဧကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ ဧတေ နော သီဟဗျဂ္ဃေ နိဿာယ ဝနသဏ္ဍော အသုစိကုဏပဂန္ဓော ဇာတော၊ အဟံ ဧတေ ပလာပေမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သမ္မ၊ ဣမေ ဒွေ နိဿာယ အမှာကံ ဝိမာနာနိ ရက္ခိယန္တိ၊ ဧတေသု ပလာယန္တေသု ဝိမာနာနိ နော ဝိနဿိဿန္တိ၊ သီဟဗျဂ္ဃာနံ ပဒံ အပဿန္တာ မနုဿာ သဗ္ဗံ ဝနံ ဆိန္ဒိတွာ ဧကင်္ဂဏံ ကတွာ ခေတ္တာနိ ကရိဿန္တိ၊ မာ တေ ဧဝံ ရုစ္စီ’’တိ ဝတွာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၆၄။

‘‘ယေန မိတ္တေန သံသဂ္ဂါ၊ ယောဂက္ခေမော ဝိဟိယျတိ၊

ပုဗ္ဗေဝဇ္ဈာဘဝံ တဿ၊ ရက္ခေ အက္ခီဝ ပဏ္ဍိတော။

၆၅။

‘‘ယေန မိတ္တေန သံသဂ္ဂါ၊ ယောဂက္ခေမော ပဝဍ္ဎတိ၊

ကရေယျတ္တသမံ ဝုတ္တိံ၊ သဗ္ဗကိစ္စေသု ပဏ္ဍိတော’’တိ။

တတ္ထ ယေန မိတ္တေန သံသဂ္ဂါတိ ယေန ပါပမိတ္တေန သဒ္ဓိံ သံသဂ္ဂဟေတု သံသဂ္ဂကာရဏာ၊ ယေန သဒ္ဓိံ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ ပရိဘောဂသံသဂ္ဂေါတိ ဣမဿ ပဉ္စဝိဓဿ သံသဂ္ဂဿ ကတတ္တာတိ အတ္ထော။ ယောဂက္ခေမောတိ ကာယစိတ္တသုခံ။ တဉှိ ဒုက္ခယောဂတော ခေမတ္တာ ဣဓ ယောဂက္ခေမောတိ အဓိပ္ပေတံ။ ဝိဟိယျတီတိ ပရိဟာယတိ။ ပုဗ္ဗေဝဇ္ဈာဘဝံ တဿ၊ ရက္ခေ အက္ခီဝ ပဏ္ဍိတောတိ တဿ ပါပမိတ္တဿ အဇ္ဈာဘဝံ တေန အဘိဘဝိတဗ္ဗံ အတ္တနော လာဘယသဇီဝိတံ၊ ယထာ နံ သော န အဇ္ဈာဘဝတိ၊ တထာ ပဌမတရမေဝ အတ္တနော အက္ခီ ဝိယ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ရက္ခေယျ။

ဒုတိယဂါထာယ ယေနာတိ ယေန ကလျာဏမိတ္တေန သဟ သံသဂ္ဂကာရဏာ။ ယောဂက္ခေမော ပဝဍ္ဎတီတိ ကာယစိတ္တသုခံ ဝဍ္ဎတိ။ ကရေယျတ္တသမံ ဝုတ္တိန္တိ တဿ ကလျာဏမိတ္တဿ သဗ္ဗကိစ္စေသု ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ယထာ အတ္တနော ဇီဝိတဝုတ္တိဉ္စ ဥပဘောဂပရိဘောဂဝုတ္တိဉ္စ ကရောတိ၊ ဧဝမေတံ သဗ္ဗံ ကရေယျ၊ အဓိကမ္ပိ ကရေယျ၊ ဟီနံ ပန န ကရေယျာတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တေန ကာရဏေ ကထိတေပိ သာ ဗာလဒေဝတာ အနုပဓာရေတွာ ဧကဒိဝသံ ဘေရဝရူပါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ တေ သီဟဗျဂ္ဃေ ပလာပေသိ။ မနုဿာ တေသံ ပဒဝလဉ္ဇံ အဒိသွာ ‘‘သီဟဗျဂ္ဃာ အညံ ဝနသဏ္ဍံ ဂတာ’’တိ ဉတွာ ဝနသဏ္ဍဿ ဧကပဿံ ဆိန္ဒိံသု။ ဒေဝတာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အဟံ၊ သမ္မ၊ တဝ ဝစနံ အကတွာ တေ ပလာပေသိံ၊ ဣဒါနိ တေသံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ မနုဿာ ဝနသဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ တေ အသုကဝနသဏ္ဍေ နာမ ဝသန္တိ၊ ဂန္တွာ တေ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တာ တတ္ထ ဂန္တွာ တေသံ ပုရတော ဌတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘ဧထ ဗျဂ္ဃာ နိဝတ္တဝှော၊ ပစ္စုပေထ မဟာဝနံ၊

မာ ဝနံ ဆိန္ဒိ နိဗျဂ္ဃံ၊ ဗျဂ္ဃာ မာဟေသု နိဗ္ဗနာ’’တိ။

တတ္ထ ဗျဂ္ဃာတိ ဥဘောပိ တေ ဗျဂ္ဃနာမေနေဝါလပန္တီ အာဟ။ နိဝတ္တဝှောတိ နိဝတ္တထ။ ပစ္စုပေထ မဟာဝနန္တိ တံ မဟာဝနံ ပစ္စုပေထ ပုန ဥပဂစ္ဆထ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ မာ ဝနံ ဆိန္ဒိ နိဗျဂ္ဃန္တိ အမှာကံ ဝသနကဝနသဏ္ဍံ ဣဒါနိ တုမှာကံ အဘာဝေန နိဗျဂ္ဃံ မနုဿာ မာ ဆိန္ဒိံသု။ ဗျဂ္ဃာ မာဟေသု နိဗ္ဗနာတိ တုမှာဒိသာ စ ဗျဂ္ဃရာဇာနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ ပလာယိတတ္တာ နိဗ္ဗနာ ဝသနဋ္ဌာနဘူတေန ဝနေန ဝိရဟိတာ မာ အဟေသုံ။ တေ ဧဝံ တာယ ဒေဝတာယ ယာစိယမာနာပိ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ န မယံ အာဂမိဿာမာ’’တိ ပဋိက္ခိပိံသုယေဝ။ ဒေဝတာ ဧကိကာဝ ဝနသဏ္ဍံ ပစ္စာဂဉ္ဆိ။ မနုဿာပိ ကတိပါဟေနေဝ သဗ္ဗံ ဝနံ ဆိန္ဒိတွာ ခေတ္တာနိ ကရိတွာ ကသိကမ္မံ ကရိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အပဏ္ဍိတာ ဒေဝတာ ကောကာလိကော အဟောသိ၊ သီဟော သာရိပုတ္တော၊ ဗျဂ္ဃော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ ပဏ္ဍိတဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗျဂ္ဃဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၇၃] ၃။ ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကောနု ဥဒ္ဓိတဘတ္တောဝါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇဿ ဒွိန္နံ မဟာမတ္တာနံ ကလဟဝူပသမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဒုကနိပါတေ ကထိတမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဂင်္ဂါတီရေ အဿမပဒံ မာပေတွာ တတ္ထ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဣမသ္မိံ ကိရ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ပရမမဇ္ဈတ္တော အဟောသိ၊ ဥပေက္ခာပါရမိံ ပူရေသိ။ တဿ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသိန္နဿ ဧကော ပဂဗ္ဘော ဒုဿီလော မက္ကဋော အာဂန္တွာ ကဏ္ဏသောတေသု အင်္ဂဇာတေန သလာကပဝေသနကမ္မံ ကရောတိ၊ ဗောဓိသတ္တော အဝါရေတွာ မဇ္ဈတ္တော ဟုတွာ နိသီဒတိယေဝ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော ကစ္ဆပေါ ဥဒကာ ဥတ္တရိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ မုခံ ဝိဝရိတွာ အာတပံ တပ္ပန္တော နိဒ္ဒါယတိ။ တံ ဒိသွာ သော လောလဝါနရော တဿ မုခေ သလာကပဝေသနကမ္မံ အကာသိ။ အထဿ ကစ္ဆပေါ ပဗုဇ္ဈိတွာ အင်္ဂဇာတံ သမုဂ္ဂေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဍံသိ၊ ဗလဝဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မောစေယျ၊ ကဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အညော မံ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မောစေတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ အညတြ တာပသေန၊ တဿေဝ သန္တိကံ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ကစ္ဆပံ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဥက္ခိပိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တေန ဒုဿီလမက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဒဝံ ကရောန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘ကော နု ဥဒ္ဓိတဘတ္တောဝ၊ ပူရဟတ္ထောဝ ဗြာဟ္မဏော၊

ကဟံ နု ဘိက္ခံ အစရိ၊ ကံ သဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမီ’’တိ။

တတ္ထ ကော နု ဥဒ္ဓိတဘတ္တောဝါတိ ကော နု ဧသ ဝဍ္ဎိတဘတ္တော ဝိယ၊ ဧကံ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ ဘတ္တပူရပါတိံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဝိယ ကော နု ဧသော အာဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ပူရဟတ္ထောဝ ဗြာဟ္မဏောတိ ကတ္တိကမာသေ ဝါစနကံ လဘိတွာ ပူရဟတ္ထော ဗြာဟ္မဏော ဝိယ စ ကော နု ခေါ ဧသောတိ ဝါနရံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ကဟံ နု ဘိက္ခံ အစရီတိ၊ ဘော ဝါနရ၊ ကသ္မိံ ပဒေသေ အဇ္ဇ တွံ ဘိက္ခံ အစရိ။ ကံ သဒ္ဓံ ဥပသင်္ကမီတိ ကတရံ နာမ ပုဗ္ဗပေတေ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ သဒ္ဓဘတ္တံ၊ ကတရံ ဝါ သဒ္ဓံ ပုဂ္ဂလံ တွံ ဥပသင်္ကမိ၊ ကုတော တေ အယံ ဒေယျဓမ္မော လဒ္ဓါတိ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ ဒုဿီလဝါနရော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၈။

‘‘အဟံ ကပိသ္မိ ဒုမ္မေဓော၊ အနာမာသာနိ အာမသိံ၊

တွံ မံ မောစယ ဘဒ္ဒံ တေ၊ မုတ္တော ဂစ္ဆေယျ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ အဟံ ကပိသ္မိ ဒုမ္မေဓောတိ ဘဒ္ဒံ တေ အဟံ အသ္မိ ဒုမ္မေဓော စပလစိတ္တော မက္ကဋော။ အနာမာသာနိ အာမသိန္တိ အနာမသိတဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ အာမသိံ။ တွံ မံ မောစယ ဘဒ္ဒံ တေတိ တွံ ဒယာလု အနုကမ္ပကော မံ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မောစေဟိ၊ ဘဒ္ဒံ တေ ဟောတု။ မုတ္တော ဂစ္ဆေယျ ပဗ္ဗတန္တိ သောဟံ တဝါနုဘာဝေန ဣမမှာ ဗျသနာ မုတ္တော ပဗ္ဗတမေဝ ဂစ္ဆေယျံ၊ န တေ ပုန စက္ခုပထေ အတ္တာနံ ဒဿေယျန္တိ။

ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ကာရုညေန ကစ္ဆပေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၉။

‘‘ကစ္ဆပါ ကဿပါ ဟောန္တိ၊ ကောဏ္ဍညာ ဟောန္တိ မက္ကဋာ၊

မုဉ္စ ကဿပ ကောဏ္ဍညံ၊ ကတံ မေထုနကံ တယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကစ္ဆပါ နာမ ကဿပဂေါတ္တာ ဟောန္တိ၊ မက္ကဋာ ကောဏ္ဍညဂေါတ္တာ၊ ကဿပကောဏ္ဍညာနဉ္စ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟသမ္ဗန္ဓော အတ္ထိ။ အဒ္ဓါ တယိဒံ လောလေန ဒုဿီလမက္ကဋေန တယာ သဒ္ဓိံ၊ တယာ စ ဒုဿီလေန ဣမိနာ မက္ကဋေန သဒ္ဓိံ ဂေါတ္တသဒိသတာသင်္ခါတဿ မေထုနဓမ္မဿ အနုစ္ဆဝိကံ ဒုဿီလျကမ္မသင်္ခါတမ္ပိ မေထုနကံ ကတံ၊ တသ္မာ မုဉ္စ၊ ကဿပ၊ ကောဏ္ဍညန္တိ။

ကစ္ဆပေါ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ကာရဏေန ပသန္နော ဝါနရဿ အင်္ဂဇာတံ မုဉ္စိ။ မက္ကဋော မုတ္တမတ္တောဝ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ပလာတော၊ ပုန တံ ဌာနံ နိဝတ္တိတွာပိ န ဩလောကေသိ။ ကစ္ဆပေါပိ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကစ္ဆပဝါနရာ ဒွေ မဟာမတ္တာ အဟေသုံ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကစ္ဆပဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၇၄] ၄။ လောလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာယံ ဗလာကာ သိခိနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ ဓမ္မသဘံ အာနီတံ သတ္ထာ ‘‘န တွံ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ လောလော၊ ပုဗ္ဗေပိ လောလောယေဝ၊ လောလတာယေဝ စ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော၊ တံ နိဿာယ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာ ပရိဗာဟိရာ အဟေသု’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော မဟာနသေ ဘတ္တကာရကော ပုညတ္ထာယ နီဠပစ္ဆိံ ဌပေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပါရာဝတယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အထေကော လောလကာကော မဟာနသမတ္ထကေန ဂစ္ဆန္တော နာနပ္ပကာရံ မစ္ဆမံသဝိကတိံ ဒိသွာ ပိပါသာဘိဘူတော ‘‘ကံ နု ခေါ နိဿာယ သက္ကာ ဘဝေယျံ ဩကာသံ လဒ္ဓု’’န္တိ စိန္တေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ နိဿာယ သက္ကာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တဿ ဂေါစရာယ အရညဂမနကာလေ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မယံ ခေါ၊ ကာက၊ အညဂေါစရာ၊ တွမ္ပိ အညဂေါစရော၊ ကိံ နု ခေါ မံ အနုဗန္ဓသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှာကံ၊ သာမိ၊ ကိရိယာ မယှံ ရုစ္စတိ၊ အဟမ္ပိ တုမှေဟိ သမာနဂေါစရော ဟုတွာ တုမှေ ဥပဋ္ဌာတုံ ဣစ္ဆာမီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော သမ္ပဋိစ္ဆိ။ သော တေန သဒ္ဓိံ ဂေါစရဘူမိယံ ဧကဂေါစရံ စရန္တော ဝိယ ဩသက္ကိတွာ ဂေါမယရာသိံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပါဏကေ ခါဒိတွာ ကုစ္ဆိပူရံ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှေ ဧတ္တကံ ကာလံ စရထေဝ၊ နနု ဘောဇနေ နာမ ပမာဏံ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧထ နာတိသာယမေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော တံ အာဒါယ ဝသနဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ ဘတ္တကာရကော ‘‘အမှာကံ ပါရာဝတော သဟာယံ ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ကာကဿာပိ ဧကံ ထုသပစ္ဆိံ ဌပေသိ။ ကာကောပိ စတူဟပဉ္စာဟံ တေနေဝ နီဟာရေန ဝသိ။

အထေကဒိဝသံ သေဋ္ဌိနော ဗဟုမစ္ဆမံသံ အာဟရိယိတ္ထ၊ ကာကော တံ ဒိသွာ လောဘာဘိဘူတော ပစ္စူသကာလတော ပဋ္ဌာယ နိတ္ထုနန္တော နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ ပုနဒိဝသေ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ ဂေါစရာယ ပက္ကမိဿာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ မယှံ အဇိဏ္ဏာသင်္ကာ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ ကာကာနံ အဇီရကော နာမ နတ္ထိ၊ ဒီပဝဋ္ဋိမတ္တမေဝ ဟိ တုမှာကံ ကုစ္ဆိယံ ထောကံ တိဋ္ဌတိ၊ သေသံ အဇ္ဈောဟဋမတ္တမေဝ ဇီရတိ၊ မမ ဝစနံ ကရောဟိ၊ မာ ဧတံ မစ္ဆမံသံ ဒိသွာ ဧဝမကာသီ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ ကိံ နာမေတံ ကထေထ၊ အဇိဏ္ဏာသင်္ကာဝ မယှ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတွာ ဗောဓိသတ္တော ပက္ကာမိ။

ဘတ္တကာရကောပိ နာနာမစ္ဆမံသဝိကတိယော သမ္ပာဒေတွာ သရီရတော သေဒံ အပနေန္တော မဟာနသဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ကာကော ‘‘အယံ ဣဒါနိ ကာလော မံသံ ခါဒိတု’’န္တိ ဂန္တွာ ရသကရောဋိမတ္ထကေ နိသီဒိ။ ဘတ္တကာရကော ‘‘ကိရီ’’တိ သဒ္ဒံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော ကာကံ ဒိသွာ ပဝိသိတွာ တံ ဂဟေတွာ သကလသရီရလောမံ လုဉ္စိတွာ မတ္ထကေ စူဠံ ဌပေတွာ သိင်္ဂီဝေရမရိစာဒီနိ ပိသိတွာ တက္ကေန အာလောဠေတွာ ‘‘တွံ အမှာကံ သေဋ္ဌိနော မစ္ဆမံသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ကရောသီ’’တိ သကလသရီရမဿ မက္ခေတွာ ခိပိတွာ နီဠပစ္ဆိယံ ပါတေသိ၊ ဗလဝဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂေါစရဘူမိတော အာဂန္တွာ တံ နိတ္ထုနန္တံ ဒိသွာ ဒဝံ ကရောန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၀။

‘‘ကာယံ ဗလာကာ သိခိနီ၊ စောရီ လင်္ဃိပိတာမဟာ၊

ဩရံ ဗလာကေ အာဂစ္ဆ၊ စဏ္ဍော မေ ဝါယသော သခါ’’တိ။

တတ္ထ ကာယံ ဗလာကာ သိခိနီတိ တံ ကာကံ တဿ ဗဟလတက္ကေန မက္ခိတသရီရသေတဝဏ္ဏတ္တာ မတ္ထကေ စ သိခါယ ဌပိတတ္တာ ‘‘ကာ ဧသာ ဗလာကာ သိခိနီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော အာလပတိ။ စောရီတိ ကုလဿ အနနုညာယ ကုလဃရံ၊ ကာကဿ ဝါ အရုစိယာ ပစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ‘‘စောရီ’’တိ ဝဒတိ။ လင်္ဃိပိတာမဟာတိ လင်္ဃီ ဝုစ္စတိ အာကာသေ လင်္ဃနတော မေဃော၊ ဗလာကာ စ နာမ မေဃသဒ္ဒေန ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီတိ မေဃသဒ္ဒေါ ဗလာကာနံ ပိတာ၊ မေဃော ပိတာမဟော ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘လင်္ဃိပိတာမဟာ’’တိ။ ဩရံ ဗလာကေ အာဂစ္ဆာတိ၊ အမ္ဘော ဗလာကေ၊ ဣတော ဧဟိ။ စဏ္ဍော မေ ဝါ ယသော သခါတိ မယှံ သခါ ပစ္ဆိသာမိကော ဝါယသော စဏ္ဍော ဖရုသော ၊ သော အာဂတော တံ ဒိသွာ ကဏယသဒိသေန တုဏ္ဍေန ကောဋ္ဋေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေယျ၊ တသ္မာ ယာဝ ဝါယသော နာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ပစ္ဆိတော ဩတရိတွာ ဣတော ဧဟိ၊ သီဃံ ပလာယဿူတိ ဝဒတိ။

တံ သုတွာ ကာကော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘နာဟံ ဗလာကာ သိခိနီ၊ အဟံ လောလောသ္မိ ဝါယသော၊

အကတွာ ဝစနံ တုယှံ၊ ပဿ လူနောသ္မိ အာဂတော’’တိ။

တတ္ထ အာဂတောတိ တွံ ဣဒါနိ ဂေါစရဘူမိတော အာဂတော၊ မံ လူနံ ပဿာတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၂။

‘‘ပုနပါပဇ္ဇသီ သမ္မ၊ သီလဉှိ တဝ တာဒိသံ၊

န ဟိ မာနုသကာ ဘောဂါ၊ သုဘုဉ္ဇာ ဟောန္တိ ပက္ခိနာ’’တိ။

တတ္ထ ပုနပါပဇ္ဇသီ သမ္မာတိ သမ္မ ဝါယသ၊ ပုနပိ တွံ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပဋိလဘိဿသေဝ၊ နတ္ထိ တေ ဧတ္တကေန မောက္ခော။ ကိံကာရဏာ? သီလဉှိ တဝ တာဒိသံ ပါပကံ၊ ယသ္မာ တဝ အာစာရသီလံ တာဒိသံ ဒုက္ခာဓိဂမဿေဝ အနုရူပံ။ န ဟိ မာနုသကာတိ မနုဿာ နာမ မဟာပုညာ၊ တိရစ္ဆာနဂတာနံ တထာရူပံ ပုညံ နတ္ထိ၊ တသ္မာ မာနုသကာ ဘောဂါ တိရစ္ဆာနဂတေန ပက္ခိနာ န ဘုဉ္ဇီယန္တီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ မယာ ဧတ္ထ ဝသိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ အဂမာသိ။ ကာကောပိ နိတ္ထုနန္တော တတ္ထေဝ ကာလမကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ လောလဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ လောလကာကော လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပါရာဝတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

လောလဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၇၅] ၅။ ရုစိရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာယံဗလာကာ ရုစိရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ ပုရိမသဒိသာနေဝ ဂါထာပိ။

၇၃။

‘‘ကာယံ ဗလာကာ ရုစိရာ၊ ကာကနီဠသ္မိမစ္ဆတိ၊

စဏ္ဍော ကာကော သခါ မယှံ၊ ယဿ စေတံ ကုလာဝကံ။

၇၄။

‘‘နနု မံ သမ္မ ဇာနာသိ၊ ဒိဇ သာမာကဘောဇန၊

အကတွာ ဝစနံ တုယှံ၊ ပဿ လူနောသ္မိ အာဂတော။

၇၅။

‘‘ပုနပါပဇ္ဇသီ သမ္မ၊ သီလဉှိ တဝ တာဒိသံ၊

န ဟိ မာနုသကာ ဘောဂါ၊ သုဘုဉ္ဇာ ဟောန္တိ ပက္ခိနာ’’တိ။ –

ဂါထာ ဟိ ဧကန္တရိကာယေဝ။

တတ္ထ ‘‘ရုစိရာ’’တိ တက္ကမက္ခိတသရီရတာယ သေတဝဏ္ဏတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ရုစိရာ ပိယဒဿနာ၊ ပဏ္ဍရာတိ အတ္ထော။ ကာကနီဠသ္မိန္တိ ကာကကုလာဝကေ။ ‘‘ကာကနိဍ္ဎသ္မိ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဒိဇာတိ ကာကော ပါရေဝတံ အာလပတိ။ သာမာကဘောဇနာတိ တိဏဗီဇဘောဇန။ သာမာကဂ္ဂဟဏေန ဟေတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ တိဏဗီဇံ ဂဟိတံ။ ဣဓာပိ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န ဣဒါနိ သက္ကာ ဣတော ပဋ္ဌာယ မယာ ဧတ္ထ ဝသိတု’’န္တိ ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ လောလဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ လောလကာကော လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပါရာဝတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရုစိရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၇၆] ၆။ ကုရုဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဝ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဟံသဃာတကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဒွေ သဟာယကာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗဇိတွာ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ ယေဘုယျေန ဧကတော ဝိစရန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ အစိရဝတိံ ဂန္တွာ နှတွာ ဝါလုကပုလိနေ အာတပံ တပ္ပမာနာ သာရဏီယကထံ ကထေန္တာ အဋ္ဌံသု၊ တသ္မိံ ခဏေ ဒွေ ဟံသာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တိ။ အထေကော ဒဟရဘိက္ခု သက္ခရံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကဿ ဟံသပေါတကဿ အက္ခိံ ပဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ၊ ဣတရော ‘‘န သက္ခိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တိဋ္ဌတု ဣမသ္မိံ ပဿေ အက္ခိ၊ ပရပဿေ အက္ခိံ ပဟရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒမ္ပိ န သက္ခိဿသိယေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဥပဓာရေဟီ’’တိ တိယံသံ သက္ခရံ ဂဟေတွာ ဟံသဿ ပစ္ဆာဘာဂေ ခိပိ။ ဟံသော သက္ခရသဒ္ဒံ သုတွာ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေသိ၊ အထ နံ ဣတရော ဝဋ္ဋသက္ခရံ ဂဟေတွာ ပရပဿေ အက္ခိမှိ ပဟရိတွာ ဩရိမက္ခိနာ နိက္ခမာပေသိ။ ဟံသော ဝိရဝန္တော ပရိဝတ္တိတွာ တေသံ ပါဒမူလေယေဝ ပတိ။ တတ္ထ တတ္ထ ဌိတာ ဘိက္ခူ ဒိသွာ အာဂန္တွာ ‘‘အာဝုသော၊ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အနနုစ္ဆဝိကံ ဝေါ ကတံ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တေဟီ’’တိ ဝတွာ တေ အာဒါယ တထာဂတဿ ဒဿေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ၊ ကိရ တယာ ဘိက္ခု ပါဏာတိပါတော ကတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု၊ ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧဝမကာသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ အဂါရမဇ္ဈေ သံကိလိဋ္ဌဝါသံ ဝသမာနာ အပ္ပမတ္တကေသုပိ ဌာနေသု ကုက္ကုစ္စံ ကရိံသု၊ တွံ ပန ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကုက္ကုစ္စမတ္တမ္ပိ န အကာသိ၊ နနု နာမ ဘိက္ခုနာ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ သညတေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကုရုရဋ္ဌေ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ဓနဉ္စယေ ကောရဗျေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝိညုတံ ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတရာ ဩပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပိတော အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပတွာ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တော ကုရုဓမ္မေ ဝတ္တိတ္ထ။ ကုရုဓမ္မော နာမ ပဉ္စ သီလာနိ၊ တာနိ ဗောဓိသတ္တော ပရိသုဒ္ဓါနိ ကတွာ ရက္ခိ။ ယထာ စ ဗောဓိသတ္တော၊ ဧဝမဿ မာတာ အဂ္ဂမဟေသီ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဥပရာဇာ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော ရဇ္ဇုဂါဟကော အမစ္စော သာရထိ သေဋ္ဌိ ဒေါဏမာပကော မဟာမတ္တော ဒေါဝါရိကော နဂရသောဘိနီ ဝဏ္ဏဒါသီတိ ဧဝမေတေ။

‘‘ရာဇာ မာတာ မဟေသီ စ၊ ဥပရာဇာ ပုရောဟိတော၊

ရဇ္ဇုကော သာရထိ သေဋ္ဌိ၊ ဒေါဏော ဒေါဝါရိကော တထာ၊

ဂဏိကေကာဒသ ဇနာ၊ ကုရုဓမ္မေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။

ဣတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ ပရိသုဒ္ဓါနိ ကတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိံသု။ ရာဇာ စတူသု နဂရဒွါရေသု စ နဂရမဇ္ဈေ စ နိဝေသနဒွါရေ စာတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒါနံ အဒါသိ၊ တဿ ပန ဒါနဇ္ဈာသယတာ ဒါနာဘိရတတာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ အဇ္ဈောတ္ထရိ။ တသ္မိံ ကာလေ ကာလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကာလိင်္ဂရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ရဋ္ဌေ ဒေဝေါ န ဝဿိ၊ တသ္မိံ အဝဿန္တေ သကလရဋ္ဌေ ဆာတကံ ဇာတံ၊ အာဟာရဝိပတ္တိယာ စ မနုဿာနံ ရောဂေါ ဥဒပါဒိ၊ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိဘယံ ဆာတကဘယံ ရောဂဘယန္တိ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ မနုဿာ နိဂ္ဂဟဏာ ဒါရကေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရန္တိ။

သကလရဋ္ဌဝါသိနော ဧကတော ဟုတွာ ဒန္တပုရံ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဥက္ကုဋ္ဌိမကံသု။ ရာဇာ ဝါတပါနံ နိဿာယ ဌိတော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ ဧတေ ဝိရဝန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ ၊ သကလရဋ္ဌေ တီဏိ ဘယာနိ ဥပ္ပန္နာနိ၊ ဒေဝေါ န ဝဿတိ၊ သဿာနိ န ဝိပန္နာနိ၊ ဆာတကံ ဇာတံ။ မနုဿာ ဒုဗ္ဘောဇနာ ရောဂါဘိဘူတာ နိဂ္ဂဟဏာ ပုတ္တေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ၊ ဒေဝံ ဝဿာပေဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ပေါရာဏကရာဇာနော ဒေဝေ အဝဿန္တေ ကိံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ပေါရာဏကရာဇာနော၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဒါနံ ဒတွာ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ သမာဒိန္နသီလာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ဒဗ္ဗသန္ထရေ သတ္တာဟံ နိပဇ္ဇန္တိ၊ တဒါ ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာ အကာသိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဒေဝေါ န ဝဿိ။

ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အကာသိံ၊ ဒေဝေါ န ဝဿတိ၊ ကိန္တိ ကရောမာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣန္ဒပတ္ထနဂရေ ဓနဉ္စယဿ ကောရဗျရညော အဉ္ဇနဝဏ္ဏော နာမ မင်္ဂလဟတ္ထီ အတ္ထိ၊ တံ အာနေဿာမ၊ ဧဝံ သန္တေ ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ။ ‘‘သော ရာဇာ ဗလဝါဟနသမ္ပန္နော ဒုပ္ပသဟော၊ ကထမဿ ဟတ္ထိံ အာနေဿာမာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ တေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒါနဇ္ဈာသယော ရာဇာ ဒါနာဘိရတော ယာစိတော သမာနော အလင်္ကတသီသမ္ပိ ဆိန္ဒိတွာ ပသာဒသမ္ပန္နာနိ အက္ခီနိပိ ဥပ္ပာဋေတွာ သကလရဇ္ဇမ္ပိ နိယျာဒေတွာ ဒဒေယျ၊ ဟတ္ထိမှိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ အဝဿံ ယာစိတော ဒဿတီ’’တိ။ ‘‘ကေ ပန တံ ယာစိတုံ သမတ္ထာ’’တိ? ‘‘ဗြာဟ္မဏာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏဂါမတော အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ဟတ္ထိံ ယာစနတ္ထာယ ပေသေသိ။ တေ ပရိဗ္ဗယံ အာဒါယ အဒ္ဓိကဝေသံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေန တုရိတဂမနံ ဂန္တွာ ကတိပါဟံ နဂရဒွါရေ ဒါနသာလာသု ဘုဉ္ဇိတွာ သရီရံ သန္တပ္ပေတွာ ‘‘ကဒါ ရာဇာ ဒါနဂ္ဂံ အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ မနုဿာ ‘‘ပက္ခဿ တယော ဒိဝသေ စာတုဒ္ဒသေ ပန္နရသေ အဋ္ဌမိယဉ္စ အာဂစ္ဆတိ၊ သွေ ပန ပုဏ္ဏမီ၊ တသ္မာ သွေ အာဂစ္ဆိဿတီ’’တိ ဝဒိံသု။

ဗြာဟ္မဏာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေ အဋ္ဌံသု။ ဗောဓိသတ္တော ပါတောဝ နှတွာ ဂတ္တာနုလိတ္တော သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပါစီနဒွါရေန ဒါနသာလံ ဂန္တွာ ဩတရိတွာ သတ္တဋ္ဌဇနာနံ သဟတ္ထာ ဘတ္တံ ဒတွာ ‘‘ဣမိနာဝ နီဟာရေန ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရံ အဂမာသိ။ ဗြာဟ္မဏာ ပါစီနဒွါရေ အာရက္ခဿ ဗလဝတာယ ဩကာသံ အလဘိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရမေဝ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဩလောကယမာနာ ဒွါရတော နာတိဒူရေ ဥန္နတဋ္ဌာနေ ဌိတာ သမ္ပတ္တံ ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဇယတု ဘဝံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဇယာပေသုံ။ ရာဇာ ဝဇိရင်္ကုသေန ဝါရဏံ နိဝတ္တေတွာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘော ဗြာဟ္မဏာ၊ ကိံ ဣစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏံ ဝဏ္ဏေန္တာ ပဌမံ ဂါထမာဟံသု –

၇၆။

‘‘တဝ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ၊ ဝိဒိတွာန ဇနာဓိပ၊

ဝဏ္ဏံ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေန၊ ကာလိင်္ဂသ္မိံ နိမိမှသေ’’တိ။

တတ္ထ သဒ္ဓန္တိ ကမ္မဖလာနံ သဒ္ဒဟနဝသေန ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓံ။ သီလန္တိ သံဝရသီလံ အဝီတိက္ကမသီလံ။ ဝဏ္ဏန္တိ တဒါ တသ္မိံ ဒေသေ သုဝဏ္ဏံ ဝုစ္စတိ၊ ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ။ ဣမိနာ ပန ပဒေန သဗ္ဗမ္ပိ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဓနဓညံ သင်္ဂဟိတံ။ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေနာတိ အဉ္ဇနပုဉ္ဇသမာနဝဏ္ဏေန ဣမိနာ တဝ နာဂေန၊ ကာလိင်္ဂသ္မိန္တိ ကာလိင်္ဂရညော သန္တိကေ။ နိမိမှသေတိ ဝိနိမယဝသေန ဂဏှိမှ၊ ပရိဘောဂဝသေန ဝါ ဥဒရေ ပက္ခိပိမှာတိ အတ္ထော။ သေတိ နိပါတမတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မယဉှိ၊ ဇနာဓိပ၊ တဝ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ ဝိဒိတွာန ‘‘အဒ္ဓါ နော ဧဝံ သဒ္ဓါသီလသမ္ပန္နော ရာဇာ ယာစိတော အဉ္ဇနဝဏ္ဏံ နာဂံ ဒဿတီ’’တိ ဣမိနာ အတ္တနော သန္တကေန ဝိယ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေန ကာလိင်္ဂရညော သန္တိကေ နာဂံ ဝေါ အာဟရိဿာမာတိ ဝတွာ ဗဟုဓနဓညံ နိမိမှသေ ပရိဝတ္တယိမှ စေဝ ဥဒရေ စ ပက္ခိပိမှ။ ဧဝံ တံ မယံ ဓာရယမာနာ ဣဓာဂတာ။ တတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ဒေဝေါ ဇာနာတူတိ။

