📜

၁။ ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

တတ္ထ ကာမသုတ္တံ အာဒိ။ တသ္မိမ္ပိ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိ ဂါထာ အာဒိ။ သာ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန တိဓာ ဌိတာ။ ‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿာ’’တိ ဧဝမာဒိ ဥဒ္ဒေသော။ ‘‘ကာမာတိ ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ – ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စာ’’တိ နိဒ္ဒေသော။ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိကာ ရူပါ’’တိ ဧဝမာဒိ ပဋိနိဒ္ဒေသော။

၁။ တတ္ထ ကာမန္တိ မနာပိယရူပါဒိတေဘူမကဓမ္မသင်္ခါတံ ဝတ္ထုကာမံ။ ကာမယမာနဿာတိ ဣစ္ဆမာနဿ။ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတီတိ တဿ ကာမယမာနဿ သတ္တဿ တံ ကာမသင်္ခါတံ ဝတ္ထု သမိဇ္ဈတိ စေ၊ သစေ သော တံ လဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဒ္ဓါ ပီတိမနော ဟောတီတိ ဧကံသံ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ။ လဒ္ဓါတိ လဘိတွာ။ မစ္စောတိ သတ္တော။ ယဒိစ္ဆတီတိ ယံ ဣစ္ဆတိ။ ဣဒံ ပန သင်္ခေပတော ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓမတ္တမေဝ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ဥပရိ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာ စ ဣမသ္မိံ၊ ဧဝံ ဣတော ပရံ သဗ္ဗေသုပီတိ။

ကာမာတိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗပဒံ။ ဥဒ္ဒါနတောတိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗပဒံ။ ဥဒ္ဒါနတောတိ ဝဂ္ဂဝသေန ‘‘မစ္ဆုဒ္ဒါနံ ကိနေယျာ’’တိ အာဒီသု ဝိယ။ အထ ဝါ ဥပရူပရိ ဒါနတော ဥဒ္ဒါနံ၊ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ သောဓနတော ဗျဝဒါနဋ္ဌေန ဝေါဒါနံ ဝိယ။ ဝိတ္ထာရကရဏဘာဝေန ဝါ။ ကာမာ ဣတိ ပါဌသေသံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒွေတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ ၊ န ဧကံ၊ န တယော။ ဝတ္ထုကာမာ စာတိ မနာပိယရူပါဒိဝတ္ထုကာမာ စ။ ဥပတာပနဋ္ဌေန ဝိဗာဓနဋ္ဌေန စ ကိလေသကာမာ စ။ တေသု ဝတ္ထုကာမော ပရိညေယျော၊ ကိလေသကာမော ပဟာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမော ကိလေသကာမေန ပတ္ထယိတဗ္ဗောတိ ကာမီယတီတိ ကာမော။ ကိလေသကာမော ဝတ္ထုကာမာနံ ပစ္စာသီသနဿ ကာရဏဘာဝေန ကာမီယတေ အနေနာတိ ကာမော။ တတ္ထ ရူပါဒိက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတော ဝတ္ထုကာမော၊ သင်္ခါရက္ခန္ဓေ သင်္ဂဟိတော ကိလေသကာမော။ ဆဟိ ဝိညာဏေဟိ ဝိဇာနိတဗ္ဗော ဝတ္ထုကာမော၊ မနောဝိညာဏေန ဇာနိတဗ္ဗော ကိလေသကာမော။ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန အာရမ္မဏဋ္ဌေန စ ဝတ္ထုကာမော။

‘‘နေတေ ကာမာ ယာနိ စိတြာနိ လောကေ၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ပုရိသဿ ကာမော၊

တိဋ္ဌန္တိ စိတြာနိ တထေဝ လောကေ၊ အထေတ္ထ ဓီရာ ဝိနယန္တိ ဆန္ဒ’’န္တိ။ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)၊

နန္ဒမာဏဝက- (ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၈ ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရီဝတ္ထု) သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တာဒီနံ (ဓ။ ပ။ ၄၃) ဝတ္ထူနိ စေတ္ထ နိဒဿနံ။ ကိလေသကာမော တာပနဋ္ဌေန ဗာဓနဋ္ဌေန စ သယံ ကာမေတီတိ ကာမော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ရတ္တော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ရာဂေန အဘိဘူတော ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ပရဗျာဗာဓာယပိ စေတေတိ၊ ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ စေတေတီ’’တိ စ ‘‘ရတ္တော ခေါ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ပါဏမ္ပိ ဟနတိ၊ အဒိန္နမ္ပိ အာဒိယတိ၊ ပရဒါရမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ မုသာပိ ဘဏတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၅၄) စ ဧဝမာဒိ နိဒဿနံ။

တမေဝ ပဋိနိဒ္ဒေသဝသေန ဝိတ္ထာရေတွာ ဝတ္တုကာမော – ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကတမေတိ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ ပဉ္စဝိဓာ ဟိ ပုစ္ဆာ၊ တာသံ ဝိဘာဂေါ ဥပရိ ပါဠိယံယေဝ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ တာသု အယံ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ တတ္ထ မနာပိကာတိ မနံ အပ္ပာယန္တိ ဝဒ္ဓေန္တီတိ မနာပါ၊ မနာပါ ဧဝ မနာပိကာ။ ရူပါတိ ကမ္မစိတ္တဥတုအာဟာရသမုဋ္ဌာနဝသေန စတုသမုဋ္ဌာနိကာ ရူပါရမ္မဏာ။ ရူပယန္တီတိ ရူပါ၊ ဝဏ္ဏဝိကာရံ အာပဇ္ဇမာနာ ဟဒယင်္ဂတဘာဝံ ပကာသေန္တီတိ အတ္ထော။

တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန ရူပန္တိ? ရုပ္ပနဋ္ဌေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ ဝဒေထ? ရုပ္ပတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ကေန ရုပ္ပတိ? သီတေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဇိဃစ္ဆာယပိ ရုပ္ပတိ၊ ပိပါသာယပိ ရုပ္ပတိ၊ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿေနပိ ရုပ္ပတိ။ ရုပ္ပတီတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တသ္မာ ‘ရူပ’န္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။

တတ္ထ ရုပ္ပတီတိ ကုပ္ပတိ ဃဋ္ဋီယတိ ပီဠီယတိ၊ ဘိဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ သီတေန တာဝ ရုပ္ပနံ လောကန္တရိကနိရယေ ပါကဋံ။ မဟိံသကရဋ္ဌာဒီသုပိ ဟိမပါတသီတလေသု ပဒေသေသု ဧတံ ပါကဋမေဝ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ သီတေန ဘိန္နဆိန္နသရီရာ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။

ဥဏှေန ရုပ္ပနံ အဝီစိမဟာနိရယေ ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ တတ္တာယ လောဟပထဝိယာ နိပဇ္ဇာပေတွာ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကရဏကာလေ သတ္တာ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။

ဇိဃစ္ဆာယ ရုပ္ပနံ ပေတ္တိဝိသယေ စေဝ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ စ ပါကဋံ။ ပေတ္တိဝိသယသ္မိဉှိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ကိဉ္စိဒေဝ အာမိသံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ မုခေ ပက္ခိပန္တာ နာမ န ဟောန္တိ၊ အန္တောဥဒရံ အာဒိတ္တသုသိရရုက္ခော ဝိယ ဟောတိ။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ မရဏသတ္တာနံ ပမာဏံ နတ္ထိ။

ပိပါသာယ ရုပ္ပနံ ကာလကဉ္ဇိကာဒီသု ပါကဋံ။ တတ္ထ ဟိ သတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ ဟဒယတေမနမတ္တံ ဝါ ဇိဝှာတေမနမတ္တံ ဝါ ဥဒကဗိန္ဒုမ္ပိ လဒ္ဓုံ န သက္ကောန္တိ။ ‘‘ပါနီယံ ပိဝိဿာမာ’’တိ နဒိံ ဂတာနံ ဇလံ ဝါလုကာတလံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ မဟာသမုဒ္ဒံ ပက္ခန္တာနမ္ပိ သမုဒ္ဒေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏောယေဝ ဟောတိ။ တေ သုဿန္တာ ဗလဝဒုက္ခပီဠိတာ ဝိရဝန္တိ။ ဍံသာဒီဟိ ရုပ္ပနံ ဍံသမက္ခိကာဒိဗဟုလေသု ပဒေသေသု ပါကဋံ။ တံ ပန – ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ သနိဒဿနံ? သပ္ပဋိဃ’’န္တိ အာဒိနာ နယေန အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၆၅၆၊ ၆၅၈) ဝိတ္ထာရိတမေဝ။

သပ္ပန္တီတိ သဒ္ဒါ၊ ဥဒါဟရီယန္တီတိ အတ္ထော။ ဥတုစိတ္တဝသေန ဒွိသမုဋ္ဌာနိကာ သဒ္ဒါ။ ဂန္ဓယန္တီတိ ဂန္ဓာ၊ အတ္တနော ဝတ္ထူနိ သူစယန္တီတိ အတ္ထော။ ရသန္တိ တေ သတ္တာတိ ရသာ၊ အဿာဒေန္တီတိ အတ္ထော။ ဖုသီယန္တီတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧတေ ဂန္ဓာဒယော စတုသမုဋ္ဌာနိကာဝ ။ တေသံ ဝိဘာဂေါ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၆၂၂-၆၂၄) ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။

တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘အတ္ထရဏာ ပါဝုရဏာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိယန္တီတိ အတ္ထရဏာ။ သရီရံ ဝေဌေတွာ ပါရုပီယန္တီတိ ပါဝုရဏာ။ အန္တောဇာတာဒယော စတ္တာရော ဒါသီ စ ဒါသော စ ဒါသိဒါသာ။ ခေတ္တံ နာမ ယသ္မိံ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ဝတ္ထု နာမ ယသ္မိံ အပရဏ္ဏံ ရုဟတိ။ ယတ္ထ ဝါ ဥဘယမ္ပိ ရုဟတိ၊ တံ ခေတ္တံ။ တဒတ္ထာယ ကတဘူမိဘာဂေါ ဝတ္ထု။ ခေတ္တဝတ္ထုသီသေန စေတ္ထ ဝါပီတဠာကာဒီနိပိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဟိရညန္တိ ကဟာပဏော။ သုဝဏ္ဏန္တိ ဇာတရူပံ။ တေသံ ဂဟဏေန လောဟမာသကော ဇတုမာသကော ဒါရုမာသကောတိ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယောတိ ဧကကုဋိကာဒိ ဂါမော။ အာပဏယုတ္တော နိဂမော။ ဧကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ရာဇဓာနီ။ ရဋ္ဌန္တိ ဇနပဒေကဒေသံ။ ဇနပဒေါတိ ကာသိကောသလာဒိဇနပဒေါ။ ကောသောတိ စတုဗ္ဗိဓော ကောသော – ဟတ္ထီ အဿော ရထော ပတ္တိ။ ကောဋ္ဌာဂါရန္တိ တိဝိဓံ ကောဋ္ဌာဂါရံ – ဓနကောဋ္ဌာဂါရံ ဓညကောဋ္ဌာဂါရံ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရံ။ ယံ ကိဉ္စီတိ အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနံ။ ရဇနီယန္တိ ရဉ္ဇေတုံ ယုတ္တဋ္ဌေန။

ဣတော ပရံ တိကဝသေန ဒဿေတုံ အတီတတ္တိကအဇ္ဈတ္တတ္တိကဟီနတ္တိကဩကာသတ္တိကသံယောဂတ္တိကကာမာဝစရတ္တိကဝသေန ဆတ္တိကေ အာဟ။ တတ္ထ အတီတတ္တိကေ တာဝ အတ္တနော သဘာဝံ ဥပ္ပာဒါဒိက္ခဏံ ဝါ ပတွာ အတိက္ကန္တာတိ အတီတာ။ တဒုဘယမ္ပိ န အာဂတာတိ အနာဂတာ။ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာတိ ပစ္စုပ္ပန္နာ။ ဣဒံ ဘဝေန ပရိစ္ဆန္နံ။ ပဋိသန္ဓိတော ဟိ ပဋ္ဌာယ အတီတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တာ အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တာ ဟောန္တု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ၊ သဗ္ဗေ အတီတာယေဝ နာမ။ စုတိတော ပဋ္ဌာယ အနာဂတဘဝေသု နိဗ္ဗတ္တနကာ ကာမာ အနန္တရဘဝေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တန္တု ကပ္ပကောဋိသတသဟဿမတ္ထကေ ဝါ၊ သဗ္ဗေ အနာဂတာယေဝ နာမ။ စုတိပဋိသန္ဓိအန္တရေ ပဝတ္တာ ကာမာ ပစ္စုပ္ပန္နာ နာမ။

အဇ္ဈတ္တတ္တိကေ ‘‘ဧဝံ ပဝတ္တမာနာ မယံ အတ္တာတိ ဂဟဏံ ဂမိဿာမာ’’တိ ဣမိနာ ဝိယ အဓိပ္ပာယေန အတ္တာနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပဝတ္တာ အတ္တနော သန္တာနေ ပဝတ္တာ ပါဋိပုဂ္ဂလိကာ ကာမာ အဇ္ဈတ္တာ ကာမာ နာမ။ တတော ဗဟိဘူတာ ပန ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓါ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ နာမ။ တတိယပဒံ တဒုဘယဝသေန ဝုတ္တံ။

ဟီနတ္တိကေ ဟီနာတိ လာမကာ။ မဇ္ဈိမာတိ ဟီနပဏီတာနံ မဇ္ဈေ ဘဝါတိ မဇ္ဈိမာ။ အဝသေသာ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပဏီတာ။ အပိ စ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နေရယိကာနဉှိ ကာမာ ကောဋိပ္ပတ္တာ ဟီနာ နာမ။ တေ ဥပါဒါယ တိရစ္ဆာနေသု နာဂသုပဏ္ဏာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ သေသတိရစ္ဆာနဂတာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ကာမာ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ မဟေသက္ခပေတာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ အဝသေသာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဇာနပဒါနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ ပစ္စန္တဝါသီနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဂါမဘောဇကာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဇနပဒသာမိကာနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ပဒေသရာဇူနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ အမစ္စာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ စက္ကဝတ္တိရညော ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တဿ အမစ္စာနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တဿပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ ဘုမ္မဒေဝါနံ ကာမာ ပဏီတာ နာမ။ တေသံ ပရိစာရိကာနံ ဒေဝါနံ ကာမာ မဇ္ဈိမာ နာမ။ တေသမ္ပိ ဟီနာ။ တေ ဥပါဒါယ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနံ ကာမာ ပဏီတာတိအာဒိနာ နယေန ယာဝ အကနိဋ္ဌဒေဝါနံ ကာမာ မတ္ထကပ္ပတ္တာ ပဏီတာ နာမ။ ဧဝံ ဥပါဒါယုပါဒါယ ဟီနမဇ္ဈိမပဏီတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဩကာသတ္တိကေ အာပါယိကာ ကာမာတိ အဝဍ္ဎိသင်္ခါတေသု အပဂတအယေသု စတူသု အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ အာပါယိကာ။ မနုဿေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ မာနုသိကာ။ ဒေဝေသု နိဗ္ဗတ္တကာမာ ဒိဗ္ဗာ။

