📜

၈။ အဋ္ဌကနိပါတော

[၄၁၇] ၁။ ကစ္စာနိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဩဒါတဝတ္ထာ ¶ ¶ ¶ သုစိ အလ္လကေသာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ မာတုပေါသကံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သာဝတ္ထိယံ ကုလဒါရကော အာစာရသမ္ပန္နော ပိတရိ ကာလကတေ မာတုဒေဝတော ဟုတွာ မုခဓောဝနဒန္တကဋ္ဌဒါနနှာပနပါဒဓောဝနာဒိဝေယျာဝစ္စကမ္မေန စေဝ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ စ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ၊ တဝ အညာနိပိ ဃရာဝါသကိစ္စာနိ အတ္ထိ၊ ဧကံ သမဇာတိကံ ကုလကုမာရိကံ ဂဏှာဟိ၊ သာ မံ ပေါသေဿတိ၊ တွမ္ပိ အတ္တနော ကမ္မံ ကရိဿသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အမ္မ၊ အဟံ အတ္တနော ဟိတသုခံ အပစ္စာသီသမာနော တုမှေ ဥပဋ္ဌဟာမိ၊ ကော အညော ဧဝံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ? ‘‘ကုလဝဍ္ဎနကမ္မံ နာမ တာတ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘န မယှံ ဃရာဝါသေန အတ္ထော၊ အဟံ တုမှေ ဥပဋ္ဌဟိတွာ တုမှာကံ ဓူမကာလေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ အထဿ မာတာ ပုနပ္ပုနံ ယာစိတွာပိ မနံ အလဘမာနာ တဿ ဆန္ဒံ အဂ္ဂဟေတွာ သမဇာတိကံ ကုလကုမာရိကံ အာနေသိ။ သော မာတရံ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သာပိ ‘‘မယှံ သာမိကော မဟန္တေန ဥဿာဟေန မာတရံ ဥပဋ္ဌဟတိ၊ အဟမ္ပိ နံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ၊ ဧဝမဿ ပိယာ ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိ။ သော ‘‘အယံ မေ မာတရံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟီ’’တိ တတော ပဋ္ဌာယ လဒ္ဓလဒ္ဓါနိ မဓုရခါဒနီယာဒီနိ တဿာယေဝ ဒေတိ။ သာ အပရဘာဂေ စိန္တေသိ ‘‘အယံ လဒ္ဓလဒ္ဓါနိ မဓုရခါဒနီယာဒီနိ မယှညေဝ ဒေတိ၊ အဒ္ဓါ မာတရံ နီဟရိတုကာမော ¶ ဘဝိဿတိ၊ နီဟရဏူပါယမဿာ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇိတွာ ဧကံ ဒိဝသံ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ တယိ ဗဟိ နိက္ခမန္တေ တဝ မာတာ မံ အက္ကောသတီ’’တိ။ သော တုဏှီ အဟောသိ။

သာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ မဟလ္လိကံ ဥဇ္ဈာပေတွာ ပုတ္တဿ ပဋိကူလံ ကာရေဿာမီ’’တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ယာဂုံ ဒဒမာနာ အစ္စုဏှံ ဝါ အတိသီတလံ ဝါ အတိလောဏံ ဝါ အလောဏံ ဝါ ဒေတိ။ ‘‘အမ္မ၊ အစ္စုဏှာ’’တိ ဝါ ‘‘အတိလောဏာ’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပူရေတွာ သီတောဒကံ ပက္ခိပတိ။ ပုန ‘‘အတိသီတလာ ¶ ၊ အလောဏာယေဝါ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒါနေဝ ‘အစ္စုဏှာ၊ အတိလောဏာ’တိ ဝတွာ ပုန ‘အတိသီတလာ၊ အလောဏာ’တိ ဝဒသိ၊ ကာ တံ တောသေတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောတိ။ နှာနောဒကမ္ပိ အစ္စုဏှံ ကတွာ ပိဋ္ဌိယံ အာသိဉ္စတိ။ ‘‘အမ္မ၊ ပိဋ္ဌိ မေ ဒဟတီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ပုန ပူရေတွာ သီတောဒကံ ပက္ခိပတိ။ ‘‘အတိသီတံ၊ အမ္မာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒါနေဝ ‘အစ္စုဏှ’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘အတိသီတ’န္တိ ဝဒတိ၊ ကာ ဧတိဿာ အဝမာနံ သဟိတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ပဋိဝိဿကာနံ ကထေသိ။ ‘‘အမ္မ၊ မဉ္စကေ မေ ဗဟူ မင်္ဂုလာ’’တိ စ ဝုတ္တာ မဉ္စကံ နီဟရိတွာ တဿ ဥပရိ အတ္တနော မဉ္စကံ ပေါထေတွာ ‘‘ပေါထိတော မေ’’တိ အတိဟရိတွာ ပညပေတိ။ မဟာဥပါသိကာ ဒိဂုဏေဟိ မင်္ဂုလေဟိ ခဇ္ဇမာနာ သဗ္ဗရတ္တိံ နိသိန္နာဝ ဝီတိနာမေတွာ ‘‘အမ္မ၊ သဗ္ဗရတ္တိံ မင်္ဂုလေဟိ ခါဒိတာမှီ’’တိ ဝဒတိ။ ဣတရာ ‘‘ဟိယျော တေ မဉ္စကော ပေါထိတော၊ ကာ ဣမိဿာ ကိစ္စံ နိတ္ထရိတုံ သက္ကောတီ’’တိ ပဋိဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ နံ ပုတ္တေန ဥဇ္ဈာပေဿာမီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီနိ ဝိပ္ပကိရိတွာ ‘‘ကာ ဣမံ သကလဂေဟံ အသုစိံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာတာ တေ ဧဝရူပံ ကရောတိ၊ ‘မာ ကရီ’တိ ဝုစ္စမာနာ ကလဟံ ကရောတိ၊ အဟံ ဧဝရူပါယ ကာဠကဏ္ဏိယာ သဒ္ဓိံ ဧကဂေဟေ ဝသိတုံ န သက္ကောမိ၊ ဧတံ ဝါ ဃရေ ဝသာပေဟိ၊ မံ ဝါ’’တိ အာဟ။

သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ တရုဏာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ ဇီဝိတုံ သက္ကာ၊ မာတာ ပန မေ ဇရာဒုဗ္ဗလာ၊ အဟမေဝဿာ ပဋိသရဏံ၊ တွံ နိက္ခမိတွာ အတ္တနော ကုလဂေဟံ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သာ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဘီတာ စိန္တေသိ ‘‘န သက္ကာ ဣမံ မာတု အန္တရေ ဘိန္ဒိတုံ၊ ဧကံသေနဿ မာတာ ပိယာ၊ သစေ ပနာဟံ ကုလဃရံ ဂမိဿံ၊ ဝိဓဝဝါသံ ဝသန္တီ ဒုက္ခိတာ ဘဝိဿာမိ၊ ပုရိမနယေနေဝ သဿုံ အာရာဓေတွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမီ’’တိ ¶ ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမသဒိသမေဝ တံ ပဋိဇဂ္ဂိ။ အထေကဒိဝသံ သော ဥပေါသကော ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ တွံ ပုညကမ္မေသု န ပမဇ္ဇသိ၊ မာတုဥပဋ္ဌာနကမ္မံ ပူရေသီ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ သာ ပန မမ မာတာ မယှံ အရုစိယာယေဝ ဧကံ ကုလဒါရိကံ အာနေသိ၊ သာ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အနာစာရကမ္မံ အကာသီ’’တိ သဗ္ဗံ သတ္ထု အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣတိ ဘဂဝါ သာ ဣတ္ထီ နေဝ မံ မာတု ¶ အန္တရေ ဘိန္ဒိတုံ သက္ခိ၊ ဣဒါနိ နံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟတီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘ဣဒါနိ တာဝ တွံ ဥပါသက၊ တဿာ ဝစနံ န အကာသိ၊ ပုဗ္ဗေ ပနေတိဿာ ဝစနေန တဝ မာတရံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ မံ နိဿာယ ပုန ဂေဟံ အာနေတွာ ပဋိဇဂ္ဂီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အညတရဿ ကုလဿ ပုတ္တော ပိတရိ ကာလကတေ မာတုဒေဝတော ဟုတွာ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ မာတရံ ပဋိဇဂ္ဂီတိ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ကထိတနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ ¶ ။ ‘‘အဟံ ဧဝရူပါယ ကာဠကဏ္ဏိယာ သဒ္ဓိံ ဝသိတုံ န သက္ကောမိ၊ ဧတံ ဝါ ဃရေ ဝသာပေဟိ၊ မံ ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ တဿာ ကထံ ဂဟေတွာ ‘‘မာတုယေဝ မေ ဒေါသော’’တိ မာတရံ အာဟ ‘‘အမ္မ၊ တွံ နိစ္စံ ဣမသ္မိံ ဃရေ ကလဟံ ကရောသိ၊ ဣတော နိက္ခမိတွာ အညသ္မိံ ယထာရုစိတေ ဌာနေ ဝသာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ရောဒမာနာ နိက္ခမိတွာ ဧကံ သမိဒ္ဓကုလံ နိဿာယ ဘတိံ ကတွာ ဒုက္ခေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ သဿုယာ ဃရာ နိက္ခန္တကာလေ သုဏိသာယ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌဟိ။ သာ ‘‘တာယ ကာဠကဏ္ဏိယာ ဂေဟေ ဝသမာနာယ ဂဗ္ဘမ္ပိ န ပဋိလဘိံ၊ ဣဒါနိ မေ ဂဗ္ဘော လဒ္ဓါ’’တိ ပတိနော စ ပဋိဝိဿကာနဉ္စ ကထေန္တီ ဝိစရတိ။

အပရဘာဂေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ သာမိကံ အာဟ ‘‘တဝ မာတရိ ဂေဟေ ဝသမာနာယ ပုတ္တံ န လဘိံ၊ ဣဒါနိ မေ လဒ္ဓါ၊ ဣမိနာပိ ကာရဏေန တဿာ ကာဠကဏ္ဏိဘာဝံ ဇာနာဟီ’’တိ။ ဣတရာ ‘‘မမ ကိရ နိက္ကဍ္ဎိတကာလေ ပုတ္တံ လဘီ’’တိ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘အဒ္ဓါ ဣမသ္မိံ လောကေ ဓမ္မော မတော ဘဝိဿတိ၊ သစေ ဟိ ဓမ္မော ¶ မတော န ဘဝေယျ၊ မာတရံ ပေါထေတွာ နိက္ကဍ္ဎန္တာ ပုတ္တံ န လဘေယျုံ၊ သုခံ န ဇီဝေယျုံ၊ ဓမ္မဿ မတကဘတ္တံ ဒဿာမီ’’တိ။ သာ ဧကဒိဝသံ တိလပိဋ္ဌဉ္စ တဏ္ဍုလဉ္စ ပစနထာလိဉ္စ ဒဗ္ဗိဉ္စ အာဒါယ အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ တီဟိ မနုဿသီသေဟိ ဥဒ္ဓနံ ကတွာ အဂ္ဂိံ ဇာလေတွာ ဥဒကံ ဩရုယှ သသီသံ နှတွာ သာဋကံ နိဝါသေတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥဒ္ဓနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ကေသေ မောစေတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတုံ အာရဘိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော သက္ကော ဒေဝရာဇာ အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တာ စ နာမ အပ္ပမတ္တာ ဟောန္တိ၊ သော တသ္မိံ ခဏေ လောကံ ဩလောကေန္တော တံ ဒုက္ခပ္ပတ္တံ ‘‘ဓမ္မော မတော’’တိ သညာယ ဓမ္မဿ မတကဘတ္တံ ဒါတုကာမံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ ¶ မယှံ ဗလံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဝေသေန မဟာမဂ္ဂံ ပဋိပန္နော ဝိယ ဟုတွာ တံ ဒိသွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ တဿာ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘အမ္မ၊ သုသာနေ အာဟာရံ ပစန္တာ နာမ နတ္ထိ၊ တွံ ဣမိနာ ဣဓ ပက္ကေန တိလောဒနေန ကိံ ကရိဿသီ’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ဩဒါတဝတ္ထာ သုစိ အလ္လကေသာ၊ ကစ္စာနိ ကိံ ကုမ္ဘိမဓိဿယိတွာ၊

ပိဋ္ဌာ တိလာ ဓောဝသိ တဏ္ဍုလာနိ၊ တိလောဒနော ဟေဟိတိ ကိဿဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ ကစ္စာနီတိ တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ကုမ္ဘိမဓိဿယိတွာတိ ပစနထာလိကံ မနုဿသီသုဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ။ ဟေဟိတီတိ အယံ တိလောဒနော ကိဿ ဟေတု ဘဝိဿတိ၊ ကိံ အတ္တနာ ဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဥဒါဟု အညံ ကာရဏမတ္ထီတိ။

အထဿ သာ အာစိက္ခန္တီ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘န ¶ ခေါ အယံ ဗြာဟ္မဏ ဘောဇနတ္ထာ၊ တိလောဒနော ဟေဟိတိ သာဓုပက္ကော၊

ဓမ္မော မတော တဿ ပဟုတ္တမဇ္ဇ၊ အဟံ ကရိဿာမိ သုသာနမဇ္ဈေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဓမ္မောတိ ဇေဋ္ဌာပစာယနဓမ္မော စေဝ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မော စ။ တဿ ပဟုတ္တမဇ္ဇာတိ တဿာဟံ ဓမ္မဿ ဣဒံ မတကဘတ္တံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။

တတော သက္ကော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘အနုဝိစ္စ ကစ္စာနိ ကရောဟိ ကိစ္စံ၊ ဓမ္မော မတော ကော နု တဝေဝ သံသိ၊

သဟဿနေတ္တော အတုလာနုဘာဝေါ၊ န မိယျတီ ဓမ္မဝရော ကဒါစီ’’တိ။

တတ္ထ အနုဝိစ္စာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိတွာ။ ကော နု တဝေဝ သံသီတိ ကော နု တဝ ဧဝံ အာစိက္ခိ။ သဟဿနေတ္တောတိ အတ္တာနံ ဓမ္မဝရံ ဥတ္တမဓမ္မံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

တံ ¶ ဝစနံ သုတွာ ဣတရာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၄။

‘‘ဒဠှပ္ပမာဏံ မမ ဧတ္ထ ဗြဟ္မေ၊ ဓမ္မော မတော နတ္ထိ မမေတ္ထ ကင်္ခါ၊

ယေ ယေဝ ဒါနိ ပါပါ ဘဝန္တိ၊ တေ တေဝ ဒါနိ သုခိတာ ဘဝန္တိ။

၅။

‘‘သုဏိသာ ဟိ မယှံ ဝဉ္ဈာ အဟောသိ၊ သာ မံ ဝဓိတွာန ဝိဇာယိ ပုတ္တံ၊

သာ ဒါနိ သဗ္ဗဿ ကုလဿ ဣဿရာ၊ အဟံ ပနမှိ အပဝိဒ္ဓါ ဧကိကာ’’တိ။

တတ္ထ ဒဠှပ္ပမာဏန္တိ ဒဠှံ ထိရံ နိဿံသယံ ဗြာဟ္မဏ ဧတ္ထ မမ ပမာဏန္တိ ဝဒတိ။ ယေ ယေတိ တဿ မတဘာဝေ ကာရဏံ ဒဿေန္တီ ဧဝမာဟ။ ဝဓိတွာနာတိ ပေါထေတွာ နိက္ကဍ္ဎိတွာ။ အပဝိဒ္ဓါတိ ဆဍ္ဍိတာ အနာထာ ဟုတွာ ဧကိကာ ဝသာမိ။

တတော သက္ကော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၆။

‘‘ဇီဝါမိ ဝေါဟံ န မတောဟမသ္မိ၊ တဝေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတောသ္မိ၊

ယာ တံ ဝဓိတွာန ဝိဇာယိ ပုတ္တံ၊ သဟာဝ ပုတ္တေန ကရောမိ ဘသ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။

ဣတရာ ¶ တံ သုတွာ ‘‘ဓီ အဟံ ကိံ ကထေသိံ၊ မမ နတ္တု အမရဏကာရဏံ ကရိဿာမီ’’တိ သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၇။

‘‘ဧဝဉ္စ တေ ရုစ္စတိ ဒေဝရာဇ၊ မမေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတောသိ၊

အဟဉ္စ ပုတ္တော သုဏိသာ စ နတ္တာ၊ သမ္မောဒမာနာ ဃရမာဝသေမာ’’တိ။

အထဿာ ¶ သက္ကော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၈။

‘‘ဧဝဉ္စ တေ ရုစ္စတိ ကာတိယာနိ၊ ဟတာပိ သန္တာ န ဇဟာသိ ဓမ္မံ၊

တုဝဉ္စ ပုတ္တော သုဏိသာ စ နတ္တာ၊ သမ္မောဒမာနာ ဃရမာဝသေထာ’’တိ။

တတ္ထ ဟတာပိ သန္တာတိ ယဒိ တွံ ပေါထိတာပိ နိက္ကဍ္ဎိတာပိ သမာနာ တဝ ဒါရကေသု မေတ္တဓမ္မံ န ဇဟာသိ၊ ဧဝံ သန္တေ ယထာ တွံ ဣစ္ဆသိ၊ တထာ ဟောတု၊ အဟံ တေ ဣမသ္မိံ ဂုဏေ ပသန္နောတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော သက္ကော အတ္တနော အာနုဘာဝေန အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ကစ္စာနိ တွံ မာ ဘာယိ၊ ပုတ္တော စ တေ သုဏိသာ စ မမာနုဘာဝေန အာဂန္တွာ အန္တရာမဂ္ဂေ တံ ခမာပေတွာ အာဒါယ ဂမိဿန္တိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ဌာနမေဝ ဂတော။ တေပိ သက္ကာနုဘာဝေန တဿာ ဂုဏံ အနုဿရိတွာ ‘‘ကဟံ နော မာတာ’’တိ အန္တောဂါမေ မနုဿေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သုသာနာဘိမုခံ ဂတာ’’တိ သုတွာ ‘‘အမ္မ၊ အမ္မာ’’တိ သုသာနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိတွာ တံ ဒိသွာဝ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘အမ္မ၊ အမှာကံ ဒေါသံ ခမာဟီ’’တိ တံ ခမာပေသုံ။ သာပိ နတ္တာရံ ဂဏှိ။ ဣတိ တေ သမ္မောဒမာနာ ဂေဟံ ဂန္တွာ တတော ပဋ္ဌာယ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသု။

၉။

‘‘သာ ကာတိယာနီ သုဏိသာယ သဒ္ဓိံ၊ သမ္မောဒမာနာ ဃရမာဝသိတ္ထ၊

ပုတ္တော စ နတ္တာ စ ဥပဋ္ဌဟိံသု၊ ဒေဝါနမိန္ဒေန အဓိဂ္ဂဟီတာ’’တိ။ –

အယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ¶ ¶ သာ ကာတိယာနီတိ ဘိက္ခဝေ၊ သာ ကစ္စာနဂေါတ္တာ။ ဒေဝါနမိန္ဒေန အဓိဂ္ဂဟီတာတိ ဒေဝိန္ဒေန သက္ကေန အနုဂ္ဂဟိတာ ဟုတွာ တဿာနုဘာဝေန သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ သော ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မာတုပေါသကော ဧတရဟိ မာတုပေါသကော အဟောသိ ¶ ၊ ဘရိယာပိဿ တဒါ ဘရိယာယေဝ၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကစ္စာနိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၁၈] ၂။ အဋ္ဌသဒ္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဒံ ပုရေ နိန္နမာဟူတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသလရညော အဍ္ဎရတ္တသမယေ သုတံ ဘိံသနကံ အဝိနိဗ္ဘောဂသဒ္ဒံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ လောဟကုမ္ဘိဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၄။၅၃ အာဒယော) ကထိတသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘မယှံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမေသံ သဒ္ဒါနံ သုတတ္တာ ကိန္တိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ န တေ ဧတေသံ သုတပစ္စယာ ကောစိ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ၊ န ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝရူပံ ဘယာနကံ အဝိနိဗ္ဘောဂသဒ္ဒံ တွမေဝေကော သုဏိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ရာဇာနော ဧဝရူပံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ ကထံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိတုကာမာ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ သုတွာ ယညဟရဏတ္ထာယ ဂဟိတသတ္တေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဂရေ မာဃာတဘေရိံ စရာပေသု’’န္တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ရတနဝိလောကနံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဝိဘဝဇာတံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရဘာဂေ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ မနုဿပထံ စရန္တော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိရာဇာ သိရိသယနေ နိသိန္နော အဍ္ဎရတ္တသမယေ အဋ္ဌ သဒ္ဒေ အဿောသိ – ပဌမံ ရာဇနိဝေသနသာမန္တာ ဥယျာနေ ဧကော ဗကော သဒ္ဒမကာသိ၊ ဒုတိယံ တသ္မိံ သဒ္ဒေ အနုပစ္ဆိန္နေယေဝ ဟတ္ထိသာလာယ တောရဏနိဝါသိနီ ကာကီ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတိယံ ¶ ရာဇဂေဟေ ကဏ္ဏိကာယံ နိဝုတ္ထဃုဏပါဏကော သဒ္ဒမကာသိ၊ စတုတ္ထံ ရာဇဂေဟေ ပေါသာဝနိယကောကိလော သဒ္ဒမကာသိ၊ ပဉ္စမံ တတ္ထေဝ ပေါသာဝနိယမိဂေါ သဒ္ဒမကာသိ၊ ဆဋ္ဌံ တတ္ထေဝ ပေါသာဝနိယဝါနရော သဒ္ဒမကာသိ၊ သတ္တမံ တတ္ထေဝ ပေါသာဝနိယကိန္နရော ¶ သဒ္ဒမကာသိ၊ အဋ္ဌမံ တသ္မိံ သဒ္ဒေ ¶ အနုပစ္ဆိန္နေယေဝ ရာဇနိဝေသနမတ္ထကေန ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဧကံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော သဒ္ဒမကာသိ။

ဗာရာဏသိရာဇာ ဣမေ အဋ္ဌ သဒ္ဒေ သုတွာ ဘီတတသိတော ပုနဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏေ ပုစ္ဆိ။ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘အန္တရာယော တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘဝိဿတိ၊ သဗ္ဗစတုက္ကယညံ ယဇိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ရညာ ‘‘ယထာရုစိတံ ကရောထာ’’တိ အနုညာတာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ရာဇကုလတော နိက္ခမိတွာ ယညကမ္မံ အာရဘိံသု။ အထ နေသံ ဇေဋ္ဌကဿ ယညကာရဗြာဟ္မဏဿ အန္တေဝါသီ မာဏဝေါ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော အာစရိယံ အာဟ – ‘‘အာစရိယ၊ ဧဝရူပံ ကက္ခဠံ ဖရုသံ အသာတံ ဗဟူနံ သတ္တာနံ ဝိနာသကမ္မံ မာ ကရီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ တွံ ကိံ ဇာနာသိ၊ သစေပိ အညံ ကိဉ္စိ န ဘဝိဿတိ၊ မစ္ဆမံသံ တာဝ ဗဟုံ ခါဒိတုံ လဘိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အာစရိယ၊ ကုစ္ဆိံ နိဿာယ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနကမ္မံ မာ ကရောထာ’’တိ။ တံ သုတွာ သေသဗြာဟ္မဏာ ‘‘အယံ အမှာကံ လာဘန္တရာယံ ကရောတီ’’တိ တဿ ကုဇ္ဈိံသု။ မာဏဝေါ တေသံ ဘယေန ‘‘တေန ဟိ တုမှေဝ မစ္ဆမံသခါဒနူပါယံ ကရောထာ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိတွာ ဗဟိနဂရေ ရာဇာနံ နိဝါရေတုံ သမတ္ထံ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏံ ဥပဓာရေန္တော ရာဇုယျာနံ ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိံ တုမှာကံ သတ္တေသု အနုကမ္ပာ နတ္ထိ၊ ရာဇာ ဗဟူ သတ္တေ မာရေတွာ ယညံ ယဇာပေတိ၊ ကိံ ဝေါ မဟာဇနဿ ဗန္ဓနမောက္ခံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မာဏဝ၊ ဧတ္ထ နေဝ ရာဇာ အမှေ ဇာနာတိ၊ န မယံ ရာဇာနံ ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ဇာနာထ ပန၊ ဘန္တေ၊ ရညာ သုတသဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိ’’န္တိ? ‘‘အာမ၊ ဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနန္တာ ရညော ¶ ကသ္မာ န ကထေထာ’’တိ? ‘‘မာဏဝ ကိံ သက္ကာ ‘အဟံ ဇာနာမီ’တိ နလာဋေ သိင်္ဂံ ဗန္ဓိတွာ စရိတုံ၊ သစေ ဣဓာဂန္တွာ ပုစ္ဆိဿတိ၊ ကထေဿာမီ’’တိ။