အပရော နယော – တဝ သဒ္ဓဉ္စ သီလဂုဏသင်္ခါတံ ဝဏ္ဏဉ္စ သုတွာ ‘‘ဥဠာရဂုဏော ရာဇာ ဇီဝိတမ္ပိ ယာစိတော ဒဒေယျ၊ ပဂေဝ တိရစ္ဆာနဂတံ နာဂ’’န္တိ ဧဝံ ကာလိင်္ဂဿ သန္တိကေ ဣမိနာ အဉ္ဇနဝဏ္ဏေန တဝ ဝဏ္ဏံ နိမိမှသေ နိမိမှ တုလယိမှ၊ တေနမှာ ဣဓာဂတာတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သစေ၊ ဝေါ ဗြာဟ္မဏာ၊ ဣမံ နာဂံ ပရိဝတ္တေတွာ ဓနံ ခါဒိတံ သုခါဒိတံ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ ယထာလင်္ကတမေဝ ဝေါ နာဂံ ဒဿာမီ’’တိ သမဿာသေတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၇၇။

‘‘အန္နဘစ္စာ စဘစ္စာ စ၊ ယောဓ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆတိ၊

သဗ္ဗေ တေ အပ္ပဋိက္ခိပ္ပာ၊ ပုဗ္ဗာစရိယဝစော ဣဒံ။

၇၈။

‘‘ဒဒါမိ ဝေါ ဗြာဟ္မဏာ နာဂမေတံ၊ ရာဇာရဟံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ယသဿိနံ၊

အလင်္ကတံ ဟေမဇာလာဘိဆန္နံ၊ သသာရထိံ ဂစ္ဆထ ယေနကာမ’’န္တိ။

တတ္ထ အန္နဘစ္စာ စဘစ္စာ စာတိ ပုရိသံ ဥပနိဿာယ ဇီဝမာနာ ယာဂုဘတ္တာဒိနာ အန္နေန ဘရိတဗ္ဗာတိ အန္နဘစ္စာ၊ ဣတရေ တထာ အဘရိတဗ္ဗတ္တာ အဘစ္စာ။ သန္ဓိဝသေန ပနေတ္ထ အကာရလောပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္တာဝတာ အတ္တာနံ ဥပနိဿာယ စ အနုပနိဿာယ စ ဇီဝမာနဝသေန သဗ္ဗေပိ သတ္တာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ ယောဓ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆတီတိ တေသု သတ္တေသု ဣဓ ဇီဝလောကေ ယော သတ္တော ယံ ပုရိသံ ကာယစိဒေဝ ပစ္စာသီသနာယ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗေ တေ အပ္ပဋိက္ခိပ္ပာတိ တထာ ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တာ သစေပိ ဗဟူ ဟောန္တိ၊ တထာပိ တေန ပုရိသေန သဗ္ဗေ တေ အပ္ပဋိက္ခိပ္ပာ၊ ‘‘အပေထ၊ န ဝေါ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ န ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗာစရိယဝစော ဣဒန္တိ ပုဗ္ဗာစရိယာ ဝုစ္စန္တိ မာတာပိတရော၊ ဣဒံ တေသံ ဝစနံ။ ဧဝမဟံ မာတာပိတူဟိ သိက္ခာပိတောတိ ဒီပေတိ။

ဒဒါမိ ဝေါ ဗြာဟ္မဏာ နာဂမေတန္တိ ယသ္မာ ဣဒံ အမှာကံ ပုဗ္ဗာစရိယဝစော၊ တသ္မာဟံ ဗြာဟ္မဏာ တုမှာကံ ဣမံ နာဂံ ဒဒါမိ။ ရာဇာရဟန္တိ ရညော အနုစ္ဆဝိကံ။ ရာဇဘောဂ္ဂန္တိ ရာဇပရိဘောဂံ။ ယသဿိနန္တိ ပရိဝါရသမ္ပန္နံ၊ တံ ကိရ ဟတ္ထိံ နိဿာယ ဟတ္ထိဂေါပကဟတ္ထိဝေဇ္ဇာဒီနိ ပဉ္စ ကုလသတာနိ ဇီဝန္တိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိညေဝ ဝေါ ဒဒါမီတိ အတ္ထော။ အလင်္ကတန္တိ နာနာဝိဓေဟိ ဟတ္ထိအလင်္ကာရေဟိ အလင်္ကတံ။ ဟေမဇာလာဘိဆန္နန္တိ သုဝဏ္ဏဇာလေန အဘိစ္ဆန္နံ။ သသာရထိန္တိ ယော ပနဿ သာရထိ ဟတ္ထိဂေါပကော အာစရိယော၊ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ဒဒါမိ၊ တသ္မာ သသာရထိ ဟုတွာ တုမှေ သပရိဝါရံ ဣမံ နာဂံ ဂဟေတွာ ယေနကာမံ ဂစ္ဆထာတိ။

ဧဝံ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတောဝ မဟာသတ္တော ဝါစာယ ဒတွာ ပုန ဟတ္ထိက္ခန္ဓာ ဩရုယှ ‘‘သစေ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ အလင်္ကရိတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော ဥပဓာရေတွာ အနလင်္ကတဋ္ဌာနံ အဒိသွာ တဿ သောဏ္ဍံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဟတ္ထေသု ဌပေတွာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရေန ပုပ္ဖဂန္ဓဝါသိတံ ဥဒကံ ပါတေတွာ အဒါသိ။ ဗြာဟ္မဏာ သပရိဝါရံ နာဂံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နာ ဒန္တပုရံ ဂန္တွာ ဟတ္ထိံ ရညော အဒံသု၊ ဟတ္ထိမှိ အာဂတေပိ ဒေဝေါ န ဝဿတေဝ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဥတ္တရိံ ပုစ္ဆန္တော ‘‘ဓနဉ္စယကောရဗျရာဇာ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခတိ၊ တေနဿ ရဋ္ဌေ အနွဍ္ဎမာသံ အနုဒသာဟံ ဒေဝေါ ဝဿတိ၊ ရညော ဂုဏာနုဘာဝေါ စေသ၊ ဣမဿ ပန တိရစ္ဆာနဂတဿ ဂုဏာ ဟောန္တာပိ ကိတ္တကာ ဘဝေယျု’’န္တိ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ယထာလင်္ကတမေဝ သပရိဝါရံ ဟတ္ထိံ ပတိနေတွာ ရညော ဒတွာ ယံ သော ကုရုဓမ္မံ ရက္ခတိ၊ တံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတွာ အာနေထာ’’တိ ဗြာဟ္မဏေ စ အမစ္စေ စ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ရညော ဟတ္ထိံ နိယျာဒေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဣမသ္မိံ ဟတ္ထိမှိ ဂတေပိ အမှာကံ ရဋ္ဌေ ဒေဝေါ န ဝဿတိ၊ တုမှေ ကိရ ကုရုဓမ္မံ နာမ ရက္ခထ၊ အမှာကမ္ပိ ရာဇာ တံ ရက္ခိတုကာမော ဣမသ္မိံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတွာ အာနေထာ’’တိ ပေသေသိ။ ‘‘ဒေထ နော ကုရုဓမ္မ’’န္တိ။ ‘‘တာတာ၊ သစ္စာဟံ ဧတံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ ဣဒါနိ ပန မေ တတ္ထ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ န မေ သော ကုရုဓမ္မော စိတ္တံ အာရာဓေတိ၊ တသ္မာ တုမှာကံ ဒါတုံ န သက္ကာ’’တိ။

ကသ္မာ ပန တံ သီလံ ရာဇာနံ န အာရာဓေတီတိ? တဒါ ကိရ ရာဇူနံ တတိယေ တတိယေ သံဝစ္ဆရေ ကတ္တိကမာသေ ပဝတ္တော ဆဏော နာမ ဟောတိ၊ တံ ဆဏံ ကီဠန္တာ ရာဇာနော သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဒေဝဝေသံ ဂဟေတွာ စိတ္တရာဇဿ နာမ ယက္ခဿ သန္တိကေ ဌတွာ စတုဒ္ဒိသာ ပုပ္ဖပဋိမဏ္ဍိတေ စိတ္တသရေ ခိပန္တိ။ အယမ္ပိ ရာဇာ တံ ခဏံ ကီဠန္တော ဧကိဿာ တဠာကပါဠိယာ စိတ္တရာဇဿ ယက္ခဿ သန္တိကေ ဌတွာ စတုဒ္ဒိသာ စိတ္တသရေ ခိပိတွာ တေသု သေသဒိသာဂတေ တယော သရေ ဒိသွာ ဥဒကပိဋ္ဌေ ခိတ္တသရံ န အဒ္ဒသ။ ရညော ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ မယာ ခိတ္တော သရော မစ္ဆသရီရေ ပတိတော’’တိ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ ပါဏာတိပါတကမ္မေန သီလဘေဒံ အာရဗ္ဘ၊ တသ္မာ သီလံ န အာရာဓေတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘တာတာ၊ မယှံ ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ မာတာ ပန မေ သုရက္ခိတံ ရက္ခတိ၊ တဿာ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ ‘ပါဏံ ဝဓိဿာမီ’တိ စေတနာ နတ္ထိ၊ တံ ဝိနာ ပါဏာတိပါတော နာမ န ဟောတိ၊ ဒေထ နော အတ္တနာ ရက္ခိတံ ကုရုဓမ္မ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ လိခထာ’’တိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေသိ – ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော၊ အဒိန္နံ နာဒါတဗ္ဗံ ၊ ကာမေသု မိစ္ဆာ န စရိတဗ္ဗံ၊ မုသာ န ဘဏိတဗ္ဗံ ၊ မဇ္ဇံ န ပါတဗ္ဗ’’န္တိ လိခါပေတွာ စ ပန ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ မာတု မေ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။

ဒူတာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ တဿာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝိ၊ တုမှေ ကိရ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခထ၊ တံ နော ဒေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ‘‘တာတာ၊ သစ္စာဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ ဣဒါနိ ပန မေ တတ္ထ ကုက္ကုစ္စံ ဥပ္ပန္နံ၊ န မေ သော ကုရုဓမ္မော အာရာဓေတိ တေန ဝေါ ဒါတုံ န သက္ကာ’’တိ။ တဿာ ကိရ ဒွေ ပုတ္တာ ဇေဋ္ဌော ရာဇာ၊ ကနိဋ္ဌော ဥပရာဇာ။ အထေကော ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ သဟဿဂ္ဃနကံ ကဉ္စနမာလံ ပေသေသိ။ သော ‘‘မာတရံ ပူဇေဿာမီ’’တိ တံ သဗ္ဗံ မာတု ပေသေသိ။ သာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ နေဝ စန္ဒနံ ဝိလိမ္ပာမိ၊ န မာလံ ဓာရေမိ၊ သုဏိသာနံ ဒဿာမီ’’တိ။ အထဿာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဇေဋ္ဌသုဏိသာ မေ ဣဿရာ၊ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တဿာ သုဝဏ္ဏမာလံ ဒဿာမိ။ ကနိဋ္ဌသုဏိသာ ပန ဒုဂ္ဂတာ၊ တဿာ စန္ဒနသာရံ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ရညော ဒေဝိယာ သုဝဏ္ဏမာလံ ဒတွာ ဥပရာဇဘရိယာယ စန္ဒနသာရံ အဒါသိ၊ ဒတွာ စ ပနဿာ ‘‘အဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ ဧတာသံ ဒုဂ္ဂတာဒုဂ္ဂတဘာဝေါ မယှံ အပ္ပမာဏံ၊ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မမေဝ ပန ကာတုံ မယှံ အနုရူပံ၊ ကစ္စိ နု ခေါ မေ တဿ အကတတ္တာ သီလံ ဘိန္န’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘အတ္တနော သန္တကံ နာမ ယထာရုစိယာ ဒီယတိ၊ တုမှေ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကုရုမာနာ ကိံ အညံ ပါပံ ကရိဿထ၊ သီလံ နာမ ဧဝရူပေန န ဘိဇ္ဇတိ၊ ဒေထ နော ကုရုဓမ္မ’’န္တိ ဝတွာ တဿာပိ သန္တိကေ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘တာတာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ သုဏိသာ ပန မေ သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿာ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန အဂ္ဂမဟေသိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုရိမနယေနေဝ ကုရုဓမ္မံ ယာစိံသု။ သာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ မံ သီလံ နာရာဓေတိ၊ တေန ဝေါ ဒါတုံ န သက္ကာ’’တိ အာဟ။ သာ ကိရ ဧကဒိဝသံ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတာ ရညော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တဿ ပစ္ဆတော ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နံ ဥပရာဇံ ဒိသွာ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘သစာဟံ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကရေယျံ၊ ဘာတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော မံ ဧသ သင်္ဂဏှေယျာ’’တိ စိန္တေသိ။ အထဿာ ‘‘အဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခမာနာ သသာမိကာ ဟုတွာ ကိလေသဝသေန အညံ ပုရိသံ ဩလောကေသိံ၊ သီလေန မေ ဘိန္နေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘အတိစာရော နာမ အယျေ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန န ဟောတိ၊ တုမှေ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကုရုမာနာ ဝီတိက္ကမံ ကိံကရိဿထ၊ န ဧတ္တကေန သီလံ ဘိဇ္ဇတိ၊ ဒေထ နော ကုရုဓမ္မ’’န္တိ ဝတွာ တဿာပိ သန္တိကေ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘တာတာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ဥပရာဇာ ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန ဥပရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုရိမနယေနေဝ ကုရုဓမ္မံ ယာစိံသု။ သော ပန သာယံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ရထေနေဝ ရာဇင်္ဂဏံ ပတွာ သစေ ရညော သန္တိကေ ဘုဉ္ဇိတွာ တတ္ထေဝ သယိတုကာမော ဟောတိ၊ ရသ္မိယော စ ပတောဒဉ္စ အန္တောဓုရေ ဆဍ္ဍေတိ။ တာယ သညာယ ဇနော ပက္ကမိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ဂန္တွာ တဿ နိက္ခမနံ ဩလောကေန္တောဝ တိဋ္ဌတိ။ သာရထိပိ ရထံ ဂေါပယိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ တံ အာဒါယ ရာဇဒွါရေ တိဋ္ဌတိ။ သစေ တင်္ခဏညေဝ နိက္ခန္တုကာမော ဟောတိ၊ ရသ္မိယော စ ပတောဒဉ္စ အန္တောရထေယေဝ ဌပေတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ မဟာဇနော တာယ သညာယ ‘‘ဣဒါနေဝ နိက္ခမိဿတီ’’တိ ရာဇဒွါရေယေဝ တိဋ္ဌတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဧဝံ ကတွာ ရာဇနိဝေသနံ ပါဝိသိ၊ ပဝိဋ္ဌမတ္တဿယေဝဿ ဒေဝေါ ပါဝဿိ။ ရာဇာ ‘‘ဒေဝေါ ဝဿတီ’’တိ တဿ နိက္ခန္တုံ နာဒါသိ၊ သော တတ္ထေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ သယိ။ မဟာဇနော ‘‘ဣဒါနိ နိက္ခမိဿတီ’’တိ သဗ္ဗရတ္တိံ တေမေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဥပရာဇာ ဒုတိယဒိဝသေ နိက္ခမိတွာ တေမေတွာ ဌိတံ မဟာဇနံ ဒိသွာ ‘‘အဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခန္တော ဧတ္တကံ ဇနံ ကိလမေသိံ၊ သီလေန မေ ဘိန္နေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ၊ တေန တေသံ ဒူတာနံ ‘‘သစ္စာဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ ဣဒါနိ ပန မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ ဝတွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘တုမှာကံ၊ ဒေဝ၊ ‘ဧတေ ကိလမန္တူ’တိ စိတ္တံ နတ္ထိ၊ အစေတနကံ ကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာနံ ကထံ တုမှာကံ ဝီတိက္ကမော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ပုရောဟိတော ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန ပုရောဟိတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သောပိ ဧကဒိဝသံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဧကေန ရညာ တဿ ရညော ပေသိတံ တရုဏရဝိဝဏ္ဏံ ရထံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒိသွာ ‘‘ကဿာယံ ရထော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ရညော အာဘတော’’တိ သုတွာ ‘‘အဟံ မဟလ္လကော၊ သစေ မေ ရာဇာ ဣမံ ရထံ ဒဒေယျ၊ သုခံ ဣမံ အာရုယှ ဝိစရေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂတော။ တဿ ဇယာပေတွာ ဌိတကာလေ ရညော ရထံ ဒဿေသုံ။ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘အတိ ဝိယ သုန္ဒရော အယံ ရထော၊ အာစရိယဿ နံ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ ပုရောဟိတော န ဣစ္ဆိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနောပိ န ဣစ္ဆိယေဝ။ ကိံကာရဏာ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဟံ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခန္တောဝ ပရသန္တကေ လောဘံ အကာသိံ၊ ဘိန္နေန မေ သီလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘တာတာ၊ ကုရုဓမ္မေ မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ န မံ သော ဓမ္မော အာရာဓေတိ၊ တသ္မာ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘အယျ၊ လောဘုပ္ပာဒမတ္တေန န သီလံ ဘိဇ္ဇတိ၊ တုမှေ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာ ကိံ ဝီတိက္ကမံ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ရဇ္ဇုဂါဟကော အမစ္စော ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သောပိ ဧကဒိဝသံ ဇနပဒေ ခေတ္တံ မိနန္တော ရဇ္ဇုံ ဒဏ္ဍကေ ဗန္ဓိတွာ ဧကံ ကောဋိံ ခေတ္တသာမိကေန ဂဏှာပေတွာ ဧကံ အတ္တနာ အဂ္ဂဟေသိ၊ တေန ဂဟိတရဇ္ဇုကောဋိယာ ဗဒ္ဓဒဏ္ဍကော ဧကဿ ကက္ကဋကဿ ဗိလမဇ္ဈံ ပါပုဏိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဒဏ္ဍကံ ဗိလေ ဩတာရေဿာမိ၊ အန္တောဗိလေ ကက္ကဋကော နဿိဿတိ။ သစေ ပန ပရတော ကရိဿာမိ၊ ရညော သန္တကံ နဿိဿတိ။ သစေ ဩရတော ကရိဿာမိ၊ ကုဋုမ္ဗိကဿ သန္တကံ နဿိဿတိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဗိလေ ကက္ကဋကေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သစေ ဘဝေယျ၊ ပညာယေယျ၊ ဧတ္ထေဝ နံ ဩတာရေဿာမီ’’တိ ဗိလေ ဒဏ္ဍကံ ဩတာရေသိ၊ ကက္ကဋကော ‘‘ကိရီ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဒဏ္ဍကော ကက္ကဋကပိဋ္ဌေ ဩတိဏ္ဏော ဘဝိဿတိ၊ ကက္ကဋကော မတော ဘဝိဿတိ၊ အဟဉ္စ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ တေန မေ သီလေန ဘိန္နေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ကာရဏေန ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘တုမှာကံ ‘ကက္ကဋကော မရတူ’တိ စိတ္တံ နတ္ထိ၊ အစေတနကံ ကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ တုမှေ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာ ကိံ ဝီတိက္ကမံ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ သာရထိ ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇာနံ ရထေန ဥယျာနံ နေသိ။ ရာဇာ တတ္ထ ဒိဝါ ကီဠိတွာ သာယံ နိက္ခမိတွာ ရထံ အဘိရုဟိ၊ တဿ နဂရံ အသမ္ပတ္တဿေဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ မေဃော ဥဋ္ဌဟိ။ သာရထိ ရညော တေမနဘယေန သိန္ဓဝါနံ ပတောဒသညမဒါသိ။ သိန္ဓဝါ ဇဝေန ပက္ခန္ဒိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ စ ပန တေ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တာပိ တတော အာဂစ္ဆန္တာပိ တံ ဌာနံ ပတွာ ဇဝေန ဂစ္ဆန္တိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ကိံ ကာရဏာ? တေသံ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပရိဿယေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန နော သာရထိ တဒါ ပတောဒသညံ အဒါသီ’’တိ။ သာရထိဿပိ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရညော တေမနေ ဝါ အတေမနေ ဝါ မယှံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အဟံ ပန အဋ္ဌာနေ သုသိက္ခိတသိန္ဓဝါနံ ပတောဒသညံ အဒါသိံ၊ တေန ဣမေ ဣဒါနိ အပရာပရံ ဇဝန္တာ ကိလမန္တိ၊ အဟဉ္စ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ တေန မေ ဘိန္နေန သီလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ ကာရဏေန ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘တုမှာကံ ‘သိန္ဓဝါ ကိလမန္တူ’တိ စိတ္တံ နတ္ထိ၊ အစေတနကံ ကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ ဧတ္တကေနပိ စ တုမှေ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာ ကိံ ဝီတိက္ကမံ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ သေဋ္ဌိ ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သောပိ ဧကဒိဝသံ ဂဗ္ဘတော နိက္ခန္တသာလိသီသံ အတ္တနော သာလိခေတ္တံ ဂန္တွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ နိဝတ္တမာနော ‘‘ဝီဟိမာလံ ဗန္ဓာပေဿာမီ’’တိ ဧကံ သာလိသီသမုဋ္ဌိံ ဂါဟာပေတွာ ထူဏာယ ဗန္ဓာပေသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမမှာ ကေဒါရာ မယာ ရညော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော၊ အဒိန္နဘာဂတောယေဝ မေ ကေဒါရတော သာလိသီသမုဋ္ဌိ ဂါဟာပိတော၊ အဟဉ္စ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ တေန မေ ဘိန္နေန သီလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ကာရဏေန ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘တုမှာကံ ထေယျစိတ္တံ နတ္ထိ၊ တေန ဝိနာ အဒိန္နာဒါနံ နာမ ပညာပေတုံ န သက္ကာ၊ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာ တုမှေ ပရသန္တကံ နာမ ကိံ ဂဏှိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ဒေါဏမာပကော ပန မဟာမတ္တော သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သော ကိရ ဧကဒိဝသံ ကောဋ္ဌာဂါရဒွါရေ နိသီဒိတွာ ရာဇဘာဂေ ဝီဟိံ မိနာပေန္တော အမိတဝီဟိရာသိတော ဝီဟိံ ဂဟေတွာ လက္ခံ ဌပေသိ၊ တသ္မိံ ခဏေ ဒေဝေါ ပါဝဿိ။ မဟာမတ္တော လက္ခာနိ ဂဏေတွာ ‘‘မိတဝီဟီ ဧတ္တကာ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ဝတွာ လက္ခဝီဟိံ သံကဍ္ဎိတွာ မိတရာသိမှိ ပက္ခိပိတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ မယာ လက္ခဝီဟီ မိတဝီဟိရာသိမှိ ပက္ခိတ္တာ၊ ဥဒါဟု အမိတရာသိမှီ’’တိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မေ မိတဝီဟိရာသိမှိ ပက္ခိတ္တာ အကာရဏေနေဝ ရညော သန္တကံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ဂဟပတိကာနံ သန္တကံ နာသိတံ၊ အဟဉ္စ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ တေန မေ ဘိန္နေန သီလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ကာရဏေန ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘တုမှာကံ ထေယျစိတ္တံ နတ္ထိ၊ တေန ဝိနာ အဒိန္နာဒါနံ နာမ ပညာပေတုံ န သက္ကာ၊ ဧတ္တကေနပိ ကုက္ကုစ္စံ ကရောန္တာ ကိံ တုမှေ ပရဿ သန္တကံ ဂဏှိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ဒေါဝါရိကော ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သောပိ ဧကဒိဝသံ နဂရဒွါရံ ပိဓာနဝေလာယ တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒမနုဿာဝေသိ။ အထေကော ဒလိဒ္ဒမနုဿော အတ္တနော ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ဒါရုပဏ္ဏတ္ထာယ အရညံ ဂန္တွာ နိဝတ္တန္တော တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘဂိနိံ အာဒါယ ဝေဂေန ဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ အထ နံ ဒေါဝါရိကော ‘‘တွံ နဂရေ ရညော အတ္ထိဘာဝံ ကိံ န ဇာနာသိ၊ ‘သကလဿေဝ ဣမဿ နဂရဿ ဒွါရံ ပိဓီယတီ’တိ န ဇာနာသိ၊ အတ္တနော မာတုဂါမံ ဂဟေတွာ အရညေ ကာမရတိကီဠံ ကီဠန္တော ဒိဝသံ ဝိစရသီ’’တိ အာဟ။ အထဿ ဣတရေန ‘‘န မေ၊ သာမိ၊ ဘရိယာ၊ ဘဂိနီ မေ ဧသာ’’တိ ဝုတ္တေ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာရဏံ ဝတ မေ ကတံ ဘဂိနိံ ဘရိယာတိ ကထေန္တေန၊ အဟဉ္စ ကုရုဓမ္မံ ရက္ခာမိ၊ တေန မေ ဘိန္နေန သီလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ မေ ကာရဏေန ကုရုဓမ္မေ ကုက္ကုစ္စံ အတ္ထိ၊ တေန ဝေါ န သက္ကာ ဒါတု’’န္တိ အာဟ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘ဧတံ တုမှေဟိ တထာသညာယ ကထိတံ၊ ဧတ္ထ ဝေါ သီလဘေဒေါ နတ္ထိ၊ ဧတ္တကေနပိ စ တုမှေ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ ကုရုဓမ္မေ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒံ နာမ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ ဝတွာ တဿပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

‘‘ဧဝံ သန္တေပိ နေဝ မံ အာရာဓေတိ၊ ဝဏ္ဏဒါသီ ပန သုဋ္ဌု ရက္ခတိ၊ တဿ သန္တိကေ ဂဏှထာ’’တိ ဝုတ္တာ စ ပန တမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိံသု။ သာ ပုရိမနယေနေဝ ပဋိက္ခိပိ။ ကိံကာရဏာ ? သက္ကော ကိရ ဒေဝါနမိန္ဒော ‘‘တဿာ သီလံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ မာဏဝကဝဏ္ဏေန အာဂန္တွာ ‘‘အဟံ အာဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သဟဿံ ဒတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂန္တွာ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ နာဂစ္ဆိ။ သာ အတ္တနော သီလဘေဒဘယေန တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အညဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထတော တမ္ဗူလမတ္တမ္ပိ န ဂဏှိ၊ သာ အနုက္ကမေန ဒုဂ္ဂတာ ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ သဟဿံ ဒတွာ ဂတပုရိသဿ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အနာဂစ္ဆန္တဿ ဒုဂ္ဂတာ ဇာတာ၊ ဇီဝိတဝုတ္တိံ ဃဋေတုံ န သက္ကောမိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ မယာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမတ္တာနံ အာရောစေတွာ ပရိဗ္ဗယံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ ဝိနိစ္ဆယံ ဂန္တွာ ‘‘သာမိ၊ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ ဂတပုရိသဿ မေ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ၊ မတဘာဝမ္ပိဿ န ဇာနာမိ၊ ဇီဝိတံ ဃဋေတုံ န သက္ကောမိ၊ ကိံ ကရောမိ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ အနာဂစ္ဆန္တေ ကိံ ကရိဿသိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပရိဗ္ဗယံ ဂဏှာတိ။ တဿာ လဒ္ဓဝိနိစ္ဆယာယ ဝိနိစ္ဆယတော နိက္ခမမာနာယ ဧဝ ဧကော ပုရိသော သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဥပနာမေသိ။

တဿ ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထံ ပသာရဏကာလေ သက္ကော အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ သာ ဒိသွာဝ ‘‘မယှံ သံဝစ္ဆရတ္တယမတ္ထကေ သဟဿဒါယကော ပုရိသော အာဂတော၊ တာတ၊ နတ္ထိ မေ တဝ ကဟာပဏေဟိ အတ္ထော’’တိ ဟတ္ထံ သမိဉ္ဇေသိ။ သက္ကော အတ္တနော သရီရညေဝ အဘိနိမ္မိနိတွာ တရုဏသူရိယော ဝိယ ဇလန္တော အာကာသေ အဋ္ဌာသိ၊ သကလနဂရံ သန္နိပတိ။ သက္ကော မဟာဇနမဇ္ဈေ ‘‘အဟံ ဧတိဿာ ဝီမံသနဝသေန သံဝစ္ဆရတ္တယမတ္ထကေ သဟဿံ အဒါသိံ၊ သီလံ ရက္ခန္တာ နာမ ဧဝရူပါ ဟုတွာ ရက္ခထာ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ တဿာ နိဝေသနံ သတ္တရတနေဟိ ပူရေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီ’’တိ တံ အနုသာသိတွာ ဒေဝလောကမေဝ အဂမာသိ။ ဣမိနာ ကာရဏေန သာ ‘‘အဟံ ဂဟိတဘတိံ အဇီရာပေတွာဝ အညေန ဒီယမာနာယ ဘတိယာ ဟတ္ထံ ပသာရေသိံ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန မံ သီလံ နာရာဓေတိ၊ တေန ဝေါ ဒါတုံ န သက္ကာ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ အထ နံ ဒူတာ ‘‘ဟတ္ထပ္ပသာရဏမတ္တေန သီလဘေဒေါ နတ္ထိ၊ သီလံ နာမ ဧတံ ပရမဝိသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ တဿာပိ သန္တိကေ သီလံ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိံသု။

ဣတိ ဣမေသံ ဧကာဒသန္နံ ဇနာနံ ရက္ခဏသီလံ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတွာ ဒန္တပုရံ ဂန္တွာ ကာလိင်္ဂရညော သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ ဒတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ တသ္မိံ ကုရုဓမ္မေ ဝတ္တမာနော ပဉ္စ သီလာနိ ပူရေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သကလကာလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒေဝေါ ဝဿိ၊ တီဏိ ဘယာနိ ဝူပသန္တာနိ၊ ရဋ္ဌံ ခေမံ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ယာဝဇီဝံ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ သပရိဝါရော သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။ ‘‘သစ္စပရိယောသာနေ ကေစိ သောတာပန္နာ အဟေသုံ၊ ကေစိ သကဒါဂါမိနော၊ ကေစိ အနာဂါမိနော၊ ကေစိ အရဟန္တော’’တိ။ ဇာတကသမောဓာနေ ပန –

‘‘ဂဏိကာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ ပုဏ္ဏော ဒေါဝါရိကော တဒါ၊

ရဇ္ဇုဂါဟော ကစ္စာယနော၊ မောဂ္ဂလ္လာနော ဒေါဏမာပကော။

‘‘သာရိပုတ္တော တဒါ သေဋ္ဌိ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ သာရထိ၊

ဗြာဟ္မဏော ကဿပေါ ထေရော၊ ဥပရာဇာ နန္ဒပဏ္ဍိတော။

‘‘မဟေသီ ရာဟုလမာတာ၊ မာယာဒေဝီ ဇနေတ္တိယာ၊

ကုရုရာဇာ ဗောဓိသတ္တော၊ ဧဝံ ဓာရေထ ဇာတက’’န္တိ။

ကုရုဓမ္မဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၇၇] ၇။ ရောမကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝဿာနိပညာသ သမာဓိကာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဘဂဝတော ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဥတ္တာနမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ပါရာဝတော ဟုတွာ ဗဟုပါရာဝတပရိဝုတော အရညေ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အညတရောပိ ခေါ တာပသော သီလသမ္ပန္နော တေသံ ပါရာဝတာနံ ဝသနဋ္ဌာနတော အဝိဒူရေ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ဥပနိဿာယ အဿမပဒံ မာပေတွာ ပဗ္ဗတဂုဟာယံ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော အန္တရန္တရာ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ သောတဗ္ဗယုတ္တကံ သုဏာတိ။ တာပသော တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ ပက္ကာမိ၊ အထညော ကူဋဇဋိလော အာဂန္တွာ တတ္ထ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပါရာဝတပရိဝုတော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ အဿမပဒေ ဝိစရိတွာ ဂိရိကန္ဒရသမီပေ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သာယံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ ကူဋတာပသော တတ္ထ အတိရေကပဏ္ဏာသဝဿာနိ ဝသိ။

အထဿ ဧကဒိဝသံ ပစ္စန္တဂါမဝါသိနော မနုဿာ ပါရာဝတမံသံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဒံသု။ သော တတ္ထ ရသတဏှာယ ဗဇ္ဈိတွာ ‘‘ကိံ မံသံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပါရာဝတမံသ’’န္တိ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ အဿမပဒံ ဗဟူ ပါရာဝတာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တဏ္ဍုလသပ္ပိဒဓိခီရမရိစာဒီနိ အာဟရိတွာ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ မုဂ္ဂရံ စီဝရကဏ္ဏေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပါရာဝတာနံ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော ပါရာဝတပရိဝုတော အာဂန္တွာ တဿ ကူဋဇဋိလဿ ဒုဋ္ဌကိရိယံ ဩလောကေတွာ ‘‘အယံ ဒုဋ္ဌတာပသော အညေနာကာရေန နိသိန္နော၊ ကစ္စိ နု ခေါ အမှာကံ သမာနဇာတီနံ မံသံ ခါဒိ၊ ပရိဂဏှိဿာမိ န’’န္တိ အနုဝါတေ ဌတွာ တဿ သရီရဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ‘‘အယံ အမှေ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတုကာမော၊ န တဿ သန္တိကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပါရာဝတေ အာဒါယ ပဋိက္ကမိတွာ စရိ။ တာပသော တံ အနာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဓုရကထံ တေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေတွာ ဝိဿာသေန ဥပဂတေ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၇၉။

‘‘ဝဿာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ၊ ဝသိမှ သေလဿ ဂုဟာယ ရောမက၊