သံယောဂတ္တိကေ ပစ္စုပဋ္ဌိတာနံ ကာမာနံ ပရိဘုဉ္ဇနတော ဌပေတွာ နေရယိကေ သေသအပါယသတ္တာနံ မနုဿာနံ စာတုမဟာရာဇိကေ ဒေဝေ ဥပါဒါယ ယာဝ တုသိတကာယိကာနဉ္စ ဒေဝါနံ ကာမာ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ကာမာ နာမ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန ရမိတုကာမတာကာလေ ယထာရုစိတံ အာရမ္မဏံ နိမ္မိနိတွာ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီနံ ဒေဝါနံ ကာမာ နိမ္မိတာ ကာမာ နာမ။ အတ္တနော အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ပရေဟိ နိမ္မိတေ အာရမ္မဏေ သေဝန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ကာမာ ပရနိမ္မိတာ ကာမာ နာမ။ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ‘‘မယှံ ဧတ’’န္တိ ဂဟိတာ ကာမာ။ အပရိဂ္ဂဟိတာတိ တထာ အပရိဂ္ဂဟိတာ ဥတ္တရကုရုကာနံ ကာမာ။ မမာယိတာတိ တဏှာဝသေန ‘‘မမ ဧတ’’န္တိ ဂဟိတာ။ အမမာယိတာတိ ဝုတ္တပဋိပက္ခာ။

သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇) နယေန ဝုတ္တေသု ကာမာဝစရဓမ္မေသု ပရိယာပန္နာ။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – ဥဒ္ဒါနတော ဒွေ ကာမာ၊ ဝတ္ထုကာမော စ ကိလေသကာမော စာတိ။ တတ္ထ ကိလေသကာမော အတ္ထတော ဆန္ဒရာဂေါ။ ဝတ္ထုကာမော တေဘူမကံ ဝဋ္ဋံ။ ကိလေသကာမော စေတ္ထ ကာမေတီတိ ကာမော။ ဣတရော ကာမီယတီတိ။ ယသ္မိံ ပန ပဒေသေ ဒုဝိဓောပေသော ကာမော ပဝတ္တိဝသေန အဝစရတိ၊ သော စတုန္နံ အပါယာနံ မနုဿာနံ ဆန္နဉ္စ ဒေဝလောကာနံ ဝသေန ဧကာဒသဝိဓော ပဒေသော ကာမော ဧတ္ထ အဝစရတီတိ ကာမာဝစရော။ တတ္ထ ပရိယာပန္နဓမ္မေ သန္ဓာယ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေန္တီတိ ဓမ္မာ။ ရူပါဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော ဗြဟ္မလောကံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော အကနိဋ္ဌေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၉) နယေန ဝုတ္တာနံ ရူပါဝစရဓမ္မာနံ ဝသေန သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ ရူပါဝစရာ။ အရူပါဝစရာ ဓမ္မာတိ ‘‘ဟေဋ္ဌတော အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂေ ဒေဝေ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော နေဝသညာနာသညာယတနုပဂေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၂၉၁) နယေန ဝုတ္တာ သဗ္ဗေပိ အရူပါဝစရာ ဓမ္မာ ။ တတ္ထ ရူပေ အဝစရန္တီတိ ရူပါဝစရာ။ အရူပေ အဝစရန္တီတိ အရူပါဝစရာ။ တဏှာဝတ္ထုကာတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန စ တဏှာယ ဝတ္ထုဘူတာ။ တဏှာရမ္မဏာတိ တဏှာပဝတ္တိဝသေန တဏှာယ အာရမ္မဏဘူတာ။ ကာမနီယဋ္ဌေနာတိ ပစ္စာသီသိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ရဇနီယဋ္ဌေနာတိ ရဉ္ဇေတုံ ယုတ္တဋ္ဌေန။ မဒနီယဋ္ဌေနာတိ ကုလမဒါဒိမဒံ ဥပ္ပာဒနီယဋ္ဌေန။

တတ္ထ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ? မနာပိကာ ရူပါ’’တိအာဒိံ ကတွာ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရဇနီယံ ဝတ္ထူ’’တိ ပရိယောသာနံ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဝသေန ဝုတ္တံ။ အဝသေသံ ဧကစတုက္ကာဒိကဆတ္တိကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဝတ္ထုကာမံ ဒဿေတွာ ကိလေသကာမံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ကိလေသကာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဆန္ဒောတိ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ ရာဂေါတိ တတော ဗလဝတရော ။ ဥပရိ တယောပိ ရာဂါ ဣမေဟိ ဗလဝတရာ။ ကာမေသူတိ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု။ ကာမစ္ဆန္ဒောတိ ကာမသင်္ခါတော ဆန္ဒော၊ န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒော။ ကာမနဝသေန ရဇ္ဇနဝသေန စ ကာမောယေဝ ရာဂေါ ကာမရာဂေါ။ ကာမနဝသေန နန္ဒနဝသေန စ ကာမောယေဝ နန္ဒီ ကာမနန္ဒီ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကာမတ္ထံ ဝိဒိတွာ တဏှာယနဋ္ဌေန ကာမတဏှာ။ သိနေဟနဋ္ဌေန ကာမသ္နေဟော။ ပရိဍယှနဋ္ဌေန ကာမပရိဠာဟော။ မုစ္ဆနဋ္ဌေန ကာမမုစ္ဆာ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ကာမဇ္ဈောသာနံ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဩဃေဟိ ဩသီဒါပေတီတိ ကာမောဃော။ ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေတီတိ ကာမယောဂေါ။ ဒဠှဝသေန တဏှာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ဥပါဒါနံ။ စိတ္တံ နီဝရတိ ပရိယောနန္ဓတီတိ နီဝရဏံ။

အဒ္ဒသန္တိ အဒ္ဒက္ခိံ။ ကာမာတိ အာလပနံ။ တေတိ တဝ။ မူလန္တိ ပတိဋ္ဌံ။ သင်္ကပ္ပာတိ ပရိကပ္ပေန။ န တံ သင်္ကပ္ပယိဿာမီတိ တံ ပရိကပ္ပနံ န ကရိဿာမိ။ န ဟောဟိသီတိ န ဘဝိဿသိ။

ဣစ္ဆမာနဿာတိ ပစ္စာသီသန္တဿ။ သာဒိယမာနဿာတိ အဿာဒိယမာနဿ။ ပတ္ထယမာနဿာတိ ပတ္ထနံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ ပိဟယမာနဿာတိ ပါပုဏိတုံ ဣစ္ဆံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ အဘိဇပ္ပမာနဿာတိ တဏှာဝသေန တိတ္တိံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ။ အထ ဝါ အဘိဝဒန္တဿ။

ခတ္တိယဿ ဝါတိအာဒိ စတုဇ္ဇာတိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါတိ လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ။ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါတိ ဥပပတ္တိဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣဇ္ဈတီတိ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ သမိဇ္ဈတီတိ သမ္မာ နိပ္ဖဇ္ဇတိ။ ဣဇ္ဈတိ ဝိသေသရူပပဋိလာဘဝသေန။ လဘတိ ဒဿနီယရူပပဋိလာဘဝသေန။ ပဋိလဘတိ ပသာဒနီယရူပပဋိလာဘဝသေန။ အဓိဂစ္ဆတိ သဏ္ဌာနရူပပဋိလာဘဝသေန။ ဝိန္ဒတိ ဆဝိပ္ပသာဒရူပပဋိလာဘဝသေန။ အထ ဝါ ပုညမဟတ္တေန ဣဇ္ဈတိ။ ဇာတိမဟတ္တေန လဘတိ။ ဣဿရိယမဟတ္တေန ပဋိလဘတိ။ သုခမဟတ္တေန အဓိဂစ္ဆတိ။ သမ္ပတ္တိမဟတ္တေန ဝိန္ဒတီတိ။

ဧကံသဝစနန္တိ ဧကကောဋ္ဌာသဝစနံ။ ‘‘ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ (ပါရာ။ ၃၄၉၊ ၃၆၇)၊ ဧကံသဗျာကရဏီယော ပဉှော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၂၊ အ။ နိ။ ၄။၄၂) ဝိယ အနေကံသဂဟဏပဋိက္ခေပေါ။ နိဿံသယဝစနန္တိ သံသယဝိရဟိတဝစနံ၊ သန္ဒေဟပဋိက္ခေပဝစနန္တိ အတ္ထော။ နိက္ကင်္ခါဝစနန္တိ ‘‘ကထမိဒံ ကထမိဒ’’န္တိ ကင်္ခါပဋိက္ခေပဝစနံ။ အဒွေဇ္ဈဝစနန္တိ ဒွိဓာဘာဝံ ဒွေဇ္ဈံ၊ တံအဘာဝေန အဒွေဇ္ဈဝစနံ။ ဒွိဓာဘာဝဝိရဟိတံ ‘‘အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဗုဒ္ဓါ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဝိမတိပဋိက္ခေပေါ။ အဒွေဠှကဝစနန္တိ ဒွိဟဒယာဘာဝေန အဒွေဠှကံ။ ‘‘ဣတိဟာသ၊ ဣတိဟာသာ’’တိ ဒွေဠှကပဋိက္ခေပဝစနံ။ နိယောဂဝစနန္တိ ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ဒွေ န ယုဇ္ဇန္တီတိ နိယောဂဝစနံ ဒွိဓာပထပဋိက္ခေပေါ။ အညတ္ထ ပန ‘‘နိယောဂါ အနာဂတာရမ္မဏာ နတ္ထီ’’တိ အာဂတံ။ အပဏ္ဏကဝစနန္တိ ပလာသရဟိတံ သာရဝစနံ အဝိရဒ္ဓကာရဏံ ‘‘အပဏ္ဏကံ ဌာနမေကေ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၁။၁။၁) ဝိယ၊ အပဏ္ဏကမဏိ ဝိယ သပ္ပတိဋ္ဌဝစနံ။ အဝတ္ထာပနဝစနမေတန္တိ ဧတံ ဝစနံ ဩတရိတွာ ပတိဋ္ဌိတံ သန္တိဋ္ဌာပနံ ဌပနံ။

ယာနိ ဣမသ္မိံ မဟာနိဒ္ဒေသေ ဝိဘတ္တိံ အာရောပိတာနိ ပဒါနိ၊ တာနိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တာနိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ နာနာ ဟောန္တာနိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဘဝန္တိ။ အပရဒီပနာ ပနေတ္ထ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ? တာနိ ဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ဝါတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ကောဓော ကုဇ္ဈနာ ကုဇ္ဈိတတ္တံ၊ ဒေါသော ဒုဿနာ ဒုဿိတတ္တ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၆၆) ဧဝံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ ဧကောဝ ကောဓော ဗျဉ္ဇနဝသေန ဧဝံ ဝိဘတ္တိံ လဘတိ။ ‘‘ဣဇ္ဈတိ သမိဇ္ဈတိ လဘတိ ပဋိလဘတိ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝံ ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပဏ္ဍိစ္စံ ကောသလ္လံ နေပုညံ ဝေဘဗျာ စိန္တာ ဥပပရိက္ခာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆) ဧဝံ အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေသု ပီတိပဒနိဒ္ဒေသေ တာဝ ဣမာ တိဿော ဝိဘတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ။ ပီတိ ပါမောဇ္ဇန္တိ ဟိ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိဘတ္တိဂမနံ ဟောတိ။ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ပဟာသောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန။ ဝိတ္တိ တုဋ္ဌိ ဩဒဂျံ အတ္တမနတာတိ အတ္ထဝသေန။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု ဝိဘတ္တိဂမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နာနာ ဟောန္တာနိပိ နာမနာနတ္တေန လက္ခဏနာနတ္တေန ကိစ္စနာနတ္တေန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေနာတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာနာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ကတမော တသ္မိံ သမယေ ဗျာပါဒေါ ဟောတိ? ယော တသ္မိံ သမယေ ဒေါသော ဒုဿနာ’’တိ ဧတ္ထ ဗျာပါဒေါတိ ဝါ ဒေါသောတိ ဝါ ဒွေပိ ဧတေ ကောဓော ဧဝ၊ နာမေန ပန နာနတ္တံ ဂတာတိ ဧဝံ နာမနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရာသဋ္ဌေန စ ပဉ္စပိ ခန္ဓာ ဧကောဝ ခန္ဓော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန ရူပံ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏန္တိ ဣမိနာ လက္ခဏနာနတ္တေန ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ လက္ခဏနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ – ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒါယ…ပေ… စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၃၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၂) ဧကမေဝ ဝီရိယံ ကိစ္စနာနတ္တေန စတူသု ဌာနေသု အာဂတံ။ ဧဝံ ကိစ္စနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘စတ္တာရော အသဒ္ဓမ္မာ ကောဓဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ မက္ခဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ လာဘဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ၊ သက္ကာရဂရုတာ၊ န သဒ္ဓမ္မဂရုတာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၄၄) ပန ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ နာနတ္တာနိ န ပီတိယာယေဝ လဗ္ဘန္တိ၊ သဗ္ဗေသုပိ ယထာလာဘဝသေန လဗ္ဘန္တိ။ ပီတိယာ ဟိ ပီတီတိ နာမံ၊ စိတ္တဿ စိတ္တန္တိ နာမံ။ ပီတိ စ ဖရဏလက္ခဏာ၊ ဝေဒနာ ဝေဒယိတလက္ခဏာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ၊ စေတနာ စေတယိတလက္ခဏာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

တထာ ပီတိ ဖရဏကိစ္စာ၊ ဝေဒနာ အနုဘဝနကိစ္စာ၊ သညာ သဉ္ဇာနနကိစ္စာ၊ စေတနာ စေတယိတကိစ္စာ၊ ဝိညာဏံ ဝိဇာနနကိစ္စန္တိ ဧဝံ ကိစ္စနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိက္ခေပနာနတ္တံ ပီတိပဒေ နတ္ထိ။

အလောဘာဒိနိဒ္ဒေသေ ပန ‘‘အလောဘော အလုဗ္ဘနာ အလုဗ္ဘိတတ္တ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၃၅) နယေန လဗ္ဘတီတိ ဧဝံ ပဋိက္ခေပနာနတ္တေန နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒနိဒ္ဒေသေသု လဗ္ဘမာနဝသေန စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ နာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အပရဒီပနာ ပန ပဒတ္ထုတိ ဝါ ဟောတိ ဒဠှီကမ္မံ ဝါတိ ဧဝံ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ဟိ သကိမေဝ ‘‘ပီတီ’’တိ ဝုတ္တေ ဧတံ ပဒံ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ န ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ‘‘ပီတိ ပါမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၉) ဝုတ္တေ ဖုလ္လိတမဏ္ဍိတဝိဘူသိတံ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ဒဟရကုမာရံ နဟာပေတွာ မနောရမံ ဝတ္ထံ ပရိဒဟာပေတွာ ပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓာပေတွာ အက္ခီနိ အဉ္ဇေတွာ အထဿ နလာဋေ ဧကမေဝ မနောသိလာဗိန္ဒုံ ကရေယျ၊ န တဿ ဧတ္တာဝတာ စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ၊ နာနာဝဏ္ဏေဟိ ပန ပရိဝါရေတွာ ဗိန္ဒူသု ကတေသု စိတ္တတိလကော နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပဒတ္ထုတိ နာမ။

