📜

၁၅။ ဝီသတိနိပါတော

[၄၉၇] ၁။ မာတင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကုတောနု အာဂစ္ဆသိ ဒုမ္မဝါသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥဒေနံ နာမ ဝံသရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တသ္မိဉှိ ကာလေ အာယသ္မာ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇော ဇေတဝနတော အာကာသေန ဂန္တွာ ယေဘုယျေန ကောသမ္ဗိယံ ဥဒေနဿ ရညော ဥယျာနံ ဒိဝါဝိဟာရာယ ဂစ္ဆတိ။ ထေရော ကိရ ပုရိမဘဝေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ဒီဃမဒ္ဓါနံ တသ္မိံ ဥယျာနေ မဟာပရိဝါရော သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိ။ သော တေန ပုဗ္ဗာစိဏ္ဏေန ယေဘုယျေန တတ္ထေဝ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိတွာ ဖလသမာပတ္တိသုခေန ဝီတိနာမေတိ။ တသ္မိံ ဧကဒိဝသံ တတ္ထ ဂန္တွာ သုပုပ္ဖိတသာလမူလေ နိသိန္နေ ဥဒေနော သတ္တာဟံ မဟာပါနံ ပိဝိတွာ ‘‘ဥယျာနကီဠံ ကီဠိဿာမီ’’တိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဥယျာနံ ဂန္တွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ အညတရာယ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ နိပန္နော သုရာမဒမတ္တတာယ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ဂါယန္တာ နိသိန္နိတ္ထိယော တူရိယာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဥယျာနံ ပဝိသိတွာ ပုပ္ဖဖလာဒီနိ ဝိစိနန္တိယော ထေရံ ဒိသွာ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိံသု။ ထေရော တာသံ ဓမ္မကထံ ကထေန္တော နိသီဒိ။ ဣတရာပိ ဣတ္ထီ အင်္ကံ စာလေတွာ ရာဇာနံ ပဗောဓေတွာ ‘‘ကုဟိံ တာ ဝသလိယော ဂတာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဧကံ သမဏံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ’’တိ အာဟ။ သော ကုဒ္ဓါ ဂန္တွာ ထေရံ အက္ကောသိတွာ ပရိဘာသိတွာ ‘‘ဟန္ဒာဟံ၊ တံ သမဏံ တမ္ဗကိပိလ္လကေဟိ ခါဒါပေဿာမီ’’တိ ကောဓဝသေန ထေရဿ သရီရေ တမ္ဗကိပိလ္လကပုဋံ ဘိန္ဒာပေသိ။ ထေရော အာကာသေ ဌတွာ တဿောဝါဒံ ဒတွာ ဇေတဝနေ ဂန္ဓကုဋိဒွါရေယေဝ ဩတရိတွာ တထာဂတေန ‘‘ကုတော အာဂတောသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ထေရော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ‘‘န ခေါ၊ ဘာရဒွါဇ၊ ဥဒေနော ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိတေ ဝိဟေဌေတိ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဝိဟေဌေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ တဒါ မဟာသတ္တော ဗဟိနဂရေ စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘မာတင်္ဂေါ’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ အပရဘာဂေ ဝိညုတံ ပတ္တော ‘‘မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော’’တိ ပါကဋော အဟောသိ။ တဒါ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော ဓီတာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ နာမ ဧကမာသဒွေမာသဝါရေန မဟာပရိဝါရာ ဥယျာနံ ကီဠိတုံ ဂစ္ဆတိ။ အထေကဒိဝသံ မဟာသတ္တော ကေနစိ ကမ္မေန နဂရံ ပဝိသန္တော အန္တရဒွါရေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ ဒိသွာ ဧကမန္တံ အပဂန္တွာ အလ္လီယိတွာ အဋ္ဌာသိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ သာဏိယာ အန္တရေန ဩလောကေန္တီ တံ ဒိသွာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စဏ္ဍာလော အယျေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗယုတ္တကံ ဝတ ပဿာမီ’’တိ ဂန္ဓောဒကေန အက္ခီနိ ဓောဝိတွာ တတော နိဝတ္တိ။ တာယ သဒ္ဓိံ နိက္ခန္တဇနော ‘‘အရေ၊ ဒုဋ္ဌ စဏ္ဍာလ၊ အဇ္ဇ တံ နိဿာယ အမှာကံ အမူလကံ သုရာဘတ္တံ နဋ္ဌ’’န္တိ ကောဓာဘိဘူတော မာတင်္ဂပဏ္ဍိတံ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ပေါထေတွာ ဝိသညိံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ သော မုဟုတ္တံ ဝီတိနာမေတွာ ပဋိလဒ္ဓသညော စိန္တေသိ ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ပရိဇနော မံ နိဒ္ဒေါသံ အကာရဏေန ပေါထေသိ၊ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ လဘိတွာဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမိ၊ နော အလဘိတွာ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တွာ တဿာ ပိတု နိဝေသနဒွါရေ နိပဇ္ဇိ။ သော ‘‘ကေန ကာရဏေန နိပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အညံ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ မေ အတ္ထော’’တိ အာဟ။ ဧကော ဒိဝသော အတီတော၊ တထာ ဒုတိယော၊ တတိယော၊ စတုတ္ထော၊ ပဉ္စမော၊ ဆဋ္ဌော စ။ ဗောဓိသတ္တာနံ အဓိဋ္ဌာနံ နာမ သမိဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ နီဟရိတွာ တဿ အဒံသု။

အထ နံ သာ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ၊ သာမိ၊ တုမှာကံ ဂေဟံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ဘဒ္ဒေ၊ တဝ ပရိဇနေနမှိ သုပေါထိတော ဒုဗ္ဗလော၊ မံ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိံ အာရောပေတွာ အာဒါယ ဂစ္ဆာဟီတိ။ သာ တထာ ကတွာ နဂရဝါသီနံ ပဿန္တာနညေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ စဏ္ဍာလဂါမကံ ဂတာ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ဇာတိသမ္ဘေဒဝီတိက္ကမံ အကတွာဝ ကတိပါဟံ ဂေဟေ ဝသာပေတွာ စိန္တေသိ ‘‘အဟမေတံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တံ ကရောန္တော ပဗ္ဗဇိတွာဝ ကာတုံ သက္ခိဿာမိ၊ န ဣတရထာ’’တိ ။ အထ နံ အာမန္တေတွာ ‘ဘဒ္ဒေ၊ မယိ အရညတော ကိဉ္စိ အနာဟရန္တေ အမှာကံ ဇီဝိကာ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ယာဝ မမာဂမနာ မာ ဥက္ကဏ္ဌိ၊ အဟံ အရညံ ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂေဟဝါသိနောပိ ‘‘ဣမံ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထာ’’တိ ဩဝဒိတွာ အရညံ ဂန္တွာ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အပ္ပမတ္တော သတ္တမေ ဒိဝသေ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စ ပဉ္စ အဘိညာယော စ ဥပ္ပာဒေတွာ ‘‘ဣဒါနိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ အဝဿယော ဘဝိတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ စဏ္ဍာလဂါမဒွါရေ ဩတရိတွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဂေဟဒွါရံ အဂမာသိ။ သာ တဿာဂမနံ သုတွာ ဂေဟတော နိက္ခမိတွာ ‘‘သာမိ၊ ကသ္မာ မံ အနာထံ ကတွာ ပဗ္ဗဇိတောသီ’’တိ ပရိဒေဝိ။ အထ နံ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ မာ စိန္တယိ၊ တဝ ပေါရာဏကယသတော ဣဒါနိ မဟန္တတရံ ယသံ ကရိဿာမိ၊ အပိစ ခေါ ပန ‘န မယှံ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော သာမိကော၊ မဟာဗြဟ္မာ မေ သာမိကော’တိ ဧတ္တကံ ပရိသမဇ္ဈေ ဝတ္တုံ သက္ခိဿသီ’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ သာမိ၊ သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ ‘‘ဣဒါနိ တေ သာမိကော ကုဟိန္တိ ပုဋ္ဌာ ‘ဗြဟ္မလောကံ ဂတော’တိ ဝတွာ ‘ကဒါ အာဂမိဿတီ’တိ ဝုတ္တေ ‘ဣတော သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုဏ္ဏမာယံ စန္ဒံ ဘိန္ဒိတွာ အာဂမိဿတီ’တိ ဝဒေယျာသီ’’တိ နံ ဝတွာ မဟာသတ္တော ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။

ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာပိ ဗာရာဏသိယံ မဟာဇနဿ မဇ္ဈေ တေသု တေသု ဌာနေသု တထာ ကထေသိ။ မဟာဇနော ‘‘အဟော မဟာဗြဟ္မာ သမာနော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေတံ ဘဝိဿတီ’’တိ သဒ္ဒဟိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ စန္ဒဿ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတကာလေ ဗြဟ္မတ္တဘာဝံ မာပေတွာ သကလံ ကာသိရဋ္ဌံ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိနဂရဉ္စ ဧကောဘာသံ ကတွာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ ဩတရိတွာ ဗာရာဏသိယာ ဥပရူပရိ တိက္ခတ္တုံ ပရိဗ္ဘမိတွာ မဟာဇနေန ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇိယမာနော စဏ္ဍာလဂါမကာဘိမုခေါ အဟောသိ။ ဗြဟ္မဘတ္တာ သန္နိပတိတွာ စဏ္ဍာလဂါမကံ ဂန္တွာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဂေဟံ သုဒ္ဓဝတ္ထေဟိ ဆာဒေတွာ ဘူမိံ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟိ ဩပုဉ္ဆိတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ ဓူမံ ဒတွာ စေလဝိတာနံ ပသာရေတွာ မဟာသယနံ ပညပေတွာ ဂန္ဓတေလေဟိ ဒီပံ ဇာလေတွာ ဒွါရေ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏဝါလုကံ ဩကိရိတွာ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ ဓဇေ ဗန္ဓိံသု။ ဧဝံ အလင်္ကတေ ဂေဟေ မဟာသတ္တော ဩတရိတွာ အန္တော ပဝိသိတွာ ထောကံ သယနပိဋ္ဌေ နိသီဒိ။

တဒါ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ ဥတုနီ ဟောတိ။ အထဿာ အင်္ဂုဋ္ဌကေန နာဘိံ ပရာမသိ၊ ကုစ္ဆိယံ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော အာမန္တေတွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဂဗ္ဘော တေ ပတိဋ္ဌိတော၊ တွံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိဿသိ၊ တွမ္ပိ ပုတ္တောပိ တေ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တာ ဘဝိဿထ၊ တဝ ပါဒဓောဝနဥဒကံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ အဘိသေကောဒကံ ဘဝိဿတိ၊ နဟာနောဒကံ ပန တေ အမတောသဓံ ဘဝိဿတိ၊ ယေ တံ သီသေ အာသိဉ္စိဿန္တိ၊ တေ သဗ္ဗရောဂေဟိ မုစ္စိဿန္တိ၊ ကာဠကဏ္ဏိံ ပရိဝဇ္ဇေဿန္တိ၊ တဝ ပါဒပိဋ္ဌေ သီသံ ဌပေတွာ ဝန္ဒန္တာ သဟဿံ ဒဿန္တိ၊ သောတပထေ ဌတွာ ဝန္ဒန္တာ သတံ ဒဿန္တိ၊ စက္ခုပထေ ဌတွာ ဝန္ဒန္တာ ဧကံ ကဟာပဏံ ဒတွာ ဝန္ဒိဿန္တိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောဟီ’’တိ နံ ဩဝဒိတွာ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ ဥပ္ပတိတွာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ပါဝိသိ။ ဗြဟ္မဘတ္တာ သန္နိပတိတွာ ဌိတကာဝ ရတ္တိံ ဝီတိနာမေတွာ ပါတောဝ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ သုဝဏ္ဏသိဝိကံ အာရောပေတွာ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ နဂရံ ပဝိသိံသု။ ‘‘မဟာဗြဟ္မဘရိယာ’’တိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ မဟာဇနော ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေသိ။ ပါဒပိဋ္ဌေ သီသံ ဌပေတွာ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တာ သဟဿတ္ထဝိကံ ဒေန္တိ၊ သောတပထေ ဌတွာ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တာ သတံ ဒေန္တိ၊ စက္ခုပထေ ဌတွာ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တာ ဧကံ ကဟာပဏံ ဒေန္တိ။ ဧဝံ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိံ တံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာ အဋ္ဌာရသကောဋိဓနံ လဘိံသု။

အထ နံ နဂရံ ပရိဟရိတွာ အာနေတွာ နဂရမဇ္ဈေ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သာဏိံ ပရိက္ခိပိတွာ မဟာသယနံ ပညပေတွာ မဟန္တေန သိရိသောဘဂ္ဂေန တတ္ထ ဝသာပေသုံ။ မဏ္ဍပသန္တိကေယေဝ သတ္တဒွါရကောဋ္ဌံ သတ္တဘူမိကံ ပါသာဒံ ကာတုံ အာရဘိံသု၊ မဟန္တံ နဝကမ္မံ အဟောသိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ မဏ္ဍပေယေဝ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ အထဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏာ သန္နိပတိတွာ မဏ္ဍပေ ဇာတတ္တာ ‘‘မဏ္ဍဗျကုမာရော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ ပါသာဒေါ ပန ဒသဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတော။ တတော ပဋ္ဌာယ သာ မဟန္တေန ယသေန တသ္မိံ ဝသတိ၊ မဏ္ဍဗျကုမာရောပိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန ဝဍ္ဎတိ။ တဿ သတ္တဋ္ဌဝဿကာလေယေဝ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ဥတ္တမာစရိယာ သန္နိပတိံသု။ တေ တံ တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။ သော သောဠသဝဿကာလတော ပဋ္ဌာယ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ၊ နိဗဒ္ဓံ သောဠသ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ ဘုဉ္ဇန္တိ။ စတုတ္ထေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒါနံ ဒေတိ။

အထေကသ္မိံ မဟာမဟဒိဝသေ ဂေဟေ ဗဟုံ ပါယာသံ ပဋိယာဒေသုံ။ သောဠသ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ စတုတ္ထေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ နိသီဒိတွာ သုဝဏ္ဏရသဝဏ္ဏေန နဝသပ္ပိနာ ပက္ကမဓုခဏ္ဍသက္ခရာဟိ စ အဘိသင်္ခတံ ပါယာသံ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကုမာရောပိ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော သုဝဏ္ဏပါဒုကာ အာရုယှ ဟတ္ထေန ကဉ္စနဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ‘‘ဣဓ သပ္ပိံ ဒေထ၊ ဣဓ မဓု’’န္တိ ဝိစာရေန္တော စရတိ။ တသ္မိံ ခဏေ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော ဟိမဝန္တေ အဿမပဒေ နိသိန္နော ‘‘ကာ နု ခေါ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ပုတ္တဿ ပဝတ္တီ’’တိ ဩလောကေန္တော တဿ အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒဘာဝံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ဂန္တွာ မာဏဝံ ဒမေတွာ ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဒါနံ ဒါပေတွာ အာဂမိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အာကာသေန အနောတတ္တဒဟံ ဂန္တွာ မုခဓောဝနာဒီနိ ကတွာ မနောသိလာတလေ ဌိတော ရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ပံသုကူလသင်္ဃာဋိံ ပါရုပိတွာ မတ္တိကာပတ္တံ အာဒါယ အာကာသေနာဂန္တွာ စတုတ္ထေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဒါနဂ္ဂေယေဝ ဩတရိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ မဏ္ဍဗျော ကုမာရော ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော တံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝံဝိရူပေါ သင်္ကာရယက္ခသဒိသော အယံ ပဗ္ဗဇိတော ဣမံ ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တော ကုတော နု ခေါ အာဂစ္ဆတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁။

‘‘ကုတော နု အာဂစ္ဆသိ ဒုမ္မဝါသီ၊ ဩတလ္လကော ပံသုပိသာစကောဝ၊

သင်္ကာရစောဠံ ပဋိမုဉ္စ ကဏ္ဌေ၊ ကော ရေ တုဝံ ဟောသိ အဒက္ခိဏေယျော’’တိ။

တတ္ထ ဒုမ္မဝါသီတိ အနဉ္ဇိတအမဏ္ဍိတဃဋိတသင်္ဃာဋိကပိလောတိကဝသနော။ ဩတလ္လကောတိ လာမကော ဩလမ္ဗဝိလမ္ဗနန္တကဓရော ဝါ။ ပံသုပိသာစကောဝါတိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ပိသာစကော ဝိယ။ သင်္ကာရစောဠန္တိ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ လဒ္ဓပိလောတိကံ။ ပဋိမုဉ္စာတိ ပဋိမုဉ္စိတွာ။ အဒက္ခိဏေယျောတိ တွံ အဒက္ခိဏေယျော ဣမေသံ ပရမဒက္ခိဏေယျာနံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဧကော ဟုတွာ ကုတော အာဂတော။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော မုဒုစိတ္တေနေဝ တေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂။

‘‘အန္နံ တဝေဒံ ပကတံ ယသဿိ၊ တံ ခဇ္ဇရေ ဘုဉ္ဇရေ ပိယျရေ စ၊

ဇာနာသိ မံ တွံ ပရဒတ္တူပဇီဝိံ၊ ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍံ လဘတံ သပါကော’’တိ။

တတ္ထ ပကတန္တိ ပဋိယတ္တံ။ ယသဿီတိ ပရိဝါရသမ္ပန္န။ တံ ခဇ္ဇရေတိ တံ ခဇ္ဇန္တိ စ ဘုဉ္ဇန္တိ စ ပိဝန္တိ စ။ ကိံကာရဏာ မယှံ ကုဇ္ဈသိ? ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍန္တိ ဥပတိဋ္ဌိတွာ လဘိတဗ္ဗပိဏ္ဍံ၊ ဥဋ္ဌာယ ဌိတေဟိ ဝါ ဒီယမာနံ ဟေဋ္ဌာ ဌတွာ လဘိတဗ္ဗပိဏ္ဍံ။ လဘတံ သပါကောတိ သပါကော စဏ္ဍာလောပိ လဘတု။ ဇာတိသမ္ပန္နာ ဟိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ လဘန္တိ၊ သပါကစဏ္ဍာလဿ ပန ကော ဒေတိ၊ ဒုလ္လဘပိဏ္ဍော အဟံ၊ တသ္မာ မေ ဇီဝိတပဝတ္တနတ္ထံ ဘောဇနံ ဒါပေဟိ၊ ကုမာရာတိ။

တတော မဏ္ဍဗျော ဂါထမာဟ –

၃။

‘‘အန္နံ မမေဒံ ပကတံ ဗြာဟ္မဏာနံ၊ အတ္တတ္ထာယ သဒ္ဒဟတော မမေဒံ၊

အပေဟိ ဧတ္တော ကိမိဓဋ္ဌိတောသိ၊ န မာဒိသာ တုမှံ ဒဒန္တိ ဇမ္မာ’’တိ။

တတ္ထ အတ္တတ္ထာယာတိ အတ္တနော ဝဍ္ဎိအတ္ထာယ။ အပေဟိ ဧတ္တောတိ ဣမမှာ ဌာနာ အပဂစ္ဆ။ န မာဒိသာတိ မာဒိသာ ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏာနံ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ န တုယှံ စဏ္ဍာလဿ၊ ဂစ္ဆ၊ ဇမ္မာတိ။

တတော မဟာသတ္တော ဂါထမာဟ –

၄။

‘‘ထလေ စ နိန္နေ စ ဝပန္တိ ဗီဇံ၊ အနူပခေတ္တေ ဖလမာသမာနာ၊

ဧတာယ သဒ္ဓါယ ဒဒါဟိ ဒါနံ၊ အပ္ပေဝ အာရာဓယေ ဒက္ခိဏေယျေ’’တိ။

တဿတ္ထော – ကုမာရ၊ သဿဖလံ အာသီသမာနာ တီသုပိ ခေတ္တေသု ဗီဇံ ဝပန္တိ။ တတ္ထ အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ထလေ သဿံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ နိန္နေ ပူတိကံ ဟောတိ၊ အနူပခေတ္တေ နဒိဉ္စ တဠာကဉ္စ နိဿာယ ကတံ ဩဃေန ဝုယှတိ။ မန္ဒဝုဋ္ဌိကာလေ ထလေ ခေတ္တေ ဝိပဇ္ဇတိ၊ နိန္နေ ထောကံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အနူပခေတ္တေ သမ္ပဇ္ဇတေဝ။ သမဝုဋ္ဌိကာလေ ထလေ ခေတ္တေ ထောကံ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရေသု သမ္ပဇ္ဇတေဝ။ တသ္မာ ယထာ ဖလမာသီသမာနာ တီသုပိ ခေတ္တေသု ဝပန္တိ၊ တထာ တွမ္ပိ ဧတာယ ဖလသဒ္ဓါယ အာဂတာဂတာနံ သဗ္ဗေသံယေဝ ဒါနံ ဒေဟိ၊ အပ္ပေဝ နာမ ဧဝံ ဒဒန္တော ဒက္ခိဏေယျေ အာရာဓေယျာသိ လဘေယျာသီတိ။

တတော မဏ္ဍဗျော ဂါထမာဟ –

၅။

‘‘ခေတ္တာနိ မယှံ ဝိဒိတာနိ လောကေ၊ ယေသာဟံ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌပေမိ၊

ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဇာတိမန္တူပပန္နာ၊ တာနီဓ ခေတ္တာနိ သုပေသလာနီ’’တိ။

တတ္ထ ယေသာဟန္တိ ယေသု အဟံ။ ဇာတိမန္တူပပန္နာတိ ဇာတိယာ စ မန္တေဟိ စ ဥပပန္နာ။

တတော မဟာသတ္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၆။

‘‘ဇာတိမဒေါ စ အတိမာနိတာ စ၊ လောဘော စ ဒေါသော စ မဒေါ စ မောဟော၊

ဧတေ အဂုဏာ ယေသု စ သန္တိ သဗ္ဗေ၊ တာနီဓ ခေတ္တာနိ အပေသလာနိ။

၇။

‘‘ဇာတိမဒေါ စ အတိမာနိတာ စ၊ လောဘော စ ဒေါသော စ မဒေါ စ မောဟော၊

ဧတေ အဂုဏာ ယေသု န သန္တိ သဗ္ဗေ၊ တာနီဓ ခေတ္တာနိ သုပေသလာနီ’’တိ။

တတ္ထ ဇာတိမဒေါတိ ‘‘အဟမသ္မိ ဇာတိသမ္ပန္နော’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နမာနော။ အတိမာနိတာ စာတိ ‘‘အညော မယာ သဒ္ဓိံ ဇာတိအာဒီဟိ သဒိသော နတ္ထီ’’တိ အတိက္ကမ္မ ပဝတ္တမာနော။ လောဘာဒယော လုဗ္ဘနဒုဿနမဇ္ဇနမုယှနမတ္တာဝ။ အပေသလာနီတိ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာ အာသီဝိသဘရိတာ ဝိယ ဝမ္မိကာ အပ္ပိယသီလာ ဟောန္တိ။ ဧဝရူပါနံ ဒိန္နံ န မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ တသ္မာ မာ ဧတေသံ သုပေသလခေတ္တဘာဝံ မညိတ္ထ။ န ဟိ ဇာတိမန္တာ သဂ္ဂဒါယကာ။ ယေ ပန ဇာတိမာနာဒိရဟိတာ အရိယာ၊ တာနိ ခေတ္တာနိ သုပေသလာနိ၊ တေသု ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ တေ သဂ္ဂဒါယကာ ဟောန္တီတိ။

ဣတိ သော မဟာသတ္တေ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တေ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ အတိဝိယ ဗဟုံ ဝိပ္ပလပတိ၊ ကုဟိံ ဂတာ ဣမေ ဒေါဝါရိကာ၊ နယိမံ စဏ္ဍာလံ နီဟရန္တီ’’တိ ဂါထမာဟ –

၈။

‘‘ကွေတ္ထ ဂတာ ဥပဇောတိယော စ၊ ဥပဇ္ဈာယော အထ ဝါ ဂဏ္ဍကုစ္ဆိ၊

ဣမဿ ဒဏ္ဍဉ္စ ဝဓဉ္စ ဒတွာ၊ ဂလေ ဂဟေတွာ ခလယာထ ဇမ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ ကွေတ္ထ ဂတာတိ ဣမေသု တီသု ဒွါရေသု ဌပိတာ ဥပဇောတိယော စ ဥပဇ္ဈာယော စ ဂဏ္ဍကုစ္ဆိ စာတိ တယော ဒေါဝါရိကာ ကုဟိံ ဂတာတိ အတ္ထော။

တေပိ တဿ ဝစနံ သုတွာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ ကရောမ ဒေဝါ’’တိ အာဟံသု။ ‘‘အယံ ဝေါ ဇမ္မော စဏ္ဍာလော ဒိဋ္ဌော’’တိ? ‘‘န ပဿာမ ဒေဝ၊ ကုတောစိ အာဂတဘာဝံ န ဇာနာမာ’’တိ။ ‘‘ကော စေသ မာယာကာရော ဝါ ဝိဇ္ဇာဓရော ဝါ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနိ ကိံ တိဋ္ဌထာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ကရောမ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ဣမဿ မုခမေဝ ပေါထေတွာ ဘိန္ဒန္တာ ဒဏ္ဍဝေဠုပေသိကာဟိ ပိဋ္ဌိစမ္မံ ဥပ္ပာဋေန္တာ ဝဓဉ္စ ဒတွာ ဂလေ ဂဟေတွာ ဧတံ ဇမ္မံ ခလယာထ၊ ဣတော နီဟရထာ’’တိ။

မဟာသတ္တော တေသု အတ္တနော သန္တိကံ အနာဂတေသွေဝ ဥပ္ပတိတွာ အာကာသေ ဌိတော ဂါထမာဟ –

၉။

‘‘ဂိရိံ နခေန ခဏသိ၊ အယော ဒန္တေဟိ ခါဒသိ၊

ဇာတဝေဒံ ပဒဟသိ၊ ယော ဣသိံ ပရိဘာသသီ’’တိ။

တတ္ထ ဇာတဝေဒံ ပဒဟသီတိ အဂ္ဂိံ ဂိလိတုံ ဝါယမသိ။

ဣမဉ္စ ပန ဂါထံ ဝတွာ မဟာသတ္တော ပဿန္တဿေဝ မာဏဝဿ စ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ အာကာသေ ပက္ခန္ဒိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၁၀။

‘‘ဣဒံ ဝတွာန မာတင်္ဂေါ၊ ဣသိ သစ္စပရက္ကမော၊

အန္တလိက္ခသ္မိံ ပက္ကာမိ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ ဥဒိက္ခတ’’န္တိ။

တတ္ထ သစ္စပရက္ကမောတိ သဘာဝပရက္ကမော။

သော ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ ဂန္တွာ ဧကာယ ဝီထိယာ ဩတရိတွာ ‘‘ပဒဝဠဉ္ဇံ ပညာယတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ ပါစီနဒွါရသမီပေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော မိဿကဘတ္တံ သံကဍ္ဎိတွာ ဧကိဿံ သာလာယံ နိသီဒိတွာ မိဿကဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိ ။ နဂရဒေဝတာ ‘‘အယံ အမှာကံ အယျံ ဝိဟေဌေတွာ ကထေတီ’’တိ အသဟမာနာ အာဂမိံသု။ အထဿ ဇေဋ္ဌကယက္ခော မဏ္ဍဗျဿ ဂီဝံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တေသိ၊ သေသဒေဝတာ သေသဗြာဟ္မဏာနံ ဂီဝံ ဂဏှိတွာ ပရိဝတ္တေသုံ။ ဗောဓိသတ္တေ မုဒုစိတ္တတာယ ပန ‘‘တဿ ပုတ္တော’’တိ နံ န မာရေန္တိ၊ ကေဝလံ ကိလမေန္တိယေဝ။ မဏ္ဍဗျဿ သီသံ ပရိဝတ္တိတွာ ပိဋ္ဌိပဿာဘိမုခံ ဇာတံ၊ ဟတ္ထပါဒါ ဥဇုကာ ထဒ္ဓါဝ အဋ္ဌံသု၊ အက္ခီနိ ကာလကတဿေဝ ပရိဝတ္တိံသု။ သော ထဒ္ဓသရီရောဝ နိပဇ္ဇိ၊ သေသဗြာဟ္မဏာ မုခေန ခေဠံ ဝမန္တာ အပရာပရံ ပရိဝတ္တန္တိ ။ မာဏဝါ ‘‘အယျေ၊ ပုတ္တဿ တေ ကိံ ဇာတ’’န္တိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ အာရောစယိံသု။ သာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ပုတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ဝတွာ ဂါထမာဟ –

၁၁။

‘‘အာဝေလ္လိတံ ပိဋ္ဌိတော ဥတ္တမင်္ဂံ၊ ဗာဟုံ ပသာရေတိ အကမ္မနေယျံ၊

သေတာနိ အက္ခီနိ ယထာ မတဿ၊ ကော မေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။

တတ္ထ အာဝေလ္လိတန္တိ ပရိဝတ္တိတံ။

အထဿာ တသ္မိံ ဌာနေ ဌိတဇနော အာရောစေတုံ ဂါထမာဟ –

၁၂။

‘‘ဣဓာဂမာ သမဏော ဒုမ္မဝါသီ၊ ဩတလ္လကော ပံသုပိသာစကောဝ၊

သင်္ကာရစောဠံ ပဋိမုဉ္စ ကဏ္ဌေ၊ သော တေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။

သာ တံ သုတွာဝ စိန္တေသိ ‘‘အညဿေတံ ဗလံ နတ္ထိ၊ နိဿံသယံ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော ဘဝိဿတိ၊ သမ္ပန္နမေတ္တာဘာဝနော ခေါ ပန ဓီရော န ဧတ္တကံ ဇနံ ကိလမေတွာ ဂမိဿတိ၊ ကတရံ နု ခေါ ဒိသံ ဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတော ပုစ္ဆန္တီ ဂါထမာဟ –

၁၃။

‘‘ကတမံ ဒိသံ အဂမာ ဘူရိပညော၊ အက္ခာထ မေ မာဏဝါ ဧတမတ္ထံ၊

ဂန္တွာန တံ ပဋိကရေမု အစ္စယံ၊ အပ္ပေဝ နံ ပုတ္တ လဘေမု ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ဂန္တွာနာတိ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ။ တံ ပဋိကရေမု အစ္စယန္တိ တံ အစ္စယံ ပဋိကရိဿာမ ဒေသေဿာမ၊ ခမာပေဿာမ နန္တိ။ ပုတ္တ လဘေမု ဇီဝိတန္တိ အပ္ပေဝ နာမ ပုတ္တဿ ဇီဝိတံ လဘေယျာမ။

အထဿာ တတ္ထ ဌိတာ မာဏဝါ ကထေန္တာ ဂါထမာဟံသု –

၁၄။

‘‘ဝေဟာယသံ အဂမာ ဘူရိပညော၊ ပထဒ္ဓုနော ပန္နရသေဝ စန္ဒော၊

အပိ စာပိ သော ပုရိမဒိသံ အဂစ္ဆိ၊ သစ္စပ္ပဋိညော ဣသိ သာဓုရူပေါ’’တိ။

တတ္ထ ပထဒ္ဓုနောတိ အာကာသပထသင်္ခါတဿ အဒ္ဓုနော မဇ္ဈေ ဌိတော ပန္နရသေ စန္ဒော ဝိယ။ အပိ စာပိ သောတိ အပိစ ခေါ ပန သော ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂတော။

သာ တေသံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘မမ သာမိကံ ဥပဓာရေဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏကလသသုဝဏ္ဏသရကာနိ ဂါဟာပေတွာ ဒါသိဂဏပရိဝုတာ တေန ပဒဝဠဉ္ဇဿ အဓိဋ္ဌိတဋ္ဌာနံ ပတွာ တေနာနုသာရေန ဂစ္ဆန္တီ တသ္မိံ ပီဌိကာယ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇမာနေ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သော တံ ဒိသွာ ထောကံ ဩဒနံ ပတ္တေ ဌပေသိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ သုဝဏ္ဏကလသေန တဿ ဥဒကံ အဒါသိ။ သော တတ္ထေဝ ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေသိ။ အထ နံ သာ ‘‘ကေန မေ ပုတ္တဿ သော ဝိပ္ပကာရော ကတော’’တိ ပုစ္ဆန္တီ ဂါထမာဟ –

၁၅။

‘‘အာဝေလ္လိတံ ပိဋ္ဌိတော ဥတ္တမင်္ဂံ၊ ဗာဟုံ ပသာရေတိ အကမ္မနေယျံ၊

သေတာနိ အက္ခီနိ ယထာ မတဿ၊ ကော မေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။

တတော ပရာ တေသံ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ဟောန္တိ –

၁၆။

‘‘ယက္ခာ ဟဝေ သန္တိ မဟာနုဘာဝါ၊ အနွာဂတာ ဣသယော သာဓုရူပါ၊

တေ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ကုပိတံ ဝိဒိတွာ၊ ယက္ခာ ဟိ တေ ပုတ္တမကံသု ဧဝံ။

၁၇။

‘‘ယက္ခာ စ မေ ပုတ္တမကံသု ဧဝံ၊ တွညေဝ မေ မာ ကုဒ္ဓါ ဗြဟ္မစာရိ၊

တုမှေဝ ပါဒေ သရဏံ ဂတာသ္မိ၊ အနွာဂတာ ပုတ္တသောကေန ဘိက္ခု။

၁၈။

‘‘တဒေဝ ဟိ ဧတရဟိ စ မယှံ၊ မနောပဒေါသော န မမတ္ထိ ကောစိ၊

ပုတ္တော စ တေ ဝေဒမဒေန မတ္တော၊ အတ္ထံ န ဇာနာတိ အဓိစ္စ ဝေဒေ။

၁၉။

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ ဘိက္ခု မုဟုတ္တကေန၊ သမ္မုယှတေဝ ပုရိသဿ သညာ၊

ဧကာပရာဓံ ခမ ဘူရိပည၊ န ပဏ္ဍိတာ ကောဓဗလာ ဘဝန္တီ’’တိ။

တတ္ထ ယက္ခာတိ နဂရပရိဂ္ဂါဟကယက္ခာ။ အနွာဂတာတိ အနု အာဂတာ၊ ဣသယော သာဓုရူပါ ဂုဏသမ္ပန္နာတိ ဧဝံ ဇာနမာနာတိ အတ္ထော။ တေတိ တေ ဣသီနံ ဂုဏံ ဉတွာ တဝ ပုတ္တံ ဒုဋ္ဌစိတ္တံ ကုပိတစိတ္တံ ဝိဒိတွာ။ တွညေဝ မေတိ သစေ ယက္ခာ ကုပိတာ ဧဝမကံသု၊ ကရောန္တု၊ ဒေဝတာ နာမ ပါနီယဥဠုင်္ကမတ္တေန သန္တပ္ပေတုံ သက္ကာ၊ တသ္မာဟံ တေသံ န ဘာယာမိ၊ ကေဝလံ တွညေဝ မေ ပုတ္တဿ မာ ကုဇ္ဈိ။ အနွာဂတာတိ အာဂတာသ္မိ။ ဘိက္ခူတိ မဟာသတ္တံ အာလပန္တီ ပုတ္တဿ ဇီဝိတဒါနံ ယာစတိ။ တဒေဝ ဟီတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကေ တဒါ တဝ ပုတ္တဿ မံ အက္ကောသနကာလေ စ မယှံ မနောပဒေါသော နတ္ထိ၊ ဧတရဟိ စ တယိ ယာစမာနာယပိ မမ တသ္မိံ မနောပဒေါသော နတ္ထိယေဝ။ ဝေဒမဒေနာတိ ‘‘တယော ဝေဒါ မေ ဥဂ္ဂဟိတာ’’တိ မဒေန။ အဓိစ္စာတိ ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာပိ အတ္ထာနတ္ထံ န ဇာနာတိ။ မုဟုတ္တကေနာတိ ယံ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတွာ မုဟုတ္တကေနေဝ။

ဧဝံ တာယ ခမာပိယမာနော မဟာသတ္တော ‘‘တေန ဟိ ဧတေသံ ယက္ခာနံ ပလာယနတ္ထာယ အမတောသဓံ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂါထမာဟ –

၂၀။

‘‘ဣဒဉ္စ မယှံ ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍံ၊ တဝ မဏ္ဍဗျော ဘုဉ္ဇတု အပ္ပပညော၊

ယက္ခာ စ တေ နံ န ဝိဟေဌယေယျုံ၊ ပုတ္တော စ တေ ဟေဿတိ သော အရောဂေါ’’တိ။

တတ္ထ ဥတ္တိဋ္ဌပိဏ္ဍန္တိ ဥစ္ဆိဋ္ဌကပိဏ္ဍံ၊ ‘‘ဥစ္ဆိဋ္ဌပိဏ္ဍ’’န္တိပိ ပါဌော။

သာ မဟာသတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဒေထ၊ သာမိ၊ အမတောသဓ’’န္တိ သုဝဏ္ဏသရကံ ဥပနာမေသိ။ မဟာသတ္တော ဥစ္ဆိဋ္ဌကကဉ္ဇိကံ တတ္ထ အာသိဉ္စိတွာ ‘‘ပဌမညေဝ ဣတော ဥပဍ္ဎံ တဝ ပုတ္တဿ မုခေ ဩသိဉ္စိတွာ သေသံ စာဋိယံ ဥဒကေန မိဿေတွာ သေသဗြာဟ္မဏာနံ မုခေ ဩသိဉ္စေဟိ၊ သဗ္ဗေပိ နိရောဂါ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ဥပ္ပတိတွာ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ သာပိ တံ သရကံ သီသေနာဒါယ ‘‘အမတောသဓံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ ဝဒန္တီ နိဝေသနံ ဂန္တွာ ပဌမံ ပုတ္တဿ မုခေ ကဉ္ဇိကံ ဩသိဉ္စိ၊ ယက္ခော ပလာယိ။ ဣတရော ပံသုံ ပုဉ္ဆန္တော ဥဋ္ဌာယ ‘‘အမ္မ ကိမေတ’’န္တိ အာဟ။ တယာ ကတံ တွမေဝ ဇာနိဿသိ။ ဧဟိ၊ တာတ၊ တဝ ဒက္ခိဏေယျာနံ တေသံ ဝိပ္ပကာရံ ပဿာတိ။ သော တေ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ မဏ္ဍဗျ၊ တွံ ဗာလော ဒါနဿ မဟပ္ဖလဋ္ဌာနံ န ဇာနာသိ၊ ဒက္ခိဏေယျာ နာမ ဧဝရူပါ န ဟောန္တိ၊ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတသဒိသာဝ ဟောန္တိ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဧတေသံ ဒုဿီလာနံ ဒါနမဒါသိ၊ သီလဝန္တာနံ ဒေဟီ’’တိ ဝတွာ အာဟ –

၂၁။

‘‘မဏ္ဍဗျ ဗာလောသိ ပရိတ္တပညော၊ ယော ပုညက္ခေတ္တာနမကောဝိဒေါသိ၊

မဟက္ကသာဝေသု ဒဒါသိ ဒါနံ၊ ကိလိဋ္ဌကမ္မေသု အသညတေသု။

၂၂။

‘‘ဇဋာ စ ကေသာ အဇိနာ နိဝတ္ထာ၊ ဇရူဒပါနံဝ မုခံ ပရူဠှံ၊

ပဇံ ဣမံ ပဿထ ဒုမ္မရူပံ၊ န ဇဋာဇိနံ တာယတိ အပ္ပပညံ။

၂၃။

‘‘ယေသံ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ၊ အဝိဇ္ဇာ စ ဝိရာဇိတာ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ တေသု ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’’န္တိ။

တတ္ထ မဟက္ကသာဝေသူတိ မဟာကသာဝေသု မဟန္တေဟိ ရာဂကသာဝါဒီဟိ သမန္နာဂတေသု။ ဇဋာ စ ကေသာတိ တာတ မဏ္ဍဗျ၊ တဝ ဒက္ခိဏေယျေသု ဧကစ္စာနံ ကေသာ ဇဋာ ကတွာ ဗဒ္ဓါ။ အဇိနာ နိဝတ္ထာတိ သခုရာနိ အဇိနစမ္မာနိ နိဝတ္ထာ။ ဇရူဒပါနံ ဝါတိ တိဏဂဟနေန ဇိဏ္ဏကူပေါ ဝိယ မုခံ ဒီဃမဿုတာယ ပရူဠှံ။ ပဇံ ဣမန္တိ ဣမံ ဧဝရူပံ အနဉ္ဇိတာမဏ္ဍိတလူခဝေသံ ပဇံ ပဿထ။ န ဇဋာဇိနန္တိ ဧတံ ဇဋာဇိနံ ဣမံ အပ္ပပညံ ပဇံ တာယိတုံ န သက္ကောတိ၊ သီလပညာဏတပေါကမ္မာနေဝ ဣမေသံ သတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ယေသန္တိ ယသ္မာ ယေသံ ဧတေ ရဇ္ဇနဒုဿနမုယှနသဘာဝါ ရာဂါဒယော အဋ္ဌဝတ္ထုကာ စ အဝိဇ္ဇာ ဝိရာဇိတာ ဝိဂတာ၊ ဝိဂတတ္တာယေဝ စ ဧတေသံ ကိလေသာနံ ယေ ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ တေသု ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ တသ္မာ တွံ၊ တာတ၊ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဧဝရူပါနံ ဒုဿီလာနံ အဒတွာ ယေ လောကေ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘိနော ပဉ္စာဘိညာ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏာ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ သန္တိ၊ တေသံ ဒါနံ ဒေဟိ။ ဧဟိ၊ တာတ၊ တဝ ကုလူပကေ အမတောသဓံ ပါယေတွာ အရောဂေ ကရိဿာမာတိ ဝတွာ ဥစ္ဆိဋ္ဌကဉ္ဇိကံ ဂါဟာပေတွာ ဥဒကစာဋိယံ ပက္ခိပိတွာ သောဠသန္နံ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနံ မုခေသု အာသိဉ္စာပေသိ။

ဧကေကော ပံသုံ ပုဉ္ဆန္တောဝ ဥဋ္ဌဟိ။ အထ နေ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘ဣမေဟိ စဏ္ဍာလုစ္ဆိဋ္ဌကံ ပီတ’’န္တိ အဗြာဟ္မဏေ ကရိံသု။ တေ လဇ္ဇိတာ ဗာရာဏသိတော နိက္ခမိတွာ မဇ္ဈရဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဇ္ဈရညော သန္တိကေ ဝသိံသု၊ မဏ္ဍဗျော ပန တတ္ထေဝ ဝသိ။ တဒါ ဝေတ္တဝတီနဂရံ ဥပနိဿာယ ဝေတ္တဝတီနဒီတီရေ ဇာတိမန္တော နာမေကော ဗြာဟ္မဏော ပဗ္ဗဇိတော ဇာတိံ နိဿာယ မဟန္တံ မာနမကာသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘ဧတဿ မာနံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ တံ ဌာနံ ဂန္တွာ တဿ သန္တိကေ ဥပရိသောတေ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ ‘‘ဣမံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဇာတိမန္တဿ ဇဋာသု လဂ္ဂတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာယ နဒိယံ ပါတေသိ။ တံ တဿ ဥဒကံ အာစမန္တဿ ဇဋာသု လဂ္ဂိ။ သော တံ ဒိသွာဝ ‘‘နဿ ဝသလာ’’တိ ဝတွာ ‘‘ကုတော အယံ ကာဠကဏ္ဏီ အာဂတော၊ ဥပဓာရေဿာမိ န’’န္တိ ဥဒ္ဓံသောတံ ဂစ္ဆန္တော မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိံဇာတိကောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘စဏ္ဍာလောသ္မီ’’တိ။ ‘‘တယာ နဒိယာ ဒန္တကဋ္ဌံ ပါတိတ’’န္တိ ? ‘‘အာမ၊ မယာ’’တိ။ ‘‘နဿ၊ ဝသလ၊ စဏ္ဍာလ ကာဠကဏ္ဏိ မာ ဣဓ ဝသိ၊ ဟေဋ္ဌာသောတေ ဝသာဟီ’’တိ ဝတွာ ဟေဋ္ဌာသောတေ ဝသန္တေနပိ တေန ပါတိတေ ဒန္တကဋ္ဌေ ပဋိသောတံ အာဂန္တွာ ဇဋာသု လဂ္ဂန္တေ သော ‘‘နဿ ဝသလ၊ သစေ ဣဓ ဝသိဿသိ၊ သတ္တမေ ဒိဝသေ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ အာဟ။

မဟာသတ္တော ‘‘သစာဟံ ဧတဿ ကုဇ္ဈိဿာမိ၊ သီလံ မေ အရက္ခိတံ ဘဝိဿတိ၊ ဥပါယေနေဝဿ မာနံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ သတ္တမေ ဒိဝသေ သူရိယုဂ္ဂမနံ နိဝါရေသိ။ မနုဿာ ဥဗ္ဗာဠှာ ဇာတိမန္တံ တာပသံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှေ သူရိယုဂ္ဂမနံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ သော အာဟ – ‘‘န မေ တံ ကမ္မံ၊ နဒီတီရေ ပနေကော စဏ္ဍာလော ဝသတိ၊ တဿေတံ ကမ္မံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ မနုဿာ မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘တုမှေ၊ ဘန္တေ၊ သူရိယုဂ္ဂမနံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ‘‘အာမာဝုသော’’တိ။ ‘‘ကိံကာရဏာ’’တိ။ ‘‘တုမှာကံ ကုလူပကော တာပသော မံ နိရပရာဓံ အဘိသပိ၊ တသ္မိံ အာဂန္တွာ ခမာပနတ္ထာယ မမ ပါဒေသု ပတိတေ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ။ တေ ဂန္တွာ တံ ကဍ္ဎန္တာ အာနေတွာ မဟာသတ္တဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ခမာပေတွာ အာဟံသု ‘‘သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေထ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န သက္ကာ ဝိဿဇ္ဇေတုံ၊ သစာဟံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ၊ ဣမဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတီ’’တိ။ ‘‘အထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ? သော ‘‘မတ္တိကာပိဏ္ဍံ အာဟရထာ’’တိ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဣမံ တာပသဿ သီသေ ဌပေတွာ တာပသံ ဩတာရေတွာ ဥဒကေ ဌပေထာ’’တိ ဌပါပေတွာ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သူရိယရသ္မီဟိ ပဟဋမတ္တေ မတ္တိကာပိဏ္ဍော သတ္တဓာ ဘိဇ္ဇိ၊ တာပသော ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိ။

မဟာသတ္တော တံ ဒမေတွာ ‘‘ကဟံ နု ခေါ ဒါနိ သောဠသ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ ဝသန္တီ’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘မဇ္ဈရညော သန္တိကေ’’တိ ဉတွာ ‘‘တေ ဒမေဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ နဂရသာမန္တေ ဩတရိတွာ ပတ္တံ အာဒါယ နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိ။ ဗြာဟ္မဏာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ဣဓ ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ ဝသန္တောပိ အမှေ အပ္ပတိဋ္ဌေ ကရိဿတီ’’တိ ဝေဂေန ဂန္တွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ မာယာကာရော ဧကော ဝိဇ္ဇာဓရော စောရော အာဂတော၊ ဂဏှာပေထ န’’န္တိ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ မဟာသတ္တောပိ မိဿကဘတ္တံ အာဒါယ အညတရံ ကုဋ္ဋံ နိဿာယ ပီဌိကာယ နိသိန္နော ဘုဉ္ဇတိ။ အထ နံ အညဝိဟိတကံ အာဟာရံ ပရိဘုဉ္ဇမာနမေဝ ရညာ ပဟိတပုရိသာ အသိနာ ဂီဝံ ပဟရိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသုံ။ သော ကာလံ ကတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣမသ္မိံ ကိရ ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တော ကောဏ္ဍဒမကော အဟောသိ။ သော တေနေဝ ပရတန္တိယုတ္တဘာဝေန ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏိ။ ဒေဝတာ ကုဇ္ဈိတွာ သကလမေဝ မဇ္ဈရဋ္ဌံ ဥဏှံ ကုက္ကုဠဝဿံ ဝဿာပေတွာ ရဋ္ဌံ အရဋ္ဌမကံသု။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဥပဟစ္စ မနံ မဇ္ဈော၊ မာတင်္ဂသ္မိံ ယသဿိနေ၊

သပါရိသဇ္ဇော ဥစ္ဆိန္နော၊ မဇ္ဈာရညံ တဒါ အဟူ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၉။၉၆)၊

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘န ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဥဒေနော ပဗ္ဗဇိတေ ဝိဟေဌေသိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မဏ္ဍဗျော ဥဒေနော အဟောသိ၊ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

မာတင်္ဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဌမာ။

[၄၉၈] ၂။ စိတ္တသမ္ဘူတဇာတကဝဏ္ဏနာ

သဗ္ဗံ နရာနံ သဖလံ သုစိဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ ပိယသံဝါသေ ဒွေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တေ ကိရ အညမညံ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘောဂါ ပရမဝိဿာသိကာ အဟေသုံ၊ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာပိ ဧကတောဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧကတောဝ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဓမ္မသဘာယံ ဘိက္ခူ တေသံယေဝ ဝိဿာသံ ဝဏ္ဏယမာနာ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အနစ္ဆရိယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေသံ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝိဿာသိကတ္တံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ တီဏိ စတ္တာရိ ဘဝန္တရာနိ ဂစ္ဆန္တာပိ မိတ္တဘာဝံ န ဝိဇဟိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ အဝန္တိရဋ္ဌေ ဥဇ္ဇေနိယံ အဝန္တိမဟာရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ ဥဇ္ဇေနိယာ ဗဟိ စဏ္ဍာလဂါမကော အဟောသိ။ မဟာသတ္တော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အပရောပိ သတ္တော တဿေဝ မာတုစ္ဆာပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေသု ဧကော စိတ္တော နာမ အဟောသိ၊ ဧကော သမ္ဘူတော နာမ။ တေ ဥဘောပိ ဝယပ္ပတ္တာ စဏ္ဍာလဝံသဓောဝနံ နာမ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ဧကဒိဝသံ ‘‘ဥဇ္ဇေနီနဂရဒွါရေ သိပ္ပံ ဒဿေဿာမာ’’တိ ဧကော ဥတ္တရဒွါရေ သိပ္ပံ ဒဿေသိ၊ ဧကော ပါစီနဒွါရေ။ တသ္မိဉ္စ နဂရေ ဒွေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယော အဟေသုံ၊ ဧကာ သေဋ္ဌိဓီတာ၊ ဧကာ ပုရောဟိတဓီတာ။ တာ ဗဟုခါဒနီယဘောဇနီယမာလာဂန္ဓာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ‘‘ဥယျာနကီဠံ ကီဠိဿာမာ’’တိ ဧကာ ဥတ္တရဒွါရေန နိက္ခမိ၊ ဧကာ ပါစီနဒွါရေန။ တာ တေ စဏ္ဍာလပုတ္တေ သိပ္ပံ ဒဿေန္တေ ဒိသွာ ‘‘ကေ ဧတေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘စဏ္ဍာလပုတ္တာ’’တိ သုတွာ ‘‘အပဿိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဝတ ပဿိမှာ’’တိ ဂန္ဓောဒကေန အက္ခီနိ ဓောဝိတွာ နိဝတ္တိံသု။ မဟာဇနော ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌစဏ္ဍာလ၊ တုမှေ နိဿာယ မယံ အမူလကာနိ သုရာဘတ္တာဒီနိ န လဘိမှာ’’တိ တေ ဥဘောပိ ဘာတိကေ ပေါထေတွာ အနယဗျသနံ ပါပေသိ။

တေ ပဋိလဒ္ဓသညာ ဥဋ္ဌာယ အညမညဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သမာဂန္တွာ အညမညဿ တံ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိံ အာရောစေတွာ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ ‘‘ကိန္တိ ကရိဿာမာ’’တိ မန္တေတွာ ‘‘ဣမံ အမှာကံ ဇာတိံ နိဿာယ ဒုက္ခံ ဥပ္ပန္နံ၊ စဏ္ဍာလကမ္မံ ကာတုံ န သက္ခိဿာမ၊ ဇာတိံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဗြာဟ္မဏမာဏဝဝဏ္ဏေန တက္ကသိလံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမာ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဓမ္မန္တေဝါသိကာ ဟုတွာ ဒိသာပါမောက္ခာစရိယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသုံ။ ဇမ္ဗုဒီပတလေ ‘‘ဒွေ ကိရ စဏ္ဍာလာ ဇာတိံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ သူယိတ္ထ။ တေသု စိတ္တပဏ္ဍိတဿ သိပ္ပံ နိဋ္ဌိတံ၊ သမ္ဘူတဿ န တာဝ နိဋ္ဌာတိ။

