📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

(တတိယော ဘာဂေါ)

၄။ စတုက္ကနိပါတော

၁။ ကာလိင်္ဂဝဂ္ဂေါ

[၃၀၁] ၁။ စူဠကာလိင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိဝရထိမာသံဒွါရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စတုန္နံ ပရိဗ္ဗာဇိကာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝေသာလိယံ ကိရ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ သတ္တ သဟဿာနိ သတ္တ သတာနိ သတ္တ စ လိစ္ဆဝီ ဝသိံသု။ တေ သဗ္ဗေပိ ပုစ္ဆာပဋိပုစ္ဆာစိတ္တကာ အဟေသုံ။ အထေကော ပဉ္စသု ဝါဒသတေသု ဗျတ္တော နိဂဏ္ဌော ဝေသာလိယံ သမ္ပာပုဏိ၊ တေ တဿ သင်္ဂဟံ အကံသု။ အပရာပိ ဧဝရူပါ နိဂဏ္ဌီ သမ္ပာပုဏိ ။ ရာဇာနော ဒွေပိ ဇနေ ဝါဒံ ကာရေသုံ၊ ဥဘောပိ သဒိသာဝ အဟေသုံ။ တတော လိစ္ဆဝီနံ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဣမေ ဒွေပိ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နော ပုတ္တော ဗျတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တေသံ ဝိဝါဟံ ကာရေတွာ ဒွေပိ ဧကတော ဝါသေသုံ။ အထ နေသံ သံဝါသမနွာယ ပဋိပါဋိယာ စတဿော ဒါရိကာယော ဧကော စ ဒါရကော ဇာယိ။ ဒါရိကာနံ ‘‘သစ္စာ၊ လောလာ၊ အဝဓာရိကာ၊ ပဋိစ္ဆာဒါ’’တိ နာမံ အကံသု၊ ဒါရကဿ ‘‘သစ္စကော’’တိ။ တေ ပဉ္စပိ ဇနာ ဝိညုတံ ပတ္တာ မာတိတော ပဉ္စ ဝါဒသတာနိ၊ ပိတိတော ပဉ္စ ဝါဒသတာနီတိ ဝါဒသဟဿံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ မာတာပိတရော ဒါရိကာနံ ဧဝံ ဩဝဒိံသု ‘‘သစေ ကောစိ ဂိဟီ တုမှာကံ ဝါဒံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ ပါဒပရိစာရိကာ ဘဝေယျာထ။ သစေ ပဗ္ဗဇိတော ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’’တိ။

အပရဘာဂေ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ တေသု ကာလကတေသု သစ္စကနိဂဏ္ဌော တတ္ထေဝ ဝေသာလိယံ လိစ္ဆဝီနံ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တော ဝသိ။ ဘဂိနိယော ဇမ္ဗုသာခံ ဂဟေတွာ ဝါဒတ္ထာယ နဂရာ နဂရံ စရမာနာ သာဝတ္ထိံ ပတွာ နဂရဒွါရေ သာခံ နိခဏိတွာ ‘‘ယော အမှာကံ ဝါဒံ အာရောပေတုံ သက္ကောတိ ဂိဟီ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ၊ သော ဧတံ ပံသုပုဉ္ဇံ ပါဒေဟိ ဝိကိရိတွာ ပါဒေဟေဝ သာခံ မဒ္ဒတူ’’တိ ဒါရကာနံ ဝတွာ ဘိက္ခာယ နဂရံ ပဝိသိံသု။ အထာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ရိတ္တဃဋေသု ပါနီယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဂိလာနေ စ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဒိဝါတရံ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော တံ သာခံ ဒိသွာ ဒါရကေ ပုစ္ဆိ၊ ဒါရကာ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိံသု။ ထေရော ဒါရကေဟေဝ ပါတာပေတွာ မဒ္ဒါပေတွာ ‘‘ယေဟိ အယံ သာခါ ဌပိတာ၊ တေ ကတဘတ္တကိစ္စာဝ အာဂန္တွာ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ မံ ပဿန္တူ’’တိ ဒါရကာနံ ဝတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကေ အဋ္ဌာသိ။ တာပိ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဘိက္ခာယ စရိတွာ အာဂတာ သာခံ မဒ္ဒိတံ ဒိသွာ ‘‘ကေနာယံ မဒ္ဒိတာ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာရိပုတ္တတ္ထေရေန၊ သစေ တုမှေ ဝါဒတ္ထိကာ၊ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကံ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဒါရကေဟိ ဝုတ္တာ ပုန နဂရံ ပဝိသိတွာ မဟာဇနံ သန္နိပါတေတွာ ဝိဟာရဒွါရကောဋ္ဌကံ ဂန္တွာ ထေရံ ဝါဒသဟဿံ ပုစ္ဆိံသု။ ထေရော တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ‘‘အညံ ကိဉ္စိ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ သာမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ ပန ဝေါ ကိဉ္စိ ပုစ္ဆာမီ’’တိ။ ‘‘ပုစ္ဆ၊ သာမိ၊ ဇာနန္တိယော ကထေဿာမာ’’တိ။

ထေရော ‘‘ဧကံ နာမ ကိ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ န ဇာနိံသု။ ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တာ ‘‘အမှာကံ၊ သာမိ၊ ပရာဇယော၊ တုမှာကံ ဇယော’’တိ အာဟံသု။ ‘‘ဣဒါနိ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ မာတာပိတူဟိ အယံ ဩဝါဒေါ ဒိန္နော ‘သစေ ဝေါ ဂိဟီ ဝါဒံ ဘိန္ဒိဿတိ၊ တဿ ပဇာပတိယော ဘဝေယျာထ။ သစေ ပဗ္ဗဇိတော၊ တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇေယျာထာ’တိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ နော ဒေထာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ ထေရိယာ သန္တိကေ ပဗ္ဗာဇေသိ။ တာ သဗ္ဗာပိ န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စတုန္နံ ပရိဗ္ဗာဇိကာနံ အဝဿယော ဟုတွာ သဗ္ဗာ အရဟတ္တံ ပါပေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧတာသံ အဝဿယော အဟောသိ၊ ဣဒါနိ ပန ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိသေကံ ဒါပေသိ၊ ပုဗ္ဗေ ရာဇမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကာလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကာလိင်္ဂရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အဿကရဋ္ဌေ ပါဋလိနဂရေ အဿကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကာလိင်္ဂေါ သမ္ပန္နဗလဝါဟနော သယမ္ပိ နာဂဗလော ပဋိယောဓံ န ပဿတိ။ သော ယုဇ္ဈိတုကာမော ဟုတွာ အမစ္စာနံ အာရောစေသိ ‘‘အဟံ ယုဒ္ဓတ္ထိကော၊ ပဋိယောဓံ ပန န ပဿာမိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ။ အမစ္စာ ‘‘အတ္ထေကော၊ မဟာရာဇ၊ ဥပါယော၊ ဓီတရော တေ စတဿော ဥတ္တမရူပဓရာ၊ တာ ပသာဓေတွာ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသီဒါပေတွာ ဗလပရိဝုတာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရာပေထ။ ယော ရာဇာ တာ အတ္တနော ဂေဟေ ကာတုကာမော ဘဝိဿတိ၊ တေန သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ တာဟိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ရာဇာနော ဘယေန တာသံ နဂရံ ပဝိသိတုံ န ဒေန္တိ၊ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေတွာ ဗဟိနဂရေယေဝ ဝသာပေန္တိ။ ဧဝံ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရိတွာ အဿကရဋ္ဌေ ပါဋလိနဂရံ ပါပုဏိံသု။ အဿကောပိ နဂရဒွါရာနိ ပိဒဟာပေတွာ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသိ။ တဿ နန္ဒိသေနော နာမ အမစ္စော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဥပါယကုသလော။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဣမာ ကိရ ရာဇဓီတရော သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဝိစရိတွာ ပဋိယောဓံ န လဘိံသု၊ ဧဝံ သန္တေ ဇမ္ဗုဒီပေါ တုစ္ဆော နာမ အဟောသိ၊ အဟံ ကာလိင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ။ သော နဂရဒွါရံ ဂန္တွာ ဒေါဝါရိကေ အာမန္တေတွာ တာသံ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ဝိဝရထိမာသံ ဒွါရံ၊ နဂရံ ပဝိသန္တု အရုဏရာဇဿ၊

သီဟေန သုသိဋ္ဌေန၊ သုရက္ခိတံ နန္ဒိသေနေနာ’’တိ။

တတ္ထ အရုဏရာဇဿာတိ သော ဟိ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတကာလေ ရဋ္ဌနာမဝသေန အဿကော နာမ ဇာတော၊ ကုလဒတ္တိယံ ပနဿ နာမံ အရုဏောတိ ။ တေနာဟ ‘‘အရုဏရာဇဿာ’’တိ။ သီဟေနာတိ ပုရိသသီဟေန။ သုသိဋ္ဌေနာတိ အာစရိယေဟိ သုဋ္ဌု အနုသာသိတေန။ နန္ဒိသေနေနာတိ မယာ နန္ဒိသေနေန နာမ။

သော ဧဝံ ဝတွာ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ တာ ဂဟေတွာ အဿကရညော ဒတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထ၊ ယုဒ္ဓေ သတိ အဟံ ဇိနိဿာမိ၊ ဣမာ ဥတ္တမရူပဓရာ ရာဇဓီတရော မဟေသိယော ကရောထာ’’တိ တာသံ အဘိသေကံ ဒါပေတွာ တာဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတေ ပုရိသေ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ တုမှေ ရာဇဓီတူနံ အဿကရာဇေန မဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပိတဘာဝံ တုမှာကံ ရညော အာစိက္ခထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ တေ ဂန္တွာ အာရောစေသုံ။ ကာလိင်္ဂေါ ‘‘န ဟိ နူန သော မယှံ ဗလံ ဇာနာတီ’’တိ ဝတွာ တာဝဒေဝ မဟတိယာ သေနာယ နိက္ခမိ။ နန္ဒိသေနော တဿ အာဂမနံ ဉတွာ ‘‘အတ္တနော ကိရ ရဇ္ဇသီမာယမေဝ ဟောတု၊ မာ အမှာကံ ရညော ရဇ္ဇသီမံ ဩက္ကမတု၊ ဥဘိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ ယုဒ္ဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ သာသနံ ပေသေသိ။ သော သာသနံ သုတွာ အတ္တနော ရဇ္ဇပရိယန္တေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ အဿကောပိ အတ္တနော ရဇ္ဇပရိယန္တေ အဋ္ဌာသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တေသံ ဒွိန္နံ ရဇ္ဇာနံ အန္တရေ ပဏ္ဏသာလာယံ ဝသတိ။ ကာလိင်္ဂေါ စိန္တေသိ ‘‘သမဏာ နာမ ကိဉ္စိ ဇာနိဿန္တိ၊ ကော ဇာနာတိ၊ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကဿ ဇယော ဝါ ပရာဇယော ဝါ ဘဝိဿတိ၊ တာပသံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ အညာတကဝေသေန ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကာလိင်္ဂေါ စ အဿကော စ ယုဇ္ဈိတုကာမာ အတ္တနော အတ္တနော ရဇ္ဇသီမာယမေဝ ဌိတာ၊ ဧတေသု ကဿ ဇယော ဘဝိဿတိ၊ ကဿ ပရာဇယော’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာပုည၊ အဟံ ‘‘အသုကဿ ဇယော၊ အသုကဿ ပရာဇယော’’တိ န ဇာနာမိ၊ သက္ကော ပန ဒေဝရာဇာ ဣဓာဂစ္ဆတိ၊ တမဟံ ပုစ္ဆိတွာ ကထေဿာမိ၊ သွေ အာဂစ္ဆေယျာသီတိ။ သက္ကော ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ နိသီဒိ၊ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘန္တေ၊ ကာလိင်္ဂေါ ဇိနိဿတိ၊ အဿကော ပရာဇိဿတိ၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ပညာယိဿတီတိ။

ကာလိင်္ဂေါ ပုနဒိဝသေ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ၊ ဗောဓိသတ္တောပိဿ အာစိက္ခိ။ သော ‘‘ကိံ နာမ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ အပုစ္ဆိတွာဝ ‘‘အဟံ ကိရ ဇိနိဿာမီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ တုဋ္ဌိယာ ပက္ကာမိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ သုတွာ အဿကော နန္ဒိသေနံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ကိရ ဇိနိဿတိံ ၊ မယံ ပရာဇိဿာမ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ သော ‘‘ကော ဧတံ ဇာနာတိ မဟာရာဇ၊ ကဿ ဇယော ဝါ ပရာဇယော ဝါ၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ရာဇာနံ အဿာသေတွာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ဘန္တေ၊ ကော ဇိနိဿတိ၊ ကော ပရာဇိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ဇိနိဿတိ၊ အဿကော ပရာဇိဿတီ’’တိ? ‘‘ဘန္တေ၊ ဇိနန္တဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ ပရာဇိနန္တဿာ’’တိ? ‘‘မဟာပုည၊ ဇိနန္တဿ အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော ဘဝိဿတိ၊ ဣတရဿ သဗ္ဗကာဠကော၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အာရက္ခဒေဝတာ ယုဇ္ဈိတွာ ဇယပရာဇယံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ နန္ဒိသေနော တံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ ရညော သဟာယေ သဟဿမတ္တေ မဟာယောဓေ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ ပဗ္ဗတံ အဘိရုယှ ‘‘အမ္ဘော၊ အမှာကံ ရညော ဇီဝိတံ ဒါတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သက္ခိဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဣမသ္မိံ ပပါတေ ပတထာ’’တိ။ တေ ပတိတုံ အာရဘိံသု။ အထ နေ ဝါရေတွာ ‘‘အလံ ဧတ္ထ ပတနေန၊ အမှာကံ ရညော ဇီဝိတံ ဒါတုံ သုဟဒယာ အနိဝတ္တိနော ဟုတွာ ယုဇ္ဈထာ’’တိ အာဟ။ တေ သမ္ပဋိစ္ဆိံသုံ။

အထ သင်္ဂါမေ ဥပဋ္ဌိတေ ကာလိင်္ဂေါ ‘‘အဟံ ကိရ ဇိနိဿာမီ’’တိ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိ၊ ဗလကာယာပိဿ ‘‘အမှာကံ ကိရ ဇယော’’တိ ဝေါသာနံ အာပဇ္ဇိတွာ သန္နာဟံ အကတွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ ယထာရုစိ ပက္ကမိံသု၊ ဝီရိယကရဏကာလေ ဝီရိယံ န ကရိံသု။ ဥဘောပိ ရာဇာနော အဿံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ အညမညံ ဥပသင်္ကမန္တိ။ ဥဘိန္နံ အာရက္ခဒေဝတာ ပုရတော ဂန္တွာ ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော အဟောသိ၊ ဣတရဿ သဗ္ဗကာဠကော။ တာ ဒေဝတာပိ အညမညံ ယုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေန္တာ ဥပသင်္ကမိံသု။ တေ ပန ဥသဘာ ဥဘိန္နံ ရာဇူနံယေဝ ပညာယန္တိ၊ န အညေသံ။ နန္ဒိသေနော အဿကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ပညာယတိ တေ၊ မဟာရာဇ၊ အာရက္ခဒေဝတာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ပညာယတီ’’တိ။ ‘‘ကေနာကာရေနာ’’တိ။ ‘‘ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗသေတော ဥသဘော ဟုတွာ ပညာယတိ၊ အမှာကံ အာရက္ခဒေဝတာ သဗ္ဗကာဠကော ကိလမန္တော ဟုတွာ တိဋ္ဌတီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေ မာ ဘာယထ၊ မယံ ဇိနိဿာမ၊ ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိဿတိ၊ တုမှေ အဿပိဋ္ဌိတော ဩတရိတွာ ဣမံ သတ္တိံ ဂဟေတွာ သုသိက္ခိတသိန္ဓဝံ ဥဒရပဿေ ဝါမဟတ္ထေန ဥပ္ပီဠေတွာ ဣမိနာ ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဝေဂေန ဂန္တွာ ကာလိင်္ဂရညော အာရက္ခဒေဝတံ သတ္တိပ္ပဟာရေန ပါတေထ၊ တတော မယံ သဟဿမတ္တာ သတ္တိသဟဿေန ပဟရိဿာမ ၊ ဧဝံ ကာလိင်္ဂဿ အာရက္ခဒေဝတာ နဿိဿတိ၊ တတော ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိဿတိ၊ မယံ ဇိနိဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ နန္ဒိသေနေန ဒိန္နသညာယ ဂန္တွာ သတ္တိယာ ပဟရိ၊ သူရယောဓသဟဿာပိ အမစ္စာ သတ္တိသဟဿေန ပဟရိံသု။ အာရက္ခဒေဝတာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ၊ တာဝဒေဝ ကာလိင်္ဂေါ ပရာဇိတွာ ပလာယိ။ တံ ပလာယမာနံ ဒိသွာ သဟဿမတ္တာ အမစ္စာ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ ပလာယတီ’’တိ ဥန္နဒိံသု။ ကာလိင်္ဂေါ မရဏဘယဘီတော ပလာယမာနော တံ တာပသံ အက္ကောသန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘ဇယော ကလိင်္ဂါနမသယှသာဟိနံ၊ ပရာဇယော အနယော အဿကာနံ၊

ဣစ္စေဝ တေ ဘာသိတံ ဗြဟ္မစာရိ၊ န ဥဇ္ဇုဘူတာ ဝိတထံ ဘဏန္တီ’’တိ။

တတ္ထ အသယှသာဟိနန္တိ အသယှံ ဒုဿဟံ သဟိတုံ သမတ္ထာနံ။ ဣစ္စေဝ တေ ဘာသိတန္တိ ဧဝံ တယာ ကူဋတာပသ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ပရာဇိနကရာဇာနံ ဇိနိဿတိ၊ ဇိနနရာဇာနဉ္စ ပရာဇိဿတီတိ ဘာသိတံ။ န ဥဇ္ဇုဘူတာတိ ယေ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ဥဇုဘူတာ၊ န တေ မုသာ ဘဏန္တီတိ။

ဧဝံ သော တာပသံ အက္ကောသန္တော ပလာယန္တော အတ္တနော နဂရမေဝ ဂတော၊ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတုမ္ပိ နာသက္ခိ။ တတော ကတိပါဟစ္စယေန သက္ကော တာပသဿ ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တာပသော တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘ဒေဝါ မုသာဝါဒမုပါတိဝတ္တာ၊ သစ္စံ ဓနံ ပရမံ တေသု သက္က၊

တံ တေ မုသာ ဘာသိတံ ဒေဝရာဇ၊ ကိံ ဝါ ပဋိစ္စ မဃဝါ မဟိန္ဒာ’’တိ။

တတ္ထ တံ တေ မုသာ ဘာသိတန္တိ ယံ တယာ မယှံ ဘာသိတံ၊ တံ အတ္ထဘဉ္ဇနကမုသာဝါဒံ ကထေန္တေန တယာ မုသာ ဘာသိတံ၊ တယာ ကိံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဧဝံ ဘာသိတန္တိ?

တံ သုတွာ သက္ကော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄။

‘‘နနု တေ သုတံ ဗြာဟ္မဏ ဘညမာနေ၊ ဒေဝါ န ဣဿန္တိ ပုရိသပရက္ကမဿ၊

ဒမော သမာဓိ မနသော အဘေဇ္ဇော၊ အဗျဂ္ဂတာ နိက္ကမနဉ္စ ကာလေ၊

ဒဠှဉ္စ ဝိရိယံ ပုရိသပရက္ကမော စ၊ တေနေဝ အာသိ ဝိဇယော အဿကာန’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ကိံ တယာ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝစနေ ဘညမာနေ ဣဒံ န သုတပုဗ္ဗံ၊ ယံ ဒေဝါ ပုရိသပရက္ကမဿ န ဣဿန္တိ န ဥသူယန္တိ၊ အဿကရညော ဝီရိယကရဏဝသေန အတ္တဒမနသင်္ခါတော ဒမော၊ သမဂ္ဂဘာဝေန မနသော အဘေဇ္ဇော၊ အဘေဇ္ဇသမာဓိ၊ အဿကရညော သဟာယာနံ ဝီရိယကရဏကာလေ အဗျဂ္ဂတာ ယထာ ကာလိင်္ဂဿ မနုဿာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ ဩသက္ကိံသု၊ ဧဝံ အနောသက္ကနံ သမဂ္ဂဘာဝေန အဘေဇ္ဇစိတ္တာနံ ဝီရိယဉ္စ ပုရိသပရက္ကမော စ ထိရော အဟောသိ၊ တေနေဝ ကာရဏေန အဿကာနံ ဇယော အဟောသီတိ။

ပလာတေ စ ပန ကာလိင်္ဂေ အဿကရာဇာ ဝိလောပံ ဂါဟာပေတွာ အတ္တနော နဂရံ ဂတော။ နန္ဒိသေနော ကာလိင်္ဂဿ သာသနံ ပေသေသိ ‘‘ဣမာသံ စတုန္နံ ရာဇကညာနံ ဒါယဇ္ဇကောဋ္ဌာသံ ပေသေတု၊ သစေ န ပေသေတိ၊ ကာတဗ္ဗမေတ္ထ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ သော တံ သာသနံ သုတွာ ဘီတတသိတော တာဟိ လဒ္ဓဗ္ဗဒါယဇ္ဇံ ပေသေသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ကာလိင်္ဂရညော ဓီတရော ဣမာ ဒဟရဘိက္ခုနိယော အဟေသုံ၊ နန္ဒိသေနော သာရိပုတ္တော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠကာလိင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၀၂] ၂။ မဟာအဿာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒေယျေသုံ ဒဒံ ဒါနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ‘‘ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော ဥပကာရဝသေနေဝ ကိရိံသူ’’တိ ဝတွာ ဣဓာပိ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိရာဇာ ဟုတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ ဒါနံ ဒေတိ၊ သီလံ ရက္ခတိ။ သော ‘‘ပစ္စန္တံ ကုပိတံ ဝူပသမေဿာမီ’’တိ ဗလဝါဟနပရိဝုတော ဂန္တွာ ပရာဇိတော အဿံ အဘိရုဟိတွာ ပလာယမာနော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ တိံသ ဇနာ ရာဇသေဝကာ ဝသန္တိ။ တေ ပါတောဝ ဂါမမဇ္ဈေ သန္နိပတိတွာ ဂါမကိစ္စံ ကရောန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ ဝမ္မိတံ အဿံ အဘိရုဟိတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော ဂါမဒွါရေန အန္တောဂါမံ ပါဝိသိ။ တေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒ’’န္တိ ဘီတာ ပလာယိတွာ သကသကဂေဟာနိ ပဝိသိံသု။ ဧကော ပနေတ္ထ အတ္တနော ဂေဟံ အဂန္တွာ ရညော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ‘‘ရာဇာ ကိရ ပစ္စန္တံ ဂတော’’တိ သုယျတိ၊ ကောသိ တွံ ရာဇပုရိသော စောရပုရိသောတိ? ‘‘ရာဇပုရိသော၊ သမ္မာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧထာ’’တိ ရာဇာနံ ဂေဟံ နေတွာ အတ္တနော ပီဌကေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒ္ဒေ၊ သဟာယကဿ ပါဒေ ဓောဝါ’’တိ ဘရိယံ တဿ ပါဒေ ဓောဝါပေတွာ အတ္တနော ဗလာနုရူပေန အာဟာရံ ဒတွာ ‘‘မုဟုတ္တံ ဝိဿမထာ’’တိ သယနံ ပညာပေသိ၊ ရာဇာ နိပဇ္ဇိ။ ဣတရော အဿဿ သန္နာဟံ မောစေတွာ စင်္ကမာပေတွာ ဥဒကံ ပါယေတွာ ပိဋ္ဌိံ တေလေန မက္ခေတွာ တိဏံ အဒါသိ။ ဧဝံ တယော စတ္တာရော ဒိဝသေ ရာဇာနံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမဟံ၊ သမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ပုန ရညော စ အဿဿ စ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ သဗ္ဗမကာသိ။ ရာဇာ တုဿိတွာ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အဟံ၊ သမ္မ၊ မဟာအဿာရောဟော နာမ၊ နဂရမဇ္ဈေ အမှာကံ ဂေဟံ၊ သစေ ကေနစိ ကိစ္စေန နဂရံ အာဂစ္ဆသိ၊ ဒက္ခိဏဒွါရေ ဌတွာ ဒေါဝါရိကံ ‘မဟာအဿာရောဟော ကတရဂေဟေ ဝသတီ’တိ ပုစ္ဆိတွာ ဒေါဝါရိကံ ဂဟေတွာ အမှာကံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။

ဗလကာယောပိ ရာဇာနံ အဒိသွာ ဗဟိနဂရေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ဌိတော ရာဇာနံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပရိဝါရေသိ။ ရာဇာ နဂရံ ပဝိသန္တော ဒွါရန္တရေ ဌတွာ ဒေါဝါရိကံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာဇနံ ပဋိက္ကမာပေတွာ ‘‘တာတ၊ ဧကော ပစ္စန္တဂါမဝါသီ မံ ဒဋ္ဌုကာမော အာဂန္တွာ ‘မဟာအဿာရောဟဿ ဂေဟံ ကဟ’န္တိ တံ ပုစ္ဆိဿတိ၊ တံ တွံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ အာနေတွာ မံ ဒဿေယျာသိ၊ တဒါ တွံ သဟဿံ လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ သော နာဂစ္ဆတိ၊ တသ္မိံ အနာဂစ္ဆန္တေ ရာဇာ တဿ ဝသနဂါမေ ဗလိံ ဝဍ္ဎာပေသိ၊ ဗလိမှိ ဝဍ္ဎိတေ နာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ဗလိံ ဝဍ္ဎာပေသိ၊ နေဝ အာဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ဂါမဝါသိနော သန္နိပတိတွာ အာဟံသု ‘‘အယျ၊ တဝ သဟာယဿ မဟာအဿာရောဟဿ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ ဗလိနာ ပီဠိယမာနာ သီသံ ဥက္ခိပိတုံ န သက္ကောမ၊ ဂစ္ဆ တဝ သဟာယဿ မဟာအဿာရောဟဿ ဝတွာ အမှာကံ ဗလိံ ဝိဿဇ္ဇာပေဟီ’’တိ။ သာဓု ဂစ္ဆိဿာမိ၊ န ပန သက္ကာ တုစ္ဆဟတ္ထေန ဂန္တုံ၊ မယှံ သဟာယဿ ဒွေ ဒါရကာ အတ္ထိ၊ တေသဉ္စ ဘရိယာယ စဿ သဟာယကဿ စ မေ နိဝါသနပါရုပနပိဠန္ဓနာဒီနိ သဇ္ဇေထာတိ။ ‘‘သာဓု သဇ္ဇိဿာမာ’’တိ တေ သဗ္ဗံ ပဏ္ဏာကာရံ သဇ္ဇယိံသု။

သော တဉ္စ အတ္တနော ဃရေ ပက္ကပူဝဉ္စ အာဒါယ ဂန္တွာ ဒက္ခိဏဒွါရံ ပတွာ ဒေါဝါရိကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကဟံ၊ သမ္မ၊ မဟာအဿာရောဟဿ ဂေဟ’’န္တိ။ သော ‘‘ဧဟိ ဒဿေမိ တေ’’တိ တံ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေါဝါရိကော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမဝါသိံ ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ပဋိဝေဒေသိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘မယှံ သဟာယော စ တေန သဒ္ဓိံ အာဂတာ စ ပဝိသန္တူ’’တိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဒိသွာဝ နံ ပရိဿဇိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယိကာ စ ဒါရကာ စ အရောဂါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ မဟာတလံ အဘိရုဟိတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ ရာဇာသနေ နိသီဒါပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ သဟာယဿ မေ ပါဒေ ဓောဝါ’’တိ အာဟ။ သာ တဿ ပါဒေ ဓောဝိ၊ ရာဇာ သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရေန ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ ဒေဝီပိ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ၊ သမ္မ၊ အတ္ထိ၊ ကိဉ္စိ အမှာကံ ခါဒနီယ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘အတ္ထီ’’တိ ပသိဗ္ဗကတော ပူဝေ နီဟရာပေသိ။ ရာဇာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန ဂဟေတွာ တဿ သင်္ဂဟံ ကရောန္တော ‘‘မမ သဟာယေန အာနီတံ ခါဒထာ’’တိ ဒေဝိယာ စ အမစ္စာနဉ္စ ခါဒါပေတွာ သယမ္ပိ ခါဒိ။ ဣတရော ဣတရမ္ပိ ပဏ္ဏာကာရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တဿ သင်္ဂဟတ္ထံ ကာသိကဝတ္ထာနိ အပနေတွာ တေန အာဘတဝတ္ထယုဂံ နိဝါသေသိံ ။ ဒေဝီပိ ကာသိကဝတ္ထဉ္စေဝ အာဘရဏာနိ စ အပနေတွာ တေန အာဘတဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ အာဘရဏာနိ ပိဠန္ဓိ။

အထ နံ ရာဇာ ရာဇာရဟံ ဘောဇနံ ဘောဇာပေတွာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ဣမဿ မမ ကရဏနိယာမေနေဝ မဿုကမ္မံ ကာရေတွာ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ ကာသိကဝတ္ထံ နိဝါသာပေတွာ ရာဇာလင်္ကာရေန အလင်္ကာရာပေတွာ အာနေဟီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ ရာဇာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ အမစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ မဇ္ဈေ ဇာတိဟိင်္ဂုလကသုတ္တံ ပါတေတွာ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ အဒါသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဧကတော ဘုဉ္ဇန္တိ ပိဝန္တိ သယန္တိ၊ ဝိဿာသော ထိရော အဟောသိ ကေနစိ အဘေဇ္ဇော။ အထဿ ရာဇာ ပုတ္တဒါရေပိ ပက္ကောသာပေတွာ အန္တောနဂရေ နိဝေသနံ မာပေတွာ အဒါသိ။ တေ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တိ။

အထ အမစ္စာ ကုဇ္ဈိတွာ ရာဇပုတ္တံ အာဟံသု ‘‘ကုမာရ၊ ရာဇာ ဧကဿ ဂဟပတိကဿ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ ဒတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘုဉ္ဇတိ ပိဝတိ သယတိ၊ ဒါရကေ စ ဝန္ဒာပေတိ၊ ဣမိနာ ရညာ ကတကမ္မံ န ဇာနာမ၊ ကိံ ကရောတိ ရာဇာ၊ မယံ လဇ္ဇာမ၊ တွံ ရညော ကထေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ တံ ကထံ ရညော အာရောစေတွာ ‘‘မာ ဧဝံ ကရောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟံ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ကဟံ ဝသိံ၊ အပိ နု ဇာနာထာ’’တိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အဟံ ဧတဿ ဃရေ ဝသန္တော အရောဂေါ ဟုတွာ အာဂန္တွာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိံ၊ ဧဝံ မမ ဥပကာရိနော ကသ္မာ သမ္ပတ္တိံ န ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ဗောဓိသတ္တော ‘‘တာတ၊ ယော ဟိ အဒါတဗ္ဗယုတ္တကဿ ဒေတိ၊ ဒါတဗ္ဗယုတ္တကဿ န ဒေတိ၊ သော အာပဒံ ပတွာ ကိဉ္စိ ဥပကာရံ န လဘတီ’’တိ ဒဿေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၅။

‘‘အဒေယျေသု ဒဒံ ဒါနံ၊ ဒေယျေသု နပ္ပဝေစ္ဆတိ၊

အာပါသု ဗျသနံ ပတ္တော၊ သဟာယံ နာဓိဂစ္ဆတိ။

၆။

‘‘နာဒေယျေသု ဒဒံ ဒါနံ၊ ဒေယျေသု ယော ပဝေစ္ဆတိ၊

အာပါသု ဗျသနံ ပတ္တော၊ သဟာယမဓိဂစ္ဆတိ။

၇။

‘‘သညောဂသမ္ဘောဂဝိသေသဒဿနံ ၊ အနရိယဓမ္မေသု သဌေသု နဿတိ၊

ကတဉ္စ အရိယေသု စ အဇ္ဇဝေသု၊ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ အဏုမ္ပိ တာဒိသု။

၈။

‘‘ယော ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏော၊ အကာ လောကေ သုဒုက္ကရံ၊

ပစ္ဆာ ကယိရာ န ဝါ ကယိရာ၊ အစ္စန္တံ ပူဇနာရဟော’’တိ။

တတ္ထ အဒေယျေသူတိ ပုဗ္ဗေ အကတူပကာရေသု။ ဒေယျေသူတိ ပုဗ္ဗေ ကတူပကာရေသု။ နပ္ပဝေစ္ဆတီတိ န ပဝေသေတိ န ဒေတိ။ အာပါသူတိ အာပဒါသု။ ဗျသနန္တိ ဒုက္ခံ။ သညောဂသမ္ဘောဂဝိသေသဒဿနန္တိ ယော မိတ္တေန ကတော သညောဂေါ စေဝ သမ္ဘောဂေါ စ၊ တဿ ဝိသေသဒဿနံ ဂုဏဒဿနံ သုကတံ မယှံ ဣမိနာတိ ဧတံ သဗ္ဗံ အသုဒ္ဓဓမ္မတ္တာ အနရိယဓမ္မေသု ကေရာဋိကတ္တာ သဌေသု နဿတိ။ အရိယေသူတိ အတ္တနော ကတဂုဏဇာနနေန အရိယေသု ပရိသုဒ္ဓေသု။ အဇ္ဇဝေသူတိ တေနေဝ ကာရဏေန ဥဇုကေသု အကုဋိလေသု။ အဏုမ္ပီတိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ။ တာဒိသူတိ ယေ တာဒိသာ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ အရိယာ ဥဇုဘူတာ၊ တေသု အပ္ပမ္ပိ ကတံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ မဟာဇုတိကံ မဟာဝိပ္ဖာရံ၊ သုခေတ္တေ ဝုတ္တဗီဇမိဝ န နဿတိ ၊ ဣတရသ္မိံ ပန ပါပေ ဗဟုမ္ပိ ကတံ အဂ္ဂိမှိ ခိတ္တဗီဇမိဝ နဿတီတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ယထာပိ ဗီဇမဂ္ဂိမှိ၊ ဍယှတိ န ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ကတံ အသပ္ပုရိသေ၊ နဿတိ န ဝိရူဟတိ။

‘‘ကတညုမှိ စ ပေါသမှိ၊ သီလဝန္တေ အရိယဝုတ္တိနေ၊

သုခေတ္တေ ဝိယ ဗီဇာနိ၊ ကတံ တမှိ န နဿတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၀။၇၇-၇၈)၊

ပုဗ္ဗေ ကတကလျာဏောတိ ပဌမတရံ ဥပကာရံ ကတွာ ဌိတော။ အကာတိ အကရိ၊ အယံ လောကေ သုဒုက္ကရံ နာမ အကာသီတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆာ ကယိရာတိ သော ပစ္ဆာ အညံ ကိဉ္စိ ဂုဏံ ကရောတု ဝါ မာ ဝါ၊ တေနေဝ ပဌမကတေန ဂုဏေန အစ္စန္တံ ပူဇနာရဟော ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ သက္ကာရသမ္မာနံ အရဟတီတိ။

ဣဒံ ပန သုတွာ နေဝ အမစ္စာ၊ န ရာဇပုတ္တော ပုန ကိဉ္စိ ကထေသီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စန္တဂါမဝါသီ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာအဿာရောဟဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၀၃] ၃။ ဧကရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

အနုတ္တရေ ကာမဂုဏေ သမိဒ္ဓေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ကောသလရာဇသေဝကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ သေယျဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၉၄ အာဒယော) ကထိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘န တွညေဝ အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အတ္တနော အနတ္ထေန အတ္ထံ အာဟရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိရညော ဥပဋ္ဌာကော အမစ္စော ရာဇန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘိ။ ရာဇာ ပစ္စက္ခတောဝ တဿ ဒေါသံ ဒိသွာ တံ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သော ဒုဗ္ဘိသေနံ နာမ ကောသလရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တောတိ သဗ္ဗံ မဟာသီလဝဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၅၁) ကထိတမေဝ။ ဣဓ ပန ဒုဗ္ဘိသေနော မဟာတလေ အမစ္စမဇ္ဈေ နိသိန္နံ ဗာရာဏသိရာဇာနံ ဂဏှာပေတွာ သိက္ကာယ ပက္ခိပါပေတွာ ဥတ္တရုမ္မာရေ ဟေဋ္ဌာသီသကံ ဩလမ္ဗာပေသိ။ ရာဇာ စောရရာဇာနံ အာရဗ္ဘ မေတ္တံ ဘာဝေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေသိ၊ ဗန္ဓနံ ဆိဇ္ဇိ၊ တတော ရာဇာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ စောရရာဇဿ သရီရေ ဒါဟော ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ‘‘ဍယှာမိ ဍယှာမီ’’တိ ဘူမိယံ အပရာပရံ ပရိဝတ္တတိ။ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေ ဧဝရူပံ ဓမ္မိကရာဇာနံ နိရပရာဓံ ဒွါရဿ ဥတ္တရုမ္မာရေ ဟေဋ္ဌာသီသကံ ဩလမ္ဗာပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ တေန ဟိ ဝေဂေန ဂန္တွာ မောစေထ နန္တိ။ ပုရိသာ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နံ ဒိသွာ အာဂန္တွာ ဒုဗ္ဘိသေနဿ အာရောစေသုံ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတုံ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘အနုတ္တရေ ကာမဂုဏေ သမိဒ္ဓေ၊ ဘုတွာန ပုဗ္ဗေ ဝသိ ဧကရာဇ၊

သောဒါနိ ဒုဂ္ဂေ နရကမှိ ခိတ္တော၊ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝသီတိ ဝုတ္ထော။ ဧကရာဇာတိ ဗောဓိသတ္တံ နာမေနာလပတိ။ သောဒါနီတိ သော တွံ ဣဒါနိ။ ဒုဂ္ဂေတိ ဝိသမေ။ နရကမှီတိ အာဝါဋေ။ ဩလမ္ဗိတဋ္ဌာနံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏန္တိ ဧဝရူပေ ဝိသမဋ္ဌာနေ ခိတ္တောပိ ပေါရာဏကဝဏ္ဏဉ္စ ဗလဉ္စ နပ္ပဇဟသီတိ ပုစ္ဆတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော သေသဂါထာ အဝေါစ –

၁၀။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခန္တီ စ တပေါ စ မယှံ၊ သမ္ပတ္ထိတာ ဒုဗ္ဘိသေန အဟောသိ၊

တံဒါနိ လဒ္ဓါန ကထံ နု ရာဇ၊ ဇဟေ အဟံ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏံ။

၁၁။

‘‘သဗ္ဗာ ကိရေဝံ ပရိနိဋ္ဌိတာနိ၊ ယသဿိနံ ပညဝန္တံ ဝိသယှ၊

ယသော စ လဒ္ဓါ ပုရိမံ ဥဠာရံ၊ နပ္ပဇ္ဇဟေ ဝဏ္ဏဗလံ ပုရာဏံ။

၁၂။

‘‘ပနုဇ္ဇ ဒုက္ခေန သုခံ ဇနိန္ဒ၊ သုခေန ဝါ ဒုက္ခမသယှသာဟိ၊

ဥဘယတ္ထ သန္တော အဘိနိဗ္ဗုတတ္တာ၊ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ ဘဝန္တိ တုလျာ’’တိ။

တတ္ထ ခန္တီတိ အဓိဝါသနခန္တိ။ တပေါတိ တပစရဏံ။ သမ္ပတ္ထိတာတိ ဣစ္ဆိတာ အဘိကင်္ခိတာ ။ ဒုဗ္ဘိသေနာတိ တံ နာမေနာလပတိ။ တံဒါနိ လဒ္ဓါနာတိ တံ ပတ္ထနံ ဣဒါနာဟံ လဘိတွာ။ ဇဟေတိ ကေန ကာရဏေန အဟံ ဇဟေယျံ။ ယဿ ဟိ ဒုက္ခံ ဝါ ဒေါမနဿံ ဝါ ဟောတိ၊ သော တံ ဇဟေယျာတိ ဒီပေတိ။

‘‘သဗ္ဗာ ကိရေဝံ ပရိနိဋ္ဌိတာနီ’’တိ အနုဿဝဝသေန အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သဗ္ဗာနေဝ မမ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စာနိ ဒါနသီလဘာဝနာဥပေါသထကမ္မာနိ ပုဗ္ဗေဝ နိဋ္ဌိတာနီတိ။ ယသဿိနံ ပညဝန္တံ ဝိသယှာတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိယာ ယသဿိ၊ ပညာသမ္ပဒါယ ပညဝန္တ၊ အသယှသာဟိတာယ ဝိသယှ။ ဧဝံ တီဏိပေတာနိ အာလပနာနေဝ။ နန္တိ ပနေတ္ထ နိပါတော ။ ဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာဝသေနန္တကာရဿ သာနုနာသိကတာ ကတာတိ ပစ္စေတဗ္ဗာ။ ယသော စာတိ ယသဉ္စ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ လဒ္ဓါ ပုရိမန္တိ လဘိတွာ ပုရိမံ ပုဗ္ဗေ အလဒ္ဓပုဗ္ဗံ။ ဥဠာရန္တိ မဟန္တံ။ ကိလေသဝိက္ခမ္ဘနမေတ္တာဘာဝနာဈာနုပ္ပတ္တိယော သန္ဓာယေဝမာဟ။ နပ္ပဇ္ဇဟေတိ ဧဝရူပံ ယသံ လဒ္ဓါ ကိံကာရဏာ ပုရာဏဝဏ္ဏဗလံ ဇဟိဿာမီတိ အတ္ထော။

ဒုက္ခေနာတိ တယာ ဥပ္ပာဒိတေန နရကမှိ ခိပနဒုက္ခေန မမ ရဇ္ဇသုခံ ပနုဒိတွာ။ သုခေန ဝါ ဒုက္ခန္တိ ဈာနသုခေန ဝါ တံ ဒုက္ခံ ပနုဒိတွာ။ ဥဘယတ္ထ သန္တောတိ ယေ သန္တော ဟောန္တိ မာဒိသာ၊ တေ ဒွီသုပိ ဧတေသု ကောဋ္ဌာသေသု အဘိနိဗ္ဗုတသဘာဝါ မဇ္ဈတ္တာ သုခေ စ ဒုက္ခေ စ ဘဝန္တိ တုလျာ၊ ဧကသဒိသာ နိဗ္ဗိကာရာဝ ဟောန္တီတိ။

ဣဒံ သုတွာ ဒုဗ္ဘိသေနော ဗောဓိသတ္တံ ခမာပေတွာ ‘‘တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှေဝ ကာရေထ၊ အဟံ ဝေါ စောရေ ပဋိဗာဟိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဒုဋ္ဌာမစ္စဿ ရာဇာဏံ ကာရေတွာ ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရဇ္ဇံ အမစ္စာနံ နိယျာဒေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဒုဗ္ဘိသေနော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဧကရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၀၄] ၄။ ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣမာနိ မန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ တဒါ ဟိ ဓမ္မသဘာယံ တဿ ကောဓနဘာဝကထာယ သမုဋ္ဌိတာယ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ကောဓနောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကောဓနောယေဝ၊ ကောဓနဘာဝေနေဝဿ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပရိသုဒ္ဓါ နာဂရာဇဘာဝေ ဌိတာပိ တီဏိ ဝဿာနိ ဂူထပူရိတာယ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဝသိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ဒဒ္ဒရပဗ္ဗတပါဒေ ဒဒ္ဒရနာဂဘဝနံ နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တဿ ဒဒ္ဒရရညော ပုတ္တော မဟာဒဒ္ဒရော နာမ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘာတာ ပနဿ စူဠဒဒ္ဒရော နာမ။ သော ကောဓနော ဖရုသော နာဂမာဏဝကေ အက္ကောသန္တော ပရိဘာသန္တော ပဟရန္တော ဝိစရတိ။ နာဂရာဇာ တဿ ဖရုသဘာဝံ ဉတွာ နာဂဘဝနတော တံ နီဟရာပေတုံ အာဏာပေသိ။ မဟာဒဒ္ဒရော ပန ပိတရံ ခမာပေတွာ နိဝါရေသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ရာဇာ တဿ ကုဇ္ဈိ၊ ဒုတိယမ္ပိ ခမာပေသိ။ တတိယဝါရေ ပန ‘‘တွံ မံ ဣမံ အနာစာရံ နီဟရာပေန္တံ နိဝါရေသိ၊ ဂစ္ဆထ ဒွေပိ ဇနာ ဣမမှာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိယံ ဥက္ကာရဘူမိယံ တီဏိ ဝဿာနိ ဝသထာ’’တိ နာဂဘဝနာ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ။ တေ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝသိံသု။ အထ နေ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဥဒကပရိယန္တေ ဂေါစရံ ပရိယေသမာနေ ဂါမဒါရကာ ဒိသွာ ပဟရန္တာ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒယော ခိပန္တာ ‘‘ကေ ဣမေ ပုထုလသီသာ သူစိနင်္ဂုဋ္ဌာ ဥဒကဒေဍ္ဍုဘာ မဏ္ဍူကဘက္ခာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ။

စူဠဒဒ္ဒရော စဏ္ဍဖရုသတာယ တေသံ တံ အဝမာနံ အသဟန္တော ‘‘ဘာတိက၊ ဣမေ ဒါရကာ အမှေ ပရိဘဝန္တိ၊ အာသီဝိသဘာဝံ နော န ဇာနန္တိ၊ အဟံ တေသံ အဝမာနံ သဟိတုံ န သက္ကောမိ၊ နာသာဝါတေန တေ နာသေဿာမီ’’တိ ဘာတရာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ဣမာနိ မံ ဒဒ္ဒရ တာပယန္တိ၊ ဝါစာဒုရုတ္တာနိ မနုဿလောကေ၊

မဏ္ဍူကဘက္ခာ ဥဒကန္တသေဝီ၊ အာသီဝိသံ မံ အဝိသာ သပန္တီ’’တိ။

တတ္ထ တာပယန္တီတိ ဒုက္ခာပေန္တိ။ မဏ္ဍူကဘက္ခာ ဥဒကန္တသေဝီတိ ‘‘မဏ္ဍူကဘက္ခာ’’တိ စ ‘‘ဥဒကန္တသေဝီ’’တိ စ ဝဒန္တာ ဧတေ အဝိသာ ဂါမဒါရကာ မံ အာသီဝိသံ သမာနံ သပန္တိ အက္ကောသန္တီတိ။

တဿ ဝစနံ သုတွာ မဟာဒဒ္ဒရော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၄။

‘‘သကာ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇိတော၊ အညံ ဇနပဒံ ဂတော၊

မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကယိရာထ၊ ဒုရုတ္တာနံ နိဓေတဝေ။

၁၅။

‘‘ယတ္ထ ပေါသံ န ဇာနန္တိ၊ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ၊

န တတ္ထ မာနံ ကယိရာထ၊ ဝသမညာတကေ ဇနေ။

၁၆။

‘‘ဝိဒေသဝါသံ ဝသတော၊ ဇာတဝေဒသမေနပိ၊

ခမိတဗ္ဗံ သပညေန၊ အပိ ဒါသဿ တဇ္ဇိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဒုရုတ္တာနံ နိဓေတဝေတိ ယထာ ဓညနိဓာနတ္ထာယ မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကတွာ ပူရေတွာ ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဓညံ ဝဠဉ္ဇေန္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဝိဒေသံ ဂတော အန္တောဟဒယေ ပဏ္ဍိတော ပေါသော ဒုရုတ္တာနံ နိဓာနတ္ထာယ မဟန္တံ ကောဋ္ဌံ ကယိရာထ။ တတ္ထ တာနိ ဒုရုတ္တာနိ နိဒဟိတွာ ပုန အတ္တနော ပဟောနကကာလေ ကာတဗ္ဗံ ကရိဿတိ။ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါတိ ‘‘အယံ ခတ္တိယော ဗြာဟ္မဏော’’တိ ဝါ ‘‘သီလဝါ ဗဟုဿုတော ဂုဏသမ္ပန္နော’’တိ ဝါ ဧဝံ ယတ္ထ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ မာနန္တိ ဧဝရူပံ မံ လာမကဝေါဟာရေန ဝေါဟရန္တိ၊ န သက္ကရောန္တိ န ဂရုံ ကရောန္တီတိ မာနံ န ကရေယျ။ ဝသမညာတကေ ဇနေတိ အတ္တနော ဇာတိဂေါတ္တာဒီနိ အဇာနန္တဿ ဇနဿ သန္တိကေ ဝသန္တော။ ဝသတောတိ ဝသတာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

ဧဝံ တေ တတ္ထ တီဏိ ဝဿာနိ ဝသိံသု။ အထ နေ ပိတာ ပက္ကောသာပေသိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ နိဟတမာနာ ဇာတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ‘‘တဒါ စူဠဒဒ္ဒရော ကောဓနော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ မဟာဒဒ္ဒရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒဒ္ဒရဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၀၅] ၅။ သီလဝီမံသနဇာတကဝဏ္ဏနာ

နတ္ထိလောကေ ရဟော နာမာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိလေသနိဂ္ဂဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဧကာဒသကနိပါတေ ပါနီယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၁။၅၉ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – ပဉ္စသတာ ဘိက္ခူ အန္တောဇေတဝနေ ဝသန္တာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ကာမဝိတက္ကံ ဝိတက္ကယိံသု။ သတ္ထာ ဆသုပိ ရတ္တိဒိဝါကောဋ္ဌာသေသု ယထာ ဧကစက္ခုကော စက္ခုံ၊ ဧကပုတ္တော ပုတ္တံ၊ စာမရီ ဝါလံ အပ္ပမာဒေန ရက္ခတိ၊ ဧဝံ နိစ္စကာလံ ဘိက္ခူ ဩလောကေတိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဇေတဝနံ ဩလောကေန္တော စက္ကဝတ္တိရညော အတ္တနော နိဝေသနေ ဥပ္ပန္နစောရေ ဝိယ တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဂန္ဓကုဋိံ ဝိဝရိတွာ အာနန္ဒတ္ထေရံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာနန္ဒ၊ အန္တောဇေတဝနေ ကောဋိသန္ထာရေ ဝသနကဘိက္ခူ သန္နိပါတာပေတွာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေ အာသနံ ပညာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ ကတွာ သတ္ထု ပဋိဝေဒေသိ။ သတ္ထာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန အာမန္တေတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ‘ပါပကရဏေ ရဟော နာမ နတ္ထီ’တိ ပါပံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တတ္ထေဝ ဗာရာဏသိယံ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ ဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အာစရိယဿ ပန ဝယပ္ပတ္တာ ဓီတာ အတ္ထိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေသံ မာဏဝကာနံ သီလံ ဝီမံသိတွာ သီလသမ္ပန္နဿေဝ ဓီတရံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ မာဏဝကေ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတာ၊ မယှံ ဓီတာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ ဝိဝါဟမဿာ ကာရေဿာမိ၊ ဝတ္ထာလင်္ကာရံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေ အတ္တနော အတ္တနော ဉာတကာနံ အပဿန္တာနညေဝ ထေနေတွာ ဝတ္ထာလင်္ကာရေ အာဟရထ၊ ကေနစိ အဒိဋ္ဌမေဝ ဂဏှာမိ၊ ဒဿေတွာ အာဘတံ န ဂဏှာမီ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဉာတကာနံ အပဿန္တာနံ ထေနေတွာ ဝတ္ထပိဠန္ဓနာဒီနိ အာဟရန္တိ။ အာစရိယော အာဘတာဘတံ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန န ကိဉ္စိ အာဟရိ။ အထ နံ အာစရိယော အာဟ ‘‘တွံ ပန၊ တာတ၊ န ကိဉ္စိ အာဟရသီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ အာစရိယာ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တုမှေ န ကဿစိ ပဿ္သန္တဿ အာဘတံ ဂဏှထ၊ အဟံ ပန ပါပကရဏေ ရဟော နာမ န ပဿာမီ’’တိ ဒီပေန္တော ဣမာ ဒွေ ဂါထာ အာဟ –