ဗျဉ္ဇနဝသေန ပန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန စ ပုနပ္ပုနံ ဘဏနမေဝ ဒဠှီကမ္မံ နာမ။ ယထာ ဟိ ‘‘အာဝုသော’’တိ ဝါ ‘‘ဘန္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ယက္ခော’’တိ ဝါ ‘‘သပ္ပော’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ ‘‘အာဝုသော အာဝုသော၊ ဘန္တေ ဘန္တေ၊ ယက္ခော ယက္ခော၊ သပ္ပော သပ္ပော’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဒဠှီကမ္မံ နာမ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ သကိံဒေဝ ယဋ္ဌိကောဋိယာ ဥပ္ပီဠေန္တေန ဝိယ ‘‘ပီတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္တေ ဒဠှီကမ္မံ နာမ န ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဥပသဂ္ဂဝသေန အတ္ထဝသေန ‘‘ပီတိ ပါမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေယေဝ ဒဠှီကမ္မံ နာမ ဟောတီတိ ဧဝံ အပရဒီပနာ ဒွေ ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ ဧတိဿာပိ ဝသေန လဗ္ဘမာနကပဒနိဒ္ဒေသေသု သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ပီနယတီတိ ပီတိ။ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ၊ ကာယစိတ္တပီဏနရသာ ဖရဏရသာ ဝါ၊ ဩဒဂျပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ ယာ ပဉ္စကာမဂုဏပဋိသညုတ္တာတိ ယာ ရူပါဒိပဉ္စကာမကောဋ္ဌာသပဋိသံယုတ္တာ ပီတိ၊ သာ ပီနယတီတိ ပီတိ၊ ဣဒံ သဘာဝပဒံ။ ပမုဒိတဿ ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ။ အာမောဒနာကာရော အာမောဒနာ။ ပမောဒနာကာရော ပမောဒနာ။ ယထာ ဝါ ဘေသဇ္ဇာနံ ဝါ တေလာနံ ဝါ ဥဏှောဒကသီတောဒကာနံ ဝါ ဧကတော ကရဏံ ‘‘မောဒနာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ပီတိဓမ္မာနံ ဧကတော ကရဏေန မောဒနာ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပန မဏ္ဍေတွာ ‘‘အာမောဒနာ ပမောဒနာ’’တိ ဝုတ္တာ။

ဟာသေတီတိ ဟာသော။ ပဟာသေတီတိ ပဟာသော၊ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝိတ္တီတိ ဝိတ္တံ၊ ဓနဿေတံ နာမံ။ အယံ ပန သောမနဿပစ္စယတ္တာ ဝိတ္တိသရိက္ခတာယ ဝိတ္တိ။ ယထာ ဟိ ဓနိနော ဓနံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ပီတိမတောပိ ပီတိံ ပဋိစ္စ သောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ‘‘ဝိတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တုဋ္ဌီတိ သဘာဝသဏ္ဌိတာယ ပီတိယာ ဧတံ နာမံ။ ပီတိမာ ပန ပုဂ္ဂလော ကာယစိတ္တာနံ ဥဂ္ဂတတ္တာ အဗ္ဘုဂ္ဂတတ္တာ ‘‘ဥဒဂ္ဂေါ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဥဒဂ္ဂဿ ဘာဝေါ ဩဒဂျံ။

အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ။ အနဘိရဒ္ဓဿ ဟိ မနော ဒုက္ခပဒဋ္ဌာနတ္တာ န အတ္တနော မနော နာမ ဟောတိ၊ အဘိရဒ္ဓဿ သုခပဒဋ္ဌာနတ္တာ အတ္တနော မနော နာမ ဟောတိ၊ ဣတိ အတ္တနော မနတာ အတ္တမနတာ၊ သကမနတာ၊ သကမနဿ ဘာဝေါတိ အတ္ထော။ သာ ပန ယသ္မာ န အညဿ ကဿစိ အတ္တနော မနတာ၊ စိတ္တဿေဝ ပနေသာ ဘာဝေါ စေတသိကော ဓမ္မော၊ တသ္မာ ‘‘အတ္တမနတာ စိတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တာ။

စိတ္တဝိစိတ္တတာယ စိတ္တံ။ အာရမ္မဏံ မိနမာနံ ဇာနာတီတိ မနော။ မာနသန္တိ မနော ဧဝ၊ ‘‘အန္တလိက္ခစရော ပါသော၊ ယွာယံ စရတိ မာနသော’’တိ (မဟာဝ။ ၃၃၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၅၁) ဟိ ဧတ္ထ ပန သမ္ပယုတ္တကဓမ္မော ‘‘မာနသော’’တိ ဝုတ္တော။

‘‘ကထဉှိ ဘဂဝါ တုယှံ၊ သာဝကော သာသနေ ရတော၊

အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော၊ ကာလံကယိရာ ဇနေ သုတာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၅၉) –

ဧတ္ထ အရဟတ္တံ ‘‘မာနသ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန မနော ဧဝ မာနသံ၊ ဗျဉ္ဇနဝသေန ဟေတံ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ဟဒယန္တိ စိတ္တံ။ ‘‘စိတ္တံ ဝါ တေ ခိပိဿာမိ၊ ဟဒယံ ဝါ တေ ဖာလေဿာမီ’’တိ (သု။ နိ။ အာဠဝကသုတ္တံ၊ သံ။ နိ။ ၁။၂၃၇၊ ၂၄၆) ဧတ္ထ ဥရော ‘‘ဟဒယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဟဒယာ ဟဒယံ မညေ အညာယ တစ္ဆတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၃) ဧတ္ထ စိတ္တံ။ ‘‘ဝက္ကံ ဟဒယ’’န္တိ (ခု။ ပါ။ ၃။ဒွတိံသာကာရော၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀) ဧတ္ထ ဟဒယဝတ္ထု။ ဣဓ ပန စိတ္တမေဝ အဗ္ဘန္တရဋ္ဌေန ‘‘ဟဒယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမေဝ ပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန ပဏ္ဍရံ၊ ဘဝင်္ဂံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယထာဟ – ‘‘ပဘဿရမိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စိတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အာဂန္တုကေဟိ ဥပက္ကိလေသေဟိ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၉)။ တတော နိက္ခန္တတ္တာ ပန အကုသလမ္ပိ ဂင်္ဂါယ နိက္ခန္တာ နဒီ ဂင်္ဂါ ဝိယ ဂေါဓာဝရိတော နိက္ခန္တာ ဂေါဓာဝရီ ဝိယ စ ‘‘ပဏ္ဍရ’’န္တွေဝ ဝုတ္တံ။

မနော မနာယတနန္တိ ဣဓ ပန မနောဂ္ဂဟဏံ မနဿေဝ အာယတနဘာဝဒီပနတ္ထံ။ တေနေတံ ဒီပေတိ ‘‘နယိဒံ ဒေဝါယတနံ ဝိယ မနဿ အာယတနတ္တာ မနာယတနံ၊ အထ ခေါ မနော ဧဝ အာယတနံ မနာယတန’’န္တိ။ တတ္ထ နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာကရဋ္ဌေန သမောသရဏဋ္ဌာနဋ္ဌေန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေန စ အာယတနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ လောကေ ‘‘ဣဿရာယတနံ၊ ဝါသုဒေဝါယတန’’န္တိအာဒီသု နိဝါသဋ္ဌာနံ ‘‘အာယတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုဝဏ္ဏာယတနံ၊ ရဇတာယတန’’န္တိအာဒီသု အာကရော။ သာသနေ ပန ‘‘မနောရမေ အာယတနေ၊ သေဝန္တိ နံ ဝိဘင်္ဂမာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၅။၃၈) သမောသရဏဋ္ဌာနံ။ ‘‘ဒက္ခိဏာပထော ဂုန္နံ အာယတန’’န္တိအာဒီသု သဉ္ဇာတိဒေသော။ ‘‘တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏာတိ သတိ သတိအာယတနေ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၁၀၂၊ ၅။၂၃၊ မ။ နိ။ ၃။၁၅၈) ကာရဏံ။ ဣဓ ပန သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန သမောသရဏဌာနဋ္ဌေန ကာရဏဋ္ဌေနာတိ တိဓာပိ ဝဋ္ဋတိ။

ဖဿာဒယော ဟိ ဓမ္မာ ဧတ္ထ သဉ္ဇာယန္တီတိ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေနပိ ဧတံ အာယတနံ။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပသဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာ အာရမ္မဏဘာဝေနေတ္ထ ဩသရန္တီတိ သမောသရဏဌာနဋ္ဌေနပိ အာယတနံ။ ဖဿာဒီနံ ပန သဟဇာတာဒိပစ္စယဋ္ဌေန ကာရဏတ္တာ ကာရဏဋ္ဌေနပိ အာယတနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒေဝ မနနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ၊ မနော ဧဝ ဣန္ဒြိယံ မနိန္ဒြိယံ။

ဝိဇာနာတီတိ ဝိညာဏံ။ ဝိညာဏမေဝ ခန္ဓော ဝိညာဏက္ခန္ဓော။ တဿ ရာသိအာဒိဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘မဟာဥဒကက္ခန္ဓောတွေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၅၁) ဧတ္ထ ဟိ ရာသဋ္ဌေန ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ‘‘သီလက္ခန္ဓော သမာဓိက္ခန္ဓော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၃။၅၅၅) ဂုဏဋ္ဌေန။ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ မဟန္တံ ဒါရုက္ခန္ဓ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၁-၂၄၂) ဧတ္ထ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တဋ္ဌေန။ ဣဓ ပန ရုဠှိတော ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ရာသဋ္ဌေန ဟိ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသော ဧကံ ဝိညာဏံ။ တသ္မာ ယထာ ရုက္ခဿ ဧကဒေသံ ဆိန္ဒန္တော ‘‘ရုက္ခံ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမေဝ ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဧကဒေသဘူတံ ဧကမ္ပိ ဝိညာဏံ ရူဠှိတော ‘‘ဝိညာဏက္ခန္ဓော’’တိ ဝုတ္တံ။

တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတူတိ တေသံ ဖဿာဒီနံ ဓမ္မာနံ အနုစ္ဆဝိကာ မနောဝိညာဏဓာတု။ ဣမသ္မိဉှိ ပဒေ ဧကမေဝ စိတ္တံ မိနနဋ္ဌေန မနော၊ ဝိဇာနနဋ္ဌေန ဝိညာဏံ၊ သဘာဝဋ္ဌေန နိဿတ္တဋ္ဌေန ဝါ ဓာတူတိ တီဟိ နာမေဟိ ဝုတ္တံ။ သဟဂတောတိ အဝိဇဟိတော။ သဟဇာတောတိ သဒ္ဓိံ နိဂ္ဂတော။ သံသဋ္ဌောတိ သံသဂ္ဂေါ ဟုတွာ ဌိတော။ သမ္ပယုတ္တောတိ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တော။ ကတမေဟိ ပကာရေဟီတိ? ဧကုပ္ပာဒါဒီဟိ။ နတ္ထိ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သမ္ပယုတ္တာတိ? အာမန္တာ။ ဣတိ ဟိ ဣမဿ ပဉှဿ ပဋိက္ခေပေ ‘‘နနု အတ္ထိ ကေစိ ဓမ္မာ ကေဟိစိ ဓမ္မေဟိ သဟဂတာ သဟဇာတာ သံသဋ္ဌာ ဧကုပ္ပာဒါ ဧကနိရောဓာ ဧကဝတ္ထုကာ ဧကာရမ္မဏာ’’တိ (ကထာ။ ၄၇၃) ဧဝံ ဧကုပ္ပာဒတာဒီနံ ဝသေန သမ္ပယောဂတ္ထော ဝုတ္တော။ ဣတိ ဣမေဟိ ဧကုပ္ပာဒတာဒီဟိ သမံ ပကာရေဟိ ယုတ္တော သမ္ပယုတ္တော။ ဧကုပ္ပာဒေါတိ ဧကတော ဥပ္ပန္နော၊ န ဝိနာတိ အတ္ထော။ ဧကနိရောဓောတိ ဧကတော နိရောဓော။ ဧကဝတ္ထုကောတိ ဟဒယဝတ္ထုဝသေန ဧကဝတ္ထုကော။ ဧကာရမ္မဏောတိ ရူပါဒိဝသေန ဧကာရမ္မဏော။

ဧတ္ထ သဟဂတသဒ္ဒေါ တဗ္ဘာဝေ၊ ဝေါကိဏ္ဏေ၊ အာရမ္မဏေ၊ နိဿယေ၊ သံသဋ္ဌေတိ ပဉ္စသု အတ္ထေသု ဒိဿတိ ဇိနဝစနေ။ ‘‘ယာယံ တဏှာ ပေါနောဘဝိကာ နန္ဒိရာဂသဟဂတာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၂၀၃၊ မ။ နိ။ ၃။၃၇၄၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) ဧတ္ထ တဗ္ဘာဝေ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ နန္ဒိရာဂဘူတာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝီမံသာ ကောသဇ္ဇသဟဂတာ ကောသဇ္ဇသမ္ပယုတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၈၃၂) ဧတ္ထ ဝေါကိဏ္ဏေ၊ အန္တရန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကောသဇ္ဇေန ဝေါကိဏ္ဏာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ‘‘လာဘီ ဟောတိ ရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီနံ အရူပသဟဂတာနံ ဝါ သမာပတ္တီန’’န္တိ (ပု။ ပ။ ၃-၆) ဧတ္ထ အာရမ္မဏေ၊ ရူပါရမ္မဏာနံ အရူပါရမ္မဏာနန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အဋ္ဌိကသညာသဟဂတံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၈) ဧတ္ထ နိဿယေ၊ အဋ္ဌိကသညံ နိဿာယ အဋ္ဌိကသညံ ဘာဝေတွာ ပဋိလဒ္ဓန္တိ အတ္ထော။ ‘‘ဣဒံ သုခံ ဣမာယ ပီတိယာ သဟဂတံ ဟောတိ သဟဇာတံ သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၈) ဧတ္ထ သံသဋ္ဌေ၊ သံမိဿန္တိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဌာနေ သံသဋ္ဌေ အာဂတော။

သဟဇာတသဒ္ဒေါ ‘‘သဟဇာတံ ပုရေဇာတံ ပစ္ဆာဇာတ’’န္တိ (ပဋ္ဌ။ ၁။၁။၄၃၅) ဧတ္ထ ဝိယ သဟဇာတေ။ သံသဋ္ဌသဒ္ဒေါ ‘‘ဂိဟီဟိ သံသဋ္ဌော’’တိ စ၊ ‘‘ဧဝံ သံသဋ္ဌော၊ ဘန္တေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃) စာတိ ဧဝမာဒီသု သံသဂ္ဂေ။ ‘‘ကိသေ ထူလေ ဝိဝဇ္ဇေတွာ သံသဋ္ဌာ ယောဇိတာ ဟယာ’’တိ (ဇာ။ ၂။၂၂။၇၀) ဧတ္ထ သဒိသေ။

‘‘ပုစိမန္ဒပရိဝါရော၊ အမ္ဗော တေ ဒဓိဝါဟန၊

မူလံ မူလေန သံသဋ္ဌံ၊ သာခါ သာခါ နိသေဝရေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၇၂) –

ဧတ္ထ ဥပစိတေ။ ‘‘စိတ္တသံသဋ္ဌာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ ဒုကမာတိကာ ၅၉) ဧတ္ထ စိတ္တသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ။ ဣဓ ပန ယော ဖလပ္ပဒါနေ အဝိယောဂဓမ္မော ဝိနိဗ္ဘောဂံ အကတွာ ဧကုပ္ပာဒါဒိဓမ္မော ဟုတွာ ‘‘သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံဝိသယော။ အထ ဝါ ‘‘သဟဂတော’’တိ ဝတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော အာဂတသုတ္တေန ဝိယ သော န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သဟဇာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကတော ဥပ္ပန္နရူပါရူပံ ဝိယ သောပိ န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သံသဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ။