အထေကဒိဝသံ ဧကော ဂါမဝါသီ ‘‘ဗြာဟ္မဏဝါစနကံ ကရိဿာမီ’’တိ အာစရိယံ နိမန္တေသိ။ တမေဝ ရတ္တိံ ဒေဝေါ ဝဿိတွာ မဂ္ဂေ ကန္ဒရာဒီနိ ပူရေသိ။ အာစရိယော ပါတောဝ စိတ္တပဏ္ဍိတံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘တာတ၊ အဟံ ဂန္တုံ န သက္ခိဿာမိ၊ တွံ မာဏဝေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တာ မင်္ဂလံ ဝတွာ တုမှေဟိ လဒ္ဓံ ဘုဉ္ဇိတွာ အမှေဟိ လဒ္ဓံ အာဟရာ’’တိ ပေသေသိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ မာဏဝကေ ဂဟေတွာ ဂတော။ ယာဝ မာဏဝါ နှာယန္တိ စေဝ မုခါနိ စ ဓောဝန္တိ၊ တာဝ မနုဿာ ပါယာသံ ဝဍ္ဎေတွာ နိဗ္ဗာတူတိ ဌပေသုံ။ မာဏဝါ တသ္မိံ အနိဗ္ဗုတေယေဝ အာဂန္တွာ နိသီဒိံသု။ မနုဿာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ တေသံ ပုရတော ပါတိယော ဌပေသုံ။ သမ္ဘူတော လုဒ္ဓဓာတုကော ဝိယ ဟုတွာ ‘‘သီတလော’’တိ သညာယ ပါယာသပိဏ္ဍံ ဥက္ခိပိတွာ မုခေ ဌပေသိ၊ သော တဿ အာဒိတ္တအယောဂုဠော ဝိယ မုခံ ဒဟိ။ သော ကမ္ပမာနော သတိံ အနုပဋ္ဌာပေတွာ စိတ္တပဏ္ဍိတံ ဩလောကေတွာ စဏ္ဍာလဘာသာယ ဧဝ ‘‘ခဠု ခဠူ’’တိ အာဟ ။ သောပိ တထေဝ သတိံ အနုပဋ္ဌာပေတွာ စဏ္ဍာလဘာသာယ ဧဝ ‘‘နိဂ္ဂလ နိဂ္ဂလာ’’တိ အာဟ။ မာဏဝါ အညမညံ ဩလောကေတွာ ‘‘ကိံ ဘာသာ နာမေသာ’’တိ ဝဒိံသု။ စိတ္တပဏ္ဍိတော မင်္ဂလံ အဘာသိ။ မာဏဝါ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ တတ္ထ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ဘာသံ သောဓေန္တာ ‘‘စဏ္ဍာလဘာသာ’’တိ ဉတွာ ‘‘အရေ ဒုဋ္ဌစဏ္ဍာလာ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ ‘ဗြာဟ္မဏာမှာ’တိ ဝတွာ ဝဉ္စယိတ္ထာ’’တိ ဥဘောပိ တေ ပေါထယိံသု။ အထေကော သပ္ပုရိသော ‘‘အပေထာ’’တိ ဝါရေတွာ ‘‘အယံ တုမှာကံ ဇာတိယာ ဒေါသော၊ ဂစ္ဆထ ကတ္ထစိ ဒေသေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ဇီဝထာ’’တိ တေ ဥဘော ဥယျောဇေသိ။ မာဏဝါ တေသံ စဏ္ဍာလဘာဝံ အာစရိယဿ အာရောစေသုံ။

တေပိ အရညံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ န စိရဿေဝ တတော စဝိတွာ နေရဉ္ဇရာယ တီရေ မိဂိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တေ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ဧကတောဝ ဝိစရန္တိ၊ ဝိနာ ဘဝိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တေ ဧကဒိဝသံ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ သီသေန သီသံ၊ သိင်္ဂေန သိင်္ဂံ၊ တုဏ္ဍေန တုဏ္ဍံ အလ္လီယာပေတွာ ရောမန္ထယမာနေ ဌိတေ ဒိသွာ ဧကော လုဒ္ဒကော သတ္တိံ ခိပိတွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။ တတော စဝိတွာ နမ္မဒါနဒီတီရေ ဥက္ကုသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တတြာပိ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တေ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ သီသေန သီသံ၊ တုဏ္ဍေန တုဏ္ဍံ အလ္လီယာပေတွာ ဌိတေ ဒိသွာ ဧကော ယဋ္ဌိလုဒ္ဒကော ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဗန္ဓိတွာ ဝဓိ။ တတော ပန စဝိတွာ စိတ္တပဏ္ဍိတော ကောသမ္ဗိယံ ပုရောဟိတဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ သမ္ဘူတပဏ္ဍိတော ဥတ္တရပဉ္စာလရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ တေ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အတ္တနော ဇာတိံ အနုဿရိံသု။ တေသု သမ္ဘူတပဏ္ဍိတော နိရန္တရံ သရိတုံ အသက္ကောန္တော စတုတ္ထံ စဏ္ဍာလဇာတိမေဝ အနုဿရတိ၊ စိတ္တပဏ္ဍိတော ပဋိပါဋိယာ စတဿောပိ ဇာတိယော။ သော သောဠသဝဿကာလေ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဈာနသုခေန ဝီတိနာမေန္တော ဝသိ။ သမ္ဘူတပဏ္ဍိတောပိ ပိတု အစ္စယေန ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ဆတ္တမင်္ဂလဒိဝသေယေဝ မဟာဇနမဇ္ဈေ မင်္ဂလဂီတံ ကတွာ ဥဒါနဝသေန ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ။ တံ သုတွာ ‘‘အမှာကံ ရညော မင်္ဂလဂီတ’’န္တိ ဩရောဓာပိ ဂန္ဓဗ္ဗာပိ တမေဝ ဂီတံ ဂါယန္တိ။ အနုက္ကမေနေဝ ‘‘ရညော ပိယဂီတ’’န္တိ သဗ္ဗေပိ နဂရဝါသိနော မနုဿာ တမေဝ ဂါယန္တိ။

စိတ္တပဏ္ဍိတောပိ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဝသန္တောယေဝ ‘‘ကိံ နု ခေါ မမ ဘာတိကေန သမ္ဘူတေန ဆတ္တံ လဒ္ဓံ၊ ဥဒါဟု န ဝါ’’တိ ဥပဓာရေန္တော လဒ္ဓဘာဝံ ဉတွာ ‘‘နဝရဇ္ဇံ တာဝ ဣဒါနိ ဂန္တွာပိ ဗောဓေတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ မဟလ္လကကာလေ နံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ ကထေတွာ ပဗ္ဗာဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ အဂန္တွာ ရညော ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎိတကာလေ ဣဒ္ဓိယာ ဂန္တွာ ဥယျာနေ ဩတရိတွာ မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ သုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိသီဒိ။ တသ္မိံ ခဏေ ဧကော ဒါရကော တံ ဂီတံ ဂါယန္တော ဒါရူနိ ဥဒ္ဓရတိ။ စိတ္တပဏ္ဍိတော တံ ပက္ကောသိ။ သော အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ အာဟ – ‘‘တွံ ပါတောဝ ပဋ္ဌာယ ဣမမေဝ ဂီတံ ဂါယသိ၊ ကိံ အညံ န ဇာနာသီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ အညာနိပိ ဗဟူနိ ဇာနာမိ၊ ဣမာနိ ပန ဒွေ ရညော ပိယဂီတာနိ၊ တသ္မာ ဣမာနေဝ ဂါယာမီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန ရညော ဂီတဿ ပဋိဂီတံ ဂါယန္တော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သက္ခိဿသိ ပန တွံ ပဋိဂီတံ ဂါယိတု’’န္တိ? ‘‘ဇာနန္တော သက္ခိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ ရညာ ဒွီသု ဂီတေသု ဂါယိတေသု ဣဒံ တတိယံ ကတွာ ဂါယဿူ’’တိ ဂီတံဒတွာ ‘‘ဂန္တွာ ရညော သန္တိကေ ဂါယိဿသိ၊ ရာဇာ တေ ပသီဒိတွာ မဟန္တံ ဣဿရိယံ ဒဿတီ’’တိ ဥယျောဇေသိ။

သော သီဃံ မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ အတ္တာနံ အလင်္ကာရာပေတွာ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ‘‘ဧကော ကိရ ဒါရကော တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိဂီတံ ဂါယိဿတီ’’တိ ရညော အာရောစာပေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆတူ’’တိ ဝုတ္တေ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တွံ ကိရ၊ တာတ၊ ပဋိဂီတံ ဂါယိဿသီ’’တိ ပုဋ္ဌော ‘‘အာမ၊ ဒေဝ၊ သဗ္ဗံ ရာဇပရိသံ သန္နိပါတေထာ’’တိ သန္နိပတိတာယ ပရိသာယ ရာဇာနံ အာဟ ‘‘တုမှေ တာဝ၊ ဒေဝ၊ တုမှာကံ ဂီတံ ဂါယထ၊ အထာဟံ ပဋိဂီတံ ဂါယိဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၂၄။

‘‘သဗ္ဗံ နရာနံ သဖလံ သုစိဏ္ဏံ၊ န ကမ္မုနာ ကိဉ္စန မောဃမတ္ထိ၊

ပဿာမိ သမ္ဘူတံ မဟာနုဘာဝံ၊ သကမ္မုနာ ပုညဖလူပပန္နံ။

၂၅။

‘‘သဗ္ဗံ နရာနံ သဖလံ သုစိဏ္ဏံ၊ န ကမ္မုနာ ကိဉ္စန မောဃမတ္ထိ၊

ကစ္စိန္နု စိတ္တဿပိ ဧဝမေဝံ၊ ဣဒ္ဓါ မနော တဿ ယထာပိ မယှ’’န္တိ။

တတ္ထ န ကမ္မုနာ ကိဉ္စန မောဃမတ္ထီတိ သုကတဒုက္ကဋေသု ကမ္မေသု ကိဉ္စန ဧကကမ္မမ္ပိ မောဃံ နာမ နတ္ထိ၊ နိပ္ဖလံ န ဟောတိ၊ ဝိပါကံ ဒတွာဝ နဿတီတိ အပရာပရိယဝေဒနီယကမ္မံ သန္ဓာယာဟ။ သမ္ဘူတန္တိ အတ္တာနံ ဝဒတိ၊ ပဿာမဟံ အာယသ္မန္တံ သမ္ဘူတံ သကေန ကမ္မေန ပုညဖလူပပန္နံ၊ သကမ္မံ နိဿာယ ပုညဖလေန ဥပပန္နံ တံ ပဿာမီတိ အတ္ထော။ ကစ္စိန္နု စိတ္တဿပီတိ မယဉှိ ဒွေပိ ဇနာ ဧကတော ဟုတွာ န စိရံ သီလံ ရက္ခိမှ၊ အဟံ တာဝ တဿ ဖလေန မဟန္တံ ယသံ ပတ္တော၊ ကစ္စိ နု ခေါ မေ ဘာတိကဿ စိတ္တဿပိ ဧဝမေဝ မနော ဣဒ္ဓါ သမိဒ္ဓါတိ။

တဿ ဂီတာဝသာနေ ဒါရကော ဂါယန္တော တတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၆။

‘‘သဗ္ဗံ နရာနံ သဖလံ သုစိဏ္ဏံ၊ န ကမ္မုနာ ကိဉ္စန မောဃမတ္ထိ၊

စိတ္တမ္ပိ ဇာနာဟိ တထေဝ ဒေဝ၊ ဣဒ္ဓါ မနော တဿ ယထာပိ တုယှ’’န္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ စတုတ္ထံ ဂါထမာဟ –

၂၇။

‘‘ဘဝံ နု စိတ္တော သုတမညတော တေ၊ ဥဒါဟု တေ ကောစိ နံ ဧတဒက္ခာ၊

ဂါထာ သုဂီတာ န မမတ္ထိ ကင်္ခါ၊ ဒဒါမိ တေ ဂါမဝရံ သတဉ္စာ’’တိ။

တတ္ထ သုတမညတော တေတိ အဟံ သမ္ဘူတဿ ဘာတာ စိတ္တော နာမာတိ ဝဒန္တဿ စိတ္တဿေဝ နု တေ သန္တိကာ သုတန္တိ အတ္ထော။ ကောစိ နန္တိ ဥဒါဟု မယာ သမ္ဘူတဿ ရညော ဘာတာ စိတ္တော ဒိဋ္ဌောတိ ကောစိ တေ ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိ။ သုဂီတာတိ သဗ္ဗထာပိ အယံ ဂါထာ သုဂီတာ၊ နတ္ထေတ္ထ မမ ကင်္ခါ။ ဂါမဝရံ သတဉ္စာတိ ဂါမဝရာနံ တေ သတံ ဒဒါမီတိ ဝဒတိ။

တတော ဒါရကော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၂၈။

‘‘န စာဟံ စိတ္တော သုတမညတော မေ၊ ဣသီ စ မေ ဧတမတ္ထံ အသံသိ၊

ဂန္တွာန ရညော ပဋိဂါဟိ ဂါထံ၊ အပိ တေ ဝရံ အတ္တမနော ဒဒေယျာ’’တိ။

တတ္ထ ဧတမတ္ထန္တိ တုမှာကံ ဥယျာနေ နိသိန္နော ဧကော ဣသိ မယှံ ဧတမတ္ထံ အာစိက္ခိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘သော မမ ဘာတာ စိတ္တော ဘဝိဿတိ၊ ဣဒါနေဝ နံ ဂန္တွာ ပဿိဿာမီ’’တိ ပုရိသေ အာဏာပေန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၂၉။

‘‘ယောဇေန္တု ဝေ ရာဇရထေ၊ သုကတေ စိတ္တသိဗ္ဗနေ၊

ကစ္ဆံ နာဂါနံ ဗန္ဓထ၊ ဂီဝေယျံ ပဋိမုဉ္စထ။

၃၀။

‘‘အာဟညန္တု ဘေရိမုဒိင်္ဂသင်္ခေ၊ သီဃာနိ ယာနာနိ စ ယောဇယန္တု၊

အဇ္ဇေဝဟံ အဿမံ တံ ဂမိဿံ၊ ယတ္ထေဝ ဒက္ခိဿမိသိံ နိသိန္န’’န္တိ။

တတ္ထ အာဟညန္တူတိ အာဟနန္တု။ အဿမံ တန္တိ တံ အဿမံ။

သော ဧဝံ ဝတွာ ရထံ အဘိရုယှ သီဃံ ဂန္တွာ ဥယျာနဒွါရေ ရထံ ဌပေတွာ စိတ္တပဏ္ဍိတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော တုဋ္ဌမာနသော အဋ္ဌမံ ဂါထမာဟ –

၃၁။

‘‘သုလဒ္ဓလာဘော ဝတ မေ အဟောသိ၊ ဂါထာ သုဂီတာ ပရိသာယ မဇ္ဈေ၊

သွာဟံ ဣသိံ သီလဝတူပပန္နံ၊ ဒိသွာ ပတီတော သုမနောဟမသ္မီ’’တိ။

တဿတ္ထော – သုလဒ္ဓလာဘော ဝတ မယှံ ဆတ္တမင်္ဂလဒိဝသေ ပရိသာယ မဇ္ဈေ ဂီတဂါထာ သုဂီတာဝ အဟောသိ၊ သွာဟံ အဇ္ဇ သီလဝတသမ္ပန္နံ ဣသိံ ဒိသွာ ပီတိသောမနဿပ္ပတ္တော ဇာတောတိ။

သော စိတ္တပဏ္ဍိတဿ ဒိဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ သောမနဿပ္ပတ္တော ‘‘ဘာတိကဿ မေ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရထာ’’တိအာဒီနိ အာဏာပေန္တော နဝမံ ဂါထမာဟ –

၃၂။

‘‘အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ ပဋိဂ္ဂဏှာတု နော ဘဝံ၊

အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ၊ အဂ္ဃံ ကုရုတု နော ဘဝ’’န္တိ။

တတ္ထ အဂ္ဃေတိ အတိထိနော ဒါတဗ္ဗယုတ္တကသ္မိံ အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ အာပုစ္ဆာမ။ ကုရုတု နောတိ ဣမံ နော အဂ္ဃံ ဘဝံ ပဋိဂ္ဂဏှာတု။

ဧဝံ မဓုရပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ရဇ္ဇံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒေန္တော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၃၃။

‘‘ရမ္မဉ္စ တေ အာဝသထံ ကရောန္တု၊ နာရီဂဏေဟိ ပရိစာရယဿု၊

ကရောဟိ ဩကာသမနုဂ္ဂဟာယ၊ ဥဘောပိမံ ဣဿရိယံ ကရောမာ’’တိ။

တတ္ထ ဣမံ ဣဿရိယန္တိ ကပိလရဋ္ဌေ ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရေ ရဇ္ဇံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဒွေပိ ဇနာ ကရောမ အနုဘဝါမ။

တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ စိတ္တပဏ္ဍိတော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဆ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၄။

‘‘ဒိသွာ ဖလံ ဒုစ္စရိတဿ ရာဇ၊ အတ္ထော သုစိဏ္ဏဿ မဟာဝိပါကံ၊

အတ္တာနမေဝ ပဋိသံယမိဿံ၊ န ပတ္ထယေ ပုတ္တ ပသုံ ဓနံ ဝါ။

၃၅။

‘‘ဒသေဝိမာ ဝဿဒသာ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတံ၊

အပတ္တညေဝ တံ ဩဓိံ၊ နဠော ဆိန္နောဝ သုဿတိ။

၃၆။

‘‘တတ္ထ ကာ နန္ဒိ ကာ ခိဍ္ဍာ၊ ကာ ရတီ ကာ ဓနေသနာ၊

ကိံ မေ ပုတ္တေဟိ ဒါရေဟိ၊ ရာဇ မုတ္တောသ္မိ ဗန္ဓနာ။

၃၇။

‘‘သောဟံ ဧဝံ ပဇာနာမိ၊ မစ္စု မေ နပ္ပမဇ္ဇတိ၊

အန္တကေနာဓိပန္နဿ၊ ကာ ရတီ ကာ ဓနေသနာ။

၃၈။

‘‘ဇာတိ နရာနံ အဓမာ ဇနိန္ဒ၊ စဏ္ဍာလယောနိ ဒွိပဒါကနိဋ္ဌာ၊

သကေဟိ ကမ္မေဟိ သုပါပကေဟိ၊ စဏ္ဍာလဂဗ္ဘေ အဝသိမှ ပုဗ္ဗေ။

၃၉။

‘‘စဏ္ဍာလာဟုမှ အဝန္တီသု၊ မိဂါ နေရဉ္ဇရံ ပတိ၊

ဥက္ကုသာ နမ္မဒါတီရေ၊ တျဇ္ဇ ဗြာဟ္မဏခတ္တိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဒုစ္စရိတဿာတိ မဟာရာဇ၊ တွံ သုစရိတဿေဝ ဖလံ ဇာနာသိ၊ အဟံ ပန ဒုစ္စရိတဿပိ ဖလံ ပဿာမိယေဝ။ မယဉှိ ဥဘော ဒုစ္စရိတဿ ဖလေန ဣတော စတုတ္ထေ အတ္တဘာဝေ စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာ။ တတ္ထ န စိရံ သီလံ ရက္ခိတွာ တဿ ဖလေန တွံ ခတ္တိယကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ အဟံ ဗြာဟ္မဏကုလေ၊ ဧဝါဟံ ဒုစ္စရိတဿ စ ဖလံ သုစိဏ္ဏဿ စ မဟာဝိပါကံ ဒိသွာ အတ္တာနမေဝ သီလသံယမေန ပဋိသံယမိဿံ၊ ပုတ္တံ ဝါ ပသုံ ဝါ ဓနံ ဝါ န ပတ္ထေမိ။

ဒသေဝိမာ ဝဿဒသာတိ မဟာရာဇ၊ မန္ဒဒသကံ ခိဍ္ဍာဒသကံ ဝဏ္ဏဒသကံ ဗလဒသကံ ပညာဒသကံ ဟာနိဒသကံ ပဗ္ဘာရဒသကံ ဝင်္ကဒသကံ မောမူဟဒသကံ သယနဒသကန္တိ ဣမေသဉှိ ဒသန္နံ ဒသကာနံ ဝသေန ဒသေဝ ဝဿဒသာ ဣမေသံ မစ္စာနံ ဣဓ မနုဿလောကေ ဇီဝိတံ။ တယိဒံ န နိယမေန သဗ္ဗာ ဧဝ ဧတာ ဒသာ ပါပုဏာတိ၊ အထ ခေါ အပ္ပတ္တညေဝ တံ ဩဓိံ နဠော ဆိန္နောဝ သုဿတိ။ ယေပိ သကလံ ဝဿသတံ ဇီဝန္တိ၊ တေသမ္ပိ မန္ဒဒသကေ ပဝတ္တာ ရူပါရူပဓမ္မာ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ အာတပေ ခိတ္တနဠော ဝိယ တတ္ထေဝ သုဿန္တိ အန္တရဓာယန္တိ၊ တံ ဩဓိံ အတိက္ကမိတွာ ခိဍ္ဍာဒသကံ န ပါပုဏန္တိ၊ တထာ ခိဋ္ဋာဒသကာဒီသု ပဝတ္တာ ဝဏ္ဏဒသကာဒီနိ။

တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဧဝံ သုဿမာနေ ဇီဝိတေ ကာ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ နိဿာယ အဘိနန္ဒီ၊ ကာ ကာယကီဠာဒိဝသေန ခိဍ္ဍာ၊ ကာ သောမနဿဝသေန ရတိ၊ ကာ ဓနေသနာ၊ ကိံ မေ ပုတ္တေဟိ၊ ကိံ ဒါရေဟိ၊ မုတ္တောသ္မိ တမှာ ပုတ္တဒါရဗန္ဓနာတိ အတ္ထော။ အန္တကေနာဓိပန္နဿာတိ ဇီဝိတန္တကရေန မစ္စုနာ အဘိဘူတဿ။ ဒွိပဒါကနိဋ္ဌာတိ ဒွိပဒါနံ အန္တရေ လာမကာ။ အဝသိမှာတိ ဒွေပိ မယံ ဝသိမှ။

စဏ္ဍာလာဟုမှာတိ မဟာရာဇ၊ ဣတော ပုဗ္ဗေ စတုတ္ထံ ဇာတိံ အဝန္တိရဋ္ဌေ ဥဇ္ဇေနိနဂရေ စဏ္ဍာလာ အဟုမှ၊ တတော စဝိတွာ နေရဉ္ဇရာယ နဒိယာ တီရေ ဥဘောပိ မိဂါ အဟုမှ။ တတ္ထ ဒွေပိ အမှေ ဧကသ္မိံ ရုက္ခမူလေ အညမညံ နိဿာယ ဌိတေ ဧကော လုဒ္ဒကော ဧကေနေဝ သတ္တိပဟာရေန ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ၊ တတော စဝိတွာ နမ္မဒါနဒီတီရေ ကုရရာ အဟုမှ။ တတြာပိ နော နိဿာယ ဌိတေ ဧကော နေသာဒေါ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဗန္ဓိတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ၊ တတော စဝိတွာ တေ မယံ အဇ္ဇ ဗြာဟ္မဏခတ္တိယာ ဇာတာ။ အဟံ ကောသမ္ဗိယံ ဗြာဟ္မဏကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တွံ ဣဓ ရာဇာ ဇာတောတိ။

ဧဝမဿ အတီတေ လာမကဇာတိယော ပကာသေတွာ ဣဒါနိ ဣမိဿာပိ ဇာတိယာ အာယုသင်္ခါရပရိတ္တတံ ဒဿေတွာ ပုညေသု ဥဿာဟံ ဇနေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၄၀။

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊ ဇရူပနီတဿ န သန္တိ တာဏာ၊

ကရောဟိ ပဉ္စာလ မမေတ ဝါကျံ၊ မာကာသိ ကမ္မာနိ ဒုက္ခုဒြယာနိ။

၄၁။

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊ ဇရူပနီတဿ န သန္တိ တာဏာ၊

ကရောဟိ ပဉ္စာလ မမေတ ဝါကျံ၊ မာကာသိ ကမ္မာနိ ဒုက္ခပ္ဖလာနိ။

၄၂။

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊ ဇရူပနီတဿ န သန္တိ တာဏာ၊

ကရောဟိ ပဉ္စာလ မမေတ ဝါကျံ၊ မာကာသိ ကမ္မာနိ ရဇဿိရာနိ။

၄၃။

‘‘ဥပနီယတိ ဇီဝိတမပ္ပမာယု၊ ဝဏ္ဏံ ဇရာ ဟန္တိ နရဿ ဇိယျတော၊

ကရောဟိ ပဉ္စာလ မမေတ ဝါကျံ၊ မာကာသိ ကမ္မံ နိရယူပပတ္တိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဥပနီယတီတိ မဟာရာဇ၊ ဣဒံ ဇီဝိတံ မရဏံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဣဒဉှိ ဣမေသံ သတ္တာနံ အပ္ပမာယု သရသပရိတ္တတာယပိ ဌိတိပရိတ္တတာယပိ ပရိတ္တကံ၊ သူရိယုဂ္ဂမနေ တိဏဂ္ဂေ ဥဿာဝဗိန္ဒုသဒိသံ။ န သန္တိ တာဏာတိ န ဟိ ဇရာယ မရဏံ ဥပနီတဿ ပုတ္တာဒယော တာဏာ နာမ ဟောန္တိ။ မမေတ ဝါကျန္တိ မမ ဧတံ ဝစနံ။ မာကာသီတိ မာ ရူပါဒိကာမဂုဏဟေတု ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတွာ နိရယာဒီသု ဒုက္ခဝဍ္ဎနာနိ ကမ္မာနိ ကရိ။ ဒုက္ခပ္ဖလာနီတိ ဒုက္ခဝိပါကာနိ။ ရဇဿိရာနီတိ ကိလေသရဇေန ဩကိဏ္ဏသီသာနိ။ ဝဏ္ဏန္တိ ဇီရမာနဿ နရဿ သရီရဝဏ္ဏံ ဇရာ ဟန္တိ။ နိရယူပပတ္တိယာတိ နိရဿာဒေ နိရယေ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထာယ။

ဧဝံ မဟာသတ္တေ ကထေန္တေ ရာဇာ တုဿိတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၄၄။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ သစ္စံ ဝစနံ တဝေတံ၊ ယထာ ဣသီ ဘာသသိ ဧဝမေတံ၊

ကာမာ စ မေ သန္တိ အနပ္ပရူပါ၊ တေ ဒုစ္စဇာ မာဒိသကေန ဘိက္ခု။

၄၅။

‘‘နာဂေါ ယထာ ပင်္ကမဇ္ဈေ ဗျသန္နော၊ ပဿံ ထလံ နာဘိသမ္ဘောတိ ဂန္တုံ၊

ဧဝမ္ပဟံ ကာမပင်္ကေ ဗျသန္နော၊ န ဘိက္ခုနော မဂ္ဂမနုဗ္ဗဇာမိ။

၄၆။

‘‘ယထာပိ မာတာ စ ပိတာ စ ပုတ္တံ၊ အနုသာသရေ ကိန္တိ သုခီ ဘဝေယျ၊

ဧဝမ္ပိ မံ တွံ အနုသာသ ဘန္တေ၊ ယထာ စိရံ ပေစ္စ သုခီ ဘဝေယျ’’န္တိ။

တတ္ထ အနပ္ပရူပါတိ အပရိတ္တဇာတိကာ ဗဟူ အပရိမိတာ။ တေ ဒုစ္စဇာ မာဒိသကေနာတိ ဘာတိက၊ တွံ ကိလေသေ ပဟာယ ဌိတော၊ အဟံ ပန ကာမပင်္ကေ နိမုဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ မာဒိသကေန တေ ကာမာ ဒုစ္စဇာ။ ‘‘နာဂေါ ယထာ’’တိ ဣမိနာ အတ္တနော ကာမပင်္ကေ နိမုဂ္ဂဘာဝဿ ဥပမံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဗျသန္နောတိ ဝိသန္နော အနုပဝိဋ္ဌော အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ မဂ္ဂန္တိ တုမှာကံ ဩဝါဒါနုသာသနီမဂ္ဂံ နာနုဗ္ဗဇာမိ ပဗ္ဗဇိတုံ န သက္ကောမိ၊ ဣဓေဝ ပန မေ ဌိတဿ ဩဝါဒံ ဒေထာတိ။ အနုသာသရေတိ အနုသာသန္တိ။

အထ နံ မဟာသတ္တော အာဟ –

၄၇။

‘‘နော စေ တုဝံ ဥဿဟသေ ဇနိန္ဒ၊ ကာမေ ဣမေ မာနုသကေ ပဟာတုံ၊

ဓမ္မိံ ဗလိံ ပဋ္ဌပယဿု ရာဇ၊ အဓမ္မကာရော တဝ မာဟု ရဋ္ဌေ။

၄၈။

‘‘ဒူတာ ဝိဓာဝန္တု ဒိသာ စတဿော၊ နိမန္တကာ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ၊

တေ အန္နပါနေန ဥပဋ္ဌဟဿု၊ ဝတ္ထေန သေနာသနပစ္စယေန စ။

၄၉။

‘‘အန္နေန ပါနေန ပသန္နစိတ္တော၊ သန္တပ္ပယ သမဏဗြာဟ္မဏေ စ၊

ဒတွာ စ ဘုတွာ စ ယထာနုဘာဝံ၊ အနိန္ဒိတော သဂ္ဂမုပေဟိ ဌာနံ။

၅၀။

‘‘သစေ စ တံ ရာဇ မဒေါ သဟေယျ၊ နာရီဂဏေဟိ ပရိစာရယန္တံ၊

ဣမမေဝ ဂါထံ မနသီ ကရောဟိ၊ ဘာသေသိ စေနံ ပရိသာယ မဇ္ဈေ။

၅၁။

‘‘အဗ္ဘောကာသသယော ဇန္တု၊ ဝဇန္တျာ ခီရပါယိတော၊

ပရိကိဏ္ဏော သုဝါနေဟိ၊ သွာဇ္ဇ ရာဇာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ ဥဿဟသေတိ ဥဿဟသိ။ ဓမ္မိံ ဗလိန္တိ ဓမ္မေန သမေန အနတိရိတ္တံ ဗလိံ ဂဏှာတိ အတ္ထော။ အဓမ္မကာရောတိ ပေါရာဏကရာဇူဟိ ဌပိတံ ဝိနိစ္ဆယဓမ္မံ ဘိန္ဒိတွာ ပဝတ္တာ အဓမ္မကိရိယာ။ နိမန္တကာတိ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ပက္ကောသကာ။ ယထာနုဘာဝန္တိ ယထာဗလံ ယထာသတ္တိံ။ ဣမမေဝ ဂါထန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ သန္ဓာယာဟ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – ‘‘မဟာရာဇ၊ သစေ တံ မဒေါ အဘိဘဝေယျ၊ သစေ တေ နာရီဂဏပရိဝုတဿ ရူပါဒယော ဝါ ကာမဂုဏေ ရဇ္ဇသုခံ ဝါ အာရဗ္ဘ မာနော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အထေဝံ စိန္တေယျာသိ ‘အဟံ ပုရေ စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော ဆန္နဿ တိဏကုဋိမတ္တဿပိ အဘာဝါ အဗ္ဘောကာသသယော အဟောသိံ၊ တဒါ ဟိ မေ မာတာ စဏ္ဍာလီ အရညံ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနံ အတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တီ မံ ကုက္ကုရဂဏဿ မဇ္ဈေ အဗ္ဘောကာသေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အတ္တနော ခီရံ ပါယေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သောဟံ ကုက္ကုရေဟိ ပရိဝါရိတော တေဟိယေဝ သဒ္ဓိံ သုနခိယာ ခီရံ ပိဝိတွာ ဝဍ္ဎိတော၊ ဧဝံ နီစဇစ္စော ဟုတွာ အဇ္ဇ ရာဇာ နာမ ဇာတော’တိ။ ‘ဣတိ ခေါ၊ တွံ မဟာရာဇ၊ ဣမိနာ အတ္ထေန အတ္တာနံ ဩဝဒန္တော ယော သော ပုဗ္ဗေ အဗ္ဘောကာသသယော ဇန္တု အရညေ ဝဇန္တိယာ စဏ္ဍာလိယာ ဣတော စိတော စ အနုသဉ္စရန္တိယာ သုနခိယာ စ ခီရံ ပါယိတော သုနခေဟိ ပရိကိဏ္ဏော ဝဍ္ဎိတော၊ သော အဇ္ဇ ရာဇာတိ ဝုစ္စတီ’တိ ဣမံ ဂါထံ ဘာသေယျာသီ’’တိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော တဿ ဩဝါဒံ ဒတွာ ‘‘ဒိန္နော တေ မယာ ဩဝါဒေါ၊ ဣဒါနိ တွံ ပဗ္ဗဇ ဝါ မာ ဝါ၊ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိသေဝိဿတီ’’တိ ဝတွာ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ တဿ မတ္ထကေ ပါဒရဇံ ပါတေန္တော ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ ရာဇာပိ တံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ရဇ္ဇံ ဒတွာ ဗလကာယံ နိဝတ္တေတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ မဟာသတ္တော တဿာဂမနံ ဉတွာ ဣသိဂဏပရိဝုတော အာဂန္တွာ တံ အာဒါယ ဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ အာစိက္ခိ။ သော ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေသိ။ ဣတိ တေ ဥဘောပိ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟေသုံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ တီဏိ စတ္တာရိ ဘဝန္တရာနိ ဂစ္ဆန္တာပိ ဒဠှဝိဿာသာဝ အဟေသု’’န္တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သမ္ဘူတပဏ္ဍိတော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ စိတ္တပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စိတ္တသမ္ဘူတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒုတိယာ

[၄၉၉] ၃။ သိဝိဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဒူရေအပဿံ ထေရောဝါတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အသဒိသဒါနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တံ အဋ္ဌကနိပါတေ သိဝိဇာတကေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ တဒါ ပန ရာဇာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗပရိက္ခာရေ ဒတွာ အနုမောဒနံ ယာစိ၊ သတ္ထာ အကတွာဝ ပက္ကာမိ။ ရာဇာ ဘုတ္တပါတရာသော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ အနုမောဒနံ န ကရိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ ‘‘အပရိသုဒ္ဓါ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိသာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဝေ ကဒရိယာ ဒေဝလောကံ ဝဇန္တီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၇၇) ဂါထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ရာဇာ ပသီဒိတွာ သတသဟဿဂ္ဃနကေန သီဝေယျကေန ဥတ္တရာသင်္ဂေန တထာဂတံ ပူဇေတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။ ပုနဒိဝသေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ကောသလရာဇာ အသဒိသဒါနံ ဒတွာ တာဒိသေနပိ ဒါနေန အတိတ္တော ဒသဗလေန ဓမ္မေ ဒေသိတေ ပုန သတသဟဿဂ္ဃနကံ သီဝေယျကဝတ္ထံ အဒါသိ၊ ယာဝ အတိတ္တော ဝတ အာဝုသော ဒါနေန ရာဇာ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဗာဟိရဘဏ္ဍံ နာမ သုဒိန္နံ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ သကလဇမ္ဗုဒီပံ ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿပရိစ္စာဂေန ဒါနံ ဒဒမာနာပိ ဗာဟိရဒါနေန အတိတ္တာ ‘ပိယဿ ဒါတာ ပိယံ လဘတီ’တိ သမ္ပတ္တယာစကာနံ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ အဒံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ သိဝိရဋ္ဌေ အရိဋ္ဌပုရနဂရေ သိဝိမဟာရာဇေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ မဟာသတ္တော တဿ ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ‘‘သိဝိကုမာရော’’တိဿ နာမံ ကရိံသု။ သော ဝယပ္ပတ္တော တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပော အာဂန္တွာ ပိတု သိပ္ပံ ဒဿေတွာ ဥပရဇ္ဇံ လဘိတွာ အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန ရာဇာ ဟုတွာ အဂတိဂမနံ ပဟာယ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ စတူသု ဒွါရေသု နဂရမဇ္ဈေ နိဝေသနဒွါရေ စာတိ ဆ ဒါနသာလာယော ကာရေတွာ ဒေဝသိကံ ဆသတသဟဿပရိစ္စာဂေန မဟာဒါနံ ပဝတ္တေသိ။ အဋ္ဌမိယံ စာတုဒ္ဒသိယံ ပန္နရသိယဉ္စ နိစ္စံ ဒါနသာလံ ဂန္တွာ ဒါနံ ဩလောကေသိ။ သော ဧကဒါ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပါတောဝ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော အတ္တနာ ဒိန္နဒါနံ အာဝဇ္ဇေန္တော ဗာဟိရဝတ္ထုံ အတ္တနာ အဒိန္နံ နာမ အဒိသွာ ‘‘မယာ ဗာဟိရဝတ္ထု အဒိန္နံ နာမ နတ္ထိ၊ န မံ ဗာဟိရဒါနံ တောသေတိ၊ အဟံ အဇ္ဈတ္တိကဒါနံ ဒါတုကာမော၊ အဟော ဝတ အဇ္ဇ မမ ဒါနသာလံ ဂတကာလေ ကောစိဒေဝ ယာစကော ဗာဟိရဝတ္ထုံ အယာစိတွာ အဇ္ဈတ္တိကဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ သစေ ဟိ မေ ကောစိ ဟဒယမံသဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ ကဏယေန ဥရံ ပဟရိတွာ ပသန္နဥဒကတော သနာဠံ ပဒုမံ ဥဒ္ဓရန္တော ဝိယ လောဟိတဗိန္ဒူနိ ပဂ္ဃရန္တံ ဟဒယံ နီဟရိတွာ ဒဿာမိ။ သစေ သရီရမံသဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ အဝလေခနသတ္ထကေန တေလသိင်္ဂံ လိခန္တော ဝိယ သရီရမံသံ ဩတာရေတွာ ဒဿာမိ။ သစေ လောဟိတဿ နာမံ ဂဏှေယျ၊ ယန္တမုခေ ပက္ခန္ဒိတွာ ဥပနီတံ ဘာဇနံ ပူရေတွာ လောဟိတံ ဒဿာမိ။ သစေ ဝါ ပန ကောစိ ‘ဂေဟေ မေ ကမ္မံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဂေဟေ မေ ဒါသကမ္မံ ကရောဟီ’တိ ဝဒေယျ၊ ရာဇဝေသံ အပနေတွာ ဗဟိ ဌတွာ အတ္တာနံ သာဝေတွာ ဒါသကမ္မံ ကရိဿာမိ။ သစေ မေ ကောစိ အက္ခိနော နာမံ ဂဏှေယျ၊ တာလမိဉ္ဇံ နီဟရန္တော ဝိယ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ။

ဣတိ သော –

‘‘ယံကိဉ္စိ မာနုသံ ဒါနံ၊ အဒိန္နံ မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ယောပိ ယာစေယျ မံ စက္ခုံ၊ ဒဒေယျံ အဝိကမ္ပိတော’’တိ။ (စရိယာ။ ၁။၅၂) –

စိန္တေတွာ သောဠသဟိ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ နှာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ အလင်္ကတဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော ဒါနဂ္ဂံ အဂမာသိ။ သက္ကော တဿ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘သိဝိရာဇာ ‘အဇ္ဇ သမ္ပတ္တယာစကာနံ စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒဿာမီ’တိ စိန္တေသိ၊ သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဒါတုံ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ တဿ ဝိမံသနတ္ထာယ ဇရာပတ္တော အန္ဓဗြာဟ္မဏော ဝိယ ဟုတွာ ရညော ဒါနဂ္ဂဂမနကာလေ ဧကသ္မိံ ဥန္နတပ္ပဒေသေ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ရာဇာနံ ဇယာပေတွာ အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တဒဘိမုခံ ဝါရဏံ ပေသေတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏ၊ ကိံ ဝဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထ နံ သက္ကော ‘‘မဟာရာဇ၊ တဝ ဒါနဇ္ဈာသယံ နိဿာယ သမုဂ္ဂတေန ကိတ္တိဃောသေန သကလလောကသန္နိဝါသော နိရန္တရံ ဖုဋော၊ အဟံ အန္ဓော၊ တွံ ဒွိစက္ခုကော’’တိ ဝတွာ စက္ခုံ ယာစန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၅၂။

‘‘ဒူရေ အပဿံ ထေရောဝ၊ စက္ခုံ ယာစိတုမာဂတော၊

ဧကနေတ္တာ ဘဝိဿာမ၊ စက္ခုံ မေ ဒေဟိ ယာစိတော’’တိ။

တတ္ထ ဒူရေတိ ဣတော ဒူရေ ဝသန္တော။ ထေရောတိ ဇရာဇိဏ္ဏထေရော။ ဧကနေတ္တာတိ ဧကံ နေတ္တံ မယှံ ဒေဟိ၊ ဧဝံ ဒွေပိ ဧကေကနေတ္တာ ဘဝိဿာမာတိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘ဣဒါနေဝါဟံ ပါသာဒေ နိသိန္နော စိန္တေတွာ အာဂတော၊ အဟော မေ လာဘော၊ အဇ္ဇေဝ မေ မနောရထော မတ္ထကံ ပါပုဏိဿတိ၊ အဒိန္နပုဗ္ဗံ ဒါနံ ဒဿာမီ’’တိ တုဋ္ဌမာနသော ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၅၃။

‘‘ကေနာနုသိဋ္ဌော ဣဓ မာဂတောသိ၊ ဝနိဗ္ဗက စက္ခုပထာနိ ယာစိတုံ၊

သုဒုစ္စဇံ ယာစသိ ဥတ္တမင်္ဂံ၊ ယမာဟု နေတ္တံ ပုရိသေန ‘ဒုစ္စဇ’န္တိ။

တတ္ထ ဝနိဗ္ဗကာတိ တံ အာလပတိ။ စက္ခုပထာနီတိ စက္ခူနမေတံ နာမံ။ ယမာဟူတိ ယံ ပဏ္ဍိတာ ‘‘ဒုစ္စဇ’’န္တိ ကထေန္တိ။

ဣတော ပရံ ဥတ္တာနသမ္ဗန္ဓဂါထာ ပါဠိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

၅၄။

‘‘ယမာဟု ဒေဝေသု သုဇမ္ပတီတိ၊ မဃဝါတိ နံ အာဟု မနုဿလောကေ၊

တေနာနုသိဋ္ဌော ဣဓ မာဂတောသ္မိ၊ ဝနိဗ္ဗကော စက္ခုပထာနိ ယာစိတုံ။

၅၅။

‘‘ဝနိဗ္ဗတော မယှ ဝနိံ အနုတ္တရံ၊ ဒဒါဟိ တေ စက္ခုပထာနိ ယာစိတော၊

ဒဒါဟိ မေ စက္ခုပထံ အနုတ္တရံ၊ ယမာဟု နေတ္တံ ပုရိသေန ဒုစ္စဇံ။

၅၆။

‘‘ယေန အတ္ထေန အာဂစ္ဆိ၊ ယမတ္ထမဘိပတ္ထယံ၊

တေ တေ ဣဇ္ဈန္တု သင်္ကပ္ပာ၊ လဘ စက္ခူနိ ဗြာဟ္မဏ။

၅၇။

‘‘ဧကံ တေ ယာစမာနဿ၊ ဥဘယာနိ ဒဒါမဟံ၊

သ စက္ခုမာ ဂစ္ဆ ဇနဿ ပေက္ခတော၊ ယဒိစ္ဆသေ တွံ တဒတေ သမိဇ္ဈတူ’’တိ။

တတ္ထ ဝနိဗ္ဗတောတိ ယာစန္တဿ။ ဝနိန္တိ ယာစနံ။ တေ တေတိ တေ တဝ တဿ အတ္ထဿ သင်္ကပ္ပာ။ သ စက္ခုမာတိ သော တွံ မမ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ ဟုတွာ။ ယဒိစ္ဆသေ တွံ တဒတေ သမိဇ္ဈတူတိ ယံ တွံ မမ သန္တိကာ ဣစ္ဆသိ၊ တံ တေ သမိဇ္ဈတူတိ။

ရာဇာ ဧတ္တကံ ကထေတွာ ‘‘ဣဓေဝ မယာ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဒါတုံ အသာရုပ္ပ’’န္တိ စိန္တေတွာ ဗြာဟ္မဏံ အာဒါယ အန္တေပုရံ ဂန္တွာ ရာဇာသနေ နိသီဒိတွာ သီဝိကံ နာမ ဝေဇ္ဇံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အက္ခိံ မေ သောဓေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘အမှာကံ ကိရ ရာဇာ အက္ခီနိ ဥပ္ပာဋေတွာ ဗြာဟ္မဏဿ ဒါတုကာမော’’တိ သကလနဂရေ ဧကကောလာဟလံ အဟောသိ။ အထ သေနာပတိအာဒယော ရာဇဝလ္လဘာ စ နာဂရာ စ ဩရောဓာ စ သဗ္ဗေ သန္နိပတိတွာ ရာဇာနံ ဝါရေန္တာ တိဿော ဂါထာ အဝေါစုံ –

၅၈။

‘‘မာ နော ဒေဝ အဒါ စက္ခုံ၊ မာ နော သဗ္ဗေ ပရာကရိ၊

ဓနံ ဒေဟိ မဟာရာဇ၊ မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ။

၅၉။

‘‘ယုတ္တေ ဒေဝ ရထေ ဒေဟိ၊ အာဇာနီယေ စလင်္ကတေ၊

နာဂေ ဒေဟိ မဟာရာဇ၊ ဟေမကပ္ပနဝါသသေ။

၆၀။

‘‘ယထာ တံ သိဝယော သဗ္ဗေ၊ သယောဂ္ဂါ သရထာ သဒါ၊

သမန္တာ ပရိကိရေယျုံ၊ ဧဝံ ဒေဟိ ရထေသဘာ’’တိ။

တတ္ထ ပရာကရီတိ ပရိစ္စဇိ။ အက္ခီသု ဟိ ဒိန္နေသု ရဇ္ဇံ တွံ န ကာရေဿသိ၊ အညော ရာဇာ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝံ တယာ မယံ ပရိစ္စတ္တာ နာမ ဘဝိဿာမာတိ အဓိပ္ပာယေနေဝမာဟံသု။ ပရိကိရေယျုန္တိ ပရိဝါရေယျုံ။ ဧဝံ ဒေဟီတိ ယထာ တံ အဝိကလစက္ခုံ သိဝယော ပရိဝါရေယျုံ၊ ဧဝံ ဗာဟိရဓနမေဝဿ ဒေဟိ၊ မာ အက္ခီနိ။ အက္ခီသု ဟိ ဒိန္နေသု န တံ သိဝယော ပရိဝါရေဿန္တီတိ။

အထ ရာဇာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၆၁။

‘‘ယော ဝေ ဒဿန္တိ ဝတွာန၊ အဒါနေ ကုရုတေ မနော၊

ဘူမျံ သော ပတိတံ ပါသံ၊ ဂီဝါယံ ပဋိမုဉ္စတိ။

၆၂။

‘‘ယော ဝေ ဒဿန္တိ ဝတွာနံ၊ အဒါနေ ကုရုတေ မနော၊

ပါပါ ပါပတရော ဟောတိ၊ သမ္ပတ္တော ယမသာဓနံ။

၆၃။

‘‘ယဉှိ ယာစေ တဉှိ ဒဒေ၊ ယံ န ယာစေ န တံ ဒဒေ၊

သွာဟံ တမေဝ ဒဿာမိ၊ ယံ မံ ယာစတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ။

တတ္ထ ပဋိမုဉ္စတီတိ ပဝေသေတိ။ ပါပါ ပါပတရောတိ လာမကာပိ လာမကတရော နာမ ဟောတိ။ သမ္ပတ္တော ယမသာဓနန္တိ ယမဿ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဥဿဒနိရယံ ဧသ ပတ္တောယေဝ နာမ ဟောတိ။ ယဉှိ ယာစေတိ ယံ ယာစကော ယာစေယျ၊ ဒါယကောပိ တမေဝ ဒဒေယျ၊ န အယာစိတံ၊ အယဉ္စ ဗြာဟ္မဏော မံ စက္ခုံ ယာစတိ၊ န မုတ္တာဒိကံ ဓနံ၊ တဒေဝဿာဟံ ဒဿာမီတိ ဝဒတိ။

အထ နံ အမစ္စာ ‘‘ကိံ ပတ္ထေတွာ စက္ခူနိ ဒေသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ဂါထမာဟံသု –

၆၄။

‘‘အာယုံ နု ဝဏ္ဏံ နု သုခံ ဗလံ နု၊ ကိံ ပတ္ထယာနော နု ဇနိန္ဒ ဒေသိ၊

ကထဉှိ ရာဇာ သိဝိနံ အနုတ္တရော၊ စက္ခူနိ ဒဇ္ဇာ ပရလောကဟေတူ’’တိ။

တတ္ထ ပရလောကဟေတူတိ မဟာရာဇ၊ ကထံ နာမ တုမှာဒိသော ပဏ္ဍိတပုရိသော သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဣဿရိယံ ပဟာယ ပရလောကဟေတု စက္ခူနိ ဒဒေယျာတိ။

အထ နေသံ ကထေန္တော ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၆၅။

‘‘န ဝါဟမေတံ ယသသာ ဒဒါမိ၊ န ပုတ္တမိစ္ဆေ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ၊

သတဉ္စ ဓမ္မော စရိတော ပုရာဏော၊ ဣစ္စေဝ ဒါနေ ရမတေ မနော မမာ’’တိ။

တတ္ထ န ဝါဟန္တိ န ဝေ အဟံ။ ယသသာတိ ဒိဗ္ဗဿ ဝါ မာနုသဿ ဝါ ယသဿ ကာရဏာ။ န ပုတ္တမိစ္ဆေတိ ဣမဿ စက္ခုဒါနဿ ဖလေန နေဝါဟံ ပုတ္တံ ဣစ္ဆာမိ၊ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ၊ အပိစ သတံ ပဏ္ဍိတာနံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဧသ အာစိဏ္ဏော သမာစိဏ္ဏော ပေါရာဏကမဂ္ဂေါ၊ ယဒိဒံ ပါရမီပူရဏံ နာမ။ န ဟိ ပါရမိယော အပူရေတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတံ ပါပုဏိတုံ သမတ္ထော နာမ အတ္ထိ၊ အဟဉ္စ ပါရမိယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိတုကာမော။ ဣစ္စေဝ ဒါနေ ရမတေ မနော မမာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန မမ မနော ဒါနေယေဝ နိရတောတိ ဝဒတိ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ စရိယာပိဋကံ ဒေသေန္တော ‘‘မယှံ ဒွီဟိ စက္ခူဟိပိ သဗ္ဗညုတညာဏမေဝ ပိယတရ’’န္တိ ဒီပေတုံ အာဟ –

‘‘န မေ ဒေဿာ ဥဘော စက္ခူ၊ အတ္တာနံ မေ န ဒေဿိယံ၊

သဗ္ဗညုတံ ပိယံ မယှံ၊ တသ္မာ စက္ခုံ အဒါသဟ’’န္တိ။ (စရိယာ။ ၁။၆၆)၊

မဟာသတ္တဿ ပန ကထံ သုတွာ အမစ္စေသု အပ္ပဋိဘာဏေသု ဌိတေသု မဟာသတ္တော သီဝိကံ ဝေဇ္ဇံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

၆၆။

‘‘သခါ စ မိတ္တော စ မမာသိ သီဝိက၊ သုသိက္ခိတော သာဓု ကရောဟိ မေ ဝစော၊

ဥဒ္ဓရိတွာ စက္ခူနိ မမံ ဇိဂီသတော၊ ဟတ္ထေသု ဌပေဟိ ဝနိဗ္ဗကဿာ’’တိ။

တဿတ္ထော – သမ္မ သီဝိက၊ တွံ မယှံ သဟာယော စ မိတ္တော စ ဝေဇ္ဇသိပ္ပေ စာသိ သုသိက္ခိတော၊ သာဓု မေ ဝစနံ ကရောဟိ။ မမ ဇိဂီသတော ဥပဓာရေန္တဿ ဩလောကေန္တဿေဝ တာလမိဉ္ဇံ ဝိယ မေ အက္ခီနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဣမဿ ယာစကဿ ဟတ္ထေသု ဌပေဟီတိ။

အထ နံ သီဝိကော အာဟ ‘‘စက္ခုဒါနံ နာမ ဘာရိယံ၊ ဥပဓာရေဟိ၊ ဒေဝါ’’တိ။ သီဝိက၊ ဥပဓာရိတံ မယာ၊ တွံ မာ ပပဉ္စံ ကရောဟိ၊ မာ မယာ သဒ္ဓိံ ဗဟုံ ကထေဟီတိ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အယုတ္တံ မာဒိသဿ သုသိက္ခိတဿ ဝေဇ္ဇဿ ရညော အက္ခီသု သတ္ထပါတန’’န္တိ။ သော နာနာဘေသဇ္ဇာနိ ဃံသိတွာ ဘေသဇ္ဇစုဏ္ဏေန နီလုပ္ပလံ ပရိဘာဝေတွာ ဒက္ခိဏက္ခိံ ဥပသိင်္ဃာပေသိ၊ အက္ခိ ပရိဝတ္တိ၊ ဒုက္ခဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ‘‘သလ္လက္ခေဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဋိပါကတိကကရဏံ မယှံ ဘာရော’’တိ။ ‘‘အလဉှိ တာတ မာ ပပဉ္စံ ကရီ’’တိ။ သော ပရိဘာဝေတွာ ပုန ဥပသိင်္ဃာပေသိ၊ အက္ခိ အက္ခိကူပတော မုစ္စိ၊ ဗလဝတရာ ဝေဒနာ ဥဒပါဒိ။ ‘‘သလ္လက္ခေဟိ မဟာရာဇ၊ သက္ကောမဟံ ပဋိပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘မာ ပပဉ္စံ ကရီ’’တိ။ သော တတိယဝါရေ ခရတရံ ပရိဘာဝေတွာ ဥပနာမေသိ။ အက္ခိ ဩသဓဗလေန ပရိဗ္ဘမိတွာ အက္ခိကူပတော နိက္ခမိတွာ နှာရုသုတ္တကေန ဩလမ္ဗမာနံ အဋ္ဌာသိ။ သလ္လက္ခေဟိ နရိန္ဒ၊ ပုန ပါကတိကကရဏံ မယှံ ဗလန္တိ။ မာ ပပဉ္စံ ကရီတိ။ အဓိမတ္တာ ဝေဒနာ ဥဒပါဒိ၊ လောဟိတံ ပဂ္ဃရိ၊ နိဝတ္ထသာဋကာ လောဟိတေန တေမိံသု။ ဩရောဓာ စ အမစ္စာ စ ရညော ပါဒမူလေ ပတိတွာ ‘‘ဒေဝ အက္ခီနိ မာ ဒေဟီ’’တိ မဟာပရိဒေဝံ ပရိဒေဝိံသု။