၁၇။

‘‘နတ္ထိ လောကေ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မံ ပကုဗ္ဗတော၊

ပဿန္တိ ဝနဘူတာနိ၊ တံ ဗာလော မညတီ ရဟော။

၁၈။

‘‘အဟံ ရဟော န ပဿာမိ၊ သုညံ ဝါပိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ယတ္ထ အညံ န ပဿာမိ၊ အသုညံ ဟောတိ တံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ရဟောတိ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနံ။ ဝနဘူတာနီတိ ဝနေ နိဗ္ဗတ္တဘူတာနိ။ တံ ဗာလောတိ တံ ပါပကမ္မံ ရဟော မယာ ကတန္တိ ဗာလော မညတိ။ သုညံ ဝါပီတိ ယံ ဝါ ဌာနံ သတ္တေဟိ သုညံ တုစ္ဆံ ဘဝေယျ၊ တမ္ပိ နတ္ထီတိ အာဟ။

အာစရိယော တဿ ပသီဒိတွာ ‘‘တာတ၊ န မယှံ ဂေဟေ ဓနံ နတ္ထိ၊ အဟံ ပန သီလသမ္ပန္နဿ ဓီတရံ ဒါတုကာမော ဣမေ မာဏဝကေ ဝီမံသန္တော ဧဝမကာသိံ၊ မမ ဓီတာ တုယှမေဝ အနုစ္ဆဝိကာ’’တိ ဓီတရံ အလင်္ကရိတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အဒါသိ။ သေသမာဏဝကေ ‘‘တုမှေဟိ အာဘတာဘတံ တုမှာကံ ဂေဟမေဝ နေထာ’’တိ အာဟ။

သတ္ထာ ‘‘ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေ ဒုဿီလမာဏဝကာ အတ္တနော ဒုဿီလတာယ တံ ဣတ္ထိံ န လဘိံသု၊ ဣတရော ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ သီလသမ္ပန္နတာယ လဘီ’’တိ ဝတွာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၉။

‘‘ဒုဇ္ဇစ္စော စ သုဇစ္စော စ၊ နန္ဒော စ သုခဝဍ္ဎိတော၊

ဝဇ္ဇော စ အဒ္ဓုဝသီလော စ၊ တေ ဓမ္မံ ဇဟုမတ္ထိကာ။

၂၀။

‘‘ဗြာဟ္မဏော စ ကထံ ဇဟေ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပါရဂူ၊

ယော ဓမ္မမနုပါလေတိ၊ ဓိတိမာ သစ္စနိက္ကမော’’တိ။

တတ္ထ ဒုဇ္ဇစ္စောတိအာဒယော ဆ ဇေဋ္ဌကမာဏဝါ၊ တေသံ နာမံ ဂဏှိ၊ အဝသေသာနံ နာမံ အဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေနေဝ ‘‘တေ ဓမ္မံ ဇဟုမတ္ထိကာ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ တေတိ သဗ္ဗေပိ တေ မာဏဝါ။ ဓမ္မန္တိ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ။ ဇဟုမတ္ထိကာတိ ဇဟုံ အတ္ထိကာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ မကာရော ပဒဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သဗ္ဗေပိ တေ မာဏဝါ တာယ ဣတ္ထိယာ အတ္ထိကာဝ ဟုတွာ အတ္တနော ဒုဿီလတာယ တံ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ဇဟိံသု။

ဗြာဟ္မဏော စာတိ ဣတရော ပန သီလသမ္ပန္နော ဗြာဟ္မဏော။ ကထံ ဇဟေတိ ကေန ကာရဏေန တံ ဣတ္ထိပဋိလာဘသဘာဝံ ဇဟိဿတိ။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ လောကိယာနိ ပဉ္စ သီလာနိ၊ ဒသ သီလာနိ၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ၊ သဗ္ဗဓမ္မာ နာမ၊ တေသံ သော ပါရံ ဂတောတိ ပါရဂူ။ ဓမ္မန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ ဓမ္မံ ယော အနုပါလေတိ ရက္ခတိ။ ဓိတိမာတိ သီလရက္ခနဓိတိယာ သမန္နာဂတော။ သစ္စနိက္ကမောတိ သစ္စေ သဘာဝဘူတေ ယထာဝုတ္တေ သီလဓမ္မေ နိက္ကမေန သမန္နာဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ တာနိ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ အာစရိယော သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သီလဝီမံသနဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၀၆] ၆။ သုဇာတာဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိမဏ္ဍကာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မလ္လိကံ ဒေဝိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသံ ကိရ ရညော တာယ သဒ္ဓိံ သိရိဝိဝါဒေါ အဟောသိ၊ ‘‘သယနကလဟော’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ။ ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ တဿာ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။ မလ္လိကာ ဒေဝီပိ ‘‘သတ္ထာ ရညော မယိ ကုဒ္ဓဘာဝံ န ဇာနာတိ မညေ’’တိ စိန္တေသိ။ သတ္ထာပိ ဉတွာ ‘‘ဣမေသံ သမဂ္ဂဘာဝံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ တထာဂတဿ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နိဝေသနံ ပဝေသေတွာ ပညတ္တာသနေ နိသီဒါပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ အာဟရိ။ သတ္ထာ ပတ္တံ ဟတ္ထေန ပိဒဟိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကဟံ ဒေဝီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ တာယ အတ္တနော ယသေန မတ္တာယာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ သယမေဝ ယသံ ဒတွာ မာတုဂါမံ ဥက္ခိပိတွာ တာယ ကတဿ အပရာဓဿ အသဟနံ နာမ န ယုတ္တ’’န္တိ။ ရာဇာ သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေသိ၊ သာ သတ္ထာရံ ပရိဝိသိ။ သတ္ထာ ‘‘အညမညံ သမဂ္ဂေဟိ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာမဂ္ဂိရသဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ပက္ကာမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ ဧကဝစနေနေဝ ဥဘော သမဂ္ဂေ အကာသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ ဧတေ ဧကဝါဒေနေဝ သမဂ္ဂေ အကာသိ’’န္တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ရာဇင်္ဂဏံ ဩလောကယမာနော အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကာ ပဏ္ဏိကဓီတာ အဘိရူပါ ပဌမဝယေ ဌိတာ သုဇာတာ နာမ ဗဒရပစ္ဆိံ သီသေ ကတွာ ‘‘ဗဒရာနိ ဂဏှထ၊ ဗဒရာနိ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒမာနာ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆတိ။ ရာဇာ တဿာ သဒ္ဒံ သုတွာ တာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ အသာမိကဘာဝံ ဉတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သာ ရညော ပိယာ အဟောသိ မနာပါ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ ဗဒရာနိ ခါဒန္တော နိသီဒိ။ တဒါ သုဇာတာ ဒေဝီ ရာဇာနံ ဗဒရာနိ ခါဒန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကိံ နာမ တုမှေ ခါဒထာ’’တိ ပုစ္ဆန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၁။

‘‘ကိမဏ္ဍကာ ဣမေ ဒေဝ၊ နိက္ခိတ္တာ ကံသမလ္လကေ၊

ဥပလောဟိတကာ ဝဂ္ဂူ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တတ္ထ ကိမဏ္ဍကာတိ ကိံဖလာနိ နာမေတာနိ၊ ပရိမဏ္ဍလဝသေန ပန အဏ္ဍကာတိ အာဟ။ ကံသမလ္လကေတိ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေ။ ဥပလောဟိတကာတိ ရတ္တဝဏ္ဏာ။ ဝဂ္ဂူတိ စောက္ခာ နိမ္မလာ။

ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဗဒရဝါဏိဇကေ ပဏ္ဏိကဂဟပတိကဿ ဓီတေ အတ္တနော ကုလသန္တကာနိ ဗဒရာနိပိ န ဇာနာသီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၂။

‘‘ယာနိ ပုရေ တုဝံ ဒေဝိ၊ ဘဏ္ဍု နန္တကဝါသိနီ၊

ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ပစိနာသိ၊ တဿာ တေ ကောလိယံ ဖလံ။

၂၃။

‘‘ဥဍ္ဍယှတေ န ရမတိ၊ ဘောဂါ ဝိပ္ပဇဟန္တိ တံ၊

တတ္ထေဝိမံ ပဋိနေထ၊ ယတ္ထ ကောလံ ပစိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဘဏ္ဍူတိ မုဏ္ဍသီသာ ဟုတွာ။ နန္တကဝါသိနီတိ ဇိဏ္ဏပိလောတိကနိဝတ္ထာ။ ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ပစိနာသီတိ အဋဝိံ ပဝိသိတွာ အင်္ကုသကေန သာခံ ဩနာမေတွာ ဩစိတောစိတံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂေ ပက္ခိပနဝသေန ဥစ္ဆင်္ဂဟတ္ထာ ဟုတွာ ပစိနာသိ ဩစိနာသိ။ တဿာ တေ ကောလိယံ ဖလန္တိ တဿာ တဝ ဧဝံ ပစိနန္တိယာ ဩစိနန္တိယာ ယမဟံ ဣဒါနိ ခါဒါမိ၊ ဣဒံ ကောလိယံ ကုလဒတ္တိယံ ဖလန္တိ အတ္ထော။

ဥဍ္ဍယှတေန ရမတီတိ အယံ ဇမ္မီ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ဝသမာနာ လောဟကုမ္ဘိယံ ပက္ခိတ္တာ ဝိယ ဍယှတိ နာဘိရမတိ။ ဘောဂါတိ ရာဇဘောဂါ ဣမံ အလက္ခိကံ ဝိပ္ပဇဟန္တိ။ ယတ္ထ ကောလံ ပစိဿတီတိ ယတ္ထ ဂန္တွာ ပုန ဗဒရမေဝ ပစိနိတွာ ဝိက္ကိဏန္တီ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿတိ၊ တတ္ထေဝ နံ နေထာတိ ဝဒတိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ဣမေ သမဂ္ဂေ ကာတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ ရာဇာနံ သညာပေတွာ ‘‘ဣမိဿာ အနိက္ကဍ္ဎနံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၂၄။

‘‘ဟောန္တိ ဟေတေ မဟာရာဇ၊ ဣဒ္ဓိပ္ပတ္တာယ နာရိယာ၊

ခမ ဒေဝ သုဇာတာယ၊ မာဿာ ကုဇ္ဈ ရထေသဘာ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဧတေ ဧဝရူပါ ပမာဒဒေါသာ ယသံ ပတ္တာယ နာရိယာ ဟောန္တိယေဝ၊ ဧတံ ဧဝရူပေ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဧတ္တကဿ အပရာဓဿ အသဟနံ နာမ န ယုတ္တံ တုမှာကံ၊ တသ္မာ ခမ၊ ဒေဝ၊ သုဇာတာယ၊ ဧတိဿာ မာ ကုဇ္ဈ ရထေသဘ ရထဇေဋ္ဌကာတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနေန ဒေဝိယာ တံ အပရာဓံ သဟိတွာ ယထာဌာနေယေဝ နံ ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘော သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ကောသလရာဇာ အဟောသိ၊ သုဇာတာ မလ္လိကာ၊ အမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုဇာတာဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၀၇] ၇။ ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ

အစေတနံဗြာဟ္မဏ အဿုဏန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သောဟာယသ္မာ ‘‘အဇ္ဇ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယေ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘အဟဉ္စမှိ သေက္ခော သကရဏီယော၊ သတ္ထု စ မေ ပရိနိဗ္ဗာနံ ဘဝိဿတိ၊ ပဉ္စဝီသတိ ဝဿာနိ သတ္ထု ကတံ ဥပဋ္ဌာနံ နိပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ သောကာဘိဘူတော ဥယျာနဩဝရကေ ကပိသီသံ အာလမ္ဗိတွာ ပရောဒိ။ သတ္ထာ တံ အပဿန္တော ‘‘ကဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနန္ဒော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ၊ မာ စိန္တယိ၊ ဣဒါနိ တယာ မမ ကတံ ဥပဋ္ဌာနံ ကိံကာရဏာ နိပ္ဖလံ ဘဝိဿတိ၊ ယဿ တေ ပုဗ္ဗေ သရာဂါဒိကာလေပိ မမ ကတံ ဥပဋ္ဌာနံ နိပ္ဖလံ နာဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ ပလာသရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဒါ ဗာရာဏသိဝါသိနော မနုဿာ ဒေဝတာမင်္ဂလိကာ အဟေသုံ နိစ္စံ ဗလိကရဏာဒီသု ပယုတ္တာ။ အထေကော ဒုဂ္ဂတဗြာဟ္မဏော ‘‘အဟမ္ပိ ဧကံ ဒေဝတံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဌိတဿ မဟတော ပလာသရုက္ခဿ မူလံ သမံ နိတ္တိဏံ ကတွာ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါလုကံ ဩကိရိတွာဝ သမ္မဇ္ဇိတွာ ရုက္ခေ ဂန္ဓပဉ္စင်္ဂုလိကာနိ ဒတွာ မာလာဂန္ဓဓူမေဟိ ပူဇေတွာ ဒီပံ ဇာလေတွာ ‘‘သုခံ သယာ’’တိ ဝတွာ ရုက္ခံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမတိ။ ဒုတိယဒိဝသေ ပါတောဝ ဂန္တွာ သုခသေယျံ ပုစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ ရုက္ခဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော အတိဝိယ မံ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ ဣမံ ဗြာဟ္မဏံ ဝီမံသိတွာ ယေန ကာရဏေန မံ ပဋိဇဂ္ဂတိ၊ တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ တသ္မိံ ခဏေ ဗြာဟ္မဏေ အာဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ သမ္မဇ္ဇန္တေ မဟလ္လကဗြာဟ္မဏဝေသေန သမီပေ ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၅။

‘‘အစေတနံ ဗြာဟ္မဏ အဿုဏန္တံ၊ ဇာနော အဇာနန္တမိမံ ပလာသံ၊

အာရဒ္ဓဝိရိယော ဓုဝံ အပ္ပမတ္တော၊ သုခသေယျံ ပုစ္ဆသိ ကိဿ ဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ အဿုဏန္တန္တိ အစေတနတ္တာဝ အသုဏန္တံ။ ဇာနောတိ တုဝံ ဇာနမာနော ဟုတွာ ဓုဝံ အပ္ပမတ္တောတိ နိစ္စံ အပ္ပမတ္တော။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘ဒူရေ သုတော စေဝ ဗြဟာ စ ရုက္ခော၊ ဒေသေ ဌိတော ဘူတနိဝါသရူပေါ၊

တသ္မာ နမဿာမိ ဣမံ ပလာသံ၊ ယေ စေတ္ထ ဘူတာ တေ ဓနဿ ဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ ဒူရေ သုတောတိ ဗြာဟ္မဏ အယံ ရုက္ခော ဒူရေ သုတော ဝိဿုတော၊ န အာသန္နဋ္ဌာနေယေဝ ပါကဋော။ ဗြဟာ စာတိ မဟန္တော စ။ ဒေသေ ဌိတောတိ ဥန္နတေ သမေ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဌိတော။ ဘူတနိဝါသရူပေါတိ ဒေဝတာနိဝါသသဘာဝေါ၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ မဟေသက္ခာ ဒေဝတာ နိဝုတ္ထာ ဘဝိဿတိ။ တေ ဓနဿ ဟေတူတိ ဣမဉ္စ ရုက္ခံ ယေ စေတ္ထ နိဝုတ္ထာ ဘူတာ၊ တေ ဓနဿ ဟေတု နမဿာမိ၊ န နိက္ကာရဏာတိ။

တံ သုတွာ ရုက္ခဒေဝတာ ဗြာဟ္မဏဿ ပသန္နာ ‘‘အဟံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ၊ မာ ဘာယိ၊ ဓနံ တေ ဒဿာမီ’’တိ တံ အဿာသေတွာ အတ္တနော ဝိမာနဒွါရေ မဟန္တေန ဒေဝတာနုဘာဝေန အာကာသေ ဌတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၇။

‘‘သော တေ ကရိဿာမိ ယထာနုဘာဝံ၊ ကတညုတံ ဗြာဟ္မဏ ပေက္ခမာနော၊

ကထဉှိ အာဂမ္မ သတံ သကာသေ၊ မောဃာနိ တေ အဿု ပရိဖန္ဒိတာနိ။

၂၈။

‘‘ယော တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရော ပိလက္ခော၊ ပရိဝါရိတော ပုဗ္ဗယညော ဥဠာရော၊

တဿေသ မူလသ္မိံ နိဓိ နိခါတော၊ အဒါယာဒေါ ဂစ္ဆ တံ ဥဒ္ဓရာဟီ’’တိ။

တတ္ထ ယထာနုဘာဝန္တိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။ ကတညုတန္တိ တယာ မယှံ ကတဂုဏံ ဇာနန္တော တံ အတ္တနိ ဝိဇ္ဇမာနံ ကတညုတံ ပေက္ခမာနော။ အာဂမ္မာတိ အာဂန္တွာ။ သတံ သကာသေတိ သပ္ပုရိသာနံ သန္တိကေ။ မောဃာနိ တေ အဿု ပရိဖန္ဒိတာနီတိ သုခသေယျပုစ္ဆနဝသေန ဝါစာဖန္ဒိတာနိ သမ္မဇ္ဇနာဒိကရဏေန ကာယဖန္ဒိတာနိ စ တဝ ကထံ အဖလာနိ ဘဝိဿန္တိ။

ယော တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရော ပိလက္ခောတိ ယော ဧသ တိန္ဒုကရုက္ခဿ ပရတော ပိလက္ခရုက္ခော ဌိတောတိ ဝိမာနဒွါရေ ဌိတာဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဒဿေတိ။ ပရိဝါရိတောတိအာဒီသု တဿ ပိလက္ခရုက္ခဿ မူလေ ဧသ တံ ရုက္ခမူလံ ပရိက္ခိပိတွာ နိဟိတတာယ ပရိဝါရိတော၊ ပုဗ္ဗေ ယိဋ္ဌယညဝသေန ပုရိမသာမိကာနံ ဥပ္ပန္နတာယ ပုဗ္ဗယညော၊ အနေကနိဓိကုမ္ဘိ ဘာဝေန မဟန္တတ္တာ ဥဠာရော၊ ဘူမိံ ခဏိတွာ ဌပိတတ္တာ နိခါတော၊ ဣဒါနိ ဒါယာဒါနံ အဘာဝတော အဒါယာဒေါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧသ တံ ရုက္ခမူလံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂီဝါယ ဂီဝံ ပဟရန္တီနံ နိဓိကုမ္ဘီနံ ဝသေန မဟာနိဓိ နိခါတော အသာမိကော၊ ဂစ္ဆ တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဏှာတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ သာ ဒေဝတာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တွံ ဧတံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဏှန္တော ကိလမိဿသိ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ အဟမေဝ တံ တဝ ဃရံ နေတွာ အသုကသ္မိံ အသုကသ္မိဉ္စ ဌာနေ နိဒဟိဿာမိ၊ တွံ ဧတံ ဓနံ ယာဝဇီဝံ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ တံ ဓနံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန တဿ ဃရေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရုက္ခဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပလာသဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၀၈] ၈။ သကုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ

အကရမှသ တေ ကိစ္စန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ အကတညုတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အကတညူယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ရုက္ခကောဋ္ဋကသကုဏော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထေကဿ သီဟဿ မံသံ ခါဒန္တဿ အဋ္ဌိ ဂလေ လဂ္ဂိ၊ ဂလော ဥဒ္ဓုမာယိ၊ ဂေါစရံ ဂဏှိတုံ န သက္ကောတိ၊ ခရာ ဝေဒနာ ပဝတ္တတိ။ အထ နံ သော သကုဏော ဂေါစရပ္ပသုတော ဒိသွာ သာခါယ နိလီနော ‘‘ကိံ တေ၊ သမ္မ၊ ဒုက္ခ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာစိက္ခိ။ ‘‘အဟံ တေ၊ သမ္မ၊ ဧတံ အဋ္ဌိံ အပနေယျံ၊ ဘယေန ပန တေ မုခံ ပဝိသိတုံ န ဝိသဟာမိ၊ ခါဒေယျာသိပိ မ’’န္တိ။ ‘‘မာ ဘာယိ၊ သမ္မ၊ နာဟံ တံ ခါဒါမိ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တံ ဝါမပဿေန နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ကော ဇာနာတိ၊ ကိမ္ပေသ ကရိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ယထာ မုခံ ပိဒဟိတုံ န သက္ကောတိ၊ တထာ တဿ အဓရောဋ္ဌေ စ ဥတ္တရောဋ္ဌေ စ ဒဏ္ဍကံ ဌပေတွာ မုခံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌိကောဋိံ တုဏ္ဍေန ပဟရိ၊ အဋ္ဌိ ပတိတွာ ဂတံ။ သော အဋ္ဌိံ ပါတေတွာ သီဟဿ မုခတော နိက္ခမန္တော ဒဏ္ဍကံ တုဏ္ဍေန ပဟရိတွာ ပါတေန္တောဝ နိက္ခမိတွာ သာခဂ္ဂေ နိလီယိ။ သီဟော နိရောဂေါ ဟုတွာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ ဝနမဟိံသံ ဝဓိတွာ ခါဒတိ။ သကုဏော ‘‘ဝီမံသိဿာမိ န’’န္တိ တဿ ဥပရိဘာဂေ သာခါယ နိလီယိတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၉။

‘‘အကရမှသ တေ ကိစ္စံ၊ ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေ၊

မိဂရာဇ နမော တျတ္ထု၊ အပိ ကိဉ္စိ လဘာမသေ’’တိ။

တတ္ထ အကရမှသ တေ ကိစ္စန္တိ ဘော၊ သီဟ၊ မယမ္ပိ တဝ ဧကံ ကိစ္စံ အကရိမှ။ ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေတိ ယံ အမှာကံ ဗလံ အဟောသိ၊ တေန ဗလေန တတော ကိဉ္စိ အဟာပေတွာ အကရိမှယေဝ။

တံ သုတွာ သီဟော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၀။

‘‘မမ လောဟိတဘက္ခဿ၊ နိစ္စံ လုဒ္ဒါနိ ကုဗ္ဗတော၊

ဒန္တန္တရဂတော သန္တော၊ တံ ဗဟုံ ယမ္ပိ ဇီဝသီ’’တိ။

တံ သုတွာ သကုဏော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၁။

‘‘အကတညုမကတ္တာရံ၊ ကတဿ အပ္ပဋိကာရကံ၊

ယသ္မိံ ကတညုတာ နတ္ထိ၊ နိရတ္ထာ တဿ သေဝနာ။

၃၂။

‘‘ယဿ သမ္မုခစိဏ္ဏေန၊ မိတ္တဓမ္မော န လဗ္ဘတိ၊

အနုသူယမနက္ကောသံ၊ သဏိကံ တမှာ အပက္ကမေ’’န္တိ။

တတ္ထ အကတညုန္တိ ကတဂုဏံ အဇာနန္တံ။ အကတ္တာရန္တိ ယံကိဉ္စိ အကရောန္တံ။ သမ္မုခစိဏ္ဏေနာတိ သမ္မုခေ ကတေန ဂုဏေန။ အနုသူယမနက္ကောသန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ န ဥသူယန္တော န အက္ကောသန္တော သဏိကံ တမှာ ပါပပုဂ္ဂလာ အပဂစ္ဆေယျာတိ။ ဧဝံ ဝတွာ သော သကုဏော ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီဟော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သကုဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သကုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၀၉] ၉။ ဆဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗမိဒံစရိမံ ကတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဝိနယေ (ပါစိ။ ၆၄၆) ဝိတ္ထာရတော အာဂတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ – သတ္ထာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဥစ္စေ အာသနေ နိသိန္နဿ ဓမ္မံ ဒေသေထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘အယုတ္တံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တုမှာကံ မမ ဓမ္မေ အဂါရဝကရဏံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဟိ နီစေ အာသနေ နိသီဒိတွာ ဗာဟိရကမန္တေပိ ဝါစေန္တေ ဂရဟိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော စဏ္ဍာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ။ တဿ ဘရိယာ အမ္ဗဒေါဟဠိနီ ဟုတွာ တံ အာဟ ‘‘သာမိ၊ ဣစ္ဆာမဟံ အမ္ဗံ ခါဒိတု’’န္တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမသ္မိံ ကာလေ အမ္ဗံ နတ္ထိ၊ အညံ ကိဉ္စိ အမ္ဗိလဖလံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ အမ္ဗဖလံ လဘမာနာဝ ဇီဝိဿာမိ၊ အလဘမာနာယ မေ ဇီဝိတံ နတ္ထီ’’တိ။ သော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ‘‘ကဟံ နု ခေါ အမ္ဗဖလံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ အမ္ဗော ဓုဝဖလော ဟောတိ။ သော ‘‘တတော အမ္ဗပက္ကံ အာဟရိတွာ ဣမိဿာ ဒေါဟဠံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေဿာမီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမ္ဗံ အဘိရုဟိတွာ နိလီနော သာခါယ သာခံ အမ္ဗံ ဩလောကေန္တော ဝိစရိ။ တဿ တထာ ကရောန္တဿေဝ ရတ္တိ ဝိဘာယိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဣဒါနိ ဩတရိတွာ ဂမိဿာမိ၊ ဒိသွာ မံ ‘စောရော’တိ ဂဏှိဿန္တိ၊ ရတ္တိဘာဂေ ဂမိဿာမီ’’တိ။ အထေကံ ဝိဋပံ အဘိရုဟိတွာ နိလီနော အစ္ဆိ။

တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ ‘‘ပုရောဟိတဿ သန္တိကေ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ အမ္ဗရုက္ခမူလေ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ အာစရိယံ နီစေ အာသနေ နိသီဒါပေတွာ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥပရိ နိလီနော စိန္တေသိ – ‘‘ယာဝ အဓမ္မိကော အယံ ရာဇာ၊ ယော ဥစ္စာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ အယံ ဗြာဟ္မဏောပိ အဓမ္မိကော၊ ယော နီစာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ ဝါစေတိ။ အဟမ္ပိ အဓမ္မိကော၊ ယော မာတုဂါမဿ ဝသံ ဂန္တွာ မမ ဇီဝိတံ အဂဏေတွာ အမ္ဗံ အာဟရာမီ’’တိ။ သော ရုက္ခတော ဩတရန္တော ဧကံ ဩလမ္ဗနသာခံ ဂဟေတွာ တေသံ ဥဘိန္နမ္ပိ အန္တရေ ပတိဋ္ဌာယ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ နဋ္ဌော၊ တွံ မူဠှော၊ ပုရောဟိတော မတော’’တိ အာဟ။ သော ရညာ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ပုဋ္ဌော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၃။

‘‘သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတံ၊ ဥဘော ဓမ္မံ န ပဿရေ၊

ဥဘော ပကတိယာ စုတာ၊ ယော စာယံ မန္တေဇ္ဈာပေတိ၊

ယော စ မန္တံ အဓီယတီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗမိဒံ စရိမံ ကတန္တိ ယံ အမှေဟိ တီဟိ ဇနေဟိ ကတံ၊ သဗ္ဗံ ဣဒံ ကိစ္စံ လာမကံ နိမ္မရိယာဒံ အဓမ္မိကံ။ ဧဝံ အတ္တနော စောရဘာဝံ တေသဉ္စ မန္တေသု အဂါရဝံ ဂရဟိတွာ ပုန ဣတရေ ဒွေယေဝ ဂရဟန္တော ‘‘ဥဘောဓမ္မံ န ပဿရေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောတိ ဣမေ ဒွေပိ ဇနာ ဂရုကာရာရဟံ ပေါရာဏကဓမ္မံ န ပဿန္တိ၊ တတော ဓမ္မပကတိတော စုတာ။ ဓမ္မော ဟိ ပဌမုပ္ပတ္တိဝသေန ပကတိ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ပါတုရဟောသိ ပုဗ္ဗေ၊

ပစ္ဆာ အဓမ္မော ဥဒပါဒိ လောကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၁။၂၈)၊

ယော စာယန္တိ ယော စ အယံ နီစာသနေ နိသီဒိတွာ မန္တေ အဇ္ဈာပေတိ၊ ယော စ ဥစ္စေ အာသနေ နိသီဒိတွာ အဓီယတီတိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၄။

‘‘သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

တသ္မာ ဧတံ န သေဝါမိ၊ ဓမ္မံ ဣသီဟိ သေဝိတ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟဉှိ ဘော ဣမဿ ရညော သန္တကံ သာလီနံ ဩဒနံ သုစိံ ပဏ္ဍရံ နာနပ္ပကာရာယ မံသဝိကတိယာ သိတ္တံ မံသူပသေစနံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ တသ္မာ ဥဒရေ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဧတံ ဧသိတဂုဏေဟိ ဣသီဟိ သေဝိတံ ဓမ္မံ န သေဝါမီတိ။

တံ သုတွာ ဣတရော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၅။

‘‘ပရိဗ္ဗဇ မဟာ လောကော၊ ပစန္တညေပိ ပါဏိနော၊

မာ တံ အဓမ္မော အာစရိတော၊ အသ္မာ ကုမ္ဘမိဝါဘိဒါ။

၃၆။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ ယသလာဘံ၊ ဓနလာဘဉ္စ ဗြာဟ္မဏ၊

ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပရိဗ္ဗဇာတိ ဣတော အညတ္ထ ဂစ္ဆ။ မဟာတိ အယံ လောကော နာမ မဟာ။ ပစန္တညေပိ ပါဏိနောတိ ဣမသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ အညေပိ ပါဏိနော ပစန္တိ၊ နာယမေဝေကော ရာဇာ။ အသ္မာ ကုမ္ဘမိဝါဘိဒါတိ ပါသာဏော ဃဋံ ဝိယ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ တွံ အညတ္ထ အဂန္တွာ ဣဓ ဝသန္တော အဓမ္မံ အာစရသိ၊ သော အဓမ္မော ဧဝံ အာစရိတော ပါသာဏော ဃဋံ ဝိယ မာ တံ ဘိန္ဒိ။

‘‘ဓိရတ္ထူ’’တိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဗြာဟ္မဏ ယော ဧသ ဧဝံ တဝ ယသလာဘော စ ဓနလာဘော စ ဓိရတ္ထု၊ တံ ဂရဟာမ မယံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အယံ တယာ လဒ္ဓလာဘော အာယတိံ အပါယေသု ဝိနိပါတနဟေတုနာ သမ္ပတိ စ အဓမ္မစရဏေန ဇီဝိတဝုတ္တိ နာမ ဟောတိ၊ ယာ စေသာ ဝုတ္တိ ဣမိနာ အာယတိံ ဝိနိပါတေန ဣဓ အဓမ္မစရဏေန ဝါ နိပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကိံ တာယ၊ တေန တံ ဧဝံ ဝဒါမီတိ။

အထဿ ဓမ္မကထာယ ရာဇာ ပသီဒိတွာ ‘‘ဘော၊ ပုရိသ၊ ကိံဇာတိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စဏ္ဍာလော အဟံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ဘော ‘‘သစေ တွံ ဇာတိသမ္ပန္နော အဘဝိဿ၊ ရဇ္ဇံ တေ အဟံ အဒဿံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပန အဟံ ဒိဝါ ရာဇာ ဘဝိဿာမိ၊ တွံ ရတ္တိံ ရာဇာ ဟောဟီ’’တိ အတ္တနော ကဏ္ဌေ ပိဠန္ဓနံ ပုပ္ဖဒါမံ တဿ ဂီဝါယံ ပိဠန္ဓာပေတွာ တံ နဂရဂုတ္တိကံ အကာသိ။ အယံ နဂရဂုတ္တိကာနံ ကဏ္ဌေ ရတ္တပုပ္ဖဒါမပိဠန္ဓနဝံသော။ တတော ပဋ္ဌာယ ပန ရာဇာ တဿောဝါဒေ ဌတွာ အာစရိယေ ဂါရဝံ ကရိတွာ နီစေ အာသနေ နိသိန္နော မန္တေ ဥဂ္ဂဏှီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ စဏ္ဍာလပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဆဝဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၁၀] ၁၀။ သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ

သသမုဒ္ဒပရိယာယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ဟိ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကံ အဘိရူပံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ဥက္ကဏ္ဌိတော သာသနေ နာဘိရမိ။ အထ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ သော ဘဂဝတာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကော တံ ဥက္ကဏ္ဌာပေသီ’’တိ ဝုတ္တေ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသိ၊ ပုဗ္ဗေ ပဏ္ဍိတာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ လဘန္တာပိ တံ ပဋိက္ခိပိတွာ ပဗ္ဗဇိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ ရညော ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဝိဇာယိ။ ရာဇာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ကောစိ မေ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသေ ဇာတော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော’’တိ။ ရာဇာ တံ အာဟရာပေတွာ ဓာတီနံ ဒတွာ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကတောဝ ပဋိဇဂ္ဂါပေသိ။ ဥဘိန္နံ အာဘရဏာနိ စေဝ ပါနဘောဇနာဒီနိ စ ဧကသဒိသာနေဝ အဟေသုံ။ တေ ဝယပ္ပတ္တာ ဧကတောဝ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အာဂမံသု။ ရာဇာ ပုတ္တဿ ဩပရဇ္ဇံ အဒါသိ၊ မဟာယသော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဗောဓိသတ္တော ရာဇပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ဧကတောဝ ခါဒတိ ပိဝတိ သယတိ၊ အညမညံ ဝိဿာသော ထိရော အဟောသိ။

အပရဘာဂေ ရာဇပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သဟာယော ရဇ္ဇမနုသာသတိ၊ သလ္လက္ခိတက္ခဏေယေဝ ခေါ ပန မယှံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒဿတိ၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝိဝေကမနုဗြူဟေဿာမီ’’တိ? သော မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကကောဝ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ မနောရမေ ဘူမိဘာဂေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဝိဟာသိ။ တဒါ ရာဇာ တံ အနုဿရိတွာ ‘‘မယှံ သဟာယော န ပညာယတိ၊ ကဟံ သော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အမစ္စာ တဿ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ အာရောစေတွာ ‘‘ရမဏီယေ ကိရ ဝနသဏ္ဍေ ဝသတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တဿ ဝသနောကာသံ ပုစ္ဆိတွာ သေယျံ နာမ အမစ္စံ ‘‘ဂစ္ဆ သဟာယံ မေ ဂဟေတွာ ဧဟိ၊ ပုရောဟိတဋ္ဌာနမဿ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ပစ္စန္တဂါမံ ပတွာ တတ္ထ ခန္ဓာဝါရံ ဌပေတွာ ဝနစရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဗောဓိသတ္တဿ ဝသနောကာသံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ သုဝဏ္ဏပဋိမံ ဝိယ နိသိန္နံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ တုယှံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒါတုကာမော၊ အာဂမနံ တေ ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘တိဋ္ဌတု ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ၊ အဟံ သကလံ ကာသိကောသလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇံ စက္ကဝတ္တိသိရိမေဝ ဝါ လဘန္တောပိ န ဂစ္ဆိဿာမိ၊ န ဟိ ပဏ္ဍိတာ သကိံ ဇဟိတကိလေသေ ပုန ဂဏှန္တိ၊ သကိံ ဇဟိတဉှိ နိဋ္ဌုဘခေဠသဒိသံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၇။

‘‘သသမုဒ္ဒပရိယာယံ၊ မဟိံ သာဂရကုဏ္ဍလံ၊

န ဣစ္ဆေ သဟ နိန္ဒာယ၊ ဧဝံ သေယျ ဝိဇာနဟိ။

၃၈။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ ယသလာဘံ၊ ဓနလာဘဉ္စ ဗြာဟ္မဏ၊

ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေန၊ အဓမ္မစရဏေန ဝါ။

၃၉။

‘‘အပိ စေ ပတ္တမာဒါယ၊ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊

သာယေဝ ဇီဝိကာ သေယျော၊ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာ။

၄၀။

‘‘အပိ စေ ပတ္တမာဒါယ၊ အနဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊

အညံ အဟိံသယံ လောကေ၊ အပိ ရဇ္ဇေန တံ ဝရ’’န္တိ။

တတ္ထ သသမုဒ္ဒပရိယာယန္တိ ပရိယာယော ဝုစ္စတိ ပရိဝါရော၊ သမုဒ္ဒံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေန စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေန သဒ္ဓိံ၊ သမုဒ္ဒသင်္ခါတေန ဝါ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ သာဂရကုဏ္ဍလန္တိ သာဂရမဇ္ဈေ ဒီပဝသေန ဌိတတ္တာ တဿ ကုဏ္ဍလဘူတန္တိ အတ္ထော။ နိန္ဒာယာတိ ဈာနသုခသမ္ပန္နံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ဣဿရိယံ ဂဏှီတိ ဣမာယ နိန္ဒာယ။ သေယျာတိ တံ နာမေနာလပတိ။ ဝိဇာနဟီတိ ဓမ္မံ ဝိဇာနာဟိ။ ယာ ဝုတ္တိ ဝိနိပါတေနာတိ ယာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနဝသေန လဒ္ဓါ ယသလာဘဓနလာဘဝုတ္တိ ဈာနသုခတော အတ္တဝိနိပါတနသင်္ခါတေန ဝိနိပါတေန ဣတော ဂန္တွာ ဣဿရိယမဒမတ္တဿ အဓမ္မစရဏေန ဝါ ဟောတိ၊ တံ ဝုတ္တိံ ဓိရတ္ထု။

ပတ္တမာဒါယာတိ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ။ အနဂါရောတိ အပိ အဟံ အဂါရဝိရဟိတော ပရကုလေသု စရေယျံ။ သာယေဝ ဇီဝိကာတိ သာ ဧဝ မေ ဇီဝိကာ သေယျော ဝရတရာ။ ယာ စာဓမ္မေန ဧသနာတိ ယာ စ အဓမ္မေန ဧသနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာ အဓမ္မေန ဧသနာ၊ တတော ဧသာဝ ဇီဝိကာ သုန္ဒရတရာတိ။ အဟိံသယန္တိ အဝိဟေဌေန္တော။ အပိ ရဇ္ဇေနာတိ ဧဝံ ပရံ အဝိဟေဌေန္တော ကပါလဟတ္ထဿ မမ ဇီဝိကကပ္ပနံ ရဇ္ဇေနာပိ ဝရံ ဥတ္တမန္တိ။

ဣတိ သော ပုနပ္ပုနံ ယာစန္တမ္ပိ တံ ပဋိက္ခိပိ။ သေယျောပိ တဿ မနံ အလဘိတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တွာ တဿ အနာဂမနဘာဝံ ရညော အာရောစေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အပရေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ သစ္ဆိကရိံသု။

တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သေယျော သာရိပုတ္တော၊ ပုရောဟိတပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကာလိင်္ဂဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ပုစိမန္ဒဝဂ္ဂေါ

[၃၁၁] ၁။ ပုစိမန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဋ္ဌေဟိစောရာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ထေရေ ကိရ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ အရညကုဋိကာယ ဝိဟရန္တေ ဧကော စောရော နဂရဒွါရဂါမေ ဧကသ္မိံ ဂေဟေ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဟတ္ထသာရံ အာဒါယ ပလာယိတွာ ထေရဿ ကုဋိပရိဝေဏံ ပဝိသိတွာ ‘‘ဣဓ မယှံ အာရက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ထေရဿ ပဏ္ဏသာလာယ ပမုခေ နိပဇ္ဇိ။ ထေရော တဿ ပမုခေ သယိတဘာဝံ ဉတွာ တသ္မိံ အာသင်္ကံ ကတွာ ‘‘စောရသံသဂ္ဂေါ နာမ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ‘‘မာ ဣဓ သယီ’’တိ နီဟရိ။ သော စောရော တတော နိက္ခမိတွာ ပဒံ မောဟေတွာ ပလာယိ။ မနုဿာ ဥက္ကံ အာဒါယ စောရဿ ပဒါနုသာရေန တတ္ထ အာဂန္တွာ တဿ အာဂတဋ္ဌာနဌိတဋ္ဌာနနိသိန္နဋ္ဌာနသယိတဋ္ဌာနာဒီနိ ဒိသွာ ‘‘စောရော ဣတော အာဂတော၊ ဣဓ ဌိတော၊ ဣဓ နိသိန္နော၊ ဣမိနာ ဌာနေန အပဂတော၊ န ဒိဋ္ဌော နော’’တိ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ အဒိသွာဝ ပဋိဂတာ။ ပုနဒိဝသေ ထေရော ပုဗ္ဗဏှသမယံ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝေဠုဝနံ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ သတ္ထု အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ မောဂ္ဂလ္လာန၊ တွညေဝ အာသင်္ကိတဗ္ဗယုတ္တကံ အာသင်္ကိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ အာသင်္ကိံသူ’’တိ ဝတွာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော နဂရဿ သုသာနဝနေ နိမ္ဗရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထေကဒိဝသံ နဂရဒွါရဂါမေ ကတကမ္မစောရော တံ သုသာနဝနံ ပါဝိသိ။ တဒါ စ ပန တတ္ထ နိမ္ဗော စ အဿတ္ထော စာတိ ဒွေ ဇေဋ္ဌကရုက္ခာ။ စောရော နိမ္ဗရုက္ခမူလေ ဘဏ္ဍိကံ ဌပေတွာ နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ပန ကာလေ စောရေ ဂဟေတွာ နိမ္ဗသူလေ ဥတ္တာသေန္တိ။ အထ သာ ဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဣမံ စောရံ ဂဏှိဿန္တိ၊ ဣမဿေဝ နိမ္ဗရုက္ခဿ သာခံ ဆိန္ဒိတွာ သူလံ ကတွာ ဧတံ ဥတ္တာသေဿန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ ရုက္ခော နဿိဿတိ၊ ဟန္ဒ နံ ဣတော နီဟရိဿာမီ’’တိ။ သာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ စောရ ကိံ သေသိ၊ ကော အတ္ထော သုပနေန တေ၊

မာ တံ ဂဟေသုံ ရာဇာနော၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရက’’န္တိ။

တတ္ထ ရာဇာနောတိ ရာဇပုရိသေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကိဗ္ဗိသကာရကန္တိ ဒါရုဏသာဟသိကစောရကမ္မကာရကံ။

ဣတိ နံ ဝတွာ ‘‘ယာဝ တံ ရာဇပုရိသာ န ဂဏှန္တိ၊ တာဝ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ ဘာယာပေတွာ ပလာပေသိ။ တသ္မိံ ပလာတေ အဿတ္ထဒေဝတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ယံ နု စောရံ ဂဟေဿန္တိ၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရကံ၊

ကိံ တတ္ထ ပုစိမန္ဒဿ၊ ဝနေ ဇာတဿ တိဋ္ဌတော’’တိ။

တတ္ထ ဝနေ ဇာတဿ တိဋ္ဌတောတိ နိမ္ဗော ဝနေ ဇာတော စေဝ ဌိတော စ။ ဒေဝတာ ပန တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ရုက္ခသမုဒါစာရေနေဝ သမုဒါစရိ။

တံ သုတွာ နိမ္ဗဒေဝတာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘န တွံ အဿတ္ထ ဇာနာသိ၊ မမ စောရဿ စန္တရံ၊

စောရံ ဂဟေတွာ ရာဇာနော၊ ဂါမေ ကိဗ္ဗိသကာရကံ၊

အပ္ပေန္တိ နိမ္ဗသူလသ္မိံ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’’တိ။

တတ္ထ အဿတ္ထာတိ ပုရိမနယေနေဝ တသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတံ သမုဒါစရတိ။ မမ စောရဿ စန္တရန္တိ မမ စ စောရဿ စ ဧကတော အဝသနကာရဏံ။ အပ္ပေန္တိ နိမ္ဗသူလသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ ကာလေ ရာဇာနော စောရံ နိမ္ဗသူလေ အာဝုဏန္တိ။ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနောတိ တသ္မိံ ကာရဏေ မမ စိတ္တံ သင်္ကတိ။ သစေ ဟိ ဣမံ သူလေ အာဝုဏိဿန္တိ၊ ဝိမာနံ မေ နဿိဿတိ၊ အထ သာခါယ ဩလမ္ဗေဿန္တိ၊ ဝိမာနေ မေ ကုဏပဂန္ဓော ဘဝိဿတိ၊ တေနာဟံ ဧတံ ပလာပေသိန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ တာသံ ဒေဝတာနံ အညမညံ သလ္လပန္တာနညေဝ ဘဏ္ဍသာမိကာ ဥက္ကာဟတ္ထာ ပဒါနုသာရေန အာဂန္တွာ စောရဿ သယိတဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘‘အမ္ဘော ဣဒါနေဝ စောရော ဥဋ္ဌာယ ပလာတော၊ န လဒ္ဓါ နော စောရော၊ သစေ လဘိဿာမ၊ ဣမဿေဝ နံ နိမ္ဗဿ သူလေ ဝါ အာဝုဏိတွာ သာခါယ ဝါ ဩလမ္ဗေတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဣတော စိတော စ ပက္ခန္ဒိတွာ စောရံ အဒိသွာဝ ဂတာ။

တေသံ ဝစနံ သုတွာ အဿတ္ထဒေဝတာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၄။

‘‘သင်္ကေယျ သင်္ကိတဗ္ဗာနိ၊ ရက္ခေယျာနာဂတံ ဘယံ၊

အနာဂတဘယာ ဓီရော၊ ဥဘော လောကေ အဝေက္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ ရက္ခေယျာနာဂတံ ဘယန္တိ ဒွေ အနာဂတဘယာနိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဉ္စေဝ သမ္ပရာယိကဉ္စာတိ။ တေသု ပါပမိတ္တေ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ရက္ခတိ၊ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိဝဇ္ဇေန္တော သမ္ပရာယိကံ ရက္ခတိ။ အနာဂတဘယာတိ အနာဂတဘယဟေတုတံ ဘယံ ဘာယမာနော ဓီရော ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂံ န ကရောတိ၊ တီဟိပိ ဒွါရေဟိ ဒုစ္စရိတံ န စရတိ။ ဥဘော လောကေတိ ဧဝံ ဘာယန္တော ဟေသ ဣဓလောကပရလောကသင်္ခါတေ ဥဘော လောကေ အဝေက္ခတိ ဩလောကေတိ၊ ဩလောကယမာနော ဣဓလောကဘယေန ပါပမိတ္တေ ဝိဝဇ္ဇေတိ၊ ပရလောကဘယေန ပါပံ န ကရောတီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဿတ္ထဒေဝတာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ နိမ္ဗဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ပုစိမန္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၁၂] ၂။ ကဿပမန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိကဿပ မန္ဒိယာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မဟလ္လကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုလပုတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကမ္မဋ္ဌာနေ အနုယုတ္တော န စိရဿေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ တဿ အပရဘာဂေ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော မာတု အစ္စယေန ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဇေတဝနေ ဝသိတွာ ဝဿူပနာယိကသမယေ စီဝရပစ္စယဿ သုလဘတံ သုတွာ ဧကံ ဂါမကာဝါသံ ဂန္တွာ တယောပိ တတ္ထေဝ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝုတ္ထဝဿာ ဇေတဝနမေဝ အာဂမံသု။ ဒဟရဘိက္ခု ဇေတဝနဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ‘‘သာမဏေရ တွံ ထေရံ ဝိဿာမေတွာ အာနေယျာသိ၊ အဟံ ပုရေတရံ ဂန္တွာ ပရိဝေဏံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဇေတဝနံ ပါဝိသိ။ မဟလ္လကတ္ထေရော သဏိကံ အာဂစ္ဆတိ။ သာမဏေရော ပုနပ္ပုနံ သီသေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ‘‘ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆ၊ ဘန္တေ’’တိ တံ ဗလက္ကာရေန နေတိ။ ထေရော ‘‘တွံ မံ အတ္တနော ဝသံ အာနေသီ’’တိ ပုန နိဝတ္တိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာဂစ္ဆတိ။ တေသံ ဧဝံ အညမညံ ကလဟံ ကရောန္တာနညေဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော၊ အန္ဓကာရော ဇာတော။