ခီရောဒကံ ဝိယ စ သောပိ န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘သမ္ပယုတ္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိနိဗ္ဘောဂံ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌေန ဟိ သဟုပ္ပန္နာ ဓမ္မာ သမ္ပယုတ္တာပိ အတ္ထိ ခီရတေလံ ဝိယ။ တထာ ဝိပ္ပယုတ္တာပိ ခီရတော အပနီတံ နဝနီတံ ဝိယ။ ဧဝံ လက္ခဏသမ္ပယုတ္တော ဧကုပ္ပာဒါဒိလက္ခဏောယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကုပ္ပာဒေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ဧကုပ္ပာဒသဟဇာတာနံ ကိံ နာနတ္တံ? ဥပ္ပာဒေ အန္တရဝိရဟိတော ဧကုပ္ပာဒေါ။ ခီရကာလမုတ္တဿာပိ ဒဓိနော မထနေ မထနေ ပါကဋံ နဝနီတံ ဝိယ ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တဝသေန ဧကဒိဝသမေဝ ဇာတော ဝိယ သော န ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ဧကက္ခဏေ နိဗ္ဗတ္တောတိ သဟဇာတော။ ဧကဝတ္ထုကောတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကပရိစ္ဆေဒေန ဧကဝတ္ထုကော၊ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဧကဝတ္ထုကတာ ဝိယ ဌာနန္တရဝိရဟိတော။ ဧကာရမ္မဏောတိ အနိယတေကာရမ္မဏော န စက္ခုဝိညာဏံ ဝိယာတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

မစ္စောတိ မူလပဒံ။ ရူပါဒီသု သတ္တော လဂ္ဂေါ လဂ္ဂိတောတိ သတ္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သတ္တော သတ္တောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတိ၊ ကိတ္တာဝတာ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ‘သတ္တော’တိ ဝုစ္စတီတိ? ရူပေ ခေါ၊ ရာဓ၊ ယော ဆန္ဒော ယော ရာဂေါ ယာ နန္ဒီ ယာ တဏှာ၊ တတြ သတ္တော တတြ ဝိသတ္တော၊ တသ္မာ ‘သတ္တော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ မဟာနိ။ ၇)။ သတ္တယောဂေန ဝါ သတ္တော။ သုဂတိဒုဂ္ဂတိံ နရတီတိ နရော။ မနုနော ပုတ္တောတိ မာနဝေါ။ ဥပကရဏေန သယံ ပေါသယတီတိ ပေါသော။ ပုံ ဝုစ္စတိ နိရယော၊ တံ ဂလတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ဓာရေတီတိ ဇီဝေါ။ စုတိတော ဇာတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဇာဂု။ ဇိယတီတိ ဇန္တု။ ဣန္ဒြိယေန ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂု။ အထ ဝါ ဣန္ဒဘူတေန ကမ္မုနာ ဂစ္ဆတီတိ ဣန္ဒဂု။ ‘‘ဟိန္ဒဂူ’’တိပိ ပါဠိ။ ဟိန္ဒန္တိ မရဏံ၊ တံ ဂစ္ဆတီတိ ဟိန္ဒဂု။ မနုတော ဇာတောတိ မနုဇော။ ယံ သာဒိယတီတိ ယံ ရူပါဒိံ အဿာဒိယတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတော ပရံ ဝုတ္တမတ္ထံ နိဂမေန္တော တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘ကာမံ ကာမယမာနဿ…ပေ… လဒ္ဓါ မစ္စော ယဒိစ္ဆတီ’’တိ၊

ဣတော ပရံ ဧတ္တကမ္ပိ အဝတွာ ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။

၂။ တဿစေ ကာမယာနဿာတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ ကာမေ ဣစ္ဆမာနဿ၊ ကာမေန ဝါ ယာယမာနဿ။ ဆန္ဒဇာတဿာတိ ဇာတတဏှဿ။ ဇန္တုနောတိ သတ္တဿ။ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တီတိ တေ ကာမာ ပရိဟာယန္တိ စေ။ သလ္လဝိဒ္ဓါဝ ရုပ္ပတီတိ အထ သော အယောမယာဒိနာ သလ္လေန ဝိဒ္ဓါ ဝိယ ပီဠီယတိ။ ဣတော ပရံ ဝုတ္တံ ဝဇ္ဇေတွာ အဝုတ္တေသု ယံ ယံ အနုတ္တာနံ၊ တံ တဒေဝ ကထယိဿာမိ။

စက္ခုပီဏနံ အာရမ္မဏံ ပါပုဏနဝသေန ယာယတိ ဂစ္ဆတိ ။ ဒဿနီယဝသေန ပိယတ္တံ အာရမ္မဏဝသေန အပ္ပာပေတီတိ နိယျတိ။ သဝနီယံ ဟုတွာ ကဏ္ဏသောတပီဏနံ အာရမ္မဏဝသေန ပရိကဍ္ဎတီတိ ဝုယှတိ။ သရိတဗ္ဗံ ဟုတွာ စိတ္တပီဏနံ အာရမ္မဏဝသေန ဂဟေတွာ ဥပသံဟရီယတီတိ သံဟရီယတိ။ ယထာတိ ဩပမ္မတ္ထေ နိပါတော။ ဟတ္ထိနာ ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ ဟတ္ထိယာနေန ဝါ၊ ဝါဣတိ ဝိကပ္ပတ္ထေ။ အဿေန ယာယတိ ဂစ္ဆတီတိ အဿယာနေန ဝါ။ ဂေါယုတ္တံ ဝယှာဒိယာနံ ဂေါယာနံ၊ တေန ဂေါယာနေန။ အဇယာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဋ္ဌဝသေန ဇာတော သဉ္ဇာတော။

အာရမ္မဏပိယတ္တဝသေန နိဗ္ဗတ္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တော။ အာရမ္မဏမနာပဘာဝေန ပါတုဘူတော။ အထ ဝါ ကာမရာဂဝသေန ဇာတော သဉ္ဇာတော။ ကာမနန္ဒိဝသေန နိဗ္ဗတ္တော အဘိနိဗ္ဗတ္တော။ ကာမတဏှာဝသေန ကာမသိနေဟဝသေန ကာမစ္ဆန္ဒဝသေန ကာမပရိဠာဟဝသေန စ ပါတုဘူတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တေ ဝါ ကာမာ ပရိဟာယန္တီတိ တေ ဝတ္ထုကာမာဒယော ပရိဟာယန္တိ ဝိဂစ္ဆန္တိ။ သော ဝါ ကာမေဟိ ပရိဟာယတီတိ ဧသော ခတ္တိယာဒိပုဂ္ဂလော ဝတ္ထုကာမာဒိကာမေဟိ ပရိဟာယတိ ဝိဂစ္ဆတိ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မစ္စံ ဝိဇဟန္တိ ဘောဂါ၊ မစ္စော ဓနေ ပုဗ္ဗတရံ ဇဟာတီ’’တိ (ဇာ။ ၁။၅။၂) ဧဝမာဒီသု ဝိယ။ ကထန္တိ ကေန ပကာရေန။ တိဋ္ဌန္တဿေဝါတိ ဓရန္တဿေဝ။ တေ ဘောဂေတိ တေ ဝတ္ထုကာမာဒယော ဘောဂေ။ ရာဇာနော ဝါတိ ပထဗျာဒိရာဇာနော။ ဟရန္တီတိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အပဟရန္တိ ဝါ။ စောရာ ဝါတိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကာ။ အဂ္ဂိ ဝါတိ ဒါဝဂ္ဂိအာဒိ။ ဒဟတီတိ ဈာပေတိ ဘသ္မံ ကရောတိ။ ဥဒကံ ဝါတိ ဩဃာဒိဥဒကံ ။ ဝဟတီတိ ဂဟေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပေတိ။ အပ္ပိယာ ဝါတိ အကန္တာ အမနာပါ။ ဒါယာဒါ ဟရန္တီတိ ဒါယဇ္ဇဝိရဟိတာ အဿာမိကာ ဟရန္တိ။ နိဟိတံဝါတိ နိဓာနံ ကတွာ ဌပိတံ။ နာဓိဂစ္ဆတီတိ န ဝိန္ဒတိ န ပဋိလဘတိ၊ န ပဿတီတိ အတ္ထော။ ဒုပ္ပယုတ္တာတိ ဝိသမပယောဂေန ယောဇိတာ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မန္တာ။ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဘေဒံ ပါပုဏန္တိ၊ န ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဘဉ္ဇန္တိ ရထံ အယာနကာ’’တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၁။၂၉၆) သမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကုလေ ဝါ ကုလင်္ဂါရော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ခတ္တိယာဒိကုလေ ကုလဈာပကော ကုလေ အန္တိမပုရိသော နိဗ္ဗတ္တတိ ။ ‘‘ကုလင်္ကရော’’တိပိ ပါဠိ။ ယော တေ ဘောဂေ ဝိကိရတီတိ ယော ဧသော ကုလေ ပစ္ဆိမကော တေ ဟိရညာဒိကေ ဘောဂေ ခေပေတိ။ ဝိဓမတီတိ ဝိယောဂံ ကရောတိ၊ ဒူရေ ခိပတိ။ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ နာသေတိ အဒဿနံ ဂမေတိ။ အထ ဝါ ဣတ္ထိဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိကိရတိ။ သုရာဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိဓမတိ။ အက္ခဓုတ္တော ဟုတွာ ဝိဒ္ဓံသေတိ။ ဝိကိရတိ ဝါ ဥပ္ပန္နံ အာယံ အဇာနနေန။ ဝိဓမတိ ဝိဿဇ္ဇနမုခံ အဇာနနေန။ ဝိဒ္ဓံသေတိ ဌပိတဋ္ဌာနေ အာရက္ခံ အသံဝိဓာနေနာတိ ဧဝမာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အနိစ္စတာယေဝ အဋ္ဌမီတိ ဝိနာသဘာဝေါ ဧဝ အဋ္ဌမော။ ဟာယန္တီတိ အဒဿနံ ယန္တိ။ ပရိဟာယန္တီတိ န ပုန ပညာယန္တိ။ ပရိဓံသေန္တီတိ ဌာနတော အပဂစ္ဆန္တိ။ ပရိပတန္တီတိ ပဂ္ဃရန္တိ။ အန္တရဓာယန္တီတိ အန္တရဓာနံ အဒဿနံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိပ္ပလုဇ္ဇန္တီတိ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏာ ဟုတွာ အပဂစ္ဆန္တိ။

တိဋ္ဌန္တေဝတေ ဘောဂေတိ တေသံ ဓနာနံ ဌိတကာလေ ‘‘တိဋ္ဌန္တေ နိဗ္ဗုတေ စာပီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၀၆) ဝိယ။ သောတိ သော ဘောဂသာမိကော ပုဂ္ဂလော။ စဝတိ ဒေဝလောကတော။ မရတိ မနုဿလောကတော။ ဝိပ္ပလုဇ္ဇတိ နာဂသုပဏ္ဏာဒိလောကတော။ အထ ဝါ ဟာယတိ ဓညကောဋ္ဌာဂါရဝသေန။ ပရိဟာယတိ ဓနကောဋ္ဌာဂါရဝသေန။ ပရိဓံသတိ ဗလိဗဒ္ဒဟတ္ထိအဿာဒိဝသေန။ ပရိပတတိ ဒါသိဒါသဝသေန။ အန္တရဓာယတိ ဒါရာဘရဏဝသေန။ နဿတိ ဥဒကာဒိဝသေနာတိ ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

အယောမယေနာတိ ကာဠလောဟာဒိနိဗ္ဗတ္တေန။ သလ္လေနာတိ ကဏ္ဍေန။ အဋ္ဌိမယေနာတိ မနုဿဋ္ဌိံ ဌပေတွာ အဝသေသေန။ ဒန္တမယေနာတိ ဟတ္ထိဒန္တာဒိနာ။ ဝိသာဏမယေနာတိ ဂေါဝိသာဏာဒိနာ။ ကဋ္ဌမယေနာတိ ဝေဠုကဋ္ဌာဒိနာ။ ဝိဒ္ဓါတိ ဝုတ္တပ္ပကာရသလ္လာနံ အညတရညတရေန ပဟဋော။ ရုပ္ပတီတိ ဝိကိရတိ၊ ဝိကာရံ အာပဇ္ဇတိ။ ကုပ္ပတီတိ စလတိ၊ ကောပံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဃဋ္ဋီယတီတိ ဃဋ္ဋိတော ဟောတိ။ ပီဠီယတီတိ ပီဠိတော ဟောတိ၊ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ကုပ္ပတိ။ ‘‘တတိယဒိဝသေ သလာကံ ပဝေသေတွာ ဓောဝနကာလေ ဃဋ္ဋီယတိ။ ခါရပ္ပဒါနေ ပီဠီယတိ။ ပဟာရဓောဝနေ ဝါ ရုပ္ပတိ။ တသ္မိံ ဒုက္ခုပ္ပာဒနေ ကုပ္ပတိ။ သလာကပဝေသနေ ပီဠီယတိ။ ခါရပ္ပဒါနေ ဃဋ္ဋီယတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဗျာဓိတောတိ လဒ္ဓပ္ပဟာရော ဟုတွာ ပီဠိတော။ ဒေါမနဿိတောတိ ဒေါမနဿပ္ပတ္တော။ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ ပကတိဘာဝံ ဇဟိတွာ အညထာဘာဝံ ဥပနီတေန၊ အန္တောသောသာဒိ သောကော စ ဝါစာဝိပ္ပလာပေါ ပရိဒေဝေါ စ ကာယပီဠနာဒိ ဒုက္ခဉ္စ စိတ္တပီဠနာဒိ ဒေါမနဿဉ္စ ဘုသော အာယာသော ဥပါယာသော စ။ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ သောကာဒယော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ သမုဒါစာရံ ဂစ္ဆန္တိ။

၃။ တတိယဂါထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ပန ဣမေ ကာမေ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂဝိက္ခမ္ဘနေန ဝါ သမုစ္ဆေဒေန ဝါ အတ္တနော ပါဒေန သပ္ပဿ သိရံ ဝိယ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သော ဘိက္ခု သဗ္ဗလောကံ ဝိပ္ဖာရေတွာ ဌိတတ္တာ လောကေ ဝိသတ္တိကာသင်္ခါတံ တဏှံ သတော ဟုတွာ သမတိဝတ္တတီတိ။

ယောတိ ဝိဘဇိတဗ္ဗံ ပဒံ။ ယော ယာဒိသောတိအာဒီနိ တဿ ဝိဘဇနပဒါနိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မာ ယောတိ အတ္ထပဒံ။ တဉ္စ အနိယမေန ပုဂ္ဂလံ ဒီပေတိ။ တသ္မာ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော အနိယမေန ပုဂ္ဂလဒီပကံ ယော-သဒ္ဒမေဝ အာဟ။ တသ္မာ ဧတ္ထ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယောတိ ယော ကောစီတိ။ ယသ္မာ ယော ယော ကောစိ နာမ၊ သော အဝဿံ ယထာလိင်္ဂယထာယုတ္တယထာဝိဟိတယထာပ္ပကာရယံဌာနပတ္တယံဓမ္မသမန္နာဂတဝသေန ဧကေနာကာရေန ပညာယတိ၊ တသ္မာ တံ တတ္ထ ဉာပေတုံ တံ ဘေဒံ ပကာသေန္တော ‘‘ယာဒိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယာဒိသောတိ လိင်္ဂဝသေန ယာဒိသော ဝါ တာဒိသော ဝါ ဟောတု၊ ဒီဃော ဝါ ရဿော ဝါ ကာဠော ဝါ ဩဒါတော ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝိ ဝါ ကိသော ဝါ ထူလော ဝါတိ အတ္ထော။

ယထာယုတ္တောတိ ယောဂဝသေန ယေန ဝါ တေန ဝါ ယုတ္တော ဟောတု၊ နဝကမ္မယုတ္တော ဝါ ဥဒ္ဒေသယုတ္တော ဝါ ဝါသဓုရယုတ္တော ဝါတိ အတ္ထော။ ယထာဝိဟိတောတိ ယထာဌပိတော နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယိကာဒိဝသေန။ ယထာပကာရောတိ ယထာပကာရေန ပတိဋ္ဌိတော ပဒီပနာယကာဒိဝသေန။ ယံဌာနပ္ပတ္တောတိ ယံ ဌာနန္တရံ ပတ္တော သေနာပတိသေဋ္ဌိဋ္ဌာနာဒိဝသေန။ ယံဓမ္မသမန္နာဂတောတိ ယေန ဓမ္မေန ဥပါဂတော ဓုတင်္ဂါဒိဝသေန။