အသင်္ကမာနာ အဘိနိဗ္ဗုတတ္တာ၊ ဟတ္ထတ္တမာယန္တိ မမဏ္ဍဇာ ပုရေ။

၈၀။

‘‘တေဒါနိ ဝက္ကင်္ဂ ကိမတ္ထမုဿုကာ၊ ဘဇန္တိ အညံ ဂိရိကန္ဒရံ ဒိဇာ၊

န နူန မညန္တိ မမံ ယထာ ပုရေ၊ စိရပ္ပဝုတ္ထာ အထ ဝါ န တေ ဣမေ’’တိ။

တတ္ထ သမာဓိကာနီတိ သမအဓိကာနိ။ ရောမကာတိ ရုမာယ ဥပ္ပန္န၊ သုဓောတပဝါဠေန သမာနဝဏ္ဏနေတ္တပါဒတာယ ဗောဓိသတ္တံ ပါရာဝတံ အာလပတိ။ အသင်္ကမာနာတိ ဧဝံ အတိရေကပညာသဝဿာနိ ဣမိဿာ ပဗ္ဗတဂုဟာယ ဝသန္တေသု အမှေသု ဧတေ အဏ္ဍဇာ ဧကဒိဝသမ္ပိ မယိ အာသင်္ကံ အကတွာ အဘိနိဗ္ဗုတစိတ္တာဝ ဟုတွာ ပုဗ္ဗေ မမ ဟတ္ထတ္တံ ဟတ္ထပ္ပသာရဏောကာသံ အာဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။

တေဒါနီတိ တေ ဣဒါနိ။ ဝက္ကင်္ဂါတိ ဗောဓိသတ္တံ အာလပတိ၊ သဗ္ဗေပိ ပန ပက္ခိနော ဥပ္ပတနကာလေ ဂီဝံ ဝက္ကံ ကတွာ ဥပ္ပတနတော ‘‘ဝက္ကင်္ဂါ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ကိမတ္ထန္တိ ကိံကာရဏံ သမ္ပဿမာနာ? ဥဿုကာတိ ဥက္ကဏ္ဌိတရူပါ ဟုတွာ။ ဂိရိကန္ဒရန္တိ ဂိရိတော အညံ ပဗ္ဗတကန္ဒရံ။ ယထာ ပုရေတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဧတေ ပက္ခိနော မံ ဂရုံ ကတွာ ပိယံ ကတွာ မညန္တိ၊ တထာ ဣဒါနိ န နူန မညန္တိ၊ ပုဗ္ဗေ ဣဓ နိဝုတ္ထတာပသော အညော၊ အယံ အညော၊ ဧဝံ မညေ ဧတေ မံ မညန္တီတိ ဒီပေတိ။ စိရပ္ပဝုတ္ထာ အထ ဝါ န တေ ဣမေတိ ကိံ နု ခေါ ဣမေ စိရံ ဝိပ္ပဝသိတွာ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန အာဂတတ္တာ မံ ‘‘သောယေဝ အယ’’န္တိ န သဉ္ဇာနန္တိ၊ ဥဒါဟု ယေ အမှေသု အဘိနိဗ္ဗုတစိတ္တာ၊ န တေ ဣမေ၊ အညေဝ အာဂန္တုကပက္ခိနော၊ ဣမေ ကေန မံ န ဥပသင်္ကမန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ပက္ကမိတွာ ဌိတောဝ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘ဇာနာမ တံ န မယံ သမ္ပမူဠှာ၊ သောယေဝ တွံ တေ မယမသ္မ နာညေ၊

စိတ္တဉ္စ တေ အသ္မိံ ဇနေ ပဒုဋ္ဌံ၊ အာဇီဝိကာ တေန တမုတ္တသာမာ’’တိ။

တတ္ထ န မယံ သမ္ပမူဠှာတိ မယံ မူဠှာ ပမတ္တာ န ဟောမ။ စိတ္တဉ္စ တေ အသ္မိံ ဇနေ ပဒုဋ္ဌန္တိ တွံ၊ သောယေဝ မယမ္ပိ တေယေဝ၊ န တံ သဉ္ဇာနာမ၊ အပိစ ခေါ ပန တဝ စိတ္တံ အသ္မိံ ဇနေ ပဒုဋ္ဌံ အမှေ မာရေတုံ ဥပ္ပန္နံ။ အာဇီဝိကာတိ အာဇီဝဟေတု ပဗ္ဗဇိတ ပဒုဋ္ဌတာပသ။ တေန တမုတ္တသာမာတိ တေန ကာရဏေန တံ ဥတ္တသာမ ဘာယာမ န ဥပသင်္ကမာမ။

ကူဋတာပသော ‘‘ဉာတော အဟံ ဣမေဟီ’’တိ မုဂ္ဂရံ ခိပိတွာ ဝိရဇ္ဈိတွာ ‘‘ဂစ္ဆ တာဝ တွံ ဝိရဒ္ဓါမှီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မံ တာဝ ဝိရဒ္ဓါသိ၊ စတ္တာရော ပန အပါယေ န ဝိရဇ္ဈသိ။ သစေ ဣဓ ဝသိဿသိ၊ ဂါမဝါသီနံ ‘စောရော အယ’န္တိ အာစိက္ခိတွာ တံ ဂါဟာပေဿာမိ သီဃံ ပလာယဿူ’’တိ တံ တဇ္ဇေတွာ ပက္ကာမိ။ ကူဋဇဋိလော တတ္ထ ဝသိတုံ နာသက္ခိ၊ အညတ္ထ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋတာပသော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပုရိမော သီလဝန္တတာပသော သာရိပုတ္တော၊ ပါရာဝတဇေဋ္ဌကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရောမကဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၇၈] ၈။ မဟိံသရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလမက္ကဋံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဧကော ပေါသာဝနိယလောလမက္ကဋော ဟတ္ထိသာလံ ဂန္တွာ ဧကဿ သီလဝန္တဿ ဟတ္ထိဿ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိတွာ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောတိ၊ ပိဋ္ဌိယံ စင်္ကမတိ။ ဟတ္ထီ အတ္တနော သီလဝန္တတာယ ခန္တိသမ္ပဒါယ န ကိဉ္စိ ကရောတိ။ အထေကဒိဝသံ တဿ ဟတ္ထိဿ ဌာနေ အညော ဒုဋ္ဌဟတ္ထိပေါတော အဋ္ဌာသိ။ မက္ကဋော ‘‘သောယေဝ အယ’’န္တိ သညာယ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ။ အထ နံ သော သောဏ္ဍာယ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ပါဒေန အက္ကမိတွာ သဉ္စုဏ္ဏေသိ။ သာ ပဝတ္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ လောလမက္ကဋော ကိရ သီလဝန္တဟတ္ထိသညာယ ဒုဋ္ဌဟတ္ထိပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိ၊ အထ နံ သော ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝေသ၊ လောလမက္ကဋော ဧဝံသီလော၊ ပေါရာဏတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံသီလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟိံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ထာမသမ္ပန္နော မဟာသရီရော ပဗ္ဗတပါဒပဗ္ဘာရဂိရိဒုဂ္ဂဝနဃဋေသု ဝိစရန္တော ဧကံ ဖာသုကံ ရုက္ခမူလံ ဒိသွာ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဒိဝါ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ။ အထေကော လောလမက္ကဋော ရုက္ခာ ဩတရိတွာ တဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတွာ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကတွာ သိင်္ဂေ ဂဏှိတွာ ဩလမ္ဗန္တော နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ဒေါလာယန္တောဝ ကီဠိ။ ဗောဓိသတ္တော ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယသမ္ပဒါယ တံ တဿ အနာစာရံ န မနသာကာသိ၊ မက္ကဋော ပုနပ္ပုနံ တထေဝ ကရိ။ အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ရုက္ခက္ခန္ဓေ ဌတွာ နံ ‘‘မဟိံသရာဇ ကသ္မာ ဣမဿ ဒုဋ္ဌမက္ကဋဿ အဝမာနံ သဟသိ၊ နိသေဓေဟိ န’’န္တိ ဝတွာ ဧတမတ္ထံ ပကာသေန္တီ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၈၂။

‘‘ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယ၊ လဟုစိတ္တဿ ဒုဗ္ဘိနော၊

သဗ္ဗကာမဒဒဿေဝ၊ ဣမံ ဒုက္ခံ တိတိက္ခသိ။

၈၃။

‘‘သိင်္ဂေန နိဟနာဟေတံ၊ ပဒသာ စ အဓိဋ္ဌဟ၊

ဘိယျော ဗာလာ ပကုဇ္ဈေယျုံ၊ နော စဿ ပဋိသေဓကော’’တိ။

တတ္ထ ကိမတ္ထမဘိသန္ဓာယာတိ ကိံ နု ခေါ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ကိံ သမ္ပဿမာနော။ ဒုဗ္ဘိနောတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိဿ။ သဗ္ဗကာမဒဒဿေဝါတိ သဗ္ဗကာမဒဒဿ သာမိကဿ ဣဝ။ တိတိက္ခသီတိ အဓိဝါသေသိ။ ပဒသာ စ အဓိဋ္ဌဟာတိ ပါဒေန စ နံ တိဏှခုရဂ္ဂေန ယထာ ဧတ္ထေဝ မရတိ၊ ဧဝံ အက္ကမ။ ဘိယျော ဗာလာတိ သစေ ဟိ ပဋိသေဓကော န ဘဝေယျ၊ ဗာလာ အညာဏသတ္တာ ပုနပ္ပုနံ ကုဇ္ဈေယျုံ ဃဋ္ဋေယျုံ ဝိဟေဌေယျုံ ဧဝါတိ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရုက္ခဒေဝတေ၊ သစာဟံ ဣမိနာ ဇာတိဂေါတ္တဗလာဒီဟိ အဓိကော သမာနော ဣမဿ ဒေါသံ န သဟိဿာမိ၊ ကထံ မေ မနောရထော နိပ္ဖတ္တိံ ဂမိဿတိ။ အယံ ပန မံ ဝိယ အညမ္ပိ မညမာနော ဧဝံ အနာစာရံ ကရိဿတိ၊ တတော ယေသံ စဏ္ဍမဟိံသာနံ ဧသ ဧဝံ ကရိဿတိ ၊ ဧတေယေဝ ဧတံ ဝဓိဿန္တိ။ သာ တဿ အညေဟိ မာရဏာ မယှံ ဒုက္ခတော စ ပါဏာတိပါတတော စ ဝိမုတ္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၄။

‘‘မမေဝါယံ မညမာနော၊ အညေပေဝံ ကရိဿတိ၊

တေ နံ တတ္ထ ဝဓိဿန္တိ၊ သာ မေ မုတ္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ကတိပါဟစ္စယေန ပန ဗောဓိသတ္တော အညတ္ထ ဂတော။ အညော စဏ္ဍမဟိံသော တတ္ထ အာဂန္တွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒုဋ္ဌမက္ကဋော ‘‘သောယေဝ အယ’’န္တိ သညာယ တဿ ပိဋ္ဌိံ အဘိရုဟိတွာ တထေဝ အနာစာရံ စရိ။ အထ နံ သော ဝိဓုနန္တော ဘူမိယံ ပါတေတွာ သိင်္ဂေန ဟဒယေ ဝိဇ္ဈိတွာ ပါဒေဟိ မဒ္ဒိတွာ သဉ္စုဏ္ဏေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒုဋ္ဌမဟိံသော အယံ ဒုဋ္ဌဟတ္ထီ အဟောသိ၊ ဒုဋ္ဌမက္ကဋော ဧတရဟိ အယံ မက္ကဋော၊ သီလဝါ မဟိံသရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟိံသရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၇၉] ၉။ သတပတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယထာ မာဏဝကော ပန္ထေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍုကလောဟိတကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာနဉှိ ဒွေ ဇနာ မေတ္တိယဘူမဇကာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိံသု၊ ဒွေ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ကီဋာဂိရိံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရိံသု၊ ပဏ္ဍုကလောဟိတကာ ဣမေ ပန ဒွေ သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဇေတဝနေ ဝိဟရိံသု။ တေ ဓမ္မေန နီဟဋံ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေန္တိ။ ယေပိ တေသံ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဥပတ္ထမ္ဘာ ဟုတွာ ‘‘န၊ အာဝုသော၊ တုမှေ ဧတေဟိ ဇာတိယာ ဝါ ဂေါတ္တေန ဝါ သီလေန ဝါ နိဟီနတရာ။ သစေ တုမှေ အတ္တနော ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေထ၊ သုဋ္ဌုတရံ ဝေါ ဧတေ အဓိဘဝိဿန္တီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န ဒေန္တိ။ တေန ဘဏ္ဍနာနိ စေဝ ကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါ စ ပဝတ္တန္တိ။ ဘိက္ခူ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ အထ ဘဂဝါ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ ဧတသ္မိံ ပကရဏေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ ပဏ္ဍုကလောဟိတကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္တနာပိ အဓိကရဏံ ဥက္ကောဋေထ၊ အညေသမ္ပိ ဂါဟံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဝံ သန္တေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ ကိရိယာ သတပတ္တမာဏဝဿ ကိရိယာ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမကေ ဧကသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီဟိ ဇီဝိကံ အကပ္ပေတွာ ပဉ္စသတမတ္တေ စောရေ ဂဟေတွာ တေသံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ ပန္ထဒူဟနသန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ ကရောန္တော ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိယံ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော ဧကဿ ဇာနပဒဿ ကဟာပဏသဟဿံ ဒတွာ ပုန အဂ္ဂဟေတွာဝ ကာလမကာသိ။ အထဿ ဘရိယာ အပရဘာဂေ ဂိလာနာ မရဏမဉ္စေ နိပန္နာ ပုတ္တံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ ပိတာ တေ ဧကဿ သဟဿံ ဒတွာ အနာဟရာပေတွာဝ မတော၊ သစေ အဟမ္ပိ မရိဿာမိ၊ န သော တုယှံ ဒဿတိ၊ ဂစ္ဆ နံ မယိ ဇီဝန္တိယာ အာဟရာပေတွာ ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ကဟာပဏေ လဘိ။ အထဿ မာတာ ကာလကိရိယံ ကတွာ ပုတ္တသိနေဟေန တဿ အာဂမနမဂ္ဂေ ဩပပါတိကသိင်္ဂါလီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတိ။

တဒါ သော စောရဇေဋ္ဌကော မဂ္ဂပဋိပန္နေ ဝိလုမ္ပမာနော သပရိသော တသ္မိံ မဂ္ဂေ အဋ္ဌာသိ။ အထ သာ သိင်္ဂါလီ ပုတ္တေ အဋဝီမုခံ သမ္ပတ္တေ ‘‘တာတ၊ မာ အဋဝိံ အဘိရုဟိ၊ စောရာ ဧတ္ထ ဌိတာ၊ တေ တံ မာရေတွာ ကဟာပဏေ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ မဂ္ဂံ ဩစ္ဆိန္ဒမာနာ နိဝါရေတိ။ သော တံ ကာရဏံ အဇာနန္တော ‘‘အယံ ကာဠကဏ္ဏီ သိင်္ဂါလီ မယှံ မဂ္ဂံ ဩစ္ဆိန္ဒတီ’’တိ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ မာတရံ ပလာပေတွာ အဋဝိံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အထေကော သတပတ္တသကုဏော ‘‘ဣမဿ ပုရိသဿ ဟတ္ထေ ကဟာပဏသဟဿံ အတ္ထိ၊ ဣမံ မာရေတွာ တံ ကဟာပဏံ ဂဏှထာ’’တိ ဝိရဝန္တော စောရာဘိမုခေါ ပက္ခန္ဒိ။ မာဏဝေါ တေန ကတကာရဏံ အဇာနန္တော ‘‘အယံ မင်္ဂလသကုဏော၊ ဣဒါနိ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဝဿ၊ သာမိ၊ ဝဿ၊ သာမီ’’တိ ဝတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှိ။

ဗောဓိသတ္တော သဗ္ဗရုတညူ တေသံ ဒွိန္နံ ကိရိယံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ဣမာယ သိင်္ဂါလိယာ ဧတဿ မာတရာ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန သာ ‘‘ဣမံ မာရေတွာ ကဟာပဏေ ဂဏှန္တီ’’တိ ဘယေန ဝါရေတိ။ ဣမိနာ ပန သတပတ္တေန ပစ္စာမိတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တေန သော ‘‘ဣမံ မာရေတွာ ကဟာပဏေ ဂဏှထာ’’တိ အမှာကံ အာရောစေသိ။ အယံ ပန ဧတမတ္ထံ အဇာနန္တော အတ္ထကာမံ မာတရံ တဇ္ဇေတွာ ပလာပေသိ၊ အနတ္ထကာမဿ သတပတ္တဿ ‘‘အတ္ထကာမော မေ’’တိ သညာယ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ အဟော ဝတာယံ ဗာလောတိ ။ ဗောဓိသတ္တာနဉှိ ဧဝံ မဟာပုရိသာနမ္ပိ သတံ ပရသန္တကဂ္ဂဟဏံ ဝိသမပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဝသေန ဟောတိ၊ ‘‘နက္ခတ္တဒေါသေနာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။

မာဏဝေါ အာဂန္တွာ စောရာနံ သီမန္တရံ ပါပုဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘ကတ္ထ ဝါသိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗာရာဏသိဝါသိကောမှီ’’တိ။ ‘‘ကဟံ အဂမာသီ’’တိ? ‘‘ဧကသ္မိံ ဂါမကေ သဟဿံ လဒ္ဓဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ အဂမာသိ’’န္တိ။ ‘‘လဒ္ဓံ ပန တေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ လဒ္ဓ’’န္တိ ။ ‘‘ကေန တွံ ပေသိတောသီ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ ပိတာ မေ မတော၊ မာတာပိ မေ ဂိလာနာ၊ သာ ‘မယိ မတာယ ဧသ န လဘိဿတီ’တိ မညမာနာ မံ ပေသေသီ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ တဝ မာတု ပဝတ္တိံ ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘န ဇာနာမိ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘မာတာ တေ တယိ နိက္ခန္တေ ကာလံ ကတွာ ပုတ္တသိနေဟေန သိင်္ဂါလီ ဟုတွာ တဝ မရဏဘယဘီတာ မဂ္ဂံ တေ ဩစ္ဆိန္ဒိတွာ တံ ဝါရေသိ၊ တံ တွံ တဇ္ဇေတွာ ပလာပေသိ၊ သတပတ္တသကုဏော ပန တေ ပစ္စာမိတ္တော။ သော ‘ဣမံ မာရေတွာ ကဟာပဏေ ဂဏှထာ’တိ အမှာကံ အာစိက္ခိ၊ တွံ အတ္တနော ဗာလတာယ အတ္ထကာမံ မာတရံ ‘အနတ္ထကာမာ မေ’တိ မညသိ၊ အနတ္ထကာမံ သတပတ္တံ ‘အတ္ထကာမော မေ’တိ။ တဿ တုမှာကံ ကတဂုဏော နာမ နတ္ထိ၊ မာတာ ပန တေ မဟာဂုဏာ၊ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၈၅။

‘‘ယထာ မာဏဝကော ပန္ထေ၊ သိင်္ဂါလိံ ဝနဂေါစရိံ၊

အတ္ထကာမံ ပဝေဒေန္တိံ၊ အနတ္ထကာမာတိ မညတိ၊

အနတ္ထကာမံ သတပတ္တံ၊ အတ္ထကာမောတိ မညတိ။

၈၆။

‘‘ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စော၊ ပုဂ္ဂလော ဟောတိ တာဒိသော၊

ဟိတေဟိ ဝစနံ ဝုတ္တော၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါမတော။

၈၇။

‘‘ယေ စ ခေါ နံ ပသံသန္တိ၊ ဘယာ ဥက္ကံသယန္တိ ဝါ၊

တဉှိ သော မညတေ မိတ္တံ၊ သတပတ္တံဝ မာဏဝေါ’’တိ။

တတ္ထ ဟိတေဟီတိ ဟိတံ ဝုဍ္ဎိံ ဣစ္ဆမာနေဟိ။ ဝစနံ ဝုတ္တောတိ ဟိတသုခါဝဟံ ဩဝါဒါနုသာသနံ ဝုတ္တော။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါမတောတိ ဩဝါဒံ အဂဏှန္တော ‘‘အယံ မေ န အတ္ထာဝဟော ဟောတိ၊ အနတ္ထာဝဟော မေ အယ’’န္တိ ဂဏှန္တော ဝါမတော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ နာမ။

ယေစ ခေါ နန္တိ ယေ စ ခေါ တံ အတ္တနော ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဌိတပုဂ္ဂလံ ‘‘အဓိကရဏံ ဂဟေတွာ ဌိတေဟိ နာမ တုမှာဒိသေဟိ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ဘယာ ဥက္ကံသယန္တိ ဝါတိ ဣမဿ ဂါဟဿ ဝိဿဋ္ဌပစ္စယာ တုမှာကံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ မာ ဝိဿဇ္ဇယိတ္ထ၊ န ဧတေ ဗာဟုသစ္စကုလပရိဝါရာဒီဟိ တုမှေ သမ္ပာပုဏန္တီတိ ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနပစ္စယာ ဘယံ ဒဿေတွာ ဥက္ခိပန္တိ။ တဉှိ သော မညတေ မိတ္တန္တိ ယေ ဧဝရူပါ ဟောန္တိ၊ တေသု ယံကိဉ္စိ သော ဧကစ္စော ဗာလပုဂ္ဂလော အတ္တနော ဗာလတာယ မိတ္တံ မညတိ၊ ‘‘အယံ မေ အတ္ထကာမော မိတ္တော’’တိ မညတိ။ သတပတ္တံဝ မာဏဝေါတိ ယထာ အနတ္ထကာမညေဝ သတပတ္တံ သော မာဏဝေါ အတ္တနော ဗာလတာယ ‘‘အတ္ထကာမော မေ’’တိ မညတိ၊ ပဏ္ဍိတော ပန ဧဝရူပံ ‘‘အနုပ္ပိယဘာဏီ မိတ္တော’’တိ အဂဟေတွာ ဒူရတောဝ နံ ဝိဝဇ္ဇေတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အညဒတ္ထုဟရော မိတ္တော၊ ယော စ မိတ္တော ဝစီပရော၊

အနုပ္ပိယဉ္စ ယော အာဟ၊ အပါယေသု စ ယော သခါ။

‘‘ဧတေ အမိတ္တေ စတ္တာရော၊ ဣတိ ဝိညာယ ပဏ္ဍိတော၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ၊ မဂ္ဂံ ပဋိဘယံ ယထာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၅၉)၊

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ စောရဇေဋ္ဌကော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သတပတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၈၀] ၁၀။ ပုဋဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒ္ဓါ ဟိ နူန မိဂရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပုဋဒူသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော အမစ္စော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ ဥယျာနေ နိသီဒါပေတွာ ဒါနံ ဒဒမာနော ‘‘အန္တရာဘတ္တေ ဥယျာနေ စရိတုကာမာ စရန္တူ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ ဥယျာနစာရိကံ စရိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဥယျာနပါလော ပတ္တသမ္ပန္နံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ မဟန္တမဟန္တာနိ ပဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ ‘‘အယံ ပုပ္ဖာနံ ဘဝိဿတိ၊ အယံ ဖလာန’’န္တိ ပုဋေ ကတွာ ရုက္ခမူလေ ပါတေတိ။ တဿ ပုတ္တော ဒါရကော ပါတိတပါတိတံ ပုဋံ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ဘိက္ခူ တမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ပုဋဒူသကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဧကသ္မိံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသမာနော ဧကဒိဝသံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဥယျာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ ဗဟူ ဝါနရာ ဝသန္တိ။ ဥယျာနပါလော ဣမိနာဝ နိယာမေန ပတ္တပုဋေ ပါတေတိ၊ ဇေဋ္ဌဝါနရော ပါတိတပါတိတေ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဥယျာနပါလေန ပါတိတပါတိတံ ပုဋံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ မနာပတရံ ကာတုကာမော မညေ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၈။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ နူန မိဂရာဇာ၊ ပုဋကမ္မဿ ကောဝိဒေါ၊

တထာ ဟိ ပုဋံ ဒူသေတိ၊ အညံ နူန ကရိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ မိဂရာဇာတိ မက္ကဋံ ဝဏ္ဏေန္တော ဝဒတိ။ ပုဋကမ္မဿာတိ မာလာပုဋကရဏဿ။ ကောဝိဒေါတိ ဆေကော။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – အယံ မိဂရာဇာ ဧကံသေန ပုဋကမ္မဿ ကောဝိဒေါ မညေ၊ တထာ ဟိ ပါတိတပါတိတံ ပုဋံ ဒူသေတိ၊ အညံ နူန တတော မနာပတရံ ကရိဿတီတိ။

တံ သုတွာ မက္ကဋော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၉။

‘‘န မေ မာတာ ဝါ ပိတာ ဝါ၊ ပုဋကမ္မဿ ကောဝိဒေါ၊

ကတံ ကတံ ခေါ ဒူသေမ၊ ဧဝံ ဓမ္မမိဒံ ကုလ’’န္တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ယေသံ ဝေါ ဧဒိသော ဓမ္မော၊ အဓမ္မော ပန ကီဒိသော၊

မာ ဝေါ ဓမ္မံ အဓမ္မံ ဝါ၊ အဒ္ဒသာမ ကုဒါစန’’န္တိ။

ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ဝါနရဂဏံ ဂရဟိတွာ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဝါနရော ပုဋဒူသကဒါရကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတပုရိသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုဋဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဥဒပါနဝဂ္ဂေါ တတိယော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဥဒပါနဝရံ ဝနဗျဂ္ဃ ကပိ၊ သိခိနီ စ ဗလာက ရုစိရဝရော၊

သုဇနာဓိပ ရောမက ဒူသ ပုန၊ သတပတ္တဝရော ပုဋကမ္မ ဒသာတိ။

၄။ အဗ္ဘန္တရဝဂ္ဂေါ

[၂၈၁] ၁။ အဗ္ဘန္တရဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဗ္ဘန္တရောနာမ ဒုမောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဗိမ္ဗာဒေဝီထေရိယာ အမ္ဗရသဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဟိ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကေ ဝေသာလိယံ ကူဋာဂါရသာလာယံ ဝိဟရန္တေ မဟာပဇာပတီ ဂေါတမီ ပဉ္စ သာကိယသတာနိ အာဒါယ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စေဝ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိ။ အပရဘာဂေ တာ ပဉ္စသတာ ဘိက္ခုနိယော နန္ဒကောဝါဒံ (မ။ နိ။ ၃။၃၉၈ အာဒယော) သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ သတ္ထရိ ပန သာဝတ္ထိံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တေ ရာဟုလမာတာ ဗိမ္ဗာဒေဝီ ‘‘သာမိကော မေ ပဗ္ဗဇိတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော၊ ပုတ္တောပိ မေ ပဗ္ဗဇိတွာ တဿေဝ သန္တိကေ ဝသတိ၊ အဟံ အဂါရမဇ္ဈေ ကိံကရိဿာမိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဉ္စ ပုတ္တဉ္စ နိဗဒ္ဓံ ပဿမာနာ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘိက္ခုနုပဿယံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဟိ သဒ္ဓိံ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သတ္ထာရဉ္စ ပိယပုတ္တဉ္စ ပဿမာနာ ဧကသ္မိံ ဘိက္ခုနုပဿယေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ရာဟုလသာမဏေရော အာဂန္တွာ မာတရံ ပဿတိ။

အထေကဒိဝသံ ထေရိယာ ဥဒရဝါတော ကုပ္ပိ။ သာ ပုတ္တေ ဒဋ္ဌုံ အာဂတေ တဿ ဒဿနတ္ထာယ နိက္ခမိတုံ နာသက္ခိ၊ အညာဝ အာဂန္တွာ အဖာသုကဘာဝံ ကထယိံသု။ သော မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ တေ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တာတ၊ အဂါရမဇ္ဈေ မေ သက္ခရယောဇိတေ အမ္ဗရသေ ပီတေ ဥဒရဝါတော ဝူပသမ္မတိ၊ ဣဒါနိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေမ၊ ကုတော တံ လဘိဿာမာ’’တိ။ သာမဏေရော ‘‘လဘန္တော အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိ။ တဿ ပနာယသ္မတော ဥပဇ္ဈာယော ဓမ္မသေနာပတိ၊ အာစရိယော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ စူဠပိတာ အာနန္ဒတ္ထေရော၊ ပိတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ မဟာသမ္ပတ္တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ အညဿ သန္တိကံ အဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဒုမ္မုခါကာရော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ထေရော ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ရာဟုလ၊ ဒုမ္မုခေါ ဝိယာသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ ထေရိယာ ဥဒရဝါတော ကုပိတော’’တိ။ ‘‘ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘သက္ခရယောဇိတေန ကိရ အမ္ဗရသေန ဖာသု ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဟောတု လဘိဿာမိ၊ မာ စိန္တယီ’’တိ။

သော ပုနဒိဝသေ တံ အာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ သာမဏေရံ အာသနသာလာယံ နိသီဒါပေတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ ကောသလရာဇာ ထေရံ ဒိသွာ နိသီဒါပေသိ၊ တင်္ခဏညေဝ ဥယျာနပါလော ပိဏ္ဍိပက္ကာနံ မဓုရအမ္ဗာနံ ဧကံ ပုဋံ အာဟရိ။ ရာဇာ အမ္ဗာနံ တစံ အပနေတွာ သက္ခရံ ပက္ခိပိတွာ သယမေဝ မဒ္ဒိတွာ ထေရဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ ထေရော ရာဇနိဝေသနာ နိက္ခမိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ သာမဏေရဿ အဒါသိ ‘‘ဟရိတွာ မာတု တေ ဒေဟီ’’တိ။ သော ဟရိတွာ အဒါသိ၊ ထေရိယာ ပရိဘုတ္တမတ္တေဝ ဥဒရဝါတော ဝူပသမိ။ ရာဇာပိ မနုဿံ ပေသေသိ – ‘‘ထေရော ဣဓ နိသီဒိတွာ အမ္ဗရသံ န ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဂစ္ဆ ကဿစိ ဒိန္နဘာဝံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ထေရေန သဒ္ဓိံယေဝ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ အာဂန္တွာ ရညော ကထေသိ။ ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ သတ္ထာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသိဿ၊ စက္ကဝတ္တိရာဇာ အဘဝိဿ၊ ရာဟုလသာမဏေရော ပရိဏာယကရတနံ၊ ထေရီ ဣတ္ထိရတနံ၊ သကလစက္ကဝါဠရဇ္ဇံ ဧတေသညေဝ အဘဝိဿ။ အမှေဟိ ဧတေ ဥပဋ္ဌဟန္တေဟိ စရိတဗ္ဗံ အဿ၊ ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတွာ အမှေ ဥပနိဿာယ ဝသန္တေသု ဧတေသု န ယုတ္တံ အမှာကံ ပမဇ္ဇိတု’’န္တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ထေရိယာ နိဗဒ္ဓံ အမ္ဗရသံ ဒါပေသိ။ ထေရေန ဗိမ္ဗာဒေဝီထေရိယာ အမ္ဗရသဿ ဒိန္နဘာဝေါ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋော ဇာတော။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ ဗိမ္ဗာဒေဝီထေရိံ အမ္ဗရသေန သန္တပ္ပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ရာဟုလမာတာ သာရိပုတ္တေန အမ္ဗရသေန သန္တပ္ပိတာ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧတံ သန္တပ္ပေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ သဏ္ဌပိတဃရာဝါသော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဣသိဂဏပရိဝုတော ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ပဗ္ဗတပါဒါ ဩတရိတွာ စာရိကံ စရမာနော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဥယျာနေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အထဿ ဣသိဂဏဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇမာနော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ဣမေသံ တာပသာနံ အဝါသာယ ပရိသက္ကိဿာမိ၊ အထ တေ ဘိန္နာဝါသာ ဥပဒ္ဒုတာ စရမာနာ စိတ္တေကဂ္ဂတံ န လဘိဿန္တိ၊ ဧဝံ မေ ဖာသုကံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ကော နု ခေါ ဥပါယော’’တိ ဝီမံသန္တော ဣမံ ဥပါယံ အဒ္ဒသ – မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ သစေ တွံ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗပက္ကံ ခါဒေယျာသိ၊ ပုတ္တံ လဘိဿသိ၊ သော စက္ကဝတ္တိရာဇာ ဘဝိဿတီ’’တိ အာစိက္ခိဿာမိ။ ရာဇာ ဒေဝိယာ ကထံ သုတွာ အမ္ဗပက္ကတ္ထာယ ဥယျာနံ ပေသေဿတိ၊ အထာဟံ အမ္ဗာနိ အန္တရဓာပေဿာမိ၊ ရညော ဥယျာနေ အမ္ဗာနံ အဘာဝံ အာရောစေဿန္တိ ၊ ‘‘ကေ တေ ခါဒန္တီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာပသာ ခါဒန္တီ’’တိ ဝက္ခန္တိ၊ တံ သုတွာ ရာဇာ တာပသေ ပေါထေတွာ နီဟရာပေဿတိ၊ ဧဝံ တေ ဥပဒ္ဒုတာ ဘဝိဿန္တီတိ။

သော မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အာကာသေ ဌိတော အတ္တနော ဒေဝရာဇဘာဝံ ဇာနာပေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ အဝေါစ –