ဣတရောပိ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ တေသံ အာဂမနံ အပဿန္တော ဥက္ကံ ဂဟေတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ စိရာယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟလ္လကော တံ ကာရဏံ ကထေသိ။ သော တေ ဒွေပိ ဝိဿာမေတွာ သဏိကံ အာနေသိ။ တံ ဒိဝသံ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနဿ ဩကာသံ န လဘိ။ အထ နံ ဒုတိယဒိဝသေ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ သတ္ထာ ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဟိယျော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဟိယျော အာဂန္တွာ အဇ္ဇ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ကရောသီ’’တိ? သော ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ အာစိက္ခိ။ သတ္ထာ မဟလ္လကံ ဂရဟိတွာ ‘‘န ဧသ ဣဒါနေဝ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကာသိ။ ဣဒါနိ ပန တေန တွံ ကိလမိတော၊ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတေ ကိလမေသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိနိဂမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော မာတု သရီရကိစ္စံ ကတွာ မာသဒ္ဓမာသစ္စယေန ဃရေ ဝိဇ္ဇမာနံ ဓနံ ဒါနံ ဒတွာ ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဒေဝဒတ္တိယံ ဝက္ကလံ ဂဟေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တော ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသိ။ ဟိမဝန္တေ ပန ဝဿကာလေ အစ္ဆိန္နဓာရေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ န သက္ကာ ဟောတိ ကန္ဒမူလံ ခဏိတုံ၊ ဖလာနိ စ ပဏ္ဏာနိ စ ပတန္တိ။ တာပသာ ယေဘုယျေန ဟိမဝန္တတော နိက္ခမိတွာ မနုဿပထေ ဝသန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ပိတရဉ္စ ကနိဋ္ဌဘာတရဉ္စ ဂဟေတွာ မနုဿပထေ ဝသိတွာ ပုန ဟိမဝန္တေ ပုပ္ဖိတဖလိတေ တေ ဥဘောပိ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တေ အတ္တနော အဿမပဒံ အာဂစ္ဆန္တော အဿမဿာဝိဒူရေ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ ‘‘တုမှေ သဏိကံ အာဂစ္ဆေယျာထ၊ အဟံ ပုရတော ဂန္တွာ အဿမံ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေ ဩဟာယ ဂတော။ ခုဒ္ဒကတာပသော ပိတရာ သဒ္ဓိံ သဏိကံ ဂစ္ဆန္တော တံ ကဋိပ္ပဒေသေ သီသေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဝိယ ဂစ္ဆ ဂစ္ဆာတိ တံ ဗလက္ကာရေန နေတိ။ မဟလ္လကော ‘‘တွံ မံ အတ္တနော ရုစိယာ အာနေသီ’’တိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ကောဋိတော ပဋ္ဌာယ အာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ တေသံ ကလဟံ ကရောန္တာနညေဝ အန္ဓကာရော အဟောသိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ပဏ္ဏသာလံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥက္ကမာဒါယ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တော တေ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ ကိံ ကရိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ခုဒ္ဒကတာပသော ပိတရာ ကတကာရဏံ ကထေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥဘောပိ တေ သဏိကံ နေတွာ ပရိက္ခာရံ ပဋိသာမေတွာ ပိတရံ နှာပေတွာ ပါဒဓောဝနပိဋ္ဌိသမ္ဗာဟနာဒီနိ ကတွာ အင်္ဂါရကပလ္လံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလမထံ ပိတရံ ဥပနိသီဒိတွာ ‘‘တာတ၊ တရုဏဒါရကာ နာမ မတ္တိကာဘာဇနသဒိသာ မုဟုတ္တနေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ ၊ သကိံ ဘိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ပုန န သက္ကာ ဟောန္တိ ဃဋေတုံ၊ တေ အက္ကောသန္တာပိ ပရိဘာသန္တာပိ မဟလ္လကေဟိ အဓိဝါသေတဗ္ဗာ’’တိ ဝတွာ ပိတရံ ဩဝဒန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၅။

‘‘အပိ ကဿပ မန္ဒိယာ၊ ယုဝါ သပတိ ဟန္တိ ဝါ၊

သဗ္ဗံ တံ ခမတေ ဓီရော၊ ပဏ္ဍိတော တံ တိတိက္ခတိ။

၄၆။

‘‘သစေပိ သန္တော ဝိဝဒန္တိ၊ ခိပ္ပံ သန္တီယရေ ပုန၊

ဗာလာ ပတ္တာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ န တေ သမထမဇ္ဈဂူ။

၄၇။

‘‘ဧတေ ဘိယျော သမာယန္တိ၊ သန္ဓိ တေသံ န ဇီရတိ၊

ယော စာဓိပန္နံ ဇာနာတိ၊ ယော စ ဇာနာတိ ဒေသနံ။

၄၈။

‘‘ဧသော ဟိ ဥတ္တရိတရော၊ ဘာရဝဟော ဓုရဒ္ဓရော၊

ယော ပရေသာဓိပန္နာနံ၊ သယံ သန္ဓာတုမရဟတီ’’တိ။

တတ္ထ ကဿပါတိ ပိတရံ နာမေနာလပတိ။ မန္ဒိယာတိ မန္ဒီဘာဝေန တရုဏတာယ။ ယုဝါ သပတိ ဟန္တိ ဝါတိ တရုဏဒါရကော အက္ကောသတိပိ ပဟရတိပိ။ ဓီရောတိ ဓိက္ကတပါပေါ၊ ဓီ ဝါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ တာယ သမန္နာဂတောတိပိ အတ္ထော။ ဣတရံ ပန ဣမဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဘယေနာပိ သဗ္ဗံ တံ ဗာလဒါရကေဟိ ကတံ အပရာဓံ မဟလ္လကော ဓီရော ပဏ္ဍိတော သဟတိ တိတိက္ခတီတိ ဒဿေတိ။

သန္ဓီယရေတိ ပုန မိတ္တဘာဝေန သန္ဓီယန္တိ ဃဋီယန္တိ။ ဗာလာ ပတ္တာဝါတိ ဗာလကာ ပန မတ္တိကာပတ္တာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ န တေ သမထမဇ္ဈဂူတိ တေ ဗာလကာ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဝိဝါဒံ ကတွာ ဝေရူပသမနံ န ဝိန္ဒန္တိ နာဓိဂစ္ဆန္တိ။ ဧတေ ဘိယျောတိ ဧတေ ဒွေ ဇနာ ဘိန္နာပိ ပုန သမာဂစ္ဆန္တိ။ သန္ဓီတိ မိတ္တသန္ဓိ။ တေသန္တိ တေသညေဝ ဒွိန္နံ သန္ဓိ န ဇီရတိ။ ယော စာဓိပန္နန္တိ ယော စ အတ္တနာ အဓိပန္နံ အတိက္ကန္တံ အညသ္မိံ ကတဒေါသံ ဇာနာတိ။ ဒေသနန္တိ ယော စ တေန အတ္တနော ဒေါသံ ဇာနန္တေန ဒေသိတံ အစ္စယဒေသနံ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ ဇာနာတိ။

ယော ပရေသာဓိပန္နာနန္တိ ယော ပရေသံ အဓိပန္နာနံ ဒေါသေန အဘိဘူတာနံ အပရာဓကာရကာနံ။ သယံ သန္ဓာတုမရဟတီတိ တေသု အခမာပေန္တေသုပိ ‘‘ဧဟိ၊ ဘဒြမုခ၊ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏှ၊ အဋ္ဌကထံ သုဏ၊ ဘာဝနမနုယုဉ္ဇ၊ ကသ္မာ ပရိဗာဟိရော ဟောသီ’’တိ ဧဝံ သယံ သန္ဓာတုံ အရဟတိ မိတ္တဘာဝံ ဃဋေတိ၊ ဧသော ဧဝရူပေါ မေတ္တာဝိဟာရီ ဥတ္တရိတရော မိတ္တဘာရဿ မိတ္တဓုရဿ စ ဝဟနတော ‘‘ဘာရဝဟော’’တိ ‘‘ဓုရဒ္ဓရော’’တိ စ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ပိတု ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ သောပိ တတော ပဘုတိ ဒန္တော အဟောသိ သုဒန္တော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပိတာ တာပသော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ ခုဒ္ဒကတာပသော သာမဏေရော၊ ပိတု ဩဝါဒဒါယကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကဿပမန္ဒိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၁၃] ၃။ ခန္တိဝါဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ကထိတမေဝ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ကသ္မာ၊ တွံ ဘိက္ခု၊ အက္ကောဓနဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကောဓံ ကရောသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ သရီရေ ပဟာရသဟဿေ ပတန္တေ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာသု ဆိဇ္ဇမာနာသု ပရဿ ကောဓံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ကလာဗု နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ကုဏ္ဍလကုမာရော နာမ မာဏဝေါ ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ဓနရာသိံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမံ ဓနံ ဥပ္ပာဒေတွာ မမ ဉာတကာ အဂ္ဂဟေတွာဝ ဂတာ၊ မယာ ပနေတံ ဂဟေတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဝိစေယျဒါနဝသေန ယော ယံ အာဟရတိ၊ တဿ တံ ဒတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဖလာဖလေန ယာပေန္တော စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ အာဂန္တွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရေ ဘိက္ခာယ စရန္တော သေနာပတိဿ နိဝါသနဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ သေနာပတိ တဿ ဣရိယာပထေသု ပသီဒိတွာ ဃရံ ပဝေသေတွာ အတ္တနော ပဋိယာဒိတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ရာဇုယျာနေ ဝသာပေသိ။

အထေကဒိဝသံ ကလာဗုရာဇာ သုရာမဒမတ္တော ဆေကနာဋကပရိဝုတော မဟန္တေန ယသေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သယနံ အတ္ထရာပေတွာ ဧကိဿာ ပိယမနာပါယ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ သယိ။ ဂီတဝါဒိတနစ္စေသု ဆေကာ နာဋကိတ္ထိယော ဂီတာဒီနိ ပယောဇေသုံ၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ဝိယ မဟာသမ္ပတ္တိ အဟောသိ၊ ရာဇာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ အထ တာ ဣတ္ထိယော ‘‘ယဿတ္ထာယ မယံ ဂီတာဒီနိ ပယောဇယာမ၊ သော နိဒ္ဒံ ဥပဂတော၊ ကိံ နော ဂီတာဒီဟီ’’တိ ဝီဏာဒီနိ တူရိယာနိ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဆဍ္ဍေတွာ ဥယျာနံ ပက္ကန္တာ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီဟိ ပလောဘိယမာနာ ဥယျာနေ အဘိရမိံသု။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဥယျာနေ သုပုပ္ဖိတသာလမူလေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေန္တော မတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ တာ ဣတ္ထိယော ဥယျာနေ စရမာနာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧထ၊ အယျာယော၊ ဧတသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပဗ္ဗဇိတော နိသိန္နော၊ ယာဝ ရာဇာ န ပဗုဇ္ဈတိ၊ တာဝဿ သန္တိကေ ကိဉ္စိ သုဏမာနာ နိသီဒိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ‘‘အမှာကံ ကထေတဗ္ဗယုတ္တကံ ကိဉ္စိ ကထေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော တာသံ ဓမ္မံ ကထေသိ။ အထ သာ ဣတ္ထီ အင်္ကံ စာလေတွာ ရာဇာနံ ပဗောဓေသိ။ ရာဇာ ပဗုဒ္ဓါ တာ အပဿန္တော ‘‘ကဟံ ဂတာ ဝသလိယော’’တိ အာဟ။ ဧတာ၊ မဟာရာဇ၊ ဂန္တွာ ဧကံ တာပသံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသူတိ။ ရာဇာ ကုပိတော ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ‘‘သိက္ခာပေဿာမိ နံ ကူဋဇဋိလ’’န္တိ ဝေဂေန အဂမာသိ။

အထ တာ ဣတ္ထိယော ရာဇာနံ ကုဒ္ဓံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ တာသု ဝလ္လဘတရာ ဂန္တွာ ရညော ဟတ္ထာ အသိံ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ဝူပသမေသုံ။ သော အာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘ကိံဝါဒီ တွံ၊ သမဏာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကာ ဧသာ ခန္တိ နာမာ’’တိ? ‘‘အက္ကောသန္တေသု ပရိဘာသန္တေသု ပဟရန္တေသု အကုဇ္ဈနဘာဝေါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ပဿိဿာမိ ဒါနိ တေ ခန္တိယာ အတ္ထိဘာဝ’’န္တိ စောရဃာတကံ ပက္ကောသာပေသိ။ သော အတ္တနော စာရိတ္တေန ဖရသုဉ္စ ကဏ္ဋကကသဉ္စ အာဒါယ ကာသာယနိဝသနော ရတ္တမာလာဓရော အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမိ၊ ဒေဝါ’’တိ အာဟ။ ဣမံ စောရံ ဒုဋ္ဌတာပသံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ကဏ္ဋကကသံ ဂဟေတွာ ပုရတော စ ပစ္ဆတော စ ဥဘောသု ပဿေသု စာတိ စတူသုပိ ပဿေသု ဒွေပဟာရသဟဿမဿ ဒေဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဆဝိ ဘိဇ္ဇိ။ စမ္မံ ဘိဇ္ဇိ၊ မံသံ ဆိဇ္ဇိ၊ လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။

ပုန ရာဇာ ‘‘ကိံဝါဒီ တွံ ဘိက္ခူ’’တိ အာဟ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇ’’။ ‘‘တွံ ပန မယှံ စမ္မန္တရေ ခန္တီ’’တိ မညသိ၊ နတ္ထိ မယှံ စမ္မန္တရေ ခန္တိ၊ တယာ ပန ဒဋ္ဌုံ အသက္ကုဏေယျေ ဟဒယဗ္ဘန္တရေ မမ ခန္တိ ပတိဋ္ဌိတာ။ ‘‘မဟာရာဇာ’’တိ။ ပုန စောရဃာတကော ‘‘ကိံ ကရောမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမဿ ကူဋဇဋိလဿ ဥဘော ဟတ္ထေ ဆိန္ဒာ’’တိ။ သော ဖရသုံ ဂဟေတွာ ဂဏ္ဍိယံ ဌပေတွာ ဟတ္ထေ ဆိန္ဒိ။ အထ နံ ‘‘ပါဒေ ဆိန္ဒာ’’တိ အာဟ၊ ပါဒေပိ ဆိန္ဒိ။ ဟတ္ထပါဒကောဋီဟိ ဃဋဆိဒ္ဒေဟိ လာခါရသော ဝိယ လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။ ပုန ရာဇာ ‘‘ကိံဝါဒီသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ခန္တိဝါဒီ၊ မဟာရာဇ’’။ ‘‘တွံ ပန မယှံ ဟတ္ထပါဒကောဋီသု ‘ခန္တိ အတ္ထီ’တိ မညသိ၊ နတ္ထေသာ ဧတ္ထ၊ မယှံ ခန္တိ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ သော ‘‘ကဏ္ဏနာသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ကဏ္ဏနာသံ ဆိန္ဒိ၊ သကလသရီရေ လောဟိတံ အဟောသိ။ ပုန နံ ‘‘ကိံဝါဒီ နာမ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ခန္တိဝါဒီ နာမ’’။ ‘‘မာ ခေါ ပန တွံ ‘ကဏ္ဏနာသိကကောဋီသု ပတိဋ္ဌိတာ ခန္တီ’တိ မညသိ၊ မမ ခန္တိ ဂမ္ဘီရေ ဟဒယဗ္ဘန္တရေ ပတိဋ္ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ကူဋဇဋိလ တဝ ခန္တိံ တွမေဝ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ ဟဒယံ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပက္ကာမိ။

တသ္မိံ ဂတေ သေနာပတိ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရတော လောဟိတံ ပုဉ္ဆိတွာ ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသကောဋိယော သာဋကကဏ္ဏေ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ သဏိကံ နိသီဒါပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ကုဇ္ဈိတုကာမာ၊ တုမှေသု ကတာပရာဓဿ ရညောဝ ကုဇ္ဈေယျာထ၊ မာ အညေသ’’န္တိ ယာစန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ယော တေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ၊

တဿ ကုဇ္ဈ မဟာဝီရ၊ မာ ရဋ္ဌံ ဝိနသာ ဣဒ’’န္တိ။

တတ္ထ မဟာဝီရာတိ မဟာဝီရိယ။ မာ ရဋ္ဌံ ဝိနသာ ဣဒန္တိ ဣဒံ နိရပရာဓံ ကာသိရဋ္ဌံ မာ ဝိနာသေဟိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ယော မေ ဟတ္ထေ စ ပါဒေ စ၊ ကဏ္ဏနာသဉ္စ ဆေဒယိ၊

စိရံ ဇီဝတု သော ရာဇာ၊ န ဟိ ကုဇ္ဈန္တိ မာဒိသာ’’တိ။

တတ္ထ မာဒိသာတိ မမ သဒိသာ ခန္တိဗလေန သမန္နာဂတာ ပဏ္ဍိတာ ‘‘အယံ မံ အက္ကောသိ ပရိဘာသိ ပဟရိ၊ ဆိန္ဒိ ဘိန္ဒီ’’တိ တံ န ကုဇ္ဈန္တိ။

ရညော ဥယျာနာ နိက္ခမန္တဿ ဗောဓိသတ္တဿ စက္ခုပထံ ဝိဇဟနကာလေယေဝ အယံ စတုနဟုတာဓိကာ ဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာ မဟာပထဝီ ခလိဗဒ္ဓသာဋကော ဝိယ ဖလိတာ၊ အဝီစိတော ဇာလာ နိက္ခမိတွာ ရာဇာနံ ကုလဒတ္တိယေန ရတ္တကမ္ဗလေန ပါရုပန္တီ ဝိယ ဂဏှိ။ သော ဥယျာနဒွါရေယေဝ ပထဝိံ ပဝိသိတွာ အဝီစိမဟာနိရယေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တံ ဒိဝသမေဝ ကာလမကာသိ။ ရာဇပရိသာ စ နာဂရာ စ ဂန္ဓမာလာဓူမဟတ္ထာ အာဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရကိစ္စံ အကံသု။ ကေစိ ပနာဟု ‘‘ဗောဓိသတ္တော ပုန ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော’’တိ၊ တံ အဘူတံ။

၅၁။

‘‘အဟူ အတီတမဒ္ဓါနံ၊ သမဏော ခန္တိဒီပနော၊

တံ ခန္တိယာယေဝ ဌိတံ၊ ကာသိရာဇာ အဆေဒယိ။

၅၂။

‘‘တဿ ကမ္မဖရုသဿ၊ ဝိပါကော ကဋုကော အဟု၊

ယံ ကာသိရာဇာ ဝေဒေသိ၊ နိရယမှိ သမပ္ပိတော’’တိ။ –

ဣမာ ဒွေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ အတီတမဒ္ဓါနန္တိ အတီတေ အဒ္ဓါနေ။ ခန္တိဒီပနောတိ အဓိဝါသနခန္တိသံဝဏ္ဏနော။ အဆေဒယီတိ မာရာပေသိ။ ဧကစ္စေ ပန ‘‘ဗောဓိသတ္တဿ ပုန ဟတ္ထပါဒကဏ္ဏနာသာ ဃဋိတာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တမ္ပိ အဘူတမေဝ။ သမပ္ပိတောတိ ပတိဋ္ဌိတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ၊ အညေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု။

တဒါ ကလာဗုရာဇာ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သေနာပတိ သာရိပုတ္တော၊ ခန္တိဝါဒီ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ခန္တိဝါဒီဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၁၄] ၄။ လောဟကုမ္ဘိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ကောသလရာဇာ ရတ္တိဘာဂေ စတုန္နံ နေရယိကသတ္တာနံ သဒ္ဒံ သုဏိ။ ဧကော ဒု-ကာရမေဝ ဘဏိ၊ ဧကော သ-ကာရံ၊ ဧကော န-ကာရံ၊ ဧကော သော-ကာရမေဝါတိ။ တေ ကိရ အတီတဘဝေ သာဝတ္ထိယံယေဝ ပါရဒါရိကာ ရာဇပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတမာတုဂါမေသု အပရဇ္ဈိတွာ စိတ္တကေဠိံ ကီဠန္တာ ဗဟုံ ပါပကမ္မံ ကတွာ မရဏစက္ကေန ဆိန္နာ သာဝတ္ထိသာမန္တေ စတူသု လောဟကုမ္ဘီသု နိဗ္ဗတ္တာ သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ တတ္ထ ပစ္စိတွာ ဥဂ္ဂတာ လောဟကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိံ ဒိသွာ ‘‘ကဒါ နု ခေါ ဣမမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိဿာမာ’’တိ စတ္တာရောပိ မဟန္တေန သဒ္ဒေန အနုပဋိပါဋိယာ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတော နိသိန္နကောဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေသိ။

အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ သုခသယိတံ ပုစ္ဆိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကုတော မေ အာစရိယာ သုခသယိတံ၊ အဇ္ဇာဟံ ဧဝရူပေ စတ္တာရော ဘိံသနကသဒ္ဒေ သုဏိ’’န္တိ။ ဗြာဟ္မဏာ ဟတ္ထေ ဝိဓုနိံသု။ ‘‘ကိံ အာစရိယာ’’တိ? ‘‘သာဟသိကသဒ္ဒါ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သပဋိကမ္မာ အပ္ပဋိကမ္မာ’’တိ? ‘‘ကာမံ အပ္ပဋိကမ္မာ၊ မယံ ပန သုသိက္ခိတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကတွာ ပဋိဗာဟိဿထာ’’တိ? ‘‘မဟာရာဇ၊ ပဋိကမ္မံ မဟန္တံ န သက္ကာ ကာတုံ၊ မယံ ပန သဗ္ဗစတုက္ကံ ယညံ ယဇိတွာ ဟာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ခိပ္ပံ စတ္တာရော ဟတ္ထီ စတ္တာရော အဿေ စတ္တာရော ဥသဘေ စတ္တာရော မနုဿေတိ လဋုကိကသကုဏိကာ အာဒိံ ကတွာ စတ္တာရော စတ္တာရော ပါဏေ ဂဟေတွာ သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတွာ မမ သောတ္ထိဘာဝံ ကရောထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယေနတ္ထော၊ တံ ဂဟေတွာ ယညာဝါဋံ ပစ္စုပဋ္ဌပေသုံ၊ ဗဟုပါဏေ ထူဏူပနီတေ ကတွာ ဌပေသုံ။ ‘‘ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒိဿာမ၊ ဗဟုံ ဓနံ လဘိဿာမာ’’တိ ဥဿာဟပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒေဝါ’’တိ အပရာပရံ စရန္တိ။

မလ္လိကာ ဒေဝီ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဗြာဟ္မဏာ အတိဝိယ ဥဿာဟယန္တာ ဝိစရန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝိ ကိံ တုယှိမိနာ၊ တွံ အတ္တနော ယသေနေဝ မတ္တာ ပမတ္တာ၊ ဒုက္ခံ ပန အမှာကမေဝ န ဇာနာသီ’’တိ? ‘‘ကိံ ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ အဟံ ဧဝရူပံ နာမ အသောတဗ္ဗံ သုဏိံ၊ တတော ဣမေသံ သဒ္ဒါနံ သုတတ္တာ ‘‘ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိံ၊ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘တုမှာကံ မဟာရာဇ ရဇ္ဇဿ ဝါ ဘောဂါနံ ဝါ ဇီဝိတဿ ဝါ အန္တရာယော ပညာယတိ၊ သဗ္ဗစတုက္ကေန ယညံ ယဇိတွာ သောတ္ထိဘာဝံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု၊ တေ မယှံ ဝစနံ ဂဟေတွာ ယညာဝါဋံ ကတွာ ယေန ယေနတ္ထော၊ တဿ တဿ ကာရဏာ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ဒေဝ၊ ဣမေသံ သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဗြာဟ္မဏံ ပုစ္ဆိတ္ထာ’’တိ? ‘‘ကော ဧသ ဒေဝိ၊ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂဗြာဟ္မဏော နာမာ’’တိ? ‘‘မဟာဂေါတမော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘ဒေဝိ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မေ န ပုစ္ဆိတော’’တိ? ‘‘တေန ဟိ ဂန္တွာ ပုစ္ဆထာ’’တိ။

ရာဇာ တဿာ ဝစနံ ဂဟေတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ရထဝရမာရုယှ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ရတ္တိဘာဂေ စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိံ၊ တေ ‘သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတွာ သောတ္ထိံ ကရိဿာမာ’တိ ဝတွာ ယညာဝါဋေ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေသံ သဒ္ဒါနံ သုတတ္တာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘န ကိဉ္စိ၊ မဟာရာဇ၊ နေရယိကသတ္တာ ဒုက္ခမနုဘဝန္တာ ဧဝံ ဝိရဝိံသု၊ န ဣမေ သဒ္ဒါ ဣဒါနိ တယာ ဧဝ သုတာ၊ ပေါရာဏကရာဇူဟိပိ သုတာယေဝ၊ တေပိ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိတွာ ပသုဃာတယညံ ကတ္တုကာမာ ဟုတွာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ န ကရိံသု၊ ပဏ္ဍိတာ တေသံ သဒ္ဒါနံ အန္တရံ ကထေတွာ မဟာဇနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ သောတ္ထိမကံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ဟိမဝန္တေ ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသတိ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ စတုန္နံ နေရယိကာနံ ဣမေဝ စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဘီတတသိတော ဣမိနာဝ နိယာမေန ဗြာဟ္မဏေဟိ ‘‘တိဏ္ဏံ အန္တရာယာနံ အညတရော ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗစတုက္ကယညေန တံ ဝူပသမေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ယညာဝါဋံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေသိ၊ မဟာဇနော ထူဏူပနီတော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော မေတ္တာဘာဝနံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော ဣမံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဇနဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဣဒ္ဓိဗလေန ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ ဩတရိတွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ ကဉ္စနရူပကံ ဝိယ နိသီဒိ။ တဒါ ပုရောဟိတဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘နနု၊ အာစရိယ၊ အမှာကံ ဝေဒေသု ပရံ မာရေတွာ သောတ္ထိကရဏံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ ပုရောဟိတော ‘‘တွံ ရာဇဓနံ ရက္ခသိ၊ ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒိဿာမ၊ ဓနံ လဘိဿာမ၊ တုဏှီ ဟောဟီ’’တိ တံ ပဋိဗာဟိ။

သော ‘‘နာဟံ ဧတ္ထ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ရာဇုယျာနံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကိံ၊ မာဏဝ၊ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ရာဇာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ ရတ္တိဘာဂေ ပန စတ္တာရော သဒ္ဒေ သုတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ‘သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတွာ သောတ္ထိံ ကရိဿာမာ’’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ပသုဃာတကမ္မံ ကတွာ အတ္တနော သောတ္ထိံ ကာတုကာမော မဟာဇနော ထူဏူပနီတော၊ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာဒိသာနံ သီလဝန္တာနံ တေသံ သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဝတွာ မဟာဇနံ မရဏမုခါ မောစေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘မာဏဝ၊ ရာဇာ အမှေ န ဇာနာတိ၊ မယမ္ပိ တံ န ဇာနာမ၊ ဣမေသံ ပန သဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနာမ၊ သစေ ရာဇာ အမှေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆေယျ၊ ရာဇာနံ နိက္ကင်္ခံ ကတွာ ကထေဿာမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ ဣဓေဝ ဟောထ၊ အဟံ ရာဇာနံ အာနေဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မာဏဝါ’’တိ။ သော ဂန္တွာ ရညော တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ရာဇာနံ အာနေသိ။

အထ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ မယာ သုတသဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧတေ ပုရိမဘဝေ ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတေသု ဒါရေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတွာ ဗာရာဏသိသာမန္တေ စတူသု လောဟကုမ္ဘီသု နိဗ္ဗတ္တာ ပက္ကုထိတေ ခါရလောဟောဒကေ ဖေဏုဒ္ဒေဟကံ ပစ္စမာနာ တိံသ ဝဿသဟဿာနိ အဓော ဂန္တွာ ကုမ္ဘိတလံ အာဟစ္စ ဥဒ္ဓံ အာရောဟန္တာ တိံသဝဿသဟဿေနေဝ ကာလေန ကုမ္ဘိမုခံ ဒိသွာ ဗဟိ ဩလောကေတွာ စတ္တာရော ဇနာ စတဿော ဂါထာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုကာမာပိ တထာ ကာတုံ အသက္ကောန္တာ ဧကေကမေဝ အက္ခရံ ဝတွာ ပုန လောဟကုမ္ဘီသုယေဝ နိမုဂ္ဂါ။ တေသု ဒု-ကာရံ ဝတွာ နိမုဂ္ဂသတ္တော ဧဝံ ဝတ္တုကာမော အဟောသိ –

၅၃။

‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှ ၊ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ၊

ဝိဇ္ဇမာနေသု ဘောဂေသု၊ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော’တိ။ –

တံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော အတ္တနော ဉာဏေန တံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ကထေသိ။ သေသာသုပိ ဧသေဝ နယော။

တေသု သ-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၄။

‘‘သဋ္ဌိ ဝဿသဟဿာနိ၊ ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊

နိရယေ ပစ္စမာနာနံ၊ ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။

န-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၅။

‘‘နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော၊ န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊

တဒါ ဟိ ပကတံ ပါပံ၊ မမ တုယှဉ္စ မာရိသာ’’တိ။

သော-ကာရံ ဝတွာ ဝတ္တုကာမဿ အယံ ဂါထာ –

၅၆။

‘‘သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ၊ ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊

ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော၊ ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟု’’န္တိ။

တတ္ထ ဒုဇ္ဇီဝိတန္တိ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ စရန္တော ဒုဇ္ဇီဝိတံ လာမကဇီဝိတံ ဇီဝတိ နာမ၊ သောပိ တဒေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာ’’တိ။ ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေတိ ယေ မယံ ဒေယျဓမ္မေ စ ပဋိဂ္ဂါဟကေ စ သံဝိဇ္ဇမာနေယေဝ န ဒါနံ ဒဒိမှ။ ဒီပံ နာကမှ အတ္တနောတိ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ န ကရိမှ။ ပရိပုဏ္ဏာနီတိ အနူနာနိ အနဓိကာနိ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗာကာရေန။ ပစ္စမာနာနန္တိ အမှာကံ ဣမသ္မိံ နိရယေ ပစ္စမာနာနံ။

နတ္ထိအန္တောတိ ‘‘အမှာကံ အသုကကာလေ နာမ မောက္ခော ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ ကာလပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ကုတော အန္တောတိ ကေန ကာရဏေန အန္တော ပညာယိဿတိ။ န အန္တောတိ အန္တံ ဒဋ္ဌုကာမာနမ္ပိ နော ဒုက္ခဿ အန္တော န ပဋိဒိဿတိ။ တဒါ ဟိ ပကတန္တိ တသ္မိံ ကာလေ မာရိသာ မမ စ တုယှဉ္စ ပကတံ ပါပံ ပကဋ္ဌံ ကတံ အတိဗဟုမေဝ ကတံ။ ‘‘တထာ ဟိ ပကတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တေန ကာရဏေန ကတံ၊ ယေနဿ အန္တော ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာတိ အတ္ထော။ မာရိသာတိ မယာ သဒိသာ၊ ပိယာလပနမေတံ ဧတေသံ။ နူနာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော၊ သော အဟံ ဣတော ဂန္တွာ ယောနိံ မာနုသိံ လဒ္ဓါန ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော ဟုတွာ ဧကံသေနေဝ ဗဟုံ ကုသလံ ကရိဿာမီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

ဣတိ ဗောဓိသတ္တော ဧကမေကံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ သော နေရယိကသတ္တော ဣမံ ဂါထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုကာမော အတ္တနော ပါပဿ မဟန္တတာယ တထာ ကထေတုံ နာသက္ခိ၊ ဣတိ သော အတ္တနော ကမ္မဝိပါကံ အနုဘဝန္တော ဝိရဝိ။ တုမှာကံ ဧတဿ သဒ္ဒဿ သဝနပစ္စယာ အန္တရာယော နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထာ’’တိ ရာဇာနံ သညာပေသိ။ ရာဇာ မဟာဇနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ သုဝဏ္ဏဘေရိံ စရာပေတွာ ယညာဝါဋံ ဝိဒ္ဓံသာပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော မဟာဇနဿ သောတ္ထိံ ကတွာ ကတိပါဟံ ဝသိတွာ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုရောဟိတဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကမာဏဝေါ သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

လောဟကုမ္ဘိဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၁၅] ၅။ သဗ္ဗမံသလာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဖရုသာ ဝတ တေ ဝါစာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ပီတဝိရေစနာနံ ဒိန္နရသပိဏ္ဍပါတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ ဇေတဝနေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ သ္နေဟဝိရေစနံ ပိဝိံသု။ တေသံ ရသပိဏ္ဍပါတေန အတ္ထော ဟောတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ‘‘ရသဘတ္တံ အာဟရိဿာမာ’’တိ သာဝတ္ထိံ ပဝိသိတွာ ဩဒနိကဃရဝီထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာပိ ရသဘတ္တံ အလဘိတွာ နိဝတ္တိံသု။ ထေရော ဒိဝါတရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသမာနော တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကိံ၊ အာဝုသော၊ အတိပဂေဝ နိဝတ္တထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ထေရော ‘‘တေန ဟိ ဧထာ’’တိ တေ ဂဟေတွာ တမေဝ ဝီထိံ အဂမာသိ၊ မနုဿာ ပူရေတွာ ရသဘတ္တံ အဒံသု။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ ရသဘတ္တံ အာဟရိတွာ ဂိလာနာနံ အဒံသု၊ တေ ပရိဘုဉ္ဇိံသု ။ အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ထေရော ကိရ ပီတဝိရေစနာနံ ဥပဋ္ဌာကေ ရသဘတ္တံ အလဘိတွာ နိက္ခမန္တေ ဂဟေတွာ ဩဒနိကဃရဝီထိယံ စရိတွာ ဗဟုံ ရသပိဏ္ဍပါတံ ပေသေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနိ သာရိပုတ္တောဝ မံသံ လဘိ၊ ပုဗ္ဗေပိ မုဒုဝါစာ ပိယဝစနာ ဝတ္တုံ ဆေကာ ပဏ္ဍိတာ လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိပုတ္တော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော မိဂလုဒ္ဒကော ဗဟုံ မံသံ လဘိတွာ ယာနကံ ပူရေတွာ ‘‘ဝိက္ကိဏိဿာမီ’’တိ နဂရံ အာဂစ္ဆတိ။ တဒါ ဗာရာဏသိဝါသိကာ စတ္တာရော သေဋ္ဌိပုတ္တာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဧကသ္မိံ မဂ္ဂသဘာဂဋ္ဌာနေ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌံ သုတံ သလ္လပန္တာ နိသီဒိံသု။ ဧတေသု ဧကော သေဋ္ဌိပုတ္တော တံ မံသယာနကံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ လုဒ္ဒကံ မံသခဏ္ဍံ အာဟရာပေမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဂစ္ဆ အာဟရာပေဟီ’’တိ။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အရေ၊ လုဒ္ဒက၊ ဒေဟိ မေ မံသခဏ္ဍ’’န္တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော ‘‘မာရိသ၊ ပရံ ကိဉ္စိ ယာစန္တေန နာမ ပိယဝစနေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တယာ ကထိတဝါစာယ အနုစ္ဆဝိကံ မံသခဏ္ဍံ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၇။

‘‘ဖရုသာ ဝတ တေ ဝါစာ၊ မံသံ ယာစနကော အသိ၊

ကိလောမသဒိသီ ဝါစာ၊ ကိလောမံ သမ္မ ဒမ္မိ တေ’’တိ။

တတ္ထ ကိလောမသဒိသီတိ ဖရုသတာယ ကိလောမသဒိသီ။ ကိလောမံ သမ္မ ဒမ္မိ တေတိ ဟန္ဒ ဂဏှ၊ ဣဒံ တေ ဝါစာယ သဒိသံ ကိလောမံ ဒမ္မီတိ နိရသံ နိမံသလောဟိတံ ကိလောမကခဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

အထ နံ အပရော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အရေ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ နံ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ‘‘ဇေဋ္ဌဘာတိက၊ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘တဝ ဝစနဿ အနုစ္ဆဝိကံ မံသခဏ္ဍံ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၈။

‘‘အင်္ဂမေတံ မနုဿာနံ၊ ဘာတာ လောကေ ပဝုစ္စတိ၊

အင်္ဂဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ အင်္ဂံ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဣမသ္မိံ လောကေ မနုဿာနံ အင်္ဂသဒိသတ္တာ အင်္ဂမေတံ ယဒိဒံ ဘာတာ ဘဂိနီတိ၊ တသ္မာ တဝေသာ အင်္ဂသဒိသီ ဝါစာတိ ဧတိဿာ အနုစ္ဆဝိကံ အင်္ဂမေဝ ဒဒါမိ တေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အင်္ဂမံသံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

တမ္ပိ အပရော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဘာတိကာ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ နံ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ‘‘တာတ၊ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော တဝ ဝစနာနူရူပံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၉။

‘‘တာတာတိ ပုတ္တော ဝဒမာနော၊ ကမ္ပေတိ ဟဒယံ ပိတု၊

ဟဒယဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ ဟဒယံ သမ္မ ဒမ္မိ တေ’’တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဟဒယမံသေန သဒ္ဓိံ မဓုရမံသံ ဥက္ခိပိတွာ အဒါသိ။

တံ စတုတ္ထော သေဋ္ဌိပုတ္တော ‘‘ကိန္တိ ဝတွာ ယာစသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘တာတာ’’တိ ဝတွာတိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ ယာစိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ ‘‘သဟာယ မံသခဏ္ဍံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ လုဒ္ဒကော ‘‘တဝ ဝစနာနုရူပံ လစ္ဆသီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၀။

‘‘ယဿ ဂါမေ သခါ နတ္ထိ၊ ယထာရညံ တထေဝ တံ၊

သဗ္ဗဿ သဒိသီ ဝါစာ၊ သဗ္ဗံ သမ္မ ဒဒါမိ တေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဿ ပုရိသဿ ဂါမေ သုခဒုက္ခေသု သဟ အယနတော သဟာယသင်္ခါတော သခါ နတ္ထိ၊ တဿ တံ ဌာနံ ယထာ အမနုဿံ အရညံ တထေဝ ဟောတိ၊ ဣတိ အယံ တဝ ဝါစာ သဗ္ဗဿ သဒိသီ၊ သဗ္ဗေန အတ္တနော သန္တကေန ဝိဘဝေန သဒိသီ၊ တသ္မာ သဗ္ဗမေဝ ဣမံ မမ သန္တကံ မံသယာနကံ ဒဒါမိ တေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ သဗ္ဗမေဝ ဣဒံ မံသယာနကံ တဝ ဂေဟံ အာဟရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော တေန ယာနကံ ပါဇာပေန္တော အတ္တနော ဃရံ ဂန္တွာ မံသံ ဩတာရာပေတွာ လုဒ္ဒကဿ သက္ကာရသမ္မာနံ ကတွာ ပုတ္တဒါရမ္ပိဿ ပက္ကောသာပေတွာ လုဒ္ဒကမ္မတော အပနေတွာ အတ္တနော ကုဋုမ္ဗမဇ္ဈေ ဝသာပေန္တော တေန သဒ္ဓိံ အဘေဇ္ဇသဟာယော ဟုတွာ ယာဝဇီဝံ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒကော သာရိပုတ္တော အဟောသိ၊ သဗ္ဗမံသလာဘီ သေဋ္ဌိပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သဗ္ဗမံသလာဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၁၆] ၆။ သသပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

သတ္တမေ ရောဟိတာ မစ္ဆာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရ ဧကော ကုဋုမ္ဗိကော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ သဇ္ဇေတွာ ဃရဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိမန္တေတွာ သုသဇ္ဇိတမဏ္ဍပေ ပညတ္တဝရာသနေ နိသီဒါပေတွာ နာနဂ္ဂရသံ ပဏီတဒါနံ ဒတွာ ပုန သွာတနာယာတိ သတ္တာဟံ နိမန္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အဒါသိ။ သတ္ထာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဥပါသက၊ တယာ ပီတိသောမနဿံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒဉှိ ဒါနံ နာမ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာနံ ဝံသော၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဟိ သမ္ပတ္တယာစကာနံ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိတွာ အတ္တနော မံသမ္ပိ အဒံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အရညေ ဝသိ။ တဿ ပန အရညဿ ဧကတော ပဗ္ဗတပါဒေါ ဧကတော နဒီ ဧကတော ပစ္စန္တဂါမကော အဟောသိ။ အပရေပိဿ တယော သဟာယာ အဟေသုံ မက္ကဋော စ သိင်္ဂါလော စ ဥဒ္ဒေါ စာတိ။ တေ စတ္တာရောပိ ပဏ္ဍိတာ ဧကတောဝ ဝသန္တာ အတ္တနော အတ္တနော ဂေါစရဋ္ဌာနေ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သာယနှသမယေ ဧကတော သန္နိပတန္တိ။ သသပဏ္ဍိတော ‘‘ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သီလံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ တိဏ္ဏံ ဇနာနံ ဩဝါဒဝသေန ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တေ တဿ ဩဝါဒံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္တနော နိဝါသဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ ဝသန္တိ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ ဗောဓိသတ္တော အာကာသံ ဩလောကေတွာ စန္ဒံ ဒိသွာ ‘‘သွေ ဥပေါသထဒိဝသော’’တိ ဉတွာ ဣတရေ တယော အာဟ ‘‘သွေ ဥပေါသထော၊ တုမှေပိ တယော ဇနာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထိကာ ဟောထ၊ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒိန္နဒါနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယာစကေ သမ္ပတ္တေ တုမှေဟိ ခါဒိတဗ္ဗာဟာရတော ဒါနံ ဒတွာ ခါဒေယျာထာ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေသု ဝသိံသု။

ပုနဒိဝသေ တေသု ဥဒ္ဒေါ ပါတောဝ ‘‘ဂေါစရံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရံ ဂတော။ အထေကော ဗာလိသိကော သတ္တ ရောဟိတမစ္ဆေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝလ္လိယာ အာဝုဏိတွာ နေတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ ဝါလိကာယ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ပုန မစ္ဆေ ဂဏှန္တော အဓောဂင်္ဂံ ဂစ္ဆိ။ ဥဒ္ဒေါ မစ္ဆဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ဝါလုကံ ဝိယူဟိတွာ မစ္ဆေ ဒိသွာ နီဟရိတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အပဿန္တော ဝလ္လိကောဋိံ ဍံသိတွာ နေတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ သိင်္ဂါလောပိ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဂေါစရံ ပရိယေသန္တော ဧကဿ ခေတ္တဂေါပကဿ ကုဋိယံ ဒွေ မံသသူလာနိ ဧကံ ဂေါဓံ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ဧတေသံ သာမိကော’’တိ တိက္ခတ္တုံ ဃောသေတွာ သာမိကံ အဒိသွာ ဒဓိဝါရကဿ ဥဂ္ဂဟဏရဇ္ဇုကံ ဂီဝါယ ပဝေသေတွာ ဒွေ မံသသူလေ စ ဂေါဓဉ္စ မုခေန ဍံသိတွာ နေတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ မက္ကဋောပိ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဝနသဏ္ဍံ ပဝိသိတွာ အမ္ဗပိဏ္ဍံ အာဟရိတွာ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေ ဌပေတွာ ‘‘ဝေလာယမေဝ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘ဝေလာယမေဝ ဝသနဋ္ဌာနတော နိက္ခမိတွာ ဒဗ္ဗတိဏာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဝသနဂုမ္ဗေယေဝ နိပန္နော စိန္တေသိ ‘‘မမ သန္တိကံ အာဂတာနံ ယာစကာနံ တိဏာနိ ဒါတုံ န သက္ကာ၊ တိလတဏ္ဍုလာဒယောပိ မယှံ နတ္ထိ၊ သစေ မေ သန္တိကံ ယာစကော အာဂစ္ဆိဿတိ၊ အတ္တနော သရီရမံသံ ဒဿာမီ’’တိ။ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော ဣဒံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘သသရာဇာနံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ ပဌမံ ဥဒ္ဒဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဝေသေန အဋ္ဌာသိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ပဏ္ဍိတ သစေ ကိဉ္စိ အာဟာရံ လဘေယျံ၊ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝသေယျန္တိ။ သော ‘‘သာဓု ဒဿာမိ တေ အာဟာရ’’န္တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၁။

‘‘သတ္တ မေ ရောဟိတာ မစ္ဆာ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ ထလမုဗ္ဘတာတိ ဥဒကတော ထလေ ဌပိတာ၊ ကေဝဋ္ဋေန ဝါ ဥဒ္ဓဋာ။ ဧတံ ဘုတွာတိ ဧတံ မမ သန္တကံ မစ္ဆာဟာရံ ပစိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော ဣမသ္မိံ ဝနေ ဝသာတိ။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ သိင်္ဂါလဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ သိင်္ဂါလော ‘‘သာဓု ဒဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘ဒုဿ မေ ခေတ္တပါလဿ၊ ရတ္တိဘတ္တံ အပါဘတံ၊

မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာ၊ ဧကဉ္စ ဒဓိဝါရကံ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဿ မေတိ ယော ဧသ မမ အဝိဒူရေ ခေတ္တပါလော ဝသတိ၊ ဒုဿ အမုဿာတိ အတ္ထော။ အပါဘတန္တိ အာဘတံ အာနီတံ။ မံသသူလာ စ ဒွေ ဂေါဓာတိ အင်္ဂါရပက္ကာနိ ဒွေ မံသသူလာနိ စ ဧကာ စ ဂေါဓာ။ ဒဓိဝါရကန္တိ ဒဓိဝါရကော။ ဣဒန္တိ ဣဒံ ဧတ္တကံ မမ အတ္ထိ၊ ဧတံ သဗ္ဗမ္ပိ ယထာဘိရုစိတေန ပါကေန ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝသာတိ အတ္ထော။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ မက္ကဋဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ မက္ကဋော ‘‘သာဓု ဒဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘အမ္ဗပက္ကံ ဒကံ သီတံ၊ သီတစ္ဆာယာ မနောရမာ၊

ဣဒံ ဗြာဟ္မဏ မေ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ အမ္ဗပက္ကန္တိ မဓုရအမ္ဗဖလံ။ ဒကံ သီတန္တိ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ သီတလံ။ ဧတံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာတိ ဗြာဟ္မဏ ဧတံ အမ္ဗပက္ကံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သီတလံ ဥဒကံ ပိဝိတွာ ယထာဘိရုစိတေ ရမဏီယေ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နော သမဏဓမ္မံ ကရောန္တော ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝသာတိ။

ဗြာဟ္မဏော ‘‘ပဂေဝ တာဝ ဟောတု၊ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ သသပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂတော။ တေနာပိ ‘‘ကိမတ္ထံ ဌိတောသီ’’တိ ဝုတ္တော တထေဝါဟ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော သောမနဿပ္ပတ္တော ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ သုဋ္ဌု တေ ကတံ အာဟာရတ္ထာယ မမ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တေန၊ အဇ္ဇာဟံ အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဒါနံ ဒဿာမိ ။ တွံ ပန သီလဝါ ပါဏာတိပါတံ န ကရိဿသိ၊ ဂစ္ဆ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ နာနာဒါရူနိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ အင်္ဂါရေ ကတွာ မယှံ အာရောစေဟိ၊ အဟံ အတ္တာနံ ပရိစ္စဇိတွာ အင်္ဂါရမဇ္ဈေ ပတိဿာမိ ။ မမ သရီရေ ပက္ကေ တွံ မံသံ ခါဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရေယျာသီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၄။

‘‘န သသဿ တိလာ အတ္ထိ၊ န မုဂ္ဂါ နပိ တဏ္ဍုလာ၊

ဣမိနာ အဂ္ဂိနာ ပက္ကံ၊ မမံ ဘုတွာ ဝနေ ဝသာ’’တိ။

တတ္ထ မမံ ဘုတွာတိ ယံ တံ အဟံ အဂ္ဂိံ ကရောဟီတိ ဝဒါမိ၊ ဣမိနာ အဂ္ဂိနာ ပက္ကံ မံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣမသ္မိံ ဝနေ ဝသ၊ ဧကဿ သသဿ သရီရံ နာမ ဧကဿ ပုရိသဿ ယာပနမတ္တံ ဟောတီတိ။

သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧကံ အင်္ဂါရရာသိံ မာပေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာရောစေသိ။ သော ဒဗ္ဗတိဏသယနတော ဥဋ္ဌာယ တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘သစေ မေ လောမန္တရေသု ပါဏကာ အတ္ထိ၊ တေ မာ မရိံသူ’’တိ တိက္ခတ္တုံ သရီရံ ဝိဓုနိတွာ သကလသရီရံ ဒါနမုခေ ဌပေတွာ လင်္ဃိတွာ ပဒုမသရေ ရာဇဟံသော ဝိယ ပမုဒိတစိတ္တော အင်္ဂါရရာသိမှိ ပတိ။ သော ပန အဂ္ဂိ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရေ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥဏှံ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ ဟိမဂဗ္ဘံ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ အဟောသိ။ အထ သက္ကံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တယာ ကတော အဂ္ဂိ အတိသီတလော၊ မမ သရီရေ လောမကူပမတ္တမ္ပိ ဥဏှံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ကိံ နာမေတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သသပဏ္ဍိတ၊ နာဟံ ဗြာဟ္မဏော၊ သက္ကောဟမသ္မိ၊ တဝ ဝီမံသနတ္ထာယ အာဂတောမှီ’’တိ။ ‘‘သက္က၊ တွံ တာဝ တိဋ္ဌ၊ သကလောပိ စေ လောကသန္နိဝါသော မံ ဒါနေန ဝီမံသေယျ၊ နေဝ မေ အဒါတုကာမတံ ပဿေယျာ’’တိ ဗောဓိသတ္တော သီဟနာဒံ နဒိ။ အထ နံ သက္ကော ‘‘သသပဏ္ဍိတ၊ တဝ ဂုဏော သကလကပ္ပံ ပါကဋော ဟောတူ’’တိ ပဗ္ဗတံ ပီဠေတွာ ပဗ္ဗတရသံ အာဒါယ စန္ဒမဏ္ဍလေ သသလက္ခဏံ လိခိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာနေတွာ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ တသ္မိံယေဝ ဝနဂုမ္ဗေ တရုဏဒဗ္ဗတိဏပိဋ္ဌေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ တေပိ စတ္တာရော ပဏ္ဍိတာ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ သီလံ ပူရေတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနဒါယကော ဂဟပတိ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ဥဒ္ဒေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သိင်္ဂါလော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မက္ကဋော သာရိပုတ္တော၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ၊ သသပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သသပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၁၇] ၇။ မတရောဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ

မတံမတံ ဧဝ ရောဒထာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ သာဝတ္ထိဝါသိံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ ဘာတာ ကာလမကာသိ။ သော တဿ ကာလကိရိယာယ သောကာဘိဘူတော န နှာယတိ န ဘုဉ္ဇတိ န ဝိလိမ္ပတိ၊ ပါတောဝ သုသာနံ ဂန္တွာ သောကသမပ္ပိတော ရောဒတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ အတီတကာရဏံ အာဟရိတွာ သောကံ ဝူပသမေတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ဒါတုံ ဌပေတွာ မံ အညော ကောစိ သမတ္ထော နတ္ထိ၊ ဣမဿ မယာ အဝဿယေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ပစ္ဆာသမဏံ အာဒါယ တဿ ဃရဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သုတွာ အာသနံ ပညပေတွာ ‘‘ပဝေသေထာ’’တိ ကုဋုမ္ဗိကေန ဝုတ္တော ပဝိသိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ကုဋုမ္ဗိကောပိ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ကုဋုမ္ဗိက စိန္တေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ မမ ဘာတု မတကာလတော ပဋ္ဌာယ စိန္တေမီ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ ဘိဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဘိဇ္ဇတိ၊ န တတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဘာတရိ မတေပိ ‘ဘိဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဘိဇ္ဇတီ’တိ န စိန္တယိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ဝယပ္ပတ္တဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ တေသု ကာလကတေသု ဗောဓိသတ္တဿ ဘာတာ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေတိ၊ ဗောဓိသတ္တော တံ နိဿာယ ဇီဝတိ။ သော အပရဘာဂေ တထာရူပေန ဗျာဓိနာ ကာလမကာသိ။ ဉာတိမိတ္တာ သုဟဇ္ဇာ သန္နိပတိတွာ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တိ ရောဒန္တိ၊ ဧကောပိ သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ နာသက္ခိ၊ ဗောဓိသတ္တော ပန နေဝ ကန္ဒတိ န ရောဒတိ။ မနုဿာ ‘‘ပဿထ ဘော၊ ဣမဿ ဘာတရိ မတေ မုခသင်္ကောစနမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယော၊ ‘ဒွေပိ ကောဋ္ဌာသေ အဟမေဝ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ’တိ ဘာတု မရဏံ ဣစ္ဆတိ မညေ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဂရဟိံသု။ ဉာတကာပိ နံ ‘‘တွံ ဘာတရိ မတေ န ရောဒသီ’’တိ ဂရဟိံသုယေဝ။ သော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘တုမှေ အတ္တနော အန္ဓဗာလဘာဝေန အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အဇာနန္တာ ‘မမ ဘာတာ မတော’တိ ရောဒထ၊ အဟမ္ပိ မရိဿာမိ၊ တုမှေပိ မရိဿထ၊ အတ္တာနမ္ပိ ‘မယမ္ပိ မရိဿာမာ’တိ ကသ္မာ န ရောဒထ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဟုတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေနေဝ သဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ သမတ္ထော ဧကသင်္ခါရောပိ နတ္ထိ။ တုမှေ အန္ဓဗာလာ အညာဏတာယ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အဇာနိတွာ ရောဒထ၊ အဟံ ကိမတ္ထံ ရောဒိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၆၅။

‘‘မတံ မတံ ဧဝ ရောဒထ၊ န ဟိ တံ ရောဒထ ယော မရိဿတိ၊

သဗ္ဗေပိ သရီရဓာရိနော၊ အနုပုဗ္ဗေန ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ။

၆၆။

‘‘ဒေဝမနုဿာ စတုပ္ပဒါ၊ ပက္ခိဂဏာ ဥရဂါ စ ဘောဂိနော၊

သမှိ သရီရေ အနိဿရာ၊ ရမမာနာဝ ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ။

၆၇။

‘‘ဧဝံ စလိတံ အသဏ္ဌိတံ၊ သုခဒုက္ခံ မနုဇေသွပေက္ခိယ၊

ကန္ဒိတရုဒိတံ နိရတ္ထကံ၊ ကိံ ဝေါ သောကဂဏာဘိကီရရေ။

၆၈။

‘‘ဓုတ္တာ စ သောဏ္ဍာ အကတာ၊ ဗာလာ သူရာ အယောဂိနော၊

ဓီရံ မညန္တိ ဗာလောတိ၊ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါ’’တိ။

တတ္ထ မတံ မတံ ဧဝါတိ မတံ မတံယေဝ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ အတ္တနော အတ္တနော မရဏဝါရေ သမ္ပတ္တေ ပဋိပါဋိယာ ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ၊ န ဧကတောဝ သဗ္ဗေ မရန္တိ၊ ယဒိ ဧဝံ မရေယျုံ၊ လောကပ္ပဝတ္တိ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ။ ဘောဂိနောတိ မဟန္တေန သရီရဘောဂေန သမန္နာဂတာ။ ရမမာနာဝါတိ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ သဗ္ဗေပိ ဧတေ ဒေဝါဒယော သတ္တာ အတ္တနော အတ္တနော နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ အဘိရမမာနာဝ အနုက္ကဏ္ဌိတာဝ ဇီဝိတံ ဇဟန္တိ။ ဧဝံ စလိတန္တိ ဧဝံ တီသု ဘဝေသု နိစ္စလဘာဝဿ စ သဏ္ဌိတဘာဝဿ စ အဘာဝါ စလိတံ အသဏ္ဌိတံ။ ကိံ ဝေါ သောကဂဏာဘိကီရရေတိ ကိံကာရဏာ တုမှေ သောကရာသီ အဘိကိရန္တိ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ။

ဓုတ္တာစ သောဏ္ဍာ အကတာတိ ဣတ္ထိဓုတ္တာ သုရာဓုတ္တာ အက္ခဓုတ္တာ စ သုရာသောဏ္ဍာဒယော သောဏ္ဍာ စ အကတဗုဒ္ဓိနော အသိက္ခိတကာ စ။ ဗာလာတိ ဗာလျေန သမန္နာဂတာ အဝိဒ္ဒသုနော။ သူရာ အယောဂိနောတိ အယောနိသောမနသိကာရေန သူရာ၊ ယောဂေသု အယုတ္တတာယ အယောဂိနော။ ‘‘အယောဓိနော’’တိပိ ပါဌော၊ ကိလေသမာရေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာတိ အတ္ထော။ ဓီရံ မညန္တိ ဗာလောတိ၊ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါတိ ယေ ဧဝရူပါ ဓုတ္တာဒယော အဋ္ဌဝိဓဿ လောကဓမ္မဿ အကောဝိဒါ၊ တေ အပ္ပမတ္တကေပိ ဒုက္ခဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ အတ္တနာ ကန္ဒမာနာ ရောဒမာနာ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ ကထတော ဇာနိတွာ ဉာတိမရဏာဒီသု အကန္ဒန္တံ အရောဒန္တံ မာဒိသံ ဓီရံ ပဏ္ဍိတံ ‘‘ဗာလော အယံ န ရောဒတီ’’တိ မညန္တီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော တေသံ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ နိဿောကေ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ နိဿောကဘာဝကရပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မတရောဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၁၈] ၈။ ကဏဝေရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံ တံ ဝသန္တ သမယေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဣန္ဒြိယဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၈။၆၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ ပန တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ပုဗ္ဗေ တွံ ဘိက္ခု ဧတံ နိဿာယ အသိနာ သီသစ္ဆေဒံ ပဋိလဘီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမကေ ဧကဿ ဂဟပတိကဿ ဃရေ စောရနက္ခတ္တေန ဇာတော ဝယပ္ပတ္တော စောရကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော လောကေ ပါကဋော အဟောသိ သူရော နာဂဗလော၊ ကောစိ နံ ဂဏှိတုံ နာသက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဧကသ္မိံ သေဋ္ဌိဃရေ သန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟုံ ဓနံ အဝဟရိ။ နာဂရာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧကော မဟာစောရော နဂရံ ဝိလုမ္ပတိ၊ တံ ဂဏှာပေထာ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ တဿ ဂဟဏတ္ထာယ နဂရဂုတ္တိကံ အာဏာပေသိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ တတ္ထ တတ္ထ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန မနုဿေ ဌပေတွာ တံ သဟောဍ္ဎံ ဂါဟာပေတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒာ’’တိ နဂရဂုတ္တိကညေဝ အာဏာပေသိ။ နဂရဂုတ္တိကော တံ ပစ္ဆာဗာဟံ ဂါဠှဗန္ဓနံ ဗန္ဓာပေတွာ ဂီဝါယဿ ရတ္တကဏဝီရမာလံ လဂ္ဂေတွာ သီသေ ဣဋ္ဌကစုဏ္ဏံ ဩကိရိတွာ စတုက္ကေ စတုက္ကေ ကသာဟိ တာဠာပေန္တော ခရဿရေန ပဏဝေန အာဃာတနံ နေတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ကိရ နဂရေ ဝိလောပကာရကော စောရော ဂဟိတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။

တဒါ စ ဗာရာဏသိယံ သဟဿံ ဂဏှန္တီ သာမာ နာမ ဂဏိကာ ဟောတိ ရာဇဝလ္လဘာ ပဉ္စသတဝဏ္ဏဒါသီပရိဝါရာ။ သာ ပါသာဒတလေ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဌိတာ တံ နီယမာနံ ပဿိ။ သော ပန အဘိရူပေါ ပါသာဒိကော အတိဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဒေဝဝဏ္ဏော သဗ္ဗေသံ မတ္ထကမတ္ထကေန ပညာယတိ။ သာမာ တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘ကေန နု ခေါ ဥပါယေနာဟံ ဣမံ ပုရိသံ အတ္တနော သာမိကံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တယန္တီ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော’’တိ အတ္တနော အတ္ထစရိကာယ ဧကိဿာ ဟတ္ထေ နဂရဂုတ္တိကဿ သဟဿံ ပေသေသိ ‘‘အယံ စောရော သာမာယ ဘာတာ၊ အညတြ သာမာယ အညော ဧတဿ အဝဿယော နတ္ထိ၊ တုမှေ ကိရ ဣဒံ သဟဿံ ဂဟေတွာ ဧတံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ။ သာ ဂန္တွာ တထာ အကာသိ။ နဂရဂုတ္တိကော ‘‘အယံ စောရော ပါကဋော၊ န သက္ကာ ဧတံ ဝိဿဇ္ဇေတုံ၊ အညံ ပန မနုဿံ လဘိတွာ ဣမံ ပဋိစ္ဆန္နယာနကေ နိသီဒါပေတွာ ပေသေတုံ သက္ကာ’’တိ အာဟ။ သာ ဂန္တွာ တဿာ အာရောစေသိ။

တဒါ ပနေကော သေဋ္ဌိပုတ္တော သာမာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဒေဝသိကံ သဟဿံ ဒေတိ။ သော တံ ဒိဝသမ္ပိ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ သဟဿံ ဂဏှိတွာ တံ ဃရံ အဂမာသိ။ သာမာပိ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ ဦရူသု ဌပေတွာ ပရောဒန္တီ နိသိန္နာ ဟောတိ။ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ စ ဝုတ္တာ ‘‘သာမိ၊ အယံ စောရော မမ ဘာတာ၊ ‘အဟံ နီစကမ္မံ ကရောမီ’တိ မယှံ သန္တိကံ န ဧတိ၊ နဂရဂုတ္တိကဿ ပဟိတံ ‘သဟဿံ လဘမာနော ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ န’န္တိ သာသနံ ပေသေသိ။ ဣဒါနိ ဣမံ သဟဿံ အာဒါယ နဂရဂုတ္တိကဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တံ န လဘာမီ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ ‘‘အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တေန ဟိ တယာ အာဘတမေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ သော တံ ဂဟေတွာ နဂရဂုတ္တိကဿ ဂေဟံ ဂဉ္ဆိ။ သော တံ သေဋ္ဌိပုတ္တံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ စောရံ ပဋိစ္ဆန္နယာနကေ နိသီဒါပေတွာ သာမာယ ပဟိဏိတွာ ‘‘အယံ စောရော ရဋ္ဌေ ပါကဋော၊ တမန္ဓကာရံ တာဝ ဟောတု၊ အထ နံ မနုဿာနံ ပဋိသလ္လီနဝေလာယ ဃာတာပေဿာမီ’’တိ အပဒေသံ ကတွာ မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ မနုဿေသု ပဋိသလ္လီနေသု သေဋ္ဌိပုတ္တံ မဟန္တေနာရက္ခေန အာဃာတနံ နေတွာ အသိနာ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ သရီရံ သူလေ အာရောပေတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

တတော ပဋ္ဌာယ သာမာ အညေသံ ဟတ္ထတော ကိဉ္စိ န ဂဏှာတိ၊ တေနေဝ သဒ္ဓိံ အဘိရမမာနာ ဝိစရတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ အညသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဘဝိဿတိ၊ မမ္ပိ မာရာပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ အဘိရမိဿတိ၊ အစ္စန္တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိနီ ဧသာ၊ မယာ ဣဓ အဝသိတွာ ခိပ္ပံ ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂစ္ဆန္တော စ ပန တုစ္ဆဟတ္ထော အဂန္တွာ ဧတိဿာ အာဘရဏဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ တံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယံ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တကုက္ကုဋာ ဝိယ နိစ္စံ ဃရေယေဝ ဟောမ၊ ဧကဒိဝသံ ဥယျာနကီဠံ ကရိဿာမာ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒိံ သဗ္ဗံ ပဋိယာဒေတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ နိသီဒိတွာ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ သော တတ္ထ တာယ သဒ္ဓိံ ကီဠန္တော ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တာယ သဒ္ဓိံ ကိလေသရတိယာ ရမိတုကာမော ဝိယ ဧကံ ကဏဝီရဂစ္ဆန္တရံ ပဝိသိတွာ တံ အာလိင်္ဂန္တော ဝိယ နိပ္ပီဠေတွာ ဝိသညံ ကတွာ ပါတေတွာ သဗ္ဗာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ တဿာယေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဗန္ဓိတွာ ဘဏ္ဍိကံ ခန္ဓေ ဌပေတွာ ဥယျာနဝတိံ လင်္ဃိတွာ ပက္ကာမိ။

သာပိ ပဋိလဒ္ဓသညာ ဥဋ္ဌာယ ပရိစာရိကာနံ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ‘‘အယျပုတ္တော ကဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န ဇာနာမ၊ အယျေ’’တိ။ ‘‘မံ မတာတိ သညာယ ဘာယိတွာ ပလာတော ဘဝိဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ ဟုတွာ တတောယေဝ ဂေဟံ ဂန္တွာ ‘‘မမ ပိယသာမိကဿ အဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယေဝ အလင်္ကတသယနေ န သယိဿာမီ’’တိ ဘူမိယံ နိပဇ္ဇိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မနာပံ သာဋကံ န နိဝါသေတိ၊ ဒွေ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇတိ၊ ဂန္ဓမာလာဒီနိ န ပဋိသေဝတိ၊ ‘‘ယေန ကေနစိ ဥပါယေန အယျပုတ္တံ ပရိယေသိတွာ ပက္ကောသာပေဿာမီ’’တိ နဋေ ပက္ကောသာပေတွာ သဟဿံ အဒါသိ။ ‘‘ကိံ ကရောမ၊ အယျေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှာကံ အဂမနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော စရန္တာ သမဇ္ဇံ ကတွာ သမဇ္ဇမဏ္ဍလေ ပဌမမေဝ ဣမံ ဂီတံ ဂါယေယျာထာ’’တိ နဋေ သိက္ခာပေန္တီ ပဌမံ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘တုမှေဟိ ဣမသ္မိံ ဂီတကေ ဂီတေ သစေ အယျပုတ္တော တသ္မိံ ပရိသန္တရေ ဘဝိဿတိ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေဿတိ၊ အထဿ မမ အရောဂဘာဝံ ကထေတွာ တံ အာဒါယ အာဂစ္ဆေယျာထ၊ နော စေ အာဂစ္ဆတိ၊ သာသနံ ပေသေယျာထာ’’တိ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ နဋေ ဥယျောဇေသိ။ တေ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ တတ္ထ တတ္ထ သမဇ္ဇံ ကရောန္တာ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမကံ အဂမိံသု။ သောပိ စောရော ပလာယိတွာ တတ္ထ ဝသတိ။ တေ တတ္ထ သမဇ္ဇံ ကရောန္တာ ပဌမမေဝ ဣမံ ဂီတကံ ဂါယိံသု –

၆၉။

‘‘ယံ တံ ဝသန္တသမယေ၊ ကဏဝေရေသု ဘာဏုသု၊

သာမံ ဗာဟာယ ပီဠေသိ၊ သာ တံ အာရောဂျမဗြဝီ’’တိ။

တတ္ထ ကဏဝေရေသူတိ ကရဝီရေသု။ ဘာဏုသူတိ ရတ္တဝဏ္ဏာနံ ပုပ္ဖာနံ ပဘာယ သမ္ပန္နေသု။ သာမန္တိ ဧဝံနာမိကံ။ ပီဠေသီတိ ကိလေသရတိယာ ရမိတုကာမော ဝိယ အာလိင်္ဂန္တော ပီဠေသိ။ သာ တန္တိ သာ သာမာ အရောဂါ၊ တွံ ပန ‘‘သာ မတာ’’တိ သညာယ ဘီတော ပလာယသိ၊ သာ အတ္တနော အာရောဂျံ အဗြဝိ ကထေသိ၊ အာရောစေသီတိ အတ္ထော။

စောရော တံ သုတွာ နဋံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တွံ ‘သာမာ ဇီဝတီ’တိ ဝဒသိ၊ အဟံ ပန န သဒ္ဒဟာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၀။

‘‘အမ္ဘော န ကိရ သဒ္ဓေယျံ၊ ယံ ဝါတော ပဗ္ဗတံ ဝဟေ၊

ပဗ္ဗတဉ္စေ ဝဟေ ဝါတော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ပထဝိံ ဝဟေ၊

ယတ္ထ သာမာ ကာလကတာ၊ သာ မံ အာရောဂျမဗြဝီ’’တိ။

တဿတ္ထော – အမ္ဘော နဋ၊ ဣဒံ ကိရ န သဒ္ဒဟေယျံ န သဒ္ဒဟိတဗ္ဗံ။ ယံ ဝါတော တိဏပဏ္ဏာနိ ဝိယ ပဗ္ဗတံ ဝဟေယျ၊ သစေပိ သော ပဗ္ဗတံ ဝဟေယျ၊ သဗ္ဗမ္ပိ ပထဝိံ ဝဟေယျ၊ ယထာ စေတံ အသဒ္ဒဟေယျံ၊ တထာ ဣဒန္တိ။ ယတ္ထ သာမာ ကာလကတာတိ ယာ နာမ သာမာ ကာလကတာ၊ သာ မံ အာရောဂျံ အဗြဝီတိ ကိံကာရဏာ သဒ္ဒဟေယျံ။ မတာ နာမ န ကဿစိ သာသနံ ပေသေန္တီတိ။

တဿ ဝစနံ သုတွာ နဋော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘န စေဝ သာ ကာလကတာ၊ န စ သာ အညမိစ္ဆတိ၊

ဧကဘတ္တိကိနီ သာမာ၊ တမေဝ အဘိကင်္ခတီ’’တိ။

တတ္ထ တမေဝ အဘိကင်္ခတီတိ အညံ ပုရိသံ န ဣစ္ဆတိ၊ တညေဝ ကင်္ခတိ ဣစ္ဆတိ ပတ္ထေတီတိ။

တံ သုတွာ စောရော ‘‘သာ ဇီဝတု ဝါ မာ ဝါ၊ န တာယ မယှံ အတ္ထော’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၇၂။

‘‘အသန္ထုတံ မံ စိရသန္ထုတေန၊ နိမီနိ သာမာ အဓုဝံ ဓုဝေန၊

မယာပိ သာမာ နိမိနေယျ အညံ၊ ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿ’’န္တိ။

တတ္ထ အသန္ထုတန္တိ အကတသံသဂ္ဂံ။ စိရသန္ထုတေနာတိ စိရကတသံသဂ္ဂေန။ နိမီနီတိ ပရိဝတ္တေသိ။ အဓုဝံ ဓုဝေနာတိ မံ အဓုဝံ တေန ဓုဝသာမိကေန ပရိဝတ္တေတုံ နဂရဂုတ္တိကဿ သဟဿံ ဒတွာ မံ ဂဏှီတိ အတ္ထော။ မယာပိ သာမာ နိမိနေယျ အညန္တိ သာမာ မယာပိ အညံ သာမိကံ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဏှေယျ။ ဣတော အဟံ ဒူရတရံ ဂမိဿန္တိ ယတ္ထ န သက္ကာ တဿာ သာသနံ ဝါ ပဝတ္တိံ ဝါ သောတုံ၊ တာဒိသံ ဒူရတရံ ဌာနံ ဂမိဿံ၊ တသ္မာ မမ ဣတော အညတ္ထ ဂတဘာဝံ တဿာ အာရောစေထာတိ ဝတွာ တေသံ ပဿန္တာနညေဝ ဂါဠှတရံ နိဝါသေတွာ ဝေဂေန ပလာယိ။

နဋာ ဂန္တွာ တေန ကတကိရိယံ တဿာ ကထယိံသု။ သာ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ ဟုတွာ အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ ဝီတိနာမေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ သေဋ္ဌိပုတ္တော အယံ ဘိက္ခု အဟောသိ၊ သာမာ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ စောရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကဏဝေရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၁၉] ၉။ တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုသုခံဝတ ဇီဝါမီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကောသမ္ဗိယံ နိဿာယ ဗဒရိကာရာမေ ဝိဟရန္တော ရာဟုလတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ တိပလ္လတ္ထဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၁၆) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝါဒက္ခမော’’တိ။ တဿာယသ္မတော ဂုဏကထာယ သမုဋ္ဌာပိတာယ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ရာဟုလော သိက္ခာကာမော ကုက္ကုစ္စကော ဩဝါဒက္ခမောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ နိက္ခမ္မ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ အညတရံ ပစ္စန္တဂါမကံ အဂမာသိ။ တတ္ထ နံ မနုဿာ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တာ အညတရသ္မိံ အရညေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝါသာပေသုံ။ တဒါ တသ္မိံ ဂါမကေ ဧကော သာကုဏိကော ဧကံ ဒီပကတိတ္တိရံ ဂဟေတွာ သုဋ္ဌု သိက္ခာပေတွာ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ ပဋိဇဂ္ဂတိ။ သော တံ အရညံ နေတွာ တဿ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတေ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တိတ္တိရော ‘‘မံ ဧကံ နိဿာယ ဗဟူ မမ ဉာတကာ နဿန္တိ၊ မယှမေတံ ပါပ’’န္တိ နိဿဒ္ဒေါ အဟောသိ။ သော တဿ နိဿဒ္ဒဘာဝံ ဉတွာ ဝေဠုပေသိကာယ နံ သီသေ ပဟရတိ။ တိတ္တိရော ဒုက္ခာတုရတာယ သဒ္ဒံ ကရောတိ။ ဧဝံ သော သာကုဏိကော တံ နိဿာယ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။

အထ သော တိတ္တိရော စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ မရန္တူတိ မယှံ စေတနာ နတ္ထိ၊ ပဋိစ္စကမ္မံ ပန မံ ဖုသတိ၊ မယိ သဒ္ဒံ အကရောန္တေ ဧတေ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ကရောန္တေယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ၊ အာဂတာဂတေ အယံ ဂဟေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတိ၊ အတ္ထိ နု ခေါ ဧတ္ထ မယှံ ပါပံ၊ နတ္ထီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ကော နု ခေါ မေ ဣမံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒေယျာ’’တိ တထာရူပံ ပဏ္ဍိတံ ဥပဓာရေန္တော စရတိ။ အထေကဒိဝသံ သော သာကုဏိကော ဗဟူ တိတ္တိရေ ဂဟေတွာ ပစ္ဆိံ ပူရေတွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တဿ အဿမံ ဂန္တွာ တံ ပဉ္ဇရံ ဗောဓိသတ္တဿ သန္တိကေ ဌပေတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဝါလုကာတလေ နိပန္နော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ တိတ္တိရော တဿ နိဒ္ဒေါက္ကန္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘မမ ကင်္ခံ ဣမံ တာပသံ ပုစ္ဆိဿာမိ၊ ဇာနန္တော မေ ကထေဿတီ’’တိ ပဉ္ဇရေ နိသိန္နောယေဝ တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၃။

‘‘သုသုခံ ဝတ ဇီဝါမိ၊ လဘာမိ စေဝ ဘုဉ္ဇိတုံ၊

ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမိ၊ ကာ နု ဘန္တေ ဂတီ မမာ’’တိ။

တတ္ထ သုသုခံ ဝတ ဇီဝါမီတိ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ သာကုဏိကံ နိဿာယ သုဋ္ဌု သုခံ ဇီဝါမိ။ လဘာမီတိ ယထာရုစိတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ လဘာမိ။ ပရိပန္ထေ စ တိဋ္ဌာမီတိ အပိစ ခေါ ယတ္ထ မမ ဉာတကာ မမ သဒ္ဒေန အာဂတာဂတာ ဝိနဿန္တိ၊ တသ္မိံ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌာမိ။ ကာ နု၊ ဘန္တေ၊ ဂတီ မမာတိ ကာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ မမ ဂတိ၊ ကာ နိပ္ဖတ္တိ ဘဝိဿတီတိ ပုစ္ဆိ။

တဿ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၄။

‘‘မနော စေ တေ နပ္ပဏမတိ၊ ပက္ခိ ပါပဿ ကမ္မုနော၊

အဗျာဝဋဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ ပါပဿ ကမ္မုနောတိ ယဒိ တဝ မနော ပါပကမ္မဿတ္ထာယ န ပဏမတိ၊ ပါပကရဏေ တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ။ အဗျာဝဋဿာတိ ဧဝံ သန္တေ ပါပကမ္မကရဏတ္ထာယ အဗျာဝဋဿ ဥဿုက္ကံ အနာပန္နဿ တဝ ဘဒြဿ သုဒ္ဓဿေဝ သတော ပါပံ န ဥပလိမ္ပတိ န အလ္လီယတီတိ။

တံ သုတွာ တိတ္တိရော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၅။

‘‘ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတေ ဇနော၊

ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘန္တေ၊ သစာဟံ သဒ္ဒံ န ကရေယျံ၊ အယံ တိတ္တိရဇနော န အာဂစ္ဆေယျ၊ မယိ ပန သဒ္ဒံ ကရောန္တေ ‘‘ဉာတကော နော နိသိန္နော’’တိ အယံ ဗဟု ဇနော အာဂစ္ဆတိ ၊ တံ အာဂတာဂတံ လုဒ္ဒေါ ဂဟေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တော မံ ပဋိစ္စ နိဿာယ ဧတံ ပါဏာတိပါတကမ္မံ ဖုသတိ ပဋိလဘတိ ဝိန္ဒတိ ၊ တသ္မိံ မံ ပဋိစ္စ ကတေ ပါပေ မမ နု ခေါ ဧတံ ပါပန္တိ ဧဝံ မေ မနော သင်္ကတေ ပရိသင်္ကတိ ကုက္ကုစ္စံ အာပဇ္ဇတီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘န ပဋိစ္စကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုဿတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဒိ တဝ ပါပကိရိယာယ မနော န ပဒုဿတိ၊ တန္နိန္နော တပ္ပောနော တပ္ပဗ္ဘာရော န ဟောတိ၊ ဧဝံ သန္တေ လုဒ္ဒေန အာယသ္မန္တံ ပဋိစ္စ ကတမ္ပိ ပါပကမ္မံ တံ န ဖုသတိ န အလ္လီယတိ၊ ပါပကိရိယာယ ဟိ အပ္ပောဿုက္ကဿ နိရာလယဿ ဘဒြဿ ပရိသုဒ္ဓဿေဝ သတော တဝ ပါဏာတိပါတစေတနာယ အဘာဝါ တံ ပါပံ န ဥပလိမ္ပတိ၊ တဝ စိတ္တံ န အလ္လီယတီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော တိတ္တိရံ သညာပေသိ၊ သောပိ တံ နိဿာယ နိက္ကုက္ကုစ္စော အဟောသိ။ လုဒ္ဒေါ ပဗုဒ္ဓါ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ပဉ္ဇရံ အာဒါယ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တိတ္တိရော ရာဟုလော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တိတ္တိရဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၂၀] ၁၀။ သုစ္စဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သုစ္စဇံ ဝတ နစ္စဇီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ‘‘ဂါမကေ ဥဒ္ဓါရံ သာဓေဿာမီ’’တိ ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ တတ္ထ ဂန္တွာ သာဓေတွာ ဓနံ အာဟရိတွာ ‘‘ပစ္ဆာ နေဿာမီ’’တိ ဧကသ္မိံ ကုလေ ဌပေတွာ ပုန သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဒ္ဒသ။ အထ နံ ဘရိယာ အာဟ ‘‘သစေ၊ သာမိ၊ အယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော ဘဝေယျ၊ ဒဒေယျာသိ ပန မေ ကိဉ္စီ’’တိ။ ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘ယာဝ ထဒ္ဓဟဒယော ဝတာယံ၊ ပဗ္ဗတေ သုဝဏ္ဏမယေ ဇာတေပိ မယှံ ကိဉ္စိ န ဒဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ အဟောသိ။ တေ ဇေတဝနသမီပံ အာဂန္တွာ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ပါနီယံ ပိဝိံသု။ သတ္ထာပိ ပစ္စူသကာလေယေဝ တေသံ သောတာပတ္တိဖလဿ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ အာဂမနံ ဩလောကယမာနော ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ နိသီဒိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေန္တော။ တေပိ ပါနီယံ ပိဝိတွာ အာဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကဟံ ဂတာတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အမှာကံ ဂါမကေ ဥဒ္ဓါရံ သာဓနတ္ထာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသိကေ တဝ သာမိကော တုယှံ ဟိတံ ပဋိကင်္ခတိ၊ ဥပကာရံ တေ ကရောတီ’’တိ။ ဘန္တေ၊ အဟံ ဣမသ္မိံ သသိနေဟာ၊ အယံ ပန မယိ နိဿိနေဟော၊ အဇ္ဇ မယာ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘‘သစာယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ကိဉ္စိ မေ ဒဒေယျာသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ၊ ဧဝံ ထဒ္ဓဟဒယော အယန္တိ။ ‘‘ဥပါသိကေ၊ ဧဝံ နာမေသ ဝဒတိ၊ ယဒါ ပန တဝ ဂုဏံ သရတိ၊ တဒါ သဗ္ဗိဿရိယံ တေ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထေထ၊ ဘန္တေ’’တိ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ သဗ္ဗကိစ္စကာရကော အမစ္စော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ပုတ္တံ ဥပရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မမ အန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘေယျာ’’တိ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ ယာဝါဟံ ဇီဝါမိ၊ တာဝ နဂရေ ဝသိတုံ န လစ္ဆသိ၊ အညတ္ထ ဝသိတွာ မမစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဇေဋ္ဌဘရိယာယ သဒ္ဓိံ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝနမူလဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တော ဝသိ။ အပရဘာဂေ ရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဥပရာဇာ နက္ခတ္တံ ဩလောကေန္တော တဿ ကာလကတဘာဝံ ဉတွာ ဗာရာဏသိံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ အဒ္ဒသ။ အထ နံ ဘရိယာ အာဟ ‘‘သစေ၊ ဒေဝ၊ အယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ဒဒေယျာသိ မေ ကိဉ္စီ’’တိ။ ‘‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ‘‘အဟံ ဣမသ္မိံ သိနေဟံ ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တီ အရညံ ပါဝိသိံ၊ အယဉ္စ ဧဝံ ဝဒတိ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယော ၊ ရာဇာ ဟုတွာပိ ဧသ မယှံ ကိံ ကလျာဏံ ကရိဿတီ’’တိ အနတ္တမနာ အဟောသိ။ သော အာဂန္တွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ ဌပေသိ ၊ ဣဒံ ယသမတ္တကမေဝ အဒါသိ။ ဥတ္တရိ ပန သက္ကာရသမ္မာနော နတ္ထိ၊ တဿာ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ ဒေဝီ ဣမဿ ရညော ဥပကာရိကာ ဒုက္ခံ အဂဏေတွာ အရညဝါသံ ဝသိ။ အယံ ပနေတံ အဂဏေတွာ အညာဟိ သဒ္ဓိံ အဘိရမန္တော ဝိစရတိ၊ ယထာ ဧသာ သဗ္ဗိဿရိယံ လဘတိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကဒိဝသံ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာဒေဝိ မယံ တုမှာကံ သန္တိကာ ပိဏ္ဍပါတမတ္တမ္ပိ န လဘာမ၊ ကသ္မာ အမှေသု ပမဇ္ဇိတ္ထ၊ အတိဝိယ ထဒ္ဓဟဒယာ အတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ သစာဟံ အတ္တနာ လဘေယျံ၊ တုယှမ္ပိ ဒဒေယျံ၊ အလဘမာနာ ပန ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ မယှံ ဣဒါနိ ကိံ နာမ ဒဿတိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗတေ သုဝဏ္ဏမယေ ဇာတေ မယှံ ကိဉ္စိ ဒဿသီ’တိ ဝုတ္တော ‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’တိ အာဟ၊ သုပရိစ္စဇမ္ပိ န ပရိစ္စဇီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန ရညော သန္တိကေ ဣမံ ကထံ ကထေတုံ သက္ခိဿထာ’’တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ တာတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဟံ ရညော သန္တိကေ ဌိတော ပုစ္ဆိဿာမိ၊ တုမှေ ကထေယျာထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတာ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒေဝိယာ ရညော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဌိတကာလေ အာဟ ‘‘နနု၊ အယျေ၊ မယံ တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမာ’’တိ? ‘‘တာတ၊ အဟံ လဘမာနာ တုယှံ ဒဒေယျံ၊ အဟမေဝ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ အလဘမာနာ တုယှံ ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ ဣဒါနိ မယှံ ကိံ နာမ ဒဿတိ၊ သော အရညတော အာဂမနကာလေ ဧကံ ပဗ္ဗတံ ဒိသွာ ‘သစာယံ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏမယော အဿ၊ ကိဉ္စိ မေ ဒဒေယျာသီ’တိ ဝုတ္တော ‘ကာသိ တွံ၊ န ကိဉ္စိ ဒဿာမီ’တိ ဝဒတိ၊ သုပရိစ္စဇမ္ပိ န ပရိစ္စဇီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘သုစ္စဇံ ဝတ နစ္စဇိ၊ ဝါစာယ အဒဒံ ဂိရိံ၊

ကိဉှိ တဿစဇန္တဿ၊ ဝါစာယ အဒဒ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ သုစ္စဇံ ဝတာတိ သုခေန စဇိတုံ သက္ကုဏေယျမ္ပိ န စဇိ။ အဒဒန္တိ ဝစနမတ္တေနာပိ ပဗ္ဗတံ အဒဒမာနော။ ကိဉှိ တဿစဇန္တဿာတိ တဿ နာမေတဿ မယာ ယာစိတဿ န စဇန္တဿ ကိဉှိ စဇေယျ။ ဝါစာယ အဒဒ ပဗ္ဗတန္တိ သစာယံ မယာ ယာစိတော မမ ဝစနေန သုဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဟောန္တံ တံ ပဗ္ဗတံ ဝါစာယ အဒဒ၊ ဝစနမတ္တေန အဒဿာတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၈။

‘‘ယဉှိ ကယိရာ တဉှိ ဝဒေ၊ ယံ န ကယိရာ န တံ ဝဒေ၊

အကရောန္တံ ဘာသမာနံ၊ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဒေဝ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ကာယေန ကရေယျ၊ တံ ဝါစာယ ဝဒေယျ။ ယံ န ကယိရာ၊ န တံ ဝဒေယျ၊ ဒါတုကာမောဝ ဒမ္မီတိ ဝဒေယျ၊ န အဒါတုကာမောတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိံကာရဏာ? ယော ဟိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာပိ ပစ္ဆာ န ဒဒါတိ၊ တံ အကရောန္တံ ကေဝလံ မုသာ ဘာသမာနံ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ။ အယံ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝစနမတ္တမေဝ ဘာသတိ၊ န ပန ဒေတိ၊ ယဉှိ ခေါ ပန အဒိန္နမ္ပိ ဝစနမတ္တေနေဝ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ တံ ပုရေတရမေဝ လဒ္ဓံ နာမ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ တဿ မုသာဝါဒိဘာဝံ ပရိဇာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊ ဗာလာ ပန ဝစနမတ္တေနေဝ တုဿန္တီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝီ ရညော အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ရာဇပုတ္တ နမော တျတ္ထု၊ သစ္စေ ဓမ္မေ ဌိတော စသိ၊

ယဿ တေ ဗျသနံ ပတ္တော၊ သစ္စသ္မိံ ရမတေ မနော’’တိ။

တတ္ထ သစ္စေ ဓမ္မေတိ ဝစီသစ္စေ စ သဘာဝဓမ္မေ စ။ ဗျသနံ ပတ္တောတိ ယဿ တဝ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇနီယသင်္ခါတံ ဗျသနံ ပတ္တောပိ မနော သစ္စသ္မိံယေဝ ရမတိ။

ဧဝံ ရညော ဂုဏကထံ ကထယမာနာယ ဒေဝိယာ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ဂုဏကထံ ကထေန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ယာ ဒလိဒ္ဒီ ဒလိဒ္ဒဿ၊ အဍ္ဎာ အဍ္ဎဿ ကိတ္တိမ၊

သာ ဟိဿ ပရမာ ဘရိယာ၊ သဟိရညဿ ဣတ္ထိယော’’တိ။

တတ္ထ ကိတ္တိမာတိ ကိတ္တိသမ္ပန္နာတိ အတ္ထော။ သာ ဟိဿ ပရမာတိ ယာ ဒလိဒ္ဒဿ သာမိကဿ ဒလိဒ္ဒကာလေ သယမ္ပိ ဒလိဒ္ဒီ ဟုတွာ တံ န ပရိစ္စဇတိ။ အဍ္ဎဿာတိ အဍ္ဎကာလေ အဍ္ဎာ ဟုတွာ သာမိကမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ သမာနသုခဒုက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ ဟိ တဿ ပရမာ ဥတ္တမာ ဘရိယာ နာမ။ သဟိရညဿ ပန ဣဿရိယေ ဌိတဿ ဣတ္ထိယော နာမ ဟောန္တိယေဝ၊ အနစ္ဆရိယမေဝ ဧတန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ ဒုက္ခိတကာလေ အရညေ သမာနဒုက္ခာ ဟုတွာ ဝသိ၊ ဣမိဿာ သမ္မာနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒေဝိယာ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရာဇာ တဿ ဝစနေန ဒေဝိယာ ဂုဏံ သရိတွာ ‘‘ပဏ္ဍိတ၊ တဝ ကထာယာဟံ ဒေဝိယာ ဂုဏံ အနုဿရိ’’န္တိ ဝတွာ တဿာ သဗ္ဗိဿရိယမဒါသိ။ ‘‘တယာဟံ ဒေဝိယာ ဂုဏံ သရာပိတော’’တိ ဗောဓိသတ္တဿပိ မဟန္တံ သက္ကာရံ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အယံ ကုဋုမ္ဗိကော အဟောသိ၊ ဒေဝီ အယံ ဥပါသိကာ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သုစ္စဇဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ပုစိမန္ဒဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ကုဋိဒူသကဝဂ္ဂေါ

[၃၂၁] ၁။ ကုဋိဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ

မနုဿဿေဝတေ သီသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရဿ ပဏ္ဏသာလဈာပကံ ဒဟရဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ရာဇဂဟေ သမုဋ္ဌိတံ။ တဒါ ကိရ ထေရော ရာဇဂဟံ နိဿာယ အရညကုဋိယံ ဝိဟရတိ၊ တဿ ဒွေ ဒဟရာ ဥပဋ္ဌာနံ ကရောန္တိ။ တေသု ဧကော ထေရဿ ဥပကာရကော၊ ဧကော ဒုဗ္ဗစော ဣတရေန ကတံ အတ္တနာ ကတသဒိသံ ကရောတိ။ တေန မုခေါဒကာဒီသု ဥပဋ္ဌာပိတေသု ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဥဒကံ ဌပိတံ၊ မုခံ ဓောဝထာ’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ။ တေန ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ထေရဿ ပရိဝေဏေ သမ္မဋ္ဌေ ထေရဿ နိက္ခမနဝေလာယ ဣတော စိတော စ ပဟရန္တော သကလပရိဝေဏံ အတ္တနာ သမ္မဋ္ဌံ ဝိယ ကရောတိ။ ဝတ္တသမ္ပန္နော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဒုဗ္ဗစော မယာ ကတံ အတ္တနာ ကတသဒိသံ ကရောတိ၊ ဧတဿ သဌကမ္မံ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ။

တသ္မိံ အန္တောဂါမေ ဘုတွာ အာဂန္တွာ နိဒ္ဒါယန္တေဝ နှာနောဒကံ တာပေတွာ ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကေ ဌပေတွာ အညံ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ ဥဒကံ ဥဒ္ဓနေ ဌပေသိ။ ဣတရော ပဗုဇ္ဈိတွာဝ ဂန္တွာ ဥသုမံ ဥဋ္ဌဟန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဥဒကံ တာပေတွာ ကောဋ္ဌကေ ဌပိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ နှာနကောဋ္ဌကေ ဥဒကံ ဌပိတံ၊ နှာယထာ’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘နှာယိဿာမီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံယေဝ အာဂန္တွာ ကောဋ္ဌကေ ဥဒကံ အဒိတွာ ‘‘ကဟံ ဥဒက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သော ဝေဂေန အဂ္ဂိသာလံ ဂန္တွာ တုစ္ဆဘာဇနေ ဥဠုင်္ကံ ဩတာရေသိ၊ ဥဠုင်္ကော တုစ္ဆဘာဇနဿ တလေ ပဋိဟတော ‘‘တတာ’’တိ သဒ္ဒမကာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ ‘‘ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကော’’တွေဝ နာမံ ဇာတံ။

တသ္မိံ ခဏေ ဣတရော ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကတော ဥဒကံ အာဟရိတွာ ‘‘နှာယထ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ထေရော နှတွာ အာဝဇ္ဇေန္တော ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကဿ ဒုဗ္ဗစဘာဝံ ဉတွာ တံ သာယံ ထေရုပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဩဝဒိ ‘‘အာဝုသော၊ သမဏေန နာမ အတ္တနာ ကတမေဝ ‘ကတံ မေ’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညထာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဟောတိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပံ မာ အကာသီ’’တိ။ သော ထေရဿ ကုဇ္ဈိတွာ ပုနဒိဝသေ ထေရေန သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ ဂါမံ န ပါဝိသိ။ ထေရော ဣတရေနေဝ သဒ္ဓိံ ပါဝိသိ။ ဥဠုင်္ကသဒ္ဒကောပိ ထေရဿ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ထေရော ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဖာသုကေန ဝိဟာရေယေဝ နိသိန္နော’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒေထာ’’တိ ဂဟေတွာ အတ္တနော ရုစိတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝိဟာရံ အဂမာသိ။

ပုနဒိဝသေ ထေရော တံ ကုလံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ မနုဿေဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အယျဿ အဖာသုကံ၊ ဟိယျော ကိရတ္ထ ဝိဟာရေယေဝ နိသိန္နာ၊ အသုကဒဟရဿ ဟတ္ထေ အာဟာရံ ပေသယိမှ၊ ပရိဘုတ္တော အယျေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ထေရော တုဏှီဘူတောဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သာယံ ထေရုပဋ္ဌာနကာလေ အာဂတံ အာမန္တေတွာ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကဂါမေ နာမ အသုကကုလေ ‘ထေရဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’တိ ဝိညာပေတွာ ကိရ တေ ဘုတ္တ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ဝိညတ္တိ နာမ န ဝဋ္ဋတိ၊ မာ ပုန ဧဝရူပံ အနာစာရံ စရာ’’တိ အာဟ။ သော ဧတ္တကေန ထေရေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အယံ ဟိယျောပိ ဥဒကမတ္တံ နိဿာယ မယာ သဒ္ဓိံ ကလဟံ ကရိ၊ ဣဒါနိ ပနဿ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟေ မယာ ဘတ္တမုဋ္ဌိ ဘုတ္တာတိ အသဟန္တော ပုန ကလဟံ ကရောတိ၊ ဇာနိဿာမိဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တက’’န္တိ ပုနဒိဝသေ ထေရေ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ မုဂ္ဂရံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂဘာဇနာနိ ဘိန္ဒိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေတွာ ပလာယိ။ သော ဇီဝမာနောဝ မနုဿပေတော ဟုတွာ သုဿိတွာ ကာလံ ကတွာ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တိ။ သော တေန ကတော အနာစာရော မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ပါကဋော ဇာတော။

အထေကစ္စေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ‘‘ကုတော အာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ရာဇဂဟာ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော တတ္ထ ဩဝါဒဒါယကော အာစရိယော’’တိ။ ‘‘မဟာကဿပတ္ထေရော၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သုခံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကဿပဿာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ထေရဿ သုခံ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ပနဿ ဩဝါဒေ ဒိန္နေ ကုဇ္ဈိတွာ ထေရဿ ပဏ္ဏသာလံ ဈာပေတွာ ပလာယီတိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကဿပဿ ဧဝရူပေန ဗာလေန သဒ္ဓိံ စရဏတော ဧကစရိယာဝ သေယျော’’တိ ဝတွာ ဣမံ ဓမ္မပဒေ ဂါထမာဟ –

‘‘စရဉ္စေ နာဓိဂစ္ဆေယျ၊ သေယျံ သဒိသမတ္တနော၊

ဧကစရိယံ ဒဠှံ ကယိရာ၊ နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၆၁)၊

ဣဒဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သော ကုဋိဒူသကော၊ ပုဗ္ဗေပိ ကုဋိဒူသကောယေဝ၊ န စ ဣဒါနေဝ ဩဝါဒဒါယကဿ ကုဇ္ဈတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကုဇ္ဈိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သိင်္ဂိလသကုဏယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အတ္တနော မနာပံ အနောဝဿကံ ကုလာဝကံ ကတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသတိ။ အထေကော မက္ကဋော ဝဿကာလေ အစ္ဆိန္နဓာရေ ဒေဝေ ဝဿန္တေ သီတပီဠိတော ဒန္တေ ခါဒန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အဝိဒူရေ နိသီဒိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ တထာ ကိလမန္တံ ဒိသွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘မနုဿဿေဝ တေ သီသံ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ ဝါနရ၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ အဂါရံ တေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝဏ္ဏေနာတိ ကာရဏေန။ အဂါရန္တိ တဝ နိဝါသဂေဟံ ကေန ကာရဏေန နတ္ထီတိ ပုစ္ဆိ။

တံ သုတွာ ဝါနရော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘မနုဿဿေဝ မေ သီသံ၊ ဟတ္ထပါဒါ စ သိင်္ဂိလ၊

ယာဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသု၊ သာ မေ ပညာ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ သိင်္ဂိလာတိ တံ သကုဏံ နာမေနာလပတိ။ ယာဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသူတိ ယာ မနုဿေသု သေဋ္ဌာတိ ကထေန္တိ၊ သာ မမ ဝိစာရဏပညာ နတ္ထိ။ သီသဟတ္ထပါဒကာယဗလာနိ ဟိ လောကေ အပ္ပမာဏံ၊ ဝိစာရဏပညာဝ သေဋ္ဌာ၊ သာ မမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ မေ အဂါရံ န ဝိဇ္ဇတီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၈၃။

‘‘အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ လဟုစိတ္တဿ ဒုဗ္ဘိနော၊

နိစ္စံ အဒ္ဓုဝသီလဿ၊ သုခဘာဝေါ န ဝိဇ္ဇတိ။

၈၄။

‘‘သော ကရဿု အာနုဘာဝံ၊ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယံ၊

သီတဝါတပရိတ္တာဏံ၊ ကရဿု ကုဋဝံ ကပီ’’တိ။

တတ္ထ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တဿ။ ဒုဗ္ဘိနောတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိဿ။ အဒ္ဓုဝသီလဿာတိ န သဗ္ဗကာလံ သီလရက္ခကဿ။ သော ကရဿု အာနုဘာဝန္တိ သော တွံ သမ္မ မက္ကဋ ပညာယ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ အာနုဘာဝံ ဗလံ ဥပါယံ ကရောဟိ။ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယန္တိ အတ္တနော ဒုဿီလဘာဝသင်္ခါတံ သီလိယံ အတိက္ကမိတွာ သီလဝါ ဟောတိ။ ကုဋဝံ ကပီတိ သီတဝါတဿ ပရိတ္တာဏသမတ္ထံ အတ္တနော ကုဋဝံ ကုလာဝကံ ဧကံ ဝသနာဂါရကံ ကရောဟီတိ။

