📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

မဟာနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

အဝိဇ္ဇာလင်္ဂိံ ဃာတေန္တော၊ နန္ဒိရာဂဉ္စ မူလတော၊

ဘာဝေန္တဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ၊ ဖုသိ ယော အမတံ ပဒံ။

ပါပုဏိတွာ ဇိနော ဗောဓိံ၊ မိဂဒါယံ ဝိဂါဟိယ၊

ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတွာ၊ ထေရံ ကောဏ္ဍညမာဒိတော။

အဋ္ဌာရသန္နံ ကောဋီနံ၊ ဗောဓေသိ တာပသော တဟိံ၊

ဝန္ဒေဟံ သိရသာ တဉ္စ၊ သဗ္ဗသတ္တာနမုတ္တမံ။

တထာ ဓမ္မုတ္တမဉ္စေဝ၊ သင်္ဃဉ္စာပိ အနုတ္တရံ၊

သံခိတ္တေန ဟိ ယော ဝုတ္တံ၊ ဓမ္မစက္ကံ ဝိဘာဂသော။

သာရိပုတ္တော မဟာပညော၊ သတ္ထုကပ္ပော ဇိနတြဇော၊

ဓမ္မစက္ကံ ဝိဘာဇေတွာ၊ မဟာနိဒ္ဒေသမဗြဝိ၊

ပါဌော ဝိသိဋ္ဌော နိဒ္ဒေသော၊ တံနာမဝိသေသိတော စ။

တံ သာရိပုတ္တံ ဇိနရာဇပုတ္တံ၊ ထေရံ ထိရာနေကဂုဏာဓိဝါသံ၊

ပညာပဘာဝုဂ္ဂတစာရုကိတ္တိံ၊ သုနီစဝုတ္တိဉ္စ အထော နမိတွာ။

ခမာဒယာဒိယုတ္တေန ၊ ယုတ္တမုတ္တာဒိဝါဒိနာ၊

ဗဟုဿုတေန ထေရေန၊ ဒေဝေန အဘိယာစိတော။

မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ၊ သဇ္ဈာယမှိ ပတိဋ္ဌိတော၊

ဂဟေတဗ္ဗံ ဂဟေတွာန၊ ပေါရာဏေသု ဝိနိစ္ဆယံ။

အဝေါက္ကမေန္တော သမယံ သကဉ္စ၊ အနာမသန္တော သမယံ ပရဉ္စ၊

ပုဗ္ဗောပဒေသဋ္ဌကထာနယဉ္စ၊ ယထာနုရူပံ ဥပသံဟရန္တော။

ဉာဏပ္ပဘေဒါဝဟနဿ တဿ၊ ယောဂီဟိ နေကေဟိ နိသေဝိတဿ၊

အတ္ထံ အပုဗ္ဗံ အနုဝဏ္ဏယန္တော၊ သုတ္တဉ္စ ယုတ္တိဉ္စ အနုက္ကမေန္တော။

အာရဘိဿံ သမာသေန၊ မဟာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနံ၊

သဒ္ဓမ္မဗဟုမာနေန၊ နာတ္တုက္ကံသနကမျတာ။

ဝက္ခာမဟံ အဋ္ဌကထံ ဇနဿ၊ ဟိတာယ သဒ္ဓမ္မစိရဋ္ဌိတတ္ထံ၊

သက္ကစ္စ သဒ္ဓမ္မပဇောတိကံ တံ၊ သုဏာထ ဓာရေထ စ သာဓု သန္တောတိ။

တတ္ထ ‘‘ပါဌော ဝိသိဋ္ဌော နိဒ္ဒေသော၊ တံနာမဝိသေသိတော စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒုဝိဓော ပါဌော – ဗျဉ္ဇနပါဌော၊ အတ္ထပါဌော စ။ တေသု ဗျဉ္ဇနပါဌော အက္ခရပဒဗျဉ္ဇနအာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသဝသေန ဆဗ္ဗိဓော။ အတ္ထပါဌော သင်္ကာသနပကာသနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိဝသေန ဆဗ္ဗိဓော။ တတ္ထ တီသု ဒွါရေသု ပရိသုဒ္ဓပယောဂဘာဝေန ဝိသုဒ္ဓကရုဏာနံ စိတ္တေန ပဝတ္တိတဒေသနာ ဝါစာဟိ အကထိတတ္တာ အဒေသိတတ္တာ အက္ခရမိတိ သညိတာ၊ တံ ပါရာယနိကဗြာဟ္မဏာနံ မနသာ ပုစ္ဆိတပဉှာနံ ဝသေန ဘဂဝတာ ရတနဃရေ နိသီဒိတွာ သမ္မသိတပဋ္ဌာနမဟာပကရဏဝသေန စ အက္ခရံ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အထ ဝါ အပရိပုဏ္ဏံ ပဒံ အက္ခရမိတိ ဂဟေတဗ္ဗံ ‘‘သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပေ။ ဝ။ ၈၀၂၊ ဇာ။ ၁။၄။၅၄၊ နေတ္တိ။ ၁၂၀) ဝိယ။ ဧတ္ထ ဟိ သကာရ နကာရ သောကာရာဒီနိ အက္ခရမိတိ၊ ဧကက္ခရံ ဝါ ပဒံ အက္ခရမိတိ ဧကေ။ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ မ။ နိ။ ၃။၃၇၄၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဝိဘတျန္တံ အတ္ထဇောတကံ အက္ခရပိဏ္ဍံ ပဒံ။ ‘‘နာမဉ္စ ရူပဉ္စာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၁၀၉၊ သု။ နိ။ ၈၇၈၊ မဟာနိ။ ၁၀၇၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၆၊ နေတ္တိ။ ၄၅) ဗဟုအက္ခရေဟိ ယုတ္တံ ပဒံ နာမ။ သံခိတ္တေန ဝုတ္တံ ပဒံ ဝိဘာဝေတိ။ ပဒေန အဘိဟိတံ ဗျဉ္ဇယတိ ဗျတ္တံ ပါကဋံ ကရောတီတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ ဝါကျမေဝ။ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ သင်္ခေပေန ကထိတမတ္ထံ။ ‘‘ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ။ ဝီရိယစိတ္တဝီမံသသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၃၁၊ သံ။ နိ။ ၅။၈၁၃၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၀၆၊ အ။ နိ။ ၄။၂၇၆) ပါကဋကရဏဘာဝေန ဗျဉ္ဇနံ နာမ။ ဗျဉ္ဇနဝိဘာဂပကာသော အာကာရော။ ‘‘တတ္ထ ကတမော ဆန္ဒော? ယော ဆန္ဒော ဆန္ဒိကတာ ကတ္တုကမျတာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၃၃) ကထိတဗျဉ္ဇနံ အနေကဝိဓေန ဝိဘာဂကရဏံ အာကာရော နာမ။ အာကာရာဘိဟိတဿ နိဗ္ဗစနံ နိရုတ္တိ။ ‘‘ဖဿော၊ ဝေဒနာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁) အာကာရေန ကထိတံ ‘‘ဖုသတီတိ ဖဿော။ ဝေဒိယတီတိ ဝေဒနာ’’တိ နီဟရိတွာ ဝစနံ နိရုတ္တိ နာမ။ နိဗ္ဗစနဝိတ္ထာရော နိဿေသတော ဒေသောတိ နိဒ္ဒေသော၊ ဝေဒိယတီတိ ဝေဒနာတိ နိဗ္ဗစနလဒ္ဓပဒံ ‘‘သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ၊ သုခယတီတိ သုခါ၊ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခာ၊ နေဝ ဒုက္ခယတိ န သုခယတီတိ အဒုက္ခမသုခါ’’တိ အတ္ထဝိတ္ထာရော နိရဝသေသေန ကထိတတ္တာ နိဒ္ဒေသော နာမ။