မာဏဝေါ ဝေဂေန ရာဇကုလံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ၊ တာတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေဟိ သုတသဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနနကော ဧကော တာပသော တုမှာကံ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာယံ နိသိန္နော ‘သစေ မံ ပုစ္ဆိဿတိ၊ ကထေဿာမီ’တိ ဝဒတိ၊ ဂန္တွာ တံ ပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ တာပသံ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော နိသီဒိတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ မယာ သုတသဒ္ဒါနံ နိပ္ဖတ္တိံ ဇာနာထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ကထေထ တံ မေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ တေသံ သုတပစ္စယာ တဝ ကောစိ အန္တရာယော နတ္ထိ ¶ ၊ ပေါရာဏုယျာနေ ပန တေ ဧကော ဗကော အတ္ထိ၊ သော ဂေါစရံ အလဘန္တော ဇိဃစ္ဆာယ ပရေတော ပဌမံ သဒ္ဒမကာသီ’’တိ တဿ ကိရိယံ အတ္တနော ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘ဣဒံ ¶ ပုရေ နိန္နမာဟု၊ ဗဟုမစ္ဆံ မဟောဒကံ၊

အာဝါသော ဗကရာဇဿ၊ ပေတ္တိကံ ဘဝနံ မမ၊

တျဇ္ဇ ဘေကေန ယာပေမ၊ ဩကံ န ဝိဇဟာမသေ’’တိ။

တတ္ထ ဣဒန္တိ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဥဒကတုမ္ဗေန ဥဒကေ ပဝိသန္တေ မဟောဒကာ ဗဟုမစ္ဆာ၊ ဣဒါနိ ပန ဥဒကဿ ပစ္ဆိန္နတ္တာ န မဟောဒကာ ဇာတာ။ တျဇ္ဇ ဘေကေနာတိ တေ မယံ အဇ္ဇ မစ္ဆေ အလဘန္တာ မဏ္ဍူကမတ္တေန ယာပေမ။ ဩကန္တိ ဧဝံ ဇိဃစ္ဆာယ ပီဠိတာပိ ဝသနဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟာမ။

ဣတိ၊ မဟာရာဇ၊ သော ဗကော ဇိဃစ္ဆာပီဠိတော သဒ္ဒမကာသိ။ သစေပိ တံ ဇိဃစ္ဆာတော မောစေတုကာမော၊ တံ ဥယျာနံ သောဓာပေတွာ ပေါက္ခရဏိံ ဥဒကဿ ပူရေဟီတိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေတုံ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ။

‘‘ဟတ္ထိသာလတောရဏေ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကာ ကာကီ ဝသမာနာ အတ္တနော ပုတ္တသောကေန ဒုတိယံ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘ကော ဒုတိယံ အသီလိဿ၊ ဗန္ဓရဿက္ခိ ဘေစ္ဆတိ၊

ကော မေ ပုတ္တေ ကုလာဝကံ၊ မဉ္စ သောတ္ထိံ ကရိဿတီ’’တိ။

ဝတွာ ¶ စ ပန ‘‘ကော နာမ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထိသာလာယ ဟတ္ထိမေဏ္ဍော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဗန္ဓရော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧကက္ခိကာဏော သော၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထိသာလာယ တေ ဒွါရတောရဏေ ဧကာ ကာကီ ကုလာဝကံ ကတွာ အဏ္ဍကာနိ နိက္ခိပိ။ တာနိ ပရိဏတာနိ ကာကပေါတကာ နိက္ခန္တာ၊ ဟတ္ထိမေဏ္ဍော ဟတ္ထိံ အာရုယှ သာလတော နိက္ခမန္တော စ ပဝိသန္တော စ အင်္ကုသကေန ကာကိမ္ပိ ပုတ္တကေပိဿာ ပဟရတိ၊ ကုလာဝကမ္ပိ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ သာ တေန ဒုက္ခေန ပီဠိတာ တဿ အက္ခိဘေဒနံ အာယာစန္တီ ဧဝမာဟ၊ သစေ တေ ကာကိယာ မေတ္တစိတ္တံ အတ္ထိ၊ ဧတံ ဗန္ဓရံ ပက္ကောသာပေတွာ ကုလာဝကဝိဒ္ဓံသနတော ဝါရေဟီတိ ¶ ။ ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ပရိဘာသိတွာ ဟာရေတွာ အညဿ တံ ဟတ္ထိံ အဒါသိ။

‘‘ပါသာဒကဏ္ဏိကာယ ¶ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကော ဃုဏပါဏကော ဝသတိ။ သော တတ္ထ ဖေဂ္ဂုံ ခါဒိတွာ တသ္မိံ ခီဏေ သာရံ ခါဒိတုံ နာသက္ခိ၊ သော ဘက္ခံ အလဘိတွာ နိက္ခမိတုမ္ပိ အသက္ကောန္တော ပရိဒေဝမာနော တတိယံ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ တဿ ကိရိယံ အတ္တနော ဉာဏေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘သဗ္ဗာ ပရိက္ခတာ ဖေဂ္ဂု၊ ယာဝ တဿာ ဂတီ အဟု၊

ခီဏဘက္ခော မဟာရာဇ၊ သာရေ န ရမတီ ဃုဏော’’တိ။

တတ္ထ ယာဝ တဿာ ဂတီ အဟူတိ ယာဝ တဿာ ဖေဂ္ဂုယာ နိပ္ဖတ္တိ အဟောသိ၊ သာ သဗ္ဗာ ခါဒိတာ။ န ရမတီတိ ‘‘မဟာရာဇ၊ သော ပါဏကော တတော နိက္ခမိတွာ ဂမနဋ္ဌာနမ္ပိ အပဿန္တော ပရိဒေဝတိ၊ နီဟရာပေဟိ န’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ဧကံ ပုရိသံ အာဏာပေတွာ ဥပါယေန နံ နီဟရာပေသိ။

‘‘နိဝေသနေ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကာ ပေါသာဝနိယာ ကောကိလာ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ သာ အတ္တနာ နိဝုတ္ထပုဗ္ဗံ ဝနသဏ္ဍံ သရိတွာ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ‘ကဒါ နု ခေါ ဣမမှာ ပဉ္ဇရာ မုစ္စိတွာ ရမဏီယံ ဝနသဏ္ဍံ ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ စတုတ္ထံ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘သာ ¶ နူနာဟံ ဣတော ဂန္တွာ၊ ရညော မုတ္တာ နိဝေသနာ၊

အတ္တာနံ ရမယိဿာမိ၊ ဒုမသာခနိကေတိနီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုမသာခနိကေတိနီတိ သုပုပ္ဖိတာသု ရုက္ခသာခါသု သကနိကေတာ ဟုတွာ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတာ၊ မဟာရာဇ၊ သာ ကောကိလာ၊ ဝိဿဇ္ဇေဟိ န’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။

‘‘နိဝေသနေ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကော ပေါသာဝနိယော မိဂေါ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ သော ဧကော ယူထပတိ အတ္တနော မိဂိံ အနုဿရိတွာ ကိလေသဝသေန ဥက္ကဏ္ဌိတော ပဉ္စမံ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘သော ¶ ¶ နူနာဟံ ဣတော ဂန္တွာ၊ ရညော မုတ္တော နိဝေသနာ၊

အဂ္ဂေါဒကာနိ ပိဿာမိ၊ ယူထဿ ပုရတော ဝဇ’’န္တိ။

တတ္ထ အဂ္ဂေါဒကာနီတိ အဂ္ဂဥဒကာနိ၊ အညေဟိ မိဂေဟိ ပဌမတရံ အပီတာနိ အနုစ္ဆိဋ္ဌောဒကာနိ ယူထဿ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ကဒါ နု ခေါ ပိဝိဿာမီတိ။

မဟာသတ္တော တမ္ပိ မိဂံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ‘‘နိဝေသနေ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ပေါသာဝနိယော မက္ကဋော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သောပိ၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝန္တပဒေသေ ယူထပတိ မက္ကဋီဟိ သဒ္ဓိံ ကာမဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိစရန္တော ဘရတေန နာမ လုဒ္ဒေန ဣဓ အာနီတော၊ ဣဒါနိ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ တတ္ထေဝ ဂန္တုကာမော ဆဋ္ဌံ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘တံ မံ ကာမေဟိ သမ္မတ္တံ၊ ရတ္တံ ကာမေသု မုစ္ဆိတံ၊

အာနယီ ဘရတော လုဒ္ဒေါ၊ ဗာဟိကော ဘဒ္ဒမတ္ထု တေ’’တိ။

တတ္ထ ဗာဟိကောတိ ဗာဟိကရဋ္ဌဝါသီ။ ဘဒ္ဒမတ္ထု တေတိ ဣမမတ္ထံ သော ဝါနရော အာဟ၊ တုယှံ ပန ဘဒ္ဒမတ္ထု၊ ဝိဿဇ္ဇေဟိ နန္တိ။

မဟာသတ္တော တံ ဝါနရံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ‘‘နိဝေသနေ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ပေါသာဝနိယော ကိန္နရော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သော၊ မဟာရာဇ၊ အတ္တနော ကိန္နရိယာ ကတဂုဏံ အနုဿရိတွာ ¶ ကိလေသာတုရော သဒ္ဒမကာသိ။ သော ဟိ တာယ သဒ္ဓိံ ဧကဒိဝသံ တုင်္ဂပဗ္ဗတသိခရံ အာရုဟိ။ တေ တတ္ထ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နာနိ နာနာပုပ္ဖာနိ ဩစိနန္တာ ပိဠန္ဓန္တာ သူရိယံ အတ္ထင်္ဂတံ န သလ္လက္ခေသုံ၊ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ ဩတရန္တာနံ အန္ဓကာရော အဟောသိ။ တတြ နံ ကိန္နရီ ‘သာမိ၊ အန္ဓကာရော ဝတ္တတိ၊ အပက္ခလန္တော အပ္ပမာဒေန ဩတရာဟီ’တိ ဝတွာ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဩတာရေသိ၊ သော တာယ တံ ဝစနံ အနုဿရိတွာ သဒ္ဒမကာသိ၊ တတောပိ တေ ဘယံ နတ္ထီ’’တိ တံ ကာရဏံ အတ္တနော ဉာဏဗလေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါကဋံ ကရောန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၆။

‘‘အန္ဓကာရတိမိသာယံ၊ တုင်္ဂေ ဥပရိပဗ္ဗတေ၊

သာ မံ သဏှေန မုဒုနာ၊ မာ ပါဒံ ခလိ ယသ္မနီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ အန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ အန္ဓဘာဝကာရကေ တမေ။ တုင်္ဂေတိ တိခိဏေ။ သဏှေန မုဒုနာတိ မဋ္ဌေန မုဒုကေန ဝစနေန။ မာ ပါဒံ ခလိ ယသ္မနီတိ ယ-ကာရော ဗျဉ္ဇနသန္ဓိဝသေန ဂဟိတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သာ မံ ကိန္နရီ သဏှေန မုဒကေန ဝစနေန ‘‘သာမိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မာ ပါဒံ ခလိ အသ္မနိ၊ ယထာ တေ ဥပက္ခလိတွာ ပါဒေါ ပါသာဏသ္မိံ န ခလတိ၊ တထာ ဩတရာ’’တိ ဝတွာ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဩတာရေသီတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ကိန္နရေန ကတသဒ္ဒကာရဏံ ကထေတွာ တံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဋ္ဌမော ဥဒါနသဒ္ဒေါ အဟောသိ။ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရသ္မိံ ကိရ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အတ္တနော အာယုသင်္ခါရပရိက္ခယံ ဉတွာ ‘မနုဿပထံ ဂန္တွာ ဗာရာဏသိရညော ဥယျာနေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ၊ တဿ မေ မနုဿာ သရီရနိက္ခေပံ ကာရေတွာ သာဓုကီဠံ ကီဠိတွာ ဓာတုပူဇံ ကတွာ သဂ္ဂပထံ ပူရေဿန္တီ’တိ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန အာဂစ္ဆန္တော တဝ ပါသာဒဿ မတ္ထကံ ပတ္တကာလေ ခန္ဓဘာရံ ဩတာရေတွာ နိဗ္ဗာနပုရပဝေသနဒီပနံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တံ ဂါထမာဟ –

၁၇။

‘‘အသံသယံ ¶ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ န ဂဗ္ဘသေယျံ ပုနရာဝဇိဿံ၊

အယမန္တိမာ ပစ္ဆိမာ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ခီဏော မေ သံသာရော ပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဇာတိယာ ခယန္တသင်္ခါတဿ နိဗ္ဗာနဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဇာတိခယန္တဒဿီ အဟံ အသံသယံ ပုန ဂဗ္ဘသေယျံ န အာဝဇိဿံ၊ အယံ မေ အန္တိမာ ဇာတိ၊ ပစ္ဆိမာ ဂဗ္ဘသေယျာ၊ ခီဏော မေ ပုနဗ္ဘဝါယ ခန္ဓပဋိပါဋိသင်္ခါတော သံသာရောတိ။

‘‘ဣဒဉ္စ ပန သော ဥဒါနံ ဝတွာ ဣမံ ဥယျာနဝနံ အာဂမ္မ ဧကဿ သုပုပ္ဖိတဿ သာလဿ မူလေ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ဧဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သရီရကိစ္စမဿ ကရိဿာမာ’’တိ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ ဂဟေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သရီရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တဿ သရီရံ ဒိသွာ သဒ္ဓိံ ဗလကာယေန ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဝစနံ နိဿာယ ယညံ ဟာရေတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဇီဝိတဒါနံ ဒတွာ နဂရေ မာဃာတဘေရိံ စရာပေတွာ သတ္တာဟံ သာဓုကီဠံ ကီဠိတွာ သဗ္ဗဂန္ဓစိတကေ မဟန္တေန သက္ကာရေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ¶ သရီရံ ဈာပေတွာ ဓာတုယော စတုမဟာပထေ ထူပံ ကာရေသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ပဝိသိတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရေသု ပရိကမ္မံ ကတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ တဿ သဒ္ဒဿ သုတကာရဏာ တဝ ကောစိ အန္တရာယော ¶ နတ္ထီ’’တိ ယညံ ဟရာပေတွာ ‘‘မဟာဇနဿ ဇီဝိတံ ဒေဟီ’’တိ ဇီဝိတဒါနံ ဒါပေတွာ နဂရေ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ မာဏဝေါ သာရိပုတ္တော၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အဋ္ဌသဒ္ဒဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၁၉] ၃။ သုလသာဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဒံ ¶ သုဝဏ္ဏကာယူရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဒါသိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာ ကိရ ဧကသ္မိံ ဥဿဝဒိဝသေ ဒါသိဂဏေန သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂစ္ဆန္တီ အတ္တနော သာမိနိံ ပုညလက္ခဏဒေဝိံ အာဘရဏံ ယာစိ။ သာ တဿာ သတသဟဿမူလံ အတ္တနော အာဘရဏံ အဒါသိ။ သာ တံ ပိဠန္ဓိတွာ ဒါသိဂဏေန သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ပါဝိသိ။ အထေကော စောရော တဿာ အာဘရဏေ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဣမံ မာရေတွာ အာဘရဏံ ဟရိဿာမီ’’တိ တာယ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဥယျာနံ ဂန္တွာ တဿာ မစ္ဆမံသသုရာဒီနိ အဒါသိ။ သာ ‘‘ကိလေသဝသေန ဒေတိ မညေ’’တိ ဂဟေတွာ ဥယျာနကီဠံ ကီဠိတွာ ဝီမံသနတ္ထာယ သာယနှသမယေ နိပန္နေ ဒါသိဂဏေ ဥဋ္ဌာယ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမံ ဌာနံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ၊ ထောကံ ပုရတော ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ဣတရာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ သက္ကာ ရဟဿကမ္မံ ကာတုံ၊ အယံ ပန နိဿံသယံ မံ မာရေတွာ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ ဟရိတုကာမော ဘဝိဿတိ၊ ဟောတု၊ သိက္ခာပေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘သာမိ၊ သုရာမဒေန မေ သုက္ခံ သရီရံ၊ ပါနီယံ တာဝ မံ ပါယေဟီ’’တိ ဧကံ ကူပံ နေတွာ ‘‘ဣတော မေ ပါနီယံ ဩသိဉ္စာ’’တိ ရဇ္ဇုဉ္စ ဃဋဉ္စ ¶ ဒဿေသိ။ စောရော ရဇ္ဇုံ ကူပေ ဩတာရေသိ၊ အထ နံ ဩနမိတွာ ဥဒကံ ဩသိဉ္စန္တံ မဟဗ္ဗလဒါသီ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ အာဏိသဒံ ပဟရိတွာ ကူပေ ခိပိတွာ ‘‘န တွံ ဧတ္တကေန မရိဿသီ’’တိ ဧကံ မဟန္တံ ဣဋ္ဌကံ မတ္ထကေ အာသုမ္ဘိ။ သော တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော။ သာပိ နဂရံ ပဝိသိတွာ သာမိနိယာ အာဘရဏံ ဒဒမာနာ ‘‘မနမှိ အဇ္ဇ ဣမံ အာဘရဏံ နိဿာယ မတာ’’တိ သဗ္ဗံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ၊ သာပိ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရောစေသိ၊ အနာထပိဏ္ဍိကော တထာဂတဿ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ ဣဒါနေဝ သာ ဒါသီ ဌာနုပ္ပတ္တိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတာ၊ ပုဗ္ဗေပိ သမန္နာဂတာဝ၊ န စ ဣဒါနေဝ တာယ သော မာရိတော၊ ပုဗ္ဗေပိ နံ မာရေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ သုလသာ နာမ နဂရသောဘိနီ ပဉ္စသတဝဏ္ဏဒါသိပရိဝါရာ အဟောသိ၊ သဟဿေန ရတ္တိံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံယေဝ နဂရေ သတ္တုကော နာမ ¶ ¶ စောရော အဟောသိ နာဂဗလော၊ ရတ္တိဘာဂေ ဣဿရဃရာနိ ပဝိသိတွာ ယထာရုစိံ ဝိလုမ္ပတိ။ နာဂရာ သန္နိပတိတွာ ရညော ဥပက္ကောသိံသု။ ရာဇာ နဂရဂုတ္တိကံ အာဏာပေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဂုမ္ဗံ ဌပါပေတွာ စောရံ ဂဏှာပေတွာ ‘‘သီသမဿ ဆိန္ဒထာ’’တိ အာဟ။ တံ ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ စတုက္ကေ စတုက္ကေ ကသာဟိ တာဠေတွာ အာဃာတနံ နေန္တိ။ ‘‘စောရော ကိရ ဂဟိတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ တဒါ သုလသာ ဝါတပါနေ ဌတွာ အန္တရဝီထိံ ဩလောကေန္တီ တံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ‘‘သစေ ဣမံ စောရောတိ ဂဟိတပုရိသံ မောစေတုံ သက္ခိဿာမိ၊ ဣဒံ ကိလိဋ္ဌကမ္မံ အကတွာ ဣမိနာဝ သဒ္ဓိံ သမဂ္ဂဝါသံ ကပ္ပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဟေဋ္ဌာ ကဏဝေရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၄။၆၉ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ နဂရဂုတ္တိကဿ သဟဿံ ပေသေတွာ တံ မောစေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒမာနာ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိ။ စောရော တိဏ္ဏံ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တုစ္ဆဟတ္ထေန ပလာယိတုမ္ပိ န သက္ကာ၊ သုလသာယ ပိဠန္ဓနဘဏ္ဍံ သတသဟဿံ အဂ္ဃတိ၊ သုလသံ မာရေတွာ ဣဒံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ တဒါ ရာဇပုရိသေဟိ နီယမာနော အသုကပဗ္ဗတမတ္ထကေ ရုက္ခဒေဝတာယ ဗလိကမ္မံ ပဋိဿုဏိံ၊ သာ မံ ဗလိကမ္မံ အလဘမာနာ ¶ ဘာယာပေတိ၊ ဗလိကမ္မမဿာ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ သာမိ၊ သဇ္ဇေတွာ ပေသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပေသေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မယံ ဥဘောပိ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂန္တွာ ဒဿာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ သာမိ၊ တထာ ကရောမာ’’တိ။

အထ နံ တထာ ကာရေတွာ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂတကာလေ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မဟာဇနံ ဒိသွာ ဒေဝတာ ဗလိကမ္မံ န သမ္ပဋိစ္ဆိဿတိ၊ မယံ ဥဘောဝ အဘိရုဟိတွာ ဒေမာ’’တိ။ သော တာယ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတော တံ ဗလိပါတိံ ဥက္ခိပါပေတွာ သယံ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော ဟုတွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ အဘိရုဟိတွာ ဧကံ သတပေါရိသပပါတံ ¶ နိဿာယ ဇာတရုက္ခမူလေ ဗလိဘာဇနံ ဌပါပေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ နာဟံ ဗလိကမ္မတ္ထာယ အာဂတော၊ တံ ပန မာရေတွာ ပိဠန္ဓနံ တေ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမီတိ အာဂတောမှိ၊ တဝ ပိဠန္ဓနံ ဩမုဉ္စိတွာ ဥတ္တရသာဋကေန ဘဏ္ဍိကံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာမိ၊ မံ ကသ္မာ မာရေသီ’’တိ? ‘‘ဓနကာရဏာ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ မယာ ကတဂုဏံ အနုဿရ၊ အဟံ တံ ဗန္ဓိတွာ နီယမာနံ သေဋ္ဌိပုတ္တေန ပရိဝတ္တေတွာ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ဇီဝိတံ လဘာပေသိံ၊ ဒေဝသိကံ သဟဿံ လဘမာနာပိ အညံ ပုရိသံ န ဩလောကေမိ၊ ဧဝဉှိ တဝ ဥပကာရိကံ မာ မံ မာရေဟိ၊ ဗဟုဉ္စ တေ ဓနံ ဒဿာမိ၊ တဝ ဒါသီ စ ဘဝိဿာမီ’’တိ ယာစန္တီ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၈။

‘‘ဣဒံ သုဝဏ္ဏကာယူရံ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ၊

သဗ္ဗံ ဟရဿု ဘဒ္ဒန္တေ၊ မဉ္စ ဒါသီတိ သာဝယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကာယူရန္တိ ဂီဝါယံ ပိဠန္ဓနပသာဓနံ ကာယူရံ။ သာဝယာတိ မဟာဇနမဇ္ဈေ သာဝေတွာ ဒါသိံ ကတွာ ဂဏှာတိ။

တတော သတ္တုကေန –

၁၉။

‘‘ဩရောပယဿု ကလျာဏိ၊ မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝသိ၊

န စာဟံ အဘိဇာနာမိ၊ အဟန္တွာ ဓနမာဘတ’’န္တိ။ –

အတ္တနော အဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဒုတိယဂါထာယ ဝုတ္တာယ သုလသာ ဌာနုပ္ပတ္တိကာရဏံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘အယံ စောရော မယှံ ဇီဝိတံ န ဒဿတိ၊ ဥပါယေန နံ ပဌမတရံ ပပါတေ ပါတေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၂၀။

‘‘ယတော ¶ သရာမိ အတ္တာနံ၊ ယတော ပတ္တာသ္မိ ဝိညုတံ၊

န စာဟံ အဘိဇာနာမိ၊ အညံ ပိယတရံ တယာ။

၂၁။

‘‘ဧဟိ တံ ဥပဂူဟိဿံ၊ ကရိဿဉ္စ ပဒက္ခိဏံ၊

န ဟိ ဒါနိ ပုန အတ္ထိ၊ မမ တုယှဉ္စ သင်္ဂမော’’တိ။

သတ္တုကော တဿာဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ၊ ဧဟိ ဥပဂူဟဿု မ’’န္တိ အာဟ။ သုလသာ တံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဥပဂူဟိတွာ ‘‘ဣဒါနိ တံ၊ သာမိ၊ စတူသု ပဿေသု ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ¶ ဝတွာ ပါဒပိဋ္ဌိယံ သီသံ ဌပေတွာ ဗာဟုပဿေ ဝန္ဒိတွာ ပစ္ဆိမပဿံ ဂန္တွာ ဝန္ဒမာနာ ဝိယ ဟုတွာ နာဂဗလာ ဂဏိကာ စောရံ ဒွီသု ပစ္ဆာပါဒေသု ဂဟေတွာ ဟေဋ္ဌာ သီသံ ကတွာ သတပေါရိသေ နရကေ ခိပိ။ သော တတ္ထေဝ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏံ ပတွာ မရိ။ တံ ကိရိယံ ဒိသွာ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၂။

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ။

၂၃။

‘‘န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု၊ ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊

ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ၊ လဟုံ အတ္ထံ ဝိစိန္တိကာ။

၂၄။

‘‘လဟုဉ္စ ¶ ဝတ ခိပ္ပဉ္စ၊ နိကဋ္ဌေ သမစေတယိ၊

မိဂံ ပုဏ္ဏာယတေနေဝ၊ သုလသာ သတ္တုကံ ဝဓိ။

၂၅။

‘‘ယောဓ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

သော ဟညတိ မန္ဒမတိ၊ စောရောဝ ဂိရိဂဗ္ဘရေ။

၂၆။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ သုလသာ သတ္တုကာမိဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပဏ္ဍိတာ ဟောတီတိ ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ ဟောတိ၊ အထ ဝါ ဣတ္ထီ ပဏ္ဍိတာ စေဝ တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ စ ဟောတိ။ လဟုံ အတ္ထံ ဝိစိန္တိကာတိ လဟုံ ခိပ္ပံ အတ္ထံ ဝိစိန္တိကာ။ လဟုဉ္စ ဝတာတိ အဒန္ဓဉ္စ ဝတ။ ခိပ္ပဉ္စာတိ အစိရေနေဝ။ နိကဋ္ဌေ သမစေတယီတိ သန္တိကေ ဌိတာဝ တဿ မရဏူပါယံ စိန္တေသိ။ ပုဏ္ဏာယတေနေဝါတိ ပူရိတဓနုသ္မိံ။ ဣဒံ ¶ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဆေကော မိဂလုဒ္ဒကော သကဏ္ဍပုဏ္ဏဓနုသ္မိံ ခိပ္ပံ မိဂံ ဝဓတိ၊ ဧဝံ သုလသာ သတ္တုကံ ဝဓီတိ။ ယောဓာတိ ယော ဣမသ္မိံ သတ္တလောကေ။ နိဗောဓတီတိ ဇာနာတိ။ သတ္တုကာမိဝါတိ သတ္တုကာ ဣဝ၊ ယထာ သုလသာ မုတ္တာ၊ ဧဝံ မုစ္စတီတိ အတ္ထော။

ဣတိ သုလသာ စောရံ ဝဓိတွာ ပဗ္ဗတာ ဩရုယှ အတ္တနော ပရိဇနဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အယျပုတ္တော ကဟ’’န္တိ ပုဋ္ဌာ ‘‘မာ တံ ပုစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ နဂရမေဝ ပါဝိသိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ တေ ဥဘောပိ ဣမေယေဝ အဟေသုံ၊ ဒေဝတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုလသာဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၂၀] ၄။ သုမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဘုသမှိ ကုဒ္ဓါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ရာဇောဝါဒသုတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ရညာ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော ဝယပ္ပတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တဿ သုမင်္ဂလော နာမ ဥယျာနပါလော အဟောသိ။ အထေကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရာ နိက္ခမိတွာ စာရိကံ စရမာနော ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဥယျာနေ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ နဂရံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တမေနံ ရာဇာ ဒိသွာ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒိတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ရာဇာသနေ နိသီဒါပေတွာ နာနဂ္ဂရသေဟိ ခါဒနီယဘောဇနီယေဟိ ပရိဝိသိတွာ အနုမောဒနံ သုတွာ ပသန္နော အတ္တနော ဥယျာနေ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ဂါဟာပေတွာ ဥယျာနံ ပဝေသေတွာ သယမ္ပိ ဘုတ္တပါတရာသော တတ္ထ ဂန္တွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီနိ သံဝိဒဟိတွာ သုမင်္ဂလံ နာမ ဥယျာနပါလံ ဝေယျာဝစ္စကရံ ကတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတော ပဋ္ဌာယ နိဗဒ္ဓံ ရာဇဂေဟေ ဘုဉ္ဇန္တော တတ္ထ စိရံ ဝသိ၊ သုမင်္ဂလောပိ နံ သက္ကစ္စံ ဥပဋ္ဌဟိ။

အထေကဒိဝသံ ¶ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သုမင်္ဂလံ အာမန္တေတွာ ‘‘အဟံ ကတိပါဟံ အသုကဂါမံ နိဿာယ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆိဿာမိ၊ ရညော အာရောစေဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ သုမင်္ဂလောပိ ရညော အာရောစေသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ သာယံ သူရိယေ အတ္ထင်္ဂတေ တံ ဥယျာနံ ¶ ပစ္စာဂမိ။ သုမင်္ဂလော တဿ အာဂတဘာဝံ အဇာနန္တော အတ္တနော ဂေဟံ အဂမာသိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ထောကံ စင်္ကမိတွာ ပါသာဏဖလကေ နိသီဒိ။ တံ ဒိဝသံ ပန ဥယျာနပါလဿ ဃရံ ပါဟုနကာ အာဂမိံသု။ သော တေသံ သူပဗျဉ္ဇနတ္ထာယ ‘‘ဥယျာနေ အဘယလဒ္ဓံ မိဂံ မာရေဿာမီ’’တိ ဓနုံ အာဒါယ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မိဂံ ဥပဓာရေန္တော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ‘‘မဟာမိဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ သညာယ သရံ သန္နယှိတွာ ဝိဇ္ဈိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သီသံ ဝိဝရိတွာ ‘‘သုမင်္ဂလာ’’တိ အာဟ။ သော သံဝေဂပ္ပတ္တော ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ တုမှာကံ အာဂတဘာဝံ အဇာနန္တော ‘မိဂေါ’တိ သညာယ ဝိဇ္ဈိံ၊ ခမထ မေ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဟောတု ဒါနိ ကိံ ကရိဿသိ၊ ဧဟိ သရံ လုဉ္စိတွာ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝန္ဒိတွာ သရံ လုဉ္စိ၊ မဟတီ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ဥယျာနပါလော ‘‘သစေ ရာဇာ ဇာနိဿတိ၊ နာသေဿတီ’’တိ ပုတ္တဒါရံ ဂဟေတွာ တတောဝ ပလာယိ။ တာဝဒေဝ ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗုတော’’တိ ဒေဝတာနုဘာဝေန သကလနဂရံ ဧကကောလာဟလံ ဇာတံ။

ပုနဒိဝသေ မနုဿာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ‘‘ဥယျာနပါလော ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ မာရေတွာ ပလာတော’’တိ ရညော ကထယိံသု။ ရာဇာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ သရီရပူဇံ ကတွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန ဈာပေတွာ ဓာတုယော အာဒါယ စေတိယံ ကတွာ တံ ပူဇေန္တော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ သုမင်္ဂလောပိ ဧကသံဝစ္ဆရံ ဝီတိနာမေတွာ ‘‘ရညော စိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ ¶ ဧကံ အမစ္စံ ပဿိတွာ ‘‘မယိ ရညော စိတ္တံ ဇာနာဟီ’’တိ အာဟ။ အမစ္စောပိ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တဿ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရာဇာ အသုဏန္တော ဝိယ အဟောသိ။ ပုန ကိဉ္စိ အဝတွာ ရညော အနတ္တမနဘာဝံ သုမင်္ဂလဿ ကထေသိ။ သော ဒုတိယသံဝစ္ဆရေပိ အာဂန္တွာ တထေဝ ရာဇာ တုဏှီ အဟောသိ။ တတိယသံဝစ္ဆရေ အာဂန္တွာ ပုတ္တဒါရံ ဂဟေတွာဝ အာဂမိ။ အမစ္စော ရညော စိတ္တမုဒုဘာဝံ ဉတွာ တံ ရာဇဒွါရေ ¶ ဌပေတွာ တဿာဂတဘာဝံ ရညော ကထေသိ။ ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ပဋိသန္ထာရံ ¶ ကတွာ ‘‘သုမင်္ဂလ၊ ကသ္မာ တယာ မမ ပုညက္ခေတ္တံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မာရိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘နာဟံ၊ ဒေဝ၊ ‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ မာရေမီ’တိ မာရေသိံ၊ အပိစ ခေါ ဣမိနာ နာမ ကာရဏေန ဣဒံ နာမ အကာသိ’’န္တိ တံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ မာ ဘာယီ’’တိ သမဿာသေတွာ ပုန ဥယျာနပါလမေဝ အကာသိ။

အထ နံ သော အမစ္စော ပုစ္ဆိ ‘‘ဒေဝ၊ ကသ္မာ တုမှေ ဒွေ ဝါရေ သုမင်္ဂလဿ ဂုဏံ သုတွာပိ ကိဉ္စိ န ကထယိတ္ထ၊ ကသ္မာ ပန တတိယဝါရေ သုတွာ တံ ပက္ကောသိတွာ အနုကမ္ပိတ္ထာ’’တိ? ရာဇာ ‘‘တာတ၊ ရညာ နာမ ကုဒ္ဓေန သဟသာ ကိဉ္စိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေနာဟံ ပုဗ္ဗေ တုဏှီ ဟုတွာ တတိယဝါရေ သုမင်္ဂလေ မမ စိတ္တဿ မုဒုဘာဝံ ဉတွာ တံ ပက္ကောသာပေသိ’’န္တိ ရာဇဝတ္တံ ကထေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၂၇။

‘‘ဘုသမှိ ကုဒ္ဓါတိ အဝေက္ခိယာန၊ န တာဝ ဒဏ္ဍံ ပဏယေယျ ဣဿရော၊

အဋ္ဌာနသော အပ္ပတိရူပမတ္တနော၊ ပရဿ ဒုက္ခာနိ ဘုသံ ဥဒီရယေ။

၂၈။

‘‘ယတော စ ဇာနေယျ ပသာဒမတ္တနော၊ အတ္ထံ နိယုဉ္ဇေယျ ပရဿ ဒုက္ကဋံ၊

တဒါယမတ္ထောတိ သယံ အဝေက္ခိယ၊ အထဿ ဒဏ္ဍံ သဒိသံ နိဝေသယေ။

၂၉။

‘‘န စာပိ ဈာပေတိ ပရံ န အတ္တနံ၊ အမုစ္ဆိတော ယော နယတေ နယာနယံ၊

ယော ဒဏ္ဍဓာရော ဘဝတီဓ ဣဿရော၊ သ ဝဏ္ဏဂုတ္တော သိရိယာ န ဓံသတိ။

၃၀။

‘‘ယေ ခတ္တိယာ သေ အနိသမ္မကာရိနော၊ ပဏေန္တိ ဒဏ္ဍံ သဟသာ ပမုစ္ဆိတာ၊

အဝဏ္ဏသံယုတာ ဇဟန္တိ ဇီဝိတံ၊ ဣတော ဝိမုတ္တာပိ စ ယန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။

၃၁။

‘‘ဓမ္မေ ¶ ¶ စ ယေ အရိယပ္ပဝေဒိတေ ရတာ၊ အနုတ္တရာ တေ ဝစသာ မနသာ ကမ္မုနာ စ၊

တေ သန္တိသောရစ္စသမာဓိသဏ္ဌိတာ၊ ဝဇန္တိ လောကံ ဒုဘယံ တထာဝိဓာ။

၃၂။

‘‘ရာဇာဟမသ္မိ ¶ နရပမဒါနမိဿရော၊ သစေပိ ကုဇ္ဈာမိ ဌပေမိ အတ္တနံ၊

နိသေဓယန္တော ဇနတံ တထာဝိဓံ၊ ပဏေမိ ဒဏ္ဍံ အနုကမ္ပ ယောနိသော’’တိ။

တတ္ထ အဝေက္ခိယာနာတိ အဝေက္ခိတွာ ဇာနိတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – တာတ၊ ပထဝိဿရော ရာဇာ နာမ ‘‘အဟံ ဘုသံ ကုဒ္ဓါ ဗလဝကောဓာဘိဘူတော’’တိ ဉတွာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာဒိဘေဒံ ဒဏ္ဍံ ပရဿ န ပဏယေယျ န ဝတ္တေယျ။ ကိံကာရဏာ? ကုဒ္ဓါ ဟိ အဋ္ဌဝတ္ထုကံ သောဠသဝတ္ထုကံ ကတွာ အဋ္ဌာနေန အကာရဏေန အတ္တနော ရာဇဘာဝဿ အနနုရူပံ ‘‘ဣမံ ဧတ္တကံ နာမ အာဟရထ၊ ဣဒဉ္စ တဿ ကရောထာ’’တိ ပရဿ ဘုသံ ဒုက္ခာနိ ဗလဝဒုက္ခာနိ ဥဒီရယေ။

ယတောတိ ယဒါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒါ ပန ရာဇာ ပရသ္မိံ ဥပ္ပန္နံ အတ္တနော ပသာဒံ ဇာနေယျ၊ အထ ပရဿ ဒုက္ကဋံ အတ္ထံ နိယုဉ္ဇေယျ ဥပပရိက္ခေယျ၊ တဒါ ဧဝံ နိယုဉ္ဇန္တော ‘‘အယံ နာမေတ္ထ အတ္ထော၊ အယံ ဧတဿ ဒေါသော’’တိ သယံ အတ္တပစ္စက္ခံ ကတွာ အထဿ အပရာဓကာရကဿ အဋ္ဌဝတ္ထုကဟေတု အဋ္ဌေဝ၊ သောဠသဝတ္ထုကဟေတု သောဠသေဝ ကဟာပဏေ ဂဏှမာနော ဒဏ္ဍံ သဒိသံ ကတဒေါသာနုရူပံ နိဝေသယေ ဌပေယျ ပဝတ္တေယျာတိ။

အမုစ္ဆိတောတိ ဆန္ဒာဒီဟိ အဂတိကိလေသေဟိ အမုစ္ဆိတော အနဘိဘူတော ဟုတွာ ယော နယာနယံ နယတေ ဥပပရိက္ခတိ၊ သော နေဝ ပရံ ဈာပေတိ၊ န အတ္တာနံ။ ဆန္ဒာဒိဝသေန ဟိ အဟေတုကံ ဒဏ္ဍံ ပဝတ္တေန္တော ပရမ္ပိ တေန ဒဏ္ဍေန ဈာပေတိ ဒဟတိ ပီဠေတိ၊ အတ္တာနမ္ပိ တတောနိဒါနေန ပါပေန။ အယံ ပန န ပရံ ဈာပေတိ၊ န အတ္တာနံ။ ယော ဒဏ္ဍဓာရော ဘဝတီဓ ဣဿရောတိ ယော ဣဓ ပထဝိဿရော ရာဇာ ဣဓ သတ္တလောကေ ဒေါသာနုစ္ဆဝိကံ ဒဏ္ဍံ ပဝတ္တေန္တော ဒဏ္ဍဓာရော ဟောတိ။ သ ဝဏ္ဏဂုတ္တောတိ ဂုဏဝဏ္ဏေန စေဝ ယသဝဏ္ဏေန စ ဂုတ္တော ရက္ခိတော သိရိယာ န ဓံသတိ န ပရိဟာယတိ ¶ ။ အဝဏ္ဏသံယုတာ ဇဟန္တီတိ အဓမ္မိကာ လောလရာဇာနော အဝဏ္ဏေန ယုတ္တာ ဟုတွာ ဇီဝိတံ ဇဟန္တိ။

ဓမ္မေ စ ယေ အရိယပ္ပဝေဒိတေတိ ယေ ရာဇာနော အာစာရအရိယေဟိ ဓမ္မိကရာဇူဟိ ပဝေဒိတေ ဒသဝိဓေ ရာဇဓမ္မေ ရတာ။ အနုတ္တရာ တေတိ တေ ဝစသာ မနသာ ကမ္မုနာ စ တီဟိပိ ဧတေဟိ အနုတ္တရာ ¶ ဇေဋ္ဌကာ။ တေ သန္တိသောရစ္စသမာဓိသဏ္ဌိတာတိ တေ အဂတိပဟာနေန ကိလေသသန္တိယဉ္စ သုသီလျသင်္ခါတေ သောရစ္စေ စ ဧကဂ္ဂတာသမာဓိမှိ စ သဏ္ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ ဓမ္မိကရာဇာနော။ ဝဇန္တိ လောကံ ဒုဘယန္တိ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ မနုဿလောကတော ဒေဝလောကံ၊ ဒေဝလောကတော မနုဿလောကန္တိ ဥဘယလောကမေဝ ဝဇန္တိ၊ နိရယာဒီသု န နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ နရပမဒါနန္တိ နရာနဉ္စ နာရီနဉ္စ။ ဌပေမိ အတ္တနန္တိ ကုဒ္ဓါပိ ကောဓဝသေန အဂန္တွာ အတ္တာနံ ပေါရာဏကရာဇူဟိ ဌပိတနယသ္မိံယေဝ ဓမ္မေ ဌပေမိ၊ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မံ န ဘိန္ဒာမီတိ။

ဧဝံ ¶ ဆဟိ ဂါထာဟိ ရညာ အတ္တနော ဂုဏေ ကထိတေ သဗ္ဗာပိ ရာဇပရိသာ တုဋ္ဌာ ‘‘အယံ သီလာစာရဂုဏသမ္ပတ္တိ တုမှာကညေဝ အနုရူပါ’’တိ ရညော ဂုဏေ ကထေသုံ။ သုမင်္ဂလော ပန ပရိသာယ ကထိတာဝသာနေ ဥဋ္ဌာယ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ရညော ထုတိံ ကရောန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၃၃။

‘‘သိရီ စ လက္ခီ စ တဝေဝ ခတ္တိယ၊ ဇနာဓိပ မာ ဝိဇဟိ ကုဒါစနံ၊

အက္ကောဓနော နိစ္စပသန္နစိတ္တော၊ အနီဃော တုဝံ ဝဿသတာနိ ပါလယ။

၃၄။

‘‘ဂုဏေဟိ ဧတေဟိ ဥပေတ ခတ္တိယ၊ ဌိတမရိယဝတ္တီ သုဝစော အကောဓနော၊

သုခီ အနုပ္ပီဠ ပသာသ မေဒိနိံ၊ ဣတော ဝိမုတ္တောပိ စ ယာဟိ သုဂ္ဂတိံ။

၃၅။

‘‘ဧဝံ သုနီတေန သုဘာသိတေန၊ ဓမ္မေန ဉာယေန ဥပါယသော နယံ၊

နိဗ္ဗာပယေ သင်္ခုဘိတံ မဟာဇနံ၊ မဟာဝ မေဃော သလိလေန မေဒိနိ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ သိရီ စ လက္ခီ စာတိ ပရိဝါရသမ္ပတ္တိ စ ပညာ စ။ အနီဃောတိ နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတွာ။ ဥပေတ ခတ္တိယာတိ ဥပေတော ခတ္တိယ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဌိတမရိယဝတ္တီတိ ဌိတအရိယဝတ္တိ၊ အရိယဝတ္တိ နာမ ဒသရာဇဓမ္မသင်္ခါတံ ပေါရာဏရာဇဝတ္တံ၊ တတ္ထ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဌိတရာဇဓမ္မော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ အနုပ္ပီဠ ပသာသ မေဒိနိန္တိ အနုပ္ပီဠံ ပသာသ မေဒိနိဉ္စ၊ အယမေဝ ¶ ဝါ ပါဌော။ သုနီတေနာတိ သုနယေန သုဋ္ဌု ကာရဏေန။ ဓမ္မေနာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေန။ ဉာယေနာတိ ပုရိမပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပါယသောတိ ဥပါယကောသလ္လေန။ နယန္တိ နယန္တော ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တော ဓမ္မိကရာဇာ။ နိဗ္ဗာပယေတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခံ ဒရထံ အပနေန္တော ကာယိကစေတသိကဒုက္ခသင်္ခုဘိတမ္ပိ မဟာဇနံ မဟာမေဃော သလိလေန မေဒိနိံ ဝိယ နိဗ္ဗာပေယျ၊ တွမ္ပိ တထေဝ နိဗ္ဗာပေဟီတိ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။

သတ္ထာ ကောသလရညော ဩဝါဒဝသေန ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ သုမင်္ဂလော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သုမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၂၁] ၅။ ဂင်္ဂမာလဇာတကဝဏ္ဏနာ

အင်္ဂါရဇာတာတိ ¶ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥပေါသထကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ သတ္ထာ ဥပေါသထိကေ ဥပါသကေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဥပါသကာ သာဓုရူပံ ဝေါ ကတံ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တေဟိ၊ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ သီလံ ရက္ခိတဗ္ဗံ၊ ကောဓော န ကာတဗ္ဗော၊ မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ၊ ဥပေါသထဝါသော ဝသိတဗ္ဗော၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဟိ ဧကံ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မံ နိဿာယ မဟာယသံ လဘိံသူ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တသ္မိံ နဂရေ သုစိပရိဝါရော နာမ သေဋ္ဌိ အဟောသိ အသီတိကောဋိဓနဝိဘဝေါ ဒါနာဒိပုညာဘိရတော။ တဿ ပုတ္တဒါရာပိ ပရိဇနောပိ အန္တမသော တသ္မိံ ဃရေ ဝစ္ဆပါလကာပိ ¶ သဗ္ဗေ မာသဿ ဆ ဒိဝသေ ဥပေါသထံ ဥပဝသန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဘတိံ ကတွာ ကိစ္ဆေန ဇီဝတိ။ သော ‘‘ဘတိံ ကရိဿာမီ’’တိ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘ကိံ အာဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တုမှာကံ ဂေဟေ ဘတိယာ ကမ္မကရဏတ္ထ’’န္တိ အာဟ။ သေဋ္ဌိ အညေသံ ဘတိကာနံ အာဂတဒိဝသေယေဝ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ကမ္မံ ကရောန္တာ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ သီလံ ရက္ခိတုံ သက္ကောန္တာ ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဗောဓိသတ္တဿ ပန သီလရက္ခဏအာစိက္ခဏေ သညံ အကတွာ ‘‘သာဓု ¶ ၊ တာတ၊ အတ္တနော ဘတိံ ဇာနိတွာ ကမ္မံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ သုဝစော ဟုတွာ ဥရံ ဒတွာ အတ္တနော ကိလမထံ အဂဏေတွာ တဿ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ၊ ပါတောဝ ကမ္မန္တံ ဂန္တွာ သာယံ အာဂစ္ဆတိ။