၉၁။

‘‘အဗ္ဘန္တရော နာမ ဒုမော၊ ယဿ ဒိဗျမိဒံ ဖလံ၊

ဘုတွာ ဒေါဟဠိနီ နာရီ၊ စက္ကဝတ္တိံ ဝိဇာယတိ။

၉၂။

‘‘တွမ္ပိ ဘဒ္ဒေ မဟေသီသိ၊ သာ စာပိ ပတိနော ပိယာ၊

အာဟရိဿတိ တေ ရာဇာ၊ ဣဒံ အဗ္ဘန္တရံ ဖလ’’န္တိ။

တတ္ထ အဗ္ဘန္တရော နာမ ဒုမောတိ ဣမိနာ တာဝ ဂါမနိဂမဇနပဒပဗ္ဗတာဒီနံ အသုကဿ အဗ္ဘန္တရောတိ အဝတွာ ကေဝလံ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အမ္ဗရုက္ခံ ကထေသိ။ ယဿ ဒိဗျမိဒံ ဖလန္တိ ယဿ အမ္ဗရုက္ခဿ ဒေဝတာနံ ပရိဘောဂါရဟံ ဒိဗျံ ဖလံ။ ဣဒန္တိ ပန နိပါတမတ္တမေဝ။ ဒေါဟဠိနီတိ သဉ္ဇာတဒေါဟဠာ။ တွမ္ပိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ မဟေသီသီတိ တွံ၊ သောဘနေ မဟေသီ၊ အသိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘မဟေသီ စာ’’တိပိ ပါဌော။ သာ စာပိ ပတိနော ပိယာတိ သောဠသန္နံ ဒေဝီသဟဿာနံ အဗ္ဘန္တရေ အဂ္ဂမဟေသီ စာပိ ပတိနော စာပိ ပိယာတိ အတ္ထော။ အာဟရိဿတိ တေ ရာဇာ၊ ဣဒံ အဗ္ဘန္တရံ ဖလန္တိ တဿာ တေ ပိယာယ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဣဒံ မယာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဖလံ ရာဇာ အာဟရာပေဿတိ၊ သာ တွံ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ စက္ကဝတ္တိဂဗ္ဘံ လဘိဿသီတိ။

ဧဝံ သက္ကော ဒေဝိယာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ ဝတွာ ‘‘တွံ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟိ၊ မာ ပပဉ္စံ အကာသိ၊ သွေ ရညော အာရောစေယျာသီ’’တိ တံ အနုသာသိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သာ ပုနဒိဝသေ ဂိလာနာလယံ ဒဿေတွာ ပရိစာရိကာနံ သညံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ သီဟာသနေ နိသိန္နော နာဋကာနိ ပဿန္တော ဒေဝိံ အဒိသွာ ‘‘ကဟံ၊ ဒေဝီ’’တိ ပရိစာရိကေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂိလာနာ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သော တဿာ သန္တိကံ ဂန္တွာ သယနပဿေ နိသီဒိတွာ ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇန္တော ‘‘ကိံ တေ၊ ဘဒ္ဒေ၊ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ အညံ အဖာသုကံ နာမ နတ္ထိ၊ ဒေါဟဠော မေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘ကိံ ဣစ္ဆသိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ? ‘‘အဗ္ဘန္တရအမ္ဗဖလံ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အဗ္ဘန္တရအမ္ဗော နာမ ကဟံ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘နာဟံ၊ ဒေဝ၊ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗံ ဇာနာမိ၊ တဿ ပန မေ ဖလံ လဘမာနာယ ဇီဝိတံ အတ္ထိ၊ အလဘမာနာယ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အာဟရာပေဿာမိ ၊ မာ စိန္တယီ’’တိ ရာဇာ ဒေဝိံ အဿာသေတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော အမစ္စေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဒေဝိယာ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗေ နာမ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ ဒွိန္နံ အမ္ဗာနံ အန္တရေ ဌိတော အမ္ဗော အဗ္ဘန္တရအမ္ဗော နာမ၊ ဥယျာနံ ပေသေတွာ အဗ္ဘန္တရေ ဌိတအမ္ဗတော ဖလံ အာဟရာပေတွာ ဒေဝိယာ ဒါပေထာ’’တိ။

ရာဇာ ‘‘သာဓု၊ ဧဝရူပံ အမ္ဗံ အာဟရထာ’’တိ ဥယျာနံ ပေသေသိ။ သက္ကော အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဥယျာနေ အမ္ဗာနိ ခါဒိတသဒိသာနိ ကတွာ အန္တရဓာပေသိ။ အမ္ဗတ္ထာယ ဂတာ မနုဿာ သကလဥယျာနံ ဝိစရန္တာ ဧကံ အမ္ဗမ္ပိ အလဘိတွာ ဂန္တွာ ဥယျာနေ အမ္ဗာနံ အဘာဝံ ရညော ကထယိံသု။ ‘‘ကေ အမ္ဗာနိ ခါဒန္တီ’’တိ? ‘‘တာပသာ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တာပသေ ဥယျာနတော ပေါထေတွာ နီဟရထာ’’တိ။ မနုဿာ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ နီဟရိံသု။ သက္ကဿ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိ။ ဒေဝီ အမ္ဗဖလတ္ထာယ နိဗဒ္ဓံ ကတွာ နိပဇ္ဇိယေဝ။ ရာဇာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အပဿန္တော အမစ္စေ စ ဗြာဟ္မဏေ စ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘အဗ္ဘန္တရအမ္ဗဿ အတ္ထိဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ အာဟံသု – ‘‘ဒေဝ၊ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗော နာမ ဒေဝတာနံ ပရိဘောဂေါ၊ ‘ဟိမဝန္တေ ကဉ္စနဂုဟာယ အန္တော အတ္ထီ’တိ အယံ နော ပရမ္ပရာဂတော အနုဿဝေါ’’တိ။ ‘‘ကော ပန တတော အမ္ဗံ အာဟရိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ? ‘‘န သက္ကာ တတ္ထ မနုဿဘူတေန ဂန္တုံ၊ ဧကံ သုဝပေါတကံ ပေသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

တေန စ သမယေန ရာဇကုလေ ဧကော သုဝပေါတကော မဟာသရီရော ကုမာရကာနံ ယာနကစက္ကနာဘိမတ္တော ထာမသမ္ပန္နော ပညဝါ ဥပါယကုသလော။ ရာဇာ တံ အာဟရာပေတွာ ‘‘တာတ သုဝပေါတက၊ အဟံ တဝ ဗဟူပကာရော၊ ကဉ္စနပဉ္ဇရေ ဝသသိ၊ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ မဓုလာဇေ ခါဒသိ၊ သက္ခရပါနကံ ပိဝသိ၊ တယာပိ အမှာကံ ဧကံ ကိစ္စံ နိတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တာတ ဒေဝိယာ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ သော စ အမ္ဗော ဟိမဝန္တေ ကဉ္စနပဗ္ဗတန္တရေ အတ္ထိ ဒေဝတာနံ ပရိဘောဂေါ၊ န သက္ကာ မနုဿဘူတေန တတ္ထ ဂန္တုံ၊ တယာ တတော အမ္ဗဖလံ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ရာဇာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ မဓုလာဇေ ခါဒါပေတွာ သက္ခရပါနကံ ပါယေတွာ သတပါကတေလေန တဿ ပက္ခန္တရာနိ မက္ခေတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌတွာ အာကာသေ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သောပိ ရညော နိပစ္စကာရံ ဒဿေတွာ အာကာသေ ပက္ခန္ဒန္တော မနုဿပထံ အတိက္ကမ္မ ဟိမဝန္တေ ပဌမေ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝသန္တာနံ သုကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗော နာမ ကတ္ထ အတ္ထိ၊ ကထေထ မေ တံ ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ ဒုတိယေ ပဗ္ဗတန္တရေ သုကာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ။

သော တေသံ ဝစနံ သုတွာ တတော ဥပ္ပတိတွာ ဒုတိယံ ပဗ္ဗတန္တရံ အဂမာသိ၊ တထာ တတိယံ၊ စတုတ္ထံ ၊ ပဉ္စမံ၊ ဆဋ္ဌံ အဂမာသိ။ တတ္ထပိ နံ သုကာ ‘‘န မယံ ဇာနာမ၊ သတ္တမပဗ္ဗတန္တရေ သုကာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ အာဟံသု။ သော တတ္ထပိ ဂန္တွာ ‘‘အဗ္ဘန္တရအမ္ဗော နာမ ကတ္ထ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ကဉ္စနပဗ္ဗတန္တရေ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အဟံ တဿ ဖလတ္ထာယ အာဂတော၊ မံ တတ္ထ နေတွာ တတော မေ ဖလံ ဒါပေထာ’’တိ။ သုကဂဏာ အာဟံသု – ‘‘သမ္မ၊ သော ဝေဿဝဏမဟာရာဇဿ ပရိဘောဂေါ၊ န သက္ကာ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သကလရုက္ခော မူလတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဟိ လောဟဇာလေဟိ ပရိက္ခိတ္တော၊ သဟဿကုမ္ဘဏ္ဍရက္ခသာ ရက္ခန္တိ၊ တေဟိ ဒိဋ္ဌဿ ဇီဝိတံ နာမ နတ္ထိ၊ ကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိအဝီစိမဟာနိရယသဒိသဋ္ဌာနံ၊ မာ တတ္ထ ပတ္ထနံ ကရီ’’တိ။ ‘‘သစေ တုမှေ န ဂစ္ဆထ၊ မယှံ ဌာနံ အာစိက္ခထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အသုကေန စ အသုကေန စ ဌာနေန ယာဟီ’’တိ။ သော တေဟိ အာစိက္ခိတဝသေနေဝ သုဋ္ဌု မဂ္ဂံ ဥပဓာရေတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဒိဝါ အတ္တာနံ အဒဿေတွာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ရက္ခသာနံ နိဒ္ဒေါက္ကမနသမယေ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧကေန မူလန္တရေန သဏိကံ အဘိရုဟိတုံ အာရဘိ။ လောဟဇာလံ ‘‘ကိရီ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ ။

ရက္ခသာ ပဗုဇ္ဈိတွာ သုကပေါတကံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဗစောရောယ’’န္တိ ဂဟေတွာ ကမ္မကရဏံ သံဝိဒဟိံသု။ ဧကော ‘‘မုခေ ပက္ခိပိတွာ ဂိလိဿာမိ န’’န္တိ အာဟ၊ အပရော ‘‘ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတွာ ပုဉ္ဇိတွာ ဝိပ္ပကိရိဿာမိ န’’န္တိ၊ အပရော ‘‘ဒွေဓာ ဖာလေတွာ အင်္ဂါရေသု ပစိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ သော တေသံ ကမ္မကရဏသံဝိဓာနံ သုတွာပိ အသန္တသိတွာဝ တေ ရက္ခသေ အာမန္တေတွာ ‘‘အမ္ဘော ရက္ခသာ၊ တုမှေ ကဿ မနုဿာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဝေဿဝဏမဟာရာဇဿာ’’တိ။ ‘‘အမ္ဘော၊ တုမှေပိ ဧကဿ ရညောဝ မနုဿာ၊ အဟမ္ပိ ရညောဝ မနုဿော၊ ဗာရာဏသိရာဇာ မံ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗဖလတ္ထာယ ပေသေသိ၊ သွာဟံ တတ္ထေဝ အတ္တနော ရညော ဇီဝိတံ ဒတွာ အာဂတော။ ယော ဟိ အတ္တနော မာတာပိတူနဉ္စေဝ သာမိကဿ စ အတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇတိ၊ သော ဒေဝလောကေယေဝ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ အဟမ္ပိ ဣမမှာ တိရစ္ဆာနယောနိယာ စဝိတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၃။

‘‘ဘတ္တုရတ္ထေ ပရက္ကန္တော၊ ယံ ဌာနမဓိဂစ္ဆတိ၊

သူရော အတ္တပရိစ္စာဂီ၊ လဘမာနော ဘဝါမဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘတ္တုရတ္ထေတိ ဘတ္တာ ဝုစ္စန္တိ ဘတ္တာဒီဟိ ဘရဏပေါသကာ ပိတာ မာတာ သာမိကော စ၊ ဣတိ တိဝိဓဿပေတဿ ဘတ္တု အတ္ထာယ။ ပရက္ကန္တောတိ ပရက္ကမံ ကရောန္တော ဝါယမန္တော။ ယံ ဌာနမဓိဂစ္ဆတီတိ ယံ သုခကာရဏံ ယသံ ဝါ လာဘံ ဝါ သဂ္ဂံ ဝါ အဓိဂစ္ဆတိ။ သူရောတိ အဘီရု ဝိက္ကမသမ္ပန္နော။ အတ္တပရိစ္စာဂီတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ နိရပေက္ခော ဟုတွာ တဿ တိဝိဓဿပိ ဘတ္တု အတ္ထာယ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇန္တော။ လဘမာနော ဘဝါမဟန္တိ ယံ သော ဧဝရူပေါ သူရော ဒေဝသမ္ပတ္တိံ ဝါ မနုဿသမ္ပတ္တိံ ဝါ လဘတိ၊ အဟမ္ပိ တံ လဘမာနော ဘဝါမိ၊ တသ္မာ ဟာသောဝ မေ ဧတ္ထ၊ န တာသော၊ ကိံ မံ တုမှေ တာသေထာတိ။

ဧဝံ သော ဣမာယ ဂါထာယ တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တေ တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ ‘‘ဓမ္မိကော ဧသ၊ န သက္ကာ မာရေတုံ၊ ဝိဿဇ္ဇေမ န’’န္တိ ဝတွာ သုကပေါတကံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘အမ္ဘော သုကပေါတက၊ မုတ္တောသိ၊ အမှာကံ ဟတ္ထတော သောတ္ထိနာ ဂစ္ဆာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မယှံ အာဂမနံ မာ တုစ္ဆံ ကရောထ၊ ဒေထ မေ ဧကံ အမ္ဗဖလ’’န္တိ။ ‘‘သုကပေါတက၊ တုယှံ ဧကံ အမ္ဗဖလံ ဒါတုံ နာမ န ဘာရော၊ ဣမသ္မိံ ပန ရုက္ခေ အမ္ဗာနိ အင်္ကေတွာ ဂဟိတာနိ၊ ဧကသ္မိံ ဖလေ အသမေန္တေ အမှာကံ ဇီဝိတံ နတ္ထိ။ ဝေဿဝဏေန ဟိ ကုဇ္ဈိတွာ သကိံ ဩလောကိတေ တတ္တကပါလေ ပက္ခိတ္တတိလာ ဝိယ ကုမ္ဘဏ္ဍသဟဿံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိပ္ပကိရီယတိ၊ တေန တေ ဒါတုံ န သက္ကောမ၊ လဘနဋ္ဌာနံ ပန အာစိက္ခိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ယော ကောစိ ဒေတု၊ ဖလေနေဝ မေ အတ္ထော၊ လဘနဋ္ဌာနံ အာစိက္ခထာ’’တိ။ ‘‘ဧတဿ ကဉ္စနပဗ္ဗတဿ အန္တရေ ဇောတိရသော နာမ တာပသော အဂ္ဂိံ ဇုဟမာနော ကဉ္စနပတ္တိယာ နာမ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသတိ ဝေဿဝဏဿ ကုလူပကော၊ ဝေဿဝဏော တဿ နိဗဒ္ဓံ စတ္တာရိ အမ္ဗဖလာနိ ပေသေတိ၊ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆာ’’တိ။

သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာပသဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ တာပသော ‘‘ကုတော အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗာရာဏသိရညော သန္တိကာ’’တိ။ ‘‘ကိမတ္ထာယ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘သာမိ၊ အမှာကံ ရညော ဒေဝိယာ အဗ္ဘန္တရအမ္ဗပက္ကေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ တဒတ္ထံ အာဂတောမှိ၊ ရက္ခသာ ပန မေ သယံ အမ္ဗပက္ကံ အဒတွာ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသေသု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ နိသီဒ၊ လဘိဿသီ’’တိ။ အထဿ ဝေဿဝဏော စတ္တာရိ ဖလာနိ ပေသေသိ။ တာပသော တတော ဒွေ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဧကံ သုဝပေါတကဿ ခါဒနတ္ထာယ အဒါသိ။ တေန တသ္မိံ ခါဒိတေ ဧကံ ဖလံ သိက္ကာယ ပက္ခိပိတွာ သုဝပေါတကဿ ဂီဝါယ ပဋိမုဉ္စိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဂစ္ဆာ’’တိ သုကပေါတကံ ဝိဿဇ္ဇေသိ ။ သော တံ အာဟရိတွာ ဒေဝိယာ အဒါသိ။ သာ တံ ခါဒိတွာ ဒေါဟဠံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေသိ၊ တတောနိဒါနံ ပနဿာ ပုတ္တော နာဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒေဝီ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ သုကော အာနန္ဒော၊ အမ္ဗပက္ကဒါယကော တာပသော သာရိပုတ္တော၊ ဥယျာနေ နိဝုတ္ထတာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အဗ္ဘန္တရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၈၂] ၂။ သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ

သေယျံသောသေယျသော ဟောတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောသလရညော အမစ္စံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ရညော ဗဟူပကာရော သဗ္ဗကိစ္စနိပ္ဖာဒကော အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘ဗဟူပကာရော မေ အယ’’န္တိ တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ တံ အသဟမာနာ အညေ ရညော ပေသုညံ ဥပသံဟရိတွာ တံ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ တေသံ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒေါသံ အနုပပရိက္ခိတွာဝ တံ သီလဝန္တံ နိဒ္ဒေါသံ သင်္ခလိကဗန္ဓနေန ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ပက္ခိပါပေသိ။ သော တတ္ထ ဧကကော ဝသန္တော သီလသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ စိတ္တေကဂ္ဂတံ လဘိတွာ ဧကဂ္ဂစိတ္တော သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ။ အထဿ ရာဇာ အပရဘာဂေ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ သင်္ခလိကဗန္ဓနံ ဘိန္ဒာပေတွာ ပုရိမယသတော မဟန္တတရံ ယသံ အဒါသိ။ သော ‘‘သတ္ထာရံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဗဟူနိ မာလာဂန္ဓာဒီနိ အာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ တထာဂတံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော ‘‘အနတ္ထော ကိရ တေ ဥပ္ပန္နောတိ အဿုမှာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နော၊ အဟံ ပန တေန အနတ္ထေန အတ္ထံ အကာသိံ၊ ဗန္ဓနာဂါရေ နိသီဒိတွာ သောတာပတ္တိဖလံ နိဗ္ဗတ္တေသိ’’န္တိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဥပါသက၊ တွညေဝ အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိံ သုယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဒါနံ ဒေတိ၊ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခတိ ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ။ အထဿေကော အမစ္စော အန္တေပုရေ ပဒုဿိ။ ပါဒမူလိကာဒယော ဉတွာ ‘‘အသုကအမစ္စော အန္တေပုရေ ပဒုဋ္ဌော’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ယထာသဘာဝတော ဉတွာ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘မာ မံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဥပဋ္ဌာဟီ’’တိ နိဗ္ဗိသယံ အကာသိ။ သော ဂန္တွာ အညတရံ သာမန္တရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟီတိ သဗ္ဗံ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ မဟာသီလဝဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၁) ကထိတသဒိသမေဝ။ ဣဓာပိ သော ရာဇာ တိက္ခတ္တုံ ဝီမံသိတွာ တဿ အမစ္စဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ရဇ္ဇသီမံ ပါပုဏိ။ ဗာရာဏသိရညော သတ္တသတမတ္တာ မဟာယောဓာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အသုကော နာမ ကိရ ရာဇာ ဗာရာဏသိရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’တိ ဇနပဒံ ဘိန္ဒန္တော အာဂစ္ဆတိ၊ ဧတ္ထေဝ နံ ဂန္တွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မယှံ ပရဝိဟိံသာယ လဒ္ဓေန ရဇ္ဇေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ မာ ကိဉ္စိ ကရိတ္ထာ’’တိ?

စောရရာဇာ အာဂန္တွာ နဂရံ ပရိက္ခိပိ၊ ပုန အမစ္စာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ မာ ဧဝံ ကရိတ္ထ၊ ဂဏှိဿာမ န’’န္တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘န လဗ္ဘာ ကိဉ္စိ ကာတုံ၊ နဂရဒွါရာနိ ဝိဝရထာ’’တိ ဝတွာ သယံ အမစ္စဂဏပရိဝုတော မဟာတလေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ စောရရာဇာ စတူသု ဒွါရေသု မနုဿေ ပေါထေန္တော နဂရံ ပဝိသိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုယှ အမစ္စပရိဝုတံ ရာဇာနံ ဂါဟာပေတွာ သင်္ခလိကာဟိ ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရေ ပက္ခိပါပေသိ။ ရာဇာ ဗန္ဓနာဂါရေ နိသိန္နောဝ စောရရာဇာနံ မေတ္တာယန္တော မေတ္တဇ္ဈာနံ ဥပ္ပာဒေသိ။ တဿ မေတ္တာနုဘာဝေန စောရရညော ကာယေ ဍာဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သကလသရီရံ ယမကဥက္ကာဟိ ဈာပိယမာနံ ဝိယ ဇာတံ။ သော မဟာဒုက္ခာဘိတုန္နော ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘တုမှေ သီလဝန္တံ ရာဇာနံ ဗန္ဓနာဂါရေ ပက္ခိပေထ၊ တေန ဝေါ ဣဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှာကမေဝ ဟောတူ’’တိ ရဇ္ဇံ တဿေဝ နိယျာဒေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမှာကံ ပစ္စတ္ထိကော မေ ဘာရော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ ပဒုဋ္ဌာမစ္စဿ ရာဇာဏံ ကာရေတွာ အတ္တနော နဂရမေဝ ဂတော။

ဗောဓိသတ္တော အလင်္ကတမဟာတလေ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပုရိမာ ဒွေဂါထာ အဝေါစ –

၉၄။

‘‘သေယျံသော သေယျသော ဟောတိ၊ ယော သေယျမုပသေဝတိ၊

ဧကေန သန္ဓိံ ကတွာန၊ သတံ ဝဇ္ဈေ အမောစယိံ။

၉၅။

‘‘တသ္မာ သဗ္ဗေန လောကေန၊ သန္ဓိံ ကတွာန ဧကတော၊

ပေစ္စ သဂ္ဂံ နိဂစ္ဆေယျ၊ ဣဒံ သုဏာထ ကာသိယာ’’တိ။

တတ္ထ သေယျံသော သေယျသော ဟောတိ၊ ယော သေယျမုပသေဝတီတိ အနဝဇ္ဇဥတ္တမဓမ္မသင်္ခါတော သေယျော အံသော ကောဋ္ဌာသော အဿာတိ သေယျံသော၊ ကုသလဓမ္မနိဿိတပုဂ္ဂလော။ ယော ပုနပ္ပုနံ တံ သေယျံ ကုသလဓမ္မဘာဝနံ ကုသလာဘိရတံ ဝါ ဥတ္တမပုဂ္ဂလမုပသေဝတိ၊ သော သေယျသော ဟောတိ ပါသံသတရော စေဝ ဥတ္တရိတရော စ ဟောတိ။ ဧကေန သန္ဓိံ ကတွာန၊ သတံ ဝဇ္ဈေ အမောစယိန္တိ တဒမိနာပိ စေတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အဟဉှိ သေယျံ မေတ္တာဘာဝနံ ဥပသေဝန္တော တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ ဧကေန စောရရညာ သန္ဓိံ သန္ထဝံ ကတွာ မေတ္တာဘာဝနံ ဘာဝေတွာ တုမှေ သတဇနေ ဝဇ္ဈေ အမောစယိံ။

ဒုတိယဂါထာယ အတ္ထော – ယသ္မာ အဟံ ဧကေန သဒ္ဓိံ ဧကတော မေတ္တာဘာဝနာယ သန္ဓိံ ကတွာ တုမှေ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တေ သတဇနေ မောစယိံ၊ တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေဝေတံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေန လောကေန သဒ္ဓိံ မေတ္တာဘာဝနာယ သန္ဓိံ ကတွာ ဧကတော ပုဂ္ဂလော ပေစ္စ ပရလောကေ သဂ္ဂံ နိဂစ္ဆေယျ။ မေတ္တာယ ဟိ ဥပစာရံ ကာမာဝစရေ ပဋိသန္ဓိံ ဒေတိ၊ အပ္ပနာ ဗြဟ္မလောကေ။ ဣဒံ မမ ဝစနံ သဗ္ဗေပိ တုမှေ ကာသိရဋ္ဌဝါသိနော သုဏာထာတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော မဟာဇနဿ မေတ္တာဘာဝနာယ ဂုဏံ ဝဏ္ဏေတွာ ဒွါဒသယောဇနိကေ ဗာရာဏသိနဂရေ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ သတ္ထာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၆။

‘‘ဣဒံ ဝတွာ မဟာရာဇာ၊ ကံသော ဗာရာဏသိဂ္ဂဟော၊

ဓနုံ ကဏ္ဍဉ္စ နိက္ခိပ္ပ၊ သံယမံ အဇ္ဈုပါဂမီ’’တိ။

တတ္ထ မဟန္တော ရာဇာတိ မဟာရာဇာ။ ကံသောတိ တဿ နာမံ။ ဗာရာဏသိံ ဂဟေတွာ အဇ္ဈာဝသနတော ဗာရာဏသိဂ္ဂဟော။ သော ရာဇာ ဣဒံ ဝစနံ ဝတွာ ဓနုဉ္စ သရသင်္ခါတံ ကဏ္ဍဉ္စ နိက္ခိပ္ပ ဩဟာယ ဆဍ္ဍေတွာ သီလသံယမံ ဥပဂတော ပဗ္ဗဇိတော၊ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပန္နောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ စောရရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၈၃] ၃။ ဝဍ္ဎကီသူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝရံ ဝရံ တွန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓနုဂ္ဂဟတိဿတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပသေနဒိရညော ပိတာ မဟာကောသလော ဗိမ္ဗိသာရရညော ဓီတရံ ဝေဒေဟိံ နာမ ကောသလဒေဝိံ ဒဒမာနော တဿာ နှာနစုဏ္ဏမူလံ သတသဟဿုဋ္ဌာနံ ကာသိဂါမံ အဒါသိ။ အဇာတသတ္တုနာ ပန ပိတရိ မာရိတေ ကောသလဒေဝီပိ သောကာဘိဘူတာ ကာလမကာသိ။ တတော ပသေနဒိ ကောသလရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘အဇာတသတ္တုနာ ပိတာ မာရိတော၊ ဘဂိနီပိ မေ သာမိကေ ကာလကတေ တေန သောကေန ကာလကတာ၊ ပိတုဃာတကဿ စောရဿ ကာသိဂါမံ န ဒဿာမီ’’တိ။ သော တံ အဇာတသတ္တုဿ န အဒါသိ။ တံ ဂါမံ နိဿာယ တေသံ ဒွိန္နမ္ပိ ကာလေန ကာလံ ယုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ အဇာတသတ္တု တရုဏော သမတ္ထော၊ ပသေနဒိ မဟလ္လကောယေဝ။ သော အဘိက္ခဏံ ပရဇ္ဇတိ၊ မဟာကောသလဿာပိ မနုဿာ ယေဘုယျေန ပရာဇိတာ။ အထ ရာဇာ ‘‘မယံ အဘိဏှံ ပရဇ္ဇာမ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အယျာ နာမ မန္တစ္ဆေကာ ဟောန္တိ၊ ဇေတဝနဝိဟာရေ ဘိက္ခူနံ ကထံ သောတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ တာယံ ဝေလာယံ ဘိက္ခူနံ ကထာသလ္လာပံ သုဏာထာ’’တိ စရပုရိသေ အာဏာပေသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ တထာ အကံသု။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဒွေ မဟလ္လကတ္ထေရာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသန္တိ ဒတ္တတ္ထေရော စ ဓနုဂ္ဂဟတိဿတ္ထေရော စ။ တေသု ဓနုဂ္ဂဟတိဿတ္ထေရော ပဌမယာမေပိ မဇ္ဈိမယာမေပိ နိဒ္ဒါယိတွာ ပစ္ဆိမယာမေ ပဗုဇ္ဈိတွာ ဥမ္မုက္ကာနိ သောဓေတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ နိသိန္နကော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဒတ္တတ္ထေရာ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ တိဿတ္ထေရာ’’တိ? ‘‘ကိံ နိဒ္ဒါယသိ နော တွ’’န္တိ။ ‘‘အနိဒ္ဒါယန္တာ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ? ‘‘ဥဋ္ဌာယ တာဝ နိသီဒထာ’’တိ။ သော ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နော တံ ဒတ္တတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ ဒတ္တတ္ထေရ၊ အယံ တေ လောလော မဟောဒရကောသလော စာဋိမတ္တံ ဘတ္တမေဝ ပူတိံ ကရောတိ၊ ယုဒ္ဓဝိစာရဏံ ပန ကိဉ္စိ န ဇာနာတိ၊ ပရာဇိတော ပရာဇိတောတွေဝ ဝဒါပေတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? တသ္မိံ ခဏေ တေ စရပုရိသာ တေသံ ကထံ သုဏန္တာ အဋ္ဌံသု။

ဓနုဂ္ဂဟတိဿတ္ထေရော ယုဒ္ဓံ ဝိစာရေသိ – ‘‘ဘန္တေ၊ ယုဒ္ဓါ နာမ တိဝိဓော – ပဒုမဗျူဟော၊ စက္ကဗျူဟော၊ သကဋဗျူဟောတိ။ အဇာတသတ္တုံ ဂဏှိတုကာမေန အသုကေ နာမ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိသ္မိံ ဒွီသု ပဗ္ဗတဘိတ္တီသု မနုဿေ ဌပေတွာ ပုရတော ဒုဗ္ဗလဗလံ ဒဿေတွာ ပဗ္ဗတန္တရံ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ ဇာနိတွာ ပဝိဋ္ဌမဂ္ဂံ ဩစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဥဘောသု ပဗ္ဗတဘိတ္တီသု ဝဂ္ဂိတွာ ဥန္နဒိတွာ ခိပေ ပတိတမစ္ဆံ ဝိယ အန္တောမုဋ္ဌိယံ ဝဋ္ဋပေါတကံ ဝိယ စ ကတွာ သက္ကာ အဿ တံ ဂဟေတု’’န္တိ။ စရပုရိသာ တံ သာသနံ ရညော အာရောစေသုံ။ တံ သုတွာ ရာဇာ သင်္ဂါမဘေရိံ စရာပေတွာ ဂန္တွာ သကဋဗျူဟံ ကတွာ အဇာတသတ္တုံ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂါဟာပေတွာ အတ္တနော ဓီတရံ ဝဇိရကုမာရိံ ဘာဂိနေယျဿ ဒတွာ ကာသိဂါမံ တဿာ နှာနမူလံ ကတွာ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။ သာ ပဝတ္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋာ ဇာတာ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ကောသလရာဇာ ကိရ ဓနုဂ္ဂဟတိဿတ္ထေရဿ ဝိစာရဏာယ အဇာတသတ္တုံ ဇိနီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဓနုဂ္ဂဟတိဿော ယုဒ္ဓဝိစာရဏာယ ဆေကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ ။ တဒါ ဗာရာဏသိံ နိဿာယ နိဝုတ္ထဝဍ္ဎကိဂါမကာ ဧကော ဝဍ္ဎကီ ထမ္ဘတ္ထာယ အရညံ ဂန္တွာ အာဝါဋေ ပတိတံ သူကရပေါတကံ ဒိသွာ တံ ဃရံ နေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိ။ သော ဝုဍ္ဎိပ္ပတ္တော မဟာသရီရော ဝင်္ကဒါဌော အာစာရသမ္ပန္နော အဟောသိ၊ ဝဍ္ဎကိနာ ပေါသိတတ္တာ ပန ‘‘ဝဍ္ဎကီသူကရော’’တွေဝ ပညာယိ။ ဝဍ္ဎကိဿ ရုက္ခတစ္ဆနကာလေ တုဏ္ဍေန ရုက္ခံ ပရိဝတ္တေတိ၊ မုခေန ဍံသိတွာ ဝါသိဖရသုနိခါဒနမုဂ္ဂရေ အာဟရတိ၊ ကာလသုတ္တကောဋိယံ ဂဏှာတိ။ အထ သော ဝဍ္ဎကီ ‘‘ကောစိဒေဝ၊ နံ ခါဒေယျာ’’တိ ဘယေန နေတွာ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သောပိ အရညံ ပဝိသိတွာ ခေမံ ဖာသုကဋ္ဌာနံ ဩလောကေန္တော ဧကံ ပဗ္ဗတန္တရေ မဟန္တံ ဂိရိကန္ဒရံ အဒ္ဒသ သမ္ပန္နကန္ဒမူလဖလံ ဖာသုကံ ဝသနဋ္ဌာနံ အနေကသတသူကရသမာကိဏ္ဏံ။ တေ သူကရာ တံ ဒိသွာ တဿ သန္တိကံ အာဂမံသု။ သောပိ တေ အာဟ – ‘‘အဟံ တုမှေဝ ဩလောကေန္တော ဝိစရာမိ၊ အပိစ ဝေါ မယာ ဒိဋ္ဌာ၊ ဣဒဉ္စ ဌာနံ ရမဏီယံ၊ အဟမ္ပိ ဣဒါနိ ဣဓေဝ ဝသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ဣဒံ ဌာနံ ရမဏီယံ၊ ပရိဿယော ပနေတ္ထ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အဟမ္ပိ တုမှေ ဒိသွာ ဧတံ အညာသိံ၊ ဧဝံ ဂေါစရသမ္ပန္နေ ဌာနေ ဝသန္တာနံ ဝေါ သရီရေသု မံသလောဟိတံ နတ္ထိ၊ ကိံ ပန ဝေါ ဧတ္ထ ဘယ’’န္တိ? ‘‘ဧကော ဗျဂ္ဃော ပါတောဝ အာဂန္တွာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌံယေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန သော နိဗဒ္ဓံ ဂဏှာတိ၊ ဥဒါဟု အန္တရန္တရာ’’တိ? ‘‘နိဗဒ္ဓံ ဂဏှာတီ’’တိ။ ‘‘ကတိ ပန တေ ဗျဂ္ဃာ’’တိ? ‘‘ဧကောယေဝါ’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကာ တုမှေ ဧကဿ ယုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ န သက္ကောမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ တံ ဂဏှိဿာမိ၊ ကေဝလံ တုမှေ မမ ဝစနံ ကရောထ၊ သော ဗျဂ္ဃော ကဟံ ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဧတသ္မိံ ပဗ္ဗတေ’’တိ။

