📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

စတုတ္ထော ဘာဂေါ

၁၀။ ဒသကနိပါတော

[၄၃၉] ၁။ စတုဒွါရဇာတကဝဏ္ဏနာ

စတုဒွါရမိဒံနဂရန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထု နဝကနိပါတဿ ပဌမဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုဗ္ဗေပိ တွံ ဘိက္ခု ဒုဗ္ဗစတာယ ပဏ္ဍိတာနံ ဝစနံ အကတွာ ခုရစက္ကံ အာပါဒေသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကဿပဒသဗလဿ ကာလေ ဗာရာဏသိယံ အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဧကော ပုတ္တော မိတ္တဝိန္ဒကော နာမ အဟောသိ။ တဿ မာတာပိတရော သောတာပန္နာ အဟေသုံ၊ သော ပန ဒုဿီလော အဿဒ္ဓါ။ အထ နံ အပရဘာဂေ ပိတရိ ကာလကတေ မာတာ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေန္တီ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တယာ ဒုလ္လဘံ မနုဿတ္တံ လဒ္ဓံ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောဟိ၊ ဓမ္မံ သုဏာဟီ’’တိ။ အမ္မ၊ န မယှံ ဒါနာဒီဟိ အတ္ထော၊ မာ မံ ကိဉ္စိ အဝစုတ္ထ၊ အဟံ ယထာကမ္မံ ဂမိဿာမီတိ။ ဧဝံ ဝဒန္တမ္ပိ နံ ဧကဒိဝသံ ပုဏ္ဏမုပေါသထဒိဝသေ မာတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ အဇ္ဇ အဘိလက္ခိတော မဟာဥပေါသထဒိဝသော၊ အဇ္ဇ ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မံ သုတွာ ဧဟိ၊ အဟံ တေ သဟဿံ ဒဿာမီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ဓနလောဘေန ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ ဘုတ္တပါတရာသော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဒိဝသံ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိံ ယထာ ဧကမ္ပိ ဓမ္မပဒံ ကဏ္ဏံ န ပဟရတိ၊ တထာ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိတွာ ပုနဒိဝသေ ပါတောဝ မုခံ ဓောဝိတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ နိသီဒိ။

မာတာ ပနဿ ‘‘အဇ္ဇ မေ ပုတ္တော ဓမ္မံ သုတွာ ပါတောဝ ဓမ္မကထိကတ္ထေရံ အာဒါယ အာဂမိဿတီ’’တိ ယာဂုံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ တဿာဂမနံ ပဋိမာနေန္တီ တံ ဧကကံ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဓမ္မကထိကော ကေန န အာနီတော’’တိ ဝတွာ ‘‘န မယှံ ဓမ္မကထိကေန အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ယာဂုံ ပိဝါ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘တုမှေဟိ မယှံ သဟဿံ ပဋိဿုတံ၊ တံ တာဝ မေ ဒေထ၊ ပစ္ဆာ ပိဝိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပိဝ၊ တာတ၊ ပစ္ဆာ ဒဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဟေတွာဝ ပိဝိဿာမီ’’တိ။ အထဿ မာတာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ပုရတော ဌပေသိ။ သော ယာဂုံ ပိဝိတွာ သဟဿဘဏ္ဍိကံ ဂဟေတွာ ဝေါဟာရံ ကရောန္တော န စိရဿေဝ ဝီသသတသဟဿံ ဥပ္ပာဒေသိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘နာဝံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဝေါဟာရံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ‘‘အမ္မ၊ အဟံ နာဝါယ ဝေါဟာရံ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တွံ တာတ၊ ဧကပုတ္တကော၊ ဣမသ္မိံ ဃရေ ဓနမ္ပိ ဗဟု၊ သမုဒ္ဒေါ အနေကာဒီနဝေါ၊ မာ ဂမီ’’တိ နိဝါရေသိ။ သော ‘‘အဟံ ဂမိဿာမေဝ၊ န သက္ကာ မံ နိဝါရေတု’’န္တိ ဝတွာ ‘‘အဟံ တံ၊ တာတ၊ ဝါရေဿာမီ’’တိ မာတရာ ဟတ္ထေ ဂဟိတော ဟတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ မာတရံ ပဟရိတွာ ပါတေတွာ အန္တရံ ကတွာ ဂန္တွာ နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ။

နာဝါ သတ္တမေ ဒိဝသေ မိတ္တဝိန္ဒကံ နိဿာယ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ နိစ္စလာ အဋ္ဌာသိ။ ကာဠကဏ္ဏိသလာကာ ကရိယမာနာ မိတ္တဝိန္ဒကဿေဝ ဟတ္ထေ တိက္ခတ္တုံ ပတိ။ အထဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ ‘‘ဣမံ ဧကံ နိဿာယ ဗဟူ မာ နဿန္တူ’’တိ တံ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ ခိပိံသု။ တာဝဒေဝ နာဝါ ဇဝေန မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ။ သောပိ ဥဠုမ္ပေ နိပဇ္ဇိတွာ ဧကံ ဒီပကံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ ဖလိကဝိမာနေ စတဿော ဝေမာနိကပေတိယော အဒ္ဒသ။ တာ သတ္တာဟံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ၊ သတ္တာဟံ သုခံ ။ သော တာဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တာဟံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။ အထ နံ တာ ဒုက္ခာနုဘဝနတ္ထာယ ဂစ္ဆမာနာ ‘‘သာမိ၊ မယံ သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂမိဿာမ၊ ယာဝ မယံ အာဂစ္ဆာမ၊ တာဝ အနုက္ကဏ္ဌမာနော ဣဓေဝ ဝသာ’’တိ ဝတွာ အဂမံသု။ သော တဏှာဝသိကော ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ဖလကေ နိပဇ္ဇိတွာ ပုန သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂစ္ဆန္တော အပရံ ဒီပကံ ပတွာ တတ္ထ ရဇတဝိမာနေ အဋ္ဌ ဝေမာနိကပေတိယော ဒိသွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန အပရသ္မိံ ဒီပကေ မဏိဝိမာနေ သောဠသ၊ အပရသ္မိံ ဒီပကေ ကနကဝိမာနေ ဒွတ္တိံသ ဝေမာနိကပေတိယော ဒိသွာ တာဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ တာသမ္ပိ ဒုက္ခံ အနုဘဝိတုံ ဂတကာလေ ပုန သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေန ဂစ္ဆန္တော ဧကံ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ စတုဒွါရံ နဂရံ အဒ္ဒသ။ ဥဿဒနိရယော ကိရေသ၊ ဗဟူနံ နေရယိကသတ္တာနံ ကမ္မကရဏာနုဘဝနဋ္ဌာနံ မိတ္တဝိန္ဒကဿ အလင်္ကတပဋိယတ္တနဂရံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။

သော ‘‘ဣမံ နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာ ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ခုရစက္ကံ ဥက္ခိပိတွာ သီသေ ပစ္စမာနံ နေရယိကသတ္တံ အဒ္ဒသ။ အထဿ တံ တဿ သီသေ ခုရစက္ကံ ပဒုမံ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ ဥရေ ပဉ္စင်္ဂိကဗန္ဓနံ ဥရစ္ဆဒပသာဓနံ ဟုတွာ သီသတော ဂလန္တံ လောဟိတံ လောဟိတစန္ဒနဝိလေပနံ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒေါ မဓုရသရော ဂီတသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘော ပုရိသ၊ စိရံ တယာ ပဒုမံ ဓာရိတံ၊ ဒေဟိ မေ ဧတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သမ္မ၊ နယိဒံ ပဒုမံ၊ ခုရစက္ကံ ဧတ’’န္တိ။ ‘‘တွံ မယှံ အဒါတုကာမတာယ ဧဝံ ဝဒသီ’’တိ။ နေရယိကသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘မယှံ ကမ္မံ ခီဏံ ဘဝိဿတိ၊ ဣမိနာပိ မယာ ဝိယ မာတရံ ပဟရိတွာ အာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဒဿာမိဿ ခုရစက္က’’န္တိ။ အထ နံ ‘‘ဧဟိ ဘော၊ ဂဏှ ဣမ’’န္တိ ဝတွာ ခုရစက္ကံ တဿ သီသေ ခိပိ၊ တံ တဿ မတ္ထကံ ပိသမာနံ ဘဿိ။ တသ္မိံ ခဏေ မိတ္တဝိန္ဒကော တဿ ခုရစက္ကဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တဝ ခုရစက္ကံ ဂဏှ၊ တဝ ခုရစက္ကံ ဂဏှာ’’တိ ဝေဒနာပ္ပတ္တော ပရိဒေဝိ၊ ဣတရော အန္တရဓာယိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ရုက္ခဒေဝတာ ဟုတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥဿဒစာရိကံ စရမာနော တံ ဌာနံ ပါပုဏိ။ မိတ္တဝိန္ဒကော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘သာမိ ဒေဝရာဇ၊ ဣဒံ မံ စက္ကံ သဏှကရဏိယံ ဝိယ တိလာနိ ပိသမာနံ ဩတရတိ၊ ကိံ နု ခေါ မယာ ပါပံ ပကတ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁။

‘‘စတုဒွါရမိဒံ နဂရံ၊ အာယသံ ဒဠှပါကာရံ၊

ဩရုဒ္ဓပဋိရုဒ္ဓါသ္မိ၊ ကိံ ပါပံ ပကတံ မယာ။

၂။

‘‘သဗ္ဗေ အပိဟိတာ ဒွါရာ၊ ဩရုဒ္ဓါသ္မိ ယထာ ဒိဇော၊

ကိမာဓိကရဏံ ယက္ခ၊ စက္ကာဘိနိဟတော အဟ’’န္တိ။

တတ္ထ ဒဠှပါကာရန္တိ ထိရပါကာရံ။ ‘‘ဒဠှတောရဏ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ထိရဒွါရန္တိ အတ္ထော။ ဩရုဒ္ဓပဋိရုဒ္ဓါသ္မီတိ အန္တော ကတွာ သမန္တာ ပါကာရေန ရုဒ္ဓါ၊ ပလာယနဋ္ဌာနံ န ပညာယတိ။ ကိံ ပါပံ ပကတန္တိ ကိံ နု ခေါ မယာ ပါပကမ္မံ ကတံ။ အပိဟိတာတိ ထကိတာ။ ယထာ ဒိဇောတိ ပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တော သကုဏော ဝိယ။ ကိမာဓိကရဏန္တိ ကိံ ကာရဏံ။ စက္ကာဘိနိဟတောတိ စက္ကေန အဘိနိဟတော။

အထဿ ဒေဝရာဇာ ကာရဏံ ကထေတုံ ဆ ဂါထာ အဘာသိ –

၃။

‘‘လဒ္ဓါ သတသဟဿာနိ၊ အတိရေကာနိ ဝီသတိ၊

အနုကမ္ပကာနံ ဉာတီနံ၊ ဝစနံ သမ္မ နာကရိ။

၄။

‘‘လင်္ဃိံ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိ၊ သာဂရံ အပ္ပသိဒ္ဓိကံ၊

စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ၊ အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ။

၅။

‘‘သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ၊ အတိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊

ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ။

၆။

‘‘ဥပရိဝိသာလာ ဒုပ္ပူရာ၊ ဣစ္ဆာ ဝိသဋဂါမိနီ၊

ယေ စ တံ အနုဂိဇ္ဈန္တိ၊ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနော။

၇။

‘‘ဗဟုဘဏ္ဍံ အဝဟာယ၊ မဂ္ဂံ အပ္ပဋိဝေက္ခိယ၊

ယေသဉ္စေတံ အသင်္ခါတံ၊ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနော။

၈။

‘‘ကမ္မံ သမေက္ခေ ဝိပုလဉ္စ ဘောဂံ၊ ဣစ္ဆံ န သေဝေယျ အနတ္ထသံဟိတံ၊

ကရေယျ ဝါကျံ အနုကမ္ပကာနံ၊ တံ တာဒိသံ နာတိဝတ္တေယျ စက္က’’န္တိ။

တတ္ထ လဒ္ဓါ သတသဟဿာနိ၊ အတိရေကာနိ ဝီသတီတိ တွံ ဥပေါသထံ ကတွာ မာတု သန္တိကာ သဟဿံ ဂဟေတွာ ဝေါဟာရံ ကရောန္တော သတသဟဿာနိ စ အတိရေကာနိ ဝီသတိသဟဿာနိ လဘိတွာ။ နာကရီတိ တေန ဓနေန အသန္တုဋ္ဌော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပဝိသန္တော သမုဒ္ဒေ အာဒီနဝဉ္စ ကထေတွာ မာတုယာ ဝါရိယမာနောပိ အနုကမ္ပကာနံ ဉာတီနံ ဝစနံ န ကရောသိ၊ သောတာပန္နံ မာတရံ ပဟရိတွာ အန္တရံ ကတွာ နိက္ခန္တောယေဝါသီတိ ဒီပေတိ။

လင်္ဃိန္တိ နာဝံ ဥလ္လင်္ဃနသမတ္ထံ။ ပက္ခန္ဒီတိ ပက္ခန္ဒောသိ။ အပ္ပသိဒ္ဓိကန္တိ မန္ဒသိဒ္ဓိံ ဝိနာသဗဟုလံ။ စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌာတိ အထ နံ နိဿာယ ဌိတာယ နာဝါယ ဖလကံ ဒတွာ သမုဒ္ဒေ ခိတ္တောပိ တွံ မာတရံ နိဿာယ ဧကဒိဝသံ ကတဿ ဥပေါသထကမ္မဿ နိဿန္ဒေန ဖလိကဝိမာနေ စတဿော ဣတ္ထိယော လဘိတွာ တတော ရဇတဝိမာနေ အဋ္ဌ၊ မဏိဝိမာနေ သောဠသ၊ ကနကဝိမာနေ ဒွတ္တိံသ အဓိဂတောသီတိ။ အတိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါတိ အထ တွံ ယထာလဒ္ဓေန အသန္တုဋ္ဌော ‘‘အတြ ဥတ္တရိတရံ လဘိဿာမီ’’တိ ဧဝံ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ အတိက္ကမနလောဘသင်္ခါတာယ အတိစ္ဆာယ သမန္နာဂတတ္တာ အတိစ္ဆော ပါပပုဂ္ဂလော တဿ ဥပေါသထကမ္မဿ ခီဏတ္တာ ဒွတ္တိံသ ဣတ္ထိယော အတိက္ကမိတွာ ဣမံ ပေတနဂရံ အာဂန္တွာ တဿ မာတုပဟာရဒါနအကုသလဿ နိဿန္ဒေန ဣဒံ ခုရစက္ကံ သမ္ပတ္တောသိ။ ‘‘အတြိစ္ဆ’’န္တိပိ ပါဌော၊ အတြ အတြ ဣစ္ဆမာနောတိ အတ္ထော။ ‘‘အတြိစ္ဆာ’’တိပိ ပါဌော၊ အတြိစ္ဆာယာတိ အတ္ထော။ ဘမတီတိ တဿ တေ ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ ဣဒံ စက္ကံ မတ္ထကံ ပိသမာနံ ဣဒါနိ ကုမ္ဘကာရစက္ကံ ဝိယ မတ္ထကေ ဘမတီတိ အတ္ထော။

ယေ စ တံ အနုဂိဇ္ဈန္တီတိ တဏှာ နာမေသာ ဂစ္ဆန္တီ ဥပရူပရိ ဝိသာလာ ဟောတိ၊ သမုဒ္ဒေါ ဝိယ စ ဒုပ္ပူရာ၊ ရူပါဒီသု တဿ တဿ ဣစ္ဆနဣစ္ဆာယ ဝိသဋဂါမိနီ၊ တံ ဧဝရူပံ တဏှံ ယေ စ အနုဂိဇ္ဈန္တိ ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတာ ဟုတွာ ပုနပ္ပုနံ အလ္လီယန္တိ။ တေ ဟောန္တိ စက္ကဓာရိနောတိ တေ ဧဝံ ပစ္စန္တာ ခုရစက္ကံ ဓာရေန္တိ။ ဗဟုဘဏ္ဍန္တိ မာတာပိတူနံ သန္တကံ ဗဟုဓနံ ဩဟာယ။ မဂ္ဂန္တိ ဂန္တဗ္ဗံ အပ္ပသိဒ္ဓိကံ သမုဒ္ဒမဂ္ဂံ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ယထာ တွံ ပဋိပန္နော၊ ဧဝမေဝ အညေသမ္ပိ ယေသဉ္စေတံ အသင်္ခါတံ အဝီမံသိတံ၊ တေ ယထာ တွံ တထေဝ တဏှာဝသိကာ ဟုတွာ ဓနံ ပဟာယ ဂမနမဂ္ဂံ အနပေက္ခိတွာ ပဋိပန္နာ စက္ကဓာရိနော ဟောန္တိ။ ကမ္မံ သမေက္ခေတိ တသ္မာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ‘‘သဒေါသံ နု ခေါ၊ နိဒ္ဒေါသ’’န္တိ သမေက္ခေယျ ပစ္စဝေက္ခေယျ။ ဝိပုလဉ္စဘောဂန္တိ အတ္တနော ဓမ္မလဒ္ဓံ ဓနရာသိမ္ပိ သမေက္ခေယျ။ နာတိဝတ္တေယျာတိ တံ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ ဣဒံ စက္ကံ န အတိဝတ္တေယျ နာဝတ္ထရေယျ။ ‘‘နာတိဝတ္တေတီ’’တိပိ ပါဌော၊ နာဝတ္ထရတီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ မိတ္တဝိန္ဒကော ‘‘ဣမိနာ ဒေဝပုတ္တေန မယာ ကတကမ္မံ တထတော ဉာတံ၊ အယံ မယှံ ပစ္စနပမာဏမ္ပိ ဇာနိဿတိ၊ ပုစ္ဆာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘ကီဝစိရံ နု မေ ယက္ခ၊ စက္ကံ သိရသိ ဌဿတိ၊

ကတိ ဝဿသဟဿာနိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

အထဿ ကထေန္တော မဟာသတ္တော ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၀။

‘‘အတိသရော ပစ္စသရော၊ မိတ္တဝိန္ဒ သုဏောဟိ မေ၊

စက္ကံ တေ သိရသိ မာဝိဒ္ဓံ၊ န တံ ဇီဝံ ပမောက္ခသီ’’တိ။

တတ္ထ အတိသရောတိ အတိသရီတိပိ အတိသရော၊ အတိသရိဿတီတိပိ အတိသရော။ ပစ္စသရောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သမ္မ မိတ္တဝိန္ဒက၊ သုဏောဟိ မေ ဝစနံ၊ တွဉှိ အတိဒါရုဏဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ အတိသရော၊ တဿ ပန န သက္ကာ ဝဿဂဏနာယ ဝိပါကော ပညာပေတုန္တိ အပရိမာဏံ အတိမဟန္တံ ဝိပါကဒုက္ခံ သရိဿသိ ပဋိပဇ္ဇိဿသီတိ အတိသရော။ တေန တေ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီ’’တိ ဝတ္တုံ န သက္ကောမိ။ သိရသိမာဝိဒ္ဓန္တိ ယံ ပန တေ ဣဒံ စက္ကံ သိရသ္မိံ အာဝိဒ္ဓံ ကုမ္ဘကာရစက္ကမိဝ ဘမတိ။ န တံ ဇီဝံ ပမောက္ခသီတိ တံ တွံ ယာဝ တေ ကမ္မဝိပါကော န ခီယတိ၊ တာဝ ဇီဝမာနော န ပမောက္ခသိ၊ ကမ္မဝိပါကေ ပန ခီဏေ ဣဒံ စက္ကံ ပဟာယ ယထာကမ္မံ ဂမိဿသီတိ။

ဣဒံ ဝတွာ ဒေဝပုတ္တော အတ္တနော ဒေဝဋ္ဌာနမေဝ ဂတော၊ ဣတရောပိ မဟာဒုက္ခံ ပဋိပဇ္ဇိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မိတ္တဝိန္ဒကော အယံ ဒုဗ္ဗစဘိက္ခု အဟောသိ၊ ဒေဝရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စတုဒွါရဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၄၀] ၂။ ကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကဏှောဝတာယံ ပုရိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ကပိလဝတ္ထုံ ဥပနိဿာယ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော သိတပါတုကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ကိရ သတ္ထာ သာယနှသမယေ နိဂြောဓာရာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော ဇင်္ဃဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု၊ ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ၊ န အဟေတု တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝါ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ သိတကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သတ္ထာ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အာနန္ဒ၊ ကဏှော နာမ ဣသိ အဟောသိ၊ သော ဣမသ္မိံ ဘူမိပ္ပဒေသေ ဝိဟာသိ ဈာယီ ဈာနရတော၊ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ဘဝနံ ကမ္ပီ’’တိ သိတကာရဏံ ဝတွာ တဿ ဝတ္ထုနော အပါကဋတ္တာ ထေရေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗာရာဏသိယံ ဧကေန အသီတိကောဋိဝိဘဝေန အပုတ္တကေန ဗြာဟ္မဏေန သီလံ သမာဒိယိတွာ ပုတ္တေ ပတ္ထိတေ ဗောဓိသတ္တော တဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကာဠဝဏ္ဏတ္တာ ပနဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ကဏှကုမာရော’’တိ နာမံ အကံသု။ သော သောဠသဝဿကာလေ မဏိပဋိမာ ဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဟုတွာ ပိတရာ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ပေသိတော တက္ကသိလာယံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စာဂစ္ဆိ။ အထ နံ ပိတာ အနုရူပေန ဒါရေန သံယောဇေသိ။ သော အပရဘာဂေ မာတာပိတူနံ အစ္စယေန သဗ္ဗိဿရိယံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အထေကဒိဝသံ ရတနကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဝိလောကေတွာ ဝရပလ္လင်္ကမဇ္ဈဂတော သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဧတ္တကံ ဓနံ အသုကေန ဥပ္ပာဒိတံ၊ ဧတ္တကံ အသုကေနာ’’တိ ပုဗ္ဗဉာတီဟိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခိတာနိ အက္ခရာနိ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘ယေဟိ ဣမံ ဓနံ ဥပ္ပာဒိတံ၊ တေ န ပညာယန္တိ၊ ဓနမေဝ ပညာယတိ၊ ဧကောပိ ဣဒံ ဓနံ ဂဟေတွာ ဂတော နာမ နတ္ထိ၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဓနဘဏ္ဍိကံ ဗန္ဓိတွာ ပရလောကံ ဂန္တုံ။ ပဉ္စန္နံ ဝေရာနံ သာဓာရဏဘာဝေန ဟိ အသာရဿ ဓနဿ ဒါနံ သာရော၊ ဗဟုရောဂသာဓာရဏဘာဝေန အသာရဿ သရီရဿ သီလဝန္တေသု အဘိဝါဒနာဒိကမ္မံ သာရော၊ အနိစ္စာဘိဘူတဘာဝေန အသာရဿ ဇီဝိတဿ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနာယောဂေါ သာရော၊ တသ္မာ အသာရေဟိ ဘောဂေဟိ သာရဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ။

သော အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ ယာဝ သတ္တမာ ဒိဝသာ ဓနံ အပရိက္ခီယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ မေ ဓနေန၊ ယာဝ မံ ဇရာ နာဘိဘဝတိ၊ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဂေဟေ သဗ္ဗဒွါရာနိ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘ဒိန္နံ မေ၊ ဟရန္တူ’’တိ အသုစိံ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဝတ္ထုကာမေ ပဟာယ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ဝသနတ္ထာယ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ ဩလောကေန္တော ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ‘‘ဣဓ ဝသိဿာမီ’’တိ ဧကံ ဣန္ဒဝါရုဏီရုက္ခံ ဂေါစရဂါမံ အဓိဋ္ဌာယ တဿေဝ ရုက္ခဿ မူလေ ဝိဟာသိ။ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဟာယ အာရညိကော အဟောသိ၊ ပဏ္ဏသာလံ အကတွာ ရုက္ခမူလိကော အဟောသိ၊ အဗ္ဘောကာသိကော နေသဇ္ဇိကော။ သစေ နိပဇ္ဇိတုကာမော၊ ဘူမိယံယေဝ နိပဇ္ဇတိ၊ ဒန္တမူသလိကော ဟုတွာ အနဂ္ဂိပက္ကမေဝ ခါဒတိ၊ ထုသပရိက္ခိတ္တံ ကိဉ္စိ န ခါဒတိ၊ ဧကဒိဝသံ ဧကဝါရမေဝ ခါဒတိ၊ ဧကာသနိကော အဟောသိ။ ခမာယ ပထဝီအာပတေဇဝါယုသမော ဟုတွာ ဧတေ ဧတ္တကေ ဓုတင်္ဂဂုဏေ သမာဒါယ ဝတ္တတိ၊ ဣမသ္မိံ ကိရ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ပရမပ္ပိစ္ဆော အဟောသိ။ သော န စိရဿေဝ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနကီဠံ ကီဠန္တော တတ္ထေဝ ဝသတိ၊ ဖလာဖလတ္ထမ္ပိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ၊ ရုက္ခဿ ဖလိတကာလေ ဖလံ ခါဒတိ၊ ပုပ္ဖိတကာလေ ပုပ္ဖံ ခါဒတိ၊ သပတ္တကာလေ ပတ္တာနိ ခါဒတိ၊ နိပ္ပတ္တကာလေ ပပဋိကံ ခါဒတိ။ ဧဝံ ပရမသန္တုဋ္ဌော ဟုတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ စိရံ ဝသတိ။

သော ဧကဒိဝသံ ပုဗ္ဗဏှသမယေ တဿ ရုက္ခဿ ပက္ကာနိ ဖလာနိ ဂဏှိ၊ ဂဏှန္တော ပန လောလုပ္ပစာရေန ဥဋ္ဌာယ အညသ္မိံ ပဒေသေ န ဂဏှာတိ၊ ယထာနိသိန္နောဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဟတ္ထပ္ပသာရဏဋ္ဌာနေ ဌိတာနိ ဖလာနိ သံဟရတိ၊ တေသုပိ မနာပါမနာပံ အဝိစိနိတွာ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တမေဝ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပရမသန္တုဋ္ဌဿ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ တံ ကိရ သက္ကဿ အာယုက္ခယေန ဝါ ဥဏှံ ဟောတိ ပုညက္ခယေန ဝါ၊ အညသ္မိံ ဝါ မဟာနုဘာဝသတ္တေ တံ ဌာနံ ပတ္ထေန္တေ၊ ဓမ္မိကာနံ ဝါ မဟိဒ္ဓိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ သီလတေဇေန ဥဏှံ ဟောတိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝသန္တံ ကဏှံ ဣသိံ ရုက္ခဖလာနိ ဥစ္စိနန္တံ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ဣသိ ဃောရတပေါ ပရမဇိတိန္ဒြိယော၊ ဣမံ ဓမ္မကထာယ သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ သုကာရဏံ သုတွာ ဝရေန သန္တပ္ပေတွာ ဣမမဿ ရုက္ခံ ဓုဝဖလံ ကတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သော မဟန္တေနာနုဘာဝေန သီဃံ ဩတရိတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ တဿ ပိဋ္ဌိပဿေ ဌတွာ ‘‘အတ္တနော အဝဏ္ဏေ ကထိတေ ကုဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ၊ နော’’တိ ဝီမံသန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘ကဏှော ဝတာယံ ပုရိသော၊ ကဏှံ ဘုဉ္ဇတိ ဘောဇနံ၊

ကဏှေ ဘူမိပဒေသသ္မိံ၊ န မယှံ မနသော ပိယော’’တိ။

တတ္ထ ကဏှောတိ ကာဠဝဏ္ဏော။ ဘောဇနန္တိ ရုက္ခဖလဘောဇနံ။

ကဏှော ဣသိ သက္ကဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကော နု ခေါ မယာ သဒ္ဓိံ ကထေတီ’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဥပဓာရေန္တော ‘‘သက္ကော’’တိ ဉတွာ အနိဝတ္တိတွာ အနောလောကေတွာဝ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘န ကဏှော တစသာ ဟောတိ၊ အန္တောသာရော ဟိ ဗြာဟ္မဏော၊

ယသ္မိံ ပါပါနိ ကမ္မာနိ၊ သ ဝေ ကဏှော သုဇမ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ တစသာတိ တစေန ကဏှော နာမ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အန္တောသာရောတိ အဗ္ဘန္တရေ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသာရေဟိ သမန္နာဂတော။ ဧဝရူပေါ ဟိ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော နာမ ဟောတိ။ သ ဝေတိ ယသ္မိံ ပန ပါပါနိ ကမ္မာနိ အတ္ထိ၊ သော ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ဇာတောပိ ယေန ကေနစိ သရီရဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတောပိ ကာဠကောဝ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဣမေသံ သတ္တာနံ ကဏှဘာဝကရာနိ ပါပကမ္မာနိ ဧကဝိဓာဒိဘေဒေဟိ ဝိတ္ထာရေတွာ သဗ္ဗာနိပိ တာနိ ဂရဟိတွာ သီလာဒယော ဂုဏေ ပသံသိတွာ အာကာသေ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သက္ကဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သက္ကော တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပမုဒိတော သောမနဿဇာတော မဟာသတ္တံ ဝရေန နိမန္တေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧတသ္မိန္တိ ယံ ဣဒံ တယာ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန ဝိယ သုလပိတံ၊ တသ္မိံ သုလပိတေ တုမှာကမေဝ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဣစ္ဆသိ၊ သဗ္ဗံ တေ ယံ ဝရံ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ၊ တံ ဒမ္မီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘အယံ ကိံ နု ခေါ အတ္တနော အဝဏ္ဏေ ကထိတေ ကုဇ္ဈိဿတိ၊ နောတိ မံ ဝီမံသန္တော မယှံ ဆဝိဝဏ္ဏဉ္စ ဘောဇနဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနဉ္စ ဂရဟိတွာ ဣဒါနိ မယှံ အကုဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ပသန္နစိတ္တော ဝရံ ဒေတိ၊ မံ ခေါ ပနေသ ‘သက္ကိဿရိယဗြဟ္မိဿရိယာနံ အတ္ထာယ ဗြဟ္မစရိယံ စရတီ’တိပိ မညေယျ၊ တတြဿ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထံ မယှံ ပရေသု ကောဓော ဝါ ဒေါသော ဝါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ ပရသမ္ပတ္တိယံ လောဘော ဝါ ပရေသု သိနေဟော ဝါ မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု၊ မဇ္ဈတ္တောဝ ဘဝေယျန္တိ ဣမေ မယာ စတ္တာရော ဝရေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တဿ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထာယ စတ္တာရော ဝရေ ဂဏှန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

သုနိက္ကောဓံ သုနိဒ္ဒေါသံ၊ နိလ္လောဘံ ဝုတ္တိမတ္တနော၊

နိသ္နေဟမဘိကင်္ခါမိ၊ ဧတေ မေ စတုရော ဝရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္ကာတိ သစေ တွံ မယှံ ဝရံ အဒါသိ။ သုနိက္ကောဓန္တိ အကုဇ္ဈနဝသေန သုဋ္ဌု နိက္ကောဓံ။ သုနိဒ္ဒေါသန္တိ အဒုဿနဝသေန သုဋ္ဌု နိဒ္ဒေါသံ။ နိလ္လောဘန္တိ ပရသမ္ပတ္တီသု နိလ္လောဘံ။ ဝုတ္တိမတ္တနောတိ ဧဝရူပံ အတ္တနော ဝုတ္တိံ။ နိသ္နေဟန္တိ ပုတ္တဓီတာဒီသု ဝါ သဝိညာဏကေသု ဓနဓညာဒီသု ဝါ အဝိညာဏကေသု အတ္တနော သန္တကေသုပိ နိသ္နေဟံ အပဂတလောဘံ။ အဘိကင်္ခါမီတိ ဧဝရူပံ ဣမေဟိ စတူဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ အတ္တနော ဝုတ္တိံ အဘိကင်္ခါမိ။ ဧတေ မေ စတုရော ဝရေတိ ဧတေ နိက္ကောဓာဒိကေ စတုရော မယှံ ဝရေ ဒေဟီတိ။

ကိံ ပနေသ န ဇာနာတိ ‘‘ယထာ န သက္ကာ သက္ကဿ သန္တိကေ ဝရံ ဂဟေတွာ ဝရေန ကောဓာဒယော ဟနိတု’’န္တိ။ နော န ဇာနာတိ၊ သက္ကေ ခေါ ပန ဝရံ ဒေန္တေ န ဂဏှာမီတိ ဝစနံ န ယုတ္တန္တိ တဿ စ နိက္ကင်္ခဘာဝတ္ထာယ ဂဏှိ ။ တတော သက္ကော စိန္တေသိ ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတော ဝရံ ဂဏှန္တော အတိဝိယ အနဝဇ္ဇေ ဝရေ ဂဏှိ၊ ဧတေသု ဝရေသု ဂုဏဒေါသံ ဧတမေဝ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘ကိံနု ကောဓေ ဝါ ဒေါသေ ဝါ၊ လောဘေ သ္နေဟေ စ ဗြာဟ္မဏ၊

အာဒီနဝံ တွံ ပဿသိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

တဿတ္ထော – ဗြာဟ္မဏ ကိံ နု ခေါ တွံ ကောဓေ ဒေါသေ လောဘေ သ္နေဟေ စ အာဒီနဝံ ပဿသိ၊ တံ တာဝ မေ ပုစ္ဆိတော အက္ခာဟိ၊ န ဟိ မယံ ဧတ္ထ အာဒီနဝံ ဇာနာမာတိ။

အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘တေန ဟိ သုဏာဟီ’’တိ ဝတွာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆။

‘‘အပ္ပော ဟုတွာ ဗဟု ဟောတိ၊ ဝဍ္ဎတေ သော အခန္တိဇော၊

အာသင်္ဂီ ဗဟုပါယာသော၊ တသ္မာ ကောဓံ န ရောစယေ။

၁၇။

‘‘ဒုဋ္ဌဿ ဖရုသာ ဝါစာ၊ ပရာမာသော အနန္တရာ၊

တတော ပါဏိ တတော ဒဏ္ဍော၊ သတ္ထဿ ပရမာ ဂတိ၊

ဒေါသော ကောဓသမုဋ္ဌာနော၊ တသ္မာ ဒေါသံ န ရောစယေ။

၁၈။

‘‘အာလောပသာဟသာကာရာ၊ နိကတီ ဝဉ္စနာနိ စ၊

ဒိဿန္တိ လောဘဓမ္မေသု၊ တသ္မာ လောဘံ န ရောစယေ။

၁၉။

‘‘သ္နေဟသင်္ဂထိတာ ဂန္ထာ၊ သေန္တိ မနောမယာ ပုထူ၊

တေ ဘုသံ ဥပတာပေန္တိ၊ တသ္မာ သ္နေဟံ န ရောစယေ’’တိ။

တတ္ထ အခန္တိဇောတိ သော အနဓိဝါသကဇာတိကဿ အခန္တိတော ဇာတော ကောဓော ပဌမံ ပရိတ္တော ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဗဟု ဟောတိ အပရာပရံ ဝဍ္ဎတိ။ တဿ ဝဍ္ဎနဘာဝေါ ခန္တိဝါဒီဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၄။၄၉ အာဒယော) စေဝ စူဠဓမ္မပါလဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၅။၄၄ အာဒယော) စ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗော။ အပိစ တိဿာမစ္စဿပေတ္ထ ဘရိယံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ သပရိဇနံ မာရေတွာ ပစ္ဆာ အတ္တနော မာရိတဝတ္ထု ကထေတဗ္ဗံ။ အာသင်္ဂီတိ အာသင်္ဂကရဏော။ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အာသတ္တံ လဂ္ဂိတံ ကရောတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဂန္တုံ န ဒေတိ၊ နိဝတ္တိတွာ အက္ကောသနာဒီနိ ကာရေတိ။ ဗဟုပါယာသောတိ ဗဟုနာ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခသင်္ခါတေန ဥပါယာသေန ကိလမထေန သမန္နာဂတော။ ကောဓံ နိဿာယ ဟိ ကောဓဝသေန အရိယာဒီသု ကတဝီတိက္ကမာ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ စေဝ သမ္ပရာယေ စ ဝဓဗန္ဓဝိပ္ပဋိသာရာဒီနိ စေဝ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနကမ္မကရဏာဒီနိ စ ဗဟူနိ ဒုက္ခာနိ အနုဘဝန္တီတိ ကောဓော ဗဟုပါယာသော နာမ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧသ ဧဝံ အနေကာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ ကောဓံ န ရောစေမိ။

ဒုဋ္ဌဿာတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏေန ကောဓေန ကုဇ္ဈိတွာ အပရဘာဂေ ဒုဿနလက္ခဏေန ဒေါသေန ဒုဋ္ဌဿ ပဌမံ တာဝ ‘‘အရေ၊ ဒါသ၊ ပေဿာ’’တိ ဖရုသဝါစာ နိစ္ဆရတိ၊ ဝါစာယ အနန္တရာ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနဝသေန ဟတ္ထပရာမာသော၊ တတော အနန္တရာ ဥပက္ကမနဝသေန ပါဏိ ပဝတ္တတိ၊ တတော ဒဏ္ဍော၊ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေ အတိက္ကမိတွာ ပန ဧကတောဓာရဥဘတောဓာရဿ သတ္ထဿ ပရမာ ဂတိ၊ သဗ္ဗပရိယန္တာ သတ္ထနိပ္ဖတ္တိ ဟောတိ။ ယဒါ ဟိ သတ္ထေန ပရံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ပစ္ဆာ တေနေဝ သတ္ထေန အတ္တာနံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ တဒါ ဒေါသော မတ္ထကပ္ပတ္တော ဟောတိ။ ဒေါသော ကောဓသမုဋ္ဌာနောတိ ယထာ အနမ္ဗိလံ တက္ကံ ဝါ ကဉ္ဇိကံ ဝါ ပရိဏာမဝသေန ပရိဝတ္တိတွာ အမ္ဗိလံ ဟောတိ၊ တံ ဧကဇာတိကမ္ပိ သမာနံ အမ္ဗိလံ အနမ္ဗိလန္တိ နာနာ ဝုစ္စတိ၊ တထာ ပုဗ္ဗကာလေ ကောဓော ပရိဏမိတွာ အပရဘာဂေ ဒေါသော ဟောတိ။ သော အကုသလမူလတ္တေန ဧကဇာတိကောပိ သမာနော ကောဓော ဒေါသောတိ နာနာ ဝုစ္စတိ။ ယထာ အနမ္ဗိလတော အမ္ဗိလံ၊ ဧဝံ သောပိ ကောဓတော သမုဋ္ဌာတီတိ ကောဓသမုဋ္ဌာနော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ အနေကာဒီနဝေါ ဒေါသော၊ တသ္မာ ဒေါသမ္ပိ န ရောစေမိ။

အာလောပသာဟသာကာရာတိ ဒိဝါ ဒိဝဿေဝ ဂါမံ ပဟရိတွာ ဝိလုမ္ပနာနိ စ အာဝုဓံ သရီရေ ဌပေတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ ဒေဟီ’’တိ သာဟသာကာရာ စ။ နိကတီ ဝဉ္စနာနိ စာတိ ပတိရူပကံ ဒဿေတွာ ပရဿ ဟရဏံ နိကတိ နာမ၊ သာ အသုဝဏ္ဏမေဝ ‘‘သုဝဏ္ဏ’’န္တိ ကူဋကဟာပဏံ ‘‘ကဟာပဏော’’တိ ဒတွာ ပရသန္တကဂ္ဂဟဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ပဋိဘာနဝသေန ပန ဥပါယကုသလတာယ ပရသန္တကဂ္ဂဟဏံ ဝဉ္စနံ နာမ။ တဿေဝံ ပဝတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ – ဧကော ကိရ ဥဇုဇာတိကော ဂါမိကပုရိသော အရညတော သသကံ အာနေတွာ နဒီတီရေ ဌပေတွာ နှာယိတုံ ဩတရိ။ အထေကော ဓုတ္တော တံ သသကံ သီသေ ကတွာ နှာယိတုံ ဩတိဏ္ဏော။ ဣတရော ဥတ္တရိတွာ သသကံ အပဿန္တော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေသိ။ တမေနံ ဓုတ္တော ‘‘ကိံ ဘော ဝိလောကေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ မေ ဌာနေ သသကော ဌပိတော၊ တံ န ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အန္ဓဗာလ၊ တွံ န ဇာနာသိ၊ သသကာ နာမ နဒီတီရေ ဌပိတာ ပလာယန္တိ၊ ပဿ အဟံ အတ္တနော သသကံ သီသေ ဌပေတွာဝ နှာယာမီ’’တိ အာဟ။ သော အပ္ပဋိဘာနတာယ ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပက္ကာမိ။ ဧကကဟာပဏေန မိဂပေါတကံ ဂဟေတွာ ပုန တံ ဒတွာ ဒွိကဟာပဏဂ္ဃနကဿ မိဂဿ ဂဟိတဝတ္ထုပေတ္ထ ကထေတဗ္ဗံ။ ဒိဿန္တိ လောဘဓမ္မေသူတိ သက္က၊ ဣမေ အာလောပါဒယော ပါပဓမ္မာ လောဘသဘာဝေသု လောဘာဘိဘူတေသု သတ္တေသု ဒိဿန္တိ။ န ဟိ အလုဒ္ဓါ ဧဝရူပါနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ ဧဝံ လောဘော အနေကာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ လောဘမ္ပိ န ရောစေမိ။

သ္နေဟသင်္ဂထိတာ ဂန္ထာတိ အာရမ္မဏေသု အလ္လီယနလက္ခဏေန သ္နေဟေန သင်္ဂထိတာ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒဝသေန ဃဋိတာ သုတ္တေန ပုပ္ဖာနိ ဝိယ ဗဒ္ဓါ နာနပ္ပကာရေသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တမာနာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာ။ သေန္တိ မနောမယာ ပုထူတိ တေ ပုထူသု အာရမ္မဏေသု ဥပ္ပန္နာ သုဝဏ္ဏာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တာနိ သုဝဏ္ဏာဒိမယာနိ အာဘရဏာဒီနိ ဝိယ မနေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ မနောမယာ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာ တေသု အာရမ္မဏေသု သေန္တိ အနုသေန္တိ။ တေ ဘုသံ ဥပတာပေန္တီတိ တေ ဧဝံ အနုသယိတာ ဗလဝတာပံ ဇနေန္တာ ဘုသံ ဥပတာပေန္တိ အတိကိလမေန္တိ။ တေသံ ပန ဘုသံ ဥပတာပနေ ‘‘သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီ’’တိ (သု။ နိ။ ၇၇၃) ဂါထာယ ဝတ္ထု၊ ‘‘ပိယဇာတိကာ ဟိ ဂဟပတိ၊ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘုတိကာ’’ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၃)၊ ‘‘ပိယတော ဇာယတီ သောကော’’တိအာဒီနိ (ဓ။ ပ။ ၂၁၂) သုတ္တာနိ စ အာဟရိတဗ္ဗာနိ။ အပိစ မင်္ဂလဗောဓိသတ္တဿ ဒါရကေ ဒတွာ ဗလဝသောကေန ဟဒယံ ဖလိ၊ ဝေဿန္တရဗောဓိသတ္တဿ မဟန္တံ ဒေါမနဿံ ဥဒပါဒိ။ ဧဝံ ပူရိတပါရမီနံ မဟာသတ္တာနံ ပေမံ ဥပတာပံ ကရောတိယေဝ။ အယံ သ္နေဟေ အာဒီနဝေါ၊ တသ္မာ သ္နေဟမ္ပိ န ရောစေမီတိ။

သက္ကော ပဉှဝိဿဇ္ဇနံ သုတွာ ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတ တယာ ဣမေ ပဉှာ ဗုဒ္ဓလီဠာယ သာဓုကံ ကထိတာ၊ အတိဝိယ တုဋ္ဌောသ္မိ တေ၊ အပရမ္ပိ ဝရံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၂၀။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

တတော ဗောဓိသတ္တော အနန္တရဂါထမာဟ –

၂၁။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

အရညေ မေ ဝိဟရတော၊ နိစ္စံ ဧကဝိဟာရိနော၊

အာဗာဓာ မာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ အန္တရာယကရာ ဘုသာ’’တိ။

တတ္ထ အန္တရာယကရာ ဘုသာတိ ဣမဿ မေ တပေါကမ္မဿ အန္တရာယကရာ။

တံ သုတွာ သက္ကော ‘‘ကဏှပဏ္ဍိတော ဝရံ ဂဏှန္တော န အာမိသသန္နိဿိတံ ဂဏှာတိ၊ တပေါကမ္မနိဿိတမေဝ ဂဏှာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသန္နော အပရမ္ပိ ဝရံ ဒဒမာနော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၂၂။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ဗြာဟ္မဏ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

ဗောဓိသတ္တောပိ ဝရဂ္ဂဟဏာပဒေသေန တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၂၃။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

န မနော ဝါ သရီရံ ဝါ၊ မံ-ကတေ သက္က ကဿစိ၊

ကဒါစိ ဥပဟညေထ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ’’တိ။

တတ္ထ မနော ဝါတိ မနောဒွါရံ ဝါ။ သရီရံ ဝါတိ ကာယဒွါရံ ဝါ၊ ဝစီဒွါရမ္ပိ ဧတေသံ ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မံ-ကတေတိ မမ ကာရဏာ။ ဥပဟညေထာတိ ဥပဃာတံ အာပဇ္ဇေယျ အပရိသုဒ္ဓံ အဿ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သက္က ဒေဝရာဇ၊ မမ ကာရဏာ မံ နိဿာယ မမ အနတ္ထကာမတာယ ကဿစိ သတ္တဿ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ ကမ္မဒွါရံ န ဥပဟညေထ၊ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဒသဟိ အကုသလကမ္မပထေဟိ ဝိမုတ္တံ ပရိသုဒ္ဓမေဝ ဘဝေယျာတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ဆသုပိ ဌာနေသု ဝရံ ဂဏှန္တော နေက္ခမ္မနိဿိတမေဝ ဂဏှိ၊ ဇာနာတိ စေသ ‘‘သရီရံ နာမ ဗျာဓိဓမ္မံ၊ န တံ သက္ကာ သက္ကေန အဗျာဓိဓမ္မံ ကာတု’’န္တိ။ သတ္တာနဉှိ တီသု ဒွါရေသု ပရိသုဒ္ဓဘာဝေါ အသက္ကာယတ္တောဝ၊ ဧဝံ သန္တေပိ တဿ ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ဣမေ ဝရေ ဂဏှိ။ သက္ကောပိ တံ ရုက္ခံ ဓုဝဖလံ ကတွာ မဟာသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ‘‘အရောဂါ ဣဓေဝ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တောပိ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘အာနန္ဒ၊ ပုဗ္ဗေ မယာ နိဝုတ္ထဘူမိပ္ပဒေသော စေသော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ကဏှပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကဏှဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၄၁] ၃။ စတုပေါသထိကဇာတကဝဏ္ဏနာ

၂၄-၃၈။ ယော ကောပနေယျောတိ ဣဒံ စတုပေါသထိကဇာတကံ ပုဏ္ဏကဇာတကေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

စတုပေါသထိကဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၄၂] ၄။ သင်္ခဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗဟုဿုတောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကော ဥပါသကော တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော သွာတနာယ နိမန္တေတွာ အတ္တနော ဃရဒွါရေ မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ အလင်္ကရိတွာ ပုနဒိဝသေ တထာဂတဿ ကာလံ အာရောစာပေသိ။ သတ္ထာ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော တတ္ထ ဂန္တွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဥပါသကော သပုတ္တဒါရော သပရိဇနော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပုန သွာတနာယာတိ ဧဝံ သတ္တာဟံ နိမန္တေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရံ အဒါသိ။ တံ ပန ဒဒမာနော ဥပါဟနဒါနံ ဥဿန္နံ ကတွာ အဒါသိ။ ဒသဗလဿ ဒိန္နော ဥပါဟနသင်္ဃာဋော သဟဿဂ္ဃနကော အဟောသိ၊ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပဉ္စသတဂ္ဃနကော၊ သေသာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ သတဂ္ဃနကော။ ဣတိ သော သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ ဒတွာ အတ္တနော ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော သန္တိကေ နိသီဒိ။ အထဿ သတ္ထာ မဓုရေန သရေန အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဥပါသက၊ ဥဠာရံ တေ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ၊ အတ္တမနော ဟောဟိ၊ ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဧကံ ဥပါဟနသင်္ဃာဋံ ဒတွာ နာဝါယ ဘိန္နာယ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေပိ ဥပါဟနဒါနနိဿန္ဒေန ပတိဋ္ဌံ လဘိံသု၊ တွံ ပန ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ အဒါသိ၊ တဿ တေ ဥပါဟနဒါနဿ ဖလံ ကသ္မာ န ပတိဋ္ဌာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ အယံ ဗာရာဏသီ မောဠိနီ နာမ အဟောသိ။ မောဠိနိနဂရေ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ သင်္ခေါ နာမ ဗြာဟ္မဏော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဟူတဝိတ္တုပကရဏော ပဟူတဓနဓညသုဝဏ္ဏရဇတော စတူသု နဂရဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေ စာတိ ဆသု ဌာနေသု ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿာနိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကပဏဒ္ဓိကာနံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဂေဟေ ဓနေ ခီဏေ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ အပရိက္ခီဏေယေဝ ဓနေ နာဝါယ သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာ ဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝံ ဗန္ဓာပေတွာ ဘဏ္ဍဿ ပူရာပေတွာ ပုတ္တဒါရံ အာမန္တေတွာ ‘‘ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ ၊ တာဝ မေ ဒါနံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဒါသကမ္မကရပရိဝုတော ဆတ္တံ အာဒါယ ဥပါဟနံ အာရုယှ မဇ္ဈနှိကသမယေ ပဋ္ဋနဂါမာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဂန္ဓမာဒနေ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဝဇ္ဇေတွာ တံ ဓနာဟရဏတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မဟာပုရိသော ဓနံ အာဟရိတုံ ဂစ္ဆတိ၊ ဘဝိဿတိ နု ခေါ အဿ သမုဒ္ဒေ အန္တရာယော၊ နော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ဧသ မံ ဒိသွာ ဆတ္တဉ္စ ဥပါဟနဉ္စ မယှံ ဒတွာ ဥပါဟနဒါနနိဿန္ဒေန သမုဒ္ဒေ ဘိန္နာယ နာဝါယ ပတိဋ္ဌံ လဘိဿတိ၊ ကရိဿာမိဿ အနုဂ္ဂဟ’’န္တိ အာကာသေနာဂန္တွာ တဿာဝိဒူရေ ဩတရိတွာ စဏ္ဍဝါတာတပေ အင်္ဂါရသန္ထရသဒိသံ ဥဏှဝါလုကံ မဒ္ဒန္တော တဿ အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆိ။

သော တံ ဒိသွာဝ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ မေ အာဂတံ၊ အဇ္ဇ မယာ ဧတ္ထ ဒါနဗီဇံ ရောပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တုဋ္ဌစိတ္တော ဝေဂေန တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယှံ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ထောကံ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဣမံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမထာ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမန္တေ ရုက္ခမူလေ ဝါလုကံ ဥဿာပေတွာ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ပညပေတွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ နိသီဒါပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ဝါသိတပရိဿာဝိတေန ဥဒကေန ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ အတ္တနော ဥပါဟနာ ဩမုဉ္စိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္ဓတေလေန မက္ခေတွာ တဿ ပါဒေသု ပဋိမုဉ္စိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမာ ဥပါဟနာ အာရုယှ ဆတ္တံ မတ္ထကေ ကတွာ ဂစ္ဆထာ’’တိ ဆတ္တုပါဟနံ အဒါသိ။ သော အဿ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ တံ ဂဟေတွာ ပသာဒသံဝဍ္ဎနတ္ထံ ပဿန္တဿေဝဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂန္ဓမာဒနမေဝ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိ။ အထဿ မဟာသမုဒ္ဒံ ပဋိပန္နဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ ဝိဝရံ အဒါသိ၊ ဥဒကံ ဥဿိဉ္စိတုံ နာသက္ခိံသု။ မဟာဇနော မရဏဘယဘီတော အတ္တနော အတ္တနော ဒေဝတာ နမဿိတွာ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိ။ မဟာသတ္တော ဧကံ ဥပဋ္ဌာကံ ဂဟေတွာ သကလသရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ သပ္ပိနာ သဒ္ဓိံ သက္ခရစုဏ္ဏံ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ တမ္ပိ ခါဒါပေတွာ တေန သဒ္ဓိံ ကူပကယဋ္ဌိမတ္ထကံ အာရုယှ ‘‘ဣမာယ ဒိသာယ အမှာကံ နဂရ’’န္တိ ဒိသံ ဝဝတ္ထပေတွာ မစ္ဆကစ္ဆပပရိပန္ထတော အတ္တာနံ မောစေန္တော တေန သဒ္ဓိံ ဥသဘမတ္တံ အတိက္ကမိတွာ ပတိ။ မဟာဇနော ဝိနာသံ ပါပုဏိ။ မဟာသတ္တော ပန ဥပဋ္ဌာကေန သဒ္ဓိံ သမုဒ္ဒံ တရိတုံ အာရဘိ။ တဿ တရန္တဿေဝ သတ္တမော ဒိဝသော ဇာတော။ သော တသ္မိမ္ပိ ကာလေ လောဏောဒကေန မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော အဟောသိယေဝ။

တဒါ ပန စတူဟိ လောကပါလေဟိ မဏိမေခလာ နာမ ဒေဝဓီတာ ‘‘သစေ သမုဒ္ဒေ နာဝါယ ဘိန္နာယ တိသရဏဂတာ ဝါ သီလသမ္ပန္နာ ဝါ မာတာပိတုပဋ္ဌာကာ ဝါ မနုဿာ ဒုက္ခပ္ပတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေ ရက္ခေယျာသီ’’တိ သမုဒ္ဒေ အာရက္ခဏတ္ထာယ ဌပိတာ ဟောတိ။ သာ အတ္တနော ဣဿရိယေန သတ္တာဟမနုဘဝိတွာ ပမဇ္ဇိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမုဒ္ဒံ ဩလောကေန္တီ သီလာစာရသံယုတ္တံ သင်္ခဗြာဟ္မဏံ ဒိသွာ ‘‘ဣမဿ သတ္တမော ဒိဝသော သမုဒ္ဒေ ပတိတဿ၊ သစေ သော မရိဿတိ အတိဝိယ ဂါရယှာ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ သံဝိဂ္ဂမာနဟဒယာ ဟုတွာ ဧကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ ပူရေတွာ ဝါတဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ တဿ ပုရတော အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တွံ သတ္တာဟံ နိရာဟာရော၊ ဣဒံ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အာဟ။ သော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘အပနေဟိ တဝ ဘတ္တံ၊ အဟံ ဥပေါသထိကော’’တိ အာဟ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကော ပစ္ဆတော အာဂတော ဒေဝတံ အဒိသွာ သဒ္ဒမေဝ သုတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပကတိသုခုမာလော သတ္တာဟံ နိရာဟာရတာယ ဒုက္ခိတော မရဏဘယေန ဝိလပတိ မညေ၊ အဿာသေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၉။

‘‘ဗဟုဿုတော သုတဓမ္မောသိ သင်္ခ၊ ဒိဋ္ဌာ တယာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

အထက္ခဏေ ဒဿယသေ ဝိလာပံ၊ အညော နု ကော တေ ပဋိမန္တကော မယာ’’တိ။

တတ္ထ သုတဓမ္မောသီတိ ဓမ္မောပိ တယာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ သန္တိကေ သုတော အသိ။ ဒိဋ္ဌာ တယာတိ တေသံ ပစ္စယေ ဒေန္တေန ဝေယျာဝစ္စံ ကရောန္တေန ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ စ တယာ ဒိဋ္ဌာ။ ဧဝံ အကရောန္တော ဟိ ပဿန္တောပိ တေ န ပဿတိယေဝ။ အထက္ခဏေတိ အထ အက္ခဏေ သလ္လပန္တဿ ကဿစိ အဘာဝေန ဝစနဿ အနောကာသေ။ ဒဿယသေတိ ‘‘အဟံ ဥပေါသထိကော’’တိ ဝဒန္တော ဝိလာပံ ဒဿေသိ။ ပဋိမန္တကောတိ မယာ အညော ကော တဝ ပဋိမန္တကော ပဋိဝစနဒါယကော၊ ကိံကာရဏာ ဧဝံ ဝိပ္ပလပသီတိ?

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမဿ ဒေဝတာ န ပညာယတိ မညေ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘သမ္မ၊ နာဟံ မရဏဿ ဘာယာမိ၊ အတ္ထိ ပန မေ အညော ပဋိမန္တကော’’တိ ဝတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘သုဗ္ဘူ သုဘာ သုပ္ပဋိမုက္ကကမ္ဗု၊ ပဂ္ဂယှ သောဝဏ္ဏမယာယ ပါတိယာ၊

‘ဘုဉ္ဇဿု ဘတ္တံ’ ဣတိ မံ ဝဒေတိ၊ သဒ္ဓါဝိတ္တာ၊ တမဟံ နောတိ ဗြူမီ’’တိ။

တတ္ထ သုဗ္ဘူတိ သုဘမုခါ။ သုဘာတိ ပါသာဒိကာ ဥတ္တမရူပဓရာ။ သုပ္ပဋိမုက္ကကမ္ဗူတိ ပဋိမုက္ကသုဝဏ္ဏာလင်္ကာရာ။ ပဂ္ဂယှာတိ သုဝဏ္ဏပါတိယာ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပိတွာ။ သဒ္ဓါဝိတ္တာတိ သဒ္ဓါ စေဝ တုဋ္ဌစိတ္တာ စ။ ‘‘သဒ္ဓံ စိတ္တ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿတ္ထော သဒ္ဓန္တိ သဒ္ဒဟန္တံ၊ စိတ္တန္တိ တုဋ္ဌစိတ္တံ။ တမဟံနောတီတိ တမဟံ ဒေဝတံ ဥပေါသထိကတ္တာ ပဋိက္ခိပန္တော နောတိ ဗြူမိ၊ န ဝိပ္ပလပါမိ သမ္မာတိ။

အထဿ သော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၄၁။

‘‘ဧတာဒိသံ ဗြာဟ္မဏ ဒိသွာန ယက္ခံ၊ ပုစ္ဆေယျ ပေါသော သုခမာသိသာနော၊

ဥဋ္ဌေဟိ နံ ပဉ္ဇလိကာဘိပုစ္ဆ၊ ဒေဝီ နုသိ တွံ ဥဒ မာနုသီ နူ’’တိ။

တတ္ထ သုခမာသိသာနောတိ ဧတာဒိသံ ယက္ခံ ဒိသွာ အတ္တနော သုခံ အာသီသန္တော ပဏ္ဍိတော ပုရိသော ‘‘အမှာကံ သုခံ ဘဝိဿတိ၊ န ဘဝိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆေယျ။ ဥဋ္ဌေဟီတိ ဥဒကတော ဥဋ္ဌာနာကာရံ ဒဿေန္တော ဥဋ္ဌဟ။ ပဉ္ဇလိကာဘိပုစ္ဆာတိ အဉ္ဇလိကော ဟုတွာ အဘိပုစ္ဆ။ ဥဒ မာနုသီတိ ဥဒါဟု မဟိဒ္ဓိကာ မာနုသီ တွန္တိ။

ဗောဓိသတ္တော ‘‘ယုတ္တံ ကထေသီ’’တိ တံ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၄၂။

‘‘ယံ တွံ သုခေနာဘိသမေက္ခသေ မံ၊ ဘုဉ္ဇဿု ဘတ္တံ ဣတိ မံ ဝဒေသိ၊

ပုစ္ဆာမိ တံ နာရိ မဟာနုဘာဝေ၊ ဒေဝီ နုသိ တွံ ဥဒ မာနုသီ နူ’’တိ။

တတ္ထ ယံ တွန္တိ ယသ္မာ တွံ သုခေန မံ အဘိသမေက္ခသေ၊ ပိယစက္ခူဟိ ဩလောကေသိ။ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ တေန ကာရဏေန တံ ပုစ္ဆာမိ။

တတော ဒေဝဓီတာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၄၃။

‘‘ဒေဝီ အဟံ သင်္ခ မဟာနုဘာဝါ၊ ဣဓာဂတာ သာဂရဝါရိမဇ္ဈေ၊

အနုကမ္ပိကာ နော စ ပဒုဋ္ဌစိတ္တာ၊ တဝေဝ အတ္ထာယ ဣဓာဂတာသ္မိ။

၄၄။

‘‘ဣဓန္နပါနံ သယနာသနဉ္စ၊ ယာနာနိ နာနာဝိဝိဓာနိ သင်္ခ၊

သဗ္ဗဿ တျာဟံ ပဋိပါဒယာမိ၊ ယံ ကိဉ္စိ တုယှံ မနသာဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ မဟာသမုဒ္ဒေ။ နာနာဝိဝိဓာနီတိ ဗဟူနိ စ အနေကပ္ပကာရာနိ စ ဟတ္ထိယာနအဿယာနာဒီနိ အတ္ထိ။ သဗ္ဗဿ တျာဟန္တိ တဿ အန္နပါနာဒိနော သဗ္ဗဿ သာမိကံ ကတွာ တံ တေ အန္နပါနာဒိံ ပဋိပါဒယာမိ ဒဒါမိ။ ယံ ကိဉ္စီတိ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ မနသာ ဣစ္ဆိတံ၊ တံ သဗ္ဗံ တေ ဒမ္မီတိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ဒေဝဓီတာ သမုဒ္ဒပိဋ္ဌေ မယှံ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ဒမ္မီ’တိ ဝဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧသာ မယာ ကတေန ပုညကမ္မေန ဒါတုကာမာ၊ ဥဒါဟု အတ္တနော ဗလေန၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၄၅။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ယိဋ္ဌဉ္စ ဟုတဉ္စ မယှံ၊ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွံ သုဂတ္တေ၊

သုဿောဏိ သုဗ္ဘမု သုဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေ၊ ကိဿ မေ ကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော’’တိ။

တတ္ထ ယိဋ္ဌန္တိ ဒါနဝသေန ယဇိတံ။ ဟုတန္တိ အာဟုနပါဟုနဝသေန ဒိန္နံ။ သဗ္ဗဿ နော ဣဿရာ တွန္တိ တဿ အမှာကံ ပုညကမ္မဿ တွံ ဣဿရာ၊ ‘‘ဣမဿ အယံ ဝိပါကော၊ ဣမဿ အယ’’န္တိ ဗျာကရိတုံ သမတ္ထာတိ အတ္ထော။ သုဿောဏီတိ သုန္ဒရဦရုလက္ခဏေ။ သုဗ္ဘမူတိ သုန္ဒရဘမုကေ ။ သုဝိလဂ္ဂမဇ္ဈေတိ သုဋ္ဌုဝိလဂ္ဂိတတနုမဇ္ဈေ။ ကိဿ မေတိ မယာ ကတကမ္မေသု ကတရကမ္မဿ အယံ ဝိပါကော၊ ယေနာဟံ အပ္ပတိဋ္ဌေ သမုဒ္ဒေ ပတိဋ္ဌံ လဘာမီတိ။

တံ သုတွာ ဒေဝဓီတာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ‘ယံ တေန ကုသလံ ကတံ၊ တံ ကမ္မံ န ဇာနာတီ’တိ အညာယ ပုစ္ဆတိ မညေ၊ ကထယိဿာမိ ဒါနိဿာ’’တိ တံ ကထေန္တီ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၆။

‘‘ဃမ္မေ ပထေ ဗြာဟ္မဏ ဧကဘိက္ခုံ၊ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒံ တသိတံ ကိလန္တံ၊

ပဋိပါဒယီ သင်္ခ ဥပါဟနာနိ၊ သာ ဒက္ခိဏာ ကာမဒုဟာ တဝဇ္ဇာ’’တိ။

တတ္ထ ဧကဘိက္ခုန္တိ ဧကံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ သန္ဓာယာဟ။ ဥဂ္ဃဋ္ဋပါဒန္တိ ဥဏှဝါလုကာယ ဃဋ္ဋိတပါဒံ။ တသိတန္တိ ပိပါသိတံ။ ပဋိပါဒယီတိ ပဋိပါဒေသိ၊ ယောဇေသီတိ အတ္ထော။ ကာမဒုဟာတိ သဗ္ဗကာမဒါယိကာ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘ဧဝရူပေပိ နာမ အပ္ပတိဋ္ဌေ မဟာသမုဒ္ဒေ မယာ ဒိန္နဥပါဟနဒါနံ မမ သဗ္ဗကာမဒဒံ ဇာတံ၊ အဟော သုဒိန္နံ မေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဒါန’’န္တိ တုဋ္ဌစိတ္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၄၇။

‘‘သာ ဟောတု နာဝါ ဖလကူပပန္နာ၊ အနဝဿုတာ ဧရကဝါတယုတ္တာ၊

အညဿ ယာနဿ န ဟေတ္ထ ဘူမိ၊ အဇ္ဇေဝ မံ မောဠိနိံ ပါပယဿူ’’တိ။

တဿတ္ထော – ဒေဝတေ၊ ဧဝံ သန္တေ မယှံ ဧကံ နာဝံ မာပေဟိ၊ ခုဒ္ဒကံ ပန ဧကဒေါဏိကနာဝံ မာပေဟိ၊ ယံ နာဝံ မာပေဿသိ၊ သာ ဟောတု နာဝါ ဗဟူဟိ သုသိဗ္ဗိတေဟိ ဖလကေဟိ ဥပပန္နာ၊ ဥဒကပဝေသနဿာဘာဝေန အနဝဿုတာ၊ ဧရကေန သမ္မာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေန ဝါတေန ယုတ္တာ၊ ဌပေတွာ ဒိဗ္ဗနာဝံ အညဿ ယာနဿ ဧတ္ထ ဘူမိ နတ္ထိ၊ တာယ ပန ဒိဗ္ဗနာဝါယ အဇ္ဇေဝ မံ မောဠိနိနဂရံ ပါပယဿူတိ။

ဒေဝဓီတာ တဿ ဝစနံ သုတွာ တုဋ္ဌစိတ္တာ သတ္တရတနမယံ နာဝံ မာပေသိ။ သာ ဒီဃတော အဋ္ဌဥသဘာ အဟောသိ ဝိတ္ထာရတော စတုဥသဘာ၊ ဂမ္ဘီရတော ဝီသတိယဋ္ဌိကာ။ တဿာ ဣန္ဒနီလမယာ တယော ကူပကာ၊ သောဝဏ္ဏမယာနိ ယောတ္တာနိ ရဇတမယာနိ ပတ္တာနိ သောဝဏ္ဏမယာနိ စ ဖိယာရိတ္တာနိ အဟေသုံ။ ဒေဝတာ တံ နာဝံ သတ္တန္နံ ရတနာနံ ပူရေတွာ ဗြာဟ္မဏံ အာလိင်္ဂိတွာ အလင်္ကတနာဝါယ အာရောပေသိ၊ ဥပဋ္ဌာကံ ပနဿ န ဩလောကေသိ။ ဗြာဟ္မဏော အတ္တနာ ကတကလျာဏတော တဿ ပတ္တိံ အဒါသိ၊ သော အနုမောဒိ။ တဒါ ဒေဝတာ တမ္ပိ အာလိင်္ဂိတွာ နာဝါယ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ အထ နံ နာဝံ မောဠိနိနဂရံ နေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရေ ဓနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနမေဝ အဂမာသိ။ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ –

၄၈။

‘‘သာ တတ္ထ ဝိတ္တာ သုမနာ ပတီတာ၊ နာဝံ သုစိတ္တံ အဘိနိမ္မိနိတွာ၊

အာဒါယ သင်္ခံ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ၊ ဥပါနယီ နဂရံ သာဓုရမ္မ’’န္တိ။ –

ဣမံ ဩသာနဂါထံ အဘာသိ။

တတ္ထ သာတိ ဘိက္ခဝေ၊ သာ ဒေဝတာ တတ္ထ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဝိတ္တိသင်္ခါတာယ ပီတိယာ သမန္နာဂတတ္တာ ဝိတ္တာ။ သုမနာတိ သုန္ဒရမနာ ပါမောဇ္ဇေန ပတီတစိတ္တာ ဟုတွာ ဝိစိတြနာဝံ နိမ္မိနိတွာ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစာရကေန သဒ္ဓိံ အာဒါယ သာဓုရမ္မံ အတိရမဏီယံ နဂရံ ဥပါနယီတိ။

ဗြာဟ္မဏောပိ ယာဝဇီဝံ အပရိမိတဓနံ ဂေဟံ အဇ္ဈာဝသန္တော ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ ဇီဝိတပရိယောသာနေ သပရိသော ဒေဝနဂရံ ပရိပူရေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ဒေဝဓီတာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ ဥပဋ္ဌာကပုရိသော အာနန္ဒော၊ သင်္ခဗြာဟ္မဏော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

သင်္ခဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၄၃] ၅။ စူဠဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယော တေ ဣမံ ဝိသာလက္ခိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ကောဓနံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘိက္ခု နိယျာနိကေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ကောဓံ နိဂ္ဂဟေတုံ နာသက္ခိ၊ ကောဓနော အဟောသိ ဥပါယာသဗဟုလော၊ အပ္ပမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော အဘိသဇ္ဇိ ကုပ္ပိ ဗျာပဇ္ဇိ ပတိဋ္ဌယိ။ သတ္ထာ တဿ ကောဓနဘာဝံ သုတွာ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ကောဓနော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကောဓော နာမ ဝါရေတဗ္ဗော၊ ဧဝရူပေါ ဟိ ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ အနတ္ထကာရကော၊ တွံ နိက္ကောဓဿ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ကသ္မာ ကုဇ္ဈသိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဗာဟိရသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာပိ ကောဓံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အညတရသ္မိံ ကာသိနိဂမေ ဧကော ဗြာဟ္မဏော အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ အပုတ္တကော အဟောသိ၊ တဿ ဗြာဟ္မဏီ ပုတ္တံ ပတ္ထေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ တဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ဗောဓိကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ဝယပ္ပတ္တကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပစ္စာဂတဿ အနိစ္ဆန္တဿေဝ မာတာပိတရော သမာနဇာတိကာ ကုလာ ကုမာရိကံ အာနေသုံ။ သာပိ ဗြဟ္မလောကာ စုတာဝ ဥတ္တမရူပဓရာ ဒေဝစ္ဆရပဋိဘာဂါ။ တေသံ အနိစ္ဆမာနာနညေဝ အညမညံ အာဝါဟဝိဝါဟံ ကရိံသု။ ဥဘိန္နံ ပနေတေသံ ကိလေသသမုဒါစာရော နာမ န ဘူတပုဗ္ဗော၊ သံရာဂဝသေန အညမညဿ ဩလောကနံ နာမ နာဟောသိ၊ သုပိနေပိ မေထုနဓမ္မော နာမ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓသီလာ အဟေသုံ။

အထာပရဘာဂေ မဟာသတ္တော မာတာပိတူသု ကာလကတေသု တေသံ သရီရကိစ္စံ ကတွာ တံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဣမံ အသီတိကောဋိဓနံ ဂဟေတွာ သုခေန ဇီဝါဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကိံ ကရိဿထ တုမှေ ပန၊ အယျပုတ္တာ’’တိ? ‘‘မယှံ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဟိမဝန္တပဒေသံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန အယျပုတ္တ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ပုရိသာနညေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဣတ္ထီနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ အဟံ တုမှေဟိ ဆဋ္ဋိတခေဠံ န ဂဏှိဿာမိ၊ မယှမ္ပိ ဓနေန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဒ္ဒေ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ မဟာဒါနံ ဒတွာ နိက္ခမိတွာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဖလာဖလေဟိ ယာပေန္တာ တတ္ထ ဒသမတ္တာနိ သံဝစ္ဆရာနိ ဝသိံသု၊ ဈာနံ ပန နေသံ န တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေ တတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေနေဝ ဒသ သံဝစ္ဆရေ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ဥယျာနပါလံ ပဏ္ဏာကာရံ အာဒါယ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘ဥယျာနကီဠိကံ ကီဠိဿာမ၊ ဥယျာနံ သောဓေဟီ’’တိ ဝတွာ တေန သောဓိတံ သဇ္ဇိတံ ဥယျာနံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ တေ ဥဘောပိ ဇနာ ဥယျာနဿ ဧကပဿေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေတွာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ အထ ရာဇာ ဥယျာနေ ဝိစရန္တော တေ ဥဘောပိ နိသိန္နကေ ဒိသွာ ပရမပါသာဒိကံ ဥတ္တမရူပဓရံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ဩလောကေန္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ သော ကိလေသဝသေန ကမ္ပန္တော ‘‘ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ၊ အယံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဣမဿ ကိံ ဟောတီ’’တိ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတ အယံ တေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကိံ ဟောတီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ မဟာရာဇ၊ ကိဉ္စိ န ဟောတိ၊ ကေဝလံ ဧကပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အပိစ ခေါ ပန မေ ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ အဟောသီတိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ ကိရေတဿ ကိဉ္စိ န ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပန ဂိဟိကာလေ ပါဒပရိစာရိကာ ကိရဿ အဟောသိ ၊ သစေ ပနာဟံ ဣဿရိယဗလေန ဂဟေတွာ ဂစ္ဆေယျံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧသ ကရိဿတိ၊ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၉။

‘‘ယော တေ ဣမံ ဝိသာလက္ခိံ၊ ပိယံ သံမှိတဘာသိနိံ၊

အာဒါယ ဗလာ ဂစ္ဆေယျ၊ ကိံ နု ကယိရာသိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။

တတ္ထ သံမှိတဘာသိနိန္တိ မန္ဒဟသိတဘာသိနိံ။ ဗလာ ဂစ္ဆေယျာတိ ဗလက္ကာရေန အာဒါယ ဂစ္ဆေယျ။ ကိံ နု ကယိရာသီတိ တဿ တွံ ဗြာဟ္မဏ ကိံ ကရေယျာသီတိ?

အထဿ ကထံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၀။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇေ မေ န မုစ္စေယျ၊ န မေ မုစ္စေယျ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဝါရယေ’’တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ သစေ ဣမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ကိသ္မိဉ္စိ မမ အဗ္ဘန္တရေ ကောပေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ သော မေ အန္တော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ န မုစ္စေယျ၊ ယာဝါဟံ ဇီဝါမိ၊ တာဝ မေ န မုစ္စေယျ။ နာဿ အန္တော ဃနသန္နိဝါသေန ပတိဋ္ဌာတုံ ဒဿာမိ၊ အထ ခေါ ယထာ ဥပ္ပန္နံ ရဇံ ဝိပုလာ မေဃဝုဋ္ဌိ ခိပ္ပံ နိဝါရေတိ၊ တထာ ခိပ္ပမေဝ နံ မေတ္တာဘာဝနာယ နိဂ္ဂဟေတွာ ဝါရေဿာမီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သီဟနာဒံ နဒိ။ ရာဇာ ပနဿ ကထံ သုတွာပိ အန္ဓဗာလတာယ ပဋိဗဒ္ဓံ အတ္တနော စိတ္တံ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော အညတရံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ ‘‘ဣမံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ရာဇနိဝေသနံ နေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ‘‘အဓမ္မော လောကေ ဝတ္တတိ၊ အယုတ္တ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဒေဝမာနံယေဝ နံ အာဒါယ ပါယာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ပရိဒေဝနသဒ္ဒံ သုတွာ ဧကဝါရံ ဩလောကေတွာ ပုန န ဩလောကေသိ။ တံ ရောဒန္တိံ ပရိဒေဝန္တိံ ရာဇနိဝေသနမေဝ နယိံသု။ သောပိ ဗာရာဏသိရာဇာ ဥယျာနေ ပပဉ္စံ အကတွာဝ သီဃတရံ ဂန္တွာ တံ ပရိဗ္ဗာဇိကံ ပက္ကောသာပေတွာ မဟန္တေန ယသေန နိမန္တေသိ။ သာ ယသဿ အဂုဏံ ပဗ္ဗဇာယ ဧဝ ဂုဏံ ကထေသိ။ ရာဇာ ကေနစိ ပရိယာယေန တဿာ မနံ အလဘန္တော တံ ဧကသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ကာရေတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ဧဝရူပံ ယသံ န ဣစ္ဆတိ၊ သောပိ တာပသော ဧဝရူပံ မာတုဂါမံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တေ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကိတမတ္တမ္ပိ န အကာသိ၊ ပဗ္ဗဇိတာ ခေါ ပန ဗဟုမာယာ ဟောန္တိ၊ ကိဉ္စိ ပယောဇေတွာ အနတ္ထမ္ပိ မေ ကရေယျ၊ ဂစ္ဆာမိ တာဝ ဇာနာမိ ကိံ ကရောန္တော နိသိန္နော’’တိ သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ စီဝရံ သိဗ္ဗန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ မန္ဒပရိဝါရောဝ ပဒသဒ္ဒံ အကရောန္တော သဏိကံ ဥပသင်္ကမိ။ ဗောဓိသတ္တော ရာဇာနံ အနောလောကေတွာ စီဝရမေဝ သိဗ္ဗိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ ကုဇ္ဈိတွာ မယာ သဒ္ဓိံ န သလ္လပတီ’’တိ မညမာနော ‘‘အယံ ကူဋတာပသော ‘ကောဓဿ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒဿာမိ၊ ဥပ္ပန္နမ္ပိ နံ ခိပ္ပမေဝ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’တိ ပဌမမေဝ ဂဇ္ဇိတွာ ဣဒါနိ ကောဓေန ထဒ္ဓါ ဟုတွာ မယာ သဒ္ဓိံ န သလ္လပတီ’’တိ သညာယ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၁။

‘‘ယံ နု ပုဗ္ဗေ ဝိကတ္ထိတ္ထော၊ ဗလမှိဝ အပဿိတော၊

သွဇ္ဇ တုဏှိကတော ဒါနိ၊ သင်္ဃာဋိံ သိဗ္ဗမစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဗလမှိဝ အပဿိတောတိ ဗလနိဿိတော ဝိယ ဟုတွာ။ တုဏှိကတောတိ ကိဉ္စိ အဝဒန္တော။ သိဗ္ဗမစ္ဆသီတိ သိဗ္ဗန္တော အစ္ဆသိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ ရာဇာ ကောဓဝသေန မံ နာလပတီတိ မညတိ၊ ကထေဿာမိ ဒါနိဿ ဥပ္ပန္နဿ ကောဓဿ ဝသံ အဂတဘာဝ’’န္တိ စိန္တေတွာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိ မေ န မုစ္စိတ္ထ၊ န မေ မုစ္စိတ္ထ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဝါရယိ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – မဟာရာဇ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ မေ၊ န န ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ န ပန မေ မုစ္စိတ္ထ၊ နာဿ ပဝိသိတွာ ဟဒယေ ဌာတုံ အဒါသိံ၊ ဣတိ သော မမ ဇီဝတော န မုစ္စိတ္ထေဝ၊ ရဇံ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ ဝိယ ခိပ္ပမေဝ နံ နိဝါရေသိန္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ ကောပမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ ဥဒါဟု အညံ ကိဉ္စိ သိပ္ပံ သန္ဓာယ ကထေသိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၅၃။

‘‘ကိံ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကိံ တေ န မုစ္စိ ဇီဝတော၊

ရဇံဝ ဝိပုလာ ဝုဋ္ဌိ၊ ကတမံ တံ နိဝါရယီ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ တေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စီတိ ကိံ တဝ ဥပ္ပဇ္ဇိ စေဝ န မုစ္စိ စ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ကောဓော ဗဟုအာဒီနဝေါ မဟာဝိနာသဒါယကော၊ ဧသော မမ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ နံ မေတ္တာဘာဝနာယ နိဝါရေသိ’’န္တိ ကောဓေ အာဒီနဝံ ပကာသေန္တော –

၅၄။

‘‘ယမှိ ဇာတေ န ပဿတိ၊ အဇာတေ သာဓု ပဿတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၅။

‘‘ယေန ဇာတေန နန္ဒန္တိ၊ အမိတ္တာ ဒုက္ခမေသိနော၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၆။

‘‘ယသ္မိဉ္စ ဇာယမာနမှိ၊ သဒတ္ထံ နာဝဗုဇ္ဈတိ၊

သော မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ နော မုစ္စိ၊ ကောဓော ဒုမ္မေဓဂေါစရော။

၅၇။

‘‘ယေနာဘိဘူတော ကုသလံ ဇဟာတိ၊ ပရက္ကရေ ဝိပုလဉ္စာပိ အတ္ထံ၊

သ ဘီမသေနော ဗလဝါ ပမဒ္ဒီ၊ ကောဓော မဟာရာဇ န မေ အမုစ္စထ။

၅၈။

‘‘ကဋ္ဌသ္မိံ မတ္ထမာနသ္မိံ၊ ပါဝကော နာမ ဇာယတိ၊

တမေဝ ကဋ္ဌံ ဍဟတိ၊ ယသ္မာ သော ဇာယတေ ဂိနိ။

၅၉။

‘‘ဧဝံ မန္ဒဿ ပေါသဿ၊ ဗာလဿ အဝိဇာနတော၊

သာရမ္ဘာ ဇာယတေ ကောဓော၊ သောပိ တေနေဝ ဍယှတိ။

၆၀။

‘‘အဂ္ဂီဝ တိဏကဋ္ဌသ္မိံ၊ ကောဓော ယဿ ပဝဍ္ဎတိ၊

နိဟီယတိ တဿ ယသော၊ ကာဠပက္ခေဝ စန္ဒိမာ။

၆၁။

‘‘အနေဓော ဓူမကေတူဝ၊ ကောဓော ယဿူပသမ္မတိ၊

အာပူရတိ တဿ ယသော၊ သုက္ကပက္ခေဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊

တတ္ထ န ပဿတီတိ အတ္တတ္ထမ္ပိ န ပဿတိ၊ ပဂေဝ ပရတ္ထံ။ သာဓု ပဿတီတိ အတ္တတ္ထံ ပရတ္ထံ ဥဘယတ္ထမ္ပိ သာဓု ပဿတိ။ ဒုမ္မေဓဂေါစရောတိ နိပ္ပညာနံ အာဓာရဘူတော ဂေါစရော။ ဒုက္ခမေသိနောတိ ဒုက္ခံ ဣစ္ဆန္တာ။ သဒတ္ထန္တိ အတ္တနော အတ္ထဘူတံ အတ္ထတော စေဝ ဓမ္မတော စ ဝုဒ္ဓိံ။ ပရက္ကရေတိ ဝိပုလမ္ပိ အတ္ထံ ဥပ္ပန္နံ ပရတော ကာရေတိ၊ အပနေထ၊ န မေ ဣမိနာ အတ္ထောတိ ဝဒတိ။ သ ဘီမသေနောတိ သော ကောဓော ဘီမာယ ဘယဇနနိယာ မဟတိယာ ကိလေသသေနာယ သမန္နာဂတော။ ပမဒ္ဒီတိ အတ္တနော ဗလဝဘာဝေန ဥဠာရေပိ သတ္တေ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝသေ ကရဏေန မဒ္ဒနသမတ္ထော။ န မေ အမုစ္စထာတိ မမ သန္တိကာ မောက္ခံ န လဘတိ၊ ဟဒယေ ဝါ ပန မေ ခီရံ ဝိယ မုဟုတ္တံ ဒဓိဘာဝေန န ပတိဋ္ဌဟိတ္ထာတိပိ အတ္ထော။

ကဋ္ဌသ္မိံ မတ္ထမာနသ္မိန္တိ အရဏီသဟိတေန မတ္ထိယမာနေ၊ ‘‘မဒ္ဒမာနသ္မိ’’န္တိပိ ပါဌော။ ယသ္မာတိ ယတော ကဋ္ဌာ ဇာယတိ၊ တမေဝ ဍဟတိ။ ဂိနီတိ အဂ္ဂိ။ ဗာလဿ အဝိဇာနတောတိ ဗာလဿ အဝိဇာနန္တဿ။ သာရမ္ဘာ ဇာယတေတိ အဟံ တွန္တိ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနံ ကရောန္တဿ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏာ သာရမ္ဘာ အရဏီမတ္ထနာ ဝိယ ပါဝကော ကောဓော ဇာယတိ။ သောပိ တေနေဝါတိ သောပိ ဗာလော တေနေဝ ကောဓေန ကဋ္ဌံ ဝိယ အဂ္ဂိနာ ဍယှတိ။ အနေဓော ဓူမကေတူဝါတိ အနိန္ဓနော အဂ္ဂိ ဝိယ။ တဿာတိ တဿ အဓိဝါသနခန္တိယာ သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ သုက္ကပက္ခေ စန္ဒော ဝိယ လဒ္ဓါ ယသော အပရာပရံ အာပူရတီတိ။

ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ တုဋ္ဌော ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေတွာ ပရိဗ္ဗာဇိကံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ နိက္ကောဓတာပသ၊ ဥဘောပိ တုမှေ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခေန ဝီတိနာမေန္တာ ဣဓေဝ ဥယျာနေ ဝသထ၊ အဟံ ဝေါ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ခမာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။ တေ ဥဘောပိ တတ္ထေဝ ဝသိံသု။ အပရဘာဂေ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ကာလမကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော တဿာ ကာလကတာယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ အဘိညာ စ သမာပတ္တိယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကောဓနော ဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။

တဒါ ပရိဗ္ဗာဇိကာ ရာဟုလမာတာ အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ပရိဗ္ဗာဇကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

စူဠဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၄၄] ၆။ ကဏှဒီပါယနဇာတကဝဏ္ဏနာ

သတ္တာဟမေဝါဟန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ကုသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၀။၁ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ သတ္ထာ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အတိရေကပညာသဝဿာနိ အနဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာ ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒဘယေန အတ္တနော ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ န ကဿစိ ကထေသုံ၊ တွံ ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မာဒိသဿ ဂရုနော ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခေ ဌတွာ စတုပရိသမဇ္ဈေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘာဝံ အာဝိ ကရောသိ၊ ကိမတ္ထံ အတ္တနော ဟိရောတ္တပ္ပံ န ရက္ခသီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဝံသရဋ္ဌေ ကောသမ္ဗိယံ နာမ နဂရေ ကောသမ္ဗကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ အညတရသ္မိံ နိဂမေ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ အသီတိကောဋိဓနဝိဘဝါ အညမညံ ပိယသဟာယကာ ကာမေသု ဒေါသံ ဒိသွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဥဘောပိ ကာမေ ပဟာယ မဟာဇနဿ ရောဒန္တဿ ပရိဒေဝန္တဿ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တပဒေသေ အဿမပဒံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဝနမူလဖလာဖလေန ယာပေန္တာ ပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ ဝသိံသု၊ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေတုံ နာသက္ခိံသု။ တေ ပဏ္ဏာသဝဿစ္စယေန လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒံ စရန္တာ ကာသိရဋ္ဌံ သမ္ပာပုဏိံသု။ တတြ အညတရသ္မိံ နိဂမဂါမေ ဒီပါယနတာပသဿ ဂိဟိသဟာယော မဏ္ဍဗျော နာမ အတ္ထိ၊ တေ ဥဘောပိ တဿ သန္တိကံ အဂမံသု။ သော တေ ဒိသွာဝ အတ္တမနော ပဏ္ဏသာလံ ကာရေတွာ ဥဘောပိ တေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိ။ တေ တတ္ထ တီဏိ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ဝသိတွာ တံ အာပုစ္ဆိတွာ စာရိကံ စရန္တာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ အတိမုတ္တကသုသာနေ ဝသိံသု။ တတ္ထ ဒီပါယနော ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ပုန တဿေဝ သဟာယဿ သန္တိကံ ဂတော။ မဏ္ဍဗျတာပသော တတ္ထေဝ ဝသိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော စောရော အန္တောနဂရေ စောရိကံ ကတွာ ဓနသာရံ အာဒါယ နိက္ခန္တော ‘‘စောရော’’တိ ဉတွာ ပဋိဗုဒ္ဓေဟိ ဃရဿာမိကေဟိ စေဝ အာရက္ခမနုဿေဟိ စ အနုဗဒ္ဓါ နိဒ္ဓမနေန နိက္ခမိတွာ ဝေဂေန သုသာနံ ပဝိသိတွာ တာပသဿ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘဏ္ဍိကံ ဆဋ္ဋေတွာ ပလာယိ ။ မနုဿာ ဘဏ္ဍိကံ ဒိသွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌဇဋိလ၊ တွံ ရတ္တိံ စောရိကံ ကတွာ ဒိဝါ တာပသရူပေန စရသီ’’တိ တဇ္ဇေတွာ ပေါထေတွာ တံ အာဒါယ နေတွာ ရညော ဒဿယိံသု။ ရာဇာ အနုပပရိက္ခိတွာဝ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ နံ သူလေ ဥတ္တာသေထာ’’တိ အာဟ။ တေ တံ သုသာနံ နေတွာ ခဒိရသူလံ အာရောပယိံသု၊ တာပသဿ သရီရေ သူလံ န ပဝိသတိ။ တတော နိမ္ဗသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ အယသူလံ အာဟရိံသု၊ တမ္ပိ န ပဝိသတိ။ တာပသော ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ပုဗ္ဗကမ္မ’’န္တိ ဩလောကေသိ၊ အထဿ ဇာတိဿရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တေန ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ အဒ္ဒသ။ ကိံ ပနဿ ပုဗ္ဗကမ္မန္တိ? ကောဝိဠာရသူလေ မက္ခိကာဝေဓနံ။ သော ကိရ ပုရိမဘဝေ ဝဍ္ဎကိပုတ္တော ဟုတွာ ပိတု ရုက္ခတစ္ဆနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကံ မက္ခိကံ ဂဟေတွာ ကောဝိဠာရသလာကာယ သူလေ ဝိယ ဝိဇ္ဈိ။ တမေနံ ပါပကမ္မံ ဣမံ ဌာနံ ပတွာ ဂဏှိ။ သော ‘‘န သက္ကာ ဣတော ပါပါ မယာ မုစ္စိတု’’န္တိ ဉတွာ ရာဇပုရိသေ အာဟ ‘‘သစေ မံ သူလေ ဥတ္တာသေတုကာမတ္ထ၊ ကောဝိဠာရသူလံ အာဟရထာ’’တိ။ တေ တထာ ကတွာ တံ သူလေ ဥတ္တာသေတွာ အာရက္ခံ ဒတွာ ပက္ကမိံသု။

အာရက္ခကာ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တေ ဩလောကေန္တိ။ တဒါ ဒီပါယနော ‘‘စိရဒိဋ္ဌော မေ သဟာယော’’တိ မဏ္ဍဗျဿ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တော ‘‘သူလေ ဥတ္တာသိတော’’တိ တံ ဒိဝသညေဝ အန္တရာမဂ္ဂေ သုတွာ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘ကိံ သမ္မ ကာရကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အကာရကောမှီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အတ္တနော မနောပဒေါသံ ရက္ခိတုံ သက္ခိ၊ နာသက္ခီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သမ္မ၊ ယေဟိ အဟံ ဂဟိတော၊ နေဝ တေသံ၊ န ရညော ဥပရိ မယှံ မနောပဒေါသော အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ တာဒိသဿ သီလဝတော ဆာယာ မယှံ သုခါ’’တိ ဝတွာ ဒီပါယနော သူလံ နိဿာယ နိသီဒိ။ အထဿ သရီရေ မဏ္ဍဗျဿ သရီရတော လောဟိတဗိန္ဒူနိ ပတိံသု။ တာနိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရေ ပတိတပတိတာနိ သုဿိတွာ ကာဠကာနိ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယေဝ သော ကဏှဒီပါယနော နာမ အဟောသိ။ သော သဗ္ဗရတ္တိံ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။

ပုနဒိဝသေ အာရက္ခပုရိသာ အာဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘အနိသာမေတွာဝ မေ ကတ’’န္တိ ဝေဂေန တတ္ထ ဂန္တွာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတ၊ ကသ္မာ သူလံ နိဿာယ နိသိန္နောသီ’’တိ ဒီပါယနံ ပုစ္ဆိ။ မဟာရာဇ၊ ဣမံ တာပသံ ရက္ခန္တော နိသိန္နောမှိ။ ကိံ ပန တွံ မဟာရာဇ၊ ဣမဿ ကာရကဘာဝံ ဝါ အကာရကဘာဝံ ဝါ ဉတွာ ဧဝံ ကာရေသီတိ? သော ကမ္မဿ အသောဓိတဘာဝံ အာစိက္ခိ။ အထဿ သော ‘‘မဟာရာဇ၊ ရညာ နာမ နိသမ္မကာရိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ ၊ အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓူ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ရာဇာ မဏ္ဍဗျဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သူလံ ဟရထာ’’တိ အာဏာပေသိ။ သူလံ ဟရန္တာ ဟရိတုံ န သက္ခိံသု။ မဏ္ဍဗျော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မဒေါသေန ဧဝရူပံ ဘယံ သမ္ပတ္တော၊ မမ သရီရတော သူလံ ဟရိတုံ န သက္ကာ၊ သစေ မယှံ ဇီဝိတံ ဒါတုကာမော၊ ကကစံ အာဟရာပေတွာ ဣမံ သူလံ စမ္မသမံ ဆိန္ဒာပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ အန္တောသရီရေ သူလော အန္တောယေဝ အဟောသိ။ တဒါ ကိရ သော သုခုမံ ကောဝိဠာရသလာကံ ဂဟေတွာ မက္ခိကာယ ဝစ္စမဂ္ဂံ ပဝေသေသိ၊ တံ တဿ အန္တောသရီရေယေဝ အဟောသိ။ သော တေန ကာရဏေန အမရိတွာ အတ္တနော အာယုက္ခယေနေဝ မရိ၊ တသ္မာ အယမ္ပိ န မတော။ ရာဇာ တာပသေ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ဥဘောပိ ဥယျာနေ ဝသာပေန္တော ပဋိဇဂ္ဂိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ မဏ္ဍဗျော အာဏိမဏ္ဍဗျော နာမ ဇာတော။ သော ရာဇာနံ ဥပနိဿာယ တတ္ထေဝ ဝသိ၊ ဒီပါယနော ပန တဿ ဝဏံ ဖာသုကံ ကတွာ အတ္တနော ဂိဟိသဟာယမဏ္ဍဗျဿ သန္တိကမေဝ ဂတော။

တံ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသန္တံ ဒိသွာ ဧကော ပုရိသော သဟာယဿ အာရောစေသိ။ သော သုတွာဝ တုဋ္ဌစိတ္တော သပုတ္တဒါရော ဗဟူ ဂန္ဓမာလတေလဖာဏိတာဒီနိ အာဒါယ တံ ပဏ္ဏသာလံ ဂန္တွာ ဒီပါယနံ ဝန္ဒိတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ပါနကံ ပါယေတွာ အာဏိမဏ္ဍဗျဿ ပဝတ္တိံ သုဏန္တော နိသီဒိ။ အထဿ ပုတ္တော ယညဒတ္တကုမာရော နာမ စင်္ကမနကောဋိယံ ဂေဏ္ဍုကေန ကီဠိ၊ တတြ စေကသ္မိံ ဝမ္မိကေ အာသီဝိသော ဝသတိ။ ကုမာရဿ ဘူမိယံ ပဟဋဂေဏ္ဍုကော ဂန္တွာ ဝမ္မိကဗိလေ အာသီဝိသဿ မတ္ထကေ ပတိ။ သော အဇာနန္တော ဗိလေ ဟတ္ထံ ပဝေသေသိ။ အထ နံ ကုဒ္ဓါ အာသီဝိသော ဟတ္ထေ ဍံသိ။ သော ဝိသဝေဂေန မုစ္ဆိတော တတ္ထေဝ ပတိ။ အထဿ မာတာပိတရော သပ္ပေန ဍဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ကုမာရကံ ဥက္ခိပိတွာ တာပသဿ သန္တိကံ အာနေတွာ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ ဩသဓံ ဝါ ပရိတ္တံ ဝါ ဇာနန္တိ၊ ပုတ္တကံ နော အာရောဂံ ကရောထာ’’တိ အာဟံသု။ အဟံ ဩသဓံ န ဇာနာမိ၊ နာဟံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကရိဿာမီတိ။ ‘‘တေန ဟိ ဘန္တေ၊ ဣမသ္မိံ ကုမာရကေ မေတ္တံ ကတွာ သစ္စကိရိယံ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တေ တာပသော ‘‘သာဓု၊ သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ယညဒတ္တဿ သီသေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၂။

‘‘သတ္တာဟမေဝါဟံ ပသန္နစိတ္တော၊ ပုညတ္ထိကော အာစရိံ ဗြဟ္မစရိယံ၊

အထာပရံ ယံ စရိတံ မမေဒံ၊ ဝဿာနိ ပညာသ သမာဓိကာနိ၊

အကာမကောဝါပိ အဟံ စရာမိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊

ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ အထာပရံ ယံ စရိတန္တိ တသ္မာ သတ္တာဟာ ဥတ္တရိ ယံ မမ ဗြဟ္မစရိယံ။ အကာမကောဝါပီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနိစ္ဆန္တောယေဝ။ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ သစေ အတိရေကပဏ္ဏာသဝဿာနိ အနဘိရတိဝါသံ ဝသန္တေန မယာ ကဿစိ အနာရောစိတဘာဝေါ သစ္စံ၊ ဧတေန သစ္စေန ယညဒတ္တကုမာရဿ သောတ္ထိဘာဝေါ ဟောတု၊ ဇီဝိတံ ပဋိလဘတူတိ။

အထဿ သဟ သစ္စကိရိယာယ ယညဒတ္တဿ ထနပ္ပဒေသတော ဥဒ္ဓံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ကုမာရော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ မာတာပိတရော ဩလောကေတွာ ‘‘အမ္မတာတာ’’တိ ဝတွာ ပရိဝတ္တိတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထဿ ပိတရံ ကဏှဒီပါယနော အာဟ – ‘‘မယာ တာဝ မမ ဗလံ ကတံ၊ တွမ္ပိ အတ္တနော ဗလံ ကရောဟီ’’တိ။ သော ‘‘အဟမ္ပိ သစ္စကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုတ္တဿ ဥရေ ဟတ္ထံ ဌပေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၃။

‘‘ယသ္မာ ဒါနံ နာဘိနန္ဒိံ ကဒါစိ၊ ဒိသွာနဟံ အတိထိံ ဝါသကာလေ၊

န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုံ၊ ဗဟုဿုတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ၊

အကာမကောဝါပိ အဟံ ဒဒါမိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊

ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ဝါသကာလေတိ ဝသနတ္ထာယ ဂေဟံ အာဂတကာလေ။ န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒုန္တိ ဗဟုဿုတာပိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘အယံ နေဝ ဒါနံ အဘိနန္ဒတိ န အမှေ’’တိ ဣမံ မမ အပ္ပိယဘာဝံ နေဝ ဇာနိံသု။ အဟဉှိ တေ ပိယစက္ခူဟိယေဝ ဩလောကေမီတိ ဒီပေတိ။ ဧတေန သစ္စေနာတိ သစေ အဟံ ဒါနံ ဒဒမာနော ဝိပါကံ အသဒ္ဒဟိတွာ အတ္တနော အနိစ္ဆာယ ဒမ္မိ၊ အနိစ္ဆနဘာဝံ မမ ပရေ န ဇာနန္တိ၊ ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတူတိ အတ္ထော။

ဧဝံ တဿ သစ္စကိရိယာယ သဟ ကဋိတော ဥဒ္ဓံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ကုမာရော ဥဋ္ဌာယ နိသီဒိ၊ ဌာတုံ ပန န သက္ကောတိ။ အထဿ ပိတာ မာတရံ အာဟ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မယာ အတ္တနော ဗလံ ကတံ၊ တွံ ဣဒါနိ သစ္စကိရိယံ ကတွာ ပုတ္တဿ ဥဋ္ဌာယ ဂမနဘာဝံ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ အတ္ထိ မယှံ ဧကံ သစ္စံ၊ တဝ ပန သန္တိကေ ကထေတုံ န သက္ကောမီ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ယထာ တထာ မေ ပုတ္တံ အရောဂံ ကရောဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ သစ္စံ ကရောန္တီ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၆၄။

‘‘အာသီဝိသော တာတ ပဟူတတေဇော၊ ယော တံ အဍံသီ ဗိလရာ ဥဒိစ္စ၊

တသ္မိဉ္စ မေ အပ္ပိယတာယ အဇ္ဇ၊ ပိတရဉ္စ တေ နတ္ထိ ကောစိ ဝိသေသော၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု၊ ဟတံ ဝိသံ ဇီဝတု ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ တာတာတိ ပုတ္တံ အာလပတိ။ ပဟူတတေဇောတိ ဗလဝဝိသော။ ဗိလရာတိ ဝိဝရာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဥဒိစ္စာတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ၊ ဝမ္မိကဗိလတော ဥဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ပိတရဉ္စ တေတိ ပိတရိ စ တေ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန အယမေဝ ပါဌော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တာတ၊ ယညဒတ္တ တသ္မိဉ္စ အာသီဝိသေ တဝ ပိတရိ စ အပ္ပိယဘာဝေန မယှံ ကောစိ ဝိသေသော နတ္ထိ။ တဉ္စ ပန အပ္ပိယဘာဝံ ဌပေတွာ အဇ္ဇ မယာ ကောစိ ဇာနာပိတပုဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ၊ သစေ ဧတံ သစ္စံ၊ ဧတေန သစ္စေန တဝ သောတ္ထိ ဟောတူ’’တိ။

သဟ စ သစ္စကိရိယာယ သဗ္ဗံ ဝိသံ ဘဿိတွာ ပထဝိံ ပါဝိသိ။ ယညဒတ္တော နိဗ္ဗိသေန သရီရေန ဥဋ္ဌာယ ကီဠိတုံ အာရဒ္ဓါ။ ဧဝံ ပုတ္တေ ဥဋ္ဌိတေ မဏ္ဍဗျော ဒီပါယနဿ အဇ္ဈာသယံ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၆၅။

‘‘သန္တာ ဒန္တာယေဝ ပရိဗ္ဗဇန္တိ၊ အညတြ ကဏှာ နတ္ထာကာမရူပါ၊

ဒီပါယန ကိဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော စရသိ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – ယေ ကေစိ ခတ္တိယာဒယော ကာမေ ပဟာယ ဣဓ လောကေ ပဗ္ဗဇန္တိ၊ တေ အညတြ ကဏှာ ဘဝန္တံ ကဏှံ ဌပေတွာ အညေ အကာမရူပါ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗေ ဈာနဘာဝနာယ ကိလေသာနံ သမိတတ္တာ သန္တာ၊ စက္ခာဒီနိ ဒွါရာနိ ယထာ နိဗ္ဗိသေဝနာနိ ဟောန္တိ၊ တထာ တေသံ ဒမိတတ္တာ ဒန္တာ ဟုတွာ အဘိရတာဝ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ၊ တွံ ပန ဘန္တေ ဒီပါယန၊ ကိံကာရဏာ တပံ ဇိဂုစ္ဆမာနော အကာမကော ဟုတွာ ဗြဟ္မစရိယံ စရသိ၊ ကသ္မာ ပုန န အဂါရမေဝ အဇ္ဈာဝသသီတိ။

အထဿ သော ကာရဏံ ကထေန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘သဒ္ဓါယ နိက္ခမ္မ ပုနံ နိဝတ္တော၊ သော ဧဠမူဂေါဝ ဗာလော ဝတာယံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော စရာမိ ဗြဟ္မစရိယံ၊

ဝိညုပ္ပသတ္ထဉ္စ သတဉ္စ ဌာနံ၊ ဧဝမ္ပဟံ ပုညကရော ဘဝါမီ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကဏှော ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ တာဝ မဟန္တံ ဝိဘဝံ ပဟာယ အဂါရာ နိက္ခမိတွာ ယံ ဇဟိ၊ ပုန တဒတ္ထမေဝ နိဝတ္တော။ သော အယံ ဧဠမူဂေါ ဂါမဒါရကော ဝိယ ဗာလော ဝတာတိ ဣမံ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနော အဟံ အတ္တနော ဟိရောတ္တပ္ပဘေဒဘယေန အနိစ္ဆမာနောပိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမိ။ ကိဉ္စ ဘိယျော ပဗ္ဗဇ္ဇာပုညဉ္စ နာမေတံ ဝိညူဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပသတ္ထံ၊ တေသံယေဝ စ သတံ နိဝါသဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ဣမိနာပိ ကာရဏေန အဟံ ပုညကရော ဘဝါမိ၊ အဿုမုခေါပိ ရုဒမာနော ဗြဟ္မစရိယံ စရာမိယေဝါတိ။

ဧဝံ သော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ကထေတွာ ပုန မဏ္ဍဗျံ ပုစ္ဆန္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘သမဏေ တုဝံ ဗြာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ စ၊ သန္တပ္ပယာသိ အန္နပါနေန ဘိက္ခံ၊

ဩပါနဘူတံဝ ဃရံ တဝ ယိဒံ၊ အန္နေန ပါနေန ဥပေတရူပံ၊

အထ ကိဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော ဒါနမိမံ ဒဒါသီ’’တိ။

တတ္ထ ဘိက္ခန္တိ ဘိက္ခာယ စရန္တာနံ ဘိက္ခဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဒဒါသိ။ ဩပါနဘူတံဝါတိ စတုမဟာပထေ ခတသာဓာရဏပေါက္ခရဏီ ဝိယ။

တတော မဏ္ဍဗျော အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ကထေန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၆၈။

‘‘ပိတရော စ မေ အာသုံ ပိတာမဟာ စ၊ သဒ္ဓါ အဟုံ ဒါနပတီ ဝဒညူ၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနော၊ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓနော အဟုံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနော၊ အကာမကော ဒါနမိမံ ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘အာသု’’န္တိ ပဒဿ ‘‘သဒ္ဓါ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော၊ သဒ္ဓါ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ အဟုန္တိ သဒ္ဓါ ဟုတွာ တတော ဥတ္တရိ ဒါနဇေဋ္ဌကာ စေဝ ‘‘ဒေထ ကရောထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနဿ အတ္ထဇာနနကာ စ အဟေသုံ။ တံ ကုလ္လဝတ္တန္တိ တံ ကုလဝတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန အယမေဝ ပါဌော။ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓနော အဟုန္တိ ‘‘အဟံ အတ္တနော ကုလေ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော စေဝ ကုလပလာပေါ စ မာ အဟု’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဧတံ ‘‘ကုလအန္တိမော ကုလပလာပေါ’’တိ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနော ဒါနံ အနိစ္ဆန္တောပိ ဣဒံ ဒါနံ ဒဒါမီတိ ဒီပေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဏ္ဍဗျော အတ္တနော ဘရိယံ ပုစ္ဆမာနော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၉။

‘‘ဒဟရိံ ကုမာရိံ အသမတ္ထပညံ၊ ယံ တာနယိံ ဉာတိကုလာ သုဂတ္တေ၊

န စာပိ မေ အပ္ပိယတံ အဝေဒိ၊ အညတြ ကာမာ ပရိစာရယန္တာ၊

အထ ကေန ဝဏ္ဏေန မယာ တေ ဘောတိ၊ သံဝါသဓမ္မော အဟု ဧဝရူပေါ’’တိ။

တတ္ထ အသမတ္ထပညန္တိ ကုဋုမ္ဗံ ဝိစာရေတုံ အပ္ပဋိဗလပညံ အတိတရုဏိညေဝ သမာနံ။ ယံ တာနယိန္တိ ယံ တံ အာနယိံ၊ အဟံ ဒဟရိမေဝ သမာနံ တံ ဉာတိကုလတော အာနေသိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညတြ ကာမာ ပရိစာရယန္တာတိ ဧတ္တကံ ကာလံ ဝိနာ ကာမေန အနိစ္ဆာယ မံ ပရိစာရယန္တာပိ အတ္တနော အပ္ပိယတံ မံ န ဇာနာပေသိ၊ သမ္ပိယာယမာနရူပါဝ ပရိစရိ။ ကေန ဝဏ္ဏေနာတိ ကေန ကာရဏေန။ ဘောတီတိ တံ အာလပတိ။ ဧဝရူပေါတိ အာသီဝိသသမာနပဋိကူလဘာဝေန မယာ သဒ္ဓိံ တဝ သံဝါသဓမ္မော ဧဝရူပေါ ပိယသံဝါသော ဝိယ ကထံ ဇာတောတိ။

အထဿ သာ ကထေန္တီ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၇၀။

‘‘အာရာ ဒူရေ နယိဓ ကဒါစိ အတ္ထိ၊ ပရမ္ပရာ နာမ ကုလေ ဣမသ္မိံ၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနာ၊ မာဟံ ကုလေ အန္တိမဂန္ဓိနီ အဟုံ၊

ဧတဿ ဝါဒဿ ဇိဂုစ္ဆမာနာ၊ အကာမိကာ ပဒ္ဓစရာမှိ တုယှ’’န္တိ။

တတ္ထ အာရာ ဒူရေတိ အညမညဝေဝစနံ။ အတိဒူရေတိ ဝါ ဒဿေန္တီ ဧဝမာဟ။ ဣဓာတိ နိပါတမတ္တံ၊ န ကဒါစီတိ အတ္ထော။ ပရမ္ပရာတိ ပုရိသပရမ္ပရာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – သာမိ၊ ဣမသ္မိံ အမှာကံ ဉာတိကုလေ ဒူရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ ပုရိသပရမ္ပရာ နာမ န ကဒါစိ အတ္ထိ၊ ဧကိတ္ထိယာပိ သာမိကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညော ပုရိသော ဂဟိတပုဗ္ဗော နာမ နတ္ထီတိ။ တံ ကုလ္လဝတ္တန္တိ အဟမ္ပိ တံ ကုလဝတ္တံ ကုလပဝေဏိံ အနုဝတ္တမာနာ အတ္တနော ကုလေ ပစ္ဆိမိကာ ပလာလဘူတာ မာ အဟုန္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဧတံ ကုလအန္တိမာ ကုလဂန္ဓိနီတိ ဝါဒံ ဇိဂုစ္ဆမာနာ အကာမိကာပိ တုယှံ ပဒ္ဓစရာမှိ ဝေယျာဝစ္စကာရိကာ ပါဒပရိစာရိကာ ဇာတာမှီတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘မယာ သာမိကဿ သန္တိကေ အဘာသိတပုဗ္ဗံ ဂုယှံ ဘာသိတံ၊ ကုဇ္ဈေယျပိ မေ အယံ၊ အမှာကံ ကုလူပကတာပသဿ သမ္မုခေယေဝ ခမာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ခမာပေန္တီ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘မဏ္ဍဗျ ဘာသိံ ယမဘာသနေယျံ၊ တံ ခမျတံ ပုတ္တကဟေတု မဇ္ဇ၊

ပုတ္တပေမာ န ဣဓ ပရတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ သော နော အယံ ဇီဝတိ ယညဒတ္တော’’တိ။

တတ္ထ တံ ခမျတန္တိ တံ ခမယတု။ ပုတ္တကဟေတု မဇ္ဇာတိ တံ မမ ဘာသိတံ အဇ္ဇ ဣမဿ ပုတ္တဿ ဟေတု ခမယတု။ သော နော အယန္တိ ယဿ ပုတ္တဿ ကာရဏာ မယာ ဧတံ ဘာသိတံ၊ သော နော ပုတ္တော ဇီဝတိ၊ ဣမဿ ဇီဝိတလာဘဘာဝေန မေ ခမ သာမိ၊ အဇ္ဇတော ပဋ္ဌာယ တဝ ဝသဝတ္တိနီ ဘဝိဿာမီတိ။

အထ နံ မဏ္ဍဗျော ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ဘဒ္ဒေ၊ ခမာမိ တေ၊ ဣတော ပန ပဋ္ဌာယ မာ ဖရုသစိတ္တာ အဟောသိ၊ အဟမ္ပိ တေ အပ္ပိယံ န ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော မဏ္ဍဗျံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ တယာ ဒုဿင်္ဃရံ ဓနံ သင်္ဃရိတွာ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ အသဒ္ဒဟိတွာ ဒါနံ ဒဒန္တေန အယုတ္တံ ကတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ သဒ္ဒဟိတွာ ဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဗောဓိသတ္တံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တယာ အမှာကံ ဒက္ခိဏေယျဘာဝေ ဌတွာ အနဘိရတေန ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေန အယုတ္တံ ကတံ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဒါနိ ယထာ တယိ ကတကာရာ မဟပ္ဖလာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တော အဘိရတော ဟုတွာ ဗြဟ္မစရိယံ စရာဟီ’’တိ။ တေ မဟာသတ္တံ ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ အဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဘရိယာ သာမိကေ သသ္နေဟာ အဟောသိ၊ မဏ္ဍဗျော ပသန္နစိတ္တော သဒ္ဓါယ ဒါနံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော အနဘိရတိံ ဝိနောဒေတွာ ဈာနာဘိညံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဘိက္ခု သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ ။ တဒါ မဏ္ဍဗျော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဘရိယာ ဝိသာခါ၊ ပုတ္တော ရာဟုလော၊ အာဏိမဏ္ဍဗျော သာရိပုတ္တော၊ ကဏှဒီပါယနော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ကဏှဒီပါယနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၄၅] ၇။ နိဂြောဓဇာတကဝဏ္ဏနာ

န ဝါဟမေတံ ဇာနာမီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကဒိဝသဉှိ ဘိက္ခူ တေန ‘‘အာဝုသော ဒေဝဒတ္တ၊ သတ္ထာ တဝ ဗဟူပကာရော၊ တွဉှိ သတ္ထာရံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိ ဥပသမ္ပဒံ လဘိ၊ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ဈာနံ ဥပ္ပာဒေသိ၊ လာဘသက္ကာရောပိ တေ ဒသဗလဿေဝ သန္တကော’’တိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တေ တိဏသလာကံ ဥက္ခိပိတွာ ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ သမဏေန ဂေါတမေန မယှံ ကတံ ဂုဏံ န ပဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ရာဇဂဟေ မဂဓမဟာရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိ အတ္တနော ပုတ္တဿ ဇနပဒသေဋ္ဌိနော ဓီတရံ အာနေသိ၊ သာ ဝဉ္ဈာ အဟောသိ။ အထဿာ အပရဘာဂေ သက္ကာရော ပရိဟာယိ။ ‘‘အမှာကံ ပုတ္တဿ ဂေဟေ ဝဉ္ဈိတ္ထိယာ ဝသန္တိယာ ကထံ ကုလဝံသော ဝဍ္ဎိဿတီ’’တိ ယထာ သာ သုဏာတိ၊ ဧဝမ္ပိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ။ သာ တံ သုတွာ ‘‘ဟောတု ဂဗ္ဘိနိအာလယံ ကတွာ ဧတေ ဝဉ္စေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အတ္တနော အတ္ထစာရိကံ ဓာတိံ အာဟ ‘‘အမ္မ၊ ဂဗ္ဘိနိယော နာမ ကိဉ္စ ကိဉ္စ ကရောန္တီ’’တိ ဂဗ္ဘိနိပရိဟာရံ ပုစ္ဆိတွာ ဥတုနိကာလေ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အမ္ဗိလာဒိရုစိကာ ဟုတွာ ဟတ္ထပါဒါနံ ဥဒ္ဓုမာယနကာလေ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော ကောဋ္ဋာပေတွာ ဗဟလံ ကာရေသိ၊ ဒိဝသေ ဒိဝသေပိ ပိလောတိကာဝေဌနေန စ ဥဒရဝဍ္ဎနံ ဝဍ္ဎေသိ၊ ထနမုခါနိ ကာဠာနိ ကာရေသိ၊ သရီရကိစ္စံ ကရောန္တီပိ အညတြ တဿာ ဓာတိယာ အညေသံ သမ္မုခဋ္ဌာနေ န ကရောတိ။ သာမိကောပိဿာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ အဒါသိ။ ဧဝံ နဝ မာသေ ဝသိတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဇနပဒေ ပိတု ဃရံ ဂန္တွာ ဝိဇာယိဿာမီ’’တိ သသုရေ အာပုစ္ဆိတွာ ရထမာရုဟိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ တဿာ ပန ပုရတော ဧကော သတ္ထော ဂစ္ဆတိ။ သတ္ထေန ဝသိတွာ ဂတဋ္ဌာနံ ဧသာ ပါတရာသကာလေ ပါပုဏာတိ။

အထေကဒိဝသံ တသ္မိံ သတ္ထေ ဧကာ ဒုဂ္ဂတိတ္ထီ ရတ္တိယာ ဧကသ္မိံ နိဂြောဓမူလေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ပါတောဝ သတ္ထေ ဂစ္ဆန္တေ ‘‘အဟံ ဝိနာ သတ္ထေန ဂန္တုံ န သက္ခိဿာမိ၊ သက္ကာ ခေါ ပန ဇီဝန္တိယာ ပုတ္တံ လဘိတု’’န္တိ နိဂြောဓမူလဇာလေ ဇလာဗုဉ္စေဝ ဂဗ္ဘမလဉ္စ အတ္ထရိတွာ ပုတ္တံ ဆဋ္ဋေတွာ အဂမာသိ။ ဒါရကဿပိ ဒေဝတာ အာရက္ခံ ဂဏှိံသု။ သော ဟိ န ယော ဝါ သော ဝါ၊ ဗောဓိသတ္တောယေဝ။ သော ပန တဒါ တာဒိသံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဣတရာ ပါတရာသကာလေ တံ ဌာနံ ပတွာ ‘‘သရီရကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ တာယ ဓာတိယာ သဒ္ဓိံ နိဂြောဓမူလံ ဂတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒါရကံ ဒိသွာ ‘‘အမ္မ၊ နိပ္ဖန္နံ နော ကိစ္စ’’န္တိ ပိလောတိကာယော အပနေတွာ ဥစ္ဆင်္ဂပဒေသံ လောဟိတေန စ ဂဗ္ဘမလေန စ မက္ခေတွာ အတ္တနော ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အာရောစေသိ။ တာဝဒေဝ နံ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော သပရိဇနော ရာဇဂဟံ ပဏ္ဏံ ပေသေသိ။ အထဿာ သဿုသသုရာ ဝိဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ‘‘ပိတု ကုလေ ကိံ ကရိဿတိ၊ ဣဓေဝ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ပေသယိံသု။ သာ ပဋိနိဝတ္တိတွာ ရာဇဂဟမေဝ ပါဝိသိ။ တတ္ထ တံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဒါရကဿ နာမံ ကရောန္တာ နိဂြောဓမူလေ ဇာတတ္တာ ‘‘နိဂြောဓကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဒိဝသညေဝ အနုသေဋ္ဌိသုဏိသာပိ ဝိဇာယနတ္ထာယ ကုလဃရံ ဂစ္ဆန္တီ အန္တရာမဂ္ဂေ ဧကိဿာ ရုက္ခသာခါယ ဟေဋ္ဌာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တဿ ‘‘သာခကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဒိဝသညေဝ သေဋ္ဌိံ နိဿာယ ဝသန္တဿ တုန္နကာရဿ ဘရိယာပိ ပိလောတိကန္တရေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ တဿ ‘‘ပေါတ္တိကော’’တိ နာမံ ကရိံသု။

မဟာသေဋ္ဌိ ဥဘောပိ တေ ဒါရကေ ‘‘နိဂြောဓကုမာရဿ ဇာတဒိဝသညေဝ ဇာတာ’’တိ အာဏာပေတွာ တေနေဝ သဒ္ဓိံ သံဝဍ္ဎေသိ။ တေ ဧကတော ဝဍ္ဎိတွာ ဝယပ္ပတ္တာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ ဥဘောပိ သေဋ္ဌိပုတ္တာ အာစရိယဿ ဒွေ သဟဿာနိ အဒံသု။ နိဂြောဓကုမာရော ပေါတ္တိကဿ အတ္တနော သန္တိကေ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသိ။ တေ နိပ္ဖန္နသိပ္ပာ အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ နိက္ခန္တာ ‘‘ဇနပဒစာရိကံ စရိဿာမာ’’တိ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇိံသု။ တဒါ ဗာရာဏသိရညော ကာလကတဿ သတ္တမော ဒိဝသော၊ ‘‘သွေ ဖုဿရထံ ယောဇေဿာမာ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တေသုပိ သဟာယေသု ရုက္ခမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒါယန္တေသု ပေါတ္တိကော ပစ္စူသကာလေ ဥဋ္ဌာယ နိဂြောဓကုမာရဿ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော နိသီဒိ။ တသ္မိံ ရုက္ခေ ဝုတ္ထကုက္ကုဋေသု ဥပရိကုက္ကုဋော ဟေဋ္ဌာကုက္ကုဋဿ သရီရေ ဝစ္စံ ပါတေသိ။ အထ နံ သော ‘‘ကေနေတံ ပါတိတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘သမ္မ၊ မာ ကုဇ္ဈိ၊ မယာ အဇာနန္တေန ပါတိတ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘အရေ၊ တွံ မမ သရီရံ အတ္တနော ဝစ္စဋ္ဌာနံ မညသိ၊ ကိံ မမ ပမာဏံ န ဇာနာသီ’’တိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘အရေ တွံ ‘အဇာနန္တေန မေ ကတ’န္တိ ဝုတ္တေပိ ကုဇ္ဈသိယေဝ၊ ကိံ ပန တေ ပမာဏ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ယော မံ မာရေတွာ မံသံ ခါဒတိ၊ သော ပါတောဝ သဟဿံ လဘတိ၊ တသ္မာ အဟံ မာနံ ကရောမီ’’တိ။ အထ နံ ဣတရော ‘‘အရေ ဧတ္တကမတ္တေန တွံ မာနံ ကရောသိ၊ မံ ပန မာရေတွာ ယော ထူလမံသံ ခါဒတိ၊ သော ပါတောဝ ရာဇာ ဟောတိ၊ ယော မဇ္ဈိမမံသံ ခါဒတိ၊ သော သေနာပတိ၊ ယော အဋ္ဌိနိဿိတံ ခါဒတိ၊ သော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဟောတီ’’တိ အာဟ။

ပေါတ္တိကော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘ကိံ နော သဟဿေန၊ ရဇ္ဇမေဝ ဝရ’’န္တိ သဏိကံ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ဥပရိသယိတကုက္ကုဋံ ဂဟေတွာ မာရေတွာ အင်္ဂါရေ ပစိတွာ ထူလမံသံ နိဂြောဓဿ အဒါသိ၊ မဇ္ဈိမမံသံ သာခဿ အဒါသိ၊ အဋ္ဌိမံသံ အတ္တနာ ခါဒိ။ ခါဒိတွာ ပန ‘‘သမ္မ နိဂြောဓ၊ တွံ အဇ္ဇ ရာဇာ ဘဝိဿသိ၊ သမ္မ သာခ၊ တွံ သေနာပတိ ဘဝိဿသိ၊ အဟံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထံ ဇာနာသီ’’တိ ပုဋ္ဌော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေ တယောပိ ဇနာ ပါတရာသဝေလာယ ဗာရာဏသိံ ပဝိသိတွာ ဧကဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ သပ္ပိသက္ကရယုတ္တံ ပါယာသံ ဘုဉ္ဇိတွာ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိံသု။ နိဂြောဓကုမာရော သိလာပဋ္ဋေ နိပဇ္ဇိ ၊ ဣတရေ ဒွေ ဗဟိ နိပဇ္ဇိံသု။ တသ္မိံ သမယေ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ အန္တော ဌပေတွာ ဖုဿရထံ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ တတ္ထ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာဇနကဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၂၃ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဖုဿရထော ဥယျာနံ ဂန္တွာ နိဝတ္တိတွာ အာရောဟနသဇ္ဇော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ပုရောဟိတော ‘‘ဥယျာနေ ပုညဝတာ သတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ ကုမာရံ ဒိသွာ ပါဒန္တတော သာဋကံ အပနေတွာ ပါဒေသု လက္ခဏာနိ ဥပဓာရေတွာ ‘‘တိဋ္ဌတု ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ၊ သကလဇမ္ဗုဒီပဿ အဓိပတိရာဇာ ဘဝိတုံ ယုတ္တော’’တိ သဗ္ဗတာလာဝစရေ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။ နိဂြောဓကုမာရော ပဗုဇ္ဈိတွာ မုခတော သာဋကံ အပနေတွာ မဟာဇနံ ဩလောကေတွာ ပရိဝတ္တိတွာ နိပန္နော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ သိလာပဋ္ဋေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိ။ အထ နံ ပုရောဟိတော ဇဏ္ဏုနာ ပတိဋ္ဌာယ ‘‘ရဇ္ဇံ တေ ဒေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘‘သာဓူ’’တိ ဝုတ္တေ တတ္ထေဝ ရတနရာသိမှိ ဌပေတွာ အဘိသိဉ္စိ။ သော ရဇ္ဇံ ပတွာ သာခဿ သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဒတွာ မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရံ ပါဝိသိ၊ ပေါတ္တိကောပိ တေဟိ သဒ္ဓိညေဝ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မဟာသတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။

သော ဧကဒိဝသံ မာတာပိတူနံ သရိတွာ သာခံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ န သက္ကာ မာတာပိတူဟိ ဝိနာ ဝတ္တိတုံ၊ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂန္တွာ မာတာပိတရော နော အာနေဟီ’’တိ။ သာခေါ ‘‘န မေ တတ္ထ ဂမနကမ္မံ အတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိပိ။ တတော ပေါတ္တိကံ အာဏာပေသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ နိဂြောဓဿ မာတာပိတရော ‘‘ပုတ္တော ဝေါ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘အတ္ထိ နော တာဝ ဝိဘဝမတ္တံ၊ အလံ တတ္ထ ဂမနေနာ’’တိ ပဋိက္ခိပိံသု။ သာခဿပိ မာတာပိတရော အဝေါစ၊ တေပိ န ဣစ္ဆိံသု။ အတ္တနော မာတာပိတရော အဝေါစ၊ ‘‘မယံ တာတ တုန္နကာရကမ္မေန ဇီဝိဿာမ အလ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိံသု။ သော တေသံ မနံ အလဘိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ပစ္စာဂန္တွာ ‘‘သေနာပတိဿ ဃရေ မဂ္ဂကိလမထံ ဝိနောဒေတွာ ပစ္ဆာ နိဂြောဓသဟာယံ ပဿိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿ နိဝေသနဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘သဟာယော ကိရ တေ ပေါတ္တိကော နာမ အာဂတောတိ သေနာပတိဿ အာရောစေဟီ’’တိ ဒေါဝါရိကံ အာဟ၊ သော တထာ အကာသိ။ သာခေါ ပန ‘‘အယံ မယှံ ရဇ္ဇံ အဒတွာ သဟာယနိဂြောဓဿ အဒါသီ’’တိ တသ္မိံ ဝေရံ ဗန္ဓိ။ သော တံ ကထံ သုတွာဝ ကုဒ္ဓါ အာဂန္တွာ ‘‘ကော ဣမဿ သဟာယော ဥမ္မတ္တကော ဒါသိပုတ္တော၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဝတွာ ဟတ္ထပါဒဇဏ္ဏုကပ္ပရေဟိ ကောဋ္ဋာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသိ။

သော စိန္တေသိ ‘‘သာခေါ မမ သန္တိကာ သေနာပတိဋ္ဌာနံ လဘိတွာ အကတညူ မိတ္တဒုဗ္ဘီ၊ မံ ကောဋ္ဋာပေတွာ နီဟရာပေသိ၊ နိဂြောဓော ပန ပဏ္ဍိတော ကတညူ သပ္ပုရိသော၊ တဿေဝ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သော ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဒေဝ၊ ပေါတ္တိကော ကိရ နာမ တေ သဟာယော ဒွါရေ ဌိတော’’တိ ရညော အာရောစာပေသိ။ ရာဇာ ပက္ကောသာပေတွာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ မဿုကမ္မာဒီနိ ကာရာပေတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေန ပရိဘုတ္တနာနဂ္ဂရသဘောဇနေန တေန သဒ္ဓိံ သုခနိသိန္နော မာတာပိတူနံ ပဝတ္တိံ ပုစ္ဆိတွာ အနာဂမနဘာဝံ သုဏိ။ သာခေါပိ ‘‘ပေါတ္တိကော မံ ရညော သန္တိကေ ပရိဘိန္ဒေယျ ၊ မယိ ပန ဂတေ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ တတ္ထေဝ အဂမာသိ။ ပေါတ္တိကော တဿ သန္တိကေယေဝ ရာဇာနံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ မဂ္ဂကိလန္တော ‘သာခဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ဝိဿမိတွာ ဣဓာဂမိဿာမီ’တိ အဂမိံ။ အထ မံ သာခေါ ‘နာဟံ တံ ဇာနာမီ’တိ ဝတွာ ကောဋ္ဋာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂါဟာပေတွာ နီဟရာပေသီတိ သဒ္ဒဟေယျာသိ တွံ ဧတ’’န္တိ ဝတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၇၂။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဇာနာမိ၊ ကော ဝါယံ ကဿ ဝါတိ ဝါ၊

ယထာ သာခေါ ဝဒိ ဧဝ၊ နိဂြောဓ ကိန္တိ မညသိ။

၇၃။

‘‘တတော ဂလဝိနီတေန၊ ပုရိသာ နီဟရိံသု မံ၊

ဒတွာ မုခပဟာရာနိ၊ သာခဿ ဝစနံကရာ။

၇၄။

‘‘ဧတာဒိသံ ဒုမ္မတိနာ၊ အကတညုန ဒုဗ္ဘိနာ၊

ကတံ အနရိယံ သာခေန၊ သခိနာ တေ ဇနာဓိပါ’’တိ။

တတ္ထ ကိန္တိ မညသီတိ ယထာ မံ သာခေါ အစရိ၊ ကိံ တွမ္ပိ ဧဝမေဝ မညသိ၊ ဥဒါဟု အညထာ မညသိ၊ မံ သာခေါ ဧဝံ ဝဒေယျာတိ သဒ္ဒဟသိ၊ တံ န သဒ္ဒဟသီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဂလဝိနီတေနာတိ ဂလဂ္ဂါဟေန။ ဒုဗ္ဘိနာတိ မိတ္တဒုဗ္ဘိနာ။

တံ သုတွာ နိဂြောဓော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၇၅။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဇာနာမိ၊ နပိ မေ ကောစိ သံသတိ၊

ယံ မေ တွံ သမ္မ အက္ခာသိ၊ သာခေန ကာရဏံ ကတံ။

၇၆။

‘‘သခီနံ သာဇီဝကရော၊ မမ သာခဿ စူဘယံ၊

တွံ နောသိဿရိယံ ဒါတာ၊ မနုဿေသု မဟန္တတံ၊

တယာမာ လဗ္ဘိတာ ဣဒ္ဓီ၊ ဧတ္ထ မေ နတ္ထိ သံသယော။

၇၇။

‘‘ယထာပိ ဗီဇမဂ္ဂိမှိ၊ ဍယှတိ န ဝိရူဟတိ၊

ဧဝံ ကတံ အသပ္ပုရိသေ၊ နဿတိ န ဝိရူဟတိ။

၇၈။

‘‘ကတညုမှိ စ ပေါသမှိ၊ သီလဝန္တေ အရိယဝုတ္တိနေ၊

သုခေတ္တေ ဝိယ ဗီဇာနိ၊ ကတံ တမှိ န နဿတီ’’တိ။

တတ္ထ သံသတီတိ အာစိက္ခတိ။ ကာရဏံ ကတန္တိ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနပေါထနကောဋ္ဋနသင်္ခါတံ ကာရဏံ ကတန္တိ အတ္ထော။ သခီနံ သာဇီဝကရောတိ သမ္မ၊ ပေါတ္တိက တွံ သဟာယကာနံ သုအာဇီဝကရော ဇီဝိကာယ ဥပ္ပာဒေတာ။ မမ သာခဿ စူဘယန္တိ မယှဉ္စ သာခဿ စ ဥဘိန္နမ္ပိ သခီနန္တိ အတ္ထော။ တွံ နောသိဿရိယန္တိ တွံ နော အသိ ဣဿရိယံ ဒါတာ၊ တဝ သန္တိကာ ဣမာ သမ္ပတ္တီ အမှေဟိ လဒ္ဓါ။ မဟန္တတန္တိ မဟန္တဘာဝံ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဧတ္တကံ ကထေန္တေ နိဂြောဓေ သာခေါ တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ရာဇာ ‘‘သာခ ဣမံ ပေါတ္တိကံ သဉ္ဇာနာသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တုဏှီ အဟောသိ။ အထဿ ရာဇာ ဒဏ္ဍံ အာဏာပေန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၇၉။

‘‘ဣမံ ဇမ္မံ နေကတိကံ၊ အသပ္ပုရိသစိန္တကံ၊

ဟနန္တု သာခံ သတ္တီဟိ၊ နာဿ ဣစ္ဆာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဇမ္မန္တိ လာမကံ။ နေကတိကန္တိ ဝဉ္စကံ။

တံ သုတွာ ပေါတ္တိကော ‘‘မာ ဧသ ဗာလော မံ နိဿာယ နဿတူ’’တိ စိန္တေတွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၈၀။

‘‘ခမတဿ မဟာရာဇ၊ ပါဏာ န ပဋိအာနယာ၊

ခမ ဒေဝ အသပ္ပုရိသဿ၊ နာဿ ဣစ္ဆာမဟံ ဝဓ’’န္တိ။

တတ္ထ ခမတဿာတိ ခမတံ အဿ၊ ဧတဿ အသပ္ပုရိသဿ ခမထာတိ အတ္ထော။ န ပဋိအာနယာတိ မတဿ နာမ ပါဏာ ပဋိအာနေတုံ န သက္ကာ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ သာခဿ ခမိ၊ သေနာပတိဋ္ဌာနမ္ပိ ပေါတ္တိကဿေဝ ဒါတုကာမော အဟောသိ ၊ သော ပန န ဣစ္ဆိ။ အထဿ သဗ္ဗသေနာနီနံ ဝိစာရဏာရဟံ ဘဏ္ဍာဂါရိကဋ္ဌာနံ နာမ အဒါသိ။ ပုဗ္ဗေ ကိရေတံ ဌာနန္တရံ နာဟောသိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဇာတံ။ အပရဘာဂေ ပေါတ္တိကော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနော အတ္တနော ပုတ္တဓီတာနံ ဩဝါဒဝသေန ဩသာနဂါထမာဟ –

၈၁။

‘‘နိဂြောဓမေဝ သေဝေယျ၊ န သာခမုပသံဝသေ၊

နိဂြောဓသ္မိံ မတံ သေယျော၊ ယဉ္စေ သာခသ္မိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ပုဗ္ဗေပိ အကတညူယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သာခေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ပေါတ္တိကော အာနန္ဒော၊ နိဂြောဓော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

နိဂြောဓဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၄၆] ၈။ တက္ကလဇာတကဝဏ္ဏနာ

န တက္ကလာ သန္တိ န အာလုဝါနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ပိတုပေါသကံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဒလိဒ္ဒကုလေ ပစ္စာဇာတော မာတရိ ကာလကတာယ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဒန္တကဋ္ဌမုခေါဒကဒါနာဒီနိ ကရောန္တော ဘတိံ ဝါ ကသိံ ဝါ ကတွာ လဒ္ဓဝိဘဝါနုရူပေန ယာဂုဘတ္တာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ပိတရံ ပေါသေသိ။ အထ နံ ပိတာ အာဟ – ‘‘တာတ၊ တွံ ဧကကောဝ အန္တော စ ဗဟိ စ ကတ္တဗ္ဗံ ကရောသိ၊ ဧကံ တေ ကုလဒါရိကံ အာနေဿာမိ၊ သာ တေ ဂေဟေ ကတ္တဗ္ဗံ ကရိဿတီ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဃရံ အာဂတာ နေဝ မယှံ၊ န တုမှာကံ စိတ္တသုခံ ကရိဿန္တိ၊ မာ ဧဝရူပံ စိန္တယိတ္ထ၊ အဟံ ယာဝဇီဝံ တုမှေ ပေါသေတွာ တုမှာကံ အစ္စယေန ဇာနိဿာမီ’’တိ။ အထဿ ပိတာ အနိစ္ဆမာနဿေဝ ဧကံ ကုမာရိကံ အာနေသိ။ သာ သသုရဿ စ သာမိကဿ စ ဥပကာရိကာ အဟောသိ နီစဝုတ္တိ။ သာမိကောပိဿာ ‘‘မမ ပိတု ဥပကာရိကာ’’တိ တုဿိတွာ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ မနာပံ အာဟရိတွာ ဒေတိ၊ သာပိ တံ သသုရဿေဝ ဥပနာမေသိ။ သာ အပရဘာဂေ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သာမိကော လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ပိတု အဒတွာ မယှမေဝ ဒေတိ၊ အဒ္ဓါ ပိတရိ နိသ္နေဟော ဇာတော၊ ဣမံ မဟလ္လကံ ဧကေနုပါယေန မမ သာမိကဿ ပဋိက္ကူလံ ကတွာ ဂေဟာ နိက္ကဍ္ဎာပေဿာမီ’’တိ။

သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဥဒကံ အတိသီတံ ဝါ အစ္စုဏှံ ဝါ၊ အာဟာရံ အတိလောဏံ ဝါ အလောဏံ ဝါ ၊ ဘတ္တံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ ဝါ အတိကိလိန္နံ ဝါတိ ဧဝမာဒီနိ တဿ ကောဓုပ္ပတ္တိကာရဏာနိ ကတွာ တသ္မိံ ကုဇ္ဈန္တေ ‘‘ကော ဣမံ မဟလ္လကံ ဥပဋ္ဌာတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ ဖရုသာနိ ဝတွာ ကလဟံ ဝဍ္ဎေသိ။ တတ္ထ တတ္ထ ခေဠပိဏ္ဍာဒီနိ ဆဍ္ဍေတွာပိ သာမိကံ ဥဇ္ဈာပေသိ ‘‘ပဿ ပိတု ကမ္မံ၊ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မာ ကရီ’တိ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈတိ၊ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ပိတရံ ဝါ ဝသာပေဟိ မံ ဝါ’’တိ။ အထ နံ သော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ တွံ ဒဟရာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇီဝိတုံ သက္ခိဿသိ၊ မယှံ ပိတာ မဟလ္လကော၊ တွံ တဿ အသဟန္တီ ဣမမှာ ဂေဟာ နိက္ခမာ’’တိ အာဟ။ သာ ဘီတာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ န ကရိဿာမီ’’တိ သသုရဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ခမာပေတွာ ပကတိနိယာမေနေဝ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ အာရဘိ။ အထ သော ဥပါသကော ပုရိမဒိဝသေသု တာယ ဥဗ္ဗာဠှော သတ္ထု သန္တိကံ ဓမ္မဿဝနာယ အဂန္တွာ တဿာ ပကတိယာ ပတိဋ္ဌိတကာလေ အဂမာသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သတ္တဋ္ဌ ဒိဝသာနိ ဓမ္မဿဝနာယ နာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ကာရဏံ ကထေသိ။ သတ္ထာ ‘‘ဣဒါနိ တာဝ တဿာ ကထံ အဂ္ဂဟေတွာ ပိတရံ န နီဟရာပေသိ၊ ပုဗ္ဗေ ပန ဧတိဿာ ကထံ ဂဟေတွာ ပိတရံ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ မာရဏကာလေ အဟံ သတ္တဝဿိကော ဟုတွာ မာတာပိတူနံ ဂုဏံ ကထေတွာ ပိတုဃာတကကမ္မာ နိဝါရေသိံ၊ တဒါ တွံ မမ ကထံ သုတွာ တဝ ပိတရံ ယာဝဇီဝံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ သဂ္ဂပရာယဏော ဇာတော၊ သွာယံ မယာ ဒိန္နော ဩဝါဒေါ ဘဝန္တရဂတမ္ပိ န ဝိဇဟတိ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန တဿာ ကထံ အဂ္ဂဟေတွာ ဣဒါနိ တယာ ပိတာ န နီဟဋော’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အညတရသ္မိံ ကာသိဂါမေ ဧကဿ ကုလဿ ဃရေ ဧကပုတ္တကော အဟောသိ နာမေန သဝိဋ္ဌကော နာမ။ သော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂန္တော အပရဘာဂေ မာတရိ ကာလကတာယ ပိတရံ ပေါသေသီတိ သဗ္ဗံ ဝတ္ထု ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုနိယာမေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော။ တဒါ သာ ဣတ္ထီ ‘‘ပဿ ပိတု ကမ္မံ၊ ‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မာ ကရီ’တိ ဝုတ္တေ ကုဇ္ဈတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘သာမိ၊ ပိတာ တေ စဏ္ဍော ဖရုသော နိစ္စံ ကလဟံ ကရောတိ၊ ဇရာဇိဏ္ဏော ဗျာဓိပီဠိတော န စိရဿေဝ မရိဿတိ၊ အဟဉ္စ ဧတေန သဒ္ဓိံ ဧကဂေဟေ ဝသိတုံ န သက္ကောမိ၊ သယမ္ပေသ ကတိပါဟေန မရိဿတိယေဝ၊ တွံ ဧတံ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ ကုဒ္ဒါလေန သီသံ ဆိန္ဒိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဥပရိ ပံသုနာ ဆာဒေတွာ အာဂစ္ဆာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တာယ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနော ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပုရိသမာရဏံ နာမ ဘာရိယံ၊ ကထံ နံ မာရေဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ တေ ဥပါယံ အာစိက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘အာစိက္ခ တာဝါ’’တိ။ ‘‘သာမိ၊ တွံ ပစ္စူသကာလေ ပိတု နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယထာ သဗ္ဗေ သုဏန္တိ၊ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ‘တာတ၊ အသုကဂါမေ တုမှာကံ ဥဒ္ဓါရဏကော အတ္ထိ၊ မယိ ဂတေ န ဒေတိ၊ တုမှာကံ အစ္စယေန န ဒဿတေဝ၊ သွေ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ပါတောဝ ဂစ္ဆိဿာမာ’တိ ဝတွာ တေန ဝုတ္တဝေလာယမေဝ ဥဋ္ဌာယ ယာနကံ ယောဇေတွာ တတ္ထ နိသီဒါပေတွာ အာမကသုသာနံ နေတွာ အာဝါဋံ ခဏိတွာ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နသဒ္ဒံ ကတွာ မာရေတွာ အာဝါဋေ ပက္ခိပိတွာ သီသံ ဆိန္ဒိတွာ နှာယိတွာ အာဂစ္ဆာ’’တိ။

သဝိဋ္ဌကော ‘‘အတ္ထေသ ဥပါယော’’တိ တဿာ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယာနကံ ဂမနသဇ္ဇံ အကာသိ။ တဿ ပနေကော သတ္တဝဿိကော ပုတ္တော အတ္ထိ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော။ သော မာတု ဝစနံ သုတွာ ‘‘မယှံ မာတာ ပါပဓမ္မာ ပိတရံ မေ ပိတုဃာတကမ္မံ ကာရေတိ၊ အဟံ ဣမဿ ပိတုဃာတကမ္မံ ကာတုံ န ဒဿာမီ’’တိ သဏိကံ ဂန္တွာ အယျကေန သဒ္ဓိံ နိပဇ္ဇိ။ သဝိဋ္ဌကောပိ ဣတရာယ ဝုတ္တဝေလာယ ယာနကံ ယောဇေတွာ ‘‘ဧဟိ၊ တာတ၊ ဥဒ္ဓါရံ သောဓေဿာမာ’’တိ ပိတရံ ယာနကေ နိသီဒါပေသိ။ ကုမာရောပိ ပဌမတရံ ယာနကံ အဘိရုဟိ။ သဝိဋ္ဌကော တံ နိဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော တေနေဝ သဒ္ဓိံ အာမကသုသာနံ ဂန္တွာ ပိတရဉ္စ ကုမာရကေန သဒ္ဓိံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ သယံ ဩတရိတွာ ကုဒ္ဒါလပိဋကံ အာဒါယ ဧကသ္မိံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေ စတုရဿာဝါဋံ ခဏိတုံ အာရဘိ။ ကုမာရကော ဩတရိတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဇာနန္တော ဝိယ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၂။

‘‘န တက္ကလာ သန္တိ န အာလုဝါနိ၊ န ဗိဠာလိယော န ကဠမ္ဗာနိ တာတ၊

ဧကော အရညမှိ သုသာနမဇ္ဈေ၊ ကိမတ္ထိကော တာတ ခဏာသိ ကာသု’’န္တိ။

တတ္ထ န တက္ကလာ သန္တီတိ ပိဏ္ဍာလုကန္ဒာ န သန္တိ။ အာလုဝါနီတိ အာလုဝကန္ဒာ။ ဗိဠာလိယောတိ ဗိဠာရိဝလ္လိကန္ဒာ။ ကဠမ္ဗာနီတိ တာလကန္ဒာ။

အထဿ ပိတာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၃။

‘‘ပိတာမဟော တာတ သုဒုဗ္ဗလော တေ၊ အနေကဗျာဓီဟိ ဒုခေန ဖုဋ္ဌော၊

တမဇ္ဇဟံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေ၊ န ဟိဿ တံ ဇီဝိတံ ရောစယာမီ’’တိ။

တတ္ထ အနေကဗျာဓီဟီတိ အနေကေဟိ ဗျာဓီဟိ ဥပ္ပန္နေန ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌော။ န ဟိဿ တန္တိ အဟဉှိ တဿ တဝ ပိတာမဟဿ တံ ဒုဇ္ဇီဝိတံ န ဣစ္ဆာမိ၊ ‘‘ဧဝရူပါ ဇီဝိတာ မရဏမေဝဿ ဝရ’’န္တိ မညမာနော တံ သောဗ္ဘေ နိခဏိဿာမီတိ။

တံ သုတွာ ကုမာရော ဥပဍ္ဎံ ဂါထမာဟ –

၈၄။

‘‘သင်္ကပ္ပမေတံ ပဋိလဒ္ဓ ပါပကံ၊ အစ္စာဟိတံ ကမ္မ ကရောသိ လုဒ္ဒ’’န္တိ။

တဿတ္ထော – တာတ၊ တွံ ‘‘ပီတရံ ဒုက္ခာ ပမောစေဿာမီ’’တိ မရဏဒုက္ခေန ယောဇေန္တော ဧတံ ပါပကံ သင်္ကပ္ပံ ပဋိလဒ္ဓါ တဿ စ သင်္ကပ္ပဝသေန ဟိတံ အတိက္ကမ္မ ဌိတတ္တာ အစ္စာဟိတံ ကမ္မံ ကရောသိ လုဒ္ဒန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ကုမာရော ပိတု ဟတ္ထတော ကုဒ္ဒါလံ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ အညတရံ အာဝါဋံ ခဏိတုံ အာရဘိ။ အထ နံ ပိတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကသ္မာ၊ တာတ၊ အာဝါဋံ ခဏသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တဿ ကထေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

‘‘မယာပိ တာတ ပဋိလစ္ဆသေ တုဝံ၊ ဧတာဒိသံ ကမ္မ ဇရူပနီတော၊

တံ ကုလ္လဝတ္တံ အနုဝတ္တမာနော၊ အဟမ္ပိ တံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေ’’တိ။

တဿတ္ထော – တာတ၊ အဟမ္ပိ ဧတသ္မိံ သောဗ္ဘေ တံ မဟလ္လကကာလေ နိခဏိဿာမိ၊ ဣတိ ခေါ တာတ၊ မယာပိ ကတေ ဣမသ္မိံ သောဗ္ဘေ တုဝံ ဇရူပနီတော ဧတာဒိသံ ကမ္မံ ပဋိလစ္ဆသေ၊ ယံ ဧတံ တယာ ပဝတ္တိတံ ကုလဝတ္တံ၊ တံ အနုဝတ္တမာနော ဝယပ္ပတ္တော ဘရိယာယ သဒ္ဓိံ ဝသန္တော အဟမ္ပိ တံ နိခဏိဿာမိ သောဗ္ဘေတိ။

အထဿ ပိတာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ဖရုသာဟိ ဝါစာဟိ ပကုဗ္ဗမာနော၊ အာသဇ္ဇ မံ တွံ ဝဒသေ ကုမာရ၊

ပုတ္တော မမံ ဩရသကော သမာနော၊ အဟီတာနုကမ္ပီ မမ တွံသိ ပုတ္တာ’’တိ။

တတ္ထ ပကုဗ္ဗမာနောတိ အဘိဘဝန္တော။ အာသဇ္ဇာတိ ဃဋ္ဋေတွာ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ပဏ္ဍိတကုမာရကော ဧကံ ပဋိဝစနဂါထံ၊ ဒွေ ဥဒါနဂါထာတိ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၈၆။

‘‘န တာဟံ တာတ အဟိတာနုကမ္ပီ၊ ဟိတာနုကမ္ပီ တေ အဟမ္ပိ တာတ၊

ပါပဉ္စ တံ ကမ္မ ပကုဗ္ဗမာနံ၊ အရဟာမိ နော ဝါရယိတုံ တတော။

၈၇။

‘‘ယော မာတရံ ဝါ ပိတရံ သဝိဋ္ဌ၊ အဒူသကေ ဟိံသတိ ပါပဓမ္မော၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ သော နိရယံ ဥပေတိ။

၈၈။

‘‘ယော မာတရံ ဝါ ပိတရံ သဝိဋ္ဌ၊ အန္နေန ပါနေန ဥပဋ္ဌဟာတိ၊

ကာယဿ ဘေဒါ အဘိသမ္ပရာယံ၊ အသံသယံ သော သုဂတိံ ဥပေတီ’’တိ။ –

ဣမံ ပန ပုတ္တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပိတာ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၉။

‘‘န မေ တွံ ပုတ္တ အဟိတာနုကမ္ပီ၊ ဟိတာနုကမ္ပီ မေ တွံသိ ပုတ္တ၊

အဟဉ္စ တံ မာတရာ ဝုစ္စမာနော၊ ဧတာဒိသံ ကမ္မ ကရောမိ လုဒ္ဒ’’န္တိ။

တတ္ထ အဟဉ္စ တံ မာတရာတိ အဟဉ္စ တေ မာတရာ၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။

တံ သုတွာ ကုမာရော ‘‘တာတ၊ ဣတ္ထိယော နာမ ဥပ္ပန္နေ ဒေါသေ အနိဂ္ဂယှမာနာ ပုနပ္ပုနံ ပါပံ ကရောန္တိ၊ မမ မာတာ ယထာ ပုန ဧဝရူပံ န ကရောတိ၊ တထာ နံ ပဏာမေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၉၀။

‘‘ယာ တေ သာ ဘရိယာ အနရိယရူပါ၊ မာတာ မမေသာ သကိယာ ဇနေတ္တိ၊

နိဒ္ဓါပယေ တဉ္စ သကာ အဂါရာ၊ အညမ္ပိ တေ သာ ဒုခမာဝဟေယျာ’’တိ။

သဝိဋ္ဌကော ပဏ္ဍိတပုတ္တဿ ကထံ သုတွာ သောမနဿဇာတော ဟုတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ တာတာ’’တိ သဒ္ဓိံ ပုတ္တေန စ ပိတရာ စ ယာနကေ နိသီဒိတွာ ပါယာသိ။ သာပိ ခေါ အနာစာရာ ‘‘နိက္ခန္တာ နော ဂေဟာ ကာဠကဏ္ဏီ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အလ္လဂေါမယေန ဂေဟံ ဥပလိမ္ပေတွာ ပါယာသံ ပစိတွာ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တီ တေ အာဂစ္ဆန္တေ ဒိသွာ ‘‘နိက္ခန္တံ ကာဠကဏ္ဏိံ ပုန ဂဟေတွာ အာဂတော’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အရေ နိကတိက၊ နိက္ခန္တံ ကာဠကဏ္ဏိံ ပုန အာဒါယ အာဂတောသီ’’တိ ပရိဘာသိ။ သဝိဋ္ဌကော ကိဉ္စိ အဝတွာ ယာနကံ မောစေတွာ ‘‘အနာစာရေ ကိံ ဝဒေသီ’’တိ တံ သုကောဋ္ဋိတံ ကောဋ္ဋေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဣမံ ဂေဟံ ပါဝိသီ’’တိ ပါဒေ ဂဟေတွာ နိက္ကဍ္ဎိ။ တတော ပိတရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ နှာပေတွာ သယမ္ပိ နှာယိတွာ တယောပိ ပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ သာပိ ပါပဓမ္မာ ကတိပါဟံ အညသ္မိံ ဂေဟေ ဝသိ။ တသ္မိံ ကာလေ ပုတ္တော ပိတရံ အာဟ – ‘‘တာတ၊ မမ မာတာ ဧတ္တကေန န ဗုဇ္ဈတိ၊ တုမှေ မမ မာတု မင်္ကုဘာဝကရဏတ္ထံ ‘အသုကဂါမကေ မမ မာတုလဓီတာ အတ္ထိ ၊ သာ မယှံ ပိတရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ မဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂိဿတိ၊ တံ အာနေဿာမီ’တိ ဝတွာ မာလာဂန္ဓာဒီနိ အာဒါယ ယာနကေန နိက္ခမိတွာ ခေတ္တံ အနုဝိစရိတွာ သာယံ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။

ပဋိဝိဿကကုလေ ဣတ္ထိယော ‘‘သာမိကော ကိရ တေ အညံ ဘရိယံ အာနေတုံ အသုကဂါမံ နာမ ဂတော’’တိ တဿာ အာစိက္ခိံသု။ သာ ‘‘ဒါနိမှိ နဋ္ဌာ၊ နတ္ထိ မေ ပုန ဩကာသော’’တိ ဘီတာ တသိတာ ဟုတွာ ‘‘ပုတ္တမေဝ ယာစိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဍိတပုတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တဿ ပါဒေသု ပတိတွာ ‘‘တာတ၊ တံ ဌပေတွာ အညော မမ ပဋိသရဏံ နတ္ထိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တဝ ပိတရဉ္စ ပိတာမဟဉ္စ အလင်္ကတစေတိယံ ဝိယ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ၊ ပုန မယှံ ဣမသ္မိံ ဃရေ ပဝေသနံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု၊ အမ္မ၊ သစေ ပုန ဧဝရူပံ န ကရိဿထ၊ ကရိဿာမိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ ဝတွာ ပိတု အာဂတကာလေ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၉၁။

‘‘ယာ တေ သာ ဘရိယာ အနရိယရူပါ၊ မာတာ မမေသာ သကိယာ ဇနေတ္တိ၊

ဒန္တာ ကရေဏူဝ ဝသူပနီတာ၊ သာ ပါပဓမ္မာ ပုနရာဝဇာတူ’’တိ။

တတ္ထ ကရေဏူဝါတိ တာတ၊ ဣဒါနိ သာ အာနေဉ္ဇကာရဏံ ကာရိကာ ဟတ္ထိနီ ဝိယ ဒန္တာ ဝသံ ဥပနီတာ နိဗ္ဗိသေဝနာ ဇာတာ။ ပုနရာဂဇာတူတိ ပုန ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆတူတိ။

ဧဝံ သော ပိတု ဓမ္မံ ကထေတွာ ဂန္တွာ မာတရံ အာနေသိ။ သာ သာမိကဉ္စ သသုရဉ္စ ခမာပေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒန္တာ ဓမ္မေန သမန္နာဂတာ ဟုတွာ သာမိကဉ္စ သသုရဉ္စ ပုတ္တဉ္စ ပဋိဇဂ္ဂိ။ ဥဘောပိ စ ပုတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရိတွာ သဂ္ဂပရာယဏာ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ပိတုပေါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ပိတာ စ ပုတ္တော စ သုဏိသာ စ တေယေဝ အဟေသုံ၊ ပဏ္ဍိတကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

တက္ကလဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၄၇] ၉။ မဟာဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိံတေ ဝတန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ပဌမဂမနေန ကပိလပုရံ ဂန္တွာ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော ပိတု နိဝေသနေ ရညော အသဒ္ဒဟနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ ဘဂဝတော အတ္တနော နိဝေသနေ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဒတွာ အန္တရာဘတ္တေ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထေန္တော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပဓာနကာလေ ဒေဝတာ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘ပုတ္တော တေ သိဒ္ဓတ္ထကုမာရော အပ္ပာဟာရတာယ မတော’တိ မယှံ အာရောစေသု’’န္တိ အာဟ။ သတ္ထာရာ စ ‘‘သဒ္ဒဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သဒ္ဒဟိံ၊ ဘန္တေ၊ အာကာသေ ဌတွာ ကထေန္တိယောပိ ဒေဝတာ၊ ‘မမ ပုတ္တဿ ဗောဓိတလေ ဗုဒ္ဓတ္တံ အပ္ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာနံ နာမ နတ္ထီ’တိ ပဋိက္ခိပိ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ မဟာဓမ္မပါလကာလေပိ ‘ပုတ္တော တေ မတော ဣမာနိဿ အဋ္ဌီနီ’တိ ဒဿေတွာ ဝဒန္တဿပိ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ ‘အမှာကံ ကုလေ တရုဏကာလေ ကာလကိရိယာ နာမ နတ္ထီ’တိ န သဒ္ဒဟိ၊ ဣဒါနိ ပန ကသ္မာ သဒ္ဒဟိဿသီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ကာသိရဋ္ဌေ ဓမ္မပါလဂါမော နာမ အဟောသိ။ သော ဓမ္မပါလကုလဿ ဝသနတာယ ဧတံ နာမံ လဘိ။ တတ္ထ ဒသန္နံ ကုသလကမ္မပထာနံ ပါလနတော ‘‘ဓမ္မပါလော’’တွေဝ ပညာတော ဗြာဟ္မဏော ပဋိဝသတိ၊ တဿ ကုလေ အန္တမသော ဒါသကမ္မကရာပိ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ သီလံ ရက္ခန္တိ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ဓမ္မပါလကုမာရော’’တွေဝဿ နာမံ ကရိံသု။ အထ နံ ဝယပ္ပတ္တံ ပိတာ သဟဿံ ဒတွာ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ တက္ကသိလံ ပေသေသိ။ သော တတ္ထ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိ၊ ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အဟောသိ။ တဒါ အာစရိယဿ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ကာလမကာသိ။ အာစရိယော မာဏဝကပရိဝုတော ဉာတိဂဏေန သဒ္ဓိံ ရောဒန္တော ကန္ဒန္တော သုသာနေ တဿ သရီရကိစ္စံ ကာရေတိ။ တတ္ထ အာစရိယော စ ဉာတိဝဂ္ဂေါ စဿ အန္တေဝါသိကာ စ ရောဒန္တိ ပရိဒေဝန္တိ၊ ဓမ္မပါလောယေဝေကော န ရောဒတိ န ပရိဒေဝတိ။ အပိစ ခေါ ပန တေသု ပဉ္စသတေသု မာဏဝေသု သုသာနာ အာဂမ္မ အာစရိယဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘အဟော ဧဝရူပေါ နာမ အာစာရသမ္ပန္နော တရုဏမာဏဝေါ တရုဏကာလေယေဝ မာတာပိတူဟိ ဝိပ္ပယုတ္တော မရဏပ္ပတ္တော’’တိ ဝဒန္တေသု ‘‘သမ္မာ၊ တုမှေ ‘တရုဏော’တိ ဘဏထ၊ အထ ကသ္မာ တရုဏကာလေယေဝ မရတိ၊ နနု အယုတ္တံ တရုဏကာလေ မရိတု’’န္တိ အာဟ။

အထ နံ တေ အာဟံသု ‘‘ကိံ ပန သမ္မ၊ တွံ ဣမေသံ သတ္တာနံ မရဏဘာဝံ န ဇာနာသီ’’တိ? ဇာနာမိ၊ တရုဏကာလေ ပန န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီတိ။ နနု အနိစ္စာ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဟုတွာ အဘာဝိနောတိ? ‘‘သစ္စံ အနိစ္စာ၊ ဒဟရကာလေ ပန သတ္တာ န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေ မရန္တိ၊ အနိစ္စတံ ပါပုဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ သမ္မ၊ ဓမ္မပါလ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ န ကေစိ မရန္တီ’’တိ? ‘‘ဒဟရကာလေ ပန န မရန္တိ၊ မဟလ္လကကာလေယေဝ မရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနေသာ တုမှာကံ ကုလပဝေဏီ’’တိ? ‘‘အာမ ကုလပဝေဏီ’’တိ။ မာဏဝါ တံ တဿ ကထံ အာစရိယဿ အာရောစေသုံ။ အထ နံ သော ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ ‘‘သစ္စံ ကိရ တာတ ဓမ္မပါလ၊ တုမှာကံ ကုလေ ဒဟရကာလေ န မီယန္တီ’’တိ? ‘‘သစ္စံ အာစရိယာ’’တိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ အတိဝိယ အစ္ဆရိယံ ဝဒတိ၊ ဣမဿ ပိတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ သစေ ဧတံ သစ္စံ၊ အဟမ္ပိ တမေဝ ဓမ္မံ ပူရေဿာမီ’’တိ။ သော ပုတ္တဿ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန ဓမ္မပါလံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ ခိပ္ပံ အာဂမိဿာမိ၊ ယာဝ မမာဂမနာ ဣမေ မာဏဝေ သိပ္ပံ ဝါစေဟီ’’တိ ဝတွာ ဧကဿ ဧဠကဿ အဋ္ဌီနိ ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ ပသိဗ္ဗကေ ကတွာ ဧကံ စူဠုပဋ္ဌာကံ အာဒါယ တက္ကသိလတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန တံ ဂါမံ ပတွာ ‘‘ကတရံ မဟာဓမ္မပါလဿ ဂေဟ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ဂန္တွာ ဒွါရေ အဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါသမနုဿေသု ယော ယော ပဌမံ အဒ္ဒသ၊ သော သော အာစရိယဿ ဟတ္ထတော ဆတ္တံ ဂဏှိ၊ ဥပါဟနံ ဂဏှိ၊ ဥပဋ္ဌာကဿပိ ဟတ္ထတော ပသိဗ္ဗကံ ဂဏှိ။ ‘‘ပုတ္တဿ ဝေါ ဓမ္မပါလကုမာရဿ အာစရိယော ဒွါရေ ဌိတောတိ ကုမာရဿ ပိတု အာရောစေထာ’’တိ စ ဝုတ္တာ ‘‘သာဓူ’’တိ ဂန္တွာ အာရောစယိံသု။ သော ဝေဂေန ဒွါရမူလံ ဂန္တွာ ‘‘ဣတော ဧထာ’’တိ တံ ဃရံ အဘိနေတွာ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ သဗ္ဗံ ပါဒဓောဝနာဒိကိစ္စံ အကာသိ။

အာစရိယော ဘုတ္တဘောဇနော သုခကထာယ နိသိန္နကာလေ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ပုတ္တော တေ ဓမ္မပါလကုမာရော ပညဝါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ အဋ္ဌာရသန္နဉ္စ သိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပတ္တော၊ အပိစ ခေါ ပနေကေန အဖာသုကေန ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော၊ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ၊ မာ သောစိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ဗြာဟ္မဏော ပါဏိံ ပဟရိတွာ မဟာဟသိတံ ဟသိ။ ‘‘ကိံ နု ဗြာဟ္မဏ၊ ဟသသီ’’တိ စ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ပုတ္တော န မရတိ၊ အညော ကောစိ မတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ပုတ္တောယေဝ တေ မတော၊ ပုတ္တဿေဝ တေ အဋ္ဌီနိ ဒိသွာ သဒ္ဒဟာ’’တိ အဋ္ဌီနိ နီဟရိတွာ ‘‘ဣမာနိ တေ ပုတ္တဿ အဋ္ဌီနီ’’တိ အာဟ။ ဧတာနိ ဧဠကဿ ဝါ သုနခဿ ဝါ ဘဝိဿန္တိ၊ မယှံ ပန ပုတ္တော န မရတိ၊ အမှာကာဉှိ ကုလေ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ တရုဏကာလေ မတပုဗ္ဗာ နာမ နတ္ထိ၊ တွံ မုသာ ဘဏသီတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သဗ္ဗေပိ ပါဏိံ ပဟရိတွာ မဟာဟသိတံ ဟသိံသု။ အာစရိယော တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ကုလပဝေဏိယံ ဒဟရာနံ အမရဏေန န သက္ကာ အဟေတုကေန ဘဝိတုံ၊ ကေန ဝေါ ကာရဏေန ဒဟရာ န မီယန္တီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၉၂။

‘‘ကိံ တေ ဝတံ ကိံ ပန ဗြဟ္မစရိယံ၊ ကိဿ သုစိဏ္ဏဿ အယံ ဝိပါကော၊

အက္ခာဟိ မေ ဗြာဟ္မဏ ဧတမတ္ထံ၊ ကသ္မာ နု တုမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။

တတ္ထ ဝတန္တိ ဝတသမာဒါနံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သေဋ္ဌစရိယံ။ ကိဿ သုစိဏ္ဏဿာတိ တုမှာကံ ကုလေ ဒဟရာနံ အမရဏံ နာမ ကတရသုစရိတဿ ဝိပါကောတိ။

တံ သုတွာ ဗြာဟ္မဏော ယေသံ ဂုဏာနံ အာနုဘာဝေန တသ္မိံ ကုလေ ဒဟရာ န မီယန္တိ၊ တေ ဝဏ္ဏယန္တော –

၉၃။

‘‘ဓမ္မံ စရာမ န မုသာ ဘဏာမ၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇယာမ၊

အနရိယံ ပရိဝဇ္ဇေမု သဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၄။

‘‘သုဏောမ ဓမ္မံ အသတံ သတဉ္စ၊ န စာပိ ဓမ္မံ အသတံ ရောစယာမ၊

ဟိတွာ အသန္တေ န ဇဟာမ သန္တေ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၅။

‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ သုမနာ ဘဝါမ၊ ဒဒမ္ပိ ဝေ အတ္တမနာ ဘဝါမ၊

ဒတွာပိ ဝေ နာနုတပ္ပာမ ပစ္ဆာ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၆။

‘‘သမဏေ မယံ ဗြာဟ္မဏေ အဒ္ဓိကေ စ၊ ဝနိဗ္ဗကေ ယာစနကေ ဒလိဒ္ဒေ၊

အန္နေန ပါနေန အဘိတပ္ပယာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၇။

‘‘မယဉ္စ ဘရိယံ နာတိက္ကမာမ၊ အမှေ စ ဘရိယာ နာတိက္ကမန္တိ၊

အညတြ တာဟိ ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၈။

‘‘ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာမ သဗ္ဗေ၊ လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမ၊

အမဇ္ဇပါ နောပိ မုသာ ဘဏာမ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၉၉။

‘‘ဧတာသု ဝေ ဇာယရေ သုတ္တမာသု၊ မေဓာဝိနော ဟောန္တိ ပဟူတပညာ၊

ဗဟုဿုတာ ဝေဒဂုနော စ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၁၀၀။

‘‘မာတာ ပိတာ စ ဘဂိနီ ဘာတရော စ၊ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ မယဉ္စ သဗ္ဗေ၊

ဓမ္မံ စရာမ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ။

၁၀၁။

‘‘ဒါသာ စ ဒါသျော အနုဇီဝိနော စ၊ ပရိစာရကာ ကမ္မကရာ စ သဗ္ဗေ၊

ဓမ္မံ စရန္တိ ပရလောကဟေတု၊ တသ္မာ ဟိ အမှံ ဒဟရာ န မီယရေ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မံ စရာမာတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ စရာမ၊ အတ္တနော ဇီဝိတဟေတု အန္တမသော ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေမ၊ ပရဘဏ္ဍံ လောဘစိတ္တေန န ဩလောကေမာတိ သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ မုသာဝါဒေါ စေတ္ထ မုသာဝါဒိဿ အကရဏပါပံ နာမ နတ္ထီတိ ဥဿန္နဝသေန ပုန ဝုတ္တော။ တေ ကိရ ဟသာဓိပ္ပာယေနပိ မုသာ န ဘဏန္တိ။ ပါပါနီတိ သဗ္ဗာနိ နိရယဂါမိကမ္မာနိ။ အနရိယန္တိ အရိယဂရဟိတံ သဗ္ဗံ အသုန္ဒရံ အပရိသုဒ္ဓံ ကမ္မံ ပရိဝဇ္ဇယာမ။ တသ္မာ ဟိ အမှန္တိ ဧတ္ထ ဟိ-ကာရော နိပါတမတ္တော၊ တေန ကာရဏေန အမှာကံ ဒဟရာ န မီယန္တိ၊ အန္တရာ အကာလမရဏံ နာမ နော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ‘‘တသ္မာ အမှ’’န္တိပိ ပါဌော။ သုဏောမာတိ မယံ ကိရိယဝါဒါနံ သပ္ပုရိသာနံ ကုသလဒီပနမ္ပိ အသပ္ပုရိသာနံ အကုသလဒီပနမ္ပိ ဓမ္မံ သုဏောမ ၊ သော ပန နော သုတမတ္တကောဝ ဟောတိ၊ တံ န ရောစယာမ။ တေဟိ ပန နော သဒ္ဓိံ ဝိဂ္ဂဟော ဝါ ဝိဝါဒေါ ဝါ မာ ဟောတူတိ ဓမ္မံ သုဏာမ၊ သုတွာပိ ဟိတွာ အသန္တေ သန္တေ ဝတ္တာမ၊ ဧကမ္ပိ ခဏံ န ဇဟာမ သန္တေ၊ ပါပမိတ္တေ ပဟာယ ကလျာဏမိတ္တသေဝိနောဝ ဟောမာတိ။

သမဏေ မယံ ဗြာဟ္မဏေတိ မယံ သမိတပါပေ ဗာဟိတပါပေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသမဏဗြာဟ္မဏေပိ အဝသေသဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေပိ အဒ္ဓိကယာစကေ သေသဇနေပိ အန္နပါနေန အဘိတပ္ပေမာတိ အတ္ထော။ ပါဠိယံ ပန အယံ ဂါထာ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ဒါနာ’’တိ ဂါထာယ ပစ္ဆတော အာဂတာ။ နာတိက္ကမာမာတိ အတ္တနော ဘရိယံ အတိက္ကမိတွာ ဗဟိ အညံ မိစ္ဆာစာရံ န ကရောမ။ အညတြ တာဟီတိ တာ အတ္တနော ဘရိယာ ဌပေတွာ သေသဣတ္ထီသု ဗြဟ္မစရိယံ စရာမ၊ အမှာကံ ဘရိယာပိ သေသပုရိသေသု ဧဝမေဝ ဝတ္တန္တိ။ ဇာယရေတိ ဇာယန္တိ။ သုတ္တမာသူတိ သုသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယေ ဧတာသု သမ္ပန္နသီလာသု ဥတ္တမိတ္ထီသု အမှာကံ ပုတ္တာ ဇာယန္တိ၊ တေ မေဓာဝိနောတိ ဧဝံပကာရာ ဟောန္တိ၊ ကုတော တေသံ အန္တရာ မရဏံ၊ တသ္မာပိ အမှာကံ ကုလေ ဒဟရာ န မရန္တီတိ။ ဓမ္မံ စရာမာတိ ပရလောကတ္ထာယ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ စရာမ။ ဒါသျောတိ ဒါသိယော။

အဝသာနေ –

၁၀၂။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။

၁၀၃။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ဝိယ ဝဿကာလေ၊

ဓမ္မေန ဂုတ္တော မမ ဓမ္မပါလော၊ အညဿ အဋ္ဌီနိ သုခီ ကုမာရော’’တိ။ –

ဣမာဟိ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မစာရီနံ ဂုဏံ ကထေသိ။

တတ္ထ ရက္ခတီတိ ဓမ္မော နာမေသော ရက္ခိတော အတ္တနော ရက္ခိတံ ပဋိရက္ခတိ။ သုခမာဝဟတီတိ ဒေဝမနုဿသုခဉ္စေဝ နိဗ္ဗာနသုခဉ္စ အာဝဟတိ။ နဒုဂ္ဂတိန္တိ နိရယာဒိဘေဒံ ဒုဂ္ဂတိံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏ၊ မယံ ဓမ္မံ ရက္ခာမ၊ ဓမ္မောပိ အမှေ ရက္ခတီတိ ဒဿေတိ။ ဓမ္မေန ဂုတ္တောတိ မဟာဆတ္တသဒိသေန အတ္တနာ ဂေါပိတဓမ္မေန ဂုတ္တော။ အညဿ အဋ္ဌီနီတိ တယာ အာနီတာနိ အဋ္ဌီနိ အညဿ ဧဠကဿ ဝါ သုနခဿ ဝါ အဋ္ဌီနိ ဘဝိဿန္တိ၊ ဆဍ္ဍေထေတာနိ၊ မမ ပုတ္တော သုခီ ကုမာရောတိ။

တံ သုတွာ အာစရိယော ‘‘မယှံ အာဂမနံ သုအာဂမနံ၊ သဖလံ၊ နော နိပ္ဖလ’’န္တိ သဉ္ဇာတသောမနဿော ဓမ္မပါလဿ ပိတရံ ခမာပေတွာ ‘‘မယာ အာဂစ္ဆန္တေန တုမှာကံ ဝီမံသနတ္ထာယ ဣမာနိ ဧဠကအဋ္ဌီနိ အာဘတာနိ၊ ပုတ္တော တေ အရောဂေါယေဝ၊ တုမှာကံ ရက္ခိတဓမ္မံ မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ကတိပါဟံ တတ္ထ ဝသိတွာ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဓမ္မပါလံ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ သိက္ခာပေတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ပေသေသိ။

သတ္ထာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇဿ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ရာဇာ အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ ပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဓမ္မပါလကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မဟာဓမ္မပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၄၄၈] ၁၀။ ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ

နာသ္မသေကတပါပမှီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယဉှိ ဘိက္ခူ ဒေဝဒတ္တဿ အဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော ဓနုဂ္ဂဟာဒိပယောဇနေန ဒသဗလဿ ဝဓတ္ထမေဝ ဥပါယံ ကရောတီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကောသမ္ဗိယံ ကောသမ္ဗကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဝေဠုဝနေ ကုက္ကုဋယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အနေကသတကုက္ကုဋပရိဝါရော အရညေ ဝသတိ၊ တဿာဝိဒူရေ ဧကော သေနော ဝသတိ ။ သော ဥပါယေန ဧကေကံ ကုက္ကုဋံ ဂဟေတွာ ခါဒန္တော ဌပေတွာ ဗောဓိသတ္တံ သေသေ ခါဒိ၊ ဗောဓိသတ္တော ဧကကောဝ အဟောသိ။ သော အပ္ပမတ္တော ဝေလာယ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဝေဠုဝနံ ပဝိသိတွာ ဝသတိ။ သော သေနော တံ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ဧကေန နံ ဥပါယေန ဥပလာပေတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿာဝိဒူရေ သာခါယ နိလီယိတွာ ‘‘သမ္မ ကုက္ကုဋရာဇ၊ တွံ မယှံ ကသ္မာ ဘာယသိ၊ အဟံ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသံ ကတ္တုကာမော၊ အသုကသ္မိံ နာမ ပဒေသေ သမ္ပန္နဂေါစရော၊ တတ္ထ ဥဘောပိ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ အညမညံ ပိယသံဝါသံ ဝသိဿာမာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗောဓိသတ္တော အာဟ ‘‘သမ္မ၊ မယှံ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော နာမ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ။ ‘‘သမ္မ၊ တွံ မယာ ပုဗ္ဗေ ကတပါပတာယ န သဒ္ဒဟသိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပံ န ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န မယှံ တာဒိသေန သဟာယေနတ္ထော၊ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ။ ဣတိ နံ ယာဝတတိယံ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဧတေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော နာမ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝနဃဋံ ဥန္နာဒေန္တော ဒေဝတာသု သာဓုကာရံ ဒဒမာနာသု ဓမ္မကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော –

၁၀၄။

‘‘နာသ္မသေ ကတပါပမှိ၊ နာသ္မသေ အလိကဝါဒိနေ၊

နာသ္မသေ အတ္တတ္ထပညမှိ၊ အတိသန္တေပိ နာသ္မသေ။

၁၀၅။

‘‘ဘဝန္တိ ဟေကေ ပုရိသာ၊ ဂေါပိပါသိကဇာတိကာ၊

ဃသန္တိ မညေ မိတ္တာနိ၊ ဝါစာယ န စ ကမ္မုနာ။

၁၀၆။

‘‘သုက္ခဉ္ဇလိပဂ္ဂဟိတာ ၊ ဝါစာယ ပလိဂုဏ္ဌိတာ၊

မနုဿဖေဂ္ဂူ နာသီဒေ၊ ယသ္မိံ နတ္ထိ ကတညုတာ။

၁၀၇။

‘‘န ဟိ အညညစိတ္တာနံ၊ ဣတ္ထီနံ ပုရိသာန ဝါ၊

နာနာဝိကတွာ သံသဂ္ဂံ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၀၈။

‘‘အနရိယကမ္မမောက္ကန္တံ၊ အထေတံ သဗ္ဗဃာတိနံ၊

နိသိတံဝ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၀၉။

‘‘မိတ္တရူပေနိဓေကစ္စေ၊ သာခလျေန အစေတသာ၊

ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယန္တိ၊ တာဒိသမ္ပိ စ နာသ္မသေ။

၁၁၀။

‘‘အာမိသံ ဝါ ဓနံ ဝါပိ၊ ယတ္ထ ပဿတိ တာဒိသော၊

ဒုဗ္ဘိံ ကရောတိ ဒုမ္မေဓော၊ တဉ္စ ဟန္တွာန ဂစ္ဆတီ’’တိ။ – ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊

တတ္ထ နာသ္မသေတိ နာဿသေ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော၊ န ဝိဿသေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကတပါပမှီတိ ပဌမံ ကတပါပေ ပုဂ္ဂလေ။ အလိကဝါဒိနေတိ မုသာဝါဒိမှိပိ န ဝိဿသေ။ တဿ ဟိ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ ပါပံ နတ္ထိ။ နာသ္မသေ အတ္တတ္ထပညမှီတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧဝ ယဿ ပညာ သ္နေဟဝသေန န ဘဇတိ၊ ဓနတ္ထိကောဝ ဘဇတိ၊ တသ္မိံ အတ္တတ္ထပညေပိ န ဝိဿသေ။ အတိသန္တေတိ အန္တော ဥပသမေ အဝိဇ္ဇမာနေယေဝ စ ဗဟိ ဥပသမဒဿနေန အတိသန္တေ ဝိယ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တေပိ ဗိလပဋိစ္ဆန္နအာသီဝိသသဒိသေ ကုဟကပုဂ္ဂလေ။ ဂေါပိပါသိကဇာတိကာတိ ဂုန္နံ ပိပါသကဇာတိကာ ဝိယ၊ ပိပါသိတဂေါသဒိသာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ပိပါသိတဂါဝေါ တိတ္ထံ ဩတရိတွာ မုခပူရံ ဥဒကံ ပိဝန္တိ၊ န ပန ဥဒကဿ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ဧကစ္စေ ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ မဓုရဝစနေန မိတ္တာနိ ဃသန္တိ၊ ပိယဝစနာနုစ္ဆဝိကံ ပန န ကရောန္တိ၊ တာဒိသေသု ဝိဿာသော မဟတော အနတ္ထာယ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။

သုက္ခဉ္ဇလိပဂ္ဂဟိတာတိ ပဂ္ဂဟိတတုစ္ဆအဉ္ဇလိနော။ ဝါစာယ ပလိဂုဏ္ဌိတာတိ ‘‘ဣဒံ ဒဿာမ၊ ဣဒံ ကရိဿာမာ’’တိ ဝစနေန ပဋိစ္ဆာဒိကာ။ မနုဿဖေဂ္ဂူတိ ဧဝရူပါ အသာရကာ မနုဿာ မနုဿဖေဂ္ဂူ နာမ။ နာသီဒေတိ န အာသီဒေ ဧဝရူပေ န ဥပဂစ္ဆေယျ။ ယသ္မိံ နတ္ထီတိ ယသ္မိဉ္စ ပုဂ္ဂလေ ကတညုတာ နတ္ထိ၊ တမ္ပိ နာသီဒေတိ အတ္ထော။ အညညစိတ္တာနန္တိ အညေနညေန စိတ္တေန သမန္နာဂတာနံ ၊ လဟုစိတ္တာနန္တိ အတ္ထော။ ဧဝရူပါနံ ဣတ္ထီနံ ဝါ ပုရိသာနံ ဝါ န ဝိဿသေတိ ဒီပေတိ။ နာနာဝိကတွာ သံသဂ္ဂန္တိ ယောပိ န သက္ကာ အနုပဂန္တွာ ဧတဿ အန္တရာယံ ကာတုန္တိ အန္တရာယကရဏတ္ထံ နာနာကာရဏေဟိ သံသဂ္ဂမာဝိကတွာ ဒဠှံ ကရိတွာ ပစ္ဆာ အန္တရာယံ ကရောတိ၊ တာဒိသမ္ပိ ပုဂ္ဂလံ နာသ္မသေ န ဝိဿသေယျာတိ ဒီပေတိ။

အနရိယကမ္မမောက္ကန္တတိ အနရိယာနံ ဒုဿီလာနံ ကမ္မံ ဩတရိတွာ ဌိတံ။ အထေတန္တိ အထိရံ အပ္ပတိဋ္ဌိတဝစနံ။ သဗ္ဗဃာတိနန္တိ ဩကာသံ လဘိတွာ သဗ္ဗေသံ ဥပဃာတကရံ။ နိသိတံဝပဋိစ္ဆန္နန္တိ ကောသိယာ ဝါ ပိလောတိကာယ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နံ နိသိတခဂ္ဂမိဝ။ တာဒိသမ္ပီတိ ဧဝရူပမ္ပိ အမိတ္တံ မိတ္တပတိရူပကံ န ဝိဿသေယျ။ သာခလျေနာတိ မဋ္ဌဝစနေန။ အစေတသာတိ အစိတ္တကေန။ ဝစနမေဝ ဟိ နေသံ မဋ္ဌံ၊ စိတ္တံ ပန ထဒ္ဓံ ဖရုသံ။ ဝိဝိဓေဟီတိ ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ဩတာရာပေက္ခာ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ တာဒိသမ္ပီတိ ယော ဧတေဟိ အမိတ္တေဟိ မိတ္တပတိရူပကေဟိ သဒိသော ဟောတိ၊ တမ္ပိ န ဝိဿသေတိ အတ္ထော။ အာမိသန္တိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ။ ဓနန္တိ မဉ္စပဋိပါဒကံ အာဒိံ ကတွာ အဝသေသံ။ ယတ္ထ ပဿတီတိ သဟာယကဂေဟေ ယသ္မိံ ဌာနေ ပဿတိ။ ဒုဗ္ဘိံ ကရောတီတိ ဒုဗ္ဘိစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတိ၊ တံ ဓနံ ဟရတိ။ တဉ္စ ဟန္တွာနာတိ တဉ္စ သဟာယကမ္ပိ ဆေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဣတိ ဣမာ သတ္တ ဂါထာ ကုက္ကုဋရာဇာ ကထေသိ။

၁၁၁။

‘‘မိတ္တရူပေန ဗဟဝေါ၊ ဆန္နာ သေဝန္တိ သတ္တဝေါ၊

ဇဟေ ကာပုရိသေ ဟေတေ၊ ကုက္ကုဋော ဝိယ သေနကံ။

၁၁၂။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ န ခိပ္ပမနုဗုဇ္ဈတိ၊

အမိတ္တဝသမနွေတိ၊ ပစ္ဆာ စ မနုတပ္ပတိ။

၁၁၃။

‘‘ယော စ ဥပ္ပတိတံ အတ္ထံ၊ ခိပ္ပမေဝ နိဗောဓတိ၊

မုစ္စတေ သတ္တုသမ္ဗာဓာ၊ ကုက္ကုဋော ဝိယ သေနကာ။

၁၁၄။

‘‘တံ တာဒိသံ ကူဋမိဝေါဍ္ဍိတံ ဝနေ၊ အဓမ္မိကံ နိစ္စဝိဓံသကာရိနံ၊

အာရာ ဝိဝဇ္ဇေယျ နရော ဝိစက္ခဏော၊ သေနံ ယထာ ကုက္ကုဋော ဝံသကာနနေ’’တိ။ –

ဣမာ စတဿော ဓမ္မရာဇေန ဘာသိတာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ။

တတ္ထ ဇဟေ ကာပုရိသေ ဟေတေတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတေ ကာပုရိသေ ပဏ္ဍိတော ဇဟေယျ။ ဟ-ကာရော ပနေတ္ထ နိပါတမတ္တံ။ ပစ္ဆာ စ မနုတပ္ပတီတိ ပစ္ဆာ စ အနုတပ္ပတိ။ ကူဋမိဝေါဍ္ဍိတန္တိ ဝနေ မိဂါနံ ဗန္ဓနတ္ထာယ ကူဋပါသံ ဝိယ ဩဍ္ဍိတံ။ နိစ္စဝိဓံသကာရိနန္တိ နိစ္စံ ဝိဒ္ဓံသနကရံ။ ဝံသကာနနေတိ ယထာ ဝံသဝနေ ကုက္ကုဋော သေနံ ဝိဝဇ္ဇေတိ၊ ဧဝံ ဝိစက္ခဏော ပါပမိတ္တေ ဝိဝဇ္ဇေယျ။

သောပိ တာ ဂါထာ ဝတွာ သေနံ အာမန္တေတွာ ‘‘သစေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝသိဿသိ၊ ဇာနိဿာမိ တေ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ တဇ္ဇေသိ။ သေနော တတော ပလာယိတွာ အညတြ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခဝေ ဒေဝဒတ္တော ပုဗ္ဗေပိ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေနော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကုက္ကုဋဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

[၄၄၉] ၁၁။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဇာတကဝဏ္ဏနာ

အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ မတပုတ္တံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိယံ ကိရေကဿ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကဿ ကုဋုမ္ဗိကဿ ပိယပုတ္တော ကာလမကာသိ။ သော ပုတ္တသောကသမပ္ပိတော န နှာယတိ န ဘုဉ္ဇတိ န ကမ္မန္တေ ဝိစာရေတိ၊ န ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ကေဝလံ ‘‘ပိယပုတ္တက၊ မံ ဩဟာယ ပဌမတရံ ဂတောသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဝိပ္ပလပတိ။ သတ္ထာ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေန္တော တဿ သောတာပတ္တိဖလူပနိဿယံ ဒိသွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဘိက္ခူ ဥယျောဇေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန တဿ ဃရဒွါရံ အဂမာသိ။ သတ္ထု အာဂတဘာဝံ ကုဋုမ္ဗိကဿ အာရောစေသုံ။ အထဿ ဂေဟဇနော အာသနံ ပညပေတွာ သတ္ထာရံ နိသီဒါပေတွာ ကုဋုမ္ဗိကံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာနေသိ။ တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ သတ္ထာ ကရုဏာသီတလေန ဝစနေန အာမန္တေတွာ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ ပုတ္တကံ အနုသောစသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပုတ္တေ ကာလကတေ သောကသမပ္ပိတာ ဝိစရန္တာပိ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ ‘အလဗ္ဘနီယဋ္ဌာန’န္တိ တထတော ဉတွာ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ သောကံ န ကရိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကဿ မဟာဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော ပဉ္စဒသသောဠသဝဿကာလေ ဧကေန ဗျာဓိနာ ဖုဋ္ဌော ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဗြာဟ္မဏော တဿ ကာလကိရိယတော ပဋ္ဌာယ သုသာနံ ဂန္တွာ ဆာရိကပုဉ္ဇံ အာဝိဇ္ဈန္တော ပရိဒေဝတိ၊ သဗ္ဗကမ္မန္တေ ပရိစ္စဇိတွာ သောကသမပ္ပိတော ဝိစရတိ။ တဒါ ဒေဝပုတ္တော အနုဝိစရန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧကံ ဥပမံ ကတွာ သောကံ ဟရိဿာမီ’’တိ တဿ သုသာနံ ဂန္တွာ ပရိဒေဝနကာလေ တဿေဝ ပုတ္တဝဏ္ဏီ ဟုတွာ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဌတွာ ဥဘော ဟတ္ထေ သီသေ ဌပေတွာ မဟာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိ။ ဗြာဟ္မဏော သဒ္ဒံ သုတွာ တံ ဩလောကေတွာ ပုတ္တပေမံ ပဋိလဘိတွာ တဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘တာတ မာဏဝ၊ ဣမသ္မိံ သုသာနမဇ္ဈေ ကသ္မာ ပရိဒေဝသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၅။

‘‘အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၊ မာလဓာရီ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ၊

ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒသိ၊ ဝနမဇ္ဈေ ကိံ ဒုက္ခိတော တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ အလင်္ကတောတိ နာနာဘရဏဝိဘူသိတော။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ ကရဏပရိနိဋ္ဌိတေဟိ မဋ္ဌေဟိ ကုဏ္ဍလေဟိ သမန္နာဂတော။ မာလဓာရီတိ ဝိစိတြကုသုမမာလဓရော။ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေန စန္ဒနေန အနုလိတ္တော။ ဝနမဇ္ဈေတိ သုသာနမဇ္ဈေ။ ကိံ ဒုက္ခိတော တုဝန္တိ ကိံကာရဏာ ဒုက္ခိတော တွံ၊ အာစိက္ခ၊ အဟံ တေ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒဿာမီတိ အာဟ။

အထဿ ကထေန္တော မာဏဝေါ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘သောဝဏ္ဏမယော ပဘဿရော၊ ဥပ္ပန္နော ရထပဉ္ဇရော မမ၊

တဿ စက္ကယုဂံ န ဝိန္ဒာမိ၊ တေန ဒုက္ခေန ဇဟာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

ဗြာဟ္မဏော သမ္ပဋိစ္ဆန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘သောဝဏ္ဏမယံ မဏီမယံ၊ လောဟမယံ အထ ရူပိယာမယံ၊

ပါဝဒ ရထံ ကရိဿာမိ တေ၊ စက္ကယုဂံ ပဋိပါဒယာမိ တ’’န္တိ။

တတ္ထ ပါဝဒါတိ ယာဒိသေန တေ အတ္ထော ယာဒိသံ ရောစေသိ၊ တာဒိသံ ဝဒ၊ အဟံ တေ ရထ ကရိဿာမိ။ ပဋိပါဒယာမိ တန္တိ တံ ပဉ္ဇရာနုရူပံ စက္ကယုဂံ အဓိဂစ္ဆာပေမိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေန ကထိတာယ ဂါထာယ ပဌမပါဒံ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ကထေသိ၊ သေသံ မာဏဝေါ။

၁၁၈။

‘‘သော မာဏဝေါ တဿ ပါဝဒိ၊ စန္ဒသူရိယာ ဥဘယေတ္ထ ဘာတရော၊

သောဝဏ္ဏမယော ရထော မမ၊ တေန စက္ကယုဂေန သောဘတီ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော တဒနန္တရံ အာဟ –

၁၁၉။

‘‘ဗာလော ခေါ တွံသိ မာဏဝ၊ ယော တွံ ပတ္ထယသိ အပတ္ထိယံ၊

မညာမိ တုဝံ မရိဿသိ၊ န ဟိ တွံ လစ္ဆသိ စန္ဒသူရိယေ’’တိ။ –

ဗြာဟ္မဏေန ဝုတ္တဂါထာယ အပတ္ထိယန္တိ အပတ္ထေတဗ္ဗံ။

တတော မာဏဝေါ အာဟ –

၁၂၀။

‘‘ဂမနာဂမနမ္ပိ ဒိဿတိ၊ ဝဏ္ဏဓာတု ဥဘယေတ္ထ ဝီထိယော၊

ပေတော ပန နေဝ ဒိဿတိ၊ ကော နု ခေါ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော’’တိ။

မာဏဝေန ဝုတ္တဂါထာယ ဂမနာဂမနန္တိ ဥဂ္ဂမနဉ္စ အတ္ထဂမနဉ္စ။ ဝဏ္ဏောယေဝ ဝဏ္ဏဓာတု။ ဥဘယေတ္ထ ဝီထိယောတိ ဧတ္ထ အာကာသေ ‘‘အယံ စန္ဒဿ ဝီထိ၊ အယံ သူရိယဿ ဝီထီ’’တိ ဧဝံ ဥဘယဂမနာဂမနဘူမိယောပိ ပညာယန္တိ။ ပေတော ပနာတိ ပရလောကံ ဂတသတ္တော ပန န ဒိဿတေဝ။ ကော နု ခေါတိ ဧဝံ သန္တေ အမှာကံ ဒွိန္နံ ကန္ဒန္တာနံ ကော နု ခေါ ဗာလျတရောတိ။

ဧဝံ မာဏဝေ ကထေန္တေ ဗြာဟ္မဏော သလ္လက္ခေတွာ ဂါထမာဟ –

၁၂၁။

‘‘သစ္စံ ခေါ ဝဒေသိ မာဏဝ၊ အဟမေဝ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော၊

စန္ဒံ ဝိယ ဒါရကော ရုဒံ၊ ပေတံ ကာလကတာဘိပတ္ထယေ’’တိ။

တတ္ထ စန္ဒံ ဝိယ ဒါရကောတိ ယထာ ဒဟရော ဂါမဒါရကော ‘‘စန္ဒံ ဒေထာ’’တိ စန္ဒဿတ္ထာယ ရောဒေယျ၊ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပေတံ ကာလကတံ အဘိပတ္ထေမီတိ။

ဣတိ ဗြာဟ္မဏော မာဏဝဿ ကထာယ နိဿောကော ဟုတွာ တဿ ထုတိံ ကရောန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၂။

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၂၃။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

၁၂၄။

‘‘သောဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝါ’’တိ။

အထ နံ မာဏဝေါ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ယဿတ္ထာယ တွံ ရောဒသိ၊ အဟံ တေ ပုတ္တော၊ အဟံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ မံ အနုသောစိ၊ ဒါနံ ဒေဟိ၊ သီလံ ရက္ခာဟိ၊ ဥပေါသထံ ကရောဟီ’’တိ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ ဗြာဟ္မဏောပိ တဿောဝါဒေ ဌတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ကာလကတော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေဟိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ကုဋုမ္ဗိကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။တဒါ ဓမ္မဒေသကဒေဝပုတ္တော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဇာတကဝဏ္ဏနာ ဧကာဒသမာ။

[၄၅၀] ၁၂။ ဗိလာရကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

အပစန္တာပီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ ဒါနဝိတ္တံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒါနဝိတ္တော အဟောသိ ဒါနဇ္ဈာသယော၊ ပတ္တပရိယာပန္နမ္ပိ ပိဏ္ဍပါတံ အညဿ အဒတွာ န ဘုဉ္ဇိ၊ အန္တမသော ပါနီယမ္ပိ လဘိတွာ အညဿ အဒတွာ န ပိဝိ၊ ဧဝံ ဒါနာဘိရတော အဟောသိ။ အထဿ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ဂုဏကထံ ကထေသုံ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဘိက္ခုံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဒါနဝိတ္တော ဒါနဇ္ဈာသယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခဝေ အယံ ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါ အဟောသိ အပ္ပသန္နော၊ တိဏဂ္ဂေန တေလဗိန္ဒုမ္ပိ ဥဒ္ဓရိတွာ ကဿစိ န အဒါသိ၊ အထ နံ အဟံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ဒါနဖလံ ဉာပေသိံ၊ တမေဝ ဒါနနိန္နံ စိတ္တံ ဘဝန္တရေပိ န ပဇဟတီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သေဋ္ဌိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေတွာ ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပတွာ ဧကဒိဝသံ ဓနဝိလောကနံ ကတွာ ‘‘ဓနံ ပညာယတိ၊ ဧတဿ ဥပ္ပာဒကာ န ပညာယန္တိ၊ ဣမံ ဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မဟာဒါနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒါနသာလံ ကာရေတွာ ယာဝဇီဝံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ အာယုပရိယောသာနေ ‘‘ဣဒံ ဒါနဝတ္တံ မာ ဥပစ္ဆိန္ဒီ’’တိ ပုတ္တဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ တာဝတိံသဘဝနေ သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ပုတ္တောပိဿ တထေဝ ဒါနံ ဒတွာ ပုတ္တံ ဩဝဒိတွာ အာယုပရိယောသာနေ စန္ဒော ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿပိ ပုတ္တော မာတလိသင်္ဂါဟကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဆဋ္ဌော ပန အဿဒ္ဓါ အဟောသိ ထဒ္ဓစိတ္တော နိသ္နေဟော မစ္ဆရီ၊ ဒါနသာလံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဈာပေတွာ ယာစကေ ပေါထေတွာ နီဟရာပေသိ၊ ကဿစိ တိဏဂ္ဂေန ဥဒ္ဓရိတွာ တေလဗိန္ဒုမ္ပိ န ဒေတိ။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အတ္တနော ပုဗ္ဗကမ္မံ ဩလောကေတွာ ‘‘ပဝတ္တတိ နု ခေါ မေ ဒါနဝံသော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ပုတ္တော မေ ဒါနံ ပဝတ္တေတွာ စန္ဒော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော၊ တဿ ပုတ္တော မာတလိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဆဋ္ဌော ပန တံ ဝံသံ ဥပစ္ဆိန္ဒီ’’တိ ပဿိ။

အထဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘ဣမံ ပါပဓမ္မံ ဒမေတွာ ဒါနဖလံ ဇာနာပေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ။ သော စန္ဒသူရိယမာတလိပဉ္စသိခေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သမ္မာ၊ အမှာကံ ဝံသေ ဆဋ္ဌော ကုလဝံသံ သမုစ္ဆိန္ဒိတွာ ဒါနသာလံ ဈာပေတွာ ယာစကေ နီဟရာပေသိ၊ န ကဿစိ ကိဉ္စိ ဒေတိ၊ ဧထ နံ ဒမေဿာမာ’’တိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဗာရာဏသိံ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သေဋ္ဌိ ရာဇုပဋ္ဌာနံ ကတွာ အာဂန္တွာ သတ္တမေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အန္တရဝီထိံ ဩလောကေန္တော စင်္ကမတိ။ သက္ကော ‘‘တုမှေ မမ ပဝိဋ္ဌကာလေ ပစ္ဆတော ပဋိပါဋိယာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ဝတွာ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိဿ သန္တိကေ ဌတွာ ‘‘ဘော မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဘောဇနံ မေ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ နတ္ထိ တဝ ဣဓ ဘတ္တံ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘ဘော မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဘတ္တေ ယာစိတေ န ဒါတုံ န လဗ္ဘတီ’’တိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ မမ ဂေဟေ ပက္ကမ္ပိ ပစိတဗ္ဗမ္ပိ ဘတ္တံ နတ္ထိ၊ အညတ္ထ ဂစ္ဆာ’’တိ။ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ၊ ဧကံ တေ သိလောကံ ကထေဿာမိ၊ တံ သုဏာဟီ’’တိ။ ‘‘နတ္ထိ မယှံ တဝ သိလောကေနတ္ထော၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ။ သက္ကော တဿ ကထံ အသုဏန္တော ဝိယ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၅။

‘‘အပစန္တာပိ ဒိစ္ဆန္တိ၊ သန္တော လဒ္ဓါန ဘောဇနံ၊

ကိမေဝ တွံ ပစမာနော၊ ယံ န ဒဇ္ဇာ န တံ သမံ။

၁၂၆။

‘‘မစ္ဆေရာ စ ပမာဒါ စ၊ ဧဝံ ဒါနံ န ဒီယတိ၊

ပုညံ အာကင်္ခမာနေန၊ ဒေယျံ ဟောတိ ဝိဇာနတာ’’တိ။

တာသံ အတ္ထော – မဟာသေဋ္ဌိ အပစန္တာပိ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဘိက္ခာစရိယာယ လဒ္ဓမ္ပိ ဘောဇနံ ဒါတုံ ဣစ္ဆန္တိ၊ န ဧကကာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိမေဝ တွံ ပစမာနော ယံ န ဒဒေယျာသိ၊ န တံ သမံ၊ တံ တဝ အနုရူပံ အနုစ္ဆဝိကံ န ဟောတိ။ ဒါနဉှိ မစ္ဆေရေန စ ပမာဒေန စာတိ ဒွီဟိ ဒေါသေဟိ န ဒီယတိ၊ ပုညံ အာကင်္ခမာနေန ဝိဇာနတာ ပဏ္ဍိတမနုဿေန ဒါတဗ္ဗမေဝ ဟောတီတိ။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ သက္ကော ပဝိသိတွာ တေ သိလောကေ သဇ္ဈာယန္တော နိသီဒိ။ အထ နံ စန္ဒော အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိ။ ‘‘နတ္ထိ တေ ဘတ္တံ၊ ဂစ္ဆာ’’တိ စ ဝုတ္တော ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ အန္တော ဧကော ဗြာဟ္မဏော နိသိန္နော၊ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ မညေ ဘဝိဿတိ၊ အဟမ္ပိ ဘဝိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘နတ္ထိ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ၊ နိက္ခမာ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ ‘‘မဟာသေဋ္ဌိ ဣင်္ဃ တာဝ သိလောကံ သုဏာဟီ’’တိ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၇။

‘‘ယဿေဝ ဘီတော န ဒဒါတိ မစ္ဆရီ၊ တဒေဝါဒဒတော ဘယံ၊

ဇိဃစ္ဆာ စ ပိပါသာ စ၊ ယဿ ဘာယတိ မစ္ဆရီ၊

တမေဝ ဗာလံ ဖုသတိ၊ အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ။

၁၂၈။

‘‘တသ္မာ ဝိနေယျ မစ္ဆေရံ၊ ဒဇ္ဇာ ဒါနံ မလာဘိဘူ၊

ပုညာနိ ပရလောကသ္မိံ၊ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ပါဏိန’’န္တိ။

တတ္ထ ယဿ ဘာယတီတိ ‘‘အဟံ အညေသံ ဒတွာ သယံ ဇိဃစ္ဆိတော စ ပိပါသိတော စ ဘဝိဿာမီ’’တိ ယဿာ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပါသာယ ဘာယတိ။ တမေဝါတိ တညေဝ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာသင်္ခါတံ ဘယံ ဧတံ ဗာလံ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ ဣဓလောကေ ပရလောကေ စ ဖုသတိ ပီဠေတိ၊ အစ္စန္တဒါလိဒ္ဒိယံ ပါပုဏာတိ။ မလာဘိဘူတိ မစ္ဆရိယမလံ အဘိဘဝန္တော။

တဿပိ ဝစနံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ပဝိသ၊ ထောကံ လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ပဝိသိတွာ သက္ကဿ သန္တိကေ နိသီဒိ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ သူရိယော အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၉။

‘‘ဒုဒ္ဒဒံ ဒဒမာနာနံ၊ ဒုက္ကရံ ကမ္မ ကုဗ္ဗတံ၊

အသန္တော နာနုကုဗ္ဗန္တိ၊ သတံ ဓမ္မော ဒုရန္နယော။

၁၃၀။

‘‘တသ္မာ သတဉ္စ အသတံ၊ နာနာ ဟောတိ ဣတော ဂတိ၊

အသန္တော နိရယံ ယန္တိ၊ သန္တော သဂ္ဂပရာယဏာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုဒ္ဒဒန္တိ ဒါနံ နာမ ဒုဒ္ဒဒံ မစ္ဆေရံ အဘိဘဝိတွာ ဒါတဗ္ဗတော၊ တံ ဒဒမာနာနံ။ ဒုက္ကရန္တိ တဒေဝ ဒါနကမ္မံ ဒုက္ကရံ ယုဒ္ဓသဒိသံ၊ တံ ကုဗ္ဗတံ။ နာနုကုဗ္ဗန္တီတိ အသပ္ပုရိသာ ဒါနဖလံ အဇာနန္တာ တေသံ ဂတမဂ္ဂံ နာနုဂစ္ဆန္တိ။ သတံ ဓမ္မောတိ သပ္ပုရိသာနံ ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မော အညေဟိ ဒုရနုဂမော။ အသန္တောတိ မစ္ဆရိယဝသေန ဒါနံ အဒတွာ အသပ္ပုရိသာ နိရယံ ယန္တိ။

သေဋ္ဌိ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ အပဿန္တော ‘‘တေန ဟိ ပဝိသိတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ သန္တိကေ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ မာတလိ အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ဝစနမတ္တကာလမေဝ သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၁။

‘‘အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဗဟုနေကေ န ဒိစ္ဆရေ၊

အပ္ပသ္မာ ဒက္ခိဏာ ဒိန္နာ၊ သဟဿေန သမံ မိတာ’’တိ။

တတ္ထ အပ္ပသ္မေကေ ပဝေစ္ဆန္တီတိ မဟာသေဋ္ဌိ ဧကစ္စေ ပဏ္ဍိတပုရိသာ အပ္ပသ္မိမ္ပိ ဒေယျဓမ္မေ ပဝေစ္ဆန္တိ၊ ဒဒန္တိယေဝါတိ အတ္ထော။ ဗဟုနာပိ ဒေယျဓမ္မေန သမန္နာဂတာ ဧကေ သတ္တာ န ဒိစ္ဆရေ န ဒဒန္တိ။ ဒက္ခိဏာတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒိန္နဒါနံ။ သဟဿေန သမံ မိတာတိ ဧဝံ ဒိန္နာ ကဋစ္ဆုဘတ္တမတ္တာပိ ဒက္ခိဏာ သဟဿဒါနေန သဒ္ဓိံ မိတာ၊ မဟာဖလတ္တာ သဟဿဒါနသဒိသာဝ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တမ္ပိ သော ‘‘တေန ဟိ ပဝိသိတွာ နိသီဒါ’’တိ အာဟ။ တတော ထောကံ ဝီတိနာမေတွာ ပဉ္စသိခေါ အာဂန္တွာ ဘတ္တံ ယာစိတွာ ‘‘နတ္ထိ ဂစ္ဆာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဟံ န ဂတပုဗ္ဗော၊ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ တဿ ဓမ္မကထံ အာရဘန္တော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၂။

‘‘ဓမ္မံ စရေ ယောပိ သမုဉ္ဆကံ စရေ၊ ဒါရဉ္စ ပေါသံ ဒဒမပ္ပကသ္မိံ၊

သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မန္တိ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ။ သမုဉ္ဆကန္တိ ဂါမေ ဝါ အာမကပက္ကဘိက္ခာစရိယံ အရညေ ဝါ ဖလာဖလဟရဏသင်္ခါတံ ဥဉ္ဆံ ယော စရေယျ၊ သောပိ ဓမ္မမေဝ စရေ။ ဒါရဉ္စ ပေါသန္တိ အတ္တနော စ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေန္တောယေဝ။ ဒဒမပ္ပကသ္မိန္တိ ပရိတ္တေ ဝါ ဒေယျဓမ္မေ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဒဒမာနော ဓမ္မံ စရေတိ အတ္ထော။ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနန္တိ ပရံ ပေါထေတွာ ဝိဟေဌေတွာ သဟဿေန ယာဂံ ယဇန္တာနံ သဟဿယာဂီနံ ဣဿရာနံ သတသဟဿမ္ပိ။ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေတိ တေသံ သတသဟဿသင်္ခါတာနံ သဟဿယာဂီနံ ယာဂါ တထာဝိဓဿ ဓမ္မေန သမေန ဒေယျဓမ္မံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဒေန္တဿ ဒုဂ္ဂတမနုဿဿ သောဠသိံ ကလံ န အဂ္ဃန္တီတိ။

သေဋ္ဌိ ပဉ္စသိခဿ ကထံ သုတွာ သလ္လက္ခေသိ။ အထ နံ အနဂ္ဃကာရဏံ ပုစ္ဆန္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၃။

‘‘ကေနေသ ယညော ဝိပုလော မဟဂ္ဃတော၊ သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ၊

ကထံ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ယညောတိ ဒါနယာဂေါ သတသဟဿပရိစ္စာဂဝသေန ဝိပုလော၊ ဝိပုလတ္တာဝ မဟဂ္ဃတော။ သမေန ဒိန္နဿာတိ ဓမ္မေန ဒိန္နဿ ကေန ကာရဏေန အဂ္ဃံ န ဥပေတိ။ ကထံ သတံ သဟဿာနန္တိ ဗြာဟ္မဏ၊ ကထံ သဟဿယာဂီနံ ပုရိသာနံ ဗဟူနံ သဟဿာနံ သတသဟဿသင်္ခါတာ ဣဿရာ တထာဝိဓဿ ဓမ္မေန ဥပ္ပာဒေတွာ ဒါယကဿ ဧကဿ ဒုဂ္ဂတမနုဿဿ ကလံ နာဂ္ဃန္တီတိ။

အထဿ ကထေန္တော ပဉ္စသိခေါ ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၃၄။

‘‘ဒဒန္တိ ဟေကေ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊ ဆေတွာ ဝဓိတွာ အထ သောစယိတွာ၊

သာ ဒက္ခိဏာ အဿုမုခါ သဒဏ္ဍာ၊ သမေန ဒိန္နဿ န အဂ္ဃမေတိ၊

ဧဝံ သတံ သဟဿာနံ သဟဿယာဂိနံ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ တထာဝိဓဿ တေ’’တိ။

တတ္ထ ဝိသမေတိ ဝိသမေ ကာယကမ္မာဒိမှိ နိဝိဋ္ဌာ။ ဆေတွာတိ ကိလမေတွာ။ ဝဓိတွာတိ မာရေတွာ။ သောစယိတွာတိ သသောကေ ကတွာ။

သော ပဉ္စသိခဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆ၊ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ နိသီဒ၊ ထောကံ လစ္ဆသီ’’တိ အာဟ။ သောပိ ဂန္တွာ တေသံ သန္တိကေ နိသီဒိ။ တတော ဗိလာရကောသိယော သေဋ္ဌိ ဧကံ ဒါသိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဧတေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပလာပဝီဟီနံ နာဠိံ နာဠိံ ဒေဟီ’’တိ အာဟ။ သာ ဝီဟီ ဂဟေတွာ ဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣမေ အာဒါယ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘န အမှာကံ ဝီဟိနာ အတ္ထော၊ န မယံ ဝီဟိံ အာမသာမာ’’တိ။ ‘‘အယျ၊ ဝီဟိံ ကိရေတေ နာမသန္တီ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ တေသံ တဏ္ဍုလေ ဒေဟီ’’တိ။ သာ တဏ္ဍုလေ အာဒါယ ဂန္တွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ တဏ္ဍုလေ ဂဏှထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘မယံ အာမကံ န ပဋိဂ္ဂဏှာမာ’’တိ။ ‘‘အယျ၊ အာမကံ ကိရ န ဂဏှန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တေသံ ကရောဋိယံ ဝဍ္ဎေတွာ ဂေါဘတ္တံ ဒေဟီ’’တိ။ သာ တေသံ ကရောဋိယံ ဝဍ္ဎေတွာ မဟာဂေါဏာနံ ပက္ကဘတ္တံ အာဟရိတွာ အဒါသိ။ ပဉ္စပိ ဇနာ ကဗဠေ ဝဍ္ဎေတွာ မုခေ ပက္ခိပိတွာ ဂလေ လဂ္ဂါပေတွာ အက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ဝိဿဋ္ဌသညာ မတာ ဝိယ နိပဇ္ဇိံသု။ ဒါသီ တေ ဒိသွာ ‘‘မတာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဘီတာ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိနော အာရောစေသိ ‘‘အယျ၊ တေ ဗြာဟ္မဏာ ဂေါဘတ္တံ ဂိလိတုံ အသက္ကောန္တာ မတာ’’တိ။

သော စိန္တေသိ ‘‘ဣဒါနိ အယံ ပါပဓမ္မော သုခုမာလဗြာဟ္မဏာနံ ဂေါဘတ္တံ ဒါပေသိ၊ တေ တံ ဂိလိတုံ အသက္ကောန္တာ မတာတိ မံ ဂရဟိဿန္တီ’’တိ။ တတော ဒါသိံ အာဟ – ‘‘ခိပ္ပံ ဂန္တွာ ဧတေသံ ကရောဋိကေသု ဘတ္တံ ဟရိတွာ နာနဂ္ဂရသံ သာလိဘတ္တံ ဝဍ္ဎေဟီ’’တိ။ သာ တထာ အကာသိ။ သေဋ္ဌိ အန္တရပီထိံ ပဋိပန္နမနုဿေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အဟံ မမ ဘုဉ္ဇနနိယာမေန ဧတေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘတ္တံ ဒါပေသိံ၊ ဧတေ လောဘေန မဟန္တေ ပိဏ္ဍေ ကတွာ ဘုဉ္ဇမာနာ ဂလေ လဂ္ဂါပေတွာ မတာ၊ မမ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ ပရိသံ သန္နိပါတေသိ။ မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ ဗြာဟ္မဏာ ဥဋ္ဌာယ မဟာဇနံ ဩလောကေတွာ ‘‘ပဿထိမဿ သေဋ္ဌိဿ မုသာဝါဒိတံ၊ ‘အမှာကံ အတ္တနော ဘုဉ္ဇနဘတ္တံ ဒါပေသိ’န္တိ ဝဒတိ၊ ပဌမံ ဂေါဘတ္တံ အမှာကံ ဒတွာ အမှေသု မတေသု ဝိယ နိပန္နေသု ဣမံ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎာပေသီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော မုခေဟိ ဂဟိတဘတ္တံ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဒဿေသုံ။ မဟာဇနော သေဋ္ဌိံ ဂရဟိ ‘‘အန္ဓဗာလ၊ အတ္တနော ကုလဝံသံ နာသေသိ၊ ဒါနသာလံ ဈာပေသိ၊ ယာစကေ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေသိ၊ ဣဒါနိ ဣမေသံ သုခုမာလဗြာဟ္မဏာနံ ဘတ္တံ ဒေန္တော ဂေါဘတ္တံ ဒါပေသိ၊ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော တဝ ဃရေ ဝိဘဝံ ဂီဝါယံ ဗန္ဓိတွာ ဂမိဿသိ မညေ’’တိ။

တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော မဟာဇနံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဇာနာထ၊ တုမှေ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဓနံ ကဿ သန္တက’’န္တိ? ‘‘န ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ နဂရေ အသုကကာလေ ဗာရာဏသိယံ မဟာသေဋ္ဌိ နာမ ဒါနသာလံ ကာရေတွာ မဟာဒါနံ ပဝတ္တယီ’’တိ သုတပုဗ္ဗံ တုမှေဟီတိ။ ‘‘အာမ သုဏာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ သော သေဋ္ဌိ၊ ဒါနံ ဒတွာ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ ပုတ္တောပိ မေ တံ ဝံသံ အဝိနာသေတွာ ဒါနံ ဒတွာ စန္ဒော ဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော၊ တဿ ပုတ္တော သူရိယော၊ တဿ ပုတ္တော မာတလိ၊ တဿ ပုတ္တော ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တေသု အယံ စန္ဒော၊ အယံ သူရိယော၊ အယံ မာတလိသင်္ဂါဟကော၊ အယံ ဣမဿ ပါပဓမ္မဿ ပိတာ ပဉ္စသိခေါ ဂန္ဓဗ္ဗဒေဝပုတ္တော၊ ဧဝံ ဗဟုဂုဏံ ဧတံ ဒါနံ နာမ၊ ကတ္တဗ္ဗမေဝ ကုသလံ ပဏ္ဍိတေဟီ’’တိ ကထေန္တာ မဟာဇနဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထံ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ မဟန္တေနာနုဘာဝေန မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဇလမာနသရီရာ အဋ္ဌံသု၊ သကလနဂရံ ပဇ္ဇလန္တံ ဝိယ အဟောသိ။ သက္ကော မဟာဇနံ အာမန္တေတွာ ‘‘မယံ အတ္တနော ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ အာဂစ္ဆန္တာ ဣမံ ကုလဝံသနာသကရံ ပါပဓမ္မဗိလာရကောသိယံ နိဿာယ အာဂတာ၊ အယံ ပါပဓမ္မော အတ္တနော ကုလဝံသံ နာသေတွာ ဒါနသာလံ ဈာပေတွာ ယာစကေ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရာပေတွာ အမှာကံ ဝံသံ သမုစ္ဆိန္ဒိ၊ ‘အယံ အဒါနသီလော ဟုတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တေယျာ’တိ ဣမဿ အနုကမ္ပာယ အာဂတာမှာ’’တိ ဝတွာ ဒါနဂုဏံ ပကာသေန္တော မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဗိလာရကောသိယော သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အဟံ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပေါရာဏကုလဝံသံ အနာသာပေတွာ ဒါနံ ပဝတ္တေဿာမိ၊ အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ အန္တမသော ဥဒကဒန္တပေါနံ ဥပါဒါယ အတ္တနော လဒ္ဓါဟာရံ ပရဿ အဒတွာ န ခါဒိဿာမီ’’တိ သက္ကဿ ပဋိညံ အဒါသိ။ သက္ကော တံ ဒမေတွာ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တေ အာဒါယ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သောပိ သေဋ္ဌိ ယာဝဇီဝံ ဒါနံ ဒတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါ အဟောသိ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒါတာ၊ အဟံ ပန နံ ဒမေတွာ ဒါနဖလံ ဇာနာပေသိံ၊ တမေဝ စိတ္တံ ဘဝန္တရဂတမ္ပိ န ဇဟာတီ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သေဋ္ဌိ အယံ ဒါနပတိကော ဘိက္ခု အဟောသိ၊ စန္ဒော သာရိပုတ္တော၊ သူရိယော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မာတလိ ကဿပေါ၊ ပဉ္စသိခေါ အာနန္ဒော၊ သက္ကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဗိလာရကောသိယဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒွါဒသမာ။

[၄၅၁] ၁၃။ စက္ကဝါကဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဝဏ္ဏဝါအဘိရူပေါသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ လောလဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ စီဝရာဒီဟိ အတိတ္တော ‘‘ကဟံ သင်္ဃဘတ္တံ၊ ကဟံ နိမန္တန’’န္တိ ပရိယေသန္တော ဝိစရတိ၊ အာမိသကထာယမေဝ အဘိရမတိ။ အထညေ ပေသလာ ဘိက္ခူ တဿာနုဂ္ဂဟေန သတ္ထု အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု လောလော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ကသ္မာ ဧဝရူပေ နိယျာနိကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ လောလော အဟောသိ၊ လောလဘာဝေါ စ နာမ ပါပကော၊ ပုဗ္ဗေပိ တွံ လောလဘာဝံ နိဿာယ ဗာရာဏသိယံ ဟတ္ထိကုဏပါဒီဟိ အတိတ္တော မဟာအရညံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော လောလကာကော ဗာရာဏသိယံ ဟတ္ထိကုဏပါဒီဟိ အတိတ္တော ‘‘အရညံ နု ခေါ ကီဒိသ’’န္တိ အရညံ ဂန္တွာ တတ္ထပိ ဖလာဖလေဟိ အသန္တုဋ္ဌော ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂန္တွာ ဝိစရန္တော ဇယမ္ပတိကေ စက္ကဝါကေ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ သကုဏာ အတိဝိယ သောဘန္တိ၊ ဣမေ ဣမသ္မိံ ဂင်္ဂါတီရေ ဗဟုံ မစ္ဆမံသံ ခါဒန္တိ မညေ၊ ဣမေ ပဋိပုစ္ဆိတွာ မယာပိ ဣမေသံ ဘောဇနံ ဂေါစရံ ခါဒိတွာ ဝဏ္ဏဝန္တေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တေသံ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ စက္ကဝါကံ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၅။

‘‘ဝဏ္ဏဝါ အဘိရူပေါသိ၊ ဃနော သဉ္ဇာတရောဟိတော၊

စက္ကဝါက သုရူပေါသိ၊ ဝိပ္ပသန္နမုခိန္ဒြိယော။

၁၃၆။

‘‘ပါဌီနံ ပါဝုသံ မစ္ဆံ၊ ဗလဇံ မုဉ္ဇရောဟိတံ၊

ဂင်္ဂါယ တီရေ နိသိန္နော၊ ဧဝံ ဘုဉ္ဇသိ ဘောဇန’’န္တိ။

တတ္ထ ဃနောတိ ဃနသရီရော။ သဉ္ဇာတရောဟိတောတိ ဥတ္တတ္တသုဝဏ္ဏံ ဝိယ သုဋ္ဌုဇာတရောဟိတဝဏ္ဏော။ ပါဌီနန္တိ ပါဌီနနာမကံ ပါသာဏမစ္ဆံ။ ပါဝုသန္တိ မဟာမုခမစ္ဆံ၊ ‘‘ပါဟုသ’’န္တိပိ ပါဌော။ ဗလဇန္တိ ဗလဇမစ္ဆံ။ မုဉ္ဇရောဟိတန္တိ မုဉ္ဇမစ္ဆဉ္စ ရောဟိတမစ္ဆဉ္စ။ ဧဝံ ဘုဉ္ဇသီတိ ဧဝရူပံ ဘောဇနံ မညေ ဘုဉ္ဇသီတိ ပုစ္ဆတိ။

စက္ကဝါကော တဿ ဝစနံ ပဋိက္ခိပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၃၇။

‘‘န ဝါဟမေတံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဇင်္ဂလာနောဒကာနိ ဝါ၊

အညတြ သေဝါလပဏကာ၊ ဧတံ မေ သမ္မ ဘောဇန’’န္တိ။

တဿတ္ထော – အဟံ သမ္မ၊ အညတြ သေဝါလာ စ ပဏကာ စ သေသာနိ ဇင်္ဂလာနိ ဝါ ဩဒကာနိ ဝါ မံသာနိ အာဒါယ ဧတံ ဘောဇနံ န ဘုဉ္ဇာမိ၊ ယံ ပနေတံ သေဝါလပဏကံ၊ ဧတံ မေ သမ္မ၊ ဘောဇနန္တိ။

တတော ကာကော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၈။

‘‘န ဝါဟမေတံ သဒ္ဒဟာမိ၊ စက္ကဝါကဿ ဘောဇနံ၊

အဟမ္ပိ သမ္မ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဂါမေ လောဏိယတေလိယံ။

၁၃၉။

‘‘မနုဿေသု ကတံ ဘတ္တံ၊ သုစိံ မံသူပသေစနံ၊

န စ မေ တာဒိသော ဝဏ္ဏော၊ စက္ကဝါက ယထာ တုဝ’’န္တိ။

တတ္ထ ယထာ တုဝန္တိ ယထာ တုဝံ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော သရီရဝဏ္ဏော၊ တာဒိသော မယှံ ဝဏ္ဏော နတ္ထိ၊ ဧတေန ကာရဏေန အဟံ တဝ ‘‘သေဝါလပဏကံ မမ ဘောဇန’’န္တိ ဝဒန္တဿ ဝစနံ န သဒ္ဒဟာမီတိ။

အထဿ စက္ကဝါကော ဒုဗ္ဗဏ္ဏကာရဏံ ကထေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သေသဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၀။

‘‘သမ္ပဿံ အတ္တနိ ဝေရံ၊ ဟိံသယံ မာနုသိံ ပဇံ၊

ဥတြသ္တော ဃသသီ ဘီတော၊ တေန ဝဏ္ဏော တဝေဒိသော။

၁၄၁။

‘‘သဗ္ဗလောကဝိရုဒ္ဓါသိ၊ ဓင်္က ပါပေန ကမ္မုနာ၊

လဒ္ဓါ ပိဏ္ဍော န ပီဏေတိ၊ တေန ဝဏ္ဏော တဝေဒိသော။

၁၄၂။

‘‘အဟမ္ပိ သမ္မ ဘုဉ္ဇာမိ၊ အဟိံသံ သဗ္ဗပါဏိနံ၊

အပ္ပောဿုက္ကော နိရာသင်္ကီ၊ အသောကော အကုတောဘယော။

၁၄၃။

‘‘သော ကရဿု အာနုဘာဝံ၊ ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယံ၊

အဟိံသာယ စရ လောကေ၊ ပိယော ဟောဟိသိ မံမိဝ။

၁၄၄။

‘‘ယော န ဟန္တိ န ဃာတေတိ၊ န ဇိနာတိ န ဇာပယေ၊

မေတ္တံသော သဗ္ဗဘူတေသု၊ ဝေရံ တဿ န ကေနစီ’’တိ။

တတ္ထ သမ္ပဿန္တိ သမ္မ ကာက တွံ ပရေသု ဥပ္ပန္နံ အတ္တနိ ဝေရစိတ္တံ သမ္ပဿမာနော မာနုသိံ ပဇံ ဟိံသန္တော ဝိဟေဌေန္တော။ ဥတြသ္တောတိ ဘီတော။ ဃသသီတိ ဘုဉ္ဇသိ။ တေန တေ ဧဒိသော ဗီဘစ္ဆဝဏ္ဏော ဇာတော။ ဓင်္ကာတိ ကာကံ အာလပတိ။ ပိဏ္ဍောတိ ဘောဇနံ။ အဟိံသံ သဗ္ဗပါဏိနန္တိ အဟံ ပန သဗ္ဗသတ္တေ အဟိံသန္တော ဘုဉ္ဇာမီတိ ဝဒတိ။ သော ကရဿု အာနုဘာဝန္တိ သော တွမ္ပိ ဝီရိယံ ကရောဟိ၊ အတ္တနော သီလိယသင်္ခါတံ ဒုဿီလဘာဝံ ဝီတိဝတ္တဿု။ အဟိံသာယာတိ အဟိံသာယ သမန္နာဂတော ဟုတွာ လောကေ စရ။ ပိယော ဟောဟိသိ မံမိဝါတိ ဧဝံ သန္တေ မယာ သဒိသောဝ လောကဿ ပိယော ဟောဟိသိ။ န ဇိနာတီတိ ဓနဇာနိံ န ကရောတိ။ န ဇာပယေတိ အညေပိ န ကာရေတိ။ မေတ္တံသောတိ မေတ္တကောဋ္ဌာသော မေတ္တစိတ္တော။ န ကေနစီတိ ကေနစိ ဧကသတ္တေနပိ သဒ္ဓိံ တဿ ဝေရံ နာမ နတ္ထီတိ။

တသ္မာ သစေ လောကဿ ပိယော ဘဝိတုံ ဣစ္ဆသိ၊ သဗ္ဗဝေရေဟိ ဝိရမာဟီတိ ဧဝံ စက္ကဝါကော ကာကဿ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ကာကော ‘‘တုမှေ အတ္တနော ဂေါစရံ မယှံ န ကထေထ၊ ကာ ကာ’’တိ ဝဿန္တော ဥပ္ပတိတွာ ဗာရာဏသိယံ ဥက္ကာရဘူမိယညေဝ ဩတရိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ လောလဘိက္ခု အနာဂါမိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ကာကော လောလဘိက္ခု အဟောသိ၊ စက္ကဝါကီ ရာဟုလမာတာ၊ စက္ကဝါကော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

စက္ကဝါကဇာတကဝဏ္ဏနာ တေရသမာ။

[၄၅၂] ၁၄။ ဘူရိပညဇာတကဝဏ္ဏနာ

၁၄၅-၁၅၄။ သစ္စံ ကိရာတိ ဣဒံ ဘူရိပညဇာတကံ မဟာဥမင်္ဂဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ဘူရိပညဇာတကဝဏ္ဏနာ စုဒ္ဒသမာ။

[၄၅၃] ၁၅။ မဟာမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကိံသုနရောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာမင်္ဂလသုတ္တံ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ရာဇဂဟနဂရသ္မိဉှိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိတဿ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ ဧကော ပုရိသော ‘‘အဇ္ဇ မေ မင်္ဂလကိရိယာ အတ္ထီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ အဂမာသိ။ အပရော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ ‘မင်္ဂလ’န္တိ ဝတွာဝ ဂတော၊ ကိံ ဧတံ မင်္ဂလံ နာမာ’’တိ အာဟ ။ တမညော ‘‘အဘိမင်္ဂလရူပဒဿနံ မင်္ဂလံ နာမ။ ဧကစ္စော ဟိ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ သဗ္ဗသေတံ ဥသဘံ ဝါ ပဿတိ၊ ဂဗ္ဘိနိတ္ထိံ ဝါ ရောဟိတမစ္ဆံ ဝါ ပုဏ္ဏဃဋံ ဝါ နဝနီတံ ဝါ ဂေါသပ္ပိံ ဝါ အဟတဝတ္ထံ ဝါ ပါယာသံ ဝါ ပဿတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတံ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ အပရော ‘‘နေတံ မင်္ဂလံ၊ သုတံ နာမ မင်္ဂလံ။ ဧကစ္စော ဟိ ‘ပုဏ္ဏာ’တိ ဝဒန္တာနံ သုဏာတိ၊ တထာ ‘ဝဍ္ဎာ’တိ ‘ဝဍ္ဎမာနာ’တိ သုဏာတိ၊ ‘ဘုဉ္ဇာ’တိ ‘ခါဒါ’တိ ဝဒန္တာနံ သုဏာတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတမ္ပိ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ အပရော ‘‘န ဧတံ မင်္ဂလံ၊ မုတံ နာမ မင်္ဂလံ။ ဧကစ္စော ဟိ ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ပထဝိံ အာမသတိ၊ ဟရိတတိဏံ အလ္လဂေါမယံ ပရိသုဒ္ဓသာဋကံ ရောဟိတမစ္ဆံ သုဝဏ္ဏရဇတဘာဇနံ အာမသတိ၊ ဣတော ဥတ္တရိ မင်္ဂလံ နာမ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ တေန ကထိတမ္ပိ ဧကစ္စေ ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိံသု။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ သုတမင်္ဂလိကာ မုတမင်္ဂလိကာတိ တိဿောပိ ပရိသာ ဟုတွာ အညမညံ သညာပေတုံ နာသက္ခိံသု၊ ဘုမ္မဒေဝတာ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ‘‘ဣဒံ မင်္ဂလ’’န္တိ တထတော န ဇာနိံသု။

သက္ကော စိန္တေသိ ‘‘ဣမံ မင်္ဂလပဉှံ သဒေဝကေ လောကေ အညတြ ဘဂဝတာ အညော ကထေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ‘‘ဗဟူ ဒေဝါ မနုဿာ စာ’’တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သတ္ထာ ဒွါဒသဟိ ဂါထာဟိ အဋ္ဌတိံသ မဟာမင်္ဂလာနိ ကထေသိ။ မင်္ဂလသုတ္တေ ဝိနိဝဋ္ဋန္တေယေဝ ကောဋိသတသဟဿမတ္တာ ဒေဝတာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ သောတာပန္နာဒီနံ ဂဏနပထော နတ္ထိ။ သက္ကော မင်္ဂလံ သုတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။ သတ္ထာရာ မင်္ဂလေ ကထိတေ သဒေဝကော လောကော ‘‘သုကထိတ’’န္တိ အဘိနန္ဒိ။ တဒါ ဓမ္မသဘာယံ တထာဂတဿ ဂုဏကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အညေသံ အဝိသယံ မင်္ဂလပဉှံ သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ကုက္ကုစ္စံ ဆိန္ဒိတွာ ဂဂနတလေ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ ကထေသိ၊ ဧဝံ မဟာပညော၊ အာဝုသော၊ တထာဂတော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ သမ္ဗောဓိပ္ပတ္တဿ မမ မင်္ဂလပဉှကထနံ၊ သွာဟံ ဗောဓိသတ္တစရိယံ စရန္တောပိ ဒေဝမနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မင်္ဂလပဉှံ ကထေသိ’’န္တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဧကသ္မိံ ဂါမေ ဝိဘဝသမ္ပန္နဿ ဗြာဟ္မဏဿ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘ရက္ခိတကုမာရော’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလာယံ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ကတဒါရပရိဂ္ဂဟော မာတာပိတူနံ အစ္စယေန ရတနဝိလောကနံ ကတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ကာမေ ပဟာယ ဟိမဝန္တပဒေသေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော ဧကသ္မိံ ပဒေသေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အနုပုဗ္ဗေနဿ ပရိဝါရော မဟာ အဟောသိ၊ ပဉ္စ အန္တေဝါသိကသတာနိ အဟေသုံ။ အထေကဒိဝသံ တေ တာပသာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘အာစရိယ၊ ဝဿာရတ္တသမယေ ဟိမဝန္တတော ဩတရိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ ဇနပဒစာရိကံ ဂစ္ဆာမ၊ ဧဝံ နော သရီရဉ္စ ထိရံ ဘဝိဿတိ၊ ဇင်္ဃဝိဟာရော စ ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟံသု။ တေ ‘‘တေန ဟိ တုမှေ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ ဣဓေဝ ဝသိဿာမီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ ဝန္ဒိတွာ ဟိမဝန္တာ ဩတရိတွာ စာရိကံ စရမာနာ ဗာရာဏသိံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိံသု။ တေသံ မဟာသက္ကာရသမ္မာနော အဟောသိ။ အထေကဒိဝသံ ဗာရာဏသိယံ သန္ထာဂါရေ သန္နိပတိတေ မဟာဇနကာယေ မင်္ဂလပဉှော သမုဋ္ဌာတိ။ သဗ္ဗံ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တဒါ ပန မနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မင်္ဂလပဉှံ ကထေတုံ သမတ္ထံ အပဿန္တော မဟာဇနော ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဣသိဂဏံ မင်္ဂလပဉှံ ပုစ္ဆိ။ ဣသယော ရာဇာနံ အာမန္တေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယံ ဧတံ ကထေတုံ န သက္ခိဿာမ၊ အပိစ ခေါ အမှာကံ အာစရိယော ရက္ခိတတာပသော နာမ မဟာပညော ဟိမဝန္တေ ဝသတိ၊ သော သဒေဝကဿ လောကဿ စိတ္တံ ဂဟေတွာ ဧတံ မင်္ဂလပဉှံ ကထေဿတီ’’တိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဟိမဝန္တော နာမ ဒူရေ ဒုဂ္ဂမောဝ၊ န သက္ခိဿာမ မယံ တတ္ထ ဂန္တုံ၊ သာဓု ဝတ တုမှေယေဝ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပုနာဂန္တွာ အမှာကံ ကထေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ကတပဋိသန္ထာရာ အာစရိယေန ရညော ဓမ္မိကဘာဝေ ဇနပဒစာရိတ္တေ စ ပုစ္ဆိတေ တံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ကထေတွာ ရညော ယာစနာယ စ အတ္တနော ပဉှသဝနတ္ထံ အာဂတဘာဝံ ပကာသေတွာ ‘‘သာဓု နော ဘန္တေ၊ မင်္ဂလပဉှံ ပါကဋံ ကတွာ ကထေထာ’’တိ ယာစိံသု။ တတော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော အာစရိယံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၅၅။

‘‘ကိံသု နရော ဇပ္ပမဓိစ္စ ကာလေ၊ ကံ ဝါ ဝိဇ္ဇံ ကတမံ ဝါ သုတာနံ၊

သော မစ္စော အသ္မိဉ္စ ပရမှိ လောကေ၊ ကထံ ကရော သောတ္ထာနေန ဂုတ္တော’’တိ။

တတ္ထ ကာလေတိ မင်္ဂလပတ္ထနကာလေ။ ဝိဇ္ဇန္တိ ဝေဒံ။ သုတာနန္တိ သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကပရိယတ္တီနံ။ အသ္မိဉ္စာတိ ဧတ္ထ စာတိ နိပါတမတ္တံ။ သောတ္ထာနေနာတိ သောတ္ထိဘာဝါဝဟေန မင်္ဂလေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အာစရိယ၊ ပုရိသော မင်္ဂလံ ဣစ္ဆန္တော မင်္ဂလကာလေ ကိံသု နာမ ဇပ္ပန္တော တီသု ဝေဒေသု ကတရံ ဝါ ဝေဒံ ကတရံ ဝါ သုတာနံ အန္တရေ သုတပရိယတ္တိံ အဓီယိတွာ သော မစ္စော ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ပရမှိ စ ကထံ ကရော ဧတေသု ဇပ္ပာဒီသု ကိံ ကေန နိယာမေန ကရောန္တော သောတ္ထာနေန နိရပရာဓမင်္ဂလေန ဂုတ္တော ရက္ခိတော ဟောတိ၊ တံ ဥဘယလောကဟိတံ ဂဟေတွာ ဌိတမင်္ဂလံ အမှာကံ ကထေဟီ’’တိ။

ဧဝံ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကေန မင်္ဂလပဉှံ ပုဋ္ဌော မဟာသတ္တော ဒေဝမနုဿာနံ ကင်္ခံ ဆိန္ဒန္တော ‘‘ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မင်္ဂလ’’န္တိ ဗုဒ္ဓလီဠာယ မင်္ဂလံ ကထေန္တော အာဟ –

၁၅၆။

‘‘ယဿ ဒေဝါ ပိတရော စ သဗ္ဗေ၊ သရီသပါ သဗ္ဗဘူတာနိ စာပိ၊

မေတ္တာယ နိစ္စံ အပစိတာနိ ဟောန္တိ၊ ဘူတေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟူ’’တိ။

တတ္ထ ယဿာတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဒေဝါတိ ဘုမ္မဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရဒေဝါ။ ပိတရော စာတိ တတုတ္တရိ ရူပါဝစရဗြဟ္မာနော။ သရီသပါတိ ဒီဃဇာတိကာ။ သဗ္ဗဘူတာနိ စာပီတိ ဝုတ္တာဝသေသာနိ စ သဗ္ဗာနိပိ ဘူတာနိ။ မေတ္တာယ နိစ္စံ အပစိတာနိ ဟောန္တီတိ ဧတေ သဗ္ဗေ သတ္တာ ဒသဒိသာဖရဏဝသေန ပဝတ္တာယ အပ္ပနာပ္ပတ္တာယ မေတ္တာဘာဝနာယ အပစိတာ ဟောန္တိ။ ဘူတေသု ဝေတိ တံ တဿ ပုဂ္ဂလဿ သဗ္ဗသတ္တေသု သောတ္ထာနံ နိရန္တရံ ပဝတ္တံ နိရပရာဓမင်္ဂလံ အာဟု။ မေတ္တာဝိဟာရီ ဟိ ပုဂ္ဂလော သဗ္ဗေသံ ပိယော ဟောတိ ပရူပက္ကမေန အဝိကောပိယော။ ဣတိ သော ဣမိနာ မင်္ဂလေန ရက္ခိတော ဂေါပိတော ဟောတီတိ။

ဣတိ မဟာသတ္တော ပဌမံ မင်္ဂလံ ကထေတွာ ဒုတိယာဒီနိ ကထေန္တော –

၁၅၇။

‘‘ယော သဗ္ဗလောကဿ နိဝါတဝုတ္တိ၊ ဣတ္ထီပုမာနံ သဟဒါရကာနံ၊

ခန္တာ ဒုရုတ္တာနမပ္ပဋိကူလဝါဒီ၊ အဓိဝါသနံ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၅၈။

‘‘ယော နာဝဇာနာတိ သဟာယမတ္တေ၊ သိပ္ပေန ကုလျာဟိ ဓနေန ဇစ္စာ၊

ရုစိပညော အတ္ထကာလေ မတီမာ၊ သဟာယေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၅၉။

‘‘မိတ္တာနိ ဝေ ယဿ ဘဝန္တိ သန္တော၊ သံဝိဿတ္ထာ အဝိသံဝါဒကဿ၊

န မိတ္တဒုဗ္ဘီ သံဝိဘာဂီ ဓနေန၊ မိတ္တေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၀။

‘‘ယဿ ဘရိယာ တုလျဝယာ သမဂ္ဂါ၊ အနုဗ္ဗတာ ဓမ္မကာမာ ပဇာတာ၊

ကောလိနိယာ သီလဝတီ ပတိဗ္ဗတာ၊ ဒါရေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၁။

‘‘ယဿ ရာဇာ ဘူတပတိ ယသဿီ၊ ဇာနာတိ သောစေယျံ ပရက္ကမဉ္စ၊

အဒွေဇ္ဈတာ သုဟဒယံ မမန္တိ၊ ရာဇူသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၂။

‘‘အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ ဒဒါတိ သဒ္ဓါ၊ မာလဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ ဝိလေပနဉ္စ၊

ပသန္နစိတ္တော အနုမောဒမာနော၊ သဂ္ဂေသု ဝေ သောတ္ထာနံ တဒါဟု။

၁၆၃။

‘‘ယမရိယဓမ္မေန ပုနန္တိ ဝုဒ္ဓါ၊ အာရာဓိတာ သမစရိယာယ သန္တော၊

ဗဟုဿုတာ ဣသယော သီလဝန္တော၊ အရဟန္တမဇ္ဈေ သောတ္ထာနံ တဒါဟူ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ နိဝါတဝုတ္တီတိ မုဒုစိတ္တတာယ သဗ္ဗလောကဿ နီစဝုတ္တိ ဟောတိ။ ခန္တာ ဒုရုတ္တာနန္တိ ပရေဟိ ဝုတ္တာနံ ဒုဋ္ဌဝစနာနံ အဓိဝါသကော ဟောတိ။ အပ္ပဋိကူလဝါဒီတိ ‘‘အက္ကောစ္ဆိ မံ၊ အဝဓိ မ’’န္တိ ယုဂဂ္ဂါဟံ အကရောန္တော အနုကူလမေဝ ဝဒတိ။ အဓိဝါသနန္တိ ဣဒံ အဓိဝါသနံ တဿ သောတ္ထာနံ နိရပရာဓမင်္ဂလံ ပဏ္ဍိတာ ဝဒန္တိ။

သဟာယမတ္တေတိ သဟာယေ စ သဟာယမတ္တေ စ။ တတ္ထ သဟပံသုကီဠိတာ သဟာယာ နာမ၊ ဒသ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဧကတော ဝုတ္ထာ သဟာယမတ္တာ နာမ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ‘‘အဟံ သိပ္ပဝါ၊ ဣမေ နိသိပ္ပာ’’တိ ဧဝံ သိပ္ပေန ဝါ ‘‘အဟံ ကုလီနော၊ ဣမေ န ကုလီနာ’’တိ ဧဝံ ကုလသမ္ပတ္တိသင်္ခါတာဟိ ကုလျာဟိ ဝါ၊ ‘‘အဟံ အဍ္ဎော၊ ဣမေ ဒုဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဓနေန ဝါ၊ ‘‘အဟံ ဇာတိသမ္ပန္နော၊ ဣမေ ဒုဇ္ဇာတာ’’တိ ဧဝံ ဇစ္စာ ဝါ နာဝဇာနာတိ။ ရုစိပညောတိ သာဓုပညော သုန္ဒရပညော ။ အတ္ထကာလေတိ ကဿစိဒေဝ အတ္ထဿ ကာရဏဿ ဥပ္ပန္နကာလေ။ မတီမာတိ တံ တံ အတ္ထံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိစာရဏသမတ္ထတာယ မတိမာ ဟုတွာ တေ သဟာယေ နာဝဇာနာတိ။ သဟာယေသူတိ တံ တဿ အနဝဇာနနံ သဟာယေသု သောတ္ထာနံ နာမာတိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ အာဟု။ တေန ဟိ သော နိရပရာဓမင်္ဂလေန ဣဓလောကေ စ ပရလောကေ စ ဂုတ္တော ဟောတိ။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတေ သဟာယေ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ ကုသနာဠိဇာတကေန (ဇာ။ ၁။၁။၁၂၁ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

သန္တောတိ ပဏ္ဍိတာ သပ္ပုရိသာ ယဿ မိတ္တာနိ ဘဝန္တိ။ သံဝိဿတ္ထာတိ ဃရံ ပဝိသိတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဿေဝ ဂဟဏဝသေန ဝိဿာသမာပန္နာ။ အဝိသံဝါဒကဿာတိ အဝိသံဝါဒနသီလဿ။ န မိတ္တဒုဗ္ဘီတိ ယော စ မိတ္တဒုဗ္ဘီ န ဟောတိ။ သံဝိဘာဂီ ဓနေနာတိ အတ္တနော ဓနေန မိတ္တာနံ သံဝိဘာဂံ ကရောတိ။ မိတ္တေသူတိ မိတ္တေ နိဿာယ လဒ္ဓဗ္ဗံ တဿ တံ မိတ္တေသု သောတ္ထာနံ နာမ ဟောတိ။ သော ဟိ ဧဝရူပေဟိ မိတ္တေဟိ ရက္ခိတော သောတ္ထိံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ မိတ္တေ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ မဟာဥက္ကုသဇာတကာဒီဟိ (ဇာ။ ၁။၁၄။၄၄ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

တုလျဝယာတိ သမာနဝယာ။ သမဂ္ဂါတိ သမဂ္ဂဝါသာ။ အနုဗ္ဗတာတိ အနုဝတ္တိတာ။ ဓမ္မကာမာတိ တိဝိဓသုစရိတဓမ္မံ ရောစေတိ။ ပဇာတာတိ ဝိဇာယိနီ၊ န ဝဉ္ဈာ။ ဒါရေသူတိ ဧတေဟိ သီလဂုဏေဟိ သမန္နာဂတေ မာတုဂါမေ ဂေဟေ ဝသန္တေ သာမိကဿ သောတ္ထိ ဟောတီတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ တတ္ထ သီလဝန္တံ မာတုဂါမံ နိဿာယ သောတ္ထိဘာဝေါ မဏိစောရဇာတက- (ဇာ။ ၁။၂။၈၇ အာဒယော) သမ္ဗူလဇာတက- (ဇာ။ ၁။၁၆။၂၉၇ အာဒယော) ခဏ္ဍဟာလဇာတကေဟိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၉၈၂ အာဒယော) ကထေတဗ္ဗော။

သောစေယျန္တိ သုစိဘာဝံ။ အဒွေဇ္ဈတာတိ အဒွေဇ္ဈတာယ န ဧသ မယာ သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဒွိဓာ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံ အဒွေဇ္ဈဘာဝေန ယံ ဇာနာတိ။ သုဟဒယံ မမန္တိ သုဟဒေါ အယံ မမန္တိ စ ယံ ဇာနာတိ။ ရာဇူသု ဝေတိ ဧဝံ ရာဇူသု သေဝကာနံ သောတ္ထာနံ နာမာတိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ ဒဒါတိသဒ္ဓါတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒဒါတိ။ သဂ္ဂေသု ဝေတိ ဧဝံ သဂ္ဂေ ဒေဝလောကေ သောတ္ထာနံ နိရပရာဓမင်္ဂလန္တိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ၊ တံ ပေတဝတ္ထုဝိမာနဝတ္ထူဟိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗံ။

ပုနန္တိဝုဒ္ဓါတိ ယံ ပုဂ္ဂလံ ဉာဏဝုဒ္ဓါ အရိယဓမ္မေန ပုနန္တိ ပရိသောဓေန္တိ။ သမစရိယာယာတိ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ။ ဗဟုဿုတာတိ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတာ။ ဣသယောတိ ဧသိတဂုဏာ။ သီလဝန္တောတိ အရိယသီလေန သမန္နာဂတာ။ အရဟန္တမဇ္ဈေတိ အရဟန္တာနံ မဇ္ဈေ ပဋိလဘိတဗ္ဗံ တံ သောတ္ထာနန္တိ ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ အရဟန္တော ဟိ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂံ အာစိက္ခိတွာ ပဋိပါဒေန္တာ အာရာဓကံ ပုဂ္ဂလံ အရိယမဂ္ဂေန ပုနန္တိ၊ သောပိ အရဟာဝ ဟောတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော အရဟတ္တေန ဒေသနာယ ကူဋံ ဂဏှန္တော အဋ္ဌဟိ ဂါထာဟိ အဋ္ဌ မဟာမင်္ဂလာနိ ကထေတွာ တေသညေဝ မင်္ဂလာနံ ထုတိံ ကရောန္တော ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၆၄။

‘‘ဧတာနိ ခေါ သောတ္ထာနာနိ လောကေ၊ ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ သုခုဒြယာနိ၊

တာနီဓ သေဝေထ နရော သပညော၊ န ဟိ မင်္ဂလေ ကိဉ္စနမတ္ထိ သစ္စ’’န္တိ။

တတ္ထ န ဟိ မင်္ဂလေတိ တသ္မိံ ပန ဒိဋ္ဌသုတမုတပ္ပဘေဒေ မင်္ဂလေ ကိဉ္စနံ ဧကမင်္ဂလမ္ပိ သစ္စံ နာမ နတ္ထိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ပနေကံ ပရမတ္ထသစ္စန္တိ။

ဣသယော တာနိ မင်္ဂလာနိ သုတွာ သတ္တဋ္ဌဒိဝသစ္စယေန အာစရိယံ အာပုစ္ဆိတွာ တတ္ထေဝ အဂမံသု။ ရာဇာ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ။ တေ တဿ အာစရိယေန ကထိတနိယာမေန မင်္ဂလပဉှံ ကထေတွာ ဟိမဝန္တမေဝ အာဂမံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ လောကေ မင်္ဂလံ ပါကဋံ အဟောသိ။ မင်္ဂလေသု ဝတ္တိတွာ မတမတာ သဂ္ဂပထံ ပူရေသုံ။ ဗောဓိသတ္တော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဣသိဂဏံ အာဒါယ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပါဟံ မင်္ဂလပဉှံ ကထေသိ’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဣသိဂဏော ဗုဒ္ဓပရိသာ အဟောသိ ၊ မင်္ဂလပဉှပုစ္ဆကော ဇေဋ္ဌန္တေဝါသိကော သာရိပုတ္တော၊ အာစရိယော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မဟာမင်္ဂလဇာတကဝဏ္ဏနာ ပန္နရသမာ။

[၄၅၄] ၁၆။ ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဥဋ္ဌေဟိကဏှာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မတပုတ္တံ ကုဋုမ္ဗိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု မဋ္ဌကုဏ္ဍလိသဒိသမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ တံ ဥပါသကံ ‘‘ကိံ၊ ဥပါသက၊ သောစသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ မတပုတ္တံ နာနုသောစိံသူ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဥတ္တရပထေ ကံသဘောဂေ အသိတဉ္ဇနနဂရေ မဟာကံသော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ ကံသော စ၊ ဥပကံသော စာတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ၊ ဒေဝဂဗ္ဘာ နာမ ဧကာ ဓီတာ။ တဿာ ဇာတဒိဝသေ နေမိတ္တကာ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဧတိဿာ ကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တပုတ္တာ ကံသဂေါတ္တံ ကံသဝံသံ နာသေဿန္တီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ရာဇာ ဗလဝသိနေဟေန ဓီတရံ ဝိနာသေတုံ နာသက္ခိ၊ ‘‘ဘာတရော ဇာနိဿန္တီ’’တိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံ ကာလကတေ ကံသော ရာဇာ အဟောသိ၊ ဥပကံသော ဥပရာဇာ။ တေ စိန္တယိံသု ‘‘သစေ မယံ ဘဂိနိံ နာသေဿာမ၊ ဂါရယှာ ဘဝိဿာမ၊ ဧတံ ကဿစိ အဒတွာ နိဿာမိကံ ကတွာ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာ’’တိ။ တေ ဧကထူဏကံ ပါသာဒံ ကာရေတွာ တံ တတ္ထ ဝသာပေသုံ။ နန္ဒိဂေါပါ နာမ တဿာ ပရိစာရိကာ အဟောသိ။ အန္ဓကဝေဏ္ဍော နာမ ဒါသော တဿာ သာမိကော အာရက္ခမကာသိ။

တဒါ ဥတ္တရမဓုရာယ မဟာသာဂရော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ သာဂရော၊ ဥပသာဂရော စာတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေသု ပိတု အစ္စယေန သာဂရော ရာဇာ အဟောသိ၊ ဥပသာဂရော ဥပရာဇာ။ သော ဥပကံသဿ သဟာယကော ဧကာစရိယကုလေ ဧကတော ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော။ သော သာဂရဿ ဘာတု အန္တေပုရေ ဒုဗ္ဘိတွာ ဘာယမာနော ပလာယိတွာ ကံသဘောဂေ ဥပကံသဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဥပကံသော တံ ရညော ဒဿေသိ၊ ရာဇာ တဿ မဟန္တံ ယသံ အဒါသိ။ သော ရာဇုပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တော ဒေဝဂဗ္ဘာယ နိဝါသံ ဧကထမ္ဘံ ပါသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ကဿေသော နိဝါသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ကာရဏံ သုတွာ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဟောသိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာပိ ဧကဒိဝသံ တံ ဥပကံသေန သဒ္ဓိံ ရာဇုပဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘မဟာသာဂရဿ ပုတ္တော ဥပသာဂရော နာမာ’’တိ နန္ဒိဂေါပါယ သန္တိကာ သုတွာ တသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ အဟောသိ။ ဥပသာဂရော နန္ဒိဂေါပါယ လဉ္ဇံ ဒတွာ ‘‘ဘဂိနိ၊ သက္ခိဿသိ မေ ဒေဝဂဗ္ဘံ ဒဿေတု’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘န ဧတံ သာမိ၊ ဂရုက’’န္တိ ဝတွာ တံ ကာရဏံ ဒေဝဂဗ္ဘာယ အာရောစေသိ။ သာ ပကတိယာဝ တသ္မိံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ နန္ဒိဂေါပါ ဥပသာဂရဿ သညံ ဒတွာ ရတ္တိဘာဂေ တံ ပါသာဒံ အာရောပေသိ။ သော ဒေဝဂဗ္ဘာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အထ နေသံ ပုနပ္ပုနံ သံဝါသေန ဒေဝဂဗ္ဘာ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိ။

အပရဘာဂေ တဿာ ဂဗ္ဘပတိဋ္ဌာနံ ပါကဋံ အဟောသိ။ ဘာတရော နန္ဒိဂေါပံ ပုစ္ဆိံသု၊ သာ အဘယံ ယာစိတွာ တံ အန္တရံ ကထေသိ။ တေ သုတွာ ‘‘ဘဂိနိံ နာသေတုံ န သက္ကာ၊ သစေ ဓီတရံ ဝိဇာယိဿတိ၊ တမ္ပိ န နာသေဿာမ၊ သစေ ပန ပုတ္တော ဘဝိဿတိ၊ နာသေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဒေဝဂဗ္ဘံ ဥပသာဂရဿေဝ အဒံသု။ သာ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ ဘာတရော သုတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ တဿာ ‘‘အဉ္ဇနဒေဝီ’’တိ နာမံ ကရိံသု။ တေသံ ဘောဂဝဍ္ဎမာနံ နာမ ဘောဂဂါမံ အဒံသု။ ဥပသာဂရော ဒေဝဂဗ္ဘံ ဂဟေတွာ ဘောဂဝဍ္ဎမာနဂါမေ ဝသိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ပုနပိ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ၊ နန္ဒိဂေါပါပိ တံ ဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိ။ တာသု ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာသု ဧကဒိဝသမေဝ ဒေဝဂဗ္ဘာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ နန္ဒိဂေါပါ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာ ပုတ္တဿ ဝိနာသနဘယေန ပုတ္တံ နန္ဒိဂေါပါယ ရဟဿေန ပေသေတွာ တဿာ ဓီတရံ အာဟရာပေသိ။ တဿာ ဝိဇာတဘာဝံ ဘာတိကာနံ အာရောစေသုံ။ တေ ‘‘ပုတ္တံ ဝိဇာတာ၊ ဓီတရ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဓီတရ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ပေါသေထာ’’တိ အာဟံသု။ ဧတေနုပါယေန ဒေဝဂဗ္ဘာ ဒသ ပုတ္တေ ဝိဇာယိ၊ ဒသ ဓီတရော နန္ဒိဂေါပါ ဝိဇာယိ။ ဒသ ပုတ္တာ နန္ဒိဂေါပါယ သန္တိကေ ဝဍ္ဎန္တိ၊ ဓီတရော ဒေဝဂဗ္ဘာယ။ တံ အန္တရံ ကောစိ န ဇာနာတိ။ ဒေဝဂဗ္ဘာယ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ဝါသုဒေဝေါ နာမ အဟောသိ၊ ဒုတိယော ဗလဒေဝေါ၊ တတိယော စန္ဒဒေဝေါ၊ စတုတ္ထော သူရိယဒေဝေါ၊ ပဉ္စမော အဂ္ဂိဒေဝေါ၊ ဆဋ္ဌော ဝရုဏဒေဝေါ၊ သတ္တမော အဇ္ဇုနော၊ အဋ္ဌမော ပဇ္ဇုနော၊ နဝမော ဃဋပဏ္ဍိတော၊ ဒသမော အင်္ကုရော နာမ အဟောသိ။ တေ အန္ဓကဝေဏ္ဍဒါသပုတ္တာ ဒသ ဘာတိကာ စေဋကာတိ ပါကဋာ အဟေသုံ။

တေ အပရဘာဂေ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ထာမဗလသမ္ပန္နာ ကက္ခဠာ ဖရုသာ ဟုတွာ ဝိလောပံ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ ၊ ရညော ဂစ္ဆန္တေ ပဏ္ဏာကာရေပိ ဝိလုမ္ပန္တေဝ။ မနုဿာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အန္ဓကဝေဏ္ဍဒါသပုတ္တာ ဒသ ဘာတိကာ ရဋ္ဌံ ဝိလုမ္ပန္တီ’’တိ ရာဇင်္ဂဏေ ဥပက္ကောသိံသု။ ရာဇာ အန္ဓကဝေဏ္ဍံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကသ္မာ ပုတ္တေဟိ ဝိလောပံ ကာရာပေသီ’’တိ တဇ္ဇေသိ။ ဧဝံ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ မနုဿေဟိ ဥပက္ကောသေ ကတေ ရာဇာ တံ သန္တဇ္ဇေသိ။ သော မရဏဘယဘီတော ရာဇာနံ အဘယံ ယာစိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ဧတေ န မယှံ ပုတ္တာ၊ ဥပသာဂရဿ ပုတ္တာ’’တိ တံ အန္တရံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ ဘီတော ‘‘ကေန တေ ဥပါယေန ဂဏှာမာ’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဧတေ၊ ဒေဝ၊ မလ္လယုဒ္ဓဝိတ္တကာ၊ နဂရေ ယုဒ္ဓံ ကာရေတွာ တတ္ထ နေ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အာဂတေ ဂါဟာပေတွာ မာရေဿာမာ’’တိ ဝုတ္တေ စာရုရဉ္စ၊ မုဋ္ဌိကဉ္စာတိ ဒွေ မလ္လေ ပေါသေတွာ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ယုဒ္ဓံ ဘဝိဿတီ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ သဇ္ဇာပေတွာ အက္ခဝါဋံ ကာရေတွာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဓဇပဋာကံ ဗန္ဓာပေသိ။ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ စက္ကာတိစက္ကံ မဉ္စာတိမဉ္စံ ဗန္ဓိတွာ စာရုရမုဋ္ဌိကာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ အာဂန္တွာ ဝဂ္ဂန္တာ ဂဇ္ဇန္တာ အပ္ဖောဋေန္တာ ဝိစရိံသု။ ဒသ ဘာတိကာပိ အာဂန္တွာ ရဇကဝီထိံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝဏ္ဏသာဋကေ နိဝါသေတွာ ဂန္ဓာပဏေသု ဂန္ဓံ ၊ မာလာကာရာပဏေသု မာလံ ဝိလုမ္ပိတွာ ဝိလိတ္တဂတ္တာ မာလဓာရိနော ကတကဏ္ဏပူရာ ဝဂ္ဂန္တာ ဂဇ္ဇန္တာ အပ္ဖောဋေန္တာ ယုဒ္ဓမဏ္ဍလံ ပဝိသိံသု။

တသ္မိံ ခဏေ စာရုရော အပ္ဖောဋေန္တော ဝိစရတိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ဒိသွာ ‘‘န နံ ဟတ္ထေန ဆုပိဿာမီ’’တိ ဟတ္ထိသာလတော မဟန္တံ ဟတ္ထိယောတ္တံ အာဟရိတွာ ဝဂ္ဂိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ ယောတ္တံ ခိပိတွာ စာရုရံ ဥဒရေ ဝေဌေတွာ ဒွေ ယောတ္တကောဋိယော ဧကတော ကတွာ ဝတ္တေတွာ ဥက္ခိပိတွာ သီသမတ္ထကေ ဘမေတွာ ဘူမိယံ ပေါထေတွာ ဗဟိ အက္ခဝါဋေ ခိပိ။ စာရုရေ မတေ ရာဇာ မုဋ္ဌိကမလ္လံ အာဏာပေသိ။ သော ဥဋ္ဌာယ ဝဂ္ဂိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ အပ္ဖောဋေသိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ပေါထေတွာ အဋ္ဌီနိ သဉ္စုဏ္ဏေတွာ ‘‘အမလ္လောမှိ၊ အမလ္လောမှီ’’တိ ဝဒန္တမေဝ ‘‘နာဟံ တဝ မလ္လဘာဝံ ဝါ အမလ္လဘာဝံ ဝါ ဇာနာမီ’’တိ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပေါထေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဗဟိ အက္ခဝါဋေ ခိပိ။ မုဋ္ဌိကော မရန္တော ‘‘ယက္ခော ဟုတွာ တံ ခါဒိတုံ လဘိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သော ကာလမတ္တိကအဋဝိယံ နာမ ယက္ခော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ရာဇာ ‘‘ဂဏှထ ဒသ ဘာတိကေ စေဋကေ’’တိ ဥဋ္ဌဟိ ။ တသ္မိံ ခဏေ ဝါသုဒေဝေါ စက္ကံ ခိပိ။ တံ ဒွိန္နမ္ပိ ဘာတိကာနံ သီသာနိ ပါတေသိ။ မဟာဇနော ဘီတတသိတော ‘‘အဝဿယာ နော ဟောထာ’’တိ တေသံ ပါဒေသု ပတိတွာ နိပဇ္ဇိ။ တေ ဒွေပိ မာတုလေ မာရေတွာ အသိတဉ္ဇနနဂရေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော တတ္ထ ကတွာ ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကာလယောနကရညော နိဝါသံ အယုဇ္ဈနဂရံ ဂန္တွာ တံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပရိခါရုက္ခဂဟနံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒိတွာ ရာဇာနံ ဂဟေတွာ တံ ရဇ္ဇံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ ဒွါရဝတိံ ပါပုဏိံသု။ တဿ ပန နဂရဿ ဧကတော သမုဒ္ဒေါ ဧကတော ပဗ္ဗတော၊ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ ကိရ တံ အဟောသိ။

တဿ အာရက္ခံ ဂဟေတွာ ဌိတယက္ခော ပစ္စာမိတ္တေ ဒိသွာ ဂဒြဘဝေသေန ဂဒြဘရဝံ ရဝတိ။ တသ္မိံ ခဏေ ယက္ခာနုဘာဝေန သကလနဂရံ ဥပ္ပတိတွာ မဟာသမုဒ္ဒေ ဧကသ္မိံ ဒီပကေ တိဋ္ဌတိ။ ပစ္စာမိတ္တေသု ဂတေသု ပုနာဂန္တွာ သကဋ္ဌာနေယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ တဒါပိ သော ဂဒြဘော တေသံ ဒသန္နံ ဘာတိကာနံ အာဂမနံ ဉတွာ ဂဒြဘရဝံ ရဝိ။ နဂရံ ဥပ္ပတိတွာ ဒီပကေ ပတိဋ္ဌာယ တေသု နဂရံ အဒိသွာ နိဝတ္တန္တေသု ပုနာဂန္တွာ သကဋ္ဌာနေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေ ပုန နိဝတ္တိံသု၊ ပုနပိ ဂဒြဘော တထေဝ အကာသိ။ တေ ဒွါရဝတိနဂရေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တာ ကဏှဒီပါယနဿ ဣသိနော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မယံ ဒွါရဝတိယံ ရဇ္ဇံ ဂဟေတုံ န သက္ကောမ၊ ဧကံ နော ဥပါယံ ကရောထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပရိခါပိဋ္ဌေ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ ဧကော ဂဒြဘော စရတိ။ သော ဟိ အမိတ္တေ ဒိသွာ ဝိရဝတိ၊ တသ္မိံ ခဏေ နဂရံ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တုမှေ တဿ ပါဒေ ဂဏှထ၊ အယံ ဝေါ နိပ္ဖဇ္ဇနူပါယော’’တိ ဝုတ္တေ တာပသံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တွာ ဂဒြဘဿ ပါဒေသု ဂဟေတွာ နိပတိတွာ ‘‘သာမိ၊ ဌပေတွာ တုမှေ အညော အမှာကံ အဝဿယော နတ္ထိ၊ အမှာကံ နဂရံ ဂဏှနကာလေ မာ ရဝိတ္ထာ’’တိ ယာစိံသု။ ဂဒြဘော ‘‘န သက္ကာ န ဝိရဝိတုံ၊ တုမှေ ပန ပဌမတရံ အာဂန္တွာ စတ္တာရော ဇနာ မဟန္တာနိ အယနင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ စတူသု နဂရဒွါရေသု မဟန္တေ အယခါဏုကေ ဘူမိယံ အာကောဋေတွာ နဂရဿ ဥပ္ပတနကာလေ နင်္ဂလာနိ ဂဟေတွာ နင်္ဂလဗဒ္ဓံ အယသင်္ခလိကံ အယခါဏုကေ ဗန္ဓေယျာထ၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ အာဟ။

တေ ‘‘သာဓူ’’တိ ဝတွာ တသ္မိံ အဝိရဝန္တေယေဝ နင်္ဂလာနိ အာဒါယ စတူသု နဂရဒွါရေသု ခါဏုကေ ဘူမိယံ အာကောဋေတွာ အဋ္ဌံသု။ တသ္မိံ ခဏေ ဂဒြဘော ဝိရဝိ၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုမာရဘိ။ စတူသု ဒွါရေသု ဌိတာ စတူဟိ အယနင်္ဂလေဟိ ဂဟေတွာ နင်္ဂလဗဒ္ဓါ အယသင်္ခလိကာ ခါဏုကေသု ဗန္ဓိံသု၊ နဂရံ ဥပ္ပတိတုံ နာသက္ခိ။ ဒသ ဘာတိကာ တတော နဂရံ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ မာရေတွာ ရဇ္ဇံ ဂဏှိံသု။ ဧဝံ တေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ တေသဋ္ဌိယာ နဂရသဟဿေသု သဗ္ဗရာဇာနော စက္ကေန ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ ဒွါရဝတိယံ ဝသမာနာ ရဇ္ဇံ ဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဝိဘဇိံသု၊ ဘဂိနိံ ပန အဉ္ဇနဒေဝိံ န သရိံသု။ တတော ပုန ‘‘ဧကာဒသ ကောဋ္ဌာသေ ကရောမာ’’တိ ဝုတ္တေ အင်္ကုရော ‘‘မမ ကောဋ္ဌာသံ တဿာ ဒေထ၊ အဟံ ဝေါဟာရံ ကတွာ ဇီဝိဿာမိ၊ ကေဝလံ တုမှေ အတ္တနော ဇနပဒေ မယှံ သုင်္ကံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ အာဟ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တဿ ကောဋ္ဌာသံ ဘဂိနိယာ ဒတွာ သဒ္ဓိံ တာယ နဝ ရာဇာနော ဒွါရဝတိယံ ဝသိံသု။ အင်္ကုရော ပန ဝဏိဇ္ဇမကာသိ။ ဧဝံ တေသု အပရာပရံ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎမာနေသု အဒ္ဓါနေ ဂတေ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။

တဒါ ကိရ မနုဿာနံ ဝီသတိဝဿသဟဿာယုကကာလော အဟောသိ။ တဒါ ဝါသုဒေဝမဟာရာဇဿ ဧကော ပုတ္တော ကာလမကာသိ။ ရာဇာ သောကပရေတော သဗ္ဗကိစ္စာနိ ပဟာယ မဉ္စဿ အဋနိံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဝိလပန္တော နိပဇ္ဇိ။ တသ္မိံ ကာလေ ဃဋပဏ္ဍိတော စိန္တေသိ ‘‘ဌပေတွာ မံ အညော ကောစိ မမ ဘာတု သောကံ ဟရိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ၊ ဥပါယေနဿ သောကံ ဟရိဿာမီ’’တိ။ သော ဥမ္မတ္တကဝေသံ ဂဟေတွာ ‘‘သသံ မေ ဒေထ၊ သသံ မေ ဒေထာ’’တိ အာကာသံ ဥလ္လောကေန္တော သကလနဂရံ ဝိစရိ။ ‘‘ဃဋပဏ္ဍိတော ဥမ္မတ္တကော ဇာတော’’တိ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ တသ္မိံ ကာလေ ရောဟိဏေယျော နာမ အမစ္စော ဝါသုဒေဝရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ တေန သဒ္ဓိံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၆၅။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ ကဏှ ကိံ သေသိ၊ ကော အတ္ထော သုပနေန တေ၊

ယောပိ တုယှံ သကော ဘာတာ၊ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏံ၊

တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တိ၊ ဃဋော ဇပ္ပတိ ကေသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ကဏှာတိ ဂေါတ္တေနာလပတိ၊ ကဏှာယနဂေါတ္တော ကိရေသ။ ကော အတ္ထောတိ ကတရာ နာမ ဝဍ္ဎိ။ ဟဒယံ စက္ခု စ ဒက္ခိဏန္တိ ဟဒယေန စေဝ ဒက္ခိဏစက္ခုနာ စ သမာနောတိ အတ္ထော။ တဿ ဝါတာ ဗလီယန္တီတိ တဿ ဟဒယံ အပသ္မာရဝါတာ အဝတ္ထရန္တီတိ အတ္ထော။ ဇပ္ပတီတိ ‘‘သသံ မေ ဒေထာ’’တိ ဝိပ္ပလပတိ။ ကေသဝါတိ သော ကိရ ကေသသောဘနတာယ ‘‘ကေသဝါ’’တိ ပညာယိတ္ထ၊ တေန တံ နာမေနာလပတိ။

ဧဝံ အမစ္စေန ဝုတ္တေ တဿ ဥမ္မတ္တကဘာဝံ ဉတွာ သတ္ထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဟုတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ ရောဟိဏေယျဿ ကေသဝေါ၊

တရမာနရူပေါ ဝုဋ္ဌာသိ၊ ဘာတုသောကေန အဋ္ဋိတော’’တိ။

ရာဇာ ဥဋ္ဌာယ သီဃံ ပါသာဒါ ဩတရိတွာ ဃဋပဏ္ဍိတဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဥဘောသု ဟတ္ထေသု ဒဠှံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘ကိံ နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ ကေဝလံ ဒွါရကံ ဣမံ၊

သသော သသောတိ လပသိ၊ ကော နု တေ သသမာဟရီ’’တိ။

တတ္ထ ကေဝလံ ဒွါရကံ ဣမန္တိ ကသ္မာ ဥမ္မတ္တကော ဝိယ ဟုတွာ သကလံ ဣမံ ဒွါရဝတိနဂရံ ဝိစရန္တော ‘‘သသော သသော’’တိ လပသိ။ ကော တဝ သသံ ဟရိ၊ ကေန တေ သသော ဂဟိတောတိ ပုစ္ဆတိ။

သော ရညာ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ပုနပ္ပုနံ တဒေဝ ဝစနံ ဝဒတိ။ ရာဇာ ပုန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၈။

‘‘သောဝဏ္ဏမယံ မဏီမယံ၊ လောဟမယံ အထ ရူပိယာမယံ၊

သင်္ခသိလာပဝါဠမယံ၊ ကာရယိဿာမိ တေ သသံ။

၁၆၉။

‘‘သန္တိ အညေပိ သသကာ၊ အရညေ ဝနဂေါစရာ၊

တေပိ တေ အာနယိဿာမိ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – တေသု သုဝဏ္ဏမယာဒီသု ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဝဒ၊ အဟံ တေ ကာရေတွာ ဒဿာမိ၊ အထာပိ တေ န ရောစေသိ၊ အညေပိ အရညေ ဝနဂေါစရာ သသကာ အတ္ထိ၊ တေပိ တေ အာနယိဿာမိ၊ ဝဒ ဘဒြမုခ၊ ကီဒိသံ သသမိစ္ဆသီတိ။

ရညော ကထံ သုတွာ ဃဋပဏ္ဍိတော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၇၀။

‘‘န စာဟမေတေ ဣစ္ဆာမိ၊ ယေ သသာ ပထဝိဿိတာ၊

စန္ဒတော သသမိစ္ဆာမိ၊ တံ မေ ဩဟရ ကေသဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဩဟရာတိ ဩတာရေဟိ။

ရာဇာ တဿ ကထံ သုတွာ ‘‘နိဿံသယံ မေ ဘာတာ ဥမ္မတ္တကောဝ ဇာတော’’တိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၁။

‘‘သော နူန မဓုရံ ဉာတိ၊ ဇီဝိတံ ဝိဇဟိဿသိ၊

အပတ္ထိယံ ယော ပတ္ထယသိ၊ စန္ဒတော သသမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ဉာတီတိ ကနိဋ္ဌံ အာလပန္တော အာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘တာတ၊ မယှံ ပိယဉာတိ သော တွံ နူန အတိမဓုရံ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဝိဇဟိဿသိ၊ ယော အပတ္ထေတဗ္ဗံ ပတ္ထယသီ’’တိ။

ဃဋပဏ္ဍိတော ရညော ဝစနံ သုတွာ နိစ္စလော ဌတွာ ‘‘ဘာတိက၊ တွံ စန္ဒတော သသကံ ပတ္ထေန္တဿ တံ အလဘိတွာ ဇီဝိတက္ခယဘာဝံ ဇာနန္တော ကိံ ကာရဏာ မတပုတ္တံ အနုသောစသီ’’တိ ဝတွာ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၇၂။

‘‘ဧဝံ စေ ကဏှ ဇာနာသိ၊ ယဒညမနုသာသသိ၊

ကသ္မာ ပုရေ မတံ ပုတ္တံ၊ အဇ္ဇာပိ မနုသောစသီ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝန္တိ ဣဒံ အလဗ္ဘနေယျဋ္ဌာနံ နာမ န ပတ္ထေတဗ္ဗန္တိ ယဒိ ဧဝံ ဇာနာသိ။ ယဒညမနုသာသသီတိ ဧဝံ ဇာနန္တောဝ ယဒိ အညံ အနုသာသသီတိ အတ္ထော။ ပုရေတိ အထ ကသ္မာ ဣတော စတုမာသမတ္ထကေ မတပုတ္တံ အဇ္ဇာပိ အနုသောစသီတိ ဝဒတိ။

ဧဝံ သော အန္တရဝီထိယံ ဌိတကောဝ ‘‘ဘာတိက၊ အဟံ တာဝ ပညာယမာနံ ပတ္ထေမိ၊ တွံ ပန အပညာယမာနဿ သောစသီ’’တိ ဝတွာ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ပုန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၃။

‘‘ယံ န လဗ္ဘာ မနုဿေန၊ အမနုဿေန ဝါ ပုန၊

ဇာတော မေ မာ မရီ ပုတ္တော၊ ကုတော လဗ္ဘာ အလဗ္ဘိယံ။

၁၇၄။

‘‘န မန္တာ မူလဘေသဇ္ဇာ၊ ဩသဓေဟိ ဓနေန ဝါ၊

သက္ကာ အာနယိတုံ ကဏှ၊ ယံ ပေတမနုသောစသီ’’တိ။

တတ္ထ ယန္တိ ဘာတိက ယံ ဧဝံ ဇာတော မေ ပုတ္တော မာ မရီတိ မနုဿေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ ပုန န လဗ္ဘာ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ တံ တွံ ပတ္ထေသိ၊ တဒေတံ ကုတော လဗ္ဘာ ကေန ကာရဏေန သက္ကာ လဒ္ဓုံ၊ န သက္ကာတိ ဒီပေတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အလဗ္ဘိယံ၊ အလဗ္ဘနေယျဋ္ဌာနဉှိ နာမေတန္တိ အတ္ထော။ မန္တာတိ မန္တပယောဂေန။ မူလဘေသဇ္ဇာတိ မူလဘေသဇ္ဇေန။ ဩသဓေဟီတိ နာနာဝိဓောသဓေဟိ။ ဓနေန ဝါတိ ကောဋိသတသင်္ချေနပိ ဓနေန ဝါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယံ တွံ ပေတမနုသောစသိ၊ တံ ဧတေဟိ မန္တပယောဂါဒီဟိ အာနေတုံ န သက္ကာ’’တိ။

ရာဇာ တံ သုတွာ ‘‘ယုတ္တံ၊ တာတ၊ သလ္လက္ခိတံ မေ၊ မမ သောကဟရဏတ္ထာယ တယာ ဣဒံ ကတ’’န္တိ ဃဋပဏ္ဍိတံ ဝဏ္ဏေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၅။

‘‘ယဿ ဧတာဒိသာ အဿု၊ အမစ္စာ ပုရိသပဏ္ဍိတာ၊

ယထာ နိဇ္ဈာပယေ အဇ္ဇ၊ ဃဋော ပုရိသပဏ္ဍိတော။

၁၇၆။

‘‘အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ၊ ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊

ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ၊ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ။

၁၇၇။

‘‘အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ၊ ယမာသိ ဟဒယဿိတံ၊

ယော မေ သောကပရေတဿ၊ ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ။

၁၇၈။

‘‘သောဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ၊ ဝီတသောကော အနာဝိလော၊

န သောစာမိ န ရောဒါမိ၊ တဝ သုတွာန မာဏဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပဌမဂါထာယ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ယေန ကာရဏေန အဇ္ဇ မံ ပုတ္တသောကပရေတံ ဃဋော ပုရိသပဏ္ဍိတော သောကဟရဏတ္ထာယ နိဇ္ဈာပယေ နိဇ္ဈာပေသိ ဗောဓေသိ။ ယဿ အညဿပိ ဧတာဒိသာ ပုရိသပဏ္ဍိတာ အမစ္စာ အဿု၊ တဿ ကုတော သောကောတိ။ သေသဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

အဝသာနေ –

၁၇၉။

‘‘ဧဝံ ကရောန္တိ သပ္ပညာ၊ ယေ ဟောန္တိ အနုကမ္ပကာ၊

နိဝတ္တယန္တိ သောကမှာ၊ ဃဋော ဇေဋ္ဌံဝ ဘာတရ’’န္တိ။ –

အယံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ ဥတ္တာနတ္ထာယေဝ။

ဧဝံ ဃဋကုမာရေန ဝီတသောကေ ကတေ ဝါသုဒေဝေ ရဇ္ဇံ အနုသာသန္တေ ဒီဃဿ အဒ္ဓုနော အစ္စယေန ဒသဘာတိကပုတ္တာ ကုမာရာ စိန္တယိံသု ‘‘ကဏှဒီပါယနံ ‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကော’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိဿာမ တာဝ န’’န္တိ။ တေ ဧကံ ဒဟရကုမာရံ အလင်္ကရိတွာ ဂဗ္ဘိနိအာကာရေန ဒဿေတွာ ဥဒရေ မသူရကံ ဗန္ဓိတွာ တဿ သန္တိကံ နေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ကုမာရိကာ ကိံ ဝိဇာယိဿတီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ တာပသော ‘‘ဒသဘာတိကရာဇူနံ ဝိနာသကာလော ပတ္တော၊ မယှံ နု ခေါ အာယုသင်္ခါရော ကီဒိသော ဟောတီ’’တိ ဩလောကေန္တော ‘‘အဇ္ဇေဝ မရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကုမာရာ ဣမိနာ တုမှာကံ ကော အတ္ထော’’တိ ဝတွာ ‘‘ကထေထေဝ နော၊ ဘန္တေ’’တိ နိဗဒ္ဓါ ‘‘အယံ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ခဒိရဃဋိကံ ဝိဇာယိဿတိ၊ တာယ ဝါသုဒေဝကုလံ နဿိဿတိ၊ အပိစ ခေါ ပန တုမှေ တံ ခဒိရဃဋိကံ ဂဟေတွာ ဈာပေတွာ ဆာရိကံ နဒိယံ ပက္ခိပေယျာထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ တေ ‘‘ကူဋဇဋိလ၊ ပုရိသော ဝိဇာယနကော နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ တန္တရဇ္ဇုကံ နာမ ကမ္မကရဏံ ကတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပယိံသု။ ရာဇာနော ကုမာရေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ကိံ ကာရဏာ တာပသံ မာရယိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ သဗ္ဗံ သုတွာ ဘီတာ တဿ အာရက္ခံ ဒတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ တဿ ကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တံ ခဒိရဃဋိကံ ဈာပေတွာ ဆာရိကံ နဒိယံ ခိပိံသု။ သာ နဒိယာ ဝုယှမာနာ မုခဒွါရေ ဧကပဿေ လဂ္ဂိ၊ တတော ဧရကံ နိဗ္ဗတ္တိ။

အထေကဒိဝသံ တေ ရာဇာနော ‘‘သမုဒ္ဒကီဠံ ကီဠိဿာမာ’’တိ မုခဒွါရံ ဂန္တွာ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ အလင်္ကတမဏ္ဍပေ ခါဒန္တာ ပိဝန္တာ ကီဠာဝသေနေဝ ပဝတ္တဟတ္ထပါဒပရာမာသာ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ မဟာကလဟံ ကရိံသု။ အထေကော အညံ မုဂ္ဂရံ အလဘန္တော ဧရကဝနတော ဧကံ ဧရကပတ္တံ ဂဏှိ။ တံ ဂဟိတမတ္တမေဝ ခဒိရမုသလံ အဟောသိ။ သော တေန မဟာဇနံ ပေါထေသိ ။ အထညေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဂဟိတဂဟိတံ ခဒိရမုသလမေဝ အဟောသိ။ တေ အညမညံ ပဟရိတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏိံသု။ တေသု မဟာဝိနာသံ ဝိနဿန္တေသု ဝါသုဒေဝေါ စ ဗလဒေဝေါ စ ဘဂိနီ အဉ္ဇနဒေဝီ စ ပုရောဟိတော စာတိ စတ္တာရော ဇနာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ပလာယိံသု၊ သေသာ သဗ္ဗေပိ ဝိနဋ္ဌာ။ တေပိ စတ္တာရော ရထေန ပလာယန္တာ ကာဠမတ္တိကအဋဝိံ ပါပုဏိံသု။ သော ဟိ မုဋ္ဌိကမလ္လော ပတ္ထနံ ကတွာ ယက္ခော ဟုတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဗလဒေဝဿ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ တတ္ထ ဂါမံ မာပေတွာ မလ္လဝေသံ ဂဟေတွာ ‘‘ကော ယုဇ္ဈိတုကာမော’’တိ ဝဂ္ဂန္တော ဂဇ္ဇန္တော အပ္ဖောဋေန္တော ဝိစရိ။ ဗလဒေဝေါ တံ ဒိသွာဝ ‘‘ဘာတိက၊ အဟံ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝါသုဒေဝေ ဝါရေန္တေယေဝ ရထာ ဩရုယှ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝဂ္ဂန္တော ဂဇ္ဇန္တော အပ္ဖောဋေသိ။ အထ နံ သော ပသာရိတဟတ္ထေယေဝ ဂဟေတွာ မူလကန္ဒံ ဝိယ ခါဒိ။ ဝါသုဒေဝေါ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ ဘဂိနိဉ္စ ပုရောဟိတဉ္စ အာဒါယ သဗ္ဗရတ္တိံ ဂန္တွာ သူရိယောဒယေ ဧကံ ပစ္စန္တဂါမံ ပတွာ ‘‘အာဟာရံ ပစိတွာ အာဟရထာ’’တိ ဘဂိနိဉ္စ ပုရောဟိတဉ္စ ဂါမံ ပဟိဏိတွာ သယံ ဧကသ္မိံ ဂစ္ဆန္တရေ ပဋိစ္ဆန္နော နိပဇ္ဇိ။

အထ နံ ဇရာ နာမ ဧကော လုဒ္ဒကော ဂစ္ဆံ စလန္တံ ဒိသွာ ‘‘သူကရော ဧတ္ထ ဘဝိဿတီ’’တိ သညာယ သတ္တိံ ခိပိတွာ ပါဒေ ဝိဇ္ဈိတွာ ‘‘ကော မံ ဝိဇ္ဈီ’’တိ ဝုတ္တေ မနုဿဿ ဝိဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ဘီတော ပလာယိတုံ အာရဘိ ။ ရာဇာ သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဘာယိ၊ ဧဟီ’’တိ ပက္ကောသိတွာ အာဂတံ ‘‘ကောသိ နာမ တွ’’န္တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အဟံ သာမိ၊ ဇရာ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဇရာယ ဝိဒ္ဓါ မရိဿတီတိ ကိရ မံ ပေါရာဏာ ဗျာကရိံသု၊ နိဿံသယံ အဇ္ဇ မယာ မရိတဗ္ဗ’’န္တိ ဉတွာ ‘‘မာတုလ၊ မာ ဘာယိ၊ ဧဟိ ပဟာရံ မေ ဗန္ဓာ’’တိ တေန ပဟာရမုခံ ဗန္ဓာပေတွာ တံ ဥယျောဇေသိ။ ဗလဝဝေဒနာ ပဝတ္တိံသု၊ ဣတရေဟိ အာဘတံ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ နာသက္ခိ။ အထ တေ အာမန္တေတွာ ‘‘အဇ္ဇ အဟံ မရိဿာမိ၊ တုမှေ ပန သုခုမာလာ အညံ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝိတုံ န သက္ခိဿထ၊ ဣမံ ဝိဇ္ဇံ သိက္ခထာ’’တိ ဧကံ ဝိဇ္ဇံ သိက္ခာပေတွာ တေ ဥယျောဇေတွာ တတ္ထေဝ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ဧဝံ အဉ္ဇနဒေဝိံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဝ ဝိနာသံ ပါပုဏိံသူတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဥပါသက၊ ဧဝံ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပဏ္ဍိတာနံ ကထံ သုတွာ အတ္တနော ပုတ္တသောကံ ဟရိံသု၊ မာ စိန္တယီ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥပါသကော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တဒါ ရောဟိဏေယျော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ဝါသုဒေဝေါ သာရိပုတ္တော၊ အဝသေသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဃဋပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

ဃဋပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ သောဠသမာ။

ဣတိ သောဠသဇာတကပဋိမဏ္ဍိတဿ

ဒသကနိပါတဇာတကဿ အတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

စတုဒွါရော ကဏှုပေါသော၊ သင်္ခ ဗောဓိ ဒီပါယနော၊

နိဂြောဓ တက္ကလ ဓမ္မ-ပါလော ကုက္ကုဋ ကုဏ္ဍလီ၊

ဗိလာရ စက္က ဘူရိ စ၊ မင်္ဂလ ဃဋ သောဠသ။

ဒသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။