အထေကဒိဝသံ နဂရေ ဆဏံ ဃောသေသုံ။ မဟာသေဋ္ဌိ ဒါသိံ အာမန္တေတွာ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထဒိဝသော၊ ဂေဟေ ကမ္မကရာနံ ပါတောဝ ဘတ္တံ ပစိတွာ ဒေဟိ၊ ကာလဿေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထိကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ကမ္မန္တံ အဂမာသိ၊ ‘‘အဇ္ဇုပေါသထိကော ဘဝေယျာသီ’’တိ တဿ ကောစိ နာရောစေသိ။ သေသကမ္မကရာ ပါတောဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထိကာဝ အဟေသုံ။ သေဋ္ဌိပိ သပုတ္တဒါရော သပရိဇနော ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌဟိ၊ သဗ္ဗေပိ ဥပေါသထိကာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ သီလံ အာဝဇ္ဇေန္တာ နိသီဒိံသု။ ဗောဓိသတ္တော သကလဒိဝသံ ကမ္မံ ကတွာ သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယ အာဂတော။ အထဿ ဘတ္တကာရိကာ ဟတ္ထဓောဝနံ ဒတွာ ပါတိယံ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ ဥပနာမေသိ။ ဗောဓိသတ္တော ‘‘အညေသု ဒိဝသေသု ဣမာယ ဝေလာယ မဟာသဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ အဇ္ဇ ကဟံ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သဗ္ဗေ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ အတ္တနော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနာနိ ဂတာ’’တိ။ တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ဧတ္တကာနံ သီလဝန္တာနံ အန္တရေ အဟံ ဧကော ဒုဿီလော ဟုတွာ န ဝသိဿာမိ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထင်္ဂေသု အဓိဋ္ဌိတေသု ဟောတိ နု ခေါ ဥပေါသထကမ္မံ၊ နော’’တိ။ သော ဂန္တွာ သေဋ္ဌိံ ¶ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ သေဋ္ဌိ ‘‘တာတ ပါတောဝ အနဓိဋ္ဌိတတ္တာ သကလံ ဥပေါသထကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မံ ပန ဟောတီ’’တိ အာဟ။

သော ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ ဟောတူ’’တိ သေဋ္ဌိဿ သန္တိကေ သမာဒိန္နသီလော ဟုတွာ ဥပေါသထကမ္မံ အဓိဋ္ဌာယ အတ္တနော ဝသနောကာသံ ပဝိသိတွာ သီလံ ¶ အာဝဇ္ဇေန္တော နိပဇ္ဇိ။ အထဿ သကလဒိဝသံ နိရာဟာရတာယ ပစ္ဆိမယာမသမနန္တရေ သတ္ထကဝါတာ သမုဋ္ဌဟိံသု။ သေဋ္ဌိနာ နာနာဝိဓာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ အာဟရိတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘ဥပေါသထံ န ဘိန္ဒိဿာမိ၊ ဇီဝိတပရိယန္တိကံ ကတွာ သမာဒိယိ’’န္တိ ¶ အာဟ။ ဗလဝဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ ‘‘ဣဒါနိ မရိဿတီ’’တိ နီဟရိတွာ ‘‘ဩသာရကေ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ တသ္မိံ ခဏေ ဗာရာဏသိရာဇာ ရထဝရဂတော မဟန္တေန ပရိဝါရေန နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော တံ ဌာနံ သမ္ပာပုဏိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿ သိရိံ ဩလောကေတွာ တသ္မိံ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ရဇ္ဇံ ပတ္ထေသိ။ သော စဝိတွာ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မနိဿန္ဒေန တဿ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ သာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရာ ဒသမာသစ္စယေန ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘ဥဒယကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော သဗ္ဗသိပ္ပေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ၊ ဇာတိဿရဉာဏေန အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ သရိတွာ ‘‘အပ္ပကဿ ကမ္မဿ ဖလံ မမ ဣဒ’’န္တိ အဘိက္ခဏံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ သော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ပတွာပိ အတ္တနော မဟန္တံ သိရိဝိဘဝံ ဩလောကေတွာ တဒေဝ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။

အထေကဒိဝသံ နဂရေ ဆဏံ သဇ္ဇယိံသု၊ မဟာဇနော ကီဠာပသုတော အဟောသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိယာ ဥတ္တရဒွါရဝါသီ ဧကော ဘတိကော ဥဒကဘတိံ ကတွာ လဒ္ဓံ အဍ္ဎမာသကံ ပါကာရိဋ္ဌကာယ အန္တရေ ဌပေတွာ ဘတိံ ကရောန္တော ဒက္ခိဏဒွါရံ ပတွာ တတ္ထ ဥဒကဘတိမေဝ ကတွာ ဇီဝမာနာယ ဧကာယ ကပဏိတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သာ တံ အာဟ – ‘‘သာမိ၊ နဂရေ ဆဏော ဝတ္တတိ၊ သစေ တေ ကိဉ္စိ အတ္ထိ၊ မယမ္ပိ ကီဠေယျာမာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တကံ၊ သာမီ’’တိ? ‘‘အဍ္ဎမာသကော’’တိ။ ‘‘ကဟံ သော’’တိ? ‘‘ဥတ္တရဒွါရေ ဣဋ္ဌကဗ္ဘန္တရေ ဌပိတောတိ ဣတော မေ ဒွါဒသယောဇနန္တရေ နိဓာနံ၊ တဝ ပန ဟတ္ထေ ကိဉ္စိ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ကိတ္တက’’န္တိ? ‘‘အဍ္ဎမာသကောဝါ’’တိ။ ‘‘ဣတိ တဝ အဍ္ဎမာသကော၊ မမ အဍ္ဎမာသကောတိ မာသကောဝ ဟောတိ၊ တတော ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန မာလံ၊ ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန ဂန္ဓံ၊ ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန သုရံ ဂဟေတွာ ကီဠိဿာမ၊ ဂစ္ဆ တယာ ဌပိတံ အဍ္ဎမာသကံ ¶ အာဟရာ’’တိ။ သော ‘‘ဘရိယာယ မေ သန္တိကာ ကထာ လဒ္ဓါ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မာ စိန္တယိ၊ အာဟရိဿာမိ န’’န္တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။ နာဂဗလော ဘတိကော ဆ ယောဇနာနိ အတိက္ကမ္မ ¶ မဇ္ဈနှိကသမယေ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရသန္ထတံ ဝိယ ဥဏှံ ဝါလုကံ မဒ္ဒန္တော ဓနလောဘေန ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ကသာဝရတ္တနိဝါသနော ကဏ္ဏေ တာလပဏ္ဏံ ပိဠန္ဓိတွာ ဧကေန အာယောဂဝတ္တေန ဂီတံ ဂါယန္တော ရာဇင်္ဂဏေန ပါယာသိ။

ဥဒယရာဇာ ¶ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ဌိတော တံ တထာ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ ဧဝရူပံ ဝါတာတပံ အဂဏေတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဂါယန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပက္ကောသနတ္ထာယ ဧကံ ပုရိသံ ပဟိဏိ။ တေန ဂန္တွာ ‘‘ရာဇာ တံ ပက္ကောသတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ရာဇာ မယှံ ကိံ ဟောတိ၊ နာဟံ ရာဇာနံ ဇာနာမီ’’တိ ဝတွာ ဗလက္ကာရေန နီတော ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၆။

‘‘အင်္ဂါရဇာတာ ပထဝီ၊ ကုက္ကုဠာနုဂတာ မဟီ၊

အထ ဂါယသိ ဝတ္တာနိ၊ န တံ တပတိ အာတပေါ။

၃၇။

‘‘ဥဒ္ဓံ တပတိ အာဒိစ္စော၊ အဓော တပတိ ဝါလုကာ၊

အထ ဂါယသိ ဝတ္တာနိ၊ န တံ တပတိ အာတပေါ’’တိ။

တတ္ထ အင်္ဂါရဇာတာတိ ဘော ပုရိသ၊ အယံ ပထဝီ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရာ ဝိယ ဥဏှဇာတာ။ ကုက္ကုဠာနုဂတာတိ အာဒိတ္တဆာရိကသင်္ခါတေန ကုက္ကုဠေန ဝိယ ဥဏှဝါလုကာယ အနုဂတာ။ ဝတ္တာနီတိ အာယောဂဝတ္တာနိ အာရောပေတွာ ဂီတံ ဂါယသီတိ။

သော ရညော ကထံ သုတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၃၈။

‘‘န မံ တပတိ အာတပေါ၊ အာတပါ တပယန္တိ မံ၊

အတ္ထာ ဟိ ဝိဝိဓာ ရာဇ၊ တေ တပန္တိ န အာတပေါ’’တိ။

တတ္ထ အာတပါတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာ။ ပုရိသဉှိ တေ အဘိတပန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အာတပါ’’တိ ဝုတ္တာ။ အတ္ထာ ဟိ ဝိဝိဓာတိ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ နိဿာယ ကတ္တဗ္ဗာ နာနာကိစ္စသင်္ခါတာ ဝိဝိဓာ အတ္ထာ အတ္ထိ၊ တေ မံ တပန္တိ၊ န အာတပေါတိ။

အထ ¶ နံ ရာဇာ ‘‘ကော နာမ တေ အတ္ထော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ ဒက္ခိဏဒွါရေ ကပဏိတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိံ၊ သာ မံ ‘ဆဏံ ကီဠိဿာမ၊ အတ္ထိ တေ ကိဉ္စိ ဟတ္ထေ’တိ ပုစ္ဆိ၊ အထ နံ အဟံ ‘မမ နိဓာနံ ဥတ္တရဒွါရေ ¶ ပါကာရန္တရေ ဌပိတ’န္တိ အဝစံ၊ သာ ‘ဂစ္ဆ တံ အာဟရ၊ ဥဘောပိ ကီဠိဿာမာ’တိ မံ ပဟိဏိ၊ သာ မေ တဿာ ကထာ ဟဒယံ န ဝိဇဟတိ၊ တံ မံ အနုဿရန္တံ ကာမတပေါ တပတိ၊ အယံ မေ၊ ဒေဝ၊ အတ္ထော’’တိ။ အထ ‘‘ဧဝရူပံ ¶ ဝါတာတပံ အဂဏေတွာ ကိံ တေ တုဿနကာရဏံ၊ ယေန ဂါယန္တော ဂစ္ဆသီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ တံ နိဓာနံ အာဟရိတွာ ‘တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမိဿာမီ’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန တုဋ္ဌော ဂါယာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ၊ ဘော ပုရိသ၊ ဥတ္တရဒွါရေ ဌပိတနိဓာနံ သတသဟဿမတ္တံ အတ္ထီ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ ပညာသ သဟဿာနိ၊ စတ္တာလီသ၊ တိံသ၊ ဝီသ၊ ဒသ၊ သဟဿံ၊ ပဉ္စ သတာနိ၊ စတ္တာရိ၊ တီဏိ၊ ဒွေ၊ ဧကံ၊ သတံ၊ ပညာသံ၊ စတ္တာလီသံ၊ တိံသံ၊ ဝီသံ၊ ဒသ၊ ပဉ္စ၊ စတ္တာရိ၊ တယော၊ ဒွေ၊ ဧကော ကဟာပဏော၊ အဍ္ဎော၊ ပါဒေါ၊ စတ္တာရော မာသကာ၊ တယော၊ ဒွေ၊ ဧကော မာသကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အဍ္ဎမာသကော’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ ဧတ္တကံ မယှံ ဓနံ၊ တံ အာဟရိတွာ တာယ သဒ္ဓိံ အဘိရမိဿာမီတိ ဂစ္ဆာမိ၊ တာယ ပီတိယာ တေန သောမနဿေန န မံ ဧသ ဝါတာတပေါ တပတီ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ရာဇာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ ဧဝရူပေ အာတပေ တတ္ထ မာ ဂမိ၊ အဟံ တေ အဍ္ဎမာသကံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ တုမှာကံ ကထာယ ဌတွာ တဉ္စ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣတရဉ္စ ဓနံ န နာသေဿာမိ၊ မမ ဂမနံ အဟာပေတွာ တမ္ပိ ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ နိဝတ္တ၊ မာသကံ တေ ဒဿာမိ၊ ဒွေ မာသကေဟိ ဧဝံ ဝဍ္ဎေတွာ ကောဋိံ ကောဋိသတံ အပရိမိတံ ဓနံ ဒဿာမိ၊ နိဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒေဝ၊ တံ ဂဟေတွာ ဣတရမ္ပိ ဂဏှိဿာမိ’’ဣစ္စေဝ အာဟ။ တတော သေဋ္ဌိဋ္ဌာနာဒီဟိ ဌာနန္တရေဟိ ပလောဘိတော ယာဝ ဥပရဇ္ဇာ တထေဝ ဝတွာ ‘‘ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ ¶ တေ ဒဿာမိ၊ နိဝတ္တာ’’တိ ဝုတ္တေ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ရာဇာ ‘‘ဂစ္ဆထ မမ သဟာယဿ ကေသမဿုံ ကာရေတွာ နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ အာနေထ န’’န္တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ အမစ္စာ တထာ အကံသု။ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ တဿ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇံ အဒါသိ။ ‘‘သော ပန တံ ဂဟေတွာပိ အဍ္ဎမာသကပေမေန ဥတ္တရပဿံ ဂတောယေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော အဍ္ဎမာသကရာဇာ နာမ အဟောသိ။ တေ သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ ဧကဒိဝသံ ဥယျာနံ ဂမိံသု။ တတ္ထ ကီဠိတွာ ဥဒယရာဇာ အဍ္ဎမာသကရညော အင်္ကေ သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တေ ပရိဝါရမနုဿာ ကီဠာနုဘဝနဝသေန တတ္ထ တတ္ထ အဂမံသု။

အဍ္ဎမာသကရာဇာ ¶ ‘‘ကိံ မေ နိစ္စကာလံ ဥပဍ္ဎရဇ္ဇေန၊ ဣမံ မာရေတွာ အဟမေဝ သကလရဇ္ဇံ ကာရေဿာမီ’’တိ ခဂ္ဂံ အဗ္ဗာဟိတွာ ‘‘ပဟရိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုန ‘‘အယံ ရာဇာ မံ ဒလိဒ္ဒကပဏံ မနုဿံ အတ္တနာ သမာနံ ကတွာ မဟန္တေ ဣဿရိယေ ပတိဋ္ဌပေသိ၊ ဧဝရူပံ နာမ ယသဒါယကံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ကာရေဿာမီတိ မမ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပန္နာ၊ အယုတ္တံ ဝတ မေ ကမ္မ’’န္တိ သတိံ ပဋိလဘိတွာ အသိံ ပဝေသေသိ။ အထဿ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ တထေဝ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တတော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒံ စိတ္တံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ မံ ပါပကမ္မေ နိယောဇေယျာ’’တိ။ သော အသိံ ဘူမိယံ ခိပိတွာ ရာဇာနံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ‘‘ခမာဟိ မေ၊ ဒေဝါ’’တိ ပါဒေသု ပတိ။ ‘‘နနု သမ္မ၊ တဝ မမန္တရေ ¶ ဒေါသော နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟံ ဣဒံ နာမ အကာသိ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ သမ္မ၊ ခမာမိ တေ၊ ဣစ္ဆန္တော ပန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ၊ အဟံ ဥပရာဇာ ဟုတွာ တံ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘န မေ၊ ဒေဝ၊ ရဇ္ဇေန အတ္ထော၊ အယဉှိ တဏှာ မံ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာပေဿတိ၊ တဝ ရဇ္ဇံ တွမေဝ ဂဏှ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ဒိဋ္ဌံ မေ ကာမဿ မူလံ၊ အယဉှိ သင်္ကပ္ပေန ဝဍ္ဎတိ၊ န ဒါနိ ¶ နံ တတော ပဋ္ဌာယ သင်္ကပ္ပေဿာမီ’’တိ ဥဒါနေန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၃၉။

‘‘အဒ္ဒသံ ကာမ တေ မူလံ၊ သင်္ကပ္ပာ ကာမ ဇာယသိ၊

န တံ သင်္ကပ္ပယိဿာမိ၊ ဧဝံ ကာမ န ဟေဟိသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဧဝံ မမန္တရေ။ န ဟေဟိသီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿသီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန ကာမေသု အနုယုဉ္ဇန္တဿ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘အပ္ပာပိ ကာမာ န အလံ၊ ဗဟူဟိပိ န တပ္ပတိ၊

အဟဟာ ဗာလလပနာ၊ ပရိဝဇ္ဇေထ ဇဂ္ဂတော’’တိ။

တတ္ထ အဟဟာတိ သံဝေဂဒီပနံ။ ဇဂ္ဂတောတိ ဇဂ္ဂန္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ၊ ဣမဿ မဟာဇနဿ အပ္ပကာပိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာ န အလံ ပရိယတ္တာဝ၊ ဗဟူဟိပိ စ တေဟိ န တပ္ပတေဝ၊ ‘‘အဟော ဣမေ မမ ရူပါ မမ သဒ္ဒါ’’တိ လပနတော ဗာလလပနာ ကာမာ၊ ဣမေ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ဗောဓိပက္ခိယာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဇဂ္ဂန္တော ကုလပုတ္တော ပရိဝဇ္ဇေထ၊ ပရိညာပဟာနာဘိသမယေဟိ အဘိသမေတွာ ပဇဟေယျာတိ။

ဧဝံ ¶ သော မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဥဒယရာဇာနံ ရဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ မဟာဇနံ အဿုမုခံ ရောဒမာနံ ပဟာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိဟာသိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ရာဇာ တံ ဥဒါနံ သကလံ ကတွာ ဥဒါနေန္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘အပ္ပဿ ¶ ကမ္မဿ ဖလံ မမေဒံ၊ ဥဒယော အဇ္ဈာဂမာ မဟတ္တပတ္တံ၊

သုလဒ္ဓလာဘော ဝတ မာဏဝဿ၊ ယော ပဗ္ဗဇီ ကာမရာဂံ ပဟာယာ’’တိ။

တတ္ထ ဥဒယောတိ အတ္တာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ မဟတ္တပတ္တန္တိ မဟန္တဘာဝပ္ပတ္တံ ဝိပုလံ ဣဿရိယံ အဇ္ဈာဂမာ။ မာဏဝဿာတိ သတ္တဿ မယှံ သဟာယဿ သုလဒ္ဓလာဘော၊ ယော ကာမရာဂံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတောတိ အဓိပ္ပာယေနေဝမာဟ။

ဣမိဿာ ¶ ပန ဂါထာယ န ကောစိ အတ္ထံ ဇာနာတိ။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ အဂ္ဂမဟေသီ ဂါထာယ အတ္ထံ ပုစ္ဆိ၊ ရာဇာ န ကထေသိ။ ဧကော ပနဿ ဂင်္ဂမာလော နာမ မင်္ဂလနှာပိတော၊ သော ရညော မဿုံ ကရောန္တော ပဌမံ ခုရပရိကမ္မံ ကတွာ ပစ္ဆာ သဏ္ဍာသေန လောမာနိ ဂဏှာတိ၊ ရညော စ ခုရပရိကမ္မကာလေ သုခံ ဟောတိ၊ လောမဟရဏကာလေ ဒုက္ခံ။ သော ပဌမံ တဿ ဝရံ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပစ္ဆာ သီသစ္ဆေဒနမာကင်္ခတိ။ အထေကဒိဝသံ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အမှာကံ ဂင်္ဂမာလကပ္ပကော ဗာလော’’တိ ဒေဝိယာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ကိ ပန၊ ဒေဝ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပဌမံ သဏ္ဍာသေန လောမာနိ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ခုရပရိကမ္မ’’န္တိ အာဟ။ သာ တံ ကပ္ပကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ ဣဒါနိ ရညော မဿုကရဏဒိဝသေ ပဌမံ လောမာနိ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ခုရပရိကမ္မံ ကရေယျာသိ၊ ရညာ စ ‘ဝရံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝုတ္တေ ‘အညေန၊ ဒေဝ၊ မေ အတ္ထော နတ္ထိ၊ တုမှာကံ ဥဒါနဂါထာယ အတ္ထံ အာစိက္ခထာ’တိ ဝဒေယျာသိ၊ အဟံ တေ ဗဟုံ ဓနံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ မဿုကရဏဒိဝသေ ပဌမံ သဏ္ဍာသံ ဂဏှိ။ ‘‘ကိံ၊ ဘဏေ ဂင်္ဂမာလ၊ အပုဗ္ဗံ တေ ကရဏ’’န္တိ ရညာ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ၊ ကပ္ပကာ နာမ အပုဗ္ဗမ္ပိ ကရောန္တီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ လောမာနိ ဂဟေတွာ ပစ္ဆာ ခုရပရိကမ္မံ အကာသိ။ ရာဇာ ‘‘ဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဒေဝ၊ အညေန မေ ¶ အတ္ထော နတ္ထိ၊ တုမှာကံ ဥဒါနဂါထာယ အတ္ထံ ကထေထာ’’တိ။ ရာဇာ အတ္တနော ဒလိဒ္ဒကာလေ ကတံ ကထေတုံ လဇ္ဇန္တော ‘‘တာတ၊ ဣမိနာ တေ ဝရေန ကော အတ္ထော၊ အညံ ဂဏှာဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧတမေဝ ဒေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သော မုသာဝါဒဘယေန ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကုမ္မာသပိဏ္ဍိဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗံ သံဝိဒဟာပေတွာ ရတနပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အဟံ ဂင်္ဂမာလ၊ ပုရိမဘဝေ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ’’တိ သဗ္ဗံ ပုရိမကိရိယံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣမိနာ ကာရဏေန ဥပဍ္ဎဂါထံ၊ ‘သဟာယော ပန မေ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဟံ ပမတ္တော ဟုတွာ ရဇ္ဇမေဝ ကာရေမီ’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ¶ ပစ္ဆာ ဥပဍ္ဎဂါထံ ဝဒါမီ’’တိ ဥဒါနဿ အတ္ထံ ကထေသိ။

တံ သုတွာ ကပ္ပကော ‘‘ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မေန ကိရ ရညာ အယံ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ၊ ကုသလံ နာမ ကာတဗ္ဗမေဝ၊ ယံနူနာဟံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရေယျ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဉာတိဘောဂပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ¶ ရာဇာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ တိလက္ခဏံ အာရောပေန္တော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပတွာ ဣဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တပတ္တစီဝရဓရော ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ ပဉ္စဆဗ္ဗဿာနိ ဝသိတွာ ‘‘ဗာရာဏသိရာဇာနံ ဩလောကေဿာမီ’’တိ အာကာသေနာဂန္တွာ ဥယျာနေ မင်္ဂလသိလာယံ နိသီဒိ။ ဥယျာနပါလော သဉ္ဇာနိတွာ ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ ‘‘ဒေဝ၊ ဂင်္ဂမာလော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဥယျာနေ နိသိန္နော’’တိ။ ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန နိက္ခမိ။ ရာဇမာတာ စ ပုတ္တေန သဒ္ဓိံယေဝ နိက္ခမိ။ ရာဇာ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ပရိသာယ။ သော ရညာ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော ‘‘ကိံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တ၊ အပ္ပမတ္တောသိ၊ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောသီ’’တိ ရာဇာနံ ကုလနာမေန အာလပိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကရောတိ။ တံ သုတွာ ရညော မာတာ ‘‘အယံ ဟီနဇစ္စော မလမဇ္ဇကော နှာပိတပုတ္တော အတ္တာနံ န ဇာနာတိ၊ မမ ပုတ္တံ ပထဝိဿရံ ဇာတိခတ္တိယံ ‘ဗြဟ္မဒတ္တာ’တိ နာမေနာလပတီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘တပသာ ပဇဟန္တိ ပါပကမ္မံ၊ တပသာ နှာပိတကုမ္ဘကာရဘာဝံ၊

တပသာ အဘိဘုယျ ဂင်္ဂမာလ၊ နာမေနာလပသဇ္ဇ ဗြဟ္မဒတ္တာ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ဣမေ တာဝ သတ္တာ တပသာ အတ္တနာ ကတေန တပေါဂုဏေန ပါပကမ္မံ ဇဟန္တိ၊ ကိံ ပနေတေ တပသာ နှာပိတကုမ္ဘကာရဘာဝမ္ပိ ဇဟန္တိ၊ ယံ တွံ ဂင်္ဂမာလ၊ အတ္တနော တပသာ အဘိဘုယျ မမ ပုတ္တံ ဗြဟ္မဒတ္တံ နာမေနာလပသိ၊ ပတိရူပံ နု တေ ဧတန္တိ?