ရာဇာ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတွာ ‘‘တာတ၊ မာ ပပဉ္စံ ကရီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ဝါမဟတ္ထေန အက္ခိံ ဓာရေတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန သတ္ထကံ အာဒါယ အက္ခိသုတ္တကံ ဆိန္ဒိတွာ အက္ခိံ ဂဟေတွာ မဟာသတ္တဿ ဟတ္ထေ ဌပေသိ။ သော ဝါမက္ခိနာ ဒက္ခိဏက္ခိံ ဩလောကေတွာ ဝေဒနံ အဓိဝါသေတွာ ‘‘ဧဟိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသိတွာ ‘‘မမ ဣတော အက္ခိတော သတဂုဏေန သဟဿဂုဏေန သတသဟဿဂုဏေန သဗ္ဗညုတညာဏက္ခိမေဝ ပိယတရံ၊ တဿ မေ ဣဒံ ပစ္စယော ဟောတူ’’တိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏဿ အက္ခိံ အဒါသိ။ သော တံ ဥက္ခိပိတွာ အတ္တနော အက္ခိမှိ ဌပေသိ။ တံ တဿာနုဘာဝေန ဝိကသိတနီလုပ္ပလံ ဝိယ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော ဝါမက္ခိနာ တဿ တံ အက္ခိံ ဒိသွာ ‘‘အဟော၊ သုဒိန္နံ မယာ အက္ခိဒါန’’န္တိ အန္တော သမုဂ္ဂတာယ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋော ဟုတွာ ဣတရမ္ပိ အက္ခိံ အဒါသိ။ သက္ကော တမ္ပိ အတ္တနော အက္ခိမှိ ဌပေတွာ ရာဇနိဝေသနာ နိက္ခမိတွာ မဟာဇနဿ ဩလောကေန္တဿေဝ နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဒိယဍ္ဎဂါထမာဟ –

၆၇။

‘‘စောဒိတော သိဝိရာဇေန၊ သီဝိကော ဝစနံကရော၊

ရညော စက္ခူနုဒ္ဓရိတွာ၊ ဗြာဟ္မဏဿူပနာမယိ၊

သစက္ခု ဗြာဟ္မဏော အာသိ၊ အန္ဓော ရာဇာ ဥပါဝိသီ’’တိ။

ရညော န စိရဿေဝ အက္ခီနိ ရုဟိံသု၊ ရုဟမာနာနိ စ အာဝါဋဘာဝံ အပ္ပတွာ ကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကေန ဝိယ ဥဂ္ဂတေန မံသပိဏ္ဍေန ပူရေတွာ စိတ္တကမ္မရူပဿ ဝိယ အက္ခီနိ အဟေသုံ၊ ဝေဒနာ ပစ္ဆိဇ္ဇိ။ အထ မဟာသတ္တော ကတိပါဟံ ပါသာဒေ ဝသိတွာ ‘‘ကိံ အန္ဓဿ ရဇ္ဇေန၊ အမစ္စာနံ ရဇ္ဇံ နိယျာဒေတွာ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ အမစ္စေ ပက္ကောသာပေတွာ တေသံ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ ‘‘ဧကော မုခဓောဝနာဒိဒါယကော ကပ္ပိယကာရကောဝ မယှံ သန္တိကေ ဘဝိဿတိ၊ သရီရကိစ္စဋ္ဌာနေသုပိ မေ ရဇ္ဇုကံ ဗန္ဓထာ’’တိ ဝတွာ သာရထိံ အာမန္တေတွာ ‘‘ရထံ ယောဇေဟီ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ ပနဿ ရထေန ဂန္တုံ အဒတွာ သုဝဏ္ဏသိဝိကာယ နံ နေတွာ ပေါက္ခရဏီတီရေ နိသီဒါပေတွာ အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ပဋိက္ကမိံသု။ ရာဇာ ပလ္လင်္ကေန နိသိန္နော အတ္တနော ဒါနံ အာဝဇ္ဇေသိ။ တသ္မိံ ခဏေ သက္ကဿ အာသနံ ဥဏှံ အဟောသိ။ သော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ကာရဏံ ဒိသွာ ‘‘မဟာရာဇဿ ဝရံ ဒတွာ စက္ခုံ ပဋိပါကတိကံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ အဝိဒူရေ အပရာပရံ စင်္ကမိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ –

၆၈။

‘‘တတော သော ကတိပါဟဿ၊ ဥပရူဠှေသု စက္ခုသု၊

သူတံ အာမန္တယီ ရာဇာ၊ သိဝီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎနော။

၆၉။

‘‘ယောဇေဟိ သာရထိ ယာနံ၊ ယုတ္တဉ္စ ပဋိဝေဒယ၊

ဥယျာနဘူမိံ ဂစ္ဆာမ၊ ပေါက္ခရညော ဝနာနိ စ။

၇၀။

‘‘သော စ ပေါက္ခရဏီတီရေ၊ ပလ္လင်္ကေန ဥပါဝိသိ၊

တဿ သက္ကော ပါတုရဟု၊ ဒေဝရာဇာ သုဇမ္ပတီ’’တိ။

သက္ကောပိ မဟာသတ္တေန ပဒသဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ကော ဧသော’’တိ ပုဋ္ဌော ဂါထမာဟ –

၇၁။

‘‘သက္ကောဟမသ္မိ ဒေဝိန္ဒော၊ အာဂတောသ္မိ တဝန္တိကေ၊

ဝရံ ဝရဿု ရာဇီသိ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသီ’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၇၂။

‘‘ပဟူတံ မေ ဓနံ သက္က၊ ဗလံ ကောသော စနပ္ပကော၊

အန္ဓဿ မေ သတော ဒါနိ၊ မရဏညေဝ ရုစ္စတီ’’တိ။

တတ္ထ မရဏညေဝ ရုစ္စတီတိ ဒေဝရာဇ၊ ဣဒါနိ မယှံ အန္ဓဘာဝေန မရဏမေဝ ရုစ္စတိ၊ တံ မေ ဒေဟီတိ။

အထ နံ သက္ကော အာဟ ‘‘သိဝိရာဇ၊ ကိံ ပန တွံ မရိတုကာမော ဟုတွာ မရဏံ ရောစေသိ၊ ဥဒါဟု အန္ဓဘာဝေနာ’’တိ? ‘‘အန္ဓဘာဝေန ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒါနံ နာမ န ကေဝလံ သမ္ပရာယတ္ထမေဝ ဒီယတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မတ္ထာယပိ ပစ္စယော ဟောတိ၊ တွဉ္စ ဧကံ စက္ခုံ ယာစိတော ဒွေ အဒါသိ၊ တေန သစ္စကိရိယံ ကရောဟီ’’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ အာဟ –

၇၃။

‘‘ယာနိ သစ္စာနိ ဒွိပဒိန္ဒ၊ တာနိ ဘာသဿု ခတ္တိယ၊

သစ္စံ တေ ဘဏမာနဿ၊ ပုန စက္ခု ဘဝိဿတီ’’တိ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော ‘‘သက္က၊ သစေသိ မမ စက္ခုံ ဒါတုကာမော၊ အညံ ဥပါယံ မာ ကရိ၊ မမ ဒါနနိဿန္ဒေနေဝ မေ စက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇတူ’’တိ ဝတွာ သက္ကေန ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ သက္ကော ဒေဝရာဇာပိ န ပရေသံ စက္ခုံ ဒါတုံ သက္ကောမိ၊ တယာ ဒိန္နဒါနဿ ဖလေနေဝ တေ စက္ခု ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ မယာ ဒါနံ သုဒိန္န’’န္တိ ဝတွာ သစ္စကိရိယံ ကရောန္တော ဂါထမာဟ –

၇၄။

‘‘ယေ မံ ယာစိတုမာယန္တိ၊ နာနာဂေါတ္တာ ဝနိဗ္ဗကာ၊

ယောပိ မံ ယာစတေ တတ္ထ၊ သောပိ မေ မနသော ပိယော၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ စက္ခု မေ ဥပပဇ္ဇထာ’’တိ။

တတ္ထ ယေ မန္တိ ယေ မံ ယာစိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေသု ယာစကေသု အာဂစ္ဆန္တေသု ယောပိ မံ ယာစတေ၊ သောပိ မေ မနသော ပိယော။ ဧတေနာတိ သစေ မမ သဗ္ဗေပိ ယာစကာ ပိယာ၊ သစ္စမေဝေတံ မယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန မေ သစ္စဝစနေန ဧကံ မေ စက္ခု ဥပပဇ္ဇထ ဥပပဇ္ဇတူတိ အာဟ။

အထဿ ဝစနာနန္တရမေဝ ပဌမံ စက္ခု ဥဒပါဒိ။ တတော ဒုတိယဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတ္ထာယ ဂါထာဒွယမာဟ –

၇၅။

‘‘ယံ မံ သော ယာစိတုံ အာဂါ၊ ဒေဟိ စက္ခုန္တိ ဗြာဟ္မဏော၊

တဿ စက္ခူနိ ပါဒါသိံ၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝနိဗ္ဗတော။

၇၆။

‘‘ဘိယျော မံ အာဝိသီ ပီတိ၊ သောမနဿဉ္စနပ္ပကံ၊

ဧတေန သစ္စဝဇ္ဇေန၊ ဒုတိယံ မေ ဥပပဇ္ဇထာ’’တိ။

တတ္ထ ယံ မန္တိ ယော မံ ယာစတိ။ သောတိ သော စက္ခုဝိကလော ဗြာဟ္မဏော ‘‘ဒေဟိ မေ စက္ခု’’န္တိ ယာစိတုံ အာဂတော။ ဝနိဗ္ဗတောတိ ယာစန္တဿ။ ဘိယျော မံ အာဝိသီတိ ဗြာဟ္မဏဿ စက္ခူနိ ဒတွာ အန္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံ အန္ဓကာလေ တထာရူပံ ဝေဒနံ အဂဏေတွာ ‘‘အဟော သုဒိန္နံ မေ ဒါန’’န္တိ ပစ္စဝေက္ခန္တံ မံ ဘိယျော အတိရေကတရာ ပီတိ အာဝိသိ၊ မမ ဟဒယံ ပဝိဋ္ဌာ၊ သောမနဿဉ္စ မမ အနန္တံ အပရိမာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဧတေနာတိ သစေ မမ တဒါ အနပ္ပကံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သစ္စမေဝေတံ မယာ ဝုတ္တံ၊ ဧတေန မေ သစ္စဝစနေန ဒုတိယမ္ပိ စက္ခု ဥပပဇ္ဇတူတိ အာဟ။

တင်္ခဏညေဝ ဒုတိယမ္ပိ စက္ခု ဥဒပါဒိ။ တာနိ ပနဿ စက္ခူနိ နေဝ ပါကတိကာနိ၊ န ဒိဗ္ဗာနိ။ သက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဟိ ဒိန္နံ စက္ခုံ ပုန ပါကတိကံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ ဥပဟတဝတ္ထုနော စ ဒိဗ္ဗစက္ခု နာမ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တာနိ ပနဿ သစ္စပါရမိတာနုဘာဝေန သမ္ဘူတာနိ စက္ခူနီတိ ဝုတ္တာနိ။ တေသံ ဥပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ သက္ကာနုဘာဝေန သဗ္ဗာ ရာဇပရိသာ သန္နိပတိတာဝ အဟေသုံ။ အထဿ သက္ကော မဟာဇနမဇ္ဈေယေဝ ထုတိံ ကရောန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၇၇။

‘‘ဓမ္မေန ဘာသိတာ ဂါထာ၊ သိဝီနံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

ဧတာနိ တဝ နေတ္တာနိ၊ ဒိဗ္ဗာနိ ပဋိဒိဿရေ။

၇၈။

‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ၊ သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဒဿနံ အနုဘောန္တု တေ’’တိ။

တတ္ထ ဓမ္မေန ဘာသိတာတိ မဟာရာဇ၊ ဣမာ တေ ဂါထာ ဓမ္မေန သဘာဝေနေဝ ဘာသိတာ။ ဒိဗ္ဗာနီတိ ဒိဗ္ဗာနုဘာဝယုတ္တာနိ။ ပဋိဒိဿရေတိ ပဋိဒိဿန္တိ။ တိရောကုဋ္ဋန္တိ မဟာရာဇ၊ ဣမာနိ တေ စက္ခူနိ ဒေဝတာနံ စက္ခူနိ ဝိယ ပရကုဋ္ဋံ ပရသေလံ ယံကိဉ္စိ ပဗ္ဗတမ္ပိ သမတိဂ္ဂယှ အတိက္ကမိတွာ သမန္တာ ဒသ ဒိသာ ယောဇနသတံ ရူပဒဿနံ အနုဘောန္တု သာဓေန္တူတိ အတ္ထော။

ဣတိ သော အာကာသေ ဌတွာ မဟာဇနမဇ္ဈေ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ မဟာသတ္တံ ဩဝဒိတွာ ဒေဝလောကမေဝ ဂတော။ မဟာသတ္တောပိ မဟာဇနပရိဝုတော မဟန္တေန သက္ကာရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ သုစန္ဒကံ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ တေန စက္ခူနံ ပဋိလဒ္ဓဘာဝေါ သကလသိဝိရဋ္ဌေ ပါကဋော ဇာတော။ အထဿ ဒဿနတ္ထံ သကလရဋ္ဌဝါသိနော ဗဟုံ ပဏ္ဏာကာရံ ဂဟေတွာ အာဂမိံသု။ မဟာသတ္တော ‘‘ဣမသ္မိံ မဟာဇနသန္နိပါတေ မမ ဒါနံ ဝဏ္ဏယိဿာမီ’’တိ ရာဇဒွါရေ မဟာမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တေ ရာဇပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ သဗ္ဗသေနိယော သန္နိပါတေတွာ ‘‘အမ္ဘော၊ သိဝိရဋ္ဌဝါသိနော ဣမာနိ မေ ဒိဗ္ဗစက္ခူနိ ဒိသွာ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ အဒတွာ မာ ဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၇၉။

‘‘ကော နီဓ ဝိတ္တံ န ဒဒေယျ ယာစိတော၊ အပိ ဝိသိဋ္ဌံ သုပိယမ္ပိ အတ္တနော၊

တဒိင်္ဃ သဗ္ဗေ သိဝယော သမာဂတာ၊ ဒိဗ္ဗာနိ နေတ္တာနိ မမဇ္ဇ ပဿထ။

၈၀။

‘‘တိရောကုဋ္ဋံ တိရောသေလံ၊ သမတိဂ္ဂယှ ပဗ္ဗတံ၊

သမန္တာ ယောဇနသတံ၊ ဒဿနံ အနုဘောန္တိ မေ။

၈၁။

‘‘န စာဂမတ္တာ ပရမတ္ထိ ကိဉ္စိ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတေ၊

ဒတွာန မာနုသံ စက္ခုံ၊ လဒ္ဓံ မေ စက္ခုံ အမာနုသံ။

၈၂။

‘‘ဧတမ္ပိ ဒိသွာ သိဝယော၊ ဒေထ ဒါနာနိ ဘုဉ္ဇထ၊

ဒတွာ စ ဘုတွာ စ ယထာနုဘာဝံ၊ အနိန္ဒိတာ သဂ္ဂမုပေထ ဌာန’’န္တိ။

တတ္ထ ကောနီဓာတိ ကော နု ဣဓ။ အပိ ဝိသိဋ္ဌန္တိ ဥတ္တမမ္ပိ သမာနံ။ စာဂမတ္တာတိ စာဂပမာဏတော အညံ ဝရံ နာမ နတ္ထိ။ ဣဓ ဇီဝိတေတိ ဣမသ္မိံ ဇီဝလောကေ။ ‘‘ဣဓ ဇီဝတ’’န္တိပိ ပါဌော၊ ဣမသ္မိံ လောကေ ဇီဝမာနာနန္တိ အတ္ထော။ အမာနုသန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခု မယာ လဒ္ဓံ၊ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘စာဂတော ဥတ္တမံ နာမ နတ္ထီ’’တိ။ ဧတမ္ပိ ဒိသွာတိ ဧတံ မယာ လဒ္ဓံ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဒိသွာပိ။

ဣတိ ဣမာဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အနွဒ္ဓမာသံ ပန္နရသုပေါသထေသု မဟာဇနံ သန္နိပါတာပေတွာ နိစ္စံ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တံ သုတွာ မဟာဇနော ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ ဒေဝလောကံ ပူရေန္တောဝ အဂမာသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ ဗာဟိရဒါနေန အသန္တုဋ္ဌာ သမ္ပတ္တယာစကာနံ အတ္တနော စက္ခူနိ ဥပ္ပာဋေတွာ အဒံသူ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သီဝိကဝေဇ္ဇော အာနန္ဒော အဟောသိ၊ သက္ကော အနုရုဒ္ဓါ အဟောသိ၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ သိဝိရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သိဝိဇာတကဝဏ္ဏနာ တတိယာ။

[၅၀၀] ၄။ သိရီမန္တဇာတကဝဏ္ဏနာ

၈၃-၁၀၃။ ပညာယုပေတံ သိရိယာ ဝိဟီနန္တိ အယံ သိရီမန္တပဉှော မဟာဥမင်္ဂေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၉၀ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။

သိရီမန္တဇာတကဝဏ္ဏနာ စတုတ္ထာ။

[၅၀၁] ၅။ ရောဟဏမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧတေယူထာ ပတိယန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဇီဝိတပရိစ္စာဂံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ သော ပနဿ ဇီဝိတပရိစ္စာဂေါ အသီတိနိပါတေ စူဠဟံသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။၁ အာဒယော) ဓနပါလဒမနေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ တေနာယသ္မတာ သတ္ထု အတ္ထာယ ဇီဝိတေ ပရိစ္စတ္တေ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဒသဗလဿတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇီ’’တိ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မမတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ခေမာ နာမဿ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဟိမဝန္တပဒေသေ မိဂယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဟောသိ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော။ ကနိဋ္ဌောပိဿ စိတ္တမိဂေါ နာမ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောဝ အဟောသိ၊ ကနိဋ္ဌဘဂိနီပိဿ သုတနာ နာမ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာဝ အဟောသိ။ မဟာသတ္တော ပန ရောဟဏော နာမ မိဂရာဇာ အဟောသိ။ သော ဟိမဝန္တေ ဒွေ ပဗ္ဗတရာဇိယော အတိက္ကမိတွာ တတိယာယ အန္တရေ ရောဟဏံ နာမ သရံ နိဿာယ အသီတိမိဂသဟဿပရိဝါရော ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ သော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေသိ။ အထေကော ဗာရာဏသိတော အဝိဒူရေ နေသာဒဂါမဝါသီ နေသာဒပုတ္တော ဟိမဝန္တံ ပဝိဋ္ဌော မဟာသတ္တံ ဒိသွာ အတ္တနော ဂါမံ အာဂန္တွာ အပရဘာဂေ ကာလံ ကရောန္တော ပုတ္တဿာရောစေသိ ‘‘တာတ၊ အမှာကံ ကမ္မဘူမိယံ အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မိဂေါ ဝသတိ၊ သစေ ရာဇာ ပုစ္ဆေယျ၊ ကထေယျာသီ’’တိ။

အထေကဒိဝသံ ခေမာ ဒေဝီ ပစ္စူသကာလေ သုပိနံ အဒ္ဒသ။ ဧဝရူပေါ သုပိနော အဟောသိ – သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော မိဂေါ အာဂန္တွာ ကဉ္စနပီဌေ နိသီဒိတွာ သုဝဏ္ဏကိင်္ကိဏိကံ အာကောဋေန္တော ဝိယ မဓုရဿရေန ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သာ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ မိဂေါ ဓမ္မကထာယ အနိဋ္ဌိတာယ ဧဝ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ၊ သာ ‘‘မိဂံ ဂဏှထ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တီယေဝ ပဗုဇ္ဈိ။ ပရိစာရိကာယော တဿာ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘ပိဟိတဒွါရဝါတပါနံ ဂေဟံ ဝါတဿပိ ဩကာသော နတ္ထိ၊ အယျာ၊ ဣမာယ ဝေလာယ မိဂံ ဂဏှာပေတီ’’တိ အဝဟသိံသု။ သာ တသ္မိံ ခဏေ ‘‘သုပိနော အယ’’န္တိ ဉတွာ စိန္တေသိ ‘‘သုပိနောတိ ဝုတ္တေ ရာဇာ အနာဒရော ဘဝိဿတိ၊ ‘ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော’တိ ဝုတ္တေ ပန အာဒရေန ပရိယေသိဿတိ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ မိဂဿ ဓမ္မကထံ သုဏိဿာမီ’’တိ။ သာ ဂိလာနာလယံ ကတွာ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ကိံ တေ အဖာသုက’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အညံ နတ္ထိ၊ ဒေါဟဠော ပန မေ ဥပ္ပန္နော’’တိ။ ‘‘ကိံ ဣစ္ဆသိ ဒေဝီ’’တိ? ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ ဓမ္မိကမိဂဿ ဓမ္မံ သောတုကာမာ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ယံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ တေ ဒေါဟဠော ဥပ္ပန္နော၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော နာမ မိဂေါယေဝ နတ္ထီ’’တိ။ သော ‘‘သစေ န လဘာမိ၊ ဣဓေဝ မေ မရဏ’’န္တိ ရညော ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိ။

ရာဇာ ‘‘သစေ အတ္ထိ၊ လဘိဿသီ’’တိ ပရိသမဇ္ဈေ နိသီဒိတွာ မောရဇာတကေ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ အမစ္စေ စ ဗြာဟ္မဏေ စ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ မိဂါ နာမ ဟောန္တီ’’တိ သုတွာ လုဒ္ဒကေ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဧဝရူပေါ မိဂေါ ကေန ဒိဋ္ဌော၊ ကေန သုတော’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန နေသာဒပုတ္တေန ပိတု သန္တိကာ သုတနိယာမေန ကထိတေ ‘‘သမ္မ၊ တဿ တေ မိဂဿ အာနီတကာလေ မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိဿာမိ၊ ဂစ္ဆ အာနေဟိ န’’န္တိ ဝတွာ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ တံ ပေသေသိ။ သောပိ ‘‘သစာဟံ၊ ဒေဝ၊ တံ အာနေတုံ န သက္ခိဿာမိ၊ စမ္မမဿ အာနေဿာမိ၊ တံ အာနေတုံ အသက္ကောန္တော လောမာနိပိဿ အာနေဿာမိ၊ တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထာ’’တိ ဝတွာ အတ္တနော နိဝေသနံ ဂန္တွာ ပုတ္တဒါရဿ ပရိဗ္ဗယံ ဒတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ တံ မိဂရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘ကသ္မိံ နု ခေါ ဌာနေ ပါသံ ဩဍ္ဍေတွာ ဣမံ မိဂရာဇာနံ ဂဏှိတုံ သက္ခိဿာမီ’’တိ ဝီမံသန္တော ပါနီယတိတ္ထေ ဩကာသံ ပဿိ။ သော ဒဠှံ စမ္မယောတ္တံ ဝဋ္ဋေတွာ မဟာသတ္တဿ ပါနီယပိဝနဋ္ဌာနေ ယဋ္ဌိပါသံ ဩဍ္ဍေသိ။

ပုနဒိဝသေ မဟာသတ္တော အသီတိယာ မိဂသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ဂေါစရံ စရိတွာ ‘‘ပကတိတိတ္ထေယေဝ ပါနီယံ ပိဝိဿာမီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ ဩတရန္တောယေဝ ပါသေ ဗဇ္ဈိ။ သော ‘‘သစာဟံ ဣဒါနေဝ ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိဿာမိ၊ ဉာတိဂဏာ ပါနီယံ အပိဝိတွာဝ ဘီတာ ပလာယိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ယဋ္ဌိယံ အလ္လီယိတွာ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ ပါနီယံ ပိဝန္တော ဝိယ အဟောသိ။ အထ အသီတိယာ မိဂသဟဿာနံ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဥတ္တရိတွာ ဌိတကာလေ ‘‘ပါသံ ဆိန္ဒိဿာမီ’’တိ တိက္ခတ္တုံ အာကဍ္ဎိ။ ပဌမဝါရေ စမ္မံ ဆိဇ္ဇိ၊ ဒုတိယဝါရေ မံသံ ဆိဇ္ဇိ၊ တတိယဝါရေ နှာရုံ ဆိန္ဒိတွာ ပါသော အဋ္ဌိံ အာဟစ္စ အဋ္ဌာသိ။ သော ဆိန္ဒိတုံ အသက္ကောန္တော ဗဒ္ဓရဝံ ရဝိ၊ မိဂဂဏာ ဘာယိတွာ တီဟိ ဃဋာဟိ ပလာယိံသု။ စိတ္တမိဂေါ တိဏ္ဏမ္ပိ ဃဋာနံ အန္တရေ မဟာသတ္တံ အဒိသွာ ‘‘ဣဒံ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ မမ ဘာတု ဥပ္ပန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗဒ္ဓံ ပဿိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ဒိသွာ ‘‘ဘာတိက၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌ၊ သာသင်္ကံ ဣဒံ ဌာန’’န္တိ ဝတွာ ဥယျောဇေန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၄။

‘‘ဧတေ ယူထာ ပတိယန္တိ၊ ဘီတာ မရဏဿ စိတ္တက၊

ဂစ္ဆ တုဝမ္ပိ မာကင်္ခိ၊ ဇီဝိဿန္တိ တယာ သဟာ’’တိ။

တတ္ထ ဧတေတိ စက္ခုပထံ အတိက္ကမိတွာ ဒူရဂတေ သန္ဓာယာဟ။ ပတိယန္တီတိ ပတိဂစ္ဆန္တိ၊ ပလာယန္တီတိ အတ္ထော။ စိတ္တကာတိ တံ အာလပတိ။ တယာ သဟာတိ တွံ ဧတေသံ မမ ဌာနေ ဌတွာ ရာဇာ ဟောဟိ၊ ဧတေ တယာ သဒ္ဓိံ ဇီဝိဿန္တီတိ။

တတော ဥဘိန္နမ္ပိ တိဿော ဧကန္တရိကဂါထာယော ဟောန္တိ –

၁၀၅။

‘‘နာဟံ ရောဟဏ ဂစ္ဆာမိ၊ ဟဒယံ မေ အဝကဿတိ၊

န တံ အဟံ ဇဟိဿာမိ၊ ဣဓ ဟိဿာမိ ဇီဝိတံ။

၁၀၆။

‘‘တေ ဟိ နူန မရိဿန္တိ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယကာ၊

ဂစ္ဆ တုဝမ္ပိ မာကင်္ခိ၊ ဇီဝိဿန္တိ တယာ သဟ။

၁၀၇။

‘‘နာဟံ ရောဟဏ ဂစ္ဆာမိ၊ ဟဒယံ မေ အဝကဿတိ၊

န တံ ဗဒ္ဓံ ဇဟိဿာမိ၊ ဣဓ ဟိဿာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ ရောဟဏာတိ မဟာသတ္တံ နာမေနာလပတိ။ အဝကဿတီတိ ကဍ္ဎယတိ၊ သောကေန ဝါ ကဍ္ဎီယတိ ။ တေ ဟိ နူနာတိ တေ အမှာကံ မာတာပိတရော ဧကံသေနေဝ ဒွီသုပိ အမှေသု ဣဓ မတေသု အပရိဏာယကာ ဟုတွာ အပ္ပဋိဇဂ္ဂိယမာနာ သုဿိတွာ မရိဿန္တိ၊ တသ္မာ ဘာတိက စိတ္တက၊ ဂစ္ဆ တုဝံ၊ တယာ သဟ တေ ဇီဝိဿန္တီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဟိဿာမီတိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဇီဝိတံ ဇဟိဿာမီတိ။

ဣတိ ဝတွာ ဗောဓိသတ္တဿ ဒက္ခိဏပဿံ နိဿာယ တံ သန္ဓာရေတွာ အဿာသေန္တော အဋ္ဌာသိ။ သုတနာပိ မိဂပေါတိကာ ပလာယိတွာ မိဂါနံ အန္တရေ ဥဘော ဘာတိကေ အပဿန္တီ ‘‘ဣဒံ ဘယံ မမ ဘာတိကာနံ ဥပ္ပန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ တေသံ သန္တိကံ အာဂတာ။ နံ အာဂစ္ဆန္တိံ ဒိသွာ မဟာသတ္တော ပဉ္စမံ ဂါထမာဟ –

၁၀၈။

‘‘ဂစ္ဆ ဘီရု ပလာယဿု၊ ကူဋေ ဗဒ္ဓါသ္မိ အာယသေ၊

ဂစ္ဆ တုဝမ္ပိ မာကင်္ခိ၊ ဇီဝိဿန္တိ တယာ သဟာ’’တိ။

တတ္ထ ဘီရူတိ မာတုဂါမော နာမ အပ္ပမတ္တကေနပိ ဘာယတိ၊ တေန နံ ဧဝံ အာလပတိ။ ကူဋေတိ ပဋိစ္ဆန္နပါသေ။ အာယသေတိ သော ဟိ အန္တောဥဒကေ အယက္ခန္ဓံ ကောဋ္ဋေတွာ တတ္ထ သာရဒါရုံ ယဋ္ဌိံ ဗန္ဓိတွာ ဩဍ္ဍိတော၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ တယာ သဟာတိ တေ အသီတိသဟဿာ မိဂါ တယာ သဒ္ဓိံ ဇီဝိဿန္တီတိ။

တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ တိဿော ဂါထာ ဟောန္တိ –

၁၀၉။

‘‘နာဟံ ရောဟဏ ဂစ္ဆာမိ၊ ဟဒယံ မေ အဝကဿတိ၊

န တံ အဟံ ဇဟိဿာမိ၊ ဣဓ ဟိဿာမိ ဇီဝိတံ။

၁၁၀။

‘‘တေ ဟိ နူန မရိဿန္တိ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယကာ၊

ဂစ္ဆ တုဝမ္ပိ မာကင်္ခိ၊ ဇီဝိဿန္တိ တယာ သဟ။

၁၁၁။

‘‘နာဟံ ရောဟဏ ဂစ္ဆာမိ၊ ဟဒယံ မေ အဝကဿတိ၊

န တံ ဗဒ္ဓံ ဇဟိဿာမိ၊ ဣဓ ဟိဿာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ တေ ဟိ နူနာတိ ဣဓာပိ မာတာပိတရောယေဝ သန္ဓာယာဟ။

သာပိ တထေဝ ပဋိက္ခိပိတွာ မဟာသတ္တဿ ဝါမပဿံ နိဿာယ အဿာသယမာနာ အဋ္ဌာသိ။ လုဒ္ဒေါပိ တေ မိဂေ ပလာယန္တေ ဒိသွာ ဗဒ္ဓရဝဉ္စ သုတွာ ‘‘ဗဒ္ဓါ ဘဝိဿတိ မိဂရာဇာ’’တိ ဒဠှံ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ မိဂမာရဏသတ္တိံ အာဒါယ ဝေဂေနာဂစ္ဆိ။ မဟာသတ္တော တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ နဝမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၂။

‘‘အယံ သော လုဒ္ဒကော ဧတိ၊ လုဒ္ဒရူပေါ သဟာဝုဓော၊

ယော နော ဝဓိဿတိ အဇ္ဇ၊ ဥသုနာ သတ္တိယာ အပီ’’တိ။

တတ္ထ လုဒ္ဒရူပေါတိ ဒါရုဏဇာတိကော။ သတ္တိယာ အပီတိ သတ္တိယာပိ နော ပဟရိတွာ ဝဓိဿတိ၊ တသ္မာ ယာဝ သော နာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ပလာယထာတိ။

တံ ဒိသွာပိ စိတ္တမိဂေါ န ပလာယိ။ သုတနာ ပန သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တီ မရဏဘယဘီတာ ထောကံ ပလာယိတွာ – ‘‘အဟံ ဒွေ ဘာတိကေ ပဟာယ ကုဟိံ ပလာယိဿာမီ’’တိ အတ္တနော ဇီဝိတံ ဇဟိတွာ နလာဋေန မစ္စုံ အာဒါယ ပုနာဂန္တွာ ဘာတု ဝါမပဿေ အဋ္ဌာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဒသမံ ဂါထမာဟ –

၁၁၃။

‘‘သာ မုဟုတ္တံ ပလာယိတွာ၊ ဘယဋ္ဋာ ဘယတဇ္ဇိတာ၊

သုဒုက္ကရံ အကရာ ဘီရု၊ မရဏာယူပနိဝတ္တထာ’’တိ။

တတ္ထ မရဏာယူပနိဝတ္တထာတိ မရဏတ္ထာယ ဥပနိဝတ္တိ။

လုဒ္ဒေါပိ အာဂန္တွာ တေ တယော ဇနေ ဧကတော ဌိတေ ဒိသွာ မေတ္တစိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဧကကုစ္ဆိယံ နိဗ္ဗတ္တဘာတရော ဝိယ တေ မညမာနော စိန္တေသိ ‘‘မိဂရာဇာ၊ တာဝ ပါသေ ဗဒ္ဓါ၊ ဣမေ ပန ဒွေ ဇနာ ဟိရောတ္တပ္ပဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ၊ ကိံ နု ခေါ ဣမေ ဧတဿ ဟောန္တီ’’တိ? အထ နံ ပုစ္ဆန္တော ဂါထမာဟ –

၁၁၄။

‘‘ကိံ နု တေမေ မိဂါ ဟောန္တိ၊ မုတ္တာ ဗဒ္ဓံ ဥပါသရေ၊

န တံ စဇိတုမိစ္ဆန္တိ၊ ဇီဝိတဿပိ ကာရဏာ’’တိ။

တတ္ထ ကိံ နု တေမေတိ ကိံ နု တေ ဣမေ။ ဥပါသရေတိ ဥပါသန္တိ။

အထဿ ဗောဓိသတ္တော အာစိက္ခိ –

၁၁၅။

‘‘ဘာတရော ဟောန္တိ မေ လုဒ္ဒ၊ သောဒရိယာ ဧကမာတုကာ၊

န မံ စဇိတုမိစ္ဆန္တိ၊ ဇီဝိတဿပိ ကာရဏာ’’တိ။

သော တဿ ဝစနံ သုတွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ မုဒုစိတ္တော အဟောသိ။ စိတ္တမိဂရာဇာ တဿ မုဒုစိတ္တဘာဝံ ဉတွာ ‘‘သမ္မ လုဒ္ဒက၊ မာ တွံ ဧတံ မိဂရာဇာနံ ‘မိဂမတ္တောယေဝါ’တိ မညိတ္ထ၊ အယဉှိ အသီတိယာ မိဂသဟဿာနံ ရာဇာ သီလာစာရသမ္ပန္နော သဗ္ဗသတ္တေသု မုဒုစိတ္တော မဟာပညော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတိ။ သစေ တွံ ဧဝရူပံ ဓမ္မိကံ မိဂံ မာရေသိ၊ ဧတံ မာရေန္တော မာတာပိတရော စ နော မဉ္စ ဘဂိနိဉ္စ မေတိ အမှေ ပဉ္စပိ ဇနေ မာရေသိယေဝ။ မယှံ ပန ဘာတု ဇီဝိတံ ဒေန္တော ပဉ္စန္နမ္ပိ ဇနာနံ ဇီဝိတဒါယကောသီ’’တိ ဝတွာ ဂါထမာဟ –

၁၁၆။

‘‘တေ ဟိ နူန မရိဿန္တိ၊ အန္ဓာ အပရိဏာယကာ၊

ပဉ္စန္နံ ဇီဝိတံ ဒေဟိ၊ ဘာတရံ မုဉ္စ လုဒ္ဒကာ’’တိ။

သော တဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ‘‘မာ ဘာယိ သာမီ’’တိ ဝတွာ အနန္တရံ ဂါထမာဟ –

၁၁၇။

‘‘သော ဝေါ အဟံ ပမောက္ခာမိ၊ မာတာပေတ္တိဘရံ မိဂံ၊

နန္ဒန္တု မာတာပိတရော၊ မုတ္တံ ဒိသွာ မဟာမိဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ။ မုတ္တန္တိ ဗန္ဓနာ မုတ္တံ ပဿိတွာ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ စိန္တေသိ ‘‘ရညာ ဒိန္နယသော မယှံ ကိံ ကရိဿတိ၊ သစာဟံ ဣမံ မိဂရာဇာနံ ဝဓိဿာမိ၊ အယံ ဝါ မေ ပထဝီ ဘိဇ္ဇိတွာ ဝိဝရံ ဒဿတိ၊ အသနိ ဝါ မေ မတ္ထကေ ပတိဿတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ န’’န္တိ။ သော မဟာသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ယဋ္ဌိံ ပါတေတွာ စမ္မယောတ္တံ ဆိန္ဒိတွာ မိဂရာဇာနံ အာလိင်္ဂိတွာ ဥဒကပရိယန္တေ နိပဇ္ဇာပေတွာ မုဒုစိတ္တေန သဏိကံ ပါသာ မောစေတွာ နှာရူဟိ နှာရုံ၊ မံသေန မံသံ၊ စမ္မေန စမ္မံ သမောဓာနေတွာ ဥဒကေန လောဟိတံ ဓောဝိတွာ မေတ္တစိတ္တေန ပုနပ္ပုနံ ပရိမဇ္ဇိ။ တဿ မေတ္တာနုဘာဝေနေဝ မဟာသတ္တဿ ပါရမိတာနုဘာဝေန စ သဗ္ဗာနိ နှာရုမံသစမ္မာနိ သန္ဓီယိံသု၊ ပါဒေါ သဉ္ဆန္နဆဝိ သဉ္ဆန္နလောမော အဟောသိ၊ အသုကဋ္ဌာနေ ဗဒ္ဓါ အဟောသီတိပိ န ပညာယိ။ မဟာသတ္တော သုခပ္ပတ္တော ဟုတွာ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ စိတ္တမိဂေါ သောမနဿဇာတော လုဒ္ဒဿ အနုမောဒနံ ကရောန္တော ဂါထမာဟ –

၁၁၈။

‘‘ဧဝံ လုဒ္ဒက နန္ဒဿု၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ နန္ဒာမိ၊ မုတ္တံ ဒိသွာ မဟာမိဂ’’န္တိ။

အထ မဟာသတ္တော ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧသ လုဒ္ဒေါ မံ ဂဏှန္တော အတ္တနော ကာမေန ဂဏှိ၊ ဥဒါဟု အညဿ အာဏတ္တိယာ’’တိ စိန္တေတွာ ဂဟိတကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ လုဒ္ဒပုတ္တော အာဟ – ‘‘သာမိ၊ န မယှံ တုမှေဟိ ကမ္မံ အတ္ထိ၊ ရညော ပန အဂ္ဂမဟေသီ ခေမာ နာမ တုမှာကံ ဓမ္မကထံ သောတုကာမာ၊ တဒတ္ထာယ ရညော အာဏတ္တိယာ တွံ မယာ ဂဟိတော’’တိ။ သမ္မ၊ ဧဝံ သန္တေ မံ ဝိဿဇ္ဇေန္တော အတိဒုက္ကရံ ကရောသိ၊ ဧဟိ မံ နေတွာ ရညော ဒဿေဟိ၊ ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ကထေဿာမီတိ။ သာမိ၊ ရာဇာနော နာမ ကက္ခဠာ၊ ကော ဇာနာတိ၊ ကိံ ဘဝိဿတိ၊ မယှံ ရညာ ဒိန္နယသေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဂစ္ဆ တွံ ယထာသုခန္တိ။ ပုန မဟာသတ္တော ‘‘ဣမိနာ မံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန အတိဒုက္ကရံ ကတံ၊ ယသပဋိလာဘဿ ဥပါယမဿ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘သမ္မ၊ ပိဋ္ဌိံ တာဝ မေ ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သော ပရိမဇ္ဇိ၊ ဟတ္ထော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေဟိ လောမေဟိ ပူရိ’’။ ‘‘သာမိ၊ ဣမေဟိ လောမေဟိ ကိံ ကာရောမီ’’တိ။ ‘‘သမ္မ၊ ဣမာနိ ဟရိတွာ ရညော စ ဒေဝိယာ စ ဒဿေတွာ ‘ဣမာနိ တဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏမိဂဿ လောမာနီ’တိ ဝတွာ မမ ဌာနေ ဌတွာ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ဒေသေဟိ၊ တံ သုတွာယေဝ စဿာ ဒေါဟဠော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတီ’’တိ ။ ‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇာ’’တိ ဒသ ဓမ္မစရိယဂါထာ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ဒတွာ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ ဥယျောဇေသိ။ လုဒ္ဒပုတ္တော မဟာသတ္တံ အာစရိယဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ လောမာနိ ပဒုမိနိပတ္တေန ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။ တေပိ တယော ဇနာ ထောကံ အနုဂန္တွာ မုခေန ဂေါစရဉ္စ ပါနီယဉ္စ ဂဟေတွာ မာတာပိတူနံ သန္တိကံ ဂမိံသု။ မာတာပိတရော ‘‘တာတ ရောဟဏ၊ တွံ ကိရ ပါသေ ဗဒ္ဓါ ကထံ မုတ္တောသီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ဂါထမာဟံသု –

၁၁၉။

‘‘ကထံ တွံ ပမောက္ခော အာသိ၊ ဥပနီတသ္မိ ဇီဝိတေ၊

ကထံ ပုတ္တ အမောစေသိ၊ ကူဋပါသမှ လုဒ္ဒကော’’တိ။

တတ္ထ ဥပနီတသ္မီတိ တဝ ဇီဝိတေ မရဏသန္တိကံ ဥပနီတေ ကထံ ပမောက္ခော အာသိ။

တံ သုတွာ ဗောဓိသတ္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၂၀။

‘‘ဘဏံ ကဏ္ဏသုခံ ဝါစံ၊ ဟဒယင်္ဂံ ဟဒယဿိတံ၊

သုဘာသိတာဟိ ဝါစာဟိ၊ စိတ္တကော မံ အမောစယိ။

၁၂၁။

‘‘ဘဏံ ကဏ္ဏသုခံ ဝါစံ၊ ဟဒယင်္ဂံ ဟဒယဿိတံ၊

သုဘာသိတာဟိ ဝါစာဟိ၊ သုတနာ မံ အမောစယိ။

၁၂၂။

‘‘သုတွာ ကဏ္ဏသုခံ ဝါစံ၊ ဟဒယင်္ဂံ ဟဒယဿိတံ၊

သုဘာသိတာနိ သုတွာန၊ လုဒ္ဒကော မံ အမောစယီ’’တိ။

တတ္ထ ဘဏန္တိ ဘဏန္တော။ ဟဒယင်္ဂန္တိ ဟဒယင်္ဂမံ။ ဒုတိယဂါထာယ ဘဏန္တိ ဘဏမာနာ။ သုတွာတိ သော ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝါစံ သုတွာ။

အထဿ မာတာပိတရော အနုမောဒန္တာ အာဟံသု –

၁၂၃။

‘‘ဧဝံ အာနန္ဒိတော ဟောတု၊ သဟ ဒါရေဟိ လုဒ္ဒကော၊

ယထာ မယဇ္ဇ နန္ဒာမ၊ ဒိသွာ ရောဟဏမာဂတ’’န္တိ။

လုဒ္ဒေါပိ အရညာ နိက္ခမိတွာ ရာဇကုလံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၁၂၄။

‘‘နနု တွံ အဝစ လုဒ္ဒ၊ ‘မိဂစမ္မာနိ အာဟရိံ’၊

အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန၊ မိဂစမ္မာနိ နာဟရီ’’တိ။

တတ္ထ မိဂစမ္မာနီတိ မိဂံ ဝါ စမ္မံ ဝါ။ အာဟရိန္တိ အာဟရိဿာမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အမ္ဘော လုဒ္ဒ၊ နနု တွံ ဧဝံ အဝစ ‘‘မိဂံ အာနေတုံ အသက္ကောန္တော စမ္မံ အာဟရိဿာမိ၊ တံ အသက္ကောန္တော လောမာနီ’’တိ၊ သော တွံ ကေန ကာရဏေန နေဝ မိဂံ၊ န မိဂစမ္မံ အာဟရီတိ?

တံ သုတွာ လုဒ္ဒေါ ဂါထမာဟ –

၁၂၅။

‘‘အာဂမာ စေဝ ဟတ္ထတ္ထံ၊ ကူဋပါသဉ္စ သော မိဂေါ၊

အဗဇ္ဈိ တံ မိဂရာဇံ၊ တဉ္စ မုတ္တာ ဥပါသရေ။

၁၂၆။

‘‘တဿ မေ အဟု သံဝေဂေါ၊ အဗ္ဘုတော လောမဟံသနော၊

ဣမဉ္စာဟံ မိဂံ ဟညေ၊ အဇ္ဇ ဟိဿာမိ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ အာဂမာတိ မဟာရာဇ၊ သော မိဂေါ မမ ဟတ္ထတ္ထံ ဟတ္ထပါသဉ္စေဝ မယာ ဩဍ္ဍိတံ ကူဋပါသဉ္စ အာဂတော၊ တသ္မိဉ္စ ကူဋပါသေ အဗဇ္ဈိ။ တဉ္စ မုတ္တာ ဥပါသရေတိ တဉ္စ ဗဒ္ဓံ အပရေ မုတ္တာ အဗဒ္ဓါဝ ဒွေ မိဂါ အဿာသေန္တာ တံ နိဿာယ အဋ္ဌံသု။ အဗ္ဘုတောတိ ပုဗ္ဗေ အဘူတပုဗ္ဗော။ ဣမဉ္စာဟန္တိ အထ မေ သံဝိဂ္ဂဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘သစေ အဟံ ဣမံ မိဂံ ဟနိဿာမိ၊ အဇ္ဇေဝ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဇီဝိတံ ဇဟိဿာမီ’’တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ အာဟ –

၁၂၇။

‘‘ကီဒိသာ တေ မိဂါ လုဒ္ဒ၊ ကီဒိသာ ဓမ္မိကာ မိဂါ၊

ကထံဝဏ္ဏာ ကထံသီလာ၊ ဗာဠှံ ခေါ နေ ပသံသသီ’’တိ။

ဣဒံ သော ရာဇာ ဝိမှယဝသေန ပုနပ္ပုနံ ပုစ္ဆတိ။ တံ သုတွာ လုဒ္ဒေါ ဂါထမာဟ –

၁၂၈။

‘‘ဩဒါတသိင်္ဂါ သုစိဝါလာ၊ ဇာတရူပတစူပမာ၊

ပါဒါ လောဟိတကာ တေသံ၊ အဉ္ဇိတက္ခာ မနောရမာ’’တိ။

တတ္ထ ဩဒါတသိင်္ဂါတိ ရဇတဒါမသဒိသသိင်္ဂါ။ သုစိဝါလာတိ စာမရိဝါလသဒိသေန သုစိနာ ဝါလေန သမန္နာဂတာ။ လောဟိတကာတိ ရတ္တနခါ ပဝါဠသဒိသာ။ ပါဒါတိ ခုရပရိယန္တာ။ အဉ္ဇိတက္ခာတိ အဉ္ဇိတေဟိ ဝိယ ဝိသုဒ္ဓပဉ္စပသာဒေဟိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတာ။

ဣတိ သော ကထေန္တောဝ မဟာသတ္တဿ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာနိ လောမာနိ ရညော ဟတ္ထေ ဌပေတွာ တေသံ မိဂါနံ သရီရဝဏ္ဏံ ပကာသေန္တော ဂါထမာဟ –

၁၂၉။

‘‘ဧဒိသာ တေ မိဂါ ဒေဝ၊ ဧဒိသာ ဓမ္မိကာ မိဂါ၊

မာတာပေတ္တိဘရာ ဒေဝ၊ န တေ သော အဘိဟာရိတု’’န္တိ။

တတ္ထ မာတာပေတ္တိဘရာတိ ဇိဏ္ဏေ အန္ဓေ မာတာပိတရော ပေါသေန္တိ၊ ဧတာဒိသာ နေသံ ဓမ္မိကတာ။ န တေ သော အဘိဟာရိတုန္တိ သော မိဂရာဇာ န သက္ကာ ကေနစိ တဝ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ အဘိဟရိတုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဟာရယိ’’န္တိပိ ပါဌော၊ သော အဟံ တံ တေ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ နာဘိဟာရယိံ န အာဟရိန္တိ အတ္ထော။

ဣတိ သော မဟာသတ္တဿ စ စိတ္တမိဂဿ စ သုတနာယ မိဂပေါတိကာယ စ ဂုဏံ ကထေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ အဟံ တေန မိဂရညာ ‘အတ္တနော လောမာနိ ဒဿေတွာ မမ ဌာနေ ဌတွာ ဒသဟိ ရာဇဓမ္မစရိယဂါထာဟိ ဒေဝိယာ ဓမ္မံ ကထေယျာသီ’တိ ဥဂ္ဂဏှာပိတော အာဏတ္တော’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ ရာဇာ နံ နှာပေတွာ အဟတဝတ္ထာနိ နိဝါသေတွာ သတ္တရတနခစိတေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ သယံ ဒေဝိယာ သဒ္ဓိံ နီစာသနေ ဧကမန္တံ နိသီဒိတွာ တံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ယာစတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ –

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတူသု ခတ္တိယ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ပုတ္တဒါရေသု ခတ္တိယ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မိတ္တာမစ္စေသု ခတ္တိယ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ဝါဟနေသု ဗလေသု စ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ဂါမေသု နိဂမေသု စ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ရဋ္ဌေသု ဇနပဒေသု စ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ သမဏဗြာဟ္မဏေသု စ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မိဂပက္ခီသု ခတ္တိယ၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မော စိဏ္ဏော သုခါဝဟော၊

ဣဓ ဓမ္မံ စရိတွာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိဿသိ။

‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ သဣန္ဒာ ဒေဝါ သဗြဟ္မကာ၊

သုစိဏ္ဏေန ဒိဝံ ပတ္တာ၊ မာ ဓမ္မံ ရာဇ ပါမဒေါ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၈။၁၁၄-၁၂၃)၊

ဣတိ နေသာဒပုတ္တော မဟာသတ္တေန ဒေသိတနိယာမေန အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ ဗုဒ္ဓလီလာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ မဟာဇနော သာဓုကာရသဟဿာနိ ပဝတ္တေသိ။ ဓမ္မကထံ သုတွာယေဝ ဒေဝိယာ ဒေါဟဠော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ ရာဇာ တုဿိတွာ လုဒ္ဒပုတ္တံ မဟန္တေန ယသေန သန္တပ္ပေန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၀။

‘‘ဒမ္မိ နိက္ခသတံ လုဒ္ဒ၊ ထူလဉ္စ မဏိကုဏ္ဍလံ၊

စတုဿဒဉ္စ ပလ္လင်္ကံ၊ ဥမာပုပ္ဖသရိန္နိဘံ။

၁၃၁။

‘‘ဒွေ စ သာဒိသိယော ဘရိယာ၊ ဥသဘဉ္စ ဂဝံ သတံ၊

ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဿံ၊ ဗဟုကာရော မေသိ လုဒ္ဒက။

၁၃၂။

‘‘ကသိဝါဏိဇ္ဇာ ဣဏဒါနံ၊ ဥစ္ဆာစရိယာ စ လုဒ္ဒက၊

ဧတေန ဒါရံ ပေါသေဟိ၊ မာ ပါပံ အကရီ ပုနာ’’တိ။

တတ္ထ ထူလန္တိ မဟဂ္ဃံ မဏိကုဏ္ဍလပသာဓနဉ္စ တေ ဒမ္မိ။ စတုဿဒန္တိ စတုရုဿဒံ၊ စတုဥဿီသကန္တိ အတ္ထော။ ဥမာပုပ္ဖသရိန္နိဘန္တိ နီလပစ္စတ္ထရဏတ္တာ ဥမာပုပ္ဖသဒိသာယ နိဘာယ ဩဘာသေန သမန္နာဂတံ၊ ကာဠဝဏ္ဏဒါရုသာရမယံ ဝါ။ သာဒိသိယောတိ အညမညံ ရူပေန စ ဘောဂေန စ သဒိသာ။ ဥသဘဉ္စ ဂဝံ သတန္တိ ဥသဘံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဂဝံ သတဉ္စ တေ ဒမ္မိ။ ကာရေဿန္တိ ဒသ ရာဇဓမ္မေ အကောပေန္တော ဓမ္မေနေဝ ရဇ္ဇံ ကာရေဿာမိ။ ဗဟုကာရော မေသီတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဿ မိဂရညော ဌာနေ ဌတွာ ဓမ္မဿ ဒေသိတတ္တာ တွံ မမ ဗဟုပကာရော၊ မိဂရာဇေန ဝုတ္တနိယာမေနေဝ တေ အဟံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပိတော။ ကသိဝါဏိဇ္ဇာတိ သမ္မ လုဒ္ဒက၊ အဟမ္ပိ မိဂရာဇာနံ အဒိသွာ တဿ ဝစနမေဝ သုတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌိတော၊ တွမ္ပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ သီလဝါ ဟောဟိ၊ ယာနိ တာနိ ကသိဝါဏိဇ္ဇာနိ ဣဏဒါနံ ဥဉ္ဆာစရိယာတိ အာဇီဝမုခါနိ၊ ဧတေနေဝ သမ္မာအာဇီဝေန တဝ ပုတ္တဒါရံ ပေါသေဟိ၊ မာ ပုန ပါပံ ကရီတိ။

သော ရညော ကထံ သုတွာ ‘‘န မေ ဃရာဝါသေနတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာထ ဒေဝါ’’တိ အနုဇာနာပေတွာ ရညာ ဒိန္နဓနံ ပုတ္တဒါရဿ ဒတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကပရာယဏော အဟောသိ။ ရာဇာပိ မဟာသတ္တဿ ဩဝါဒေ ဌတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ၊ တဿ ဩဝါဒေါ ဝဿသဟဿံ ပဝတ္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ဘိက္ခဝေ ပုဗ္ဗေပိ မမတ္ထာယ အာနန္ဒေန ဇီဝိတံ ပရိစ္စတ္တမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒေါ ဆန္နော အဟောသိ၊ ရာဇာ သာရိပုတ္တော၊ ဒေဝီ ခေမာ ဘိက္ခုနီ၊ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ၊ သုတနာ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊ စိတ္တမိဂေါ အာနန္ဒော၊ အသီတိ မိဂသဟဿာနိ သာကိယဂဏော၊ ရောဟဏော မိဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ရောဟဏမိဂဇာတကဝဏ္ဏနာ ပဉ္စမာ။