ဧဝံ ဆဗ္ဗိဓာနိ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ ဇာနိတွာ စ ဆသု အတ္ထပဒေသု သင်္ခေပတော ကာသနာ ဒီပနာ သင်္ကာသနာ၊ ‘‘မညမာနော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဗန္ဓော မာရဿ အမညမာနော မုတ္တော ပါပိမတော’’တိ ဧဝမာဒီသု သင်္ခေပေန အတ္ထဒီပနာ သင်္ကာသနာ နာမ။ ဧသော ပန ထေရော ‘‘ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဧဝံ သင်္ခေပံ ကတွာ ဝုတ္တမတ္ထံ ‘အညာတံ ဘဂဝါ၊ အညာတံ သုဂတာ’’’တိ ကထေတုံ သမတ္ထော ပဋိဝိဇ္ဈိ။

ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗမတ္ထံ အာဒိတော ကာသနာ ဒီပနာ ပကာသနာ၊ ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈) ပစ္ဆာ ကထိတဗ္ဗမတ္ထံ ပဌမဝစနေန ဒီပနာ ပကာသနာ နာမ။ ဧဝံ ပဌမံ ဒီပိတံ အတ္ထံ ပုန ပါကဋံ ကတွာ ဒီပနေန ‘‘ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဗ္ဗံ အာဒိတ္တံ? စက္ခုံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ၊ ရူပါ အာဒိတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈) ကထိတေသု ‘‘တိက္ခိန္ဒြိယော သင်္ခေပေန ဝုတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ ကထိတတ္တာ ဒွေ အတ္ထပဒါနိ တိက္ခိန္ဒြိယဿ ဥပကာရဝသေန ဝုတ္တာနိ။

သံခိတ္တဿ ဝိတ္ထာရာဘိဓာနံ သကိံ ဝုတ္တဿ စ ပုနပိ အဘိဓာနံ ဝိဝရဏံ၊ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) သင်္ခေပေန နိက္ခိတ္တဿ။ ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) နိဒ္ဒေသဝသေန ဝိတ္ထာရဏံ ဝိတ္ထာရဝသေန ပုန ကထနံ ဝိဝရဏံ နာမ။

တံ ဝိဘာဂကရဏံ ဝိဘဇနံ၊ ‘‘ယသ္မိံ သမယေ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) ဝိဝရိတေ ကုသလေ ဓမ္မေ ‘‘တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ၊ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁) ဝိဘာဂကရဏံ ဝိဘဇနံ နာမ။ ဝိဝရဿ ဝိတ္ထာရာဘိဓာနေန ဝိဘတ္တဿ စ ဥပမာဘိဓာနေန ပဋိပါဒနံ ဥတ္တာနီကရဏံ၊ ဝိဝရဏေန ဝိဝရိတတ္ထဿ ‘‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ? ယော တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဖုသနာ သမ္ဖုသနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၂) အတိဝိဝရိတွာ ကထနဉ္စ ဝိဘဇနေန ဝိဘတ္တဿ ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဂါဝီ နိစ္စမ္မာ၊ ဧဝမေဝ ခွာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဖဿာဟာရော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၆၃) ဧဝမာဒိဥပမာကထနဉ္စ ဥတ္တာနီကရဏံ နာမ။ ဓမ္မံ သုဏန္တာနံ ဓမ္မဒေသနေန စိတ္တဿ အနေကဝိဓေန သောမနဿဥပ္ပာဒနဉ္စ အတိခိဏဗုဒ္ဓီနံ အနေကဝိဓေန ဉာဏဿ တိခိဏဘာဝကရဏဉ္စ ပညတ္တိ နာမ၊ တေသံ သုဏန္တာနံ တံစိတ္တတောသနေန တံစိတ္တနိသာမနေန စ ပညာယတီတိ ပညတ္တိ။ တတ္ထ ဘဂဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသယတိ၊ ပဒေဟိ ပကာသယတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရတိ၊ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကရောတိ၊ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပယတီတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဧကစ္စေ ဝေနေယျေ ဧကသ္မိံ ဒေသနေ အက္ခရေဟိ အတ္ထသင်္ကာသနံ ကရောန္တိ…ပေ… နိဒ္ဒေသေဟိ အတ္ထပညာပနံ ကရောန္တီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။