ဝိက္ခမ္ဘနတော ဝါတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓီတိ ကိလေသာနံ ဒူရီကရဏတော ဝါ ဃဋပ္ပဟာရေန သေဝါလာနံ ဝိယ။ သမုစ္ဆေဒတော ဝါတိ ပုန အပ္ပဝတ္တိံ ကတွာ အစ္စန္တတော မဂ္ဂေန ကိလေသာနံ ဥစ္ဆိန္နမူလတော ပဟာနဝသေန သမုစ္ဆေဒတော ဝါ။ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာတိအာဒီနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ ဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တာနိ။

ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ ဘာဝေန္တောပီတိအာဒီနိ ဆ ပဒါနိ မရဏဿတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ဥပသမာနုဿတိံ ဘာဝေန္တောပီတိ ဣမာနိ စ ဥပစာရဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ အာနာပါနဿတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ကာယဂတာသတိံ ဘာဝေန္တောပိ၊ ပဌမံ ဈာနံ ဘာဝေန္တောပီတိအာဒီနိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တောပီတိ ပရိယောသာနာနိ အပ္ပနာဇ္ဈာနဝသေန ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာတိ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ ဥပမာ ဧတေသံ ကာမာနန္တိ အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ။ အပ္ပဿာဒဋ္ဌေနာတိ ‘‘အပ္ပံ ပရိတ္တံ သုခဿာဒံ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိ ဒဿနဋ္ဌေန။ ပဿန္တောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ ပန သော ကုက္ကုရော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ ဉာဏစက္ခုနာ ပဿန္တော။ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ဒူရင်္ဂမေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘သေယျထာပိ ၊ ဂဟပတိ၊ ကုက္ကုရော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျပရေတော ဂေါဃာတကသူနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ၊ တမေနံ ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ဥပသုမ္ဘေယျ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ အပိ နု ခေါ သော ကုက္ကုရော အမှံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ပလေဟန္တော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျံ ပဋိဝိနေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အဒုဉှိ၊ ဘန္တေ၊ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ၊ ယာဝဒေဝ ပန သော ကုက္ကုရော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ၊ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသုပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၂)။

ဂိဇ္ဈာဒီဟိ သာဓာရဏာ မံသပေသိ ဥပမာ ဧတေသန္တိ မံသပေသူပမာ။ ဗဟူနံ သာဓာရဏဋ္ဌေန ဗဟုသာဓာရဏာ။ အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ တိဏုက္ကူပမာ။ အနုဒဟနဋ္ဌေနာတိ ဟတ္ထာဒိဈာပနဋ္ဌေန။ သာဓိကပေါရိသပ္ပမာဏာ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ အင်္ဂါရာနံ ပူရာ အင်္ဂါရကာသု ဥပမာ ဧတေသန္တိ အင်္ဂါရကာသူပမာ။ မဟာပရိဠာဟဋ္ဌေနာတိ မဟန္တပရိတာပနဋ္ဌေန။ အာရာမရာမဏေယျာဒိကံ သုပိနံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သုပိနကူပမာ။ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ အပ္ပတွာ၊ န ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌနဋ္ဌေန။ ယာစိတေန လဒ္ဓံ ယာနာဒိဘဏ္ဍံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ ယာစိတကူပမာ။ တာဝကာလိကဋ္ဌေနာတိ အနိဗန္ဓနဋ္ဌေန။ သမ္ပန္နဖလရုက္ခော ဥပမာ ဧတေသန္တိ ရုက္ခဖလူပမာ။ သမ္ဘဉ္ဇနပရိဘဉ္ဇနဋ္ဌေနာတိ သာခါဘဉ္ဇနဋ္ဌေန စေဝ သမန္တတော ဘဉ္ဇိတွာ ရုက္ခပါတနဋ္ဌေန စ။ အသိ စ သူနာ စ ဥပမာ ဧတေသန္တိ အသိသူနူပမာ။ အဓိကုဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ ဆိန္ဒနဋ္ဌေန။ သတ္တိသူလံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သတ္တိသူလူပမာ။ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ နိပတေတွာ ဂမနဋ္ဌေန။ ဘယဇနနဋ္ဌေန သပ္ပသိရံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ သပ္ပသိရူပမာ။ သပ္ပဋိဘယဋ္ဌေနာတိ သဟ အဘိမုခေ ဘယဋ္ဌေန။ ဒုက္ခဇနနံ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဥပမာ ဧတေသန္တိ အဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမာ။ မဟာဘိတာပနဋ္ဌေနာတိ မဟန္တအဘိတာပကာယပီဠာဥပ္ပာဒနဋ္ဌေနာတိ ကာမံ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ မံသပေသိံ အာဒါယ ဥဍ္ဍီယေယျ၊ တမေနံ ဂိဇ္ဈာပိ ကင်္ကာပိ ကုလလာပိ အနုပတိတွာ အနုပတိတွာ ဝိတစ္ဆေယျုံ ဝိဿဇ္ဇေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ သစေ သော ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ တံ မံသပေသိံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘မံသပေသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ အာဒါယ ပဋိဝါတံ ဂစ္ဆေယျ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ သစေ သော ပုရိသော တံ အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ၊ တဿ သာ အာဒိတ္တာ တိဏုက္ကာ ဟတ္ထံ ဝါ ဒဟေယျ၊ ဗာဟုံ ဝါ ဒဟေယျ၊ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဒဟေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘တိဏုက္ကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ အင်္ဂါရကာသု သာဓိကပေါရိသာ ပူရာ အင်္ဂါရာနံ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိက္ကူလော၊ တမေနံ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ ဂဟပတိ၊ အပိ နု သော ပုရိသော ဣတိ စိတိ စေဝ ကာယံ သန္နာမေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿဟေတု’’? ‘‘ဝိဒိတဉှိ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ပုရိသဿ ‘ဣမဉ္စ အဟံ အင်္ဂါရကာသုံ ပပတိဿာမိ၊ တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆိဿာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ ဂဟပတိ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော သုပိနကံ ပဿေယျ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏိရာမဏေယျကံ၊ သော ပဋိဗုဒ္ဓါ န ကိဉ္စိ ပဋိပဿေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘သုပိနကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ပုရိသော ယာစိတကံ ဘောဂံ ယာစိတွာ ယာနံ ဝါ ပေါရိသေယျံ ပဝရမဏိကုဏ္ဍလံ။ သော တေဟိ ယာစိတကေဟိ ဘောဂေဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝုတော အန္တရာပဏံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ တမေနံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒေယျ ‘ဘောဂီ ဝတ ဘော ပုရိသော၊ ဧဝံ ကိရ ဘော ဘောဂိနော ဘောဂါနိ ဘုဉ္ဇန္တီ’တိ။ တမေနံ သာမိကာ ယတ္ထ ယတ္ထေဝ တာနိ ပဿေယျုံ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ တာနိ ဟရေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ၊ ဂဟပတိ၊ အလံ နု ခေါ တဿ ပုရိသဿ အညထတ္တာယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿဟေတု’’? ‘‘သာမိနော ဟိ၊ ဘန္တေ၊ တာနိ ဟရန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘ယာစိတကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။ သေယျထာပိ၊ ဂဟပတိ၊ ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ တိဗ္ဗော ဝနသဏ္ဍော၊ တတြဿ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ။ န စဿု ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ၊ နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ၊ ဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ရုက္ခံ အာရောပိတုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ? သော တံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော တိဏှံ ကုဌာရိံ အာဒါယ။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ၊ နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ၊ န ခေါ ပနာဟံ ဇာနာမိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ မူလတော ဆေတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ၊ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ။ သော တံ ရုက္ခံ မူလတောဝ ဆိန္ဒေယျ။ တံ ကိံ မညသိ ၊ ဂဟပတိ၊ အမုကော သော ပုရိသော ပဌမံ ရုက္ခံ အာရူဠှော၊ သစေ သော န ခိပ္ပမေဝ ဩရောဟေယျ၊ တဿ သော ရုက္ခော ပပတန္တော ဟတ္ထံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ ပါဒံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဘဉ္ဇေယျ၊ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဂဟပတိ၊ အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘ရုက္ခဖလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ၊ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ။ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၈)။

ဧဝံ အဋ္ဌိကင်္ကလာဒိကအဂ္ဂိက္ခန္ဓူပမပရိယောသာနတော ဝိပဿနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဥပစာရသမာဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ ဘာဝေန္တော’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော သတိ ဧဝ အနုဿတိ။ ပဝတ္တိတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိယေဝ စ ပဝတ္တတ္တာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ကုလပုတ္တဿ အနုရူပါ သတီတိပိ အနုဿတိ။ ဗုဒ္ဓံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ။ အရဟတာဒိဗုဒ္ဓဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ၊ တံ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ။ ဘာဝေန္တောတိ ဝဍ္ဎေန္တော ဗျူဟေန္တော။ ဓမ္မံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သွာက္ခာတတာဒိဓမ္မဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သင်္ဃံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သင်္ဃာနုဿတိ၊ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသင်္ဃဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သီလံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ သီလာနုဿတိ၊ အတ္တနော အခဏ္ဍတာဒိသီလဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ စာဂံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ စာဂါနုဿတိ၊ အတ္တနော မုတ္တစာဂတာဒိစာဂဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဒေဝတာ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ ဒေဝတာနုဿတိ၊ ဒေဝတာ သက္ခိဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အတ္တနော သဒ္ဓါဒိဂုဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အာနာပါနေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ အာနာပါနဿတိ၊ အာနာပါနနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ မရဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သတိ မရဏဿတိ၊ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒသင်္ခါတမရဏာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ ပဋိက္ကူလာနံ အာယတ္တာ အာကရတ္တာ ကာယောတိ သင်္ခံ ဂတေ သရီရေ ဂတာ ပဝတ္တာ သတိ ကာယဂတာသတိ၊ တာဒိသံ ဝါ ကာယံ ဂတာ သတိ ‘‘ကာယဂတသတီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ အကတွာ ‘‘ကာယဂတာသတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကေသာဒိကေသု ကာယကောဋ္ဌာသေသု ပဋိက္ကူလနိမိတ္တာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဥပသမံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ အနုဿတိ။ ဥပသမာနုဿတိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခူပသမာရမ္မဏာယ သတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ ပဌမဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ ပီတိသုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ သုခစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ တတိယဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော။ ဥပေက္ခာစိတ္တေကဂ္ဂတာသမ္ပယုတ္တံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဘာဝေန္တော…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနံ ဘာဝေန္တောပိ ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ။

ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမုစ္ဆေဒေန ကာမာနံ ပဟာနံ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တောပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဂ္ဂသောတဿ အာပဇ္ဇနံ သောတာပတ္တိ၊ သောတာပတ္တိယာ မဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ။ အပါယဂမနီယေ ကာမေတိ ယေဟိ အပါယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ အပါယဂမနီယေ ကာမေ သမုစ္ဆေဒတော သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ပရိဝဇ္ဇေတိ။ ပဋိသန္ဓိဝသေန သကိံယေဝ ဣမံ လောကံ အာဂစ္ဆတီတိ သကဒါဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ။ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ ဩဠာရိကေတိ ပရိဠာဟပ္ပတ္တေ။ ပဋိသန္ဓိဝသေနေဝ ကာမဘဝံ နာဂစ္ဆတီတိ အနာဂါမီ၊ တဿ မဂ္ဂေါ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ။ တံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ အနုသဟဂတေတိ သုခုမဘာဝပ္ပတ္တေ။ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ၊ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ၊ သံသာရစက္ကဿ အရာနံ ဟတတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ စ အရဟံ၊ အရဟတော ဘာဝေါ အရဟတ္တံ။ ကိံ တံ? အရဟတ္တဖလံ။ အရဟတ္တဿ မဂ္ဂေါ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ တံ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေနာကာရေန သဗ္ဗံ။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗပ္ပကာရေန သဗ္ဗံ။ အသေသံ နိဿေသန္တိ နိရဝသေသံ ဂန္ဓမတ္တမ္ပိ အဋ္ဌပေတွာ။ အထ ဝါ သဗ္ဗေနသဗ္ဗံ မူလဝသေန။ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ အာကာရနိပ္ပဒေသဝသေန။ အသေသံ နိဿေသံ ဘာဝနာနိပ္ပဒေသဝသေန။ တထာ ပုရိမေန ဒုစ္စရိတာဘာဝေန။ ဒုတိယေန ပရိယုဋ္ဌာနာဘာဝေန။ တတိယေန အနုသယာဘာဝေန ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သပ္ပော ဝုစ္စတိ အဟီတိ ယော ကောစိ သရန္တော ဂစ္ဆတိ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန အတ္ထေန။ သံသပ္ပန္တော ဂစ္ဆတီတိ ယသ္မာ သမ္မာ သံသရန္တော ဂစ္ဆတီတိ သပ္ပော။ ဘုဇန္တောတိ ဝင်္ကဝင်္ကော ဟုတွာ။ ပန္နသိရောတိ နိပန္နသီသော ဟုတွာ။ သိရေန သုပတီတိ သီသံ ဘောဂန္တရေ ကတွာ သုပနဘာဝေန သိရသာ သုပတီတိ သရီသပေါ။ ဗိလေ သယတီတိ ဗိလာသယော။ ‘‘ဗိလသယော’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ သုန္ဒရံ။ ဂုဟာယံ သေတီတိ ဂုဟာသယော။ ဒါဌာ တဿ အာဝုဓောတိ တဿ သပ္ပဿ ဒုဝေ ဒါဌာ ပဟရဏသတ္ထသင်္ခါတော အာဝုဓော။ ဝိသံ တဿ ဃောရန္တိ တဿ သပ္ပဿ ဗျာပကသင်္ခါတံ ဝိသံ ဒါရုဏံ ကက္ခဠံ။ ဇိဝှာ တဿ ဒုဝိဓာတိ တဿ သပ္ပဿ ဒွေဓာ ဇိဝှာ။ ဒွီဟိ ဇိဝှာဟိ ရသံ သာယတီတိ ဒုဝိဓာဟိ ဇိဝှာဟိ ရသံ ဇာနာတိ အဿာဒံ ဝိန္ဒတိ သာဒိယတီတိ။ ဇီဝိတုံ ကာမယတီတိ ဇီဝိတုကာမော။ အမရိတုံ ကာမယတီတိ အမရိတုကာမော။ သုခံ ကာမယတီတိ သုခကာမော။ ဒုက္ခပ္ပဋိက္ကူလောတိ ဒုက္ခံ အနိစ္ဆမာနော။ ပါဒေနာတိ အတ္တနော ပါဒေန။ သပ္ပသိရန္တိ သပ္ပဿ သီသံ။ ဝဇ္ဇေယျာတိ ဒူရတော ဝဇ္ဇေယျ။ ဝိဝဇ္ဇေယျာတိ တဿ ပမာဏေန။ ပရိဝဇ္ဇေယျာတိ သမန္တတော။ အဘိနိဝဇ္ဇေယျာတိ စတုတ္ထပ္ပမာဏေန။ အထ ဝါ ပုရိမေန သီသတော။ ဒုတိယတတိယေန ဒွီဟိ ပဿေဟိ။ စတုတ္ထေန ပစ္ဆတော။ ‘‘ကာမေ ပန အပ္ပတ္တဿ ပရိယေသနမူလဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ဝဇ္ဇေယျ။ ပတ္တဿ အာရက္ခမူလဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ဝိဝဇ္ဇေယျ။ အညာဏပရိဠာဟဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန ပရိဝဇ္ဇေယျ။ ဝိနာသမုခေ ပိယဝိပ္ပယောဂဒုက္ခဝတ္ထုဘာဝေန အဘိနိဝဇ္ဇေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါ။ ဝိသယေ သတ္တာနံ အနု အနု နယနတော အနုနယော။ အနုရုဇ္ဈတီတိ အနုရောဓော၊ ကာမေတီတိ အတ္ထော။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘဝေ သတ္တာ ဧတာယ နန္ဒန္တီတိ နန္ဒီ၊ သယံ ဝါ နန္ဒတီတိ နန္ဒီ။ နန္ဒီ စ သာ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ စာတိ နန္ဒိရာဂေါ။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ သကိံ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ နန္ဒီ၊ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နန္ဒိရာဂေါတိ ဝုစ္စတိ။ စိတ္တဿ သာရာဂေါတိ ယော ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဗလဝရဉ္ဇနဋ္ဌေန သာရာဂေါ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော န သတ္တဿ၊ စိတ္တဿေဝ သာရာဂေါတိ အတ္ထော။