မက္ကဋော စိန္တေသိ ‘‘အယံ တာဝ အတ္တနော အနောဝဿကဋ္ဌာနေ နိသိန္နဘာဝေန မံ ပရိဘာသတိ၊ န နိသီဒါပေဿာမိ နံ ဣမသ္မိံ ကုလာဝကေ’’တိ။ တတော ဗောဓိသတ္တံ ဂဏှိတုကာမော ပက္ခန္ဒိ၊ ဗောဓိသတ္တော ဥပ္ပတိတွာ အညတ္ထ ဂတော။ မက္ကဋော ကုလာဝကံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မက္ကဋော ကုဋိဈာပကော အဟောသိ၊ သိင်္ဂိလသကုဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုဋိဒူသကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၂၂] ၂။ ဒုဒ္ဒုဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတိတ္ထိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တိတ္ထိယာ ကိရ ဇေတဝနဿ သမီပေ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ ကဏ္ဋကာပဿယေ သေယျံ ကပ္ပေန္တိ၊ ပဉ္စာတပံ တပေန္တိ၊ နာနပ္ပကာရံ မိစ္ဆာတပံ စရန္တိ။ အထ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇေတဝနံ အာဂစ္ဆန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ တေ ဒိသွာ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ အညတိတ္ထိယာနံ ဝတသမာဒါနေ သာရော’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ ဝတသမာဒါနေ သာရော ဝါ ဝိသေသော ဝါ အတ္ထိ၊ တဉှိ နိဃံသိယမာနံ ဥပပရိက္ခိယမာနံ ဥက္ကာရဘူမိမဂ္ဂသဒိသံ သသကဿ ဒုဒ္ဒုဘသဒိသံ ဟောတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဒုဒ္ဒုဘသဒိသဘာဝမဿ မယံ န ဇာနာမ၊ ကထေထ နော၊ ဘန္တေ’’တိ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော အရညေ ပဋိဝသတိ။ တဒါ ပန ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒသမီပေ ဗေလုဝမိဿကတာလဝနံ ဟောတိ။ တတြေကော သသကော ဗေလုဝရုက္ခမူလေ ဧကဿ တာလဂစ္ဆဿ ဟေဋ္ဌာ ဝသတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဂေါစရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော စိန္တေသိ ‘‘သစေ အယံ ပထဝီ သံဝဋ္ဋေယျ၊ ကဟံ နု ခေါ ဂမိဿာမီ’’တိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကံ ဗေလုဝပက္ကံ တာလပဏ္ဏဿ ဥပရိ ပတိ။ သော တဿ သဒ္ဒေန ‘‘အဒ္ဓါ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥပ္ပတိတွာ ပစ္ဆတော အနောလောကေန္တောဝ ပလာယိ။ တံ မရဏဘယဘီတံ ဝေဂေန ပလာယန္တံ အညော သသကော ဒိသွာ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဘော၊ အတိဝိယ ဘီတော ပလာယသီ’’တိ။ ‘‘မာ ပုစ္ဆိ၊ ဘော’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ဘော၊ ကိံ ဘော’’တိ ပစ္ဆတော ဓာဝတေဝ။ ဣတရော နိဝတ္တိတွာ အနောလောကေန္တောဝ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ သောပိ တဿ ပစ္ဆတော ပလာယိ။ ဧဝံ တမညော အဒ္ဒသ၊ တမညောတိ ဧဝံ သသကသဟဿံ ဧကတော ဟုတွာ ပလာယိ။ တေ ဧကောပိ မိဂေါ ဒိသွာ ဧကတော ဟုတွာ ပလာယိ။ ဧကော သူကရော၊ ဧကော ဂေါကဏ္ဏော၊ ဧကော မဟိံသော၊ ဧကော ဂဝယော၊ ဧကော ခဂ္ဂေါ၊ ဧကော ဗျဂ္ဃော၊ ဧကော သီဟော၊ ဧကော ဟတ္ထီ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ပလာယိ။ ဧဝံ အနုက္ကမေန ယောဇနမတ္တံ တိရစ္ဆာနဗလံ အဟောသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော တံ ဗလံ ပလာယန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘ပထဝီသံဝဋ္ဋနံ နာမ န ကဒါစိ အတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေသံ ကိဉ္စိ ဒုဿုတံ ဘဝိဿတိ၊ မယိ ခေါ ပန ဥဿုက္ကံ အနာပဇ္ဇန္တေ သဗ္ဗေ နဿိဿန္တိ၊ ဇီဝိတံ နေသံ ဒဿာမီ’’တိ သီဟဝေဂေန ပုရတော ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိ။ တေ သီဟဘယတဇ္ဇိတာ နိဝတ္တိတွာ ပိဏ္ဍိတာ အဋ္ဌံသု။ သီဟော တေသံ အန္တရံ ပဝိသိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ ပလာယထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ကေန သံဝဋ္ဋမာနာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ? ‘‘ဟတ္ထီ ဇာနန္တီ’’တိ။ ဟတ္ထီ ပုစ္ဆိ။ တေ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ သီဟာ ဇာနန္တီ’’တိ ဝဒိံသု၊ သီဟာပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ ဗျဂ္ဃာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဗျဂ္ဃာပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ ခဂ္ဂါ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ခဂ္ဂါပိ ‘‘ဂဝယာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဂဝယာပိ ‘‘မဟိံသာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ မဟိံသာပိ ‘‘ဂေါကဏ္ဏာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ ဂေါကဏ္ဏာပိ ‘‘သူကရာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ သူကရာပိ ‘‘မိဂါ ဇာနန္တီ’’တိ၊ မိဂါပိ ‘‘မယံ န ဇာနာမ၊ သသကာ ဇာနန္တီ’’တိ၊ သသကေသု ပုစ္ဆိယမာနေသု ‘‘အယံ ကထေတီ’’တိ တံ သသကံ ဒဿေသုံ။ အထ နံ ‘‘ဧဝံ ကိရ၊ သမ္မ၊ ပဿသိ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ သာမိ မယာ ဒိဋ္ဌာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ဝသန္တော ပဿသီ’’တိ? ‘‘ပစ္ဆိမသမုဒ္ဒသမီပေ ဗေလုဝမိဿကတာလဝနေ ဝသာမိ။ အဟဉှိ တတ္ထ ဗေလုဝရုက္ခမူလေ တာလဂစ္ဆေ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော စိန္တေသိံ ‘‘သစေ ပထဝီ သံဝဋ္ဋတိ၊ ကဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ၊ အထ တင်္ခဏညေဝ ပထဝိယာ သံဝဋ္ဋနသဒ္ဒံ သုတွာ ပလာတောမှီ’’တိ။

သီဟော စိန္တေသိ ‘‘အဒ္ဓါ တဿ တာလပဏ္ဏဿ ဥပရိ ဗေလုဝပက္ကံ ပတိတွာ ဒုဒ္ဒုဘာယနသဒ္ဒမကာသိ၊ သွာယံ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘ပထဝီ သံဝဋ္ဋတီ’တိ သညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပလာယိ၊ တထတော ဇာနိဿာမီ’’တိ။ သော တံ သသကံ ဂဟေတွာ မဟာဇနံ အဿာသေတွာ ‘‘အဟံ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ ပထဝိယာ သံဝဋ္ဋနဘာဝံ ဝါ အသံဝဋ္ဋနဘာဝံ ဝါ တထတော ဇာနိတွာ အာဂမိဿာမိ၊ ယာဝ မမာဂမနာ တုမှေ ဧတ္ထေဝ ဟောထာ’’တိ သသကံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ သီဟဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ တာလဝနေ သသကံ ဩတာရေတွာ ‘‘ဧဟိ တယာ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဒဿေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘န ဝိသဟာမိ သာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ မာ ဘာယီ’’တိ။ သော ဗေလုဝရုက္ခံ ဥပသင်္ကမိတုံ အသက္ကောန္တော အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘‘ဣဒံ သာမိ ဒုဒ္ဒုဘာယနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ဒုဒ္ဒုဘာယတိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ ယသ္မိံ ဒေသေ ဝသာမဟံ၊

အဟမ္ပေတံ န ဇာနာမိ၊ ကိမေတံ ဒုဒ္ဒုဘာယတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဒ္ဒုဘာယတီတိ ဒုဒ္ဒုဘသဒ္ဒံ ကရောတိ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဘဒ္ဒံ တဝ အတ္ထု။ ကိမေတန္တိ ယသ္မိံ ပဒေသေ အဟံ ဝသာမိ၊ တတ္ထ ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ အဟမ္ပိ န ဇာနာမိ ‘‘ကိံ ဝါ ဧတံ ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ ကေန ဝါ ကာရဏေန ဒုဒ္ဒုဘာယတိ၊ ကေဝလံ ဒုဒ္ဒုဘာယနသဒ္ဒံ အဿောသိ’’န္တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ သီဟော ဗေလုဝရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ တာလပဏ္ဏဿ ဟေဋ္ဌာ သသကေန နိပန္နဋ္ဌာနဉ္စေဝ တာလပဏ္ဏမတ္ထကေ ပတိတံ ဗေလုဝပက္ကဉ္စ ဒိသွာ ပထဝိယာ အသံဝဋ္ဋနဘာဝံ တထတော ဇာနိတွာ သသကံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ သီဟဝေဂေန ခိပ္ပံ မိဂသင်္ဃာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ ‘‘တုမှေ မာ ဘာယထာ’’တိ မိဂဂဏံ အဿာသေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သစေ ဟိ တဒါ ဗောဓိသတ္တော န ဘဝေယျ၊ သဗ္ဗေ သမုဒ္ဒံ ပဝိသိတွာ နဿေယျုံ။ ဗောဓိသတ္တံ ပန နိဿာယ သဗ္ဗေ ဇီဝိတံ လဘိံသူတိ။

၈၆။

‘‘ဗေလုဝံ ပတိတံ သုတွာ၊ ဒုဒ္ဒုဘန္တိ သသော ဇဝိ၊

သသဿ ဝစနံ သုတွာ၊ သန္တတ္တာ မိဂဝါဟိနီ။

၈၇။

‘‘အပ္ပတွာ ပဒဝိညာဏံ၊ ပရဃောသာနုသာရိနော၊

ပနာဒပရမာ ဗာလာ၊ တေ ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာ။

၈၈။

‘‘ယေ စ သီလေန သမ္ပန္နာ၊ ပညာယူပသမေ ရတာ၊

အာရကာ ဝိရတာ ဓီရာ၊ န ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာ’’တိ။ –

ဣမာ တိဿော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ဗေလုဝန္တိ ဗေလုဝပက္ကံ။ ဒုဒ္ဒုဘန္တီတိ ဧဝံ သဒ္ဒံ ကုရုမာနံ။ သန္တတ္တာတိ ဥတြသ္တာ။ မိဂဝါဟိနီတိ အနေကသဟဿသင်္ခါ မိဂသေနာ။ ပဒဝိညာဏန္တိ ဝိညာဏပဒံ ၊ သောတဝိညာဏကောဋ္ဌာသံ အပါပုဏိတွာတိ အတ္ထော။ တေ ဟောန္တိ ပရပတ္တိယာတိ တေ ပရဃောသာနုသာရိနော တမေဝ ပရဃောသသင်္ခါတံ ပနာဒံ ‘‘ပရမ’’န္တိ မညမာနာ ဗာလာ အန္ဓပုထုဇ္ဇနာ ဝိညာဏပဒဿ အပ္ပတ္တတာယ ပရပတ္တိယာဝ ဟောန္တိ၊ ပရေသံ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ကရောန္တိ။

သီလေနာတိ အရိယမဂ္ဂေန အာဂတသီလေန သမန္နာဂတာ။ ပညာယူပသမေ ရတာတိ မဂ္ဂေနေဝ အာဂတပညာယ ကိလေသူပသမေ ရတာ၊ ယထာ ဝါ သီလေန၊ ဧဝံ ပညာယပိ သမ္ပန္နာ၊ ကိလေသူပသမေ ရတာတိပိ အတ္ထော။ အာရကာ ဝိရတာ ဓီရာတိ ပါပကိရိယတော အာရကာ ဝိရတာ ပဏ္ဍိတာ။ န ဟောန္တီတိ တေ ဧဝရူပါ သောတာပန္နာ ပါပတော ဩရတဘာဝေန ကိလေသူပသမေ အဘိရတဘာဝေန စ ဧကဝါရံ မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မာ အညေသံ ကထေန္တာနမ္ပိ န သဒ္ဒဟန္တိ န ဂဏှန္တိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော ပစ္စက္ခတ္တာတိ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘အဿဒ္ဓါ အကတညူ စ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ ယော နရော၊

ဟတာဝကာသော ဝန္တာသော၊ သ ဝေ ဥတ္တမပေါရိသော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၇)၊

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီဟော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒုဒ္ဒုဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၂၃] ၃။ ဗြဟ္မဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒွယံ ယာစနကောတိ ဣဒံ သတ္ထာ အာဠဝိံ နိဿာယ အဂ္ဂါဠဝေ စေတိယေ ဝိဟရန္တော ကုဋိကာရသိက္ခာပဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ဟေဋ္ဌာ မဏိကဏ္ဌဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၃။၇ အာဒယော) အာဂတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာစနဗဟုလာ ဝိညတ္တိဗဟုလာ ဝိဟရထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပထဝိဿရေန ရညာ ပဝါရိတာပိ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ ဧကပဋလိကံ ဥပါဟနယုဂဉ္စ ယာစိတုကာမာ ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒနဘယေန မဟာဇနမဇ္ဈေ အကထေတွာ ရဟော ကထယိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကပိလရဋ္ဌေ ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရေ ဥတ္တရပဉ္စာလရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ နိဂမဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အပရဘာဂေ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေန ယာပေန္တော စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ ဝိစရန္တော ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခံ ပရိယေသမာနော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ သမ္ပာပုဏိ။ ရာဇာ တဿာစာရေ စ ဝိဟာရေ စ ပသီဒိတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ရာဇာရဟံ ပဏီတဘောဇနံ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥယျာနေယေဝ ဝသာပေသိ။ သော နိဗဒ္ဓံ ရာဇဃရေယေဝ ဘုဉ္ဇန္တော ဝဿာနဿ အစ္စယေန ဟိမဝန္တမေဝ ဂန္တုကာမော ဟုတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စေဝ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ရာဇာနံ ယာစိဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ ရာဇာနံ ဥယျာနံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဥပါဟနဉ္စ ဆတ္တဉ္စ ယာစိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန စိန္တေသိ ‘‘ပရံ ‘ဣမံ နာမ ဒေဟီ’တိ ယာစန္တော ရောဒတိ နာမ၊ ပရောပိ ‘နတ္ထီ’တိ ဝဒန္တော ပဋိရောဒတိ နာမ၊ ‘မာ ခေါ ပန မံ ရောဒန္တံ မဟာဇနော အဒ္ဒသ၊ မာ ရာဇာန’’န္တိ ရဟော ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ ဥဘောပိ ရောဒိတွာ တုဏှီ ဘဝိဿာမာ’’တိ။ အထ နံ ‘‘မဟာရာဇ၊ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ရာဇပုရိသေ အပသက္ကိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သစေ မယိ ယာစန္တေ ရာဇာ န ဒဿတိ၊ မေတ္တိ နော ဘိဇ္ဇိဿတိ၊ တသ္မာ န ယာစိဿာမီ’’တိ တံ ဒိဝသံ နာမံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ပုနေကဒိဝသံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာဟ။

ပုနေကဒိဝသံ ရညော ဥယျာနံ အာဂတကာလေ တထေဝ ပုန တထေဝါတိ ဧဝံ ယာစိတုံ အသက္ကောန္တဿေဝ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ အတိက္ကန္တာနိ။ တတော ရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ အယျော ‘မဟာရာဇ၊ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’တိ ဝတွာ ပရိသာယ အပဂတာယ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န ဝိသဟတိ၊ ဝတ္တုကာမဿေဝဿ ဒွါဒသ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ၊ စိရံ ခေါ ပနဿ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တဿ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိတုကာမော ရဇ္ဇံ ပစ္စာသီသတိ မညေ၊ ရဇ္ဇဿ ပန နာမံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တော တုဏှီ ဟောတိ၊ အဇ္ဇ ဒါနိဿာဟံ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နော ဗောဓိသတ္တေန ‘‘ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ပရိသာယ အပဂတာယ တံ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တံ အာဟ ‘‘တုမှေ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ‘ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’တိ ဝတွာ ရဟော လဒ္ဓါပိ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ကောထ၊ အဟံ ဝေါ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ပဝါရေမိ၊ နိဗ္ဘယာ ဟုတွာ ယံ ဝေါ ရုစ္စတိ၊ တံ ယာစထာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ယမဟံ ယာစာမိ၊ တံ ဒဿသီ’’တိ? ‘‘ဒဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ဧတ္တကံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ယာစိတုံ န သက္ကောထာ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ၊ ဘန္တေ၊ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ‘ဣမံ နာမ မေ ဒေဟီ’တိ ယာစန္တော ရောဒတိ နာမ၊ ‘နတ္ထီ’တိ ဝဒန္တော ပဋိရောဒတိ နာမ။ ‘သစေ တွံ မယာ ယာစိတော န ဒဒေယျာသိ၊ တံ နော ရောဒိတပဋိရောဒိတံ နာမ မဟာဇနော မာ ပဿတူ’တိ ဧတဒတ္ထံ ရဟော ပစ္စာသီသာမီ’’တိ ဝတွာ အာဒိတော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၈၉။

‘‘ဒွယံ ယာစနကော ရာဇ၊ ဗြဟ္မဒတ္တ နိဂစ္ဆတိ၊

အလာဘံ ဓနလာဘံ ဝါ၊ ဧဝံဓမ္မာ ဟိ ယာစနာ။

၉၀။

‘‘ယာစနံ ရောဒနံ အာဟု၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘ၊

ယော ယာစနံ ပစ္စက္ခာတိ၊ တမာဟု ပဋိရောဒနံ။

၉၁။

‘‘မာ မဒ္ဒသံသု ရောဒန္တံ၊ ပဉ္စာလာ သုသမာဂတာ၊

တုဝံ ဝါ ပဋိရောဒန္တံ၊ တသ္မာ ဣစ္ဆာမဟံ ရဟော’’တိ။

တတ္ထ ရာဇ ဗြဟ္မဒတ္တာတိ ဒွီဟိပိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ နိဂစ္ဆတီတိ လဘတိ ဝိန္ဒတိ။ ဧဝံဓမ္မာတိ ဧဝံသဘာဝါ။ အာဟူတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘာတိ ပဉ္စာလရဋ္ဌဿ ဣဿရ ရထပဝရ။ ယော ယာစနံ ပစ္စက္ခာတီတိ ယော ပန ယံ ယာစနကံ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ တမာဟူတိ တံ ပဋိက္ခိပနံ ‘‘ပဋိရောဒန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ မာ မဒ္ဒသံသူတိ တဝ ရဋ္ဌဝါသိနော ပဉ္စာလာ သုသမာဂတာ မံ ရောဒန္တံ မာ အဒ္ဒသံသူတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂါရဝလက္ခဏေ ပသီဒိတွာ ဝရံ ဒဒမာနော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ဒဒါမိ တေ ဗြာဟ္မဏ ရောဟိဏီနံ၊ ဂဝံ သဟဿံ သဟ ပုင်္ဂဝေန၊

အရိယော ဟိ အရိယဿ ကထံ န ဒဇ္ဇာ၊ သုတွာန ဂါထာ တဝ ဓမ္မယုတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ရောဟိဏီနန္တိ ရတ္တဝဏ္ဏာနံ။ အရိယောတိ အာစာရသမ္ပန္နော။ အရိယဿာတိ အာစာရသမ္ပန္နဿ။ ကထံ န ဒဇ္ဇာတိ ကေန ကာရဏေန န ဒဒေယျ။ ဓမ္မယုတ္တာတိ ကာရဏယုတ္တာ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ‘‘နာဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝတ္ထုကာမေဟိ အတ္ထိကော၊ ယံ အဟံ ယာစာမိ၊ တဒေဝ မေ ဒေဟီ’’တိ ဧကပဋလိကာ ဥပါဟနာ စ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ တဿ ယာစန္တဿေဝ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ တတ္ထ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗြဟ္မဒတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၂၄] ၄။ စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကလျာဏရူပေါဝတယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စမ္မသာဋကံ နာမ ပရိဗ္ဗာဇကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ကိရ စမ္မမေဝ နိဝါသနဉ္စ ပါရုပနဉ္စ ဟောတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာ နိက္ခမိတွာ သာဝတ္ထိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ဧဠကော တံ ဒိသွာ ပဟရိတုကာမော ဩသက္ကိ။ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ဧသ မယှံ အပစိတိံ ဒဿေတီ’’တိ န ပဋိက္ကမိ။ ဧဠကော ဝေဂေနာဂန္တွာ တံ ဦရုမှိ ပဟရိတွာ ပါတေသိ။ တဿ တံ အသန္တပဂ္ဂဟဏကာရဏံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ပါကဋံ အဟောသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဝိနာသံ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဝါဏိဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဝဏိဇ္ဇံ ကရောတိ။ တဒါ ဧကော စမ္မသာဋကပရိဗ္ဗာဇကော ဗာရာဏသိယံ ဘိက္ခာယ စရန္တော ဧဠကာနံ ယုဇ္ဈနဋ္ဌာနံ ပတွာ ဧဠကံ ဩသက္ကန္တံ ဒိသွာ ‘‘အပစိတိံ မေ ကရောတီ’’တိ သညာယ အပဋိက္ကမိတွာ ‘‘ဣမေသံ ဧတ္တကာနံ မနုဿာနံ အန္တရေ အယံ ဧကော ဧဠကော အမှာကံ ဂုဏံ ဇာနာတီ’’တိ တဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတောဝ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၃။

‘‘ကလျာဏရူပေါ ဝတယံ စတုပ္ပဒေါ၊ သုဘဒ္ဒကော စေဝ သုပေသလော စ၊

ယော ဗြာဟ္မဏံ ဇာတိမန္တူပပန္နံ၊ အပစာယတိ မေဏ္ဍဝရော ယသဿီ’’တိ။

တတ္ထ ကလျာဏရူပေါတိ ကလျာဏဇာတိကော။ သုပေသလောတိ သုဋ္ဌု ပိယသီလော။ ဇာတိမန္တူပပန္နန္တိ ဇာတိယာ စ မန္တေဟိ စ သမ္ပန္နံ။ ယသဿီတိ ဝဏ္ဏဘဏနမေတံ။

တသ္မိံ ခဏေ အာပဏေ နိသိန္နော ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော တံ ပရိဗ္ဗာဇကံ နိသေဓေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၄။

‘‘မာ ဗြာဟ္မဏ ဣတ္တရဒဿနေန၊ ဝိဿာသမာပဇ္ဇိ စတုပ္ပဒဿ၊

ဒဠှပ္ပဟာရံ အဘိကင်္ခမာနော၊ အဝသက္ကတီ ဒဿတိ သုပ္ပဟာရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣတ္တရဒဿနေနာတိ ခဏိကဒဿနေန။

တဿ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇဿ ကထေန္တဿေဝ သော မေဏ္ဍကော ဝေဂေနာဂန္တွာ ဦရုမှိ ပဟရိတွာ တံ တတ္ထေဝ ဝေဒနာပ္ပတ္တံ ကတွာ ပါတေသိ။ သော ပရိဒေဝမာနော နိပဇ္ဇိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ပကာသေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၅။

‘‘ဦရုဋ္ဌိ ဘဂ္ဂံ ဝဋ္ဋိတော ခါရိဘာရော၊ သဗ္ဗဉ္စ ဘဏ္ဍံ ဗြာဟ္မဏဿ ဘိန္နံ၊

ဥဘောပိ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒတိ၊ အတိဓာဝထ ဟညတေ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဦရုဋ္ဌိကံ ဘဂ္ဂံ၊ ခါရိဘာရော ဝဋ္ဋိတော ပဝဋ္ဋိတော၊ တသ္မိံ ပဝဋ္ဋမာနေ ယံ တတ္ထ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဥပကရဏဘဏ္ဍံ၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဘိန္နံ၊ သောပိ ဥဘော ဗာဟာ ဥက္ခိပိတွာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတပရိသံ သန္ဓာယ ‘‘အဘိဓာဝထ၊ ဟညတေ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ ဝဒန္တော ကန္ဒတိ ရောဒတိ ပရိဒေဝတီတိ။

ပရိဗ္ဗာဇကော စတုတ္ထံ ဂါထံ အာဟ –

၉၆။

‘‘ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ယော အပူဇံ ပသံသတိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ ပဟတော၊ ဟတော မေဏ္ဍေန ဒုမ္မတီ’’တိ။

တတ္ထ အပူဇန္တိ အပူဇနီယံ။ ယထာဟမဇ္ဇာတိ ယထာ အဟံ အဇ္ဇ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကတွာ ဌိတော မေဏ္ဍေန ဒဠှပ္ပဟာရေန ပဟတော ဧတ္ထေဝ မာရိတော ။ ဒုမ္မတီတိ ဒုပ္ပညော။ ဧဝံ ယော အညောပိ အသန္တပဂ္ဂဟံ ကရိဿတိ၊ သောပိ အဟံ ဝိယ ဒုက္ခံ အနုဘဝိဿတီတိ သော ပရိဒေဝန္တော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ စမ္မသာဋကော ဧတရဟိ စမ္မသာဋကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတဝါဏိဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စမ္မသာဋကဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၂၅] ၅။ ဂေါဓရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

သမဏံ တံ မညမာနောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဟကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓာပိ ဘိက္ခူ တံ ဘိက္ခုံ အာနေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခု ကုဟကော’’တိ သတ္ထု ဒဿေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ကုဟကောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂေါဓယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာယဗလေန သမ္ပန္နော အရညေ ဝသတိ ။ ဧကော ဒုသီလတာပသောပိ တဿ အဝိဒူရေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂေါစရာယ စရန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘သီလဝန္တတာပသဿ ပဏ္ဏသာလာ ဘဝိဿတီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ သော ကူဋတာပသော ဥပဋ္ဌာကကုလေ သမ္ပာဒိတံ မဓုရမံသံ လဘိတွာ ‘‘ကိံ မံသံ နာမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဂေါဓမံသ’’န္တိ သုတွာ ရသတဏှာယ အဘိဘူတော ‘‘မယှံ အဿမပဒံ နိဗဒ္ဓံ အာဂစ္ဆမာနံ ဂေါဓံ မာရေတွာ ယထာရုစိ ပစိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ သပ္ပိဒဓိကဋုကဘဏ္ဍာဒီနိ ဂဟေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ မုဂ္ဂရံ ဂဟေတွာ ကာသာဝေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ အာဂမနံ ဩလောကေန္တော ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဥပသန္တူပသန္တော ဝိယ နိသီဒိ။

သော အာဂန္တွာ တံ ပဒုဋ္ဌိန္ဒြိယံ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာ အမှာကံ သဇာတိကမံသံ ခါဒိတံ ဘဝိဿတိ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ န’’န္တိ အဓောဝါတေ ဌတွာ သရီရဂန္ဓံ ဃာယိတွာ သဇာတိမံသဿ ခါဒိတဘာဝံ ဉတွာ တာပသံ အနုပဂမ္မ ပဋိက္ကမိတွာ စရိ။ တာပသောပိ တဿ အနာဂမနဘာဝံ ဉတွာ မုဂ္ဂရံ ခိပိ၊ မုဂ္ဂရော သရီရေ အပတိတွာ နင်္ဂုဋ္ဌကောဋိံ ပါပုဏိ။ တာပသော ‘‘ဂစ္ဆ ဝိရဒ္ဓါသ္မီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မံ တာဝ ဝိရဒ္ဓါသိ၊ စတ္တာရော ပန အပါယေ န ဝိရဒ္ဓါသီ’’တိ ဝတွာ ပလာယိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ ဌိတံ ဝမ္မိကံ ပဝိသိတွာ အညေန ဆိဒ္ဒေန သီသံ နီဟရိတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၉၇။

‘‘သမဏံ တံ မညမာနော၊ ဥပဂစ္ဆိမသညတံ၊

သော မံ ဒဏ္ဍေန ပါဟာသိ၊ ယထာ အဿမဏော တထာ။

၉၈။

‘‘ကိံ တေ ဇဋာဟိ ဒုမ္မေဓ၊ ကိံ တေ အဇိနသာဋိယာ၊

အဗ္ဘန္တရံ တေ ဂဟနံ၊ ဗာဟိရံ ပရိမဇ္ဇသီ’’တိ။

တတ္ထ အသညတန္တိ အဟံ ကာယာဒီဟိ အသညတံ အဿမဏမေဝ သမာနံ တံ ‘‘သမဏော ဧသော’’တိ သမိတပါပတာယ သမဏံ မညမာနော ဥပဂစ္ဆိံ။ ပါဟာသီတိ ပဟရိ။ အဇိနသာဋိယာတိ ဧကံသံ ကတွာ ပါရုတေန အဇိနစမ္မေန တုယှံ ကော အတ္ထော။ အဗ္ဘန္တရံ တေ ဂဟနန္တိ တဝ သရီရဗ္ဘန္တရံ ဝိသပူရာ ဝိယ အလာဗု၊ ဂူထပူရော ဝိယ အာဝါဋော၊ အာသီဝိသပူရော ဝိယ ဝမ္မိကော ကိလေသဂဟနံ။ ဗာဟိရန္တိ ကေဝလံ ဗဟိသရီရံ ပရိမဇ္ဇသိ၊ တံ အန္တောဖရုသတာယ ဗဟိမဋ္ဌတာယ ဟတ္ထိလဏ္ဍံ ဝိယ အဿလဏ္ဍံ ဝိယ စ ဟောတီတိ။

တံ သုတွာ တာပသော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၉။

‘‘ဧဟိ ဂေါဓ နိဝတ္တဿု၊ ဘုဉ္ဇ သာလီနမောဒနံ၊

တေလံ လောဏဉ္စ မေ အတ္ထိ၊ ပဟူတံ မယှ ပိပ္ဖလီ’’တိ။

တတ္ထ ပဟူတံ မယှ ပိပ္ဖလီတိ န ကေဝလံ သာလီနမောဒနံ တေလလောဏမေဝ၊ ဟိင်္ဂုဇီရကသိင်္ဂိဝေရလသုဏမရိစပိပ္ဖလိပ္ပဘေဒံ ကဋုကဘဏ္ဍမ္ပိ မယှံ ဗဟု အတ္ထိ၊ တေနာဘိသင်္ခတံ သာလီနမောဒနံ ဘုဉ္ဇာဟီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၀။

‘‘ဧသ ဘိယျော ပဝေက္ခာမိ၊ ဝမ္မိကံ သတပေါရိသံ၊

တေလံ လောဏဉ္စ ကိတ္တေသိ၊ အဟိတံ မယှ ပိပ္ဖလီ’’တိ။

တတ္ထ ပဝေက္ခာမီတိ ပဝိသိဿာမိ။ အဟိတန္တိ ယံ ဧတံ တဝ ကဋုကဘဏ္ဍသင်္ခါတံ ပိပ္ဖလိ၊ ဧတံ မယှံ အဟိတံ အသပ္ပာယန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘အရေ၊ ကူဋဇဋိလ၊ သစေ ဣဓ ဝသိဿသိ၊ ဂေါစရဂါမေ မနုဿေဟေဝ တံ ‘အယံ စောရော’တိ ဂါဟာပေတွာ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေဿာမိ၊ သီဃံ ပလာယဿူ’’တိ သန္တဇ္ဇေသိ။ ကူဋဇဋိလော တတော ပလာယိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋဇဋိလော အယံ ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဂေါဓရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂေါဓရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၂၆] ၆။ ကက္ကာရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာယေန ယော နာဝဟရေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿ ဟိ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ဂတဿ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ ပက္ကန္တာယ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ အထ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော မုသာဝါဒံ ကတွာ သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ ဣဒါနိ ဂိလာနော ဟုတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မုသာဝါဒီယေဝ၊ န စေသ ဣဒါနေဝ မုသာဝါဒံ ကတွာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ အနုဘောသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တာဝတိံသဘဝနေ အညတရော ဒေဝပုတ္တော အဟောသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗာရာဏသိယံ မဟာဥဿဝေါ အဟောသိ။ ဗဟူ နာဂါ စ သုပဏ္ဏာ စ ဘူမဋ္ဌကာ စ ဒေဝါ အာဂန္တွာ ဥဿဝံ ဩလောကယိံသု။ တာဝတိံသဘဝနတောပိ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ ကက္ကာရူနိ နာမ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ တေဟိ ကတစုမ္ဗဋကံ ပိဠန္ဓိတွာ ဥဿဝဒဿနံ အာဂမိံသု။ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိနဂရံ တေသံ ပုပ္ဖာနံ ဂန္ဓေန ဧကဂန္ဓံ အဟောသိ။ မနုဿာ ‘‘ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ကေန ပိဠန္ဓိတာနီ’’တိ ဥပဓာရေန္တာ ဝိစရန္တိ။ တေ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘အမှေ ဧတေ ဥပဓာရေန္တီ’’တိ ဉတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ဥပ္ပတိတွာ မဟန္တေန ဒေဝါနုဘာဝေန အာကာသေ အဋ္ဌံသု။ မဟာဇနော သန္နိပတိ၊ ရာဇာပိ သဒ္ဓိံ ဥပရာဇာဒီဟိ အဂမာသိ။ အထ နေ ‘‘ကတရဒေဝလောကတော၊ သာမိ၊ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘တာဝတိံသဒေဝလောကတော အာဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ကေန ကမ္မေန အာဂတတ္ထာ’’တိ။ ‘‘ဥဿဝဒဿနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘ကိံပုပ္ဖာနိ နာမေတာနီ’’တိ? ‘‘ဒိဗ္ဗကက္ကာရုပုပ္ဖာနိ နာမာ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ တုမှေ ဒေဝလောကေ အညာနိ ပိဠန္ဓေယျာထ၊ ဣမာနိ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ။ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘ဒိဗ္ဗကက္ကာရုပုပ္ဖာနိ မဟာနုဘာဝါနိ ဒေဝါနညေဝ အနုစ္ဆဝိကာနိ၊ မနုဿလောကေ လာမကာနံ ဒုပ္ပညာနံ ဟီနာဓိမုတ္တိကာနံ ဒုဿီလာနံ နာနုစ္ဆဝိကာနိ။ ယေ ပန မနုဿာ ဣမေဟိ စ ဣမေဟိ စ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတာ၊ တေသံ ဧတာနိ အနုစ္ဆဝိကာနီ’’တိ အာဟံသု။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တေသု ဇေဋ္ဌကဒေဝပုတ္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၁။

‘‘ကာယေန ယော နာဝဟရေ၊ ဝါစာယ န မုသာ ဘဏေ၊

ယသော လဒ္ဓါ န မဇ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ကာယေန ပရဿ သန္တကံ တိဏသလာကမ္ပိ နာဝဟရတိ၊ ဝါစာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇမာနောပိ မုသာဝါဒံ န ဘဏတိ။ ဒေသနာသီသမေဝေတံ ၊ ကာယဒွါရဝစီဒွါရမနောဒွါရေဟိ ပန ယော ဒသပိ အကုသလကမ္မပထေ န ကရောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ ယသော လဒ္ဓါတိ ဣဿရိယဉ္စ လဘိတွာ ယော ဣဿရိယမဒမတ္တော သတိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ၊ သ ဝေ ဧဝရူပေါ ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တော ပုဂ္ဂလော ဣမံ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖံ အရဟတိ။ တသ္မာ ယော ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ယာစိတုံ အရဟတိ၊ တဿ ဒဿာမီတိ။

တံ သုတွာ ပုရောဟိတော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ဣမေသု ဂုဏေသု ဧကောပိ နတ္ထိ၊ မုသာဝါဒံ ပန ဝတွာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပိဠန္ဓိဿာမိ၊ ဧဝံ မံ မဟာဇနော ‘ဂုဏသမ္ပန္နော အယ’န္တိ ဇာနိဿတီ’’တိ။ သော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ ဒုတိယံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၂။

‘‘ဓမ္မေန ဝိတ္တမေသေယျ၊ န နိကတျာ ဓနံ ဟရေ၊

ဘောဂေ လဒ္ဓါ န မဇ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဓမ္မေန ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေန သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိတ္တံ ပရိယေသေယျ။ န နိကတျာတိ န ဝဉ္စနာယ ဓနံ ဟရေယျ၊ ဝတ္ထာဘရဏာဒိကေ ဘောဂေ လဘိတွာ ပမာဒံ နာပဇ္ဇေယျ၊ ဧဝရူပေါ ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ တတိယံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၃။

‘‘ယဿ စိတ္တံ အဟာလိဒ္ဒံ၊ သဒ္ဓါ စ အဝိရာဂိနီ၊

ဧကော သာဒုံ န ဘုဉ္ဇေယျ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ အဟာလိဒ္ဒံ ဟလိဒ္ဒိရာဂေါ ဝိယ ခိပ္ပံ န ဝိရဇ္ဇတိ၊ ထိရမေဝ ဟောတိ။ သဒ္ဓါ စ အဝိရာဂိနီတိ ကမ္မံ ဝါ ဝိပါကံ ဝါ ဩကပ္ပနီယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝစနံ သဒ္ဒဟိတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ န ဝိရဇ္ဇတိ န ဘိဇ္ဇတိ။ ယော ယာစကေ ဝါ အညေ ဝါ သံဝိဘာဂါရဟေ ပုဂ္ဂလေ ဗဟိ ကတွာ ဧကကောဝ သာဒုရသဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇတိ၊ နေသံ သံဝိဘဇိတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိ ပုပ္ဖာနိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိတွာ စတုတ္ထံ ဒေဝပုတ္တံ ယာစိ။ သော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၄။

‘‘သမ္မုခါ ဝါ တိရောက္ခာ ဝါ၊ ယော သန္တေ န ပရိဘာသတိ၊

ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ သ ဝေ ကက္ကာရုမရဟတီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော သမ္မုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ သီလာဒိဂုဏယုတ္တေ သန္တေ ဥတ္တမပဏ္ဍိတပုရိသေ န အက္ကောသတိ န ပရိဘာသတိ၊ ယံ ဝါစာယ ဝဒတိ၊ တဒေဝ ကာယေန ကရောတိ၊ သော ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ အရဟတီတိ။

ပုရောဟိတော ‘‘အဟံ ဧတေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတော’’တိ ဝတွာ တာနိပိ အာဟရာပေတွာ ပိဠန္ဓိ။ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ စတ္တာရိ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကာနိ ပုရောဟိတဿ ဒတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတာ။ တေသံ ဂတကာလေ ပုရောဟိတဿ သီသေ မဟတီ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တိခိဏသိခရေန နိမ္မထိတံ ဝိယ စ အယပဋ္ဋေန ပီဠိတံ ဝိယ စ သီသံ အဟောသိ။ သော ဝေဒနာပ္ပတ္တော အပရာပရံ ပရိဝတ္တမာနော မဟာသဒ္ဒေန ဝိရဝိ၊ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ မမဗ္ဘန္တရေ အဝိဇ္ဇမာနေယေဝ ဂုဏေ ‘အတ္ထီ’တိ မုသာဝါဒံ ကတွာ တေ ဒေဝပုတ္တေ ဣမာနိ ပုပ္ဖာနိ ယာစိံ၊ ဟရထေတာနိ မမ သီသတော’’တိ အာဟ။ တာနိ ဟရန္တာပိ ဟရိတုံ နာသက္ခိံသု၊ အယပဋ္ဋေန ဗဒ္ဓါနိ ဝိယ အဟေသုံ။ အထ နံ ဥက္ခိပိတွာ ဂေဟံ နယိံသု။ တတ္ထ တဿ ဝိရဝန္တဿ သတ္တ ဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ။

ရာဇာ အမစ္စေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒုဿီလဗြာဟ္မဏော မရိဿတိ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ ပုန ဥဿဝံ ကာရေမ၊ ဒေဝပုတ္တာ ပုန အာဂစ္ဆိဿန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ပုန ဥဿဝံ ကာရေသိ။ ဒေဝပုတ္တာ ပုန အာဂန္တွာ သကလနဂရံ ပုပ္ဖဂန္ဓေန ဧကဂန္ဓံ ကတွာ တထေဝ ရာဇင်္ဂဏေ အဋ္ဌံသု၊ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ဒုဿီလဗြာဟ္မဏံ အာနေတွာ တေသံ ပုရတော ဥတ္တာနံ နိပဇ္ဇာပေသိ။ သော ‘‘ဇီဝိတံ မေ ဒေထ၊ သာမီ’’တိ ဒေဝပုတ္တေ ယာစိ။ ဒေဝပုတ္တာ ‘‘တုယှံ ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ အနနုစ္ဆဝိကာနေဝေတာနိ ပုပ္ဖာနိ၊ တွံ ပန ‘အမှေ ဝဉ္စေဿာမီ’တိ သညီ အဟောသိ၊ အတ္တနော မုသာဝါဒဖလံ လဒ္ဓ’’န္တိ မဟာဇနမဇ္ဈေ ဒုဿီလဗြာဟ္မဏံ ဂရဟိတွာ သီသတော ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ အပနေတွာ မဟာဇနဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ တေသု ဒေဝပုတ္တေသု ဧကော ကဿပေါ၊ ဧကော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ ဧကော သာရိပုတ္တော၊ ဇေဋ္ဌကဒေဝပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကက္ကာရုဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၂၇] ၇။ ကာကဝတီဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝါတိ စာယံ တတော ဂန္ဓောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ? ‘‘ကိလေသဝသေန၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမ အရက္ခိယော၊ န သက္ကာ ရက္ခိတုံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပန မာတုဂါမံ မဟာသမုဒ္ဒမဇ္ဈေ သိမ္ဗလိရုက္ခဝိမာနေ ဝသာပေန္တာပိ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကာကဝတီ နာမဿ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ အဘိရူပါ ဒေဝစ္ဆရာ ဝိယ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန အတီတဝတ္ထု ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပနေကော သုပဏ္ဏရာဇာ မနုဿဝေသေန အာဂန္တွာ ရညာ သဟ ဇူတံ ကီဠန္တော ကာကဝတိယာ အဂ္ဂမဟေသိယာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တံ အာဒါယ သုပဏ္ဏဘဝနံ နေတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမိ။ ရာဇာ ဒေဝိံ အပဿန္တော နဋကုဝေရံ နာမ ဂန္ဓဗ္ဗံ ‘‘တွံ ဝိစိနာဟိ န’’န္တိ အာဟ။ သော တံ သုပဏ္ဏရာဇာနံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သရေ ဧရကဝနေ နိပဇ္ဇိတွာ တတော သုပဏ္ဏဿ ဂမနကာလေ ပတ္တန္တရေ နိသီဒိတွာ သုပဏ္ဏဘဝနံ ပတွာ ပတ္တန္တရတော နိက္ခမိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ကတွာ ပုန တဿေဝ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နော အာဂန္တွာ သုပဏ္ဏဿ ရညာ သဒ္ဓိံ ဇူတကီဠနကာလေ အတ္တနော ဝီဏံ ဂဟေတွာ ဇူတမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ရညော သန္တိကေ ဌိတော ဂီတဝသေန ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘ဝါတိ စာယံ တတော ဂန္ဓော၊ ယတ္ထ မေ ဝသတီ ပိယာ၊

ဒူရေ ဣတော ဟိ ကာကဝတီ၊ ယတ္ထ မေ နိရတော မနော’’တိ။

တတ္ထ ဂန္ဓောတိ တဿာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓဝိလိတ္တာယ သရီရဂန္ဓော။ ယတ္ထ မေတိ ယတ္ထ သုပဏ္ဏဘဝနေ မမ ပိယာ ဝသတိ၊ တတော ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ကတကာယသံသဂ္ဂါယ တဿာ ဣမဿ ကာယေန သဒ္ဓိံ အာဂတော ဂန္ဓော ဝါယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒူရေ ဣတောတိ ဣမမှာ ဌာနာ ဒူရေ။ ဟိ-ကာရော နိပါတမတ္တော။ ကာကဝတီတိ ကာကဝတီ ဒေဝီ။ ယတ္ထ မေတိ ယဿာ ဥပရိ မမ မနော နိရတော။

တံ သုတွာ သုပဏ္ဏော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၆။

‘‘ကထံ သမုဒ္ဒမတရီ၊ ကထံ အတရိ ကေပုကံ၊

ကထံ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ၊ ကထံ သိမ္ဗလိမာရုဟီ’’တိ။

တဿတ္ထော – တွံ ဣမံ ဇမ္ဗုဒီပသမုဒ္ဒံ တဿ ပရတော ကေပုကံ နာမ နဒိံ ပဗ္ဗတန္တရေသု ဌိတာနိ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ စ ကထံ အတရိ၊ ကေနုပါယေန တိဏ္ဏော သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတံ အမှာကံ ဘဝနံ သိမ္ဗလိရုက္ခဉ္စ ကထံ အာရုဟီတိ။

တံ သုတွာ နဋကုဝေရော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘တယာ သမုဒ္ဒမတရိံ၊ တယာ အတရိ ကေပုကံ၊

တယာ သတ္တ သမုဒ္ဒါနိ၊ တယာ သိမ္ဗလိမာရုဟိ’’န္တိ။

တတ္ထ တယာတိ တယာ ကရဏဘူတေန တဝ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နော အဟံ သဗ္ဗမေတံ အကာသိန္တိ အတ္ထော။

တတော သုပဏ္ဏရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဓိရတ္ထု မံ မဟာကာယံ၊ ဓိရတ္ထု မံ အစေတနံ၊

ယတ္ထ ဇာယာယဟံ ဇာရံ၊ အာဝဟာမိ ဝဟာမိ စာ’’တိ။

တတ္ထ ဓိရတ္ထု မန္တိ အတ္တာနံ ဂရဟန္တော အာဟ။ အစေတနန္တိ မဟာသရီရတာယ လဟုဘာဝဂရုဘာဝဿ အဇာနနတာယ အစေတနံ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယသ္မာ အဟံ အတ္တနော ဇာယာယ ဇာရံ ဣမံ ဂန္ဓဗ္ဗံ ပတ္တန္တရေ နိသိန္နံ အာနေန္တော အာဝဟာမိ နေန္တော စ ဝဟာမိ၊ တသ္မာ ဓိရတ္ထု မန္တိ။ သော တံ အာနေတွာ ဗာရာဏသိရညော ဒတွာ ပုန နဂရံ နာဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ နဋကုဝေရော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကာကဝတီဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၂၈] ၈။ အနနုသောစိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မတဘရိယံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘရိယာယ မတာယ န နှာယိ န ပိဝိ န လိမ္ပိ န ဘုဉ္ဇိ၊ န ကမ္မန္တေ ပယောဇေသိ၊ အညဒတ္ထု သောကာဘိဘူတော အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရိ။ အဗ္ဘန္တရေ ပနဿ ကုဋေ ပဒီပေါ ဝိယ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယော ဇလတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ မံ ဌပေတွာ အညော ကောစိ သောကံ နီဟရိတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဒါယကော နတ္ထိ၊ ဘဝိဿာမိဿ အဝဿယော’’တိ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ပစ္ဆာသမဏံ အာဒါယ တဿ ဂေဟဒွါရံ ဂန္တွာ ကုဋုမ္ဗိကေန သုတာဂမနော ကတပစ္စုဂ္ဂမနာဒိသက္ကာရော ပညတ္တာသနေ နိသိန္နော ကုဋုမ္ဗိကံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ စိန္တေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဘရိယာ မေ ကာလကတာ၊ တမဟံ အနုသောစန္တော စိန္တေမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ နာမ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ဘိန္နေ န ယုတ္တံ စိန္တေတုံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဘရိယာယ မတာယ ‘ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတီ’တိ န စိန္တယိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။ အတီတဝတ္ထု ဒသကနိပါတေ စူဠဗောဓိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၀။၄၉ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ၊ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ကောမာရဗြဟ္မစာရီ အဟောသိ။ အထဿ မာတာပိတရော ‘‘တဝ ဒါရိကပရိယေသနံ ကရောမာ’’တိ အာရောစယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘န မယှံ ဃရာဝါသေနတ္ထော၊ အဟံ တုမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတော ဧကံ ကဉ္စနရူပကံ ကာရေတွာ ‘‘ဧဝရူပံ ကုမာရိကံ လဘမာနော ဂဏှိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တဿ မာတာပိတရော တံ ကဉ္စနရူပကံ ပဋိစ္ဆန္နယာနေ အာရောပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ ဇမ္ဗုဒီပတလံ ဝိစရန္တာ ယတ္ထ ဧဝရူပံ ဗြာဟ္မဏကုမာရိကံ ပဿထ၊ တတ္ထ ဣမံ ကဉ္စနရူပကံ ဒတွာ တံ အာနေထာ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန မနုဿေ ပေသေသုံ။

တသ္မိံ ပန ကာလေ ဧကော ပုညဝါ သတ္တော ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ ကာသိရဋ္ဌေယေဝ နိဂမဂါမေ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ကုမာရိကာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘သမ္မိလ္လဟာသိနီ’’တိဿာ နာမံ အကံသု။ သာ သောဠသဝဿကာလေ အဘိရူပါ အဟောသိ ပါသာဒိကာ ဒေဝစ္ဆရပ္ပဋိဘာဂါ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နာ။ တဿာပိ ကိလေသဝသေန စိတ္တံ နာမ န ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗံ၊ အစ္စန္တဗြဟ္မစာရိနီ အဟောသိ။ ကဉ္စနရူပကံ အာဒါယ ဝိစရန္တာ မနုဿာ တံ ဂါမံ ပါပုဏိံသု။ တတ္ထ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘အသုကဗြာဟ္မဏဿ ဓီတာ သမ္မိလ္လဟာသိနီ ကိံကာရဏာ ဣဓ ဌိတာ’’တိ အာဟံသု။ မနုဿာ တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏကုလံ ဂန္တွာ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ ဝါရေသုံ။ သာ ‘‘အဟံ တုမှာကံ အစ္စယေန ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ န မေ ဃရာဝါသေနတ္ထော’’တိ မာတာပိတူနံ သာသနံ ပေသေသိ။ တေ ‘‘ကိံ ကရောသိ ကုမာရိကေ’’တိ ဝတွာ ကဉ္စနရူပကံ ဂဟေတွာ တံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပေသယိံသု။ ဗောဓိသတ္တဿ စ သမ္မိလ္လဟာသိနိယာ စ ဥဘိန္နမ္ပိ အနိစ္ဆန္တာနညေဝ မင်္ဂလံ ကရိံသု။ တေ ဧကဂဗ္ဘေ ဝသမာနာ ဧကသ္မိံ သယနေ သယန္တာပိ န အညမညံ ကိလေသဝသေန ဩလောကယိံသု၊ ဒွေ ဘိက္ခူ ဒွေ ဗြာဟ္မာနော ဝိယ စ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဝသိံသု။

အပရဘာဂေ ဗောဓိသတ္တဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မမ ကုလသန္တကာ အသီတိကောဋိယော၊ တဝ ကုလသန္တကာ အသီတိကောဋိယောတိ ဣမံ ဧတ္တကံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဣမံ ကုဋုမ္ဗံ ပဋိပဇ္ဇာဟိ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အယျပုတ္တ၊ တယိ ပဗ္ဗဇန္တေ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ န သက္ကောမိ တံ ဇဟိတု’’န္တိ ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဥဘောပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဝနမူလဖလာဟာရာ တတ္ထ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။

တေသံ တတ္ထ ဝသန္တာနံ သုခုမာလာယ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ နိရောဇံ မိဿကဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိယာ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာဗာဓော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သာ သပ္ပာယဘေသဇ္ဇံ အလဘမာနာ ဒုဗ္ဗလာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခာစာရဝေလာယ တံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ နဂရဒွါရံ နေတွာ ဧကိဿာ သာလာယ ဖလကေ နိပဇ္ဇာပေတွာ သယံ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ သာ တသ္မိံ အနိက္ခန္တေယေဝ ကာလမကာသိ။ မဟာဇနော ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ရူပသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ပရိဝါရေတွာ ရောဒတိ ပရိဒေဝတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဘိက္ခံ စရိတွာ အာဂတော တဿာ မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဘိဇ္ဇနဓမ္မံ ဘိဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ ဧဝံဂတိကာယေဝါ’’တိ ဝတွာ တာယ နိပန္နဖလကေယေဝ နိသီဒိတွာ မိဿကဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေသိ။ ပရိဝါရေတွာ ဌိတမဟာဇနော ‘‘အယံ တေ၊ ဘန္တေ၊ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဂိဟိကာလေ မေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ တာဝ န သဏ္ဌာမ ရောဒါမ ပရိဒေဝါမ၊ တုမှေ ကသ္မာ န ရောဒထာ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဇီဝမာနာ တာဝ ဧသာ မမ ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ ဣဒါနိ ပရလောကသမင်္ဂိတာယ န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ မရဏဝသံ ဂတာ၊ အဟံ ကိဿ ရောဒါမီ’’တိ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၀၉။