အထ ဝါ အက္ခရေဟိ သင်္ကာသယိတွာ ပဒေဟိ ပကာသယတိ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရိတွာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇတိ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကတွာ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပယတိ ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဧဝရူပေန ဓမ္မဒေသနေန ဧကစ္စေသု ဌာနေသု ဧကစ္စာနံ ဝေနေယျာနံ ဝိနယတီတိ။

အထ ဝါ အက္ခရေဟိ ဥဂ္ဃာဋယိတွာ ပဒေဟိ ပကာသေန္တော ဝိနယတိ ဥဂ္ဃဋိတညုံ၊ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဝိဝရိတွာ အာကာရေဟိ ဝိဘဇန္တော ဝိနယတိ ဝိပဉ္စိတညုံ၊ နိရုတ္တီဟိ ဥတ္တာနီကတွာ နိဒ္ဒေသေဟိ ပညာပေန္တော ဝိနယတိ နေယျံ။ ဣတိ ဝေနေယျဝသေနပိ ယောဇေတဗ္ဗမေဝ။

အတ္ထတော ပနေတ္ထ ကတမော ဗျဉ္ဇနပါဌော၊ ကတမော အတ္ထပါဌောတိ? ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တာနံ ယော အတ္ထာဝဂမကော သဝိညတ္တိကသဒ္ဒေါ၊ သော ဗျဉ္ဇနပါဌော ။ ယော တေန အဘိသမေတဗ္ဗော လက္ခဏရသာဒိသဟိတော ဓမ္မော၊ သော အတ္ထပါဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုနပိ သန္ဓာယဘာသိတော ဗျဉ္ဇနဘာသိတော သာဝသေသပါဌော အနဝသေသပါဌော နီတော နေယျောတိ ဆဗ္ဗိဓော ပါဌော။ တတ္ထ အနေကတ္ထဝတ္တာ သန္ဓာယဘာသိတော ‘‘မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာ၊ ရာဇာနော ဒွေ စ ခတ္တိယေ’’တိ ဧဝမာဒိ (ဓ။ ပ။ ၂၉၄)။ ဧကတ္ထဝတ္တာ ဗျဉ္ဇနဘာသိတော ‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဧဝမာဒိ (ဓ။ ပ။ ၁။၂၊ နေတ္တိ။ ၈၉၊ ၉၂၊ ပေဋကော။ ၁၄)။ သာဝသေသော ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိ (မဟာဝ။ ၅၄၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၈)။ ဝိပရီတော အနဝသေသော ‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သဗ္ဗာကာရေန ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏမုခေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ ယထာ ဝစနံ၊ တထာ အဝဂန္တဗ္ဗော နီတော ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိ။ ယုတ္တိယာ အနုဿရိတဗ္ဗော နေယျော ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော ဘိက္ခဝေ’’တိ ဧဝမာဒိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၀)။