ရာဇာ ¶ မာတရံ ဝါရေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဂုဏံ ပကာသေန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၃။

‘‘သန္ဒိဋ္ဌိကမေဝ အမ္မ ပဿထ၊ ခန္တီသောရစ္စဿ အယံ ဝိပါကော၊

ယော သဗ္ဗဇနဿ ဝန္ဒိတောဟု၊ တံ ဝန္ဒာမ သရာဇိကာ သမစ္စာ’’တိ။

တတ္ထ ခန္တီသောရစ္စဿာတိ အဓိဝါသနခန္တိယာ စ သောရစ္စဿ စ။ တံ ဝန္ဒာမာတိ တံ ဣဒါနိ မယံ သရာဇိကာ သမစ္စာ သဗ္ဗေ ဝန္ဒာမ၊ ပဿထ အမ္မ၊ ခန္တီသောရစ္စာနံ ဝိပါကန္တိ။

ရညာ မာတရိ ဝါရိတာယ သေသမဟာဇနော ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘အယုတ္တံ ဝတ၊ ဒေဝ၊ ဧဝရူပဿ ဟီနဇစ္စဿ တုမှေ နာမေနာလပန’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ မဟာဇနမ္ပိ ပဋိဗာဟိတွာ တဿ ဂုဏကထံ ကထေတုံ ဩသာနဂါထမာဟ –

၄၄။

‘‘မာ ¶ ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ ဂင်္ဂမာလံ၊ မုနိနံ မောနပထေသု သိက္ခမာနံ၊

ဧသော ဟိ အတရိ အဏ္ဏဝံ၊ ယံ တရိတွာ စရန္တိ ဝီတသောကာ’’တိ။

တတ္ထ မုနိနန္တိ အဂါရိကာနဂါရိကသေက္ခာသေက္ခပစ္စေကမုနီသု ပစ္စေကမုနိံ။ မောနပထေသု သိက္ခမာနန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါဗောဓိပက္ခိယဓမ္မသင်္ခါတေသု မောနပထေသု သိက္ခမာနံ။ အဏ္ဏဝန္တိ သံသာရမဟာသမုဒ္ဒံ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ရာဇာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ မာတု ခမထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘ခမာမိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇပရိသာပိ နံ ခမာပေသိ။ ရာဇာ အတ္တာနံ နိဿာယ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ ယာစိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပန ပဋိညံ အဒတွာ သရာဇိကာယ ¶ ပရိသာယ ပဿန္တိယာဝ အာကာသေ ဌတွာ ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ ဂန္ဓမာဒနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝဉ္စ ဥပါသကာ ဥပေါသထဝါသော နာမ ဝသိတဗ္ဗယုတ္တကော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ အဍ္ဎမာသကရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ရညော မာတာ မဟာမာယာ၊ အဂ္ဂမဟေသီ ရာဟုလမာတာ၊ ဥဒယရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဂင်္ဂမာလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၂၂] ၆။ စေတိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဓမ္မော ဟဝေ ဟတော ဟန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ပထဝိပဝေသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော မုသာဝါဒံ ကတွာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော အဝီစိပရာယဏော ဇာတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ပဌမကပ္ပေ မဟာသမ္မတော နာမ ရာဇာ အသင်္ချေယျာယုကော အဟောသိ။ တဿ ပုတ္တော ရောဇော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ဝရရောဇော နာမ၊ တဿ ပုတ္တော ကလျာဏော နာမ၊ ကလျာဏဿ ပုတ္တော ဝရကလျာဏော နာမ၊ ဝရကလျာဏဿ ပုတ္တော ဥပေါသထော နာမ၊ ဥပေါသထဿ ¶ ပုတ္တော ဝရဥပေါသထော နာမ၊ ဝရဥပေါသထဿ ပုတ္တော မန္ဓာတာ နာမ၊ မန္ဓာတုဿ ပုတ္တော ဝရမန္ဓာတာ နာမ၊ ဝရမန္ဓာတုဿ ပုတ္တော ဝရော နာမ၊ ဝရဿ ပုတ္တော ဥပဝရော နာမ အဟောသိ၊ ဥပရိဝရောတိပိ တဿေဝ နာမံ။ သော စေတိယရဋ္ဌေ သောတ္ထိယနဂရေ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ၊ စတူဟိ ရာဇိဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော အဟောသိ ဥပရိစရော အာကာသဂါမီ၊ စတ္တာရော နံ ဒေဝပုတ္တာ စတူသု ဒိသာသု ခဂ္ဂဟတ္ထာ ရက္ခန္တိ၊ ကာယတော စန္ဒနဂန္ဓော ဝါယတိ၊ မုခတော ဥပ္ပလဂန္ဓော။ တဿ ကပိလော နာမ ဗြာဟ္မဏော ¶ ပုရောဟိတော အဟောသိ။ ကပိလဗြာဟ္မဏဿ ပန ကနိဋ္ဌော ကောရကလမ္ဗော နာမ ရညာ သဒ္ဓိံ ဧကာစရိယကုလေ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ဗာလသဟာယော။ သော တဿ ကုမာရကာလေယေဝ ‘‘အဟံ ရဇ္ဇံ ပတွာ တုယှံ ¶ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒဿာမီ’’တိ ပဋိဇာနိ။ သော ရဇ္ဇံ ပတွာ ပိတု ပုရောဟိတံ ကပိလဗြာဟ္မဏံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနတော စာဝေတုံ နာသက္ခိ။ ပုရောဟိတေ ပန အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တေ တသ္မိံ ဂါရဝေန အပစိတာကာရံ ဒဿေသိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ရဇ္ဇံ နာမ သမဝယေဟိ သဒ္ဓိံ သုပရိဟာရံ ဟောတိ၊ အဟံ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ မဟလ္လကော၊ ဂေဟေ ကုမာရကော အတ္ထိ၊ တံ ပုရောဟိတံ ကရောဟိ၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ရာဇာနံ အနုဇာနာပေတွာ ပုတ္တံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေ ဌပါပေတွာ ရာဇုယျာနံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ပုတ္တံ နိဿာယ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

ကောရကလမ္ဗော ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇန္တောပိ န မယှံ ဌာနန္တရံ ဒါပေသီ’’တိ ဘာတရိ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ ဧကဒိဝသံ သုခကထာယ နိသိန္နသမယေ ရညာ ‘‘ကောရကလမ္ဗ ကိံ တွံ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ န ကရောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ န ကရောမိ၊ ဘာတာ မေ ကရောတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘နနု တေ ဘာတာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ? ‘‘အာမ ပဗ္ဗဇိတော၊ ဌာနန္တရံ ပန ပုတ္တဿ ဒါပေသီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ ကရောဟီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ ပဝေဏိယာ အာဂတံ ဌာနန္တရံ မမ ဘာတရံ အပနေတွာ န သက္ကာ မယာ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ အဟံ တံ မဟလ္လကံ ကတွာ ဘာတရံ တေ ကနိဋ္ဌံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကထံ၊ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘မုသာဝါဒံ ကတွာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ဒေဝ၊ န ဇာနာထ၊ ယဒါ မမ ဘာတာ မဟန္တေန အဗ္ဘုတဓမ္မေန သမန္နာဂတော ဝိဇ္ဇာဓရော၊ သော အဗ္ဘုတဓမ္မေန တုမှေ ဝဉ္စေဿတိ၊ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တေ အန္တရဟိတေ ဝိယ ကရိဿတိ၊ ကာယတော စ မုခတော စ သုဂန္ဓံ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝိယ ကရိဿတိ၊ တုမှေ အာကာသာ ဩတာရေတွာ ဘူမိယံ ဌိတေ ဝိယ ကရိဿတိ၊ တုမှေ ပထဝိံ ပဝိသန္တာ ဝိယ ဘဝိဿထ၊ တဒါ တုမှာကံ ကထာယ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ခိဿထာ’’တိ။ ‘‘တွံ ဧဝံ သညံ မာ ကရိ၊ အဟံ ကာတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ကရိဿထ၊ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ဣတော ¶ သတ္တမေ ဒိဝသေ’’တိ။ သာ ကထာ သကလနဂရေ ပါကဋာ အဟောသိ။ ‘‘ရာဇာ ကိရ မုသာဝါဒံ ကတွာ မဟလ္လကံ ခုဒ္ဒကံ၊ ခုဒ္ဒကံ မဟလ္လကံ ကရိဿတိ၊ ဌာနန္တရံ ခုဒ္ဒကဿ ဒါပေဿတိ၊ ကီဒိသော နု ခေါ မုသာဝါဒေါ နာမ၊ ကိံ နီလကော၊ ဥဒါဟု ¶ ပီတကာဒီသု အညတရဝဏ္ဏော’’တိ ဧဝံ မဟာဇနဿ ဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ ¶ ။ တဒါ ကိရ လောကဿ သစ္စဝါဒီကာလော၊ ‘‘မုသာဝါဒေါ နာမ ဧဝရူပေါ’’တိ န ဇာနန္တိ။

ပုရောဟိတပုတ္တောပိ တံ ကထံ သုတွာ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ကထေသိ ‘‘တာတ၊ ရာဇာ ကိရ မုသာဝါဒံ ကတွာ တုမှေ ခုဒ္ဒကေ ကတွာ အမှာကံ ဌာနန္တရံ မမ စူဠပိတုဿ ဒဿတီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ရာဇာ မုသာဝါဒံ ကတွာပိ အမှာကံ ဌာနန္တရံ ဟရိတုံ န သက္ခိဿတိ။ ကတရဒိဝသေ ပန ကရိဿတီ’’တိ? ‘‘ဣတော ကိရ သတ္တမေ ဒိဝသေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တဒါ မယှံ အာရောစေယျာသီ’’တိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ မဟာဇနာ ‘‘မုသာဝါဒံ ပဿိဿာမာ’’တိ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ မဉ္စာတိမဉ္စေ ဗန္ဓိတွာ အဋ္ဌံသု။ ကုမာရော ဂန္တွာ ပိတု အာရောစေသိ။ ရာဇာ အလင်္ကတပဋိယတ္တော နိက္ခမ္မ မဟာဇနမဇ္ဈေ ရာဇင်္ဂဏေ အာကာသေ အဋ္ဌာသိ။ တာပသော အာကာသေနာဂန္တွာ ရညော ပုရတော နိသီဒနစမ္မံ အတ္ထရိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ မဟာရာဇ၊ မုသာဝါဒံ ကတွာ ခုဒ္ဒကံ မဟလ္လကံ ကတွာ တဿ ဌာနန္တရံ ဒါတုကာမောသီ’’တိ? ‘‘အာမ အာစရိယ၊ ဧဝံ မေ ကထိတ’’န္တိ။ အထ နံ သော ဩဝဒန္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ မုသာဝါဒေါ နာမ ဘာရိယော ဂုဏပရိဓံသကော စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာပေတိ။ ရာဇာ နာမ မုသာဝါဒံ ကရောန္တော ဓမ္မံ ဟနတိ၊ သော ဓမ္မံ ဟနိတွာ သယမေဝ ဟညတီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၅။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ဟတော ဟန္တိ၊ နာဟတော ဟန္တိ ကိဉ္စနံ၊

တသ္မာ ဟိ ဓမ္မံ န ဟနေ၊ မာ တွံ ဓမ္မော ဟတော ဟနီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဓမ္မောတိ ဇေဋ္ဌာပစာယနဓမ္မော ဣဓာဓိပ္ပေတော။

အထ နံ ဥတ္တရိပိ ဩဝဒန္တော ‘‘သစေ၊ မဟာရာဇ၊ မုသာဝါဒံ ကရိဿသိ၊ စတဿော ဣဒ္ဓိယော အန္တရဓာယိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘အလိကံ ဘာသမာနဿ၊ အပက္ကမန္တိ ဒေဝတာ၊

ပူတိကဉ္စ မုခံ ဝါတိ၊ သကဋ္ဌာနာ စ ဓံသတိ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အပက္ကမန္တိ ဒေဝတာတိ မဟာရာဇ၊ သစေ အလိကံ ဘဏိဿသိ၊ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ အာရက္ခံ ¶ ဆဍ္ဍေတွာ အန္တရဓာယိဿန္တီတိ အဓိပ္ပာယေနေတံ ဝဒတိ။ ပူတိကဉ္စ မုခံ ဝါတီတိ မုခဉ္စ တေ ကာယော စ ဥဘော ပူတိဂန္ဓံ ဝါယိဿန္တီတိ သန္ဓာယာဟ။ သကဋ္ဌာနာ စ ဓံသတီတိ အာကာသတော ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပဝိသိဿသီတိ ဒီပေန္တော ဧဝမာဟ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဘီတော ကောရကလမ္ဗံ ဩလောကေသိ။ အထ နံ သော ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ နနု မယာ ပဌမမေဝ တုမှာကံ ဧတံ ကထိတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ ကပိလဿ ဝစနံ သုတွာပိ အနာဒိယိတွာ အတ္တနာ ကထိတမေဝ ပုရတော ကရောန္တော ‘‘တွံသိ၊ ဘန္တေ၊ ကနိဋ္ဌော၊ ကောရကလမ္ဗော ဇေဋ္ဌော’’တိ အာဟ။ အထဿ သဟ မုသာဝါဒေန စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တာ ‘‘တာဒိသဿ မုသာဝါဒိနော အာရက္ခံ န ဂဏှိဿာမာ’’တိ ခဂ္ဂေ ပါဒမူလေ ဆဍ္ဍေတွာ အန္တရဓာယိံသု၊ မုခံ ဘိန္နကုက္ကုဋဏ္ဍပူတိ ဝိယ၊ ကာယော ဝိဝဋဝစ္စကုဋီ ဝိယ ဒုဂ္ဂန္ဓံ ဝါယိ၊ အာကာသတော ဘဿိတွာ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိ၊ စတဿောပိ ဣဒ္ဓိယော ပရိဟာယိံသု။ အထ နံ မဟာပုရောဟိတော ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ သစေ သစ္စံ ဘဏိဿသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘူမိယံ တိဋ္ဌ စေတိယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဘူမိယံ တိဋ္ဌာတိ ဘူမိယံယေဝ ပတိဋ္ဌ၊ ပုန အာကာသံ လင်္ဃိတုံ န သက္ခိဿသီတိ အတ္ထော။

သော ‘‘ပဿ၊ မဟာရာဇ၊ ပဌမံ မုသာဝါဒေနေဝ တေ စတဿော ဣဒ္ဓိယော အန္တရဟိတာ၊ သလ္လက္ခေဟိ၊ ဣဒါနိပိ သက္ကာ ပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ ဝုတ္တောပိ ‘‘ဧဝံ ဝတွာ တုမှေ မံ ဝဉ္စေတုကာမာ’’တိ ဒုတိယမ္ပိ မုသာဝါဒံ ဘဏိတွာ ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ပုနပိ ဗြာဟ္မဏော ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဒါနိပိ သက္ကာ ပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၈။

‘‘အကာလေ ဝဿတီ တဿ၊ ကာလေ တဿ န ဝဿတိ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ တဿာတိ ယော ဇာနန္တော ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ မုသာဝါဒံ ကတွာ အညထာ ဗျာကရောတိ၊ တဿ ရညော ဝိဇိတေ ဒေဝေါ ယုတ္တကာလေ အဝဿိတွာ အကာလေ ဝဿတီတိ အတ္ထော။

အထ ¶ နံ ပုနပိ မုသာဝါဒဖလေန ယာဝ ဇင်္ဃာ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌံ ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘူမိံ ပဝိသ စေတိယာ’’တိ။

သော တတိယမ္ပိ ‘‘တွံသိ၊ ဘန္တေ၊ ကနိဋ္ဌော၊ ဇေဋ္ဌော ကောရကလမ္ဗော’’တိ မုသာဝါဒမေဝ ကတွာ ယာဝ ဇာဏုကာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ပုနပိ ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၀။

‘‘ဇိဝှာ တဿ ဒွိဓာ ဟောတိ၊ ဥရဂဿေဝ ဒိသမ္ပတိ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ။

၅၁။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘိယျော ပဝိသ စေတိယာ’’တိ။

ဣမာ ဒွေ ဂါထာ ဝတွာ ‘‘ဣဒါနိ သက္ကာ ပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာပိ အနာဒိယိတွာ ‘‘တွံသိ၊ ဘန္တေ၊ ကနိဋ္ဌော၊ ဇေဋ္ဌော ကောရကလမ္ဗော’’တိ စတုတ္ထမ္ပိ မုသာဝါဒံ ကတွာ ¶ ယာဝ ကဋိတော ပထဝိံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ဗြာဟ္မဏော ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ပုန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၂။

‘‘ဇိဝှာ တဿ န ဘဝတိ၊ မစ္ဆဿေဝ ဒိသမ္ပတိ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ။

၅၃။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘိယျော ပဝိသ စေတိယာ’’တိ။

တတ္ထ မစ္ဆဿေဝါတိ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မုသာဝါဒိနော မစ္ဆဿ ဝိယ ကထနသမတ္ထာ ဇိဝှာ န ဟောတိ၊ မူဂေါဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သော ¶ ပဉ္စမမ္ပိ ‘‘တွံသိ ကနိဋ္ဌော၊ ဇေဋ္ဌော ကောရကလမ္ဗော’’တိ မုသာဝါဒံ ကတွာ ယာဝ နာဘိတော ပထဝိံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ဗြာဟ္မဏော ပုနပိ ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၄။

‘‘ထိယောဝ ¶ တဿ ဇာယန္တိ၊ န ပုမာ ဇာယရေ ကုလေ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ။

၅၅။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘိယျော ပဝိသ စေတိယာ’’တိ။

တတ္ထ ထိယောဝါတိ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ မုသာဝါဒိဿ ဓီတရောဝ ဇာယန္တိ၊ ပုတ္တာ န ဇာယန္တီတိ အတ္ထော။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဆဋ္ဌမ္ပိ တထေဝ မုသာဝါဒံ ဘဏိတွာ ယာဝ ထနာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ အထ နံ ပုနပိ ဗြာဟ္မဏော ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၆။

‘‘ပုတ္တာ တဿ န ဘဝန္တိ၊ ပက္ကမန္တိ ဒိသောဒိသံ၊

ယော ဇာနံ ပုစ္ဆိတော ပဉှံ၊ အညထာ နံ ဝိယာကရေ။

၅၇။

‘‘သစေ ဟိ သစ္စံ ဘဏသိ၊ ဟောဟိ ရာဇ ယထာ ပုရေ၊

မုသာ စေ ဘာသသေ ရာဇ၊ ဘိယျော ပဝိသ စေတိယာ’’တိ။

တတ္ထ ပက္ကမန္တီတိ သစေ မုသာဝါဒိဿ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ၊ မာတာပိတူနံ အနုပကာရာ ဟုတွာ ပလာယန္တီတိ အတ္ထော။

သော ပါပမိတ္တသံသဂ္ဂဒေါသေန တဿ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ သတ္တမမ္ပိ တထေဝ မုသာဝါဒံ အကာသိ။ အထဿ ပထဝီ ဝိဝရံ အဒါသိ၊ အဝီစိတော ဇာလာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဏှိ။

၅၈။

‘‘သ ¶ ရာဇာ ဣသိနာ သတ္တော၊ အန္တလိက္ခစရော ပုရေ၊

ပါဝေက္ခိ ပထဝိံ စေစ္စော၊ ဟီနတ္တော ပတွ ပရိယာယံ။

၅၉။

တသ္မာ ¶ ဟိ ဆန္ဒာဂမနံ၊ နပ္ပသံသန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊

အဒုဋ္ဌစိတ္တော ဘာသေယျ၊ ဂိရံ သစ္စူပသံဟိတ’’န္တိ။ –

ဣမာ ဒွေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဟောန္တိ။

တတ္ထ သ ရာဇာတိ ဘိက္ခဝေ၊ သော ရာဇာ စေတိယော ပုဗ္ဗေ အန္တလိက္ခစရော ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဣသိနာ အဘိသတ္တော ပရိဟီနသဘာဝေါ ဟုတွာ။ ပတွ ပရိယာယန္တိ အတ္တနော ကာလပရိယာယံ ပတွာ ပထဝိံ ပါဝိသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာတိ ¶ ယသ္မာ စေတိယရာဇာ ဆန္ဒာဂမနေန အဝီစိပရာယဏော ဇာတော၊ တသ္မာ။ အဒုဋ္ဌစိတ္တောတိ ဆန္ဒာဒီဟိ အဒူသိတစိတ္တော ဟုတွာ သစ္စမေဝ ဘာသေယျ။