[၅၀၂] ၆။ စူဠဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဧတေ ဟံသာ ပက္ကမန္တီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒထေရဿ ဇီဝိတပရိစ္စာဂမေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါပိ ဟိ ဓမ္မသဘာယံ ထေရဿ ဂုဏကထံ ကထေန္တေသု ဘိက္ခူသု သတ္ထာ အာဂန္တွာ ‘‘ကာယ နုတ္ထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣမာယ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ အာနန္ဒေန မမတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စတ္တမေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗဟုပုတ္တကော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ခေမာ နာမဿ အဂ္ဂမဟေသီ အဟောသိ။ တဒါ မဟာသတ္တော သုဝဏ္ဏဟံသယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝုတော စိတ္တကူဋေ ဝသိ။ တဒါပိ ဒေဝီ ဝုတ္တနယေနေဝ သုပိနံ ဒိသွာ ရညော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဟံသဿ ဓမ္မဒေသနာသဝနဒေါဟဠံ အာရောစေသိ။ ရာဇာပိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဟံသာ နာမ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတေ ဝသန္တီ’’တိ စ သုတွာ ခေမံ နာမ သရံ ကာရေတွာ နာနပ္ပကာရာနိ နိဝါပဓညာနိ ရောပါပေတွာ စတူသု ကဏ္ဏေသု ဒေဝသိကံ အဘယဃောသနံ ဃောသာပေသိ၊ ဧကဉ္စ လုဒ္ဒပုတ္တံ ဟံသာနံ ဂဟဏတ္ထာယ ပယောဇေသိ။ တဿ ပယောဇိတာကာရော စ၊ တေန တတ္ထ သကုဏာနံ ဥပပရိက္ခိတဘာဝေါ စ၊ သုဝဏ္ဏဟံသာနံ အာဂတကာလေ ရညော အာရောစေတွာ ပါသာနံ ဩဍ္ဍိတနိယာမော စ၊ မဟာသတ္တဿ ပါသေ ဗဒ္ဓနိယာမော စ၊ သုမုခဿ ဟံသသေနာပတိနော တီသု ဟံသဃဋာသု တံ အဒိသွာ နိဝတ္တနဉ္စ သဗ္ဗံ မဟာဟံသဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၁။၈၉ အာဒယော) အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဓာပိ မဟာသတ္တော ယဋ္ဌိပါသေ ဗဇ္ဈိတွာ ပါသယဋ္ဌိယံ ဩလမ္ဗန္တောယေဝ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဟံသာနံ ဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော သုမုခံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘အာဂတကာလေ နံ ဝီမံသိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တသ္မိံ အာဂတေ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၃၃။

‘‘ဧတေ ဟံသာ ပက္ကမန္တိ၊ ဝက္ကင်္ဂါ ဘယမေရိတာ၊

ဟရိတ္တစ ဟေမဝဏ္ဏ၊ ကာမံ သုမုခ ပက္ကမ။

၁၃၄။

‘‘ဩဟာယ မံ ဉာတိဂဏာ၊ ဧကံ ပါသဝသံ ဂတံ၊

အနပေက္ခမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ကိံ ဧကော အဝဟိယျသိ။

၁၃၅။

‘‘ပတေဝ ပတတံ သေဋ္ဌ၊ နတ္ထိ ဗဒ္ဓေ သဟာယတာ၊

မာ အနီဃာယ ဟာပေသိ၊ ကာမံ သုမုခ ပက္ကမာ’’တိ။

တတ္ထ ဘယမေရိတာတိ ဘယေရိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ ဘယစလိတာ။ ဟရိတ္တစ ဟေမဝဏ္ဏာတိ ဒွီဟိပိ ဝစနေဟိ တမေဝါလပတိ။ ကာမန္တိ သုဝဏ္ဏတ္တစ၊ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏ၊ သုန္ဒရမုခ ဧကံသေန ပက္ကမာဟိယေဝ၊ ကိံ တေ ဣဓာဂမနေနာတိ ဝဒတိ။ ဩဟာယာတိ မံ ဇဟိတွာ ဥပ္ပတိတာ။ အနပေက္ခမာနာတိ တေ မမ ဉာတကာ မယိ အနပေက္ခာဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ပတေဝါတိ ဥပ္ပတေဝ။ မာ အနီဃာယာတိ ဣတော ဂန္တွာ ပတ္တဗ္ဗာယ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝါယ ဝီရိယံ မာ ဟာပေသိ။

တတော သုမုခေါ ပင်္ကပိဋ္ဌေ နိသီဒိတွာ ဂါထမာဟ –

၁၃၆။

‘‘နာဟံ ဒုက္ခပရေတောတိ၊ ဓတရဋ္ဌ တုဝံ ဇဟေ၊

ဇီဝိတံ မရဏံ ဝါ မေ၊ တယာ သဒ္ဓိံ ဘဝိဿတီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုက္ခပရေတောတိ မဟာရာဇ၊ ‘‘တွံ မရဏဒုက္ခပရေတော’’တိ ဧတ္တကေနေဝ နာဟံ တံ ဇဟာမိ။

ဧဝံ သုမုခေန သီဟနာဒေ ကထိတေ ဓတရဋ္ဌော ဂါထမာဟ –

၁၃၇။

‘‘ဧတဒရိယဿ ကလျာဏံ၊ ယံ တွံ သုမုခ ဘာသသိ၊

တဉ္စ ဝီမံသမာနောဟံ၊ ပတတေတံ အဝဿဇိ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧတဒရိယဿာတိ ယံ တွံ ‘‘နာဟံ တံ ဇဟေ’’တိ ဘာသသိ၊ ဧတံ အာစာရသမ္ပန္နဿ အရိယဿ ကလျာဏံ ဥတ္တမဝစနံ။ ပတတေတန္တိ အဟဉ္စ န တံ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမောဝ ဧဝံ အဝစံ၊ အထ ခေါ တံ ဝီမံသမာနော ‘‘ပတတူ’’တိ ဧတံ ဝစနံ အဝဿဇိံ၊ ဂစ္ဆာတိ တံ အဝေါစန္တိ အတ္ထော။

ဧဝံ တေသံ ကထေန္တာနညေဝ လုဒ္ဒပုတ္တော ဒဏ္ဍမာဒါယ ဝေဂေနာဂတော။ သုမုခေါ ဓတရဋ္ဌံ အဿာသေတွာ တဿာဘိမုခေါ ဂန္တွာ အပစိတိံ ဒဿေတွာ ဟံသရညော ဂုဏေ ကထေသိ။ တာဝဒေဝ လုဒ္ဒေါ မုဒုစိတ္တော အဟောသိ။ သော တဿ မုဒုစိတ္တကံ ဉတွာ ပုန ဂန္တွာ ဟံသရာဇမေဝ အဿာသေန္တော အဋ္ဌာသိ။ လုဒ္ဒေါပိ ဟံသရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဆဋ္ဌံ ဂါထမာဟ –

၁၃၈။

‘‘အပဒေန ပဒံ ယာတိ၊ အန္တလိက္ခစရော ဒိဇော၊

အာရာ ပါသံ န ဗုဇ္ဈိ တွံ၊ ဟံသာနံ ပဝရုတ္တမာ’’တိ။

တတ္ထ အပဒေန ပဒန္တိ မဟာရာဇ၊ တုမှာဒိသော အန္တလိက္ခစရော ဒိဇော အပဒေ အာကာသေ ပဒံ ကတွာ ယာတိ။ န ဗုဇ္ဈိ တွန္တိ သော တွံ ဧဝရူပေါ ဒူရတောဝ ဣမံ ပါသံ န ဗုဇ္ဈိ န ဇာနီတိ ပုစ္ဆတိ။

မဟာသတ္တော အာဟ –

၁၃၉။

‘‘ယဒါ ပရာဘဝေါ ဟောတိ၊ ပေါသော ဇီဝိတသင်္ခယေ၊

အထ ဇာလဉ္စ ပါသဉ္စ၊ အာသဇ္ဇာပိ န ဗုဇ္ဈတီ’’တိ။

တတ္ထ ယဒါ ပရာဘဝေါတိ သမ္မ လုဒ္ဒပုတ္တ၊ ယဒါ ပရာဘဝေါ အဝုဍ္ဎိ ဝိနာသော သမ္ပတ္တော ဟောတိ၊ အထ ပေါသော ဇီဝိတသင်္ခယေ ပတ္တေ ဇာလဉ္စ ပါသဉ္စ ပတွာပိ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော။

လုဒ္ဒေါ ဟံသရညော ကထံ အဘိနန္ဒိတွာ သုမုခေန သဒ္ဓိံ သလ္လပန္တော တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၄၀။

‘‘ဧတေ ဟံသာ ပက္ကမန္တိ၊ ဝက္ကင်္ဂါ ဘယမေရိတာ၊

ဟရိတ္တစ ဟေမဝဏ္ဏ၊ တွညေဝ အဝဟိယျသိ။

၁၄၁။

‘‘ဧတေ ဘုတွာ စ ပိဝိတွာ စ၊ ပက္ကမန္တိ ဝိဟင်္ဂမာ၊

အနပေက္ခမာနာ ဝက္ကင်္ဂါ၊ တွညေဝေကော ဥပါသသိ။

၁၄၂။

‘‘ကိံ နု တျာယံ ဒိဇော ဟောတိ၊ မုတ္တော ဗဒ္ဓံ ဥပါသသိ၊

ဩဟာယ သကုဏာ ယန္တိ၊ ကိံ ဧကော အဝဟိယျသီ’’တိ။

တတ္ထ တွညေဝါတိ တွမေဝ ဩဟိယျသီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဥပါသသီတိ ပယိရုပါသသိ။

သုမုခေါ အာဟ –

၁၄၃။

‘‘ရာဇာ မေ သော ဒိဇော မိတ္တော၊ သခါ ပါဏသမော စ မေ၊

နေဝ နံ ဝိဇဟိဿာမိ၊ ယာဝ ကာလဿ ပရိယာယ’’န္တိ။

တတ္ထ ယာဝ ကာလဿ ပရိယာယန္တိ လုဒ္ဒပုတ္တ၊ ယာဝ ဇီဝိတကာလဿ ပရိယောသာနံ အဟံ ဧတံ န ဝိဇဟိဿာမိယေဝ။

တံ သုတွာ လုဒ္ဒေါ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘သစာဟံ ဧဝံ သီလသမ္ပန္နေသု ဣမေသု အပရဇ္ဈိဿာမိ၊ ပထဝီပိ မေ ဝိဝရံ ဒဒေယျ၊ ကိံ မေ ရညော သန္တိကာ လဒ္ဓေန ဓနေန၊ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ န’’န္တိ စိန္တေတွာ ဂါထမာဟ –

၁၄၄။

‘‘ယော စ တွံ သခိနော ဟေတု၊ ပါဏံ စဇိတုမိစ္ဆသိ၊

သော တေ သဟာယံ မုဉ္စာမိ၊ ဟောတု ရာဇာ တဝါနုဂေါ’’တိ။

တတ္ထ ယော စ တွန္တိ ယော နာမ တွံ။ သောတိ သော အဟံ။ တဝါနုဂေါတိ ဧသ ဟံသရာဇာ တဝ ဝသံ အနုဂတော ဟောတု၊ တယာ သဒ္ဓိံ ဧကဋ္ဌာနေ ဝသတု။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဓတရဋ္ဌံ ယဋ္ဌိပါသတော ဩတာရေတွာ သရတီရံ နေတွာ ပါသံ မုဉ္စိတွာ မုဒုစိတ္တေန လောဟိတံ ဓောဝိတွာ နှာရုအာဒီနိ ပဋိပါဒေသိ။ တဿ မုဒုစိတ္တတာယ မဟာသတ္တဿ ပါရမိတာနုဘာဝေန စ တာဝဒေဝ ပါဒေါ သစ္ဆဝိ အဟောသိ၊ ဗဒ္ဓဋ္ဌာနမ္ပိ န ပညာယိ။ သုမုခေါ ဗောဓိသတ္တံ ဩလောကေတွာ တုဋ္ဌစိတ္တော အနုမောဒနံ ကရောန္တော ဂါထမာဟ –

၁၄၅။

‘‘ဧဝံ လုဒ္ဒက နန္ဒဿု၊ သဟ သဗ္ဗေဟိ ဉာတိဘိ၊

ယထာဟမဇ္ဇ နန္ဒာမိ၊ မုတ္တံ ဒိသွာ ဒိဇာဓိပ’’န္တိ။

တံ သုတွာ လုဒ္ဒေါ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ သာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘ကိံ ပန တွံ သမ္မ၊ မံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဗန္ဓိ၊ ဥဒါဟု အညဿ အာဏတ္တိယာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တေန တသ္မိံ ကာရဏေ အာရောစိတေ ‘‘ကိံ နု ခေါ မေ ဣတောဝ စိတ္တကူဋံ ဂန္တုံ သေယျော၊ ဥဒါဟု နဂရ’’န္တိ ဝိမံသန္တော ‘‘မယိ နဂရံ ဂတေ လုဒ္ဒပုတ္တော ဓနံ လဘိဿတိ၊ ဒေဝိယာ ဒေါဟဠော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိဿတိ၊ သုမုခဿ မိတ္တဓမ္မော ပါကဋော ဘဝိဿတိ၊ တထာ မမ ဉာဏဗလံ၊ ခေမဉ္စ သရံ အဘယဒက္ခိဏံ ကတွာ လဘိဿာမိ၊ တသ္မာ နဂရမေဝ ဂန္တုံ သေယျော’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ‘‘လုဒ္ဒ၊ တွံ အမှေ ကာဇေနာဒါယ ရညော သန္တိကံ နေဟိ၊ သစေ နော ရာဇာ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမော ဘဝိဿတိ၊ ဝိဿဇ္ဇေဿတီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာနော နာမ သာမိ၊ ကက္ခဠာ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေတိ။ မယံ တာဒိသံ လုဒ္ဒမ္ပိ မုဒုကံ ကရိမှ၊ ရညော အာရာဓနေ အမှာကံ ဘာရော၊ နေဟိယေဝ နော၊ သမ္မာတိ။ သော တထာ အကာသိ။ ရာဇာ ဟံသေ ဒိသွာဝ သောမနဿဇာတော ဟုတွာ ဒွေပိ ဟံသေ ကဉ္စနပီဌေ နိသီဒါပေတွာ မဓုလာဇေ ခါဒါပေတွာ မဓုရောဒကံ ပါယေတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဓမ္မကထံ အာယာစိ။ ဟံသရာဇာ တဿ သောတုကာမတံ ဝိဒိတွာ ပဌမံ တာဝ ပဋိသန္ထာရမကာသိ ။ တတြိမာ ဟံသဿ စ ရညော စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာယော ဟောန္တိ –

၁၄၆။

‘‘ကစ္စိန္နု ဘောတော ကုသလံ၊ ကစ္စိ ဘောတော အနာမယံ၊

ကစ္စိ ရဋ္ဌမိဒံ ဖီတံ၊ ဓမ္မေန မနုသာသသိ။

၁၄၇။

‘‘ကုသလံ စေဝ မေ ဟံသ၊ အထော ဟံသ အနာမယံ၊

အထော ရဋ္ဌမိဒံ ဖီတံ၊ ဓမ္မေန မနုသာသဟံ။

၁၄၈။

‘‘ကစ္စိ ဘောတော အမစ္စေသု၊ ဒေါသော ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

ကစ္စိ အာရာ အမိတ္တာ တေ၊ ဆာယာ ဒက္ခိဏတောရိဝ။

၁၄၉။

‘‘အထောပိ မေ အမစ္စေသု၊ ဒေါသော ကောစိ န ဝိဇ္ဇတိ၊

အထော အာရာ အမိတ္တာ မေ၊ ဆာယာ ဒက္ခိဏတောရိဝ။

၁၅၀။

‘‘ကစ္စိ တေ သာဒိသီ ဘရိယာ၊ အဿဝါ ပိယဘာဏိနီ၊

ပုတ္တရူပယသူပေတာ၊ တဝ ဆန္ဒဝသာနုဂါ။

၁၅၁။

‘‘အထော မေ သာဒိသီ ဘရိယာ၊ အဿဝါ ပိယဘာဏိနီ၊

ပုတ္တရူပယသူပေတာ၊ မမ ဆန္ဒဝသာနုဂါ။

၁၅၂။

‘‘ကစ္စိ တေ ဗဟဝေါ ပုတ္တာ၊ သုဇာတာ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန၊

ပညာဇဝေန သမ္ပန္နာ၊ သမ္မောဒန္တိ တတော တတော။

၁၅၃။

‘‘သတမေကော စ မေ ပုတ္တာ၊ ဓတရဋ္ဌ မယာ သုတာ၊

တေသံ တွံ ကိစ္စမက္ခာဟိ၊ နာဝရုဇ္ဈန္တိ တေ ဝစော’’တိ။

တတ္ထ ကုသလန္တိ အာရောဂျံ၊ ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဖီတန္တိ ကစ္စိ တေ ဣဒံ ရဋ္ဌံ ဖီတံ သုဘိက္ခံ၊ ဓမ္မေန စ နံ အနုသာသသီတိ ပုစ္ဆတိ။ ဒေါသောတိ အပရာဓော။ ဆာယာ ဒက္ခိဏတောရိဝါတိ ယထာ နာမ ဒက္ခိဏဒိသာဘိမုခါ ဆာယာ န ဝဍ္ဎတိ၊ ဧဝံ တေ ကစ္စိ အမိတ္တာ န ဝဍ္ဎန္တီတိ ဝဒတိ။ သာဒိသီတိ ဇာတိဂေါတ္တကုလပဒေသေဟိ သမာနာ။ ဧဝရူပါ ဟိ အတိစာရိနီ န ဟောတိ။ အဿဝါတိ ဝစနပဋိဂ္ဂါဟိကာ။ ပုတ္တရူပယသူပေတာတိ ပုတ္တေဟိ စ ရူပေန စ ယသေန စ ဥပေတာ။ ပညာဇဝေနာတိ ပညာဝေဂေန ပညံ ဇဝါပေတွာ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သမတ္ထာတိ ပုစ္ဆတိ။ သမ္မောဒန္တိ တတော တတောတိ ယတ္ထ ယတ္ထ နိယုတ္တာ ဟောန္တိ၊ တတော တတော သမ္မောဒန္တေဝ၊ န ဝိရုဇ္ဈန္တီတိ ပုစ္ဆတိ။ မယာ သုတာတိ မယာ ဝိဿုတာ။ မဉှိ လောကော ‘‘ဗဟုပုတ္တရာဇာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတိ တေ မံ နိဿာယ ဝိဿုတာ ပါကဋာ ဇာတာတိ မယာ သုတာ နာမ ဟောန္တီတိ ဝဒတိ။ တေသံ တွံ ကိစ္စမက္ခာဟီတိ တေသံ မမ ပုတ္တာနံ ‘‘ဣဒံ နာမ ကရောန္တူ’’တိ တွံ ကိစ္စမက္ခာဟိ၊ န တေ ဝစနံ အဝရုဇ္ဈန္တိ၊ ဩဝါဒံ နေသံ ဒေဟီတိ အဓိပ္ပာယေနေဝမာဟ။

တံ သုတွာ မဟာသတ္တော တဿ ဩဝါဒံ ဒေန္တော ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၄။

‘‘ဥပပန္နောပိ စေ ဟောတိ၊ ဇာတိယာ ဝိနယေန ဝါ၊

အထ ပစ္ဆာ ကုရုတေ ယောဂံ၊ ကိစ္ဆေ အာပါသု သီဒတိ။

၁၅၅။

‘‘တဿ သံဟီရပညဿ၊ ဝိဝရော ဇာယတေ မဟာ၊

ရတ္တိမန္ဓောဝ ရူပါနိ၊ ထူလာနိ မနုပဿတိ။

၁၅၆။

‘‘အသာရေ သာရယောဂညူ၊ မတိံ န တွေဝ ဝိန္ဒတိ၊

သရဘောဝ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိံ၊ အန္တရာယေဝ သီဒတိ။

၁၅၇။

‘‘ဟီနဇစ္စောပိ စေ ဟောတိ၊ ဥဋ္ဌာတာ ဓိတိမာ နရော၊

အာစာရသီလသမ္ပန္နော၊ နိသေ အဂ္ဂီဝ ဘာသတိ။

၁၅၈။

‘‘ဧတံ မေ ဥပမံ ကတွာ၊ ပုတ္တေ ဝိဇ္ဇာသု ဝါစယ၊

သံဝိရူဠှေထ မေဓာဝီ၊ ခေတ္တေ ဗီဇံဝ ဝုဋ္ဌိယာ’’တိ။

တတ္ထ ဝိနယေနာတိ အာစာရေန။ ပစ္ဆာ ကုရုတေ ယောဂန္တိ ယော စေ သိက္ခိတဗ္ဗသိက္ခာသု ဒဟရကာလေ ယောဂံ ဝီရိယံ အကတွာ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ ကရောတိ၊ ဧဝရူပေါ ပစ္ဆာ တထာရူပေ ဒုက္ခေ ဝါ အာပဒါသု ဝါ ဥပ္ပန္နာသု သီဒတိ၊ အတ္တာနံ ဥဒ္ဓရိတုံ န သက္ကောတိ။ တဿ သံဟီရပညဿာတိ တဿ အသိက္ခိတတ္တာ တတော တတော ဟရိတဗ္ဗပညဿ နိစ္စံ စလဗုဒ္ဓိနော။ ဝိဝရောတိ ဘောဂါဒီနံ ဆိဒ္ဒံ၊ ပရိဟာနီတိ အတ္ထော။ ရတ္တိမန္ဓောတိ ရတ္တန္ဓော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယထာ ရတ္တန္ဓော ရတ္တိကာဏော ရတ္တိံ စန္ဒောဘာသာဒီဟိ ထူလရူပါနေဝ ပဿတိ၊ သုခုမာနိ ပဿိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ အသိက္ခိတော သံဟီရပညော ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ သုခုမာနိ ကိစ္စာနိ ပဿိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဩဠာရိကေယေဝ ပဿတိ၊ တသ္မာ တဝ ပုတ္တေ ဒဟရကာလေယေဝ သိက္ခာပေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။

အသာရေတိ နိဿာရေ လောကာယတဝေဒသမယေ။ သာရယောဂညူတိ သာရယုတ္တော ဧသ သမယောတိ မညမာနော။ မတိံ န တွေဝ ဝိန္ဒတီတိ ဗဟုံ သိက္ခိတွာပိ ပညံ န လဘတိယေဝ။ ဂိရိဒုဂ္ဂသ္မိန္တိ သော ဧဝရူပေါ ယထာ နာမ သရဘော အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိသမမ္ပိ သမန္တိ မညမာနော ဂိရိဒုဂ္ဂေ ဝေဂေနာဂစ္ဆန္တော နရကပပါတံ ပတိတွာ အန္တရာယေဝ သီဒတိ၊ အာဝါသံ န ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေတံ အသာရံ လောကာယတဝေဒသမယံ သာရသညာယ ဥဂ္ဂဟေတွာ မဟာဝိနာသံ ပါပုဏာတိ။ တသ္မာ တဝ ပုတ္တေ အတ္ထနိဿိတေသု ဝဍ္ဎိအာဝဟေသု ကိစ္စေသု ယောဇေတွာ သိက္ခာပေဟီတိ။ နိသေ အဂ္ဂီဝါတိ မဟာရာဇ၊ ဟီနဇာတိကောပိ ဥဋ္ဌာနာဒိဂုဏသမ္ပန္နော ရတ္တိံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ ဩဘာသတိ။ ဧတံ မေတိ ဧတံ မယာ ဝုတ္တံ ရတ္တန္ဓဉ္စ အဂ္ဂိက္ခန္ဓဉ္စ ဥပမံ ကတွာ တဝ ပုတ္တေ ဝိဇ္ဇာသု ဝါစယ၊ သိက္ခိတဗ္ဗယုတ္တာသု သိက္ခာသု ယောဇေဟိ။ ဧဝံ ယုတ္တော ဟိ ယထာ သုခေတ္တေ သုဝုဋ္ဌိယာ ဗီဇံ သံဝိရူဟတိ၊ တထေဝ မေဓာဝီ သံဝိရူဟတိ၊ ယသေန စ ဘောဂေဟိ စ ဝဍ္ဎတီတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော သဗ္ဗရတ္တိံ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေဝိယာ ဒေါဟဠော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ မဟာသတ္တော အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယမေဝ ရာဇာနံ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌပေတွာ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ သဒ္ဓိံ သုမုခေန ဥတ္တရသီဟပဉ္ဇရေန နိက္ခမိတွာ စိတ္တကူဋမေဝ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဣမိနာ မမတ္ထာယ ဇီဝိတံ ပရိစ္စတ္တမေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ လုဒ္ဒေါ ဆန္နော အဟောသိ၊ ရာဇာ သာရိပုတ္တော၊ ဒေဝီ ခေမာဘိက္ခုနီ၊ ဟံသပရိသာ သာကိယဂဏော၊ သုမုခေါ အာနန္ဒော၊ ဟံသရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စူဠဟံသဇာတကဝဏ္ဏနာ ဆဋ္ဌာ။

[၅၀၃] ၇။ သတ္တိဂုမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ

မိဂလုဒ္ဒေါမဟာရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ မဒ္ဒကုစ္ဆိသ္မိံ မိဂဒါယေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဒေဝဒတ္တေန ဟိ သိလာယ ပဝိဒ္ဓါယ ဘဂဝတော ပါဒေ သကလိကာယ ခတေ ဗလဝဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တထာဂတဿ ဒဿနတ္ထာယ ဗဟူ ဘိက္ခူ သန္နိပတိံသု။ အထ ဘဂဝါ ပရိသံ သန္နိပတိတံ ဒိသွာ ‘‘ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒံ သေနာသနံ အတိသမ္ဗာဓံ၊ သန္နိပါတော မဟာ ဘဝိဿတိ၊ မံ မဉ္စသိဝိကာယ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ နေထာ’’တိ အာဟ။ ဘိက္ခူ တထာ ကရိံသု။ ဇီဝကော တထာဂတဿ ပါဒံ ဖာသုကံ အကာသိ။ ဘိက္ခူ သတ္ထု သန္တိကေ နိသိန္နာဝ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘အာဝုသော၊ ဒေဝဒတ္တော သယမ္ပိ ပါပေါ၊ ပရိသာပိဿ ပါပါ၊ ဣတိ သော ပါပေါ ပါပပရိဝါရောဝ ဝိဟရတီ’’တိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ ကထေထ၊ ဘိက္ခဝေ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော ပါပေါ ပါပပရိဝါရောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရေ ပဉ္စာလော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ မဟာသတ္တော အရညာယတနေ ဧကသ္မိံ သာနုပဗ္ဗတေ သိမ္ဗလိဝနေ ဧကဿ သုဝရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဒွေ ဘာတရော အဟေသုံ။ တဿ ပန ပဗ္ဗတဿ ဥပရိဝါတေ စောရဂါမကော အဟောသိ ပဉ္စန္နံ စောရသတာနံ နိဝါသော၊ အဓောဝါတေ အဿမော ပဉ္စန္နံ ဣသိသတာနံ နိဝါသော။ တေသံ သုဝပေါတကာနံ ပက္ခနိက္ခမနကာလေ ဝါတမဏ္ဍလိကာ ဥဒပါဒိ။ တာယ ပဟဋော ဧကော သုဝပေါတကော စောရဂါမကေ စောရာနံ အာဝုဓန္တရေ ပတိတော၊ တဿ တတ္ထ ပတိတတ္တာ ‘‘သတ္တိဂုမ္ဗော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ ဧကော အဿမေ ဝါလုကတလေ ပုပ္ဖန္တရေ ပတိ၊ တဿ တတ္ထ ပတိတတ္တာ ‘‘ပုပ္ဖကော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ သတ္တိဂုမ္ဗော စောရာနံ အန္တရေ ဝဍ္ဎိတော၊ ပုပ္ဖကော ဣသီနံ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော ရထဝရံ အဘိရုဟိတွာ မဟန္တေန ပရိဝါရေန မိဂဝဓာယ နဂရတော နာတိဒူရေ သုပုပ္ဖိတဖလိတံ ရမဏီယံ ဥပဂုမ္ဗဝနံ ဂန္တွာ ‘‘ယဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယတိ၊ တဿေဝ ဂီဝါ’’တိ ဝတွာ ရထာ ဩရုယှ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဒိန္နေ ကောဋ္ဌကေ ဓနုံ အာဒါယ အဋ္ဌာသိ။ ပုရိသေဟိ မိဂါနံ ဥဋ္ဌာပနတ္ထာယ ဝနဂုမ္ဗေသု ပေါထိယမာနေသု ဧကော ဧဏိမိဂေါ ဥဋ္ဌာယ ဂမနမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော ရညော ဌိတဋ္ဌာနဿေဝ ဝိဝိတ္တတံ ဒိသွာ တဒဘိမုခေါ ပက္ခန္ဒိတွာ ပလာယိ။ အမစ္စာ ‘‘ကဿ ပဿေန မိဂေါ ပလာယိတော’’တိ ပုစ္ဆန္တာ ‘‘ရညော ပဿေနာ’’တိ ဉတွာ ရညာ သဒ္ဓိံ ကေဠိံ ကရိံသု။ ရာဇာ အသ္မိမာနေန တေသံ ကေဠိံ အသဟန္တော ‘‘ဣဒါနိ တံ မိဂံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ရထံ အာရုယှ ‘‘သီဃံ ပေသေဟီ’’တိ သာရထိံ အာဏာပေတွာ မိဂေန ဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ရထံ ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တံ ပရိသာ အနုဗန္ဓိတုံ နာသက္ခိ။ ရာဇာ သာရထိဒုတိယော ယာဝ မဇ္ဈနှိကာ ဂန္တွာ တံ မိဂံ အဒိသွာ နိဝတ္တန္တော တဿ စောရဂါမဿ သန္တိကေ ရမဏီယံ ကန္ဒရံ ဒိသွာ ရထာ ဩရုယှ နှတွာ စ ပိဝိတွာ စ ပစ္စုတ္တရိ။ အထဿ သာရထိ ရထဿ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဩတာရေတွာ သယနံ ရုက္ခစ္ဆာယာယ ပညပေသိ၊ သော တတ္ထ နိပဇ္ဇိ။ သာရထိပိ တဿ ပါဒေ သမ္ဗာဟန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ အန္တရန္တရာ နိဒ္ဒါယတိ စေဝ ပဗုဇ္ဈတိ စ။

စောရဂါမဝါသိနော စောရာပိ ရညော အာရက္ခဏတ္ထာယ အရညမေဝ ပဝိသိံသု။ စောရဂါမကေ သတ္တိဂုမ္ဗော စေဝ ဘတ္တရန္ဓကော ပတိကောလမ္ဗော နာမေကော ပုရိသော စာတိ ဒွေဝ ဩဟီယိံသု။ တသ္မိံ ခဏေ သတ္တိဂုမ္ဗော ဂါမကာ နိက္ခမိတွာ ရာဇာနံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ နိဒ္ဒါယမာနမေဝ မာရေတွာ အာဘရဏာနိ ဂဟေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ပတိကောလမ္ဗဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ တံ ကာရဏံ အာရောစေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၅၉။

‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ မဟာရာဇာ၊ ပဉ္စာလာနံ ရထေသဘော၊

နိက္ခန္တော သဟ သေနာယ၊ ဩဂဏော ဝနမာဂမာ။

၁၆၀။

‘‘တတ္ထဒ္ဒသာ အရညသ္မိံ၊ တက္ကရာနံ ကုဋိံ ကတံ၊

တဿာ ကုဋိယာ နိက္ခမ္မ၊ သုဝေါ လုဒ္ဒါနိ ဘာသတိ။

၁၆၁။

‘‘သမ္ပန္နဝါဟနော ပေါသော၊ ယုဝါ သမ္မဋ္ဌကုဏ္ဍလော၊

သောဘတိ လောဟိတုဏှီသော၊ ဒိဝါ သူရိယောဝ ဘာသတိ။

၁၆၂။

‘‘မဇ္ဈနှိကေ သမ္ပတိကေ၊ သုတ္တော ရာဇာ သသာရထိ၊

ဟန္ဒဿာဘရဏံ သဗ္ဗံ၊ ဂဏှာမ သာဟသာ မယံ။

၁၆၃။

‘‘နိသီထေပိ ရဟောဒါနိ၊ သုတ္တော ရာဇာ သသာရထိ၊

အာဒါယ ဝတ္ထံ မဏိကုဏ္ဍလဉ္စ၊ ဟန္တွာန သာခါဟိ အဝတ္ထရာမာ’’တိ။

တတ္ထ မိဂလုဒ္ဒေါတိ လုဒ္ဒေါ ဝိယ မိဂါနံ ဂဝေသနတော ‘‘မိဂလုဒ္ဒေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဩဂဏောတိ ဂဏာ ဩဟီနော ပရိဟီနော ဟုတွာ။ တက္ကရာနံ ကုဋိံ ကတန္တိ သော ရာဇာ တတ္ထ အရညေ စောရာနံ ဝသနတ္ထာယ ကတံ ဂါမကံ အဒ္ဒသ။ တဿာတိ တတော စောရကုဋိတော။ လုဒ္ဒါနိ ဘာသတီတိ ပတိကောလမ္ဗေန သဒ္ဓိံ ဒါရုဏာနိ ဝစနာနိ ကထေတိ။ သမ္ပန္နဝါဟနောတိ သမ္ပန္နအဿဝါဟနော။ လောဟိတုဏှီသောတိ ရတ္တေန ဥဏှီသပဋ္ဋေန သမန္နာဂတော။ သမ္ပတိကေတိ သမ္ပတိ ဣဒါနိ၊ ဧဝရူပေ ဌိတမဇ္ဈနှိကကာလေတိ အတ္ထော။ သာဟသာတိ သာဟသေန ပသယှာကာရံ ကတွာ ဂဏှာမာတိ ဝဒတိ။ နိသီထေပိ ရဟောဒါနီတိ နိသီထေပိ ဣဒါနိပိ ရဟော။ ဣဒံ ဝဒတိ – ယထာ နိသီထေ အဍ္ဎရတ္တသမယေ မနုဿာ ကိလန္တာ သယန္တိ၊ ရဟော နာမ ဟောတိ၊ ဣဒါနိ ဌိတမဇ္ဈနှိကေပိ ကာလေ တထေဝါတိ။ ဟန္တွာနာတိ ရာဇာနံ မာရေတွာ ဝတ္ထာဘရဏာနိဿ ဂဟေတွာ အထ နံ ပါဒေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎိတွာ ဧကမန္တေ သာခါဟိ ပဋိစ္ဆာဒေမာတိ။

ဣတိ သော ဝေဂေန သကိံ နိက္ခမတိ၊ သကိံ ပတိကောလမ္ဗဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ သော တဿ ဝစနံ သုတွာ နိက္ခမိတွာ ဩလောကေန္တော ရာဇဘာဝံ ဉတွာ ဘီတော ဂါထမာဟ –

၁၆၄။

‘‘ကိန္နု ဥမ္မတ္တရူပေါဝ၊ သတ္တိဂုမ္ဗ ပဘာသသိ၊

ဒုရာသဒါ ဟိ ရာဇာနော၊ အဂ္ဂိ ပဇ္ဇလိတော ယထာ’’တိ။

အထ နံ သုဝေါ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –

၁၆၅။

‘‘အထ တွံ ပတိကောလမ္ဗ၊ မတ္တော ထုလ္လာနိ ဂဇ္ဇသိ၊

မာတရိ မယှ နဂ္ဂါယ၊ ကိန္နု တွံ ဝိဇိဂုစ္ဆသေ’’တိ။

တတ္ထ အထ တွန္တိ နနု တွံ။ မတ္တောတိ စောရာနံ ဥစ္ဆိဋ္ဌသုရံ လဘိတွာ တာယ မတ္တော ဟုတွာ ပုဗ္ဗေ မဟာဂဇ္ဇိတာနိ ဂဇ္ဇသိ။ မာတရီတိ စောရဇေဋ္ဌကဿ ဘရိယံ သန္ဓာယာဟ။ သာ ကိရ တဒါ သာခါဘင်္ဂံ နိဝါသေတွာ စရတိ။ ဝိဇိဂုစ္ဆသေတိ မမ မာတရိ နဂ္ဂါယ ကိန္နု တွံ ဣဒါနိ စောရကမ္မံ ဇိဂုစ္ဆသိ၊ ကာတုံ န ဣစ္ဆသီတိ။

ရာဇာ ပဗုဇ္ဈိတွာ တဿ တေန သဒ္ဓိံ မနုဿဘာသာယ ကထေန္တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သပ္ပဋိဘယံ ဣဒံ ဌာန’’န္တိ သာရထိံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဂါထမာဟ –

၁၆၆။

‘‘ဥဋ္ဌေဟိ သမ္မ တရမာနော၊ ရထံ ယောဇေဟိ သာရထိ၊

သကုဏော မေ န ရုစ္စတိ၊ အညံ ဂစ္ဆာမ အဿမ’’န္တိ။

သောပိ သီဃံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ရထံ ယောဇေတွာ ဂါထမာဟ –

၁၆၇။

‘‘ယုတ္တော ရထော မဟာရာဇ၊ ယုတ္တော စ ဗလဝါဟနော၊

အဓိတိဋ္ဌ မဟာရာဇ၊ အညံ ဂစ္ဆာမ အဿမ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗလဝါဟနောတိ ဗလဝဝါဟနော၊ မဟာထာမအဿသမ္ပန္နောတိ အတ္ထော။ အဓိတိဋ္ဌာတိ အဘိရုဟ။

အဘိရုဠှမတ္တေယေဝ စ တသ္မိံ သိန္ဓဝါ ဝါတဝေဂေန ပက္ခန္ဒိံသု။ သတ္တိဂုမ္ဗော ရထံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ သံဝေဂပ္ပတ္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၆၈။

‘‘ကော နုမေဝ ဂတာ သဗ္ဗေ၊ ယေ အသ္မိံ ပရိစာရကာ၊

ဧသ ဂစ္ဆတိ ပဉ္စာလော၊ မုတ္တော တေသံ အဒဿနာ။

၁၆၉။

‘‘ကောဒဏ္ဍကာနိ ဂဏှထ၊ သတ္တိယော တောမရာနိ စ၊

ဧသ ဂစ္ဆတိ ပဉ္စာလော၊ မာ ဝေါ မုဉ္စိတ္ထ ဇီဝတ’’န္တိ။

တတ္ထ ကော နုမေတိ ကုဟိံ နု ဣမေ။ အသ္မိန္တိ ဣမသ္မိံ အဿမေ။ ပရိစာရကာတိ စောရာ။ အဒဿနာတိ ဧတေသံ စောရာနံ အဒဿနေန မုတ္တော ဧသ ဂစ္ဆတီတိ၊ ဧတေသံ ဟတ္ထတော မုတ္တော ဟုတွာ ဧသ အဒဿနံ ဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော။ ကောဒဏ္ဍကာနီတိ ဓနူနိ။ ဇီဝတန္တိ တုမှာကံ ဇီဝန္တာနံ မာ မုဉ္စိတ္ထ၊ အာဝုဓဟတ္ထာ ဓာဝိတွာ ဂဏှထ နန္တိ။

ဧဝံ တဿ ဝိရဝိတွာ အပရာပရံ ဓာဝန္တဿေဝ ရာဇာ ဣသီနံ အဿမံ ပတ္တော။ တသ္မိံ ခဏေ ဣသယော ဖလာဖလတ္ထာယ ဂတာ ။ ဧကော ပုပ္ဖကသုဝေါဝ အဿမပဒေ ဌိတော ဟောတိ။ သော ရာဇာနံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဋိသန္ထာရမကာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၀။

‘‘အထာပရော ပဋိနန္ဒိတ္ထ၊ သုဝေါ လောဟိတတုဏ္ဍကော၊

သွာဂတံ တေ မဟာရာဇ၊ အထော တေ အဒုရာဂတံ၊

ဣဿရောသိ အနုပ္ပတ္တော၊ ယံ ဣဓတ္ထိ ပဝေဒယ။

၁၇၁။

‘‘တိဏ္ဍုကာနိ ပိယာလာနိ၊ မဓုကေ ကာသုမာရိယော၊

ဖလာနိ ခုဒ္ဒကပ္ပာနိ၊ ဘုဉ္ဇ ရာဇ ဝရံ ဝရံ။

၁၇၂။

‘‘ဣဒမ္ပိ ပါနီယံ သီတံ၊ အာဘတံ ဂိရိဂဗ္ဘရာ၊

တတော ပိဝ မဟာရာဇ၊ သစေ တွံ အဘိကင်္ခသိ။

၁၇၃။

‘‘အရညံ ဥဉ္ဆာယ ဂတာ၊ ယေ အသ္မိံ ပရိစာရကာ၊

သယံ ဥဋ္ဌာယ ဂဏှဝှော၊ ဟတ္ထာ မေ နတ္ထိ ဒါတဝေ’’တိ။

တတ္ထ ပဋိနန္ဒိတ္ထာတိ ရာဇာနံ ဒိသွာဝ တုဿိ။ လောဟိတတုဏ္ဍကောတိ ရတ္တတုဏ္ဍော သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ။ မဓုကေတိ မဓုကဖလာနိ။ ကာသုမာရိယောတိ ဧဝံနာမကာနိ ဖလာနိ၊ ကာရဖလာနိ ဝါ။ တတော ပိဝါတိ တတော ပါနီယမာဠတော ဂဟေတွာ ပါနီယံ ပိဝ။ ယေ အသ္မိံ ပရိစာရကာတိ မဟာရာဇ၊ ယေ ဣမသ္မိံ အဿမေ ဝိစရဏကာ ဣသယော၊ တေ အရညံ ဥဉ္ဆာယ ဂတာ။ ဂဏှဝှောတိ ဖလာဖလာနိ ဂဏှထ။ ဒါတဝေတိ ဒါတုံ။

ရာဇာ တဿ ပဋိသန္ထာရေ ပသီဒိတွာ ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၇၄။

‘‘ဘဒ္ဒကော ဝတယံ ပက္ခီ၊ ဒိဇော ပရမဓမ္မိကော၊

အထေသော ဣတရော ပက္ခီ၊ သုဝေါ လုဒ္ဒါနိ ဘာသတိ။

၁၇၅။

‘‘‘ဧတံ ဟနထ ဗန္ဓထ၊ မာ ဝေါ မုဉ္စိတ္ထ ဇီဝတံ’၊

ဣစ္စေဝံ ဝိလပန္တဿ၊ သောတ္ထိံ ပတ္တောသ္မိ အဿမ’’န္တိ။

တတ္ထ ဣတရောတိ စောရကုဋိယံ သုဝကော။ ဣစ္စေဝန္တိ အဟံ ပန တဿ ဧဝံ ဝိလပန္တဿေဝ ဣမံ အဿမံ သောတ္ထိနာ ပတ္တော။

ရညော ကထံ သုတွာ ပုပ္ဖကော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၇၆။

‘‘ဘာတရောသ္မ မဟာရာဇ၊ သောဒရိယာ ဧကမာတုကာ၊

ဧကရုက္ခသ္မိံ သံဝဍ္ဎာ၊ နာနာခေတ္တဂတာ ဥဘော။

၁၇၇။

‘‘သတ္တိဂုမ္ဗော စ စောရာနံ၊ အဟဉ္စ ဣသိနံ ဣဓ၊

အသတံ သော၊ သတံ အဟံ၊ တေန ဓမ္မေန နော ဝိနာ’’တိ။

တတ္ထ ဘာတရောသ္မာတိ မဟာရာဇ၊ သော စ အဟဉ္စ ဥဘော ဘာတရော ဟောမ။ စောရာနန္တိ သော စောရာနံ သန္တိကေ သံဝဍ္ဎော၊ အဟံ ဣသီနံ သန္တိကေ ။ အသတံ သော၊ သတံ အဟန္တိ သော အသာဓူနံ ဒုဿီလာနံ သန္တိကံ ဥပဂတော၊ အဟံ သာဓူနံ သီလဝန္တာနံ။ တေန ဓမ္မေန နော ဝိနာတိ မဟာရာဇ၊ တံ သတ္တိဂုမ္ဗံ စောရာ စောရဓမ္မေန စောရကိရိယာယ ဝိနေသုံ၊ မံ ဣသယော ဣသိဓမ္မေန ဣသိသီလာစာရေန၊ တသ္မာ သောပိ တေန စောရဓမ္မေန နော ဝိနာ ဟောတိ၊ အဟမ္ပိ ဣသိဓမ္မေန နော ဝိနာ ဟောမီတိ။

ဣဒါနိ တံ ဓမ္မံ ဝိဘဇန္တော ဂါထာဒွယမာဟ –

၁၇၈။

‘‘တတ္ထ ဝဓော စ ဗန္ဓော စ၊ နိကတီ ဝဉ္စနာနိ စ၊

အာလောပါ သာဟသာကာရာ၊ တာနိ သော တတ္ထ သိက္ခတိ။

၁၇၉။

‘‘ဣဓ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ၊ အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊

အာသနူဒကဒါယီနံ၊ အင်္ကေ ဝဒ္ဓါသ္မိ ဘာရဓာ’’တိ။

တတ္ထ နိကတီတိ ပတိရူပကေန ဝဉ္စနာ။ ဝဉ္စနာနီတိ ဥဇုကဝဉ္စနာနေဝ။ အာလောပါတိ ဒိဝါ ဂါမဃာတာ။ သာဟသာကာရာတိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ မရဏေန တဇ္ဇေတွာ သာဟသိကကမ္မကရဏာနိ။ သစ္စန္တိ သဘာဝေါ။ ဓမ္မောတိ သုစရိတဓမ္မော။ အဟိံသာတိ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ။ သံယမောတိ သီလသံယမော။ ဒမောတိ ဣန္ဒြိယဒမနံ။ အာသနူဒကဒါယီနန္တိ အဗ္ဘာဂတာနံ အာသနဉ္စ ဥဒကဉ္စ ဒါနသီလာနံ။ ဘာရဓာတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။

ဣဒါနိ ရညော ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၀။

‘‘ယံ ယဉှိ ရာဇ ဘဇတိ၊ သန္တံ ဝါ ယဒိ ဝါ အသံ၊

သီလဝန္တံ ဝိသီလံ ဝါ၊ ဝသံ တဿေဝ ဂစ္ဆတိ။

၁၈၁။

‘‘ယာဒိသံ ကုရုတေ မိတ္တံ၊ ယာဒိသံ စူပသေဝတိ၊

သောပိ တာဒိသကော ဟောတိ၊ သဟဝါသော ဟိ တာဒိသော။

၁၈၂။

‘‘သေဝမာနော သေဝမာနံ၊ သမ္ဖုဋ္ဌော သမ္ဖုသံ ပရံ၊

သရော ဒိဒ္ဓါ ကလာပံဝ၊ အလိတ္တမုပလိမ္ပတိ၊

ဥပလေပဘယာ ဓီရော၊ နေဝ ပါပသခါ သိယာ။

၁၈၃။

‘‘ပူတိမစ္ဆံ ကုသဂ္ဂေန၊ ယော နရော ဥပနယှတိ၊

ကုသာပိ ပူတိ ဝါယန္တိ၊ ဧဝံ ဗာလူပသေဝနာ။

၁၈၄။

‘‘တဂရဉ္စ ပလာသေန၊ ယော နရော ဥပနယှတိ၊

ပတ္တာပိ သုရဘိ ဝါယန္တိ၊ ဧဝံ ဓီရူပသေဝနာ။

၁၈၅။

‘‘တသ္မာ ပတ္တပုဋဿေဝ၊ ဉတွာ သမ္ပာကမတ္တနော၊

အသန္တေ နောပသေဝေယျ၊ သန္တေ သေဝေယျ ပဏ္ဍိတော၊

အသန္တော နိရယံ နေန္တိ၊ သန္တော ပါပေန္တိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။

တတ္ထ သန္တံ ဝါ ယဒိ ဝါ အသန္တိ သပ္ပုရိသံ ဝါ အသပ္ပုရိသံ ဝါ။ သေဝမာနော သေဝမာနန္တိ သေဝိယမာနော အာစရိယော သေဝမာနံ အန္တေဝါသိကံ။ သမ္ဖုဋ္ဌောတိ အန္တေဝါသိနာ ဝါ ဖုဋ္ဌော အာစရိယော။ သမ္ဖုသံ ပရန္တိ ပရံ အာစရိယံ သမ္ဖုသန္တော အန္တေဝါသီ ဝါ။ အလိတ္တန္တိ တံ အန္တေဝါသိကံ ပါပဓမ္မေန အလိတ္တံ သော အာစရိယော ဝိသဒိဒ္ဓါ သရော သေသံ သရကလာပံ ဝိယ လိမ္ပတိ။ ဧဝံ ဗာလူပသေဝနာတိ ဗာလူပသေဝီ ဟိ ပူတိမစ္ဆံ ဥပနယှနကုသဂ္ဂံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပါပကမ္မံ အကရောန္တောပိ အဝဏ္ဏံ အကိတ္တိံ လဘတိ။ ဓီရူပသေဝနာတိ ဓီရူပသေဝီ ပုဂ္ဂလော တဂရာဒိဂန္ဓဇာတိပလိဝေဌနပတ္တံ ဝိယ ဟောတိ၊ ပဏ္ဍိတော ဘဝိတုံ အသက္ကောန္တောပိ ကလျာဏမိတ္တသေဝီ ဂုဏကိတ္တိံ လဘတိ။ ပတ္တပုဋဿေဝါတိ ဒုဂ္ဂန္ဓသုဂန္ဓပလိဝေဌနပဏ္ဏဿေဝ။ သမ္ပာကမတ္တနောတိ ကလျာဏမိတ္တသံသဂ္ဂဝသေန အတ္တနော ပရိပါကံ ပရိဘာဝနံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ ပါပေန္တိ သုဂ္ဂတိန္တိ သန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ အတ္တာနံ နိဿိတေ သတ္တေ သဂ္ဂမေဝ ပါပေန္တီတိ ဒေသနံ ယထာနုသန္ဓိမေဝ ပါပေသိ။

ရာဇာ တဿ ဓမ္မကထာယ ပသီဒိ၊ ဣသိဂဏောပိ အာဂတော။ ရာဇာ ဣသယော ဝန္ဒိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ မံ အနုကမ္ပမာနာ မမ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ နဂရံ ဂန္တွာ သုဝါနံ အဘယံ အဒါသိ။ ဣသယောပိ တတ္ထ အဂမံသု။ ရာဇာ ဣသိဂဏံ ဥယျာနေ ဝသာပေန္တော ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌဟိတွာ သဂ္ဂပုရံ ပူရေသိ။ အထဿ ပုတ္တောပိ ဆတ္တံ ဥဿာပေန္တော ဣသိဂဏံ ပဋိဇဂ္ဂိယေဝါတိ တသ္မိံ ကုလပရိဝဋ္ဋေ သတ္တ ရာဇာနော ဣသိဂဏဿ ဒါနံ ပဝတ္တယိံသု။ မဟာသတ္တော အရညေ ဝသန္တောယေဝ ယထာကမ္မံ ဂတော။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ ဒေဝဒတ္တော ပါပေါ ပါပပရိဝါရောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ သတ္တိဂုမ္ဗော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ စောရာ ဒေဝဒတ္တပရိသာ ၊ ရာဇာ အာနန္ဒော၊ ဣသိဂဏာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ပုပ္ဖကသုဝေါ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သတ္တိဂုမ္ဗဇာတကဝဏ္ဏနာ သတ္တမာ။

[၅၀၄] ၈။ ဘလ္လာတိယဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဘလ္လာတိယောနာမ အဟောသိ ရာဇာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မလ္လိကံ ဒေဝိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဿာ ကိရ ဧကဒိဝသံ ရညာ သဒ္ဓိံ သယနံ နိဿာယ ကလဟော အဟောသိ။ ရာဇာ ကုဇ္ဈိတွာ နံ န ဩလောကေသိ။ သာ စိန္တေသိ ‘‘နနု တထာဂတော ရညော မယိ ကုဒ္ဓဘာဝံ န ဇာနာတီ’’တိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ရညော ဂေဟဒွါရံ ဂတော။ ရာဇာ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သတ္ထာရံ ပါသာဒံ အာရောပေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ နိသီဒါပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ပဏီတေနာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ မလ္လိကာ န ပညာယတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အတ္တနော သုခမဒမတ္တတာယာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘နနု၊ မဟာရာဇ၊ တွံ ပုဗ္ဗေ ကိန္နရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဧကရတ္တိံ ကိန္နရိယာ ဝိနာ ဟုတွာ သတ္တ ဝဿသတာနိ ပရိဒေဝမာနော ဝိစရီ’’တိ ဝတွာ တေန ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဘလ္လာတိယော နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တော ‘‘အင်္ဂါရပက္ကမိဂမံသံ ခါဒိဿာမီ’’တိ ရဇ္ဇံ အမစ္စာနံ နိယျာဒေတွာ သန္နဒ္ဓပဉ္စာဝုဓော သုသိက္ခိတကောလေယျကသုဏခဂဏပရိဝုတော နဂရာ နိက္ခမိတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ အနုဂင်္ဂံ ဂန္တွာ ဥပရိ အဘိရုဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဧကံ ဂင်္ဂံ ဩတိဏ္ဏနဒိံ ဒိသွာ တဒနုသာရေန ဂစ္ဆန္တော မိဂသူကရာဒယော ဝဓိတွာ အင်္ဂါရပက္ကမံသံ ခါဒန္တော ဥစ္စဋ္ဌာနံ အဘိရုဟိ။ တတ္ထ ရမဏီယာ နဒိကာ ပရိပုဏ္ဏကာလေ ထနပမာဏောဒကာ ဟုတွာ သန္ဒတိ၊ အညဒါ ဇဏ္ဏုကပမာဏောဒကာ ဟောတိ။ တတ္ထ နာနပ္ပကာရကာ မစ္ဆကစ္ဆပါ ဝိစရန္တိ။ ဥဒကပရိယန္တေ ရဇတပဋ္ဋဝဏ္ဏဝါလုကာ ဥဘောသု တီရေသု နာနာပုပ္ဖဖလဘရိတဝိနမိတာ ရုက္ခာ ပုပ္ဖဖလရသမတ္တေဟိ နာနာဝိဟင်္ဂမဘမရဂဏေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏာ ဝိဝိဓမိဂသင်္ဃနိသေဝိတာ သီတစ္ဆာယာ။ ဧဝံ ရမဏီယာယ ဟေမဝတနဒိယာ တီရေ ဒွေ ကိန္နရာ အညမညံ အာလိင်္ဂိတွာ ပရိစုမ္ဗိတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ ပရိဒေဝန္တာ ရောဒန္တိ။