‘‘ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီ၊ တေဟိ မေ ကိံ ဘဝိဿတိ၊

တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ၊ ပိယံ သမ္မိလ္လဟာသိနိံ။

၁၁၀။

‘‘တံ တံ စေ အနုသောစေယျ၊ ယံ ယံ တဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အတ္တာနမနုသောစေယျ၊ သဒါ မစ္စုဝသံ ပတံ။

၁၁၁။

‘‘န ဟေဝ ဌိတံ နာသီနံ၊ န သယာနံ န ပဒ္ဓဂုံ၊

ယာဝ ဗျာတိ နိမိသတိ၊ တတြာပိ ရသတီ ဝယော။

၁၁၂။

‘‘တတ္ထတ္တနိ ဝတပ္ပဒ္ဓေ၊ ဝိနာဘာဝေ အသံသယေ၊

ဘူတံ သေသံ ဒယိတဗ္ဗံ၊ ဝီတံ အနနုသောစိယ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗဟူနံ ဝိဇ္ဇတီ ဘောတီတိ အယံ ဘောတီ အမှေ ဆဍ္ဍေတွာ ဣဒါနိ အညေသံ ဗဟူနံ မတကသတ္တာနံ အန္တရေ ဝိဇ္ဇတိ အတ္ထိ ဥပလဗ္ဘတိ။ တေဟိ မေ ကိံ ဘဝိဿတီတိ တေဟိ မတကသတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ ဝတ္တမာနာ ဣဒါနေဝေသာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတိ ၊ တေဟိ ဝါ မတကသတ္တေဟိ အတိရေကသမ္ဗန္ဓဝသေနေသာ မယှံ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ ကာ နာမ ဘဝိဿတိ၊ ကိံ ဘရိယာ၊ ဥဒါဟု ဘဂိနီတိ? ‘‘တေဟိ မေက’’န္တိပိ ပါဌော၊ တေဟိ မတကေဟိ သဒ္ဓိံ ဣဒမ္ပိ မေ ကဠေဝရံ ဧကံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧသာ မတကေသု သင်္ခံ ဂတာ၊ မယှံ သာ န ကိဉ္စိ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧတံ န သောစာမိ။

ယံ ယံ တဿာတိ ယံ ယံ တဿ အနုသောစနကဿ သတ္တဿ န ဝိဇ္ဇတိ နတ္ထိ၊ မတံ နိရုဒ္ဓံ၊ တံ တံ သစေ အနုသောစေယျာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယဿာ’’တိပိ ပါဌော၊ ယံ ယံ ယဿ န ဝိဇ္ဇတိ၊ တံ တံ သော အနုသောစေယျာတိ အတ္ထော။ မစ္စုဝသံ ပတန္တိ ဧဝံ သန္တေ နိစ္စံ မစ္စုဝသံ ပတန္တံ ဂစ္ဆန္တံ အတ္တာနမေဝ အနုသောစေယျ၊ တေနဿ အသောစနကာလောယေဝ န ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

တတိယဂါထာယ န ဟေဝ ဌိတံ နာသီနံ၊ န သယာနံ န ပဒ္ဓဂုန္တိ ကဉ္စိ သတ္တံ အာယုသင်္ခါရော အနုဂစ္ဆတီတိ ပါဌသေသော။ တတ္ထ ပဒ္ဓဂုန္တိ ပရိဝတ္တေတွာ စရမာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဣမေ သတ္တာ စတူသုပိ ဣရိယာပထေသု ပမတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ အာယုသင်္ခါရာ ပန ရတ္တိဉ္စ ဒိဝါ စ သဗ္ဗိရိယာပထေသု အပ္ပမတ္တာ အတ္တနော ခယဂမနကမ္မမေဝ ကရောန္တီတိ။ ယာဝ ဗျာတီတိ ယာဝ ဥမ္မိသတိ။ အယဉှိ တသ္မိံ ကာလေ ဝေါဟာရော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယာဝ ဥမ္မိသတိ စ နိမိသတိ စ၊ တတြာပိ ဧဝံ အပ္ပမတ္တကေ ကာလေ ဣမေသံ သတ္တာနံ ရသတီ ဝယော၊ တီသု ဝယေသု သော သော ဝယော ဟာယတေဝ န ဝဍ္ဎတီတိ။

တတ္ထတ္တနိ ဝတပ္ပဒ္ဓေတိ တတ္ထ ဝတ အတ္တနိ ပဒ္ဓေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ တသ္မိံ ဝတ ဧဝံ ရသမာနေ ဝယေ အယံ ‘‘အတ္တာ’’တိ သင်္ချံ ဂတော အတ္တဘာဝေါ ပဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဝယေန အဍ္ဎော ဥပဍ္ဎော အပရိပုဏ္ဏောဝ ဟောတိ ။ ဧဝံ တတ္ထ ဣမသ္မိံ အတ္တနိ ပဒ္ဓေ ယော စေသ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာနံ သတ္တာနံ ဝိနာဘာဝေါ အသံသယော၊ တသ္မိံ ဝိနာဘာဝေပိ အသံသယေ နိဿံသယေ ယံ ဘူတံ သေသံ အမတံ ဇီဝမာနံ၊ တံ ဇီဝမာနမေဝ ဒယိတဗ္ဗံ ပိယာယိတဗ္ဗံ မေတ္တာယိတဗ္ဗံ၊ ‘‘အယံ သတ္တော အရောဂေါ ဟောတု အဗျာပဇ္ဇော’’တိ ဧဝံ တသ္မိံ မေတ္တာဘာဝနာ ကာတဗ္ဗာ။ ယံ ပနေတံ ဝီတံ ဝိဂတံ မတံ၊ တံ အနနုသောစိယံ န အနုသောစိတဗ္ဗန္တိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော စတူဟိ ဂါထာဟိ အနိစ္စာကာရံ ဒီပေန္တော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနော ပရိဗ္ဗာဇိကာယ သရီရကိစ္စံ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တမေဝ ပဝိသိတွာ ဈာနာဘိညာသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ သမ္မိလ္လဟာသိနီ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

အနနုသောစိယဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၂၉] ၉။ ကာဠဗာဟုဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယံ အန္နပါနဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဟတလာဘသက္ကာရံ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တေန ဟိ တထာဂတေ အဋ္ဌာနကောပံ ဗန္ဓိတွာ ဓနုဂ္ဂဟေသု ပယောဇိတေသု နာဠာဂိရိဝိဿဇ္ဇနေန တဿ ဒေါသော ပါကဋော ဇာတော။ အထဿ ပဋ္ဌပိတာနိ ဓုဝဘတ္တာဒီနိ မနုဿာ န ကရိံသု၊ ရာဇာပိ နံ န ဩလောကေသိ။ သော ဟတလာဘသက္ကာရော ကုလေသု ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိစရိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ‘လာဘသက္ကာရံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’တိ ဥပ္ပန္နမ္ပိ ထိရံ ကာတုံ နာသက္ခီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဟတလာဘသက္ကာရော အဟောသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဓနဉ္ဇယေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ရာဓော နာမ သုကော အဟောသိ မဟာသရီရော ပရိပုဏ္ဏဂတ္တော၊ ကနိဋ္ဌော ပနဿ ပေါဋ္ဌပါဒေါ နာမ။ ဧကော လုဒ္ဒကော တေ ဒွေပိ ဇနေ ဗန္ဓိတွာ နေတွာ ဗာရာဏသိရညော အဒါသိ။ ရာဇာ ဥဘောပိ တေ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန မဓုလာဇေ ခါဒါပေန္တော သက္ခရောဒကံ ပါယေန္တော ပဋိဇဂ္ဂိ။ သက္ကာရော စ မဟာ အဟောသိ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။ အထေကော ဝနစရကော ကာဠဗာဟုံ နာမေကံ မဟာကာဠမက္ကဋံ အာနေတွာ ဗာရာဏသိရညော အဒါသိ။ တဿ ပစ္ဆာ အာဂတတ္တာ မဟန္တတရော လာဘသက္ကာရော အဟောသိ၊ သုကာနံ ပရိဟာယိ။ ဗောဓိသတ္တော တာဒိလက္ခဏယောဂတော န ကိဉ္စိ အာဟ၊ ကနိဋ္ဌော ပနဿ တာဒိလက္ခဏာဘာဝါ တံ မက္ကဋဿ သက္ကာရံ အသဟန္တော ‘‘ဘာတိက၊ ပုဗ္ဗေ ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ သာဓုရသခါဒနီယာဒီနိ အမှာကမေဝ ဒေန္တိ၊ ဣဒါနိ ပန မယံ န လဘာမ၊ ကာဠဗာဟုမက္ကဋဿေဝ ဒေန္တိ။ မယံ ဓနဉ္ဇယရညော သန္တိကာ လာဘသက္ကာရံ အလဘန္တာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ကရိဿာမ၊ ဧဟိ အရညမေဝ ဂန္တွာ ဝသိဿာမာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘ယံ အန္နပါနဿ ပုရေ လဘာမ၊ တံ ဒါနိ သာခမိဂမေဝ ဂစ္ဆတိ၊

ဂစ္ဆာမ ဒါနိ ဝနမေဝ ရာဓ၊ အသက္ကတာ စသ္မ ဓနဉ္ဇယာယာ’’တိ။

တတ္ထ ယံ အန္နပါနဿာတိ ယံ အန္နပါနံ အဿ ရညော သန္တိကာ။ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ။ ဓနဉ္ဇယာယာတိ ကရဏတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊ ဓနဉ္ဇယေန။ အသက္ကတာ စသ္မာတိ အန္နပါနံ န လဘာမ၊ ဣမိနာ စ န သက္ကတမှာတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ရာဓော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘လာဘော အလာဘော ယသော အယသော စ၊ နိန္ဒာ ပသံသာ စ သုခဉ္စ ဒုက္ခံ၊

ဧတေ အနိစ္စာ မနုဇေသု ဓမ္မာ၊ မာ သောစိ ကိံ သောစသိ ပေါဋ္ဌပါဒါ’’တိ။

တတ္ထ ယသောတိ ဣဿရိယပရိဝါရော။ အယသောတိ တဿာဘာဝေါ။ ဧတေတိ ဧတေ အဋ္ဌ လောကဓမ္မာ မနုဇေသု အနိစ္စာ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဟုတွာပိ အပရေန သမယေန အပ္ပလာဘာ အပ္ပသက္ကာရာ ဟောန္တိ၊ နိစ္စလာဘိနော နာမ န ဟောန္တိ။ ယသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တံ သုတွာ ပေါဋ္ဌပါဒေါ မက္ကဋေ ဥသူယံ အပနေတုံ အသက္ကောန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၅။

‘‘အဒ္ဓါ တုဝံ ပဏ္ဍိတကောသိ ရာဓ၊ ဇာနာသိ အတ္ထာနိ အနာဂတာနိ၊

ကထံ နု သာခါမိဂံ ဒက္ခိသာမ၊ နိဒ္ဓါဝိတံ ရာဇကုလတောဝ ဇမ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ ကထံ နူတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန။ ဒက္ခိသာမာတိ ဒက္ခိဿာမ။ နိဒ္ဓါဝိတန္တိ နိဝုဋ္ဌာပိတံ နိက္ကဍ္ဎာပိတံ။ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။

တံ သုတွာ ရာဓော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘စာလေတိ ကဏ္ဏံ ဘကုဋိံ ကရောတိ၊ မုဟုံ မုဟုံ ဘာယယတေ ကုမာရေ၊

သယမေဝ တံ ကာဟတိ ကာဠဗာဟု၊ ယေနာရကာ ဌဿတိ အန္နပါနာ’’တိ။

တတ္ထ ဘာယယတေ ကုမာရေတိ ရာဇကုမာရေ ဥတြာသေတိ။ ယေနာရကာ ဌဿတိ အန္နပါနာတိ ယေန ကာရဏေန ဣမမှာ အန္နပါနာ ဒူရေ ဌဿတိ၊ သယမေဝ တံ ကာရဏံ ကရိဿတိ၊ မာ တွံ ဧတဿ စိန္တယီတိ အတ္ထော။

ကာဠဗာဟုပိ ကတိပါဟေနေဝ ရာဇကုမာရာနံ ပုရတော ဌတွာ ကဏ္ဏစလနာဒီနိ ကရောန္တော ကုမာရေ ဘာယာပေသိ။ တေ ဘီတတသိတာ ဝိဿရမကံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နိက္ကဍ္ဎထ န’’န္တိ မက္ကဋံ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ။ သုကာနံ လာဘသက္ကာရော ပုန ပါကတိကော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကာဠဗာဟု ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပေါဋ္ဌပါဒေါ အာနန္ဒော၊ ရာဓော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာဠဗာဟုဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၃၀] ၁၀။ သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

သီလံကိရေဝ ကလျာဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သီလဝီမံသကဗြာဟ္မဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒွေပိ ဝတ္ထူနိ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာနေဝ။ ဣဓ ပန ဗောဓိသတ္တော ဗာရာဏသိရညော ပုရောဟိတော အဟောသိ။ သော အတ္တနော သီလံ ဝီမံသန္တော တီဏိ ဒိဝသာနိ ဟေရညိကဖလကတော ကဟာပဏံ ဂဏှိ။ တံ ‘‘စောရော’’တိ ဂဟေတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ သော ရညော သန္တိကေ ဌိတော –

၁၁၇။

‘‘သီလံ ကိရေဝ ကလျာဏံ၊ သီလံ လောကေ အနုတ္တရံ၊

ပဿ ဃောရဝိသော နာဂေါ၊ သီလဝါတိ န ဟညတီ’’တိ။ –

ဣမာယ ပဌမဂါထာယ သီလံ ဝဏ္ဏေတွာ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဂစ္ဆတိ။

အထေကသ္မိံ ဒိဝသေ သူနာပဏတော သေနော မံသပေသိံ ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ တမညေ သကုဏာ ပရိဝါရေတွာ ပါဒနခတုဏ္ဍကာဒီဟိ ပဟရန္တိ။ သော တံ ဒုက္ခံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော မံသပေသိံ ဆဍ္ဍေသိ၊ အပရော ဂဏှိ။ သောပိ တထေဝ ဝိဟေဌိယမာနော ဆဍ္ဍေသိ၊ အထညော ဂဏှိ။ ဧဝံ ယော ယော ဂဏှိ၊ တံ တံ သကုဏာ အနုဗန္ဓိံသု။ ယော ယော ဆဍ္ဍေသိ၊ သော သော သုခိတော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကာမာ နာမ မံသပေသူပမာ၊ ဧတေ ဂဏှန္တာနံယေဝ ဒုက္ခံ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တာနံ သုခ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၈။

‘‘ယာဝဒေဝဿဟူ ကိဉ္စိ၊ တာဝဒေဝ အခါဒိသုံ၊

သင်္ဂမ္မ ကုလလာ လောကေ၊ န ဟိံသန္တိ အကိဉ္စန’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယာဝဒေဝ အဿ သေနဿ အဟု ကိဉ္စိ မုခေန ဂဟိတံ မံသခဏ္ဍံ၊ တာဝဒေဝ နံ ဣမသ္မိံ လောကေ ကုလလာ သမာဂန္တွာ အခါဒိံသု။ တသ္မိံ ပန ဝိဿဋ္ဌေ တမေနံ အကိဉ္စနံ နိပ္ပလိဗောဓံ ပက္ခိံ သေသပက္ခိနော န ဟိံသန္တီတိ။

သော နဂရာ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကသ္မိံ ဂါမေ သာယံ ဧကဿ ဂေဟေ နိပဇ္ဇိ။ တတ္ထ ပန ပိင်္ဂလာ နာမ ဒါသီ ‘‘အသုကဝေလာယ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဧကေန ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သင်္ကေတမကာသိ။ သာ သာမိကာနံ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေသု နိပန္နေသု တဿာဂမနံ ဩလောကေန္တီ ဥမ္မာရေ နိသီဒိတွာ ‘‘ဣဒါနိ အာဂမိဿတိ၊ ဣဒါနိ အာဂမိဿတီ’’တိ ပဌမယာမမ္ပိ မဇ္ဈိမယာမမ္ပိ ဝီတိနာမေသိ။ ပစ္စူသသမယေ ပန ‘‘န သော ဣဒါနိ အာဂမိဿတီ’’တိ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဣဒံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဒါသီ ‘သော ပုရိသော အာဂမိဿတီ’တိ အာသာယ ဧတ္တကံ ကာလံ နိသိန္နာ၊ ဣဒါနိဿ အနာဂမနဘာဝံ ဉတွာ ဆိန္နာသာ ဟုတွာ သုခံ သုပတိ။ ကိလေသေသု ဟိ အာသာ နာမ ဒုက္ခံ၊ နိရာသဘာဝေါဝ သုခ’’န္တိ စိန္တေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၉။

‘‘သုခံ နိရာသာ သုပတိ၊ အာသာ ဖလဝတီ သုခါ၊

အာသံ နိရာသံ ကတွာန၊ သုခံ သုပတိ ပိင်္ဂလာ’’တိ။

တတ္ထ ဖလဝတီတိ ယဿာ အာသာယ ဖလံ လဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သာ တဿ ဖလဿ သုခတာယ သုခါ နာမ။ နိရာသံ ကတွာနာတိ အနာသံ ကတွာ ဆိန္ဒိတွာ ပဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ ပိင်္ဂလာတိ ဧသာ ပိင်္ဂလဒါသီ ဣဒါနိ သုခံ သုပတီတိ။

သော ပုနဒိဝသေ တတော ဂါမာ အရညံ ပဝိသန္တော အရညေ ဧကံ တာပသံ ဈာနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ ဈာနသုခတော ဥတ္တရိတရံ သုခံ နာမ နတ္ထီ’’တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၂၀။

‘‘န သမာဓိပရော အတ္ထိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ၊

န ပရံ နာပိ အတ္တာနံ၊ ဝိဟိံသတိ သမာဟိတော’’တိ။

တတ္ထ န သမာဓိပရောတိ သမာဓိတော ပရော အညော သုခဓမ္မော နာမ နတ္ထီတိ။

သော အရညံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုရောဟိတော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သီလဝီမံသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကုဋိဒူသကဝဂ္ဂေါ တတိယော။

၄။ ကောကိလဝဂ္ဂေါ

[၃၃၁] ၁။ ကောကိလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယောဝေ ကာလေ အသမ္ပတ္တေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု တက္ကာရိယဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စော ဩဝါဒကော အဟောသိ၊ ရာဇာ ဗဟုဘာဏီ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တဿ ဗဟုဘာဏိတံ နိသေဓေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနံ ဂတော မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ၊ တဿုပရိ အမ္ဗရုက္ခော အတ္ထိ။ တတြေကသ္မိံ ကာကကုလာဝကေ ကာဠကောကိလာ အတ္တနော အဏ္ဍကံ နိက္ခိပိတွာ အဂမာသိ။ ကာကီ တံ ကောကိလအဏ္ဍကံ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ အပရဘာဂေ တတော ကောကိလပေါတကော နိက္ခမိ။ ကာကီ ‘‘ပုတ္တော မေ’’တိ သညာယ မုခတုဏ္ဍကေန ဂေါစရံ အာဟရိတွာ တံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ သော အဝိရူဠှပက္ခော အကာလေယေဝ ကောကိလရဝံ ရဝိ။ ကာကီ ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ တာဝ အညံ ရဝံ ရဝတိ ၊ ဝဍ္ဎန္တော ကိံ ကရိဿတီ’’တိ တုဏ္ဍကေန ကောဋ္ဋေတွာ မာရေတွာ ကုလာဝကာ ပါတေသိ။ သော ရညော ပါဒမူလေ ပတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိမေတံ သဟာယာ’’တိ? ဗောဓိသတ္တော ‘‘အဟံ ရာဇာနံ နိဝါရေတုံ ဧကံ ဥပမံ ပရိယေသာမိ၊ လဒ္ဓါ ဒါနိ မေ သာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အတိမုခရာ အကာလေ ဗဟုဘာဏိနော ဧဝရူပံ လဘန္တိ။ အယံ မဟာရာဇ၊ ကောကိလပေါတကော ကာကိယာ ပုဋ္ဌော အဝိရူဠှပက္ခော အကာလေယေဝ ကောကိလရဝံ ရဝိ။ အထ နံ ကာကီ ‘နာယံ မမ ပုတ္တကော’တိ ဉတွာ မုခတုဏ္ဍကေန ကောဋ္ဋေတွာ မာရေတွာ ကုလာဝကာ ပါတေသိ။ မနုဿာ ဝါ ဟောန္တု တိရစ္ဆာနာ ဝါ၊ အကာလေ ဗဟုဘာဏိနော ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ လဘန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၁။

‘‘ယော ဝေ ကာလေ အသမ္ပတ္တေ၊ အတိဝေလံ ပဘာသတိ၊

ဧဝံ သော နိဟတော သေတိ၊ ကောကိလာယိဝ အတြဇော။

၁၂၂။

‘‘န ဟိ သတ္ထံ သုနိသိတံ၊ ဝိသံ ဟလာဟလာမိဝ၊

ဧဝံ နိကဋ္ဌေ ပါတေတိ၊ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာ ယထာ။

၁၂၃။

‘‘တသ္မာ ကာလေ အကာလေ ဝါ၊ ဝါစံ ရက္ခေယျ ပဏ္ဍိတော၊

နာတိဝေလံ ပဘာသေယျ၊ အပိ အတ္တသမမှိ ဝါ။

၁၂၄။

‘‘ယော စ ကာလေ မိတံ ဘာသေ၊ မတိပုဗ္ဗော ဝိစက္ခဏော၊

သဗ္ဗေ အမိတ္တေ အာဒေတိ၊ သုပဏ္ဏော ဥရဂါမိဝါ’’တိ။

တတ္ထ ကာလေ အသမ္ပတ္တေတိ အတ္တနော ဝစနကာလေ အသမ္ပတ္တေ။ အတိဝေလန္တိ ဝေလာတိက္ကန္တံ ကတွာ အတိရေကပ္ပမာဏံ ဘာသတိ။ ဟလာဟလာမိဝါတိ ဟလာဟလံ ဣဝ။ နိကဋ္ဌေတိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ အပ္ပမတ္တကေ ကာလေ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ သုနိသိတသတ္ထဟလာဟလဝိသတောပိ ခိပ္ပတရံ ဒုဗ္ဘာသိတဝစနမေဝ ပါတေသိ၊ တသ္မာ။ ကာလေ အကာလေ ဝါတိ ဝတ္တုံ ယုတ္တကာလေ စ အကာလေ စ ဝါစံ ရက္ခေယျ၊ အတိဝေလံ န ဘာသေယျ အပိ အတ္တနာ သမေ နိန္နာနာကရဏေပိ ပုဂ္ဂလေတိ အတ္ထော။

မတိပုဗ္ဗောတိ မတိံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ကထနေန မတိပုဗ္ဗော။ ဝိစက္ခဏောတိ ဉာဏေန ဝိစာရေတွာ အတ္ထဝိန္ဒနပုဂ္ဂလော ဝိစက္ခဏော နာမ။ ဥရဂါမိဝါတိ ဥရဂံ ဣဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ သုပဏ္ဏော သမုဒ္ဒံ ခေါဘေတွာ မဟာဘောဂံ ဥရဂံ အာဒေတိ ဂဏှာတိ၊ အာဒိယိတွာ စ တင်္ခဏညေဝ နံ သိမ္ဗလိံ အာရောပေတွာ မံသံ ခါဒတိ၊ ဧဝမေဝ ယော မတိပုဗ္ဗင်္ဂမော ဝိစက္ခဏော ဝတ္တုံ ယုတ္တကာလေ မိတံ ဘာသတိ၊ သော သဗ္ဗေ အမိတ္တေ အာဒေတိ ဂဏှာတိ၊ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ မိတဘာဏီ အဟောသိ၊ ယသဉ္စဿ ဝဍ္ဎေတွာ မဟန္တတရံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကောကိလပေါတကော ကောကာလိကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကောကိလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၃၂] ၂။ ရထလဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပိဟန္တွာ ဟတော ဗြူတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ပုရောဟိတံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ရထေန အတ္တနော ဘောဂဂါမံ ဂစ္ဆန္တော သမ္ဗာဓေ မဂ္ဂေ ရထံ ပါဇေန္တော ဧကံ သကဋသတ္ထံ ဒိသွာ ‘‘တုမှာကံ သကဋံ အပနေထာ’’တိ ဂစ္ဆန္တော သကဋေ အနပနီယမာနေ ကုဇ္ဈိတွာ ပတောဒလဋ္ဌိယာ ပုရိမသကဋေ သာကဋိကဿ ရထဓုရေ ပဟရိ။ သာ ရထဓုရေ ပဋိဟတာ နိဝတ္တိတွာ တဿေဝ နလာဋံ ပဟရိ။ တာဝဒေဝဿ နလာဋေ ဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌဟိ။ သော နိဝတ္တိတွာ ‘‘သာကဋိကေဟိ ပဟဋောမှီ’’တိ ရညော အာရောစေသိ။ သာကဋိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ဝိနိစ္ဆိနန္တာ တဿေဝ ဒေါသံ အဒ္ဒသံသု။ အထေကဒိဝသံ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရညော ကိရ ပုရောဟိတော ‘သာကဋိကေဟိ ပဟဋောမှီ’တိ အဍ္ဍံ ကရောန္တော သယမေဝ ပရဇ္ဇီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ ဧဝရူပံ အကာသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿေဝ ဝိနိစ္ဆယာမစ္စော အဟောသိ။ အထ ရညော ပုရောဟိတော ရထေန အတ္တနော ဘောဂဂါမံ ဂစ္ဆန္တောတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန တေန ရညော အာရောစိတေ ရာဇာ သယံ ဝိနိစ္ဆယေ နိသီဒိတွာ သာကဋိကေ ပက္ကောသာပေတွာ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ‘‘တုမှေဟိ မမ ပုရောဟိတံ ကောဋ္ဋေတွာ နလာဋေ ဂဏ္ဍော ဥဋ္ဌာပိတော’’တိ ဝတွာ ‘‘သဗ္ဗဿဟရဏံ တေသံ ကရောထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော ‘‘တုမှေ၊ မဟာရာဇ၊ ကမ္မံ အသောဓေတွာဝ ဧတေသံ သဗ္ဗဿံ ဟရာပေထ၊ ဧကစ္စေ ပန အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ပဟရိတွာပိ ‘ပရေန ပဟဋမှာ’တိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ အဝိစိနိတွာ ကာတုံ န ယုတ္တံ၊ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေန နာမ နိသာမေတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

၁၂၅။

‘‘အပိ ဟန္တွာ ဟတော ဗြူတိ၊ ဇေတွာ ဇိတောတိ ဘာသတိ၊

ပုဗ္ဗမက္ခာယိနော ရာဇ၊ အညဒတ္ထု န သဒ္ဒဟေ။

၁၂၆။

‘‘တသ္မာ ပဏ္ဍိတဇာတိယော၊ သုဏေယျ ဣတရဿပိ၊

ဥဘိန္နံ ဝစနံ သုတွာ၊ ယထာ ဓမ္မော တထာ ကရေ။

၁၂၇။

‘‘အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓု။

၁၂၈။

‘‘နိသမ္မ ခတ္တိယော ကယိရာ၊ နာနိသမ္မ ဒိသမ္ပတိ၊

နိသမ္မကာရိနော ရာဇ၊ ယသော ကိတ္တိ စ ဝဍ္ဎတီ’’တိ။

တတ္ထ အပိ ဟန္တွာတိ အပိ ဧကော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဟန္တွာ ‘‘ပရေန ပဟဋောမှီ’’တိ ဗြူတိ ကထေတိ။ ဇေတွာ ဇိတောတိ သယံ ဝါ ပန ပရံ ဇိတွာ ‘‘အဟံ ဇိတောမှီ’’တိ ဘာသတိ။ အညဒတ္ထူတိ မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗမေဝ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ အက္ခာယန္တဿ ပုဗ္ဗမက္ခာယိနော အညဒတ္ထု န သဒ္ဒဟေ၊ ဧကံသေန ဝစနံ န သဒ္ဒဟေယျ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ကထေန္တဿ ဧကံသေန ဝစနံ န သဒ္ဒဟာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ။ ယထာ ဓမ္မောတိ ယထာ ဝိနိစ္ဆယသဘာဝေါ ဌိတော၊ တထာ ကရေယျ။

အသညတောတိ ကာယာဒီဟိ အသညတော ဒုဿီလော။ တံ န သာဓူတိ ယံ တဿ ပဏ္ဍိတဿ ဉာဏဝတော ပုဂ္ဂလဿ အာဓာနဂ္ဂါဟိဝသေန ဒဠှကောပသင်္ခါတံ ကောဓနံ၊ တံ န သာဓု။ နာနိသမ္မာတိ န အနိသာမေတွာ။ ဒိသမ္ပတီတိ ဒိသာနံ ပတိ၊ မဟာရာဇ။ ယသော ကိတ္တိ စာတိ ဣဿရိယပရိဝါရော စေဝ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ စ ဝဍ္ဎတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆိနိ၊ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆိယမာနေ ဗြာဟ္မဏဿေဝ ဒေါသော ဇာတောတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြာဟ္မဏော ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏောဝ အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရထလဋ္ဌိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၃၃] ၃။ ပက္ကဂေါဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဒေဝမေ တွန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန တေသံ ဥဒ္ဓါရံ သာဓေတွာ အာဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ လုဒ္ဒကော ‘‘ဥဘောပိ ခါဒထာ’’တိ ဧကံ ပက္ကဂေါဓံ အဒါသိ။ သော ပုရိသော ဘရိယံ ပါနီယတ္ထာယ ပေသေတွာ သဗ္ဗံ ဂေါဓံ ခါဒိတွာ တဿာ အာဂတကာလေ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂေါဓာ ပလာတာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ သာမိ၊ ပက္ကဂေါဓာယ ပလာယန္တိယာ ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ? သာ ဇေတဝနေ ပါနီယံ ပိဝိတွာ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နာ သတ္ထာရာ ‘‘ကိံ ဥပါသိကေ၊ အယံ တေ ဟိတကာမော သသိနေဟော ဥပကာရကော’’တိ ပုစ္ဆိတာ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဧတဿ ဟိတကာမာ သသိနေဟာ၊ အယံ ပန မယိ နိဿိနေဟော’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘ဟောတု မာ စိန္တယိ၊ ဧဝံ နာမေသ ကရောတိ။ ယဒါ ပန တေ ဂုဏံ သရတိ၊ တဒါ တုယှမေဝ သဗ္ဗိဿရိယံ ဒေတီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန တေသံ နိဝတ္တန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ လုဒ္ဒကော ကိလန္တဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘ဒွေပိ ဇနာ ခါဒထာ’’တိ ဧကံ ပက္ကဂေါဓံ အဒါသိ။ ရာဇဓီတာ တံ ဝလ္လိယာ ဗန္ဓိတွာ အာဒါယ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေ ဧကံ သရံ ဒိသွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အဿတ္ထမူလေ နိသီဒိံသု။ ရာဇပုတ္တော ‘‘ဂစ္ဆ ဘဒ္ဒေ၊ သရတော ပဒုမိနိပတ္တေန ဥဒကံ အာဟရ၊ မံသံ ခါဒိဿာမာ’’တိ အာဟ။ သာ ဂေါဓံ သာခါယ လဂ္ဂေတွာ ပါနီယတ္ထာယ ဂတာ။ ဣတရော သဗ္ဗံ ဂေါဓံ ခါဒိတွာ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ပရမ္မုခေါ နိသီဒိ။ သော တာယ ပါနီယံ ဂဟေတွာ အာဂတာယ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂေါဓာ သာခါယ ဩတရိတွာ ဝမ္မိကံ ပါဝိသိ၊ အဟံ ဓာဝိတွာ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌံ အဂ္ဂဟေသိံ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ဟတ္ထေယေဝ ကတွာ ဆိဇ္ဇိတွာ ဗိလံ ပဝိဋ္ဌာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဟောတု၊ ဒေဝ၊ ပက္ကဂေါဓာယ ပလာယန္တိယာ ကိံ ကရိဿာမ၊ ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ တေ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဗာရာဏသိံ အဂမံသု။

ရာဇပုတ္တော ရဇ္ဇံ ပတွာ တံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနမတ္တေ ဌပေသိ၊ သက္ကာရသမ္မာနော ပနဿာ နတ္ထိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ သက္ကာရံ ကာရေတုကာမော ရညော သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘နနု မယံ အယျေ တုမှာကံ သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမ၊ ကိံ နော န ဩလောကေထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တာတ၊ အဟမေဝ ရညော သန္တိကာ ကိဉ္စိ န လဘာမိ၊ တုယှံ ကိံ ဒဿာမိ၊ ရာဇာပိ မယှံ ဣဒါနိ ကိံ ဒဿတိ၊ သော အရညတော အာဂမနကာလေ ပက္ကဂေါဓံ ဧကကောဝ ခါဒီ’’တိ ။ ‘‘အယျေ၊ န ဒေဝေါ ဧဝရူပံ ကရိဿတိ၊ မာ ဧဝံ အဝစုတ္ထာ’’တိ။ အထ နံ ဒေဝီ ‘‘တုယှံ တံ၊ တာတ၊ န ပါကဋံ၊ ရညောယေဝ မယှဉ္စ ပါကဋ’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၉။

‘‘တဒေဝ မေ တွံ ဝိဒိတော၊ ဝနမဇ္ဈေ ရထေသဘ၊

ယဿ တေ ခဂ္ဂဗဒ္ဓဿ၊ သန္နဒ္ဓဿ တိရီဋိနော၊

အဿတ္ထဒုမသာခါယ၊ ပက္ကဂေါဓာ ပလာယထာ’’တိ။

တတ္ထ တဒေဝါတိ တသ္မိံယေဝ ကာလေ ‘‘အယံ မယှံ အဒါယကော’’တိ ဧဝံ တွံ ဝိဒိတော။ အညေ ပန တဝ သဘာဝံ န ဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ ခဂ္ဂဗဒ္ဓဿာတိ ဗဒ္ဓခဂ္ဂဿ။ တိရီဋိနောတိ တိရီဋဝတ္ထနိဝတ္ထဿ မဂ္ဂါဂမနကာလေ။ ပက္ကဂေါဓာတိ အင်္ဂါရပက္ကာ ဂေါဓာ ပလာယထာတိ။

ဧဝံ ရညာ ကတဒေါသံ ပရိသမဇ္ဈေ ပါကဋံ ကတွာ ကထေသိ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အယျေ၊ ဒေဝဿ အပ္ပိယကာလတော ပဘုတိ ဥဘိန္နမ္ပိ အဖာသုကံ ကတွာ ကသ္မာ ဣဓ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၀။

‘‘နမေ နမန္တဿ ဘဇေ ဘဇန္တံ၊ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿ ကရေယျ ကိစ္စံ၊

နာနတ္ထကာမဿ ကရေယျ အတ္ထံ၊ အသမ္ဘဇန္တမ္ပိ န သမ္ဘဇေယျ။

၁၃၁။

‘‘စဇေ စဇန္တံ ဝနထံ န ကယိရာ၊ အပေတစိတ္တေန န သမ္ဘဇေယျ၊

ဒိဇော ဒုမံ ခီဏဖလန္တိ ဉတွာ၊ အညံ သမေက္ခေယျ မဟာ ဟိ လောကော’’တိ။

တတ္ထ နမေ နမန္တဿာတိ ယော အတ္တနိ မုဒုစိတ္တေန နမတိ၊ တဿေဝ ပဋိနမေယျ။ ကိစ္စာနုကုဗ္ဗဿာတိ အတ္တနော ဥပ္ပန္နံ ကိစ္စံ အနုကုဗ္ဗန္တဿေဝ။ အနတ္ထကာမဿာတိ အဝဍ္ဎိကာမဿ။ ဝနထံ န ကယိရာတိ တသ္မိံ စဇန္တေ တဏှာသ္နေဟံ န ကရေယျ။ အပေတစိတ္တေနာတိ အပဂတစိတ္တေန ဝိရတ္တစိတ္တေန။ န သမ္ဘဇေယျာတိ န သမာဂစ္ဆေယျ။ အညံ သမေက္ခေယျာတိ အညံ ဩလောကေယျ၊ ယထာ ဒိဇော ခီဏဖလံ ဒုမံ ရုက္ခံ ဉတွာ အညံ ဖလဘရိတံ ရုက္ခံ ဂစ္ဆတိ၊ တထာ ခီဏရာဂံ ပုရိသံ ဉတွာ အညံ သသိနေဟံ ဥပဂစ္ဆေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တေ ကထေန္တေ ဧဝ တဿာ ဂုဏံ သရိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ တဝ ဂုဏံ န သလ္လက္ခေသိံ၊ ပဏ္ဍိတဿယေဝ ကထာယ သလ္လက္ခေသိံ၊ မမ အပရာဓံ သဟန္တိယာ ဣဒံ သကလရဇ္ဇံ တုယှမေဝ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘သော တေ ကရိဿာမိ ယထာနုဘာဝံ၊ ကတညုတံ ခတ္တိယေ ပေက္ခမာနော၊

သဗ္ဗဉ္စ တေ ဣဿရိယံ ဒဒါမိ၊ ယဿိစ္ဆသီ တဿ တုဝံ ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ သောတိ သော အဟံ။ ယထာနုဘာဝန္တိ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။ ယဿိစ္ဆသီတိ ယဿ ဣစ္ဆသိ၊ တဿ ဣဒံ ရဇ္ဇံ အာဒိံ ကတွာ ယံ တွံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဒါမီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ရာဇာ ဒေဝိယာ သဗ္ဗိဿရိယံ အဒါသိ၊ ‘‘ဣမိနာဟံ ဧတိဿာ ဂုဏံ သရာပိတော’’တိ ပဏ္ဍိတဿပိ မဟန္တံ ဣဿရိယံ အဒါသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥဘော ဇယမ္ပတိကာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

တဒါ ဇယမ္ပတိကာ ဧတရဟိ ဇယမ္ပတိကာဝ အဟေသုံ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပက္ကဂေါဓဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၃၄] ၄။ ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဂဝံစေ တရမာနာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇောဝါဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု တေသကုဏဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပေါရာဏကရာဇာနောပိ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ သဂ္ဂပုရံ ပူရယမာနာ ဂမိံသူ’’တိ ဝတွာ ရညာ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော သိက္ခိတသဗ္ဗသိပ္ပော ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ရမဏီယေ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝနမူလဖလာဟာရော ဝိဟာသိ။ အထ ရာဇာ အဂုဏပရိယေသကော ဟုတွာ ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ ကောစိ အဂုဏံ ကထေန္တော’’တိ ပရိယေသန္တော အန္တောဇနေ စ ဗဟိဇနေ စ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ကဉ္စိ အတ္တနော အဝဏ္ဏဝါဒိံ အဒိသွာ ‘‘ဇနပဒေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အညာတကဝေသေန ဇနပဒံ စရိ။ တတြာပိ အဝဏ္ဏဝါဒိံ အပဿန္တော အတ္တနော ဂုဏကထမေဝ သုတွာ ‘‘ဟိမဝန္တပဒေသေ နု ခေါ ကထ’’န္တိ အရညံ ပဝိသိတွာ ဝိစရန္တော ဗောဓိသတ္တဿ အဿမံ ပတွာ တံ အဘိဝါဒေတွာ ကတပဋိသန္ထာရော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော အရညတော ပရိပက္ကာနိ နိဂြောဓဖလာနိ အာဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ တာနိ ဟောန္တိ မဓုရာနိ ဩဇဝန္တာနိ သက္ခရစုဏ္ဏသမရသာနိ။ သော ရာဇာနမ္ပိ အာမန္တေတွာ ‘‘ဣမံ မဟာပုည၊ နိဂြောဓပက္ကဖလံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကတွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ နိဂြောဓပက္ကံ အတိ ဝိယ မဓုရ’’န္တိ? ‘‘မဟာပုည၊ နူန ရာဇာ ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေတိ၊ တေနေတံ မဓုရန္တိ။ ရညော အဓမ္မိကကာလေ အမဓုရံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာပုည၊ ရာဇူသု အဓမ္မိကေသု တေလမဓုဖာဏိတာဒီနိပိ ဝနမူလဖလာနိပိ အမဓုရာနိ ဟောန္တိ နိရောဇာနိ၊ န ကေဝလံ ဧတာနိ၊ သကလမ္ပိ ရဋ္ဌံ နိရောဇံ ကသဋံ ဟောတိ။ တေသု ပန ဓမ္မိကေသု သဗ္ဗာနိ တာနိ မဓုရာနိ ဟောန္တိ ဩဇဝန္တာနိ၊ သကလမ္ပိ ရဋ္ဌံ ဩဇဝန္တမေဝ ဟောတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ အဇာနာပေတွာဝ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ‘‘တာပသဿ ဝစနံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဇာနိဿာမီ’’တိ ကိဉ္စိ ကာလံ ဝီတိနာမေတွာ ပုန တတ္ထ ဂန္တွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ဗောဓိသတ္တောပိဿ တထေဝ ဝတွာ နိဂြောဓပက္ကံ အဒါသိ၊ တံ တဿ တိတ္တကရသံ အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘အမဓုရံ နိရသ’’န္တိ သဟ ခေဠေန ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘တိတ္တကံ၊ ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာပုည၊ နူန ရာဇာ အဓမ္မိကော ဘဝိဿတိ။ ရာဇူနဉှိ အဓမ္မိကကာလေ အရညေ ဖလာဖလံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ အမဓုရံ နိရောဇံ ဇာတ’’န္တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၃။

‘‘ဂဝေ စေ တရမာနာနံ၊ ဇိမှံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ တာ ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတိ။

၁၃၄။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော စေ အဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော။

၁၃၅။

‘‘ဂဝံ စေ တရမာနာနံ၊ ဥဇုံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါ၊

သဗ္ဗာ ဂါဝီ ဥဇုံ ယန္တိ၊ နေတ္တေ ဥဇုံ ဂတေ သတိ။

၁၃၆။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿေသု၊ ယော ဟောတိ သေဋ္ဌသမ္မတော၊

သော သစေ ဓမ္မံ စရတိ၊ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာ၊

သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ သုခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ ဓမ္မိကော’’တိ။

တတ္ထ ဂဝန္တိ ဂုန္နံ။ တရမာနာနန္တိ နဒိံ ဩတရန္တာနံ။ ဇိမှန္တိ ကုဋိလံ ဝင်္ကံ။ နေတ္တေတိ နာယကေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဂဝဇေဋ္ဌကေ ဥသဘေ ပုင်္ဂဝေ။ ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာတိ ဣတရေ သတ္တာ ပုရေတရမေဝ အဓမ္မံ စရန္တီတိ အတ္ထော။ ဒုခံ သေတီတိ န ကေဝလံ သေတိ၊ စတူသုပိ ဣရိယာပထေသု ဒုက္ခမေဝ ဝိန္ဒတိ။ အဓမ္မိကောတိ ယဒိ ရာဇာ ဆန္ဒာဒိအဂတိဂမနဝသေန အဓမ္မိကော ဟောတိ။ သုခံ သေတီတိ သစေ ရာဇာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဓမ္မိကော ဟောတိ၊ သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ စတူသု ဣရိယာပထေသု သုခပ္ပတ္တမေဝ ဟောတီတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော ရာဇဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေ နိဂြောဓပက္ကံ အဟမေဝ မဓုရံ ကတွာ တိတ္တကံ အကာသိံ၊ ဣဒါနိ ပုန မဓုရံ ကရိဿာမီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ နဂရံ ဂန္တွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော သဗ္ဗံ ပဋိပါကတိကံ အကာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဇောဝါဒဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၃၅] ၅။ ဇမ္ဗုကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗြဟာ ပဝဍ္ဎကာယော သောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ သုဂတာလယကရဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ၊ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ သတ္ထာရာ ‘‘သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော တုမှေ ဒိသွာ ကိံ အကာသီ’’တိ ဝုတ္တော ထေရော အာဟ ‘‘ဘန္တေ၊ သော တုမှာကံ အနုကရောန္တော မမ ဟတ္ထေ ဗီဇနိံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထ နံ ကောကာလိကော ဥရေ ဇဏ္ဏုနာ ပဟရိ၊ ဣတိ သော တုမှာကံ အနုကရောန္တော ဒုက္ခံ အနုဘဝီ’’တိ။ တံ သုတွာ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ မမ အနုကရောန္တော ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အနုဘောသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သီဟယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဟိမဝန္တေ ဂုဟာယံ ဝသန္တော ဧကဒိဝသံ မဟိံသံ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂုဟံ အာဂစ္ဆတိ။ ဧကော သိင်္ဂါလော တံ ဒိသွာ ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တော ဥရေန နိပဇ္ဇိ၊ ‘‘ကိံ ဇမ္ဗုကာ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ တံ၊ ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ အာဟ။ သီဟော ‘‘တေန ဟိ ဧဟီ’’တိ တံ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ မံသံ အာဟရိတွာ ပေါသေသိ။ တဿ သီဟဝိဃာသေန ထူလသရီရတံ ပတ္တဿ ဧကဒိဝသံ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော သီဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘အဟံ၊ သာမိ၊ နိစ္စကာလံ တုမှာကံ ပလိဗောဓော၊ တုမှေ နိစ္စံ မံသံ အာဟရိတွာ မံ ပေါသေထ၊ အဇ္ဇ တုမှေ ဣဓေဝ ဟောထ၊ အဟံ ဧကံ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ တုမှာကမ္ပိ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သီဟော ‘‘မာ တေ ၊ ဇမ္ဗုက၊ ဧတံ ရုစ္စိ၊ န တွံ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ မံသခါဒကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော၊ အဟံ တေ ဝါရဏံ ဝဓိတွာ ဒဿာမိ၊ ဝါရဏော နာမ မဟာကာယော ပဝဍ္ဎကာယော၊ မာ ဝါရဏံ ဂဏှိ၊ မမ ဝစနံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ။

၁၃၇။

‘‘ဗြဟာ ပဝဍ္ဎကာယော သော၊ ဒီဃဒါဌော စ ဇမ္ဗုက၊

န တွံ တတ္ထ ကုလေ ဇာတော၊ ယတ္ထ ဂဏှန္တိ ကုဉ္ဇရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗြဟာတိ မဟန္တော။ ပဝဍ္ဎကာယောတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတကာယော။ ဒီဃဒါဌောတိ ဒီဃဒန္တော တေဟိ ဒန္တေဟိ တုမှာဒိသေ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယေ ပါပေတိ။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ သီဟကုလေ ဇာတာ မတ္တဝါရဏံ ဂဏှန္တိ၊ တွံ န တတ္ထ ဇာတော၊ သိင်္ဂါလကုလေ ပန ဇာတောသီတိ အတ္ထော။

သိင်္ဂါလော သီဟေန ဝါရိတောယေဝ ဂုဟာ နိက္ခမိတွာ တိက္ခတ္တုံ ‘‘ဗုက္က ဗုက္ကာ’’တိ သိင်္ဂါလိကံ နဒံ နဒိတွာ ပဗ္ဗတကူဋေ ဌိတော ပဗ္ဗတပါဒံ ဩလောကေန္တော ဧကံ ကာဠဝါရဏံ ပဗ္ဗတပါဒေန အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဥလ္လင်္ဃိတွာ ‘‘တဿ ကုမ္ဘေ ပတိဿာမီ’’တိ ပရိဝတ္တိတွာ ပါဒမူလေ ပတိ။ ဝါရဏော ပုရိမပါဒံ ဥက္ခိပိတွာ တဿ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာပေသိ၊ သီသံ ဘိဇ္ဇိတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ဇာတံ ။ သော တတ္ထေဝ အနုတ္ထုနန္တော သယိ၊ ဝါရဏော ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တော ပက္ကာမိ။ ဗောဓိသတ္တော ဂန္တွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဌိတော တံ ဝိနာသပ္ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အတ္တနော မာနံ နိဿာယ နဋ္ဌော သိင်္ဂါလော’’တိ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၈။

‘‘အသီဟော သီဟမာနေန၊ ယော အတ္တာနံ ဝိကုဗ္ဗတိ၊

ကောတ္ထူဝ ဂဇမာသဇ္ဇ၊ သေတိ ဘူမျာ အနုတ္ထုနံ။

၁၃၉။

‘‘ယသဿိနော ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ၊ သဉ္ဇာတခန္ဓဿ မဟဗ္ဗလဿ၊

အသမေက္ခိယ ထာမဗလူပပတ္တိံ၊ သ သေတိ နာဂေန ဟတောယံ ဇမ္ဗုကော။

၁၄၀။

‘‘ယော စီဓ ကမ္မံ ကုရုတေ ပမာယ၊ ထာမဗ္ဗလံ အတ္တနိ သံဝိဒိတွာ၊

ဇပ္ပေန မန္တေန သုဘာသိတေန၊ ပရိက္ခဝါ သော ဝိပုလံ ဇိနာတီ’’တိ။

တတ္ထ ဝိကုဗ္ဗတီတိ ပရိဝတ္တေတိ။ ကောတ္ထူဝါတိ သိင်္ဂါလော ဝိယ။ အနုတ္ထုနန္တိ အနုတ္ထုနန္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အယံ ကောတ္ထု မဟန္တံ ဂဇံ ပတွာ အနုတ္ထုနန္တော ဘူမိယံ သေတိ၊ ဧဝံ ယော အညော ဒုဗ္ဗလော ဗလဝတာ ဝိဂ္ဂဟံ ကရောတိ၊ သောပိ ဧဝရူပေါဝ ဟောတီတိ။

ယသဿိနောတိ ဣဿရိယဝတော။ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿာတိ ကာယဗလေန စ ဉာဏဗလေန စ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ။ သဉ္ဇာတခန္ဓဿာတိ သုသဏ္ဌိတမဟာခန္ဓဿ။ မဟဗ္ဗလဿာတိ မဟာထာမဿ။ ထာမဗလူပပတ္တိန္တိ ဧဝရူပဿ သီဟဿ ထာမသင်္ခါတံ ဗလဉ္စေဝ သီဟဇာတိသင်္ခါတံ ဥပပတ္တိဉ္စ အဇာနိတွာ၊ ကာယထာမဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စ သီဟဥပပတ္တိဉ္စ အဇာနိတွာတိ အတ္ထော။ သ သေတီတိ အတ္တာနမ္ပိ သီဟေန သဒိသံ မညမာနော၊ သော အယံ ဇမ္ဗုကော နာဂေန ဟတော မတသယနံ သေတိ။