မဟာဇနော ‘‘စေတိယရာဇာ ဣသိံ အက္ကောသိတွာ မုသာဝါဒံ ကတွာ အဝီစိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဘယပ္ပတ္တော အဟောသိ။ ရညော ပဉ္စ ပုတ္တာ အာဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘အမှာကံ အဝဿယော ဟောဟီ’’တိ ဝဒိံသု။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တာတာ၊ တုမှာကံ ပိတာ ဓမ္မံ နာသေတွာ မုသာဝါဒံ ကတွာ ဣသိံ အက္ကောသိတွာ အဝီစိံ ဥပပန္နော၊ ဓမ္မော နာမေသ ဟတော ဟနတိ၊ တုမှေဟိ န သက္ကာ ဣဓ ဝသိတု’’န္တိ ဝတွာ တေသု သဗ္ဗဇေဋ္ဌကံ ‘‘ဧဟိ တွံ၊ တာတ၊ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥဇုကံ ဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗသေတံ သတ္တပတိဋ္ဌံ ဟတ္ထိရတနံ ပဿိဿသိ၊ တာယ သညာယ တတ္ထ နဂရံ မာပေတွာ ဝသ၊ တံ နဂရံ ဟတ္ထိပုရံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ဒုတိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ၊ တာတ၊ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗသေတံ အဿရတနံ ပဿိဿသိ၊ တာယ သညာယ တတ္ထ နဂရံ မာပေတွာ ဝသ၊ တံ နဂရံ အဿပုရံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ တတိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ၊ တာတ၊ ပစ္ဆိမဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တော ကေသရသီဟံ ပဿိဿသိ၊ တာယ သညာယ တတ္ထ နဂရံ မာပေတွာ ဝသ၊ တံ နဂရံ သီဟပုရံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ စတုတ္ထံ အာမန္တေတွာ ‘‘တွံ၊ တာတ၊ ဥတ္တရဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တော သဗ္ဗရတနမယံ စက္ကပဉ္ဇရံ ပဿိဿသိ၊ တာယ သညာယ တတ္ထ ¶ နဂရံ မာပေတွာ ဝသ၊ တံ နဂရံ ဥတ္တရပဉ္စာလံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ပဉ္စမံ အာမန္တေတွာ ‘‘တာတ၊ တယာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိတုံ န သက္ကာ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ မဟာထူပံ ကတွာ နိက္ခမိတွာ ပစ္ဆိမုတ္တရာယ ဒိသာယ ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တော ဒွေ ပဗ္ဗတေ အညမညံ ပဟရိတွာ ပဟရိတွာ ဒဒ္ဒရသဒ္ဒံ ကရောန္တေ ပဿိဿသိ၊ တာယ သညာယ တတ္ထ နဂရံ မာပေတွာ ဝသ၊ တံ နဂရံ ဒဒ္ဒရပုရံ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ တေ ပဉ္စပိ ဇနာ တာယ တာယ သညာယ ဂန္တွာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ နဂရာနိ မာပေတွာ ဝသိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော မုသာဝါဒံ ကတွာ ¶ ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ စေတိယရာဇာ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကပိလဗြာဟ္မဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စေတိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၂၃] ၇။ ဣန္ဒြိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော ¶ ဣန္ဒြိယာနန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပုရာဏဒုတိယိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ကုလပုတ္တော သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ‘‘န သက္ကာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ၊ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ ဃရေ ဝိဘဝံ ပုတ္တဒါရဿ နိယျာဒေတွာ နိက္ခမိတွာ သတ္ထာရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ သတ္ထာပိဿ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဒါပေသိ။ တဿ အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ သဒ္ဓိံ ပိဏ္ဍာယ စရတော နဝကတ္တာ စေဝ ဘိက္ခူနံ ဗဟုဘာဝေန စ ကုလဃရေ ဝါ အာသနသာလာယ ဝါ အာသနံ န ပါပုဏာတိ၊ သင်္ဃနဝကာနံ ကောဋိယံ ပီဌကံ ဝါ ဖလကံ ဝါ ပါပုဏာတိ။ အာဟာရောပိ ဥဠုင်္ကပိဋ္ဌေန ဃဋ္ဋိတာ ဘိန္နသိတ္ထကယာဂု ဝါ ပူတိသုက္ခခဇ္ဇကံ ဝါ ဈာမသုက္ခကူရော ဝါ ပါပုဏာတိ၊ ယာပနပမာဏံ န ဟောတိ။ သော အတ္တနာ ¶ လဒ္ဓံ ဂဟေတွာ ပုရာဏဒုတိယိကာယ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ အထဿ သာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တတော ဘတ္တံ နီဟရိတွာ သုသမ္ပာဒိတာနိ ယာဂုဘတ္တသူပဗျဉ္ဇနာနိ ဒေတိ။ မဟလ္လကော ရသတဏှာယ ဗဇ္ဈိတွာ ပုရာဏဒုတိယိကံ ဇဟိတုံ န သက္ကောတိ။ သာ စိန္တေသိ ‘‘ဗဒ္ဓါ နု ခေါ၊ နောတိ ဝီမံသိဿာမိ န’’န္တိ။

အထေကဒိဝသံ ဇနပဒမနုဿံ သေတမတ္တိကာယ နှာပေတွာ ဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ အညေပိဿ ကတိပယေ ပရိဝါရမနုဿေ အာဏာပေတွာ ထောကထောကံ ပါနဘောဇနံ ဒါပေသိ။ တေ ခါဒန္တာ ဘုဉ္ဇန္တာ နိသီဒိံသု။ ဂေဟဒွါရေ စ စက္ကေသု ဂေါဏေ ဗန္ဓာပေတွာ ဧကံ သကဋမ္ပိ ဌပါပေသိ၊ သယံ ပန ပိဋ္ဌိဂဗ္ဘေ နိသီဒိတွာ ပူဝေ ပစိ။ မဟလ္လကော အာဂန္တွာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ ဧကော မဟလ္လကပုရိသော ‘‘အယျေ၊ ဧကော ထေရော ဒွါရေ ဌိတော’’တိ အာဟ။ ‘‘ဝန္ဒိတွာ အတိစ္ဆာပေဟီ’’တိ။ သော ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ကထေတွာပိ တံ အဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယျေ၊ ထေရော န ဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ သာ အာဂန္တွာ သာဏိံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေတွာ ‘‘အမ္ဘော အယံ မမ ဒါရကပိတာ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂေဟံ ပဝေသေတွာ ပရိဝိသိတွာ ဘောဇနပရိယောသာနေ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ဣဓေဝ ပရိနိဗ္ဗာယထ၊ မယံ ဧတ္တကံ ကာလံ အညံ ကုလံ န ဂဏှိမှ၊ အသာမိကေ ပန ဃရေ ဃရာဝါသော န သဏ္ဌာတိ၊ မယံ အညံ ကုလံ ဂဏှာမ၊ ဒူရံ ဇနပဒံ ¶ ဂစ္ဆိဿာမ၊ တုမှေ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ၊ သစေ မေ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ခမထာ’’တိ အာဟ။ မဟလ္လကဿ ဟဒယဖာလနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ အထ နံ ‘‘အဟံ ¶ တံ ဇဟိတုံ န သက္ကောမိ၊ မာ ဂစ္ဆ၊ ဝိဗ္ဘမိဿာမိ၊ အသုကဋ္ဌာနေ မေ သာဋကံ ပေသေဟိ၊ ပတ္တစီဝရံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ အာဂစ္ဆိဿာမီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ မဟလ္လကော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ပတ္တစီဝရံ ပဋိစ္ဆာပေန္တော ‘‘ကသ္မာ၊ အာဝုသော၊ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကံ ဇဟိတုံ န သက္ကောမိ ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ အနိစ္ဆန္တညေဝ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမံ အနိစ္ဆန္တညေဝ အာနယိတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ ဝိဗ္ဘမိတုကာမော’’တိ ဝဒိံသု။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကော တံ ဥက္ကဏ္ဌာပေသီ’’တိ? ‘‘ပုရာဏဒုတိယိကာ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု န ဣဒါနေဝ သာ ဣတ္ထီ တုယှံ အနတ္ထကာရိကာ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ တံ နိဿာယ စတူဟိ ဈာနေဟိ ပရိဟီနော မဟာဒုက္ခံ ပတွာ မံ နိဿာယ တမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိတွာ နဋ္ဌဇ္ဈာနံ ပဋိလဘီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ပုရောဟိတံ ပဋိစ္စ တဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဇာတဒိဝသေ စဿ သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု၊ တေနဿ ‘‘ဇောတိပါလကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ရညော သိပ္ပံ ဒဿေတွာ ဣဿရိယံ ပဟာယ ကဉ္စိ အဇာနာပေတွာ အဂ္ဂဒွါရေန နိက္ခမိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ သက္ကဒတ္တိယေ ကဝိဋ္ဌကအဿမေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တံ တတ္ထ ဝသန္တံ အနေကာနိ ဣသိသတာနိ ပရိဝါရေသုံ၊ မဟာသမာဂမော အဟောသိ။ သော သရဘင်္ဂသတ္ထာ နာမ အဟောသိ၊ တဿ သတ္တ အန္တေဝါသိကဇေဋ္ဌကာ အဟေသုံ။ တေသု သာလိဿရော နာမ ဣသိ ကဝိဋ္ဌကအဿမာ နိက္ခမိတွာ သုရဋ္ဌဇနပဒေ ပုရတ္ထိမဇနပဒေ သာတောဒိကာယ နာမ နဒိယာ တီရေ အနေကသဟဿဣသိပရိဝါရော ဝသိ။ မေဏ္ဍိဿရော နာမ ဣသိ ပဇ္ဇောတကပဉ္စာလရညော ဝိဇိတေ ကလဗ္ဗစူဠကံ နာမ နိဂမံ နိဿာယ အနေကသဟဿဣသိပရိဝါရော ဝသိ။ ပဗ္ဗတော နာမ ဣသိ ဧကံ အဋဝိဇနပဒံ နိဿာယ အနေကသဟဿဣသိပရိဝါရော ဝသိ။ ကာဠဒေဝိလော နာမ ဣသိ အဝန္တိဒက္ခိဏာပထေ ဧကဂ္ဃနသေလံ နိဿာယ အနေကသဟဿဣသိပရိဝါရော ဝသိ။ ကိသဝစ္ဆော နာမ ဣသိ ဧကကောဝ ဒဏ္ဍကိရညော ကုမ္ဘဝတီနဂရံ နိဿာယ ဥယျာနေ ဝသိ။ အနုပိယတာပသော ပန ဗောဓိသတ္တဿ ဥပဋ္ဌာကော တဿ သန္တိကေ ¶ ဝသိ။ နာရဒေါ နာမ ဣသိ ကာဠဒေဝိလဿ ကနိဋ္ဌော မဇ္ဈိမဒေသေ အာရဉ္ဇရဂိရိမှိ ပဗ္ဗတဇာလန္တရေ ဧကကောဝ ဧကသ္မိံ ဂုဟာလေဏေ ဝသိ။

အာရဉ္ဇရဂိရိနော နာမ အဝိဒူရေ ဧကော အာကိဏ္ဏမနုဿော နိဂမော အတ္ထိ၊ တေသံ အန္တရေ မဟတီ ¶ နဒီ အတ္ထိ၊ တံ နဒိံ ဗဟူ မနုဿာ ဩတရန္တိ။ ဥတ္တမရူပဓရာ ဝဏ္ဏဒါသိယောပိ ပုရိသေ ပလောဘယမာနာ တဿာ နဒိယာ တီရေ နိသီဒန္တိ။ နာရဒတာပသော တာသု ဧကံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ဈာနံ အန္တရဓာပေတွာ နိရာဟာရော ပရိသုဿန္တော ¶ ကိလေသဝသံ ဂန္တွာ သတ္တာဟံ ဝသိတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထဿ ဘာတာ ကာဠဒေဝိလော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဉတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ လေဏံ ပါဝိသိ။ နာရဒေါ တံ ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ ဘဝံ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဘဝံ ‘အကလ္လကော’တိ ဘဝန္တံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ အာဂတောမှီ’’တိ။ အထ နံ သော ‘‘အဘူတံ ကထံ ကထေသိ၊ အလိကံ တုစ္ဆံ ကထေသီ’’တိ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှိ။ သော ‘‘နေတံ ပဟာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သာလိဿရံ အာနေသိ၊ မေဏ္ဍိဿရံ အာနေသိ၊ ပဗ္ဗတမ္ပိ အာနေသိ။ ဣတရောပိ တေ တယော မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှိ။ ကာဠဒေဝိလော ‘‘သရဘင်္ဂသတ္ထာရံ အာနေဿာမီ’’တိ အာကာသေနာဂန္တွာ တံ အာနေသိ။ သော အာဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဣန္ဒြိယဝသံ ဂတော’’တိ ဉတွာ ‘‘ကစ္စိ နာရဒ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသံ ဂတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဣတရေန တံ သုတွာဝ ဥဋ္ဌာယ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အာမ၊ အာစရိယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နာရဒ၊ ဣန္ဒြိယဝသံ ဂတာ နာမ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ သုဿန္တာ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတွာ ဒုတိယေ အတ္တဘာဝေ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၀။

‘‘ယော ဣန္ဒြိယာနံ ကာမေန၊ ဝသံ နာရဒ ဂစ္ဆတိ၊

သော ပရိစ္စဇ္ဇုဘော လောကေ၊ ဇီဝန္တောဝ ဝိသုဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ယော ဣန္ဒြိယာနန္တိ နာရဒ၊ ယော ပုရိသော ရူပါဒီသု သုဘာကာရံ ဂဟေတွာ ကိလေသကာမဝသေန ဆန္နံ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသံ ဂစ္ဆတိ။ ပရိစ္စဇ္ဇုဘော လောကေတိ သော မနုဿလောကဉ္စ ဒေဝလောကဉ္စာတိ ဥဘောလောကေ ပရိစ္စဇိတွာ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ဇီဝန္တောဝ ဝိသုဿတီတိ ဇီဝန္တောယေဝ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတံ ကိလေသဝတ္ထုံ အလဘန္တော သောကေန ဝိသုဿတိ၊ မဟာဒုက္ခံ ပါပုဏာတီတိ။

တံ သုတွာ နာရဒေါ ‘‘အာစရိယ၊ ကာမသေဝနံ နာမ သုခံ၊ ဧဝရူပံ သုခံ ကိံ သန္ဓာယ ဒုက္ခန္တိ ဝဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သရဘင်္ဂေါ ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၁။

‘‘သုခဿာနန္တရံ ¶ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခဿာနန္တရံ သုခံ၊

သောသိ ပတ္တော သုခါ ဒုက္ခံ၊ ပါဋိကင်္ခ ဝရံ သုခ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ သုခဿာနန္တရန္တိ ကာမသုခဿ အနန္တရံ နိရယဒုက္ခံ။ ဒုက္ခဿာတိ သီလရက္ခဏဒုက္ခဿ ¶ အနန္တရံ ဒိဗ္ဗမာနုသကသုခဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နာရဒ၊ ဣမေ ဟိ သတ္တာ ကာမသေဝနသမယေ ကာလံ ကတွာ ဧကန္တဒုက္ခေ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တာ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တာ စ ပန ကိလမန္တိ၊ တေ ဒုက္ခေန သီလံ ရက္ခိတွာ သီလဗလေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ သုခံ လဘန္တိ၊ ဣဒံ ဒုက္ခံ သန္ဓာယာဟံ ဧဝံ ဝဒါမီတိ။ သောသိ ပတ္တောတိ သော တွံ နာရဒ၊ ဣဒါနိ ဈာနသုခံ နာသေတွာ တတော သုခါ မဟန္တံ ကာမနိဿိတံ စေတသိကဒုက္ခံ ပတ္တော။ ပါဋိကင်္ခါတိ ဣဒံ ကိလေသဒုက္ခံ ဆဍ္ဍေတွာ ပုန တဒေဝ ဝရံ ဥတ္တမံ ဈာနသုခံ ဣစ္ဆ ပတ္ထေဟီတိ။

နာရဒေါ ‘‘ဣဒံ အာစရိယ၊ ဒုက္ခံ ဒုဿဟံ၊ န တံ အဓိဝါသေတုံ သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘နာရဒ၊ ဒုက္ခံ နာမ ဥပ္ပန္နံ အဓိဝါသေတဗ္ဗမေဝါ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘ကိစ္ဆကာလေ ကိစ္ဆသဟော၊ ယော ကိစ္ဆံ နာတိဝတ္တတိ၊

သ ကိစ္ဆန္တံ သုခံ ဓီရော၊ ယောဂံ သမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။

တတ္ထ နာတိဝတ္တတီတိ နာနုဝတ္တတိ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နာရဒ၊ ယော ကာယိကစေတသိကဒုက္ခသင်္ခါတဿ ကိစ္ဆဿ ဥပ္ပန္နကာလေ အပ္ပမတ္တော တဿ ကိစ္ဆဿ ဟရဏူပါယံ ကရောန္တော ကိစ္ဆသဟော ဟုတွာ တံ ကိစ္ဆံ နာနုဝတ္တတိ၊ တဿ ဝသေ အဝတ္တိတွာ တေဟိ တေဟိ ဥပါယေဟိ တံ ကိစ္ဆံ အဘိဘဝတိ ဝိနာသေတိ၊ သော ဓီရော ကိစ္ဆဿ အန္တိမသင်္ခါတံ နိရာမိသသုခသင်္ခါတံ ဈာနသုခံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ တံ ဝါ ကိစ္ဆန္တံ ယောဂသုခံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အကိလမန္တောဝ ပါပုဏာတီတိ။

သော ‘‘အာစရိယ၊ ကာမသုခံ နာမ ဥတ္တမသုခံ၊ န တံ ဇဟိတုံ သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘နာရဒ၊ ဓမ္မော နာမ န ကေနစိ ကာရဏေန နာသေတဗ္ဗော’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘န ¶ ဟေဝ ကာမာန ကာမာ၊ နာနတ္ထာ နာတ္ထကာရဏာ၊

န ကတဉ္စ နိရင်္ကတွာ၊ ဓမ္မာ စဝိတုမရဟသီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ကာမာန ကာမာတိ ကာမာနံ ကာမာ၊ ဝတ္ထုကာမာနံ ပတ္ထနာယာတိ အတ္ထော။ နာနတ္ထာ နာတ္ထကာရဏာတိ န အနတ္ထတော န အတ္ထကာရဏာ။ န ကတဉ္စ နိရင်္ကတွာတိ ကတဉ္စ နိပ္ဖာဒိတံ ဈာနံ ¶ နိရံကတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – နာရဒ၊ န ဟေဝ ဝတ္ထုကာမပတ္ထနာယ ဓမ္မာ စဝိတုမရဟသိ၊ ဧကသ္မိံ အနတ္ထေ ဥပ္ပန္နေ တံ ပဋိဟနိတုကာမော နာနတ္ထာ န အတ္ထေနပိ ကာရဏဘူတေန ဓမ္မာ စဝိတုမရဟသိ၊ ‘‘အသုကော နာမ မေ အတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထကာရဏာပိ န ဓမ္မာ စဝိတုမရဟသိ၊ ကတံ ပန နိပ္ဖာဒိတံ ဈာနသုခံ နိရံကတွာ ဝိနာသေတွာ နေဝ ဓမ္မာ စဝိတုမရဟသီသိ။

ဧဝံ သရဘင်္ဂေန စတူဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မေ ဒေသိတေ ကာဠဒေဝိလော အတ္တနော ကနိဋ္ဌံ ဩဝဒန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၆၄။

‘‘ဒက္ခံ ဂဟပတီ သာဓု၊ သံဝိဘဇ္ဇဉ္စ ဘောဇနံ၊

အဟာသော အတ္ထလာဘေသု၊ အတ္ထဗျာပတ္တိ အဗျထော’’တိ။

တတ္ထ ဒက္ခံ ဂဟပတီတိ နာရဒ ဃရာဝါသံ ဝသန္တာနံ ဂဟပတီနံ ဘောဂုပ္ပာဒနတ္ထာယ အနလသျဆေကကုသလဘာဝသင်္ခါတံ ဒက္ခံ နာမ သာဓု၊ ဒက္ခဘာဝေါ ဘဒ္ဒကော။ သံဝိဘဇ္ဇဉ္စ ဘောဇနန္တိ ဒုက္ခေန ဥပ္ပာဒိတဘောဂါနံ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတွာ ပရိဘောဂကရဏံ ဒုတိယံ သာဓု။ အဟာသော အတ္ထလာဘေသူတိ မဟန္တေ ဣဿရိယေ ဥပ္ပန္နေ အပ္ပမာဒဝသေန အဟာသော အနုပ္ပိလာဝိတတ္တံ တတိယံ သာဓု။ အတ္ထဗျာပတ္တီတိ ယဒါ ပန အတ္တနော အတ္ထဗျာပတ္တိ ယသဝိနာသော ဟောတိ၊ တဒါ အဗျထော အကိလမနံ စတုတ္ထံ သာဓု၊ တသ္မာ တွံ၊ နာရဒ၊ ‘‘ဈာနံ မေ အန္တရဟိတ’’န္တိ မာ သောစိ၊ သစေ ဣန္ဒြိယာနံ ဝသံ န ဂမိဿသိ၊ နဋ္ဌမ္ပိ တေ ဈာနံ ပုန ပါကတိကမေဝ ဘဝိဿတီတိ။

တံ ပုန ကာဠဒေဝိလေန နာရဒဿ ဩဝဒိတဘာဝံ ဉတွာ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၆၅။

‘‘ဧတ္တာဝတေတံ ပဏ္ဍိစ္စံ၊ အပိ သော ဒေဝိလော ဗြဝိ၊

န ယိတော ကိဉ္စိ ပါပိယော၊ ယော ဣန္ဒြိယာနံ ဝသံ ဝဇေ’’တိ။

တဿတ္ထော ¶ – ဘိက္ခဝေ၊ ဧတ္တကံ ဧတံ ပဏ္ဍိစ္စံ သောယံ ဒေဝိလော အဗြဝိ။ ယော ပန ကိလေသဝသေန ဣန္ဒြိယာနံ ဝသံ ဝဇတိ၊ ဣတော အညော ပါပိယော နတ္ထီတိ။

အထ ¶ ¶ နံ သရဘင်္ဂေါ အာမန္တေတွာ ‘‘နာရဒ၊ ဣဒံ တာဝ သုဏ၊ ယော ဟိ ပဌမမေဝ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ န ကရောတိ၊ သော အရညံ ပဝိဋ္ဌမာဏဝကော ဝိယ သောစတိ ပရိဒေဝတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဧကသ္မိံ ကာသိနိဂမေ ဧကော ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ အဘိရူပေါ အဟောသိ ထာမသမ္ပန္နော နာဂဗလော။ သော စိန္တေသိ – ‘‘ကိံ မေ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတွာ မာတာပိတူဟိ ပုဋ္ဌေဟိ၊ ကိံ ပုတ္တဒါရေန၊ ကိံ ဒါနာဒီဟိ ပုညေဟိ ကတေဟိ၊ ကဉ္စိ အပေါသေတွာ ကိဉ္စိ ပုညံ အကတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ မိဂေ မာရေတွာ အတ္တာနံယေဝ ပေါသေဿာမီ’’တိ? သော ပဉ္စာဝုဓသန္နဒ္ဓါ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ နာနာမိဂေ ဝဓိတွာ ခါဒန္တော အန္တောဟိမဝန္တေ ဝိဓဝါယ နာမ နဒိယာ တီရေ ဂိရိပရိက္ခိတ္တံ မဟန္တံ ပဗ္ဗတဇာလံ ပတွာ တတ္ထ မိဂေ ဝဓိတွာ အင်္ဂါရေ ပက္ကမံသံ ခါဒန္တော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ သဗ္ဗဒါ ထာမသမ္ပန္နော န ဘဝိဿာမိ၊ ဒုဗ္ဗလကာလေ အရညေ စရိတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ ဣဒါနေဝ နာနာဝဏ္ဏေ မိဂေ ပဗ္ဗတဇာလံ ပဝေသေတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ အရညံ အနာဟိဏ္ဍန္တောဝ ယထာရုစိယာ မိဂေ ဝဓိတွာ ခါဒိဿာမီ’’တိ တထာ အကာသိ။ အထဿ ကာလေ အတိက္ကန္တေ တံ ကမ္မံ မတ္ထကပ္ပတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ ဇာတံ၊ အတ္တနော ဟတ္ထပါဒေဟိ န လဘိ ဂန္တုံ၊ အပရာပရံ ပရိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ၊ နေဝ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ၊ န ပါနီယံ ပဿိ၊ သရီရံ မိလာယိ၊ မနုဿပေတော အဟောသိ၊ ဂိမှကာလေ ပထဝီ ဝိယ သရီရံ ဘိဇ္ဇိတွာ ရာဇိယော ဒဿေသိ၊ သော ဒုရူပေါ ဒုဿဏ္ဌိတော မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝိ။