ရာဇာ တဿာ နဒိယာ တီရေန ဂန္ဓမာဒနံ အဘိရုဟန္တော တေ ကိန္နရေ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတေ ဧဝံ ပရိဒေဝန္တိ၊ ပုစ္ဆိဿာမိ နေ’’တိ စိန္တေတွာ သုနခေ ဩလောကေတွာ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သုသိက္ခိတကောလေယျကသုနခါ တာယ သညာယ ဂုမ္ဗံ ပဝိသိတွာ ဥရေန နိပဇ္ဇိံသု။ သော တေသံ ပဋိသလ္လီနဘာဝံ ဉတွာ ဓနုကလာပဉ္စေဝ သေသာဝုဓာနိ စ ရုက္ခံ နိဿာယ ဌပေတွာ ပဒသဒ္ဒံ အကရောန္တော သဏိကံ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံကာရဏာ တုမှေ ရောဒထာ’’တိ ကိန္နရေ ပုစ္ဆိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၈၆။

‘‘ဘလ္လာတိယော နာမ အဟောသိ ရာဇာ၊ ရဋ္ဌံ ပဟာယ မိဂဝံ အစာရိ သော၊

အဂမာ ဂိရိဝရံ ဂန္ဓမာဒနံ၊ သုပုပ္ဖိတံ ကိမ္ပုရိသာနုစိဏ္ဏံ။

၁၈၇။

‘‘သာဠူရသင်္ဃဉ္စ နိသေဓယိတွာ၊ ဓနုံ ကလာပဉ္စ သော နိက္ခိပိတွာ၊

ဥပါဂမိ ဝစနံ ဝတ္တုကာမော၊ ယတ္ထဋ္ဌိတာ ကိမ္ပုရိသာ အဟေသုံ။

၁၈၈။

‘‘ဟိမစ္စယေ ဟေမဝတာယ တီရေ၊ ကိမိဓဋ္ဌိတာ မန္တယဝှော အဘိဏှံ၊

ပုစ္ဆာမိ ဝေါ မာနုသဒေဟဝဏ္ဏေ၊ ကထံ ဝေါ ဇာနန္တိ မနုဿလောကေ’’တိ။

တတ္ထ သာဠူရသင်္ဃန္တိ သုနခဂဏံ။ ဟိမစ္စယေတိ စတုန္နံ ဟေမန္တမာသာနံ အတိက္ကမေ။ ဟေမဝတာယာတိ ဣမိဿာ ဟေမဝတာယ နဒိယာ တီရေ။

ရညော ဝစနံ သုတွာ ကိန္နရော တုဏှီ အဟောသိ၊ ကိန္နရီ ပန ရညာ သဒ္ဓိံ သလ္လပိ –

၁၈၉။

‘‘မလ္လံ ဂိရိံ ပဏ္ဍရကံ တိကူဋံ၊ သီတောဒကာ အနုဝိစရာမ နဇ္ဇော၊

မိဂါ မနုဿာဝ နိဘာသဝဏ္ဏာ၊ ဇာနန္တိ နော ကိမ္ပုရိသာတိ လုဒ္ဒါ’’တိ။

တတ္ထ မလ္လံ ဂိရိန္တိ သမ္မ လုဒ္ဒက၊ မယံ ဣမံ မလ္လဂိရိဉ္စ ပဏ္ဍရကဉ္စ တိကူဋဉ္စ ဣမာ စ နဇ္ဇော အနုဝိစရာမ။ ‘‘မာလာဂိရိ’’န္တိပိ ပါဌော။ နိဘာသဝဏ္ဏာတိ နိဘာသမာနဝဏ္ဏာ၊ ဒိဿမာနသရီရာတိ အတ္ထော။

တတော ရာဇာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၁၉၀။

‘‘သုကိစ္ဆရူပံ ပရိဒေဝယဝှော၊ အာလိင်္ဂိတော စာသိ ပိယော ပိယာယ၊

ပုစ္ဆာမိ ဝေါ မာနုသဒေဟဝဏ္ဏေ၊ ကိမိဓ ဝနေ ရောဒထ အပ္ပတီတာ။

၁၉၁။

‘‘သုကိစ္ဆရူပံ ပရိဒေဝယဝှော၊ အာလိင်္ဂိတော စာသိ ပိယော ပိယာယ၊

ပုစ္ဆာမိ ဝေါ မာနုသဒေဟဝဏ္ဏေ၊ ကိမိဓ ဝနေ ဝိလပထ အပ္ပတီတာ။

၁၉၂။

‘‘သုကိစ္ဆရူပံ ပရိဒေဝယဝှော၊ အာလိင်္ဂိတော စာသိ ပိယော ပိယာယ၊

ပုစ္ဆာမိ ဝေါ မာနုသဒေဟဝဏ္ဏေ၊ ကိမိဓ ဝနေ သောစထ အပ္ပတီတာ’’တိ။

တတ္ထ သုကိစ္ဆရူပန္တိ သုဋ္ဌု ဒုက္ခပ္ပတ္တာ ဝိယ ဟုတွာ။ အာလိင်္ဂိတော စာသိ ပိယော ပိယာယာတိ တယာ ပိယာယ တဝ ပိယော အာလိင်္ဂိတော စ အာသိ။ ‘‘အာလိင်္ဂိယော စာသီ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ကိမိဓ ဝနေတိ ကိံကာရဏာ ဣဓ ဝနေ အန္တရန္တရာ အာလိင်္ဂိတွာ ပရိစုမ္ဗိတွာ ပိယကထံ ကထေတွာ ပုန အပ္ပတီတာ ရောဒထာတိ။

တတော ပရာ ဥဘိန္နမ္ပိ အာလာပသလ္လာပဂါထာ ဟောန္တိ –

၁၉၃။

‘‘မယေကရတ္တံ ဝိပ္ပဝသိမှ လုဒ္ဒ၊ အကာမကာ အညမညံ သရန္တာ၊

တမေကရတ္တံ အနုတပ္ပမာနာ၊ သောစာမ ‘သာ ရတ္တိ ပုနံ န ဟောဿတိ’။

၁၉၄။

‘‘ယမေကရတ္တံ အနုတပ္ပထေတံ၊ ဓနံဝ နဋ္ဌံ ပိတရံဝ ပေတံ၊

ပုစ္ဆာမိ ဝေါ မာနုသဒေဟဝဏ္ဏေ၊ ကထံ ဝိနာ ဝါသမကပ္ပယိတ္ထ။

၁၉၅။

‘‘ယမိမံ နဒိံ ပဿသိ သီဃသောတံ၊ နာနာဒုမစ္ဆာဒနံ သေလကူလံ၊

တံ မေ ပိယော ဥတ္တရိ ဝဿကာလေ၊ မမဉ္စ မညံ အနုဗန္ဓတီတိ။

၁၉၆။

‘‘အဟဉ္စ အင်္ကောလကမောစိနာမိ၊ အတိမုတ္တကံ သတ္တလိယောထိကဉ္စ၊

‘ပိယော စ မေ ဟေဟိတိ မာလဘာရီ၊ အဟဉ္စ နံ မာလိနီ အဇ္ဈုပေဿံ’။

၁၉၇။

‘‘အဟဉ္စိဒံ ကုရဝကမောစိနာမိ၊ ဥဒ္ဒါလကာ ပါဋလိသိန္ဓုဝါရကာ၊

‘ပိယော စ မေ ဟေဟိတိ မာလဘာရီ၊ အဟဉ္စ နံ မာလိနီ အဇ္ဈုပေဿံ’။

၁၉၈။

‘‘အဟဉ္စ သာလဿ သုပုပ္ဖိတဿ၊ ဩစေယျ ပုပ္ဖာနိ ကရောမိ မာလံ၊

‘ပိယော စ မေ ဟေဟိတိ မာလဘာရီ၊ အဟဉ္စ နံ မာလိနီ အဇ္ဈုပေဿံ’။

၁၉၉။

‘‘အဟဉ္စ သာလဿ သုပုပ္ဖိတဿ၊ ဩစေယျ ပုပ္ဖာနိ ကရောမိ ဘာရံ၊

ဣဒဉ္စ နော ဟေဟိတိ သန္ထရတ္ထံ၊ ယတ္ထဇ္ဇိမံ ဝိဟရိဿာမ ရတ္တိံ။

၂၀၀။

‘‘အဟဉ္စ ခေါ အဂဠုံ စန္ဒနဉ္စ၊ သိလာယ ပိံသာမိ ပမတ္တရူပါ၊

‘ပိယော စ မေ ဟေဟိတိ ရောသိတင်္ဂေါ၊ အဟဉ္စ နံ ရောသိတာ အဇ္ဈုပေဿံ’။

၂၀၁။

‘‘အထာဂမာ သလိလံ သီဃသောတံ၊ နုဒံ သာလေ သလဠေ ကဏ္ဏိကာရေ၊

အာပူရထ တေန မုဟုတ္တကေန၊ သာယံ နဒီ အာသိ မယာ သုဒုတ္တရာ။

၂၀၂။

‘‘ဥဘောသု တီရေသု မယံ တဒါ ဌိတာ၊ သမ္ပဿန္တာ ဥဘယော အညမညံ၊

သကိမ္ပိ ရောဒါမ သကိံ ဟသာမ၊ ကိစ္ဆေန နော အာဂမာ သံဝရီ သာ။

၂၀၃။

‘‘ပါတောဝ ခေါ ဥဂ္ဂတေ သူရိယမှိ၊ စတုက္ကံ နဒိံ ဥတ္တရိယာန လုဒ္ဒ၊

အာလိင်္ဂိယာ အညမညံ မယံ ဥဘော၊ သကိမ္ပိ ရောဒါမ သကိံ ဟသာမ။

၂၀၄။

‘‘တီဟူနကံ သတ္တ သတာနိ လုဒ္ဒ၊ ယမိဓ မယံ ဝိပ္ပဝသိမှ ပုဗ္ဗေ၊

ဝဿေကိမံ ဇီဝိတံ ဘူမိပါလ၊ ကော နီဓ ကန္တာယ ဝိနာ ဝသေယျ။

၂၀၅။

‘‘အာယုဉ္စ ဝေါ ကီဝတကော နု သမ္မ၊ သစေပိ ဇာနာထ ဝဒေထ အာယုံ၊

အနုဿဝါ ဝုဍ္ဎတော အာဂမာ ဝါ၊ အက္ခာထ မေတံ အဝိကမ္ပမာနာ။

၂၀၆။

‘‘အာယုဉ္စ နော ဝဿသဟဿံ လုဒ္ဒ၊ န စန္တရာ ပါပကော အတ္ထိ ရောဂေါ၊

အပ္ပဉ္စ ဒုက္ခံ သုခမေဝ ဘိယျော၊ အဝီတရာဂါ ဝိဇဟာမ ဇီဝိတ’’န္တိ။

တတ္ထ မယေကရတ္တန္တိ မယံ ဧကရတ္တံ။ ဝိပ္ပဝသိမှာတိ ဝိပ္ပယုတ္တာ ဟုတွာ ဝသိမှ။ အနုတပ္ပမာနာတိ ‘‘အနိစ္ဆမာနာနံ နော ဧကရတ္တော အတီတော’’တိ တံ ဧကရတ္တံ အနုစိန္တယမာနာ။ ပုနံ န ဟေဿတီတိ ပုန န ဘဝိဿတိ နာဂမိဿတီတိ သောစာမ။ ဓနံဝ နဋ္ဌံ ပိတရံဝ ပေတန္တိ ဓနံ ဝါ နဋ္ဌံ ပိတရံ ဝါ မာတရံ ဝါပေတံ ကာလကတံ ကိံ နု ခေါ တုမှေ စိန္တယမာနာ ကေန ကာရဏေန တံ ဧကရတ္တံ ဝိနာ ဝါသံ အကပ္ပယိတ္ထ၊ ဣဒံ မေ အာစိက္ခထာတိ ပုစ္ဆတိ။ ယမိမန္တိ ယံ ဣမံ။ သေလကူလန္တိ ဒွိန္နံ သေလာနံ အန္တရေ သန္ဒမာနံ။ ဝဿကာလေတိ ဧကဿ မေဃဿ ဥဋ္ဌာယ ဝဿနကာလေ ။ အမှာကဉှိ ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ရတိဝသေန စရန္တာနံ ဧကော မေဃော ဥဋ္ဌဟိ။ အထ မေ ပိယသာမိကော ကိန္နရောမံ ‘‘ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆတီ’’တိ မညမာနော ဧတံ နဒိံ ဥတ္တရီတိ အာဟ။

အဟဉ္စာတိ အဟံ ပနေတဿ ပရတီရံ ဂတဘာဝံ အဇာနန္တီ သုပုပ္ဖိတာနိ အင်္ကောလကာဒီနိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနာမိ။ တတ္ထ သတ္တလိယောထိကဉ္စာတိ ကုန္ဒာလပုပ္ဖဉ္စ သုဝဏ္ဏယောထိကဉ္စ ဩစိနန္တီ ပန ‘‘ပိယော စ မေ မာလဘာရီ ဘဝိဿတိ၊ အဟဉ္စ နံ မာလိနီ ဟုတွာ အဇ္ဈုပေဿ’’န္တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဩစိနာမိ။ ဥဒ္ဒါလကာ ပါဋလိသိန္ဓုဝါရကာတိ တေပိ မယာ ဩစိတာယေဝါတိ ဝဒတိ။ ဩစေယျာတိ ဩစိနိတွာ။ အဂဠုံ စန္ဒနဉ္စာတိ ကာဠာဂဠုဉ္စ ရတ္တစန္ဒနဉ္စ။ ရောသိတင်္ဂေါတိ ဝိလိတ္တသရီရော။ ရောသိတာတိ ဝိလိတ္တာ ဟုတွာ။ အဇ္ဈုပေဿန္တိ သယနေ ဥပဂမိဿာမိ။ နုဒံ သာလေ သလဠေ ကဏ္ဏိကာရေတိ ဧတာနိ မယာ ဩစိနိတွာ တီရေ ဌပိတာနိ ပုပ္ဖာနိ နုဒန္တံ ဟရန္တံ။ သုဒုတ္တရာတိ တဿာ ဟိ ဩရိမတီရေ ဌိတကာလေယေဝ နဒိယာ ဥဒကံ အာဂတံ၊ တင်္ခဏညေဝ သူရိယော အတ္ထင်္ဂတော၊ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရန္တိ၊ ကိန္နရာ နာမ ဥဒကဘီရုကာ ဟောန္တိ၊ ဣတိ သာ ဩတရိတုံ န ဝိသဟိ။ တေနာဟ ‘‘သာယံ နဒီ အာသိ မယာ သုဒုတ္တရာ’’တိ။

သမ္ပဿန္တာတိ ဝိဇ္ဇုလတာနိစ္ဆရဏကာလေ ပဿန္တာ။ ရောဒါမာတိ အန္ဓကာရကာလေ အပဿန္တာ ရောဒါမ၊ ဝိဇ္ဇုလတာနိစ္ဆရဏကာလေ ပဿန္တာ ဟသာမ။ သံဝရီတိ ရတ္တိ။ စတုက္ကန္တိ တုစ္ဆံ။ ဥတ္တရိယာနာတိ ဥတ္တရိတွာ။ တီဟူနကန္တိ တီဟိ ဦနာနိ သတ္တ ဝဿသတာနိ။ ယမိဓ မယန္တိ ယံ ကာလံ ဣဓ မယံ ဝိပ္ပဝသိမှ၊ သော ဣတော တီဟိ ဦနကာနိ သတ္တ ဝဿသတာနိ ဟောန္တီတိ ဝဒတိ။ ဝဿေကိမန္တိ ဝဿံ ဧကံ ဣမံ၊ တုမှာကံ ဧကမေဝ ဝဿသတံ ဣမံ ဇီဝိတန္တိ ဝဒတိ။ ကော နီဓာတိ ဧဝံ ပရိတ္တကေ ဇီဝိတေ ကော နု ဣဓ ကန္တာယ ဝိနာ ဘဝေယျ၊ အယုတ္တံ တဝ ပိယဘရိယာယ ဝိနာ ဘဝိတုန္တိ ဒီပေတိ။

ကီဝတကော နူတိ ရာဇာ ကိန္နရိယာ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ဣမေသံ အာယုပ္ပမာဏံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တုမှာကံ ကိတ္တကော အာယူ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ အနုဿဝါတိ သစေ ဝေါ ကဿစိ ဝဒန္တဿ ဝါ သုတံ၊ မာတာပိတူနံ ဝါ ဝုဍ္ဎာနံ မဟလ္လကာနံ သန္တိကာ အာဂမော အတ္ထိ၊ အထ မေ တတော အနုဿဝါ ဝုဍ္ဎတော အာဂမာ ဝါ ဧတံ အဝိကမ္ပမာနာ အက္ခာထ။ န စန္တရာတိ အမှာကံ ဝဿသဟဿံ အာယု၊ အန္တရာ စ နော ပါပကော ဇီဝိတန္တရာယကရော ရောဂေါပိ နတ္ထိ။ အဝီတရာဂါတိ အညမညံ အဝိဂတပေမာဝ ဟုတွာ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ‘‘ဣမေ ဟိ နာမ တိရစ္ဆာနဂတာ ဟုတွာ ဧကရတ္တိံ ဝိပ္ပယောဂေန သတ္တ ဝဿသတာနိ ရောဒန္တာ ဝိစရန္တိ၊ အဟံ ပန တိယောဇနသတိကေ ရဇ္ဇေ မဟာသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ အရညေ ဝိစရာမိ၊ အဟော အကိစ္စကာရိမှီ’’တိ တတောဝ နိဝတ္တော ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ‘‘ကိံ တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဟိမဝန္တေ အစ္ဆရိယံ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ အမစ္စေဟိ ပုဋ္ဌော သဗ္ဗံ အာရောစေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ဒါနာနိ ဒဒန္တော ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ –

၂၀၇။

‘‘ဣဒဉ္စ သုတွာန အမာနုသာနံ၊ ဘလ္လာတိယော ဣတ္တရံ ဇီဝိတန္တိ၊

နိဝတ္တထ န မိဂဝံ အစရိ၊ အဒါသိ ဒါနာနိ အဘုဉ္ဇိ ဘောဂေ’’တိ။ –

ဣမံ ဂါထံ ဝတွာ ပုန ဩဝဒန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၀၈။

‘‘ဣဒဉ္စ သုတွာန အမာနုသာနံ၊ သမ္မောဒထ မာ ကလဟံ အကတ္ထ၊

မာ ဝေါ တပီ အတ္တကမ္မာပရာဓော၊ ယထာပိ တေ ကိမ္ပုရိသေကရတ္တံ။

၂၀၉။

‘‘ဣဒဉ္စ သုတွာန အမာနုသာနံ၊ သမ္မောဒထ မာ ဝိဝါဒံ အကတ္ထ၊

မာ ဝေါ တပီ အတ္တကမ္မာပရာဓော၊ ယထာပိ တေ ကိမ္ပုရိသေကရတ္တ’’န္တိ။

တတ္ထ အမာနုသာနန္တိ ကိန္နရာနံ။ အတ္တကမ္မာပရာဓောတိ အတ္တနော ကမ္မဒေါသော။ ကိမ္ပုရိသေကရတ္တန္တိ ယထာ တေ ကိမ္ပုရိသေ ဧကရတ္တိံ ကတော အတ္တနော ကမ္မဒေါသော တပိ၊ တထာ တုမှေပိ မာ တပီတိ အတ္ထော။

မလ္လိကာ ဒေဝီ တထာဂတဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဒသဗလဿ ထုတိံ ကရောန္တီ ဩသာနဂါထမာဟ –

၂၁၀။

‘‘ဝိဝိဓံ အဓိမနာ သုဏောမဟံ၊ ဝစနပထံ တဝ အတ္ထသံဟိတံ၊

မုဉ္စံ ဂိရံ နုဒသေဝ မေ ဒရံ၊ သမဏ သုခါဝဟ ဇီဝ မေ စိရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝိဝိဓံ အဓိမနာ သုဏောမဟန္တိ ဘန္တေ၊ တုမှေဟိ ဝိဝိဓေဟိ နာနာကာရဏေဟိ အလင်္ကရိတွာ ဒေသိတံ ဓမ္မဒေသနံ အဟံ အဓိမနာ ပသန္နစိတ္တာ ဟုတွာ သုဏောမိ။ ဝစနပထန္တိ တံ တုမှေဟိ ဝုတ္တံ ဝိဝိဓဝစနံ။ မုဉ္စံ ဂိရံ နုဒသေဝ မေ ဒရန္တိ ကဏ္ဏသုခံ မဓုရံ ဂိရံ မုဉ္စန္တော မမ ဟဒယေ သောကဒရထံ နုဒသိယေဝ ဟရသိယေဝ။ သမဏသုခါဝဟ ဇီဝ မေ စိရန္တိ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓသမဏ၊ ဒိဗ္ဗမာနုသလောကိယလောကုတ္တရသုခါဝဟ မမ သာမိ ဓမ္မရာဇ၊ စိရံ ဇီဝါတိ။

ကောသလရာဇာ တတော ပဋ္ဌာယ တာယ သဒ္ဓိံ သမဂ္ဂဝါသံ ဝသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကိန္နရော ကောသလရာဇာ အဟောသိ၊ ကိန္နရီ မလ္လိကာ ဒေဝီ၊ ဘလ္လာတိယရာဇာ အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဘလ္လာတိယဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

[၅၀၅] ၉။ သောမနဿဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကော တံ ဟိံသတိ ဟေဌေတီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒေဝဒတ္တဿ ဝဓာယ ပရိသက္ကနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မမ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ကုရုရဋ္ဌေ ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရေ ရေဏု နာမ ရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တဒါ မဟာရက္ခိတော နာမ တာပသော ပဉ္စသတတာပသပရိဝါရော ဟိမဝန္တေ စိရံ ဝသိတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ စာရိကံ စရန္တော ဥတ္တရပဉ္စာလနဂရံ ပတွာ ရာဇုယျာနေ ဝသိတွာ သပရိသော ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ရာဇဒွါရံ ပါပုဏိ။ ရာဇာ ဣသိဂဏံ ဒိသွာ ဣရိယာပထေ ပသန္နော အလင်္ကတမဟာတလေ နိသီဒါပေတွာ ပဏီတေနာဟာရေန ပရိဝိသိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ဝဿာရတ္တံ မမ ဥယျာနေယေဝ ဝသထာ’’တိ ဝတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ကာရေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဒတွာ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗေပိ တေ ရာဇနိဝေသနေ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ရာဇာ ပန အပုတ္တကော ပုတ္တံ ပတ္ထေတိ၊ ပုတ္တာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဝဿာရတ္တစ္စယေန မဟာရက္ခိတော ‘‘ဣဒါနိ ဟိမဝန္တော ရမဏီယော၊ တတ္ထေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ ရာဇာနံ အာပုစ္ဆိတွာ ရညာ ကတသက္ကာရသမ္မာနော နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဇ္ဈနှိကသမယေ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ဧကဿ သန္ဒစ္ဆာယဿ ရုက္ခဿ ဟေဋ္ဌာ တရုဏတိဏပိဋ္ဌေ သပရိဝါရော နိသီဒိ။

တာပသာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ ‘‘ရာဇဂေဟေ ဝံသာနုရက္ခိတော ပုတ္တော နတ္ထိ၊ သာဓု ဝတဿ သစေ ရာဇာ ပုတ္တံ လဘေယျ၊ ပဝေဏိ ဃဋီယေထာ’’တိ။ မဟာရက္ခိတော တေသံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ရညော ပုတ္တော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဧဝမာဟ ‘‘မာ ဘောန္တော စိန္တယိတ္ထ၊ အဇ္ဇ ပစ္စူသကာလေ ဧကော ဒေဝပုတ္တော စဝိတွာ ရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဧကော ကုဋဇဋိလော ‘‘ဣဒါနိ ရာဇကုလူပကော ဘဝိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တာပသာနံ ဂမနကာလေ ဂိလာနာလယံ ကတွာ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘ဧဟိ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘န သက္ကောမီ’’တိ အာဟ။ မဟာရက္ခိတော တဿ နိပန္နကာရဏံ ဉတွာ ‘‘ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ ဝတွာ ဣသိဂဏံ အာဒါယ ဟိမဝန္တမေဝ ဂတော။ ကုဟကောပိ နိဝတ္တိတွာ ဝေဂေနာဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ ဌတွာ ‘‘မဟာရက္ခိတဿ ဥပဋ္ဌာကတာပသော အာဂတော’’တိ ရညော အာရောစာပေတွာ ရညာ ဝေဂေန ပက္ကောသာပိတော ပါသာဒံ အဘိရုယှ ပညတ္တာသနေ နိသီဒိ။ ရာဇာ ကုဟကံ တာပသံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဣသီနံ အာရောဂျံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အတိခိပ္ပံ နိဝတ္တိတ္ထ၊ ဝေဂေန ကေနတ္ထေနာဂတတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇ၊ ဣသိဂဏော သုခနိသိန္နော ‘သာဓု ဝတဿ၊ သစေ ရညော ပဝေဏိပါလကော ပုတ္တော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’တိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ အဟံ ကထံ သုတွာ ‘‘ဘဝိဿတိ နု ခေါ ရညော ပုတ္တော၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဩလောကေန္တော ‘‘မဟိဒ္ဓိကော ဒေဝပုတ္တော စဝိတွာ အဂ္ဂမဟေသိယာ သုဓမ္မာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘အဇာနန္တာ ဂဗ္ဘံ နာသေယျုံ၊ အာစိက္ခိဿာမိ နေသ’’န္တိ တုမှာကံ ကထနတ္ထာယ အာဂတော။ ကထိတံ တေ မယာ၊ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ ‘‘ဘန္တေ၊ န သက္ကာ ဂန္တု’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ပသန္နစိတ္တော ကုဟကတာပသံ ဥယျာနံ နေတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟိတွာ အဒါသိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ရာဇကုလေ ဘုဉ္ဇန္တော ဝသတိ၊ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုကော’’တွေဝဿ နာမံ အဟောသိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော တာဝတိံသဘဝနာ စဝိတွာ တတ္ထ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတဿ စဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘သောမနဿကုမာရော’’တွေဝ နာမံ ကရိံသု။ သော ကုမာရပရိဟာရေန ဝဍ္ဎတိ။ ကုဟကတာပသောပိ ဥယျာနဿ ဧကသ္မိံ ပဿေ နာနပ္ပကာရံ သူပေယျသာကဉ္စ ဝလ္လိဖလာနိ စ ရောပေတွာ ပဏ္ဏိကာနံ ဟတ္ထေ ဝိက္ကိဏန္တော ဓနံ သဏ္ဌပေသိ။ ဗောဓိသတ္တဿ သတ္တဝဿိကကာလေ ရညော ပစ္စန္တော ကုပ္ပိ။ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုတာပသံ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ ကုမာရံ ပဋိစ္ဆာပေတွာ ‘‘ပစ္စန္တံ ဝူပသမေဿာမီ’’တိ ဂတော။ အထေကဒိဝသံ ကုမာရော ‘‘ဇဋိလံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဥယျာနံ ဂန္တွာ ကူဋဇဋိလံ ဧကံ ဂဏ္ဌိကကာသာဝံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဒွေ ဥဒကဃဋေ ဂဟေတွာ သာကဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ ကူဋဇဋိလော အတ္တနော သမဏဓမ္မံ အကတွာ ပဏ္ဏိကကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘ကိံ ကရောသိ ပဏ္ဏိကဂဟပတိကာ’’တိ တံ လဇ္ဇာပေတွာ အဝန္ဒိတွာဝ နိက္ခမိ။ ကူဋဇဋိလော ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ ဧဝရူပေါ ပစ္စာမိတ္တော၊ ကော ဇာနာတိ ကိံ ကရိဿတိ၊ ဣဒါနေဝ နံ နာသေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရညော အာဂမနကာလေ ပါသာဏဖလကံ ဧကမန္တံ ခိပိတွာ ပါနီယဃဋံ ဘိန္ဒိတွာ ပဏ္ဏသာလာယ တိဏာနိ ဝိကိရိတွာ သရီရံ တေလေန မက္ခေတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ သသီသံ ပါရုပိတွာ မဟာဒုက္ခပ္ပတ္တော ဝိယ မဉ္စေ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ နိဝေသနံ အပဝိသိတွာဝ ‘‘မမ သာမိကံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကံ ပဿိဿာမီ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရံ ဂန္တွာ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ အန္တော ပဝိသိတွာ တံ နိပန္နကံ ဒိသွာ ပါဒေ ပရိမဇ္ဇန္တော ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၁၁။

‘‘ကော တံ ဟိံသတိ ဟေဌေတိ၊ ကိံ ဒုမ္မနော သောစသိ အပ္ပတီတော၊

ကဿဇ္ဇ မာတာပိတရော ရုဒန္တု၊ ကွဇ္ဇ သေတု နိဟတော ပထဗျာ’’တိ။

တတ္ထ ဟိံသတီတိ ပဟရတိ။ ဟေဌေတီတိ အက္ကောသတိ။ ကွဇ္ဇ သေတူတိ ကော အဇ္ဇ သယတု။

တံ သုတွာ ကူဋဇဋိလော နိတ္ထုနန္တော ဥဋ္ဌာယ ဒုတိယံ ဂါထမာဟ –

၂၁၂။

‘‘တုဋ္ဌောသ္မိ ဒေဝ တဝ ဒဿနေန၊ စိရဿံ ပဿာမိ တံ ဘူမိပါလ၊

အဟိံသကော ရေဏုမနုပ္ပဝိဿ၊ ပုတ္တေန တေ ဟေဌယိတောသ္မိ ဒေဝါ’’တိ။

ဣတော ပရာ ဥတ္တာနသမ္ဗန္ဓဂါထာ ပါဠိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ –

၂၁၃။

‘‘အာယန္တု ဒေါဝါရိကာ ခဂ္ဂဗန္ဓာ၊ ကာသာဝိယာ ယန္တု အန္တေပုရန္တံ၊

ဟန္တွာန တံ သောမနဿံ ကုမာရံ၊ ဆေတွာန သီသံ ဝရမာဟရန္တု။

၂၁၄။

‘‘ပေသိတာ ရာဇိနော ဒူတာ၊ ကုမာရံ ဧတဒဗြဝုံ၊

ဣဿရေန ဝိတိဏ္ဏောသိ၊ ဝဓံ ပတ္တောသိ ခတ္တိယ။

၂၁၅။

‘‘သ ရာဇပုတ္တော ပရိဒေဝယန္တော၊ ဒသင်္ဂုလိံ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ၊

အဟမ္ပိ ဣစ္ဆာမိ ဇနိန္ဒ ဒဋ္ဌုံ၊ ဇီဝံ မံ နေတွာ ပဋိဒဿယေထ။

၂၁၆။

‘‘တဿ တံ ဝစနံ သုတွာ၊ ရညော ပုတ္တံ အဒဿယုံ၊

ပုတ္တော စ ပိတရံ ဒိသွာ၊ ဒူရတောဝဇ္ဈဘာသထ။

၂၁၇။

‘‘အာဂစ္ဆုံ ဒေါဝါရိကာ ခဂ္ဂဗန္ဓာ၊ ကာသာဝိယာ ဟန္တု မမံ ဇနိန္ဒ၊

အက္ခာဟိ မေ ပုစ္ဆိတော ဧတမတ္ထံ၊ အပရာဓော ကော နိဓ မမဇ္ဇ အတ္ထီ’’တိ။

တတ္ထ အဟိံသကောတိ အဟံ ကဿစိ အဟိံသကော သီလာစာရသမ္ပန္နော။ ရေဏုမနုပ္ပဝိဿာတိ မဟာရာဇ ရေဏု၊ အဟံ တဝ ပုတ္တေန မဟာပရိဝါရေန အနုပဝိသိတွာ ‘‘အရေ ကူဋတာပသ၊ ကသ္မာ တွံ ဣဓ ဝသသီ’’တိ ဝတွာ ပါသာဏဖလကံ ခိပိတွာ ဃဋံ ဘိန္ဒိတွာ ဟတ္ထေဟိ စ ပါဒေဟိ စ ကောဋ္ဋေန္တေန ဝိဟေဌိတောသ္မီတိ ဧဝံ သော အဘူတမေဝ ဘူတံ ဝိယ ကတွာ ရာဇာနံ သဒ္ဒဟာပေသိ။ အာယန္တူတိ ဂစ္ဆန္တု။ ‘‘မမ သာမိမှိ ဝိပ္ပဋိပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မယိပိ သော န လဇ္ဇိဿတီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ တဿ ဝဓံ အာဏာပေန္တော ဧဝမာဟ။ ကာသာဝိယာတိ စောရဃာတကာ။ တေပိ ဖရသုဟတ္ထာ အတ္တနော ဝိဓာနေန ဂစ္ဆန္တူတိ ဝဒတိ။ ဝရန္တိ ဝရံ သီသံ ဥတ္တမသီသံ ဆိန္ဒိတွာ အာဟရန္တု။

ရာဇိနောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ရညော သန္တိကာ ဒူတာ ရညာ ပေသိတာ ဝေဂေန ဂန္တွာ မာတရာ အလင်္ကရိတွာ အတ္တနော အင်္ကေ နိသီဒါပိတံ ကုမာရံ ပရိဝါရေတွာ ဧတဒဝေါစုံ။ ဣဿရေနာတိ ရညာ။ ဝိတိဏ္ဏောသီတိ ပရိစ္စတ္တောသိ။ သ ရာဇပုတ္တောတိ ဘိက္ခဝေ၊ တေသံ ဝစနံ သုတွာ မရဏဘယတဇ္ဇိတော မာတု အင်္ကတော ဥဋ္ဌာယ သော ရာဇပုတ္တော ။ ပဋိဒဿယေထာတိ ဒဿေထ။ တဿာတိ ဘိက္ခဝေ၊ တေ ဒူတာ ကုမာရဿ တံ ဝစနံ သုတွာ မာရေတုံ အဝိသဟန္တာ ဂေါဏံ ဝိယ နံ ရဇ္ဇုယာ ပရိကဍ္ဎန္တာ နေတွာ ရညော ဒဿယုံ။ ကုမာရေ ပန နီယမာနေ ဒါသိဂဏပရိဝုတာ သဒ္ဓိံ ဩရောဓေဟိ သုဓမ္မာပိ ဒေဝီ နာဂရာပိ ‘‘မယံ နိရပရာဓံ ကုမာရံ မာရေတုံ န ဒဿာမာ’’တိ တေန သဒ္ဓိံယေဝ အဂမံသု။ အာဂစ္ဆုန္တိ တုမှာကံ အာဏာယ မမ သန္တိကံ အာဂမိံသု။ ဟန္တုံ မမန္တိ မံ မာရေတုံ။ ကော နီဓာတိ ကော နု ဣဓ မမ အပရာဓော၊ ယေန မံ တွံ မာရေသီတိ ပုစ္ဆိ။

ရာဇာ ‘‘ဘဝဂ္ဂံ အတိနီစံ၊ တဝ ဒေါသော အတိမဟန္တော’’တိ တဿ ဒေါသံ ကထေန္တော ဂါထမာဟ –

၂၁၈။

‘‘သာယဉ္စ ပါတော ဥဒကံ သဇာတိ၊ အဂ္ဂိံ သဒါ ပါရိစရတပ္ပမတ္တော၊

တံ တာဒိသံ သံယတံ ဗြဟ္မစာရိံ၊ ကသ္မာ တုဝံ ဗြူသိ ဂဟပ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ ဥဒကံ သဇာတီတိ ဥဒကောရောဟဏကမ္မံ ကရောတိ။ တံ တာဒိသန္တိ တံ တထာရူပံ မမ သာမိံ ဒိဗ္ဗစက္ခုတာပသံ ကသ္မာ တွံ ဂဟပတိဝါဒေန သမုဒါစရသီတိ ဝဒတိ။

တတော ကုမာရော ‘‘ဒေဝ၊ မယှံ ဂဟပတိညေဝ ‘ဂဟပတီ’တိ ဝဒန္တဿ ကော ဒေါသော’’တိ ဝတွာ ဂါထမာဟ –

၂၁၉။

‘‘တာလာ စ မူလာ စ ဖလာ စ ဒေဝ၊ ပရိဂ္ဂဟာ ဝိဝိဓာ သန္တိမဿ၊

တေ ရက္ခတိ ဂေါပယတပ္ပမတ္တော၊ တသ္မာ အဟံ ဗြူမိ ဂဟပ္ပတီ’’တိ။

တတ္ထ မူလာတိ မူလကာဒိမူလာနိ။ ဖလာတိ နာနာဝိဓာနိ ဝလ္လိဖလာနိ။ တေ ရက္ခတိ ဂေါပယတပ္ပမတ္တောတိ တေ ဧသ တဝ ကုလူပကတာပသော ပဏ္ဏိကကမ္မံ ကရောန္တော နိသီဒိတွာ ရက္ခတိ၊ ဝတိံ ကတွာ ဂေါပယတိ အပ္ပမတ္တော၊ တေန ကာရဏေန သော တဝ ဗြာဟ္မဏော ဂဟပတိ နာမ ဟောတိ။

ဣတိ နံ အဟမ္ပိ ‘‘ဂဟပတီ’’တိ ကထေသိံ။ သစေ န သဒ္ဒဟသိ၊ စတူသု ဒွါရေသု ပဏ္ဏိကေ ပုစ္ဆာပေဟီတိ။ ရာဇာ ပုစ္ဆာပေသိ။ တေ ‘‘အာမ၊ မယံ ဣမဿ ဟတ္ထတော ပဏ္ဏဉ္စ ဖလာဖလာနိ စ ကိဏာမာ’’တိ အာဟံသု။ ပဏ္ဏဝတ္ထုမ္ပိ ဥပဓာရာပေတွာ ပစ္စက္ခမကာသိ။ ပဏ္ဏသာလမ္ပိဿ ပဝိသိတွာ ကုမာရဿ ပုရိသာ ပဏ္ဏဝိက္ကယလဒ္ဓံ ကဟာပဏမာသကဘဏ္ဍိကံ နီဟရိတွာ ရညော ဒဿေသုံ။ ရာဇာ မဟာသတ္တဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ဂါထမာဟ –

၂၂၀။

‘‘သစ္စံ ခေါ ဧတံ ဝဒသိ ကုမာရ၊ ပရိဂ္ဂဟာ ဝိဝိဓာ သန္တိမဿ၊

တေ ရက္ခတိ ဂေါပယတပ္ပမတ္တော၊ သ ဗြာဟ္မဏော ဂဟပတိ တေန ဟောတီ’’တိ။

တတော မဟာသတ္တော စိန္တေသိ ‘‘ဧဝရူပဿ ဗာလဿ ရညော သန္တိကေ ဝါသတော ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝရံ၊ ပရိသမဇ္ဈေယေဝဿ ဒေါသံ အာဝိကတွာ အာပုစ္ဆိတွာ အဇ္ဇေဝ နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော ပရိသာယ နမက္ကာရံ ကတွာ ဂါထမာဟ –

၂၂၁။

‘‘သုဏန္တု မယှံ ပရိသာ သမာဂတာ၊ သနေဂမာ ဇာနပဒါ စ သဗ္ဗေ၊

ဗာလာယံ ဗာလဿ ဝစော နိသမ္မ၊ အဟေတုနာ ဃာတယတေ မံ ဇနိန္ဒော’’တိ။

တတ္ထ ဗာလာယံ ဗာလဿာတိ အယံ ရာဇာ သယံ ဗာလော ဣမဿ ဗာလဿ ကူဋဇဋိလဿ ဝစနံ သုတွာ အဟေတုနာဝ မံ ဃာတယတေတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အနုဇာနာပေန္တော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၂၂၂။

‘‘ဒဠှသ္မိ မူလေ ဝိသဋေ ဝိရူဠှေ၊ ဒုန္နိက္ကယော ဝေဠု ပသာခဇာတော၊

ဝန္ဒာမိ ပါဒါနိ တဝ ဇနိန္ဒ၊ အနုဇာန မံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ ဒေဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဝိသဋေတိ ဝိသာလေ မဟန္တေ ဇာတေ။ ဒုန္နိက္ကယောတိ ဒုန္နိက္ကဍ္ဎိယော။

တတော ပရာ ရညော စ ပုတ္တဿ စ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ဟောန္တိ –

၂၂၃။

‘‘ဘုဉ္ဇဿု ဘောဂေ ဝိပုလေ ကုမာရ၊ သဗ္ဗဉ္စ တေ ဣဿရိယံ ဒဒါမိ၊

အဇ္ဇေဝ တွံ ကုရူနံ ဟောဟိ ရာဇာ၊ မာ ပဗ္ဗဇီ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟိ ဒုက္ခာ။

၂၂၄။

‘‘ကိန္နူဓ ဒေဝ တဝမတ္ထိ ဘောဂါ၊ ပုဗ္ဗေဝဟံ ဒေဝလောကေ ရမိဿံ၊

ရူပေဟိ သဒ္ဒေဟိ အထော ရသေဟိ၊ ဂန္ဓေဟိ ဖဿေဟိ မနောရမေဟိ။

၂၂၅။

‘‘ဘုတ္တာ စ မေ ဘောဂါ တိဒိဝသ္မိံ ဒေဝ၊ ပရိဝါရိတော အစ္ဆရာနံ ဂဏေန၊

တုဝဉ္စ ဗာလံ ပရနေယျံ ဝိဒိတွာ၊ န တာဒိသေ ရာဇကုလေ ဝသေယျံ။

၂၂၆။

‘‘သစာဟံ ဗာလော ပရနေယျော အသ္မိ၊ ဧကာပရာဓံ ခမ ပုတ္တ မယှံ၊

ပုနပိ စေ ဧဒိသကံ ဘဝေယျ၊ ယထာမတိံ သောမနဿ ကရောဟီ’’တိ။

တတ္ထ ဒုက္ခာတိ တာတ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ ပရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ဒုက္ခာ၊ မာ ပဗ္ဗဇိ၊ ရာဇာ ဟောဟီတိ တံ ယာစိ။ ကိန္နူဓ ဒေဝါတိ ဒေဝ၊ ယေ တဝ ဘောဂါ၊ တေသု ကိံ နာမ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ။ ပရိဝါရိတောတိ ပရိစာရိတော၊ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ တဿ ကိရ ဇာတိဿရဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ပရနေယျန္တိ အန္ဓံ ဝိယ ယဋ္ဌိယာ ပရေန နေတဗ္ဗံ။ တာဒိသေတိ တာဒိသဿ ရညော သန္တိကေ န ပဏ္ဍိတေန ဝသိတဗ္ဗံ၊ မယာ အတ္တနော ဉာဏဗလေန အဇ္ဇ ဇီဝိတံ လဒ္ဓံ၊ နာဟံ တဝ သန္တိကေ ဝသိဿာမီတိ ဉာပေတုံ ဧဝမာဟ။ ယထာမတိန္တိ သစေ ပုန မယှံ ဧဝရူပေါ ဒေါသော ဟောတိ၊ အထ တွံ ယထာအဇ္ဈာသယံ ကရောဟီတိ ပုတ္တံ ခမာပေသိ။

မဟာသတ္တော ရာဇာနံ ဩဝဒန္တော အဋ္ဌ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၂၇။

‘‘အနိသမ္မ ကတံ ကမ္မံ၊ အနဝတ္ထာယ စိန္တိတံ၊

ဘေသဇ္ဇဿေဝ ဝေဘင်္ဂေါ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ပါပကော။

၂၂၈။

‘‘နိသမ္မ စ ကတံ ကမ္မံ၊ သမ္မာဝတ္ထာယ စိန္တိတံ၊

ဘေသဇ္ဇဿေဝ သမ္ပတ္တိ၊ ဝိပါကော ဟောတိ ဘဒြကော။

၂၂၉။

‘‘အလသော ဂိဟီ ကာမဘောဂီ န သာဓု၊ အသညတော ပဗ္ဗဇိတော န သာဓု၊

ရာဇာ န သာဓု အနိသမ္မကာရီ၊ ယော ပဏ္ဍိတော ကောဓနော တံ န သာဓု။

၂၃၀။

‘‘နိသမ္မ ခတ္တိယော ကယိရာ၊ နာနိသမ္မ ဒိသမ္ပတိ၊

နိသမ္မကာရိနော ရာဇ၊ ယသော ကိတ္တိ စ ဝဍ္ဎတိ။

၂၃၁။

‘‘နိသမ္မ ဒဏ္ဍံ ပဏယေယျ ဣဿရော၊ ဝေဂါ ကတံ တပ္ပတိ ဘူမိပါလ၊

သမ္မာပဏီဓီ စ နရဿ အတ္ထာ၊ အနာနုတပ္ပာ တေ ဘဝန္တိ ပစ္ဆာ။

၂၃၂။

‘‘အနာနုတပ္ပာနိ ဟိ ယေ ကရောန္တိ၊ ဝိဘဇ္ဇ ကမ္မာယတနာနိ လောကေ၊

ဝိညုပ္ပသတ္ထာနိ သုခုဒြယာနိ၊ ဘဝန္တိ ဗုဒ္ဓါနုမတာနိ တာနိ။

၂၃၃။

‘‘အာဂစ္ဆုံ ဒေါဝါရိကာ ခဂ္ဂဗန္ဓာ၊ ကာသာဝိယာ ဟန္တု မမံ ဇနိန္ဒ၊

မာတုဉ္စ အင်္ကသ္မိမဟံ နိသိန္နော၊ အာကဍ္ဎိတော သဟသာ တေဟိ ဒေဝ။

၂၃၄။

‘‘ကဋုကဉှိ သမ္ဗာဓံ သုကိစ္ဆံ ပတ္တော၊ မဓုရမ္ပိ ယံ ဇီဝိတံ လဒ္ဓ ရာဇ၊

ကိစ္ဆေနဟံ အဇ္ဇ ဝဓာ ပမုတ္တော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇမေဝါဘိမနောဟမသ္မီ’’တိ။

တတ္ထ အနိသမ္မာတိ အနောလောကေတွာ အနုပဓာရေတွာ။ အနဝတ္ထာယ စိန္တိတန္တိ အနဝတ္ထပေတွာ အတုလေတွာ အတီရေတွာ စိန္တိတံ။ ဝိပါကော ဟောတိ ပါပကောတိ တဿ ဟိ ယထာ နာမ ဘေသဇ္ဇဿ ဝေဘင်္ဂေါ ဝိပတ္တိ၊ ဧဝမေဝံ ဝိပါကော ဟောတိ ပါပကော။ အသညတောတိ ကာယာဒီဟိ အသညတော ဒုဿီလော။ တံ န သာဓူတိ တံ တဿ ကောဓနံ န သာဓု။ နာနိသမ္မာတိ အနိသာမေတွာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ န ကရေယျ။ ပဏယေယျာတိ ပဋ္ဌပေယျ ပဝတ္တေယျ။ ဝေဂါတိ ဝေဂေန သဟသာ။ သမ္မာပဏီဓီ စာတိ ယောနိသော ဌပိတေန စိတ္တေန ကတာ နရဿ အတ္ထာ ပစ္ဆာ အနာနုတပ္ပာ ဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ ဝိဘဇ္ဇာတိ ‘‘ဣမာနိ ကာတုံ ယုတ္တာနိ၊ ဣမာနိ အယုတ္တာနီ’’တိ ဧဝံ ပညာယ ဝိဘဇိတွာ။ ကမ္မာယတနာနီတိ ကမ္မာနိ။ ဗုဒ္ဓါနုမတာနီတိ ပဏ္ဍိတေဟိ အနုမတာနိ အနဝဇ္ဇာနိ ဟောန္တိ။ ကဋုကန္တိ ဒေဝ ၊ ကဋုကံ သမ္ဗာဓံ သုကိစ္ဆံ မရဏဘယံ ပတ္တောမှိ။ လဒ္ဓါတိ အတ္တနော ဉာဏဗလေန လဘိတွာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇမေဝါဘိမနောဟမသ္မီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဘိမုခစိတ္တောယေဝသ္မိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တေန ဓမ္မေ ဒေသိတေ ရာဇာ ဒေဝိံ အာမန္တေတွာ ဂါထမာဟ –

၂၃၅။

‘‘ပုတ္တော တဝါယံ တရုဏော သုဓမ္မေ၊ အနုကမ္ပကော သောမနဿော ကုမာရော၊

တံ ယာစမာနော န လဘာမိ သွဇ္ဇ၊ အရဟသိ နံ ယာစိတဝေ တုဝမ္ပီ’’တိ။

တတ္ထ ယာစိတဝေတိ ယာစိတုံ။

သာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယမေဝ ဥယောဇေန္တီ ဂါထမာဟ –

၂၃၆။

‘‘ရမဿု ဘိက္ခာစရိယာယ ပုတ္တ၊ နိသမ္မ ဓမ္မေသု ပရိဗ္ဗဇဿု၊

သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ၊ အနိန္ဒိတော ဗြဟ္မမုပေတိ ဌာန’’န္တိ။

တတ္ထ နိသမ္မာတိ ပဗ္ဗဇန္တော စ နိသာမေတွာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဟာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယုတ္တံ နိယျာနိကပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇ။

အထ ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၂၃၇။

‘‘အစ္ဆေရရူပံ ဝတ ယာဒိသဉ္စ၊ ဒုက္ခိတံ မံ ဒုက္ခာပယသေ သုဓမ္မေ၊

ယာစဿု ပုတ္တံ ဣတိ ဝုစ္စမာနာ၊ ဘိယျောဝ ဥဿာဟယသေ ကုမာရ’’န္တိ။

တတ္ထ ယာဒိသဉ္စာတိ ယာဒိသံ ဣဒံ တွံ ဝဒေသိ၊ တံ အစ္ဆရိယရူပံ ဝတ။ ဒုက္ခိတန္တိ ပကတိယာပိ မံ ဒုက္ခိတံ ဘိယျော ဒုက္ခာပယသိ။

ပုန ဒေဝီ ဂါထမာဟ –

၂၃၈။

‘‘ယေ ဝိပ္ပမုတ္တာ အနဝဇ္ဇဘောဂိနော၊ ပရိနိဗ္ဗုတာ လောကမိမံ စရန္တိ၊

တမရိယမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇမာနံ၊ န ဥဿဟေ ဝါရယိတုံ ကုမာရ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝိပ္ပမုတ္တာတိ ရာဂါဒီဟိ ဝိပ္ပမုတ္တာ။ ပရိနိဗ္ဗုတာတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတာ။ တမရိယမဂ္ဂန္တိ တံ တေသံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အရိယာနံ သန္တကံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇမာနံ မမ ပုတ္တံ ဝါရေတုံ န ဥဿဟာမိ ဒေဝါတိ။

တဿာ ဝစနံ သုတွာ ရာဇာ ဩသာနဂါထမာဟ –

၂၃၉။

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ သေဝိတဗ္ဗာ သပညာ၊ ဗဟုဿုတာ ယေ ဗဟုဌာနစိန္တိနော၊

ယေသာယံ သုတွာန သုဘာသိတာနိ၊ အပ္ပောဿုက္ကာ ဝီတသောကာ သုဓမ္မာ’’တိ။

တတ္ထ ဗဟုဌာနစိန္တိနောတိ ဗဟုကာရဏစိန္တိနော။ ယေသာယန္တိ ယေသံ အယံ။ သောမနဿကုမာရဿေဝ ဟိ သာ သုဘာသိတံ သုတွာ အပ္ပောဿုက္ကာ ဇာတာ၊ ရာဇာပိ တဒေဝ သန္ဓာယာဟ။

မဟာသတ္တော မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ ‘‘သစေ မယှံ ဒေါသော အတ္ထိ၊ ခမထာ’’တိ မဟာဇနဿ အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ ဂန္တွာ မနုဿေသု နိဝတ္တေသု မနုဿဝဏ္ဏေနာဂန္တွာ ဒေဝတာဟိ သတ္တ ပဗ္ဗတရာဇိယော အတိက္ကမိတွာ ဟိမဝန္တံ နီတော ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတာယ ပဏ္ဏသာလာယ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ တံ တတ္ထ ယာဝ သောဠသဝဿကာလာ ရာဇကုလပရိစာရိကဝေသေန ဒေဝတာယေဝ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ကူဋဇဋိလမ္ပိ မဟာဇနော ပေါထေတွာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေသိ။ မဟာသတ္တော ဈာနာဘိညံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပေသ မယှံ ဝဓာယ ပရိသက္ကိယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ကုဟကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ မာတာ မဟာမာယာ၊ မဟာရက္ခိတော သာရိပုတ္တော၊ သောမနဿကုမာရော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