အတ္ထော ပန အနေကပ္ပကာရော ပါဌတ္ထော သဘာဝတ္ထော ဉာယတ္ထော ပါဌာနုရူပေါ နပါဌာနုရူပေါ သာဝသေသတ္ထော နိရဝသေသတ္ထော နီတတ္ထော နေယျတ္ထော ဣစ္စာဒိ။ တတ္ထ ယော အပ္ပဿတ္ထဿ ဉာပနတ္ထမုစ္စာရိယတေ၊ သော ပါဌတ္ထော ‘‘သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇန’’န္တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၀) ဝိယ။ ရူပါရူပဓမ္မာနံ လက္ခဏရသာဒိသဘာဝတ္ထော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၄၈၅၊ သံ။ နိ။ ၅။၃) ဝိယ။ ယော ဉာယမာနော ဟိတာယ သံဝတ္တတိ၊ သော ဉာတုံ အရဟတီတိ ဉာယတ္ထော – ‘‘အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၊ ၁၉၄၊ ၃။၂၃၈၊ မ။ နိ။ ၁။၄၁၁) ဝိယ။ ယထာပါဌံ ဘာသိတော ပါဌာနုရူပေါ ‘‘စက္ခု ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရာဏကမ္မ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၁၄၆) ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ စက္ခုမပိ ကမ္မန္တိ။ ဗျဉ္ဇနစ္ဆာယာယ အတ္ထံ ပဋိဗာဟယမာနေန ဝုတ္တော အတ္ထော နပါဌာနုရူပေါ၊ သော ပါဌတော အနနုညာတော အကတပဋိက္ခေပေါ ဝိယုတ္တော။ သော စ သင်္ဂဟေတဗ္ဗမ္ပိ အသင်္ဂဟေတွာ၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗမ္ပိ ဝါ ကိဉ္စိ အပရိဝဇ္ဇေတွာ ပရိသေသံ ကတွာ ဝုတ္တော သာဝသေသတ္ထော ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏံ (သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ မဟာနိ။ ၁၀၇)။ သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ၊ သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၂၉) ဝိယ။ ဝိပရီတော နိရဝသေသတ္ထော ‘‘သန္ဓာဝိတံ သံသရိတံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၅၅၊ မဟာဝ။ ၂၈၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၄)။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကော မန္တာ ကော သဒ္ဓါတာ…ပေ… အညတြ ဒိဋ္ဌပဒေဟီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၇။၆၆) ဝိယ။ သဒ္ဒဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော နီတတ္ထော ‘‘ရူပါ သဒ္ဒါ ရသာ ဂန္ဓာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ စ မနောရမာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ ၁၆၅၊ မဟာဝ။ ၃၃) ဝိယ။ သမ္မုတိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော နေယျတ္ထော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝလာဟကူပမာ ပုဂ္ဂလာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၁၀၁-၁၀၂) ဝိယ။ ဧဝမိဓ ပါဌဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဝိဝရိတွာ ဌိတော အသံဟီရော ဘဝတိ ပရဝါဒီဟိ ဒီဃရတ္တံ တိတ္ထဝါသေန။

ဣတိ အသံဟီရဘာဝေန ယာဝ အာဂမာဓိဂမသမ္ပဒံ၊ တာဝ ဝတ္တုံ သက္ကောတိ။ သင်္ခေပဝိတ္ထာရနယေန ဟေတုဒါဟရဏာဒီဟိ အဝဗောဓယိတုံ သမတ္ထော။ ဧဝံဝိဓော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သောဓေတုံ သမတ္ထဘာဝေန ဒုဿီလျဒိဋ္ဌိမလဝိရဟိတတ္တာ သုစိ။ ဒုဿီလော ဟိ အတ္တာနံ ဥပဟနတိ၊ တေန နာဒေယျဝါစော စ ဘဝတိ သဗျောဟာရမာနော ဣဓ နိစ္စာတုရော ဝေဇ္ဇောဝ။ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌိ ပရံ ဥပဟနတိ၊ နာဝဿယော စ ဘဝတိ ဝါဠဂဟာကုလော ဣဝ ကမလသဏ္ဍော။ ဥဘယဝိပန္နော ပန သဗ္ဗထာပိ အနုပါသနီယော ဘဝတိ ဂူထဂတမိဝ ဆဝါလာတံ ဂူထဂတော ဝိယ စ ကဏှသပ္ပော။ ဥဘယသမ္ပန္နော ပန သဗ္ဗထာပိ ဥပါသနီယော သေဝိတဗ္ဗော စ ဝိညူဟိ၊ နိရုပဒ္ဒဝေါ ဣဝ ရတနာကရော၊ ဧဝံ ဘူတော ဧဝံ အမစ္ဆရော အဟီနာစရိယမုဋ္ဌိ။ သုတ္တသုတ္တာနုလောမအာစရိယဝါဒအတ္တနောမတိသင်္ခါတာနဉ္စ စတုန္နံ အပရိစ္စာဂီ၊ တေသံ ဝသေန ဗျာချာတော။