ဣစ္ဆန္တိ ဧတာယ အာရမ္မဏာနီတိ ဣစ္ဆာ။ ဗဟလကိလေသဘာဝေန မုစ္ဆန္တိ ဧတာယ ပါဏိနောတိ မုစ္ဆာ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဂဟဏဝသေန အဇ္ဈောသာနံ။ ဣမိနာ သတ္တာ ဂိဇ္ဈန္တိ ဂေဓံ အာပဇ္ဇန္တီတိ ဂေဓော။ ဗဟလဋ္ဌေန ဝါ ဂေဓော။ ‘‘ဂေဓံ ဝါ ပန ပဝနသဏ္ဍ’’န္တိ ဟိ ဗဟလဋ္ဌေနေဝ ဝုတ္တံ ။ အနန္တရပဒံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ၊ သဗ္ဗတောဘာဂေန ဝါ ဂေဓောတိ ပလိဂေဓော။ သဇ္ဇန္တိ ဧတေနာတိ သင်္ဂေါ။ လဂ္ဂနဋ္ဌေန ဝါ သင်္ဂေါ။ ဩသီဒနဋ္ဌေန ပင်္ကော။ အာကဍ္ဎနဝသေန ဧဇာ။ ‘‘ဧဇာ ဣမံ ပုရိသံ ပရိကဍ္ဎတိ တဿ တဿေဝ ဘဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဉ္စနဋ္ဌေန မာယာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တာနံ ဇနနဋ္ဌေန ဇနိကာ။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ ဒုက္ခေန သံယောဇယမာနာ ဇနေတီတိ သဉ္ဇနနီ။ ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီ။ အယဉှိ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန သိဗ္ဗတိ ဃဋေတိ တုန္နကာရော ဝိယ ပိလောတိကာယ ပိလောတိကံ၊ တသ္မာ ‘‘ဃဋနဋ္ဌေန သိဗ္ဗိနီ’’တိ ဝုတ္တာ။ အနေကပ္ပကာရံ ဝိသယဇာလံ တဏှာဝိပ္ဖန္ဒိတနိဝေသသင်္ခါတံ ဝါ ဇာလမဿာ အတ္ထီတိ ဇာလိနီ။

အာကဍ္ဎနဋ္ဌေန သီဃသောတာ သရိတာ ဝိယာတိ သရိတာ။ အလ္လဋ္ဌေန ဝါ သရိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သရိတာနိ သိနေဟိတာနိ စ သောမနဿာနိ ဘဝန္တိ ဇန္တုနော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၁)။ အလ္လာနိ စေဝ သိနိဒ္ဓါနိ စာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ အနယဗျသနာပါဒနဋ္ဌေန ကုမ္မာနုဗန္ဓသုတ္တကံ ဝိယာတိ သုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သုတ္တန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နန္ဒိရာဂဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၉)။ ရူပါဒီသု ဝိတ္ထတဋ္ဌေန ဝိသတာ။ တဿ တဿ ပဋိလာဘတ္ထာယ သတ္တေ အာယူဟာပေတီတိ အာယူဟိနီ။ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ အပဒါနတော သဟာယဋ္ဌေန ဒုတိယာ။ အယဉှိ သတ္တာနံ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဥက္ကဏ္ဌိတုံ န ဒေတိ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ပိယသဟာယော ဝိယ အဘိရမာပေတိ။ တေနေဝ ဝုတ္တံ –

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါနသံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတီ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ အ။ နိ။ ၄။၉၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ပါယာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇)၊

ပဏိဓာနကဝသေန ပဏိဓိ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု။ ဧတာယ ဟိ သတ္တာ ရဇ္ဇုယာ ဂီဝါယံ ဗဒ္ဓါ ဂေါဏာ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ နိယျန္တိ။ တံ တံ အာရမ္မဏံ ဝနတိ ဘဇတိ အလ္လီယတီတိ ဝနံ၊ ဝနတိ ယာစတီတိ ဝါ ဝနံ။ ဝနထောတိ ဗျဉ္ဇနေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အနတ္ထဒုက္ခာနံ ဝါ သမုဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ဂဟနဋ္ဌေန စ ဝနံ ဝိယာတိ ဝနံ။ ဗလဝတဏှာယေတံ နာမံ။ ဂဟနတရဋ္ဌေန ပန တတော ဗလဝတရာ ဝနထော နာမ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘ဝနံ ဆိန္ဒထ မာ ရုက္ခံ၊ ဝနတော ဇာယတေ ဘယံ၊

ဆေတွာ ဝနဉ္စ ဝနထဉ္စ၊ နိဗ္ဗနာ ဟောထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၈၃)၊

သန္ထဝနဝသေန သန္ထဝေါ၊ သံသဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ သော ဒုဝိဓော – တဏှာသန္ထဝေါ မိတ္တသန္ထဝေါ စ။ တေသု ဣဓ တဏှာသန္ထဝေါ အဓိပ္ပေတော။ သိနေဟဝသေန သ္နေဟော။ အာလယကရဏဝသေန ကမ္ပမာနာ အပေက္ခတီတိ အပေက္ခာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဣမာနိ တေ ဒေဝ စတုရာသီတိ နဂရသဟဿာနိ ကုသာဝတီရာဇဓာနိပ္ပမုခါနိ၊ ဧတ္ထ ဒေဝ ဆန္ဒံ ဇနေဟိ ဇီဝိတေ အပေက္ခံ ကရောဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၆၆)။ အာလယံ ကရောဟီတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ ပါဋိယေက္ကေ ပါဋိယေက္ကေ အာရမ္မဏေ ဗန္ဓတီတိ ပဋိဗန္ဓု၊ ဉာတကဋ္ဌေန ဝါ ပါဋိယေက္ကော ဗန္ဓူတိပိ ပဋိဗန္ဓု။ နိစ္စသန္နိဿိတဋ္ဌေနပိ သတ္တာနံ တဏှာသမော ဗန္ဓု နာမ နတ္ထိ။ အာရမ္မဏာနံ အသနတော အာသာ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏတော စေဝ တိတ္တိံ အနုဂန္တွာဝ ပရိဘုဉ္ဇနတော စာတိ အတ္ထော။ အာသီသနဝသေန အာသီသနာ။ အာသီသိတဿ ဘာဝေါ အာသီသိတတ္တံ။

ဣဒါနိ တဿာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒဿေတုံ ‘‘ရူပါသာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာသီသနဝသေန အာသာတိ အာသာယ အတ္ထံ ဂဟေတွာ ရူပေ အာသာ ရူပါသာ။ ဧဝံ နဝပိ ပဒါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ပဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ ပရိက္ခာရလောဘဝသေန ဆဋ္ဌံ။ တံ ဝိသေသတော ပဗ္ဗဇိတာနံ၊ တတော ပရာနိ တီဏိ အတိတ္တိယဝတ္ထုဝသေန ဂဟဋ္ဌာနံ။ န ဟိ တေသံ ဓနပုတ္တဇီဝိတေဟိ အညံ ပိယတရံ အတ္ထိ။ ‘‘ဣဒံ မယှံ၊ ဣဒံ မယှ’’န္တိ ဝါ ‘‘အသုကေန မေ ဣဒံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ဒိန္န’’န္တိ ဝါ ဧဝံ သတ္တေ ဇပ္ပာပေတီတိ ဇပ္ပာ။ ပရတော ဒွေ ပဒါနိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာနိ၊ တတော ပရံ အညေနာကာရေန ဝိဘဇိတုံ အာရဒ္ဓတ္တာ ပုန ‘‘ဇပ္ပာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇပ္ပနာကာရော ဇပ္ပနာ။ ဇပ္ပိတဿ ဘာဝေါ ဇပ္ပိတတ္တံ။ ပုနပ္ပုနံ ဝိသယေ လုမ္ပတိ အာကဍ္ဎတီတိ လောလုပေါ၊ လောလုပဿ ဘာဝေါ လောလုပ္ပံ။ လောလုပ္ပနာကာရော လောလုပ္ပာယနာ။ လောလုပ္ပသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ လောလုပ္ပာယိတတ္တံ။

ပုစ္ဆဉ္ဇိကတာတိ ယာယ တဏှာယ လာဘဋ္ဌာနေသု ပုစ္ဆံ စာလယမာနာ သုနခါ ဝိယ ကမ္ပမာနာ ဝိစရန္တိ၊ တံ တဿာ ကမ္ပနတဏှာယ နာမံ။ သာဓု မနာပမနာပေ ဝိသယေ ကာမေတီတိ သာဓုကာမော၊ တဿ ဘာဝေါ သာဓုကမျတာ။ မာတာမာတုစ္ဆာတိအာဒိကေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂေါတိ အဓမ္မရာဂေါ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေပိ ဗလဝါ ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော လောဘော ဝိသမလောဘော။ ‘‘ရာဂေါ ဝိသမ’’န္တိအာဒိဝစနတော (ဝိဘ။ ၉၂၄) ဝါ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ ဥပ္ပန္နော ဆန္ဒရာဂေါ အဓမ္မဋ္ဌေန အဓမ္မရာဂေါ။ ဝိသမဋ္ဌေန ဝိသမလောဘောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာရမ္မဏာနံ နိကာမနဝသေန နိကန္တိ။ နိကာမနာကာရော နိကာမနာ။ ပတ္ထယနဝသေန ပတ္ထနာ။ ပိဟာယနဝသေန ပိဟနာ။ သုဋ္ဌု ပတ္ထနာ သမ္ပတ္ထနာ။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု တဏှာ ကာမတဏှာ။ ရူပါရူပဘဝေသု တဏှာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒသင်္ခါတေ ဝိဘဝေ တဏှာ ဝိဘဝတဏှာ။ သုဒ္ဓေ ရူပဘဝသ္မိံယေဝ တဏှာ ရူပတဏှာ။ အရူပဘဝေ တဏှာ အရူပတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ၊ နိရောဓေ တဏှာ နိရောဓတဏှာ။ ရူပေ တဏှာ ရူပတဏှာ။ သဒ္ဒေ တဏှာ သဒ္ဒတဏှာ။ ဂန္ဓတဏှာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဩဃာဒယော ဝုတ္တတ္ထာဝ။

ကုသလဓမ္မေ အာဝရတီတိ အာဝရဏံ။ ဆာဒနဝသေန ဆဒနံ။ သတ္တေ ဝဋ္ဋသ္မိံ ဗန္ဓတီတိ ဗန္ဓနံ။ စိတ္တံ ဥပဟန္တွာ ကိလိဿတိ သံကိလိဋ္ဌံ ကရောတီတိ ဥပက္ကိလေသော။ ထာမဂတဋ္ဌေန အနု အနု သေတီတိ အနုသယော။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ စိတ္တံ ပရိယုဋ္ဌာတီတိ ပရိယုဋ္ဌာနံ၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပဒါနေန ကုသလဝါရံ ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ ‘‘စောရာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသု၊ ဓုတ္တာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသူ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၃၀) ဟိ မဂ္ဂံ ဂဏှိံသူတိ အတ္ထော။ ဧဝမိဓာပိ ဂဟဏဋ္ဌေန ပရိယုဋ္ဌာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပလိဝေဌနဋ္ဌေန လတာ ဝိယာတိ လတာ။ ‘‘လတာ ဥပ္ပဇ္ဇ တိဋ္ဌတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၃၄၀) အာဂတဋ္ဌာနေပိ အယံ တဏှာ လတာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိဝိဓာနိ ဝတ္ထူနိ ဣစ္ဆတီတိ ဝေဝိစ္ဆံ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဒုက္ခမူလံ။ တဿေဝ ဒုက္ခဿ နိဒါနန္တိ ဒုက္ခနိဒါနံ။ တံ ဒုက္ခံ ဣတော ပဘဝတီတိ ဒုက္ခပ္ပဘဝေါ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ပါသော ဝိယာတိ ပါသော၊ မာရဿ ပါသော မာရပါသော။ ဒုရုဂ္ဂိလနဋ္ဌေန ဗဠိသံ ဝိယာတိ ဗဠိသံ၊ မာရဿ ဗဠိသံ မာရဗဠိသံ။ တဏှာဘိဘူတာ မာရဿ ဝိသယံ နာတိက္ကမန္တိ၊ တေသံ ဥပရိ မာရော ဝသံ ဝတ္တေတီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန မာရဿ ဝိသယောတိ မာရဝိသယော။ သန္ဒနဋ္ဌေန တဏှာဝ နဒီ တဏှာနဒီ။ အဇ္ဈောတ္ထရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ ဇာလံ တဏှာဇာလံ။ ယထာ သုနခါ ဂဒ္ဒူလဗဒ္ဓါ ယဒိစ္ဆကံ နိယျန္တိ၊ ဧဝံ တဏှာဗဒ္ဓါ သတ္တာတိ ဒဠှဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂဒ္ဒူလံ ဝိယာတိ ဂဒ္ဒူလံ၊ တဏှာဝ ဂဒ္ဒူလံ တဏှာဂဒ္ဒူလံ။ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန တဏှာဝ သမုဒ္ဒေါ တဏှာသမုဒ္ဒေါ။ အဘိဇ္ဈာယနဋ္ဌေန အဘိဇ္ဈာ။ လုဗ္ဘန္တိ ဧတေန၊ သယံ ဝါ လုဗ္ဘတိ၊ လုဗ္ဘနမတ္တမေဝ ဝါ တန္တိ လောဘော။ သမ္ပယုတ္တကာနံ အကုသလာနံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန မူလံ။