သော ရတ္တိညေဝ သူကရေ စရာပေတွာ ယုဒ္ဓံ ဝိစာရေန္တော ‘‘ယုဒ္ဓံ နာမ ပဒုမဗျူဟစက္ကဗျူဟသကဋဗျူဟဝသေန တိဝိဓံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ပဒုမဗျူဟဝသေန ဝိစာရေသိ။ သော ဟိ ဘူမိသီသံ ဇာနာတိ။ တသ္မာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ ယုဒ္ဓံ ဝိစာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သူကရပိလ္လကေ မာတရော စ တေသံ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော တာ အာဝိဇ္ဈိတွာ မဇ္ဈိမသူကရိယော၊ တာ အာဝိဇ္ဈိတွာ ပေါတကသူကရေ၊ တေ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဇရသူကရေ၊ တေ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဒီဃဒါဌသူကရေ၊ တေ အာဝိဇ္ဈိတွာ ယုဒ္ဓသမတ္ထေ ဗလဝတရသူကရေ ဒသ ဝီသ တိံသ ဇနေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ဗလဂုမ္ဗံ ကတွာ ဌပေသိ။ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနဿ ပုရတော ဧကံ ပရိမဏ္ဍလံ အာဝါဋံ ခဏာပေသိ၊ ပစ္ဆတော ဧကံ သုပ္ပသဏ္ဌာနံ အနုပုဗ္ဗနိန္နံ ပဗ္ဘာရသဒိသံ။ တဿ သဋ္ဌိသတ္တတိမတ္တေ ယောဓသူကရေ အာဒါယ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ‘‘မာ ဘာယိတ္ထာ’’တိ ကမ္မံ ဝိစာရတော အရုဏံ ဥဋ္ဌဟိ။

ဗျဂ္ဃော ဥဋ္ဌာယ ‘‘ကာလော’’တိ ဉတွာ ဂန္တွာ တေသံ သမ္မုခါ ဌိတေ ပဗ္ဗတတလေ ဌတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ သူကရေ ဩလောကေသိ။ ဝဍ္ဎကီသူကရော ‘‘ပဋိဩလောကေထ န’’န္တိ သူကရာနံ သညံ အဒါသိ၊ တေ ပဋိဩလောကေသုံ။ ဗျဂ္ဃော မုခံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ အဿောသိ၊ သူကရာပိ တထာ ကရိံသု။ ဗျဂ္ဃော မုတ္တံ ဆဍ္ဍေသိ၊ သူကရာပိ ဆဍ္ဍယိံသု။ ဣတိ ယံ ယံ သော ကရောတိ၊ တံ တံ တေ ပဋိကရိံသု။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ပုဗ္ဗေ သူကရာ မယာ ဩလောကိတကာလေ ပလာယန္တာ ပလာယိတုမ္ပိ န သက္ကောန္တိ၊ အဇ္ဇ အပလာယိတွာ မမ ပဋိသတ္တု ဟုတွာ မယာ ကတမေဝ ပဋိကရောန္တိ။ ဧတသ္မိံ ဘူမိသီသေ ဌိတော ဧကော တေသံ သံဝိဓာယကောပိ အတ္ထိ၊ အဇ္ဇ မယှံ ဂတဿ ဇယော န ပညာယတီ’’တိ။ သော နိဝတ္တိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ တေန ပန ဂဟိတမံသခါဒကော ဧကော ကူဋဇဋိလော အတ္ထိ၊ သော တံ တုစ္ဆဟတ္ထမေဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၇။

‘‘ဝရံ ဝရံ တွံ နိဟနံ ပုရေ စရိ၊

အသ္မိံ ပဒေသေ အဘိဘုယျ သူကရေ၊

သောဒါနိ ဧကော ဗျပဂမ္မ ဈာယသိ၊

ဗလံ နု တေ ဗျဂ္ဃ န စဇ္ဇ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝရံ ဝရံ တွံ နိဟနံ ပုရေ စရိ၊ အသ္မိံ ပဒေသေ အဘိဘုယျ သူကရေတိ အမ္ဘော ဗျဂ္ဃ၊ တွံ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ သဗ္ဗသူကရေ အဘိဘဝိတွာ ဣမေသု သူကရေသု ဝရံ ဝရံ တွံ ဥတ္တမုတ္တမံ သူကရံ နိဟနန္တော ဝိစရိ။ သောဒါနိ ဧကော ဗျပဂမ္မ ဈာယသီတိ သော တွံ ဣဒါနိ အညတရံ သူကရံ အဂ္ဂဟေတွာ ဧကကောဝ အပဂန္တွာ ဈာယသိ ပဇ္ဈာယသိ။ ဗလံ နု တေ ဗျဂ္ဃ န စဇ္ဇ ဝိဇ္ဇတီတိ ကိံ နု တေ၊ အမ္ဘော ဗျဂ္ဃ၊ အဇ္ဇ ကာယဗလံ နတ္ထီတိ။

တံ သုတွာ ဗျဂ္ဃော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၈။

‘‘ဣမေ သုဒံ ယန္တိ ဒိသောဒိသံ ပုရေ၊ ဘယဋ္ဋိတာ လေဏဂဝေသိနော ပုထူ၊

တေ ဒါနိ သင်္ဂမ္မ ဝသန္တိ ဧကတော၊ ယတ္ထဋ္ဌိတာ ဒုပ္ပသဟဇ္ဇမေ မယာ’’တိ။

တတ္ထ သုဒန္တိ နိပါတော။ အယံ ပန သင်္ခေပတ္ထော – ဣမေ သူကရာ ပုဗ္ဗေ မံ ဒိသွာ ဘယေန အဋ္ဋိတာ ပီဠိတာ အတ္တနော လေဏဂဝေသိနော ပုထူ ဝိသုံ ဝိသုံ ဟုတွာ ဒိသောဒိသံ ယန္တိ၊ တံ တံ ဒိသံ အဘိမုခါ ပလာယန္တိ၊ တေ ဒါနိ သဗ္ဗေပိ သမာဂန္တွာ ဧကတော ဝသန္တိ တိဋ္ဌန္တိ၊ တဉ္စ ဘူမိသီသံ ဥပဂတာ၊ ယတ္ထ ဌိတာ ဒုပ္ပသဟာ ဒုမ္မဒ္ဒယာ အဇ္ဇ ဣမေ မယာတိ။

အထဿ ဥဿာဟံ ဇနေန္တော ကူဋဇဋိလော ‘‘မာ ဘာယိ၊ ဂစ္ဆ တယိ နဒိတွာ ပက္ခန္ဒန္တေ သဗ္ဗေပိ ဘီတာ ဘိဇ္ဇိတွာ ပလာယိဿန္တီ’’တိ အာဟ။ ဗျဂ္ဃော တသ္မိံ ဥဿာဟံ ဇနေန္တေ သူရော ဟုတွာ ပုန ဂန္တွာ ပဗ္ဗတတလေ အဋ္ဌာသိ။ ဝဍ္ဎကီသူကရော ဒွိန္နံ အာဝါဋာနံ အန္တရေ အဋ္ဌာသိ။ သူကရာ ‘‘သာမိ၊ မဟာစောရော ပုနာဂတော’’တိ အာဟံသု။ ‘‘မာ ဘာယိတ္ထ၊ ဣဒါနိ တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ဗျဂ္ဃော နဒိတွာ ဝဍ္ဎကီသူကရဿ ဥပရိ ပတတိ၊ သူကရော တဿ အတ္တနော ဥပရိ ပတနကာလေ ပရိဝတ္တိတွာ ဝေဂေန ဥဇုကံ ခတအာဝါဋေ ပတိ။ ဗျဂ္ဃော ဝေဂံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဥပရိဘာဂေန ဂန္တွာ သုပ္ပမုခဿ တိရိယံ ခတအာဝါဋဿ အတိသမ္ဗာဓေ မုခဋ္ဌာနေ ပတိတွာ ပုဉ္ဇကတော ဝိယ အဟောသိ။ သူကရော အာဝါဋာ ဥတ္တရိတွာ အသနိဝေဂေန ဂန္တွာ ဗျဂ္ဃံ အန္တရသတ္ထိမှိ ဒါဌာယ ပဟရိတွာ ယာဝ ဝက္ကပဒေသာ ဖာလေတွာ ပဉ္စမဓုရမံသံ ဒါဌာယ ပလိဝေဌေတွာ ဗျဂ္ဃဿ မတ္ထကေ အာဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပစ္စာမိတ္တ’’န္တိ ဥက္ခိပိတွာ ဗဟိအာဝါဋေ ဆဍ္ဍေသိ။ ပဌမံ အာဂတာ ဗျဂ္ဃမံသံ လဘိံသု၊ ပစ္ဆာ အာဂတာ ‘‘ဗျဂ္ဃမံသံ ကီဒိသံ ဟောတီ’’တိ တေသံ မုခံ ဥပသိင်္ဃန္တာ ဝိစရိံသု။

သူကရာ န တာဝ တုဿန္တိ။ ဝဍ္ဎကီသူကရော တေသံ ဣင်္ဃိတံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ တုမှေ န တုဿထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာမိ၊ ကိံ ဧတေန ဗျဂ္ဃေန ဃာတိတေန၊ အညော ပန ဗျဂ္ဃအာဏာပနသမတ္ထော ကူဋဇဋိလော အတ္ထိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ကော နာမေသော’’တိ? ‘‘ဧကော ဒုဿီလတာပသော’’တိ။ ‘‘ဗျဂ္ဃောပိ မယာ ဃာတိတော၊ သော မေ ကိံ ပဟောတိ၊ ဧထ ဂဏှိဿာမ န’’န္တိ သူကရဃဋာယ သဒ္ဓိံ ပါယာသိ။ ကူဋတာပသောပိ ဗျဂ္ဃေ စိရာယန္တေ ‘‘ကိံ နု ခေါ သူကရာ ဗျဂ္ဃံ ဂဏှိံသူ’’တိ ပဋိပထံ ဂစ္ဆန္တော တေ သူကရေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ အာဒါယ ပလာယန္တော တေဟိ အနုဗန္ဓိတော ပရိက္ခာရံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝေဂေန ဥဒုမ္ဗရရုက္ခံ အဘိရုဟိ။ သူကရာ ‘‘ဣဒါနိမှ၊ သာမိ၊ နဋ္ဌာ၊ တာပသော ပလာယိတွာ ရုက္ခံ အဘိရုဟီ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကိံ ရုက္ခံ နာမာ’’တိ? ‘‘ဥဒုမ္ဗရရုက္ခ’’န္တိ။ သော ‘‘သူကရိယော ဥဒကံ အာဟရန္တု၊ သူကရပေါတကာ ပထဝိံ ခဏန္တု၊ ဒီဃဒါဌာ သူကရာ မူလာနိ ဆိန္ဒန္တု၊ သေသာ ပရိဝါရေတွာ အာရက္ခန္တူ’’တိ သံဝိဒဟိတွာ တေသု တထာ ကရောန္တေသု သယံ ဥဒုမ္ဗရဿ ဥဇုကံ ထူလမူလံ ဖရသုနာ ပဟရန္တော ဝိယ ဧကပ္ပဟာရမေဝ ကတွာ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခံ ပါတေသိ။ ပရိဝါရေတွာ ဌိတသူကရာ ကူဋဇဋိလံ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကတွာ ယာဝ အဋ္ဌိတော ခါဒိတွာ ဝဍ္ဎကီသူကရံ ဥဒုမ္ဗရခန္ဓေယေဝ နိသီဒါပေတွာ ကူဋဇဋိလဿ ပရိဘောဂသင်္ခေန ဥဒကံ အာဟရိတွာ အဘိသိဉ္စိတွာ ရာဇာနံ ကရိံသု၊ ဧကဉ္စ တရုဏသူကရိံ တဿ အဂ္ဂမဟေသိံ အကံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ကိရ ယာဝဇ္ဇတနာ ရာဇာနော ဥဒုမ္ဗရဘဒ္ဒပီဌေ နိသီဒါပေတွာ တီဟိ သင်္ခေဟိ အဘိသိဉ္စန္တိ။

တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ ဧကသ္မိံ ဝိဋပန္တရေ သူကရာနံ အဘိမုခါ ဟုတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၉။

‘‘နမတ္ထု သင်္ဃာန သမာဂတာနံ၊ ဒိသွာ သယံ သချ ဝဒါမိ အဗ္ဘုတံ၊

ဗျဂ္ဃံ မိဂါ ယတ္ထ ဇိနိံသု ဒါဌိနော၊ သာမဂ္ဂိယာ ဒါဌဗလေသု မုစ္စရေ’’တိ။

တတ္ထ နမတ္ထု သင်္ဃာနန္တိ အယံ မမ နမက္ကာရော သမာဂတာနံ သူကရသင်္ဃာနံ အတ္ထု။ ဒိသွာ သယံ သချ ဝဒါမိ အဗ္ဘုတန္တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ အဘူတပုဗ္ဗံ အဗ္ဘုတံ သချံ မိတ္တဘာဝံ သယံ ဒိသွာ ဝဒါမိ။ ဗျဂ္ဃံ မိဂါ ယတ္ထ ဇိနိံသု ဒါဌိနောတိ ယတြ ဟိ နာမ ဒါဌိနော သူကရမိဂါ ဗျဂ္ဃံ ဇိနိံသု၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သာမဂ္ဂိယာ ဒါဌဗလေသု မုစ္စရေတိ ယာ သာ ဒါဌဗလေသု သူကရေသု သာမဂ္ဂီ ဧကဇ္ဈာသယတာ၊ တာယ တေသု သာမဂ္ဂိယာ တေ ဒါဌဗလာ ပစ္စာမိတ္တံ ဂဟေတွာ အဇ္ဇ မရဏဘယာ မုတ္တာတိ အတ္ထော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဓနုဂ္ဂဟတိဿော ဝဍ္ဎကီသူကရော အဟောသိ၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝဍ္ဎကီသူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၈၄] ၄။ သိရိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံဥဿုကာ သင်္ဃရန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ သိရိစောရဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၄၀) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓာပိ ပန သာ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဃရေ စတုတ္ထေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဝသနကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဒေဝတာ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရောန္တီ စတုပညာသဟိရညကောဋိယော အာဟရိတွာ ကောဋ္ဌေ ပူရေတွာ သေဋ္ဌိနာ သဒ္ဓိံ သဟာယိကာ အဟောသိ။ အထ နံ သော အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ နေသိ။ သတ္ထာ တဿာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သာ ဓမ္မံ သုတွာ သောတာပန္နာ အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သေဋ္ဌိနော ယသော ယထာပေါရာဏောဝ ဇာတော။ အထေကော သာဝတ္ထိဝါသီ သိရိလက္ခဏညူ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘အနာထပိဏ္ဍိကော ဒုဂ္ဂတော ဟုတွာ ပုန ဣဿရော ဇာတော၊ ယံနူနာဟံ တံ ဒဋ္ဌုကာမော ဝိယ ဂတွာ တဿ ဃရတော သိရိံ ထေနေတွာ အာဂစ္ဆေယျ’’န္တိ။ သော တဿ ဃရံ ဂန္တွာ တေန ကတသက္ကာရသမ္မာနော သာရဏီယကထာယ ဝတ္တမာနာယ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ သိရီ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ ဩလောကေသိ။ သေဋ္ဌိနော စ သဗ္ဗသေတော ဓောတသင်္ခပဋိဘာဂေါ ကုက္ကုဋော သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ ဌပိတော အတ္ထိ၊ တဿ စူဠာယ သိရီ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏော ဩလောကယမာနော သိရိယာ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ အာဟ – ‘‘အဟံ၊ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ပဉ္စသတေ မာဏဝေ မန္တေ ဝါစေမိ၊ အကာလရဝိံ ဧကံ ကုက္ကုဋံ နိဿာယ တေ စ မယဉ္စ ကိလမာမ၊ အယဉ္စ ကိရ ကုက္ကုဋော ကာလရဝီ၊ ဣမဿတ္ထာယ အာဂတောမှိ၊ ဒေဟိ မေ ဧတံ ကုက္ကုဋ’’န္တိ။ ‘‘ဂဏှ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဒေမိ တေ ကုက္ကုဋ’’န္တိ။ ‘‘ဒေမီ’’တိ စ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ သိရီ တဿ စူဠတော အပဂန္တွာ ဥဿီသကေ ဌပိတေ မဏိက္ခန္ဓေ ပတိဋ္ဌာသိ။

ဗြာဟ္မဏော သိရိယာ မဏိမှိ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ မဏိမ္ပိ ယာစိ။ ‘‘မဏိမ္ပိ ဒေမီ’’တိ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ သိရီ မဏိတော အပဂန္တွာ ဥဿီသကေ ဌပိတအာရက္ခယဋ္ဌိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏော သိရိယာ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ တမ္ပိ ယာစိ။ ‘‘ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ သိရီ ယဋ္ဌိတော အပဂန္တွာ ပုညလက္ခဏဒေဝိယာ နာမ သေဋ္ဌိနော အဂ္ဂမဟေသိယာ သီသေ ပတိဋ္ဌာသိ။ သိရိစောရဗြာဟ္မဏော တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အဝိဿဇ္ဇိယဘဏ္ဍံ ဧတံ၊ ယာစိတုမ္ပိ န သက္ကာ’’တိ စိန္တေတွာ သေဋ္ဌိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ အဟံ တုမှာကံ ဂေဟေ ‘သိရိံ ထေနေတွာ ဂမိဿာမီ’တိ အာဂစ္ဆိံ၊ သိရီ ပန တေ ကုက္ကုဋဿ စူဠာယံ ပတိဋ္ဌိတာ အဟောသိ၊ တသ္မိံ မမ ဒိန္နေ တတော အပဂန္တွာ မဏိမှိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ မဏိမှိ ဒိန္နေ အာရက္ခယဋ္ဌိယံ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အာရက္ခယဋ္ဌိယာ ဒိန္နာယ တတော အပဂန္တွာ ပုညလက္ခဏဒေဝိယာ သီသေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ‘ဣဒံ ခေါ ပန အဝိဿဇ္ဇိယဘဏ္ဍ’န္တိ ဣမမ္ပိ မေ န ဂဟိတံ၊ န သက္ကာ တဝ သိရိံ ထေနေတုံ၊ တဝ သန္တကံ တဝေဝ ဟောတူ’’တိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ‘‘ဣမံ ကာရဏံ သတ္ထု ကထေဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော သဗ္ဗံ တထာဂတဿ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ တံ သုတွာ ‘‘န ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဣဒါနေဝ အညေသံ သိရီ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အပ္ပပုညေဟိ ဥပ္ပာဒိတသိရီ ပန ပုညဝန္တာနံယေဝ ပါဒမူလံ ဂတာ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တော မာတာပိတူနံ ကာလကိရိယာယ သံဝိဂ္ဂေါ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒံ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခံ စရမာနော ဟတ္ထာစရိယဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သော တဿ အာစာရဝိဟာရေ ပသန္နော ဘိက္ခံ ဒတွာ ဥယျာနေ ဝသာပေတွာ နိစ္စံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဧကော ကဋ္ဌဟာရကော အရညတော ဒါရူနိ အာဟရန္တော ဝေလာယ နဂရဒွါရံ ပါပုဏိတုံ နာသက္ခိ။ သာယံ ဧကသ္မိံ ဒေဝကုလေ ဒါရုကလာပံ ဥဿီသကေ ကတွာ နိပဇ္ဇိ၊ ဒေဝကုလေ ဝိဿဋ္ဌာ ဗဟူ ကုက္ကုဋာ တဿ အဝိဒူရေ ဧကသ္မိံ ရုက္ခေ သယိံသု။ တေသု ဥပရိသယိတကုက္ကုဋော ပစ္စူသကာလေ ဝစ္စံ ပါတေန္တော ဟေဋ္ဌာသယိတကုက္ကုဋဿ သရီရေ ပါတေသိ။ ‘‘ကေန မေ သရီရေ ဝစ္စံ ပါတိတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အနုပဓာရေတွာ’’တိ ဝတွာ ပုနပိ ပါတေသိ။ တတော ဥဘောပိ အညမညံ ကုဒ္ဓါ ‘‘ကိံ တေ ဗလံ၊ ကိံ တေ ဗလ’’န္တိ ကလဟံ ကရိံသု။ အထ ဟေဋ္ဌာသယိတကုက္ကုဋော အာဟ – ‘‘မံ မာရေတွာ အင်္ဂါရေ ပက္ကမံသံ ခါဒန္တော ပါတောဝ ကဟာပဏသဟဿံ လဘတီ’’တိ။ ဥပရိသယိတကုက္ကုဋော အာဟ – ‘‘အမ္ဘော၊ မာ တွံ ဧတ္တကေန ဂဇ္ဇိ၊ မမ ထူလမံသံ ခါဒန္တော ရာဇာ ဟောတိ၊ ဗဟိမံသံ ခါဒန္တော ပုရိသော စေ၊ သေနာပတိဋ္ဌာနံ၊ ဣတ္ထီ စေ၊ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ လဘတိ။ အဋ္ဌိမံသံ ပန မေ ခါဒန္တော ဂိဟီ စေ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနံ၊ ပဗ္ဗဇိတော စေ၊ ရာဇကုလူပကဘာဝံ လဘတီ’’တိ။

ကဋ္ဌဟာရကော တေသံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ရဇ္ဇေ ပတ္တေ သဟဿေန ကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ သဏိကံ အဘိရုဟိတွာ ဥပရိသယိတကုက္ကုဋံ ဂဟေတွာ မာရေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေ ကတွာ ‘‘ရာဇာ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဂန္တွာ ဝိဝဋဒွါရေနေဝ နဂရံ ပဝိသိတွာ ကုက္ကုဋံ နိတ္တစံ ကတွာ ဥဒရံ သောဓေတွာ ‘‘ဣဒံ ကုက္ကုဋမံသံ သာဓုကံ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ပဇာပတိယာ အဒါသိ။ သာ ကုက္ကုဋမံသဉ္စ ဘတ္တဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇ၊ သာမီ’’တိ တဿ ဥပနာမေသိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဧတံ မံသံ မဟာနုဘာဝံ၊ ဧတံ ခါဒိတွာ အဟံ ရာဇာ ဘဝိဿာမိ၊ တွံ အဂ္ဂမဟေသီ ဘဝိဿသိ၊ တံ ဘတ္တဉ္စ မံသဉ္စ အာဒါယ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ နှာယိတွာ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ ဘတ္တဘာဇနံ တီရေ ဌပေတွာ နှာနတ္ထာယ ဩတရိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဝါတေန ခုဘိတံ ဥဒကံ အာဂန္တွာ ဘတ္တဘာဇနံ အာဒါယ အဂမာသိ။ တံ နဒီသောတေန ဝုယှမာနံ ဟေဋ္ဌာနဒိယံ ဟတ္ထိံ နှာပေန္တော ဧကော ဟတ္ထာစရိယော မဟာမတ္တော ဒိသွာ ဥက္ခိပါပေတွာ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘ကိမေတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘတ္တဉ္စေဝ ကုက္ကုဋမံသဉ္စ သာမီ’’တိ။ သော တံ ပိဒဟာပေတွာ လဉ္ဆာပေတွာ ‘‘ယာဝ မယံ အာဂစ္ဆာမ၊ တာဝိမံ ဘတ္တံ မာ ဝိဝရာ’’တိ ဘရိယာယ ပေသေသိ။ သောပိ ခေါ ကဋ္ဌဟာရကော မုခတော ပဝိဋ္ဌေန ဝါလုကောဒကေန ဥဒ္ဓုမာတဥဒရော ပလာယိ။

အထေကော တဿ ဟတ္ထာစရိယဿ ကုလူပကော ဒိဗ္ဗစက္ခုကတာပသော ‘‘မယှံ ဥပဋ္ဌာကော ဟတ္ထိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ ကဒါ နု ခေါ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဥပဓာရေန္တော တံ ပုရိသံ ဒိသွာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ပုရေတရံ ဂန္တွာ ဟတ္ထာစရိယဿ နိဝေသနေ နိသီဒိ။ ဟတ္ထာစရိယော အာဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော တံ ဘတ္တဘာဇနံ အာဟရာပေတွာ ‘‘တာပသံ မံသောဒနေန ပရိဝိသထာ’’တိ အာဟ။ တာပသော ဘတ္တံ ဂဟေတွာ မံသေ ဒီယမာနေ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ မံသံ အဟံ ဝိစာရေမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝိစာရေထ ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ထူလမံသာဒီနိ ဧကေကံ ကောဋ္ဌာသံ ကာရေတွာ ထူလမံသံ ဟတ္ထာစရိယဿ ဒါပေသိ၊ ဗဟိမံသံ တဿ ဘရိယာယ၊ အဋ္ဌိမံသံ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ သော ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဂစ္ဆန္တော ‘‘တွံ ဣတော တတိယဒိဝသေ ရာဇာ ဘဝိဿသိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တတိယဒိဝသေ ဧကော သာမန္တရာဇာ အာဂန္တွာ ဗာရာဏသိံ ပရိဝါရေသိ။ ဗာရာဏသိရာဇာ ဟတ္ထာစရိယံ ရာဇဝေသံ ဂါဟာပေတွာ ‘‘ဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ယုဇ္ဈာ’’တိ အာဏာပေတွာ သယံ အညာတကဝေသေန သေနာယ ဝိစာရေန္တော ဧကေန မဟာဝေဂေန သရေန ဝိဒ္ဓါ တင်္ခဏညေဝ မရိ။ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ ဟတ္ထာစရိယော ဗဟူ ကဟာပဏေ နီဟရာပေတွာ ‘‘ဓနတ္ထိကာ ပုရတော ဟုတွာ ယုဇ္ဈန္တူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ ဗလကာယော မုဟုတ္တေနေဝ သာမန္တရာဇာနံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ အမစ္စာ ရညော သရီရကိစ္စံ ကတွာ ‘‘ကံ ရာဇာနံ ကရောမာ’’တိ မန္တယမာနာ ‘‘အမှာကံ ရာဇာ ဇီဝမာနော အတ္တနော ဝေသံ ဟတ္ထာစရိယဿ အဒါသိ၊ အယမေဝ ယုဒ္ဓံ ကတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိ၊ ဧတဿေဝ ရဇ္ဇံ ဒဿာမာ’’တိ တံ ရဇ္ဇေန အဘိသိဉ္စိံသု၊ ဘရိယမ္ပိဿ အဂ္ဂမဟေသိံ အကံသု။ ဗောဓိသတ္တော ရာဇကုလူပကော အဟောသိ။

သတ္ထာ အတီတံ အာဟရိတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၀။

‘‘ယံ ဥဿုကာ သင်္ဃရန္တိ၊ အလက္ခိကာ ဗဟုံ ဓနံ၊

သိပ္ပဝန္တော အသိပ္ပာ စ၊ လက္ခိဝါ တာနိ ဘုဉ္ဇတိ။

၁၀၁။

‘‘သဗ္ဗတ္ထ ကတပုညဿ၊ အတိစ္စညေဝ ပါဏိနော၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဗဟူ ဘောဂါ၊ အပ္ပနာယတနေသုပီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ ဥဿုကာတိ ယံ ဓနသင်္ဃရဏေ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ဆန္ဒဇာတာ ကိစ္ဆေန ဗဟုံ ဓနံ သင်္ဃရန္တိ။‘‘ယေ ဥဿုကာ’’တိပိ ပါဌော၊ ယေ ပုရိသာ ဓနသံဟရဏေ ဥဿုကာ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒိဝသေန သိပ္ပဝန္တော အသိပ္ပာ စ အန္တမသော ဝေတနေန ကမ္မံ ကတွာ ဗဟုံ ဓနံ သင်္ဃရန္တီတိ အတ္ထော။ လက္ခိဝါ တာနိ ဘုဉ္ဇတီတိ တာနိ ‘‘ဗဟုံ ဓန’’န္တိ ဝုတ္တာနိ ဓနာနိ ပုညဝါ ပုရိသော အတ္တနော ပုညဖလံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ကိဉ္စိ ကမ္မံ အကတွာပိ ပရိဘုဉ္ဇတိ။

အတိစ္စညေဝ ပါဏိနောတိ အတိစ္စ အညေ ဧဝ ပါဏိနော။ ဧဝ-ကာရော ပုရိမပဒေန ယောဇေတဗ္ဗော၊ သဗ္ဗတ္ထေဝ ကတပုညဿ အညေ အကတပုညေ သတ္တေ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ အပ္ပနာယတနေသုပီတိ အပိ အနာယတနေသုပိ အရတနာကရေသု ရတနာနိ အသုဝဏ္ဏာယတနာဒီသု သုဝဏ္ဏာဒီနိ အဟတ္ထာယတနာဒီသု ဟတ္ထိအာဒယောတိ သဝိညာဏကအဝိညာဏကာ ဗဟူ ဘောဂါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ။ တတ္ထ မုတ္တာမဏိအာဒီနံ အနာကရေ ဥပ္ပတ္တိယံ ဒုဋ္ဌဂါမဏိအဘယမဟာရာဇဿ ဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။

သတ္ထာ ပန ဣမာ ဂါထာ ဝတွာ ‘‘ဂဟပတိ၊ ဣမေသံ သတ္တာနံ ပုညသဒိသံ အညံ အာယတနံ နာမ နတ္ထိ၊ ပုညဝန္တာနဉှိ အနာကရေသု ရတနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ –

‘‘ဧသ ဒေဝမနုဿာနံ၊ သဗ္ဗကာမဒဒေါ နိဓိ၊

ယံ ယဒေဝါဘိပတ္ထေန္တိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘သုဝဏ္ဏတာ သုသရတာ၊ သုသဏ္ဌာနာ သုရူပတာ၊

အာဓိပစ္စပရိဝါရော၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘ပဒေသရဇ္ဇံ ဣဿရိယံ၊ စက္ကဝတ္တိသုခံ ပိယံ၊

ဒေဝရဇ္ဇမ္ပိ ဒိဗ္ဗေသု၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘မာနုဿိကာ စ သမ္ပတ္တိ၊ ဒေဝလောကေ စ ယာ ရတိ၊

ယာ စ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘မိတ္တသမ္ပဒမာဂမ္မ၊ ယောနိသောဝ ပယုဉ္ဇတော၊

ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိဝသီဘာဝေါ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိမောက္ခာ စ၊ ယာ စ သာဝကပါရမီ၊

ပစ္စေကဗောဓိ ဗုဒ္ဓဘူမိ၊ သဗ္ဗမေတေန လဗ္ဘတိ။

‘‘ဧဝံ မဟတ္ထိကာ ဧသာ၊ ယဒိဒံ ပုညသမ္ပဒါ၊

တသ္မာ ဓီရာ ပသံသန္တိ၊ ပဏ္ဍိတာ ကတပုညတ’’န္တိ။ (ခု။ ပါ။ ၈။၁၀-၁၆)၊

ဣဒါနိ ယေသု အနာထပိဏ္ဍိကဿ သိရီ ပတိဋ္ဌိတာ၊ တာနိ ရတနာနိ ဒဿေတုံ ‘‘ကုက္ကုဋော’’တိအာဒိမာဟ။

၁၀၂။

‘‘ကုက္ကုဋော မဏယော ဒဏ္ဍော၊ ထိယော စ ပုညလက္ခဏာ၊

ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အပါပဿ၊ ကတပုညဿ ဇန္တုနော’’တိ။

တတ္ထ ဒဏ္ဍောတိ အာရက္ခယဋ္ဌိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ထိယောတိ သေဋ္ဌိဘရိယံ ပုညလက္ခဏဒေဝိံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဂါထံ ဝတွာ စ ပန ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ကုလူပကတာပသော ပန အဟမေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အဟောသိ’’န္တိ။

သိရိဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၈၅] ၅။ မဏိသူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒရိယာသတ္တ ဝဿာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သုန္ဒရီမာရဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ သက္ကတော ဟောတိ ဂရုကတောတိ ဝတ္ထု ဥဒါနေ (ဥဒါ။ ၃၈) အာဂတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ဘဂဝတော ကိရ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ပဉ္စန္နံ မဟာနဒီနံ မဟောဃသဒိသေ လာဘသက္ကာရေ ဥပ္ပန္နေ ဟတလာဘသက္ကာရာ အညတိတ္ထိယာ သူရိယုဂ္ဂမနကာလေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ နိပ္ပဘာ ဟုတွာ ဧကတော သန္နိပတိတွာ မန္တယိံသု – ‘‘မယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဟတလာဘသက္ကာရာ၊ န ကောစိ အမှာကံ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ၊ ကေန နု ခေါ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ ဥပ္ပာဒေတွာ လာဘသက္ကာရမဿ အန္တရဓာပေယျာမာ’’တိ။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သုန္ဒရိယာ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ သက္ကုဏိဿာမာ’’တိ။

တေ ဧကဒိဝသံ သုန္ဒရိံ တိတ္ထိယာရာမံ ပဝိသိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတံ နာလပိံသု။ သာ ပုနပ္ပုနံ သလ္လပန္တီပိ ပဋိဝစနံ အလဘိတွာ ‘‘အပိ နု၊ အယျာ၊ တုမှေ ကေနစိ ဝိဟေဌိတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘဂိနိ၊ သမဏံ ဂေါတမံ အမှေ ဝိဟေဌေတွာ ဟတလာဘသက္ကာရေ ကတွာ ဝိစရန္တံ န ပဿသီ’’တိ။ သာ ဧဝမာဟ – ‘‘မယာ ဧတ္ထ ကိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? တွံ ခေါသိ၊ ဘဂိနိ၊ အဘိရူပါ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ၊ သမဏဿ ဂေါတမဿ အယသံ အာရောပေတွာ မဟာဇနံ တဝ ကထံ ဂါဟာပေတွာ ဟတလာဘသက္ကာရံ ကရောဟီ’’တိ? သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တာ။ တတော ပဋ္ဌာယ မာလာဂန္ဓဝိလေပနကပ္ပူရကဋုကဖလာဒီနိ ဂဟေတွာ သာယံ မဟာဇနဿ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ နဂရံ ပဝိသနကာလေ ဇေတဝနာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ကဟံ ဂစ္ဆသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ၊ အဟဉှိ တေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသာမီ’’တိ ဝတွာ အညတရသ္မိံ တိတ္ထိယာရာမေ ဝသိတွာ ပါတောဝ ဇေတဝနမဂ္ဂံ ဩတရိတွာ နဂရာဘိမုခီ ဂစ္ဆတိ။ ‘‘ကိံ၊ သုန္ဒရိ၊ ကဟံ ဂတာသီ’’တိ စ ပုဋ္ဌာ ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဧကဂန္ဓကုဋိယံ ဝသိတွာ တံ ကိလေသရတိယာ ရမာပေတွာ အာဂတာမှီ’’တိ ဝဒတိ။