ဧဝံ အဒ္ဓါနေ ဂတေ သိဝိရဋ္ဌေ သိဝိရာဇာ နာမ ‘‘အရညေ အင်္ဂါရပက္ကမံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ အမစ္စာနံ ရဇ္ဇံ နိယျာဒေတွာ ပဉ္စာဝုဓသန္နဒ္ဓါ အရညံ ပဝိသိတွာ မိဂေ ဝဓိတွာ မံသံ ခါဒမာနော အနုပုဗ္ဗေန တံ ပဒေသံ ပတွာ တံ ပုရိသံ ဒိသွာ ဘီတောပိ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ‘‘ကောသိ တွံ အမ္ဘော ပုရိသာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမိ၊ မနုဿပေတော အဟံ၊ အတ္တနော ကတကမ္မဿ ဖလံ အနုဘောမိ၊ တွံ ပန ကောသီ’’တိ? ‘‘သိဝိရာဇာဟမသ္မီ’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ ဣဓာဂတောသီ’’တိ? ‘‘မိဂမံသံ ¶ ခါဒနတ္ထာယာ’’တိ။ အထဿ သော ‘‘အဟမ္ပိ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာဝ ကာရဏေန အာဂန္တွာ မနုဿပေတော ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတွာ အတ္တနော ဒုက္ခိတဘာဝံ ရညော အာစိက္ခန္တော သေသဂါထာ အာဟ –

၆၆။

‘‘အမိတ္တာနံဝ ¶ ဟတ္ထတ္ထံ၊ သိဝိ ပပ္ပောတိ မာမိဝ၊

ကမ္မံ ဝိဇ္ဇဉ္စ ဒက္ခေယျံ၊ ဝိဝါဟံ သီလမဒ္ဒဝံ၊

ဧတေ စ ယသေ ဟာပေတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တော သေဟိ ကမ္မေဟိ။

၆၇။

‘‘သောဟံ ¶ သဟဿဇီနောဝ၊ အဗန္ဓု အပရာယဏော၊

အရိယဓမ္မာ အပက္ကန္တော၊ ယထာ ပေတော တထေဝဟံ။

၆၈။

‘‘သုခကာမေ ဒုက္ခာပေတွာ၊ အာပန္နောသ္မိ ပဒံ ဣမံ၊

သော သုခံ နာဓိဂစ္ဆာမိ၊ ဌိတော ဘာဏုမတာမိဝါ’’တိ။

တတ္ထ အမိတ္တာနံဝ ဟတ္ထတ္ထန္တိ အမိတ္တာနံ ဟတ္ထေ အတ္ထံ ဝိနာသံ ဝိယ။ သိဝီတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ ပပ္ပောတိ မာမိဝါတိ မာဒိသော ပါပကမ္မေန ပါပုဏာတိ၊ အတ္တနောဝ ကမ္မေန ဝိနာသံ ပါပုဏာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကမ္မန္တိ ကသိကမ္မာဒိဘေဒံ အာဇီဝသာဓကံ ကိစ္စံ။ ဝိဇ္ဇန္တိ နာနပ္ပကာရကံ ဟတ္ထိသိပ္ပာဒိကံ သိပ္ပံ။ ဒက္ခေယျန္တိ နာနပ္ပကာရေန ဘောဂုပ္ပာဒနကောသလ္လံ။ ဝိဝါဟန္တိ အာဝါဟဝိဝါဟသမ္ဗန္ဓံ။ သီလမဒ္ဒဝန္တိ ပဉ္စဝိဓသီလဉ္စေဝ မုဒုဝစနံ ဟိတကာမံ ပါပနိဝါရဏံ ကလျာဏမိတ္တတဉ္စ။ သော ဟိ ဣဓ မဒ္ဒဝေါတိ အဓိပ္ပေတော။ ဧတေ စ ယသေ ဟာပေတွာတိ ဧတေ ဧတ္တကေ ယသဒါယကေ ဓမ္မေ ဟာပေတွာ စ။ နိဗ္ဗတ္တော သေဟိ ကမ္မေဟီတိ အတ္တနော ကမ္မေဟိ နိဗ္ဗတ္တော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ လောကေ ဣဿရိယဒါယကံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကမ္မံ အကတွာ သိပ္ပံ အသိက္ခိတွာ ဥပါယေန ဘောဂေ အနုပ္ပာဒေတွာ အာဝါဟဝိဝါဟံ အကတွာ သီလံ အရက္ခိတွာ မံ အကိစ္စံ ကရောန္တံ ပါပနိဝါရဏသမတ္ထေ ကလျာဏမိတ္တေ အဘဇိတွာ ဣမေ ဧတ္တကေ ယသဒါယကတ္တာ ‘‘ယသေ’’တိ သင်္ချံ ဂတေ လောကပ္ပဝတ္တိဓမ္မေ ဟာပေတွာ ဆဍ္ဍေတွာ ဣမံ အရညံ ပဝိသိတွာ သယံ ကတေဟိ ပါပကမ္မေဟိ ဣဒါနိ မနုဿပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တောသ္မီတိ။

သဟဿဇီနောဝါတိ သဟဿဇီနပုရိသော ဝိယာတိ အတ္ထော။ သွာဟံ သမ္မာ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ဘောဂေ ဥပ္ပာဒေယျံ၊ တေဟိ အနေကသဟဿေဟိ ဘောဂေဟိ ဇိတောတိပိ အတ္ထော။ အပရာယဏောတိ အသရဏော၊ နိပ္ပတိဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ အရိယဓမ္မာတိ သပ္ပုရိသဓမ္မတော။ ယထာ ¶ ပေတောတိ ယထာ မတော ပေတော ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ဇီဝမာနောယေဝ တထာ ¶ မနုဿပေတော ဇာတောသ္မီတိ အတ္ထော။ သုခကာမေ ဒုက္ခာပေတွာတိ သုခကာမေ သတ္တေ ဒုက္ခာပေတွာ။ ‘‘သုခကာမော’’တိပိ ပါဌော၊ သယံ သုခကာမော ပရံ ဒုက္ခာပေတွာတိ အတ္ထော။ အာပန္နောသ္မိ ပဒံ ဣမန္တိ ဧဝရူပံ ကောဋ္ဌာသံ ပတ္တောသ္မိ။ ပထန္တိပိ ပါဌော၊ ဣဒံ ဒုက္ခဿ ပထဘူတံ အတ္တဘာဝံ ပတ္တောသ္မီတိ အတ္ထော။ ဌိတော ဘာဏုမတာမိဝါတိ ဘာဏုမာ ဝုစ္စတိ အဂ္ဂိ၊ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရေဟိ သမန္တာ ပရိကိဏ္ဏော ဝိယ သရီရေ ဥဋ္ဌိတေန မဟာဒါဟေန ဒယှန္တော ကာယိကစေတသိကသုခံ န ဝိန္ဒာမီတိ ဝဒတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ သုခကာမော ပရံ ဒုက္ခာပေတွာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ မနုဿပေတော ¶ ဇာတော၊ တသ္မာ တွံ ပါပံ မာ ကရိ၊ အတ္တနော နဂရံ ဂန္တွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ သရဘင်္ဂသတ္ထာ ဣမံ ကာရဏံ အာဟရိတွာ တာပသံ သညာပေသိ။ သော တဿ ဓမ္မကထာယ သံဝေဂံ ပဋိလဘိတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ နဋ္ဌံ ဈာနံ ပဋိပါကတိကံ အကာသိ။ သရဘင်္ဂေါ တဿ တတ္ထ ဝသိတုံ အဒတွာ တံ အာဒါယ အတ္တနော အဿမံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ နာရဒေါ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အဟောသိ၊ နဂရသောဘိဏီ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ သာလိဿရော သာရိပုတ္တော၊ မေဏ္ဍိဿရော ကဿပေါ၊ ပဗ္ဗတော အနုရုဒ္ဓါ၊ ကာဠဒေဝိလော ကစ္စာယနော၊ အနုပိယော အာနန္ဒော၊ ကိသဝစ္ဆော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော၊ သရဘင်္ဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဣန္ဒြိယဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၂၄] ၈။ အာဒိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

အာဒိတ္တသ္မိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အသဒိသဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ အသဒိသဒါနံ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ္တဝဏ္ဏနာတော (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၆) ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ တဿ ပန ဒိန္နဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ကောသလရာဇာ ဝိစိနိတွာဝ ¶ ၊ ပုညက္ခေတ္တံ ဉတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ¶ အရိယသင်္ဃဿ အသဒိသဒါနံ အဒါသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော ဝိစိနိတွာ အနုတ္တရေ ပုညက္ခေတ္တေ ဒါနပတိဋ္ဌာပနံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ ဝိစိနိတွာဝ မဟာဒါနံ အဒံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ သိဝိရဋ္ဌေ ရောရုဝနဂရေ ရောရုဝမဟာရာဇာ နာမ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ သင်္ဂဏှန္တော မဟာဇနဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနေ ဌတွာ ကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာဒီနံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ တဿ သမုဒ္ဒဝိဇယာ နာမ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ ပဏ္ဍိတာ ဉာဏသမ္ပန္နာ။ သော ဧကဒိဝသံ ဒါနဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ‘‘မယှံ ဒါနံ ဒုဿီလာ လောလသတ္တာ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ တံ မံ န ဟာသေတိ၊ အဟံ ခေါ ပန သီလဝန္တာနံ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ ဒါတုကာမော၊ တေ စ ဟိမဝန္တပဒေသေ ¶ ဝသန္တိ၊ ကော နု ခေါ တေ နိမန္တေတွာ အာနေဿတိ၊ ကံ ပေသေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တမတ္ထံ ဒေဝိယာ အာရောစေသိ။ အထ နံ သာ အာဟ ‘‘မဟာရာဇ၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ အမှာကံ ဒါတဗ္ဗဒါနဗလေန သီလဗလေန သစ္စဗလေန ပုပ္ဖာနိ ပေသေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ နိမန္တေတွာ တေသံ အာဂတကာလေ သဗ္ဗပရိက္ခာရသမ္ပန္နဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘သကလနဂရဝါသိနော သီလံ သမာဒိယန္တူ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ သယမ္ပိ သပရိဇနော ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သုမနပုပ္ဖပုဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏသမုဂ္ဂံ ဂါဟာပေတွာ ပါသာဒါ ဩရုယှ ရာဇင်္ဂဏေ ဌတွာ ပဉ္စင်္ဂါနိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ပါစီနဒိသာယ အရဟန္တေ ဝန္ဒာမိ၊ သစေ အမှာကံ ကောစိ ဂုဏော အတ္ထိ၊ အမှေသု အနုကမ္ပံ ကတွာ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ သတ္တ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ခိပိ။ ပါစီနဒိသာယ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ အဘာဝေန ပုနဒိဝသေ နာဂမိံသု။ ဒုတိယဒိဝသေ ဒက္ခိဏဒိသံ နမဿိ၊ တတောပိ နာဂတာ။ တတိယဒိဝသေ ပစ္ဆိမဒိသံ ¶ နမဿိ၊ တတောပိ နာဂတာ။ စတုတ္ထဒိဝသေ ဥတ္တရဒိသံ နမဿိ၊ နမဿိတွာ စ ပန ‘‘ဥတ္တရဟိမဝန္တပဒေသဝါသိနော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ သတ္တ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပုပ္ဖာနိ ဂန္တွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေ ပဉ္စန္နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသတာနံ ဥပရိ ပတိံသု။

တေ ¶ အာဝဇ္ဇမာနာ ရညာ အတ္တနော နိမန္တိတဘာဝံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္တ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ အာမန္တေတွာ ‘‘မာရိသာ၊ ရာဇာ ဝေါ နိမန္တေတိ၊ တဿ သင်္ဂဟံ ကရောထာ’’တိ ဝဒိံသု။ သတ္တ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာကာသေနာဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဩတရိံသု။ တေ ဒိသွာ ရာဇာ သောမနဿဇာတော ဝန္ဒိတွာ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ပုနဒိဝသတ္ထာယ ပုနဒိဝသတ္ထာယာတိ ဧဝံ ဆ ဒိဝသေ နိမန္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ သဇ္ဇေတွာ သတ္တရတနခစိတာနိ မဉ္စပီဌာဒီနိ ပညပေတွာ တိစီဝရာဒိကေ သဗ္ဗသမဏပရိဘောဂေ သတ္တန္နံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ သန္တိကေ ဌပေတွာ ‘‘မယံ ဣမေ ပရိက္ခာရေ တုမှာကံ ဒေမာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ ရာဇာ စ ဒေဝီ စ ဥဘောပိ နမဿမာနာ အဋ္ဌံသု။ အထ နေသံ အနုမောဒနံ ကရောန္တော သင်္ဃတ္ထေရော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၆၉။

‘‘အာဒိတ္တသ္မိံ အဂါရသ္မိံ၊ ယံ နီဟရတိ ဘာဇနံ၊

တံ တဿ ဟောတိ အတ္ထာယ၊ နော စ ယံ တတ္ထ ဍယှတိ။

၇၀။

‘‘ဧဝမာဒီပိတော လောကော၊ ဇရာယ မရဏေန စ၊

နီဟရေထေဝ ဒါနေန၊ ဒိန္နံ ဟောတိ သုနီဟတ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ အာဒိတ္တသ္မိန္တိ တင်္ခဏေ ပဇ္ဇလိတေ။ ဘာဇနန္တိ ဥပကရဏံ။ နော စ ယံ တတ္ထ ဍယှတီတိ ယံ ပန တတ္ထ ဍယှတိ၊ အန္တမသော တိဏသန္ထာရောပိ၊ သဗ္ဗံ တဿ အနုပကရဏမေဝ ဟောတိ။ ဇရာယ မရဏေန စာတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ အတ္ထတော ပနေသ ဧကာဒသဟိ အဂ္ဂီဟိ အာဒီပိတော နာမ။ နီဟရေထေဝါတိ ¶ တတော ဧကာဒသတိ အဂ္ဂီဟိ ပဇ္ဇလိတလောကာ ဒသဝိဓဒါနဝတ္ထုဘေဒံ တံ တံ ပရိက္ခာရဒါနံ စေတနာယ နိက္ကဍ္ဎေထေဝ။ ဒိန္နံ ဟောတီတိ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ယံ ဒိန္နံ၊ တဒေဝ သုနီဟတံ နာမ ဟောတီတိ။

ဧဝံ သင်္ဃတ္ထေရော အနုမောဒနံ ကတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ပါသာဒကဏ္ဏိကံ ဒွိဓာ ကတွာ ဂန္တွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေယေဝ ဩတရိ။ တဿ ဒိန္နပရိက္ခာရောပိ တေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပတိတွာ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရေယေဝ ဩတရိ။ ရညော စ ဒေဝိယာ စ သကလသရီရံ ပီတိယာ ပုဏ္ဏံ အဟောသိ။ ဧဝံ တသ္မိံ ဂတေ အဝသေသာပိ –

၇၁။

‘‘ယော ¶ ဓမ္မလဒ္ဓဿ ဒဒါတိ ဒါနံ၊ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတဿ ဇန္တု၊

အတိက္ကမ္မ သော ဝေတရဏိံ ယမဿ၊ ဒိဗ္ဗာနိ ဌာနာနိ ဥပေတိ မစ္စော။

၇၂။

‘‘ဒါနဉ္စ ယုဒ္ဓဉ္စ သမာနမာဟု၊ အပ္ပာပိ သန္တာ ဗဟုကေ ဇိနန္တိ၊

အပ္ပမ္ပိ စေ သဒ္ဒဟာနော ဒဒါတိ၊ တေနေဝ သော ဟောတိ သုခီ ပရတ္ထ။

၇၃။

‘‘ဝိစေယျ ဒါနံ သုဂတပ္ပသတ္ထံ၊ ယေ ဒက္ခိဏေယျာ ဣဓ ဇီဝလောကေ၊

ဧတေသု ဒိန္နာနိ မဟပ္ဖလာနိ၊ ဗီဇာနိ ဝုတ္တာနိ ယထာ သုခေတ္တေ။

၇၄။

‘‘ယော ပါဏဘူတာနိ အဟေဌယံ စရံ၊ ပရူပဝါဒါ န ကရောတိ ပါပံ၊

ဘီရုံ ပသံသန္တိ န တတ္ထ သူရံ၊ ဘယာ ဟိ သန္တော န ကရောန္တိ ပါပံ။

၇၅။

‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန၊ ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊

မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ၊ ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတိ။

၇၆။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ ဒါနံ ဗဟုဓာ ပသတ္ထံ၊ ဒါနာ စ ခေါ ဓမ္မပဒံဝ သေယျော၊

ပုဗ္ဗေဝ ¶ ဟိ ပုဗ္ဗတရေဝ သန္တော၊ နိဗ္ဗာနမေဝဇ္ဈဂမုံ သပညာ’’တိ။ –

ဧဝမေကေကာယ ဂါထာယ အနုမောဒနံ ကတွာ တထေဝ အဂမိံသု သဒ္ဓိံ ပရိက္ခာရေဟိ။

တတ္ထ ¶ ဓမ္မလဒ္ဓဿာတိ ခီဏာသဝံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုက္ခဝိပဿကယောဂါဝစရော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မဿ လဒ္ဓတ္တာ ဓမ္မလဒ္ဓါ နာမ။ သွေဝ ဥဋ္ဌာနဝီရိယေန တဿ ဓမ္မဿ အဓိဂတတ္တာ ဥဋ္ဌာနဝီရိယာဓိဂတော နာမ။ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ယော ဇန္တု ဒဒါတိ ဒါနန္တိ အတ္ထော၊ ဓမ္မေန လဒ္ဓဿ ဥဋ္ဌာနသင်္ခါတေန ဝီရိယေန ¶ အဓိဂတဿ ဒေယျဓမ္မဿ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ယော ဇန္တု သီလဝန္တေသု ဒါနံ ဒဒါတီတိပိ အတ္ထော။ ဥပယောဂတ္ထေ ဝါ သာမိဝစနံ ကတွာပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝေတရဏိန္တိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ အဋ္ဌ မဟာနိရယေ သောဠသ စ ဥဿဒေ အတိက္ကမိတွာတိ အတ္ထော။ ဒိဗ္ဗာနိ ဌာနာနိ ဥပေတီတိ ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သမာနမာဟူတိ သဒိသံ ဝဒန္တိ။ ခယဘီရုကဿ ဟိ ဒါနံ နတ္ထိ၊ ဘယဘီရုကဿ ယုဒ္ဓံ နတ္ထိ။ ဇီဝိတေ အာလယံ ဝိဇဟိတွာ ယုဇ္ဇန္တောဝ ယုဇ္ဈိတုံ သက္ကောတိ၊ ဘောဂေသု အာလယံ ဝိဇဟိတွာ ဒါယကော ဒါတုံ သက္ကောတိ၊ တေနေဝ တံ ဥဘယံ ‘‘သမာန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အပ္ပာပိ သန္တာတိ ထောကာပိ သမာနာ ပရိစ္စတ္တဇီဝိတာ ဗဟုကေ ဇိနန္တိ၊ ဧဝမေဝ အပ္ပာပိ မုဉ္စစေတနာ ဗဟုမ္ပိ မစ္ဆေရစိတ္တံ လောဘာဒိံ ဝါ ကိလေသဂဟနံ ဇိနာတိ။ အပ္ပမ္ပိ စေတိ ထောကမ္ပိ စေ ဒေယျဓမ္မံ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟန္တော ဒေတိ။ တေနေဝ သောတိ တေန ပရိတ္တဒေယျဓမ္မဝတ္ထုကေန ပရိတ္တကေနာပိ စာဂေန သော ပရတ္ထ သုခီ ဟောတိ၊ မဟာရာဇာတိ။

ဝိစေယျ ဒါနန္တိ ဒက္ခိဏဉ္စ ဒက္ခိဏေယျဉ္စ ဝိစိနိတွာ ဒိန္နဒါနံ။ တတ္ထ ယံ ဝါ တံ ဝါ အဒတွာ အဂ္ဂံ ပဏီတံ ဒေယျဓမ္မံ ဝိစိနိတွာ ဒဒန္တော ဒက္ခိဏံ ဝိစိနာတိ နာမ၊ ယေသံ တေသံ ဝါ အဒတွာ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ ဝိစိနိတွာ တေသံ ဒဒန္တော ဒက္ခိဏေယျံ ဝိစိနာတိ နာမ။ သုဂတပ္ပသတ္ထန္တိ ဧဝရူပံ ဒါနံ ဗုဒ္ဓေဟိ ပသတ္ထံ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ ဒဿေတုံ ‘‘ယေ ဒက္ခိဏေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏေယျာတိ ဒက္ခိဏာယ အနုစ္ဆဝိကာ ဗုဒ္ဓါဒယော။

ပါဏဘူတာနီတိ ပါဏသင်္ခါတာနိ ဘူတာနိ။ အဟေဌယံ စရန္တိ ကာရုညေန အဝိဟေဌယန္တော စရမာနော။ ပရူပဝါဒါတိ ပရူပဝါဒဘယေန ပါပံ န ကရောတိ။ ဘီရုန္တိ ဥပဝါဒဘီရုကံ။ န တတ္ထ သူရန္တိ ယော ပန အယောနိသောမနသိကာရေန တသ္မိံ ဥပဝါဒေ သူရော ဟောတိ၊ တံ ပဏ္ဍိတာ နပ္ပသံသန္တိ။ ဘယာ ဟီတိ ဥပဝါဒဘယေန ဟိ ပဏ္ဍိတာ ပါပံ န ကရောန္တိ။

ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေနာတိ ဗာဟိရတိတ္ထာယတနေ တာဝ မေထုနဝိရတိသီလမတ္တကံ ¶ ဟီနံ ဗြဟ္မစရိယံ နာမ၊ တေန ခတ္တိယကုလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဈာနဿ ဥပစာရမတ္တံ မဇ္ဈိမံ၊ တေန ဒေဝလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဥတ္တမံ၊ တေန ¶ ဗြဟ္မလောကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တော ဝိသုဇ္ဈတိ နာမ။ သာသနေ ပန ¶ သီလဝန္တဿေဝ ဧကံ ဒေဝနိကာယံ ပဏိဓာယ ဗြဟ္မစရိယံ ဟီနံ နာမ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလဿေဝ သမာပတ္တိနိဗ္ဗတ္တနံ မဇ္ဈိမံ နာမ၊ ပရိသုဒ္ဓသီလေ ဌတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တုပ္ပတ္တိ ဥတ္တမံ နာမ။

ဩသာနဂါထာယ အယမတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စာပိ ဧကံသေနေဝ ဒါနံ ဗဟုဓာ ပသတ္ထံ ဝဏ္ဏိတံ၊ ဒါနတော ပန သမထဝိပဿနာသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနသင်္ခါတဉ္စ ဓမ္မကောဋ္ဌာသဘူတံ ဓမ္မပဒမေဝ ဥတ္တရိတရံ။ ကိံကာရဏာ? ပုဗ္ဗေဝ ဟိ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကဿပဒသဗလာဒယော ပုဗ္ဗတရေဝ ဝေဿဘူဒသဗလာဒယော သန္တော သပ္ပုရိသာ သပညာ သမထဝိပဿနံ ဘာဝေတွာ နိဗ္ဗာနမေဝ အဇ္ဈဂမုံ အဓိဂတာတိ။