‘‘ဧကံသဝစနံ ဧကံ၊ ဝိဘဇ္ဇဝစနံ ပဒံ၊

တတိယံ ပဋိပုစ္ဆေယျ၊ စတုတ္ထံ ပန ဌာပယေ’’တိ။

ဧတေသံ ဝါ အပရိစ္စာဂီ။ တတော ဧဝ သောတူနံ ဟိတေ နိယုတ္တတ္တာ နေသံ အဝဗောဓနံ ပတိ အကိလာသု ဘဝတီတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ပါဌတ္ထဝိဒသံဟီရော၊ ဝတ္တာ သုစိ အမစ္ဆရော၊

စတုန္နံ အပရိစ္စာဂီ၊ ဒေသကဿ ဟိတာနွိတော’’တိ။

ဧတ္ထ ဒေသကဿာတိ ဒေသကော အဿ၊ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဟိတာနွိတောတိ ဟိတေ အနုဂတော ဟိတစိတ္တော။ သော ဧသော သုစိတ္တာ ပိယော၊ စတုန္နံ အပရိစ္စာဂိတ္တာ ဂရု၊ အသံဟီရတ္တာ ဘာဝနီယော၊ ဒေသကတ္တာ ဝတ္တာ၊ ဟိတာနွိတတ္တာ ဝစနက္ခမော၊ ပါဌတ္ထဝိဒတ္တာ ဂမ္ဘီရကထံ ကတ္တာ၊ အမစ္ဆရတ္တာ န စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော ဣတိ –

‘‘ပိယော ဂရု ဘာဝနီယော၊ ဝတ္တာ စ ဝစနက္ခမော၊

ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ၊ နော စာဋ္ဌာနေ နိယောဇကော’’တိ။ (အ။ နိ။ ၇။၃၇၊ နေတ္တိ။ ၁၁၃)၊

‘‘အဘိဟိတော ဒေသကော သော၊ တာဝ ဒါနိ အဘိဓီယတေ’’။

တတ္ထ ဓမ္မဂရုတ္တာ ကထံ န ပရိဘဝတိ၊ အာစရိယဂရုတ္တာ ကထိကံ န ပရိဘဝတိ၊ သဒ္ဓါပညာဒိဂုဏပဋိမဏ္ဍိတတ္တာ အတ္တာနံ န ပရိဘဝတိ၊ အသဌာမာယာဝိတ္တာ အမတာဘိမုခတ္တာ စ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘဝတိ၊ သုမေဓတ္တာ ယောနိသော မနသိ ကရောတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ပဉ္စဟိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော သုဏန္တော သဒ္ဓမ္မံ ဘဗ္ဗော နိယာမံ ဩက္ကမိတုံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု သမ္မတ္တံ။ ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ? န ကထံ ပရိဘောတိ၊ န ကထိကံ ပရိဘောတိ၊ န အတ္တာနံ ပရိဘောတိ၊ အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဓမ္မံ သုဏာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တော၊ ယောနိသော မနသိ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၅၁)။

တံလက္ခဏပ္ပတ္တတ္တာ ဘာဝနံ ဘဇတီတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘ဓမ္မာစရိယဂရု သဒ္ဓါပညာဒိဂုဏမဏ္ဍိတော၊