ပမာယာတိ ပမိနိတွာ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ‘‘ပမာဏာ’’တိပိ ပါဌော၊ အတ္တနော ပမာဏံ ဂဟေတွာ ယော အတ္တနော ပမာဏေန ကမ္မံ ကုရုတေတိ အတ္ထော။ ထာမဗ္ဗလန္တိ ထာမသင်္ခါတံ ဗလံ၊ ကာယထာမဉ္စ ဉာဏဗလဉ္စာတိပိ အတ္ထော။ ဇပ္ပေနာတိ ဇပေန၊ အဇ္ဈေနေနာတိ အတ္ထော။ မန္တေနာတိ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတွာ ကရဏေန။ သုဘာသိတေနာတိ သစ္စာဒိဂုဏယုတ္တေန အနဝဇ္ဇဝစနေန။ ပရိက္ခဝါတိ ပရိက္ခာသမ္ပန္နော။ သော ဝိပုလံ ဇိနာတီတိ ယော ဧဝရူပေါ ဟောတိ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကုရုမာနော အတ္တနော ထာမဉ္စ ဗလဉ္စ ဉတွာ ဇပ္ပမန္တဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သုဘာသိတံ ဘာသန္တော ကရောတိ၊ သော ဝိပုလံ မဟန္တံ အတ္ထံ ဇိနာတိ န ပရိဟာယတီတိ။

ဧဝံ ဗောဓိသတ္တော ဣမာဟိ တီဟိ ဂါထာဟိ ဣမသ္မိံ လောကေ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကမ္မံ ကထေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သိင်္ဂါလော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သီဟော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇမ္ဗုကဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၃၆] ၆။ ဗြဟာဆတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

တိဏံ တိဏန္တိ လပသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုဟကဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု ကထိတမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော အမစ္စော အဟောသိ။ ဗာရာဏသိရာဇာ မဟတိယာ သေနာယ ကောသလရာဇာနံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ သာဝတ္ထိံ ပတွာ ယုဒ္ဓေန နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဂဏှိ။ ကောသလရညော ပန ပုတ္တော ဆတ္တော နာမ ကုမာရော အတ္ထိ။ သော အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ တယော ဝေဒေ စ အဋ္ဌာရသ သိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တက္ကသိလတော နိက္ခမ္မ သဗ္ဗသမယသိပ္ပာနိ သိက္ခန္တော ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပါပုဏိ။ တံ နိဿာယ ပဉ္စသတတာပသာ အရညေ ပဏ္ဏသာလာသု ဝသန္တိ။ ကုမာရော တေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမေသမ္ပိ သန္တိကေ ကိဉ္စိ သိက္ခိဿာမီ’’တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ယံ တေ ဇာနန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ ဥဂ္ဂဏှိ။ သော အပရဘာဂေ ဂဏသတ္ထာ ဇာတော။

အထေကဒိဝသံ ဣသိဂဏံ အာမန္တေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ ကသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသံ န ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘မာရိသ၊ မဇ္ဈိမဒေသေ မနုဿာ နာမ ပဏ္ဍိတာ၊ တေ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ၊ အနုမောဒနံ ကာရာပေန္တိ၊ မင်္ဂလံ ဘဏာပေန္တိ၊ အသက္ကောန္တေ ဂရဟန္တိ၊ မယံ တေန ဘယေန န ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘မာ တုမှေ ဘာယထ၊ အဟမေတံ သဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ သဗ္ဗေ အတ္တနော အတ္တနော ခါရိဝိဝိဓမာဒါယ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတ္တာ။ ဗာရာဏသိရာဇာပိ ကောသလရဇ္ဇံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ တတ္ထ ရာဇယုတ္တေ ဌပေတွာ သယံ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ဥယျာနေ လောဟစာဋိယော ပူရာပေတွာ နိဒဟိတွာ တသ္မိံ သမယေ ဗာရာဏသိယမေဝ ဝသတိ။ အထ တေ ဣသယော ရာဇုယျာနေ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမံသု။ ရာဇာ တေသံ ဣရိယာပထေဿု ပသီဒိတွာ ပက္ကောသာပေတွာ မဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ ယာဝ ဘတ္တကာလာ တံ တံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဆတ္တော ရညော စိတ္တံ အာရာဓေန္တော သဗ္ဗပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဝိစိတြံ အနုမောဒနံ အကာသိ။ ရာဇာ သုဋ္ဌုတရံ ပသန္နော ပဋိညံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေပိ တေ ဥယျာနေ ဝါသာပေသိ။

ဆတ္တော နိဓိဥဒ္ဓရဏမန္တံ ဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဝသန္တော ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဣမိနာ မမ ပိတု သန္တကံ ဓနံ နိဒဟိတ’’န္တိ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ဥယျာနေ နိဒဟိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ဣဒံ ဓနံ ဂဟေတွာ မမ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တာပသေ အာမန္တေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ အဟံ ကောသလရညော ပုတ္တော၊ ဗာရာဏသိရညာ အမှာကံ ရဇ္ဇေ ဂဟိတေ အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ ဧတ္တကံ ကာလံ အတ္တနော ဇီဝိတံ အနုရက္ခိံ၊ ဣဒါနိ ကုလသန္တကံ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ အဟံ ဧတံ အာဒါယ ဂန္တွာ အတ္တနော ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမိ၊ တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယမ္ပိ တယာဝ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမာ’’တိ ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ မဟန္တေ မဟန္တေ စမ္မပသိဗ္ဗကေ ကာရေတွာ ရတ္တိဘာဂေ ဘူမိံ ခဏိတွာ ဓနစာဋိယော ဥဒ္ဓရိတွာ ပသိဗ္ဗကေသု ဓနံ ပက္ခိပိတွာ စာဋိယော တိဏဿ ပူရာပေတွာ ပဉ္စ စ ဣသိသတာနိ အညေ စ မနုဿေ ဓနံ ဂါဟာပေတွာ ပလာယိတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ သဗ္ဗေ ရာဇယုတ္တေ ဂါဟာပေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ပါကာရအဋ္ဋာလကာဒိပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ပုန သပတ္တရညာ ယုဒ္ဓေန အဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ကတွာ နဂရံ အဇ္ဈာဝသတိ။ ဗာရာဏသိရညောပိ ‘‘တာပသာ ဥယျာနတော ဓနံ ဂဟေတွာ ပလာတာ’’တိ အာရောစယိံသု။ သော ဥယျာနံ ဂန္တွာ စာဋိယော ဝိဝရာပေတွာ တိဏမေဝ ပဿိ၊ တဿ ဓနံ နိဿာယ မဟန္တော သောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော နဂရံ ဂန္တွာ ‘‘တိဏံ တိဏ’’န္တိ ဝိပ္ပလပန္တော စရတိ၊ နာဿ ကောစိ သောကံ နိဗ္ဗာပေတုံ သက္ကောတိ။

ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ရညော မဟန္တော သောကော၊ ဝိပ္ပလပန္တော စရတိ၊ ဌပေတွာ ခေါ ပန မံ နာဿ အညော ကောစိ သောကံ ဝိနောဒေတုံ သမတ္ထော၊ နိဿောကံ နံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော ဧကဒိဝသံ တေန သဒ္ဓိံ သုခနိသိန္နော တဿ ဝိပ္ပလပနကာလေ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၁။

‘‘တိဏံ တိဏန္တိ လပသိ၊ ကော နု တေ တိဏမာဟရိ၊

ကိံ နု တေ တိဏကိစ္စတ္ထိ၊ တိဏမေဝ ပဘာသသီ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ နု တေ တိဏကိစ္စတ္ထီတိ ကိံ နု တဝ တိဏေန ကိစ္စံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ တိဏမေဝ ပဘာသသီတိ တွဉှိ ကေဝလံ ‘‘တိဏံ တိဏ’’န္တိ တိဏမေဝ ပဘာသသိ၊ ‘‘အသုကတိဏံ နာမာ’’တိ န ကထေသိ၊ တိဏနာမံ တာဝဿ ကထေဟိ ‘‘အသုကတိဏံ နာမာ’’တိ၊ မယံ တေ အာဟရိဿာမ၊ အထ ပန တေ တိဏေနတ္ထော နတ္ထိ၊ နိက္ကာရဏာ မာ ဝိပ္ပလပီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၂။

‘‘ဣဓာဂမာ ဗြဟ္မစာရီ၊ ဗြဟာ ဆတ္တော ဗဟုဿုတော၊

သော မေ သဗ္ဗံ သမာဒါယ၊ တိဏံ နိက္ခိပ္ပ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ ဗြဟာတိ ဒီဃော။ ဆတ္တောတိ တဿ နာမံ။ သဗ္ဗံ သမာဒါယာတိ သဗ္ဗံ ဓနံ ဂဟေတွာ။ တိဏံ နိက္ခိပ္ပ ဂစ္ဆတီတိ စာဋီသု တိဏံ နိက္ခိပိတွာ ဂတောတိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၃။

‘‘ဧဝေတံ ဟောတိ ကတ္တဗ္ဗံ၊ အပ္ပေန ဗဟုမိစ္ဆတာ၊

သဗ္ဗံ သကဿ အာဒါနံ၊ အနာဒါနံ တိဏဿ စာ’’တိ။

တဿတ္ထော – အပ္ပေန တိဏေန ဗဟုဓနံ ဣစ္ဆတာ ဧဝံ ဧတံ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတိ၊ ယဒိဒံ ပိတု သန္တကတ္တာ သကဿ ဓနဿ သဗ္ဗံ အာဒါနံ အဂယှူပဂဿ တိဏဿ စ အနာဒါနံ။ ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဗြဟာ ဆတ္တော ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ အတ္တနော ပိတု သန္တကံ ဓနံ ဂဟေတွာ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ တိဏံ စာဋီသု ပက္ခိပိတွာ ဂတော၊ တတ္ထ ကာ ပရိဒေဝနာတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၄၄။

‘‘သီလဝန္တော န ကုဗ္ဗန္တိ၊ ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတိ၊

အနိစ္စသီလံ ဒုဿီလျံ၊ ကိံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကရိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ သီလဝန္တောတိ ယေ သီလသမ္ပန္နာ ဗြဟ္မစာရယော၊ တေ ဧဝရူပံ န ကုဗ္ဗန္တိ။ ဗာလော သီလာနိ ကုဗ္ဗတီတိ ဗာလော ပန ဒုရာစာရော ဧဝရူပါနိ အတ္တနော အနာစာရသင်္ခါတာနိ သီလာနိ ကရောတိ။ အနိစ္စသီလန္တိ အဒ္ဓုဝေန ဒီဃရတ္တံ အပ္ပဝတ္တေန သီလေန သမန္နာဂတံ။ ဒုဿီလျန္တိ ဒုဿီလံ။ ကိံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကရိဿတီတိ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ဗာဟုသစ္စပရိဘာဝိတံ ပဏ္ဍိစ္စံ ကိံ ကရိဿတိ ကိံ သမ္ပာဒေဿတိ၊ ဝိပတ္တိမေဝဿ ကရိဿတီတိ။ တံ ဂရဟန္တော ဝတွာ သော တာယ ဗောဓိသတ္တဿ ကထာယ နိဿောကော ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗြဟာဆတ္တော ကုဟကဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗြဟာဆတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၃၇] ၇။ ပီဌဇာတကဝဏ္ဏနာ

န တေ ပီဌမဒါယိမှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဇနပဒတော ဇေတဝနံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ သာမဏေရဒဟရေ ပုစ္ဆိ ‘‘အာဝုသော၊ သာဝတ္ထိယံ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ ကေ ဥပကာရကာ’’တိ ။ ‘‘အာဝုသော၊ အနာထပိဏ္ဍိကော နာမ မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဝိသာခါ နာမ မဟာဥပါသိကာ ဧတေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဥပကာရကာ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ ဧကဘိက္ခုဿပိ အပဝိဋ္ဌကာလေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ တံ အဝေလာယ ဂတတ္တာ ကောစိ န ဩလောကေသိ ။ သော တတော ကိဉ္စိ အလဘိတွာ ဝိသာခါယ ဃရဒွါရံ ဂတော။ တတြာပိ အတိပါတောဝ ဂတတ္တာ ကိဉ္စိ န လဘိ။ သော တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ ပုနာဂစ္ဆန္တော ယာဂုယာ နိဋ္ဌိတာယ ဂတော၊ ပုနပိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတွာ ဘတ္တေ နိဋ္ဌိတေ ဂတော။ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒွေပိ ကုလာနိ အဿဒ္ဓါနိ အပ္ပသန္နာနိ ဧဝ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ ပန ‘သဒ္ဓါနိ ပသန္နာနီ’တိ ကထေန္တီ’’တိ တာနိ ကုလာနိ ပရိဘဝန္တော စရတိ။

အထေကဒိဝသံ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ ဇာနပဒေါ ဘိက္ခု အတိကာလဿေဝ ကုလဒွါရံ ဂတော ဘိက္ခံ အလဘိတွာ ကုလာနိ ပရိဘဝန္တော စရတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ ဘိက္ခူ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဘိက္ခု ကုဇ္ဈသိ၊ ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တာပသာပိ တာဝ ကုလဒွါရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခံ အလဘိတွာ န ကုဇ္ဈိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အပရဘာဂေ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဥယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပါဝိသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ သဒ္ဓါ ဟောတိ ပသန္နော။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ကတရံ ကုလဃရံ သဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သေဋ္ဌိဃရ’’န္တိ သုတွာ သေဋ္ဌိနော ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂတော၊ မနုဿာပိ နံ န ပဿိံသု၊ သော နိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ရာဇကုလတော နိဝတ္တန္တော ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ ဃရံ နေတွာ နိသီဒါပေတွာ ပါဒဓောဝနတေလမက္ခနယာဂုခဇ္ဇကာဒီဟိ သန္တပ္ပေတွာ အန္တရာဘတ္တေ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အပုစ္ဆိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဃရဒွါရံ အာဂတာ နာမ ယာစကာ ဝါ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ ဝါ သက္ကာရသမ္မာနံ အလဘိတွာ ဂတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ၊ တုမှေ ပန အဇ္ဇ အမှာကံ ဒါရကေဟိ အဒိဋ္ဌတ္တာ အာသနံ ဝါ ပါနီယံ ဝါ ပါဒဓောဝနံ ဝါ ယာဂုဘတ္တံ ဝါ အလဘိတွာဝ ဂတာ၊ အယံ အမှာကံ ဒေါသော၊ တံ နော ခမိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၅။

‘‘န တေ ပီဌမဒါယိမှာ၊ န ပါနံ နပိ ဘောဇနံ၊

ဗြဟ္မစာရိ ခမဿု မေ၊ ဧတံ ပဿာမိ အစ္စယ’’န္တိ။

တတ္ထ န တေ ပီဌမဒါယိမှာတိ ပီဌမ္ပိ တေ န ဒါပယိမှ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၄၆။

‘‘နေဝါဘိသဇ္ဇာမိ န စာပိ ကုပ္ပေ၊ န စာပိ မေ အပ္ပိယမာသိ ကိဉ္စိ၊

အထောပိ မေ အာသိ မနောဝိတက္ကော၊ ဧတာဒိသော နူန ကုလဿ ဓမ္မော’’တိ။

တတ္ထ နေဝါဘိသဇ္ဇာမီတိ နေဝ လဂ္ဂါမိ။ ဧတာဒိသောတိ ‘‘ဣမဿ ကုလဿ ဧတာဒိသော နူန သဘာဝေါ၊ အဒါယကဝံသော ဧသ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ မေ မနောဝိတက္ကော ဥပ္ပန္နော။

တံ သုတွာ သေဋ္ဌိ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၇။

‘‘ဧသသ္မာကံ ကုလေ ဓမ္မော၊ ပိတုပိတာမဟော သဒါ၊

အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ သဗ္ဗေတံ နိပဒါမသေ။

၁၄၈။

‘‘ဧသသ္မာကံ ကုလေ ဓမ္မော၊ ပိတုပိတာမဟော သဒါ၊

သက္ကစ္စံ ဥပတိဋ္ဌာမ၊ ဥတ္တမံ ဝိယ ဉာတက’’န္တိ။

တတ္ထ ဓမ္မောတိ သဘာဝေါ။ ပိတုပိတာမဟောတိ ပိတူနဉ္စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကော။ ဥဒကန္တိ ပါဒဓောဝနဥဒကံ။ ပဇ္ဇန္တိ ပါဒမက္ခနတေလံ။ သဗ္ဗေတန္တိ သဗ္ဗံ ဧတံ။ နိပဒါမသေတိ နိကာရပကာရာ ဥပသဂ္ဂါ၊ ဒါမသေတိ အတ္ထော၊ ဒဒါမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ဒါယကဝံသော အမှာကံ ဝံသောတိ ဒဿေတိ။ ဥတ္တမံ ဝိယ ဉာတကန္တိ မာတရံ ဝိယ ပိတရံ ဝိယ စ မယံ ဓမ္မိကံ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဒိသွာ သက္ကစ္စံ သဟတ္ထေန ဥပဋ္ဌဟာမာတိ အတ္ထော။

ဗောဓိသတ္တော ပန ကတိပါဟံ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော တတ္ထ ဝသိတွာ ပုန ဟိမဝန္တမေဝ ဂန္တွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ပီဌဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၃၈] ၈။ ထုသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝိဒိတံထုသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဇာတသတ္တုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိံ ကိရ မာတုကုစ္ဆိဂတေ တဿ မာတု ကောသလရာဇဓီတာယ ဗိမ္ဗိသာရရညော ဒက္ခိဏဇာဏုလောဟိတပိဝနဒေါဟဠော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပဏ္ဍု အဟောသိ။ သာ ပရိစာရိကာဟိ ပုစ္ဆိတာ တာသံ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာပိ သုတွာ နေမိတ္တကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဒေဝိယာ ကိရ ဧဝရူပေါ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ တဿ ကာ နိပ္ဖတ္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ နေမိတ္တကာ ‘‘ဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တကသတ္တော တုမှေ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ‘‘သစေ မမ ပုတ္တော မံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတိ၊ ကော ဧတ္ထ ဒေါသော’’တိ ဒက္ခိဏဇာဏုံ သတ္ထေန ဖာလာပေတွာ လောဟိတံ သုဝဏ္ဏတဋ္ဋကေန ဂါဟာပေတွာ ဒေဝိယာ ပါယေသိ။ သာ စိန္တေသိ ‘‘သစေ မမ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တော ပုတ္တော ပိတရံ မာရေဿတိ၊ ကိံ မေ တေနာ’’တိ။ သာ ဂဗ္ဘပါတနတ္ထံ ကုစ္ဆိံ မဒ္ဒါပေသိ ။

ရာဇာ ဉတွာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ မယှံ ကိရ ပုတ္တော မံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿတိ၊ န ခေါ ပနာဟံ အဇရော အမရော၊ ပုတ္တမုခံ ပဿိတုံ မေ ဒေဟိ၊ မာ ဣတော ပဘုတိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ အကာသီ’’တိ အာဟ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကုစ္ဆိံ မဒ္ဒါပေသိ။ ရာဇာ ဉတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနဂမနံ နိဝါရေသိ။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စဿ အဇာတဿေဝ ပိတု သတ္တုဘာဝတော ‘‘အဇာတသတ္တု’’တွေဝ နာမမကံသု။ တသ္မိံ ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎန္တေ သတ္ထာ ဧကဒိဝသံ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝုတော ရညော နိဝေသနံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယဘောဇနီယေန ပရိဝိသိတွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကုမာရံ မဏ္ဍေတွာ ရညော အဒံသု။ ရာဇာ ဗလဝသိနေဟေန ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဦရုမှိ နိသီဒါပေတွာ ပုတ္တဂတေန ပေမေန ပုတ္တမေဝ မမာယန္တော န ဓမ္မံ သုဏာတိ။ သတ္ထာ တဿ ပမာဒဘာဝံ ဉတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေ ရာဇာနော ပုတ္တေ အာသင်္ကမာနာ ပဋိစ္ဆန္နေ ကာရေတွာ ‘အမှာကံ အစ္စယေန နီဟရိတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေယျာထာ’တိ အာဏာပေသု’’န္တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခအာစရိယော ဟုတွာ ဗဟူ ရာဇကုမာရေ စ ဗြာဟ္မဏကုမာရေ စ သိပ္ပံ ဝါစေသိ။ ဗာရာဏသိရညောပိ ပုတ္တော သောဠသဝဿကာလေ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တယော ဝေဒေ စ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပရိပုဏ္ဏသိပ္ပော အာစရိယံ အာပုစ္ဆိ။ အာစရိယော အင်္ဂဝိဇ္ဇာဝသေန တံ ဩလောကေန္တော ‘‘ဣမဿ ပုတ္တံ နိဿာယ အန္တရာယော ပညာယတိ၊ တမဟံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ စတဿော ဂါထာ ဗန္ဓိတွာ ရာဇကုမာရဿ အဒါသိ၊ ဧဝဉ္စ ပန တံ ဝဒေသိ ‘‘တာတ၊ ပဌမံ ဂါထံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ တဝ ပုတ္တဿ သောဠသဝဿကာလေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝဒေယျာသိ၊ ဒုတိယံ မဟာဥပဋ္ဌာနကာလေ၊ တတိယံ ပါသာဒံ အဘိရုဟမာနော သောပါနသီသေ ဌတွာ၊ စတုတ္ထံ သယနသိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသန္တော ဥမ္မာရေ ဌတွာ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ ဂတော ဩပရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တဿ ပုတ္တော သောဠသဝဿကာလေ ရညော ဥယျာနကီဠာဒီနံ အတ္ထာယ နိက္ခမန္တဿ သိရိဝိဘဝံ ဒိသွာ ပိတရံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဟေတုကာမော ဟုတွာ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ ကထေသိ။ တေ ‘‘သာဓု ဒေဝ၊ မဟလ္လကကာလေ လဒ္ဓေန ဣဿရိယေန ကော အတ္ထော၊ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ရာဇာနံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒိံသု။ ကုမာရော ‘‘ဝိသံ ခါဒါပေတွာ မာရေဿာမီ’’တိ ပိတရာ သဒ္ဓိံ သာယမာသံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိသံ ဂဟေတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဘတ္တပါတိယံ ဘတ္တေ အစ္ဆုပန္တေယေဝ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၉။

‘‘ဝိဒိတံ ထုသံ ဥန္ဒုရာနံ၊ ဝိဒိတံ ပန တဏ္ဍုလံ၊

ထုသံ ထုသံ ဝိဝဇ္ဇေတွာ၊ တဏ္ဍုလံ ပန ခါဒရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝိဒိတန္တိ ကာဠဝဒ္ဒလေပိ အန္ဓကာရေ ဥန္ဒုရာနံ ထုသော ထုသဘာဝေန တဏ္ဍုလော စ တဏ္ဍုလဘာဝေန ဝိဒိတော ပါကဋောယေဝ။ ဣဓ ပန လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ‘‘ထုသံ တဏ္ဍုလ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ခါဒရေတိ ထုသံ ထုသံ ဝဇ္ဇေတွာ တဏ္ဍုလမေဝ ခါဒန္တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ ကုမာရ၊ ယထာ ဥန္ဒုရာနံ အန္ဓကာရေပိ ထုသော ထုသဘာဝေန တဏ္ဍုလော စ တဏ္ဍုလဘာဝေန ပါကဋော၊ တေ ထုသံ ဝဇ္ဇေတွာ တဏ္ဍုလမေဝ ခါဒန္တိ၊ ဧဝမေဝ မမပိ တဝ ဝိသံ ဂဟေတွာ နိသိန္နဘာဝေါ ပါကဋောတိ။

ကုမာရော ‘‘ဉာတောမှီ’’တိ ဘီတော ဘတ္တပါတိယံ ဝိသံ ပါတေတုံ အဝိသဟိတွာ ဥဋ္ဌာယ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဂတော။ သော တမတ္ထံ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေတွာ ‘‘အဇ္ဇ တာဝမှိ ဉာတော၊ ဣဒါနိ ကထံ မာရေဿာမီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေ တတော ပဋ္ဌာယ ဥယျာနေ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ နိကဏ္ဏိကဝသေန မန္တယမာနာ ‘‘အတ္ထေကော ဥပါယော၊ ခဂ္ဂံ သန္နယှိတွာ မဟာဥပဋ္ဌာနံ ဂတကာလေ အမစ္စာနံ အန္တရေ ဌတွာ ရညော ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ ခဂ္ဂေန ပဟရိတွာ မာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဝတ္ထပေသုံ။ ကုမာရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မဟာဥပဋ္ဌာနကာလေ သန္နဒ္ဓခဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဂန္တွာ ဣတော စိတော စ ရညော ပဟရဏောကာသံ ဥပဓာရေတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၀။

‘‘ယာ မန္တနာ အရညသ္မိံ၊ ယာ စ ဂါမေ နိကဏ္ဏိကာ၊

ယဉ္စေတံ ဣတိ စီတိ စ၊ ဧတမ္ပိ ဝိဒိတံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ အရညသ္မိန္တိ ဥယျာနေ။ နိကဏ္ဏိကာတိ ကဏ္ဏမူလေ မန္တနာ။ ယဉ္စေတံ ဣတိ စီတိ စာတိ ယဉ္စ ဧတံ ဣဒါနိ မမ ပဟရဏောကာသပရိယေသနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ ကုမာရ၊ ယာ ဧသာ တဝ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကေဟိ သဒ္ဓိံ ဥယျာနေ စ ဂါမေ စ နိကဏ္ဏိကာ မန္တနာ၊ ယဉ္စေတံ ဣဒါနိ မမ မာရဏတ္ထာယ ဣတိ စီတိ စ ကရဏံ၊ ဧတမ္ပိ သဗ္ဗံ မယာ ဉာတန္တိ။

ကုမာရော ‘‘ဇာနာတိ မေ ဝေရိဘာဝံ ပိတာ’’တိ တတော ပလာယိတွာ ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေသိ။ တေ သတ္တဋ္ဌ ဒိဝသေ အတိက္ကမိတွာ ‘‘ကုမာရ၊ န တေ ပိတာ၊ ဝေရိဘာဝံ ဇာနာတိ၊ တက္ကမတ္တေန တွံ ဧဝံသညီ အဟောသိ၊ မာရေဟိ န’’န္တိ ဝဒိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ သောပါနမတ္ထကေ ဂဗ္ဘဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ သောပါနမတ္ထကေ ဌိတော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅၁။

‘‘ဓမ္မေန ကိရ ဇာတဿ၊ ပိတာ ပုတ္တဿ မက္ကဋော၊

ဒဟရဿေဝ သန္တဿ၊ ဒန္တေဟိ ဖလမစ္ဆိဒါ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ သဘာဝေန။ ပိတာ ပုတ္တဿ မက္ကဋောတိ ပိတာ မက္ကဋော ပုတ္တဿ မက္ကဋပေါတကဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အရညေ ဇာတော မက္ကဋော အတ္တနော ယူထပရိဟရဏံ အာသင်္ကန္တော တရုဏဿ မက္ကဋပေါတကဿ ဒန္တေဟိ ဖလံ ဆိန္ဒိတွာ ပုရိသဘာဝံ နာသေတိ၊ တထာ တဝ အတိရဇ္ဇကာမဿ ဖလာနိ ဥပ္ပာဋာပေတွာ ပုရိသဘာဝံ နာသေဿာမီတိ။

ကုမာရော ‘‘ဂဏှာပေတုကာမော မံ ပိတာ’’တိ ဘီတော ပလာယိတွာ ‘‘ပိတရာမှိ သန္တဇ္ဇိတော’’တိ ဥပဋ္ဌာကာနံ အာရောစေသိ။ တေ အဍ္ဎမာသမတ္တေ ဝီတိဝတ္တေ ‘‘ကုမာရ၊ သစေ ရာဇာ ဇာနေယျ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ နာဓိဝါသေယျ၊ တက္ကမတ္တေန တယာ ကထိတံ၊ မာရေဟိ န’’န္တိ ဝဒိံသု။ သော ဧကဒိဝသံ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဥပရိပါသာဒေ သိရိသယနံ ပဝိသိတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တမေဝ နံ မာရေဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာပလ္လင်္ကေ နိသီဒိ။ ရာဇာ ဘုတ္တသာယမာသော ပရိဇနံ ဥယျောဇေတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသန္တော ဥမ္မာရေ ဌတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၅၂။

‘‘ယမေတံ ပရိသပ္ပသိ၊ အဇကာဏောဝ သာသပေ၊

ယောပါယံ ဟေဋ္ဌတော သေတိ၊ ဧတမ္ပိ ဝိဒိတံ မယာ’’တိ။

တတ္ထ ပရိသပ္ပသီတိ ဘယေန ဣတော စိတော စ သပ္ပသိ။ သာသပေတိ သာသပခေတ္တေ။ ယောပါယန္တိ ယောပိ အယံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယမ္ပိ ဧတံ တွံ သာသပဝနံ ပဝိဋ္ဌကာဏဧဠကော ဝိယ ဘယေန ဣတော စိတော စ သံသပ္ပသိ၊ ပဌမံ ဝိသံ ဂဟေတွာ အာဂတောသိ၊ ဒုတိယံ ခဂ္ဂေန ပဟရိတုကာမော ဟုတွာ အာဂတောသိ၊ တတိယံ ခဂ္ဂံ အာဒါယ သောပါနမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ၊ ဣဒါနိ မံ ‘‘မာရေဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာသယနေ နိပန္နောသိ၊ သဗ္ဗမေတံ ဇာနာမိ၊ န တံ ဣဒါနိ ဝိဿဇ္ဇေမိ၊ ဂဟေတွာ ရာဇာဏံ ကာရာပေဿာမီတိ။ ဧဝံ တဿ အဇာနန္တဿေဝ သာ သာ ဂါထာ တံ တံ အတ္ထံ ဒီပေတိ။

ကုမာရော ‘‘ဉာတောမှိ ပိတရာ၊ ဣဒါနိ မံ နာဿေဿတီ’’တိ ဘယပ္ပတ္တော ဟေဋ္ဌာသယနာ နိက္ခမိတွာ ခဂ္ဂံ ရညော ပါဒမူလေ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘ခမာဟိ မေ၊ ဒေဝါ’’တိ ပါဒမူလေ ဥရေန နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ ‘‘န မယှံ ကောစိ ကမ္မံ ဇာနာတီတိ တွံ စိန္တေသီ’’တိ တံ တဇ္ဇေတွာ သင်္ခလိကဗန္ဓနေန ဗန္ဓာပေတွာ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသာပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေသိ။ တဒါ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဂုဏံ သလ္လက္ခေသိ။ သော အပရဘာဂေ ကာလမကာသိ၊ တဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ ကုမာရံ ဗန္ဓနာဂါရာ နီဟရိတွာ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ထုသဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၃၉] ၉။ ဗာဝေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒဿနေန မောရဿာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဟတလာဘသက္ကာရေ တိတ္ထိယေ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တိတ္ထိယာ ဟိ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ လာဘိနော အဟေသုံ၊ ဥပ္ပန္နေ ပန ဗုဒ္ဓေ ဟတလာဘသက္ကာရာ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ ဇာတာ။ တေသံ တံ ပဝတ္တိံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ယာဝ ဂုဏဝန္တာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တာဝ နိဂ္ဂုဏာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ၊ ဂုဏဝန္တေသု ပန ဥပ္ပန္နေသု နိဂ္ဂုဏာ ဟတလာဘသက္ကာရာ ဇာတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော မောရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝုဍ္ဎိမနွာယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော အရညေ ဝိစရိ။ တဒါ ဧကစ္စေ ဝါဏိဇာ ဒိသာကာကံ ဂဟေတွာ နာဝါယ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အဂမံသု။ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဗာဝေရုရဋ္ဌေ သကုဏာ နာမ နတ္ထိ။ အာဂတာဂတာ ရဋ္ဌဝါသိနော တံ ပဉ္ဇရေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ‘‘ပဿထိမဿ ဆဝိဝဏ္ဏံ ဂလပရိယောသာနံ မုခတုဏ္ဍကံ မဏိဂုဠသဒိသာနိ အက္ခီနီ’’တိ ကာကမေဝ ပသံသိတွာ တေ ဝါဏိဇကေ အာဟံသု ‘‘ဣမံ၊ အယျာ၊ သကုဏံ အမှာကံ ဒေထ၊ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ တုမှေ အတ္တနော ရဋ္ဌေ အညံ လဘိဿထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မူလေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘ကဟာပဏေန နော ဒေထာ’’တိ။ ‘‘န ဒေမာ’’တိ ။ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎိတွာ ‘‘သတေန ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အမှာကံ ဧသ ဗဟူပကာရော၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မေတ္တိ ဟောတူ’’တိ ကဟာပဏသတံ ဂဟေတွာ အဒံသု။ တေ တံ နေတွာ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိပိတွာ နာနပ္ပကာရေန မစ္ဆမံသေန စေဝ ဖလာဖလေန စ ပဋိဇဂ္ဂိံသု။ အညေသံ သကုဏာနံ အဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌာနေ ဒသဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ကာကော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အဟောသိ။

ပုနဝါရေ တေ ဝါဏိဇာ ဧကံ မောရရာဇာနံ ဂဟေတွာ ယထာ အစ္ဆရသဒ္ဒေန ဝဿတိ၊ ပါဏိပ္ပဟရဏသဒ္ဒေန နစ္စတိ၊ ဧဝံ သိက္ခာပေတွာ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အဂမံသု။ သော မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ နာဝါယ ဓုရေ ဌတွာ ပက္ခေ ဝိဓုနိတွာ မဓုရဿရံ နိစ္ဆာရေတွာ နစ္စိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ သောမနဿဇာတာ ‘‘ဧတံ၊ အယျာ၊ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ သုသိက္ခိတံ သကုဏရာဇာနံ အမှာကံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ အမှေဟိ ပဌမံ ကာကော အာနီတော၊ တံ ဂဏှိတ္ထ၊ ဣဒါနိ ဧကံ မောရရာဇာနံ အာနယိမှာ၊ ဧတမ္ပိ ယာစထ၊ တုမှာကံ ရဋ္ဌေ သကုဏံ နာမ ဂဟေတွာ အာဂန္တုံ န သက္ကာတိ။ ‘‘ဟောတု၊ အယျာ၊ အတ္တနော ရဋ္ဌေ အညံ လဘိဿထ၊ ဣမံ နော ဒေထာ’’တိ မူလံ ဝဍ္ဎေတွာ သဟဿေန ဂဏှိံသု။ အထ နံ သတ္တရတနဝိစိတ္တေ ပဉ္ဇရေ ဌပေတွာ မစ္ဆမံသဖလာဖလေဟိ စေဝ မဓုလာဇသက္ကရပါနကာဒီဟိ စ ပဋိဇဂ္ဂိံသု၊ မယူရရာဇာ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော ဇာတော၊ တဿာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကာကဿ လာဘသက္ကာရော ပရိဟာယိ၊ ကောစိ နံ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆိ။ ကာကော ခါဒနီယဘောဇနီယံ အလဘမာနော ‘‘ကာကာ’’တိ ဝဿန္တော ဂန္တွာ ဥက္ကာရဘူမိယံ ဩတရိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဒွေ ဝတ္ထူနိ ဃဋေတွာ သမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၃။

‘‘အဒဿနေန မောရဿ၊ သိခိနော မဉ္ဇုဘာဏိနော၊

ကာကံ တတ္ထ အပူဇေသုံ၊ မံသေန စ ဖလေန စ။

၁၅၄။

‘‘ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ မောရော ဗာဝေရုမာဂမာ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ ဝါယသဿ အဟာယထ။

၁၅၅။

‘‘ယာဝ နုပ္ပဇ္ဇတီ ဗုဒ္ဓါ၊ ဓမ္မရာဇာ ပဘင်္ကရော၊

တာဝ အညေ အပူဇေသုံ၊ ပုထူ သမဏဗြာဟ္မဏေ။

၁၅၆။

‘‘ယဒါ စ သရသမ္ပန္နော၊ ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မံ အဒေသယိ၊

အထ လာဘော စ သက္ကာရော၊ တိတ္ထိယာနံ အဟာယထာ’’တိ။

တတ္ထ သိခိနောတိ သိခါယ သမန္နာဂတဿ။ မဉ္ဇုဘာဏိနောတိ မဓုရဿရဿ။ အပူဇေသုန္တိ အပူဇယိံသု။ မံသေန စ ဖလေန စာတိ နာနပ္ပကာရေန မံသေန ဖလာဖလေန စ။ ဗာဝေရုမာဂမာတိ ဗာဝေရုရဋ္ဌံ အာဂတော။ ‘‘ဘာဝေရူ’’တိပိ ပါဌော။ အဟာယထာတိ ပရိဟီနော။ ဓမ္မရာဇာတိ နဝဟိ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ပရိသံ ရဉ္ဇေတီတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပဘင်္ကရောတိ သတ္တလောကဩကာသလောကသင်္ခါရလောကေသု အာလောကဿ ကတတ္တာ ပဘင်္ကရော။ သရသမ္ပန္နောတိ ဗြဟ္မဿရေန သမန္နာဂတော။ ဓမ္မံ အဒေသယီတိ စတုသစ္စဓမ္မံ ပကာသေသီတိ။

ဣတိ ဣမာ စတဿော ဂါထာ ဘာသိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကာကော နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော အဟောသိ၊ မောရရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗာဝေရုဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၄၀] ၁၀။ ဝိသယှဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဒါသိဒါနာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁။၄၀) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ အနာထပိဏ္ဍိကံ။ အာမန္တေတွာ ‘‘ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဂဟပတိ ‘ဒါနံ မာ ဒဒါသီ’တိ အာကာသေ ဌတွာ ဝါရေန္တံ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ပဋိဗာဟိတွာ ဒါနံ အဒံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ ဝိသယှော နာမ သေဋ္ဌိ ဟုတွာ ပဉ္စဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော ဒါနဇ္ဈာသယော ဒါနာဘိရတော အဟောသိ။ သော စတူသု နဂရဒွါရေသု၊ နဂရမဇ္ဈေ၊ အတ္တနော ဃရဒွါရေတိ ဆသု ဌာနေသု ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒါနံ ပဝတ္တေသိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဆ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ စ ဝနိဗ္ဗကယာစကာနဉ္စ ဧကသဒိသမေဝ ဘတ္တံ ဟောတိ။ တဿ ဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒါနံ ဒဒတော ဒါနာနုဘာဝေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပိ၊ သက္ကဿ ဒေဝရညော ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ ဥပဓာရေန္တော မဟာသေဋ္ဌိံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဝိသယှော အတိဝိယ ပတ္ထရိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကရောန္တော ဒါနံ ဒေတိ၊ ဣမိနာ ဒါနေန မံ စာဝေတွာ သယံ သက္ကော ဘဝိဿတိ မညေ၊ ဓနမဿ နာသေတွာ ဧတံ ဒလိဒ္ဒံ ကတွာ ယထာ ဒါနံ န ဒေတိ၊ တထာ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သဗ္ဗံ ဓနဓညံ တေလမဓုဖာဏိတသက္ကရာဒီနိ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရပေါရိသမ္ပိ အန္တရဓာပေသိ။

တဒါ ဒါနဗျာဝဋာ အာဂန္တွာ ‘‘သာမိ ဒါနဂ္ဂံ ပစ္ဆိန္နံ၊ ဌပိတဌပိတဋ္ဌာနေ န ကိဉ္စိ ပဿာမာ’’တိ အာရောစယိံသု။ ‘‘ဣတော ပရိဗ္ဗယံ ဟရထ၊ မာ ဒါနံ ပစ္ဆိန္ဒထာ’’တိ ဘရိယံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဒါနံ ပဝတ္တာပေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ သကလဂေဟံ ဝိစိနိတွာ အဍ္ဎမာသကမတ္တမ္ပိ အဒိသွာ ‘‘အယျ၊ အမှာကံ နိဝတ္ထဝတ္ထံ ဌပေတွာ အညံ ကိဉ္စိ န ပဿာမိ၊ သကလဂေဟံ တုစ္ဆ’’န္တိ အာဟ။ သတ္တရတနဂဗ္ဘေသု ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ န ကိဉ္စိ အဒ္ဒသ၊ သေဋ္ဌိဉ္စ ဘရိယဉ္စ ဌပေတွာ အညေ ဒါသကမ္မကရာပိ န ပညာယိံသု။ ပုန မဟာသတ္တော။ ဘရိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ န သက္ကာ ဒါနံ ပစ္ဆိန္ဒိတုံ၊ သကလနိဝေသနံ ဝိစိနိတွာ ကိဉ္စိ ဥပဓာရေဟီ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကော တိဏဟာရကော အသိတဉ္စ ကာဇဉ္စ တိဏဗန္ဓနရဇ္ဇုဉ္စ ဒွါရန္တရေ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာယိ။ သေဋ္ဌိဘရိယာ တံ ဒိသွာ ‘‘သာမိ၊ ဣဒံ ဌပေတွာ အညံ န ပဿာမီ’’တိ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယာ ဧတ္တကံ ကာလံ တိဏံ နာမ န လာယိတပုဗ္ဗံ၊ အဇ္ဇ ပန တိဏံ လာယိတွာ အာဟရိတွာ ဝိက္ကိဏိတွာ ယထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒါနုပစ္ဆေဒဘယေန အသိတဉ္စေဝ ကာဇဉ္စ ရဇ္ဇုဉ္စ ဂဟေတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ တိဏဝတ္ထုံ ဂန္တွာ တိဏံ လာယိတွာ ‘‘ဧကော အမှာကံ ဘဝိဿတိ၊ ဧကေန ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒွေ တိဏကလာပေ ဗန္ဓိတွာ ကာဇေ လဂ္ဂေတွာ အာဒါယ ဂန္တွာ နဂရဒွါရေ ဝိက္ကိဏိတွာ မာသကေ ဂဟေတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ယာစကာနံ အဒါသိ။ ယာစကာ ဗဟူ၊ တေသံ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေဟိ၊ မယှမ္ပိ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တာနံ ဣတရမ္ပိ ကောဋ္ဌာသံ ဒတွာ တံ ဒိဝသံ သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ အနာဟာရော ဝီတိနာမေသိ။ ဣမိနာ နိယာမေန ဆ ဒိဝသာ ဝီတိဝတ္တာ။

အထဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ တိဏံ အာဟရမာနဿ သတ္တာဟံ နိရာဟာရဿ အတိသုခုမာလဿ နလာဋေ သူရိယာတပေန ပဟဋမတ္တေ အက္ခီနိ ဘမိံသု။ သော သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော တိဏံ အဝတ္ထရိတွာ ပတိ။ သက္ကော တဿ ကိရိယံ ဥပဓာရယမာနော ဝိစရတိ။ သော တင်္ခဏညေဝ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၇။

‘‘အဒါသိ ဒါနာနိ ပုရေ ဝိသယှ၊ ဒဒတော စ တေ ခယဓမ္မော အဟောသိ၊

ဣတော ပရံ စေ န ဒဒေယျ ဒါနံ၊ တိဋ္ဌေယျုံ တေ သံယမန္တဿ ဘောဂါ’’တိ။

တဿတ္ထော – အမ္ဘော ဝိသယှ တွံ ဣတော ပုဗ္ဗေ တဝ ဂေဟေ ဓနေ ဝိဇ္ဇမာနေ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကရိတွာ ဒါနာနိ အဒါသိ။ တဿ စ တေ ဧဝံ ဒဒတော ဘောဂါနံ ခယဓမ္မော ခယသဘာဝေါ အဟောသိ၊ သဗ္ဗံ သာပတေယျံ ခီဏံ၊ ဣတော ပရံ စေပိ တွံ ဒါနံ န ဒဒေယျ၊ ကဿစိ ကိဉ္စိ န ဒဒေယျာသိ၊ တဝ သံယမန္တဿ အဒဒန္တဿ ဘောဂါ တထေဝ တိဋ္ဌေယျုံ၊ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ န ဒဿာမီ’’တိ တွံ မယှံ ပဋိညံ ဒေဟိ၊ အဟံ တေ ဘောဂေ ဒဿေဿာမီတိ။

မဟာသတ္တော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သက္ကောဟမသ္မီ’’တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘သက္ကော နာမ သယံ ဒါနံ ဒတွာ သီလံ သမာဒိယိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ သတ္တ ဝတ္တပဒါနိ ပူရေတွာ သက္ကတ္တံ ပတ္တော၊ တွံ ပန အတ္တနော ဣဿရိယကာရဏံ ဒါနံ ဝါရေသိ၊ အနရိယံ ဝတ ကရောသီ’’တိ ဝတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၈။

‘‘အနရိယမရိယေန သဟဿနေတ္တ၊ သုဒုဂ္ဂတေနာပိ အကိစ္စမာဟု၊

မာ ဝေါ ဓနံ တံ အဟု ဒေဝရာဇ၊ ယံ ဘောဂဟေတု ဝိဇဟေမု သဒ္ဓံ။

၁၅၉။

‘‘ယေန ဧကော ရထော ယာတိ၊ ယာတိ တေနပရော ရထော၊

ပေါရာဏံ နိဟိတံ ဝတ္တံ၊ ဝတ္တတညေဝ ဝါသဝ။

၁၆၀။

‘‘ယဒိ ဟေဿတိ ဒဿာမ၊ အသန္တေ ကိံ ဒဒါမသေ၊

ဧဝံဘူတာပိ ဒဿာမ၊ မာ ဒါနံ ပမဒမှသေ’’တိ။

တတ္ထ အနရိယန္တိ လာမကံ ပါပကမ္မံ။ အရိယေနာတိ ပရိသုဒ္ဓါစာရေန အရိယေန။ သုဒုဂ္ဂတေနာပီတိ သုဒလိဒ္ဒေနာပိ။ အကိစ္စမာဟူတိ အကတ္တဗ္ဗန္တိ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ ဝဒန္တိ၊ တွံ ပန မံ အနရိယံ မဂ္ဂံ အာရောစေသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ ယံ ဘောဂဟေတူတိ ယဿ ဓနဿ ပရိဘုဉ္ဇနဟေတု မယံ ဒါနသဒ္ဓံ ဝိဇဟေမု ပရိစ္စဇေယျာမ၊ တံ ဓနမေဝ မာ အဟု၊ န နော တေန ဓနေန အတ္ထောတိ ဒီပေတိ။

ရထောတိ ယံကိဉ္စိ ယာနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေန မဂ္ဂေန ဧကော ရထော ယာတိ၊ အညောပိ ရထော ‘‘ရထဿ ဂတမဂ္ဂေါ ဧသော’’တိ တေနေဝ မဂ္ဂေန ယာတိ။ ပေါရာဏံ နိဟိတံ ဝတ္တန္တိ ယံ မယာ ပုဗ္ဗေ နိဟိတံ ဝတ္တံ၊ တံ မယိ ဓရန္တေ ဝတ္တတုယေဝ၊ မာ တိဋ္ဌတူတိ အတ္ထော။ ဧဝံဘူတာတိ ဧဝံ တိဏဟာရကဘူတာပိ မယံ ယာဝ ဇီဝါမ၊ တာဝ ဒဿာမယေဝ။ ကိံကာရဏာ? မာ ဒါနံ ပမဒမှသေတိ။ အဒဒန္တော ဟိ ဒါနံ ပမဇ္ဇတိ နာမ န သရတိ န သလ္လက္ခေတိ၊ အဟံ ပန ဇီဝမာနော ဒါနံ ပမုဿိတုံ န ဣစ္ဆာမိ၊ တသ္မာ ဒါနံ ဒဿာမိယေဝါတိ ဒီပေတိ။

သက္ကော တံ ပဋိဗာဟိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိမတ္ထာယ ဒါနံ ဒဒါသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘နေဝ သက္ကတ္တံ၊ န ဗြဟ္မတ္တံ ပတ္ထယမာနော၊ သဗ္ဗညုတံ ပတ္ထေန္တော ပနာဟံ ဒဒါမီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌော ဟတ္ထေန ပိဋ္ဌိံ ပရိမဇ္ဇိ။ ဗောဓိသတ္တဿ တင်္ခဏညေဝ ပရိမဇ္ဇိတမတ္တဿေဝ သကလသရီရံ ပရိပူရိ။ သက္ကာနုဘာဝေန စဿ သဗ္ဗော ဝိဘဝပရိစ္ဆေဒေါ ပဋိပါကတိကောဝ အဟောသိ။ သက္ကော ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ တွံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒွါဒသ သတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဒါနံ ဒဒါဟီ’’တိ တဿ ဂေဟေ အပရိမာဏံ ဓနံ ကတွာ တံ ဥယျောဇေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေဋ္ဌိဘရိယာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ဝိသယှော ပန သေဋ္ဌိ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝိသယှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ကောကိလဝဂ္ဂေါ စတုတ္ထော။

၅။ စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါ

[၃၄၁] ၁။ ကဏ္ဍရီဇာတကဝဏ္ဏနာ

နရာနမာရာမကရာသူတိ ဣမဿ ဇာတကဿ ဝိတ္ထာရကထာ ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ကဏ္ဍရီဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၃၄၂] ၂။ ဝါနရဇာတကဝဏ္ဏနာ

အသက္ခိံဝတ အတ္တာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။သုသုမာရဇာတကဝဏ္ဏနာ) ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

အတီတေ ပန ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ ကပိယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဂင်္ဂါတီရေ ဝသိ။ အထေကာ အန္တောဂင်္ဂါယံ သံသုမာရီ ဗောဓိသတ္တဿ ဟဒယမံသေ ဒေါဟဠံ ဥပ္ပာဒေတွာ သံသုမာရဿ ကထေသိ။ သော ‘‘တံ ကပိံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပေတွာ မာရေတွာ ဟဒယမံသံ ဂဟေတွာ သံသုမာရိယာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မဟာသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဧဟိ၊ သမ္မ၊ အန္တရဒီပကေ ဖလာဖလေ ခါဒိတုံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ သမ္မ၊ အဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အဟံ တံ မမ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒါပေတွာ နေဿာမီ’’တိ။ သော တဿ စိတ္တံ အဇာနန္တော လင်္ဃိတွာ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိ။ သံသုမာရော ထောကံ ဂန္တွာ နိမုဇ္ဇိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ဝါနရော ‘‘ကိံကာရဏာ၊ ဘော၊ မံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇာပေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ တံ မာရေတွာ တဝ ဟဒယမံသံ မမ ဘရိယာယ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဒန္ဓ တွံ မမ ဟဒယမံသံ ဥရေ အတ္ထီတိ မညသီ’’တိ? ‘‘အထ ကဟံ တေ ဌပိတ’’န္တိ? ‘‘ဧတံ ဥဒုမ္ဗရေ ဩလမ္ဗန္တံ န ပဿသီ’’တိ? ‘‘ပဿာမိ၊ ဒဿသိ ပန မေ’’တိ။ ‘‘အာမ၊ ဒဿာမီ’’တိ။ သံသုမာရော ဒန္ဓတာယ တံ ဂဟေတွာ နဒီတီရေ ဥဒုမ္ဗရမူလံ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပိဋ္ဌိတော လင်္ဃိတွာ ဥဒုမ္ဗရရုက္ခေ နိသိန္နော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၁။