သောမနဿဇာတကဝဏ္ဏနာ နဝမာ။

[၅၀၆] ၁၀။ စမ္ပေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ

ကာနု ဝိဇ္ဇုရိဝါဘာသီတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥပေါသထကမ္မံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘သာဓု ဝေါ ကတံ ဥပါသကာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသန္တေဟိ၊ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ နာဂသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိံသုယေဝါ’’တိ ဝတွာ တေဟိ ယာစိတော အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ အင်္ဂရဋ္ဌေ အင်္ဂေ စ မဂဓရဋ္ဌေ မဂဓေ စ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ အင်္ဂမဂဓရဋ္ဌာနံ အန္တရေ စမ္ပာ နာမ နဒီ၊ တတ္ထ နာဂဘဝနံ အဟောသိ။ စမ္ပေယျော နာမ နာဂရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ကဒါစိ မဂဓရာဇာ အင်္ဂရဋ္ဌံ ဂဏှာတိ၊ ကဒါစိ အင်္ဂရာဇာ မဂဓရဋ္ဌံ။ အထေကဒိဝသံ မဂဓရာဇာ အင်္ဂေန သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတွာ ယုဒ္ဓပရာဇိတော အဿံ အာရုယှ ပလာယန္တော အင်္ဂရညော ယောဓေဟိ အနုဗဒ္ဓါ ပုဏ္ဏံ စမ္ပာနဒိံ ပတွာ ‘‘ပရဟတ္ထေ မရဏတော နဒိံ ပဝိသိတွာ မတံ သေယျော’’တိ အဿေနေဝ သဒ္ဓိံ နဒိံ ဩတရိ။ တဒါ စမ္ပေယျော နာဂရာဇာ အန္တောဒကေ ရတနမဏ္ဍပံ နိမ္မိနိတွာ မဟာပရိဝါရော မဟာပါနံ ပိဝတိ။ အဿော ရညာ သဒ္ဓိံ ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိတွာ နာဂရညော ပုရတော ဩတရိ။ နာဂရာဇာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ ရာဇာနံ ဒိသွာ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ အာသနာ ဥဋ္ဌာယ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရာဇာနံ အတ္တနော ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ ဥဒကေ နိမုဂ္ဂကာရဏံ ပုစ္ဆိ။ ရာဇာ ယထာဘူတံ ကထေသိ။ အထ နံ ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ အဟံ တံ ဒွိန္နံ ရဋ္ဌာနံ သာမိကံ ကရိဿာမီ’’တိ အဿာသေတွာ သတ္တာဟံ မဟန္တံ ယသံ အနုဘဝိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ မဂဓရာဇေန သဒ္ဓိံ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိ။ မဂဓရာဇာ နာဂရာဇဿာနုဘာဝေန အင်္ဂရာဇာနံ ဂဟေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ ဒွီသု ရဋ္ဌေသု ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ရညော စ နာဂရာဇဿ စ ဝိဿာသော ထိရော အဟောသိ။ ရာဇာ အနုသံဝစ္ဆရံ စမ္ပာနဒီတီရေ ရတနမဏ္ဍပံ ကာရေတွာ မဟန္တေန ပရိစ္စာဂေန နာဂရညော ဗလိကမ္မံ ကရောတိ။ သောပိ မဟန္တေန ပရိဝါရေန နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဗလိကမ္မံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မဟာဇနော နာဂရညော သမ္ပတ္တိံ ဩလောကေတိ။

တဒါ ဗောဓိသတ္တော ဒလိဒ္ဒကုလေ နိဗ္ဗတ္တော ရာဇပရိသာယ သဒ္ဓိံ နဒီတီရံ ဂန္တွာ တံ နာဂရာဇဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ လောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ တံ ပတ္ထယမာနော ဒါနံ ဒတွာ သီလံ ရက္ခိတွာ စမ္ပေယျနာဂရာဇဿ ကာလကိရိယတော သတ္တမေ ဒိဝသေ စဝိတွာ တဿ ဝသနပါသာဒေ သိရိဂဗ္ဘေ သိရိသယနပိဋ္ဌေ နိဗ္ဗတ္တိ ။ သရီရံ သုမနဒါမဝဏ္ဏံ မဟန္တံ အဟောသိ။ သော တံ ဒိသွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘မယာ ကတကုသလနိဿန္ဒေန ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု ဣဿရိယံ ကောဋ္ဌေ ပဋိသာမိတံ ဓညံ ဝိယ အဟောသိ။ သွာဟံ ဣမိဿာ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိံ၊ ကိံ မေ ဇီဝိတေနာ’’တိ မရဏာယ စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေသိ။ အထ နံ သုမနာ နာမ နာဂမာဏဝိကာ ဒိသွာ ‘‘မဟာနုဘာဝေါ သတ္တော နိဗ္ဗတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ သေသနာဂမာဏဝိကာနံ သညံ အဒါသိ၊ သဗ္ဗာ နာနာတူရိယဟတ္ထာ အာဂန္တွာ တဿ ဥပဟာရံ ကရိံသု။ တဿ တံ နာဂဘဝနံ သက္ကဘဝနံ ဝိယ အဟောသိ၊ မရဏစိတ္တံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ၊ သပ္ပသရီရံ ဝိဇဟိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော သယနပိဋ္ဌေ နိသီဒိ။ အထဿ တတော ပဋ္ဌာယ ယသော မဟာ အဟောသိ။

သော တတ္ထ နာဂရဇ္ဇံ ကာရေန္တော အပရဘာဂေ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ‘‘ကိံ မေ ဣမာယ တိရစ္ဆာနယောနိယာ ၊ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိတွာ ဣတော မုစ္စိတွာ မနုဿပထံ ဂန္တွာ သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ တသ္မိံယေဝ ပါသာဒေ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောတိ။ အလင်္ကတနာဂမာဏဝိကာ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ယေဘုယျေနဿ သီလံ ဘိဇ္ဇတိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ပါသာဒါ နိက္ခမိတွာ ဥယျာနံ ဂစ္ဆတိ။ တာ တတြာပိ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပေါသထော ဘိဇ္ဇတေဝ။ သော စိန္တေသိ ‘‘မယာ ဣတော နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဥပေါသထဒိဝသေသု နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဧကဿ ပစ္စန္တဂါမဿ အဝိဒူရေ မဟာမဂ္ဂသမီပေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ ‘‘မမ စမ္မာဒီဟိ အတ္ထိကာ ဂဏှန္တု၊ မံ ကီဠာသပ္ပံ ဝါ ကာတုကာမာ ကရောန္တူ’’တိ သရီရံ ဒါနမုခေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘောဂေ အာဘုဇိတွာ နိပန္နော ဥပေါသထဝါသံ ဝသတိ။ မဟာမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တာ စ အာဂစ္ဆန္တာ စ တံ ဒိသွာ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ ပက္ကမန္တိ။ ပစ္စန္တဂါမဝါသိနော ဂန္တွာ ‘‘မဟာနုဘာဝေါ နာဂရာဇာ’’တိ တဿ ဥပရိ မဏ္ဍပံ ကရိတွာ သမန္တာ ဝါလုကံ ဩကိရိတွာ ဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇယိံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ မနုဿာ မဟာသတ္တေ ပသီဒိတွာ ပူဇံ ကတွာ ပုတ္တံ ပတ္ထေန္တိ၊ ဓီတရံ ပတ္ထေန္တိ။

မဟာသတ္တောပိ ဥပေါသထကမ္မံ ကရောန္တော စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီသု ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပဇ္ဇိတွာ ပါဋိပဒေ နာဂဘဝနံ ဂစ္ဆတိ။ တဿေဝံ ဥပေါသထံ ကရောန္တဿ အဒ္ဓါ ဝီတိဝတ္တော။ ဧကဒိဝသံ သုမနာ အဂ္ဂမဟေသီ အာဟ ‘‘ဒေဝ ၊ တွံ မနုဿလောကံ ဂန္တွာ ဥပေါသထံ ဥပဝသသိ၊ မနုဿလောကော စ သာသင်္ကော သပ္ပဋိဘယော၊ သစေ တေ ဘယံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ အထ မယံ ယေန နိမိတ္တေန ဇာနေယျာမ၊ တံ နော အာစိက္ခာဟီ’’တိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော မင်္ဂလပေါက္ခရဏိယာ တီရံ နေတွာ ‘‘သစေ မံ ဘဒ္ဒေ၊ ကောစိ ပဟရိတွာ ကိလမေဿတိ၊ ဣမိဿာ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကံ အာဝိလံ ဘဝိဿတိ၊ သစေ သုပဏ္ဏော ဂဟေဿတိ၊ ဥဒကံ ပက္ကုထိဿတိ၊ သစေ အဟိတုဏ္ဍိကော ဂဏှိဿတိ၊ ဥဒကံ လောဟိတဝဏ္ဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ တဿာ တီဏိ နိမိတ္တာနိ အာစိက္ခိတွာ စာတုဒ္ဒသီဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌာယ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ တတ္ထ ဂန္တွာ ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပဇ္ဇိ သရီရသောဘာယ ဝမ္မိကံ သောဘယမာနော။ သရီရဉှိဿ ရဇတဒါမံ ဝိယ သေတံ အဟောသိ မတ္ထကော ရတ္တကမ္ဗလဂေဏ္ဍုကော ဝိယ။ ဣမသ္မိံ ပန ဇာတကေ ဗောဓိသတ္တဿ သရီရံ နင်္ဂလသီသပမာဏံ အဟောသိ၊ ဘူရိဒတ္တဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၈၄ အာဒယော) ဦရုပ္ပမာဏံ၊ သင်္ခပါလဇာတကေ (ဇာ။ ၂။၁၇။၁၄၃ အာဒယော) ဧကဒေါဏိကနာဝပမာဏံ။

တဒါ ဧကော ဗာရာဏသိဝါသီ မာဏဝေါ တက္ကသိလံ ဂန္တွာ ဒိသာပါမောက္ခဿ အာစရိယဿ သန္တိကေ အလမ္ပာယနမန္တံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန မဂ္ဂေန အတ္တနော ဂေဟံ ဂစ္ဆန္တော မဟာသတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ သပ္ပံ ဂဟေတွာ ဂါမနိဂမရာဇဓာနီသု ကီဠာပေန္တော ဓနံ ဥပ္ပာဒေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒိဗ္ဗောသဓာနိ ဂဟေတွာ ဒိဗ္ဗမန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ တဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဒိဗ္ဗမန္တသုတကာလတော ပဋ္ဌာယ မဟာသတ္တဿ ကဏ္ဏေသု အယသလာကပဝေသနကာလော ဝိယ ဇာတော၊ မတ္ထကော သိခရေန အဘိမတ္ထိယမာနော ဝိယ ဇာတော။ သော ‘‘ကော နု ခေါ ဧသော’’တိ ဘောဂန္တရတော သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေန္တော အဟိတုဏ္ဍိကံ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ဝိသံ မဟန္တံ၊ သစာဟံ ကုဇ္ဈိတွာ နာသဝါတံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ၊ ဧတဿ သရီရံ ဘသ္မမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိပ္ပကိရိဿတိ၊ အထ မေ သီလံ ခဏ္ဍံ ဘဝိဿတိ၊ န ဒါနိ တံ ဩလောကေဿာမီ’’တိ။ သော အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ သီသံ ဘောဂန္တရေ ဌပေသိ။

အဟိတုဏ္ဍိကော ဗြာဟ္မဏော ဩသဓံ ခါဒိတွာ မန္တံ ပရိဝတ္တေတွာ ခေဠံ မဟာသတ္တဿ သရီရေ ဩပိ၊ ဩသဓာနဉ္စ မန္တဿ စာနုဘာဝေန ခေဠေန ဖုဋ္ဌဖုဋ္ဌဋ္ဌာနေ ဖောဋာနံ ဥဋ္ဌာနကာလော ဝိယ ဇာတော။ အထ နံ သော နင်္ဂုဋ္ဌေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎိတွာ ဒီဃသော နိပဇ္ဇာပေတွာ အဇပဒေန ဒဏ္ဍေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဒုဗ္ဗလံ ကတွာ သီသံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ နိပ္ပီဠိ၊ မဟာသတ္တဿ မုခံ ဝိဝရိ။ အထဿ မုခေ ခေဠံ ဩပိတွာ ဩသဓမန္တံ ကတွာ ဒန္တေ ဘိန္ဒိ၊ မုခံ လောဟိတဿ ပူရိ။ မဟာသတ္တော အတ္တနော သီလဘေဒဘယေန ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေန္တော အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကနမတ္တမ္ပိ နာကရိ။ သောပိ ‘‘နာဂရာဇာနံ ဒုဗ္ဗလံ ကရိဿာမီ’’တိ နင်္ဂုဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယဿ အဋ္ဌီနိ စုဏ္ဏယမာနော ဝိယ သကလသရီရံ မဒ္ဒိတွာ ပဋ္ဋကဝေဌနံ နာမ ဝေဌေသိ၊ တန္တမဇ္ဇိတံ နာမ မဇ္ဇိ၊ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဂဟေတွာ ဒုဿပေါထိမံ နာမ ပေါထေသိ။ မဟာသတ္တဿ သကလသရီရံ လောဟိတမက္ခိတံ အဟောသိ။ သော မဟာဝေဒနံ အဓိဝါသေသိ။

အထဿ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ ဉတွာ ဝလ္လီဟိ ပေဠံ ကရိတွာ တတ္ထ နံ ပက္ခိပိတွာ ပစ္စန္တဂါမံ နေတွာ မဟာဇနမဇ္ဈေ ကီဠာပေသိ။ နီလာဒီသု ဝဏ္ဏေသု ဝဋ္ဋစတုရဿာဒီသု သဏ္ဌာနေသု အဏုံထူလာဒီသု ပမာဏေသု ယံ ယံ ဗြာဟ္မဏော ဣစ္ဆတိ၊ မဟာသတ္တော တံတဒေဝ ကတွာ နစ္စတိ၊ ဖဏသတံ ဖဏသဟဿမ္ပိ ကရောတိယေဝ။ မဟာဇနော ပသီဒိတွာ ဗဟုံ ဓနံ အဒါသိ။ ဧကဒိဝသမေဝ ကဟာပဏသဟဿဉ္စေဝ သဟဿဂ္ဃနကေ စ ပရိက္ခာရေ လဘိ။ ဗြာဟ္မဏော အာဒိတောဝ သဟဿံ လဘိတွာ ‘‘ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ စိန္တေသိ၊ တံ ပန ဓနံ လဘိတွာ ‘‘ပစ္စန္တဂါမေယေဝ တာဝ မေ ဧတ္တကံ ဓနံ လဒ္ဓံ၊ ရာဇရာဇမဟာမစ္စာနံ သန္တိကေ ဗဟုံ ဓနံ လဘိဿာမီ’’တိ သကဋဉ္စ သုခယာနကဉ္စ ဂဟေတွာ သကဋေ ပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ သုခယာနကေ နိသိန္နော မဟန္တေန ပရိဝါရေန မဟာသတ္တံ ဂါမနိဂမာဒီသု ကီဠာပေန္တော ‘‘ဗာရာဏသိယံ ဥဂ္ဂသေနရညော သန္တိကေ ကီဠာပေတွာ ဝိဿဇ္ဇေဿာမီ’’တိ အဂမာသိ။ သော မဏ္ဍူကေ မာရေတွာ နာဂရညော ဒေတိ။ နာဂရာဇာ ‘‘ပုနပ္ပုနံ ဧသ မံ နိဿာယ မာရေဿတီ’’တိ န ခါဒတိ။ အထဿ မဓုလာဇေ အဒါသိ။ မဟာသတ္တော ‘‘သစာဟံ ဘောဇနံ ဂဏှိဿာမိ၊ အန္တောပေဠာယ ဧဝ မရဏံ ဘဝိဿတီ’’တိ တေပိ န ခါဒတိ။ ဗြာဟ္မဏော မာသမတ္တေန ဗာရာဏသိံ ပတွာ ဒွါရဂါမေသု ကီဠာပေန္တော ဗဟုံ ဓနံ လဘိ။

ရာဇာပိ နံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘အမှာကံ ကီဠာပေဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ သွေ ပန္နရသေ တုမှာကံ ကီဠာပေဿာမီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သွေ နာဂရာဇာ ရာဇင်္ဂဏေ နစ္စိဿတိ၊ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ ပဿတူ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ ပုနဒိဝသေ ရာဇင်္ဂဏံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဗြာဟ္မဏံ ပက္ကောသာပေသိ။ သော ရတနပေဠာယ မဟာသတ္တံ နေတွာ ဝိစိတ္တတ္ထရေ ပေဠံ ဌပေတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာပိ ပါသာဒါ ဩရုယှ မဟာဇနပရိဝုတော ရာဇာသနေ နိသီဒိ။ ဗြာဟ္မဏော မဟာသတ္တံ နီဟရိတွာ နစ္စာပေသိ။ မဟာဇနော သကဘာဝေန သဏ္ဌာတုံ အသက္ကောန္တော စေလုက္ခေပသဟဿံ ပဝတ္တေတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဥပရိ သတ္တရတနဝဿံ ဝဿတိ။ တဿ ဂဟိတဿ မာသော သမ္ပူရိ။ ဧတ္တကံ ကာလံ နိရာဟာရောဝ အဟောသိ။ သုမနာ ‘‘အတိစိရာယတိ မေ ပိယသာမိကော၊ ဣဒါနိဿ ဣဓ အနာဂစ္ဆန္တဿ မာသော သမ္ပုဏ္ဏော၊ ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဂန္တွာ ပေါက္ခရဏိံ ဩလောကေန္တီ လောဟိတဝဏ္ဏံ ဥဒကံ ဒိသွာ ‘‘အဟိတုဏ္ဍိကေန ဂဟိတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဝမ္မိကသန္တိကံ ဂန္တွာ မဟာသတ္တဿ ဂဟိတဋ္ဌာနဉ္စ ကိလမိတဋ္ဌာနဉ္စ ဒိသွာ ရောဒိတွာ ကန္ဒိတွာ ပစ္စန္တဂါမံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတွာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ရာဇင်္ဂဏေ ပရိသမဇ္ဈေ အာကာသေ ရောဒမာနာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာသတ္တော နစ္စန္တောဝ အာကာသံ ဩလောကေတွာ တံ ဒိသွာ လဇ္ဇိတော ပေဠံ ပဝိသိတွာ နိပဇ္ဇိ။ ရာဇာ တဿ ပေဠံ ပဝိဋ္ဌကာလေ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာရဏ’’န္တိ ဣတော စိတော စ ဩလောကေန္တော တံ အာကာသေ ဌိတံ ဒိသွာ ပဌမံ ဂါထမာဟ –

၂၄၀။

‘‘ကာ နု ဝိဇ္ဇုရိဝါဘာသိ၊ ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ၊

ဒေဝတာ နုသိ ဂန္ဓဗ္ဗီ၊ န တံ မညာမီ မာနုသိ’’န္တိ။

တတ္ထ န တံ မညာမိ မာနုသိန္တိ အဟံ တံ မာနုသီတိ န မညာမိ၊ တယာ ဧကာယ ဒေဝတာယ ဂန္ဓဗ္ဗိယာ ဝါ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒတိ။

ဣဒါနိ တေသံ ဝစနပဋိဝစနဂါထာ ဟောန္တိ –

၂၄၁။

‘‘နမှိ ဒေဝီ န ဂန္ဓဗ္ဗီ၊ န မဟာရာဇ မာနုသီ၊

နာဂကညာသ္မိ ဘဒ္ဒန္တေ၊ အတ္ထေနမှိ ဣဓာဂတာ။

၂၄၂။

‘‘ဝိဗ္ဘန္တစိတ္တာ ကုပိတိန္ဒြိယာသိ၊ နေတ္တေဟိ တေ ဝါရိဂဏာ သဝန္တိ၊

ကိံ တေ နဋ္ဌံ ကိံ ပန ပတ္ထယာနာ၊ ဣဓာဂတာ နာရိ တဒိင်္ဃ ဗြူဟိ။

၂၄၃။

‘‘ယမုဂ္ဂတေဇော ဥရဂေါတိ စာဟု၊ နာဂေါတိ နံ အာဟု ဇနာ ဇနိန္ဒ၊

တမဂ္ဂဟီ ပုရိသော ဇီဝိကတ္ထော၊ တံ ဗန္ဓနာ မုဉ္စ ပတီ မမေသော။

၂၄၄။

‘‘ကထံ နွယံ ဗလဝိရိယူပပန္နော၊ ဟတ္ထတ္တမာဂစ္ဆိ ဝနိဗ္ဗကဿ၊

အက္ခာဟိ မေ နာဂကညေ တမတ္ထံ၊ ကထံ ဝိဇာနေမု ဂဟီတနာဂံ။

၂၄၅။

‘‘နဂရမ္ပိ နာဂေါ ဘသ္မံ ကရေယျ၊ တထာ ဟိ သော ဗလဝိရိယူပပန္နော၊

ဓမ္မဉ္စ နာဂေါ အပစာယမာနော၊ တသ္မာ ပရက္ကမ္မ တပေါ ကရောတီ’’တိ။

တတ္ထ အတ္ထေနမှီတိ အဟံ ဧကံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဣဓာဂတာ။ ကုပိတိန္ဒြိယာတိ ကိလန္တိန္ဒြိယာ။ ဝါရိဂဏာတိ အဿုဗိန္ဒုဃဋာ။ ဥရဂေါတိ စာဟူတိ ဥရဂေါတိ စာယံ မဟာဇနော ကထေသိ။ တမဂ္ဂဟီ ပုရိသောတိ အယံ ပုရိသော တံ နာဂရာဇာနံ ဇီဝိကတ္ထာယ အဂ္ဂဟေသိ။ ဝနိဗ္ဗကဿာတိ ဣမဿ ဝနိဗ္ဗကဿ ကထံ နု ဧသ မဟာနုဘာဝေါ သမာနော ဟတ္ထတ္တံ အာဂတောတိ ပုစ္ဆတိ။ ဓမ္မဉ္စာတိ ပဉ္စသီလဓမ္မံ ဥပေါသထဝါသဓမ္မဉ္စ ဂရုံ ကရောန္တော ဝိဟရတိ၊ တသ္မာ ဣမိနာ ပုရိသေန ဂဟိတောပိ ‘‘သစာဟံ ဣမဿ ဥပရိ နာသဝါတံ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ၊ ဘသ္မမုဋ္ဌိ ဝိယ ဝိကိရိဿတိ၊ ဧဝံ မေ သီလံ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ သီလဘေဒဘယာ ပရက္ကမ္မ တံ ဒုက္ခံ အဓိဝါသေတွာ တပေါ ကရောတိ၊ ဝီရိယမေဝ ကရောတီတိ အာဟ။

ရာဇာ ‘‘ကဟံ ပနေသော ဣမိနာ ဂဟိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ အထဿ သာ အာစိက္ခန္တီ ဂါထမာဟ –

၂၄၆။

‘‘စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိဉ္စ ရာဇ၊ စတုပ္ပထေ သမ္မတိ နာဂရာဇာ၊

တမဂ္ဂဟီ ပုရိသော ဇီဝိကတ္ထော၊ တံ ဗန္ဓနာ မုဉ္စ ပတီ မမေသော’’တိ။

တတ္ထ စတုပ္ပထေတိ စတုက္ကမဂ္ဂဿ အာသန္နဋ္ဌာနေ ဧကသ္မိံ ဝမ္မိကေ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသန္တော နိပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ တံ ဗန္ဓနာတိ တံ ဧဝံ ဓမ္မိကံ ဂုဏဝန္တံ နာဂရာဇာနံ ဧတဿ ဓနံ ဒတွာ ပေဠဗန္ဓနာ ပမုဉ္စ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ပုနပိ တံ ယာစန္တီ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၄၇။

‘‘သောဠသိတ္ထိသဟဿာနိ၊ အာမုတ္တမဏိကုဏ္ဍလာ၊

ဝါရိဂေဟသယာ နာရီ၊ တာပိ တံ သရဏံ ဂတာ။

၂၄၈။

‘‘ဓမ္မေန မောစေဟိ အသာဟသေန၊ ဂါမေန နိက္ခေန ဂဝံ သတေန၊

ဩဿဋ္ဌကာယော ဥရဂေါ စရာတု၊ ပုညတ္ထိကော မုဉ္စတု ဗန္ဓနသ္မာ’’တိ။

တတ္ထ သောဠသိတ္ထိသဟဿာနီတိ မာ တွံ ဧသ ယော ဝါ သော ဝါ ဒလိဒ္ဒနာဂေါတိ မညိတ္ထ။ ဧတဿ ဟိ ဧတ္တကာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဣတ္ထိယောဝ၊ သေသာ သမ္ပတ္တိ အပရိမာဏာတိ ဒဿေတိ။ ဝါရိဂေဟသယာတိ ဥဒကစ္ဆဒနံ ဥဒကဂဗ္ဘံ ကတွာ တတ္ထ သယနသီလာ။ ဩဿဋ္ဌကာယောတိ နိဿဋ္ဌကာယော ဟုတွာ။ စရာတူတိ စရတု။

အထ နံ ရာဇာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၂၄၉။

‘‘ဓမ္မေန မောစေမိ အသာဟသေန၊ ဂါမေန နိက္ခေန ဂဝံ သတေန၊

ဩဿဋ္ဌကာယော ဥရဂေါ စရာတု၊ ပုညတ္ထိကော မုဉ္စတု ဗန္ဓနသ္မာ။

၂၅၀။

‘‘ဒမ္မိ နိက္ခသတံ လုဒ္ဒ၊ ထူလဉ္စ မဏိကုဏ္ဍလံ၊

စတုဿဒဉ္စ ပလ္လင်္ကံ၊ ဥမာပုပ္ဖသရိန္နိဘံ။

၂၅၁။

‘‘ဒွေ စ သာဒိသိယော ဘရိယာ၊ ဥသဘဉ္စ ဂဝံ သတံ၊

ဩဿဋ္ဌကာယော ဥရဂေါ စရာတု၊ ပုညတ္ထိကော မုဉ္စတု ဗန္ဓနသ္မာ’’တိ။

တတ္ထ လုဒ္ဒါတိ ရာဇာ ဥရဂံ မောစေတုံ အဟိတုဏ္ဍိကံ အာမန္တေတွာ တဿ ဒါတဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။ ဂါထာ ပန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

အထ နံ လုဒ္ဒေါ အာဟ –

၂၅၂။

‘‘ဝိနာပိ ဒါနာ တဝ ဝစနံ ဇနိန္ဒ၊ မုဉ္စေမု နံ ဥရဂံ ဗန္ဓနသ္မာ၊

ဩဿဋ္ဌကာယော ဥရဂေါ စရာတု၊ ပုညတ္ထိကော မုဉ္စတု ဗန္ဓနသ္မာ’’တိ။

တတ္ထ တဝ ဝစနန္တိ မဟာရာဇ၊ ဝိနာပိ ဒါနေန တဝ ဝစနမေဝ အမှာကံ ဂရု။ မုဉ္စေမု နန္တိ မုဉ္စိဿာမိ ဧတန္တိ ဝဒတိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ မဟာသတ္တံ ပေဠတော နီဟရိ။ နာဂရာဇာ နိက္ခမိတွာ ပုပ္ဖန္တရံ ပဝိသိတွာ တံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ မာဏဝကဝဏ္ဏေန အလင်္ကတသရီရော ဟုတွာ ပထဝိံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ နိက္ခန္တော အဋ္ဌာသိ။ သုမနာ အာကာသတော ဩတရိတွာ တဿ သန္တိကေ ဌိတာ။ နာဂရာဇာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ရာဇာနံ နမဿမာနော အဋ္ဌာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၅၃။

‘‘မုတ္တော စမ္ပေယျကော နာဂေါ၊ ရာဇာနံ ဧတဒဗြဝိ၊

နမော တေ ကာသိရာဇတ္ထု၊ နမော တေ ကာသိဝဍ္ဎန၊

အဉ္ဇလိံ တေ ပဂ္ဂဏှာမိ၊ ပဿေယျံ မေ နိဝေသနံ။

၂၅၄။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ ဒုဗ္ဗိဿသမေတမာဟု၊ ယံ မာနုသော ဝိဿသေ အမာနုသမှိ၊

သစေ စ မံ ယာစသိ ဧတမတ္ထံ၊ ဒက္ခေမု တေ နာဂ နိဝေသနာနီ’’တိ။

တတ္ထ ပဿေယျံ မေ နိဝေသနန္တိ မမ နိဝေသနံ စမ္ပေယျနာဂဘဝနံ ရမဏီယံ ပဿိတဗ္ဗယုတ္တကံ။ တံ တေ အဟံ ဒဿေတုကာမော၊ တံ သဗလဝါဟနော တွံ အာဂန္တွာ ပဿ၊ နရိန္ဒာတိ ဝဒတိ။ ဒုဗ္ဗိဿသန္တိ ဒုဝိဿာသနီယံ။ သစေ စာတိ သစေ မံ ယာစသိ၊ ပဿေယျာမ တေ နိဝေသနာနိ၊ အပိ စ ခေါ ပန တံ န သဒ္ဒဟာမီတိ ဝဒတိ။

အထ နံ သဒ္ဒဟာပေတုံ သပထံ ကရောန္တော မဟာသတ္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၂၅၅။

‘‘သစေပိ ဝါတော ဂိရိမာဝဟေယျ၊ စန္ဒော စ သုရိယော စ ဆမာ ပတေယျုံ၊

သဗ္ဗာ စ နဇ္ဇော ပဋိသောတံ ဝဇေယျုံ၊ န တွေဝဟံ ရာဇ မုသာ ဘဏေယျံ။

၂၅၆။

‘‘နဘံ ဖလေယျ ဥဒဓီပိ သုဿေ၊ သံဝဋ္ဋယေ ဘူတဓရာ ဝသုန္ဓရာ၊

သိလုစ္စယော မေရု သမူလမုပ္ပတေ၊ န တွေဝဟံ ရာဇ မုသာ ဘဏေယျ’’န္တိ။

တတ္ထ သံဝဋ္ဋယေ ဘူတဓရာ ဝသုန္ဓရာတိ အယံ ဘူတဓရာတိ စ ဝသုန္ဓရာတိ စ သင်္ခံ ဂတာ မဟာပထဝီ ကိလဉ္ဇံ ဝိယ သံဝဋ္ဋေယျ။ သမူလမုပ္ပတေတိ ဧဝံ မဟာသိနေရုပဗ္ဗတော သမူလော ဥဋ္ဌာယ ပုရာဏပဏ္ဏံ ဝိယ အာကာသေ ပက္ခန္ဒေယျ။

သော မဟာသတ္တေန ဧဝံ ဝုတ္တေပိ အသဒ္ဒဟန္တော –

၂၅၇။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ ဒုဗ္ဗိဿသမေတမာဟု၊ ယံ မာနုသော ဝိဿသေ အမာနုသမှိ၊

သစေ စ မံ ယာစသိ ဧတမတ္ထံ၊ ဒက္ခေမု တေ နာဂ နိဝေသနာနီ’’တိ။ –

ပုနပိ တမေဝ ဂါထံ ဝတွာ ‘‘တွံ မယာ ကတဂုဏံ ဇာနိတုံ အရဟသိ၊ သဒ္ဒဟိတုံ ပန ယုတ္တဘာဝံ ဝါ အယုတ္တဘာဝံ ဝါ အဟံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ပကာသေန္တော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၂၅၈။

‘‘တုမှေ ခေါတ္ထ ဃောရဝိသာ ဥဠာရာ၊ မဟာတေဇာ ခိပ္ပကောပီ စ ဟောထ၊

မံကာရဏာ ဗန္ဓနသ္မာ ပမုတ္တော၊ အရဟသိ နော ဇာနိတုယေ ကတာနီ’’တိ။

တတ္ထ ဥဠာရာတိ ဥဠာရဝိသာ။ ဇာနိတုယေတိ ဇာနိတုံ။

အထ နံ သဒ္ဒဟာပေတုံ ပုန သပထံ ကရောန္တော မဟာသတ္တော ဂါထမာဟ –

၂၅၉။

‘‘သော ပစ္စတံ နိရယေ ဃောရရူပေ၊ မာ ကာယိကံ သာတမလတ္ထ ကိဉ္စိ၊

ပေဠာယ ဗဒ္ဓါ မရဏံ ဥပေတု၊ ယော တာဒိသံ ကမ္မကတံ န ဇာနေ’’တိ။

တတ္ထ ပစ္စတန္တိ ပစ္စတု။ ကမ္မကတန္တိ ကတကမ္မံ ဧဝံ ဂုဏကာရကံ တုမှာဒိသံ ယော န ဇာနာတိ၊ သော ဧဝရူပေါ ဟောတူတိ ဝဒတိ။

အထဿ ရာဇာ သဒ္ဒဟိတွာ ထုတိံ ကရောန္တော ဂါထမာဟ –

၂၆၀။

‘‘သစ္စပ္ပဋိညာ တဝ မေသ ဟောတု၊ အက္ကောဓနော ဟောဟိ အနုပနာဟီ၊

သဗ္ဗဉ္စ တေ နာဂကုလံ သုပဏ္ဏာ၊ အဂ္ဂိံဝ ဂိမှေသု ဝိဝဇ္ဇယန္တူ’’တိ။

တတ္ထ တဝ မေသ ဟောတူတိ တဝ ဧသာ ပဋိညာ သစ္စာ ဟောတု။ အဂ္ဂိံဝ ဂိမှေသု ဝိဝဇ္ဇယန္တူတိ ယထာ မနုဿာ ဂိမှကာလေ သန္တာပံ အနိစ္ဆန္တာ ဇလမာနံ အဂ္ဂိံ ဝိဝဇ္ဇေန္တိ၊ ဧဝံ ဝိဝဇ္ဇေန္တု ဒူရတောဝ ပရိဟရန္တု။

မဟာသတ္တောပိ ရညော ထုတိံ ကရောန္တော ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၂၆၁။

‘‘အနုကမ္ပသီ နာဂကုလံ ဇနိန္ဒ၊ မာတာ ယထာ သုပ္ပိယံ ဧကပုတ္တံ၊

အဟဉ္စ တေ နာဂကုလေန သဒ္ဓိံ၊ ကာဟာမိ ဝေယျာဝဋိကံ ဥဠာရ’’န္တိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ နာဂဘဝနံ ဂန္တုကာမော သေနံ ဂမနသဇ္ဇံ ကာတုံ အာဏာပေန္တော ဂါထမာဟ –

၂၆၂။

‘‘ယောဇေန္တု ဝေ ရာဇရထေ သုစိတ္တေ၊ ကမ္ဗောဇကေ အဿတရေ သုဒန္တေ၊

နာဂေ စ ယောဇေန္တု သုဝဏ္ဏကပ္ပနေ၊ ဒက္ခေမု နာဂဿ နိဝေသနာနီ’’တိ။

တတ္ထ ကမ္ဗောဇကေ အဿတရေ သုဒန္တေတိ သုသိက္ခိတေ ကမ္ဗောဇရဋ္ဌသမ္ဘဝေ အဿတရေ ယောဇေန္တု။

ဣတရာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ –

၂၆၃။

‘‘ဘေရီ မုဒိင်္ဂါ ပဏဝါ စ သင်္ခါ၊ အဝဇ္ဇယိံသု ဥဂ္ဂသေနဿ ရညော၊

ပါယာသိ ရာဇာ ဗဟု သောဘမာနော၊ ပုရက္ခတော နာရိဂဏဿ မဇ္ဈေ’’တိ။

တတ္ထ ဗဟု သောဘမာနောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာရာဏသိရာဇာ သောဠသဟိ နာရီသဟဿေဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝါရိတော တဿ နာရီဂဏဿ မဇ္ဈေ ဗာရာဏသိတော နာဂဘဝနံ ဂစ္ဆန္တော အတိဝိယ သောဘမာနော ပါယာသိ။

တဿ နဂရာ နိက္ခန္တကာလေယေဝ မဟာသတ္တော အတ္တနော အာနုဘာဝေန နာဂဘဝနံ သဗ္ဗရတနမယံ ပါကာရဉ္စ ဒွါရဋ္ဋာလကေ စ ဒိဿမာနရူပေ ကတွာ နာဂဘဝနဂါမိံ မဂ္ဂံ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ မာပေသိ ။ ရာဇာ သပရိသော တေန မဂ္ဂေန နာဂဘဝနံ ပဝိသိတွာ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂဉ္စ ပါသာဒေ စ အဒ္ဒသ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၂၆၄။

‘‘သုဝဏ္ဏစိတကံ ဘူမိံ၊ အဒ္ဒက္ခိ ကာသိဝဍ္ဎနော၊

သောဝဏ္ဏမယပါသာဒေ၊ ဝေဠုရိယဖလကတ္ထတေ။

၂၆၅။

‘‘သ ရာဇာ ပါဝိသိ ဗျမှံ၊ စမ္ပေယျဿ နိဝေသနံ၊

အာဒိစ္စဝဏ္ဏသန္နိဘံ၊ ကံသဝိဇ္ဇုပဘဿရံ။

၂၆၆။

‘‘နာနာရုက္ခေဟိ သဉ္ဆန္နံ၊ နာနာဂန္ဓသမီရိတံ၊

သော ပါဝေက္ခိ ကာသိရာဇာ၊ စမ္ပေယျဿ နိဝေသနံ။

၂၆၇။

‘‘ပဝိဋ္ဌသ္မိံ ကာသိရညေ၊ စမ္ပေယျဿ နိဝေသနံ၊

ဒိဗ္ဗာ တူရိယာ ပဝဇ္ဇိံသု၊ နာဂကညာ စ နစ္စိသုံ။

၂၆၈။

‘‘တံ နာဂကညာ စရိတံ ဂဏေန၊ အနွာရုဟီ ကာသိရာဇာ ပသန္နော၊

နိသီဒိ သောဝဏ္ဏမယမှိ ပီဌေ၊ သာပဿယေ စန္ဒနသာရလိတ္တေ’’တိ။

တတ္ထ သုဝဏ္ဏစိတကန္တိ သုဝဏ္ဏဝါလုကာယ သန္ထတံ။ ဗျမှန္တိ အလင်္ကတနာဂဘဝနံ။ စမ္ပေယျဿာတိ နာဂဘဝနံ ပဝိသိတွာ စမ္ပေယျနာဂရာဇဿ နိဝေသနံ ပါဝိသိ။ ကံသဝိဇ္ဇုပဘဿရန္တိ မေဃမုခေ သဉ္စရဏသုဝဏ္ဏဝိဇ္ဇု ဝိယ ဩဘာသမာနံ။ နာနာဂန္ဓသမီရိတန္တိ နာနာဝိဓေဟိ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ အနုသဉ္စရိတံ။ စရိတံ ဂဏေနာတိ တံ နိဝေသနံ နာဂကညာဂဏေန စရိတံ အနုသဉ္စရိတံ။ စန္ဒနသာရလိတ္တေတိ ဒိဗ္ဗသာရစန္ဒနေန အနုလိတ္တေ။

တတ္ထ နိသိန္နမတ္တဿေဝဿ နာနဂ္ဂရသံ ဒိဗ္ဗဘောဇနံ ဥပနာမေသုံ၊ တထာ သောဠသန္နံ ဣတ္ထိသဟဿာနံ သေသရာဇပရိသာယ စ။ သော သတ္တာဟမတ္တံ သပရိသော ဒိဗ္ဗန္နပါနာဒီနိ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဒိဗ္ဗေဟိ ကာမဂုဏေဟိ အဘိရမိတွာ သုခသယနေ နိသိန္နော မဟာသတ္တဿ ယသံ ဝဏ္ဏေတွာ ‘‘နာဂရာဇ၊ တွံ ဧဝရူပံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ မနုဿလောကေ ဝမ္မိကမတ္ထကေ နိပဇ္ဇိတွာ ကသ္မာ ဥပေါသထဝါသံ ဝသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သောပိဿ ကထေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၂၆၉။

‘‘သော တတ္ထ ဘုတွာ စ အထော ရမိတွာ၊ စမ္ပေယျကံ ကာသိရာဇာ အဝေါစ၊

ဝိမာနသေဋ္ဌာနိ ဣမာနိ တုယှံ၊ အာဒိစ္စဝဏ္ဏာနိ ပဘဿရာနိ၊

နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊ ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၀။

‘‘တာ ကမ္ဗုကာယူရဓရာ သုဝတ္ထာ၊ ဝဋ္ဋင်္ဂုလီ တမ္ဗတလူပပန္နာ၊

ပဂ္ဂယှ ပါယေန္တိ အနောမဝဏ္ဏာ၊ နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊

ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၁။

‘‘နဇ္ဇော စ တေမာ ပုထုလောမမစ္ဆာ၊ အာဋာသကုန္တာဘိရုဒါ သုတိတ္ထာ၊

နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊ ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၂။

‘‘ကောဉ္စာ မယူရာ ဒိဝိယာ စ ဟံသာ၊ ဝဂ္ဂုဿရာ ကောကိလာ သမ္ပတန္တိ၊

နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊ ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၃။

‘‘အမ္ဗာ စ သာလာ တိလကာ စ ဇမ္ဗုယော၊ ဥဒ္ဒါလကာ ပါဋလိယော စ ဖုလ္လာ၊

နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊ ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၄။

‘‘ဣမာ စ တေ ပေါက္ခရညော သမန္တတော၊ ဒိဗ္ဗာ စ ဂန္ဓာ သတတံ ပဝါယန္တိ၊

နေတာဒိသံ အတ္ထိ မနုဿလောကေ၊ ကိံ ပတ္ထယံ နာဂ တပေါ ကရောသိ။

၂၇၅။

‘‘န ပုတ္တဟေတု န ဓနဿ ဟေတု၊ န အာယုနော စာပိ ဇနိန္ဒ ဟေတု၊

မနုဿယောနိံ အဘိပတ္ထယာနော၊ တသ္မာ ပရက္ကမ္မ တပေါ ကရောမီ’’တိ။

တတ္ထ တာတိ သောဠသသဟဿနာဂကညာယော သန္ဓာယာဟ။ ကမ္ဗုကာယူရဓရာတိ သုဝဏ္ဏာဘရဏဓရာ။ ဝဋ္ဋင်္ဂုလီတိ ပဝါဠင်္ကုရသဒိသဝဋ္ဋင်္ဂုလီ။ တမ္ဗတလူပပန္နာတိ အဘိရတ္တေဟိ ဟတ္ထပါဒတလေဟိ သမန္နာဂတာ။ ပါယေန္တီတိ ဒိဗ္ဗပါနံ ဥက္ခိပိတွာ တံ ပါယေန္တိ။ ပုထုလောမမစ္ဆာတိ ပုထုလပတ္တေဟိ နာနာမစ္ဆေဟိ သမန္နာဂတာ။ အာဋာသကုန္တာဘိရုဒါတိ အာဋာသင်္ခါတေဟိ သကုဏေဟိ အဘိရုဒါ။ သုတိတ္ထာတိ သုန္ဒရတိတ္ထာ။ ဒိဝိယာ စ ဟံသာတိ ဒိဗ္ဗဟံသာ စ။ သမ္ပတန္တီတိ မနုညရဝံ ရဝန္တာ ရုက္ခတော ရုက္ခံ သမ္ပတန္တိ။ ဒိဗ္ဗာ စ ဂန္ဓာတိ တာသု ပေါက္ခရဏီသု သတတံ ဒိဗ္ဗဂန္ဓာ ဝါယန္တိ။ အဘိပတ္ထယာနောတိ ပတ္ထယန္တော ဝိစရာမိ။ တသ္မာတိ တေန ကာရဏေန ပရက္ကမ္မ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဟေတွာ တပေါ ကရောမိ၊ ဥပေါသထံ ဥပဝသာမီတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ အာဟ –

၂၇၆။

‘‘တွံ လောဟိတက္ခော ဝိဟတန္တရံသော၊ အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿု၊

သုရောသိတော လောဟိတစန္ဒနေန၊ ဂန္ဓဗ္ဗရာဇာဝ ဒိသာ ပဘာသသိ။

၂၇၇။

‘‘ဒေဝိဒ္ဓိပတ္တောသိ မဟာနုဘာဝေါ၊ သဗ္ဗေဟိ ကာမေဟိ သမင်္ဂိဘူတော၊

ပုစ္ဆာမိ တံ နာဂရာဇေတမတ္ထံ၊ သေယျော ဣတော ကေန မနုဿလောကော’’တိ။

တတ္ထ သုရောသိတောတိ သုဝိလိတ္တော။

အထဿ အာစိက္ခန္တော နာဂရာဇာ အာဟ –

၂၇၈။

‘‘ဇနိန္ဒ နာညတြ မနုဿလောကာ၊ သုဒ္ဓီဝ သံဝိဇ္ဇတိ သံယမော ဝါ၊

အဟဉ္စ လဒ္ဓါန မနုဿယောနိံ၊ ကာဟာမိ ဇာတိမရဏဿ အန္တ’’န္တိ။

တတ္ထ သုဒ္ဓီ ဝါတိ မဟာရာဇ၊ အညတြ မနုဿလောကာ အမတမဟာနိဗ္ဗာနသင်္ခါတာ သုဒ္ဓိ ဝါ သီလသံယမော ဝါ နတ္ထိ။ အန္တန္တိ မနုဿယောနိံ လဒ္ဓါ ဇာတိမရဏဿ အန္တံ ကရိဿာမီတိ တပေါ ကရောမီတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ အာဟ –

၂၇၉။

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ သေဝိတဗ္ဗာ သပညာ၊ ဗဟုဿုတာ ယေ ဗဟုဌာနစိန္တိနော၊

နာရိယော စ ဒိသွာန တုဝဉ္စ နာဂ၊ ကာဟာမိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။

တတ္ထ နာရိယော စာတိ ဣမာ တဝ နာဂကညာယော စ တုဝဉ္စ ဒိသွာ ဗဟူနိ ပုညာနိ ကရိဿာမီတိ ဝဒတိ။

အထ နံ နာဂရာဇာ အာဟ –

၂၈၀။

‘‘အဒ္ဓါ ဟဝေ သေဝိတဗ္ဗာ သပညာ၊ ဗဟုဿုတာ ယေ ဗဟုဌာနစိန္တိနော၊

နာရိယော စ ဒိသွာန မမဉ္စ ရာဇ၊ ကရောဟိ ပုညာနိ အနပ္ပကာနီ’’တိ။

တတ္ထ ကရောဟီတိ ကရေယျာသိ၊ မဟာရာဇာတိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဥဂ္ဂသေနော ဂန္တုကာမော ဟုတွာ ‘‘နာဂရာဇ၊ စိရံ ဝသိမှ၊ ဂမိဿာမာ’’တိ အာပုစ္ဆိ။ အထ နံ မဟာသတ္တော ‘‘တေန ဟိ မဟာရာဇ၊ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဓနံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဓနံ ဒဿေန္တော အာဟ –

၂၈၁။

‘‘ဣဒဉ္စ မေ ဇာတရူပံ ပဟူတံ၊ ရာသီ သုဝဏ္ဏဿ စ တာလမတ္တာ၊

ဣတော ဟရိတွာန သုဝဏ္ဏဃရာနိ၊ ကရဿု ရူပိယပါကာရံ ကရောန္တု။

၂၈၂။

‘‘မုတ္တာ စ ဝါဟသဟဿာနိ ပဉ္စ၊ ဝေဠုရိယမိဿာနိ ဣတော ဟရိတွာ၊

အန္တေပုရေ ဘူမိယံ သန္ထရန္တု၊ နိက္ကဒ္ဒမာ ဟေဟိတိ နီရဇာ စ။

၂၈၃။

‘‘ဧတာဒိသံ အာဝသ ရာဇသေဋ္ဌ၊ ဝိမာနသေဋ္ဌံ ဗဟု သောဘမာနံ၊

ဗာရာဏသိံ နဂရံ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ၊ ရဇ္ဇဉ္စ ကာရေဟိ အနောမပညာ’’တိ။

တတ္ထ ရာသီတိ တေသု တေသု ဌာနေသု တာလပမာဏာ ရာသိယော။ သုဝဏ္ဏဃရာနီတိ သုဝဏ္ဏဂေဟာနိ။ နိက္ကဒ္ဒမာတိ ဧဝံ တေ အန္တေပုရေ ဘူမိ နိက္ကဒ္ဒမာ စ နိရဇာ စ ဘဝိဿတိ။ ဧတာဒိသန္တိ ဧဝရူပံ သုဝဏ္ဏမယံ ရဇတပါကာရံ မုတ္တာဝေဠုရိယသန္ထတဘူမိဘာဂံ။ ဖီတန္တိ ဖီတံ ဗာရာဏသိနဂရဉ္စ အာဝသ။ အနောမပညာတိ အလာမကပညာ။

ရာဇာ တဿ ကထံ သုတွာ အဓိဝါသေသိ။ အထ မဟာသတ္တော နာဂဘဝနေ ဘေရိံ စရာပေသိ ‘‘သဗ္ဗာ ရာဇပရိသာ ယာဝဒိစ္ဆကံ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိကံ ဓနံ ဂဏှန္တူ’’တိ။ ရညော စ အနေကေဟိ သကဋသတေဟိ ဓနံ ပေသေသိ။ ရာဇာ မဟန္တေန ယသေန နာဂဘဝနာ နိက္ခမိတွာ ဗာရာဏသိမေဝ ဂတော။ တတော ပဋ္ဌာယ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပတလံ သဟိရညံ ဇာတံ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ နာဂသမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ဥပေါသထဝါသံ ဝသိံသူ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ အဟိတုဏ္ဍိကော ဒေဝဒတ္တော အဟောသိ၊ သုမနာ ရာဟုလမာတာ၊ ဥဂ္ဂသေနော သာရိပုတ္တော၊ စမ္ပေယျနာဂရာဇာ ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

စမ္ပေယျဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒသမာ။

[၅၀၇] ၁၁။ မဟာပလောဘနဇာတကဝဏ္ဏနာ

ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာနာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝိသုဒ္ဓသံကိလေသံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဝတ္ထု ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဣဓ ပန သတ္ထာ ‘‘ဘိက္ခု မာတုဂါမော နာမေသ ဝိသုဒ္ဓသတ္တေပိ သံကိလိဋ္ဌေ ကရောတီ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယန္တိ စူဠပလောဘနေ (ဇာ။ ၁။၃။၃၇ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ အတီတဝတ္ထု ဝိတ္ထာရိတဗ္ဗံ။ တဒါ ပန မဟာသတ္တော ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာ ကာသိရညော ပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရော နာမ အဟောသိ။ ဣတ္ထီနံ ဟတ္ထေ န သဏ္ဌာတိ၊ ပုရိသဝေသေန နံ ထညံ ပါယေန္တိ၊ ဈာနာဂါရေ ဝသတိ၊ ဣတ္ထိယော န ပဿတိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ စတဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၂၈၄။

‘‘ဗြဟ္မလောကာ စဝိတွာန၊ ဒေဝပုတ္တော မဟိဒ္ဓိကော၊

ရညော ပုတ္တော ဥဒပါဒိ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသု။

၂၈၅။

‘‘ကာမာ ဝါ ကာမသညာ ဝါ၊ ဗြဟ္မလောကေ န ဝိဇ္ဇတိ၊

သွာဿု တာယေဝ သညာယ၊ ကာမေဟိ ဝိဇိဂုစ္ဆထ။

၂၈၆။

‘‘တဿ စန္တေပုရေ အာသိ၊ ဈာနာဂါရံ သုမာပိတံ၊

သော တတ္ထ ပဋိသလ္လီနော၊ ဧကော ရဟသိ ဈာယထ။

၂၈၇။

‘‘သ ရာဇာ ပရိဒေဝေသိ၊ ပုတ္တသောကေန အဋ္ဋိတော၊

ဧကပုတ္တော စယံ မယှံ၊ န စ ကာမာနိ ဘုဉ္ဇတီ’’တိ။

တတ္ထ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိသူတိ သဗ္ဗကာမာနံ သမိဒ္ဓီသု သမ္ပတ္တီသု ဌိတဿ ရညော ပုတ္တော ဟုတွာ ဧကော ဒေဝပုတ္တော နိဗ္ဗတ္တိ။ သွာဿူတိ သော ကုမာရော။ တာယေဝါတိ တာယ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတာယ ဈာနသညာယ ဧဝ။ သုမာပိတန္တိ ပိတရာ သုဋ္ဌု မနာပံ ကတွာ မာပိတံ။ ရဟသိ ဈာယထာတိ မာတုဂါမံ အပဿန္တော ဝသိ။ ပရိဒေဝေသီတိ ဝိလပိ။

ပဉ္စမာ ရညော ပရိဒေဝနဂါထာ –

၂၈၈။

‘‘ကော နု ခွေတ္ထ ဥပါယော သော၊ ကော ဝါ ဇာနာတိ ကိဉ္စနံ၊

ယော မေ ပုတ္တံ ပလောဘေယျ၊ ယထာ ကာမာနိ ပတ္ထယေ’’တိ။

တတ္ထ ကော နု ခွေတ္ထ ဥပါယောတိ ကော နု ခေါ ဧတ္ထ ဧတဿ ကာမာနံ ဘုဉ္ဇနဥပါယော။ ‘‘ကော နု ခေါ ဣဓုပါယော သော’’တိပိ ပါဌော၊ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကော နု ခေါ ဧတံ ဥပဝသိတွာ ဥပလာပနကာရဏံ ဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကော ဝါ ဇာနာတိ ကိဉ္စနန္တိ ကော ဝါ ဧတဿ ပလိဗောဓကာရဏံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။

တတော ပရံ ဒိယဍ္ဎဂါထာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓဂါထာ –

၂၈၉။

‘‘အဟု ကုမာရီ တတ္ထေဝ၊ ဝဏ္ဏရူပသမာဟိတာ၊

ကုသလာ နစ္စဂီတဿ၊ ဝါဒိတေ စ ပဒက္ခိဏာ။

၂၉၀။

‘‘သာ တတ္ထ ဥပသင်္ကမ္မ၊ ရာဇာနံ ဧတဒဗြဝီ’’တိ၊

တတ္ထ အဟူတိ ဘိက္ခဝေ၊ တတ္ထေဝ အန္တေပုရေ စူဠနာဋကာနံ အန္တရေ ဧကာ တရုဏကုမာရိကာ အဟောသိ။ ပဒက္ခိဏာတိ သုသိက္ခိတာ။