အသဌာမာယာဝိကဿ၊ သုမေဓော အမတာဘိမုခေါ’’။ –

ဣတိ ဝတ္တာ စ သောတာ စ။

ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယော အတိအဂ္ဂံ ကတွာ ကထိတတ္တာ မဟာသမုဒ္ဒမဟာပထဝီ ဝိယ မဟာ စ သော နိဒ္ဒေသော စာတိ မဟာနိဒ္ဒေသော၊ တံ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဝဏ္ဏယိဿာမိ။

တဒေတံ မဟာနိဒ္ဒေသံ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဂမ္ဘီရံ ဂမ္ဘီရတ္ထံ လောကုတ္တရပ္ပကာသကံ သုညတပ္ပဋိသံယုတ္တံ ပဋိပတ္တိမဂ္ဂဖလဝိသေသသာဓနံ ပဋိပတ္တိပဋိပက္ခပဋိသေဓနံ ယောဂါဝစရာနံ ဉာဏဝရရတနာကရဘူတံ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မကထာဝိလာသဝိသေသဟေတုဘူတံ သံသာရဘီရုကာနံ ဒုက္ခနိဿရဏတဒုပါယဒဿနေန အဿာသဇနနတ္ထံ တပ္ပဋိပက္ခနာသနတ္ထဉ္စ ဂမ္ဘီရတ္ထာနဉ္စ အနေကေသံ သုတ္တန္တပဒါနံ အတ္ထဝိဝရဏေန သုဇနဟဒယပရိတောသဇနနတ္ထံ၊ တထာဂတေန အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတသဗ္ဗညုတညာဏမဟာဒီပေါဘာသေန သကလဇနဝိတ္ထတမဟာကရုဏာသိနေဟေန ဝေနေယျဇနဟဒယဂတကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနတ္ထံ သမုဇ္ဇလိတဿ သဒ္ဓမ္မမဟာပဒီပဿ တဒဓိပ္ပာယဝိကာသနသိနေဟပရိသေကေန ပဉ္စဝဿသဟဿမတိစိရသမုဇ္ဇလနမိစ္ဆတာ လောကာနုကမ္ပကေန သတ္ထုကပ္ပေန ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မသေနာပတိနာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဘာသိတံ သုတွာ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ယထာသုတမေဝ သင်္ဂဟံ အာရောပေသိ။

သော ပနေသ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နော၊ ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စသု မဟာနိကာယေသု ခုဒ္ဒကမဟာနိကာယပရိယာပန္နော၊ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သတ္ထုသာသနင်္ဂေသု ယထာသမ္ဘဝံ ဂါထင်္ဂဝေယျာကရဏင်္ဂဒွယသင်္ဂဟိတော။

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေသဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇) –

ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္ထေရေန ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေန ပဋိညာတာနံ စတုရာသီတိယာ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနံ ဘိက္ခုတော ဂဟိတေသု ဒွီသု ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသု အနေကသတဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတော။ တဿ ဒွေ ဝဂ္ဂါ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါ ပါရာယနဝဂ္ဂေါ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဉ္စ၊ ဧကေကသ္မိံ ဝဂ္ဂေ သောဠသ သောဠသ ကတွာ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တဉ္စာတိ တေတ္တိံသ သုတ္တာနိ ကာမသုတ္တာဒိခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တပရိယောသာနာနိ ။ ဧဝံ အနေကဓာ ဝဝတ္ထာပိတဿ ဣမဿ မဟာနိဒ္ဒေသဿ အနုပုဗ္ဗပဒတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမိ။ အယဉှိ မဟာနိဒ္ဒေသော ပါဌတော အတ္ထတော စ ဥဒ္ဒိသန္တေန နိဒ္ဒိသန္တေန စ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော စ၊ ဥဂ္ဂဏှန္တေနာပိ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗော ဓာရေတဗ္ဗော စ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဂမ္ဘီရတ္တာ ဣမဿ မဟာနိဒ္ဒေသဿ လောကဟိတာယ လောကေ စိရဋ္ဌိတတ္ထန္တိ။

၁။ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေါ