📜

၁၃။ တေရသကနိပါတော

[၄၇၄] ၁။ အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဟာသိ ¶ ¶ ¶ မေ အမ္ဗဖလာနိ ပုဗ္ဗေတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တော ဟိ ‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမိ၊ မယှံ သမဏော ဂေါတမော နေဝ အာစရိယော န ဥပဇ္ဈာယော’’တိ အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ ဈာနပရိဟီနော သင်္ဃံ ဘိန္ဒိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ အာဂစ္ဆန္တော ဗဟိဇေတဝနေ ပထဝိယာ ဝိဝရေ ဒိန္နေ အဝီစိံ ပါဝိသိ။ တဒါ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော၊ အဝီစိမဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ ပုရောဟိတကုလံ အဟိဝါတရောဂေန ဝိနဿိ။ ဧကောဝ ပုတ္တော ဘိတ္တိံ ဘိန္ဒိတွာ ပလာတော။ သော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿာစရိယဿ သန္တိကေ တယော ဝေဒေ စ အဝသေသသိပ္ပာနိ စ ဥဂ္ဂဟေတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော ‘‘ဒေသစာရိတ္တံ ဇာနိဿာမီ’’တိ စရန္တော ဧကံ ပစ္စန္တနဂရံ ပါပုဏိ။ တံ နိဿာယ မဟာစဏ္ဍာလဂါမကော အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တသ္မိံ ဂါမေ ပဋိဝသတိ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော အကာလေ ဖလံ ဂဏှာပနမန္တံ ဇာနာတိ။ သော ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ ကာဇံ အာဒါယ တတော ဂါမာ နိက္ခိမိတွာ အရညေ ဧကံ အမ္ဗရုက္ခံ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော တံ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ အမ္ဗရုက္ခံ ဧကေန ¶ ဥဒကပသတေန ပဟရတိ။ ရုက္ခတော တင်္ခဏညေဝ ပုရာဏပဏ္ဏာနိ ပတန္တိ၊ နဝါနိ ဥဋ္ဌဟန္တိ၊ ပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖိတွာ ပတန္တိ၊ အမ္ဗဖလာနိ ဥဋ္ဌာယ မုဟုတ္တေနေဝ ပစ္စိတွာ မဓုရာနိ ဩဇဝန္တာနိ ဒိဗ္ဗရသသဒိသာနိ ဟုတွာ ရုက္ခတော ပတန္တိ။ မဟာသတ္တော တာနိ ဥစ္စိနိတွာ ယာဝဒတ္ထံ ခါဒိတွာ ကာဇံ ပူရာပေတွာ ဂေဟံ ဂန္တွာ တာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေသိ။

သော ¶ ¶ ဗြာဟ္မဏကုမာရော မဟာသတ္တံ အကာလေ အမ္ဗပက္ကာနိ အာဟရိတွာ ဝိက္ကိဏန္တံ ဒိသွာ ‘‘နိဿံသယေန တေဟိ မန္တဗလေန ဥပ္ပန္နေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဣမံ ပုရိသံ နိဿာယ ဣဒံ အနဂ္ဃမန္တံ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မဟာသတ္တဿ အမ္ဗာနိ အာဟရဏနိယာမံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တထတော ဉတွာ တသ္မိံ အရညတော အနာဂတေယေဝ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ အဇာနန္တော ဝိယ ဟုတွာ တဿ ဘရိယံ ‘‘ကုဟိံ အယျော၊ အာစရိယော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အရညံ ဂတော’’တိ ဝုတ္တေ တံ အာဂတံ အာဂမယမာနောဝ ဌတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဟတ္ထတော ပစ္ဆိံ ဂဟေတွာ အာဟရိတွာ ဂေဟေ ဌပေသိ။ မဟာသတ္တော တံ ဩလောကေတွာ ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အယံ မာဏဝေါ မန္တတ္ထာယ အာဂတော၊ တဿ ဟတ္ထေ မန္တော နဿတိ၊ အသပ္ပုရိသော ဧသော’’တိ။ မာဏဝေါပိ ‘‘အဟံ ဣမံ မန္တံ အာစရိယဿ ဥပကာရကော ဟုတွာ လဘိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တဿ ဂေဟေ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောတိ။ ဒါရူနိ အာဟရတိ၊ ဝီဟိံ ကောဋ္ဋေတိ၊ ဘတ္တံ ပစတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌမုခဓောဝနာဒီနိ ဒေတိ၊ ပါဒံ ဓောဝတိ။

ဧကဒိဝသံ မဟာသတ္တေန ‘‘တာတ မာဏဝ၊ မဉ္စပါဒါနံ မေ ဥပဓာနံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ အညံ အပဿိတွာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဦရုမှိ ဌပေတွာ နိသီဒိ။ အပရဘာဂေ မဟာသတ္တဿ ဘရိယာ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿာ ပသူတိကာလေ ပရိကမ္မံ သဗ္ဗမကာသိ။ သာ ဧကဒိဝသံ မဟာသတ္တံ အာဟ ‘‘သာမိ၊ အယံ မာဏဝေါ ဇာတိသမ္ပန္နော ဟုတွာ မန္တတ္ထာယ အမှာကံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောတိ၊ ဧတဿ ဟတ္ထေ မန္တော တိဋ္ဌတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒေထ တဿ မန္တ’’န္တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ¶ တဿ မန္တံ ဒတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘တာတ၊ အနဂ္ဃောယံ မန္တော၊ တဝ ဣမံ နိဿာယ မဟာလာဘသက္ကာရော ဘဝိဿတိ၊ ရညာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တေန ဝါ ‘ကော တေ အာစရိယော’တိ ပုဋ္ဌကာလေ မာ မံ နိဂူဟိတ္ထော၊ သစေ ဟိ ‘စဏ္ဍာလဿ မေ သန္တိကာ မန္တော ဂဟိတော’တိ လဇ္ဇန္တော ‘ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော မေ အာစရိယော’တိ ကထေဿသိ၊ ဣမဿ မန္တဿ ဖလံ န လဘိဿသီ’’တိ။ သော ‘‘ကိံ ကာရဏာ တံ နိဂူဟိဿာမိ၊ ကေနစိ ပုဋ္ဌကာလေ တုမှေယေဝ ကထေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တံ ဝန္ဒိတွာ စဏ္ဍာလဂါမတော နိက္ခမိတွာ မန္တံ ဝီမံသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ အမ္ဗာနိ ဝိက္ကိဏိတွာ ဗဟုံ ဓနံ လဘိ။

အထေကဒိဝသံ ဥယျာနပါလော တဿ ဟတ္ထတော အမ္ဗံ ကိဏိတွာ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ကုတော သမ္မ၊ တယာ ဧဝရူပံ အမ္ဗံ ¶ လဒ္ဓ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ဒေဝ၊ ဧကော မာဏဝေါ အကာလအမ္ဗဖလာနိ အာနေတွာ ဝိက္ကိဏာတိ၊ တတော မေ ဂဟိတန္တိ။ တေန ဟိ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဓေဝ အမ္ဗာနိ အာဟရတူ’’တိ နံ ဝဒေဟီတိ။ သော တထာ အကာသိ။ မာဏဝေါပိ တတော ပဋ္ဌာယ အမ္ဗာနိ ရာဇကုလံ ဟရတိ။ အထ ရညာ ‘‘ဥပဋ္ဌဟ မ’’န္တိ ဝုတ္တေ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌဟန္တော ဗဟုံ ဓနံ လဘိတွာ အနုက္ကမေန ဝိဿာသိကော ဇာတော။ အထ နံ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ ‘‘မာဏဝ၊ ကုတော အကာလေ ဧဝံ ¶ ဝဏ္ဏဂန္ဓရသသမ္ပန္နာနိ အမ္ဗာနိ လဘသိ၊ ကိံ တေ နာဂေါ ဝါ သုပဏ္ဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ကောစိ ဒေတိ၊ ဥဒါဟု မန္တဗလံ ဧတ’’န္တိ? ‘‘န မေ မဟာရာဇ၊ ကောစိ ဒေတိ၊ အနဂ္ဃော ပန မေ မန္တော အတ္ထိ၊ တဿေဝ ဗလ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ မယမ္ပိ တေ ဧကဒိဝသံ မန္တဗလံ ဒဋ္ဌုကာမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ ဒဿေဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ပုနဒိဝသေ တေန သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ‘‘ဒဿေဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ အမ္ဗရုက္ခံ ဥပဂန္တွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ရုက္ခံ ဥဒကေန ပဟရိ။ တင်္ခဏညေဝ အမ္ဗရုက္ခော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ဖလံ ဂဟေတွာ ¶ မဟာမေဃော ဝိယ အမ္ဗဝဿံ ဝဿိ။ မဟာဇနော သာဓုကာရံ အဒါသိ၊ စေလုက္ခေပါ ပဝတ္တိံသု။

ရာဇာ အမ္ဗဖလာနိ ခါဒိတွာ တဿ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ‘‘မာဏဝက၊ ဧဝရူပေါ တေ အစ္ဆရိယမန္တော ကဿ သန္တိကေ ဂဟိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ မာဏဝေါ ‘‘သစာဟံ ‘စဏ္ဍာလဿ သန္တိကေ’တိ ဝက္ခာမိ၊ လဇ္ဇိတဗ္ဗကံ ဘဝိဿတိ၊ မဉ္စ ဂရဟိဿန္တိ၊ မန္တော ခေါ ပန မေ ပဂုဏော၊ ဣဒါနိ န နဿိဿတိ၊ ဒိသာပါမောက္ခံ အာစရိယံ အပဒိသာမီ’’တိ စိန္တေတွာ မုသာဝါဒံ ကတွာ ‘‘တက္ကသိလာယံ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ ဂဟိတော မေ’’တိ ဝဒန္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာသိ။ တင်္ခဏညေဝ မန္တော အန္တရဓာယိ။ ရာဇာ သောမနဿဇာတော တံ အာဒါယ နဂရံ ပဝိသိတွာ ပုနဒိဝသေ ‘‘အမ္ဗာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိတွာ မာဏဝ၊ အမ္ဗာနိ အာဟရာတိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ အမ္ဗံ ဥပဂန္တွာ သတ္တပဒမတ္ထကေ ဌိတော ‘‘မန္တံ ပရိဝတ္တေဿာမီ’’တိ မန္တေ အနုပဋ္ဌဟန္တေ အန္တရဟိတဘာဝံ ဉတွာ လဇ္ဇိတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ ပုဗ္ဗေ ပရိသမဇ္ဈေယေဝ အမ္ဗာနိ အာဟရိတွာ အမှာကံ ဒေတိ၊ ဃနမေဃဝဿံ ဝိယ အမ္ဗဝဿံ ဝဿာပေတိ၊ ဣဒါနိ ထဒ္ဓါ ဝိယ ဌိတော၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘အဟာသိ ¶ မေ အမ္ဗဖလာနိ ပုဗ္ဗေ၊ အဏူနိ ထူလာနိ စ ဗြဟ္မစာရိ၊

တေဟေဝ မန္တေဟိ န ဒါနိ တုယှံ၊ ဒုမပ္ဖလာ ပါတုဘဝန္တိ ဗြဟ္မေ’’တိ။

တတ္ထ အဟာသီတိ အာဟရိ။ ဒုမပ္ဖလာတိ ရုက္ခဖလာနိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေါ ‘‘သစေ ‘အဇ္ဇ အမ္ဗဖလံ န ဂဏှာမီ’တိ ဝက္ခာမိ၊ ရာဇာ မေ ကုဇ္ဈိဿတိ၊ မုသာဝါဒေန နံ ဝဉ္စေဿာမီ’’တိ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘နက္ခတ္တယောဂံ ¶ ပဋိမာနယာမိ၊ ခဏံ မုဟုတ္တဉ္စ မန္တေ န ပဿံ၊

နက္ခတ္တယောဂဉ္စ ¶ ခဏဉ္စ လဒ္ဓါ၊ အဒ္ဓါ ဟရိဿမ္ဗဖလံ ပဟူတ’’န္တိ။

တတ္ထ အဒ္ဓါဟရိဿမ္ဗဖလန္တိ အဒ္ဓါ အမ္ဗဖလံ အာဟရိဿာမိ။

ရာဇာ ‘‘အယံ အညဒါ နက္ခတ္တယောဂံ န ဝဒတိ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃။

‘‘နက္ခတ္တယောဂံ န ပုရေ အဘာဏိ၊ ခဏံ မုဟုတ္တံ န ပုရေ အသံသိ၊

သယံ ဟရီ အမ္ဗဖလံ ပဟူတံ၊ ဝဏ္ဏေန ဂန္ဓေန ရသေနုပေတံ။

၄။

‘‘မန္တာဘိဇပ္ပေန ပုရေ ဟိ တုယှံ၊ ဒုမပ္ဖလာ ပါတုဘဝန္တိ ဗြဟ္မေ၊

သွာဇ္ဇ န ပါရေသိ ဇပ္ပမ္ပိ မန္တံ၊ အယံ သော ကော နာမ တဝဇ္ဇ ဓမ္မော’’တိ။

တတ္ထ န ပါရေသီတိ န သက္ကောသိ။ ဇပ္ပမ္ပီတိ ဇပ္ပန္တောပိ ပရိဝတ္တေန္တောပိ။ အယံ သောတိ အယမေဝ သော တဝ သဘာဝေါ အဇ္ဇ ကော နာမ ဇာတောတိ။

တံ သုတွာ မာဏဝေါ ‘‘န သက္ကာ ရာဇာနံ မုသာဝါဒေန ဝဉ္စေတုံ၊ သစေပိ မေ သဘာဝေ ကထိတေ အာဏံ ကရေယျ၊ ကရောတု၊ သဘာဝမေဝ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၅။

‘‘စဏ္ဍာလပုတ္တော ¶ မမ သမ္ပဒါသိ၊ ဓမ္မေန မန္တေ ပကတိဉ္စ သံသိ၊

မာ စဿု မေ ပုစ္ဆိတော နာမဂေါတ္တံ၊ ဂုယှိတ္ထော အတ္ထံ ဝိဇဟေယျ မန္တော။

၆။

‘‘သောဟံ ဇနိန္ဒေန ဇနမှိ ပုဋ္ဌော၊ မက္ခာဘိဘူတော အလိကံ အဘာဏိံ၊

‘မန္တာ ဣမေ ဗြာဟ္မဏဿာ’တိ မိစ္ဆာ၊ ပဟီနမန္တော ကပဏော ရုဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ သမေန ကာရဏေန အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာဝ အဒါသိ။ ပကတိဉ္စ သံသီတိ ‘‘မာ မေ ပုစ္ဆိတော နာမဂေါတ္တံ ဂုယှိတ္ထော၊ သစေ ဂူဟသိ ¶ ၊ မန္တာ တေ နဿိဿန္တီ’’တိ တေသံ နဿနပကတိဉ္စ မယှံ သံသိ။ ဗြာဟ္မဏဿာတိ မိစ္ဆာတိ ‘‘ဗြာဟ္မဏဿ သန္တိကေ မယာ ဣမေ မန္တာ ဂဟိတာ’’တိ ¶ မိစ္ဆာယ အဘဏိံ၊ တေန မေ တေ မန္တာ နဋ္ဌာ၊ သွာဟံ ပဟီနမန္တော ဣဒါနိ ကပဏော ရုဒါမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ ပါပဓမ္မော ဧဝရူပံ ရတနမန္တံ န ဩလောကေသိ၊ ဧဝရူပသ္မိဉှိ ဥတ္တမရတနမန္တေ လဒ္ဓေ ဇာတိ ကိံ ကရိဿတီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ဂရဟန္တော –

၇။

‘‘ဧရဏ္ဍာ ပုစိမန္ဒာ ဝါ၊ အထ ဝါ ပါလိဘဒ္ဒကာ၊

မဓုံ မဓုတ္ထိကော ဝိန္ဒေ၊ သော ဟိ တဿ ဒုမုတ္တမော။

၈။

‘‘ခတ္တိယာ ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿာ၊ သုဒ္ဒါ စဏ္ဍာလပုက္ကုသာ၊

ယမှာ ဓမ္မံ ဝိဇာနေယျ၊ သော ဟိ တဿ နရုတ္တမော။

၉။

‘‘ဣမဿ ဒဏ္ဍဉ္စ ဝဓဉ္စ ဒတွာ၊ ဂလေ ဂဟေတွာ ခလယာထ ဇမ္မံ၊

ယော ဥတ္တမတ္ထံ ကသိရေန လဒ္ဓံ၊ မာနာတိမာနေန ဝိနာသယိတ္ထာ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ ¶ မဓုတ္ထိကောတိ မဓုအတ္ထိကော ပုရိသော အရညေ မဓုံ ဩလောကေန္တော ဧတေသံ ရုက္ခာနံ ယတော မဓုံ လဘတိ၊ သောဝ ဒုမော တဿ ဒုမုတ္တမော နာမ။ တထေဝ ခတ္တိယာဒီသု ယမှာ ပုရိသာ ဓမ္မံ ကာရဏံ ယုတ္တံ အတ္ထံ ဝိဇာနေယျ၊ သောဝ တဿ ဥတ္တမော နရော နာမ။ ဣမဿ ဒဏ္ဍဉ္စာတိ ဣမဿ ပါပဓမ္မဿ သဗ္ဗဿဟရဏဒဏ္ဍဉ္စ ဝေဠုပေသိကာဒီဟိ ပိဋ္ဌိစမ္မံ ဥပ္ပာဋေတွာ ဝဓဉ္စ ဒတွာ ဣမံ ဇမ္မံ ဂလေ ဂဟေတွာ ခလယာထ၊ ခလိကာရတ္တံ ပါပေတွာ နိဒ္ဓမထ နိက္ကဍ္ဎထ၊ ကိံ ဣမိနာ ဣဓ ဝသန္တေနာတိ။

ရာဇပုရိသာ တထာ ကတွာ ‘‘တဝါစရိယဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အာရာဓေတွာဝ သစေ ပုန မန္တေ လဘိဿသိ၊ ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာသိ၊ နော စေ၊ ဣမံ ဒိသံ မာ ဩလောကေယျာသီ’’တိ တံ နိဗ္ဗိသယမကံသု။ သော အနာထော ဟုတွာ ‘‘ဌပေတွာ အာစရိယံ န မေ အညံ ပဋိသရဏံ အတ္ထိ၊ တဿေဝ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ အာရာဓေတွာ ပုန မန္တံ ယာစိဿာမီ’’တိ ရောဒန္တော တံ ဂါမံ အဂမာသိ။ အထ ¶ နံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ဘရိယံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ပဿ တံ ပါပဓမ္မံ ပရိဟီနမန္တံ ပုန အာဂစ္ဆန္တ’’န္တိ အာဟ။ သော မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ¶ နိသိန္နော ‘‘ကိံကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာစရိယ၊ မုသာဝါဒံ ကတွာ အာစရိယံ ပစ္စက္ခိတွာ မဟာဝိနာသံ ပတ္တောမှီ’’တိ ဝတွာ အစ္စယံ ဒဿေတွာ ပုန မန္တေ ယာစန္တော –

၁၀။

‘‘ယထာ သမံ မညမာနော ပတေယျ၊ သောဗ္ဘံ ဂုဟံ နရကံ ပူတိပါဒံ၊

ရဇ္ဇူတိ ဝါ အက္ကမေ ကဏှသပ္ပံ၊ အန္ဓော ယထာ ဇောတိမဓိဋ္ဌဟေယျ၊

ဧဝမ္ပိ မံ တံ ခလိတံ သပည၊ ပဟီနမန္တဿ ပုနပ္ပဒါဟီ’’တိ။ – ဂါထမာဟ၊

တတ္ထ ယထာ သမန္တိ ယထာ ပုရိသော ဣဒံ သမံ ဌာနန္တိ မညမာနော သောဗ္ဘံ ဝါ ဂုဟံ ဝါ ဘူမိယာ ဖလိတဋ္ဌာနသင်္ခါတံ နရကံ ဝါ ပူတိပါဒံ ဝါ ပတေယျ။ ပူတိပါဒေါတိ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာရုက္ခေ သုဿိတွာ မတေ တဿ ¶ မူလေသု ပူတိကေသု ဇာတေသု တသ္မိံ ဌာနေ မဟာအာဝါဋော ဟောတိ၊ တဿ နာမံ။ ဇောတိမဓိဋ္ဌဟေယျာတိ အဂ္ဂိံ အက္ကမေယျ။ ဧဝမ္ပီတိ ဧဝံ အဟမ္ပိ ပညာစက္ခုနော အဘာဝါ အန္ဓော တုမှာကံ ဝိသေသံ အဇာနန္တော တုမှေသု ခလိတော၊ တံ မံ ခလိတံ ဝိဒိတွာ သပည ဉာဏသမ္ပန္န ပဟီနမန္တဿ မမ ပုနပိ ဒေထာတိ။

အထ နံ အာစရိယော ‘‘တာတ၊ ကိံ ကထေသိ၊ အန္ဓော ဟိ သညာယ ဒိန္နာယ သောဗ္ဘာဒီနိ ပရိဟရတိ၊ မယာ ပဌမမေဝ တဝ ကထိတံ၊ ဣဒါနိ ကိမတ္ထံ မမ သန္တိကံ အာဂတောသီ’’တိ ဝတွာ –

၁၁။

‘‘ဓမ္မေန မန္တံ တဝ သမ္ပဒါသိံ၊ တုဝမ္ပိ ဓမ္မေန ပဋိဂ္ဂဟေသိ၊

ပကတိမ္ပိ တေ အတ္တမနော အသံသိံ၊ ဓမ္မေ ဌိတံ တံ န ဇဟေယျ မန္တော။

၁၂။

‘‘ယော ¶ ဗာလ-မန္တံ ကသိရေန လဒ္ဓံ၊ ယံ ဒုလ္လဘံ အဇ္ဇ မနုဿလောကေ၊

ကိဉ္စာပိ လဒ္ဓါ ဇီဝိတုံ အပ္ပပညော၊ ဝိနာသယီ အလိကံ ဘာသမာနော။

၁၃။

‘‘ဗာလဿ မူဠှဿ အကတညုနော စ၊ မုသာ ဘဏန္တဿ အသညတဿ၊

မန္တေ မယံ တာဒိသကေ န ဒေမ၊ ကုတော မန္တာ ဂစ္ဆ န မယှံ ရုစ္စသီ’’တိ။ –

ဣမာ ဂါထာ အာဟ။

တတ္ထ ဓမ္မေနာတိ အဟမ္ပိ တဝ အာစရိယဘာဂံ ဟိရညံ ဝါ သုဝဏ္ဏံ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မေနေဝ မန္တံ သမ္ပဒါသိံ၊ တွမ္ပိ ကိဉ္စိ အဒတွာ ဓမ္မေန သမေနေဝ ပဋိဂ္ဂဟေသိ။ ဓမ္မေ ဌိတန္တိ အာစရိယပူဇကဓမ္မေ ¶ ဌိတံ။ တာဒိသကေတိ တထာရူပေ အကာလဖလဂဏှာပကေ မန္တေ န ဒေမ၊ ဂစ္ဆ န မေ ရုစ္စသီတိ။

သော ဧဝံ အာစရိယေန ဥယျောဇိတော ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေနာ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ အနာထမရဏံ မရိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အာစရိယံ ပစ္စက္ခာယ မဟာဝိနာသံ ပတ္တော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အကတညူ မာဏဝေါ ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ စဏ္ဍာလပုတ္တော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၇၅] ၂။ ဖန္ဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကုဌာရိဟတ္ထော ပုရိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ရောဟိဏီနဒီတီရေ ဝိဟရန္တော ဉာတကာနံ ကလဟံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ပန ကုဏာလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။ကုဏာလဇာတက) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တဒါ ပန သတ္ထာ ဉာတကေ အာမန္တေတွာ – မဟာရာဇာ၊ အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗဟိနဂရေ ဝဍ္ဎကိဂါမော အဟောသိ။ တတြေကော ဗြာဟ္မဏဝဍ္ဎကီ အရညတော ဒါရူနိ အာဟရိတွာ ရထံ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ။ တဒါ ဟိမဝန္တပဒေသေ မဟာဖန္ဒနရုက္ခော အဟောသိ ¶ ။ ဧကော ကာဠသီဟော ဂေါစရံ ပရိယေသိတွာ အာဂန္တွာ တဿ မူလေ နိပဇ္ဇိ။ အထဿ ဧကဒိဝသံ ဝါတေ ပဟရန္တေ ဧကော သုက္ခဒဏ္ဍကော ပတိတွာ ခန္ဓေ အဝတ္ထာသိ။ သော ထောကံ ခန္ဓေန ရုဇန္တေန ဘီတတသိတော ဥဋ္ဌာယ ပက္ခန္ဒိတွာ ပုန နိဝတ္တော အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ကိဉ္စိ အဒိသွာ ‘‘အညော မံ သီဟော ဝါ ဗျဂ္ဃော ဝါ အနုဗန္ဓန္တော နတ္ထိ၊ ဣမသ္မိံ ပန ရုက္ခေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ မံ ဧတ္ထ နိပဇ္ဇန္တံ န သဟတိ မညေ၊ ဟောတု ဇာနိဿာမီ’’တိ အဋ္ဌာနေ ကောပံ ဗန္ဓိတွာ ရုက္ခံ ပဟရိတွာ ‘‘နေဝ တဝ ရုက္ခဿ ပတ္တံ ခါဒါမိ၊ န သာခံ ဘဉ္ဇာမိ၊ ဣဓ အညေ မိဂေ ဝသန္တေ သဟသိ၊ မံ န သဟသိ၊ ကော မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ကတိပါဟံ အာဂမေဟိ၊ သမူလံ တေ ရုက္ခံ ဥပ္ပာဋေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ဆေဒါပေဿာမီ’’တိ ရုက္ခဒေဝတံ တဇ္ဇေတွာ ဧကံ ပုရိသံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရိ။ တဒါ သော ဗြာဟ္မဏဝဍ္ဎကီ ဒွေ တယော မနုဿေ အာဒါယ ရထဒါရူနံ အတ္ထာယ ယာနကေန တံ ပဒေသံ ဂန္တွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ယာနကံ ဌပေတွာ ဝါသိဖရသုဟတ္ထော ရုက္ခေ ဥပဓာရေန္တော ဖန္ဒနသမီပံ အဂမာသိ။ ကာဠသီဟော တံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ၊ မယာ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဂန္တွာ ရုက္ခမူလေ အဋ္ဌာသိ ¶ ။ ဝဍ္ဎကီ စ ဣတော စိတော ဩလောကေတွာ ¶ ဖန္ဒနသမီပေန ပါယာသိ။ သော ‘‘ယာဝ ဧသော နာတိက္ကမတိ၊ တာဝဒေဝဿ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၄။

‘‘ကုဌာရိဟတ္ထော ပုရိသော၊ ဝနမောဂယှ တိဋ္ဌသိ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ဒါရုံ ဆေတုမိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ပုရိသောတိ တွံ ကုဌာရိဟတ္ထော ဧကော ပုရိသော ဣမံ ဝနံ ဩဂယှ တိဋ္ဌသီတိ။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော၊ န ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ မိဂေါ မနုဿဝါစံ ဘာသန္တော ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော၊ ဧသ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ¶ ဒါရုံ ဇာနိဿတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘ဣဿော ဝနာနိ စရသိ၊ သမာနိ ဝိသမာနိ စ၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ကိံ ဒါရုံ နေမိယာ ဒဠှ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣဿောတိ တွမ္ပိ ဧကော ကာဠသီဟော ဝနာနိ စရသိ၊ တွံ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါရုံ ဇာနိဿသီတိ။

တံ သုတွာ ကာဠသီဟော ‘‘ဣဒါနိ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၆။

‘‘နေဝ သာလော န ခဒိရော၊ နာဿကဏ္ဏော ကုတော ဓဝေါ၊

ရုက္ခော စ ဖန္ဒနော နာမ၊ တံ ဒါရုံ နေမိယာ ဒဠှ’’န္တိ။

သော တံ သုတွာ သောမနဿဇာတော ‘‘သုဒိဝသေန ဝတမှိ အဇ္ဇ အရညံ ပဝိဋ္ဌော၊ တိရစ္ဆာနဂတော မေ ရထာနုစ္ဆဝိကံ ဒါရုံ အာစိက္ခတိ၊ အဟော သာဓူ’’တိ ပုစ္ဆန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၇။

‘‘ကီဒိသာနိဿ ပတ္တာနိ၊ ခန္ဓော ဝါ ပန ကီဒိသော၊

ပုဋ္ဌော မေ သမ္မ အက္ခာဟိ၊ ယထာ ဇာနေမု ဖန္ဒန’’န္တိ။

အထဿ ¶ သော အာစိက္ခန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈။

‘‘ယဿ သာခါ ပလမ္ဗန္တိ၊ နမန္တိ န စ ဘဉ္ဇရေ၊

သော ရုက္ခော ဖန္ဒနော နာမ၊ ယဿ မူလေ အဟံ ဌိတော။

၁၉။

‘‘အရာနံ ¶ စက္ကနာဘီနံ၊ ဤသာနေမိရထဿ စ၊

သဗ္ဗဿ တေ ကမ္မနိယော၊ အယံ ဟေဿတိ ဖန္ဒနော’’တိ။

တတ္ထ ‘‘အရာန’’န္တိ ဣဒံ သော ‘‘ကဒါစေသ ဣမံ ရုက္ခံ န ဂဏှေယျ၊ ဂုဏမ္ပိဿ ကထေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဤသာနေမိရထဿ စာတိ ဤသာယ စ နေမိယာ စ သေသဿ စ ရထဿ သဗ္ဗဿ တေ ဧသ ကမ္မနိယော ကမ္မက္ခမော ဘဝိဿတီတိ။

သော ဧဝံ အာစိက္ခိတွာ တုဋ္ဌမာနသော ဧကမန္တေ ဝိစရိ၊ ဝဍ္ဎကီပိ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတုံ အာရဘိ။ ရုက္ခဒေဝတာ စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဧတဿ ဥပရိ န ကိဉ္စိ ပါတိတံ၊ အယံ အဋ္ဌာနေ အာဃာတံ ဗန္ဓိတွာ မမ ဝိမာနံ နာသေတိ၊ အဟဉ္စ ဝိနဿိဿာမိ၊ ဧကေနုပါယေန ¶ ဣမဉ္စ ဣဿံ ဝိနာသေဿာမီ’’တိ။ သာ ဝနကမ္မိကပုရိသော ဝိယ ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ ‘‘ဘော ပုရိသ မနာပေါ တေ ရုက္ခော လဒ္ဓါ၊ ဣမံ ဆိန္ဒိတွာ ကိံ ကရိဿသီ’’တိ? ‘‘ရထနေမိံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာ ရုက္ခေန ရထော ဘဝိဿတီ’’တိ ကေန တေ အက္ခာတန္တိ။ ‘‘ဧကေန ကာဠသီဟေနာ’’တိ။ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌု တေန အက္ခာတံ၊ ဣမိနာ ရုက္ခေန ရထော သုန္ဒရော ဘဝိဿတိ၊ ကာဠသီဟဿ ဂလစမ္မံ ဥပ္ပာဋေတွာ စတုရင်္ဂုလမတ္တေ ဌာနေ အယပဋ္ဋေန ဝိယ နေမိမဏ္ဍလေ ပရိက္ခိတ္တေ နေမိ စ ထိရာ ဘဝိဿတိ၊ ဗဟုဉ္စ ဓနံ လဘိဿသီ’’တိ။ ‘‘ကာဠသီဟစမ္မံ ကုတော လစ္ဆာမီ’’တိ? ‘‘တွံ ဗာလကောသိ၊ အယံ တဝ ရုက္ခော ဝနေ ဌိတော န ပလာယတိ၊ တွံ ယေန တေ ရုက္ခော အက္ခာတော၊ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘သာမိ တယာ ဒဿိတရုက္ခံ ကတရဋ္ဌာနေ ဆိန္ဒာမီ’တိ ဝဉ္စေတွာ အာနေဟိ၊ အထ နံ နိရာသင်္ကံ ‘ဣဓ စ ဧတ္ထ စ ဆိန္ဒာ’တိ မုခတုဏ္ဍံ ပသာရေတွာ အာစိက္ခန္တံ တိခိဏေန မဟာဖရသုနာ ကောဋ္ဋေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေတွာ စမ္မံ အာဒါယ ဝရမံသံ ခါဒိတွာ ရုက္ခံ ဆိန္ဒာ’’တိ ဝေရံ အပ္ပေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၂၀။

‘‘ဣတိ ဖန္ဒနရုက္ခောပိ၊ တာဝဒေ အဇ္ဈဘာသထ၊

မယှမ္ပိ ဝစနံ အတ္ထိ၊ ဘာရဒွါဇ သုဏောဟိ မေ။

၂၁။

‘‘ဣဿဿ ¶ ဥပက္ခန္ဓမှာ၊ ဥက္ကစ္စ စတုရင်္ဂုလံ၊

တေန နေမိံ ပသာရေသိ၊ ဧဝံ ဒဠှတရံ သိယာ။

၂၂။

‘‘ဣတိ ဖန္ဒနရုက္ခောပိ၊ ဝေရံ အပ္ပေသိ တာဝဒေ၊

ဇာတာနဉ္စ အဇာတာနံ၊ ဣဿာနံ ဒုက္ခမာဝဟီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဘာရဒွါဇာတိ တံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ။ ဥပက္ခန္ဓမှာတိ ခန္ဓတော။ ဥက္ကစ္စာတိ ဥက္ကန္တိတွာ။

ဝဍ္ဎကီ ရုက္ခဒေဝတာယ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အဟော အဇ္ဇ မယှံ မင်္ဂလဒိဝသော’’တိ ကာဠသီဟံ ဃာတေတွာ ရုက္ခံ ဆေတွာ ပက္ကာမိ။ တမတ္ထံ ¶ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၂၃။

‘‘ဣစ္စေဝံ ဖန္ဒနော ဣဿံ၊ ဣဿော စ ပန ဖန္ဒနံ၊

အညမညံ ဝိဝါဒေန၊ အညမညမဃာတယုံ။

၂၄။

‘‘ဧဝမေဝ မနုဿာနံ၊ ဝိဝါဒေါ ယတ္ထ ဇာယတိ၊

မယူရနစ္စံ နစ္စန္တိ၊ ယထာ တေ ဣဿဖန္ဒနာ။

၂၅။

‘‘တံ ဝေါ ဝဒါမိ ဘဒ္ဒံ ဝေါ၊ ယာဝန္တေတ္ထ သမာဂတာ၊

သမ္မောဒထ မာ ဝိဝဒထ၊ မာ ဟောထ ဣဿဖန္ဒနာ။

၂၆။

‘‘သာမဂ္ဂိမေဝ သိက္ခေထ၊ ဗုဒ္ဓေဟေတံ ပသံသိတံ၊

သာမဂ္ဂိရတော ဓမ္မဋ္ဌော၊ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီ’’တိ။

တတ္ထ အဃာတယုန္တိ ဃာတာပေသုံ။ မယူရနစ္စံ နစ္စန္တီတိ မဟာရာဇာ ယတ္ထ ဟိ မနုဿာနံ ဝိဝါဒေါ ဟောတိ၊ တတ္ထ ယထာ နာမ မယူရာ နစ္စန္တာ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ ရဟဿင်္ဂံ ပါကဋံ ကရောန္တိ၊ ဧဝံ မနုဿာ အညမညဿ ရန္ဓံ ပကာသေန္တာ မယူရနစ္စံ နစ္စန္တိ နာမ။ ယထာ တေ ဣဿဖန္ဒနာ အညမညဿ ရန္ဓံ ပကာသေန္တာ နစ္စိံသု နာမ။ တံ ဝေါတိ တေန ကာရဏေန တုမှေ ဝဒါမိ။ ဘဒ္ဒံ ဝေါတိ ဘဒ္ဒံ တုမှာကံ ဟောတု။ ယာဝန္တေတ္ထာတိ ယာဝန္တော ဧတ္ထ ဣဿဖန္ဒနသဒိသာ မာ အဟုဝတ္ထ။ သာမဂ္ဂိမေဝ သိက္ခေထာတိ သမဂ္ဂဘာဝမေဝ တုမှေ သိက္ခထ၊ ဣဒံ ပညာဝုဒ္ဓေဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသံသိတံ ¶ ။ ဓမ္မဋ္ဌောတိ သုစရိတဓမ္မေ ဌိတော။ ယောဂက္ခေမာ န ဓံသတီတိ ယောဂေဟိ ခေမာ နိဗ္ဗာနာ န ပရိဟာယတီတိ နိဗ္ဗာနေန ဒေသနာကူဋံ ဂဏှိ။ သကျရာဇာနော ဓမ္မကထံ သုတွာ သမဂ္ဂါ ဇာတာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ တံ ကာရဏံ ဝိဒိတွာ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ နိဝုတ္ထဒေဝတာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဖန္ဒနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ။

[၄၇၆] ၃။ ဇဝနဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဣဓေဝ ¶ ဟံသ နိပတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒဠှဓမ္မဓနုဂ္ဂဟသုတ္တန္တဒေသနံ (သံ။ နိ။ ၂။၂၂၈) အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဘဂဝတာ ဟိ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရော ဒဠှဓမ္မာ ဓနုဂ္ဂဟာ သုသိက္ခိတာ ကတဟတ္ထာ ကတူပါသနာ စတုဒ္ဒိသာ ဌိတာ အဿု၊ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ‘အဟံ ဣမေသံ စတုန္နံ ဒဠှဓမ္မာနံ ဓနုဂ္ဂဟာနံ သုသိက္ခိတာနံ ကတဟတ္ထာနံ ကတူပါသနာနံ ¶ စတုဒ္ဒိသာ ကဏ္ဍေ ခိတ္တေ အပတိဋ္ဌိတေ ပထဝိယံ ဂဟေတွာ အာဟရိဿာမီ’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ‘ဇဝနော ပုရိသော ပရမေန ဇဝေန သမန္နာဂတော’တိ အလံ ဝစနာယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ဘန္တေ’’တိ။ ယထာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ၊ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ၊ တတော သီဃတရော။ ယထာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တဿ ပုရိသဿ ဇဝေါ၊ ယထာ စ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဇဝေါ၊ ယထာ စ ယာ ဒေဝတာ စန္ဒိမသူရိယာနံ ပုရတော ဓာဝန္တိ၊ တာသံ ဒေဝတာနံ ဇဝေါ၊ တတော သီဃတရံ အာယုသင်္ခါရာ ခီယန္တိ၊ တသ္မာတိဟ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗံ ‘အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’တိ။ ဧဝဉှိ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ –

ဣမဿ သုတ္တဿ ကထိတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာ အတ္တနော ဗုဒ္ဓဝိသယေ ဌတွာ ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရေ ဣတ္တရေ ဒုဗ္ဗလေ ကတွာ ပရိဒီပေန္တော ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခူ အတိဝိယ သန္တာသံ ပါပေသိ၊ အဟော ဗုဒ္ဓဗလံ နာမာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သွာဟံ ဣဒါနိ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော အာယုသင်္ခါရာနံ ဣတ္တရဘာဝံ ဒဿေတွာ ဘိက္ခူ သံဝေဇေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေမိ၊ မယာ ဟိ ပုဗ္ဗေ အဟေတုကဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တေနပိ အာယုသင်္ခါရာနံ ဣတ္တရဘာဝံ ¶ ဒဿေတွာ ဗာရာဏသိရာဇာနံ အာဒိံ ကတွာ သကလရာဇပရိသံ သံဝေဇေတွာ ဓမ္မော ဒေသိတော’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဇဝနဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝုတော စိတ္တကူဋေ ပဋိဝသတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဧကသ္မိံ သရေ သပရိဝါရော သယံဇာတသာလိံ ခါဒိတွာ အာကာသေ သုဝဏ္ဏကိလဉ္ဇံ ပတ္ထရန္တော ဝိယ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဗာရာဏသိနဂရဿ မတ္ထကေန မန္ဒမန္ဒာယ ဝိလာသဂတိယာ စိတ္တကူဋံ ဂစ္ဆတိ။ အထ နံ ဗာရာဏသိရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ဣမိနာပိ မာဒိသေန ရညာ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အမစ္စာနံ ဝတွာ တသ္မိံ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဂဟေတွာ မဟာသတ္တံ ဩလောကေတွာ သဗ္ဗတူရိယာနိ ပဂ္ဂဏှာပေသိ။ မဟာသတ္တော အတ္တနော သက္ကာရံ ကရောန္တံ ဒိသွာ ဟံသေ ပုစ္ဆိ ‘‘ရာဇာ ¶ ၊ မမ ဧဝရူပံ သက္ကာရံ ကရောန္တော ကိံ ပစ္စာသီသတီ’’တိ? ‘‘တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ရညော အမှေဟိ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝေါ ဟောတူ’’တိ ရညာ သဒ္ဓိံ မိတ္တဘာဝံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထေကဒိဝသံ ရညော ဥယျာနံ ဂတကာလေ အနောတတ္တဒဟံ ဂန္တွာ ဧကေန ပက္ခေန ဥဒကံ၊ ဧကေန စန္ဒနစုဏ္ဏံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ တေန ဥဒကေန နှာပေတွာ စန္ဒနစုဏ္ဏေန ဩကိရိတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ သပရိဝါရော စိတ္တကူဋံ အဂမာသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇာ မဟာသတ္တံ ဒဋ္ဌုကာမော ဟုတွာ ‘‘သဟာယော မေ အဇ္ဇ အာဂမိဿတိ၊ သဟာယော မေ အဇ္ဇ အာဂမိဿတီ’’တိ အာဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော အစ္ဆတိ။

တဒါ မဟာသတ္တဿ ကနိဋ္ဌာ ဒွေ ဟံသပေါတကာ ‘‘သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ မဟာသတ္တဿ အာရောစေသုံ ‘‘မယံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ။ ‘‘တာတာ၊ သူရိယဇဝေါ နာမ သီဃော၊ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတုံ န သက္ခိဿထ၊ အန္တရာဝ ဝိနဿိဿထ၊ မာ ဂမိတ္ထာ’’တိ။ တေ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ယာစိံသု၊ ဗောဓိသတ္တောပိ တေ ယာဝတတိယံ ဝါရေသိယေဝ။ တေ မာနထဒ္ဓါ အတ္တနော ဗလံ အဇာနန္တာ မဟာသတ္တဿ အနာစိက္ခိတွာဝ ‘‘သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိဿာမာ’’တိ သူရိယေ အနုဂ္ဂတေယေဝ ဂန္တွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ နိသီဒိံသု။ မဟာသတ္တော တေ အဒိသွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဂတာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘တေ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ အန္တရာဝ ဝိနဿိဿန္တိ၊ ဇီဝိတံ တေသံ ဒဿာမီ’’တိ။ သောပိ ဂန္တွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေယေဝ နိသီဒိ။ အထ ဥဂ္ဂတေ သူရိယမဏ္ဍလေ ဟံသပေါတကာ ဥပ္ပတိတွာ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ပက္ခန္ဒိံသု၊ မဟာသတ္တောပိ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပက္ခန္ဒိ။ ကနိဋ္ဌဘာတိကော ¶ ယာဝ ပုဗ္ဗဏှသမယာ ဇဝိတွာ ကိလမိ၊ ပက္ခသန္ဓီသု အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ သော ဗောဓိသတ္တဿ သညံ အဒါသိ ‘‘ဘာတိက၊ န သက္ကောမီ’’တိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘မာ ဘာယိ၊ ဇီဝိတံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ပက္ခပဉ္ဇရေန ပရိက္ခိပိတွာ ¶ အဿာသေတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတံ နေတွာ ဟံသာနံ မဇ္ဈေ ဌပေတွာ ပုန ပက္ခန္ဒိတွာ သူရိယံ ပတွာ ဣတရေန သဒ္ဓိံ ပါယာသိ။ သောပိ ယာဝ ဥပကဋ္ဌမဇ္ဈနှိကာ သူရိယေန ¶ သဒ္ဓိံ ဇဝိတွာ ကိလမိ၊ ပက္ခသန္ဓီသု အဂ္ဂိဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တဿ သညံ အဒါသိ ‘‘ဘာတိက၊ န သက္ကောမီ’’တိ။ တမ္ပိ မဟာသတ္တော တထေဝ သမဿာသေတွာ ပက္ခပဉ္ဇရေနာဒါယ စိတ္တကူဋမေဝ အဂမာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သူရိယော နဘမဇ္ဈံ ပါပုဏိ။

အထ မဟာသတ္တော ‘‘မမ အဇ္ဇ သရီရဗလံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကဝေဂေန ပက္ခန္ဒိတွာ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ နိသီဒိတွာ တတော ဥပ္ပတိတွာ ဧကဝေဂေန သူရိယံ ပါပုဏိတွာ ကာလေန ပုရတော၊ ကာလေန ပစ္ဆတော ဇဝိတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝနံ နာမ နိရတ္ထကံ အယောနိသောမနသိကာရသမ္ဘူတံ၊ ကိံ မေ ဣမိနာ၊ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ မမ သဟာယကဿ ရညော အတ္ထယုတ္တံ ဓမ္မယုတ္တံ ကထံ ကထေဿာမီ’’တိ။ သော နိဝတ္တိတွာ သူရိယေ နဘမဇ္ဈံ အနတိက္ကန္တေယေဝ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ အန္တန္တေန အနုသံယာယိတွာ ဝေဂံ ပရိဟာပေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပံ အန္တန္တေန အနုသံယာယိတွာ ဗာရာဏသိံ ပါပုဏိ။ ဒွါဒသယောဇနိကံ သကလနဂရံ ဟံသစ္ဆန္နံ ဝိယ အဟောသိ၊ ဆိဒ္ဒံ နာမ န ပညာယိ၊ အနုက္ကမေန ဝေဂေ ပရိဟာယန္တေ အာကာသေ ဆိဒ္ဒါနိ ပညာယိံသု။ မဟာသတ္တော ဝေဂံ ပရိဟာပေတွာ အာကာသတော ဩတရိတွာ သီဟပဉ္ဇရဿ အဘိမုခဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘အာဂတော မေ သဟာယော’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော တဿ နိသီဒနတ္ထာယ ကဉ္စနပီဌံ ပညပေတွာ ‘‘သမ္မ၊ ပဝိသ၊ ဣဓ နိသီဒါ’’တိ ဝတွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၇။

‘‘ဣဓေဝ ဟံသ နိပတ၊ ပိယံ မေ တဝ ဒဿနံ၊

ဣဿရောသိ အနုပ္ပတ္တော၊ ယမိဓတ္ထိ ပဝေဒယာ’’တိ။

တတ္ထ ‘‘ဣဓာ’’တိ ကဉ္စနပီဌံ သန္ဓာယာဟ။ နိပတာတိ နိသီဒ။ ဣဿရောသီတိ တွံ ဣမဿ ဌာနဿ ဣဿရော သာမိ ဟုတွာ အာဂတောသီတိ ဝဒတိ။ ယမိဓတ္ထိ ပဝေဒယာတိ ¶ ယံ ဣမသ္မိံ နိဝေသနေ အတ္ထိ၊ တံ အပရိသင်္ကန္တော အမှာကံ ကထေဟီတိ။

မဟာသတ္တော ကဉ္စနပီဌေ နိသီဒိ။ ရာဇာ သတပါကသဟဿပါကေဟိ တေလေဟိ တဿ ပက္ခန္တရာနိ မက္ခေတွာ ကဉ္စနတဋ္ဋကေ မဓုလာဇေ စ မဓုရောဒကဉ္စ သက္ခရောဒကဉ္စ ဒါပေတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ¶ ‘‘သမ္မ၊ တွံ ဧကကောဝ အာဂတောသိ၊ ကုဟိံ အဂမိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ ဝိတ္ထာရေန ကထေသိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဟ ‘‘သမ္မ၊ မမပိ သူရိယေန သဒ္ဓိံ ဇဝိတဝေဂံ ဒဿေဟီ’’တိ။ မဟာရာဇ၊ န သက္ကာ သော ဝေဂေါ ဒဿေတုန္တိ။ တေန ဟိ မေ သရိက္ခကမတ္တံ ¶ ဒဿေဟီတိ။ သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ သရိက္ခကမတ္တံ ဒဿေဿာမိ၊ အက္ခဏဝေဓီ ဓနုဂ္ဂဟေ သန္နိပါတေဟီတိ။ ရာဇာ သန္နိပါတေသိ။ မဟာသတ္တော စတ္တာရော ဓနုဂ္ဂဟေ ဂဟေတွာ နိဝေသနာ ဩရုယှ ရာဇင်္ဂဏေ သိလာထမ္ဘံ နိခဏာပေတွာ အတ္တနော ဂီဝါယံ ဃဏ္ဋံ ဗန္ဓာပေတွာ သိလာထမ္ဘမတ္ထကေ နိသီဒိတွာ စတ္တာရော ဓနုဂ္ဂဟေ ထမ္ဘံ နိဿာယ စတုဒ္ဒိသာဘိမုခေ ဌပေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတုဒ္ဒိသာဘိမုခါ စတ္တာရိ ကဏ္ဍာနိ ခိပန္တု၊ တာနိ အဟံ ပထဝိံ အပ္ပတ္တာနေဝ အာဟရိတွာ ဧတေသံ ပါဒမူလေ ပါတေဿာမိ။ မမ ကဏ္ဍဂဟဏတ္ထာယ ဂတဘာဝံ ဃဏ္ဋသဒ္ဒသညာယ ဇာနေယျာသိ၊ မံ ပန န ပဿိဿသီ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ခိတ္တကဏ္ဍာနိ အာဟရိတွာ တေသံ ပါဒမူလေ ပါတေတွာ သိလာထမ္ဘမတ္ထကေ နိသိန္နမေဝ အတ္တာနံ ဒဿေတွာ ‘‘ဒိဋ္ဌော တေ၊ မဟာရာဇ၊ မယှံ ဝေဂေါ’’တိ ဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဝေဂေါ မယှံ နေဝ ဥတ္တမော၊ မဇ္ဈိမော၊ ပရိတ္တော လာမကဝေဂေါ ဧသ၊ ဧဝံ သီဃော၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဝေဂေါ’’တိ အာဟ။

အထ နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ ‘‘သမ္မ၊ အတ္ထိ ပန တုမှာကံ ဝေဂတော အညော သီဃတရော ဝေဂေါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဥတ္တမဝေဂတောပိ သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန ဣမေသံ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရာ သီဃတရံ ခီယန္တိ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ခယံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ခဏိကနိရောဓဝသေန ရူပဓမ္မာနံ နိရောဓံ ဒဿေတိ၊ တတော နာမဓမ္မာနံ။ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ ကထံ သုတွာ မရဏဘယဘီတော သတိံ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဘူမိယံ ပတိ၊ မဟာဇနော ဥတြာသံ ပတ္တော အဟောသိ။ ရညော မုခံ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ ¶ သတိံ လဘာပေသိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ မာ ဘာယိ၊ မရဏဿတိံ ¶ ဘာဝေဟိ၊ ဓမ္မံ စရာဟိ၊ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောဟိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ ဩဝဒိ။ အထ ရာဇာ ‘‘သာမိ၊ မယံ တုမှာဒိသေန ဉာဏဗလသမ္ပန္နေန အာစရိယေန ဝိနာ ဝသိတုံ န သက္ခိဿာမ၊ စိတ္တကူဋံ အဂန္တွာ မယှံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော မယှံ ဩဝါဒါစရိယော ဟုတွာ ဣဓေဝ ဝသာဟီ’’တိ ယာစန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၈။

‘‘သဝနေန ဧကဿ ပိယာ ဘဝန္တိ၊ ဒိသွာ ပနေကဿ ဝိယေတိ ဆန္ဒော၊

ဒိသွာ စ သုတွာ စ ပိယာ ဘဝန္တိ၊ ကစ္စိန္နု မေ ပီယသိ ဒဿနေန။

၂၉။

‘‘သဝနေန ပိယော မေသိ၊ ဘိယျော စာဂမ္မ ဒဿနံ၊

ဧဝံ ပိယဒဿနော မေ၊ ဝသ ဟံသ မမန္တိကေ’’တိ။

တာသံ အတ္ထော – သမ္မ ဟံသရာဇ သဝနေန ဧကဿ ဧကစ္စေ ပိယာ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဧဝံ ဂုဏော နာမာ’’တိ သုတွာ သဝနေန ပိယာယတိ၊ ဧကဿ ပန ဧကစ္စေ ဒိသွာဝ ဆန္ဒော ဝိဂစ္ဆတိ၊ ပေမံ အန္တရဓာယတိ ¶ ၊ ခါဒိတုံ အာဂတာ ယက္ခာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ ဧကဿ ဧကစ္စေ ဒိသွာ စ သုတွာ စာတိ ဥဘယထာပိ ပိယာ ဟောန္တိ၊ တေန တံ ပုစ္ဆာမိ။ ကစ္စိန္နု မေ ပီယသိ ဒဿနေနာတိ ကစ္စိ နု တွံ မံ ပိယာယသိ၊ မယှံ ပန တွံ သဝနေန ပိယောဝ၊ ဒဿနံ ပနာဂမ္မ အတိပိယောဝ။ ဧဝံ မမ ပိယဒဿနော သမာနော စိတ္တကူဋံ အဂန္တွာ ဣဓ မမ သန္တိကေ ဝသာတိ။

ဗောဓိသတ္တော အာဟ –

၃၀။

‘‘ဝသေယျာမ တဝါဂါရေ၊ နိစ္စံ သက္ကတပူဇိတာ၊

မတ္တော စ ဧကဒါ ဝဇ္ဇေ၊ ဟံသရာဇံ ပစန္တု မေ’’တိ။

တတ္ထ မတ္တော စ ဧကဒါတိ မဟာရာဇ၊ မယံ တဝ ဃရေ နိစ္စံ ပူဇိတာ ဝသေယျာမ၊ တွံ ပန ကဒါစိ သုရာမဒမတ္တော မံသခါဒနတ္ထံ ‘‘ဟံသရာဇံ ပစန္တု မေ’’တိ ဝဒေယျာသိ၊ အထ ဧဝံ တဝ အနုဇီဝိနော မံ မာရေတွာ ပစေယျုံ၊ တဒါဟံ ကိံ ကရိဿာမီတိ။

အထဿ ¶ ¶ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ မဇ္ဇမေဝ န ပိဝိဿာမီ’’တိ ပဋိညံ ဒါတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၃၁။

‘‘ဓိရတ္ထု တံ မဇ္ဇပါနံ၊ ယံ မေ ပိယတရံ တယာ၊

န စာပိ မဇ္ဇံ ပိဿာမိ၊ ယာဝ မေ ဝစ္ဆသီ ဃရေ’’တိ။

တတော ပရံ ဗောဓိသတ္တော ဆ ဂါထာ အာဟ –

၃၂။

‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ၊

မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော။

၃၃။

‘‘အပိ စေ မညတီ ပေါသော၊ ဉာတိ မိတ္တော သခါတိ ဝါ၊

ယော ပုဗ္ဗေ သုမနော ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇတေ ဒိသော။

၃၄။

‘‘ယသ္မိံ မနော နိဝိသတိ၊ အဝိဒူရေ သဟာပိ သော၊

သန္တိကေပိ ဟိ သော ဒူရေ၊ ယသ္မိံ နာဝိသတေ မနော။

၃၅။

‘‘အန္တောပိ ¶ သော ဟောတိ ပသန္နစိတ္တော၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ပသန္နစိတ္တော၊

အန္တောပိ သော ဟောတိ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော။

၃၆။

‘‘သံဝသန္တာ ဝိဝသန္တိ၊ ယေ ဒိသာ တေ ရထေသဘ၊

အာရာ သန္တော သံဝသန္တိ၊ မနသာ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန။

၃၇။

‘‘အတိစိရံ နိဝါသေန၊ ပိယော ဘဝတိ အပ္ပိယော၊

အာမန္တ ခေါ တံ ဂစ္ဆာမ၊ ပုရာ တေ ဟောမ အပ္ပိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဝဿိတန္တိ မဟာရာဇ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ဥဇုဟဒယာ၊ တေန တေသံ ဝဿိတံ သုဝိဇာနံ၊ မနုဿာ ပန ကက္ခဠာ၊ တသ္မာ တေသံ ဝစနံ ဒုဗ္ဗိဇာနတရန္တိ အတ္ထော။ ယော ပုဗ္ဗေတိ ယော ပုဂ္ဂလော ပဌမမေဝ အတ္တမနော ဟုတွာ ‘‘တွံ မယှံ ဉာတကော မိတ္တော ပါဏသမော သခါ’’တိ အပိ ဧဝံ မညတိ၊ သွေဝ ပစ္ဆာ ဒိသော ဝေရီ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဒုဗ္ဗိဇာနံ နာမ မနုဿဟဒယန္တိ။ နိဝိသတီတိ မဟာရာဇ၊ ယသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ပေမဝသေန မနော နိဝိသတိ၊ သော ဒူရေ ¶ ဝသန္တောပိ အဝိဒူရေ သဟာပိ ဝသတိယေဝ နာမ။ ယသ္မိံ ပန ပုဂ္ဂလေ မနော န နိဝိသတိ အပေတိ၊ သော သန္တိကေ ဝသန္တောပိ ဒူရေယေဝ။

အန္တောပိ သော ဟောတီတိ မဟာရာဇ၊ ယော သဟာယော ပသန္နစိတ္တော၊ သော စိတ္တေန အလ္လီနတ္တာ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ ဝသန္တောပိ အန္တောယေဝ ¶ ဟောတိ။ ယော ပန ပဒုဋ္ဌစိတ္တော၊ သော စိတ္တေန အနလ္လီနတ္တာ အန္တော ဝသန္တောပိ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ နာမ။ ယေ ဒိသာ တေတိ ယေ ဝေရိနော ပစ္စတ္ထိကာ၊ တေ ဧကတော ဝသန္တာပိ ဒူရေ ဝသန္တိယေဝ နာမ။ သန္တော ပန ပဏ္ဍိတာ အာရာ ဌိတာပိ မေတ္တာဘာဝိတေန မနသာ အာဝဇ္ဇေန္တာ သံဝသန္တိယေဝ။ ပုရာ တေ ဟောမာတိ ယာဝ တဝ အပ္ပိယာ န ဟောမ၊ တာဝဒေဝ တံ အာမန္တေတွာ ဂစ္ဆာမာတိ ဝဒတိ။

အထ နံ ရာဇာ အာဟ –

၃၈။

‘‘ဧဝံ စေ ယာစမာနာနံ၊ အဉ္ဇလိံ နာဝဗုဇ္ဈသိ၊

ပရိစာရကာနံ သတံ၊ ဝစနံ န ကရောသိ နော၊

ဧဝံ တံ အဘိယာစာမ၊ ပုန ကယိရာသိ ပရိယာယ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ဧဝံ စေတိ သစေ ဟံသရာဇ၊ ဧဝံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ယာစမာနာနံ အမှာကံ ဣမံ အဉ္ဇလိံ နာဝဗုဇ္ဈသိ၊ တဝ ပရိစာရကာနံ သမာနာနံ ဝစနံ န ကရောသိ၊ အထ နံ ဧဝံ ယာစာမ။ ပုန ကယိရာသိ ပရိယာယန္တိ ကာလေန ကာလံ ဣဓ အာဂမနာယ ဝါရံ ကရေယျာသီတိ အတ္ထော။

တတော ဗောဓိသတ္တော အာဟ –

၃၉။

‘‘ဧဝံ စေ နော ဝိဟရတံ၊ အန္တရာယော န ဟေဿတိ၊

တုယှံ စာပိ မဟာရာဇ၊ မယှဉ္စ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

အပ္ပေဝ နာမ ပဿေမု၊ အဟောရတ္တာနမစ္စယေ’’တိ။

တတ္ထ ဧဝံ စေ နောတိ မဟာရာဇ၊ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ သစေ အမှာကမ္ပိ ဧဝံ ဝိဟရန္တာနံ ဇီဝိတန္တရာယော န ဘဝိဿတိ၊ အပ္ပေဝ နာမ ဥဘော အညမညံ ပဿိဿာမ၊ အပိစ တွံ မယာ ဒိန္နံ ဩဝါဒမေဝ မမ ဌာနေ ဌပေတွာ ဧဝံ ဣတ္တရဇီဝိတေ လောကသန္နိဝါသေ အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရောန္တော ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ၊ ဧဝဉှိ ¶ မေ ဩဝါဒံ ကရောန္တော မံ ပဿိဿတိယေဝါတိ။ ဧဝံ မဟာသတ္တော ရာဇာနံ ဩဝဒိတွာ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တေနပိ မယာ အာယုသင်္ခါရာနံ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓမ္မော ဒေသိတော’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ မဇ္ဈိမော သာရိပုတ္တော၊ သေသဟံသဂဏာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဇဝနဟံသော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဇဝနဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၄၇၇] ၄။ စူဠနာရဒဇာတကဝဏ္ဏနာ

န ¶ တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ထုလ္လကုမာရိကာပလောဘနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော ကိရေကဿ ကုလဿ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဓီတာ အဟောသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ၊ န စ နံ ကောစိ ဝါရေသိ။ အထဿာ မာတာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ဓီတာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ န စ နံ ကောစိ ဝါရေတိ၊ အာမိသေန မစ္ဆံ ဝိယ ဧတာယ ဧကံ သာကိယဘိက္ခုံ ပလောဘေတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေတွာ ¶ တံ နိဿာယ ဇီဝိဿာမီ’’တိ။ တဒါ စ သာဝတ္ထိဝါသီ ဧကော ကုလပုတ္တော သာသနေ ဥရံ ဒတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ သိက္ခာကာမတံ ပဟာယ အာလသိယော သရီရမဏ္ဍနမနုယုတ္တော ဝိဟာသိ။ မဟာဥပါသိကာ ဂေဟေ ယာဂုခါဒနီယဘောဇနီယာနိ သမ္ပာဒေတွာ ဒွါရေ ဌတွာ အန္တရဝီထိယာ ဂစ္ဆန္တေသု ဘိက္ခူသု ဧကံ ဘိက္ခုံ ရသတဏှာယ ဗန္ဓိတွာ ဂဟေတုံ သက္ကုဏေယျရူပံ ဥပဓာရေန္တီ တေပိဋကအာဘိဓမ္မိကဝိနယဓရာနံ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရေ ကဉ္စိ ဂယှုပဂံ အဒိသွာ တေသံ ပစ္ဆတော ဂစ္ဆန္တာနံ မဓုရဓမ္မကထိကာနံ အစ္ဆိန္နဝလာဟကသဒိသာနံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ အန္တရေ ကဉ္စိ အဒိသွာဝ ဧကံ ယာဝ ဗဟိ အပင်္ဂါ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ ကေသေ ဩသဏှေတွာ ဒုကူလန္တရဝါသကံ နိဝါသေတွာ ဃဋိတမဋ္ဌံ စီဝရံ ပါရုပိတွာ မဏိဝဏ္ဏပတ္တံ အာဒါယ မနောရမံ ဆတ္တံ ဓာရယမာနံ ဝိဿဋ္ဌိန္ဒြိယံ ကာယဒဠှိဗဟုလံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ သက္ကာ ဂဏှိတု’’န္တိ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧထ ¶ ၊ ဘန္တေ’’တိ ဃရံ အာနေတွာ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုအာဒီဟိ ပရိဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စံ တံ ဘိက္ခုံ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဣဓေဝါဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ အာဟ။ သောပိ တတော ပဋ္ဌာယ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ အပရဘာဂေ ဝိဿာသိကော အဟောသိ။

အထေကဒိဝသံ မဟာဥပါသိကာ တဿ သဝနပထေ ဌတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဥပဘောဂပရိဘောဂမတ္တာ အတ္ထိ၊ တထာရူပေါ ပန မေ ပုတ္တော ဝါ ဇာမာတာ ဝါ ဂေဟံ ဝိစာရိတုံ သမတ္ထော နတ္ထီ’’တိ အာဟ။ သော တဿာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ နု ခေါ ကထေတီ’’တိ ထောကံ ဟဒယေ ဝိဒ္ဓါ ဝိယ အဟောသိ။ သာ ဓီတရံ အာဟ ‘‘ဣမံ ပလောဘေတွာ တဝ ဝသေ ဝတ္တာပေဟီ’’တိ။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ မဏ္ဍိတပသာဓိတာ ဣတ္ထိကုတ္တဝိလာသေဟိ တံ ပလောဘေသိ။ ထုလ္လကုမာရိကာတိ ¶ န စ ထူလသရီရာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ၊ ထူလာ ဝါ ဟောတု ကိသာ ဝါ၊ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေန ပန ထူလတာယ ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဒဟရော ကိလေသဝသိကော ဟုတွာ ‘‘န ဒါနာဟံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ နိယျာဒေတွာ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ ဂမိဿာမိ၊ တတြ မေ ဝတ္ထာနိ ပေသေထာ’’တိ ဝတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ နိယျာဒေတွာ ‘‘ဥက္ကဏ္ဌိတောသ္မီ’’တိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ အာဟ။ တေ တံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ နေတွာ ‘‘အယံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ အာရောစေသုံ။ သတ္ထာ ‘‘သစ္စံ ကိရ တွံ ဘိက္ခု ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သစ္စံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကေန ဥက္ကဏ္ဌာပိတောသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ထုလ္လကုမာရိကာယ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေပေသာ တဝ အရညေ ဝသန္တဿ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ကတွာ မဟန္တံ အနတ္ထမကာသိ၊ ပုန တွံ ဧတမေဝ နိဿာယ ကသ္မာ ဥက္ကဏ္ဌိတောသီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ကာသိရဋ္ဌေ မဟာဘောဂေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော ကုဋုမ္ဗံ သဏ္ဌပေသိ၊ အထဿ ဘရိယာ ဧကံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိတွာ ကာလမကာသိ။ သော ‘‘ယထေဝ မေ ပိယဘရိယာယ၊ ဧဝံ မယိပိ မရဏံ အာဂမိဿတိ၊ ကိံ မေ ဃရာဝါသေန၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ကာမေ ပဟာယ ပုတ္တံ အာဒါယ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ တေန သဒ္ဓိံ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝနမူလဖလာဟာရော အရညေ ဝိဟာသိ။ တဒါ ပစ္စန္တဝါသိနော စောရာ ဇနပဒံ ပဝိသိတွာ ¶ ဂါမံ ပဟရိတွာ ကရမရေ ဂဟေတွာ ဘဏ္ဍိကံ ဥက္ခိပါပေတွာ ပုန ပစ္စန္တံ ပါပယိံသု။ တေသံ အန္တရေ ဧကာ အဘိရူပါ ကုမာရိကာ ကေရာဋိကပညာယ သမန္နာဂတာ စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ အမှေ ဂဟေတွာ ဒါသိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ၊ ဧကေန ဥပါယေန ပလာယိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သာ ‘‘သာမိ၊ သရီရကိစ္စံ ကာတုကာမာမှိ၊ ထောကံ ပဋိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌထာ’’တိ ဝတွာ စောရေ ဝဉ္စေတွာ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသန္တီ ဗောဓိသတ္တဿ ပုတ္တံ အဿမေ ဌပေတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတကာလေ ပုဗ္ဗဏှသမယေ တံ အဿမံ ပါပုဏိတွာ တံ တာပသကုမာရံ ¶ ကာမရတိယာ ပလောဘေတွာ သီလမဿ ဘိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ ‘‘ကိံ တေ အရညဝါသေန၊ ဧဟိ ဂါမံ ဂန္တွာ ဝသိဿာမ၊ တတြ ဟိ ရူပါဒယော ကာမဂုဏာ သုလဘာ’’တိ အာဟ။ သောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ပိတာ တာဝ မေ အရညတော ဖလာဖလံ အာဟရိတုံ ဂတော၊ တံ ဒိသွာ ဥဘောပိ ဧကတောဝ ဂမိဿာမာ’’တိ အာဟ။

သာ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ တရုဏဒါရကော န ကိဉ္စိ ဇာနာတိ၊ ပိတရာ ပနဿ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သော အာဂန္တွာ ‘ဣဓ ကိံ ကရောသီ’တိ မံ ပေါထေတွာ ပါဒေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎေတွာ အရညေ ခိပိဿတိ၊ တသ္မိံ အနာဂတေယေဝ ပလာယိဿာမီ’’တိ။ အထ နံ ‘‘အဟံ ပုရတော ဂစ္ဆာမိ၊ တွံ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ မဂ္ဂသညံ အာစိက္ခိတွာ ပက္ကာမိ။ သော တဿာ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နဒေါမနဿော ယထာ ပုရေ ကိဉ္စိ ဝတ္တံ အကတွာ သသီသံ ပါရုပိတွာ အန္တောပဏ္ဏသာလာယ ပဇ္ဈာယန္တော နိပဇ္ဇိ။ မဟာသတ္တော ဖလာဖလံ အာဒါယ အာဂန္တွာ တဿာ ပဒဝလဉ္ဇံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မာတုဂါမဿ ပဒဝလဉ္ဇော၊ ‘‘ပုတ္တဿ မမ သီလံ ဘိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဖလာဖလံ ဩတာရေတွာ ပုတ္တံ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၄၀။

‘‘န တေ ကဋ္ဌာနိ ဘိန္နာနိ၊ န တေ ဥဒကမာဘတံ၊

အဂ္ဂီပိ တေ န ဟာပိတော၊ ကိံ နု မန္ဒောဝ ဈာယသီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အဂ္ဂီပိ တေ န ဟာပိတောတိ အဂ္ဂိပိ တေ န ဇာလိတော။ မန္ဒောဝါတိ နိပ္ပညော အန္ဓဗာလော ဝိယ။

သော ပိတု ကထံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ဂါရဝေနေဝ အရညဝါသေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၄၁။

‘‘န ¶ ဥဿဟေ ဝနေ ဝတ္ထုံ၊ ကဿပါမန္တယာမိ တံ၊

ဒုက္ခော ဝါသော အရညမှိ၊ ရဋ္ဌံ ဣစ္ဆာမိ ဂန္တဝေ။

၄၂။

‘‘ယထာ အဟံ ဣတော ဂန္တွာ၊ ယသ္မိံ ဇနပဒေ ဝသံ၊

အာစာရံ ဗြဟ္မေ သိက္ခေယျံ၊ တံ ဓမ္မံ အနုသာသ မ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ ကဿပါမန္တယာမိ တန္တိ ကဿပ အာမန္တယာမိ တံ။ ဂန္တဝေတိ ဂန္တုံ။ အာစာရန္တိ ယသ္မိံ ဇနပဒေ ဝသာမိ၊ တတ္ထ ဝသန္တော ယထာ အာစာရံ ဇနပဒစာရိတ္တံ သိက္ခေယျံ ဇာနေယျံ၊ တံ ဓမ္မံ အနုသာသ ဩဝဒါဟီတိ ဝဒတိ။

မဟာသတ္တော ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ ဒေသစာရိတ္တံ တေ ကထေဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၄၃။

‘‘သစေ အရညံ ဟိတွာန၊ ဝနမူလဖလာနိ စ၊

ရဋ္ဌေ ရောစယသေ ဝါသံ၊ တံ ဓမ္မံ နိသာမေဟိ မေ။

၄၄။

‘‘ဝိသံ မာ ပဋိသေဝိတ္ထော၊ ပပါတံ ပရိဝဇ္ဇယ၊

ပင်္ကေ စ မာ ဝိသီဒိတ္ထော၊ ယတ္တော စာသီဝိသေ စရေ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မန္တိ သစေ ရဋ္ဌဝါသံ ရောစေသိ၊ တေန ဟိ တွံ ဇနပဒစာရိတ္တံ ဓမ္မံ နိသာမေဟိ။ ယတ္တော စာသီဝိသေတိ အာသီဝိသဿ သန္တိကေ ယတ္တော ပဋိယတ္တော စရေယျာသိ၊ သက္ကောန္တော အာသီဝိသံ ပရိဝဇ္ဇေယျာသီတိ အတ္ထော။

တာပသကုမာရော သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ အတ္ထံ အဇာနန္တော ပုစ္ဆိ –

၄၅။

‘‘ကိံ ¶ နု ဝိသံ ပပါတော ဝါ၊ ပင်္ကော ဝါ ဗြဟ္မစာရိနံ၊

ကံ တွံ အာသီဝိသံ ဗြူသိ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော’’တိ။

ဣတရောပိဿ ဗျာကာသိ –

၄၆။

‘‘အာသဝေါ တာတ လောကသ္မိံ၊ သုရာ နာမ ပဝုစ္စတိ၊

မနုညော သုရဘီ ဝဂ္ဂု၊ သာဒု ခုဒ္ဒရသူပမော၊

ဝိသံ တဒါဟု အရိယာ သေ၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၇။

‘‘ဣတ္ထိယော ¶ တာတ လောကသ္မိံ၊ ပမတ္တံ ပမထေန္တိ တာ၊

ဟရန္တိ ယုဝိနော စိတ္တံ၊ တူလံ ဘဋ္ဌံဝ မာလုတော၊

ပပါတော ဧသော အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၈။

‘‘လာဘော သိလောကော သက္ကာရော၊ ပူဇာ ပရကုလေသု စ၊

ပင်္ကော ဧသော စ အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၄၉။

‘‘သသတ္ထာ တာတ ရာဇာနော၊ အာဝသန္တိ မဟိံ ဣမံ၊

တေ တာဒိသေ မနုဿိန္ဒေ၊ မဟန္တေ တာတ နာရဒ။

၅၀။

‘‘ဣဿရာနံ ¶ အဓိပတီနံ၊ န တေသံ ပါဒတော စရေ၊

အာသီဝိသောတိ အက္ခာတော၊ ဗြဟ္မစရိယဿ နာရဒ။

၅၁။

‘‘ဘတ္တတ္ထော ဘတ္တကာလေ စ၊ ယံ ဂေဟမုပသင်္ကမေ၊

ယဒေတ္ထ ကုသလံ ဇညာ၊ တတ္ထ ဃာသေသနံ စရေ။

၅၂။

‘‘ပဝိသိတွာ ပရကုလံ၊ ပါနတ္ထံ ဘောဇနာယ ဝါ၊

မိတံ ခါဒေ မိတံ ဘုဉ္ဇေ၊ န စ ရူပေ မနံ ကရေ။

၅၃။

‘‘ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာဋဉ္စ၊ သဘာ နိကိရဏာနိ စ၊

အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေဟိ၊ ယာနီဝ ဝိသမံ ပထ’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ အာသဝေါတိ ပုပ္ဖာသဝါဒိ။ ဝိသံ တဒါဟူတိ တံ အာသဝသင်္ခါတံ သုရံ အရိယာ ‘‘ဗြဟ္မစရိယဿ ဝိသ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပမတ္တန္တိ မုဋ္ဌဿတိံ။ တူလံ ဘဋ္ဌံဝါတိ ရုက္ခာ ဘဿိတွာ ပတိတတူလံ ဝိယ။ အက္ခာတောတိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကထိတော။ သိလောကောတိ ကိတ္တိဝဏ္ဏော။ သက္ကာရောတိ အဉ္ဇလိကမ္မာဒိ။ ပူဇာတိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇာ။ ပင်္ကောတိ ဧသ ဩသီဒါပနဋ္ဌေန ‘‘ပင်္ကော’’တိ အက္ခာတော။ မဟန္တေတိ မဟန္တဘာဝပ္ပတ္တေ။ န တေသံ ပါဒတော စရေတိ တေသံ သန္တိကေ န စရေ၊ ရာဇကုလူပကော န ဘဝေယျာသီတိ အတ္ထော။ ရာဇာနော ဟိ အာသီဝိသာ ဝိယ မုဟုတ္တေနေဝ ကုဇ္ဈိတွာ အနယဗျသနံ ပါပေန္တိ။ အပိစ အန္တေပုရပ္ပဝေသနေ ဝုတ္တာဒီနဝဝသေနပေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘတ္တတ္ထောတိ ¶ ဘတ္တေန အတ္ထိကော ဟုတွာ။ ယဒေတ္ထ ကုသလန္တိ ယံ တေသု ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗေသု ဂေဟေသု ကုသလံ အနဝဇ္ဇံ ပဉ္စအဂေါစရရဟိတံ ဇာနေယျာသိ၊ တတ္ထ ဃာသေသနံ စရေယျာသီတိ အတ္ထော။ န စ ရူပေ မနံ ကရေတိ ပရကုလေ မတ္တညူ ဟုတွာ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တောပိ တတ္ထ ဣတ္ထိရူပေ မနံ မာ ကရေယျာသိ၊ မာ စက္ခုံ ဥမ္မီလေတွာ ဣတ္ထိရူပေ နိမိတ္တံ ဂဏှေယျာသီတိ ဝဒတိ။ ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာဋန္တိ အယံ ပေါတ္ထကေသု ပါဌော၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဂေါဋ္ဌံ မဇ္ဇံ ကိရာသဉ္စာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂေါဋ္ဌန္တိ ဂုန္နံ ဌိတဋ္ဌာနံ။ မဇ္ဇန္တိ ပါနာဂါရံ။ ကိရာသန္တိ ဓုတ္တကေရာဋိကဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဘာ နိကိရဏာနိ စာတိ သဘာယော စ ဟိရညသုဝဏ္ဏာနံ နိကိရဏဋ္ဌာနာနိ စ။ အာရကာတိ ဧတာနိ သဗ္ဗာနိ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေယျာသိ။ ယာနီဝါတိ သပ္ပိတေလယာနေန ဂစ္ဆန္တော ဝိသမံ မဂ္ဂံ ဝိယ။

မာဏဝေါ ပိတု ကထေန္တဿေဝ သတိံ ပဋိလဘိတွာ ‘‘တာတ၊ အလံ မေ မနုဿပထေနာ’’တိ အာဟ။ အထဿ ပိတာ ¶ မေတ္တာဒိဘာဝနံ အာစိက္ခိ။ သော တဿောဝါဒေ ဌတွာ န စိရဿေဝ ဈာနာဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဥဘောပိ ပိတာပုတ္တာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သာ ကုမာရိကာ အယံ ကုမာရိကာ အဟောသိ၊ တာပသကုမာရော ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု၊ ပိတာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠနာရဒဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၄၇၈] ၅။ ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒူတေ တေ ဗြဟ္မေ ပါဟေသိန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော ပညာပသံသနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ပဿထ၊ အာဝုသော၊ ဒသဗလဿ ဥပါယကောသလ္လံ၊ နန္ဒဿ ¶ သကျပုတ္တဿ အစ္ဆရာဂဏံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ စူဠပန္ထကဿ ပိလောတိကံ ဒတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ ကမ္မာရပုတ္တဿ ပဒုမံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တံ အဒါသိ၊ ဧဝံ နာနာဥပါယေဟိ သတ္တေ ဝိနေတီ’’တိ ¶ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော ဣဒါနေဝ ‘ဣမိနာ ဣဒံ ဟောတီ’တိ ဥပါယကုသလော၊ ပုဗ္ဗေပိ ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဇနပဒေါ အဟိရညော အဟောသိ။ သော ဟိ ဇနပဒံ ပီဠေတွာ ဓနမေဝ သံကဍ္ဎိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ကာသိဂါမေ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ‘‘ပစ္ဆာ ဓမ္မေန ဘိက္ခံ စရိတွာ အာစရိယဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေတွာ နိဋ္ဌိတသိပ္ပော အနုယောဂံ ဒတွာ ‘‘အာစရိယ၊ တုမှာကံ ဓနံ အာဟရိဿာမီ’’တိ အာပုစ္ဆိတွာ နိက္ခမ္မ ဇနပဒေ စရန္တော ဓမ္မေန သမေန ပရိယေသိတွာ သတ္တ နိက္ခေ လဘိတွာ ‘‘အာစရိယဿ ဒဿာမီ’’တိ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂင်္ဂံ ဩတရိတုံ နာဝံ အဘိရုဟိ။ တဿ တတ္ထ နာဝါယ ဝိပရိဝတ္တမာနာယ တံ သုဝဏ္ဏံ ဥဒကေ ပတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ဒုလ္လဘံ ဟိရညံ၊ ဇနပဒေ ပုန အာစရိယဓနေ ပရိယေသိယမာနေ ¶ ပပဉ္စော ဘဝိဿတိ၊ ယံနူနာဟံ ဂင်္ဂါတီရေယေဝ နိရာဟာရော နိသီဒေယျံ၊ တဿ မေ နိသိန္နဘာဝံ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇာ ဇာနိဿတိ၊ တတော အမစ္စေ ပေသေဿတိ၊ အဟံ တေဟိ သဒ္ဓိံ န မန္တေဿာမိ၊ တတော ရာဇာ သယံ အာဂမိဿတိ၊ ဣမိနာ ဥပါယေန တဿ သန္တိကေ အာစရိယဓနံ လဘိဿာမီ’’တိ။ သော ဂင်္ဂါတီရေ ဥတ္တရိသာဋကံ ပါရုပိတွာ ယညသုတ္တံ ဗဟိ ဌပေတွာ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏေ ဝါလုကတလေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသီဒိ။ တံ နိရာဟာရံ နိသိန္နံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘‘ကသ္မာ နိသိန္နောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ၊ ကဿစိ န ကထေသိ။ ပုနဒိဝသေ ဒွါရဂါမဝါသိနော တဿ တတ္ထ နိသိန္နဘာဝံ သုတွာ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိံသု၊ တေသမ္ပိ န ကထေသိ။ တေ တဿ ကိလမထံ ဒိသွာ ပရိဒေဝန္တာ ပက္ကမိံသု။ တတိယဒိဝသေ နဂရဝါသိနော အာဂမိံသု၊ စတုတ္ထဒိဝသေ နဂရတော ဣဿရဇနာ၊ ပဉ္စမဒိဝသေ ရာဇပုရိသာ။ ဆဋ္ဌဒိဝသေ ရာဇာ အမစ္စေ ပေသေသိ၊ တေဟိပိ သဒ္ဓိံ န ကထေသိ။ သတ္တမဒိဝသေ ရာဇာ ဘယဋ္ဋိတော ဟုတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၄။

‘‘ဒူတေ တေ ဗြဟ္မေ ပါဟေသိံ၊ ဂင်္ဂါတီရသ္မိ ဈာယတော၊

တေသံ ပုဋ္ဌော န ဗျာကာသိ၊ ဒုက္ခံ ဂုယှမတံ နု တေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဒုက္ခံ ဂုယှမတံ နု တေတိ ကိံ နု ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ယံ တဝ ဒုက္ခံ ဥပ္ပန္နံ၊ တံ တေ ဂုယှမေဝ မတံ၊ န အညဿ အာစိက္ခိတဗ္ဗန္တိ။

တံ ¶ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒုက္ခံ နာမ ဟရိတုံ သမတ္ထဿေဝ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ န အညဿာ’’တိ ဝတွာ သတ္တ ဂါထာ အဘာသိ –

၅၅။

‘‘သစေ တေ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇေ၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

မာ ခေါ နံ တဿ အက္ခာဟိ၊ ယော တံ ဒုက္ခာ န မောစယေ။

၅၆။

‘‘ယော တဿ ဒုက္ခဇာတဿ၊ ဧကင်္ဂမပိ ဘာဂသော၊

ဝိပ္ပမောစေယျ ဓမ္မေန၊ ကာမံ တဿ ပဝေဒယ။

၅၇။

‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ၊

မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော။

၅၈။

‘‘အပိ ¶ စေ မညတီ ပေါသော၊ ဉာတိ မိတ္တော သခါတိ ဝါ၊

ယော ပုဗ္ဗေ သုမနော ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇတေ ဒိသော။

၅၉။

‘‘ယော အတ္တနော ဒုက္ခမနာနုပုဋ္ဌော၊ ပဝေဒယေ ဇန္တု အကာလရူပေ၊

အာနန္ဒိနော တဿ ဘဝန္တိ မိတ္တာ၊ ဟိတေသိနော တဿ ဒုခီ ဘဝန္တိ။

၆၀။

‘‘ကာလဉ္စ ဉတွာန တထာဝိဓဿ၊ မေဓာဝိနံ ဧကမနံ ဝိဒိတွာ၊

အက္ခေယျ တိဗ္ဗာနိ ပရဿ ဓီရော၊ သဏှံ ဂိရံ အတ္ထဝတိံ ပမုဉ္စေ။

၆၁။

‘‘သစေ စ ဇညာ အဝိသယှမတ္တနော၊ န တေ ဟိ မယှံ သုခါဂမာယ၊

ဧကောဝ တိဗ္ဗာနိ သဟေယျ ဓီရော၊ သစ္စံ ဟိရောတ္တပ္ပမပေက္ခမာနော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇေတိ သစေ တဝ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ မာ အက္ခာဟီတိ မာ ကထေဟိ။ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတောတိ တတော တိရစ္ဆာနဂတဝဿိတတောပိ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ၊ တသ္မာ တထတော အဇာနိတွာ ဟရိတုံ အသမတ္ထဿ အတ္တနော ဒုက္ခံ န ကထေတဗ္ဗမေဝါတိ။ အပိ စေတိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာဝ။ အနာနုပုဋ္ဌောတိ ပုနပ္ပုနံ ပုဋ္ဌော။ ပဝေဒယေတိ ကထေတိ။ အကာလရူပေတိ အကာလေ။ ကာလန္တိ အတ္တနော ဂုယှဿ ကထနကာလံ။ တထာဝိဓဿာတိ ပဏ္ဍိတပုရိသံ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမနံ ဝိဒိတွာ တထာဝိဓဿ အာစိက္ခေယျ။ တိဗ္ဗာနီတိ ဒုက္ခာနိ။

သစေတိ ¶ ယဒိ အတ္တနော ဒုက္ခံ အဝိသယှံ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ပုရိသကာရေန အတေကိစ္ဆံ ဇာနေယျ။ တေ ဟီတိ တေ ဧဝ လောကပဝေဏိကာ၊ အဋ္ဌလောကဓမ္မာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အထ အယံ လောကပဝေဏီ န မယှံ ဧဝ သုခါဂမာယ ဥပ္ပန္နာ၊ အဋ္ဌဟိ လောကဓမ္မေဟိ ပရိမုတ္တော နာမ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေ သုခမေဝ ပတ္ထေန္တေန ပရဿ ဒုက္ခာရောပနံ နာမ န ယုတ္တံ၊ နေတံ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နေန ကတ္တဗ္ဗံ၊ အတ္ထိ စ မေ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပန္တိ သစ္စံ သံဝိဇ္ဇမာနံ အတ္တနိ ဟိရောတ္တပ္ပံ အပေက္ခမာနောဝ အညဿ အနာရောစေတွာ ဧကောဝ တိဗ္ဗာနိ သဟေယျ ဓီရောတိ။

ဧဝံ ¶ မဟာသတ္တော သတ္တဟိ ဂါထာဟိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အတ္တနော အာစရိယဓနဿ ပရိယေသိတဘာဝံ ဒဿေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၆၂။

‘‘အဟံ ရဋ္ဌေ ဝိစရန္တော၊ နိဂမေ ရာဇဓာနိယော၊

ဘိက္ခမာနော မဟာရာဇ၊ အာစရိယဿ ဓနတ္ထိကော။

၆၃။

‘‘ဂဟပတီ ရာဇပုရိသေ၊ မဟာသာလေ စ ဗြာဟ္မဏေ၊

အလတ္ထံ သတ္တ နိက္ခာနိ၊ သုဝဏ္ဏဿ ဇနာဓိပ၊

တေ မေ နဋ္ဌာ မဟာရာဇ၊ တသ္မာ သောစာမဟံ ဘုသံ။

၆၄။

‘‘ပုရိသာ တေ မဟာရာဇ၊ မနသာနုဝိစိန္တိတာ၊

နာလံ ဒုက္ခာ ပမောစေတုံ၊ တသ္မာ တေသံ န ဗျာဟရိံ။

၆၅။

‘‘တွဉ္စ ¶ ခေါ မေ မဟာရာဇ၊ မနသာနုဝိစိန္တိတော၊

အလံ ဒုက္ခာ ပမောစေတုံ၊ တသ္မာ တုယှံ ပဝေဒယိ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘိက္ခမာနောတိ ဧတေ ဂဟပတိအာဒယော ယာစမာနော။ တေ မေတိ တေ သတ္တ နိက္ခာ မမ ဂင်္ဂံ တရန္တဿ နဋ္ဌာ၊ ဂင်္ဂါယံ ပတိတာ။ ပုရိသာ တေတိ မဟာရာဇ၊ တဝ ဒူတပုရိသာ။ အနုဝိစိန္တိတာတိ ‘‘နာလံ ဣမေ မံ ဒုက္ခာ မောစေတု’’န္တိ မယာ ဉာတာ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန တေသံ အတ္တနော ဒုက္ခံ နာစိက္ခိံ။ ပဝေဒယိန္တိ ကထေသိံ။

ရာဇာ တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ‘‘မာ စိန္တယိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဟံ တေ အာစရိယဓနံ ဒဿာမီ’’တိ ဒွိဂုဏဓနမဒါသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၆၆။

‘‘တဿာဒါသိ ¶ ပသန္နတ္တော၊ ကာသီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနော၊

ဇာတရူပမယေ နိက္ခေ၊ သုဝဏ္ဏဿ စတုဒ္ဒသာ’’တိ။

တတ္ထ ဇာတရူပမယေတိ တေ သုဝဏ္ဏဿ စတုဒ္ဒသ နိက္ခေ ဇာတရူပမယေယေဝ အဒါသိ၊ န ယဿ ဝါ တဿ ဝါ သုဝဏ္ဏဿာတိ အတ္ထော။

မဟာသတ္တော ရညော ဩဝါဒံ ဒတွာ အာစရိယဿ ဓနံ ဒတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ရာဇာပိ တဿောဝါဒေ ဌိတော ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဥဘောပိ ယထာကမ္မံ ဂတာ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ဥပါယကုသလောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ အာစရိယော သာရိပုတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏမာဏဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဒူတဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၄၇၉] ၆။ ကာလိင်္ဂဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ရာဇာ ကာလိင်္ဂေါ စက္ကဝတ္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရေန ကတံ မဟာဗောဓိပူဇံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝေနေယျသင်္ဂဟတ္ထာယ ဟိ တထာဂတေ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကန္တေ သာဝတ္ထိဝါသိနော ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ အညံ ပူဇနီယဋ္ဌာနံ အလဘိတွာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေ ပါတေတွာ ¶ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ဥဠာရပါမောဇ္ဇာ န ဟောန္တိ။ တံ ကာရဏံ ဉတွာ အနာထပိဏ္ဍိကော တထာဂတဿ ဇေတဝနံ အာဂတကာလေ အာနန္ဒတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အယံ ဝိဟာရော တထာဂတေ စာရိကံ ပက္ကန္တေ နိပစ္စယော ဟောတိ၊ မနုဿာနံ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနီယဋ္ဌာနံ န ဟောတိ၊ သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တထာဂတဿ ဣမမတ္ထံ အာရောစေတွာ ဧကဿ ပူဇနီယဋ္ဌာနဿ သက္ကုဏေယျဘာဝံ ဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တထာဂတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကတိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ စေတိယာနီ’’တိ? ‘‘တီဏိ အာနန္ဒာ’’တိ။ ‘‘ကတမာနိ၊ ဘန္တေ၊ တီဏီ’’တိ? ‘‘သာရီရိကံ ပါရိဘောဂိကံ ဥဒ္ဒိဿက’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု ဓရန္တေသုယေဝ စေတိယံ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ သာရီရိကံ န သက္ကာ ကာတုံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဒိဿကံ အဝတ္ထုကံ မမာယနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော မဟာဗောဓိရုက္ခော ဗုဒ္ဓေသု ဓရန္တေသုပိ စေတိယမေဝါ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေသု ပက္ကန္တေသု ဇေတဝနဝိဟာရော အပ္ပဋိသရဏော ဟောတိ၊ မဟာဇနော ပူဇနီယဋ္ဌာနံ ¶ န လဘတိ၊ မဟာဗောဓိတော ဗီဇံ အာဟရိတွာ ဇေတဝနဒွါရေ ရောပေဿာမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ အာနန္ဒ၊ ရောပေဟိ၊ ဧဝံ သန္တေ ဇေတဝနေ မမ နိဗဒ္ဓဝါသော ဝိယ ဘဝိဿတီ’’တိ။

ထေရော ကောသလနရိန္ဒဿ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိသာခါဒီနဉ္စ အာရောစေတွာ ဇေတဝနဒွါရေ ဗောဓိရောပနဋ္ဌာနေ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အဟံ ဇေတဝနဒွါရေ ဗောဓိံ ရောပေဿာမိ၊ မဟာဗောဓိတော မေ ဗောဓိပက္ကံ အာဟရထာ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အာကာသေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ဂန္တွာ ဝဏ္ဋာ ပရိဂလန္တံ ¶ ပက္ကံ ဘူမိံ အသမ္ပတ္တမေဝ စီဝရေန သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ဂဟေတွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အဒါသိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘အဇ္ဇ ဗောဓိံ ရောပေဿာမီ’’တိ ကောသလရာဇာဒီနံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ သာယနှသမယေ မဟန္တေန ပရိဝါရေန သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဂါဟာပေတွာ အာဂမိ၊ တထာ အနာထပိဏ္ဍိကော ဝိသာခါ စ အညော စ သဒ္ဓါ ဇနော။ ထေရော မဟာဗောဓိရောပနဋ္ဌာနေ မဟန္တံ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌာ ဆိဒ္ဒံ ကာရေတွာ ဂန္ဓကလလဿ ပူရေတွာ ‘‘ဣဒံ ဗောဓိပက္ကံ ရောပေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အဒါသိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘ရဇ္ဇံ နာမ န သဗ္ဗကာလံ အမှာကံ ဟတ္ထေ တိဋ္ဌတိ၊ ဣဒံ မယာ အနာထပိဏ္ဍိကေန ရောပါပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ¶ ။ သော တံ ဗောဓိပက္ကံ မဟာသေဋ္ဌိဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဂန္ဓကလလံ ဝိယူဟိတွာ တတ္ထ ပါတေသိ။ တသ္မိံ တဿ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေယေဝ သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနညေဝ နင်္ဂလသီသပ္ပမာဏော ဗောဓိခန္ဓော ပဏ္ဏာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ဥဋ္ဌဟိ၊ စတူသု ဒိသာသု ဥဒ္ဓဉ္စာတိ ပဉ္စ မဟာသာခါ ပဏ္ဏာသဟတ္ထာဝ နိက္ခမိံသု။ ဣတိ သော တင်္ခဏညေဝ ဝနပ္ပတိဇေဋ္ဌကော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ အဋ္ဌာရသမတ္တေ သုဝဏ္ဏရဇတဃဋေ ဂန္ဓောဒကေန ပူရေတွာ နီလုပ္ပလဟတ္ထကာဒိပဋိမဏ္ဍိတေ မဟာဗောဓိံ ပရိက္ခိပိတွာ ပုဏ္ဏဃဋေ ပဋိပါဋိယာ ဌပေသိ၊ သတ္တရတနမယံ ဝေဒိကံ ကာရေသိ၊ သုဝဏ္ဏမိဿကံ ဝါလုကံ ဩကိရိ၊ ပါကာရပရိက္ခေပံ ကာရေသိ၊ သတ္တရတနမယံ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ကာရေသိ၊ သက္ကာရော မဟာ အဟောသိ။

ထေရော တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ မဟာဗောဓိမူလေ သမာပန္နသမာပတ္တိံ မယာ ရောပိတဗောဓိမူလေ နိသီဒိတွာ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ သမာပဇ္ဇထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာနန္ဒ၊ ကိံ ကထေသိ၊ မယိ မဟာဗောဓိမူလေ သမာပန္နသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသိန္နေ အညော ပဒေသော ဓာရေတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ မဟာဇနဿ ဟိတတ္ထာယ ဣမဿ ဘူမိပ္ပဒေသဿ ဓုဝနိယာမေန သမာပတ္တိသုခေန တံ ဗောဓိမူလံ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ။ သတ္ထာ ဧကရတ္တိံ သမာပတ္တိသုခေန ပရိဘုဉ္ဇိ။ ထေရော ကောသလရာဇာဒီနံ ကထေတွာ ဗောဓိမဟံ နာမ ကာရေသိ။ သောပိ ခေါ ဗောဓိရုက္ခော အာနန္ဒတ္ထေရေန ရောပိတတ္တာ အာနန္ဒဗောဓိယေဝါတိ ပညာယိတ္ထ။ တဒါ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဓရန္တေယေဝ တထာဂတေ ဗောဓိံ ရောပေတွာ မဟာပူဇံ ကာရေသိ ¶ ၊ အဟော မဟာဂုဏော ထေရော’’တိ ¶ ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ အာနန္ဒော သပရိဝါရေသု စတူသု မဟာဒီပေသု မနုဿေ ဂဟေတွာ ဗဟုဂန္ဓမာလာဒီနိ အာဟရိတွာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ ဗောဓိမဟံ ကာရေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒန္တပုရနဂရေ ကာလိင်္ဂေါ နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဿ မဟာကာလိင်္ဂေါ၊ စူဠကာလိင်္ဂေါတိ ဒွေ ပုတ္တာ အဟေသုံ။ နေမိတ္တကာ ‘‘ဇေဋ္ဌပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ၊ ကနိဋ္ဌော ပန ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ¶ ပဗ္ဗဇိတွာ ဘိက္ခာယ စရိဿတိ၊ ပုတ္တော ပနဿ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ အပရဘာဂေ ဇေဋ္ဌပုတ္တော ပိတု အစ္စယေန ရာဇာ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌော ပန ဥပရာဇာ။ သော ‘‘ပုတ္တော ကိရ မေ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ပုတ္တံ နိဿာယ မာနံ အကာသိ။ ရာဇာ အသဟန္တော ‘‘စူဠကာလိင်္ဂံ ဂဏှာ’’တိ ဧကံ အတ္ထစရကံ အာဏာပေသိ။ သော ဂန္တွာ ‘‘ကုမာရ၊ ရာဇာ တံ ဂဏှာပေတုကာမော၊ တဝ ဇီဝိတံ ရက္ခာဟီ’’တိ အာဟ။ သော အတ္တနော လဉ္ဇနမုဒ္ဒိကဉ္စ သုခုမကမ္ဗလဉ္စ ခဂ္ဂဉ္စာတိ ဣမာနိ တီဏိ အတ္ထစရကာမစ္စဿ ဒဿေတွာ ‘‘ဣမာယ သညာယ မမ ပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဒဒေယျာထာ’’တိ ဝတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ အဿမံ ကတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ နဒီတီရေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

မဒ္ဒရဋ္ဌေပိ သာဂလနဂရေ မဒ္ဒရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဓီတရံ ဝိဇာယိ။ တံ နေမိတ္တကာ ‘‘အယံ ဘိက္ခံ စရိတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿတိ၊ ပုတ္တော ပနဿာ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိဿတီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇာနော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ အာဂန္တွာ သာဂလနဂရံ ရုန္ဓိံသု။ မဒ္ဒရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘သစာဟံ ဣမံ ဧကဿ ဒဿာမိ၊ သေသရာဇာနော ကုဇ္ဈိဿန္တိ၊ မမ ဓီတရံ ရက္ခိဿာမီ’’တိ ဓီတရဉ္စ ဘရိယဉ္စ ဂဟေတွာ အညာတကဝေသေန ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ စူဠကာလိင်္ဂကုမာရဿ အဿမပဒတော ဥပရိဘာဂေ အဿမံ ¶ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥဉ္ဆာစရိယာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော တတ္ထ ပဋိဝသတိ။ မာတာပိတရော ‘‘ဓီတရံ ရက္ခိဿာမာ’’တိ တံ အဿမပဒေ ကတွာ ဖလာဖလတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။ သာ တေသံ ဂတကာလေ နာနာပုပ္ဖာနိ ဂဟေတွာ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ ကတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ဌပိတသောပါနပန္တိ ဝိယ ဇာတော ဧကော သုပုပ္ဖိတော အမ္ဗရုက္ခော အတ္ထိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာ ကီဠိတွာ ပုပ္ဖစုမ္ဗဋကံ ဥဒကေ ခိပိ။ တံ ဧကဒိဝသံ ဂင်္ဂါယံ နှာယန္တဿ စူဠကာလိင်္ဂကုမာရဿ သီသေ လဂ္ဂိ။ သော တံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒံ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ ကတံ၊ နော စ ခေါ မဟလ္လိကာယ၊ တရုဏကုမာရိကာယ ကတကမ္မံ၊ ဝီမံသိဿာမိ တာဝ န’’န္တိ ကိလေသဝသေန ဥပရိဂင်္ဂံ ဂန္တွာ တဿာ အမ္ဗရုက္ခေ နိသီဒိတွာ မဓုရေန သရေန ဂါယန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ ရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ကာ နာမ တွ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မနုဿိတ္ထီဟမသ္မိ သာမီ’’တိ ¶ ။ ‘‘တေန ဟိ ဩတရာဟီ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ သာမိ၊ အဟံ ခတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ အဟမ္ပိ ခတ္တိယောယေဝ၊ ဩတရာဟီ’’တိ။ သာမိ၊ န ဝစနမတ္တေနေဝ ခတ္တိယော ဟောတိ၊ ယဒိသိ ခတ္တိယော၊ ခတ္တိယမာယံ ¶ ကထေဟီ’’တိ။ တေ ဥဘောပိ အညမညံ ခတ္တိယမာယံ ကထယိံသု။ ရာဇဓီတာ ဩတရိ။

တေ အညမညံ အဇ္ဈာစာရံ စရိံသု။ သာ မာတာပိတူသု အာဂတေသု တဿ ကာလိင်္ဂရာဇပုတ္တဘာဝဉ္စေဝ အရညံ ပဝိဋ္ဌကာရဏဉ္စ ဝိတ္ထာရေန တေသံ ကထေသိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တံ တဿ အဒံသု။ တေသံ ပိယသံဝါသေန ဝသန္တာနံ ရာဇဓီတာ ဂဗ္ဘံ လဘိတွာ ဒသမာသစ္စယေန ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘ကာလိင်္ဂေါ’’တိဿ နာမံ အကံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော ပိတု စေဝ အယျကဿ စ သန္တိကေ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပုဏိ။ အထဿ ပိတာ နက္ခတ္တယောဂဝသေန ဘာတု မတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘တာတ၊ မာ တွံ အရညေ ဝသ၊ ပေတ္တေယျော တေ မဟာကာလိင်္ဂေါ ကာလကတော၊ တွံ ဒန္တပုရနဂရံ ဂန္တွာ ကုလသန္တကံ သကလရဇ္ဇံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနာ ¶ အာနီတံ မုဒ္ဒိကဉ္စ ကမ္ဗလဉ္စ ခဂ္ဂဉ္စ ဒတွာ ‘‘တာတ၊ ဒန္တပုရနဂရေ အသုကဝီထိယံ အမှာကံ အတ္ထစရကော အမစ္စော အတ္ထိ၊ တဿ ဂေဟေ သယနမဇ္ဈေ ဩတရိတွာ ဣမာနိ တီဏိ ရတနာနိ တဿ ဒဿေတွာ မမ ပုတ္တဘာဝံ အာစိက္ခ၊ သော တံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌာပေဿတီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သော မာတာပိတရော စ အယျကာယျိကေ စ ဝန္ဒိတွာ ပုညမဟိဒ္ဓိယာ အာကာသေန ဂန္တွာ အမစ္စဿ သယနပိဋ္ဌေယေဝ ဩတရိတွာ ‘‘ကောသိ တွ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘စူဠကာလိင်္ဂဿ ပုတ္တောမှီ’’တိ အာစိက္ခိတွာ တာနိ ရတနာနိ ဒဿေသိ။ အမစ္စော ရာဇပရိသာယ အာရောစေသိ။ အမစ္စာ နဂရံ အလင်္ကာရာပေတွာ တဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပယိံသု။

အထဿ ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇော နာမ ပုရောဟိတော တဿ ဒသ စက္ကဝတ္တိဝတ္တာနိ အာစိက္ခိ။ သော တံ ဝတ္တံ ပူရေသိ။ အထဿ ပန္နရသဥပေါသထဒိဝသေ စက္ကဒဟတော စက္ကရတနံ၊ ဥပေါသထကုလတော ဟတ္ထိရတနံ၊ ဝလာဟကကုလတော အဿရတနံ၊ ဝေပုလ္လပဗ္ဗတတော မဏိရတနံ အာဂမိ၊ ဣတ္ထိရတနဂဟပတိရတနပရိဏာယကရတနာနိ ပါတုဘဝန္တိ။ သော သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ ရဇ္ဇံ ဂဏှိတွာ ဧကဒိဝသဉ္စ ဆတ္တိံသယောဇနာယ ပရိသာယ ပရိဝုတော သဗ္ဗသေတံ ကေလာသကူဋပဋိဘာဂံ ဟတ္ထိံ အာရုယှ မဟန္တေန သိရိဝိလာသေန မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ပါယာသိ။ အထဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဇယပလ္လင်္ကဿ ပထဝီနာဘိဘူတဿ မဟာဗောဓိမဏ္ဍဿ ဥပရိဘာဂေ နာဂေါ ဂန္တုံ နာသက္ခိ။ ရာဇာ ပုနပ္ပုနံ စောဒေသိ၊ သော နာသက္ခိယေဝ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘ရာဇာ ¶ ¶ ကာလိင်္ဂေါ စက္ကဝတ္တိ၊ ဓမ္မေန ပထဝိမနုသာသံ၊

အဂမာ ဗောဓိသမီပံ၊ နာဂေန မဟာနုဘာဝေနာ’’တိ။

အထ ရညော ပုရောဟိတော ရညာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော ‘‘အာကာသေ အာဝရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ကိံ နု ခေါ ရာဇာ ဟတ္ထိံ ပေသေတုံ န သက္ကောတိ ¶ ၊ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ အာကာသတော ဩရုယှ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဇယပလ္လင်္ကံ ပထဝီနာဘိမဏ္ဍလဘူတံ ဘူမိဘာဂံ ပဿိ။ တဒါ ကိရ တတ္ထ အဋ္ဌရာဇကရီသမတ္တေ ဌာနေ ကေသမဿုမတ္တမ္ပိ တိဏံ နာမ နတ္ထိ၊ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏဝါလုကာ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ သမန္တာ တိဏလတာဝနပ္ပတိယော ဗောဓိမဏ္ဍံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အာဝဋ္ဋေတွာ ဗောဓိမဏ္ဍာဘိမုခါဝ အဋ္ဌံသု။ ဗြာဟ္မဏော တံ ဘူမိဘာဂံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒဉှိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗကိလေသဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာနံ၊ ဣမဿ ဥပရိဘာဂေ သက္ကာဒီဟိပိ န သက္ကာ ဂန္တု’’န္တိ စိန္တေတွာ ကာလိင်္ဂရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗောဓိမဏ္ဍဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ရာဇာနံ ‘‘ဩတရာ’’တိ အာဟ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၆၈။

‘‘ကာလိင်္ဂေါ ဘာရဒွါဇော စ၊ ရာဇာနံ ကာလိင်္ဂံ သမဏကောလညံ၊

စက္ကံ ဝတ္တယတော ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ပဉ္ဇလီ ဣဒမဝေါစ။

၆၉။

‘‘ပစ္စောရောဟ မဟာရာဇ၊ ဘူမိဘာဂေါ ယထာ သမဏုဂ္ဂတော၊

ဣဓ အနဓိဝရာ ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဝိရောစန္တိ။

၇၀။

‘‘ပဒက္ခိဏတော အာဝဋ္ဋာ၊ တိဏလတာ အသ္မိံ ဘူမိဘာဂသ္မိံ၊

ပထဝိယာ နာဘိယံ မဏ္ဍော၊ ဣတိ နော သုတံ မန္တေ မဟာရာဇ။

၇၁။

‘‘သာဂရပရိယန္တာယ၊ မေဒိနိယာ သဗ္ဗဘူတဓရဏိယာ၊

ပထဝိယာ အယံ မဏ္ဍော၊ ဩရောဟိတွာ နမော ကရောဟိ။

၇၂။

‘‘ယေ တေ ဘဝန္တိ နာဂါ စ၊ အဘိဇာတာ စ ကုဉ္ဇရာ၊

ဧတ္တာဝတာ ပဒေသံ တေ၊ နာဂါ နေဝ မုပယန္တိ။

၇၃။

‘‘အဘိဇာတော နာဂေါ ကာမံ၊ ပေသေဟိ ကုဉ္ဇရံ ဒန္တိံ၊

ဧတ္တာဝတာ ပဒေသော၊ သက္ကာ နာဂေန မုပဂန္တုံ။

၇၄။

‘‘တံ ¶ ¶ သုတွာ ရာဇာ ကာလိင်္ဂေါ၊ ဝေယျဉ္ဇနိကဝစော နိသာမေတွာ၊

သမ္ပေသေသိ နာဂံ ဉဿာမ၊ မယံ ယထိမဿိဒံ ဝစနံ။

၇၅။

‘‘သမ္ပေသိတော စ ရညာ၊ နာဂေါ ကောဉ္စောဝ အဘိနဒိတွာန၊

ပဋိသက္ကိတွာ နိသီဒိ၊ ဂရုံဝ ဘာရံ အသဟမာနော’’တိ။

တတ္ထ ¶ သမဏကောလညန္တိ တာပသာနံ ပုတ္တံ။ စက္ကံ ဝတ္တယတောတိ စက္ကံ ဝတ္တယမာနံ၊ စက္ကဝတ္တိန္တိ အတ္ထော။ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ ဘူမိဘာဂံ ဝီမံသိတွာ။ သမဏုဂ္ဂတောတိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ဝဏ္ဏိတော။ အနဓိဝရာတိ အတုလျာ အပ္ပမေယျာ။ ဝိရောစန္တီတိ ဝိဟတသဗ္ဗကိလေသန္ဓကာရာ တရုဏသူရိယာ ဝိယ ဣဓ နိသိန္နာ ဝိရောစန္တိ။ တိဏလတာတိ တိဏာနိ စ လတာယော စ။ မဏ္ဍောတိ စတုနဟုတာဓိကဒွိယောဇနသတသဟဿဗဟလာယ ပထဝိယာ မဏ္ဍော သာရော နာဘိဘူတော အစလဋ္ဌာနံ၊ ကပ္ပေ သဏ္ဌဟန္တေ ပဌမံ သဏ္ဌဟတိ၊ ဝိနဿန္တေ ပစ္ဆာ ဝိနဿတိ။ ဣတိ နော သုတန္တိ ဧဝံ အမှေဟိ လက္ခဏမန္တဝသေန သုတံ။ ဩရောဟိတွာတိ အာကာသတော ဩတရိတွာ ဣမဿ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ကိလေသဝိဒ္ဓံသနဋ္ဌာနဿ နမော ကရောဟိ၊ ပူဇာသက္ကာရံ ကရောဟိ။

ယေ တေတိ ယေ စက္ကဝတ္တိရညော ဟတ္ထိရတနသင်္ခါတာ ဥပေါသထကုလေ နိဗ္ဗတ္တနာဂါ။ ဧတ္တာဝတာတိ သဗ္ဗေပိ တေ ဧတ္တကံ ပဒေသံ နေဝ ဥပယန္တိ၊ ကောဋ္ဋိယမာနာပိ န ဥပဂစ္ဆန္တိယေဝ။ အဘိဇာတောတိ ဂေါစရိယာဒီနိ အဋ္ဌ ဟတ္ထိကုလာနိ အဘိဘဝိတွာ အတိက္ကမိတွာ ဥပေါသထကုလေ ဇာတော။ ကုဉ္ဇရန္တိ ဥတ္တမံ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကော ပဒေသော သက္ကာ ဧတေန နာဂေန ဥပဂန္တုံ၊ ဣတော ဥတ္တရိ န သက္ကာ၊ အဘိကင်္ခန္တော ဝဇိရင်္ကုသေန သညံ ဒတွာ ပေသေဟီတိ။ ဝေယျဉ္ဇနိကဝစော နိသာမေတွာတိ ဘိက္ခဝေ၊ သော ရာဇာ တဿ လက္ခဏပါဌကဿ ဝေယျဉ္ဇနိကဿ ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇဿ ဝစော နိသာမေတွာ ဥပဓာရေတွာ ‘‘ဉဿာမ မယံ ယထာ ဣမဿ ဝစနံ ယဒိ ဝါ သစ္စံ ယဒိ ဝါ အလိက’’န္တိ ဝီမံသန္တော နာဂံ ပေသေသီတိ အတ္ထော။ ကောဉ္စောဝ အဘိနဒိတွာနာတိ ဘိက္ခဝေ၊ သော နာဂေါ တေန ရညာ ဝဇိရင်္ကုသေန စောဒေတွာ ပေသိတော ကောဉ္စသကုဏော ဝိယ နဒိတွာ ပဋိသက္ကိတွာ သောဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ ဂီဝံ ဥန္နာမေတွာ ဂရုံ ဘာရံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဝိယ အာကာသေယေဝ နိသီဒိ။

သော ¶ တေန ပုနပ္ပုနံ ဝိဇ္ဈိယမာနော ဝေဒနံ သဟိတုံ အသက္ကောန္တော ကာလမကာသိ။ ရာဇာ ပနဿ မတဘာဝံ အဇာနန္တော ပိဋ္ဌေ နိသိန္နောဝ အဟောသိ။ ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇော ‘‘မဟာရာဇ၊ တဝ နာဂေါ နိရုဒ္ဓါ၊ အညံ ဟတ္ထိံ သင်္ကမာ’’တိ အာဟ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၇၆။

‘‘ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇော ¶ ၊ နာဂံ ခီဏာယုကံ ဝိဒိတွာန၊

ရာဇာနံ ကာလိင်္ဂံ၊ တရမာနော အဇ္ဈဘာသိတ္ထ၊

အညံ သင်္ကမ နာဂံ၊ နာဂေါ ခီဏာယုကော မဟာရာဇာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ နာဂေါ ခီဏာယုကောတိ နာဂေါ တေ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တော၊ ယံ ကိဉ္စိ ကရောန္တေန န သက္ကာ ပိဋ္ဌေ နိသိန္နေန ဗောဓိမဏ္ဍမတ္ထကေန ဂန္တုံ။ အညံ နာဂံ သင်္ကမာတိ ရညော ပုညိဒ္ဓိဗလေန အညော နာဂေါ ဥပေါသထကုလတော အာဂန္တွာ ပိဋ္ဌိံ ဥပနာမေသိ။

ရာဇာ တဿ ပိဋ္ဌိယံ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ မတဟတ္ထီ ဘူမိယံ ပတိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၇၇။

‘‘တံ သုတွာ ကာလိင်္ဂေါ၊ တရမာနော သင်္ကမီ နာဂံ၊

သင်္ကန္တေဝ ရညေ နာဂေါ၊ တတ္ထေဝ ပတိ ဘုမျာ၊

ဝေယျဉ္ဇနိကဝစော၊ ယထာ တထာ အဟု နာဂေါ’’တိ။

အထ ရာဇာ အာကာသတော ဩရုယှ ဗောဓိမဏ္ဍံ ဩလောကေတွာ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဘာရဒွါဇဿ ထုတိံ ကရောန္တော အာဟ –

၇၈။

‘‘ကာလိင်္ဂေါ ရာဇာ ကာလိင်္ဂံ၊ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ၊

တွမေဝ အသိ သမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော တံ အနဓိဝါသေန္တော အတ္တာနံ နီစဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓေယေဝ ဥက္ခိပိတွာ ဝဏ္ဏေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၇၉။

‘‘တံ အနဓိဝါသေန္တော ကာလိင်္ဂ၊ ဗြာဟ္မဏော ဣဒမဝေါစ၊

ဝေယျဉ္ဇနိကာ ဟိ မယံ၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုနော မဟာရာဇ။

၈၀။

‘‘သဗ္ဗညူ ¶ သဗ္ဗဝိဒူ စ၊ ဗုဒ္ဓါ န လက္ခဏေန ဇာနန္တိ၊

အာဂမဗလသာ ဟိ မယံ၊ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗံ ပဇာနန္တီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဝေယျဉ္ဇနိကာတိ မဟာရာဇ၊ မယံ ဗျဉ္ဇနံ ဒိသွာ ဗျာကရဏသမတ္ထာ သုတဗုဒ္ဓါ နာမ၊ ဗုဒ္ဓါ ပန သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဝိဒူ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အတီတာဒိဘေဒံ သဗ္ဗံ ဇာနန္တိ စေဝ ပဿန္တိ စ၊ သဗ္ဗညုတညာဏေန တေ သဗ္ဗံ ဇာနန္တိ၊ န လက္ခဏေန။ မယံ ပန အာဂမဗလသာ အတ္တနော သိပ္ပဗလေနေဝ ဇာနာမ၊ တဉ္စ ဧကဒေသမေဝ၊ ဗုဒ္ဓါ ပန သဗ္ဗံ ပဇာနန္တီတိ။

ရာဇာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ သုတွာ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ သကလစက္ကဝါဠဝါသိကေဟိ ဗဟုဂန္ဓမာလံ အာဟရာပေတွာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ သတ္တာဟံ ဝသိတွာ မဟာဗောဓိပူဇံ ကာရေသိ။ တမတ္ထံ ¶ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၈၁။

‘‘မဟယိတွာ သမ္ဗောဓိံ၊ နာနာတုရိယေဟိ ဝဇ္ဇမာနေဟိ၊

မာလာဝိလေပနံ အဘိဟရိတွာ၊ အထ ရာဇာ မနုပါယာသိ။

၈၂။

‘‘သဋ္ဌိ ဝါဟသဟဿာနိ၊ ပုပ္ဖာနံ သန္နိပါတယိ၊

ပူဇေသိ ရာဇာ ကာလိင်္ဂေါ၊ ဗောဓိမဏ္ဍမနုတ္တရ’’န္တိ။

တတ္ထ မနုပါယာသီတိ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ အဂမာသိ။ သော မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ အဋ္ဌာရသဟတ္ထံ သုဝဏ္ဏတ္ထမ္ဘံ ဥဿာပေသိ။ တဿ သတ္တရတနမယာ ဝေဒိကာ ကာရေသိ၊ ရတနမိဿကံ ဝါလုကံ ဩကိရာပေတွာ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ ကာရေသိ၊ သတ္တရတနမယံ ဒွါရကောဋ္ဌကံ ကာရေသိ၊ ဒေဝသိကံ ပုပ္ဖာနံ သဋ္ဌိဝါဟသဟဿာနိ သန္နိပါတယိ၊ ဧဝံ ဗောဓိမဏ္ဍံ ပူဇေသိ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘သဋ္ဌိ ဝါဟသဟဿာနိ ပုပ္ဖာန’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အာဂတံ။

ဧဝံ မဟာဗောဓိပူဇံ ကတွာ မာတာပိတရော အယျကာယျိကေ စ အာဒါယ ဒန္တပုရမေဝ အာနေတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ¶ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ အာနန္ဒော ဗောဓိပူဇံ ကာရေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာဏဝကကာလိင်္ဂေါ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ကာလိင်္ဂဘာရဒွါဇော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ကာလိင်္ဂဗောဓိဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၄၈၀] ၇။ အကိတ္တိဇာတကဝဏ္ဏနာ

အကိတ္တိံ ¶ ဒိသွာ သမ္မန္တန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ သာဝတ္ထိဝါသိံ ဒါနပတိံ ဥပါသကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဟာဒါနံ ဒတွာ ပရိယောသာနဒိဝသေ အရိယသင်္ဃဿ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ အဒါသိ။ အထဿ သတ္ထာ ပရိသမဇ္ဈေယေဝ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ‘‘ဥပါသက၊ မဟာ တေ ပရိစ္စာဂေါ၊ အဟော ဒုက္ကရံ တယာ ကတံ၊ အယဉှိ ဒါနဝံသော နာမ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာနံ ဝံသော၊ ဒါနံ နာမ ဂိဟိနာပိ ပဗ္ဗဇိတေနာပိ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ပန ပဗ္ဗဇိတွာ အရညေ ဝသန္တာပိ အလောဏကံ ဝိဓူပနံ ဥဒကမတ္တသိတ္တံ ကာရပဏ္ဏံ ¶ ခါဒမာနာပိ သမ္ပတ္တယာစကာနံ ယာဝဒတ္ထံ ဒတွာ သယံ ပီတိသုခေန ယာပယိံသူ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒံ တာဝ သဗ္ဗပရိက္ခာရဒါနံ မဟာဇနဿ ပါကဋံ၊ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ အပါကဋံ၊ တံ နော ကထေထာ’’တိ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော အသီတိကောဋိဝိဘဝဿ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလဿ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘အကိတ္တီ’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ဘဂိနီပိ ဇာယိ၊ ‘‘ယသဝတီ’’တိဿာ နာမံ ကရိံသု။ မဟာသတ္တော သောဠသဝဿကာလေ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပစ္စာဂမိ။ အထဿ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ ပေတကိစ္စာနိ ကာရေတွာ ဓနဝိလောကနံ ကရောန္တော ‘‘အသုကော နာမ ဧတ္တကံ ဓနံ သဏ္ဌပေတွာ အတီတော၊ အသုကော ဧတ္တက’’န္တိ ဝစနံ သုတွာ သံဝိဂ္ဂမာနသော ဟုတွာ ‘‘ဣဒံ ဓနမေဝ ပညာယတိ၊ န ဓနဿ သံဟာရကာ၊ သဗ္ဗေ ဣမံ ဓနံ ပဟာယေဝ ဂတာ၊ အဟံ ပန တံ အာဒါယ ဂမိဿာမီ’’တိ ဘဂိနိံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တွံ ဣမံ ဓနံ ပဋိပဇ္ဇာဟီ’’တိ အာဟ ¶ ။ ‘‘တုမှာကံ ပန ကော အဇ္ဈာသယော’’တိ? ‘‘ပဗ္ဗဇိတုကာမောမှီ’’တိ။ ‘‘ဘာတိက၊ အဟံ တုမှေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ခေဠံ န သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆာမိ၊ န မေ ဣမိနာ အတ္ထော၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ဘေရိံ စရာပေသိ ‘‘ဓနေန အတ္ထိကာ အကိတ္တိပဏ္ဍိတဿ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ။

သော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ပဝတ္တေတွာ ဓနေ အခီယမာနေ စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ ခီယန္တိ၊ ကိံ မေ ဓနကီဠာယ၊ အတ္ထိကာ တံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ နိဝေသနဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဒိန္နညေဝ ဟရန္တူ’’တိ သဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဂေဟံ ပဟာယ ဉာတိမဏ္ဍလဿ ပရိဒေဝန္တဿ ဘဂိနိံ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိ။ ယေန ဒွါရေန နိက္ခမိ၊ တံ အကိတ္တိဒွါရံ နာမ ဇာတံ၊ ယေန တိတ္ထေန နဒိံ ဩတိဏ္ဏော၊ တမ္ပိ အကိတ္တိတိတ္ထံ နာမ ဇာတံ။ သော ဒွေ တီဏိ ယောဇနာနိ ဂန္တွာ ရမဏီယေ ဌာနေ ပဏ္ဏသာလံ ကတွာ ဘဂိနိယာ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိ။ တဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ¶ ပဋ္ဌာယ ဗဟုဂါမနိဂမရာဇဓာနိဝါသိနော ¶ ပဗ္ဗဇိံသု။ မဟာပရိဝါရော အဟောသိ၊ မဟာလာဘသက္ကာရော နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒကာလော ဝိယ ပဝတ္တိ။ အထ မဟာသတ္တော ‘‘အယံ လာဘသက္ကာရော မဟာ၊ ပရိဝါရောပိ မဟန္တော၊ မယာ ဧကကေနေဝ ဝိဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ အဝေလာယ အန္တမသော ဘဂိနိမ္ပိ အဇာနာပေတွာ ဧကကောဝ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဒမိဠရဋ္ဌံ ပတွာ ကာဝီရပဋ္ဋနသမီပေ ဥယျာနေ ဝိဟရန္တော ဈာနာဘိညာယော နိဗ္ဗတ္တေသိ။ တတြာပိဿ မဟာလာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ သော တံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ဆဍ္ဍေတွာ အာကာသေန ဂန္တွာ နာဂဒီပသမီပေ ကာရဒီပေ ဩတရိ။ တဒါ ကာရဒီပေါ အဟိဒီပေါ နာမ အဟောသိ။ သော တတ္ထ မဟန္တံ ကာရရုက္ခံ ဥပနိဿာယ ပဏ္ဏသာလံ မာပေတွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ တတ္ထ တဿ ဝသနဘာဝံ န ကောစိ ဇာနာတိ။ အထဿ ဘဂိနီ ဘာတရံ ဂဝေသမာနာ အနုပုဗ္ဗေန ဒမိဠရဋ္ဌံ ပတွာ တံ အဒိသွာ တေန ဝသိတဋ္ဌာနေယေဝ ဝသိ၊ ဈာနံ ပန နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိ။

မဟာသတ္တော အပ္ပိစ္ဆတာယ ကတ္ထစိ အဂန္တွာ တဿ ရုက္ခဿ ဖလကာလေ ဖလာနိ ခါဒတိ၊ ပတ္တကာလေ ပတ္တာနိ ဥဒကသိတ္တာနိ ခါဒတိ။ တဿ သီလတေဇေန သက္ကဿ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ ဥဏှာကာရံ ဒဿေသိ။ သက္ကော ‘‘ကော နု ခေါ မံ ဌာနာ စာဝေတုကာမော’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော အကိတ္တိပဏ္ဍိတံ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထံ ဧသ တာပသော သီလာနိ ရက္ခတိ၊ သက္ကတ္တံ နု ခေါ ပတ္ထေတိ၊ ဥဒါဟု အညံ၊ ဝီမိံသိဿာမိ နံ။ အယဉှိ ဒုက္ခေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ၊ ဥဒကသိတ္တာနိ ကာရပဏ္ဏာနိ ¶ ခါဒတိ၊ သစေ သက္ကတ္တံ ပတ္ထေတိ၊ အတ္တနော သိတ္တပတ္တာနိ မယှံ ဒဿတိ၊ နော စေ၊ န ဒဿတီ’’တိ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေန တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကာရပဏ္ဏာနိ သေဒေတွာ ဩတာရေတွာ ‘‘သီတလဘူတာနိ ခါဒိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။ အထဿ ပုရတော သက္ကော ဘိက္ခာယ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော တံ ဒိသွာ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ‘‘လာဘာ ဝတ မေ၊ ယောဟံ ယာစကံ ပဿာမိ၊ အဇ္ဇ မေ မနောရထံ မတ္ထကံ ¶ ပါပေတွာ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ ပက္ကဘာဇနေနေဝ အာဒါယ ဂန္တွာ ‘‘ဣဒံ မေ ဒါနံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ အတ္တနော အသေသေတွာဝ တဿ ဘာဇနေ ပက္ခိပိ။ ဗြာဟ္မဏော တံ ဂဟေတွာ ထောကံ ဂန္တွာ အန္တရဓာယိ။ မဟာသတ္တောပိ တဿ ဒတွာ ပုန အပစိတွာ ပီတိသုခေနေဝ ဝီတိနာမေတွာ ပုနဒိဝသေ ပစိတွာ တတ္ထေဝ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။

သက္ကော ပုန ဗြာဟ္မဏဝေသေန အဂမာသိ။ ပုနပိဿ ဒတွာ မဟာသတ္တော တထေဝ ဝီတိနာမေသိ။ တတိယဒိဝသေပိ တထေဝ ဒတွာ ‘‘အဟော မေ လာဘာ ဝတ၊ ကာရပဏ္ဏာနိ နိဿာယ မဟန္တံ ပုညံ ပသုတ’’န္တိ သောမနဿပ္ပတ္တော တယော ဒိဝသေ အနာဟာရတာယ ဒုဗ္ဗလောပိ သမာနော မဇ္ဈနှိကသမယေ ပဏ္ဏသာလတော နိက္ခမိတွာ ဒါနံ အာဝဇ္ဇေန္တော ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒိ။ သက္ကောပိ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ¶ ဗြာဟ္မဏော တယော ဒိဝသေ နိရာဟာရော ဟုတွာ ဧဝံ ဒုဗ္ဗလောပိ ဒါနံ ဒေန္တော တုဋ္ဌစိတ္တောဝ ဒေတိ၊ စိတ္တဿ အညထတ္တမ္ပိ နတ္ထိ၊ အဟံ ဣမံ ‘ဣဒံ နာမ ပတ္ထေတွာ ဒေတီ’တိ န ဇာနာမိ၊ ပုစ္ဆိတွာ အဇ္ဈာသယမဿ သုတွာ ဒါနကာရဏံ ဇာနိဿာမီ’’တိ။ သော မဇ္ဈနှိကေ ဝီတိဝတ္တေ မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန ဂဂနတလေ တရုဏသူရိယော ဝိယ ဇလမာနော အာဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ ပုရတောဝ ဌတွာ ‘‘အမ္ဘော တာပသ၊ ဧဝံ ဥဏှဝါတေ ပဟရန္တေ ဧဝရူပေ လောဏဇလပရိက္ခိတ္တေ အရညေ ကိမတ္ထံ တပေါကမ္မံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၈၃။

‘‘အကိတ္တိံ ဒိသွာ သမ္မန္တံ၊ သက္ကော ဘူတပတီ ဗြဝိ၊

ကိံ ပတ္ထယံ မဟာဗြဟ္မေ၊ ဧကော သမ္မသိ ဃမ္မနီ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ ပတ္ထယန္တိ ကိံ မနုဿသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေန္တော၊ ဥဒါဟု သက္ကသမ္ပတ္တိအာဒီနံ အညတရန္တိ။

မဟာသတ္တော ¶ တံ သုတွာ သက္ကဘာဝဉ္စဿ ဉတွာ ‘‘နာဟံ ဧတာ သမ္ပတ္တိယော ပတ္ထေမိ၊ သဗ္ဗညုတံ ပန ပတ္ထေန္တော တပေါကမ္မံ ကရောမီ’’တိ ပကာသေတုံ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၄။

‘‘ဒုက္ခော ¶ ပုနဗ္ဘဝေါ သက္က၊ သရီရဿ စ ဘေဒနံ၊

သမ္မောဟမရဏံ ဒုက္ခံ၊ တသ္မာ သမ္မာမိ ဝါသဝါ’’တိ။

တတ္ထ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပုနပ္ပုနံ ဇာတိ ခန္ဓာနံ ဘေဒနံ သမ္မောဟမရဏဉ္စ ဒုက္ခံ၊ တသ္မာ ယတ္ထေတာနိ နတ္ထိ၊ တံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထေန္တော ဣဓ သမ္မာမီတိ ဧဝံ အတ္တနော နိဗ္ဗာနဇ္ဈာသယတံ ဒီပေတိ။

တံ သုတွာ သက္ကော တုဋ္ဌမာနသော ‘‘သဗ္ဗဘဝေသု ကိရာယံ ဥက္ကဏ္ဌိတော နိဗ္ဗာနတ္ထာယ အရညေ ဝိဟရတိ၊ ဝရမဿ ဒဿာမီ’’တိ ဝရေန နိမန္တေန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၈၅။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။

တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီတိ ယံ မနသာ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ဒမ္မိ၊ ဝရံ ဂဏှာဟီတိ။

မဟာသတ္တော ¶ ဝရံ ဂဏှန္တော စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၈၆။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ယေန ပုတ္တေ စ ဒါရေ စ၊ ဓနဓညံ ပိယာနိ စ၊

လဒ္ဓါ နရာ န တပ္ပန္တိ၊ သော လောဘော န မယီ ဝသေ’’တိ။

တတ္ထ ဝရဉ္စေ မေ အဒေါတိ သစေ ဝရံ မယှံ ဒေသိ။ ပိယာနိ စာတိ အညာနိ စ ယာနိ ပိယဘဏ္ဍာနိ။ န တပ္ပန္တီတိ ပုနပ္ပုနံ ပုတ္တာဒယော ပတ္ထေန္တိယေဝ၊ န တိတ္တိံ ဥပဂစ္ဆန္တိ။ န မယီ ဝသေတိ မယိ မာ ဝသတု မာ ဥပ္ပဇ္ဇတု။

အထဿ သက္ကော တုဿိတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ဝရံ ဒေန္တော မဟာသတ္တော စ ဝရံ ဂဏှန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိံသု –

၈၇။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

၈၈။

‘‘ဝရဉ္စေ ¶ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ခေတ္တံ ဝတ္ထုံ ဟိရညဉ္စ၊ ဂဝါဿံ ဒါသပေါရိသံ၊

ယေန ဇာတေန ဇီယန္တိ၊ သော ဒေါသော န မယီ ဝသေ။

၈၉။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

၉၀။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ဗာလံ န ပဿေ န သုဏေ၊ န စ ဗာလေန သံဝသေ၊

ဗာလေနလ္လာပသလ္လာပံ၊ န ကရေ န စ ရောစယေ။

၉၁။

‘‘ကိံ ¶ နု တေ အကရံ ဗာလော၊ ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဗာလဿ၊ ဒဿနံ နာဘိကင်္ခသိ။

၉၂။

‘‘အနယံ ¶ နယတိ ဒုမ္မေဓော၊ အဓုရာယံ နိယုဉ္ဇတိ၊

ဒုန္နယော သေယျသော ဟောတိ၊ သမ္မာ ဝုတ္တော ပကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော န ဇာနာတိ၊ သာဓု တဿ အဒဿနံ။

၉၃။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

၉၄။

‘‘ဝရဉ္စေ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

ဓီရံ ပဿေ သုဏေ ဓီရံ၊ ဓီရေန သဟ သံဝသေ၊

ဓီရေနလ္လာပသလ္လာပံ၊ တံ ကရေ တဉ္စ ရောစယေ။

၉၅။

‘‘ကိံ နု တေ အကရံ ဓီရော၊ ဝဒ ကဿပ ကာရဏံ၊

ကေန ကဿပ ဓီရဿ၊ ဒဿနံ အဘိကင်္ခသိ။

၉၆။

‘‘နယံ နယတိ မေဓာဝီ၊ အဓုရာယံ န ယုဉ္ဇတိ၊

သုနယော သေယျသော ဟောတိ၊ သမ္မာ ဝုတ္တော န ကုပ္ပတိ၊

ဝိနယံ သော ပဇာနာတိ၊ သာဓု တေန သမာဂမော။

၉၇။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

၉၈။

‘‘ဝရဉ္စေ ¶ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

တတော ရတျာ ဝိဝသာနေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတိ၊

ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာ ပါတုဘဝေယျုံ၊ သီလဝန္တော စ ယာစကာ။

၉၉။

‘‘ဒဒတော မေ န ခီယေထ၊ ဒတွာ နာနုတပေယျဟံ၊

ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျံ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ။

၁၀၀။

‘‘ဧတသ္မိံ တေ သုလပိတေ၊ ပတိရူပေ သုဘာသိတေ၊

ဝရံ ကဿပ တေ ဒမ္မိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

၁၀၁။

‘‘ဝရဉ္စေ ¶ မေ အဒေါ သက္က၊ သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊

န မံ ပုန ဥပေယျာသိ၊ ဧတံ သက္က ဝရံ ဝရေ။

၁၀၂။

‘‘ဗဟူဟိ ဝတစရိယာဟိ၊ နရာ စ အထ နာရိယော၊

ဒဿနံ အဘိကင်္ခန္တိ၊ ကိံ နု မေ ဒဿနေ ဘယံ။

၁၀၃။

‘‘တံ တာဒိသံ ဒေဝဝဏ္ဏံ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊

ဒိသွာ တပေါ ပမဇ္ဇေယျံ၊ ဧတံ တေ ဒဿနေ ဘယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယေန ဇာတေနာတိ ယေန စိတ္တေန ဇာတေန ကုဒ္ဓါ သတ္တာ ပါဏဝဓာဒီနံ ကတတ္တာ ရာဇဒဏ္ဍဝသေန ဝိသခါဒနာဒီဟိ ဝါ အတ္တနော မရဏဝသေန ¶ ဧတာနိ ခေတ္တာဒီနိ ဇီယန္တိ၊ သော ဒေါသော မယိ န ဝသေယျာတိ ယာစတိ။ န သုဏေတိ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဝသတီတိပိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ န သုဏေယျံ။ ကိံ နု တေ အကရန္တိ ကိံ နု တဝ ဗာလေန မာတာ မာရိတာ၊ ဥဒါဟု တဝ ပိတာ၊ အညံ ဝါ ပန တေ ကိံ နာမ အနတ္ထံ ဗာလော အကရံ။

အနယံ နယတီတိ အကာရဏံ ‘‘ကာရဏ’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေဿာမီတိ ဧဝရူပါနိ အနတ္ထကမ္မာနိ စိန္တေတိ။ အဓုရာယန္တိ သဒ္ဓါဓုရသီလဓုရပညာဓုရေသု အယောဇေတွာ အယောဂေ နိယုဉ္ဇတိ။ ဒုန္နယော သေယျသော ဟောတီတိ ဒုန္နယောဝ တဿ သေယျော ဟောတိ။ ပဉ္စ ဒုဿီလကမ္မာနိ သမာဒါယ ဝတ္တနမေဝ သေယျောတိ ဂဏှာတိ၊ ဟိတပဋိပတ္တိယာ ဝါ ဒုန္နယော ဟောတိ နေတုံ အသက္ကုဏေယျော။ သမ္မာ ဝုတ္တောတိ ဟေတုနာ ¶ ကာရဏေန ဝုတ္တော ကုပ္ပတိ။ ဝိနယန္တိ ‘‘ဧဝံ အဘိက္ကမိတဗ္ဗ’’န္တိအာဒိကံ အာစာရဝိနယံ န ဇာနာတိ၊ ဩဝါဒဉ္စ န သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ သာဓု တဿာတိ ဧတေဟိ ကာရဏေဟိ တဿ အဒဿနမေဝ သာဓု။

သူရိယုဂ္ဂမနံ ပတီတိ သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယ။ ဒိဗ္ဗာ ဘက္ခာတိ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ယာစကာတိ တဿ ဒိဗ္ဗဘောဇနဿ ပဋိဂ္ဂါဟကာ။ ဝတစရိယာဟီတိ ဒါနသီလဥပေါသထကမ္မေဟိ။ ဒဿနံ အဘိကင်္ခန္တီတိ ဒဿနံ မမ အဘိကင်္ခန္တိ။ တံ တာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ ဒိဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ။ ပမဇ္ဇေယျန္တိ ပမာဒံ အာပဇ္ဇေယျံ။ တဝ သိရိသမ္ပတ္တိံ ပတ္ထေယျံ၊ ဧဝံ နိဗ္ဗာနတ္ထာယ ပဝတ္တိတေ တပေါကမ္မေ သက္ကဋ္ဌာနံ ပတ္ထေန္တော ပမတ္တော နာမ ဘဝေယျံ၊ ဧတံ တဝ ဒဿနေ မယှံ ဘယန္တိ။

သက္ကော ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ န တေ သန္တိကံ အာဂမိဿာမာ’’တိ တံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပေတွာ ¶ ပက္ကာမိ။ မဟာသတ္တော ယာဝဇီဝံ တတ္ထေဝ ဝသန္တော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ အကိတ္တိပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အကိတ္တိဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၄၈၁] ၈။ တက္ကာရိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

အဟမေဝ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသိ ဗာလောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကာလိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဧကသ္မိဉှိ အန္တောဝဿေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဂဏံ ပဟာယ ဝိဝိတ္တာဝါသံ ဝသိတုကာမာ သတ္ထာရံ အာပုစ္ဆိတွာ ကောကာလိကရဋ္ဌေ ကောကာလိကဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ တံ ဧဝမာဟံသု ‘‘အာဝုသော ကောကာလိက၊ တံ ¶ နိဿာယ အမှာကံ၊ အမှေ စ နိဿာယ တဝ ဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတိ၊ ဣမံ တေမာသံ ဣဓ ဝသေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ကော ပနာဝုသော၊ မံ နိဿာယ တုမှာကံ ဖာသုဝိဟာရော’’တိ။ သစေ တွံ အာဝုသော ‘‘ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဣဓ ဝိဟရန္တီ’’တိ ကဿစိ နာရောစေယျာသိ၊ မယံ သုခံ ဝိဟရေယျာမ၊ အယံ တံ နိဿာယ အမှာကံ ဖာသုဝိဟာရောတိ။ ‘‘အထ ¶ တုမှေ နိဿာယ မယှံ ကော ဖာသုဝိဟာရော’’တိ? ‘‘မယံ တုယှံ အန္တောတေမာသံ ဓမ္မံ ဝါစေဿာမ၊ ဓမ္မကထံ ကထေဿာမ၊ ဧသ တုယှံ အမှေ နိဿာယ ဖာသုဝိဟာရော’’တိ။ ‘‘ဝသထာဝုသော၊ ယထာဇ္ဈာသယေနာ’’တိ။ သော တေသံ ပတိရူပံ သေနာသနံ အဒါသိ။ တေ ဖလသမာပတ္တိသုခေန သုခံ ဝသိံသု။ ကောစိ နေသံ တတ္ထ ဝသနဘာဝံ န ဇာနာတိ။

တေ ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရေတွာ ‘‘အာဝုသော၊ တံ နိဿာယ သုခံ ဝုတ္ထာမှ၊ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတုံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ တံ အာပုစ္ဆိံသု။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တေ အာဒါယ ဓုရဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ ထေရာ ကတဘတ္တကိစ္စာ ဂါမတော နိက္ခမိံသု။ ကောကာလိကော တေ ဥယျောဇေတွာ နိဝတ္တိတွာ မနုဿာနံ အာရောစေသိ ‘‘ဥပါသကာ၊ တုမှေ တိရစ္ဆာနသဒိသာ၊ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကေ တေမာသံ ဓုရဝိဟာရေ ဝသန္တေ န ဇာနိတ္ထ၊ ဣဒါနိ တေ ဂတာ’’တိ။ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ ပန၊ ဘန္တေ၊ အမှာကံ နာရောစိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ ဗဟုံ သပ္ပိတေလာဒိဘေသဇ္ဇဉ္စေဝ ဝတ္ထစ္ဆာဒနဉ္စ ဂဟေတွာ ထေရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ခမထ နော၊ ဘန္တေ၊ မယံ တုမှာကံ အဂ္ဂသာဝကဘာဝံ န ဇာနာမ၊ အဇ္ဇ နော ကောကာလိကဘဒန္တဿ ဝစနေန ဉာတာ၊ အမှာကံ အနုကမ္ပာယ ဣမာနိ ဘေသဇ္ဇဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ ဂဏှထာ’’တိ အာဟံသု။

ကောကာလိကော ¶ ‘‘ထေရာ အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ၊ ဣမာနိ ဝတ္ထာနိ အတ္တနာ အဂ္ဂဟေတွာ မယှံ ဒဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပါသကေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ထေရာနံ သန္တိကံ ဂတော။ ထေရာ ဘိက္ခုပရိပါစိတတ္တာ တတော ကိဉ္စိ နေဝ အတ္တနာ ဂဏှိံသု၊ န ကောကာလိကဿ ဒါပေသုံ။ ဥပါသကာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ အဂဏှန္တာ ပုန အမှာကံ အနုကမ္ပာယ ဣဓ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရာ အနဓိဝါသေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အဂမိံသု။ ကောကာလိကော ‘‘ဣမေ ထေရာ အတ္တနာ အဂဏှန္တာ မယှံ န ဒါပေသု’’န္တိ အာဃာတံ ဗန္ဓိ။ ထေရာပိ သတ္ထု သန္တိကေ ထောကံ ဝသိတွာ အတ္တနော ပရိဝါရေ ပဉ္စဘိက္ခုသတေ စ အာဒါယ ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ စာရိကံ စရမာနာ ကောကာလိကရဋ္ဌံ ပတ္တာ။ တေ ဥပါသကာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ထေရေ အာဒါယ တမေဝ ဝိဟာရံ နေတွာ ဒေဝသိကံ မဟာသက္ကာရံ ကရိံသု။ ပဟုတံ ဘေသဇ္ဇဝတ္ထစ္ဆာဒနံ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ အာဂတဘိက္ခူ စီဝရာနိ ဝိစာရေန္တာ သဒ္ဓိံ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနညေဝ ဒေန္တိ ¶ ၊ ကောကာလိကဿ န ဒေန္တိ၊ ထေရာပိ တဿ န ဒါပေန္တိ။ ကောကာလိကော စီဝရံ အလဘိတွာ ‘‘ပါပိစ္ဆာ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ၊ ပုဗ္ဗေ ဒီယမာနံ လာဘံ အဂ္ဂဟေတွာ ဣဒါနိ ဂဏှန္တိ၊ ပူရေတုံ န သက္ကာ၊ အညေ န ဩလောကေန္တီ’’တိ ထေရေ အက္ကောသတိ ပရိဘာသတိ။ ထေရာ ‘‘အယံ အမှေ နိဿာယ အကုသလံ ပသဝတီ’’တိ သပရိဝါရာ နိက္ခမိတွာ ‘‘အညံ၊ ဘန္တေ၊ ကတိပါဟံ ဝသထာ’’တိ မနုဿေဟိ ယာစိယမာနာပိ နိဝတ္တိတုံ န ဣစ္ဆိံသု။

အထေကော ဒဟရော ဘိက္ခု အာဟ – ‘‘ဥပါသကာ၊ ကထံ ထေရာ ဝသိဿန္တိ၊ တုမှာကံ ကုလူပကော ထေရော ဣဓ ဣမေသံ ဝါသံ န သဟတီ’’တိ။ တေ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ ကိရ ထေရာနံ ဣဓ ဝါသံ န သဟထ၊ ဂစ္ဆထ နေ ခမာပေတွာ နိဝတ္တေထ၊ သစေ န နိဝတ္တေထ၊ ပလာယိတွာ အညတ္ထ ဝသထာ’’တိ အာဟံသု။ သော ဥပါသကာနံ ဘယေန ဂန္တွာ ထေရေ ယာစိ။ ထေရာ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော၊ န မယံ နိဝတ္တာမာ’’တိ ပက္ကမိံသု။ သော ထေရေ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော ဝိဟာရမေဝ ပစ္စာဂတော။ အထ နံ ဥပါသကာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘နိဝတ္တိတာ တေ၊ ဘန္တေ၊ ထေရာ’’တိ။ ‘‘နိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိံ အာဝုသော’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဣမသ္မိံ ပါပဓမ္မေ ဝသန္တေ ဣဓ ပေသလာ ဘိက္ခူ န ဝသိဿန္တိ၊ နိက္ကဍ္ဎာမ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မာ တွံ ဣဓ ဝသိ၊ အမှေ နိဿာယ တုယှံ ကိဉ္စိ နတ္ထီ’’တိ အာဟံသု။ သော တေဟိ နိက္ကဍ္ဎိတော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဇေတဝနံ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ပါပိစ္ဆာ၊ ဘန္တေ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ၊ ပါပိကာနံ ဣစ္ဆာနံ ဝသံ ဂတာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ သတ္ထာ ‘‘မာ ဟေဝံ ကောကာလိက၊ အဝစ၊ မာ ဟေဝံ ကောကာလိက အဝစ၊ ပသာဒေဟိ ကောကာလိက၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေသု စိတ္တံ၊ တေ ပေသလာ ဘိက္ခူ’’တိ ဝါရေတိ။ ဝါရိတောပိ ကောကာလိကော ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ အဂ္ဂသာဝကာနံ သဒ္ဒဟထ၊ အဟံ ပစ္စက္ခတော အဒ္ဒသံ၊ ပါပိစ္ဆာ ဧတေ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တာ ဒုဿီလာ’’တိ ဝတွာ ယာဝတတိယံ သတ္ထာရာ ဝါရိတောပိ တထေဝ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ တဿ ပက္ကန္တမတ္တဿေဝ သကလသရီရေ သာသပမတ္တာ ပိဠကာ ဥဋ္ဌဟိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎိတွာ ¶ ဗေဠုဝပက္ကမတ္တာ ဟုတွာ ဘိဇ္ဇိတွာ ပုဗ္ဗလောဟိတာနိ ပဂ္ဃရိံသု။ သော နိတ္ထုနန္တော ဝေဒနာပ္ပတ္တော ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ နိပဇ္ဇိ။ ‘‘ကောကာလိကေန ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ အက္ကုဋ္ဌာ’’တိ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။

အထဿ ¶ ဥပဇ္ဈာယော တုရူ နာမ ဗြဟ္မာ ¶ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ထေရေ ခမာပေဿာမီ’’တိ အာဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘ကောကာလိက၊ ဖရုသံ တေ ကမ္မံ ကတံ၊ အဂ္ဂသာဝကေ ပသာဒေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ကော ပန တွံ အာဝုသော’’တိ? ‘‘တုရူ ဗြဟ္မာ နာမာဟ’’န္တိ။ ‘‘နနု တွံ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတာ အနာဂါမီတိ ဗျာကတော၊ အနာဂါမီ စ အနာဝတ္တိဓမ္မော အသ္မာ လောကာတိ ဝုတ္တံ၊ တွံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ယက္ခော ဘဝိဿသီ’’တိ မဟာဗြဟ္မံ အပသာဒေသိ။ သော တံ အတ္တနော ဝစနံ ဂါဟာပေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘တဝ ဝါစာယ တွညေဝ ပညာယိဿသီ’’တိ ဝတွာ သုဒ္ဓါဝါသမေဝ ဂတော။ ကောကာလိကောပိ ကာလံ ကတွာ ပဒုမနိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တဿ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ ဉတွာ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာ တထာဂတဿ အာရောစေသိ၊ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ အာရောစေသိ။ ဘိက္ခူ တဿ အဂုဏံ ကထေန္တာ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ကောကာလိကော ကိရ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ အက္ကောသိတွာ အတ္တနော မုခံ နိဿာယ ပဒုမနိရယေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ ကောကာလိကော ဝစနေန ဟတော အတ္တနော မုခံ နိဿာယ ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသ အတ္တနော မုခံ နိဿာယ ဒုက္ခံ အနုဘောသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဿ ပုရောဟိတော ပိင်္ဂလော နိက္ခန္တဒါဌော အဟောသိ။ တဿ ဗြာဟ္မဏီ အညေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ အတိစရိ၊ သောပိ တာဒိသောဝ။ ပုရောဟိတော ဗြာဟ္မဏိံ ပုနပ္ပုနံ ဝါရေန္တောပိ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ ‘‘ဣမံ မမ ဝေရိံ သဟတ္ထာ မာရေတုံ န သက္ကာ၊ ဥပါယေန နံ မာရေဿာမီ’’တိ။ သော ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ ‘‘မဟာရာဇ၊ တဝ နဂရံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ အဂ္ဂနဂရံ၊ တွံ အဂ္ဂရာဇာ၊ ဧဝံ အဂ္ဂရညော နာမ တဝ ဒက္ခိဏဒွါရံ ဒုယုတ္တံ အဝမင်္ဂလ’’န္တိ။ ‘‘အာစရိယ၊ ဣဒါနိ ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘မင်္ဂလံ ကတွာ ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘ပုရာဏဒွါရံ ဟာရေတွာ မင်္ဂလယုတ္တာနိ ဒါရူနိ ဂဟေတွာ နဂရပရိဂ္ဂါဟကာနံ ဘူတာနံ ဗလိံ ဒတွာ မင်္ဂလနက္ခတ္တေန ပတိဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ဧဝံ ကရောထာ’’တိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော တက္ကာရိယော နာမ မာဏဝေါ ¶ ဟုတွာ ¶ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ပုရောဟိတော ပုရာဏဒွါရံ ဟာရေတွာ နဝံ နိဋ္ဌာပေတွာ ရာဇာနံ အာဟ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ ဒေဝ၊ ဒွါရံ၊ သွေ ဘဒ္ဒကံ နက္ခတ္တံ၊ တံ အနတိက္ကမိတွာ ဗလိံ ကတွာ ဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘အာစရိယ၊ ဗလိကမ္မတ္ထာယ ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဒေဝ၊ မဟေသက္ခံ ဒွါရံ မဟေသက္ခာဟိ ဒေဝတာဟိ ¶ ပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ဧကံ ပိင်္ဂလံ နိက္ခန္တဒါဌံ ဥဘတောဝိသုဒ္ဓံ ဗြာဟ္မဏံ မာရေတွာ တဿ မံသလောဟိတေန ဗလိံ ကတွာ သရီရံ ဟေဋ္ဌာ ခိပိတွာ ဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ တုမှာကဉ္စ နဂရဿ စ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု အာစရိယ၊ ဧဝရူပံ ဗြာဟ္မဏံ မာရေတွာ ဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ။

သော တုဋ္ဌမာနသော ‘‘သွေ ပစ္စာမိတ္တဿ ပိဋ္ဌိံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥဿာဟဇာတော အတ္တနော ဂေဟံ ဂန္တွာ မုခံ ရက္ခိတုံ အသက္ကောန္တော တုရိတတုရိတော ဘရိယံ အာဟ – ‘‘ပါပေ စဏ္ဍာလိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကေန သဒ္ဓိံ အဘိရမိဿသိ၊ သွေ တေ ဇာရံ မာရေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ ‘‘နိရပရာဓံ ကိံကာရဏာ မာရေဿသီ’’တိ? ရာဇာ ‘‘ကဠာရပိင်္ဂလဿ ဗြာဟ္မဏဿ မံသလောဟိတေန ဗလိကမ္မံ ကတွာ နဂရဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ အာဟ၊ ‘‘ဇာရော စ တေ ကဠာရပိင်္ဂလော၊ တံ မာရေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ။ သာ ဇာရဿ သန္တိကံ သာသနံ ပါဟေသိ ‘‘ရာဇာ ကိရ ကဠာရပိင်္ဂလံ ဗြာဟ္မဏံ မာရေတွာ ဗလိံ ကာတုကာမော၊ သစေ ဇီဝိတုကာမော၊ အညေပိ တယာ သဒိသေ ဗြာဟ္မဏေ ဂဟေတွာ ကာလဿေဝ ပလာယဿူ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ တံ နဂရေ ပါကဋံ အဟောသိ၊ သကလနဂရတော သဗ္ဗေ ကဠာရပိင်္ဂလာ ပလာယိံသု။

ပုရောဟိတော ပစ္စာမိတ္တဿ ပလာတဘာဝံ အဇာနိတွာ ပါတောဝ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဒေဝ၊ အသုကဋ္ဌာနေ ကဠာရပိင်္ဂလော ဗြာဟ္မဏော အတ္ထိ၊ တံ ဂဏှာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အမစ္စေ ပေသေသိ။ တေ တံ အပဿန္တာ အာဂန္တွာ ‘‘ပလာတော ကိရာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ‘‘အညတ္ထ ဥပဓာရေထာ’’တိ ¶ သကလနဂရံ ဥပဓာရေန္တာပိ န ပဿိံသု။ တတော ‘‘အညံ ဥပဓာရေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဒေဝ၊ ဌပေတွာ ပုရောဟိတံ အညော ဧဝရူပေါ နတ္ထီ’’တိ ဝဒိံသု။ ပုရောဟိတံ န သက္ကာ မာရေတုန္တိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ကိံ ကထေထ၊ ပုရောဟိတဿ ကာရဏာ အဇ္ဇ ဒွါရေ အပ္ပတိဋ္ဌာပိတေ နဂရံ အဂုတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ အာစရိယော ကထေန္တော ‘‘အဇ္ဇ နက္ခတ္တံ အတိက္ကမိတွာ ဣတော သံဝစ္ဆရစ္စယေန နက္ခတ္တံ လဘိဿတီ’’တိ ကထေသိ၊ သံဝစ္ဆရံ နဂရေ အဒွါရကေ ပစ္စတ္ထိကာနံ ဩကာသော ဘဝိဿတိ၊ ဣမံ မာရေတွာ အညေန ဗျတ္တေန ¶ ဗြာဟ္မဏေန ဗလိကမ္မံ ကာရေတွာ ဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေဿာမာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန အညော အာစရိယသဒိသော ပဏ္ဍိတော ဗြာဟ္မဏော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ဒေဝ၊ တဿ အန္တေဝါသီ တက္ကာရိယမာဏဝေါ နာမ၊ တဿ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒတွာ မင်္ဂလံ ကရောထာ’’တိ။

ရာဇာ တံ ပက္ကောသာပေတွာ သမ္မာနံ ကာရေတွာ ပုရောဟိတဋ္ဌာနံ ဒတွာ တထာ ကာတုံ အာဏာပေသိ။ သော မဟန္တေန ပရိဝါရေန နဂရဒွါရံ အဂမာသိ။ ပုရောဟိတံ ရာဇာနုဘာဝေန ဗန္ဓိတွာ အာနယိံသု။ မဟာသတ္တော ဒွါရဋ္ဌပနဋ္ဌာနေ အာဝါဋံ ခဏာပေတွာ သာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ အာစရိယေန သဒ္ဓိံ အန္တောသာဏိယံ အဋ္ဌာသိ။ အာစရိယော အာဝါဋံ ဩလောကေတွာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တော ‘‘အတ္ထော တာဝ ¶ မေ နိပ္ဖာဒိတော အဟောသိ၊ ဗာလတ္တာ ပန မုခံ ရက္ခိတုံ အသက္ကောန္တော ဝေဂေန ပါပိတ္ထိယာ ကထေသိံ၊ အတ္တနာဝ အတ္တနော ဝဓော အာဘတော’’တိ မဟာသတ္တံ အာလပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၄။

‘‘အဟမေဝ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသိ ဗာလော၊ ဘေကောဝရညေ အဟိမဝှာယမာနော၊

တက္ကာရိယေ သောဗ္ဘမိမံ ပတာမိ၊ န ကိရေဝ သာဓု အတိဝေလဘာဏီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသီတိ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသိံ။ ဘေကောဝါတိ ယထာ အရညေ မဏ္ဍူကော ဝဿန္တော အတ္တနော ခါဒကံ အဟိံ အဝှာယမာနော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသတိ နာမ၊ ဧဝံ အဟမေဝ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသိံ။ တက္ကာရိယေတိ တဿ နာမံ၊ တက္ကာရိယာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ နာမံ၊ တေနေဝ တံ အာလပန္တော ဧဝမာဟ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၅။

‘‘ပပ္ပောတိ မစ္စော အတိဝေလဘာဏီ၊ ဗန္ဓံ ဝဓံ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စ၊

အတ္တာနမေဝ ဂရဟာသိ ဧတ္ထ၊ အာစေရ ယံ တံ နိခဏန္တိ သောဗ္ဘေ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အတိဝေလဘာဏီတိ ဝေလာတိက္ကန္တံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ကတွာ ကထနံ နာမ န သာဓု၊ အတိဝေလဘာဏီ ပုရိသော န သာဓူတိ အတ္ထော။ သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စာတိ အာစရိယ၊ ဧဝမေဝ အတိဝေလဘာဏီ ပုရိသော ဝဓံ ဗန္ဓဉ္စ သောကဉ္စ မဟန္တေန သဒ္ဒေန ပရိဒေဝဉ္စ ပပ္ပောတိ။ ဂရဟာသီတိ ပရံ အဂရဟိတွာ အတ္တာနံယေဝ ဂရဟေယျာသိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ကာရဏေ။ အာစေရ ယံ တန္တိ အာစရိယ၊ ယေန ကာရဏေန တံ နိခဏန္တိ သောဗ္ဘေ၊ တံ တယာဝ ကတံ၊ တသ္မာ အတ္တာနမေဝ ဂရဟေယျာသီတိ ဝဒတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘အာစရိယ၊ ဝါစံ အရက္ခိတွာ န ကေဝလံ တွမေဝ ဒုက္ခပ္ပတ္တော၊ အညောပိ ဒုက္ခပ္ပတ္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိတွာ ဒဿေသိ။

ပုဗ္ဗေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ ကာဠီ နာမ ဂဏိကာ အဟောသိ၊ တဿာ တုဏ္ဍိလော နာမ ဘာတာ။ ကာဠီ ဧကဒိဝသံ သဟဿံ ဂဏှာတိ။ တုဏ္ဍိလော ပန ဣတ္ထိဓုတ္တော သုရာဓုတ္တော အက္ခဓုတ္တော အဟောသိ။ သာ တဿ ဓနံ ဒေတိ၊ သော လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ ဝိနာသေတိ။ သာ တံ ဝါရေန္တီပိ ဝါရေတုံ နာသက္ခိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဇူတပရာဇိတော နိဝတ္ထဝတ္ထာနိ ဒတွာ ကဋသာရကခဏ္ဍံ နိဝါသေတွာ တဿာ ဂေဟံ အာဂမိ ¶ ။ တာယ စ ဒါသိယော အာဏတ္တာ ဟောန္တိ ‘‘တုဏ္ဍိလဿ အာဂတကာလေ ¶ ကိဉ္စိ အဒတွာ ဂီဝါယံ နံ ဂဟေတွာ နီဟရေယျာထာ’’တိ။ တာ တထာ ကရိံသု။ သော ဒွါရမူလေ ရောဒန္တော အဋ္ဌာသိ။

အထေကော သေဋ္ဌိပုတ္တော နိစ္စကာလံ ကာဠိယာ သဟဿံ အာဟရာပေန္တော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ တုဏ္ဍိလ ရောဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမိ၊ ဇူတပရာဇိတော မမ ဘဂိနိယာ သန္တိကံ အာဂတောမှိ၊ တံ မံ ဒါသိယော ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ နီဟရိံသူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တိဋ္ဌ၊ ဘဂိနိယာ တေ ကထေဿာမီ’’တိ သော ဂန္တွာ ‘‘ဘာတာ တေ ကဋသာရကခဏ္ဍံ နိဝါသေတွာ ဒွါရမူလေ ဌိတော၊ ဝတ္ထာနိဿ ကိမတ္ထံ န ဒေသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အဟံ တာဝ န ဒေမိ၊ သစေ ပန တေ သိနေဟော အတ္ထိ၊ တွံ ဒေဟီ’’တိ။ တသ္မိံ ပန ဂဏိကာယ ဃရေ ဣဒံစာရိတ္တံ – အာဘတသဟဿတော ပဉ္စသတာနိ ဂဏိကာယ ဟောန္တိ၊ ပဉ္စသတာနိ ဝတ္ထဂန္ဓမာလမူလာနိ ဟောန္တိ။ အာဂတပုရိသာ တသ္မိံ ဃရေ လဒ္ဓဝတ္ထာနိ နိဝါသေတွာ ရတ္တိံ ဝသိတွာ ပုနဒိဝသေ ဂစ္ဆန္တာ အာဘတဝတ္ထာနေဝ နိဝါသေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မာ သော သေဋ္ဌိပုတ္တော တာယ ဒိန္နဝတ္ထာနိ နိဝါသေတွာ အတ္တနော သာဋကေ တုဏ္ဍိလဿ ဒါပေသိ။ သော နိဝါသေတွာ နဒန္တော ¶ ဂဇ္ဇန္တော ဂန္တွာ သုရာဂေဟံ ပါဝိသိ။ ကာဠီပိ ဒါသိယော အာဏာပေသိ ‘‘သွေ ဧတဿ ဂမနကာလေ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆိန္ဒေယျာထာ’’တိ။ တာ တဿ နိက္ခမနကာလေ ဣတော စိတော စ ဥပဓာဝိတွာ ဝိလုမ္ပမာနာ သာဋကေ ဂဟေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ယာဟိ ကုမာရာ’’တိ နဂ္ဂံ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ သော နဂ္ဂေါဝ နိက္ခမိ။ ဇနော ပရိဟာသံ ကရောတိ။ သော လဇ္ဇိတွာ ‘‘မယာဝေတံ ကတံ၊ အဟမေဝ အတ္တနော မုခံ ရက္ခိတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ ပရိဒေဝိ။ ဣဒံ တာဝ ဒဿေတုံ တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၀၆။

‘‘ကိမေဝဟံ တုဏ္ဍိလမနုပုစ္ဆိံ၊ ကရေယျ သံ ဘာတရံ ကာဠိကာယံ၊

နဂ္ဂေါဝဟံ ဝတ္ထယုဂဉ္စ ဇီနော၊ အယမ္ပိ အတ္ထော ဗဟုတာဒိသောဝါ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ဗဟုတာဒိသောဝါတိ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဟိ အတ္တနာ ကတေန ဒုက္ခံ ပတ္တော၊ တွမ္ပိ တသ္မာ အယမ္ပိ တုယှံ ဒုက္ခပ္ပတ္တိ အတ္ထော။ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ တာဒိသောဝ။

အပရောပိ ဗာရာဏသိယံ အဇပါလာနံ ပမာဒေန ဂေါစရဘူမိယံ ဒွီသု မေဏ္ဍေသု ယုဇ္ဈန္တေသု ဧကော ကုလိင်္ဂသကုဏော ‘‘ဣမေ ဒါနိ ဘိန္နေဟိ သီသေဟိ မရိဿန္တိ၊ ဝါရေဿာမိ တေတိ မာတုလာ မာ ယုဇ္ဈထာ’’တိ ဝါရေတွာ တေသံ ကထံ အဂ္ဂဟေတွာ ယုဇ္ဈန္တာနညေဝ ပိဋ္ဌိယမ္ပိ သီသေပိ နိသီဒိတွာ ယာစိတွာ ဝါရေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘တေန ဟိ မံ မာရေတွာ ယုဇ္ဈထာ’’တိ ဥဘိန္နမ္ပိ သီသန္တရံ ပါဝိသိ။ တေ အညမညံ ယုဇ္ဈိံသုယေဝ။ သော သဏှကရဏိယံ ပိသိတော ဝိယ အတ္တနာ ကတေနေဝ ဝိနာသံ ပတ္တော။ ဣဒမ္ပိ အပရံ ကာရဏံ ဒဿေတုံ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၁၀၇။

‘‘ယော ¶ ယုဇ္ဈမာနာနမယုဇ္ဈမာနော၊ မေဏ္ဍန္တရံ အစ္စုပတီ ကုလိင်္ဂေါ၊

သော ပိံသိတော မေဏ္ဍသိရေဟိ တတ္ထ၊ အယမ္ပိ အတ္ထော ဗဟုတာဒိသောဝါ’’တိ။

တတ္ထ မေဏ္ဍန္တရန္တိ မေဏ္ဍာနံ အန္တရံ။ အစ္စုပတီတိ အတိဂန္တွာ ဥပ္ပတိ၊ အာကာသေ သီသာနံ ဝေမဇ္ဈေ အဋ္ဌာသီတိ အတ္ထော။ ပိံသိတောတိ ပီဠိတော။

အပရေပိ ¶ ဗာရာဏသိဝါသိနော ဂေါပါလကာ ဖလိတံ တာလရုက္ခံ ဒိသွာ ဧကံ တာလဖလတ္ထာယ ရုက္ခံ အာရောပေသုံ။ တသ္မိံ ဖလာနိ ပါတေန္တေ ဧကော ကဏှသပ္ပော ဝမ္မိကာ နိက္ခမိတွာ တာလရုက္ခံ အာရုဟိ။ ဟေဋ္ဌာ ပတိဋ္ဌိတာ ဒဏ္ဍေဟိ ပဟရန္တာ နိဝါရေတုံ နာသက္ခိံသု။ တေ ‘‘သပ္ပော တာလံ အဘိရုဟတီ’’တိ ဣတရဿ အာစိက္ခိံသု။ သော ဘီတော မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိ။ ဟေဋ္ဌာ ဌိတာ ဧကံ ထိရသာဋကံ စတူသု ကဏ္ဏေသု ဂဟေတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ သာဋကေ ပတာ’’တိ အာဟံသု။ သော ပတန္တော စတုန္နမ္ပိ အန္တရေ သာဋကမဇ္ဈေ ပတိ။ တဿ ပန ပါတနဝေဂေန တေ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တာ အညမညံ ¶ သီသေဟိ ပဟရိတွာ ဘိန္နေဟိ သီသေဟိ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။ ဣဒမ္ပိ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘စတုရော ဇနာ ပေါတ္ထကမဂ္ဂဟေသုံ၊ ဧကဉ္စ ပေါသံ အနုရက္ခမာနာ၊

သဗ္ဗေဝ တေ ဘိန္နသိရာ သယိံသု၊ အယမ္ပိ အတ္ထော ဗဟုတာဒိသောဝါ’’တိ။

တတ္ထ ပေါတ္ထကန္တိ သာဏသာဋကံ။ သဗ္ဗေဝ တေတိ တေပိ စတ္တာရော ဇနာ အတ္တနာ ကတေနေဝ ဘိန္နသီသာ သယိံသု။

အပရေပိ ဗာရာဏသိဝါသိနော ဧဠကစောရာ ရတ္တိံ ဧကံ အဇံ ထေနေတွာ ‘‘ဒိဝါ အရညေ ခါဒိဿာမာ’’တိ တဿာ အဝဿနတ္ထာယ မုခံ ဗန္ဓိတွာ ဝေဠုဂုမ္ဗေ ဌပေသုံ။ ပုနဒိဝသေ တံ ခါဒိတုံ ဂစ္ဆန္တာ အာဝုဓံ ပမုဿိတွာ အဂမံသု။ တေ ‘‘အဇံ မာရေတွာ မံသံ ပစိတွာ ခါဒိဿာမ၊ အာဟရထာဝုဓ’’န္တိ ဧကဿပိ ဟတ္ထေ အာဝုဓံ အဒိသွာ ‘‘ဝိနာ အာဝုဓေန ဧတံ မာရေတွာပိ မံသံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ၊ ဝိဿဇ္ဇေထ နံ၊ ပုညမဿ အတ္ထီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေသုံ။ တဒါ ဧကော နဠကာရော ဝေဠုံ ဂဟေတွာ ‘‘ပုနပိ အာဂန္တွာ ဂဟေဿာမီ’’တိ နဠကာရသတ္ထံ ဝေဠုဂုမ္ဗန္တရေ ဌပေတွာ ပက္ကာမိ။ အဇာ ‘‘မုတ္တာမှီ’’တိ တုဿိတွာ ဝေဠုမူလေ ကီဠမာနာ ပစ္ဆိမပါဒေဟိ ပဟရိတွာ တံ သတ္ထံ ပါတေသိ။ စောရာ သတ္ထသဒ္ဒံ သုတွာ ဥပဓာရေန္တာ တံ ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသာ အဇံ မာရေတွာ မံသံ ခါဒိံသု။ ဣတိ ‘‘သာပိ အဇာ အတ္တနာ ကတေနေဝ မတာ’’တိ ဒဿေတုံ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၀၉။

‘‘အဇာ ¶ ¶ ယထာ ဝေဠုဂုမ္ဗသ္မိံ ဗဒ္ဓါ၊ အဝက္ခိပန္တီ အသိမဇ္ဈဂစ္ဆိ၊

တေနေဝ တဿာ ဂလကာဝကန္တံ၊ အယမ္ပိ အတ္ထော ဗဟုတာဒိသောဝါ’’တိ။

တတ္ထ အဝက္ခိပန္တီတိ ကီဠမာနာ ပစ္ဆိမပါဒေ ခိပန္တီ။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ‘‘အတ္တနော ဝစနံ ရက္ခိတွာ မိတဘာဏိနော နာမ မရဏဒုက္ခာ မုစ္စန္တီ’’တိ ဒဿေတွာ ကိန္နရဝတ္ထုံ အာဟရိ။

ဗာရာဏသိဝါသီ ကိရေကော လုဒ္ဒကော ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဧကေနုပါယေန ဇယမ္ပတိကေ ဒွေ ကိန္နရေ ဂဟေတွာ အာနေတွာ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗေ ကိန္နရေ ဒိသွာ တုဿိတွာ ‘‘လုဒ္ဒ၊ ဣမေသံ ကော ဂုဏော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ဧတေ မဓုရေန သဒ္ဒေန ဂါယန္တိ၊ မနုညံ နစ္စန္တိ၊ မနုဿာ ဧဝံ ဂါယိတုဉ္စ နစ္စိတုဉ္စ န ဇာနန္တီ’’တိ။ ရာဇာ လုဒ္ဒဿ ဗဟုံ ဓနံ ဒတွာ ကိန္နရေ ‘‘ဂါယထ နစ္စထာ’’တိ အာဟ။ ကိန္နရာ ‘‘သစေ မယံ ဂါယန္တာ ဗျဉ္ဇနံ ပရိပုဏ္ဏံ ကာတုံ န သက္ခိဿာမ၊ ဒုဂ္ဂီတံ ဟောတိ၊ အမှေ ဂရဟိဿန္တိ ဝဓိဿန္တိ၊ ဗဟုံ ကထေန္တာနဉ္စ ပန မုသာဝါဒေါပိ ဟောတီ’’တိ မုသာဝါဒဘယေန ရညာ ပုနပ္ပုနံ ဝုတ္တာပိ န ဂါယိံသု န နစ္စိံသု။ ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဣမေ မာရေတွာ မံသံ ပစိတွာ အာဟရထာ’’တိ အာဏာပေန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၀။

‘‘ဣမေ န ဒေဝါ န ဂန္ဓဗ္ဗပုတ္တာ၊ မိဂါ ဣမေ အတ္ထဝသံ ဂတာ မေ၊

ဧကဉ္စ နံ သာယမာသေ ပစန္တု၊ ဧကံ ပုနပ္ပာတရာသေ ပစန္တူ’’တိ။

တတ္ထ မိဂါ ဣမေတိ ဣမေ သစေ ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗာ ဝါ ဘဝေယျုံ၊ နစ္စေယျုဉ္စေဝ ဂါယေယျုဉ္စ၊ ဣမေ ပန မိဂါ တိရစ္ဆာနဂတာ။ အတ္ထဝသံ ဂတာ မေတိ အတ္ထံ ပစ္စာသီသန္တေန လုဒ္ဒေန အာနီတတ္တာ အတ္ထဝသေန မမ ဟတ္ထံ ဂတာ။ ဧတေသု ဧကံ သာယမာသေ၊ ဧကံ ပါတရာသေ ပစန္တူတိ။

ကိန္နရီ စိန္တေသိ ‘‘ရာဇာ ကုဒ္ဓါ နိဿံသယံ မာရေဿတိ၊ ဣဒါနိ ကထေတုံ ကာလော’’တိ အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၁။

‘‘သတံ ¶ သဟဿာနိ ဒုဘာသိတာနိ၊ ကလမ္ပိ နာဂ္ဃန္တိ သုဘာသိတဿ၊

ဒုဗ္ဘာသိတံ သင်္ကမာနော ကိလေသော၊ တသ္မာ တုဏှီ ကိမ္ပုရိသာ န ဗာလျာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ¶ သင်္ကမာနော ကိလေသောတိ ကဒါစိ အဟံ ဘာသမာနော ဒုဗ္ဘာသိတံ ဘာသေယျံ၊ ဧဝံ ဒုဗ္ဘာသိတံ သင်္ကမာနော ကိလိဿတိ ကိလမတိ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန တုမှာကံ န ဂါယိံ၊ န ဗာလဘာဝေနာတိ။

ရာဇာ ကိန္နရိယာ တုဿိတွာ အနန္တရံ ဂါထမာဟ –

၁၁၂။

‘‘ယာ မေသာ ဗျာဟာသိ ပမုဉ္စထေတံ၊ ဂိရိဉ္စ နံ ဟိမဝန္တံ နယန္တု၊

ဣမဉ္စ ခေါ ဒေန္တု မဟာနသာယ၊ ပါတောဝ နံ ပါတရာသေ ပစန္တူ’’တိ။

တတ္ထ ယာ မေသာတိ ယာ မေ ဧသာ။ ဒေန္တူတိ မဟာနသတ္ထာယ ဒေန္တု။

ကိန္နရော ရညော ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ မံ အကထေန္တံ အဝဿံ မာရေဿတိ၊ ဣဒါနိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘ပဇ္ဇုန္နနာထာ ပသဝေါ၊ ပသုနာထာ အယံ ပဇာ၊

တွံ နာထောသိ မဟာရာဇ၊ နာထောဟံ ဘရိယာယ မေ၊

ဒွိန္နမညတရံ ဉတွာ၊ မုတ္တော ဂစ္ဆေယျ ပဗ္ဗတ’’န္တိ။

တတ္ထ ပဇ္ဇုန္နနာထာ ပသဝေါတိ တိဏဘက္ခာ ပသဝေါ မေဃနာထာ နာမ။ ပသုနာထာ အယံ ပဇာတိ အယံ ပန မနုဿပဇာ ပဉ္စဂေါရသေန ဥပဇီဝန္တီ ပသုနာထာ ပသုပတိဋ္ဌာ။ တွံ နာထောသီတိ တွံ မမ ပတိဋ္ဌာ အသိ။ နာထောဟန္တိ မမ ဘရိယာယ အဟံ နာထော၊ အဟမဿာ ပတိဋ္ဌာ။ ဒွိန္နမညတရံ ဉတွာ၊ မုတ္တော ဂစ္ဆေယျ ပဗ္ဗတန္တိ အမှာကံ ဒွိန္နံ အန္တရေ ဧကော ဧကံ မတံ ဉတွာ သယံ မရဏတော မုတ္တော ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဇီဝမာနာ ပန မယံ အညမညံ န ဇဟာမ၊ တသ္မာ သစေပိ ဣမံ ဟိမဝန္တံ ပေသေတုကာမော၊ မံ ပဌမံ မာရေတွာ ပစ္ဆာ ပေသေဟီတိ။

ဧဝဉ္စ ¶ ပန ဝတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ န မယံ တဝ ဝစနံ အကာတုကာမတာယ တုဏှီ အဟုမှ၊ မယံ ကထာယ ပန ဒေါသံ ဒိသွာ န ကထယိမှာ’’တိ ဒီပေန္တော ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၁၄။

‘‘န ဝေ နိန္ဒာ သုပရိဝဇ္ဇယေထ၊ နာနာ ဇနာ သေဝိတဗ္ဗာ ဇနိန္ဒ၊

ယေနေဝ ¶ ဧကော လဘတေ ပသံသံ၊ တေနေဝ အညော လဘတေ နိန္ဒိတာရံ။

၁၁၅။

‘‘သဗ္ဗော ¶ လောကော ပရိစိတ္တော အတိစိတ္တော၊ သဗ္ဗော လောကော စိတ္တဝါ သမှိ စိတ္တေ၊

ပစ္စေကစိတ္တာ ပုထု သဗ္ဗသတ္တာ၊ ကဿီဓ စိတ္တဿ ဝသေန ဝတ္တေ’’တိ။

တတ္ထ သုပရိဝဇ္ဇယေထာတိ မဟာရာဇ၊ နိန္ဒာ နာမ သုခေန ပရိဝဇ္ဇေတုံ န သက္ကာ။ နာနာ ဇနာတိ နာနာဆန္ဒာ ဇနာ။ ယေနေဝါတိ ယေန သီလာဒိဂုဏေန ဧကော ပသံသံ လဘတိ၊ တေနေဝ အညော နိန္ဒိတာရံ လဘတိ။ အမှာကဉှိ ကိန္နရာနံ အန္တရေ ကထနေန ပသံသံ လဘတိ၊ မနုဿာနံ အန္တရေ နိန္ဒံ၊ ဣတိ နိန္ဒာ နာမ ဒုပ္ပရိဝဇ္ဇိယာ၊ သွာဟံ ကထံ တဝ သန္တိကာ ပသံသံ လဘိဿာမီတိ။

သဗ္ဗော လောကော ပရိစိတ္တောတိ မဟာရာဇ၊ အသပ္ပုရိသော နာမ ပါဏာတိပါတာဒိစိတ္တေန၊ သပ္ပုရိသော ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ အာဒိစိတ္တေန အတိစိတ္တောတိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗော လောကော ပရိစိတ္တော အတိစိတ္တောတိ အတ္ထော။ စိတ္တဝါ သမှိ စိတ္တေတိ သဗ္ဗော ပန လောကော အတ္တနော ဟီနေန ဝါ ပဏီတေန ဝါ စိတ္တေန စိတ္တဝါ နာမ။ ပစ္စေကစိတ္တာတိ ပါဋိယေက္ကစိတ္တာ ပုထုပ္ပဘေဒါ သဗ္ဗေ သတ္တာ။ တေသု ကဿေကဿ တဝ ဝါ အညဿ ဝါ စိတ္တေန ကိန္နရီ ဝါ မာဒိသော ဝါ အညော ဝါ ဝတ္တေယျ၊ တသ္မာ ‘‘အယံ မမ စိတ္တဝသေန န ဝတ္တတီ’’တိ၊ မာ မယှံ ကုဇ္ဈိ။ သဗ္ဗသတ္တာ ¶ ဟိ အတ္တနော စိတ္တဝသေန ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒေဝါတိ။ ကိမ္ပုရိသော ရညော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။

ရာဇာ ‘‘သဘာဝမေဝ ကထေတိ ပဏ္ဍိတော ကိန္နရော’’တိ သောမနဿပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘တုဏှီ အဟူ ကိမ္ပုရိသော သဘရိယော၊ ယော ဒါနိ ဗျာဟာသိ ဘယဿ ဘီတော၊

သော ဒါနိ မုတ္တော သုခိတော အရောဂေါ၊ ဝါစာကိရေဝတ္ထဝတီ နရာန’’န္တိ။

တတ္ထ ဝါစာကိရေဝတ္ထဝတီ နရာနန္တိ ဝါစာဂိရာ ဧဝ ဣမေသံ သတ္တာနံ အတ္ထဝတီ ဟိတာဝဟာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

ရာဇာ ကိန္နရေ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ နိသီဒါပေတွာ တမေဝ လုဒ္ဒံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဂစ္ဆ ဘဏေ၊ ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဝိဿဇ္ဇေဟီ’’တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။ မဟာသတ္တောပိ ¶ ‘‘အာစရိယ၊ ဧဝံ ကိန္နရာ ဝါစံ ရက္ခိတွာ ပတ္တကာလေ ကထိတေန သုဘာသိတေနေဝ မုတ္တာ၊ တွံ ပန ဒုက္ကထိတေန မဟာဒုက္ခံ ပတ္တော’’တိ ဣဒံ ဥဒါဟရဏံ ဒဿေတွာ ‘‘အာစရိယ၊ မာ ဘာယိ၊ ဇီဝိတံ တေ အဟံ ဒဿာမီ’’တိ အဿာသေသိ၊ ‘‘အပိစ ခေါ ပန တုမှေ မံ ရက္ခေယျာထာ’’တိဝုတ္တေ ‘‘န တာဝ နက္ခတ္တယောဂေါ လဗ္ဘတီ’’တိ ¶ ဒိဝသံ ဝီတိနာမေတွာ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ မတံ ဧဠကံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂန္တွာ ဇီဝါဟီ’’တိ ကဉ္စိ အဇာနာပေတွာ ဥယျောဇေတွာ ဧဠကမံသေန ဗလိံ ကတွာ ဒွါရံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ကောကာလိကော ဝါစာယ ဟတောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကဠာရပိင်္ဂလော ကောကာလိကော အဟောသိ၊ တက္ကာရိယပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

တက္ကာရိယဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၄၈၂] ၉။ ရုရုမိဂရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ

တဿ ¶ ဂါမဝရံ ဒမ္မီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ကိရ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဗဟူပကာရော တေ အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တသတ္ထာ၊ တွံ တထာဂတံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘိ၊ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဏှိ၊ လာဘသက္ကာရံ ပါပုဏီ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အာဝုသော၊ သတ္ထာရာ မမ တိဏဂ္ဂမတ္တောပိ ဥပကာရော န ကတော၊ အဟံ သယမေဝ ပဗ္ဗဇိံ၊ သယံ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဏှိံ၊ သယံ လာဘသက္ကာရံ ပါပုဏိ’’န္တိ ကထေသိ။ ဘိက္ခူ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အကတညူ အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော အကတဝေဒီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေဝဒတ္တော ဣဒါနေဝ အကတညူ၊ ပုဗ္ဗေပိ အကတညူယေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မယာ ဇီဝိတေ ဒိန္နေပိ မမ ဂုဏမတ္တံ န ဇာနာတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧကော အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ သေဋ္ဌိ ပုတ္တံ လဘိတွာ ‘‘မဟာဓနကော’’တိဿ၊ နာမံ ကတွာ ‘‘သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တော မမ ပုတ္တော ကိလမိဿတီ’’တိ န ကိဉ္စိ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ သော ဂီတနစ္စဝါဒိတခါဒနဘောဇနတော ဥဒ္ဓံ န ကိဉ္စိ အညာသိ။ တံ ဝယပ္ပတ္တံ ပတိရူပေန ဒါရေန သံယောဇေတွာ မာတာပိတရော ကာလမကံသု။ သော တေသံ အစ္စယေန ဣတ္ထိဓုတ္တသုရာဓုတ္တာဒီဟိ ပရိဝုတော နာနာဗျသနမုခေဟိ ¶ ဣဏံ အာဒါယ တံ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော ဣဏာယိကေဟိ စောဒိယမာနော စိန္တေသိ ‘‘ကိံ မယှံ ဇီဝိတေန၊ ဧကေနမှိ အတ္တဘာဝေန အညော ဝိယ ဇာတော၊ မတံ မေ သေယျော’’တိ။ သော ဣဏာယိကေ အာဟ – ‘‘တုမှာကံ ဣဏပဏ္ဏာနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထ၊ ဂင်္ဂါတီရေ မေ နိဒဟိတံ ကုလသန္တကံ ဓနံ အတ္ထိ၊ တံ ဝေါ ဒဿာမီ’’တိ။ တေ တေန ¶ သဒ္ဓိံ အဂမံသု။ သော ‘‘ဣဓ ဓန’’န္တိ နိဓိဋ္ဌာနံ အာစိက္ခန္တော ဝိယ ‘‘ဂင်္ဂါယံ ပတိတွာ မရိဿာမီ’’တိ ပလာယိတွာ ဂင်္ဂါယံ ပတိ။ သော စဏ္ဍသောတေန ဝုယှန္တော ကာရုညရဝံ ဝိရဝိ။

တဒါ မဟာသတ္တော ရုရုမိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိဝါရံ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကကောဝ ဂင်္ဂါနိဝတ္တနေ ရမဏီယေ သာလမိဿကေ သုပုပ္ဖိတအမ္ဗဝနေ ဝသတိ ဥပေါသထံ ဥပဝုတ္ထာယ။ တဿ သရီရစ္ဆဝိ သုမဇ္ဇိတကဉ္စနပဋ္ဋဝဏ္ဏာ အဟောသိ၊ ဟတ္ထပါဒါ ¶ လာခါရသပရိကမ္မကတာ ဝိယ၊ နင်္ဂုဋ္ဌံ စာမရီနင်္ဂုဋ္ဌံ ဝိယ၊ သိင်္ဂါနိ ရဇတဒါမသဒိသာနိ၊ အက္ခီနိ သုမဇ္ဇိတမဏိဂုဠိကာ ဝိယ၊ မုခံ ဩဒဟိတွာ ဌပိတရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကံ ဝိယ။ ဧဝရူပံ တဿ ရူပံ အဟောသိ။ သော အဍ္ဎရတ္တသမယေ တဿ ကာရုညသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘မနုဿသဒ္ဒေါ သူယတိ၊ မာ မယိ ဓရန္တေ မရတု၊ ဇီဝိတမဿ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ သယနဂုမ္ဗာ ဥဋ္ဌာယ နဒီတီရံ ဂန္တွာ ‘‘အမ္ဘော ပုရိသ၊ မာ ဘာယိ၊ ဇီဝိတံ တေ ဒဿာမီ’’တိ အဿာသေတွာ သောတံ ဆိန္ဒန္တော ဂန္တွာ တံ ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ တီရံ ပါပေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ဖလာဖလာနိ ဒတွာ ဒွီဟတီဟစ္စယေန ‘‘ဘော ပုရိသ၊ အဟံ တံ ဣတော အရညတော နီဟရိတွာ ဗာရာဏသိမဂ္ဂေ ဌပေဿာမိ၊ တွံ သောတ္ထိနာ ဂမိဿသိ၊ အပိစ ခေါ ပန တွံ ‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ကဉ္စနမိဂေါ ဝသတီ’တိ ဓနကာရဏာ မံ ရညော စေဝ ရာဇမဟာမတ္တဿ စ မာ အာစိက္ခာဟီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု သာမီ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

မဟာသတ္တော တဿ ပဋိညံ ဂဟေတွာ တံ အတ္တနော ပိဋ္ဌိယံ အာရောပေတွာ ဗာရာဏသိမဂ္ဂေ ဩတာရေတွာ နိဝတ္တိ။ တဿ ဗာရာဏသိပဝိသနဒိဝသေယေဝ ခေမာ နာမ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ပစ္စူသကာလေ သုပိနန္တေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မိဂံ အတ္တနော ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသွာ ¶ စိန္တေသိ ‘‘သစေ ဧဝရူပေါ မိဂေါ န ဘဝေယျ၊ နာဟံ သုပိနေ ပဿေယျံ၊ အဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ ရညော အာရောစေဿာမီ’’တိ။ သာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မိဂံ ပဿိတုံ ဣစ္ဆာမိ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမိဂဿ ဓမ္မံ သောတုကာမာမှိ၊ လဘိဿာမိ စေ၊ ဇီဝေယျံ၊ နော စေ၊ နတ္ထိ မေ ဇီဝိတ’’န္တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ အဿာသေတွာ ‘‘သစေ မနုဿလောကေ အတ္ထိ၊ လဘိဿသီ’’တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ မိဂါ နာမ ဟောန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ ဟောန္တီ’’တိ သုတွာ အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓေ သုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကေ သဟဿထဝိကံ ဌပေတွာ ယော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မိဂံ အာစိက္ခိဿတိ၊ တဿ သဒ္ဓိံ သဟဿထဝိကသုဝဏ္ဏစင်္ကောဋကေန တဉ္စ ဟတ္ထိံ တတော စ ဥတ္တရိ ဒါတုကာမော ဟုတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ ဂါထံ လိခါပေတွာ ဧကံ အမစ္စံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧဟိ တာတ၊ မမ ဝစနေန ဣမံ ဂါထံ နဂရဝါသီနံ ကထေဟီ’’တိ ဣမသ္မိံ ဇာတကေ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘တဿ ¶ ¶ ဂါမဝရံ ဒမ္မိ၊ နာရိယော စ အလင်္ကတာ၊

ယော မေ တံ မိဂမက္ခာတိ၊ မိဂါနံ မိဂမုတ္တမ’’န္တိ။

အမစ္စော သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ ဂဟေတွာ သကလနဂရေ ဝါစာပေသိ။ အထ သော သေဋ္ဌိပုတ္တော ဗာရာဏသိံ ပဝိသန္တောဝ တံ ကထံ သုတွာ အမစ္စဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ ရညော ဧဝရူပံ မိဂံ အာစိက္ခိဿာမိ၊ မံ ရညော ဒဿေဟီ’’တိ အာဟ။ အမစ္စော ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော ဩတရိတွာ တံ ရညော သန္တိကံ နေတွာ ‘‘အယံ ကိရ၊ ဒေဝ၊ တံ မိဂံ အာစိက္ခိဿတီ’’တိ ဒဿေသိ။ ရာဇာ ‘‘သစ္စံ အမ္ဘော ပုရိသာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘သစ္စံ မဟာရာဇ၊ တွံ ဧတံ ယသံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၈။

‘‘မယှံ ဂါမဝရံ ဒေဟိ၊ နာရိယော စ အလင်္ကတာ၊

အဟံ တေ မိဂမက္ခိဿံ၊ မိဂါနံ မိဂမုတ္တမ’’န္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ တဿ မိတ္တဒုဗ္ဘိဿ တုဿိတွာ ‘‘အဗ္ဘော ကုဟိံ သော မိဂေါ ဝသတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဒေဝါ’’တိ ဝုတ္တေ တမေဝ မဂ္ဂဒေသကံ ကတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန တံ ဌာနံ အဂမာသိ။ အထ နံ သော မိတ္တဒုဗ္ဘီ ‘‘သေနံ၊ ဒေဝ၊ သန္နိသီဒါပေဟီ’’တိ ¶ ဝတွာ သန္နိသိန္နာယ သေနာယ ဧသော၊ ဒေဝ၊ သုဝဏ္ဏမိဂေါ ဧတသ္မိံ ဝနေ ဝသတီ’’တိ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ အာစိက္ခန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၁၁၉။

‘‘ဧတသ္မိံ ဝနသဏ္ဍသ္မိံ၊ အမ္ဗာ သာလာ စ ပုပ္ဖိတာ၊

ဣန္ဒဂေါပကသဉ္ဆန္နာ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။

တတ္ထ ဣန္ဒဂေါပကသဉ္ဆန္နာတိ ဧတဿ ဝနသဏ္ဍဿ ဘူမိ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏာယ ရတ္တာယ သုခသမ္ဖဿာယ တိဏဇာတိယာ သဉ္ဆန္နာ၊ သသကုစ္ဆိ ဝိယ မုဒုကာ၊ ဧတ္ထ ဧတသ္မိံ ရမဏီယေ ဝနသဏ္ဍေ ဧသော တိဋ္ဌတီတိ ဒဿေတိ။

ရာဇာ တဿ ဝစနံ သုတွာ အမစ္စေ အာဏာပေသိ ‘‘တဿ မိဂဿ ပလာယိတုံ အဒတွာ ခိပ္ပံ အာဝုဓဟတ္ထေဟိ ပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ ဝနသဏ္ဍံ ပရိဝါရေထာ’’တိ။ တေ တထာ ကတွာ ဥန္နဒိံသု။ ရာဇာ ကတိပယေဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ၊ သောပိဿ အဝိဒူရေ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော တံ သဒ္ဒံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘မဟန္တော ဗလကာယသဒ္ဒေါ၊ တမှာ မေ ပုရိသာ ¶ ဘယေန ဥပ္ပန္နေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ သော ဥဋ္ဌာယ သကလပရိသံ ဩလောကေတွာ ရညော ဌိတဋ္ဌာနံ ဒိသွာ ‘‘ရညော ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ မေ သောတ္ထိ ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္ထေဝ မယာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ ရာဇာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘နာဂဗလော မိဂေါ အဝတ္ထရန္တော ဝိယ အာဂစ္ဆေယျ၊ သရံ သန္နယှိတွာ ဣမံ မိဂံ သန္တာသေတွာ သစေ ပလာယတိ၊ ဝိဇ္ဈိတွာ ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဓနုံ အာရောပေတွာ ဗောဓိသတ္တာဘိမုခေါ အဟောသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမံ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၂၀။

‘‘ဓနုံ အဒွေဇ္ဈံ ကတွာန၊ ဥသုံ သန္နယှုပါဂမိ၊

မိဂေါ စ ဒိသွာ ရာဇာနံ၊ ဒူရတော အဇ္ဈဘာသထ။

၁၂၁။

‘‘အာဂမေဟိ မဟာရာဇ၊ မာ မံ ဝိဇ္ဈိ ရထေသဘ၊

ကော နု တေ ဣဒမက္ခာသိ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။

တတ္ထ ¶ အဒွေဇ္ဈံ ကတွာနာတိ ဇိယာယ စ သရေန စ သဒ္ဓိံ ဧကမေဝ ကတွာ။ သန္နယှာတိ သန္နယှိတွာ။ အာဂမေဟီတိ ‘‘တိဋ္ဌ၊ မဟာရာဇ၊ မာ မံ ဝိဇ္ဈိ၊ ဇီဝဂ္ဂါဟမေဝ ဂဏှာဟီ’’တိ မဓုရာယ မနုဿဝါစာယ အဘာသိ။

ရာဇာ တဿ မဓုရကထာယ ဗန္ဓိတွာ ဓနုံ ဩတာရေတွာ ဂါရဝေန အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တောပိ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနောပိ သဗ္ဗာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ ပရိဝါရေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ မဟာသတ္တော သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ စာလေန္တော ဝိယ မဓုရေန သရေန ရာဇာနံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကော နု တေ ဣဒမက္ခာသိ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ? တသ္မိံ ခဏေ ပါပပုရိသော ထောကံ ပဋိက္ကမိတွာ သောတပထေဝ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ ‘‘ဣမိနာ မေ ဒဿိတော’’တိ ကထေန္တော ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၂၂။

‘‘ဧသ ပါပစရော ပေါသော၊ သမ္မ တိဋ္ဌတိ အာရကာ၊

သောယံ မေ ဣဒမက္ခာသိ၊ ဧတ္ထေသော တိဋ္ဌတေ မိဂေါ’’တိ။

တတ္ထ ပါပစရောတိ ဝိဿဋ္ဌာစာရော။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ ဂရဟိတွာ ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော သတ္တမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၃။

‘‘သစ္စံ ¶ ¶ ကိရေဝ မာဟံသု၊ နရာ ဧကစ္စိယာ ဣဓ၊

ကဋ္ဌံ နိပ္လဝိတံ သေယျော၊ န တွေဝေကစ္စိယော နရော’’တိ။

တတ္ထ နိပ္လဝိတန္တိ ဥတ္တာရိတံ။ ဧကစ္စိယောတိ ဧကစ္စော ပန မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပါပပုဂ္ဂလော ဥဒကေ ပတန္တောပိ ဥတ္တာရိတော န တွေဝ သေယျော။ ကဋ္ဌဉှိ နာနပ္ပကာရေန ဥပကာရာယ သံဝတ္တတိ၊ မိတ္တဒုဗ္ဘီ ပန ပါပပုဂ္ဂလော ဝိနာသာယ၊ တသ္မာ တတော ကဋ္ဌမေဝ ဝရတရန္တိ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ကထယိံသု၊ မယာ ပန တေသံ ဝစနံ န ကတန္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၁၂၄။

‘‘ကိံ နု ရုရု ဂရဟသိ မိဂါနံ၊ ကိံ ပက္ခီနံ ကိံ ပန မာနုသာနံ၊

ဘယံ ¶ ဟိ မံ ဝိန္ဒတိနပ္ပရူပံ၊ သုတွာန တံ မာနုသိံ ဘာသမာန’’န္တိ။

တတ္ထ မိဂါနန္တိ မိဂါနမညတရံ ဂရဟသိ၊ ဥဒါဟု ပက္ခီနံ၊ မာနုသာနန္တိ ပုစ္ဆိ။ ဘယဉှိ မံ ဝိန္ဒတီတိ ဘယံ မံ ပဋိလဘတိ၊ အဟံ အတ္တနိ အနိဿရော ဘယသန္တကော ဝိယ ဟောမိ။ အနပ္ပရူပန္တိ မဟန္တံ။

တတော မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ န မိဂံ၊ န ပက္ခိံ ဂရဟာမိ၊ မနုဿံ ပန ဂရဟာမီ’’တိ ဒဿေန္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၅။

‘‘ယမုဒ္ဓရိံ ဝါဟနေ ဝုယှမာနံ၊ မဟောဒကေ သလိလေ သီဃသောတေ၊

တတောနိဒါနံ ဘယမာဂတံ မမ၊ ဒုက္ခော ဟဝေ ရာဇ အသဗ္ဘိ သင်္ဂမော’’တိ။

တတ္ထ ဝါဟနေတိ ပတိတပတိတေ ဝဟိတုံ သမတ္ထေ ဂင်္ဂါဝဟေ။ မဟောဒကေ သလိလေတိ မဟာဥဒကေ မဟာသလိလေတိ အတ္ထော။ ဥဘယေနာပိ ဂင်္ဂါဝဟဿေဝ ဗဟုဥဒကတံ ဒဿေတိ။ တတောနိဒါနန္တိ မဟာရာဇ၊ ယော မယှံ တယာ ဒဿိတော ပုရိသော၊ ဧသော မယာ ဂင်္ဂါယ ဝုယှမာနော အဍ္ဎရတ္တသမယေ ကာရုညရဝံ ဝိရဝန္တော ဥဒ္ဓရိတော၊ တတောနိဒါနံ မေ ဣဒမဇ္ဇ ဘယံ အာဂတံ၊ အသပ္ပုရိသေဟိ သမာဂမော နာမ ဒုက္ခော၊ မဟာရာဇာတိ။

တံ ¶ ¶ သုတွာ ရာဇာ တဿ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘ဧဝံ ဗဟူပကာရဿ နာမ ဂုဏံ န ဇာနာတိ၊ ဝိဇ္ဈိတွာ နံ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေဿာမီ’’တိ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၆။

‘‘သောဟံ စတုပ္ပတ္တမိမံ ဝိဟင်္ဂမံ၊ တနုစ္ဆိဒံ ဟဒယေ ဩဿဇာမိ၊

ဟနာမိ တံ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ အကိစ္စကာရိံ၊ ယော တာဒိသံ ကမ္မကတံ န ဇာနေ’’တိ။

တတ္ထ စတုပ္ပတ္တန္တိ စတူဟိ ဝါဇပတ္တေဟိ သမန္နာဂတံ။ ဝိဟင်္ဂမန္တိ အာကာသဂါမိံ။ တနုစ္ဆိဒန္တိ သရီရဆိန္ဒနံ။ ဩဿဇာမီတိ ဧတဿ ဟဒယေ ဝိဿဇ္ဇေမိ။

တတော မဟာသတ္တော ‘‘မာ ဧသ မံ နိဿာယ နဿတူ’’တိ စိန္တေတွာ ဧကာဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၂၇။

‘‘ဓီရဿ ¶ ဗာလဿ ဟဝေ ဇနိန္ဒ၊ သန္တော ဝဓံ နပ္ပသံသန္တိ ဇာတု၊

ကာမံ ဃရံ ဂစ္ဆတု ပါပဓမ္မော၊ ယဉ္စဿ ဘဋ္ဌံ တဒေတဿ ဒေဟိ၊

အဟဉ္စ တေ ကာမကရော ဘဝါမီ’’တိ။

တတ္ထ ကာမန္တိ ကာမေန ယထာရုစိယာ အတ္တနော ဃရံ ဂစ္ဆတု။ ယဉ္စဿ ဘဋ္ဌံ တဒေတဿ ဒေဟီတိ ယဉ္စ တဿ ‘‘ဣဒံ နာမ တေ ဒဿာမီ’’တိ တယာ ကထိတံ၊ တံ တဿ ဒေဟိ။ ကာမကရောတိ ဣစ္ဆာကရော၊ ယံ ဣစ္ဆသိ၊ တံ ကရောဟိ၊ မံသံ ဝါ မေ ခါဒ၊ ကီဠာမိဂံ ဝါ ကရောဟိ၊ သဗ္ဗတ္ထ တေ အနုကူလဝတ္တီ ဘဝိဿာမီတိ အတ္ထော။

တံ သုတွာ ရာဇာ တုဋ္ဌမာနသော မဟာသတ္တဿ ထုတိံ ကရောန္တော အနန္တရံ ဂါထမာဟ –

၁၂၈။

‘‘အဒ္ဓါ ရုရူ အညတရော သတံ သော၊ ယော ဒုဗ္ဘတော မာနုသဿ န ဒုဗ္ဘိ၊

ကာမံ ဃရံ ဂစ္ဆတု ပါပဓမ္မော၊ ယဉ္စဿ ဘဋ္ဌံ တဒေတဿ ဒမ္မိ၊

အဟဉ္စ တေ ကာမစာရံ ဒဒါမီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သတံ သောတိ အဒ္ဓါ တွံ သတံ ပဏ္ဍိတာနံ အညတရော။ ကာမစာရန္တိ အဟံ တဝ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိတွာ တုယှံ ကာမစာရံ အဘယံ ဒဒါမိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ တုမှေ နိဗ္ဘယာ ယထာရုစိယာ ဝိဟရထာတိ မဟာသတ္တဿ ဝရံ အဒါသိ။

အထ ¶ နံ မဟာသတ္တော ‘‘မဟာရာဇ၊ မနုဿာ နာမ အညံ မုခေန ဘာသန္တိ၊ အညံ ကာယေန ကရောန္တီ’’တိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၉။

‘‘သုဝိဇာနံ သိင်္ဂါလာနံ၊ သကုဏာနဉ္စ ဝဿိတံ၊

မနုဿဝဿိတံ ရာဇ၊ ဒုဗ္ဗိဇာနတရံ တတော။

၁၃၀။

‘‘အပိ စေ မညတီ ပေါသော၊ ဉာတိ မိတ္တော သခါတိ ဝါ၊

ယော ပုဗ္ဗေ သုမနော ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ သမ္ပဇ္ဇတေ ဒိသော’’တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘မိဂရာဇ၊ မာ မံ ဧဝံ မညိ၊ အဟဉှိ ရဇ္ဇံ ဇဟန္တောပိ န တုယှံ ဒိန္နဝရံ ဇဟိဿံ၊ သဒ္ဒဟထ၊ မယှ’’န္တိ ¶ ဝရံ အဒါသိ။ မဟာသတ္တော တဿ သန္တိကေ ဝရံ ဂဏှန္တော အတ္တာနံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ အဘယဒါနံ ဝရံ ဂဏှိ။ ရာဇာပိ တံ ဝရံ ဒတွာ ဗောဓိသတ္တံ နဂရံ နေတွာ မဟာသတ္တဉ္စ နဂရဉ္စ အလင်္ကာရာပေတွာ ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ဒေသာပေသိ။ မဟာသတ္တော ဒေဝိံ အာဒိံ ကတွာ ရညော စ ရာဇပရိသာယ စ မဓုရာယ မနုဿဘာသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ရာဇာနံ ဒသဟိ ရာဇဓမ္မေဟိ ဩဝဒိတွာ မဟာဇနံ အနုသာသိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ မိဂဂဏပရိဝုတော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ ရာဇာ ‘‘သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ အဘယံ ဒမ္မီ’’တိ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ မိဂပက္ခီနံ ကောစိ ဟတ္ထံ ပသာရေတုံ သမတ္ထော နာမ နာဟောသိ။ မိဂဂဏော မနုဿာနံ သဿာနိ ခါဒတိ၊ ကောစိ ဝါရေတုံ န သက္ကောတိ။ မဟာဇနော ရာဇင်္ဂဏံ ဂန္တွာ ဥပက္ကောသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမံ ဂါထမာဟ –

၁၃၁။

‘‘သမာဂတာ ဇာနပဒါ၊ နေဂမာ စ သမာဂတာ၊

မိဂါ သဿာနိ ခါဒန္တိ၊ တံ ဒေဝေါ ပဋိသေဓတူ’’တိ။

တတ္ထ တံ ဒေဝေါတိ တံ မိဂဂဏံ ဒေဝေါ ပဋိသေဓတူတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၃၂။

‘‘ကာမံ ဇနပဒေါ မာသိ၊ ရဋ္ဌဉ္စာပိ ဝိနဿတု၊

န တွေဝါဟံ ရုရုံ ဒုဗ္ဘေ၊ ဒတွာ အဘယဒက္ခိဏံ။

၁၃၃။

‘‘မာ ¶ ¶ မေ ဇနပဒေါ အာသိ၊ ရဋ္ဌဉ္စာပိ ဝိနဿတု၊

န တွေဝါဟံ မိဂရာဇဿ၊ ဝရံ ဒတွာ မုသာ ဘဏေ’’တိ။

တတ္ထ မာသီတိ ကာမံ မယှံ ဇနပဒေါ မာ ဟောတု။ ရုရုန္တိ န တွေဝ အဟံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ ရုရုမိဂရာဇဿ အဘယဒက္ခိဏံ ဒတွာ ဒုဗ္ဘိဿာမီတိ။

မဟာဇနော ရညော ဝစနံ သုတွာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တော ပဋိက္ကမိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ သုတွာ မဟာသတ္တော မိဂဂဏံ သန္နိပါတာပေတွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ မနုဿာနံ သဿာနိ မာ ခါဒထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ ‘‘အတ္တနော ခေတ္တေသု ပဏ္ဏသညံ ဗန္ဓန္တူ’’တိ ¶ မနုဿာနံ ဃောသာပေသိ။ တေ တထာ ဗန္ဓိံသု၊ တာယ သညာယ မိဂါ ယာဝဇ္ဇတနာ သဿာနိ န ခါဒန္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော အကတညူယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒါ သေဋ္ဌိပုတ္တော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ရုရုမိဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရုရုမိဂရာဇဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၄၈၃] ၁၀။ သရဘမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

အာသီသေထေဝ ပုရိသောတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အတ္တနာ သံခိတ္တေန ပုစ္ဆိတပဉှဿ ဓမ္မသေနာပတိနော ဝိတ္ထာရေန ဗျာကရဏံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကဒါ ပန သတ္ထာ ထေရံ သံခိတ္တေန ပဉှံ ပုစ္ဆီတိ? ဒေဝေါရောဟနေ။ တတြာယံ သင်္ခေပတော အနုပုဗ္ဗိကထာ။ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိနော ဟိ သန္တကေ စန္ဒနပတ္တေ အာယသ္မတာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇေန ဣဒ္ဓိယာ ဂဟိတေ သတ္ထာ ဘိက္ခူနံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယကရဏံ ပဋိက္ခိပိ။ တဒါ တိတ္ထိယာ ‘‘ပဋိက္ခိတ္တံ သမဏေန ဂေါတမေန ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယကရဏံ၊ ဣဒါနိ သယမ္ပိ န ကရိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ မင်္ကုဘူတေဟိ အတ္တနော သာဝကေဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပတ္တံ န ဂဏှထာ’’တိ ဝုစ္စမာနာ ‘‘နေတံ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဒုက္ကရံ၊ ဆဝဿ ပန ဒါရုပတ္တဿတ္ထာယ အတ္တနော သဏှသုခုမဂုဏံ ကော ဂိဟီနံ ပကာသေဿတီတိ န ဂဏှိမှ၊ သမဏာ ပန သကျပုတ္တိယာ လောလတာယ ဣဒ္ဓိံ ဒဿေတွာ ¶ ဂဏှိံသု။ မာ ‘အမှာကံ ဣဒ္ဓိကရဏံ ဘာရော’တိ စိန္တယိတ္ထ၊ မယဉှိ တိဋ္ဌန္တု သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ၊ အာကင်္ခမာနာ ပန ¶ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ဣဒ္ဓိံ ဒဿေဿာမ၊ သစေ ဟိ သမဏော ဂေါတမော ဧကံ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿတိ၊ မယံ ဒွိဂုဏံ ကရိဿာမာ’’တိ ကထယိံသု။

တံ သုတွာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ ‘‘ဘန္တေ၊ တိတ္ထိယာ ကိရ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ကရောန္တု၊ အဟမ္ပိ ကရိဿာမီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ဗိမ္ဗိသာရော အာဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဘန္တေ၊ ပါဋိဟာရိယံ ကိရ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တ’’န္တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ တံ မယာ သာဝကာနံ ပညတ္တံ၊ ဗုဒ္ဓါနံ ပန သိက္ခာပဒံ နာမ ¶ နတ္ထိ။ ‘‘ယထာ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ တဝ ဥယျာနေ ပုပ္ဖဖလံ အညေသံ ဝါရိတံ၊ န တဝ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘ကတ္ထ ပန၊ ဘန္တေ၊ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘သာဝတ္ထိနဂရဒွါရေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ’’တိ။ ‘‘အမှေဟိ တတ္ထ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ သတ္ထာ ကတဘတ္တကိစ္စော စာရိကံ ပက္ကာမိ။ မနုဿာ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ သတ္ထာ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ‘‘သာဝတ္ထိနဂရဒွါရေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကာတု’’န္တိ တေသံ ဘိက္ခူ ကထယန္တိ။ မဟာဇနော ‘‘အစ္ဆရိယရူပံ ကိရ ပါဋိဟာရိယံ ဘဝိဿတိ၊ ပဿိဿာမ န’’န္တိ ဃရဒွါရာနိ ဆဍ္ဍေတွာ သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံယေဝ အဂမာသိ။

အညတိတ္ထိယာ ‘‘မယမ္ပိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပါဋိဟာရိယကရဏဋ္ဌာနေ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမာ’’တိ ဥပဋ္ဌာကေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္ထာရမေဝ အနုဗန္ဓိံသု။ သတ္ထာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ရညာ ‘‘ပါဋိဟာရိယံ ကိရ၊ ဘန္တေ၊ ကရိဿထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော ‘‘ကရိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကဒါ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ အာသာဠှိပုဏ္ဏမာသိယ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘မဏ္ဍပံ ကရောမိ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘အလံ မဟာရာဇ၊ မမ ပါဋိဟာရိယကရဏဋ္ဌာနေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဒွါဒသယောဇနိကံ ရတနမဏ္ဍပံ ကရိဿတီ’’တိ။ ‘‘ဧတံ ကာရဏံ နဂရေ ဥဂ္ဃောသာပေမိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဥဂ္ဃောသာပေဟိ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ ဓမ္မဃောသကံ အလင်္ကတဟတ္ထိပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ ‘‘ဘဂဝါ ကိရ သာဝတ္ထိနဂရဒွါရေ ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿတိ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ’’တိ ယာဝ ဆဋ္ဌဒိဝသာ ဒေဝသိကံ ဃောသနံ ကာရေသိ။ တိတ္ထိယာ ‘‘ကဏ္ဍမ္ဗရုက္ခမူလေ ကိရ ကရိဿတီ’’တိ သာမိကာနံ ဓနံ ¶ ဒတွာ သာဝတ္ထိသာမန္တေ အမ္ဗရုက္ခေ ဆိန္ဒာပယိံသု။ ဓမ္မဃောသကော ပုဏ္ဏမီဒိဝသေ ပါတောဝ ‘‘အဇ္ဇ၊ ဘဂဝတော ပါဋိဟာရိယံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃောသေသိ။ ဒေဝတာနုဘာဝေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဒွါရေ ဌတွာ ဥဂ္ဃောသိတံ ဝိယ အဟောသိ။ ယေ ယေ ဂန္တုံ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တေ တေ သာဝတ္ထိံ ပတ္တမေဝ အတ္တာနံ ပဿိံသု၊ ဒွါဒသယောဇနိကာ ပရိသာ အဟောသိ။

သတ္ထာ ¶ ပါတောဝ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတုံ နိက္ခမိ။ ကဏ္ဍော နာမ ဥယျာနပါလော ပိဏ္ဍိပက္ကမေဝ ကုမ္ဘပမာဏံ မဟန္တံ အမ္ဗပက္ကံ ရညော ဟရန္တော သတ္ထာရံ နဂရဒွါရေ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ တထာဂတဿေဝ အနုစ္ဆဝိက’’န္တိ အဒါသိ။ သတ္ထာ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘အာနန္ဒ၊ ဣမံ အမ္ဗဋ္ဌိံ ဥယျာနပါလကဿ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ရောပနတ္ထာယ ဒေဟိ၊ ဧသ ကဏ္ဍမ္ဗော ¶ နာမ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ထေရော တထာ အကာသိ။ ဥယျာနပါလော ပံသုံ ဝိယူဟိတွာ ရောပေသိ။ တင်္ခဏညေဝ အဋ္ဌိံ ဘိန္ဒိတွာ မူလာနိ ဩတရိံသု၊ နင်္ဂလသီသပမာဏော ရတ္တင်္ကုရော ဥဋ္ဌဟိ၊ မဟာဇနဿ ဩလောကေန္တဿေဝ ပဏ္ဏာသဟတ္ထက္ခန္ဓော ပဏ္ဏာသဟတ္ထသာခေါ ဥဗ္ဗေဓတော စ ဟတ္ထသတိကော အမ္ဗရုက္ခော သမ္ပဇ္ဇိ၊ တာဝဒေဝဿ ပုပ္ဖာနိ စ ဖလာနိ စ ဥဋ္ဌဟိံသု။ သော မဓုကရပရိဝုတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဖလဘရိတော နဘံ ပူရေတွာ အဋ္ဌာသိ၊ ဝါတပ္ပဟရဏကာလေ မဓုရပက္ကာနိ ပတိံသု။ ပစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တာ ဘိက္ခူ ပရိဘုဉ္ဇိတွာဝ အာဂမိံသု။

သာယနှသမယေ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘သတ္ထု ရတနမဏ္ဍပကရဏံ အမှာကံ ဘာရော’’တိ ဉတွာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ ပေသေတွာ ဒွါဒသယောဇနိကံ နီလုပ္ပလသဉ္ဆန္နံ သတ္တရတနမဏ္ဍပံ ကာရေသိ။ ဧဝံ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိံသု။ သတ္ထာ တိတ္ထိယမဒ္ဒနံ အသာဓာရဏံ သာဝကေဟိ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ဗဟုဇနဿ ပသန္နဘာဝံ ဉတွာ ဩရုယှ ဗုဒ္ဓါသနေ နိသိန္နော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဝီသတိ ပါဏကောဋိယော အမတပါနံ ပိဝိံသု။ တတော ‘‘ပုရိမဗုဒ္ဓါ ပန ပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ကတ္ထ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေန္တော ‘‘တာဝတိံသဘဝန’’န္တိ ဉတွာ ဗုဒ္ဓါသနာ ဥဋ္ဌာယ ဒက္ခိဏပါဒံ ယုဂန္ဓရမုဒ္ဓနိ ဌပေတွာ ဝါမပါဒေန သိနေရုမတ္ထကံ အက္ကမိတွာ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာယံ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ အန္တောတေမာသံ ဒေဝါနံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ကထေသိ။ ပရိသာ သတ္ထု ဂတဋ္ဌာနံ အဇာနန္တီ ¶ ‘‘ဒိသွာဝ ဂမိဿာမာ’’တိ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသိ။ ဥပကဋ္ဌာယ ပဝါရဏာယ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ အထ နံ သတ္ထာ ပုစ္ဆိ ‘‘ကဟံ ပန ဧတရဟိ သာရိပုတ္တော’’တိ? ‘‘ဧသော၊ ဘန္တေ၊ ပါဋိဟာရိယေ ပသီဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဝသီ’’တိ။ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာန၊ အဟံ ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဩတရိဿာမိ၊ တထာဂတံ ဒဋ္ဌုကာမာ သင်္ကဿနဂရေ ဧကတော သန္နိပတန္တူ’’တိ။ ထေရော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ အာဂန္တွာ ပရိသာယ အာရောစေတွာ သကလပရိသံ သာဝတ္ထိတော တိံသယောဇနံ သင်္ကဿနဂရံ ဧကမုဟုတ္တေနေဝ ပါပေသိ။