ဝိသတ္တိကာတီတိ ဝိသတ္တိကာ ဣတိ။ ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန သဘာဝေန။ ဝိသတာတိ ဝိတ္ထဋာ ရူပါဒီသု။ ဝိသာလာတိ ဝိပုလာ။ ဝိသဋာတိ တေဘူမကဗျာပကဝသေန ဝိသဋာ။ ပုရိမဝစနမေဝ တကာရဿ ဋကာရံ ကတွာ ဗျဉ္ဇနဝိဘာဂံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိသက္ကတီတိ ပရိသပ္ပတိ သဟတိ ဝါ။ ရတ္တော ဟိ ရာဂဝတ္ထုနာ ပါဒေန တာဠိယမာနောပိ သဟတိ။ ဩသက္ကနံ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ဝါ ‘‘ဝိသက္ကန’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ကုသလာကုသလာနံ ပတီ’’တိ ကေစိ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဝိသံဟရတီတိ တထာ တထာ ကာမေသု အာနိသံသံ ပဿန္တီ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ နေက္ခမ္မာဘိမုခပ္ပဝတ္တိတော စိတ္တံ သံဟရတိ သင်္ခိပတိ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ တံ ဟရတိ၊ ဝဟတီတိ အတ္ထော။ ဝိသံဝါဒိကာတိ အနိစ္စာဒိံ နိစ္စာဒိတော ဂဏှန္တီ ဝိသံဝါဒိကာ ဟောတိ။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ ဟေတုဘာဝတော ဝိသမူလာ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခဒုက္ခာဒိဘူတာ ဝေဒနာ မူလံ ဧတိဿာတိ ဝိသမူလာ။ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဝိသံ ဖလံ ဧတိဿာတိ ဝိသဖလာ။ ယာယ တဏှာယ ရူပါဒိကဿ ဒုက္ခဿေဝ ပရိဘောဂေါ ဟောတိ၊ န အမတဿာတိ သာ ‘‘ဝိသပရိဘောဂါ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဗ္ဗတ္ထ နိရုတ္တိဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တဿာ ဝိသယံ ဒဿေတုကာမော ‘‘ဝိသာလာ ဝါ ပန သာ တဏှာ ရူပေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိသာလာ ဝါ ပနာတိ မဟန္တီ ဧဝ တဏှာယနဋ္ဌေန တဏှာ၊ ရူပါဒယော ပဉ္စ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂဝသေန ဝုတ္တာ။ ကုလေ ဂဏေတိအာဒီနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ လောလုပ္ပာဒဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ကာမဓာတုတ္တိကော ကမ္မဝဋ္ဋဝသေန ဝိဘတ္တော၊ ကာမဘဝတ္တိကော ဝိပါကဝဋ္ဋဝသေန ဝိဘတ္တော၊ သညာဘဝတ္တိကော သညာဝသေန ဝိဘတ္တော၊ ဧကဝေါကာရဘဝတ္တိကော ခန္ဓဝသေန ဝိဘတ္တော။ အတီတတ္တိကော ကာလဝသေန၊ ဒိဋ္ဌစတုက္ကော အာရမ္မဏဝသေန၊ အပါယတ္တိကော ဩကာသဝသေန၊ ခန္ဓတ္တိကော နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝသေန ဝိဘတ္တောတိ ဉာတဗ္ဗံ။ တတြာယံ သင်္ခေပေန အတ္ထဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ –

‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ ခန္ဓဓာတုအာယတနာ ရူပံ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု’’ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၇)။

‘‘တတ္ထ ကတမာ ရူပဓာတု? ဟေဋ္ဌတော ဗြဟ္မလောကံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော အကနိဋ္ဌေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိဿ ဝါ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ရူပဓာတု’’ (ဓ။ သ။ ၁၂၈၉)။

‘‘တတ္ထ ကတမာ အရူပဓာတု? ဟေဋ္ဌတော အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂေ ဒေဝေ ပရိယန္တံ ကရိတွာ ဥပရိတော နေဝသညာနာသညာယတနုပဂေ ဒေဝေ အန္တောကရိတွာ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဧတ္ထာဝစရာ ဧတ္ထ ပရိယာပန္နာ သမာပန္နဿ ဝါ ဥပပန္နဿ ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရိဿ ဝါ စိတ္တစေတသိကာ ဓမ္မာ၊ အယံ ဝုစ္စတိ အရူပဓာတူ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၂၉၁)။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ကာမဓာတူတိ ကာမဘဝေါ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တိ။ ရူပဓာတူတိ ရူပဘဝေါ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တိ။ အရူပဓာတူတိ အရူပဘဝေါ၊ စတ္တာရော ခန္ဓာ လဗ္ဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အထ ဝါ ကာမရာဂသင်္ခါတေန ကာမေန ယုတ္တာ ဓာတု ကာမဓာတု၊ ကာမသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု ကာမဓာတု။ ကာမံ ပဟာယ ရူပေန ယုတ္တာ ဓာတု ရူပဓာတု၊ ရူပသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု ရူပဓာတု။ ကာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဟာယ အရူပေန ယုတ္တာ ဓာတု အရူပဓာတု၊ အရူပသင်္ခါတာ ဝါ ဓာတု အရူပဓာတု။ တာ ဧဝ ဓာတုယော ပုန ဘဝပရိယာယေန ဝုတ္တာ။ ဘဝန္တီတိ ဟိ ဘဝါတိ ဝုစ္စန္တိ။ သညာယ ယုတ္တော ဘဝေါ၊ သညာဝတံ ဝါ ဘဝေါ၊ သညာ ဝါ ဧတ္ထ ဘဝေ အတ္ထီတိ သညာဘဝေါ။ သော ကာမဘဝေါ စ အသညာဘဝမုတ္တော ရူပဘဝေါ စ နေဝသညာနာသညာဘဝမုတ္တော အရူပဘဝေါ စ ဟောတိ။

န သညာဘဝေါ အသညာဘဝေါ၊ သော ရူပဘဝေကဒေသော။ ဩဠာရိကတ္တာဘာဝတော နေဝသညာ၊ သုခုမတ္တေန သဗ္ဘာဝတော နာသညာတိ နေဝသညာနာသညာ၊ တာယ ယုတ္တော ဘဝေါ နေဝသညာနာသညာဘဝေါ။ အထ ဝါ ဩဠာရိကာယ သညာယ အဘာဝါ သုခုမာယ စ ဘာဝါ နေဝသညာနာသညာ အသ္မိံ ဘဝေတိ နေဝသညာနာသညာဘဝေါ၊ သော အရူပဘဝေကဒေသော။ ဧကေန ရူပက္ခန္ဓေန ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ ဧကော ဝါ ဝေါကာရော၊ အဿ ဘဝဿာတိ ဧကဝေါကာရဘဝေါ၊ သော အသညာဘဝေါဝ။ စတူဟိ အရူပက္ခန္ဓေဟိ ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ စတ္တာရော ဝါ ဝေါကာရာ အဿ ဘဝဿာတိ စတုဝေါကာရဘဝေါ၊ သော အရူပဘဝေါ ဧဝ။ ပဉ္စဟိ ခန္ဓေဟိ ဝေါကိဏ္ဏော ဘဝေါ၊ ပဉ္စ ဝါ ဝေါကာရာ အဿ ဘဝဿာတိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေါ၊ သော ကာမဘဝေါ စ ရူပဘဝေကဒေသော စ ဟောတိ။ အတီတတ္တိကော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။ ဒိဋ္ဌန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနိကံ ရူပါရမ္မဏံ။ သုတန္တိ ဒွိသမုဋ္ဌာနိကံ သဒ္ဒါရမ္မဏံ။ မုတန္တိ ဖုသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗာနိ စတုသမုဋ္ဌာနိကာနိ ဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏာနိ။ ဝိညာတဗ္ဗံ နာမ မနသာ ဇာနိတဗ္ဗံ ဓမ္မာရမ္မဏံ။ တေသု ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု။ ဝိသဋာ ဝိတ္ထတာတိ မဟန္တာ ပတ္ထဋာ။

အပါယလောကေတိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတဿ အယဿ အဘာဝေန အပါယော၊ တသ္မိံ အပါယလောကေ။ ခန္ဓလောကေတိ ရာသဋ္ဌေန ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဧဝ လောကော။ ဓာတုလောကေတိ သုညတဋ္ဌေန စက္ခုဓာတုအာဒယော အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော ဧဝ လောကော။ အာယတနလောကေတိ အာယတနာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဒွါဒသာယတနာနိ ဧဝ လောကော။ သဗ္ဗေပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော၊ ဝုတ္တပ္ပကာရေ လောကေ ဝိသဋာ ဝိတ္ထဋာတိ ဝိသတ္တိကာ။ သတောတိ သရတီတိ သတော၊ ပုဂ္ဂလေန သတိ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ။ သရန္တိ တာယ၊ သယံ ဝါ သရတိ၊ သရဏမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သတိ။ သာ ပနေသာ အပိလာပနလက္ခဏာ၊ အသမ္မောသနရသာ၊ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဝိသယာဘိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ ထိရသညာပဒဋ္ဌာနာ၊ ကာယာဒိသတိပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ အာရမ္မဏေ ဒဠှပတိဋ္ဌိတတ္တာ ပန ဧသိကာ ဝိယ၊ စက္ခုဒွါရာဒီနံ ရက္ခဏတော ဒေါဝါရိကော ဝိယ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

တဿာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော’’တိအာဒိနာ နယေန စတုဗ္ဗိဓံ သတိပဋ္ဌာနမာဟ။ တတ္ထ ကာယေတိ ရူပကာယေ။ ရူပကာယော ဟိ ဣဓ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ ကေသာဒီနဉ္စ ဓမ္မာနံ သမူဟဋ္ဌေန ဟတ္ထိကာယရထကာယာဒယော ဝိယ ‘‘ကာယော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ စ သမူဟဋ္ဌေန၊ ဧဝံ ကုစ္ဆိတာနံ အာယဋ္ဌေန။ ကုစ္ဆိတာနဉှိ ပရမဇေဂုစ္ဆာနံ သော အာယောတိပိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ တတြာယံ ဝစနတ္ထော – အာယန္တိ တတောတိ အာယော။ ကေ အာယန္တီတိ? ကုစ္ဆိတာ ကေသာဒယော။ ဣတိ ကုစ္ဆိတာနံ ကေသာဒီနံ အာယောတိ ကာယော။

ကာယာနုပဿနာတိ ကာယဿ အနုပဿနာ၊ ကာယံ ဝါ အနုပဿနာ၊ ‘‘ကာယေ’’တိ စ ဝတွာပိ ပုန ‘‘ကာယာနုပဿနာ’’တိ ဒုတိယံ ကာယဂ္ဂဟဏံ အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေန န ကာယေ ဝေဒနာနုပဿနာ စိတ္တဓမ္မာနုပဿနာ ဝါ၊ အထ ခေါ ကာယာနုပဿနာယေဝါတိ ကာယသင်္ခါတေ ဝတ္ထုသ္မိံ ကာယာနုပဿနာကာရဿေဝ ဒဿနေန အသမ္မိဿတော ဝဝတ္ထာနံ ဒဿိတံ ဟောတိ၊ တထာ န ကာယေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿနာ၊ နာပိ ကေသလောမာဒိဝိနိမုတ္တဣတ္ထိပုရိသာနုပဿနာ။ ယောပိ စေတ္ထ ကေသလောမာဒိကော ဘူတုပါဒါယသမူဟသင်္ခါတော ကာယော၊ တတ္ထာပိ န ဘူတုပါဒါယဝိနိမုတ္တဧကဓမ္မာနုပဿနာ၊ အထ ခေါ ရထသမ္ဘာရာနုပဿကဿ ဝိယ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမူဟာနုပဿနာ၊ နဂရာဝယဝါနုပဿကဿ ဝိယ ကေသလောမာဒိသမူဟာနုပဿနာ၊ ကဒလိက္ခန္ဓပတ္တဝဋ္ဋိဝိနိဘုဇနကဿ ဝိယ ရိတ္တမုဋ္ဌိဝိနိဝေဌကဿ ဝိယ စ ဘူတုပါဒါယသမူဟာနုပဿနာယေဝါတိ သမူဟဝသေနေဝ ကာယသင်္ခါတဿ ဝတ္ထုနော နာနပ္ပကာရတော ဒဿေန္တေန ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ န ဟေတ္ထ ယထာဝုတ္တသမူဟဝိနိမုတ္တော ကာယော ဝါ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဓမ္မော ဒိဿတိ၊ ယထာဝုတ္တဓမ္မသမူဟမတ္တေယေဝ ပန တထာ တထာ သတ္တာ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ယံ ပဿတိ န တံ ဒိဋ္ဌံ၊ ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ န ပဿတိ၊

အပဿံ ဗဇ္ဈတေ မူဠှော၊ ဗဇ္ဈမာနော န မုစ္စတီ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၀၆)၊

ဃနဝိနိဗ္ဘောဂါဒိဒဿနတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေန စေတ္ထ အယမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယဉှိ ဧတသ္မိံ ကာယေ ကာယာနုပဿနာယေဝ ၊ န အညဓမ္မာနုပဿနာ။ ယထာ အနုဒကဘူတာယပိ မရီစိယာ ဥဒကာနုပဿနာ ဟောတိ၊ န ဧဝံ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာသုဘဘူတေယေဝ ဣမသ္မိံ ကာယေ နိစ္စသုခတ္တသုဘဘာဝါနုပဿနာ ၊ အထ ခေါ ကာယာနုပဿနာ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တာသုဘာကာရသမူဟာနုပဿနာယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ဝါ ယွာယံ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ…ပေ… သော သတောဝ အဿသတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၇) နယေန အဿာသပဿာသာဒိစုဏ္ဏိကဇာတအဋ္ဌိကပရိယောသာနော ကာယော ဝုတ္တော၊ ယော စ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ သတိပဋ္ဌာနကထာယံ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပထဝီကာယံ အနိစ္စတော အနုပဿတိ။ အာပေါကာယံ။ တေဇောကာယံ။ ဝါယောကာယံ။ ကေသကာယံ။ လောမကာယံ။ ဆဝိကာယံ။ စမ္မကာယံ။ မံသကာယံ။ ရုဟိရကာယံ။ နှာရုကာယံ။ အဋ္ဌိကာယံ။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇကာယ’’န္တိ ကာယော ဝုတ္တော၊ တဿ သဗ္ဗဿ ဣမသ္မိံယေဝ ကာယေ အနုပဿနတော ကာယေ ကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အထ ဝါ ကာယေ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘မမ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ အနုပဿနတော တဿ တဿေဝ ပန ကေသလောမာဒိကဿ နာနာဓမ္မသမူဟဿ အနုပဿနတော ကာယေ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အပိ စ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာယေ အနိစ္စတော အနုပဿတိ၊ နော နိစ္စတော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅) အနုက္ကမေန ပဋိသမ္ဘိဒါယံ အာဂတနယဿ သဗ္ဗဿေဝ အနိစ္စလက္ခဏာဒိနော အာကာရသမူဟသင်္ခါတဿ ကာယဿ အနုပဿနတောပိ ကာယေ ကာယာနုပဿနာတိ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အယံ ပန စတုသတိပဋ္ဌာနသာဓာရဏော အတ္ထော။

သတိပဋ္ဌာနန္တိ တယော သတိပဋ္ဌာနာ သတိဂေါစရောပိ၊ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာပိ၊ သတိပိ။ ‘‘စတုန္နံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဒေသိဿာမိ၊ တံ သုဏာထ သာဓုကံ မနသိ ကရောထ…ပေ… ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿ သမုဒယော? အာဟာရသမုဒယာ ကာယသမုဒယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈) ဟိ သတိဂေါစရော ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ ။ တထာ ‘‘ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ၊ နော သတိ၊ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စာ’’တိအာဒီသုပိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃၅)။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတိ အသ္မိန္တိ ပဋ္ဌာနံ။ ကာ ပတိဋ္ဌာတိ? သတိ။ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ၊ ပဓာနဋ္ဌာနန္တိ ဝါ ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ၊ ဟတ္ထိဋ္ဌာနအဿဋ္ဌာနာဒီနိ ဝိယ။