အထ နံ ကတိပါဟစ္စယေန ဓုတ္တာနံ ကဟာပဏေ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ သုန္ဒရိံ မာရေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဂန္ဓကုဋိယာ သမီပေ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတွာ ဧထာ’’တိ ဝဒိံသု၊ တေ တထာ အကံသု။ တတော တိတ္ထိယာ ‘‘သုန္ဒရိံ န ပဿာမာ’’တိ ကောလာဟလံ ကတွာ ရညော အာရောစေတွာ ‘‘ကဟံ ဝေါ အာသင်္ကာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘ဣမေသု ဒိဝသေသု ဇေတဝနေ ဝသတိ၊ တတြဿာ ပဝတ္တိံ န ဇာနာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ၊ နံ ဝိစိနထာ’’တိ ရညာ အနုညာတာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေ ဂဟေတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ဝိစိနန္တာ မာလာကစဝရန္တရေ ဒိသွာ မဉ္စကံ အာရောပေတွာ နဂရံ ပဝေသေတွာ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ‘သတ္ထာရာ ကတပါပကမ္မံ ပဋိစ္ဆာဒေဿာမာ’တိ သုန္ဒရိံ မာရေတွာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိံသူ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ၊ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆထ၊ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထာ’’တိ အာဟ။ တေ နဂရဝီထီသု ‘‘ပဿထ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝိရဝိတွာ ပုန ရညော နိဝေသနဒွါရံ အဂမံသု။

ရာဇာ သုန္ဒရိယာ သရီရံ အာမကသုသာနေ အဋ္ဋကံ အာရောပေတွာ ရက္ခာပေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သေသာ ယေဘုယျေန ‘‘ပဿထ သမဏာနံ သကျပုတ္တိယာနံ ကမ္မ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ဘိက္ခူ အက္ကောသန္တာ ပရိဘာသန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဘိက္ခူ တံ ပဝတ္တိံ တထာဂတဿ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘တေန ဟိ တုမှေပိ တေ မနုဿေ ဧဝံ ပဋိစောဒေထာ’’တိ –

‘‘အဘူတဝါဒီ နိရယံ ဥပေတိ၊ ယော ဝါပိ ကတွာ န ကရောမိ စာဟ၊

ဥဘောပိ တေ ပေစ္စ သမာ ဘဝန္တိ၊ နိဟီနကမ္မာ မနုဇာ ပရတ္ထာ’’တိ။ (ဥဒါ။ ၃၈) –

ဣမံ ဂါထမာဟ။

ရာဇာ ‘‘သုန္ဒရိယာ အညေဟိ မာရိတဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ ပုရိသေ ပေသေသိ။ တေပိ ခေါ ဓုတ္တာ တေဟိ ကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝန္တာ အညမညံ ကလဟံ ကရောန္တိ။ တတ္ထေကော ဧဝမာဟ – ‘‘တွံ သုန္ဒရိံ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မာရေတွာ မာလာကစဝရန္တရေ နိက္ခိပိတွာ တတော လဒ္ဓကဟာပဏေဟိ သုရံ ပိဝသိ၊ ဟောတု ဟောတူ’’တိ။ ရာဇပုရိသာ တေ ဓုတ္တေ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ အထ တေ ရာဇာ ‘‘တုမှေဟိ မာရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကေဟိ မာရာပိတာ’’တိ? ‘‘အညတိတ္ထိယေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ တိတ္ထိယေ ပက္ကောသာပေတွာ သုန္ဒရိံ ဥက္ခိပါပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ၊ ဧဝံ ဝဒန္တာ နဂရံ အာဟိဏ္ဍထ ‘အယံ သုန္ဒရီ သမဏဿ ဂေါတမဿ အဝဏ္ဏံ အာရောပေတုကာမေဟိ အမှေဟိ မာရာပိတာ၊ နေဝ သမဏဿ ဂေါတမဿ၊ န ဂေါတမသာဝကာနံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ အမှာကံယေဝ ဒေါသော’’’တိ အာဏာပေသိ။ တေ တထာ အကံသု။ ဗာလမဟာဇနော တဒါ သဒ္ဒဟိ၊ တိတ္ထိယာပိ ပုရိသဝဓဒဏ္ဍေန ပလိဗုဒ္ဓါ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗုဒ္ဓါနံ မဟန္တတရော လာဘသက္ကာရော အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ တိတ္ထိယာ ‘ဗုဒ္ဓါနံ ကာဠကဘာဝံ ဥပ္ပာဒေဿာမာ’တိ သယံ ကာဠကာ ဇာတာ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန မဟန္တတရော လာဘသက္ကာရော ဥဒပါဒီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကာ ဗုဒ္ဓါနံ သံကိလေသံ ဥပ္ပာဒေတုံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သံကိလိဋ္ဌဘာဝကရဏံ နာမ ဇာတိမဏိနော ကိလိဋ္ဌဘာဝကရဏသဒိသံ၊ ပုဗ္ဗေ ဇာတိမဏိံ ‘ကိလိဋ္ဌံ ကရိဿာမာ’တိ ဝါယမန္တာပိ နာသက္ခိံသု ကိလိဋ္ဌံ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ တိဿော ပဗ္ဗတရာဇိယော အတိက္ကမိတွာ တာပသော ဟုတွာ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသိ။ တဿာ အဝိဒူရေ မဏိဂုဟာ အဟောသိ၊ တတ္ထ တိံသမတ္တာ သူကရာ ဝသန္တိ၊ ဂုဟာယ အဝိဒူရေ ဧကော သီဟော စရတိ၊ တဿ မဏိမှိ ဆာယာ ပညာယတိ။ သူကရာ သီဟစ္ဆာယံ ဒိသွာ ဘီတာ ဥတြသ္တာ အပ္ပမံသလောဟိတာ အဟေသုံ။ တေ ‘‘ဣမဿ မဏိနော ဝိပ္ပသန္နတ္တာ အယံ ဆာယာ ပညာယတိ၊ ဣမံ မဏိံ သံကိလိဋ္ဌံ ဝိဝဏ္ဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တေတွာ အဝိဒူရေ ဧကံ သရံ ဂန္တွာ ကလလေ ပဝဋ္ဋေတွာ အာဂန္တွာ တံ မဏိံ ဃံသန္တိ။ သော သူကရလောမေဟိ ဃံသိယမာနော ဝိပ္ပသန္နတရော အဟောသိ။ သူကရာ ဥပါယံ အပဿန္တာ ‘‘ဣမဿ မဏိနော ဝိဝဏ္ဏကရဏူပါယံ တာပသံ ပုစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ ဥဒါဟရိံသု –

၁၀၃။

‘‘ဒရိယာ သတ္တ ဝဿာနိ၊ တိံသမတ္တာ ဝသာမသေ၊

ဟညာမ မဏိနော အာဘံ၊ ဣတိ နော မန္တရံ အဟု။

၁၀၄။

‘‘ယာဝတာ မဏိံ ဃံသာမ၊ ဘိယျော ဝေါဒါယတေ မဏိ၊

ဣဒဉ္စဒါနိ ပုစ္ဆာမ၊ ကိံ ကိစ္စံ ဣဓ မညသီ’’တိ။

တတ္ထ ဒရိယာတိ မဏိဂုဟာယံ။ ဝသာမသေတိ ဝသာမ။ ဟညာမာတိ ဟနိဿာမ၊ မယမ္ပိ ဝိဝဏ္ဏံ ကရိဿာမ။ ဣဒဉ္စဒါနိ ပုစ္ဆာမာတိ ဣဒါနိ မယံ ‘‘ကေန ကာရဏေန အယံ မဏိ ကိလိဿမာနော ဝေါဒါယတေ’’တိ ဣဒံ တံ ပုစ္ဆာမ။ ‘‘ကိံ ကိစ္စံ ‘ဣဓ မညသီ’တိ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ တွံ ဣမံ ကိစ္စံ ကိန္တိ မညသီ’’တိ။

အထ နေသံ အာစိက္ခန္တော ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘အယံ မဏိ ဝေဠုရိယော၊ အကာစော ဝိမလော သုဘော၊

နာဿ သက္ကာ သိရိံ ဟန္တုံ၊ အပက္ကမထ သူကရာ’’တိ။

တတ္ထ အကာစောတိ အကက္ကသော။ သုဘောတိ သောဘနော။ သိရိန္တိ ပဘံ။ အပက္ကမထာတိ ဣမဿ မဏိဿ ပဘာ နာသေတုံ န သက္ကာ၊ တုမှေ ပန ဣမံ မဏိဂုဟံ ပဟာယ အညတ္ထ ဂစ္ဆထာတိ။

တေ တဿ ကထံ သုတွာ တထာ အကံသု။ ဗောဓိသတ္တော ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တာပသော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဏိသူကရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၈၆] ၆။ သာလူကဇာတကဝဏ္ဏနာ

မာသာလူကဿ ပိဟယီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ စူဠနာရဒကဿပဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၄၀ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ တံ ပန ဘိက္ခုံ သတ္ထာ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ၊ ဘိက္ခု၊ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော တံ ဥက္ကဏ္ဌာပေတီ’’တိ? ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဧသာ တေ ဘိက္ခု အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဧတိဿာ ဝိဝါဟတ္ထာယ အာဂတပရိသာယ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မဟာလောဟိတဂေါဏော နာမ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ စူဠလောဟိတော နာမ။ ဥဘောပိ ဂေါဏာ ဂါမကေ ဧကသ္မိံ ကုလေ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ တဿ ကုလဿ ဧကာ ဝယပ္ပတ္တာ ကုမာရိကာ အတ္ထိ၊ တံ အညကုလံ ဝါရေသိ။ အထ နံ ကုလံ ‘‘ဝိဝါဟကာလေ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ သာလူကံ နာမ သူကရံ ယာဂုဘတ္တေန ပဋိဇဂ္ဂိ၊ သော ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ သယတိ။ အထေကဒိဝသံ စူဠလောဟိတော ဘာတရံ အာဟ – ‘‘ဘာတိက၊ မယံ ဣမသ္မိံ ကုလေ ကမ္မံ ကရောမ၊ အမှေ နိဿာယ ဣမံ ကုလံ ဇီဝတိ၊ အထ စ ပနိမေ မနုဿာ အမှာကံ တိဏပလာလမတ္တံ ဒေန္တိ၊ ဣမံ သူကရံ ယာဂုဘတ္တေန ပေါသေန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ သယာပေန္တိ၊ ကိံ နာမေသ ဧတေသံ ကရိဿတီ’’တိ။ မဟာလောဟိတော ‘‘တာတ၊ မာ တွံ ဧတဿ ယာဂုဘတ္တံ ပတ္ထယ၊ ဧတိဿာ ကုမာရိကာယ ဝိဝါဟဒိဝသေ ဧတံ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ ကာတုကာမာ ဧတေ မံသဿ ထူလဘာဝကရဏတ္ထံ ပေါသေန္တိ၊ ကတိပါဟစ္စယေန တံ ပဿိဿသိ ဟေဋ္ဌာမဉ္စတော နိက္ခာမေတွာ ဝဓိတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆိန္ဒိတွာ အာဂန္တုကဘတ္တံ ကရိယမာန’’န္တိ ဝတွာ ပုရိမာ ဒွေ ဂါထာ သမုဋ္ဌာပေသိ –

၁၀၆။

‘‘မာ သာလူကဿ ပိဟယိ၊ အာတုရန္နာနိ ဘုဉ္ဇတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကော ဘုသံ ခါဒ၊ ဧတံ ဒီဃာယုလက္ခဏံ။

၁၀၇။

‘‘ဣဒါနိ သော ဣဓာဂန္တွာ၊ အတိထီ ယုတ္တသေဝကော၊

အထ ဒက္ခသိ သာလူကံ၊ သယန္တံ မုသလုတ္တရ’’န္တိ။

တတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တာတ၊ တွံ မာ သာလူကသူကရဘာဝံ ပတ္ထယိ၊ အယဉှိ အာတုရန္နာနိ မရဏဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇတိ၊ ယာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ နစိရဿေဝ မရဏံ ပါပုဏိဿတိ၊ တွံ ပန အပ္ပောဿုက္ကော နိရာလယော ဟုတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ဣမံ ပလာလမိဿကံ ဘုသံ ခါဒ၊ ဧတံ ဒီဃာယုဘာဝဿ လက္ခဏံ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တံ။ ဣဒါနိ ကတိပါဟဿေဝ သော ဝေဝါဟိကပုရိသော မဟတိယာ ပရိသာယ ယုတ္တော ယုတ္တသေဝကော ဣဓ အတိထိ ဟုတွာ အာဂတော ဘဝိဿတိ၊ အထေတံ သာလူကံ မုသလသဒိသေန ဥတ္တရောဋ္ဌေန သမန္နာဂတတ္တာ မုသလုတ္တရံ မာရိတံ သယန္တံ ဒက္ခသီတိ။

တတော ကတိပါဟဿေဝ ဝေဝါဟိကေသု အာဂတေသု သာလူကံ မာရေတွာ ဥတ္တရိဘင်္ဂမကံသု။ ဥဘော ဂေါဏာ တံ တဿ ဝိပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ ဘုသမေဝ ဝရ’’န္တိ စိန္တယိံသု။ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ တဒတ္ထဇောတိကံ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဝိကန္တံ သူကရံ ဒိသွာ၊ သယန္တံ မုသလုတ္တရံ၊

ဇရဂ္ဂဝါ ဝိစိန္တေသုံ၊ ဝရမှာကံ ဘုသာမိဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဘုသာမိဝါတိ ဘုသမေဝ အမှာကံ ဝရံ ဥတ္တမန္တိ အတ္ထော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ကုမာရိကာ ဧတရဟိ ထုလ္လကုမာရိကာ အဟောသိ၊ သာလူကော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ စူဠလောဟိတော အာနန္ဒော၊ မဟာလောဟိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သာလူကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၈၇] ၇။ လာဘဂရဟဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာနုမ္မတ္တောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ထေရဿ ကိရ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘လာဘုပ္ပတ္တိပဋိပဒံ မေ၊ ဘန္တေ၊ ကထေထ၊ ကိံ ကရောန္တော စီဝရာဒီနံ လာဘီ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ ထေရော ‘‘အာဝုသော၊ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဿ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော အဗ္ဘန္တရေ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဘိန္ဒိတွာ သာမညံ ပဟာယ အနုမ္မတ္တေနေဝ ဥမ္မတ္တေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ပိသုဏဝါစာ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ နဋသဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဝိကိဏ္ဏဝါစေန ကုတူဟလေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမံ လာဘုပ္ပတ္တိပဋိပဒံ ကထေသိ။ သော တံ ပဋိပဒံ ဂရဟိတွာ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကန္တော။ ထေရော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ သတ္ထာ ‘‘နေသော၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု ဣဒါနေဝ လာဘံ ဂရဟတိ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဂရဟိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သောဠသဝဿိကကာလေယေဝ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အဋ္ဌာရသန္နဉ္စ သိပ္ပာနံ ပရိယောသာနံ ပတွာ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော ဟုတွာ ပဉ္စ မာဏဝကသတာနိ သိပ္ပံ ဝါစေသိ။ တတြေကော မာဏဝေါ သီလာစာရသမ္ပန္နော ဧကဒိဝသံ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကထံ ဣမေသံ သတ္တာနံ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ လာဘုပ္ပတ္တိပဋိပဒံ ပုစ္ဆိ။ အာစရိယော ‘‘တာတ၊ ဣမေသံ သတ္တာနံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၉။

‘‘နာနုမ္မတ္တော နာပိသုဏော၊ နာနဋော နာကုတူဟလော၊

မူဠှေသု လဘတေ လာဘံ၊ ဧသာ တေ အနုသာသနီ’’တိ။

တတ္ထ နာနုမ္မတ္တောတိ န အနုမ္မတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဥမ္မတ္တကော နာမ ဣတ္ထိပုရိသဒါရိကဒါရကေ ဒိသွာ တေသံ ဝတ္ထာလင်္ကာရာဒီနိ ဝိလုမ္ပတိ၊ တတော တတော မစ္ဆမံသပူဝါဒီနိ ဗလက္ကာရေန ဂဟေတွာ ခါဒတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ဂိဟိဘူတော အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓသမုဋ္ဌာနံ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ ကုသလာကုသလံ အဂဏေတွာ နိရယဘယံ အဘာယန္တော လောဘာဘိဘူတော ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော ကာမေသု ပမတ္တော သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီနိ သာဟသိကကမ္မာနိ ကရောတိ၊ ပဗ္ဗဇိတောပိ ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ ကုသလာကုသလံ အဂဏေတွာ နိရယဘယံ အဘာယန္တော သတ္ထာရာ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ မဒ္ဒန္တော လောဘေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိဏ္ဏစိတ္တော စီဝရာဒိမတ္တံ နိဿာယ အတ္တနော သာမညံ ဝိဇဟိတွာ ပမတ္တော ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မာဒီနိ ကရောတိ၊ ဝေဠုဒါနာဒီနိ နိဿာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ၊ အယံ အနုမ္မတ္တောပိ ဥမ္မတ္တသဒိသတ္တာ ဥမ္မတ္တော နာမ ၊ ဧဝရူပဿ ခိပ္ပံ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ပန ဧဝံ အနုမ္မတ္တော လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော၊ ဧသ မူဠှေသု အပဏ္ဍိတေသု ပုရိသေသု လာဘံ န လဘတိ၊ တသ္မာ လာဘတ္ထိကေန ဥမ္မတ္တကေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။

နာပိသုဏောတိ ဧတ္ထာပိ ယော ပိသုဏော ဟောတိ၊ ‘‘အသုကေန ဣဒံ နာမ ကတ’’န္တိ ရာဇကုလေ ပေသုညံ ဥပသံဟရတိ၊ သော အညေသံ ယသံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဂဏှာတိ။ ရာဇာနောပိ နံ ‘‘အယံ အမှေသု သသသ္နေဟော’’တိ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တိ၊ အမစ္စာဒယောပိဿ ‘‘အယံ နော ရာဇကုလေ ပရိဘိန္ဒေယျာ’’တိ ဘယေန ဒါတဗ္ဗံ မညန္တိ၊ ဧဝံ ဧတရဟိ ပိသုဏဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ပန အပိသုဏော၊ သော မူဠှေသု လာဘံ န လဘတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

နာနဋောတိ လာဘံ ဥပ္ပာဒေန္တေန နဋေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယထာ နဋော ဟိရောတ္တပ္ပံ ပဟာယ နစ္စဂီတဝါဒိတေဟိ ကီဠံ ကတွာ ဓနံ သံဟရတိ၊ ဧဝမေဝ လာဘတ္ထိကေန ဟိရောတ္တပ္ပံ ဘိန္ဒိတွာ ဣတ္ထိပုရိသဒါရိကဒါရကာနံ သောဏ္ဍသဟာယေန ဝိယ နာနပ္ပကာရံ ကေဠိံ ကရောန္တေန ဝိစရိတဗ္ဗံ။ ယော ဧဝံ အနဋော၊ သော မူဠှေသု လာဘံ န လဘတိ။

နာကုတူဟလောတိ ကုတူဟလော နာမ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဝါစော။ ရာဇာနော ဟိ အမစ္စေ ပုစ္ဆန္တိ – ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ ကိရ ‘မနုဿော မာရိတော၊ ဃရံ ဝိလုတ္တံ၊ ပရေသံ ဒါရာ ပဓံသိတာ’တိ သုယျတိ၊ ကေသံ နု ခေါ ဣဒံ ကမ္မ’’န္တိ။ တတ္ထ သေသေသု အကထေန္တေသုယေဝ ယော ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ နာမာ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ ကုတူဟလော နာမ။ ရာဇာနော တဿ ဝစနေန တေ ပုရိသေ ပရိယေသိတွာ နိသေဓေတွာ ‘‘ဣမံ နိဿာယ နော နဂရံ နိစ္စောရံ ဇာတ’’န္တိ တဿ မဟန္တံ ယသံ ဒေန္တိ၊ သေသာပိ ဇနာ ‘‘အယံ နော ရာဇပုရိသေဟိ ပုဋ္ဌော သုယုတ္တဒုယုတ္တံ ကထေယျာ’’တိ ဘယေန တဿေဝ ဓနံ ဒေန္တိ၊ ဧဝံ ကုတူဟလဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယော ပန အကုတူဟလော၊ ဧသ န မူဠှေသု လဘတိ လာဘံ။ ဧသာ တေ အနုသာသနီတိ ဧသာ အမှာကံ သန္တိကာ တုယှံ လာဘာနုသိဋ္ဌီတိ။

အန္တေဝါသိကော အာစရိယဿ ကထံ သုတွာ လာဘံ ဂရဟန္တော –

၁၁၀။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ ယသလာဘံ၊ ဓနလာဘဉ္စ ဗြာဟ္မဏ၊

ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ။

၁၁၁။

‘‘အပိ စေ ပတ္တမာဒါယ၊ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊

ဧသာဝ ဇီဝိကာ သေယျော၊ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာ’’တိ။ – ဂါထာဒွယမာဟ၊

တတ္ထ ယာ ဝုတ္တီတိ ယာ ဇီဝိတဝုတ္တိ။ ဝိနိပါတေနာတိ အတ္တနော ဝိနိပါတေန။ အဓမ္မစရဏေနာတိ အဓမ္မကိရိယာယ ဝိသမကိရိယာယ ဝဓဗန္ဓနဂရဟာဒီဟိ အတ္တာနံ ဝိနိပါတေတွာ အဓမ္မံ စရိတွာ ယာ ဝုတ္တိ၊ တဉ္စ ယသဓနလာဘဉ္စ သဗ္ဗံ ဓိရတ္ထု နိန္ဒာမိ ဂရဟာမိ၊ န မေ ဧတေနတ္ထောတိ အဓိပ္ပာယော။ ပတ္တမာဒါယာတိ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ။ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေတိ အဂေဟော ပဗ္ဗဇိတော ဟုတွာ စရေယျ၊ န စ သပ္ပုရိသော ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝသေန အဓမ္မစရိယံ စရေယျ။ ကိံကာရဏာ? ဧသာဝ ဇီဝိကာ သေယျော။ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာတိ၊ ယာ ဧသာ အဓမ္မေန ဇီဝိကပရိယေသနာ၊ တတော ဧသာ ပတ္တဟတ္ထဿ ပရကုလေသု ဘိက္ခာစရိယာဝ သေယျော၊ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သုန္ဒရတရောတိ ဒဿေတိ။

ဧဝံ မာဏဝေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ ဝဏ္ဏေတွာ နိက္ခမိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မေန ဘိက္ခံ ပရိယေသန္တော အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာဏဝေါ လာဘဂရဟီ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

လာဘဂရဟဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၈၈] ၈။ မစ္ဆုဒ္ဒါနဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဂ္ဃန္တိ မစ္ဆာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကူဋဝါဏိဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ။ ကနိဋ္ဌဘာတာပိဿ အတ္ထိ၊ တေသံ အပရဘာဂေ ပိတာ ကာလကတော။ တေ ဧကဒိဝသံ ‘‘ပိတု သန္တကံ ဝေါဟာရံ သာဓေဿာမာ’’တိ ဧကံ ဂါမံ ဂန္တွာ ကဟာပဏသဟဿံ လဘိတွာ အာဂစ္ဆန္တာ နဒီတိတ္ထေ နာဝံ ပဋိမာနေန္တာ ပုဋဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အတိရေကဘတ္တံ ဂင်္ဂါယ မစ္ဆာနံ ဒတွာ နဒီဒေဝတာယ ပတ္တိံ အဒါသိ။ ဒေဝတာ ပတ္တိံ အနုမောဒိတွာယေဝ ဒိဗ္ဗေန ယသေန ဝဍ္ဎိတွာ အတ္တနော ယသဝုဍ္ဎိံ အာဝဇ္ဇမာနာ တံ ကာရဏံ အညာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ဝါလိကာယံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပတ္ထရိတွာ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ ထောကံ စောရပကတိကော။ သော တေ ကဟာပဏေ ဗောဓိသတ္တဿ အဒတွာ သယမေဝ ဂဏှိတုကာမတာယ ကဟာပဏဘဏ္ဍိကသဒိသံ ဧကံ သက္ခရဘဏ္ဍိကံ ကတွာ ဒွေပိ ဘဏ္ဍိကာ ဧကတောဝ ဌပေသိ။ တေသံ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ ဂင်္ဂါမဇ္ဈဂတာနံ ကနိဋ္ဌော နာဝံ ခေါဘေတွာ ‘‘သက္ခရဘဏ္ဍိကံ ဥဒကေ ခိပိဿာမီ’’တိ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ခိပိတွာ ‘‘ဘာတိက၊ သဟဿဘဏ္ဍိကာ ဥဒကေ ပတိတာ၊ ကိန္တိ ကရောမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဥဒကေ ပတိတာယ ကိံ ကရိဿာမ၊ မာ စိန္တယီ’’တိ။ နဒီဒေဝတာ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဣမိနာ ဒိန္နပတ္တိံ အနုမောဒိတွာ ဒိဗ္ဗယသေန ဝဍ္ဎိတွာ ဧတဿ သန္တကံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တံ ဘဏ္ဍိကံ ဧကံ မဟာမစ္ဆံ ဂိလာပေတွာ သယံ အာရက္ခံ ဂဏှိ။ သောပိ စောရော ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘ဘာတာ မေ ဝဉ္စိတော’’တိ ဘဏ္ဍိကံ မောစေန္တော သက္ခရာ ပဿိတွာ ဟဒယေန သုဿန္တေန မဉ္စဿ အဋနိံ ဥပဂူဟိတွာ နိပဇ္ဇိ။

တဒါ ကေဝဋ္ဋာ မစ္ဆဂဟဏတ္ထာယ ဇာလံ ခိပိံသု။ သော မစ္ဆော ဒေဝတာနုဘာဝေန ဇာလံ ပါဝိသိ။ ကေဝဋ္ဋာ တံ ဂဟေတွာ ဝိက္ကိဏိတုံ နဂရံ ပဝိဋ္ဌာ။ မနုဿာ မဟာမစ္ဆံ ဒိသွာ မူလံ ပုစ္ဆန္တိ။ ကေဝဋ္ဋာ ‘‘ကဟာပဏသဟဿဉ္စ သတ္တ စ မာသကေ ဒတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ မနုဿာ ‘‘သဟဿဂ္ဃနကမစ္ဆောပိ နော ဒိဋ္ဌော’’တိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ကေဝဋ္ဋာ မစ္ဆံ ဂဟေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဃရဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣမံ မစ္ဆံ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ကိမဿ မူလ’’န္တိ? ‘‘သတ္တ မာသကေ ဒတွာ ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘အညေသံ ဒဒမာနာ ကထံ ဒေထာ’’တိ? ‘‘အညေသံ သဟဿေန စ သတ္တဟိ စ မာသကေဟိ ဒေမ၊ တုမှေ ပန သတ္တ မာသကေ ဒတွာ ဂဏှထာ’’တိ။ သော တေသံ သတ္တ မာသကေ ဒတွာ မစ္ဆံ ဘရိယာယ ပေသေသိ။ သာ မစ္ဆဿ ကုစ္ဆိံ ဖာလယမာနာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော လဉ္ဆံ ဒိသွာ သကသန္တကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဣမေ ကေဝဋ္ဋာ ဣမံ မစ္ဆံ အညေသံ ဒဒမာနာ သဟဿေန စေဝ သတ္တဟိ စ မာသကေဟိ ဒေန္တိ၊ အမှေ ပန ပတွာ သဟဿဿ အမှာကံ သန္တကတ္တာ သတ္တေဝ မာသကေ ဂဟေတွာ အဒံသု၊ ဣဒံ အန္တရံ အဇာနန္တံ န သက္ကာ ကဉ္စိ သဒ္ဒဟာပေတု’’န္တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၂။

‘‘အဂ္ဃန္တိ မစ္ဆာ အဓိကံ သဟဿံ၊ န သော အတ္ထိ ယော ဣမံ သဒ္ဒဟေယျ၊

မယှဉ္စ အဿု ဣဓ သတ္တ မာသာ၊ အဟမ္ပိ တံ မစ္ဆုဒ္ဒါနံ ကိဏေယျ’’န္တိ။

တတ္ထ အဓိကန္တိ အညေဟိ ပုစ္ဆိတာ ကေဝဋ္ဋာ ‘‘သတ္တမာသာဓိကံ သဟဿံ အဂ္ဃန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ န သော အတ္ထိ ယော ဣမံ သဒ္ဒဟေယျာတိ သော ပုရိသော န အတ္ထိ၊ ယော ဣမံ ကာရဏံ ပစ္စက္ခတော အဇာနန္တော မမ ဝစနေန သဒ္ဒဟေယျ၊ ဧတ္တကံ ဝါ မစ္ဆာ အဂ္ဃန္တီတိ ယော ဣမံ သဒ္ဒဟေယျ၊ သော နတ္ထိ၊ တသ္မာယေဝ တေ အညေဟိ န ဂဟိတာတိပိ အတ္ထော။ မယှဉ္စ အဿူတိ မယှံ ပန သတ္တ မာသကာ အဟေသုံ။ မစ္ဆုဒ္ဒါနန္တိ မစ္ဆဝဂ္ဂံ။ တေန ဟိ မစ္ဆေန သဒ္ဓိံ အညေပိ မစ္ဆာ ဧကတော ဗဒ္ဓါ တံ သကလမ္ပိ မစ္ဆုဒ္ဒါနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ကိဏေယျန္တိ ကိဏိံ၊ သတ္တေဝ မာသကေ ဒတွာ ဧတ္တကံ မစ္ဆဝဂ္ဂံ ဂဏှိန္တိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣဒံ စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ နိဿာယ မယာ ဧတေ ကဟာပဏာ လဒ္ဓါ’’တိ? တသ္မိံ ခဏေ နဒီဒေဝတာ အာကာသေ ဒိဿမာနရူပေန ဌတွာ ‘‘အဟံ၊ ဂင်္ဂါဒေဝတာ၊ တယာ မစ္ဆာနံ အတိရေကဘတ္တံ ဒတွာ မယှံ ပတ္တိ ဒိန္နာ၊ တေနာဟံ တဝ သန္တကံ ရက္ခန္တီ အာဂတာ’’တိ ဒီပယမာနာ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘မစ္ဆာနံ ဘောဇနံ ဒတွာ၊ မမ ဒက္ခိဏမာဒိသိ၊

တံ ဒက္ခိဏံ သရန္တိယာ၊ ကတံ အပစိတိံ တယာ’’တိ။

တတ္ထ ဒက္ခိဏန္တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပတ္တိဒါနံ ဒက္ခိဏာ နာမ။ သရန္တိယာ ကတံ အပစိတိံ တယာတိ တံ တယာ မယှံ ကတံ အပစိတိံ သရန္တိယာ မယာ ဣဒံ တဝ ဓနံ ရက္ခိတန္တိ အတ္ထော။

ဣဒံ ဝတွာ စ ပန သာ ဒေဝတာ တဿ ကနိဋ္ဌေန ကတကူဋကမ္မံ သဗ္ဗံ ကထေတွာ ‘‘ဧသော ဣဒါနိ ဟဒယေန သုဿန္တေန နိပန္နော၊ ဒုဋ္ဌစိတ္တဿ ဝုဍ္ဎိ နာမ နတ္ထိ၊ အဟံ ပန ‘တဝ သန္တကံ မာ နဿီ’တိ ဓနံ တေ အာဟရိတွာ အဒါသိံ၊ ဣဒံ ကနိဋ္ဌစောရဿ အဒတွာ သဗ္ဗံ တွညေဝ ဂဏှာ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘ပဒုဋ္ဌစိတ္တဿ န ဖာတိ ဟောတိ၊ န စာပိ တံ ဒေဝတာ ပူဇယန္တိ၊

ယော ဘာတရံ ပေတ္တိကံ သာပတေယျံ၊ အဝဉ္စယီ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ’’တိ။

တတ္ထ န ဖာတိ ဟောတီတိ ဧဝရူပဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣဓလောကေ ဝါ ပရလောကေ ဝါ ဝုဍ္ဎိ နာမ န ဟောတိ။ န စာပိ တန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ တဿ သန္တကံ ရက္ခမာနာ ဒေဝတာ န ပူဇယန္တိ။

ဣတိ ဒေဝတာ မိတ္တဒုဗ္ဘိစောရဿ ကဟာပဏေ အဒါတုကာမာ ဧဝမာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘န သက္ကာ ဧဝံ ကာတု’’န္တိ တဿပိ ပဉ္စ ကဟာပဏသတာနိ ပေသေသိယေဝ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဝါဏိဇော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ကနိဋ္ဌဘာတာ ဣဒါနိ ကူဋဝါဏိဇော၊ ဇေဋ္ဌဘာတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မစ္ဆုဒ္ဒါနဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၈၉] ၉။ နာနာဆန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာနာဆန္ဒာ၊ မဟာရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အဋ္ဌဝရလာဘံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဧကာဒသကနိပါတေ ဇုဏှဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၁၃ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။

အတီတေ ပန ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တဿ ဌာနတော အပနီတော ပိတု ပုရောဟိတော အတ္ထိ။ သော ဒုဂ္ဂတော ဟုတွာ ဧကသ္မိံ ဇရဂေဟေ ဝသတိ။ အထေကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော အညာတကဝေသေန ရတ္တိဘာဂေ နဂရံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဝိစရတိ။ တမေနံ ကတကမ္မစောရာ ဧကသ္မိံ သုရာပါနေ သုရံ ပိဝိတွာ အပရမ္ပိ ဃဋေနာဒါယ အတ္တနော ဂေဟံ ဂစ္ဆန္တာ အန္တရဝီထိယံ ဒိသွာ ‘‘အရေ ကောသိ တွ’’န္တိ ဝတွာ ပဟရိတွာ ဥတ္တရိသာဋကံ ဂဟေတွာ ဃဋံ ဥက္ခိပါပေတွာ တာသေန္တာ ဂစ္ဆိံသု။ သောပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏော တသ္မိံ ခဏေ နိက္ခမိတွာ အန္တရဝီထိယံ ဌိတော နက္ခတ္တံ ဩလောကေန္တော ရညော အမိတ္တာနံ ဟတ္ထဂတဘာဝံ ဉတွာ ဗြာဟ္မဏိံ အာမန္တေသိ။ သာ ‘‘ကိံ၊ အယျာ’’တိ ဝတွာ ဝေဂေန တဿ သန္တိကံ အာဂတာ။ အထ နံ သော အာဟ – ‘‘ဘောတိ အမှာကံ ရာဇာ အမိတ္တာနံ ဝသံ ဂတော’’တိ။ ‘‘အယျ၊ ကိံ တေ ရညော သန္တိကေ ပဝတ္တိယာ၊ ဗြာဟ္မဏာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ။

ရာဇာ ဗြာဟ္မဏဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ဓုတ္တေ အာဟ – ‘‘ဒုဂ္ဂတောမှိ၊ သာမိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဂဟေတွာ ဝိဿဇ္ဇေထ မ’’န္တိ။ တေ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တံ ကာရုညေန ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သော တေသံ ဝသနဂေဟံ သလ္လက္ခေတွာ နိဝတ္တိ။ အထ ပေါရာဏကပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏောပိ ‘‘ဘောတိ၊ အမှာကံ ရာဇာ အမိတ္တဟတ္ထတော မုတ္တော’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တမ္ပိ သုတွာ တမ္ပိ ဂေဟံ သလ္လက္ခေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ သော ဝိဘာတာယ ရတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကိံ အာစရိယာ ရတ္တိံ နက္ခတ္တံ ဩလောကယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကိံ သောဘန’’န္တိ? ‘‘သောဘနံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ကောစိ ဂါဟော နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အသုကဂေဟတော ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသထာ’’တိ ပေါရာဏကပုရောဟိတံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကိံ၊ အာစရိယ၊ ရတ္တိံ တေ နက္ခတ္တံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ကောစိ ဂါဟော’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အဇ္ဇ ရတ္တိံ တုမှေ အမိတ္တဝသံ ဂန္တွာ မုဟုတ္တေနေဝ မုတ္တာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘နက္ခတ္တဇာနနကေန နာမ ဧဝရူပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သေသဗြာဟ္မဏေ နိက္ကဍ္ဎာပေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ပသန္နောသ္မိ တေ၊ ဝရံ တွံ ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုတ္တဒါရေန သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ မန္တေတွာ ဧဟီ’’တိ။

သော ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိဉ္စ ပုတ္တဉ္စ သုဏိသဉ္စ ဒါသိဉ္စ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ရာဇာ မေ ဝရံ ဒဒါတိ၊ ကိံ ဂဏှာမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏီ ‘‘မယှံ ဓေနုသတံ အာနေဟီ’’တိ အာဟ၊ ပုတ္တော ဆတ္တမာဏဝေါ နာမ ‘‘မယှံ ကုမုဒဝဏ္ဏေဟိ စတူဟိ သိန္ဓဝေဟိ ယုတ္တံ အာဇညရထ’’န္တိ၊ သုဏိသာ ‘‘မယှံ မဏိကုဏ္ဍလံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရ’’န္တိ၊ ပုဏ္ဏာ နာမ ဒါသီ ‘‘မယှံ ဥဒုက္ခလမုသလဉ္စေဝ သုပ္ပဉ္စာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ပန ဂါမဝရံ ဂဟေတုကာမော ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပုစ္ဆိတော တေ ပုတ္တဒါရော’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ ပုစ္ဆိတော၊ အနေကစ္ဆန္ဒော’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၁၅။

‘‘နာနာဆန္ဒာ မဟာရာဇ၊ ဧကာဂါရေ ဝသာမသေ၊

အဟံ ဂါမဝရံ ဣစ္ဆေ၊ ဗြာဟ္မဏီ စ ဂဝံ သတံ။

၁၁၆။

‘‘ပုတ္တော စ အာဇညရထံ၊ ကညာ စ မဏိကုဏ္ဍလံ၊

ယာ စေသာ ပုဏ္ဏိကာ ဇမ္မီ၊ ဥဒုက္ခလံဘိကင်္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ ဣစ္ဆေတိ ဣစ္ဆာမိ။ ဂဝံ သတန္တိ ဓေနူနံ ဂုန္နံ သတံ။ ကညာတိ သုဏိသာ။ ယာ စေသာတိ ယာ ဧသာ အမှာကံ ဃရေ ပုဏ္ဏိကာ နာမ ဒါသီ၊ သာ ဇမ္မီ လာမိကာ သုပ္ပမုသလေဟိ သဒ္ဓိံ ဥဒုက္ခလံ အဘိကင်္ခတိ ဣစ္ဆတီတိ။

ရာဇာ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ ဒေထာ’’တိ အာဏာပေန္တော –

၁၁၇။

‘‘ဗြာဟ္မဏဿ ဂါမဝရံ၊ ဗြာဟ္မဏိယာ ဂဝံ သတံ၊

ပုတ္တဿ အာဇညရထံ၊ ကညာယ မဏိကုဏ္ဍလံ၊

ယဉ္စေတံ ပုဏ္ဏိကံ ဇမ္မိံ၊ ပဋိပါဒေထုဒုက္ခလ’’န္တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ ယဉ္စေတန္တိ ယဉ္စ ဧတံ ပုဏ္ဏိကန္တိ ဝဒတိ၊ တံ ဇမ္မိံ ဥဒုက္ခလံ ပဋိပါဒေထ သမ္ပဋိစ္ဆာပေထာတိ။

ဣတိ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏေန ပတ္ထိတဉ္စ အညဉ္စ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ အမှာကံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စေသု ဥဿုက္ကံ အာပဇ္ဇာ’’တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏံ အတ္တနော သန္တိကေ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နာနာဆန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၂၉၀] ၁၀။ သီလဝီမံသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

သီလံကိရေဝ ကလျာဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ သီလဝီမံသကဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ အတီတမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဧကကနိပါတေ သီလဝီမံသကဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၈၆) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ ပုရောဟိတော သီလသမ္ပန္နော ‘‘အတ္တနော သီလံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ ဟေရညိကဖလကတော ဒွေ ဒိဝသေ ဧကေကံ ကဟာပဏံ ဂဏှိ။ အထ နံ တတိယဒိဝသေ ‘‘စောရော’’တိ ဂဟေတွာ ရညော သန္တိကံ နယိံသု။ သော အန္တရာမဂ္ဂေ အဟိတုဏ္ဍိကေ သပ္ပံ ကီဠာပေန္တေ အဒ္ဒသ။ အထ နံ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ ဧဝရူပံ အကာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘အတ္တနော သီလံ ဝီမံသိတုကာမတာယာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –

၁၁၈။

‘‘သီလံ ကိရေဝ ကလျာဏံ၊ သီလံ လောကေ အနုတ္တရံ၊

ပဿ ဃောရဝိသော နာဂေါ၊ သီလဝါတိ န ဟညတိ။

၁၁၉။

‘‘သောဟံ သီလံ သမာဒိဿံ၊ လောကေ အနုမတံ သိဝံ၊

အရိယဝုတ္တိသမာစာရော၊ ယေန ဝုစ္စတိ သီလဝါ။

၁၂၀။

‘‘ဉာတီနဉ္စ ပိယော ဟောတိ၊ မိတ္တေသု စ ဝိရောစတိ၊

ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ၊ ဥပပဇ္ဇတိ သီလဝါ’’တိ။

တတ္ထ သီလန္တိ အာစာရော။ ကိရာတိ အနုဿဝတ္ထေ နိပါတော။ ကလျာဏန္တိ သောဘနံ၊ ‘‘သီလံ ကိရေဝ ကလျာဏ’’န္တိ ဧဝံ ပဏ္ဍိတာ ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ပဿာတိ အတ္တာနမေဝ ဝဒတိ။ န ဟညတီတိ ပရမ္ပိ န ဝိဟေဌေတိ၊ ပရေဟိပိ န ဝိဟေဌီယတိ။ သမာဒိဿန္တိ သမာဒိယိဿာမိ။ အနုမတံ သိဝန္တိ ‘‘ခေမံ နိဗ္ဘယ’’န္တိ ဧဝံ ပဏ္ဍိတေဟိ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ။ ယေန ဝုစ္စတီတိ ယေန သီလေန သီလဝါ ပုရိသော အရိယာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ပဋိပတ္တိံ သမာစရန္တော ‘‘အရိယဝုတ္တိသမာစာရော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တမဟံ သမာဒိယိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဝိရောစတီတိ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ ဝိရောစတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တီဟိ ဂါထာဟိ သီလဿ ဝဏ္ဏံ ပကာသေန္တော ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မမ ဂေဟေ ပိတု သန္တကံ မာတု သန္တကံ အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတံ တယာ ဒိန္နဉ္စ ဗဟု ဓနံ အတ္ထိ ၊ ပရိယန္တော နာမ န ပညာယတိ၊ အဟံ ပန သီလံ ဝီမံသန္တော ဟေရညိကဖလကတော ကဟာပဏေ ဂဏှိံ။ ဣဒါနိ မယာ ဣမသ္မိံ လောကေ ဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသာနံ လာမကဘာဝေါ၊ သီလဿေဝ စ ဇေဋ္ဌကဘာဝေါ ဉာတော၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာဟီ’’တိ အနုဇာနာပေတွာ ရညာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိယမာနောပိ နိက္ခမ္မ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီလဝီမံသကော ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီလဝီမံသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

အဗ္ဘန္တရဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဒုမ ကံသဝရုတ္တမဗျဂ္ဃမိဂါ၊ မဏယော မဏိ သာလုကမဝှယနော၊

အနုသာသနိယောပိ စ မစ္ဆဝရော၊ မဏိကုဏ္ဍလကေန ကိရေန ဒသာတိ။

၅။ ကုမ္ဘဝဂ္ဂေါ

[၂၉၁] ၁။ သုရာဃဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗကာမဒဒံကုမ္ဘန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဘာဂိနေယျံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ မာတာပိတူနံ သန္တကာ စတ္တာလီသ ဟိရညကောဋိယော ပါနဗျသနေန နာသေတွာ သေဋ္ဌိနော သန္တိကံ အဂမာသိ။ သောပိဿ ‘‘ဝေါဟာရံ ကရောဟီ’’တိ သဟဿံ အဒါသိ၊ တမ္ပိ နာသေတွာ ပုန အဂမာသိ။ ပုနဿ ပဉ္စ သတာနိ ဒါပေသိ၊ တာနိပိ နာသေတွာ ပုန အာဂတဿ ဒွေ ထူလသာဋကေ ဒါပေသိ။ တေပိ နာသေတွာ ပုန အာဂတံ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသိ။ သော အနာထော ဟုတွာ ပရကုဋ္ဋံ နိဿာယ ကာလမကာသိ၊ တမေနံ ကဍ္ဎိတွာ ဗဟိ ဆဍ္ဍေသုံ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ တံ ဘာဂိနေယျဿ ပဝတ္တိံ တထာဂတဿ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘တွံ ဧတံ ကထံ သန္တပ္ပေဿသိ၊ ယမဟံ ပုဗ္ဗေ သဗ္ဗကာမဒဒံ ကုမ္ဘံ ဒတွာပိ သန္တပ္ပေတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိ။ တဿ ဂေဟေ ဘူမိဂတမေဝ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အဟောသိ၊ ပုတ္တော ပနဿ ဧကောယေဝ။ ဗောဓိသတ္တော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ကာလကတော သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထဿ ပုတ္တော ဝီထိံ အာဝရိတွာ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ မဟာဇနပရိဝုတော နိသီဒိတွာ သုရံ ပါတုံ အာရဘိ။ သော လင်္ဃနဓာဝနနစ္စဂီတာဒီနိ ကရောန္တာနံ သဟဿံ သဟဿံ ဒဒမာနော ဣတ္ထိသောဏ္ဍသုရာသောဏ္ဍမံသသောဏ္ဍာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ‘‘ကွ ဂီတံ၊ ကွ နစ္စံ၊ ကွ ဝါဒိတ’’န္တိ သမဇ္ဇတ္ထိကော ပမတ္တော ဟုတွာ အာဟိဏ္ဍန္တော နစိရဿေဝ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂူပကရဏာနိ စ ဝိနာသေတွာ ဒုဂ္ဂတော ကပဏော ပိလောတိကံ နိဝါသေတွာ ဝိစရိ။ သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော တဿ ဒုဂ္ဂတဘာဝံ ဉတွာ ပုတ္တပေမေန အာဂန္တွာ သဗ္ဗကာမဒဒံ ကုမ္ဘံ ဒတွာ ‘‘တာတ၊ ယထာ အယံ ကုမ္ဘော န ဘိဇ္ဇတိ၊ တထာ နံ ရက္ခ၊ ဣမသ္မိံ တေ သတိ ဓနဿ ပရိစ္ဆေဒေါ နာမ န ဘဝိဿတိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ တတော ပဋ္ဌာယ သုရံ ပိဝန္တော ဝိစရိ။ အထေကဒိဝသံ မတ္တော တံ ကုမ္ဘံ အာကာသေ ခိပိတွာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဧကဝါရံ ဝိရဇ္ဈိ ၊ ကုမ္ဘော ဘူမိယံ ပတိတွာ ဘိဇ္ဇိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပုန ဒလိဒ္ဒေါ ဟုတွာ ပိလောတိကံ နိဝါသေတွာ ကပါလဟတ္ထော ဘိက္ခံ စရန္တော ပရကုဋ္ဋံ နိဿာယ ကာလမကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ အာဟရိတွာ –

၁၂၁။

‘‘သဗ္ဗကာမဒဒံ ကုမ္ဘံ၊ ကုဋံ လဒ္ဓါန ဓုတ္တကော၊

ယာဝ နံ အနုပါလေတိ၊ တာဝ သော သုခမေဓတိ။

၁၂၂။

‘‘ယဒါ မတ္တော စ ဒိတ္တော စ၊ ပမာဒါ ကုမ္ဘမဗ္ဘိဒါ၊

တဒါ နဂ္ဂေါ စ ပေါတ္ထော စ၊ ပစ္ဆာ ဗာလော ဝိဟညတိ။

၁၂၃။

‘‘ဧဝမေဝ ယော ဓနံ လဒ္ဓါ၊ ပမတ္တော ပရိဘုဉ္ဇတိ၊

ပစ္ဆာ တပ္ပတိ ဒုမ္မေဓော၊ ကုဋံ ဘိတွာဝ ဓုတ္တကော’’တိ။ –

ဣမာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ။

တတ္ထ သဗ္ဗကာမဒဒန္တိ သဗ္ဗေ ဝတ္ထုကာမေ ဒါတုံ သမတ္ထံ ကုမ္ဘံ။ ကုဋန္တိ ကုမ္ဘဝေဝစနံ။ ယာဝါတိ ယတ္တကံ ကာလံ။ အနုပါလေတီတိ ယော ကောစိ ဧဝရူပံ လဘိတွာ ယာဝ ရက္ခတိ၊ တာဝ သော သုခမေဓတီတိ အတ္ထော။ မတ္တောစ ဒိတ္တော စာတိ သုရာမဒေန မတ္တော ဒပ္ပေန ဒိတ္တော။ ပမာဒါ ကုမ္ဘမဗ္ဘိဒါတိ ပမာဒေန ကုမ္ဘံ ဘိန္ဒိ။ နဂ္ဂေါ စ ပေါတ္ထော စာတိ ကဒါစိ နဂ္ဂေါ၊ ကဒါစိ ပေါတ္ထကပိလောတိကာယ နိဝတ္ထတ္တာ ပေါတ္ထော။ ဧဝမေဝါတိ ဧဝံ ဧဝ။ ပမတ္တောတိ ပမာဒေန။ တပ္ပတီတိ သောစတိ။

‘‘တဒါ သုရာဃဋဘေဒကော ဓုတ္တော သေဋ္ဌိဘာဂိနေယျော အဟောသိ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုရာဃဋဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၂၉၂] ၂။ သုပတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗာရာဏသျံ၊ မဟာရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗိမ္ဗာဒေဝိယာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဒိန္နံ ရောဟိတမစ္ဆရသံ နဝသပ္ပိမိဿကံ သာလိဘတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတအဗ္ဘန္တရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၉၁-၉၃) ဝတ္ထုသဒိသမေဝ။ တဒါပိ ဟိ ထေရိယာ ဥဒရဝါတော ကုပ္ပိ၊ ရာဟုလဘဒ္ဒေါ ထေရဿ အာစိက္ခိ။ ထေရော တံ အာသနသာလာယံ နိသီဒါပေတွာ ကောသလရညော နိဝေသနံ ဂန္တွာ ရောဟိတမစ္ဆရသံ နဝသပ္ပိမိဿကံ သာလိဘတ္တံ အာဟရိတွာ တဿ အဒါသိ။ သော အာဟရိတွာ မာတု ထေရိယာ အဒါသိ၊ တဿာ ဘုတ္တမတ္တာယ ဥဒရဝါတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ ရာဇာ ပုရိသေ ပေသေတွာ ပရိဂ္ဂဏှာပေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ထေရိယာ တထာရူပံ ဘတ္တံ အဒါသိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော ဓမ္မသေနာပတိ၊ ထေရိံ ဧဝရူပေန နာမ ဘောဇနေန သန္တပ္ပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သာရိပုတ္တော ရာဟုလမာတာယ ပတ္ထိတံ ဒေတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အဒါသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အသီတိယာ ကာကသဟဿာနံ ဇေဋ္ဌကော သုပတ္တော နာမ ကာကရာဇာ အဟောသိ၊ အဂ္ဂမဟေသီ ပနဿ သုဖဿာ နာမ ကာကီ အဟောသိ၊ သေနာပတိ သုမုခေါ နာမ။ သော အသီတိယာ ကာကသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဝသိ။ သော ဧကဒိဝသံ သုဖဿံ အာဒါယ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တော ဗာရာဏသိရညော မဟာနသမတ္ထကေန အဂမာသိ။ သူဒေါ ရညော နာနာမစ္ဆမံသဝိကတိပရိဝါရံ ဘောဇနံ သမ္ပာဒေတွာ ထောကံ ဘာဇနာနိ ဝိဝရိတွာ ဥသုမံ ပလာပေန္တော အဋ္ဌာသိ။ သုဖဿာ မစ္ဆမံသဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ရာဇဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုကာမာ ဟုတွာ တံ ဒိဝသံ အကထေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဂေါစရာယ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ‘‘တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ မယှံ ဧကော ဒေါဟဠော အတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကီဒိသော ဒေါဟဠော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဗာရာဏသိရညော ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုကာမာမှိ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ မယာ တံ လဒ္ဓုံ၊ တသ္မာ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိဿာမိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တယမာနော နိသီဒိ။ သုမုခေါ အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ မဟာရာဇ၊ အနတ္တမနောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ ရာဇာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သေနာပတိ ‘‘မာ စိန္တယိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ တေ ဥဘောပိ အဿာသေတွာ ‘‘အဇ္ဇ တုမှေ ဣဓေဝ ဟောထ၊ မယံ ဘတ္တံ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

သော ကာကေ သန္နိပါတေတွာ တံ ကာရဏံ ကထေတွာ ‘‘ဧထ ဘတ္တံ အာဟရိဿာမာ’’တိ ကာကေဟိ သဒ္ဓိံ ဗာရာဏသိံ ပဝိသိတွာ မဟာနသဿ အဝိဒူရေ ကာကေ ဝဂ္ဂေ ဝဂ္ဂေ ကတွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ အာရက္ခတ္ထာယ ဌပေတွာ သယံ အဋ္ဌဟိ ကာကယောဓေဟိ သဒ္ဓိံ မဟာနသဆဒနေ နိသီဒိ ရညော ဘတ္တဟရဏကာလံ ဩလောကယမာနော။ တေ စ ကာကေ အာဟ – ‘‘အဟံ ရညော ဘတ္တေ ဟရိယမာနေ ဘာဇနာနိ ပါတေဿာမိ၊ ဘာဇနေသု ပတိတေသု မယှံ ဇီဝိတံ နတ္ထိ၊ တုမှေသု စတ္တာရော ဇနာ မုခပူရံ ဘတ္တံ၊ စတ္တာရော မစ္ဆမံသံ ဂဟေတွာ နေတွာ သုပတ္တံ သပဇာပတိကံ ကာကရာဇာနံ ဘောဇေထ၊ ‘ကဟံ သေနာပတီ’တိ ဝုတ္တေ ‘ပစ္ဆတော ဧဟိတီ’တိ ဝဒေယျာထာ’’တိ။ အထ သူဒေါ ရညော ဘောဇနဝိကတိံ သမ္ပာဒေတွာ ကာဇေန ဂဟေတွာ ရာဇကုလံ ပါယာသိ။ တဿ ရာဇင်္ဂဏံ ဂတကာလေ ကာကသေနာပတိ ကာကာနံ သညံ ဒတွာ သယံ ဥပ္ပတိတွာ ဘတ္တဟာရကဿ ဥရေ နိသီဒိတွာ နခပဉ္ဇရေန ပဟရိတွာ ကဏယဂ္ဂသဒိသေန တုဏ္ဍေန နာသဂ္ဂမဿ အဘိဟန္တွာ ဥဋ္ဌာယ ဒွီဟိ ပက္ခေဟိ မုခမဿ ပိဒဟိ။ ရာဇာ မဟာတလေ စင်္ကမန္တော မဟာဝါတပါနေန ဩလောကေတွာ တံ ကာကဿ ကိရိယံ ဒိသွာ ဘတ္တဟာရကဿ သဒ္ဒံ ဒတွာ ‘‘ဘော ဘတ္တကာရက၊ ဘာဇနာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ကာကမေဝ ဂဏှာ’’တိ အာဟ။ သော ဘာဇနာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ကာကံ ဒဠှံ ဂဏှိ။ ရာဇာပိ နံ ‘‘ဣတော ဧဟီ’’တိ အာဟ။

တသ္မိံ ခဏေ ကာကာ အာဂန္တွာ အတ္တနော ပဟောနကံ ဘုဉ္ဇိတွာ သေသံ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ဂဟေတွာ အဂမိံသု။ တတော သေသာ အာဂန္တွာ သေသံ ဘုဉ္ဇိံသု။ တေပိ အဋ္ဌ ဇနာ ဂန္တွာ ရာဇာနံ သပဇာပတိကံ ဘောဇေသုံ၊ သုဖဿာယ ဒေါဟဠော ဝူပသမိ။ ဘတ္တဟာရကော ကာကံ ရညော ဥပနေသိ။ အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘော ကာက၊ တွံ မမဉ္စ န လဇ္ဇိ၊ ဘတ္တဟာရကဿ စ နာသံ ခဏ္ဍေသိ၊ ဘတ္တဘာဇနာနိ စ ဘိန္ဒိ၊ အတ္တနော စ ဇီဝိတံ န ရက္ခိ၊ ကသ္မာ ဧဝရူပံ ကမ္မမကာသီ’’တိ? ကာကော ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ရာဇာ ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ ဝသတိ၊ အဟမဿ သေနာပတိ၊ တဿ သုဖဿာ နာမ ဘရိယာ ဒေါဟဠိနီ တုမှာကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုကာမာ၊ ရာဇာ တဿာ ဒေါဟဠံ မယှံ အာစိက္ခိ။ အဟံ တတ္ထေဝ မမ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ အာဂတော၊ ဣဒါနိ မေ တဿာ ဘောဇနံ ပေသိတံ၊ မယှံ မနောရထော မတ္ထကံ ပတ္တော၊ ဣမိနာ ကာရဏေန မယာ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတ’’န္တိ ဒီပေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

၁၂၄။

‘‘ဗာရာဏသျံ မဟာရာဇ၊ ကာကရာဇာ နိဝါသကော၊

အသီတိယာ သဟဿေဟိ၊ သုပတ္တော ပရိဝါရိတော။

၁၂၅။

‘‘တဿ ဒေါဟဠိနီ ဘရိယာ၊ သုဖဿာ ဘက္ခိတုမိစ္ဆတိ၊

ရညော မဟာနသေ ပက္ကံ၊ ပစ္စဂ္ဃံ ရာဇဘောဇနံ။

၁၂၆။

‘‘တေသာဟံ ပဟိတော ဒူတော၊ ရညော စမှိ ဣဓာဂတော၊

ဘတ္တု အပစိတိံ ကုမ္မိ၊ နာသာယမကရံ ဝဏ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗာရာဏသျန္တိ ဗာရာဏသိယံ။ နိဝါသကောတိ နိဗဒ္ဓဝသနကော။ ပက္ကန္တိ နာနပ္ပကာရေန သမ္ပာဒိတံ။ ကေစိ ‘‘သိဒ္ဓ’’န္တိ သဇ္ဈာယန္တိ။ ပစ္စဂ္ဃန္တိ အဗ္ဘုဏှံ အပါရိဝါသိကံ၊ မစ္ဆမံသဝိကတီသု ဝါ ပစ္စေကံ မဟဂ္ဃံ ဧတ္ထာတိ ပစ္စဂ္ဃံ။ တေသာဟံ ပဟိတော ဒူတော၊ ရညော စမှိ ဣဓာဂတောတိ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အဟံ ဒူတော အာဏတ္တိကရော ရညော စ အမှိ ပဟိတော၊ တသ္မာ ဣဓ အာဂတောတိ အတ္ထော။ ဘတ္တု အပစိတိံ ကုမ္မီတိ သွာဟံ ဧဝံ အာဂတော အတ္တနော ဘတ္တု အပစိတိံ သက္ကာရသမ္မာနံ ကရောမိ။ နာသာယမကရံ ဝဏန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန တုမှေ စ အတ္တနော စ ဇီဝိတံ အဂဏေတွာ ဘတ္တဘာဇနံ ပါတာပေတုံ ဘတ္တဟာရကဿ နာသာယ မုခတုဏ္ဍကေန ဝဏံ အကာသိံ၊ မယာ အတ္တနော ရညော အပစိတိ ကတာ၊ ဣဒါနိ တုမှေ ယံ ဣစ္ဆထ၊ တံ ဒဏ္ဍံ ကရောထာတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘မယံ တာဝ မနုဿဘူတာနံ မဟန္တံ ယသံ ဒတွာ အမှာကံ သုဟဇ္ဇေ ကာတုံ န သက္ကောမ၊ ဂါမာဒီနိ ဒဒမာနာပိ အမှာကံ ဇီဝိတဒါယကံ န လဘာမ၊ အယံ ကာကော သမာနော အတ္တနော ရညော ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇတိ၊ အတိဝိယ သပ္ပုရိသော မဓုရဿရော ဓမ္မကထိကော’’တိ ဂုဏေသု ပသီဒိတွာ တံ သေတစ္ဆတ္တေန ပူဇေသိ။ သော အတ္တနာ လဒ္ဓေန သေတစ္ဆတ္တေန ရာဇာနမေဝ ပူဇေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏေ ကထေသိ။ ရာဇာ နံ ပက္ကောသာပေတွာ ဓမ္မံ သုတွာ ဥဘိန္နမ္ပိ တေသံ အတ္တနော ဘောဇနနိယာမေန ဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ၊ သေသကာကာနံ ဒေဝသိကံ ဧကံ တဏ္ဍုလမ္ဗဏံ ပစာပေသိ၊ သယဉ္စ ဗောဓိသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယံ ဒတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိ။ သုပတ္တကာကောဝါဒေါ ပန သတ္တ ဝဿသတာနိ ပဝတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သုမုခေါ သေနာပတိ သာရိပုတ္တော၊ သုဖဿာ ရာဟုလမာတာ၊ သုပတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုပတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၂၉၃] ၃။ ကာယနိဗ္ဗိန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဖုဋ္ဌဿ မေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ပုရိသံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ပုရိသော ပဏ္ဍုရောဂေန အဋ္ဋိတော ဝေဇ္ဇေဟိ ပဋိက္ခိတ္တော။ ပုတ္တဒါရောပိဿ ‘‘ကော ဣမံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ သက္ကောတီ’’တိ စိန္တေသိ။ တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမမှာ ရောဂါ ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော ကတိပါဟေနေဝ ကိဉ္စိ သပ္ပာယံ လဘိတွာ အရောဂေါ ဟုတွာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သော သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘိတွာ နစိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ပဏ္ဍုရောဂီ ‘ဣမမှာ ရောဂါ ဝုဋ္ဌိတော ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ စိန္တေတွာ ပဗ္ဗဇိတော စေဝ အရဟတ္တဉ္စ ပတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ။ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ အယမေဝ၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာပိ ဧဝံ ဝတွာ ရောဂါ ဝုဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ဝုဍ္ဎိမကံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ဝသန္တော ပဏ္ဍုရောဂီ အဟောသိ။ ဝေဇ္ဇာပိ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ နာသက္ခိံသု၊ ပုတ္တဒါရောပိဿ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ။ သော ‘‘ဣမမှာ ရောဂါ ဝုဋ္ဌိတော ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ကိဉ္စိဒေဝ သပ္ပာယံ လဘိတွာ အရောဂေါ ဟုတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဈာနသုခေန ဝိဟရန္တော ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ ဧဝရူပံ သုခံ နာမ နာလတ္ထ’’န္တိ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၁၂၇။

‘‘ဖုဋ္ဌဿ မေ အညတရေန ဗျာဓိနာ၊ ရောဂေန ဗာဠှံ ဒုခိတဿ ရုပ္ပတော၊

ပရိသုဿတိ ခိပ္ပမိဒံ ကဠေဝရံ၊ ပုပ္ဖံ ယထာ ပံသုနိ အာတပေ ကတံ။

၁၂၈။

‘‘အဇညံ ဇညသင်္ခါတံ၊ အသုစိံ သုစိသမ္မတံ၊

နာနာကုဏပပရိပူရံ၊ ဇညရူပံ အပဿတော။

၁၂၉။

‘‘ဓိရတ္ထုမံ အာတုရံ ပူတိကာယံ၊ ဇေဂုစ္ဆိယံ အဿုစိံ ဗျာဓိဓမ္မံ၊

ယတ္ထပ္ပမတ္တာ အဓိမုစ္ဆိတာ ပဇာ၊ ဟာပေန္တိ မဂ္ဂံ သုဂတူပပတ္တိယာ’’တိ။

တတ္ထ အညတရေနာတိ အဋ္ဌနဝုတိယာ ရောဂေသု ဧကေန ပဏ္ဍုရောဂဗျာဓိနာ။ ရောဂေနာတိ ရုဇ္ဇနသဘာဝတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမေန။ ရုပ္ပတောတိ ဃဋ္ဋိယမာနဿ ပီဠိယမာနဿ။ ပံသုနိ အာတပေ ကတန္တိ ယထာ အာတပေ တတ္တဝါလိကာယ ဌပိတံ သုခုမပုပ္ဖံ ပရိသုဿေယျ၊ ဧဝံ ပရိသုဿတီတိ အတ္ထော။

အဇညံ ဇညသင်္ခါတန္တိ ပဋိကူလံ အမနာပမေဝ ဗာလာနံ မနာပန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ နာနာကုဏပပရိပူရန္တိ ကေသာဒီဟိ ဒွတ္တိံသာယ ကုဏပေဟိ ပရိပုဏ္ဏံ ။ ဇညရူပံ အပဿတောတိ အပဿန္တဿ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ မနာပံ သာဓုရူပံ ပရိဘောဂသဘာဝံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ‘‘အက္ခိမှာ အက္ခိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန ပကာသိတော အသုဘသဘာဝေါ ဗာလာနံ န ဥပဋ္ဌာတိ။

အာတုရန္တိ နိစ္စဂိလာနံ။ အဓိမုစ္ဆိတာတိ ကိလေသမုစ္ဆာယ အတိဝိယ မုစ္ဆိတာ။ ပဇာတိ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနာ။ ဟာပေန္တိ မဂ္ဂံ သုဂတူပပတ္တိယာတိ ဣမသ္မိံ ပူတိကာယေ လဂ္ဂါ လဂ္ဂိတာ ဟုတွာ အပါယမဂ္ဂံ ပူရေန္တာ ဒေဝမနုဿဘေဒါယ သုဂတိဥပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ပရိဟာပေန္တိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော နာနပ္ပကာရေန အသုစိဘာဝဉ္စ နိစ္စာတုရဘာဝဉ္စ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ကာယေ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ ယာဝဇီဝံ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဗဟုဇနာ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။ ‘‘တဒါ တာပသော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာယနိဗ္ဗိန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၂၉၄] ၄။ ဇမ္ဗုခါဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကောယံ ဗိန္ဒုဿရော ဝဂ္ဂူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တကောကာလိကေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ ဒေဝဒတ္တေ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရေ ကောကာလိကော ကုလာနိ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝဒတ္တတ္ထေရော နာမ မဟာသမ္မတပဝေဏိယာ ဩက္ကာကရာဇဝံသေ ဇာတော အသမ္ဘိန္နခတ္တိယဝံသေ ဝဍ္ဎိတော တိပိဋကဓရော ဈာနလာဘီ မဓုရကထော ဓမ္မကထိကော၊ ဒေထ ကရောထ ထေရဿာ’’တိ ဒေဝဒတ္တဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ ဒေဝဒတ္တောပိ ‘‘ကောကာလိကော ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏကုလာ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ဗဟုဿုတော ဓမ္မကထိကော၊ ဒေထ ကရောထ ကောကာလိကဿာ’’တိ ကောကာလိကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ။ ဣတိ တေ အညမညဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိတွာ ကုလဃရေသု ဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရန္တိ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော ဒေဝဒတ္တကောကာလိကာ၊ အညမညဿ အဘူတဂုဏကထံ ကထေတွာ ဘုဉ္ဇန္တာ ဝိစရန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ တေ အညမညဿ အဘူတဂုဏကထံ ကထေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ ပုဗ္ဗေပေဝံ ဘုဉ္ဇိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ ဇမ္ဗုဝနသဏ္ဍေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတြေကော ကာကော ဇမ္ဗုသာခါယ နိသိန္နော ဇမ္ဗုပက္ကာနိ ခါဒတိ။ အထေကော သိင်္ဂါလော အာဂန္တွာ ဥဒ္ဓံ ဩလောကေန္တော ကာကံ ဒိသွာ ‘‘ယံနူနာဟံ ဣမဿ အဘူတဂုဏကထံ ကထေတွာ ဇမ္ဗူနိ ခါဒေယျ’’န္တိ တဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၀။