သတ္ထာ ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မနုဿလောကံ ဂမိဿာမီ’’တိ သက္ကဿ အာရောစေသိ။ သက္ကော ဝိဿကမ္မံ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒသဗလဿ မနုဿလောကဂမနတ္ထာယ တီဏိ သောပါနာနိ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ သော သိနေရုမတ္ထကေ သောပါနသီသံ သင်္ကဿနဂရဒွါရေ ဓုရသောပါနံ ကတွာ ¶ မဇ္ဈေ မဏိမယံ၊ ဧကသ္မိံ ပဿေ ရဇတမယံ၊ ဧကသ္မိံ ပဿေ သုဝဏ္ဏမယန္တိ ¶ တီဏိ သောပါနာနိ မာပေသိ၊ သတ္တရတနမယာ ဝေဒိကာပရိက္ခေပါ။ သတ္ထာ လောကဝိဝရဏံ ပါဋိဟာရိယံ ကတွာ မဇ္ဈေ မဏိမယေန သောပါနေန ဩတရိ။ သက္ကော ပတ္တစီဝရံ အဂ္ဂဟေသိ၊ သုယာမော ဝါလဗီဇနိံ၊ သဟမ္ပတိ မဟာဗြဟ္မာ ဆတ္တံ ဓာရေသိ၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇယိံသု။ သတ္ထာရံ ဓုရသောပါနေ ပတိဋ္ဌိတံ ပဌမမေဝ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝန္ဒိ၊ ပစ္ဆာ သေသပရိသာ။ တသ္မိံ သမာဂမေ သတ္ထာ စိန္တေသိ ‘‘မောဂ္ဂလ္လာနော ‘‘ဣဒ္ဓိမာ’တိ ပါကဋော၊ ဥပါလိ ‘ဝိနယဓရော’တိ။ သာရိပုတ္တဿ ပန မဟာပညဂုဏော အပါကဋော၊ ဌပေတွာ မံ အညော ဧတေန သဒိသော သမပညော နာမ နတ္ထိ၊ ပညာဂုဏမဿ ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ ပဌမံ တာဝ ပုထုဇ္ဇနာနံ ဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တံ ပုထုဇ္ဇနာဝ ကထယိံသု တတော သောတာပန္နာနံ ဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တမ္ပိ သောတာပန္နာဝ ကထယိံသု၊ ပုထုဇ္ဇနာ န ဇာနိံသု။ ဧဝံ သကဒါဂါမိဝိသယေ အနာဂါမိဝိသယေ ခီဏာသဝဝိသယေ မဟာသာဝကဝိသယေ စ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တမ္ပိ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ န ဇာနိံသု၊ ဥပရိမာ ဥပရိမာဝ ကထယိံသု။ အဂ္ဂသာဝကဝိသယေ ပုဋ္ဌပဉှမ္ပိ အဂ္ဂသာဝကာဝ ကထယိံသု၊ အညေ န ဇာနိံသု။ တတော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိ၊ တံ ထေရောဝ ကထေသိ၊ အညေ န ဇာနိံသု။

မနုဿာ ¶ ‘‘ကော နာမ ဧသ ထေရော သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ကထေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော နာမာ’’တိ သုတွာ ‘‘အဟော မဟာပညော’’တိ ဝဒိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝမနုဿာနံ အန္တရေ ထေရဿ မဟာပညဂုဏော ပါကဋော ဇာတော။ အထ နံ သတ္ထာ –

‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေခါ ပုထူ ဣဓ၊

တေသံ မေ နိပကော ဣရိယံ၊ ပုဋ္ဌော ပဗြူဟိ မာရိသာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၁၀၄၄၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာ ၆၃၊ နေတ္တိ။ ၁၄) –

ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမဿ နု ခေါ သာရိပုတ္တ၊ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ကထံ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ ထေရော ပဉှံ ဩလောကေတွာ ‘‘သတ္ထာ မံ သေခါသေခါနံ ဘိက္ခူနံ အာဂမနပဋိပဒံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ပဉှေ နိက္ကင်္ခေါ ဟုတွာ ‘‘အာဂမနပဋိပဒါ နာမ ခန္ဓာဒိဝသေန ဗဟူဟိ မုခေဟိ သက္ကာ ကထေတုံ၊ ကတံ နု ခေါ ကထေန္တော သတ္ထု အဇ္ဈာသယံ ဂဏှိတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယေ ကင်္ခိ။ သတ္ထာ ‘‘သာရိပုတ္တော ပဉှေ နိက္ကင်္ခေါ၊ အဇ္ဈာသယေ ပန မေ ကင်္ခတိ၊ မယာ နယေ အဒိန္နေ ကထေတုံ န သက္ခိဿတိ၊ နယမဿ ဒဿာမီ’’တိ ¶ နယံ ဒဒန္တော ‘‘ဘူတမိဒံ သာရိပုတ္တ သမနုပဿာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘သာရိပုတ္တော မမ အဇ္ဈာသယံ ¶ ဂဟေတွာ ကထေန္တော ခန္ဓဝသေန ကထေဿတီ’’တိ။ ထေရဿ သဟ နယဒါနေန သော ပဉှော နယသတေန နယသဟဿေန ဥပဋ္ဌာသိ။ သော သတ္ထာရာ ဒိန္နနယေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓဝိသယေ ပဉှံ ကထေသိ။

သတ္ထာ ဒွါဒသယောဇနိကာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တိံသ ပါဏကောဋိယော အမတပါနံ ပိဝိံသု။ သတ္ထာ ပရိသံ ဥယျောဇေတွာ စာရိကံ စရန္တော အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ပုနဒိဝသေ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဘိက္ခူဟိ ဝတ္တေ ဒဿိတေ ဂန္ဓကုဋိံ ပါဝိသိ။ သာယနှသမယေ ဘိက္ခူ ထေရဿ ဂုဏကထံ ကထေန္တာ ဓမ္မသဘာယံ နိသီဒိံသု ‘‘မဟာပညော၊ အာဝုသော၊ သာရိပုတ္တော ပုထုပညော ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော ဒသဗလေန သံခိတ္တေန ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိတ္ထာရေန ကထေသီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဧသ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ကထေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ¶ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော သရဘမိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အရညေ ဝသတိ။ ရာဇာ မိဂဝိတ္တကော အဟောသိ ထာမသမ္ပန္နော၊ အညံ မနုဿံ ‘‘မနုဿော’’တိပိ န ဂဏေတိ။ သော ဧကဒိဝသံ မိဂဝံ ဂန္တွာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ယဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယတိ၊ တေန သော ဒဏ္ဍော ဒါတဗ္ဗော’’တိ။ တေ စိန္တယိံသု ‘‘ကဒါစိ ဝေမဇ္ဈေ ဌိတမိဂံ ဝိဇ္ဈန္တိ၊ ကဒါစိ ဥဋ္ဌိတံ၊ ကဒါစိ ပလာယန္တမ္ပိ၊ အဇ္ဇ ပန ယေန ကေနစိ ဥပါယေန ရညော ဌိတဋ္ဌာနညေဝ အာရောပေဿာမာ’’တိ။ စိန္တေတွာ စ ပန ကတိကံ ကတွာ ရညော ဓုရမဂ္ဂံ အဒံသု။ တေ မဟန္တံ ဂုမ္ဗံ ပရိက္ခိပိတွာ မုဂ္ဂရာဒီဟိ ဘူမိံ ပေါထယိံသု။ ပဌမမေဝ သရဘမိဂေါ ဥဋ္ဌာယ တိက္ခတ္တုံ ဂုဗ္ဘံ အနုပရိဂန္တွာ ပလာယနောကာသံ ဩလောကေန္တော သေသဒိသာသု မနုဿေ ဗာဟာယ ဗာဟံ ဓနုနာ ဓနုံ အာဟစ္စ နိရန္တရေ ဌိတေ ဒိသွာ ရညော ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ ဩကာသံ အဒ္ဒသ။ သော ဥမ္မီလိတေသု အက္ခီသု ¶ ဝါလုကံ ခိပမာနော ဝိယ ရာဇာနံ အဘိမုခေါ အဂမာသိ။ ရာဇာ တံ လဟုသမ္ပတ္တံ ဒိသွာ သရံ ဥက္ခိပိတွာ ဝိဇ္ဈိ။ သရဘမိဂါ နာမ သရံ ဝဉ္စေတုံ ဆေကာ ဟောန္တိ၊ သရေ အဘိမုခံ အာဂစ္ဆန္တေ ဝေဂံ ဟာပေတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တေ ဝေဂေန ပုရတော ဇဝန္တိ၊ ဥပရိဘာဂေနာဂစ္ဆန္တေ ပိဋ္ဌိံ နာမေန္တိ၊ ပဿေနာဂစ္ဆန္တေ ထောကံ အပဂစ္ဆန္တိ၊ ကုစ္ဆိံ သန္ဓာယာဂစ္ဆန္တေ ပရိဝတ္တိတွာ ပတန္တိ၊ သရေ အတိက္ကန္တေ ဝါတစ္ဆိန္နဝလာဟကဝေဂေန ပလာယန္တိ။

သောပိ ရာဇာ တသ္မိံ ပရိဝတ္တိတွာ ပတိတေ ‘‘သရဘမိဂေါ မေ ဝိဒ္ဓါ’’တိ နာဒံ မုဉ္စိ။ သရဘော ဥဋ္ဌာယ ဝါတဝေဂေန ပလာယိ။ ဗလမဏ္ဍလံ ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ဌိတအမစ္စာ သရဘံ ပလာယမာနံ ဒိသွာ ဧကတော ဟုတွာ ပုစ္ဆိံသု ‘‘မိဂေါ ကဿ ဌိတဋ္ဌာနံ အဘိရုဟီ’’တိ? ‘‘ရညော ဌိတဋ္ဌာန’’န္တိ ¶ ။ ‘‘ရာဇာ ‘ဝိဒ္ဓါ မေ’တိ ဝဒတိ၊ ကောနေန ဝိဒ္ဓါ၊ နိဗ္ဗိရဇ္ဈော ဘော အမှာကံ ရာဇာ၊ ဘူမိနေန ဝိဒ္ဓါ’’တိ တေ နာနပ္ပကာရေန ရညာ သဒ္ဓိံ ကေဠိံ ကရိံသု။ ရာဇာ စိန္တေသိ ‘‘ဣမေ မံ ပရိဟသန္တိ၊ န မမ ပမာဏံ ဇာနန္တီ’’တိ ဂါဠှံ နိဝါသေတွာ ပတ္တိကောဝ ခဂ္ဂံ အာဒါယ ‘‘သရဘံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ပက္ခန္ဒိ။ အထ နံ ဒိသွာ တီဏိ ယောဇနာနိ အနုဗန္ဓိ။ သရဘော အရညံ ပါဝိသိ၊ ရာဇာပိ ပါဝိသိ။ တတ္ထ သရဘမိဂဿ ဂမနမဂ္ဂေ သဋ္ဌိဟတ္ထမတ္တော မဟာပူတိပါဒနရကာဝါဋော ¶ အတ္ထိ၊ သော တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဥဒကေန ပုဏ္ဏော တိဏေဟိ စ ပဋိစ္ဆန္နော။ သရဘော ဥဒကဂန္ဓံ ဃာယိတွာဝ အာဝါဋဘာဝံ ဉတွာ ထောကံ ဩသက္ကိတွာ ဂတော။ ရာဇာ ပန ဥဇုကမေဝ ဂစ္ဆန္တော တသ္မိံ ပတိ။

သရဘော တဿ ပဒသဒ္ဒံ အသုဏန္တော နိဝတ္တိတွာ တံ အပဿန္တော ‘‘နရကာဝါဋေ ပတိတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ အာဂန္တွာ ဩလောကေန္တော တံ ဂမ္ဘီရဥဒကေ အပတိဋ္ဌံ ကိလမန္တံ ဒိသွာ တေန ကတံ အပရာဓံ ဟဒယေ အကတွာ ¶ သဉ္ဇာတကာရုညော ‘‘မာ မယိ ပဿန္တေဝ ရာဇာ နဿတု၊ ဣမမှာ ဒုက္ခာ နံ မောစေဿာမီ’’တိ အာဝါဋတီရေ ဌိတော ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟန္တာ ဒုက္ခာ တံ မောစေဿာမီ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော ပိယပုတ္တံ ဥဒ္ဓရိတုံ ဥဿာဟံ ကရောန္တော ဝိယ တဿုဒ္ဓရဏတ္ထာယ သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတွာဝ ‘‘ဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ အာဂတံ ရာဇာနံ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဒ္ဓရိတွာ အဿာသေတွာ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ အရညာ နီဟရိတွာ သေနာယ အဝိဒူရေ ဩတာရေတွာ ဩဝါဒမဿ ဒတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ရာဇာ မဟာသတ္တံ ဝိနာ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တော အာဟ ‘‘သာမိ သရဘမိဂရာဇ၊ မယာ သဒ္ဓိံ ဗာရာဏသိံ ဧဟိ၊ ဒွါဒသယောဇနိကာယ တေ ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ဒမ္မိ၊ တံ ကာရေဟီ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ မယံ တိရစ္ဆာနဂတာ၊ န မေ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ သစေ တေ မယိ သိနေဟော အတ္ထိ၊ မယာ ဒိန္နာနိ သီလာနိ ရက္ခန္တော ရဋ္ဌဝါသိနောပိ သီလံ ရက္ခာပေဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတွာ အရညမေဝ ပါဝိသိ။

သော အဿုပုဏ္ဏေဟိ နေတ္တေဟိ တဿ ဂုဏံ သရန္တောဝ သေနံ ပါပုဏိတွာ သေနင်္ဂပရိဝုတော နဂရံ ဂန္တွာ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ သကလနဂရဝါသိနော ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခန္တူ’’တိ ဓမ္မဘေရိံ စရာပေသိ။ မဟာသတ္တေန ပန အတ္တနော ကတဂုဏံ ကဿစိ အကထေတွာ သာယနှေ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ အလင်္ကတသယနေ သယိတွာ ပစ္စူသကာလေ မဟာသတ္တဿ ဂုဏံ သရိတွာ ဥဋ္ဌာယ သယနပိဋ္ဌေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ ပီတိပုဏ္ဏေန ဟဒယေန ဆဟိ ဂါထာဟိ ဥဒါနေသိ –

၁၃၄။

‘‘အာသီသေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ယထာ ဣစ္ဆိံ တထာ အဟု။

၁၃၅။

‘‘အာသီသေထေဝ ¶ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတံ။

၁၃၆။

‘‘ဝါယမေထေဝ ¶ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ယထာ ဣစ္ဆိံ တထာ အဟု။

၁၃၇။

‘‘ဝါယမေထေဝ ပုရိသော၊ န နိဗ္ဗိန္ဒေယျ ပဏ္ဍိတော၊

ပဿာမိ ဝေါဟံ အတ္တာနံ၊ ဥဒကာ ထလမုဗ္ဘတံ။

၁၃၈။

‘‘ဒုက္ခူပနီတောပိ နရော သပညော၊ အာသံ န ဆိန္ဒေယျ သုခါဂမာယ၊

ဗဟူ ¶ ဟိ ဖဿာ အဟိတာ ဟိတာ စ၊ အဝိတက္ကိတာ မစ္စုမုပဗ္ဗဇန္တိ။

၁၃၉။

‘‘အစိန္တိတမ္ပိ ဘဝတိ၊ စိန္တိတမ္ပိ ဝိနဿတိ၊

န ဟိ စိန္တာမယာ ဘောဂါ၊ ဣတ္ထိယာ ပုရိသဿ ဝါ’’တိ။

တတ္ထ အာသီသေထေဝ ပုရိသောတိ အာသစ္ဆေဒကကမ္မံ အကတွာ အတ္တနော ကမ္မေသု အာသံ ကရောထေဝ န ဥက္ကဏ္ဌေယျ။ ယထာ ဣစ္ဆိန္တိ အဟဉှိ သဋ္ဌိဟတ္ထာ နရကာ ဥဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိံ၊ သောမှိ တထေဝ ဇာတော၊ တတော ဥဋ္ဌိတောယေဝါတိ ဒီပေတိ။ အဟိတာ ဟိတာ စာတိ ဒုက္ခဖဿာ စ သုခဖဿာ စ၊ ‘‘မရဏဖဿာ ဇီဝိတဖဿာ စာ’’တိပိ အတ္ထော၊ သတ္တာနဉှိ မရဏဖဿော အဟိတော ဇီဝိတဖဿော ဟိတော၊ တေသံ အဝိတက္ကိတော အစိန္တိတောပိ မရဏဖဿော အာဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ အစိန္တိ တမ္ပီတိ မယာ ‘‘အာဝါဋေ ပတိဿာမီ’’တိ န စိန္တိတံ၊ ‘‘သရဘံ မာရေဿာမီ’’တိ စိန္တိတံ၊ ဣဒါနိ ပန မေ စိန္တိတံ နဋ္ဌံ၊ အစိန္တိတမေဝ ဇာတံ။ ဘောဂါတိ ယသပရိဝါရာ။ ဧတေ စိန္တာမယာ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဉာဏဝတာ ဝီရိယမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝီရိယဝတော ဟိ အစိန္တိတမ္ပိ ဟောတိယေဝ။

တဿေဝံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တဿေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟိ။ ပုရောဟိတော စ ပါတောဝ သုခသေယျပုစ္ဆနတ္ထံ အာဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဌိတော တဿ ဥဒါနဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘ရာဇာ ဟိယျော မိဂဝံ အဂမာသိ၊ တတ္ထ သရဘမိဂံ ဝိရဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ၊ တတော အမစ္စေဟိ အဝဟသိယမာနော ‘မာရေတွာ နံ အာဟရိဿာမီ’တိ ခတ္တိယမာနေန တံ အနုဗန္ဓန္တော သဋ္ဌိဟတ္ထေ နရကေ ပတိတော ဘဝိဿတိ၊ ဒယာလုနာ သရဘရာဇေန ရညော ဒေါသံ အစိန္တေတွာ ရာဇာ ဥဒ္ဓရိတော ဘဝိဿတိ၊ တေန မညေ ဥဒါနံ ဥဒါနေတီ’’တိ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏဿ ရညော ¶ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနံ ဥဒါနံ သုတွာ သုမဇ္ဇိတေ အာဒါသေ မုခံ ¶ ဩလောကေန္တဿ ဆာယာ ဝိယ ရညာ စ သရဘေန စ ကတကာရဏံ ပါကဋံ အဟောသိ။ သော နခဂ္ဂေန ဒွါရံ အာကောဋေသိ။ ရာဇာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဟံ ဒေဝ ပုရောဟိတော’’တိ။ အထဿ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣတော ဧဟာစရိယာ’’တိ အာဟ။ သော ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဇယာပေတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ‘‘အဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တယာ အရညေ ကတကာရဏံ ဇာနာမိ၊ တွံ ဧကံ သရဘမိဂံ အနုဗန္ဓန္တော နရကေ ပတိတော၊ အထ နံ သော သရဘော သိလာယ ယောဂ္ဂံ ကတွာ ¶ နရကတော ဥဒ္ဓရိ၊ သော တွံ တဿ ဂုဏံ အနုဿရိတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၀။

‘‘သရဘံ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ ယံ တွံ အနုသရီ ပုရေ၊

အလီနစိတ္တဿ တုဝံ၊ ဝိက္ကန္တမနုဇီဝသိ။

၁၄၁။

‘‘ယော တံ ဝိဒုဂ္ဂါ နရကာ သမုဒ္ဓရိ၊ သိလာယ ယောဂ္ဂံ သရဘော ကရိတွာ၊

ဒုက္ခူပနီတံ မစ္စုမုခါ ပမောစယိ၊ အလီနစိတ္တံ တ မိဂံ ဝဒေသီ’’တိ။

တတ္ထ အနုသရီတိ အနုဗန္ဓိ။ ဝိက္ကန္တန္တိ ဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ ကတပရက္ကမံ။ အနုဇီဝသီတိ ဥပဇီဝသိ၊ တဿာနုဘာဝေန တယာ ဇီဝိတံ လဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ သမုဒ္ဓရီတိ ဥဒ္ဓရိ။ တ မိဂံ ဝဒေသီတိ တံ သုဝဏ္ဏသရဘမိဂံ ဣဓ သိရိသယနေ နိသိန္နော ဝဏ္ဏေသိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘အယံ မယာ သဒ္ဓိံ န မိဂဝံ ဂတော၊ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ ဇာနာတိ၊ ကထံ နု ခေါ ဇာနာတိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၂။

‘‘ကိံ တွံ နု တတ္ထေဝ တဒါ အဟောသိ၊ ဥဒါဟု တေ ကောစိ နံ ဧတဒက္ခာ၊

ဝိဝဋစ္ဆဒ္ဒေါ နုသိ သဗ္ဗဒဿီ၊ ဉာဏံ နု တေ ဗြာဟ္မဏ ဘိံသရူပ’’န္တိ။

တတ္ထ ဘိံသရူပန္တိ ကိံ နု တေ ဉာဏံ ဗလဝဇာတိကံ၊ တေနေတံ ဇာနာသီတိ။

ဗြာဟ္မဏော ¶ ‘‘နာဟံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါ၊ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ တယာ ကထိတဂါထာနံ ပန မယှံ အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတီ’’တိ ဒီပေန္တော ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၄၃။

‘‘န စေဝဟံ တတ္ထ တဒါ အဟောသိံ၊ န စာပိ မေ ကောစိ နံ ဧတဒက္ခာ၊

ဂါထာပဒါနဉ္စ ¶ သုဘာသိတာနံ၊ အတ္ထံ တဒါနေန္တိ ဇနိန္ဒ ဓီရာ’’တိ။

တတ္ထ ¶ သုဘာသိတာနန္တိ ဗျဉ္ဇနံ အမက္ခေတွာ သုဋ္ဌု ဘာသိတာနံ။ အတ္ထံ တဒါနေန္တီတိ ယော တေသံ အတ္ထော၊ တံ အာနေန္တိ ဥပဓာရေန္တီတိ။

ရာဇာ တဿ တုဿိတွာ ဗဟုံ ဓနံ အဒါသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနာဒိပုညာဘိရတော အဟောသိ၊ မနုဿာပိ ပုညာဘိရတာ ဟုတွာ မတမတာ သဂ္ဂမေဝ ပူရယိံသု။ အထေကဒိဝသံ ရာဇာ ‘‘လက္ခံ ဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ပုရောဟိတမာဒါယ ဥယျာနံ ဂတော။ တဒါ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဗဟူ နဝေ ဒေဝေ စ ဒေဝကညာယော စ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ အာဝဇ္ဇေန္တော သရဘမိဂေန နရကာ ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော သီလေသု ပတိဋ္ဌာပိတဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ရညော အာနုဘာဝေန မဟာဇနော ပုညာနိ ကရောတိ၊ တေန ဒေဝလောကော ပရိပူရတိ၊ ဣဒါနိ ခေါ ပန ရာဇာ လက္ခံ ဝိဇ္ဈိတုံ ဥယျာနံ ဂတော၊ တံ ဝီမံသိတွာ သီဟနာဒံ နဒါပေတွာ သရဘမိဂဿ ဂုဏံ ကထာပေတွာ အတ္တနော စ သက္ကဘာဝံ ဇာနာပေတွာ အာကာသေ ဌိတော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ မေတ္တာယ စေဝ ပဉ္စန္နံ သီလာနဉ္စ ဂုဏံ ကထေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဥယျာနံ အဂမာသိ။ ရာဇာပိ ‘‘လက္ခံ ဝိဇ္ဈိဿာမီ’’တိ ဓနုံ အာရောပေတွာ သရံ သန္နယှိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကော ရညော စ လက္ခဿ စ အန္တရေ အတ္တနော အာနုဘာဝေန သရဘံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ သရံ န မုဉ္စိ။ အထ နံ သက္ကော ပုရောဟိတဿ သရီရေ အဓိမုစ္စိတွာ ဂါထံ အဘာသိ –

၁၄၄။

‘‘အာဒါယ ပတ္တိံ ပရဝိရိယဃာတိံ၊ စာပေ သရံ ကိံ ဝိစိကိစ္ဆသေ တုဝံ၊

နုန္နော သရော သရဘံ ဟန္တု ခိပ္ပံ၊ အန္နဉှိ ဧတံ ဝရပည ရညော’’တိ။

တတ္ထ ¶ ပတ္တိန္တိ ဝါဇပတ္တေဟိ သမန္နာဂတံ။ ပရဝိရိယဃာတိန္တိ ပရေသံ ဝီရိယဃာတကံ။ စာပေ သရန္တိ ဧတံ ပတ္တသဟိတံ သရံ စာပေ အာဒါယ သန္နယှိတွာ ဣဒါနိ တွံ ကိံ ဝိစိကိစ္ဆသိ။ ဟန္တူတိ တယာ ဝိဿဋ္ဌော ဟုတွာ ဧသ သရော ¶ ခိပ္ပံ ဣမံ သရဘံ ဟနတု။ အန္နဉှိ ဧတန္တိ ဝရပည၊ မဟာရာဇ၊ သရဘော နာမ ရညော အာဟာရော ဘက္ခောတိ အတ္ထော။

တတော ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၁၄၅။

‘‘အဒ္ဓါ ပဇာနာမိ အဟမ္ပိ ဧတံ၊ အန္နံ မိဂေါ ဗြာဟ္မဏ ခတ္တိယဿ၊

ပုဗ္ဗေ ကတဉ္စ အပစာယမာနော၊ တသ္မာ မိဂံ သရဘံ နော ဟနာမီ’’တိ။

တတ္ထ ¶ ပုဗ္ဗေ ကတဉ္စာတိ ဗြာဟ္မဏ၊ အဟမေတံ ဧကံသေန ဇာနာမိ ယထာ မိဂေါ ခတ္တိယဿ အန္နံ၊ ပုဗ္ဗေ ပန ဣမိနာ မယှံ ကတဂုဏံ ပူဇေမိ၊ တသ္မာ တံ န ဟနာမီတိ။

တတော သက္ကော ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၄၆။

‘‘နေသော မိဂေါ မဟာရာဇ၊ အသုရေသော ဒိသမ္ပတိ၊

ဧတံ ဟန္တွာ မနုဿိန္ဒ၊ ဘဝဿု အမရာဓိပေါ။

၁၄၇။

‘‘သစေ စ ရာဇာ ဝိစိကိစ္ဆသေ တုဝံ၊ ဟန္တုံ မိဂံ သရဘံ သဟာယကံ၊

သပုတ္တဒါရော နရဝီရသေဋ္ဌ၊ ဂန္တာ တုဝံ ဝေတရဏိံ ယမဿာ’’တိ။

တတ္ထ အသုရေသောတိ အသုရော ဧသော၊ အသုရဇေဋ္ဌကော သက္ကော ဧသောတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒတိ။ အမရာဓိပေါတိ တွံ ဧတံ သက္ကံ မာရေတွာ သယံ သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဟောဟီတိ ဝဒတိ။ ဝေတရဏိံ ယမဿာတိ ‘‘သစေ ဧတံ ‘သဟာယော မေ’တိ စိန္တေတွာ န မာရေဿသိ၊ သပုတ္တဒါရော ယမဿ ဝေတရဏိနိရယံ ဂတော ဘဝိဿသီ’’တိ နံ တာသေသိ။

တတော ¶ ရာဇာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၈။

‘‘ကာမံ အဟံ ဇာနပဒါ စ သဗ္ဗေ၊ ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ သဟာယသင်္ဃာ၊

ဂစ္ဆေမု တံ ဝေတရဏိံ ယမဿ၊ န တွေဝ ဟညော မမ ပါဏဒေါ ယော။

၁၄၉။

‘‘အယံ ¶ မိဂေါ ကိစ္ဆဂတဿ မယှံ၊ ဧကဿ ကတ္တာ ဝိဝနသ္မိ ဃောရေ၊

တံ တာဒိသံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သရန္တော၊ ဇာနံ မဟာဗြဟ္မေ ကထံ ဟနေယျ’’န္တိ။

တတ္ထ မမ ပါဏဒေါ ယောတိ ဗြာဟ္မဏ၊ ယော မမ ပါဏဒဒေါ ယေန မေ ပိယံ ဇီဝိတံ ဒိန္နံ၊ နရကံ ပဝိသန္တေန မယာ သော န တွေဝ ဟညော န ဟနိတဗ္ဗော၊ အဝဇ္ဈော ဧသောတိ ဝဒတိ။ ဧကဿ ကတ္တာ ဝိဝနသ္မိ ဃောရေတိ ဒါရုဏေ အရညေ ပဝိဋ္ဌဿ သတော ဧကဿ အသဟာယကဿ မမ ကတ္တာ ကာရကော ဇီဝိတဿ ဒါယကော၊ သွာဟံ တံ ဣမိနာ ကတံ တာဒိသံ ပုဗ္ဗကိစ္စံ သရန္တောယေဝ တံ ဂုဏံ ဇာနန္တောယေဝ ကထံ ဟနေယျံ။

အထ ¶ သက္ကော ပုရောဟိတဿ သရီရတော အပဂန္တွာ သက္ကတ္တဘာဝံ မာပေတွာ အာကာသေ ဌတွာ ရညော ဂုဏံ ပကာသေန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၅၀။

‘‘မိတ္တာဘိရာဓီ စိရမေဝ ဇီဝ၊ ရဇ္ဇံ ဣမံ ဓမ္မဂုဏေ ပသာသ၊

နာရီဂဏေဟိ ပရိစာရိယန္တော၊ မောဒဿု ရဋ္ဌေ တိဒိဝေဝ ဝါသဝေါ။

၁၅၁။

‘‘အက္ကောဓနော နိစ္စပသန္နစိတ္တော၊ သဗ္ဗာတိထီ ယာစယောဂေါ ဘဝိတွာ၊

ဒတွာ စ ဘုတွာ စ ယထာနုဘာဝံ၊ အနိန္ဒိတော သဂ္ဂမုပေဟိ ဌာန’’န္တိ။

တတ္ထ ¶ မိတ္တာဘိရာဓီတိ မိတ္တေ အာရာဓေန္တော တောသေန္တော တေသု အဒုဗ္ဘမာနော။ သဗ္ဗာတိထီတိ သဗ္ဗေ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေ အတိထီ ပါဟုနကေယေဝ ကတွာ ပရိဟရန္တော ယာစိတဗ္ဗယုတ္တကော ဟုတွာ။ အနိန္ဒိတောတိ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကရဏေန ပမုဒိတော ဒေဝလောကေန အဘိနန္ဒိတော ဟုတွာ သဂ္ဂဋ္ဌာနံ ဥပေဟီတိ။

ဧဝံ ¶ ဝတွာ သက္ကော ‘‘အဟံ မဟာရာဇံ တံ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ အာဂတော၊ တွံ အတ္တာနံ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ နာဒါသိ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ တံ ဩဝဒိတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ သာရိပုတ္တော သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဇာနာတိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ၊ ပုရောဟိတော သာရိပုတ္တော၊ သရဘမိဂေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သရဘမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

အမ္ဗ ဖန္ဒန ဇဝန၊ နာရဒ ဒူတ ကလိင်္ဂါ၊

အကိတ္တိ တက္ကာရိယံ ရုရု၊ သရဘံ ဒသ တေရသေ။

တေရသကနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။