‘‘အဟံ ခေါ နံ ပလောဘေယျံ၊ သစေ ဘတ္တာ ဘဝိဿတီ’’တိ။ –

ဥပဍ္ဎဂါထာ ကုမာရိကာယ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ သစေ ဘတ္တာတိ သစေ ဧသ မယှံ ပတိ ဘဝိဿတီတိ။

၂၉၁။

‘‘တံ တထာဝါဒိနိံ ရာဇာ၊ ကုမာရိံ ဧတဒဗြဝိ၊

တွညေဝ နံ ပလောဘေဟိ၊ တဝ ဘတ္တာ ဘဝိဿတီတိ။

တတ္ထ တဝ ဘတ္တာတိ တဝေသ ပတိ ဘဝိဿတိ၊ တွညေဝ တဿ အဂ္ဂမဟေသီ ဘဝိဿသိ၊ ဂစ္ဆ နံ ပလောဘေဟိ၊ ကာမရသံ ဇာနာပေဟီတိ။

ဧဝံ ဝတွာ ရာဇာ ‘‘ဣမိဿာ ကိရ ဩကာသံ ကရောန္တူ’’တိ ကုမာရဿ ဥပဋ္ဌာကာနံ ပေသေသိ။ သာ ပစ္စူသကာလေ ဝီဏံ အာဒါယ ဂန္တွာ ကုမာရဿ သယနဂဗ္ဘဿ ဗဟိ အဝိဒူရေ ဌတွာ အဂ္ဂနခေဟိ ဝီဏံ ဝါဒေန္တီ မဓုရသရေန ဂါယိတွာ တံ ပလောဘေသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ အာဟ –

၂၉၂။

‘‘သာ စ အန္တေပုရံ ဂန္တွာ၊ ဗဟုံ ကာမုပသံဟိတံ၊

ဟဒယင်္ဂမာ ပေမနီယာ၊ စိတြာ ဂါထာ အဘာသထ။

၂၉၃။

‘‘တဿာ စ ဂါယမာနာယ၊ သဒ္ဒံ သုတွာန နာရိယာ၊

ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ဇနံ သော ပရိပုစ္ဆထ။

၂၉၄။

‘‘ကဿေသော သဒ္ဒေါ ကော ဝါ သော၊ ဘဏတိ ဥစ္စာဝစံ ဗဟုံ၊

ဟဒယင်္ဂမံ ပေမနီယံ၊ အဟော ကဏ္ဏသုခံ မမ။

၂၉၅။

‘‘ဧသာ ခေါ ပမဒါ ဒေဝ၊ ခိဍ္ဍာ ဧသာ အနပ္ပိကာ၊

သစေ တွံ ကာမေ ဘုဉ္ဇေယျ၊ ဘိယျော ဘိယျော ဆာဒေယျု တံ။

၂၉၆။

‘‘ဣင်္ဃ အာဂစ္ဆတောရေန၊ အဝိဒူရမှိ ဂါယတု၊

အဿမဿ သမီပမှိ၊ သန္တိကေ မယှ ဂါယတု။

၂၉၇။

‘‘တိရောကုဋ္ဋမှိ ဂါယိတွာ၊ ဈာနာဂါရမှိ ပါဝိသိ၊

ဗန္ဓိ နံ အနုပုဗ္ဗေန၊ အာရညမိဝ ကုဉ္ဇရံ။

၂၉၈။

‘‘တဿ ကာမရသံ ဉတွာ၊ ဣဿာဓမ္မော အဇာယထ၊

‘အဟမေဝ ကာမေ ဘုဉ္ဇေယျံ၊ မာ အညော ပုရိသော အဟု’။

၂၉၉။

‘‘တတော အသိံ ဂဟေတွာန၊ ပုရိသေ ဟန္တုံ ဥပက္ကမိ၊

အဟမေဝေကော ဘုဉ္ဇိဿံ၊ မာ အညော ပုရိသော သိယာ။

၃၀၀။

‘‘တတော ဇာနပဒါ သဗ္ဗေ၊ ဝိက္ကန္ဒိံသု သမာဂတာ၊

ပုတ္တော တျာယံ မဟာရာဇ၊ ဇနံ ဟေဌေတျဒူသကံ။

၃၀၁။

‘‘တဉ္စ ရာဇာ ဝိဝါဟေသိ၊ သမှာ ရဋ္ဌာ စ ခတ္တိယော၊

ယာဝတာ ဝိဇိတံ မယှံ၊ န တေ ဝတ္ထဗ္ဗ တာဝဒေ။

၃၀၂။

‘‘တတော သော ဘရိယမာဒါယ၊ သမုဒ္ဒံ ဥပသင်္ကမိ၊

ပဏ္ဏသာလံ ကရိတွာန၊ ဝနမုဉ္ဆာယ ပါဝိသိ။

၃၀၃။

‘‘အထေတ္ထ ဣသိ မာဂစ္ဆိ၊ သမုဒ္ဒံ ဥပရူပရိ၊

သော တဿ ဂေဟံ ပါဝေက္ခိ၊ ဘတ္တကာလေ ဥပဋ္ဌိတေ။

၃၀၄။

‘‘တဉ္စ ဘရိယာ ပလောဘေသိ၊ ပဿ ယာဝ သုဒါရုဏံ၊

စုတော သော ဗြဟ္မစရိယမှာ၊ ဣဒ္ဓိယာ ပရိဟာယထ။

၃၀၅။

‘‘ရာဇပုတ္တော စ ဥဉ္ဆာတော၊ ဝနမူလဖလံ ဗဟုံ၊

သာယံ ကာဇေန အာဒါယ၊ အဿမံ ဥပသင်္ကမိ။

၃၀၆။

‘‘ဣသီ စ ခတ္တိယံ ဒိသွာ၊ သမုဒ္ဒံ ဥပသင်္ကမိ၊

‘ဝေဟာယသံ ဂမိဿ’န္တိ၊ သီဒတေ သော မဟဏ္ဏဝေ။

၃၀၇။

‘‘ခတ္တိယော စ ဣသိံ ဒိသွာ၊ သီဒမာနံ မဟဏ္ဏဝေ၊

တဿေဝ အနုကမ္ပာယ၊ ဣမာ ဂါထာ အဘာသထ။

၃၀၈။

‘‘အဘိဇ္ဇမာနေ ဝါရိသ္မိံ၊ သယံ အာဂမ္မ ဣဒ္ဓိယာ၊

မိဿီဘာဝိတ္ထိယာ ဂန္တွာ၊ သံသီဒသိ မဟဏ္ဏဝေ။

၃၀၉။

‘‘အာဝဋ္ဋနီ မဟာမာယာ၊ ဗြဟ္မစရိယဝိကောပနာ၊

သီဒန္တိ နံ ဝိဒိတွာန၊ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေ။

၃၁၀။

‘‘အနလာ မုဒုသမ္ဘာသာ၊ ဒုပ္ပူရာ တာ နဒီသမာ၊

သီဒန္တိ နံ ဝိဒိတွာန၊ အာရကာ ပရိဝဇ္ဇယေ။

၃၁၁။

‘‘ယံ ဧတာ ဥပသေဝန္တိ၊ ဆန္ဒသာ ဝါ ဓနေန ဝါ၊

ဇာတဝေဒေါဝ သံ ဌာနံ၊ ခိပ္ပံ အနုဒဟန္တိ တံ။

၃၁၂။

‘‘ခတ္တိယဿ ဝစော သုတွာ၊ ဣသိဿ နိဗ္ဗိဒါ အဟု၊

လဒ္ဓါ ပေါရာဏကံ မဂ္ဂံ၊ ဂစ္ဆတေ သော ဝိဟာယသံ။

၃၁၃။

‘‘ခတ္တိယော စ ဣသိံ ဒိသွာ၊ ဂစ္ဆမာနံ ဝိဟာယသံ၊

သံဝေဂံ အလဘီ ဓီရော၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယိ။

၃၁၄။

‘‘တတော သော ပဗ္ဗဇိတွာန၊ ကာမရာဂံ ဝိရာဇယိ၊

ကာမရာဂံ ဝိရာဇေတွာ၊ ဗြာဟ္မလောကူပဂေါ အဟူ’’တိ။

တတ္ထ အန္တေပုရန္တိ ကုမာရဿ ဝသနဋ္ဌာနံ။ ဗဟုန္တိ ဗဟုံ နာနပ္ပကာရံ။ ကာမုပသံဟိတန္တိ ကာမနိဿိတံ ဂီတံ ပဝတ္တယမာနာ။ ကာမစ္ဆန္ဒဿာတိ အဿ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရဿ ကာမစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဇနန္တိ အတ္တနော သန္တိကာဝစရံ ပရိစာရိကဇနံ။ ဥစ္စာဝစန္တိ ဥဂ္ဂတဉ္စ အနုဂ္ဂတဉ္စ။ ဘုဉ္ဇေယျာတိ သစေ ဘုဉ္ဇေယျာသိ။ ဆာဒေယျု တန္တိ ဧတေ ကာမာ နာမ တဝ ရုစ္စေယျုံ။ သော ‘‘ပမဒါ’’တိ ဝစနံ သုတွာ တုဏှီ အဟောသိ။ ဣတရာ ပုနဒိဝသေပိ ဂါယိ။ ဧဝံ ကုမာရော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ တဿာ အာဂမနံ ရောစေန္တော ပရိစာရိကေ အာမန္တေတွာ ‘‘ဣင်္ဃာ’’တိ ဂါထမာဟ။

တိရောကုဋ္ဋမှီတိ သယနဂဗ္ဘကုဋ္ဋဿ ဗဟိ။ မာ အညောတိ အညော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုရိသော နာမ မာ သိယာ။ ဟန္တုံ ဥပက္ကမီတိ အန္တရဝီထိံ ဩတရိတွာ မာရေတုံ အာရဘိ။ ဝိကန္ဒိံသူတိ ကုမာရေန ကတိပယေသု ပုရိသေသု ပဟတေသု ပုရိသာ ပလာယိတွာ ဂေဟာနိ ပဝိသိံသု။ သော ပုရိသေ အလဘန္တော ထောကံ ဝိဿမိ။ တသ္မိံ ခဏေ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ ဥပက္ကောသိံသု။ ဇနံ ဟေဌေတျဒူသကန္တိ နိရပရာဓံ ဇနံ ဟေဌေတိ၊ တံ ဂဏှာပေထာတိ ဝဒိံသု။ ရာဇာ ဥပါယေန ကုမာရံ ဂဏှာပေတွာ ‘‘ဣမဿ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ အညံ နတ္ထိ၊ ဣမံ ပန ကုမာရံ တာယ ကုမာရိကာယ သဒ္ဓိံ ရဋ္ဌာ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တေ တထာ အကာသိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ‘‘တဉ္စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဝါဟေသီတိ ပဗ္ဗာဇေသိ။ န တေ ဝတ္ထဗ္ဗ တာဝဒေတိ ယတ္တကံ မယှံ ဝိဇိတံ၊ တတ္တကေ တယာ န ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဥဉ္ဆာယာတိ ဖလာဖလတ္ထာယ။

တသ္မိံ ပန ဝနံ ပဝိဋ္ဌေ ဣတရာ ယံ တတ္ထ ပစိတဗ္ဗယုတ္တကံ အတ္ထိ၊ တံ ပစိတွာ တဿာဂမနံ ဩလောကေန္တီ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ နိသီဒတိ။ ဧဝံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဧကဒိဝသံ အန္တရဒီပကဝါသီ ဧကော ဣဒ္ဓိမန္တတာပသော အဿမပဒတော နိက္ခမိတွာ မဏိဖလကံ ဝိယ ဥဒကံ မဒ္ဒမာနောဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တော ပဏ္ဏသာလာယ ဥပရိဘာဂံ ပတွာ ဓူမံ ဒိသွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ မနုဿာ ဝသန္တိ မညေ’’တိ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဩတရိ။ သာ တံ ဒိသွာ နိသီဒါပေတွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟုတွာ ဣတ္ထိကုတ္တံ ဒဿေတွာ တေန သဒ္ဓိံ အနာစာရံ အစရိ။ တမတ္ထံ ပကာသေန္တော သတ္ထာ ‘‘အထေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣသိ မာဂစ္ဆီတိ ဣသိ အာဂစ္ဆိ။ သမုဒ္ဒံ ဥပရူပရီတိ သမုဒ္ဒဿ မတ္ထကမတ္ထကေန။ ပဿ ယာဝ သုဒါရုဏန္တိ ပဿထ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တာယ ကုမာရိကာယ ယာဝ သုဒါရုဏံ ကမ္မံ ကတန္တိ အတ္ထော။

သာယန္တိ သာယနှသမယေ။ ဒိသွာတိ တံ ဝိဇဟိတုံ အသက္ကောန္တော သကလဒိဝသံ တတ္ထေဝ ဟုတွာ သာယနှသမယေ ရာဇပုတ္တံ အာဂတံ ဒိသွာ ပလာယိတုံ ‘‘ဝေဟာယသံ ဂမိဿ’’န္တိ ဥပ္ပတနာကာရံ ကရောန္တော ပတိတွာ မဟဏ္ဏဝေ သီဒတိ။ ဣသိံ ဒိသွာတိ အနုဗန္ဓမာနော ဂန္တွာ ပဿိတွာ။ အနုကမ္ပာယာတိ သစာယံ ဘူမိယာ အာဂတော အဘဝိဿ၊ ပလာယိတွာ အရညံ ပဝိသေယျ၊ အာကာသေန အာဂတော ဘဝိဿတိ၊ တသ္မာ သမုဒ္ဒေ ပတိတောပိ ဥပ္ပတနာကာရမေဝ ကရောတီတိ အနုကမ္ပံ ဥပ္ပာဒေတွာ တဿေဝ အနုကမ္ပာယ အဘာသထ။ တာသံ ပန ဂါထာနံ အတ္ထော တိကနိပါတေ ဝုတ္တောယေဝ။ နိဗ္ဗိဒါ အဟူတိ ကာမေသု နိဗ္ဗေဒေါ ဇာတော။ ပေါရာဏကံ မဂ္ဂန္တိ ပုဗ္ဗေ အဓိဂတံ ဈာနဝိသေသံ။ ပဗ္ဗဇိတွာနာတိ တံ ဣတ္ထိံ မနုဿာဝါသံ နေတွာ နိဝတ္တိတွာ အရညေ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ကာမရာဂံ ဝိရာဇယိ၊ ဝိရာဇေတွာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသီတိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုဂါမံ ပဋိစ္စ ဝိသုဒ္ဓသတ္တာပိ သံကိလိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ၊ သစ္စပရိယောသာနေ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခု အရဟတ္တံ ပတ္တော။ တဒါ အနိတ္ထိဂန္ဓကုမာရော အဟမေဝ အဟောသိန္တိ။

မဟာပလောဘနဇာတကဝဏ္ဏနာ ဧကာဒသမာ။

[၅၀၈] ၁၂။ ပဉ္စပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ

၃၁၅-၃၃၆။ ပဉ္စပဏ္ဍိတဇာတကံ မဟာဥမင်္ဂေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။

ပဉ္စပဏ္ဍိတဇာတကဝဏ္ဏနာ ဒွါဒသမာ။

[၅၀၉] ၁၃။ ဟတ္ထိပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ

စိရဿံ ဝတ ပဿာမာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဧသုကာရီ နာမ ရာဇာ အဟောသိ။ တဿ ပုရောဟိတော ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ပိယသဟာယော။ တေ ဥဘောပိ အပုတ္တကာ အဟေသုံ။ တေ ဧကဒိဝသံ သုခသယနေ နိသိန္နာ မန္တယိံသု ‘‘အမှာကံ ဣဿရိယံ မဟန္တံ၊ ပုတ္တော ဝါ ဓီတာ ဝါ နတ္ထိ၊ ကိံ နု ခေါ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ တတော ရာဇာ ပုရောဟိတံ အာဟ – ‘‘သမ္မ၊ သစေ တဝ ဂေဟေ ပုတ္တော ဇာယိဿတိ၊ မမ ရဇ္ဇဿ သာမိကော ဘဝိဿတိ၊ သစေ မမ ပုတ္တော ဇာယိဿတိ၊ တဝ ဂေဟေ ဘောဂါနံ သာမိကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ဥဘောပိ အညမညံ သင်္ကရိံသု။

အထေကဒိဝသံ ပုရောဟိတော ဘောဂဂါမံ ဂန္တွာ အာဂမနကာလေ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသန္တော ဗဟိနဂရေ ဧကံ ဗဟုပုတ္တိကံ နာမ ဒုဂ္ဂတိတ္ထိံ ပဿိ။ တဿာ သတ္တ ပုတ္တာ သဗ္ဗေဝ အရောဂါ၊ ဧကော ပစနဘာဇနကပလ္လံ ဂဏှိ၊ ဧကော သယနကဋသာရကံ၊ ဧကော ပုရတော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော ပစ္ဆတော၊ ဧကော အင်္ဂုလိံ ဂဏှိ၊ ဧကော အင်္ကေ နိသိန္နော၊ ဧကော ခန္ဓေ။ အထ နံ ပုရောဟိတော ပုစ္ဆိ ‘‘ဘဒ္ဒေ၊ ဣမေသံ ဒါရကာနံ ပိတာ ကုဟိ’’န္တိ? ‘‘သာမိ၊ ဣမေသံ ပိတာ နာမ နိဗဒ္ဓါ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ဧဝရူပေ သတ္တ ပုတ္တေ ကိန္တိ ကတွာ အလတ္ထာ’’တိ? သာ အညံ ဂဟဏံ အပဿန္တီ နဂရဒွါရေ ဌိတံ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒဿေတွာ ‘‘သာမိ ဧတသ္မိံ နိဂြောဓေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ သန္တိကေ ပတ္ထေတွာ လဘိံ၊ ဧတာယ မေ ပုတ္တာ ဒိန္နာ’’တိ အာဟ။ ပုရောဟိတော ‘‘တေန ဟိ ဂစ္ဆ တွ’’န္တိ ရထာ ဩရုယှ နိဂြောဓမူလံ ဂန္တွာ သာခါယ ဂဟေတွာ စာလေတွာ ‘‘အမ္ဘော ဒေဝတေ၊ တွံ ရညော သန္တိကာ ကိံ နာမ န လဘသိ၊ ရာဇာ တေ အနုသံဝစ္ဆရံ သဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗလိကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ပုတ္တံ န ဒေသိ၊ ဧတာယ ဒုဂ္ဂတိတ္ထိယာ တဝ ကော ဥပကာရော ကတော၊ ယေနဿာ သတ္တ ပုတ္တေ အဒါသိ။ သစေ အမှာကံ ရညော ပုတ္တံ န ဒေသိ၊ ဣတော တံ သတ္တမေ ဒိဝသေ သမူလံ ဆိန္ဒာပေတွာ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကာရေဿာမီ’’တိ ရုက္ခဒေဝတံ တဇ္ဇေတွာ ပက္ကာမိ။ သော ဧတေန နိယာမေနေဝ ပုနဒိဝသေပီတိ ပဋိပါဋိယာ ဆ ဒိဝသေ ကထေသိ။ ဆဋ္ဌေ ပန ဒိဝသေ သာခါယ ဂဟေတွာ ‘‘ရုက္ခဒေဝတေ အဇ္ဇေကရတ္တိမတ္တကမေဝ သေသံ၊ သစေ မေ ရညော ပုတ္တံ န ဒေသိ၊ သွေ တံ နိဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ အာဟ။

ရုက္ခဒေဝတာ အာဝဇ္ဇေတွာ တံ ကာရဏံ တထတော ဉတွာ ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ပုတ္တံ အလဘန္တော မမ ဝိမာနံ နာသေဿတိ၊ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန တဿ ပုတ္တံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စတုန္နံ မဟာရာဇာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ တေ ‘‘မယံ တဿ ပုတ္တံ ဒါတုံ န သက္ခိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ အဋ္ဌဝီသတိယက္ခသေနာပတီနံ သန္တိကံ အဂမာသိ၊ တေပိ တထေဝါဟံသု။ သက္ကဿ ဒေဝရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ကထေသိ။ သောပိ ‘‘လဘိဿတိ နု ခေါ ရာဇာ အနုစ္ဆဝိကေ ပုတ္တေ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ ဥပဓာရေန္တော ပုညဝန္တေ စတ္တာရော ဒေဝပုတ္တေ ပဿိ။ တေ ကိရ ပုရိမဘဝေ ဗာရာဏသိယံ ပေသကာရာ ဟုတွာ တေန ကမ္မေန လဒ္ဓကံ ပဉ္စကောဋ္ဌာသံ ကတွာ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ ပဉ္စမံ ဂဟေတွာ ဧကတောဝ ဒါနံ အဒံသု။ တေ တတော စုတာ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တိံသု၊ တတော ယာမဘဝနေတိ ဧဝံ အနုလောမပဋိလောမံ ဆသု ဒေဝလောကေသု သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တာ ဝိစရန္တိ။ တဒါ ပန နေသံ တာဝတိံသဘဝနတော စဝိတွာ ယာမဘဝနံ ဂမနဝါရော ဟောတိ။ သက္ကော တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပက္ကောသိတွာ ‘‘မာရိသာ၊ တုမှေဟိ မနုဿလောကံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧသုကာရီရညော အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တထာ’’တိ အာဟ။ တေ တဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘သာဓု ဒေဝ၊ ဂမိဿာမ၊ န ပနမှာကံ ရာဇကုလေနတ္ထော၊ ပုရောဟိတဿ ဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒဟရကာလေယေဝ ကာမေ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ သက္ကော ‘‘သာဓူ’’တိ တေသံ ပဋိညံ ဂဟေတွာ အာဂန္တွာ ရုက္ခဒေဝတာယ တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ တုဋ္ဌမာနသာ သက္ကံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝိမာနမေဝ ဂတာ။

ပုရောဟိတောပိ ပုနဒိဝသေ ဗလဝပုရိသေ သန္နိပါတာပေတွာ ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဂါဟာပေတွာ ရုက္ခမူလံ ဂန္တွာ ရုက္ခသာခါယ ဂဟေတွာ ‘‘အမ္ဘော ဒေဝတေ၊ အဇ္ဇ မယှံ တံ ယာစန္တဿ သတ္တမော ဒိဝသော၊ ဣဒါနိ တေ နိဋ္ဌာနကာလော’’တိ အာဟ။ တတော ရုက္ခဒေဝတာ မဟန္တေနာနုဘာဝေန ခန္ဓဝိဝရတော နိက္ခမိတွာ မဓုရသရေန တံ အာမန္တေတွာ ‘ဗြာဟ္မဏ၊ တိဋ္ဌတု ဧကော ပုတ္တော၊ စတ္တာရော တေ ပုတ္တေ ဒဿာမီ’’တိ အာဟ။ ‘‘မမ ပုတ္တေနတ္ထော နတ္ထိ၊ အမှာကံ ရညော ပုတ္တံ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘တုယှံယေဝ ဒေမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ မမ ဒွေ၊ ရညော ဒွေ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘ရညော န ဒေမိ၊ စတ္တာရောပိ တုယှမေဝ ဒမ္မိ၊ တယာ စ လဒ္ဓမတ္တာဝ ဘဝိဿန္တိ၊ အဂါရေ ပန အဋ္ဌတွာ ဒဟရကာလေယေဝ ပဗ္ဗဇိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တွံ မေ ကေဝလံ ပုတ္တေ ဒေဟိ၊ အပဗ္ဗဇနကာရဏံ ပန အမှာကံ ဘာရော’’တိ။ သာ တဿ ပုတ္တဝရံ ဒတွာ အတ္တနော ဘဝနံ ပါဝိသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဒေဝတာယ သက္ကာရော မဟာ အဟောသိ။

ဇေဋ္ဌကဒေဝပုတ္တော စဝိတွာ ပုရောဟိတဿ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ ‘‘ဟတ္ထိပါလော’’တိ နာမံ ကတွာ အပဗ္ဗဇနတ္ထာယ ဟတ္ထိဂေါပကေ ပဋိစ္ဆာပေသုံ။ သော တေသံ သန္တိကေ ဝဍ္ဎတိ။ တဿ ပဒသာ ဂမနကာလေ ဒုတိယော စဝိတွာ အဿာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿပိ ဇာတကာလေ ‘‘အဿပါလော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော အဿဂေါပကာနံ သန္တိကေ ဝဍ္ဎတိ။ တတိယဿ ဇာတကာလေ ‘‘ဂေါပါလော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော ဂေါပါလေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဍ္ဎတိ။ စတုတ္ထဿ ဇာတကာလေ ‘‘အဇပါလော’’တိ နာမံ ကရိံသု။ သော အဇပါလေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဍ္ဎတိ။ တေ ဝုဍ္ဎိမနွာယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ အဟေသုံ။

အထ နေသံ ပဗ္ဗဇိတဘယေန ရညော ဝိဇိတာ ပဗ္ဗဇိတေ နီဟရိံသု။ သကလကာသိရဋ္ဌေ ဧကပဗ္ဗဇိတောပိ နာဟောသိ။ တေ ကုမာရာ အတိဖရုသာ အဟေသုံ၊ ယာယ ဒိသာယ ဂစ္ဆန္တိ၊ တာယ အာဟရိယမာနံ ပဏ္ဏာကာရံ ဝိလုမ္ပန္တိ။ ဟတ္ထိပါလဿ သောဠသဝဿကာလေ ကာယသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ရာဇာ စ ပုရောဟိတော စ ‘‘ကုမာရာ မဟလ္လကာ ဇာတာ၊ ဆတ္တုဿာပနသမယော၊ တေသံ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ မန္တေတွာ ‘‘ဧတေ အဘိသိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ အတိဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ တတော တတော ပဗ္ဗဇိတာ အာဂမိဿန္တိ၊ တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿန္တိ၊ ဧတေသံ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ဇနပဒေါ ဥလ္လောဠော ဘဝိဿတိ၊ ဝီမံသိဿာမ တာဝ နေ၊ ပစ္ဆာ အဘိသိဉ္စိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဥဘောပိ ဣသိဝေသံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခံ စရန္တာ ဟတ္ထိပါလဿ ကုမာရဿ နိဝေသနဒွါရံ အဂမံသု။ ကုမာရော တေ ဒိသွာဝ တုဋ္ဌော ပသန္နော ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ တိဿော ဂါထာ အဘာသိ –

၃၃၇။

‘‘စိရဿံ ဝတ ပဿာမ၊ ဗြာဟ္မဏံ ဒေဝဝဏ္ဏိနံ၊

မဟာဇဋံ ခါရိဓရံ၊ ပင်္ကဒန္တံ ရဇဿိရံ။

၃၃၈။

‘‘စိရဿံ ဝတ ပဿာမ၊ ဣသိံ ဓမ္မဂုဏေ ရတံ၊

ကာသာယဝတ္ထဝသနံ၊ ဝါကစီရံ ပဋိစ္ဆဒံ။

၃၃၉။

‘‘အာသနံ ဥဒကံ ပဇ္ဇံ၊ ပဋိဂဏှာတု နော ဘဝံ၊

အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ၊ အဂ္ဃံ ကုရုတု နော ဘဝ’’န္တိ။

တတ္ထ ဗြာဟ္မဏန္တိ ဗာဟိတပါပဗြာဟ္မဏံ။ ဒေဝဝဏ္ဏိနန္တိ သေဋ္ဌဝဏ္ဏိနံ ဃောရတပံ ပရမတိက္ခိန္ဒြိယံ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဥပဂတန္တိ အတ္ထော။ ခါရိဓရန္တိ ခါရိဘာရဓရံ။ ဣသိန္တိ သီလက္ခန္ဓာဒယော ပရိယေသိတွာ ဌိတံ။ ဓမ္မဂုဏေ ရတန္တိ သုစရိတကောဋ္ဌာသေ အဘိရတံ။ ‘‘အာသန’’န္တိ ဣဒံ တေသံ နိသီဒနတ္ထာယ အာသနံ ပညပေတွာ ဂန္ဓောဒကဉ္စ ပါဒဗ္ဘဉ္ဇနဉ္စ ဥပနေတွာ အာဟ။ အဂ္ဃေတိ ဣမေ သဗ္ဗေပိ အာသနာဒယော အဂ္ဃေ ဘဝန္တံ ပုစ္ဆာမ။ ကုရုတု နောတိ ဣမေ နော အဂ္ဃေ ဘဝံ ပဋိဂ္ဂဏှတူတိ။

ဧဝံ သော တေသု ဧကေကံ ဝါရေနာဟ။ အထ နံ ပုရောဟိတော အာဟ – ‘‘တာတ ဟတ္ထိပါလ တွံ အမှေ ‘ကေ ဣမေ’တိ မညမာနော ဧဝံ ကထေသီ’’တိ။ ‘‘ဟေမဝန္တကာ ဣသယော’’တိ။ ‘‘န မယံ၊ တာတ၊ ဣသယော၊ ဧသ ရာဇာ ဧသုကာရီ၊ အဟံ တေ ပိတာ ပရောဟိတော’’တိ။ ‘‘အထ ကသ္မာ ဣသိဝေသံ ဂဏှိတ္ထာ’’တိ? ‘‘တဝ ဝီမံသနတ္ထာယာ’’တိ။ ‘‘မမ ကိံ ဝီမံသထာ’’တိ? ‘‘သစေ အမှေ ဒိသွာ န ပဗ္ဗဇိဿသိ၊ အထ တံ ရဇ္ဇေ အဘိသိဉ္စိတုံ အာဂတာမှာ’’တိ။ ‘‘တာတ န မေ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမဟန္တိ။ အထ နံ ပိတာ ‘‘တာတ ဟတ္ထိပါလ၊ နာယံ ကာလော ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ ဝတွာ ယထာဇ္ဈာသယံ အနုသာသန္တော စတုတ္ထဂါထမာဟ –

၃၄၀။

‘‘အဓိစ္စ ဝေဒေ ပရိယေသ ဝိတ္တံ၊ ပုတ္တေ ဂေဟေ တာတ ပတိဋ္ဌပေတွာ၊

ဂန္ဓေ ရသေ ပစ္စနုဘုယျ သဗ္ဗံ၊ အရညံ သာဓု မုနိ သော ပသတ္ထော’’တိ။

တတ္ထ အဓိစ္စာတိ သဇ္ဈာယိတွာ။ ပုတ္တေတိ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ နာဋကေ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတွာ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎိတွာ တေ ပုတ္တေ ဂေဟေ ပတိဋ္ဌာပေတွာတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗန္တိ ဧတေ စ ဂန္ဓရသေ သေသဉ္စ သဗ္ဗံ ဝတ္ထုကာမံ အနုဘဝိတွာ။ အရညံ သာဓု မုနိ သော ပသတ္ထောတိ ပစ္ဆာ မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတဿ အရညံ သာဓု လဒ္ဓကံ ဟောတိ။ ယော ဧဝရူပေ ကာလေ ပဗ္ဗဇတိ၊ သော မုနိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ အရိယေဟိ ပသတ္ထောတိ ဝဒတိ။

တတော ဟတ္ထိပါလော ဂါထမာဟ –

၃၄၁။

‘‘ဝေဒါ န သစ္စာ န စ ဝိတ္တလာဘော၊ န ပုတ္တလာဘေန ဇရံ ဝိဟန္တိ၊

ဂန္ဓေ ရသေ မုစ္စနမာဟု သန္တော၊ သကမ္မုနာ ဟောတိ ဖလူပပတ္တီ’’တိ။

တတ္ထ န သစ္စာတိ ယံ သဂ္ဂဉ္စ မဂ္ဂဉ္စ ဝဒန္တိ၊ န တံ သာဓေန္တိ၊ တုစ္ဆာ နိဿာရာ နိပ္ဖလာ။ န စ ဝိတ္တလာဘောတိ ဓနလာဘောပိ ပဉ္စသာဓာရဏတ္တာ သဗ္ဗော ဧကသဘာဝေါ န ဟောတိ။ ဇရန္တိ တာတ၊ ဇရံ ဝါ ဗျာဓိမရဏံ ဝါ န ကောစိ ပုတ္တလာဘေန ပဋိဗာဟိတုံ သမတ္ထော နာမ အတ္ထိ။ ဒုက္ခမူလာ ဟေတေ ဥပဓယော။ ဂန္ဓေ ရသေတိ ဂန္ဓေ စ ရသေ စ သေသေသု အာရမ္မဏေသု စ မုစ္စနံ မုတ္တိမေဝ ဗုဒ္ဓါဒယော ပဏ္ဍိတာ ကထေန္တိ။ သကမ္မုနာတိ အတ္တနာ ကတကမ္မေနေဝ သတ္တာနံ ဖလူပပတ္တိ ဖလနိပ္ဖတ္တိ ဟောတိ။ ကမ္မဿကာ ဟိ၊ တာတ၊ သတ္တာတိ။

ကုမာရဿ ဝစနံ သုတွာ ရာဇာ ဂါထမာဟ –

၃၄၂။

‘‘အဒ္ဓါ ဟိ သစ္စံ ဝစနံ တဝေတံ၊ သကမ္မုနာ ဟောတိ ဖလူပပတ္တိ၊

ဇိဏ္ဏာ စ မာတာပိတရော တဝီမေ၊ ပဿေယျုံ တံ ဝဿသတံ အရောဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ဝဿသတံ အရောဂန္တိ ဧတေ ဝဿသတံ အရောဂံ တံ ပဿေယျုံ၊ တွမ္ပိ ဝဿသတံ ဇီဝန္တော မာတာပိတရော ပေါသဿူတိ ဝဒတိ။

တံ သုတွာ ကုမာရော ‘‘ဒေဝ၊ တွံ ကိံ နာမေတံ ဝဒသီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၄၃။

‘‘ယဿဿ သက္ခီ မရဏေန ရာဇ၊ ဇရာယ မေတ္တီ နရဝီရသေဋ္ဌ၊

ယော စာပိ ဇညာ န မရိဿံ ကဒါစိ၊ ပဿေယျုံ တံ ဝဿသတံ အရောဂံ။

၃၄၄။

‘‘ယထာပိ နာဝံ ပုရိသော ဒကမှိ၊ ဧရေတိ စေ နံ ဥပနေတိ တီရံ၊

ဧဝမ္ပိ ဗျာဓီ သတတံ ဇရာ စ၊ ဥပနေတိ မစ္စံ ဝသမန္တကဿာ’’တိ။

တတ္ထ သက္ခီတိ မိတ္တဓမ္မော။ မရဏေနာတိ ဒတ္တော မတော မိတ္တော မတောတိ သမ္မုတိမရဏေန။ ဇရာယာတိ ပါကဋဇရာယ ဝါ သဒ္ဓိံ ယဿ မေတ္တီ ဘဝေယျ၊ ယဿေတံ မရဏဉ္စ ဇရာ စ မိတ္တဘာဝေန နာဂစ္ဆေယျာတိ အတ္ထော။ ဧရေတိ စေ နန္တိ မဟာရာဇ၊ ယထာ နာမ ပုရိသော နဒီတိတ္ထေ ဥဒကမှိ နာဝံ ဌပေတွာ ပရတီရဂါမိံ ဇနံ အာရောပေတွာ သစေ အရိတ္တေန ဥပ္ပီဠေန္တော ဖိယေန ကဍ္ဎန္တော စာလေတိ ဃဋ္ဋေတိ၊ အထ နံ ပရတီရံ နေတိ။ ဧဝံ ဗျာဓိ ဇရာ စ နိစ္စံ အန္တကဿ မစ္စုနော ဝသံ ဥပနေတိယေဝါတိ။

ဧဝံ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဇီဝိတသင်္ခါရဿ ပရိတ္တဘာဝံ ဒဿေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှေ တိဋ္ဌထ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထယန္တမေဝ မံ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ ရာဇာနဉ္စ ပိတရဉ္စ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပရိစာရကေ ဂဟေတွာ ဗာရာဏသိယံ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နဂရတော နိက္ခမိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမေသာ သောဘနာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဟတ္ထိပါလကုမာရေန သဒ္ဓိံ မဟာဇနော နိက္ခမိ။ ယောဇနိကာ ပရိသာ အဟောသိ။ သော တာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဂင်္ဂါယ တီရံ ပတွာ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ဩလောကေတွာ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ ဈာနာနိ နိဗ္ဗတ္တေတွာ စိန္တေသိ ‘‘အယံ သမာဂမော မဟာ ဘဝိဿတိ၊ မမ တယော ကနိဋ္ဌဘာတရော မာတာပိတရော ရာဇာ ဒေဝီတိ သဗ္ဗေ သပရိသာ ပဗ္ဗဇိဿန္တိ၊ ဗာရာဏသီ သုညာ ဘဝိဿတိ၊ ယာဝ ဧတေသံ အာဂမနာ ဣဓေဝ ဘဝိဿာမီ’’တိ။ သော တတ္ထေဝ မဟာဇနဿ ဩဝါဒံ ဒေန္တော နိသီဒိ။

ပုနဒိဝသေ ရာဇာ စ ပုရောဟိတော စ စိန္တယိံသု ‘‘ဟတ္ထိပါလကုမာရော တာဝ ‘ရဇ္ဇံ ပဟာယ မဟာဇနံ အာဒါယ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဂန္တွာ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နော၊ အဿပါလံ ဝီမံသိတွာ အဘိသိဉ္စိဿာမာ’’တိ။ တေ ဣသိဝေသေနေဝ တဿပိ ဂေဟဒွါရံ အဂမံသု။ သောပိ တေ ဒိသွာ ပသန္နမာနသော ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘စိရဿံ ဝတ ပဿာမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော တထေဝ ပဋိပဇ္ဇိ။ တေပိ တံ တထေဝ ဝတွာ အတ္တနော အာဂတကာရဏံ ကထယိံသု။ သော ‘‘မမ ဘာတိကေ ဟတ္ထိပါလကုမာရေ သန္တေ ကထံ ပဌမတရံ မယှမေဝ သေတစ္ဆတ္တံ ပါပုဏာတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တာတ၊ ဘာတာ၊ တေ ‘န မယှံ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ ဝတွာ နိက္ခန္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကဟံ ပနေသော ဣဒါနီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တာတ၊ မမ ဘာတရာ ဆဍ္ဍိတခေဠေန ကမ္မံ နတ္ထိ၊ ဗာလာ ဟိ ပရိတ္တကပညာ သတ္တာ ဧတံ ကိလေသံ ဇဟိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ အဟံ ပန ဇဟိဿာမီ’’တိ ရညော စ ပိတု စ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၄၅။

‘‘ပင်္ကော စ ကာမာ ပလိပေါ စ ကာမာ၊ မနောဟရာ ဒုတ္တရာ မစ္စုဓေယျာ၊

ဧတသ္မိံ ပင်္ကေ ပလိပေ ဗျသန္နာ၊ ဟီနတ္တရူပါ န တရန္တိ ပါရံ။

၃၄၆။

‘‘အယံ ပုရေ လုဒ္ဒမကာသိ ကမ္မံ၊ သွာယံ ဂဟီတော န ဟိ မောက္ခိတော မေ၊

ဩရုန္ဓိယာ နံ ပရိရက္ခိဿာမိ၊ မာယံ ပုန လုဒ္ဒမကာသိ ကမ္မ’’န္တိ။

တတ္ထ ပင်္ကောတိ ယော ကောစိ ကဒ္ဒမော။ ပလိပေါတိ သုခုမဝါလုကမိဿော သဏှကဒ္ဒမော။ တတ္ထ ကာမာ လဂ္ဂါပနဝသေန ပင်္ကော နာမ၊ ဩသီဒါပနဝသေန ပလိပေါ နာမာတိ ဝုတ္တာ။ ဒုတ္တရာတိ ဒုရတိက္ကမာ။ မစ္စုဓေယျာတိ မစ္စုနော အဓိဋ္ဌာနာ။ ဧတေသု ဟိ လဂ္ဂါ စေဝ အနုပဝိဋ္ဌာ စ သတ္တာ ဥတ္တရိတုံ အသက္ကောန္တာ ဒုက္ခက္ခန္ဓပရိယာယေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဒုက္ခဉ္စေဝ မရဏဉ္စ ပါပုဏန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ဧတသ္မိံ ပင်္ကေ ပလိပေ ဗျသန္နာ ဟီနတ္တရူပါ န တရန္တိ ပါရ’’န္တိ။ တတ္ထ ဗျသန္နာတိ သန္နာ။ ‘‘ဝိသန္နာ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ဟီနတ္တရူပါတိ ဟီနစိတ္တသဘာဝါ။ န တရန္တိ ပါရန္တိ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂန္တုံ န သက္ကောန္တိ။

အယန္တိ မဟာရာဇ၊ အယံ မမတ္တဘာဝေါ ပုဗ္ဗေ အဿဂေါပကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဍ္ဎန္တော မဟာဇနဿ ဝိလုမ္ပနဝိဟေဌနာဒိဝသေန ဗဟုံ လုဒ္ဒံ သာဟသိကကမ္မံ အကာသိ။ သွာယံ ဂဟီတောတိ သော အယံ တဿ ကမ္မဿ ဝိပါကော မယာ ဂဟိတော။ န ဟိ မောက္ခိတော မေတိ သံသာရဝဋ္ဋေ သတိ န ဟိ မောက္ခော ဣတော အကုသလဖလတော မမ အတ္ထိ။ ဩရုန္ဓိယာ နံ ပရိရက္ခိဿာမီတိ ဣဒါနိ နံ ကာယဝစီမနောဒွါရာနိ ပိဒဟန္တော ဩရုန္ဓိတွာ ပရိရက္ခိဿာမိ။ ကိံကာရဏာ? မာယံ ပုန လုဒ္ဒမကာသိ ကမ္မံ။ အဟဉှိ ဣတော ပဋ္ဌာယ ပါပံ အကတွာ ကလျာဏမေဝ ကရိဿာမိ။

ဧဝံ အဿပါလကုမာရော ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တမေဝ မံ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဩဝါဒံ ဒတွာ ယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိတွာ ဟတ္ထိပါလကုမာရဿေဝ သန္တိကံ ဂတော။ သော တဿ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘ဘာတိက၊ အယံ သမာဂမော မဟာ ဘဝိဿတိ၊ ဣဓေဝ တာဝ ဟောမာ’’တိ အာဟ။ ဣတရောပိ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ စ ပုရောဟိတော စ တေနေဝုပါယေန ဂေါပါလကုမာရဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ တေနပိ တထေဝ ပဋိနန္ဒိတွာ အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ အာစိက္ခိံသု။ သောပိ အဿပါလကုမာရော ဝိယ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အဟံ စိရတော ပဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဝနေ နဋ္ဌဂေါဏံ ဝိယ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဓာရေန္တော ဝိစရာမိ၊ တေန မေ နဋ္ဌဂေါဏဿ ပဒံ ဝိယ ဘာတိကာနံ ဂတမဂ္ဂေါ ဒိဋ္ဌော၊ သွာဟံ တေနေဝ မဂ္ဂေန ဂမိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဂါထမာဟ –

၃၄၇။

‘‘ဂဝံဝ နဋ္ဌံ ပုရိသော ယထာ ဝနေ၊ အနွေသတီ ရာဇ အပဿမာနော၊

ဧဝံ နဋ္ဌော ဧသုကာရီ မမတ္ထော၊ သောဟံ ကထံ န ဂဝေသေယျံ ရာဇာ’’တိ။

တတ္ထ ဧသုကာရီတိ ရာဇာနံ အာလပတိ။ မမတ္ထောတိ ဝနေ ဂေါဏော ဝိယ မမ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတော အတ္ထော နဋ္ဌော။ သောဟန္တိ သော အဟံ အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတာနံ မဂ္ဂံ ဒိသွာ ကထံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န ဂဝေသေယျံ၊ မမ ဘာတိကာနံ ဂတမဂ္ဂမေဝ ဂမိဿာမိ နရိန္ဒာတိ။

အထ နံ ‘‘တာတ ဂေါပါလ၊ ဧကာဟံ ဒွီဟံ အာဂမေဟိ၊ အမှေ သမဿာသေတွာ ပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇိဿသီ’’တိ ဝဒိံသု။ သော ‘‘မဟာရာဇ၊ အဇ္ဇ ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ ‘သွေ ကရိဿာမီ’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကလျာဏကမ္မံ နာမ အဇ္ဇေဝ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ဣတရံ ဂါထမာဟ –

၃၄၈။

‘‘ဟိယျောတိ ဟိယျတိ ပေါသော၊ ပရေတိ ပရိဟာယတိ၊

အနာဂတံ နေတမတ္ထီတိ ဉတွာ၊ ဥပ္ပန္နဆန္ဒံ ကော ပနုဒေယျ ဓီရော’’တိ။

တတ္ထ ဟိယျောတိ သွေတိ အတ္ထော။ ပရေတိ ပုနဒိဝသေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယော မဟာရာဇ၊ အဇ္ဇ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ‘သွေ’တိ၊ သွေ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ ‘ပရေ’တိ ဝတွာ န ကရောတိ၊ သော တတော ပရိဟာယတိ၊ န တံ ကမ္မံ ကာတုံ သက္ကောတီ’’တိ။ ဧဝံ ဂေါပါလော ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၃။၂၇၂ အာဒယော) နာမ ကထေသိ။ သွာယမတ္ထော ဘဒ္ဒေကရတ္တသုတ္တေန ကထေတဗ္ဗော။ အနာဂတံ နေတမတ္ထီတိ ယံ အနာဂတံ၊ တံ ‘‘နေတံ အတ္ထီ’’တိ ဉတွာ ဥပ္ပန္နံ ကုသလစ္ဆန္ဒံ ကော ပဏ္ဍိတော ပနုဒေယျ ဟရေယျ။

ဧဝံ ဂေါပါလကုမာရော ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တမေဝ မံ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တီ’’တိ ယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိတွာ ဒွိန္နံ ဘာတိကာနံ သန္တိကံ ဂတော။ ဟတ္ထိပါလော တဿပိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ စ ပုရောဟိတော စ တေနေဝုပါယေန အဇပါလကုမာရဿ နိဝေသနံ ဂန္တွာ တေနပိ တထေဝ ပဋိနန္ဒိတွာ အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ အာစိက္ခိတွာ ‘‘ဆတ္တံ တေ ဥဿာပေဿာမာ’’တိ ဝဒိံသု။ ကုမာရော အာဟ – ‘‘မယှံ ဘာတိကာ ကုဟိ’’န္တိ? တေ ‘‘အမှာကံ ရဇ္ဇေနတ္ထော နတ္ထီ’’တိ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ တိယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ နိသိန္နာတိ။ နာဟံ မမ ဘာတိကေဟိ ဆဍ္ဍိတခေဠံ သီသေနာဒါယ ဝိစရိဿာမိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။ တာတ၊ တွံ တာဝ ဒဟရော ၊ အမှာကံ ဟတ္ထဘာရော၊ ဝယပ္ပတ္တကာလေ ပဗ္ဗဇိဿသီတိ။ အထ နေ ကုမာရော ‘‘ကိံ တုမှေ ကထေထ၊ နနု ဣမေ သတ္တာ ဒဟရကာလေပိ မဟလ္လကကာလေပိ မရန္တိယေဝ၊ ‘အယံ ဒဟရကာလေ မရိဿတိ၊ အယံ မဟလ္လကကာလေ’တိ ကဿစိ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ နိမိတ္တံ နတ္ထိ၊ အဟံ မမ မရဏကာလံ န ဇာနာမိ၊ တသ္မာ ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၄၉။

‘‘ပဿာမိ ဝေါဟံ ဒဟရံ ကုမာရိံ၊ မတ္တူပမံ ကေတကပုပ္ဖနေတ္တံ၊

အဘုတ္တဘောဂေ ပဌမေ ဝယသ္မိံ၊ အာဒါယ မစ္စု ဝဇတေ ကုမာရိံ။

၃၅၀။

‘‘ယုဝါ သုဇာတော သုမုခေါ သုဒဿနော၊ သာမော ကုသုမ္ဘပရိကိဏ္ဏမဿု၊

ဟိတွာန ကာမေ ပဋိကစ္စ ဂေဟံ၊ အနုဇာန မံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ ဒေဝါ’’တိ။

တတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ၊ ပဿာမိစ္စေဝါတိ အတ္ထော။ မတ္တူပမန္တိ ဟာသဘာသဝိလာသေဟိ မတ္တံ ဝိယ စရန္တိံ။ ကေတကပုပ္ဖနေတ္တန္တိ ကေတကပုပ္ဖပတ္တံ ဝိယ ပုထုလာယတနေတ္တံ။ အဘုတ္တဘောဂေတိ ဧဝံ ဥတ္တမရူပဓရံ ကုမာရိံ ပဌမဝယေ ဝတ္တမာနံ အဘုတ္တဘောဂမေဝ မာတာပိတူနံ ဥပရိ မဟန္တံ သောကံ ပါတေတွာ မစ္စု ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သုဇာတောတိ သုသဏ္ဌိတော။ သုမုခေါတိ ကဉ္စနာဒါသပုဏ္ဏစန္ဒသဒိသမုခေါ။ သုဒဿနောတိ ဥတ္တမရူပဓာရိတာယ သမ္ပန္နဒဿနော။ သာမောတိ သုဝဏ္ဏသာမော။ ကုသုမ္ဘပရိကိဏ္ဏမဿူတိ သန္နိသိန္နဋ္ဌေန သုခုမဋ္ဌေန စ တရုဏကုသုမ္ဘကေသရသဒိသပရိကိဏ္ဏမဿု။ ဣမိနာ ဧဝရူပေါပိ ကုမာရော မစ္စုဝသံ ဂစ္ဆတိ။ တထာဝိဓမ္ပိ ဟိ သိနေရုံ ဥပ္ပာတေန္တော ဝိယ နိက္ကရုဏော မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ ဟိတွာန ကာမေ ပဋိကစ္စ ဂေဟံ၊ အနုဇာန မံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ ဒေဝါတိ ဒေဝ၊ ပုတ္တဒါရဗန္ဓနသ္မိဉှိ ဥပ္ပန္နေ တံ ဗန္ဓနံ ဒုစ္ဆေဒနီယံ ဟောတိ၊ တေနာဟံ ပုရေတရညေဝ ကာမေ စ ဂေဟဉ္စ ဟိတွာ ဣဒါနေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ အနုဇာန၊ မန္တိ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေန္တမေဝ မံ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တီ’’တိ တေ ဥဘောပိ ဝန္ဒိတွာ ယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိတွာ ဂင်္ဂါတီရမေဝ အဂမာသိ။ ဟတ္ထိပါလော တဿပိ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘သမာဂမော မဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ တတ္ထေဝ နိသီဒိ။ ပုနဒိဝသေ ပုရောဟိတော ပလ္လင်္ကဝရမဇ္ဈဂတော နိသီဒိတွာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ပုတ္တာ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဣဒါနာဟံ ဧကကောဝ မနုဿခါဏုကော ဇာတောမှိ၊ အဟမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော ဗြာဟ္မဏိယာ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော ဂါထမာဟ –

၃၅၁။

‘‘သာခါဟိ ရုက္ခော လဘတေ သမညံ၊ ပဟီနသာခံ ပန ခါဏုမာဟု၊

ပဟီနပုတ္တဿ မမဇ္ဇ ဘောတိ၊ ဝါသေဋ္ဌိ ဘိက္ခာစရိယာယ ကာလော’’တိ။

တတ္ထ လဘတေ သမညန္တိ ရုက္ခောတိ ဝေါဟာရံ လဘတိ။ ဝါသေဋ္ဌီတိ ဗြာဟ္မဏိံ အာလပတိ။ ဘိက္ခာစရိယာယာတိ မယှမ္ပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ကာလော၊ ပုတ္တာနံ သန္တိကမေဝ ဂမိဿာမီတိ။

သော ဧဝံ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏေ ပက္ကောသာပေသိ၊ သဋ္ဌိ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု။ အထ နေ အာဟ – ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ တုမှေ ပန အာစရိယာတိ။ ‘‘အဟံ မမ ပုတ္တဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘န တုမှာကမေဝ နိရယော ဥဏှော၊ မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ သော အသီတိကောဋိဓနံ ဗြာဟ္မဏိယာ နိယျာဒေတွာ ယောဇနိကံ ဗြာဟ္မဏပရိသံ အာဒါယ နိက္ခမိတွာ ပုတ္တာနံ သန္တိကညေဝ ဂတော။ ဟတ္ထိပါလော တာယပိ ပရိသာယ အာကာသေ ဌတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ပုနဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏီ စိန္တေသိ ‘‘မမ စတ္တာရော ပုတ္တာ သေတစ္ဆတ္တံ ပဟာယ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’တိ ဂတာ၊ ဗြာဟ္မဏောပိ ပုရောဟိတဋ္ဌာနေန သဒ္ဓိံ အသီတိကောဋိဓနံ ဆဍ္ဍေတွာ ပုတ္တာနညေဝ သန္တိကံ ဂတော၊ အဟမေဝ ဧကာ ကိံ ကရိဿာမိ၊ ပုတ္တာနံ ဂတမဂ္ဂေနေဝ ဂမိဿာမီ’’တိ။ သာ အတီတံ ဥဒါဟရဏံ အာဟရန္တီ ဥဒါနဂါထမာဟ –