ဧဝံ သတ္တ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အနုမောဒနာယ ရညော အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ ဝဏ္ဏေတွာ ရာဇာနံ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ ဂတာ။ ရာဇာပိ သဒ္ဓိံ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဒါနံ ဒတွာ ယာဝဇီဝံ ဌတွာ တတော စဝိတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ပုဗ္ဗေပိ ပဏ္ဍိတာ ဝိစေယျ ဒါနံ အဒံသူ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု၊ သမုဒ္ဒဝိဇယာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ရောရုဝမဟာရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အာဒိတ္တဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၂၅] ၉။ အဋ္ဌာနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဂင်္ဂါ ကုမုဒိနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဉှိ ဘိက္ခုံ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကိလေသဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ အဝိဿာသနီယော။ အတီတေ ပဏ္ဍိတာ ဒေဝသိကံ သဟဿံ ဒေန္တာပိ မာတုဂါမံ တောသေတုံ နာသက္ခိံသု။ သာ ဧကဒိဝသမတ္တံ သဟဿံ အလဘိတွာဝ ¶ တေ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသိ ¶ ၊ ဧဝံ အကတညူ မာတုဂါမော၊ မာ တဿ ကာရဏာ ကိလေသဝသံ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ စ ပုတ္တော ဗြဟ္မဒတ္တကုမာရော၊ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော စ ပုတ္တော မဟာဓနကုမာရော နာမ။ တေ ဥဘောပိ သဟပံသုကီဠကာ သဟာယကာ အဟေသုံ၊ ဧကာစရိယကုလေယေဝ သိပ္ပံ ဂဏှိံသု။ ရာဇကုမာရော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ သေဋ္ဌိပုတ္တောပိဿ သန္တိကေယေဝ အဟောသိ။ ဗာရာဏသိယဉ္စ ဧကာ နဂရသောဘိဏီ ဝဏ္ဏဒါသီ အဘိရူပါ အဟောသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒေဝသိကံ သဟဿံ ဒတွာ နိစ္စကာလေ တာယေဝ သဒ္ဓိံ အဘိရမန္တော ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ လဘိတွာပိ န တံ ဝိဇဟိ၊ တထေဝ ဒေဝသိကံ သဟဿံ ဒတွာ အဘိရမိ။ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒိဝသဿ တယော ဝါရေ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။ အထဿ ဧကဒိဝသံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂတဿ ရညာ သဒ္ဓိံ သမုလ္လပန္တဿေဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂမိ၊ အန္ဓကာရံ ဇာတံ။ သော ရာဇကုလာ နိက္ခမိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဂေဟံ ဂန္တွာ အာဂမနဝေလာ နတ္ထိ၊ နဂရသောဘိဏိယာယေဝ ဂေဟံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဥပဋ္ဌာကေ ဥယျောဇေတွာ ဧကကောဝ တဿာ ဂေဟံ ပါဝိသိ။ အထ နံ သာ ဒိသွာ ‘‘အယျပုတ္တ၊ သဟဿံ အာဘတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟံ အဇ္ဇေဝ အတိဝိကာလော ဇာတော၊ တသ္မာ ဂေဟံ အဂန္တွာ မနုဿေ ဥယျောဇေတွာ ဧကကောဝ ပဝိဋ္ဌောသ္မိ၊ သွေ ပန တေ ဒွေ သဟဿာနိ ဒဿာမီ’’တိ။

သာ စိန္တေသိ ‘‘သစာဟံ အဇ္ဇ ဩကာသံ ကရိဿာမိ၊ အညေသုပိ ဒိဝသေသု တုစ္ဆဟတ္ထကောဝ အာဂမိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ဓနံ ပရိဟာယိဿတိ၊ န ဒါနိဿ ဩကာသံ ကရိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ဧဝမာဟ ‘‘သာမိ၊ မယံ ဝဏ္ဏဒါသိယော နာမ၊ အမှာကံ သဟဿံ အဒတွာ ကေဠိ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ သွေ ဒိဂုဏံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ¶ ယာစိ။ နဂရသောဘိဏီ ဒါသိယော အာဏာပေသိ ‘‘ဧတဿ ဣဓ ဌတွာ မံ ဩလောကေတုံ မာ အဒတ္ထ၊ ဂီဝါယံ တံ ဂဟေတွာ နီဟရိတွာ ဒွါရံ ပိဒဟထာ’’တိ။ တံ သုတွာ ဒါသိယော တထာ ကရိံသု။ အထ သော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဣမာယ သဒ္ဓိံ အသီတိကောဋိဓနံ ခါဒိံ၊ သာ မံ ဧကဒိဝသံ တုစ္ဆဟတ္ထံ ဒိသွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေသိ၊ အဟော မာတုဂါမော နာမ ပါပေါ နိလ္လဇ္ဇော အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ’’တိ။ သော မာတုဂါမဿ အဂုဏံ အနုဿရန္တောဝ ဝိရဇ္ဇိ၊ ပဋိကူလသညံ ပဋိလဘိ၊ ဃရာဝါသေပိ ဥက္ကဏ္ဌိတော ¶ ‘‘ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ အဇ္ဇေဝ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ပုန ဂေဟံ အဂန္တွာ ရာဇာနမ္ပိ အဒိသွာဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ အဿမံ မာပေတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော ဥပ္ပာဒေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော တတ္ထ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

ရာဇာ တံ အပဿန္တော ‘‘ကဟံ မမ သဟာယော’’တိ ပုစ္ဆိ။ နဂရသောဘိဏိယာပိ ကတကမ္မံ သကလနဂရေ ပါကဋံ ဇာတံ။ အထဿ တမတ္ထံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဣတိ တေ ဒေဝ၊ သဟာယော လဇ္ဇာယ ဃရမ္ပိ အဂန္တွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ တံ သုတွာ နဂရသောဘိဏိံ ¶ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဧကဒိဝသံ သဟဿံ အလဘိတွာ မမ သဟာယံ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သစ္စံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ပါပေ ဇမ္မီ၊ သီဃံ မမ သဟာယဿ ဂတဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တံ အာနေဟိ၊ နော စေ အာနေဿသိ၊ ဇီဝိတံ တေ နတ္ထီ’’တိ။ သာ ရညော ဝစနံ သုတွာ ဘီတာ ရထံ အာရုယှ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နဂရာ နိက္ခမိတွာ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ပရိယေသန္တီ သုတဝသေန တံ ဌာနံ သုတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အယျ၊ မယာ အန္ဓဗာလဘာဝေန ကတံ ဒေါသံ ခမထ၊ အဟံ န ပုနေဝံ ကရိဿာမီ’’တိ ယာစိတွာ ‘‘သာဓု၊ ခမာမိ တေ၊ နတ္ထိ မေ တယိ အာဃာတော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သစေ မေ ခမထ၊ မယာ သဒ္ဓိံ ရထံ အဘိရုဟထ၊ နဂရံ ဂစ္ဆိဿာမ၊ ဂတကာလေ ¶ ယံ မမ ဃရေ ဓနံ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗံ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣဒါနိ တယာ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ န သက္ကာ၊ ယဒါ ပန ဣမသ္မိံ လောကေ ယေန န ဘဝိတဗ္ဗံ၊ တံ ဘဝိဿတိ၊ အပိ နာမ တဒါ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘ဂင်္ဂါ ကုမုဒိနီ သန္တာ၊ သင်္ခဝဏ္ဏာ စ ကောကိလာ၊

ဇမ္ဗူ တာလဖလံ ဒဇ္ဇာ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဘဒ္ဒေ၊ ယထာ ဟိ ကုမုဒသရာ ကုမုဒေဟိ သဉ္ဆန္နာ တိဋ္ဌန္တိ၊ တထေဝ သစေ သကလာပိ မဟာဂင်္ဂါ ကုမုဒိနီ သီဃသောတံ ပဟာယ သန္တာ ဥပသန္တာ သိယာ၊ သဗ္ဗေ ကောကိလာ စ သင်္ခဝဏ္ဏာ ဘဝေယျုံ၊ သဗ္ဗော ဇမ္ဗုရုက္ခော စ တာလဖလံ ဒဒေယျ။ အထ နူန တဒါ သိယာတိ အထ တာဒိသေ ကာလေ အမှာကမ္ပိ သမာဂမော နူန သိယာ၊ ဘဝေယျ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဧဝဉ္စ ¶ ဝတွာ ပုနပိ တာယ ‘‘ဧဟိ၊ အယျ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အသုကသ္မိဉ္စ အသုကသ္မိဉ္စာ’’တိ ဝတွာ သေသဂါထာ အဘာသိ –

၇၈။

‘‘ယဒါ ကစ္ဆပလောမာနံ၊ ပါဝါရော တိဝိဓော သိယာ၊

ဟေမန္တိကံ ပါဝုရဏံ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၇၉။

‘‘ယဒါ မကသပါဒါနံ၊ အဋ္ဋာလော သုကတော သိယာ၊

ဒဠှော စ အဝိကမ္ပီ စ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၀။

‘‘ယဒါ သသဝိသာဏာနံ၊ နိဿေဏီ သုကတာ သိယာ၊

သဂ္ဂဿာရောဟဏတ္ထာယ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၁။

‘‘ယဒါ ¶ နိဿေဏိမာရုယှ၊ စန္ဒံ ခါဒေယျု မူသိကာ၊

ရာဟုဉ္စ ပရိပါတေယျုံ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၂။

‘‘ယဒါ သုရာဃဋံ ပိတွာ၊ မက္ခိကာ ဂဏစာရိဏီ၊

အင်္ဂါရေ ဝါသံ ကပ္ပေယျုံ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၃။

‘‘ယဒါ ဗိမ္ဗောဋ္ဌသမ္ပန္နော၊ ဂဒြဘော သုမုခေါ သိယာ၊

ကုသလော နစ္စဂီတဿ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၄။

‘‘ယဒါ ကာကာ ဥလူကာ စ၊ မန္တယေယျုံ ရဟောဂတာ၊

အညမညံ ပိဟယျေယျုံ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၅။

‘‘ယဒါ ¶ မုဠာလပတ္တာနံ၊ ဆတ္တံ ထိရတရံ သိယာ၊

ဝဿဿ ပဋိဃာတာယ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၆။

‘‘ယဒါ ကုလကော သကုဏော၊ ပဗ္ဗတံ ဂန္ဓမာဒနံ၊

တုဏ္ဍေနာဒါယ ဂစ္ဆေယျ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ။

၈၇။

‘‘ယဒါ သာမုဒ္ဒိကံ နာဝံ၊ သယန္တံ သဝဋာကရံ၊

စေဋော အာဒါယ ဂစ္ဆေယျ၊ အထ နူန တဒါ သိယာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ တိဝိဓောတိ ဧကော ကစ္ဆပလောမမယေန ပုပ္ဖေန၊ ဧကော တူလေန၊ ဧကော ဥဘယေနာတိ ဧဝံ တိပ္ပကာရော။ ဟေမန္တိကံ ပါဝုရဏန္တိ ဟိမပါတသမယေ ပါဝုရဏာယ ဘဝိတုံ သမတ္ထော။ အထ နူန တဒါ သိယာတိ အထ တသ္မိံ ကာလေ မမ တယာ သဒ္ဓိံ ဧကံသေနေဝ သံသဂ္ဂေါ သိယာ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ပစ္ဆိမပဒံ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အဋ္ဋာလော သုကတောတိ အဘိရုဟိတွာ ယုဇ္ဈန္တံ ပုရိသသတံ ဓာရေတုံ ယထာ သက္ကောတိ၊ ဧဝံ သုကတော။ ပရိပါတေယျုန္တိ ပလာပေယျုံ။ အင်္ဂါရေတိ ဝီတစ္စိကင်္ဂါရသန္ထရေ။ ဝါသံ ကပ္ပေယျုန္တိ ဧကေကံ သုရာဃဋံ ပိဝိတွာ မတ္တာ ဝသေယျုံ။ ဗိမ္ဗောဋ္ဌသမ္ပန္နောတိ ဗိမ္ဗဖလသဒိသေဟိ ဩဋ္ဌေဟိ သမန္နာဂတော။ သုမုခေါတိ သုဝဏ္ဏအာဒါသသဒိသော မုခေါ။ ပိဟယေယျုန္တိ အညမညဿ သမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တာ ပိဟယေယျုံ ပတ္ထေယျုံ။ မုဠာလပတ္တာနန္တိ သဏှာနံ မုဠာလဂစ္ဆပတ္တာနံ။ ကုလကောတိ ဧကော ခုဒ္ဒကသကုဏော။ သာမုဒ္ဒိကန္တိ သမုဒ္ဒပက္ခန္ဒနမဟာနာဝံ။ သယန္တံ သဝဋာကရန္တိ ယန္တေန စေဝ ဝဋာကရေန ¶ စ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗသမ္ဘာရယုတ္တံ။ စေဋော အာဒါယာတိ ယဒါ ဧဝရူပံ နာဝံ ခုဒ္ဒကော ဂါမဒါရကော ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။

ဣတိ မဟာသတ္တော ဣမိနာ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပေန ဧကာဒသ ဂါထာ အဘာသိ။ တံ သုတွာ နဂရသောဘိဏီ မဟာသတ္တံ ခမာပေတွာ နဂရံ ဂန္တွာ ရညော တံ ကာရဏံ အာရောစေတွာ အတ္တနော ဇီဝိတံ ယာစိတွာ ဂဏှိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

အဋ္ဌာနဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၄၂၆] ၁၀။ ဒီပိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ခမနီယံ ¶ ¶ ယာပနီယန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဧဠိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ သမယေ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဂိရိပရိက္ခိတ္တေ ဧကဒွါရေ ဂိရိဗ္ဗဇသေနာသနေ ဝိဟာသိ။ ဒွါရသမီပေယေဝဿ စင်္ကမော အဟောသိ။ တဒါ ဧဠကပါလကာ ‘‘ဧဠကာ ဧတ္ထ စရန္တူ’’တိ ဂိရိဗ္ဗဇံ ပဝေသေတွာ ကီဠန္တာ ဝိဟရန္တိ။ တေသု ဧကဒိဝသံ သာယံ အာဂန္တွာ ဧဠကေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကာ ဧဠိကာ ဒူရေ စရမာနာ ဧဠကေ နိက္ခမန္တေ အဒိသွာ ဩဟီယိ။ တံ ပစ္ဆာ နိက္ခမန္တိံ ဧကော ဒီပိကော ဒိသွာ ‘‘ခါဒိဿာမိ န’’န္တိ ဂိရိဗ္ဗဇဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တီ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသ မံ မာရေတွာ ခါဒိတုကာမတာယ ဌိတော၊ သစေ နိဝတ္တိတွာ ပလာယိဿာမိ၊ ဇီဝိတံ မေ နတ္ထိ၊ အဇ္ဇ မယာ ပုရိသကာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ သိင်္ဂါနိ ဥက္ခိပိတွာ တဿ အဘိမုခံ ဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ ဒီပိကဿ ‘‘ဣတော ဂဏှိဿာမိ၊ ဣတော ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝိပ္ဖန္ဒတောဝ ဂဟဏံ အနုပဂန္တွာ ဝေဂေန ပလာယိတွာ ဧဠကာနံ အန္တရံ ပါဝိသိ။ အထ ထေရော တံ တေသံ ကိရိယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ ဂန္တွာ တထာဂတဿ အာရောစေတွာ ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ၊ သာ ဧဠိကာ အတ္တနော ဥပါယကုသလတာယ ပရက္ကမံ ကတွာ ဒီပိကတော မုစ္စီ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာန၊ ဣဒါနိ တာဝ သော ဒီပိကော တံ ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ ပုဗ္ဗေ ပန နံ ဝိရဝန္တိံ မာရေတွာ ခါဒီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ မဂဓရဋ္ဌေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမေ မဟာဘောဂကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကာမေ ပဟာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ စိရံ ဟိမဝန္တေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံယေဝ ဂိရိဗ္ဗဇေ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဣမိနာဝ နိယာမေန ဧဠကပါလကေသု ဧဠကေ စရန္တေသု ဧကဒိဝသံ ဧဝမေဝ ဧကံ ဧဠိကံ ပစ္ဆာ နိက္ခမန္တိံ ဒိသွာ ဧကော ဒီပိကော ‘‘ခါဒိဿာမိ န’’န္တိ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ သာပိ တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ ဇီဝိတံ နတ္ထိ၊ ဧကေနုပါယေန ဣမိနာ သဒ္ဓိံ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဟဒယမဿ မုဒုကံ ဇနေတွာ ¶ ဇီဝိတံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒူရတောဝ တေန သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တီ အာဂစ္ဆမာနာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၈။

‘‘ခမနီယံ ¶ ယာပနီယံ၊ ကစ္စိ မာတုလ တေ သုခံ၊

သုခံ တေ အမ္မာ အဝစ၊ သုခကာမာဝ တေ မယ’’န္တိ။

တတ္ထ သုခံ တေ အမ္မာတိ မယှံ မာတာပိ ‘‘တုမှာကံ သုခံ ပုစ္ဆေယျာသီ’’တိ အဇ္ဇ မံ အဝစာတိ အတ္ထော။ မယန္တိ မာတုလ မယမ္ပိ တုမှာကံ သုခံ ဧဝ ဣစ္ဆာမာတိ။

တံ သုတွာ ဒီပိကော ‘‘အယံ ဓုတ္တိကာ မံ မာတုလဝါဒေန ဝဉ္စေတုကာမာ၊ န မေ ကက္ခဠဘာဝံ ဇာနာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၉။

‘‘နင်္ဂုဋ္ဌံ မေ အဝက္ကမ္မ၊ ဟေဌယိတွာန ဧဠိကေ၊

သာဇ္ဇ မာတုလဝါဒေန၊ မုဉ္စိတဗ္ဗာ နု မညသီ’’တိ။

တဿတ္ထော – တွံ မမ နင်္ဂုဋ္ဌမဏ္ဍလံ အက္ကမိတွာ ဟေဌယိတွာ အာဂစ္ဆသိ၊ သာ တွံ ‘‘အဇ္ဇ မာတုလဝါဒေန မုဉ္စိတဗ္ဗာဟမသ္မီ’’တိ မညသိ နု၊ ဧဝံ မညသိ မညေတိ။

တံ သုတွာ ဣတရာ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဧဝံ ကရီ’’တိ ဝတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ပုရတ္ထာမုခေါ နိသိန္နောသိ၊ အဟံ တေ မုခမာဂတာ၊

ပစ္ဆတော တုယှံ နင်္ဂုဋ္ဌံ၊ ကထံ ခွာဟံ အဝက္ကမိ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ မုခန္တိ အဘိမုခံ။ ကထံ ခွာဟံ အဝက္ကမိန္တိ တဝ ပစ္ဆတော ဌိတံ အဟံ ကထံ အဝက္ကမိန္တိ အတ္ထော။

အထ နံ သော ‘‘ကိံ ကထေသိ ဧဠိကေ၊ မမ နင်္ဂုဋ္ဌဿ အဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၉၁။

‘‘ယာဝတာ ¶ စတုရော ဒီပါ၊ သသမုဒ္ဒါ သပဗ္ဗတာ၊

တာဝတာ မယှံ နင်္ဂုဋ္ဌံ၊ ကထံ ခေါ တံ ဝိဝဇ္ဇယီ’’တိ။

တတ္ထ တာဝတာတိ ဧတ္တကံ ဌာနံ မမ နင်္ဂုဋ္ဌံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတန္တိ ဝဒတိ။

တံ သုတွာ ဧဠိကာ ‘‘အယံ ပါပေါ မဓုရကထာယ န အလ္လီယတိ၊ ပဋိသတ္တု ဟုတွာ တဿ ကထေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ¶ မေတမက္ခိံသု၊ မာတာ ပိတာ စ ဘာတရော၊

ဒီဃံ ဒုဋ္ဌဿ နင်္ဂုဋ္ဌံ၊ သာမှိ ဝေဟာယသာဂတာ’’တိ။

တတ္ထ အက္ခိံသူတိ ပုဗ္ဗေဝ မေ ဧတံ မာတာ စ ပိတာ စ ဘာတရော စ အာစိက္ခိံသု။ သာမှီတိ သာ အဟံ ဉာတကာနံ သန္တိကာ တဝ နင်္ဂုဋ္ဌဿ ဒီဃဘာဝံ သုတွာ တဝ နင်္ဂုဋ္ဌံ ပရိဟရန္တီ ဝေဟာယသာ အာကာသေန အာဂတာတိ။

အထ နံ သော ‘‘ဇာနာမိ တေ အဟံ အာကာသေန အာဂတဘာဝံ၊ ဧဝံ အာဂစ္ဆန္တီ ပန မယှံ ဘက္ခေ နာသေတွာ အာဂတာသီ’’တိ ဝတွာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၉၃။

‘‘တဉ္စ ဒိသွာန အာယန္တိံ၊ အန္တလိက္ခသ္မိ ဧဠိကေ၊

မိဂသင်္ဃော ပလာယိတ္ထ၊ ဘက္ခော မေ နာသိတော တယာ’’တိ။

တံ သုတွာ ဣတရာ မရဏဘယဘီတာ အညံ ကာရဏံ အာဟရိတုံ အသက္ကောန္တီ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဧဝရူပံ ကက္ခဠကမ္မံ ကရိ၊ ဇီဝိတံ မေ ဒေဟီ’’တိ ဝိလပိ။ ဣတရောပိ နံ ဝိလပန္တိညေဝ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ မာရေတွာ ခါဒိ။

၉၄။

‘‘ဣစ္စေဝံ ¶ ဝိလပန္တိယာ၊ ဧဠကိယာ ရုဟဂ္ဃသော၊

ဂလကံ အနွာဝမဒ္ဒိ၊ နတ္ထိ ဒုဋ္ဌေ သုဘာသိတံ။

၉၅။

‘‘နေဝ ဒုဋ္ဌေ နယော အတ္ထိ၊ န ဓမ္မော န သုဘာသိတံ၊

နိက္ကမံ ဒုဋ္ဌေ ယုဉ္ဇေထ၊ သော စ သဗ္ဘိံ န ရဉ္ဇတီ’’တိ။ –

ဣမာ ဒွေ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ –

တတ္ထ ¶ ရုဟဂ္ဃသောတိ ရုဟိရဘက္ခော လောဟိတပါယီ သာဟသိကဒီပိကော။ ဂလကံ အနွာဝမဒ္ဒီတိ ဂီဝံ မဒ္ဒိ၊ ဍံသိတွာ ဖာလေသီတိ အတ္ထော။ နယောတိ ကာရဏံ။ ဓမ္မောတိ သဘာဝေါ။ သုဘာသိတန္တိ သုကထိတဝစနံ၊ သဗ္ဗမေတံ ဒုဋ္ဌေ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ နိက္ကမံ ဒုဋ္ဌေ ယုဉ္ဇေထာတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုဋ္ဌပုဂ္ဂလေ ပရက္ကမမေဝ ယုဉ္ဇေယျ။ သော စ သဗ္ဘိံ န ရဉ္ဇတီတိ သော ပန ပုဂ္ဂလော သဗ္ဘိံ သုန္ဒရံ သုဘာသိတံ န ရဉ္ဇတိ၊ န ပိယာယတီတိ အတ္ထော။ တာပသော တေသံ ကိရိယံ သဗ္ဗံ အဒ္ဒသ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဧဠိကာဝ ဧတရဟိ ဧဠိကာ အဟောသိ၊ ဒီပိကောပိ ဧတရဟိ ဒီပိကောဝ၊ တာပသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒီပိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

ကစ္စာနီ အဋ္ဌသဒ္ဒဉ္စ၊ သုလသာ စ သုမင်္ဂလံ၊

ဂင်္ဂမာလဉ္စ စေတိယံ၊ ဣန္ဒြိယဉ္စေဝ အာဒိတ္တံ၊

အဋ္ဌာနဉ္စေဝ ဒီပိ စ၊ ဒသ အဋ္ဌနိပါတကေ။

အဋ္ဌကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။