‘‘အသက္ခိံ ဝတ အတ္တာနံ၊ ဥဒ္ဓါတုံ ဥဒကာ ထလံ၊

န ဒါနာဟံ ပုန တုယှံ၊ ဝသံ ဂစ္ဆာမိ ဝါရိဇ။

၁၆၂။

‘‘အလမေတေဟိ အမ္ဗေဟိ၊ ဇမ္ဗူဟိ ပနသေဟိ စ၊

ယာနိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ၊ ဝရံ မယှံ ဥဒုမ္ဗရော။

၁၆၃။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

အမိတ္တဝသမနွေတိ၊ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။

၁၆၄။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ န စ ပစ္ဆာနုတပ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ အသက္ခိံ ဝတာတိ သမတ္ထော ဝတ အဟောသိံ။ ဥဒ္ဓါတုန္တိ ဥဒ္ဓရိတုံ။ ဝါရိဇာတိ သံသုမာရံ အာလပတိ။ ယာနိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿာတိ ဂင်္ဂံ သမုဒ္ဒနာမေနာလပန္တော ‘‘ယာနိ သမုဒ္ဒဿ ပါရံ ဂန္တွာ ခါဒိတဗ္ဗာနိ၊ အလံ တေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတီတိ ဥပ္ပန္နံ အတ္ထံ ခိပ္ပံ အဇာနန္တော အမိတ္တဝသံ ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။

ဣတိ သော စတူဟိ ဂါထာဟိ လောကိယကိစ္စာနံ နိပ္ဖတ္တိကာရဏံ ကထေတွာ ဝနသဏ္ဍမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သံသုမာရော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ဝါနရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဝါနရဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၃၄၃] ၃။ ကုန္တိနီဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဝသိမှ တဝါဂါရေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော ဂေဟေ နိဝုတ္ထံ ကုန္တိနီသကုဏိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ ရညော ဒူတေယျဟာရိကာ အဟောသိ။ ဒွေ ပေါတကာပိဿာ အတ္ထိ၊ ရာဇာ တံ သကုဏိကံ ဧကဿ ရညော ပဏ္ဏံ ဂါဟာပေတွာ ပေသေသိ။ တဿာ ဂတကာလေ ရာဇကုလေ ဒါရကာ တေ သကုဏပေါတကေ ဟတ္ထေဟိ ပရိမဒ္ဒန္တာ မာရေသုံ။ သာ အာဂန္တွာ တေ ပေါတကေ မတေ ပဿန္တီ ‘‘ကေန မေ ပုတ္တကာ မာရိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အသုကေန စ အသုကေန စာ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ ရာဇကုလေ ပေါသာဝနိကဗျဂ္ဃော အတ္ထိ ကက္ခဠော ဖရုသော၊ ဗန္ဓနဗလေန တိဋ္ဌတိ။ အထ တေ ဒါရကာ တံ ဗျဂ္ဃံ ဒဿနာယ အဂမံသု။ သာပိ သကုဏိကာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ ‘‘ယထာ ဣမေဟိ မမ ပုတ္တကာ မာရိတာ၊ တထေဝ နေ ကရိဿာမီ’’တိ တေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိ၊ ဗျဂ္ဃော မုရာမုရာပေတွာ ခါဒိ။ သာ ‘‘ဣဒါနိ မေ မနောရထော ပရိပုဏ္ဏော’’တိ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ။ တံ ကာရဏံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ရာဇကုလေ ကိရ အသုကာ နာမ ကုန္တိနီ သကုဏိကာ ယေ ဟိဿာ ပေါတကာ မာရိတာ၊ တေ ဒါရကေ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသာ အတ္တနော ပေါတကဃာတကေ ဒါရကေ ဂဟေတွာ ဗျဂ္ဃဿ ပါဒမူလေ ခိပိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗောဓိသတ္တော ဓမ္မေန သမေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ နိဝေသနေ ဧကာ ကုန္တိနီ သကုဏိကာ ဒူတေယျဟာရိကာတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ အယံ ပန ဝိသေသော။ အယံ ကုန္တိနီ ဗျဂ္ဃေန ဒါရကေ မာရာပေတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ န သက္ကာ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ၊ ဂမိဿာမိ၊ ဂစ္ဆန္တီ စ ပန ရညော အနာရောစေတွာ န ဂမိဿာမိ၊ အာရောစေတွာဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာ ‘‘သာမိ၊ တုမှာကံ ပမာဒေန မမ ပုတ္တကေ ဒါရကာ မာရေသုံ၊ အဟံ ကောဓဝသိကာ ဟုတွာ တေ ဒါရကေ ပဋိမာရေသိံ၊ ဣဒါနိ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ န သက္ကာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘အဝသိမှ တဝါဂါရေ၊ နိစ္စံ သက္ကတပူဇိတာ၊

တွမေဝ ဒါနိမကရိ၊ ဟန္ဒ ရာဇ ဝဇာမဟ’’န္တိ။

တတ္ထ တွမေဝ ဒါနိမကရီတိ မံ ပဏ္ဏံ ဂါဟာပေတွာ ပေသေတွာ အတ္တနော ပမာဒေန မမ ပိယပုတ္တကေ အရက္ခန္တော တွညေဝ ဣဒါနိ ဧတံ မမ ဒေါမနဿကာရဏံ အကရိ။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ရာဇာတိ ဗောဓိသတ္တံ အာလပတိ။ ဝဇာမဟန္တိ အဟံ ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆာမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘ယော ဝေ ကတေ ပဋိကတေ၊ ကိဗ္ဗိသေ ပဋိကိဗ္ဗိသေ၊

ဧဝံ တံ သမ္မတီ ဝေရံ၊ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုဂ္ဂလော ပရေန ကတေ ကိဗ္ဗိသေ အတ္တနော ပုတ္တမာရဏာဒိကေ ဒါရုဏေ ကမ္မေ ကတေ ပုန အတ္တနော တဿ ပုဂ္ဂလဿ ပဋိကတေ ပဋိကိဗ္ဗိသေ ‘‘ပဋိကတံ မယာ တဿာ’’တိ ဇာနာတိ။ ဧဝံ တံ သမ္မတီ ဝေရန္တိ ဧတ္တကေန တံ ဝေရံ သမ္မတိ ဝူပသန္တံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာတိ။

တံ သုတွာ ကုန္တိနီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘န ကတဿ စ ကတ္တာ စ၊ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊

ဟဒယံ နာနုဇာနာတိ၊ ဂစ္ဆညေဝ ရထေသဘာ’’တိ။

တတ္ထ န ကတဿ စ ကတ္တာ စာတိ ကတဿ စ အဘိဘူတဿ ဥပပီဠိတဿ ပုဂ္ဂလဿ၊ ဣဒါနိ ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမံ ကတွာ ယော ကတ္တာ တဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ပုန မိတ္တဘာဝေါ နာမ န သန္ဓီယတိ န ဃဋီယတီတိ အတ္ထော။ ဟဒယံ နာနုဇာနာတီတိ တေန ကာရဏေန မမ ဟဒယံ ဣဓ ဝါသံ နာနုဇာနာတိ။ ဂစ္ဆညေဝ ရထေသဘာတိ တသ္မာ အဟံ မဟာရာဇ ဂမိဿာမိယေဝါတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၆၈။

‘‘ကတဿ စေဝ ကတ္တာ စ၊ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊

ဓီရာနံ နော စ ဗာလာနံ၊ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကတဿ စေဝ ပုဂ္ဂလဿ၊ ယော စ ကတ္တာ တဿ မေတ္တိ သန္ဓီယတေ ပုန၊ သာ ပန ဓီရာနံ၊ နော စ ဗာလာနံ။ ဓီရာနဉှိ မေတ္တိ ဘိန္နာပိ ပုန ဃဋီယတိ၊ ဗာလာနံ ပန သကိံ ဘိန္နာ ဘိန္နာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝသ ကုန္တိနိ မာဂမာတိ။

သကုဏိကာ ‘‘ဧဝံ သန္တေပိ န သက္ကာ မယာ ဣဓ ဝသိတုံ သာမီ’’တိ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကုန္တိနီယေဝ ဧတရဟိ ကုန္တိနီ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုန္တိနီဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၃၄၄] ၄။ အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယောနီလိယံ မဏ္ဍယတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အမ္ဗဂေါပကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဇေတဝနပစ္စန္တေ အမ္ဗဝနေ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ အမ္ဗေ ရက္ခန္တော ပတိတာနိ အမ္ဗပက္ကာနိ ခါဒန္တော ဝိစရတိ၊ အတ္တနော သမ္ဗန္ဓမနုဿာနမ္ပိ ဒေတိ။ တသ္မိံ ဘိက္ခာစာရံ ပဝိဋ္ဌေ အမ္ဗစောရကာ အမ္ဗာနိ ပါတေတွာ ခါဒိတွာ စ ဂဟေတွာ စ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ခဏေ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော အစိရဝတိယံ နှာယိတွာ ဝိစရန္တိယော တံ အမ္ဗဝနံ ပဝိသိံသု။ မဟလ္လကော အာဂန္တွာ တာ ဒိသွာ ‘‘တုမှေဟိ မေ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဣဒါနေဝ အာဂတာ၊ န တုမှာကံ အမ္ဗာနိ ခါဒါမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သပထံ ကရောထာ’’တိ? ‘‘ကရောမ၊ ဘန္တေ’’တိ သပထံ ကရိံသု။ မဟလ္လကော တာ သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တဿ တံ ကိရိယံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော ကိရ မဟလ္လကော အတ္တနော ဝသနကံ အမ္ဗဝနံ ပဝိဋ္ဌာ သေဋ္ဌိဓီတရော သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အမ္ဗဂေါပကော ဟုတွာ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော သပထံ ကာရေတွာ လဇ္ဇာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သက္ကတ္တံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ကူဋဇဋိလော ဗာရာဏသိံ ဥပနိဿာယ နဒီတီရေ အမ္ဗဝနေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ အမ္ဗေ ရက္ခန္တော ပတိတာနိ အမ္ဗပက္ကာနိ ခါဒန္တော သမ္ဗန္ဓမနုဿာနမ္ပိ ဒေန္တော နာနပ္ပကာရေန မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော ဝိစရတိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ‘‘ကေ နု ခေါ လောကေ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစယနကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ကေ ပဗ္ဗဇိတာ သမဏဓမ္မေ ယုတ္တပယုတ္တာ ဝိဟရန္တိ၊ ကေ အနာစာရံ စရန္တီ’’တိ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဣမံ အမ္ဗဂေါပကံ အနာစာရံ ကူဋဇဋိလံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကူဋဇဋိလော ကသိဏပရိကမ္မာဒိံ အတ္တနော သမဏဓမ္မံ ပဟာယ အမ္ဗဝနံ ရက္ခန္တော ဝိစရတိ၊ သံဝေဇေဿာမိ န’’န္တိ တဿ ဂါမံ ဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌကာလေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန အမ္ဗေ ပါတေတွာ စောရေဟိ ဝိလုမ္ဗိတေ ဝိယ အကာသိ။

တဒါ ဗာရာဏသိတော စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော တံ အမ္ဗဝနံ ပဝိသိံသု။ ကူဋဇဋိလော တာ ဒိသွာ ‘‘တုမှေဟိ မေ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနီ’’တိ ပလိဗုဒ္ဓိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဣဒါနေဝ အာဂတာ၊ န တေ အမ္ဗာနိ ခါဒါမာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ သပထံ ကရောထာ’’တိ? ‘‘ကတွာ စ ပန ဂန္တုံ လဘိဿာမာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ လဘိဿထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ တာသု ဇေဋ္ဌိကာ သပထံ ကရောန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၉။

‘‘ယော နီလိယံ မဏ္ဍယတိ၊ သဏ္ဍာသေန ဝိဟညတိ၊

တဿ သာ ဝသမနွေတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယော ပုရိသော ပလိတာနံ ကာဠဝဏ္ဏကရဏတ္ထာယ နီလဖလာဒီနိ ယောဇေတွာ ကတံ နီလိယံ မဏ္ဍယတိ၊ နီလကေသန္တရေ စ ဥဋ္ဌိတံ ပလိတံ ဥဒ္ဓရန္တော သဏ္ဍာသေန ဝိဟညတိ ကိလမတိ၊ တဿ ဧဝရူပဿ မဟလ္လကဿ သာ ဝသံ အနွေတု၊ တထာရူပံ ပတိံ လဘတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီတိ။

တာပသော ‘‘တွံ ဧကမန္တံ တိဋ္ဌာဟီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ သေဋ္ဌိဓီတရံ သပထံ ကာရေသိ။ သာ သပထံ ကရောန္တီ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘ဝီသံ ဝါ ပဉ္စဝီသံ ဝါ၊ ဦနတိံသံဝ ဇာတိယာ၊

တာဒိသာ ပတိ မာ လဒ္ဓါ၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – နာရိယော နာမ ပန္နရသသောဠသဝဿိကကာလေ ပုရိသာနံ ပိယာ ဟောန္တိ။ ယာ ပန တဝ အမ္ဗာနိ အဝါဟရိ၊ သာ ဧဝရူပေ ယောဗ္ဗနေ ပတိံ အလဘိတွာ ဇာတိယာ ဝီသံ ဝါ ပဉ္စဝီသံ ဝါ ဧကေန ဒွီဟိ ဦနတာယ ဦနတိံသံ ဝါ ဝဿာနိ ပတွာ တာဒိသာ ပရိပက္ကဝယာ ဟုတွာပိ ပတိံ မာ လဒ္ဓါတိ။

တာယပိ သပထံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာယ တတိယာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘ဒီဃံ ဂစ္ဆတု အဒ္ဓါနံ၊ ဧကိကာ အဘိသာရိကာ၊

သင်္ကေတေ ပတိ မာ အဒ္ဒ၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရိ၊ သာ ပတိံ ပတ္ထယမာနာ တဿ သန္တိကံ အဘိသရဏတာယ အဘိသာရိကာ နာမ ဟုတွာ ဧကိကာ အဒုတိယာ ဂါဝုတဒွိဂါဝုတမတ္တံ ဒီဃံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတု၊ ဂန္တွာပိ စ တသ္မိံ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ အာဂစ္ဆေယျာသီတိ ကတေ သင်္ကေတေ တံ ပတိံ မာ အဒ္ဒသာတိ။

တာယပိ သပထံ ကတွာ ဧကမန္တံ ဌိတာယ စတုတ္ထာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘အလင်္ကတာ သုဝသနာ၊ မာလိနီ စန္ဒနုဿဒါ၊

ဧကိကာ သယနေ သေတု၊ ယာ တေ အမ္ဗေ အဝါဟရီ’’တိ။ – သာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ၊

တာပသော ‘‘တုမှေဟိ အတိဘာရိယာ သပထာ ကတာ၊ အညေဟိ အမ္ဗာနိ ခါဒိတာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ဂစ္ဆထ ဒါနိ တုမှေ’’တိ တာ ဥယျောဇေသိ။ သက္ကော ဘေရဝရူပါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ ကူဋတာပသံ တတော ပလာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကူဋဇဋိလော အယံ အမ္ဗဂေါပကော မဟလ္လကော အဟောသိ၊ စတဿော သေဋ္ဌိဓီတရော ဧတာယေဝ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၃၄၅] ၅။ ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အလသဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိဝါသီ ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတွာပိ အလသော အဟောသိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာယောနိသောမနသိကာရဝတ္တပဋိဝတ္တာဒီဟိ ပရိဗာဟိရော နီဝရဏာဘိဘူတော။ နိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု တထာ ဧဝ ဟောတိ။ တဿ တံ အာလသိယဘာဝံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အသုကော နာမ ဘိက္ခု ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အာလသိယော ကုသီတော နီဝရဏာဘိဘူတော ဝိဟရတီ’’တိ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ အာလသိယောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အမစ္စရတနံ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ အာလသိယဇာတိကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ရာဇာနံ ပဗောဓေဿာမီ’’တိ ဧကံ ဥပမံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရတိ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ အမစ္စဂဏပရိဝုတော တတ္ထ ဝိစရန္တော ဧကံ ရာဇကုမ္ဘံ နာမ အာလသိယံ ပဿိ။ တထာရူပါ ကိရ အာလသိယာ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တာပိ ဧကဒွင်္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဝယဿ ကော နာမ သော’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ရာဇကုမ္ဘော နာမေသ၊ မဟာရာဇ၊ အာလသိယော။ ဧဝရူပေါ ဟိ သကလဒိဝသံ ဂစ္ဆန္တောပိ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တမေဝ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဝတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ‘‘အမ္ဘော၊ ရာဇကုမ္ဘ၊ တုမှာကံ ဒန္ဓဂမနံ ဣမသ္မိံ အရညေ ဒါဝဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌိတေ ကိံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၃။

‘‘ဝနံ ယဒဂ္ဂိ ဒဟတိ၊ ပါဝကော ကဏှဝတ္တနီ၊

ကထံ ကရောသိ ပစလက၊ ဧဝံ ဒန္ဓပရက္ကမော’’တိ။

တတ္ထ ယဒဂ္ဂီတိ ယဒါ အဂ္ဂိ။ ပါဝကော ကဏှဝတ္တနီတိ အဂ္ဂိနော ဝေဝစနံ။ ပစလကာတိ တံ အာလပတိ။ သော ဟိ စလန္တော စလန္တော ဂစ္ဆတိ၊ နိစ္စံ ဝါ ပစလာယတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပစလကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဒန္ဓပရက္ကမောတိ ဂရုဝီရိယော။

တံ သုတွာ ရာဇကုမ္ဘော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၄။

‘‘ဗဟူနိ ရုက္ခဆိဒ္ဒါနိ၊ ပထဗျာ ဝိဝရာနိ စ၊

တာနိ စေ နာဘိသမ္ဘောမ၊ ဟောတိ နော ကာလပရိယာယော’’တိ။

တဿတ္ထော – ပဏ္ဍိတ၊ အမှာကံ ဣတော ဥတ္တရိဂမနံ နာမ နတ္ထိ။ ဣမသ္မိံ ပန အရညေ ရုက္ခဆိဒ္ဒါနိ ပထဝိယံ ဝိဝရာနိ စ ဗဟူနိ။ ယဒိ တာနိ န ပါပုဏာမ၊ ဟောတိ နော ကာလပရိယာယောတိ မရဏမေဝ နော ဟောတီတိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၅။

‘‘ယော ဒန္ဓကာလေ တရတိ၊ တရဏီယေ စ ဒန္ဓတိ၊

သုက္ခပဏ္ဏံဝ အက္ကမ္မ၊ အတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ အတ္တနော။

၁၇၆။

‘‘ယော ဒန္ဓကာလေ ဒန္ဓေတိ၊ တရဏီယေ စ တာရယိ၊

သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇံ၊ တဿတ္ထော ပရိပူရတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒန္ဓကာလေတိ တေသံ တေသံ ကမ္မာနံ သဏိကံ ကတ္တဗ္ဗကာလေ။ တရတီတိ တုရိတတုရိတော ဝေဂေန တာနိ ကမ္မာနိ ကရောတိ။ သုက္ခပဏ္ဏံဝါတိ ယထာ ဝါတာတပသုက္ခံ တာလပဏ္ဏံ ဗလဝါ ပုရိသော အက္ကမိတွာ ဘဉ္ဇေယျ၊ တတ္ထေဝ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ကရေယျ၊ ဧဝံ သော အတ္တနော အတ္ထံ ဝုဒ္ဓိံ ဘဉ္ဇတိ။ ဒန္ဓေတီတိ ဒန္ဓယတိ ဒန္ဓကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ ဒန္ဓမေဝ ကရောတိ။ တာရယီတိ တုရိတကာတဗ္ဗာနိ ကမ္မာနိ တုရိတောဝ ကရောတိ။ သသီဝ ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တိ ယထာ စန္ဒော ဇုဏှပက္ခံ ရတ္တိံ ဇောတယမာနော ကာဠပက္ခရတ္တိတော ရတ္တိံ ဝိဘဇန္တော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိပူရတိ၊ ဧဝံ တဿ ပုရိသဿ အတ္ထော ပရိပူရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ရာဇာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အနလသော ဇာတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇကုမ္ဘော အာလသိယဘိက္ခု အဟောသိ၊ ပဏ္ဍိတာမစ္စော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရာဇကုမ္ဘဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၃၄၆] ၆။ ကေသဝဇာတကဝဏ္ဏနာ

မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝိဿာသဘောဇနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ကိရ ဂေဟေ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဗဒ္ဓဘတ္တံ ဟောတိ၊ ဂေဟံ နိစ္စကာလံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဩပါနဘူတံ ကာသာဝပဇ္ဇောတံ ဣသိဝါတပဋိဝါတံ။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော သေဋ္ဌိနော နိဝေသနေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဒိသွာ ‘‘အဟမ္ပိ အရိယသင်္ဃဿ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ဒဿာမီ’’တိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခံ ပဋ္ဌပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇနိဝေသနေ နိဗဒ္ဓံ ဘိက္ခာ ဒိယျတိ၊ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘောဇနံ ပဏီတံ။ ဝိဿာသေနပိ သိနေဟေနပိ သဟတ္ထာ ဒါယကာ နတ္ထိ၊ ရာဇယုတ္တေ ဒါပေသိ။ ဘိက္ခူ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ နာနဂ္ဂရသဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဂန္တွာ တံ ဘတ္တံ တေသံ ဒတွာ တေဟိ ဒိန္နံ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တိ။

အထေကဒိဝသံ ရညော ဗဟုံ ဖလာဖလံ အာဟရိံသု။ ရာဇာ ‘‘သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ အာဟ။ မနုဿာ ဘတ္တဂ္ဂံ ဂန္တွာ ဧကဘိက္ခုမ္ပိ အဒိသွာ ‘‘ဧကော ဘိက္ခုပိ နတ္ထီ’’တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ‘‘နနု ဝေလာယေဝ တာဝါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဝေလာ၊ ဘိက္ခူ ပန တုမှာကံ ဂေဟေ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဿာသိကာနံ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟံ ဂန္တွာ တေသံ ဒတွာ တေဟိ ဒိန္နံ လူခံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အမှာကံ ဘတ္တံ ပဏီတံ၊ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဘုတွာ အညံ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဘောဇနံ နာမ ဝိဿာသပရမံ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ ဝိဿာသံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ သိနေဟေန ဒါယကာနံ အဘာဝါ ဘိက္ခူ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝိဿာသိကဋ္ဌာနေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ မဟာရာဇ၊ ဝိဿာသသဒိသော အညော ရသော နာမ နတ္ထိ၊ အဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ စတုမဓုရမ္ပိ ဟိ ဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ သာမာကဘတ္တံ န အဂ္ဃတိ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ရောဂေ ဥပ္ပန္နေ ရညာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ ဘေသဇ္ဇေ ကာရိတေပိ ရောဂေ အဝူပသန္တေ ဝိဿာသိကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ အလောဏကံ သာမာကနီဝါရယာဂုဉ္စေဝ ဥဒကမတ္တသိတ္တံ အလောဏကပဏ္ဏဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ နိရောဂါ ဇာတာ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ ဗြာမှဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ကပ္ပကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ အပရဘာဂေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တဒါ ကေသဝေါ နာမ တာပသော ပဉ္စဟိ တာပသသတေဟိ ပရိဝုတော ဂဏသတ္ထာ ဟုတွာ ဟိမဝန္တေ ဝသတိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဉ္စန္နံ အန္တေဝါသိကသတာနံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော ဟုတွာ ဝိဟာသိ၊ ကေသဝတာပသဿ ဟိတဇ္ဈာသယော သသိနေဟော အဟောသိ။ တေ အညမညံ အတိဝိယ ဝိဿာသိကာ အဟေသုံ။ အပရဘာဂေ ကေသဝေါ တေ တာပသေ အာဒါယ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိတွာ ရာဇဒွါရံ အဂမာသိ။ ရာဇာ ဣသိဂဏံ ဒိသွာ ပက္ကောသာပေတွာ အန္တောနိဝေသနေ ဘောဇေတွာ ပဋိညံ ဂဟေတွာ ဥယျာနေ ဝသာပေသိ။ အထ ဝဿာရတ္တေ အတိက္ကန္တေ ကေသဝေါ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ မဟလ္လကာ၊ အမှေ တာဝ ဥပနိဿာယ ဝသထ၊ ဒဟရတာပသေ ဟိမဝန္တံ ပေသေထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကေန သဒ္ဓိံ တေ ဟိမဝန္တံ ပေသေတွာ သယံ ဧကကောဝ ဩဟိယိ။ ကပ္ပော ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ တာပသေဟိ သဒ္ဓိံ ဝသိ။

ကေသဝေါ ကပ္ပေန ဝိနာ ဝသန္တော ဥက္ကဏ္ဌိတွာ တံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ နိဒ္ဒံ န လဘတိ၊ တဿ နိဒ္ဒံ အလဘန္တဿ သမ္မာ အာဟာရော န ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ၊ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ အဟောသိ၊ ဗာဠှာ ဝေဒနာ ဝတ္တန္တိ။ ရာဇာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ တာပသံ ပဋိဇဂ္ဂိ၊ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ။ ကေသဝေါ ရာဇာနံ အာဟ ‘‘မဟာရာဇ၊ ကိံ မယှံ မရဏံ ဣစ္ဆထ၊ ဥဒါဟု အရောဂဘာဝ’’န္တိ ? ‘‘အရောဂဘာဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မံ ဟိမဝန္တံ ပေသေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ နာရဒံ နာမ အမစ္စံ ပက္ကာသာပေတွာ ‘‘နာရဒ၊ အမှာကံ ဘဒန္တံ ဂဟေတွာ ဝနစရကေဟိ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တံ ယာဟီ’’တိ ပေသေသိ။ နာရဒေါ တံ တတ္ထ နေတွာ ပစ္စာဂမာသိ။ ကေသဝဿပိ ကပ္ပေ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ စေတသိကရောဂေါ ဝူပသန္တော၊ ဥက္ကဏ္ဌာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အထဿ ကပ္ပော အလောဏကေန အဓူပနေန ဥဒကမတ္တသိတ္တပဏ္ဏေန သဒ္ဓိံ သာမာကနီဝါရယာဂုံ အဒါသိ၊ တဿ တင်္ခဏညေဝ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။

ပုန ရာဇာ နာရဒံ ပေသေသိ ‘‘ဂစ္ဆ ကေသဝဿ တာပသဿ ပဝတ္တိံ ဇာနာဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ တံ အရောဂံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ ပဉ္စ ဝေဇ္ဇကုလာနိ ဂဟေတွာ ပဋိဇဂ္ဂန္တော တုမှေ အရောဂေ ကာတုံ နာသက္ခိ၊ ကထံ တေ ကပ္ပော ပဋိဇဂ္ဂီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၇။

‘‘မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာန၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊

ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီ၊ ကပ္ပဿ ရမတိ အဿမေ’’တိ။

တတ္ထ မနုဿိန္ဒန္တိ မနုဿာနံ ဣန္ဒံ ဗာရာဏသိရာဇာနံ။ ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန အယံ အမှာကံ ဘဂဝါ ကေသဝတာပသော ကပ္ပဿ အဿမေ ရမတီတိ။

ဧဝံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဝိယ ကေသဝဿ အဘိရတိကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ တံ သုတွာ ကေသဝေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၈။

‘‘သာဒူနိ ရမဏီယာနိ၊ သန္တိ ဝက္ခာ မနောရမာ၊

သုဘာသိတာနိ ကပ္ပဿ၊ နာရဒ ရမယန္တိ မ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝက္ခာတိ ရုက္ခာ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ရုက္ခာ’’တွေဝ လိခိတံ။ သုဘာသိတာနီတိ ကပ္ပေန ကထိတာနိ သုဘာသိတာနိ မံ ရမယန္တီတိ အတ္ထော။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဧဝံ မံ အဘိရမာပေန္တော ကပ္ပော အလောဏကံ အဓူပနံ ဥဒကသိတ္တပဏ္ဏမိဿံ သာမာကနီဝါရယာဂုံ ပါယေသိ၊ တာယ မေ သရီရေ ဗျာဓိ ဝူပသမိတော၊ အရောဂေါ ဇာတောမှီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ နာရဒေါ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၇၉။

‘‘သာလီနံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇေ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

ကထံ သာမာကနီဝါရံ၊ အလောဏံ ဆာဒယန္တိ တ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘုဉ္ဇေတိ ဘုဉ္ဇသိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဆာဒယန္တီတိ ဆာဒယတိ ပီဏေတိ တောသေတိ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပန အနုနာသိကော ကတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော တွံ သုစိံ မံသူပသေစနံ ရာဇကုလေ ရာဇာရဟံ သာလိဘတ္တံ ဘုဉ္ဇသိ၊ တံ ကထမိဒံ သာမာကနီဝါရံ အလောဏံ ပီဏေတိ တောသေတိ၊ ကထံ တေ ဧတံ ရုစ္စတီတိ။

တံ သုတွာ ကေသဝေါ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၈၀။

‘‘သာဒုံ ဝါ ယဒိ ဝါသာဒုံ၊ အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊

ဝိဿတ္ထော ယတ္ထ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဝိဿာသပရမာ ရသာ’’တိ။

တတ္ထ ယဒိ ဝါသာဒုန္တိ ယဒိ ဝါ အသာဒုံ။ ဝိဿတ္ထောတိ နိရာသင်္ကော ဝိဿာသပတ္တော ဟုတွာ။ ယတ္ထ ဘုဉ္ဇေယျာတိ ယသ္မိံ နိဝေသနေ ဧဝံ ဘုဉ္ဇေယျ၊ တတ္ထ ဧဝံ ဘုတ္တံ ယံကိဉ္စိ ဘောဇနံ သာဒုမေဝ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဝိဿာသပရမာ ရသာ၊ ဝိဿာသော ပရမော ဥတ္တမော ဧတေသန္တိ ဝိဿာသပရမာ ရသာ။ ဝိဿာသသဒိသော ဟိ အညော ရသော နာမ နတ္ထိ။ အဝိဿာသိကေန ဟိ ဒိန္နံ စတုမဓုရမ္ပိ ဝိဿာသိကေန ဒိန္နံ အမ္ဗိလကဉ္ဇိယံ န အဂ္ဃတီတိ။

နာရဒေါ တဿ ဝစနံ သုတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကေသဝေါ ဣဒံ နာမ ကထေသီ’’တိ အာစိက္ခိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ နာရဒေါ သာရိပုတ္တော၊ ကေသဝေါ ဗကဗြဟ္မာ၊ ကပ္ပော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကေသဝဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၃၄၇] ၇။ အယကူဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗာယသန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လောကတ္ထစရိယံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဟာကဏှဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၂။၆၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ဥဂ္ဂဟိတသဗ္ဗသိပ္ပော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာယ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ မနုဿာ ဒေဝမင်္ဂလိကာ ဟုတွာ ဗဟူ အဇေဠကာဒယော မာရေတွာ ဒေဝတာနံ ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိ ဘေရိံ စရာပေသိ။ ယက္ခာ ဗလိကမ္မံ အလဘမာနာ ဗောဓိသတ္တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ဟိမဝန္တေ ယက္ခသမာဂမံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တဿ မာရဏတ္ထာယ ဧကံ ကက္ခဠံ ယက္ခံ ပေသေသုံ။ သော ကဏ္ဏိကမတ္တံ မဟန္တံ အာဒိတ္တံ အယကူဋံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣမိနာ နံ ပဟရိတွာ မာရေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ ဗောဓိသတ္တဿ သယနမတ္ထကေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သော အာဝဇ္ဇမာနော တံ ကာရဏံ ဉတွာ ဣန္ဒဝဇိရံ အာဒါယ ဂန္တွာ ယက္ခဿ ဥပရိ အဋ္ဌာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ယက္ခံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ မံ ရက္ခမာနော ဌိတော၊ ဥဒါဟု မာရေတုကာမော’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၁။

‘‘သဗ္ဗာယသံ ကူဋမတိပ္ပမာဏံ၊ ပဂ္ဂယှ ယော တိဋ္ဌသိ အန္တလိက္ခေ၊

ရက္ခာယ မေ တွံ ဝိဟိတော နုသဇ္ဇ၊ ဥဒါဟု မေ စေတယသေ ဝဓာယာ’’တိ။

တတ္ထ ဝိဟိတော နုသဇ္ဇာတိ ဝိဟိတော နု အသိ အဇ္ဇ။

ဗောဓိသတ္တော ပန ယက္ခမေဝ ပဿတိ၊ န သက္ကံ။ ယက္ခော သက္ကဿ ဘယေန ဗောဓိသတ္တံ ပဟရိတုံ န သက္ကောတိ။ သော ဗောဓိသတ္တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ နာဟံ တဝ ရက္ခဏတ္ထာယ ဌိတော၊ ဣမိနာ ပန ဇလိတေန အယကူဋေန ပဟရိတွာ တံ မာရေဿာမီတိ အာဂတောမှိ၊ သက္ကဿ ဘယေန တံ ပဟရိတုံ န သက္ကောမီ’’တိ ဧတမတ္ထံ ဒီပေန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၈၂။

‘‘ဒူတော အဟံ ရာဇိဓ ရက္ခသာနံ၊ ဝဓာယ တုယှံ ပဟိတောဟမသ္မိ၊

ဣန္ဒော စ တံ ရက္ခတိ ဒေဝရာဇာ၊ တေနုတ္တမင်္ဂံ န တေ ဖာလယာမီ’’တိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၃။

‘‘သစေ စ မံ ရက္ခတိ ဒေဝရာဇာ၊ ဒေဝါနမိန္ဒော မဃဝါ သုဇမ္ပတိ၊

ကာမံ ပိသာစာ ဝိနဒန္တု သဗ္ဗေ၊ န သန္တသေ ရက္ခသိယာ ပဇာယ။

၁၈၄။

‘‘ကာမံ ကန္ဒန္တု ကုမ္ဘဏ္ဍာ၊ သဗ္ဗေ ပံသုပိသာစကာ၊

နာလံ ပိသာစာ ယုဒ္ဓါယ၊ မဟတီ သာ ဝိဘိံသိကာ’’တိ။

တတ္ထ ရက္ခသိယာ ပဇာယာတိ ရက္ခသိသင်္ခါတာယ ပဇာယ၊ ရက္ခသသတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ကုမ္ဘဏ္ဍာတိ ကုမ္ဘမတ္တရဟဿင်္ဂါ မဟောဒရာ ယက္ခာ။ ပံသုပိသာစကာတိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပိသာစာ။ နာလန္တိ ပိသာစာ နာမ မယာ သဒ္ဓိံ ယုဒ္ဓါယ န သမတ္ထာ။ မဟတီ သာ ဝိဘိံသိကာတိ ယံ ပနေတေ ယက္ခာ သန္နိပတိတွာ ဝိဘိံသိကံ ဒဿေန္တိ၊ သာ မဟတီ ဝိဘိံသိကာ ဘယကာရဏဒဿနမတ္တမေဝ မယှံ၊ န ပနာဟံ ဘာယာမီတိ အတ္ထော။

သက္ကော ယက္ခံ ပလာပေတွာ မဟာသတ္တံ ဩဝဒိတွာ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တဝ ရက္ခာ မမာယတ္တာ’’တိ ဝတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အယကူဋဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၃၄၈] ၈။ အရညဇာတကဝဏ္ဏနာ

အရညာဂါမမာဂမ္မာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု စူဠနာရဒကဿပဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၁၃။၄၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဘရိယာယ ကာလကတာယ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဟိမဝန္တေ ဝသန္တော ပုတ္တံ အဿမပဒေ ဌပေတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆတိ။ တဒါ စောရေသု ပစ္စန္တဂါမံ ပဟရိတွာ ကရမရေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကာ ကုမာရိကာ ပလာယိတွာ တံ အဿမပဒံ ပတွာ တာပသကုမာရံ ပလောဘေတွာ သီလဝိနာသံ ပါပေတွာ ‘‘ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပိတာ တာဝ မေ အာဂစ္ဆတု၊ တံ ပဿိတွာ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဒိသွာ အာဂစ္ဆာ’’တိ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ နိသီဒိ။ တာပသကုမာရော ပိတရိ အာဂတေ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈၅။

‘‘အရညာ ဂါမမာဂမ္မ၊ ကိံသီလံ ကိံဝတံ အဟံ၊

ပုရိသံ တာတ သေဝေယျံ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တတ္ထ အရညာ ဂါမမာဂမ္မာတိ တာတ အဟံ ဣတော အရညတော မနုဿပထံ ဝသနတ္ထာယ ဂတော ဝသနဂါမံ ပတွာ ကိံ ကရောမီတိ။

အထဿ ပိတာ ဩဝါဒံ ဒဒန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၆။

‘‘ယော တံ ဝိဿာသယေ တာတ၊ ဝိဿာသဉ္စ ခမေယျ တေ၊

သုဿူသီ စ တိတိက္ခီ စ၊ တံ ဘဇေဟိ ဣတော ဂတော။

၁၈၇။

‘‘ယဿ ကာယေန ဝါစာယ၊ မနသာ နတ္ထိ ဒုက္ကဋံ၊

ဥရသီဝ ပတိဋ္ဌာယ၊ တံ ဘဇေဟိ ဣတော ဂတော။

၁၈၈။

‘‘ဟလိဒ္ဒိရာဂံ ကပိစိတ္တံ၊ ပုရိသံ ရာဂဝိရာဂိနံ၊

တာဒိသံ တာတ မာ သေဝိ၊ နိမ္မနုဿမ္ပိ စေ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ယော တံ ဝိဿာသယေတိ ယော ပုရိသော တံ ဝိဿာသေယျ န ပရိသင်္ကေယျ။ ဝိဿာသဉ္စ ခမေယျ တေတိ ယော စ အတ္တနိ ကယိရမာနံ တဝ ဝိဿာသံ ပတ္တော နိရာသင်္ကော တံ ခမေယျ။ သုဿူသီတိ ယော စ တဝ ဝိဿာသဝစနံ သောတုမိစ္ဆတိ။ တိတိက္ခီတိ ယော စ တယာ ကတံ အပရာဓံ ခမတိ။ တံ ဘဇေဟီတိ တံ ပုရိသံ ဘဇေယျာသိ ပယိရုပါသေယျာသိ။ ဥရသီဝ ပတိဋ္ဌာယာတိ ယထာ တဿ ဥရသိ ပတိဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎိတော ဩရသပုတ္တော တွမ္ပိ တာဒိသော ဥရသိ ပတိဋ္ဌိတပုတ္တော ဝိယ ဟုတွာ ဧဝရူပံ ပုရိသံ ဘဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

ဟလိဒ္ဒိရာဂန္တိ ဟလိဒ္ဒိရာဂသဒိသံ အထိရစိတ္တံ။ ကပိစိတ္တန္တိ လဟုပရိဝတ္တိတာယ မက္ကဋစိတ္တံ။ ရာဂဝိရာဂိနန္တိ မုဟုတ္တေနေဝ ရဇ္ဇနဝိရဇ္ဇနသဘာဝံ။ နိမ္မနုဿမ္ပိ စေ သိယာတိ သစေပိ သကလံ ဇမ္ဗုဒီပတလံ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝိရဟိတဿ မနုဿဿ အဘာဝေန နိမ္မနုဿံ သိယာ ၊ တထာပိ၊ တာတ၊ တာဒိသံ လဟုစိတ္တံ မာ သေဝိ၊ သဗ္ဗမ္ပိ မနုဿပထံ ဝိစိနိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဂုဏသမ္ပန္နမေဝ ဘဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ တာပသကုမာရော ‘‘အဟံ၊ တာတ၊ ဣမေဟိ ဂုဏေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသံ ကတ္ထ လဘိဿာမိ၊ န ဂစ္ဆာမိ၊ တုမှာကညေဝ သန္တိကေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝတွာ နိဝတ္တိ။ အထဿ ပိတာ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ ဥဘောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပုတ္တော စ ကုမာရိကာ စ ဧတေယေဝ အဟေသုံ၊ ပိတာ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အရညဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၃၄၉] ၉။ သန္ဓိဘေဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

နေဝ ဣတ္ထီသု သာမညန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပေသုညသိက္ခာပဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ သတ္ထာ ‘‘ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပေသုညံ ဥပသံဟရန္တီ’’တိ သုတွာ တေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တုမှေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခူနံ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ ကလဟဇာတာနံ ဝိဝါဒါပန္နာနံ ပေသုညံ ဥပသံဟရထ၊ တေန အနုပ္ပန္နာနိ စေဝ ဘဏ္ဍနာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာနိ စ ဘိယျောဘာဝါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တေ တေ ဘိက္ခူ ဂရဟိတွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ပိသုဏာ ဝါစာ နာမ တိခိဏသတ္တိပဟာရသဒိသာ၊ ဒဠှော ဝိဿာသောပိ တာယ ခိပ္ပံ ဘိဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ ပန ဂဟေတွာ အတ္တနော မေတ္တိဘိန္ဒနကဇနော သီဟဥသဘသဒိသော ဟောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ပိတု အစ္စယေန ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဧကော ဂေါပါလကော အရညေ ဂေါကုလေသု ဂါဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ အာဂစ္ဆန္တော ဧကံ ဂဗ္ဘိနိံ အသလ္လက္ခေတွာ ပဟာယ အာဂတော။ တဿာ ဧကာယ သီဟိယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တာ ဥဘောပိ ဒဠှမိတ္တာ ဟုတွာ ဧကတော ဝိစရန္တိ။ အပရဘာဂေ ဂါဝီ ဝစ္ဆကံ၊ သီဟီ သီဟပေါတကံ ဝိဇာယိ။ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ကုလေန အာဂတမေတ္တိယာ ဒဠှမိတ္တာ ဟုတွာ ဧကတော ဝိစရန္တိ ။ အထေကော ဝနစရကော အရညံ ပဝိသိတွာ တေသံ ဝိဿာသံ ဒိသွာ အရညေ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘဏ္ဍံ အာဒါယ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရညော ဒတွာ ‘‘အပိ တေ၊ သမ္မ၊ ကိဉ္စိ အရညေ အစ္ဆရိယံ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ရညာ ပုဋ္ဌော ‘‘ဒေဝ၊ အညံ ကိဉ္စိ န ပဿာမိ၊ ဧကံ ပန သီဟဉ္စ ဥသဘဉ္စ အညမညံ ဝိဿာသိကေ ဧကတော ဝိစရန္တေ အဒ္ဒသ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဧတေသံ တတိယေ ဥပ္ပန္နေ ဘယံ ဘဝိဿတိ၊ ယဒါ တေသံ တတိယံ ပဿတိ၊ အထ မေ အာစိက္ခေယျာသီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ။

ဝနစရကေ ပန ဗာရာဏသိံ ဂတေ ဧကော သိင်္ဂါလော သီဟဉ္စ ဥသဘဉ္စ ဥပဋ္ဌဟိ။ ဝနစရကော အရညံ ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘တတိယဿ ဥပ္ပန္နဘာဝံ ရညော ကထေဿာမီ’’တိ နဂရံ ဂတော။ သိင်္ဂါလော စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဌပေတွာ သီဟမံသဉ္စ ဥသဘမံသဉ္စ အညံ အခါဒိတပုဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ၊ ဣမေ ဘိန္ဒိတွာ ဣမေသံ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘အယံ တံ ဧဝံ ဝဒတိ၊ အယံ တံ ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ ဥဘောပိ တေ အညမညံ ဘိန္ဒိတွာ န စိရဿေဝ ကလဟံ ကာရေတွာ မရဏာကာရပ္ပတ္တေ အကာသိ။ ဝနစရကောပိ ဂန္တွာ ရညော ‘‘တေသံ၊ ဒေဝ၊ တတိယော ဥပ္ပန္နော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကော သော’’တိ? ‘‘သိင်္ဂါလော၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သော ဥဘော မိတ္တေ ဘိန္ဒိတွာ မာရာပေဿတိ၊ မယံ တေသံ မတကာလေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ရထံ အဘိရုယှ ဝနစရကေန မဂ္ဂဒေသကေန ဂစ္ဆန္တော တေသု အညမညံ ကလဟံ ကတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တေသု သမ္ပာပုဏိ။ သိင်္ဂါလော ပန ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဧကဝါရံ သီဟဿ မံသံ ခါဒတိ၊ ဧကဝါရံ ဥသဘဿ မံသံ ခါဒတိ။ ရာဇာ တေ ဥဘောပိ ဇီဝိတက္ခယပ္ပတ္တေ ဒိသွာ ရထေ ဌိတောဝ သာရထိနာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၉။

‘‘နေဝ ဣတ္ထီသု သာမညံ၊ နာပိ ဘက္ခေသု သာရထိ၊

အထဿ သန္ဓိဘေဒဿ၊ ပဿ ယာဝ သုစိန္တိတံ။

၁၉၀။

‘‘အသိ တိက္ခောဝ မံသမှိ၊ ပေသုညံ ပရိဝတ္တတိ၊

ယတ္ထူသဘဉ္စ သီဟဉ္စ၊ ဘက္ခယန္တိ မိဂါဓမာ။

၁၉၁။

‘‘ဣမံ သော သယနံ သေတိ၊ ယမိမံ ပဿသိ သာရထိ၊

ယော ဝါစံ သန္ဓိဘေဒဿ၊ ပိသုဏဿ နိဗောဓတိ။

၁၉၂။

‘‘တေ ဇနာ သုခမေဓန္တိ၊ နရာ သဂ္ဂဂတာရိဝ၊

ယေ ဝါစံ သန္ဓိဘေဒဿ၊ နာဝဗောဓန္တိ သာရထီ’’တိ။

တတ္ထ နေဝ ဣတ္ထီသူတိ သမ္မ သာရထိ၊ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဇနာနံ နေဝ ဣတ္ထီသု သာမညံ အတ္ထိ န ၊ ဘက္ခေသုပိ။ အညမေဝ ဟိ ဣတ္ထိံ သီဟော သေဝတိ၊ အညံ ဥသဘော၊ အညံ ဘက္ခံ သီဟော ခါဒတိ၊ အညံ ဥသဘောတိ အတ္ထော။ အထဿာတိ ဧဝံ ကလဟကာရဏေ အဝိဇ္ဇမာနေပိ အထ ဣမဿ မိတ္တသန္ဓိဘေဒကဿ ဒုဋ္ဌသိင်္ဂါလဿ ‘‘ဥဘိန္နံ မံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဣမေ မာရေန္တဿ ပဿ ယာဝ သုစိန္တိတံ၊ သုစိန္တိတံ ဇာတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ပေသုညေ ပရိဝတ္တမာနေ။ ဥသဘဉ္စ သီဟဉ္စ မိဂါဓမာ သိင်္ဂါလာ ခါဒန္တိ၊ တံ ပေသုညံ မံသမှိ တိခိဏော အသိ ဝိယ မိတ္တဘာဝံ ဆိန္ဒန္တမေဝ ပရိဝတ္တတီတိ ဒီပေတိ။

ယမိမံ ပဿသီတိ သမ္မ သာရထိ၊ ယံ ဣမံ ပဿသိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ မတသယနံ၊ အညောပိ ယော ပုဂ္ဂလော သန္ဓိဘေဒဿ ပိသုဏဿ ပိသုဏဝါစံ နိဗောဓတိ ဂဏှာတိ၊ သော ဣမံ သယနံ သေတိ၊ ဧဝမေဝံ မရတီတိ ဒဿေတိ။ သုခမေဓန္တီတိ သုခံ ဝိန္ဒန္တိ လဘန္တိ။ နရာ သဂ္ဂဂတာရိဝါတိ သဂ္ဂဂတာ ဒိဗ္ဗဘောဂသမင်္ဂိနော နရာ ဝိယ တေ သုခံ ဝိန္ဒန္တိ။ နာဝဗောဓန္တီတိ န သာရတော ပစ္စေန္တိ၊ တာဒိသံ ပန ဝစနံ သုတွာ စောဒေတွာ သာရေတွာ မေတ္တိံ အဘိန္ဒိတွာ ပါကတိကာဝ ဟောန္တီတိ။

ရာဇာ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ သီဟဿ ကေသရစမ္မနခဒါဌာ ဂါဟာပေတွာ နဂရမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သန္ဓိဘေဒဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၃၅၀] ၁၀။ ဒေဝတာပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဟန္တိ ဟတ္ထေဟိ ပါဒေဟီတိ အယံ ဒေဝတာပုစ္ဆာ ဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဒေဝတာပဉှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါ ပဉ္စမော။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

ကာလိင်္ဂေါ အဿာရောဟော စ၊ ဧကရာဇာ စ ဒဒ္ဒရော၊

သီလဝီမံသသုဇာတာ၊ ပလာသော သကုဏော ဆဝေါ၊

သေယျောတိ ဒသ ဇာတကာ။

ပုစိမန္ဒော ကဿပေါ စ၊ ခန္တိဝါဒီ လောဟကုမ္ဘီ၊

သဗ္ဗမံသလာဘီ သသော၊ မတာရောဒကဏဝေရာ၊

တိတ္တိရော သုစ္စဇော ဒသ။

ကုဋိဒူသော ဒုဒ္ဒဘာယော၊ ဗြဟ္မဒတ္တစမ္မသာဋကော၊

ဂေါဓရာဇာ စ ကက္ကာရု၊ ကာကဝတီ နနု သောစိယော၊

ကာဠဗာဟု သီလဝီမံသော ဒသ။

ကောကာလိကော ရထလဋ္ဌိ၊ ပက္ကဂေါဓရာဇောဝါဒါ၊

ဇမ္ဗုကဗြဟာဆတ္တော စ၊ ပီဌထုသာ စ ဗာဝေရု၊

ဝိသယှသေဋ္ဌိ ဒသဓာ။

ကိန္နရီဝါနရကုန္တိနီ၊ အမ္ဗဟာရီ ဂဇကုမ္ဘော၊

ကေသဝါယကူဋာရညံ၊ သန္ဓိဘေဒေါ ဒေဝတာပဉှာ။

ဝဂ္ဂုဒ္ဒါနံ –

ကာလိင်္ဂေါ ပုစိမန္ဒော စ၊ ကုဋိဒူသကကောကိလာ၊

စူဠကုဏာလဝဂ္ဂေါတိ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂါ စတုက္ကမှိ၊

ဟောန္တိ ပညာသ ဇာတကာ။

စတုက္ကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။