၃၅၂။

‘‘အဃသ္မိ ကောဉ္စာဝ ယထာ ဟိမစ္စယေ၊ ကတာနိ ဇာလာနိ ပဒါလိယ ဟံသာ၊

ဂစ္ဆန္တိ ပုတ္တာ စ ပတီ စ မယှံ၊ သာဟံ ကထံ နာနုဝဇေ ပဇာန’’န္တိ။

တတ္ထ အဃသ္မိ ကောဉ္စာဝ ယထာတိ ယထေဝ အာကာသေ ကောဉ္စသကုဏာ အသဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဟိမစ္စယေတိ ဝဿာနစ္စယေ။ ကတာနိ ဇာလာနိ ပဒါလိယ ဟံသာတိ အတီတေ ကိရ ဆန္နဝုတိသဟဿာ သုဝဏ္ဏဟံသာဝဿာရတ္တပဟောနကံ သာလိံ ကဉ္စနဂုဟာယံ နိက္ခိပိတွာ ဝဿဘယေန ဗဟိ အနိက္ခမိတွာ စတုမာသံ တတ္ထ ဝသန္တိ။ အထ နေသံ ဥဏ္ဏနာဘိ နာမ မက္ကဋကော ဂုဟာဒွါရေ ဇာလံ ဗန္ဓတိ။ ဟံသာ ဒွိန္နံ တရုဏဟံသာနံ ဒွိဂုဏံ ဝဋ္ဋံ ဒေန္တိ။ တေ ထာမသမ္ပန္နတာယ တံ ဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တိ၊ သေသာ တေသံ ဂတမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တိ။ သာ တမတ္ထံ ပကာသေန္တီ ဧဝမာဟ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထေဝ အာကာသေ ကောဉ္စသကုဏာ အသဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာ ဟိမစ္စယေ ဝဿာနာတိက္ကမေ ဒွေ တရုဏဟံသာ ကတာနိ ဇာလာနိ ပဒါလေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အထ နေသံ ဂတမဂ္ဂေန ဣတရေ ဟံသာ။ ဣဒါနိ ပန မမ ပုတ္တာ တရုဏဟံသာ ဇာလံ ဝိယ ကာမဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ ဂတာ၊ မယာပိ တေသံ ဂတမဂ္ဂေန ဂန္တဗ္ဗန္တိ ဣမိနာဓိပ္ပာယေန ‘‘ဂစ္ဆန္တိ ပုတ္တာ စ ပတီ စ မယှံ၊ သာဟံ ကထံ နာနုဝဇေ ပဇာန’’န္တိ အာဟ။

ဣတိ သာ ‘‘ကထံ အဟံ ဧဝံ ပဇာနန္တီ န ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမိ ယေဝါ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဗြာဟ္မဏိယော ပက္ကောသာပေတွာ ဧဝမာဟ ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ? ‘‘တုမှေ ပန အယျေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ သာ တံ ဝိဘဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ပုတ္တာနံ သန္တိကမေဝ ဂတာ။ ဟတ္ထိပါလော တာယပိ ပရိသာယ အာကာသေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ ‘‘ကုဟိံ ပုရောဟိတော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ ပုရောဟိတော စ ဗြာဟ္မဏီ စ သဗ္ဗံ ဓနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဒွိယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ပုတ္တာနံ သန္တိကံ ဂတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘အသာမိကံ ဓနံ အမှာကံ ပါပုဏာတီ’’တိ တဿ ဂေဟတော ဓနံ အာဟရာပေသိ။ အထဿ အဂ္ဂမဟေသီ ‘‘ရာဇာ ကိံ ကရောတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ပုရောဟိတဿ ဂေဟတော ဓနံ အာဟရာပေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ပုရောဟိတော ကုဟိ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘သပဇာပတိကော ပဗ္ဗဇ္ဇတ္ထာယ နိက္ခန္တော’’တိ သုတွာ ‘‘အယံ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏေန စ ဗြာဟ္မဏိယာ စ စတူဟိ ပုတ္တေဟိ စ ဇဟိတံ ဥက္ကာရံ မောဟေန မူဠှော အတ္တနော ဃရံ အာဟရာပေတိ၊ ဥပမာယ နံ ဗောဓေဿာမီ’’တိ သူနတော မံသံ အာဟရာပေတွာ ရာဇင်္ဂဏေ ရာသိံ ကာရေတွာ ဥဇုမဂ္ဂံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဇာလံ ပရိက္ခိပါပေသိ။ ဂိဇ္ဈာ ဒူရတောဝ ဒိသွာ တဿတ္ထာယ ဩတရိံသု။ တတ္ထ သပ္ပညာ ဇာလံ ပသာရိတံ ဉတွာ အတိဘာရိကာ ဟုတွာ ‘‘ဥဇုကံ ဥပ္ပတိတုံ န သက္ခိဿာမာ’’တိ အတ္တနာ ခါဒိတမံသံ ဆဍ္ဍေတွာ ဝမိတွာ ဇာလံ အနလ္လီယိတွာ ဥဇုကမေဝ ဥပ္ပတိတွာ ဂမိံသု။ အန္ဓဗာလာ ပန တေဟိ ဆဍ္ဍိတံ ဝမိတံ ခါဒိတွာ ဘာရိယာ ဟုတွာ ဥဇုကံ ဥပ္ပတိတုံ အသက္ကောန္တာ အာဂန္တွာ ဇာလေ ဗဇ္ဈိံသု။ အထေကံ ဂိဇ္ဈံ အာနေတွာ ဒေဝိယာ ဒဿယိံသု။ သာ တံ အာဒါယ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဧထ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ရာဇင်္ဂဏေ ဧကံ ကိရိယံ ပဿိဿာမာ’’တိ သီဟပဉ္ဇရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣမေ ဂိဇ္ဈေ ဩလောကေဟိ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဒွေ ဂါထာ အဘာသိ –

၃၅၃။

‘‘ဧတေ ဘုတွာ ဝမိတွာ စ၊ ပက္ကမန္တိ ဝိဟင်္ဂမာ၊

ယေ စ ဘုတွာ န ဝမိံသု၊ တေ မေ ဟတ္ထတ္တမာဂတာ။

၃၅၄။

‘‘အဝမီ ဗြာဟ္မဏော ကာမေ၊ သော တွံ ပစ္စာဝမိဿသိ၊

ဝန္တာဒေါ ပုရိသော ရာဇ၊ န သော ဟောတိ ပသံသိယော’’တိ။

တတ္ထ ဘုတွာ ဝမိတွာ စာတိ မံသံ ခါဒိတွာ ဝမိတွာ စ။ ပစ္စာဝမိဿသီတိ ပဋိဘုဉ္ဇိဿသိ။ ဝန္တာဒေါတိ ပရဿ ဝမိတခါဒကော။ န ပသံသိယောတိ သော တဏှာဝသိကော ဗာလော ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသံသိတဗ္ဗော န ဟောတိ။

တံ သုတွာ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ အဟောသိ၊ တယော ဘဝါ အာဒိတ္တာ ဝိယ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ သော ‘‘အဇ္ဇေဝ ရဇ္ဇံ ပဟာယ မမ ပဗ္ဗဇိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ ဒေဝိယာ ထုတိံ ကရောန္တော ဂါထမာဟ –

၃၅၅။

‘‘ပင်္ကေ စ ပေါသံ ပလိပေ ဗျသန္နံ၊ ဗလီ ယထာ ဒုဗ္ဗလမုဒ္ဓရေယျ၊

ဧဝမ္ပိ မံ တွံ ဥဒတာရိ ဘောတိ၊ ပဉ္စာလိ ဂါထာဟိ သုဘာသိတာဟီ’’တိ။

တတ္ထ ဗျသန္နန္တိ နိမုဂ္ဂံ၊ ‘‘ဝိသန္န’’န္တိပိ ပါဌော။ ဥဒ္ဓရေယျာတိ ကေသေသု ဝါ ဟတ္ထေသု ဝါ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ထလေ ဌပေယျ။ ဥဒတာရီတိ ကာမပင်္ကတော ဥတ္တာရယိ။ ‘‘ဥဒတာသီ’’တိပိ ပါဌော၊ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘ဥဒ္ဓဋာသီ’’တိပိ ပါဌော၊ ဥဒ္ဓရီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စာလီတိ ပဉ္စာလရာဇဓီတေ။

ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ တင်္ခဏညေဝ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ အမစ္စေ ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ တုမှေ ပန၊ ဒေဝါတိ? ‘‘အဟံ ဟတ္ထိပါလဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ ဒွါဒသယောဇနိကေ ဗာရာဏသိနဂရေ ရဇ္ဇံ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘အတ္ထိကာ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေန္တူ’’တိ အမစ္စပရိဝုတော တိယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကုမာရဿေဝ သန္တိကံ ဂတော။ ဟတ္ထိပါလော တဿာပိ ပရိသာယ အာကာသေ နိသိန္နော ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သတ္ထာ ရညော ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ပကာသေန္တော ဂါထမာဟ –

၃၅၆။

‘‘ဣဒံ ဝတွာ မဟာရာဇာ၊ ဧသုကာရီ ဒိသမ္ပတိ၊

ရဋ္ဌံ ဟိတွာန ပဗ္ဗဇိ၊ နာဂေါ ဆေတွာဝ ဗန္ဓန’’န္တိ။

ပုနဒိဝသေ နဂရေ ဩဟီနဇနော သန္နိပတိတွာ ရာဇဒွါရံ ဂန္တွာ ဒေဝိယာ အာရောစေတွာ နိဝေသနံ ပဝိသိတွာ ဒေဝိံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ ဌိတော ဂါထမာဟ။

၃၅၇။

‘‘ရာဇာ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမရောစယိတ္ထ၊ ရဋ္ဌံ ပဟာယ နရဝီရသေဋ္ဌော၊

တုဝမ္ပိ နော ဟောဟိ ယထေဝ ရာဇာ၊ အမှေဟိ ဂုတ္တာ အနုသာသ ရဇ္ဇ’’န္တိ။

တတ္ထ အနုသာသာတိ အမှေဟိ ဂုတ္တာ ဟုတွာ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ။

သာ မဟာဇနဿ ကထံ သုတွာ သေသဂါထာ အဘာသိ –

၃၅၈။

‘‘ရာဇာ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမရောစယိတ္ထ၊ ရဋ္ဌံ ပဟာယ နရဝီရသေဋ္ဌော၊

အဟမ္ပိ ဧကာ စရိဿာမိ လောကေ၊ ဟိတွာန ကာမာနိ မနောရမာနိ။

၃၅၉။

‘‘ရာဇာ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမရောစယိတ္ထ၊ ရဋ္ဌံ ပဟာယ နရဝီရသေဋ္ဌော၊

အဟမ္ပိ ဧကာ စရိဿာမိ လောကေ၊ ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ။

၃၆၀။

‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊ ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တိ၊

အဟမ္ပိ ဧကာ စရိဿာမိ လောကေ၊ ဟိတွာန ကာမာနိ မနောရမာနိ။

၃၆၁။

‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊ ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တိ၊

အဟမ္ပိ ဧကာ စရိဿာမိ လောကေ၊ ဟိတွာန ကာမာနိ ယထောဓိကာနိ။

၃၆၂။

‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊ ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တိ၊

အဟမ္ပိ ဧကာ စရိဿာမိ လောကေ၊ သီတိဘူတာ သဗ္ဗမတိစ္စ သင်္ဂ’’န္တိ။

တတ္ထ ဧကာတိ ပုတ္တဓီတုကိလေသသမ္ဗာဓေဟိ မုစ္စိတွာ ဣမသ္မိံ လောကေ ဧကိကာဝ စရိဿာမိ။ ကာမာနီတိ ရူပါဒယော ကာမဂုဏေ။ ယတောဓိကာနီတိ ယေန ယေန ဩဓိနာ ဌိတာနိ၊ တေန တေန ဌိတာနေဝ ဇဟိဿာမိ၊ န ကိဉ္စိ အာမသိဿာမီတိ အတ္ထော။ အစ္စေန္တိ ကာလာတိ ပုဗ္ဗဏှာဒယော ကာလာ အတိက္ကမန္တိ။ တရယန္တီတိ အတုစ္ဆာ ဟုတွာ အာယုသင်္ခါရံ ခေပယမာနာ ခါဒယမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝယောဂုဏာတိ ပဌမဝယာဒယော တယော၊ မန္ဒဒသကာဒယော ဝါ ဒသ ကောဋ္ဌာသာ။ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တီတိ ဥပရူပရိကောဋ္ဌာသံ အပ္ပတွာ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိရုဇ္ဈန္တိ။ သီတိဘူတာတိ ဥဏှကာရကေ ဥဏှသဘာဝေ ကိလေသေ ပဟာယ သီတလာ ဟုတွာ။ သဗ္ဗမတိစ္စ သင်္ဂန္တိ ရာဂသင်္ဂါဒိကံ သဗ္ဗသင်္ဂံ အတိက္ကမိတွာ ဧကာ စရိဿာမိ၊ ဟတ္ထိပါလကုမာရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ။

ဣတိ သာ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အမစ္စဘရိယာယော ပက္ကောသာပေတွာ အာဟ – ‘‘တုမှေ ကိံ ကရိဿထာ’’တိ တုမှေ ပန အယျေတိ? ‘‘အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ ‘‘မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမာ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ ရာဇနိဝေသနေ သုဝဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရာဒီနိ ဝိဝရာပေတွာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ စ အသုကဋ္ဌာနေ စ မဟာနိဓိ နိဒဟိတ’’န္တိ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ လိခါပေတွာ ‘‘ဒိန္နညေဝ၊ အတ္ထိကာ ဟရန္တူ’’တိ ဝတွာ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋံ မဟာတလေ ထမ္ဘေ ဗန္ဓာပေတွာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေတွာ မဟာသမ္ပတ္တိံ ဆဍ္ဍေတွာ နဂရာ နိက္ခမိ။ တသ္မိံ ခဏေ သကလနဂရံ သင်္ခုဘိ။ ‘‘ရာဇာ စ ကိရ ဒေဝီ စ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမာ’တိ နိက္ခမန္တိ၊ မယံ ဣဓ ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ တတော တတော မနုဿာ ယထာပူရိတာနေဝ ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ပုတ္တေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ နိက္ခမိံသု။ သဗ္ဗာပဏာ ပသာရိတနိယာမေနေဝ ဌိတာ၊ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေန္တော နာမ နာဟောသိ။ သကလနဂရံ တုစ္ဆံ အဟောသိ၊ ဒေဝီပိ တိယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ဂတာ။ ဟတ္ထိပါလော တဿာပိ ပရိသာယ အာကာသေ နိသိန္နော ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဒွါဒသယောဇနိကံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ဟိမဝန္တာဘိမုခေါ ပါယာသိ။ ‘‘ဟတ္ထိပါလကုမာရော ကိရ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိံ တုစ္ဆံ ကတွာ ‘ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ မဟာဇနံ အာဒါယ ဟိမဝန္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ကိမင်္ဂံ ပန မယ’’န္တိ သကလကာသိရဋ္ဌံ သင်္ခုဘိ။ အပရဘာဂေ ပရိသာ တိံသယောဇနိကာ အဟေသုံ၊ သော တာယ ပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တံ ပါဝိသိ။

သက္ကော အာဝဇ္ဇေန္တော တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ ‘‘ဟတ္ထိပါလကုမာရော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တော၊ သမာဂမော မဟာ ဘဝိဿတိ၊ ဝသနဋ္ဌာနံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝိဿကမ္မံ အာဏာပေသိ ‘‘ဂစ္ဆ၊ အာယာမတော ဆတ္တိံသယောဇနံ၊ ဝိတ္ထာရတော ပန္နရသယောဇနံ အဿမံ မာပေတွာ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ။ သော ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ဂင်္ဂါတီရေ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဝုတ္တပ္ပမာဏံ အဿမပဒံ မာပေတွာ ပဏ္ဏသာလာသု ကဋ္ဌတ္ထရဏပဏ္ဏတ္ထရဏအာသနာဒီနိ ပညပေတွာ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ မာပေသိ။ ဧကေကိဿာ ပဏ္ဏသာလာယ ဒွါရေ ဧကေကော စင်္ကမော ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္နော ကတသုဓာပရိကမ္မော အာလမ္ဗနဖလကော၊ တေသု တေသု ဌာနေသု နာနာဝဏ္ဏသုရဘိကုသုမသဉ္ဆန္နာ ပုပ္ဖဂစ္ဆာ၊ ဧကေကဿ စင်္ကမဿ ကောဋိယံ ဧကေကော ဥဒကဘရိတော ကူပေါ၊ တဿ သန္တိကေ ဧကေကော ဖလရုက္ခော၊ သော ဧကောဝ သဗ္ဗဖလာနိ ဖလတိ။ ဣဒံ သဗ္ဗံ ဒေဝတာနုဘာဝေန အဟောသိ။ ဝိဿကမ္မော အဿမပဒံ မာပေတွာ ပဏ္ဏသာလာသု ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ဌပေတွာ ‘‘ယေ ကေစိ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဣမေ ပရိက္ခာရေ ဂဏှန္တူ’’တိ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန ဘိတ္တိယာ အက္ခရာနိ လိခိတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဘေရဝသဒ္ဒေ မိဂပက္ခီ ဒုဒ္ဒသိကေ အမနုဿေ စ ပဋိက္ကမာပေတွာ သကဋ္ဌာနမေဝ ဂတော။

ဟတ္ထိပါလကုမာရော ဧကပဒိကမဂ္ဂေန သက္ကဒတ္တိယံ အဿမံ ပဝိသိတွာ အက္ခရာနိ ဒိသွာ ‘‘သက္ကေန မမ မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တဘာဝေါ ဉာတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇလိင်္ဂံ ဂဟေတွာ နိက္ခမိတွာ စင်္ကမံ ဩတရိတွာ ကတိပယေ ဝါရေ အပရာပရံ စင်္ကမိတွာ သေသဇနကာယံ ပဗ္ဗာဇေတွာ အဿမပဒံ ဝိစာရေန္တော တရုဏပုတ္တာနံ ဣတ္ထီနံ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ ပဏ္ဏသာလံ အဒါသိ။ တတော အနန္တရံ မဟလ္လကိတ္ထီနံ၊ တတော အနန္တရံ မဇ္ဈိမိတ္ထီနံ၊ သမန္တာ ပရိက္ခိပိတွာ ပန ပုရိသာနံ အဒါသိ ။ အထေကော ရာဇာ ‘‘ဗာရာဏသိယံ ကိရ ရာဇာ နတ္ထီ’’တိ အာဂန္တွာ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ နဂရံ ဩလောကေတွာ ရာဇနိဝေသနံ အာရုယှ တတ္ထ တတ္ထ ရတနရာသိံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပံ နဂရံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမေသာ ဥဠာရာ ဘဝိဿတီ’’တိ သုရာသောဏ္ဍေ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆိတွာ ဟတ္ထိပါလဿ သန္တိကံ ပါယာသိ။ ဟတ္ထိပါလော တဿ ဝနန္တရံ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ ပဋိမဂ္ဂံ ဂန္တွာ အာကာသေ နိသိန္နော ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ အဿမပဒံ နေတွာ သဗ္ဗပရိသံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ဧတေနုပါယေန အညေပိ ဆ ရာဇာနော ပဗ္ဗဇိံသု။ သတ္တ ရာဇာနော ဘောဂေ ဆဍ္ဍယိံသု၊ ဆတ္တိံသယောဇနိကော အဿမော နိရန္တရော ပရိပူရိ။ ယော ကာမဝိတက္ကာဒီသု အညတရံ ဝိတက္ကေတိ၊ မဟာပုရိသော တဿ ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနဉ္စေဝ ကသိဏဘာဝနဉ္စ အာစိက္ခတိ။ တေ ယေဘုယျေန ဈာနာဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တီသု ကောဋ္ဌာသေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ တတိယကောဋ္ဌာသံ တိဓာ ကတွာ ဧကော ကောဋ္ဌာသော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဧကော ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု၊ ဧကော ဣသီနံ ပါရိစရိယံ ကတွာ မနုဿလောကေ တီသု ကုလသမ္ပတ္တီသု နိဗ္ဗတ္တိ။ ဧဝံ ဟတ္ထိပါလဿ သာသနံ အပဂတနိရယတိရစ္ဆာနယောနိပေတ္တိဝိသယာသုရကာယံ အဟောသိ။

ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ပထဝိစာလကဓမ္မဂုတ္တတ္ထေရော၊ ကဋကန္ဓကာရဝါသီ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော၊ ဥပရိမဏ္ဍလဝါသီ မဟာသင်္ဃရက္ခိတတ္ထေရော၊ မလယမဟာဒေဝတ္ထေရော၊ အဘယဂိရိဝါသီ မဟာဒေဝတ္ထေရော၊ ဂါမန္တပဗ္ဘာရဝါသီ မဟာသိဝတ္ထေရော၊ ကာဠဝလ္လိမဏ္ဍပဝါသီ မဟာနာဂတ္ထေရော ကုဒ္ဒါလသမာဂမေ မူဂပက္ခသမာဂမေ စူဠသုတသောမသမာဂမေ အယောဃရပဏ္ဍိတသမာဂမေ ဟတ္ထိပါလသမာဂမေ စ သဗ္ဗပစ္ဆာ နိက္ခန္တပုရိသာ အဟေသုံ။ တေနေဝါဟ ဘဂဝါ –

‘‘အဘိတ္ထရေထ ကလျာဏေ၊ ပါပါ စိတ္တံ နိဝါရယေ၊

ဒန္ဓဉှိ ကရောတော ပုညံ၊ ပါပသ္မိံ ရမတေ မနော’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၁၆)၊

တသ္မာ ကလျာဏံ တုရိတတုရိတေနေဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ ဧသုကာရီ ရာဇာ သုဒ္ဓါဒနမဟာရာဇာ အဟောသိ၊ ဒေဝီ မဟာမာယာ၊ ပုရောဟိတော ကဿပေါ၊ ဗြာဟ္မဏီ ဘဒ္ဒကာပိလာနီ၊ အဇပါလော အနုရုဒ္ဓါ၊ ဂေါပါလော မောဂ္ဂလ္လာနော၊ အဿပါလော သာရိပုတ္တော၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ ဟတ္ထိပါလော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

ဟတ္ထိပါလဇာတကဝဏ္ဏနာ တေရသမာ။

[၅၁၀] ၁၄။ အယောဃရဇာတကဝဏ္ဏနာ

ယမေကရတ္တိံ ပဌမန္တိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဘိနိက္ခမနညေဝ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒါပိ ဟိ သော ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒါနေဝ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ အတီတံ အာဟရိ။

အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗြဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗြဟ္မဒတ္တဿ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဂဗ္ဘံ ပဋိလဘိတွာ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရာ ပရိဏတဂဗ္ဘာ ပစ္စူသသမနန္တရေ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ တဿာ ပုရိမတ္တဘာဝေ ဧကာ သပတ္တိကာ ‘‘တဝ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ခါဒိတုံ လဘိဿာမီ’’တိ ပတ္ထနံ ပဋ္ဌပေသိ။ သာ ကိရ သယံ ဝဉ္ဈာ ဟုတွာ ပုတ္တမာတုကောဓေန တံ ပတ္ထနံ ကတွာ ယက္ခယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ဣတရာ ရညော အဂ္ဂမဟေသီ ဟုတွာ ဣမံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သာ ယက္ခိနီ တဒါ ဩကာသံ လဘိတွာ ဒေဝိယာ ပဿန္တိယာဝ ဗီဘစ္ဆရူပါ ဟုတွာ အာဂန္တွာ တံ ဒါရကံ ဂဟေတွာ ပလာယိ။ ဒေဝီ ‘‘ယက္ခိနီ မေ ပုတ္တံ ဂဟေတွာ ပလာယီ’’တိ မဟာသဒ္ဒေန ဝိရဝိ။ ဣတရာပိ ဒါရကံ မူလကန္ဒံ ဝိယ မုရုံ မုရုံ ကရောန္တီ ခါဒိတွာ ဒေဝိယာ ဟတ္ထဝိကာရာဒီဟိ ဘေရဝံ ပကာသေတွာ တဇ္ဇေတွာ ပက္ကာမိ။ ရာဇာ တံ ဝစနံ သုတွာ ‘‘ကိံ သက္ကာ ယက္ခိနိယာ ကာတု’’န္တိ တုဏှီ အဟောသိ။ ပုန ဒေဝိယာ ဝိဇာယနကာလေ ဒဠှံ အာရက္ခမကာသိ။ ဒေဝီ ပုတ္တံ ပုန ဝိဇာယိ။ ယက္ခိနီ အာဂန္တွာ တမ္ပိ ခါဒိတွာ ဂတာ။ တတိယဝါရေ တဿာ ကုစ္ဆိယံ မဟာသတ္တော ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ရာဇာ မဟာဇနံ သန္နိပါတေတွာ ‘‘ဒေဝိယာ ဇာတံ ဇာတံ ပဇံ ဧကာ ယက္ခိနီ ခါဒတိ ၊ ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ အထေကော ‘‘ယက္ခာ နာမ တာလပဏ္ဏဿ ဘာယန္တိ၊ ဒေဝိယာ ဟတ္ထပါဒေသု တာလပဏ္ဏံ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ အထေကော ‘‘အယောဃရဿ ဘာယန္တိ၊ အယောဃရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ အတ္တနော ဝိဇိတေ ကမ္မာရေ သန္နိပါတေတွာ ‘‘အယောဃရံ ကရောထာ’’တိ အာဏာပေတွာ အာယုတ္တကေ အဒါသိ။ အန္တောနဂရေယေဝ ရမဏီယေ ဘူမိဘာဂေ ဂေဟံ ပဋ္ဌပေသုံ၊ ထမ္ဘေ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗဂေဟသမ္ဘာရာ အယောမယာဝ အဟေသုံ၊ နဝဟိ မာသေဟိ အယောမယံ မဟန္တံ စတုရဿသာလံ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ နိစ္စံ ပဇ္ဇလိတပဒီပမေဝ ဟောတိ။

ရာဇာ ဒေဝိယာ ဂဗ္ဘပရိပါကံ ဉတွာ အယောဃရံ အလင်္ကာရာပေတွာ တံ အာဒါယ အယောဃရံ ပါဝိသိ။ သာ တတ္ထ ဓညပုညလက္ခဏသမ္ပန္နံ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ၊ ‘‘အယောဃရကုမာရော’’တွေဝဿ နာမံ ကရိံသု။ တံ ဓာတီနံ ဒတွာ မဟန္တံ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိတွာ ရာဇာ ဒေဝိံ အာဒါယ နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အလင်္ကတပါသာဒတလမေဝ အဘိရုဟိ။ ယက္ခိနီပိ ဥဒကဝါရံ ဂန္တွာ ဝေဿဝဏဿ ဥဒကံ ဝဟန္တီ ဇီဝိတက္ခယံ ပတ္တာ။ မဟာသတ္တော အယောဃရေယေဝ ဝဍ္ဎိတွာ ဝိညုတံ ပတ္တော တတ္ထေဝ သဗ္ဗသိပ္ပာနိ ဥဂ္ဂဏှိ။ ရာဇာ ‘‘ကော မေ ပုတ္တဿ ဝယပ္ပဒေသော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သောဠသဝဿော၊ ဒေဝ၊ သူရော ထာမသမ္ပန္နော ယက္ခသဟဿမ္ပိ ပဋိဗာဟိတုံ သမတ္ထော’’တိ သုတွာ ‘‘ရဇ္ဇမဿ ဒဿာမိ၊ သကလနဂရံ အလင်္ကရိတွာ အယောဃရတော တံ နီဟရိတွာ အာနေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗာရာဏသိံ အလင်္ကရိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတံ မင်္ဂလဝါရဏံ အာဒါယ တတ္ထ ဂန္တွာ ကုမာရံ အလင်္ကာရာပေတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ နိသီဒါပေတွာ ‘‘ဒေဝ၊ ကုလသန္တကံ အလင်္ကတနဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပိတရံ ကာသိရာဇာနံ ဝန္ဒထ၊ အဇ္ဇေဝ သေတစ္ဆတ္တံ လဘိဿထာ’’တိ အာဟံသု။

မဟာသတ္တော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကရောန္တော အာရာမရာမဏေယျကဝနပေါက္ခရဏိဘူမိရာမဏေယျကပါသာဒရာမဏေယျကာဒီနိ ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘မမ ပိတာ မံ ဧတ္တကံ ကာလံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသာပေသိ။ ဧဝရူပံ အလင်္ကတနဂရံ ဒဋ္ဌုံ နာဒါသိ၊ ကော နု ခေါ မယှံ ဒေါသော’’တိ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဒေဝ၊ နတ္ထိ တုမှာကံ ဒေါသော၊ တုမှာကံ ပန ဒွေဘာတိကေ ဧကာ ယက္ခိနီ ခါဒိ၊ တေန ဝေါ ပိတာ အယောဃရေ ဝသာပေသိ၊ အယောဃရေန ဇီဝိတံ တုမှာကံ လဒ္ဓ’’န္တိ။ သော တေသံ ဝစနံ သုတွာ စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဒသ မာသေ လောဟကုမ္ဘိနိရယေ ဝိယ စ ဂူထနိရယေ ဝိယ စ မာတုကုစ္ဆိမှိ ဝသိတွာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တကာလတော ပဋ္ဌာယ သောဠသ ဝဿာနိ ဧတသ္မိံ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသိံ၊ ဗဟိ ဩလောကေတုမ္ပိ န လဘိံ၊ ဥဿဒနိရယေ ခိတ္တော ဝိယ အဟောသိံ၊ ယက္ခိနိယာ ဟတ္ထတော မုတ္တောပိ ပနာဟံ နေဝ အဇရော၊ န အမရော ဟောမိ၊ ကိံ မေ ရဇ္ဇေန၊ ရဇ္ဇေ ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဒုန္နိက္ခမနံ ဟောတိ၊ အဇ္ဇေဝ မမ ပိတရံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနာပေတွာ ဟိမဝန္တံ ပဝိသိတွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ။ သော နဂရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ရာဇကုလံ ပဝိသိတွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။

ရာဇာ တဿ သရီရသောဘံ ဩလောကေတွာ ဗလဝသိနေဟေန အမစ္စေ ဩလောကေသိ။ တေ ‘‘ကိံ ကရောမ၊ ဒေဝါ’’တိ ဝဒိံသု။ ပုတ္တံ မေ ရတနရာသိမှိ ဌပေတွာ တီဟိ သင်္ခေဟိ အဘိသိဉ္စိတွာ ကဉ္စနမာလံ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေထာတိ။ မဟာသတ္တော ပိတရံ ဝန္ဒိတွာ ‘‘န မယှံ ရဇ္ဇေနတ္ထော၊ အဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ မေ အနုဇာနာထာ’’တိ အာဟ။ တာတ ရဇ္ဇံ ပဋိက္ခိပိတွာ ကိံကာရဏာ ပဗ္ဗဇိဿသီတိ။ ‘‘ဒေဝ အဟံ မာတုကုစ္ဆိမှိ ဒသ မာသေ ဂူထနိရယေ ဝိယ ဝသိတွာ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တော ယက္ခိနိဘယေန သောဠသ ဝဿာနိ ဗန္ဓနာဂါရေ ဝသန္တော ဗဟိ ဩလောကေတုမ္ပိ န အလဘိံ၊ ဥဿဒနိရယေ ခိတ္တော ဝိယ အဟောသိံ၊ ယက္ခိနိယာ ဟတ္ထတော မုတ္တောမှီတိပိ အဇရော အမရော န ဟောမိ။ မစ္စု နာမေသ န သက္ကာ ကေနစိ ဇိနိတုံ၊ ဘဝေ ဥက္ကဏ္ဌိတောမှိ၊ ယာဝ မေ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ နာဂစ္ဆန္တိ၊ တာဝဒေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မံ စရိဿာမိ၊ အလံ မေ ရဇ္ဇေန၊ အနုဇာနာထ မံ၊ ဒေဝါ’’တိ ဝတွာ ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေန္တော အာဟ –

၃၆၃။

‘‘ယမေကရတ္တိံ ပဌမံ၊ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ မာဏဝေါ၊

အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတိ၊ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတိ။

၃၆၄။

‘‘န ယုဇ္ဈမာနာ န ဗလေနဝဿိတာ၊ နရာ န ဇီရန္တိ န စာပိ မီယရေ၊

သဗ္ဗံ ဟိဒံ ဇာတိဇရာယုပဒ္ဒုတံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၆၅။

‘‘စတုရင်္ဂိနိံ သေနံ သုဘိံသရူပံ၊ ဇယန္တိ ရဋ္ဌာဓိပတီ ပသယှ၊

န မစ္စုနော ဇယိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၆၆။

‘‘ဟတ္ထီဟိ အဿေဟိ ရထေဟိ ပတ္တိဘိ၊ ပရိဝါရိတာ မုစ္စရေ ဧကစ္စေယျာ၊

န မစ္စုနော မုစ္စိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၆၇။

‘‘ဟတ္ထီဟိ အဿေဟိ ရထေဟိ ပတ္တိဘိ၊ သူရာ ပဘဉ္ဇန္တိ ပဓံသယန္တိ၊

န မစ္စုနော ဘဉ္ဇိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၆၈။

‘‘မတ္တာ ဂဇာ ဘိန္နဂဠာ ပဘိန္နာ၊ နဂရာနိ မဒ္ဒန္တိ ဇနံ ဟနန္တိ၊

န မစ္စုနော မဒ္ဒိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၆၉။

‘‘ဣဿာသိနော ကတဟတ္ထာပိ ဝီရာ၊ ဒူရေပါတီ အက္ခဏဝေဓိနောပိ၊

န မစ္စုနော ဝိဇ္ဈိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၀။

‘‘သရာနိ ခီယန္တိ သသေလကာနနာ၊ သဗ္ဗံ ဟိဒံ ခီယတိ ဒီဃမန္တရံ၊

သဗ္ဗံ ဟိဒံ ဘဉ္ဇရေ ကာလပရိယာယံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၁။

‘‘သဗ္ဗေသမေဝဉှိ နရာန နာရိနံ၊ စလာစလံ ပါဏဘုနောဓ ဇီဝိတံ၊

ပဋောဝ ဓုတ္တဿ၊ ဒုမောဝ ကူလဇော၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၂။

‘‘ဒုမပ္ဖလာနေဝ ပတန္တိ မာဏဝါ၊ ဒဟရာ စ ဝုဒ္ဓါ စ သရီရဘေဒါ၊

နာရိယော နရာ မဇ္ဈိမပေါရိသာ စ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၃။

‘‘နာယံ ဝယော တာရကရာဇသန္နိဘော၊ ယဒဗ္ဘတီတံ ဂတမေဝ ဒါနိ တံ၊

ဇိဏ္ဏဿ ဟီ နတ္ထိ ရတီ ကုတော သုခံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၄။

‘‘ယက္ခာ ပိသာစာ အထဝါပိ ပေတာ၊ ကုပိတာ တေ အဿသန္တိ မနုဿေ၊

န မစ္စုနော အဿသိတုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၅။

‘‘ယက္ခေ ပိသာစေ အထဝါပိ ပေတေ၊ ကုပိတေပိ တေ နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ၊

န မစ္စုနော နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၆။

‘‘အပရာဓကေ ဒူသကေ ဟေဌကေ စ၊ ရာဇာနော ဒဏ္ဍေန္တိ ဝိဒိတွာန ဒေါသံ၊

န မစ္စုနော ဒဏ္ဍယိတုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၇။

‘‘အပရာဓကာ ဒူသကာ ဟေဌကာ စ၊ လဘန္တိ တေ ရာဇိနော နိဇ္ဈပေတုံ၊

န မစ္စုနော နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၈။

‘‘န ခတ္တိယောတိ န စ ဗြာဟ္မဏောတိ၊ န အဍ္ဎကာ ဗလဝါ တေဇဝါပိ၊

န မစ္စုရာဇဿ အပေက္ခမတ္ထိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၇၉။

‘‘သီဟာ စ ဗျဂ္ဃာ စ အထောပိ ဒီပိယော၊ ပသယှ ခါဒန္တိ ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ၊

န မစ္စုနော ခါဒိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၀။

‘‘မာယာကာရာ ရင်္ဂမဇ္ဈေ ကရောန္တာ၊ မောဟေန္တိ စက္ခူနိ ဇနဿ တာဝဒေ၊

န မစ္စုနော မောဟယိတုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၁။

‘‘အာသီဝိသာ ကုပိတာ ဥဂ္ဂတေဇာ၊ ဍံသန္တိ မာရေန္တိပိ တေ မနုဿေ၊

န မစ္စုနော ဍံသိတုမုဿဟန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၂။

‘‘အာသီဝိသာ ကုပိတာ ယံ ဍံသန္တိ၊ တိကိစ္ဆကာ တေသ ဝိသံ ဟနန္တိ၊

န မစ္စုနော ဒဋ္ဌဝိသံ ဟနန္တိ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၃။

‘‘ဓမ္မန္တရီ ဝေတ္တရဏီ စ ဘောဇော၊ ဝိသာနိ ဟန္တွာန ဘုဇင်္ဂမာနံ၊

သုယျန္တိ တေ ကာလကတာ တထေဝ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၄။

‘‘ဝိဇ္ဇာဓရာ ဃောရမဓီယမာနာ၊ အဒဿနံ ဩသဓေဟိ ဝဇန္တိ၊

န မစ္စုရာဇဿ ဝဇန္တဒဿနံ၊ တံ မေ မတီ ဟောတိ စရာမိ ဓမ္မံ။

၃၈၅။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခမာဝဟာတိ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။

၃၈၆။

‘‘န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ၊ ဥဘော သမဝိပါကိနော၊

အဓမ္မော နိရယံ နေတိ၊ ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိ’’န္တိ။

တတ္ထ ယမေကရတ္တိန္တိ ယေဘုယျေန သတ္တာ မာတုကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တာ ရတ္တိယံယေဝ ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ယံ ဧကရတ္တိံ ဝါ ဒိဝါ ဝါ ပဌမမေဝ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိတွာ မာတုကုစ္ဆိသင်္ခါတေ ဂဗ္ဘေ ဝသတိ။ မာဏဝေါတိ သတ္တော ကလလဘာဝေန ပတိဋ္ဌာတိ။ အဗ္ဘုဋ္ဌိတောဝ သော ယာတီတိ သော မာဏဝေါ ယထာ နာမ ဝလာဟကသင်္ခါတော အဗ္ဘော ဥဋ္ဌိတော နိဗ္ဗတ္တော ဝါယုဝေဂါဟတော ပဋိဂစ္ဆတိ၊ တထေဝ –

‘‘ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ၊ ကလလာ ဟောတိ အဗ္ဗုဒံ၊

အဗ္ဗုဒါ ဇာယတေ ပေသိ၊ ပေသိ နိဗ္ဗတ္တတီ ဃနော၊

ဃနာ ပသာခါ ဇာယန္တိ၊ ကေသာ လောမာ နခါပိ စ။

‘‘ယဉ္စဿ ဘုဉ္ဇတီ မာတာ၊ အန္နံ ပါနဉ္စ ဘောဇနံ၊

တေန သော တတ္ထ ယာပေတိ၊ မာတုကုစ္ဆိဂတော နရောတိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၅)၊

ဣမံ မာတုကုစ္ဆိယံ ကလလာဒိဘာဝံ၊ မာတုကုစ္ဆိတော စ နိက္ခန္တော မန္ဒဒသကာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇမာနော သတတံ သမိတံ ဂစ္ဆတိ။ သ ဂစ္ဆံ န နိဝတ္တတီတိ သစာယံ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ပုန အဗ္ဗုဒတော ကလလဘာဝံ၊ ပေသိအာဒိတော ဝါ အဗ္ဗုဒါဒိဘာဝံ၊ ခိဍ္ဍာဒသကတော မန္ဒဒသကဘာဝံ၊ ဝဏ္ဏဒသကာဒိတော ဝါ ခိဍ္ဍာဒသကာဒိဘာဝံ ပါပုဏိတုံ န နိဝတ္တတိ။ ယထာ ပန သော ဝလာဟကော ဝါတဝေဂေန သံစုဏ္ဏိယမာနော ‘‘အဟံ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ ဥဋ္ဌိတော ပုန နိဝတ္တိတွာ တတ္ထေဝ ဂန္တွာ ပကတိဘာဝေန ဌဿာမီ’’တိ န လဘတိ၊ ယံ ဒိသံ ဂတံ၊ တံ ဂတမေဝ၊ ယံ အန္တရဟိတံ၊ တံ အန္တရဟိတမေဝ ဟောတိ၊ တထာ သောပိ ကလလာဒိဘာဝေန ဂစ္ဆမာနော ဂစ္ဆတေဝ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ သင်္ခါရာ ပုရိမာနံ ပုရိမာနံ ပစ္စယာ ဟုတွာ ပစ္ဆတော အနိဝတ္တိတွာ တတ္ထ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တိ၊ ဇရာကာလေ သင်္ခါရာ ‘‘အမှေဟိ ဧသ ပုဗ္ဗေ ယုဝါ ထာမသမ္ပန္နော ကတော၊ ပုန နံ နိဝတ္တိတွာ တတ္ထေဝ ကရိဿာမာ’’တိ န လဘန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ အန္တရဓာယန္တီတိ ဒဿေတိ။

နယုဇ္ဈမာနာတိ ဥဘတော ဗျူဠှေ သင်္ဂါမေ ယုဇ္ဈန္တာ။ န ဗလေနဝဿိတာတိ န ကာယဗလေန ဝါ ယောဓဗလေန ဝါ ဥပဂတာ သမန္နာဂတာ။ န ဇီရန္တီတိ ပုရိမ-န-ကာရံ အာဟရိတွာ ဧဝရူပါပိ နရာ န ဇီရန္တိ န စာပိ န မီယရေတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သဗ္ဗံ ဟိဒန္တိ မဟာရာဇ၊ သဗ္ဗမေဝ ဣဒံ ပါဏမဏ္ဍလံ မဟာယန္တေန ပီဠိယမာနာ ဥစ္ဆုဃဋိကာ ဝိယ ဇာတိယာ စ ဇရာယ စ ဥပဒ္ဒုတံ နိစ္စံ ပီဠိတံ။ တံ မေ မတီ ဟောတီတိ တေန ကာရဏေန မမ ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာ ဓမ္မံ စရာမီ’’တိ မတိ ဟောတိ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

စတုရင်္ဂိနိန္တိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ စတုရင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ သေနံ သုဘိံသရူပန္တိ သုဋ္ဌု ဘိံသနကဇာတိကံ သေနံ။ ဇယန္တီတိ ကဒါစိ ဧကစ္စေ ရာဇာနော အတ္တနော သေနာယ ဇယန္တိ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ ရာဇာနော မဟာသေနဿ မစ္စုနော သေနံ ဇယိတုံ န ဥဿဟန္တိ၊ န ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ မဒ္ဒိတုံ သက္ကောန္တိ။ မုစ္စရေ ဧကစ္စေယျာတိ ဧတေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ပရိဝါရိတာ ဧကစ္စေ ပစ္စာမိတ္တာနံ ဟတ္ထတော မုစ္စန္တိ၊ မစ္စုနော ပန သန္တိကာ မုစ္စိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပဘဉ္ဇန္တီတိ ဧတေဟိ ဟတ္ထိအာဒီဟိ ပစ္စတ္ထိကရာဇူနံ နဂရာနိ ပဘဉ္ဇန္တိ။ ပဓံသယန္တီတိ မဟာဇနံ ဓံသေန္တာ ပဓံသေန္တာ ဇီဝိတက္ခယံ ပါပေန္တိ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မရဏကာလေ ပတ္တေ မစ္စုနော ဘဉ္ဇိတုံ န သက္ကောန္တိ။

ဘိန္နဂဠာ ပဘိန္နာတိ တီသု ဌာနေသု ပဘိန္နာ ဟုတွာ မဒံ ဂဠန္တာ၊ ပဂ္ဃရိတမဒါတိ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မဟာမစ္စုံ မဒ္ဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ဣဿာသိနောတိ ဣဿာသာ ဓနုဂ္ဂဟာ။ ကတဟတ္ထာတိ သုသိက္ခိတာ။ ဒူရေပါတီတိ သရံ ဒူရေ ပါတေတုံ သမတ္ထာ။ အက္ခဏဝေဓိနောတိ အဝိရဒ္ဓဝေဓိနော၊ ဝိဇ္ဇုအာလောကေန ဝိဇ္ဈနသမတ္ထာ ဝါ။ သရာနီတိ အနောတတ္တာဒီနိ မဟာသရာနိ ခီယန္တိယေဝ။ သသေလကာနနာတိ သပဗ္ဗတဝနသဏ္ဍာ မဟာပထဝီပိ ခီယတိ။ သဗ္ဗံ ဟိဒန္တိ သဗ္ဗမိဒံ သင်္ခါရဂတံ ဒီဃမန္တရံ ဌတွာ ခီယတေဝ။ ကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိံ ပတွာ မဟာသိနေရုပိ အဂ္ဂိမုခေ မဓုသိတ္ထကံ ဝိယ ဝိလီယတေဝ၊ အဏုမတ္တောပိ သင်္ခါရော ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ကာလပရိယာယန္တိ ကာလပရိယာယံ နဿနကာလဝါရံ ပတွာ သဗ္ဗံ ဘဉ္ဇရေ၊ သဗ္ဗံ သင်္ခါရဂတံ ဘိဇ္ဇတေဝ။ တဿ ပကာသနတ္ထံ သတ္တသူရိယသုတ္တံ (အ။ နိ။ ၇။၆၆) အာဟရိတဗ္ဗံ။

စလာစလန္တိ စဉ္စလံ သကဘာဝေန ဌာတုံ အသမတ္ထံ နာနာဘာဝဝိနာဘာဝသဘာဝမေဝ။ ပါဏဘုနောဓဇီဝိတန္တိ ဣဓ လောကေ ဣမေသံ ပါဏဘူတာနံ ဇီဝိတံ ။ ပဋောဝ ဓုတ္တဿ၊ ဒုမောဝ ကူလဇောတိ သုရဓုတ္တော ဟိ သုရံ ဒိသွာဝ ဥဒရေ ဗဒ္ဓံ သာဋကံ ဒတွာ ပိဝတေဝ၊ နဒီကူလေ ဇာတဒုမောဝ ကူလေ လုဇ္ဇမာနေ လုဇ္ဇတိ၊ ယထာ ဧသ ပဋော စ ဒုမော စ စဉ္စလော၊ ဧဝံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ၊ ဒေဝါတိ။ ဒုမပ္ဖလာနေဝါတိ ယထာ ပက္ကာနိ ဖလာနိ ဝါတာဟတာနိ ဒုမဂ္ဂတော ဘူမိယံ ပတန္တိ၊ တထေဝိမေ မာဏဝါ ဇရာဝါတာဟတာ ဇီဝိတာ ဂဠိတွာ မရဏပထဝိယံ ပတန္တိ။ ဒဟရာတိ အန္တမသော ကလလဘာဝေ ဌိတာပိ။ မဇ္ဈိမပေါရိသာတိ နာရီနရာနံ မဇ္ဈေ ဌိတာ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကနပုံသကာ။

တာရကရာဇသန္နိဘောတိ ယထာ တာရကရာဇာ ကာဠပက္ခေ ခီဏော၊ ပုန ဇုဏှပက္ခေ ပူရတိ၊ န ဧဝံ သတ္တာနံ ဝယော။ သတ္တာနဉှိ ယံ အဗ္ဘတီတံ၊ ဂတမေဝ ဒါနိ တံ၊ န တဿ ပုနာဂမနံ အတ္ထိ။ ကုတော သုခန္တိ ဇရာဇိဏ္ဏဿ ကာမဂုဏေသု ရတိပိ နတ္ထိ၊ တေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကသုခံ ကုတောယေဝ။ ယက္ခာတိ မဟိဒ္ဓိကာ ယက္ခာ။ ပိသာစာတိ ပံသုပိသာစကာ။ ပေတာတိ ပေတ္တိဝိသယိကာ။ အဿသန္တီတိ အဿာသဝါတေန ဥပဟနန္တိ၊ အာဝိသန္တီတိ ဝါ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ မစ္စုံ ပန တေပိ အဿာသေန ဥပဟနိတုံ ဝါ အာဝိသိတုံ ဝါ န သက္ကောန္တိ။ နိဇ္ဈပနံ ကရောန္တီတိ ဗလိကမ္မဝသေန ခမာပေန္တိ ပသာဒေန္တိ။ အပရာဓကေတိ ရာဇာပရာဓကာရကေ။ ဒူသကေတိ ရဇ္ဇဒူသကေ။ ဟေဌကေတိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒီဟိ လောကဝိဟေဌကေ။ ရာဇာနောတိ ရာဇာနော။ ဝိဒိတွာန ဒေါသန္တိ ဒေါသံ ဇာနိတွာ ယထာနုရူပေန ဒဏ္ဍေန ဒဏ္ဍေန္တီတိ အတ္ထော။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မစ္စုံ ဒဏ္ဍယိတုံ န သက္ကောန္တိ။

နိဇ္ဈပေတုန္တိ သက္ခီဟိ အတ္တနော နိရပရာဓဘာဝံ ပကာသေတွာ ပသာဒေတုံ။ န အဍ္ဎကာ ဗလဝါ တေဇဝါပီတိ ‘‘ဣမေ အဍ္ဎာ၊ အယံ ကာယဗလဉာဏဗလာဒီဟိ ဗလဝါ၊ အယံ တေဇဝါ’’တိ ဧဝမ္ပိ န ပစ္စုရာဇဿ အပေက္ခံ အတ္ထိ၊ ဧကသ္မိမ္ပိ သတ္တေ အပေက္ခံ ပေမံ သိနေဟော နတ္ထိ၊ သဗ္ဗမေဝ အဘိမဒ္ဒတီတိ ဒဿေတိ။ ပသယှာတိ ဗလက္ကာရေန အဘိဘဝိတွာ။ န မစ္စုနောတိ တေပိ မစ္စုံ ခါဒိတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကရောန္တာတိ မာယံ ကရောန္တာ။ မောဟေန္တီတိ အဘူတံ ဘူတံ ကတွာ ဒဿေန္တာ မောဟေန္တိ။ ဥဂ္ဂတေဇာတိ ဥဂ္ဂတေန ဝိသတေဇေန သမန္နာဂတာ။ တိကိစ္ဆကာတိ ဝိသဝေဇ္ဇာ။ ဓမ္မန္တရီ ဝေတ္တရဏီ စ ဘောဇောတိ ဧတေ ဧဝံနာမကာ ဝေဇ္ဇာ။ ဃောရမဓီယမာနာတိ ဃောရံ နာမ ဝိဇ္ဇံ အဓီယန္တာ။ ဩသဓေဟီတိ ဃောရံ ဝါ ဂန္ဓာရိံ ဝါ ဝိဇ္ဇံ သာဝေတွာ ဩသဓံ အာဒါယ တေဟိ ဩသဓေဟိ ပစ္စတ္ထိကာနံ အဒဿနံ ဝဇန္တိ။

ဓမ္မောတိ သုစရိတဓမ္မော။ ရက္ခတီတိ ယေန ရက္ခိတော၊ တံ ပဋိရက္ခတိ။ သုခန္တိ ဆသု ကာမသဂ္ဂေသု သုခံ အာဝဟတိ။ ပါပေတီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ဥပနေတိ။

ဧဝံ မဟာသတ္တော စတုဝီသတိယာ ဂါထာဟိ ပိတု ဓမ္မံ ဒေသေတွာ ‘‘မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ ရဇ္ဇံ တုမှာကမေဝ ဟောတု၊ န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ တုမှေဟိ ပန သဒ္ဓိံ ကထေန္တမေဝ မံ ဗျာဓိဇရာမရဏာနိ ဥပဂစ္ဆန္တိ၊ တိဋ္ဌထ၊ တုမှေ’’တိ ဝတွာ အယဒါမံ ဆိန္ဒိတွာ မတ္တဟတ္ထီ ဝိယ ကဉ္စနပဉ္ဇရံ ဆိန္ဒိတွာ သီဟပေါတကော ဝိယ ကာမေ ပဟာယ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိ။ အထဿ ပိတာ ‘‘မမပိ ရဇ္ဇေနတ္ထော နတ္ထီ’’တိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ တေန သဒ္ဓိညေဝ နိက္ခမိ၊ တသ္မိံ နိက္ခန္တေ ဒေဝီပိ အမစ္စာပိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာဒယောပီတိ သကလနဂရဝါသိနော ဂေဟာနိ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမိံသု။ သမာဂမော မဟာ အဟောသိ၊ ပရိသာ ဒွါဒသယောဇနိကာ ဇာတာ။ တံ အာဒါယ မဟာသတ္တော ဟိမဝန္တံ ပါဝိသိ။ သက္ကော တဿ နိက္ခန္တဘာဝံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မံ ပေသေတွာ ဒွါဒသယောဇနာယာမံ သတ္တယောဇနဝိတ္ထာရံ အဿမပဒံ ကာရေသိ။ သဗ္ဗေ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရေ ပဋိယာဒါပေသိ။ ဣတော ပရံ မဟာသတ္တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဩဝါဒဒါနဉ္စ ဗြဟ္မလောကပရာယဏတာ စ ပရိသာယ အနပါယဂမနီယတာ စ သဗ္ဗာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတွာ ‘‘ဧဝံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော မဟာဘိနိက္ခမနံ နိက္ခန္တောယေဝါ’’တိ ဝတွာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ – ‘‘တဒါ မာတာပိတရော မဟာရာဇကုလာနိ အဟေသုံ၊ သေသပရိသာ ဗုဒ္ဓပရိသာ၊ အယောဃရပဏ္ဍိတော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

အယောဃရဇာတကဝဏ္ဏနာ စုဒ္ဒသမာ။

ဇာတကုဒ္ဒါနံ –

မာတင်္ဂေါ စိတ္တသမ္ဘူတော၊ သိဝိ သိရီ စ ရောဟဏံ၊

ဟံသော သတ္တိဂုမ္ဗော ဘလ္လာ၊ သောမနဿံ စမ္ပေယျကံ။

ပလောဘံ ပဉ္စပဏ္ဍိတံ၊ ဟတ္ထိပါလံ အယောဃရံ၊

ဝီသတိယမှိ ဇာတကာ၊ စတုဒ္ဒသေဝ သင်္ဂိတာ။

ဝီသတိနိပါတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

(စတုတ္ထော ဘာဂေါ နိဋ္ဌိတော)

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ဇာတက-အဋ္ဌကထာ

(ပဉ္စမော ဘာဂေါ)