‘‘ကောယံ ဗိန္ဒုဿရော ဝဂ္ဂု၊ သရဝန္တာနမုတ္တမော၊

အစ္စုတော ဇမ္ဗုသာခါယ၊ မောရစ္ဆာပေါဝ ကူဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ဗိန္ဒုဿရောတိ ဗိန္ဒုနာ အဝိသာရေန ပိဏ္ဍိတေန သရေန သမန္နာဂတော။ ဝဂ္ဂူတိ မဓုရသဒ္ဒေါ။ အစ္စုတောတိ န စုတော သန္နိသိန္နော။ မောရစ္ဆာပေါဝ ကူဇတီတိ တရုဏမောရောဝ မနာပေန သဒ္ဒေန ‘‘ကော နာမေသော ကူဇတီ’’တိ ဝဒတိ။

အထ နံ ကာကော ပဋိပသံသန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၁။

‘‘ကုလပုတ္တောဝ ဇာနာတိ၊ ကုလပုတ္တံ ပသံသိတုံ၊

ဗျဂ္ဃစ္ဆာပသရီဝဏ္ဏ၊ ဘုဉ္ဇ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဗျဂ္ဃစ္ဆာပသရီဝဏ္ဏာတိ တွံ အမှာကံ ဗျဂ္ဃပေါတကသမာနဝဏ္ဏောဝ ခါယသိ၊ တေန တံ ဝဒါမိ အမ္ဘော ဗျဂ္ဃစ္ဆာပသရီဝဏ္ဏ။ ဘုဉ္ဇ၊ သမ္မ၊ ဒဒါမိ တေတိ ဝယဿ ယာဝဒတ္ထံ ဇမ္ဗုပက္ကာနိ ခါဒ၊ အဟံ တေ ဒဒါမီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဇမ္ဗုသာခံ စာလေတွာ ဖလာနိ ပါတေသိ။ အထ တသ္မိံ ဇမ္ဗုရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ တေ ဥဘောပိ အဘူတဂုဏကထံ ကထေတွာ ဇမ္ဗူနိ ခါဒန္တေ ဒိသွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘စိရဿံ ဝတ ပဿာမိ၊ မုသာဝါဒီ သမာဂတေ၊

ဝန္တာဒံ ကုဏပါဒဉ္စ၊ အညမညံ ပသံသကေ’’တိ။

တတ္ထ ဝန္တာဒန္တိ ပရေသံ ဝန္တဘတ္တခါဒကံ ကာကံ။ ကုဏပါဒဉ္စာတိ ကုဏပခါဒကံ သိင်္ဂါလဉ္စ။

ဣမဉ္စ ပန ဂါထံ ဝတွာ သာ ဒေဝတာ ဘေရဝရူပါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ တေ တတော ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကာကော ကောကာလိကော၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇမ္ဗုခါဒကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၂၉၅] ၅။ အန္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥသဘဿေဝ တေ ခန္ဓောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တေယေဝ ဒွေ ဇနေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ပုရိမသဒိသမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမူပစာရေ ဧရဏ္ဍရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒါ ဧကသ္မိံ ဂါမကေ မတံ ဇရဂ္ဂဝံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ဂါမဒွါရေ ဧရဏ္ဍဝနေ ဆဍ္ဍေသုံ။ ဧကော သိင်္ဂါလော အာဂန္တွာ တဿ မံသံ ခါဒိ။ ဧကော ကာကော အာဂန္တွာ ဧရဏ္ဍေ နိလီနော တံ ဒိသွာ ‘‘ယံနူနာဟံ ဧတဿ အဘူတဂုဏကထံ ကထေတွာ မံသံ ခါဒေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၃။

‘‘ဥသဘဿေဝ တေ ခန္ဓော၊ သီဟဿေဝ ဝိဇမ္ဘိတံ၊

မိဂရာဇ နမော တျတ္ထု၊ အပိ ကိဉ္စိ လဘာမသေ’’တိ။

တတ္ထ နမော တျတ္ထူတိ နမော တေ အတ္ထု။

တံ သုတွာ သိင်္ဂါလော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၄။

‘‘ကုလပုတ္တောဝ ဇာနာတိ၊ ကုလပုတ္တံ ပသံသိတုံ၊

မယူရဂီဝသင်္ကာသ၊ ဣတော ပရိယာဟိ ဝါယသာ’’တိ။

တတ္ထ ဣတော ပရိယာဟီတိ ဧရဏ္ဍတော ဩတရိတွာ ဣတော ယေနာဟံ၊ တေနာဂန္တွာ မံသံ ခါဒါတိ ဝဒတိ။

တံ တေသံ ကိရိယံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၅။

‘‘မိဂါနံ သိင်္ဂါလော အန္တော၊ ပက္ခီနံ ပန ဝါယသော၊

ဧရဏ္ဍော အန္တော ရုက္ခာနံ၊ တယော အန္တာ သမာဂတာ’’တိ။

တတ္ထ အန္တောတိ ဟီနော လာမကော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကာကော ကောကာလိကော၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အန္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၂၉၆] ၆။ သမုဒ္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကော နာယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥပနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ မဟဂ္ဃသော မဟာတဏှော အဟောသိ၊ သကဋပူရေဟိ ပစ္စယေဟိပိ သန္တပ္ပေတုံ န သက္ကာ။ ဝဿူပနာယိကကာလေ ဒွီသု တီသု ဝိဟာရေသု ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဥပါဟနေ ဌပေတိ၊ ဧကသ္မိံ ကတ္တရယဋ္ဌိံ၊ ဧကသ္မိံ ဥဒကတုမ္ဗံ။ ဧကသ္မိံ သယံ ဝသတိ၊ ဇနပဒဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပဏီတပရိက္ခာရေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ အရိယဝံသကထံ ကထေတွာ တေသံ ပံသုကူလာနိ ဂါဟာပေတွာ တေသံ စီဝရာနိ ဂဏှာတိ၊ မတ္တိကာပတ္တေ ဂါဟာပေတွာ မနာပမနာပေ ပတ္တေ ထာလကာနိ စ ဂဟေတွာ ယာနကံ ပူရေတွာ ဇေတဝနံ အာဂစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တော မဟဂ္ဃသော မဟိစ္ဆော အညေသံ ပဋိပတ္တိံ ကထေတွာ သမဏပရိက္ခာရေန ယာနကံ ပူရေတွာ အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယုတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဥပနန္ဒေန ကတံ ပရေသံ အရိယဝံသကထံ ကထေန္တေန၊ ပဌမတရဉှိ အတ္တနာ အပ္ပိစ္ဆေန ဟုတွာ ပစ္ဆာ ပရေသံ အရိယဝံသံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

‘‘အတ္တာနမေဝ ပဌမံ၊ ပတိရူပေ နိဝေသယေ၊

အထညမနုသာသေယျ၊ န ကိလိဿေယျ ပဏ္ဍိတော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၈) –

ဣမံ ဓမ္မပဒေ ဂါထံ ဒေသေတွာ ဥပနန္ဒံ ဂရဟိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ဥပနန္ဒော မဟိစ္ဆော၊ ပုဗ္ဗေ မဟာသမုဒ္ဒေပိ ဥဒကံ ရက္ခိတဗ္ဗံ မညီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သမုဒ္ဒဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထေကော ကာကော သမုဒ္ဒဿ ဥပရိဘာဂေ ဝိစရန္တော ‘‘သမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ပမာဏေန ပိဝထ၊ ရက္ခန္တာ ပိဝထာ’’တိ မစ္ဆသင်္ဃသကုဏသင်္ဃေ ဝါရေန္တော ဝါရေန္တော စရတိ။ တံ ဒိသွာ သမုဒ္ဒဒေဝတာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၆။

‘‘ကော နာယံ လောဏတောယသ္မိံ၊ သမန္တာ ပရိဓာဝတိ၊

မစ္ဆေ မကရေ စ ဝါရေတိ၊ ဦမီသု စ ဝိဟညတီ’’တိ။

တတ္ထ ကော နာယန္တိ ကော နု အယံ။

တံ သုတွာ သမုဒ္ဒကာကော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၇။

‘‘အနန္တပါယီ သကုဏော၊ အတိတ္တောတိ ဒိသာသုတော၊

သမုဒ္ဒံ ပါတုမိစ္ဆာမိ၊ သာဂရံ သရိတံပတိ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ အနန္တသာဂရံ ပါတုမိစ္ဆာမိ၊ တေနမှိ အနန္တပါယီ နာမ သကုဏော မဟတိယာပိ အပူရဏိယာ တဏှာယ သမန္နာဂတတ္တာ အတိတ္တောတိပိ အဟံ ဒိသာသု သုတော ဝိဿုတော ပါကဋော၊ သွာဟံ ဣမံ သကလသမုဒ္ဒံ သုန္ဒရာနံ ရတနာနံ အာကရတ္တာ သာဂရေန ဝါ ခတတ္တာ သာဂရံ သရိတာနံ ပတိဘာဝေန သရိတံပတိံ ပါတုမိစ္ဆာမီတိ။

တံ သုတွာ သမုဒ္ဒဒေဝတာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၈။

‘‘သော အယံ ဟာယတိ စေဝ၊ ပူရတေ စ မဟောဒဓိ၊

နာဿ နာယတိ ပီတန္တော၊ အပေယျော ကိရ သာဂရော’’တိ။

တတ္ထ သော အယံ ဟာယတိ စေဝါတိ ဥဒကဿ ဩသက္ကနဝေလာယ ဟာယတိ၊ နိက္ခမနဝေလာယ ပူရတိ။ နာဿ နာယတီတိ အဿ မဟာသမုဒ္ဒဿ သစေပိ နံ သကလလောကော ပိဝေယျ၊ တထာပိ ‘‘ဣတော ဧတ္တကံ နာမ ဥဒကံ ပီတ’’န္တိ ပရိယန္တော န ပညာယတိ။ အပေယျော ကိရာတိ ဧသော ကိရ သာဂရော န သက္ကာ ကေနစိ ဥဒကံ ခေပေတွာ ပါတုန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သာ ဘေရဝရူပါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ သမုဒ္ဒကာကံ ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သမုဒ္ဒကာကော ဥပနန္ဒော အဟောသိ၊ ဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သမုဒ္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၂၉၇] ၇။ ကာမဝိလာပဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥစ္စေသကုဏ ဍေမာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ပုပ္ဖရတ္တဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၁၄၇) ကထိတံ၊ အတီတဝတ္ထု ဣန္ဒြိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၈။၆၀ အာဒယော) အာဝိဘဝိဿတိ။ တံ ပန ပုရိသံ ဇီဝန္တံ သူလေ ဥတ္တာသေသုံ။ သော တတ္ထ နိသိန္နော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တံ ဧကံ ကာကံ ဒိသွာ တာဝခရမ္ပိ တံ ဝေဒနံ အဂဏေတွာ ပိယဘရိယာယ သာသနံ ပေသေတုံ ကာကံ အာမန္တေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၁၃၉။

‘‘ဥစ္စေ သကုဏ ဍေမာန၊ ပတ္တယာန ဝိဟင်္ဂမ၊

ဝဇ္ဇာသိ ခေါ တွံ ဝါမူရုံ၊ စိရံ ခေါ သာ ကရိဿတိ။

၁၄၀။

‘‘ဣဒံ ခေါ သာ န ဇာနာတိ၊ အသိံ သတ္တိဉ္စ ဩဍ္ဍိတံ၊

သာ စဏ္ဍီ ကာဟတိ ကောဓံ၊ တံ မေ တပတိ နော ဣဒံ။

၁၄၁။

‘‘ဧသ ဥပ္ပလသန္နာဟော၊ နိက္ခဉ္စုဿီသကောဟိတံ၊

ကာသိကဉ္စ မုဒုံ ဝတ္ထံ၊ တပ္ပေတု ဓနိကာ ပိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဍေမာနာတိ ဂစ္ဆမာန စရမာန။ ပတ္တယာနာတိ တမေဝါလပတိ၊ တထာ ဝိဟင်္ဂမာတိ။ သော ဟိ ပတ္တေဟိ ယာနံ ကတွာ ဂမနတော ပတ္တယာနော၊ အာကာသေ ဂမနတော ဝိဟင်္ဂမော။ ဝဇ္ဇာသီတိ ဝဒေယျာသိ။ ဝါမူရုန္တိ ကဒလိက္ခန္ဓသမာနဦရုံ၊ မမ သူလေ နိသိန္နဘာဝံ ဝဒေယျာသိ။ စိရံ ခေါ သာ ကရိဿတီတိ သာ ဣမံ ပဝတ္တိံ အဇာနမာနာ မမ အာဂမနံ စိရံ ကရိဿတိ၊ ‘‘စိရံ မေ ဂတဿ ပိယဿ န စ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ စိန္တေဿတီတိ အတ္ထော။

အသိံ သတ္တိဉ္စာတိ အသိသမာနတာယ သတ္တိသမာနတာယ စ သူလမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တဉှိ တဿ ဥတ္တာသနတ္ထာယ ဩဍ္ဍိတံ ဌပိတံ။ စဏ္ဍီတိ ကောဓနာ။ ကာဟတိ ကောဓန္တိ ‘‘အတိစိရာယတီ’’တိ မယိ ကောဓံ ကရိဿတိ။ တံ မေ တပတီတိ တံ တဿာ ကုဇ္ဈနံ မံ တပတိ။ နော ဣဒန္တိ ဣဓ ပန ဣဒံ သူလံ မံ န တပတီတိ ဒီပေတိ။

‘‘ဧသ ဥပ္ပလသန္နာဟော’’တိအာဒီဟိ ဃရေ ဥဿီသကေ ဌပိတံ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ အာစိက္ခတိ။ တတ္ထ ဥပ္ပလသန္နာဟောတိ ဥပ္ပလော စ သန္နာဟော စ ဥပ္ပလသန္နာဟော၊ ဥပ္ပလသဒိသော ကဏယော စ သန္နာဟကော စာတိ အတ္ထော။ နိက္ခဉ္စာတိ ပဉ္စဟိ သုဝဏ္ဏေဟိ ကတံ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ။ ကာသိကဉ္စ မုဒု ဝတ္ထန္တိ မုဒုံ ကာသိကသာဋကယုဂံ သန္ဓာယာဟ။ ဧတ္တကံ ကိရ တေန ဥဿီသကေ နိက္ခိတ္တံ။ တပ္ပေတု ဓနိကာ ပိယာတိ ဧတံ သဗ္ဗံ ဂဟေတွာ သာ မမ ပိယာ ဓနတ္ထိကာ ဣမိနာ ဓနေန တပ္ပေတု ပူရေတု၊ သန္တုဋ္ဌာ ဟောတူတိ။

ဧဝံ သော ပရိဒေဝမာနောဝ ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ ဘရိယာ ဧတရဟိ ဘရိယာ အဟောသိ၊ ယေန ပန ဒေဝပုတ္တေန တံ ကာရဏံ ဒိဋ္ဌံ၊ သော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာမဝိလာပဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၂၉၈] ၈။ ဥဒုမ္ဗရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဒုမ္ဗရာစိမေ ပက္ကာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ အညတရသ္မိံ ပစ္စန္တဂါမကေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဝသတိ။ ရမဏီယော ဝိဟာရော ပိဋ္ဌိပါသာဏေ နိဝိဋ္ဌော၊ မန္ဒံ သမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ ဥဒကဖာသုကံ၊ ဂေါစရဂါမော နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ၊ သမ္ပိယာယမာနာ မနုဿာ ဘိက္ခံ ဒေန္တိ။ အထေကော ဘိက္ခု စာရိကံ စရမာနော တံ ဝိဟာရံ ပါပုဏိ။ နေဝါသိကော တဿ အာဂန္တုကဝတ္တံ ကတွာ ပုနဒိဝသေ တံ အာဒါယ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ မနုဿာ ပဏီတံ ဘိက္ခံ ဒတွာ သွာတနာယ နိမန္တယိံသု။ အာဂန္တုကော ကတိပါဟံ ဘုဉ္ဇိတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဧကေနုပါယေန ဣမံ ဘိက္ခုံ ဝဉ္စေတွာ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ဣမံ ဝိဟာရံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ထေရူပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ ဗုဒ္ဓူပဋ္ဌာနံ နာကာသီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂန္တော နတ္ထိ၊ တေနမှိ န ဂတပုဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘ယာဝ တွံ ဗုဒ္ဓူပဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ အာဂစ္ဆသိ၊ တာဝါဟံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ နေဝါသိကော ‘‘ယာဝ မမာဂမနာ ထေရေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ မနုဿာနံ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

တတော ပဋ္ဌာယ အာဂန္တုကော ‘‘တဿ နေဝါသိကဿ အယဉ္စ အယဉ္စ ဒေါသော’’တိ တေ မနုဿေ ပရိဘိန္ဒိ။ ဣတရောပိ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုနာဂတော၊ အထဿ သော သေနာသနံ န အဒါသိ။ သော ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ ပါဝိသိ၊ မနုဿာ သာမီစိမတ္တမ္ပိ န ကရိံသု။ သော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ပုန ဇေတဝနံ ဂန္တွာ တံ ကာရဏံ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ။ တေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ ဘိက္ခု အသုကံ ဘိက္ခုံ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိတွာ သယံ တတ္ထ ဝသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ သော ဣမံ ဝသနဋ္ဌာနာ နိက္ကဍ္ဎိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အရညေ ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတ္ထ ဝဿာနေ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေါ ဝဿိ။ အထေကော ရတ္တမုခခုဒ္ဒကမက္ကဋော ဧကိဿာ အနောဝဿိကာယ ပါသာဏဒရိယာ ဝသမာနော ဧကဒိဝသံ ဒရိဒွါရေ အတေမနဋ္ဌာနေ သုခေန နိသီဒိ။ တတ္ထ ဧကော ကာဠမုခမဟာမက္ကဋော တိန္တော သီတေန ပီဠိယမာနော ဝိစရန္တော တံ တထာနိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဥပါယေန နံ နီဟရိတွာ ဧတ္ထ ဝသိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ကုစ္ဆိံ ဩလမ္ဗေတွာ သုဟိတာကာရံ ဒဿေတွာ တဿ ပုရတော ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၂။

‘‘ဥဒုမ္ဗရာ စိမေ ပက္ကာ၊ နိဂြောဓာ စ ကပိတ္ထနာ၊

ဧဟိ နိက္ခမ ဘုဉ္ဇဿု၊ ကိံ ဇိဃစ္ဆာယ မိယျသီ’’တိ။

တတ္ထ ကပိတ္ထနာတိ ပိလက္ခာ။ ဧဟိ နိက္ခမာတိ ဧတေ ဥဒုမ္ဗရာဒယော ဖလဘာရနမိတာ၊ အဟမ္ပိ ခါဒိတွာ သုဟိတော အာဂတောသ္မိ၊ တွမ္ပိ ဂစ္ဆ ဘုဉ္ဇဿူတိ။

သောပိ တဿ ဝစနံ သုတွာ သဒ္ဒဟိတွာ ဖလာနိ ခါဒိတုကာမော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ ကိဉ္စိ အလဘန္တော ပုနာဂန္တွာ တံ အန္တောပါသာဏဒရိယံ ပဝိသိတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဝဉ္စေဿာမိ န’’န္တိ တဿ ပုရတော ဌတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၃။

‘‘ဧဝံ သော သုဟိတော ဟောတိ၊ ယော ဝုဍ္ဎမပစာယတိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ သုဟိတော၊ ဒုမပက္ကာနိ မာသိတော’’တိ။

တတ္ထ ဒုမပက္ကာနိ မာသိတောတိ ဥဒုမ္ဗရာဒီနိ ရုက္ခဖလာနိ ခါဒိတွာ အသိတော ဓာတော သုဟိတော။

တံ သုတွာ မဟာမက္ကဋော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၄။

‘‘ယံ ဝနေဇော ဝနေဇဿ၊ ဝဉ္စေယျ ကပိနော ကပိ၊

ဒဟရော ကပိ သဒ္ဓေယျ၊ န ဟိ ဇိဏ္ဏော ဇရာကပီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယံ ဝနေ ဇာတော ကပိ ဝနေ ဇာတဿ ကပိနော ဝဉ္စနံ ကရေယျ၊ တံ တယာ သဒိသော ဒဟရော ဝါနရော သဒ္ဒဟေယျ၊ မာဒိသော ပန ဇိဏ္ဏော ဇရာကပိ မဟလ္လကမက္ကဋော န ဟိ သဒ္ဒဟေယျ၊ သတက္ခတ္တုမ္ပိ ဘဏန္တဿ တုမှာဒိသဿ န သဒ္ဒဟတိ။ ဣမသ္မိဉှိ ဟိမဝန္တပဒေသေ သဗ္ဗံ ဖလာဖလံ ဝဿေန ကိလိန္နံ ပတိတံ၊ ပုန တဝ ဣဒံ ဌာနံ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆာတိ။ သော တတောဝ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ခုဒ္ဒကမက္ကဋော နေဝါသိကော အဟောသိ၊ ကာဠမဟာမက္ကဋော အာဂန္တုကော၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဥဒုမ္ဗရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၂၉၉] ၉။ ကောမာရပုတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပုရေတုဝန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တော ကေဠိသီလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေ ကိရ ဘိက္ခူ သတ္ထရိ ဥပရိပါသာဒေ ဝိဟရန္တေ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ဒိဋ္ဌသုတာဒီနိ ကထေန္တာ ကလဟဉ္စ ပရိဘာသဉ္စ ကရောန္တာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဧတေ ဘိက္ခူ သံဝေဇေဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ပါသာဒထုပိကံ ပဟရိတွာ ယာဝ ဥဒကပရိယန္တာ ပါသာဒံ ကမ္ပေသိ။ တေ ဘိက္ခူ မရဏဘယဘီတာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ အဋ္ဌံသူ။ တေသံ သော ကေဠိသီလဘာဝေါ ဘိက္ခူသု ပါကဋော ဇာတော။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကေဠိသီလာ ဟုတွာ ဝိစရန္တိ၊ ‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’တိ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ န ကရောန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေတေ ကေဠိသီလကာယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမကေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ကောမာရပုတ္တော’’တိ နံ သဉ္ဇာနိံသု။ သော အပရဘာဂေ နိက္ခမိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသိ။ အထညေ ကေဠိသီလာ တာပသာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အဿမံ မာပေတွာ ဝသိံသု၊ ကသိဏပရိကမ္မမတ္တမ္ပိ နေသံ နတ္ထိ၊ အရညတော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ ခါဒိတွာ ဟသမာနာ နာနပ္ပကာရာယ ကေဠိယာ ဝီတိနာမေန္တိ။ တေသံ သန္တိကေ ဧကော မက္ကဋော အတ္ထိ၊ သောပိ ကေဠိသီလကောဝ မုခဝိကာရာဒီနိ ကရောန္တော တာပသာနံ နာနာဝိဓံ ကေဠိံ ဒဿေတိ။ တာပသာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ အဂမံသု။ တေသံ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ၊ မက္ကဋော တေသံ ဝိယ တဿပိ ကေဠိံ ဒဿေသိ။

ဗောဓိသတ္တော အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ‘‘သုသိက္ခိတပဗ္ဗဇိတာနံ သန္တိကေ ဝသန္တေန နာမ အာစာရသမ္ပန္နေန ကာယာဒီဟိ သုသညတေန ဈာနေသု ယုတ္တေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တဿ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ သီလဝါ အာစာရသမ္ပန္နော အဟောသိ၊ ဗောဓိသတ္တောပိ တတော အညတ္ထ အဂမာသိ။ အထ တေ တာပသာ လောဏမ္ဗိလံ သေဝိတွာ တံ ဌာနံ အဂမံသု။ မက္ကဋော ပုဗ္ဗေ ဝိယ တေသံ ကေဠိံ န ဒဿေသိ။ အထ နံ တာပသာ ‘‘ပုဗ္ဗေ၊ တွံ အာဝုသော၊ အမှာကံ ပုရတော ကေဠိံ အကာသိ၊ ဣဒါနိ န ကရောသိ၊ ကိံကာရဏာ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ပဌမံ ဂါထမာဟံသု –

၁၄၅။

‘‘ပုရေ တုဝံ သီလဝတံ သကာသေ၊ ဩက္ကန္တိကံ ကီဠသိ အဿမမှိ၊

ကရောဟရေ မက္ကဋိယာနိ မက္ကဋ၊ န တံ မယံ သီလဝတံ ရမာမာ’’တိ။

တတ္ထ သီလဝတံ သကာသေတိ ကေဠိသီလာနံ အမှာကံ သန္တိကေ။ ဩက္ကန္တိကန္တိ မိဂေါ ဝိယ ဩက္ကန္တိတွာ ကီဠသိ။ ကရောဟရေတိ ဧတ္ထ အရေတိ အာလပနံ။ မက္ကဋိယာနီတိ မုခမက္ကဋိကကီဠာသင်္ခါတာနိ မုခဝိကာရာနိ။ န တံ မယံ သီလဝတံ ရမာမာတိ ယံ ပုဗ္ဗေ တဝ ကေဠိသီလံ ကေဠိဝတံ၊ တံ မယံ ဧတရဟိ န ရမာမ၊ တွမ္ပိ နော န ရမာပေသိ၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏန္တိ။

တံ သုတွာ မက္ကဋော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၆။

‘‘သုတာ ဟိ မယှံ ပရမာ ဝိသုဒ္ဓိ၊ ကောမာရပုတ္တဿ ဗဟုဿုတဿ၊

မာ ဒါနိ မံ မညိ တုဝံ ယထာ ပုရေ၊ ဈာနာနုယုတ္တော ဝိဟရာမိ အာဝုသော’’တိ။

တတ္ထ မယှန္တိ ကရဏတ္ထေ သမ္ပဒါနံ။ ဝိသုဒ္ဓီတိ ဈာနဝိသုဒ္ဓိ။ ဗဟုဿုတဿာတိ ဗဟူနံ ကသိဏပရိကမ္မာနံ အဋ္ဌန္နဉ္စ သမာပတ္တီနံ သုတတ္တာ စေဝ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ စ ဗဟုဿုတဿ။ တုဝန္တိ တေသု ဧကံ တာပသံ အာလပန္တော ဣဒါနိ မာ မံ တွံ ပုရေ ဝိယ သဉ္ဇာနိ၊ နာဟံ ပုရိမသဒိသော၊ အာစရိယော မေ လဒ္ဓါတိ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ တာပသာ တတိယံ ဂါထမာဟံသု –

၁၄၇။

‘‘သစေပိ သေလသ္မိ ဝပေယျ ဗီဇံ၊ ဒေဝေါ စ ဝဿေ န ဟိ တံ ဝိရူဠှေ၊

သုတာ ဟိ တေ သာ ပရမာ ဝိသုဒ္ဓိ၊ အာရာ တုဝံ မက္ကဋ ဈာနဘူမိယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – သစေပိ ပါသာဏပိဋ္ဌေ ပဉ္စဝိဓံ ဗီဇံ ဝပေယျ၊ ဒေဝေါ စ သမ္မာ ဝဿေယျ၊ အခေတ္တတာယ တံ န ဝိရူဠှေယျ၊ ဧဝမေဝ တယာ ပရမာ ဈာနဝိသုဒ္ဓိ သုတာ၊ တွံ ပန တိရစ္ဆာနယောနိကတ္တာ အာရာ ဈာနဘူမိယာ ဒူရေ ဌိတော၊ န သက္ကာ တယာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတုန္တိ မက္ကဋံ ဂရဟိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကေဠိသီလာ တာပသာ ဣမေ ဘိက္ခူ အဟေသုံ၊ ကောမာရပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကောမာရပုတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၀၀] ၁၀။ ဝကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ပရပါဏရောဓာ ဇီဝန္တောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏသန္ထတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဝိနယေ (ပါရာ။ ၅၆၅ အာဒယော) ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – အာယသ္မာ ဥပသေနော ဒုဝဿိကော ဧကဝဿိကေန သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဒ္ဓိံ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထာရာ ဂရဟိတော ဝန္ဒိတွာ ပက္ကန္တော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏယုတ္တော တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ ပရိသမ္ပိ တေရသဓုတင်္ဂဓရံ ကတွာ ဘဂဝတိ တေမာသံ ပဋိသလ္လီနေ သပရိသော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပရိသံ နိဿာယ ပဌမံ ဂရဟံ လဘိတွာ အဓမ္မိကာယ ကတိကာယ အနနုဝတ္တနေ ဒုတိယံ သာဓုကာရံ လဘိတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဓုတင်္ဂဓရာ ဘိက္ခူ ယထာသုခံ ဥပသင်္ကမိတွာ မံ ပဿန္တူ’’တိ သတ္ထာရာ ကတာနုဂ္ဂဟော နိက္ခမိတွာ ဘိက္ခူနံ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တတော ပဘုတိ ဘိက္ခူ ဓုတင်္ဂဓရာ ဟုတွာ သတ္ထာရံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထရိ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတေ တတ္ထ တတ္ထ ပံသုကူလာနိ ဆဍ္ဍေတွာ အတ္တနော ပတ္တစီဝရာနေဝ ဂဏှိံသု။ သတ္ထာ သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သေနာသနစာရိကံ စရန္တော တတ္ထ တတ္ထ ပတိတာနိ ပံသုကူလာနိ ဒိသွာ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ နာမ ဘိက္ခူနံ ဓုတင်္ဂသမာဒါနံ န စိရဋ္ဌိတိကံ ဝကဿ ဥပေါသထကမ္မသဒိသံ အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ အဟောသိ။ အထေကော ဝကော ဂင်္ဂါတီရေ ပါသာဏပိဋ္ဌေ ဝသတိ၊ အထ ဂင်္ဂါယ မဟောဒကံ အာဂန္တွာ တံ ပါသာဏံ ပရိက္ခိပိ။ ဝကော အဘိရုဟိတွာ ပါသာဏပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇိ၊ နေဝဿ ဂေါစရော အတ္ထိ၊ န ဂေါစရာယ ဂမနမဂ္ဂေါ၊ ဥဒကမ္ပိ ဝဍ္ဎတေဝ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ နေဝ ဂေါစရော အတ္ထိ၊ န ဂေါစရာယ ဂမနမဂ္ဂေါ၊ နိက္ကမ္မဿ ပန နိပဇ္ဇနတော ဥပေါသထကမ္မံ ဝရ’’န္တိ မနသာဝ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ နိပဇ္ဇိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝဇ္ဇမာနော တဿ တံ ဒုဗ္ဗလသမာဒါနံ ဉတွာ ‘‘ဧတံ ဝကံ ဝိဟေဌေဿာမီ’’တိ ဧဠကရူပေန အာဂန္တွာ တဿ အဝိဒူရေ ဌတွာ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ ဝကော တံ ဒိသွာ ‘‘အညသ္မိံ ဒိဝသေ ဥပေါသထကမ္မံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ တံ ဂဏှိတုံ ပက္ခန္ဒိ။ ဧဠကောပိ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ အတ္တာနံ ဂဟေတုံ နာဒါသိ။ ဝကော တံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော နိဝတ္တိတွာ အာဂမ္မ ‘‘ဥပေါသထကမ္မံ တာဝ မေ န ဘိဇ္ဇတီ’’တိ တတ္ထေဝ ပုန နိပဇ္ဇိ။ သက္ကော သက္ကတ္တဘာဝေနေဝ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘တာဒိသဿ ဒုဗ္ဗလဇ္ဈာသယဿ ကိံ ဥပေါသထကမ္မေန၊ တွံ မမ သက္ကဘာဝံ အဇာနန္တော ဧဠကမံသံ ခါဒိတုကာမော အဟောသီ’’တိ တံ ဝိဟေဌေတွာ ဂရဟိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။

၁၄၈။

‘‘ပရပါဏရောဓာ ဇီဝန္တော၊ မံသလောဟိတဘောဇနော၊

ဝကော ဝတံ သမာဒါယ၊ ဥပပဇ္ဇိ ဥပေါသထံ။

၁၄၉။

‘‘တဿ သက္ကော ဝတညာယ၊ အဇရူပေနုပါဂမိ၊

ဝီတတပေါ အဇ္ဈပ္ပတ္တော၊ ဘဉ္ဇိ လောဟိတပေါ တပံ။

၁၅၀။

‘‘ဧဝမေဝ ဣဓေကစ္စေ၊ သမာဒါနမှိ ဒုဗ္ဗလာ၊

လဟုံ ကရောန္တိ အတ္တာနံ၊ ဝကောဝ အဇကာရဏာ’’တိ။ –

တိဿောပိ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာဝ။

တတ္ထ ဥပပဇ္ဇိ ဥပေါသထန္တိ ဥပေါသထဝါသံ ဥပဂတော။ ဝတညာယာတိ တဿ ဒုဗ္ဗလဝတံ အညာယ။ ဝီတတပေါ အဇ္ဈပ္ပတ္တောတိ ဝိဂတတပေါ ဟုတွာ ဥပဂတော၊ တံ ခါဒိတုံ ပက္ခန္ဒီတိ အတ္ထော။ လောဟိတပေါတိ လောဟိတပါယီ။ တပန္တိ တံ အတ္တနော သမာဒါနတပံ ဘိန္ဒိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝကဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကုမ္ဘဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

တဿုဒ္ဒါနံ –

ဝရကုမ္ဘ သုပတ္တ သိရိဝှယနော၊ သုစိသမ္မတ ဗိန္ဒုသရော စုသဘော၊

သရိတံပတိ စဏ္ဍိ ဇရာကပိနာ၊ အထ မက္ကဋိယာ ဝကကေန ဒသာတိ။

အထ ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

သင်္ကပ္ပော ပဒုမော စေဝ၊ ဥဒပါနေန တတိယံ၊

အဗ္ဘန္တရံ ဃဋဘေဒံ၊ တိကနိပါတမှိလင်္ကတန္တိ။

တိကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(ဒုတိယော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော။)