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ၊ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄၊ ၃၁၁) ဧတ္ထ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ တဿတ္ထော – ပဋ္ဌပေတဗ္ဗတော ပဋ္ဌာနံ၊ ပဝတ္တယိတဗ္ဗတောတိ အတ္ထော။ ကေန ပဋ္ဌပေတဗ္ဗောတိ? သတိယာ၊ သတိယာ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနန္တိ။ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ပရိပူရေန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၄၇) ပန သတိယေဝ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဿတ္ထော – ပတိဋ္ဌာတီတိ ပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာတိ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနန္တိ သတိပဋ္ဌာနံ။ အထ ဝါ သရဏဋ္ဌေန သတိ၊ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ။ ဣတိ သတိ စ သာ ပဋ္ဌာနဉ္စာတိပိ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဣဒမိဓ အဓိပ္ပေတံ။ တံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ဘာဝေန္တောတိ ဝဍ္ဎေန္တော။ ဧတ္ထ စ ယံ တိဓာ ပဋိပန္နေသု သာဝကေသု သတ္ထုနော ပဋိဃာနုနယဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဣမိနာ သုတ္တေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘တယော သတိပဋ္ဌာနာ ယဒရိယော သေဝတိ၊ ယဒရိယော သေဝမာနော သတ္ထာ ဂဏမနုသာသိတုမရဟတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၀၄၊ ၃၁၁) ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ သာဝကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ အနုကမ္ပကော ဟိတေသီ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ ‘‘ဣဒံ ဝေါ ဟိတာယ ဣဒံ ဝေါ သုခါယာ’’တိ။ တဿ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ၊ န သောတံ ဩဒဟန္တိ၊ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ၊ ဝေါက္ကမ္မ စ သတ္ထု သာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဌမံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ယဒရိယော…ပေ… မရဟတိ။

‘‘ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာ…ပေ… ဣဒံ ဝေါ သုခါယာတိ။ တဿ ဧကစ္စေ သာဝကာ န သုဿူသန္တိ…ပေ… ဝတ္တန္တိ။ ဧကစ္စေ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… န စ ဝေါက္ကမ္မ သတ္ထု သာသနာ ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော န စေဝ အနတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အနတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ န စ အတ္တမနော ဟောတိ၊ န စ အတ္တမနတံ ပဋိသံဝေဒေတိ။ အနတ္တမနတာ စ အတ္တမနတာ စ တဒုဘယံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုတိယံ…ပေ…။

‘‘ပုန စပရံ…ပေ… ဣဒံ ဝေါ သုခါယာတိ။ တဿ သာဝကာ သုဿူသန္တိ…ပေ… ဝတ္တန္တိ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော အတ္တမနော စေဝ ဟောတိ၊ အတ္တမနတဉ္စ ပဋိသံဝေဒေတိ၊ အနဝဿုတော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တတိယ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁)။

ဧဝံ ပဋိဃာနုနယေဟိ အနဝဿုတတာ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ တဒုဘယံ ဝီတိဝတ္တတာ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနမေဝ ကိရ နိစ္စံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာ ဟောတိ၊ န ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒီနန္တိ။

ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာတိအာဒီသု ဝေဒနာဒီနံ ပုန ဝစနေ ပယောဇနံ ကာယာနုပဿနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာယောဂံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမ္ပိ သာဓာရဏတ္ထော။ သုခါဒီသု အနေကပ္ပဘေဒါသု ဝေဒနာသု ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကဝေဒနာနုပဿနာ။ သရာဂါဒိကေ သောဠသပ္ပဘေဒေ စိတ္တေ ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကစိတ္တာနုပဿနာ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တာနိ ဌပေတွာ သေသတေဘူမကဓမ္မေသု ဝိသုံ ဝိသုံ အနိစ္စာဒိတော ဧကေကဓမ္မာနုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တေ ဝုတ္တနယေန နီဝရဏာဒိဓမ္မာနုပဿနာတိ။ ဧတ္ထ စ ကာယေတိ ဧကဝစနံ၊ သရီရဿ ဧကတ္တာ ။ စိတ္တေတိ ဧကဝစနံ၊ စိတ္တဿ သဘာဝဘေဒါဘာဝတော ဇာတိဂ္ဂဟဏေန ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ ဝေဒနာဒယော အနုပဿိတဗ္ဗာ၊ တထာနုပဿန္တော ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿနာ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿနာ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ ဝေဒနာ အနုပဿိတဗ္ဗာ? သုခါ တာဝ ဝေဒနာ ဒုက္ခတော၊ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သလ္လတော၊ အဒုက္ခမသုခါ အနိစ္စတော အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ၊ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော၊

အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ အဒ္ဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော၊

သ ဝေ သမ္မဒ္ဒသော ဘိက္ခု၊ ပရိဇာနာတိ ဝေဒနာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၃)၊

သဗ္ဗာ ဧဝ စေတာ ဒုက္ခတောပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဝေဒယိတံ၊ တံ ဒုက္ခသ္မိန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၅၉)။ သုခဒုက္ခတောပိ စ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ ‘‘သုခါ ဝေဒနာ ဌိတိသုခါ၊ ဝိပရိဏာမဒုက္ခာ။ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ဌိတိဒုက္ခာ၊ ဝိပရိဏာမသုခါ။ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဉာဏသုခါ၊ အညာဏဒုက္ခာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅)။ အပိ စ အနိစ္စာဒိသတ္တဝိပဿနာဝသေနာပိ အနုပဿိတဗ္ဗာ။ စိတ္တဓမ္မေသုပိ စိတ္တံ တာဝ အာရမ္မဏာဓိပတိသဟဇာတဘူမိကမ္မဝိပါကကိရိယာဒိနာနတ္တဘေဒါနံ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာနံ သရာဂါဒိသောဠသဘေဒါနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မာ သလက္ခဏသာမညလက္ခဏာနံ သုညတဓမ္မဿ အနိစ္စာဒိသတ္တာနုပဿနာနံ သန္တာသန္တာဒီနဉ္စ ဝသေန အနုပဿိတဗ္ဗာ။

ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ။ အညေနေဝ ဟိ စိတ္တေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အညေန ဝေဒနံ၊ အညေန စိတ္တံ၊ အညေန ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တီတိ။ အာဒိတော ဟိ ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ကာယာနုပဿီ နာမ။

ဝေဒနံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ စိတ္တံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အာဂတဿ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ။ ဝိပဿနံ ဥဿုက္ကာပေတွာ အရိယမဂ္ဂံ ပတ္တဿ မဂ္ဂက္ခဏေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ၊ တာယ သတိယာ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုပဿီ နာမ၊ ဧဝံ တာဝ ဒေသနာ ပုဂ္ဂလေ တိဋ္ဌတိ၊ ကာယေ ပန ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ကာယပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ကာယာနုပဿနာ နာမ။ ဝေဒနာယ ‘‘သုခ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဝေဒနာပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဝေဒနာနုပဿနာ နာမ။ စိတ္တေ ‘‘နိစ္စ’’န္တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ စိတ္တပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ စိတ္တာနုပဿနာ နာမ။ ဓမ္မေသု ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝိပလ္လာသပ္ပဟာနာ ဓမ္မပရိဂ္ဂါဟိကာ သတိ မဂ္ဂေန သမိဇ္ဈတီတိ ဓမ္မာနုပဿနာ နာမ။ ဣတိ ဧကာဝ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သတိ စတုကိစ္စသာဓကဋ္ဌေန စတ္တာရိ နာမာနိ လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေယေဝ လဗ္ဘန္တီ’’တိ။

ပုန ဥပကာရဝသေန စ အပရိဟီနဝသေန စ ဂုဏဝသေန စ အပရေ တယော စတုက္ကာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ အသတိပရိဝဇ္ဇနာယာတိ န သတိ အသတိ၊ သတိ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ ဝါ အသတိ၊ မုဋ္ဌဿတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ပရိဝဇ္ဇနာယာတိ သမန္တတော ဝဇ္ဇနေန။ ဘတ္တနိက္ခိတ္တကာကသဒိသေ ဟိ မုဋ္ဌသတိပုဂ္ဂလေ ပရိဝဇ္ဇနေန ဥပဋ္ဌိတသတိပုဂ္ဂလသေဝနေန ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သတိသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ နိန္နပေါဏပဗ္ဘာရစိတ္တတာယ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သတိကရဏီယာနံ ဓမ္မာနန္တိ သတိယာ ကာတဗ္ဗာနံ ဓမ္မာနံ။ ကတတ္တာတိ ကတဘာဝေန။ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ ကတတ္တာ၊ ဘာဝိတတ္တာတိ အတ္ထော။ သတိပရိဗန္ဓာနံ ဓမ္မာနံ ဟတတ္တာတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ နာသိတဘာဝေန။ သတိနိမိတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အသမ္မုဋ္ဌတ္တာတိ သတိယာ ကာရဏာနံ ကာယာဒိအာရမ္မဏာနံ အနဋ္ဌဘာဝေန။

သတိယာသမန္နာဂတတ္တာတိ သတိယာ သမ္မာ အာဂတတ္တာ အပရိဟီနတ္တာ စ။ ဝသိတတ္တာတိ ဝသိဘာဝပ္ပတ္တေန။ ပါဂုညတာယာတိ ပဂုဏဘာဝေန။ အပစ္စောရောဟဏတာယာတိ အနိဝတ္တနဘာဝေန အပစ္စောသက္ကနဘာဝေန။

သတ္တတ္တာတိ သဘာဝေန ဝိဇ္ဇမာနတ္တာ။ သန္တတ္တာတိ နိဗ္ဗုတသဘာဝတ္တာ။ သမိတတ္တာတိ ကိလေသာနံ ဝူပသမိတဘာဝတ္တာ။ သန္တဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာတိ သပ္ပုရိသဓမ္မေဟိ အပရိဟီနတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအာဒယော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။ သရဏကဝသေန သတိ၊ ဣဒံ သတိယာ သဘာဝပဒံ။ ပုနပ္ပုနံ သရဏတော အနုဿရဏဝသေန အနုဿတိ။ အဘိမုခံ ဂန္တွာ ဝိယ သရဏတော ပဋိသရဏဝသေန ပဋိဿတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဝဍ္ဎိတမတ္တမေဝ။ သရဏာကာရော သရဏတာ။ ယသ္မာ ပန သရဏတာတိ တိဏ္ဏံ သရဏာနမ္ပိ နာမံ၊ တသ္မာ တံ ပဋိသေဓေတုံ ပုန သတိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ သတိသင်္ခါတာ သရဏတာတိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ သုတပရိယတ္တဿ ဓာရဏဘာဝတော ဓာရဏတာ။ အနုပဝိသနသင်္ခါတေန ဩဂါဟနဋ္ဌေန အပိလာပနဘာဝေါ အပိလာပနတာ။ ယထာ ဟိ ဥဒကေ လာဗုကဋာဟာဒီနိ ပလဝန္တိ၊ န အနုပဝိသန္တိ၊ န တထာ အာရမ္မဏေ သတိ။ အာရမ္မဏဉှိ ဧသာ အနုပဝိသတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပိလာပနတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စိရကတစိရဘာသိတာနံ န သမ္မုဿနဘာဝတော အသမ္မုဿနတာ။ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏေ ဇောတနလက္ခဏေ စ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ၊ သတိသင်္ခါတံ ဣန္ဒြိယံ သတိန္ဒြိယံ။ ပမာဒေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ ယာထာဝသတိ နိယျာနသတိ ကုသလသတီတိ သမ္မာသတိ။ ဗုဇ္ဈနကဿ အင်္ဂေါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ သတိယေဝ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ။

ဧကာယနမဂ္ဂေါတိ ဧကမဂ္ဂေါ၊ အယံ မဂ္ဂေါ န ဒွေဓာပထဘူတောတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အထ ဝါ ဧကေန အယိတဗ္ဗောတိ ဧကာယနော။ ဧကေနာတိ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝူပကဋ္ဌေန ပဝိဝိတ္တစိတ္တေန။ အယိတဗ္ဗော ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ အယန္တိ ဝါ ဧတေနာတိ အယနော၊ သံသာရတော နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော ။ ဧကဿ အယနော ဧကာယနော။ ဧကဿာတိ သေဋ္ဌဿ။ သဗ္ဗသတ္တာနံ သေဋ္ဌောဝ ဘဂဝါ၊ တသ္မာ ‘‘ဘဂဝတော’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တေန အညေပိ အယန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ဘဂဝတောဝ သော အယနော တေန ဥပ္ပာဒိတတ္တာ။ ယထာဟ ‘‘သော ဟိ ဗြာဟ္မဏ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၁၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ မ။ နိ။ ၃။၇၉)။ အယတီတိ ဝါ အယနော၊ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိံ အယနော ဧကာယနော။ ဣမသ္မိံယေဝ ဓမ္မဝိနယေ ပဝတ္တတိ၊ န အညတ္ထာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။ ဒေသနာဘေဒေါယေဝ ဟေသော၊ အတ္ထတော ပန ဧကောဝ။ အပိ စ ဧကံ အယတီတိ ဧကာယနော။ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာမုခဘာဝနာနယေန ပဝတ္တောပိ အပရဘာဂေ ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ –

‘‘ဧကာယနံ ဇာတိခယန္တဒဿီ၊ မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ၊

ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊ တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၄၊ ၄၀၉)၊

မဂ္ဂေါတိ ကေနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ? နိဗ္ဗာနံ ဂမနဋ္ဌေန၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ မဂ္ဂနီယဋ္ဌေန စ။ ဥပေတောတိ အာသန္နံ ဂတော။ သမုပေတောတိ တတော အာသန္နတရံ ဂတော။ ဥဘယေနပိ သတိယာ အပရိဟီနောတိ အတ္ထော။ ဥပဂတောတိ ဥပဂန္တွာ ဌိတော။ သမုပဂတောတိ သမ္ပယုတ္တော ဟုတွာ ဌိတော။ ‘‘ဥပါဂတော သမုပါဂတော’’တိပိ ပါဠိ။ ဥဘယေနာပိ သတိသမီပံ အာဂတောတိ အတ္ထော။ ဥပပန္နောတိ အဝိယောဂါပန္နော။ သမုပပန္နောတိ ပရိပုဏ္ဏော။ သမန္နာဂတောတိ အဝိကလော ဝိဇ္ဇမာနော။ ‘‘ဥပေတော သမုပေတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပဝတ္တံ ကထိတံ။ ဥပဂတော သမုပဂတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ ပဋိဝေဓော။ ဥပပန္နော သမုပပန္နော သမန္နာဂတောတိ တီဟိ ပဒေဟိ ပဋိလာဘော ကထိတော’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

လောကေ ဝါ သာ ဝိသတ္တိကာတိ ယာ ဧသာ အနေကပ္ပကာရေန ဝုတ္တာ ဝိသတ္တိကာ၊ သာ ခန္ဓလောကေ ဧဝ၊ န အညတြ ခန္ဓေဟိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ လောကေ ဝါ တံ ဝိသတ္တိကန္တိ ခန္ဓလောကေ ဧဝ ပဝတ္တံ ဧတံ ဝိသတ္တိကသင်္ခါတံ တဏှံ။ တရတိ ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေန္တော။ ဥတ္တရတိ ကိလေသေ ပဇဟန္တော။ ပတရတိ တေသံ ပတိဋ္ဌာဟေတုံ ဆိန္ဒန္တော။ သမတိက္ကမတိ သံသာရံ အတိက္ကမန္တော။ ဝီတိဝတ္တတိ ပဋိသန္ဓိအဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ ကရောန္တော။ အထ ဝါ တရတိ ဥတ္တရတိ ကာယာနုပဿနေန။ ပတရတိ ဝေဒနာနုပဿနေန။ သမတိက္ကမတိ စိတ္တာနုပဿနေန။ အထ ဝါ တရတိ သီလေန။ ဥတ္တရတိ သမာဓိနာ။ ပတရတိ ဝိပဿနာယ။ သမတိက္ကမတိ မဂ္ဂေန။ ဝီတိဝတ္တတိ ဖလေနာတိ ဧဝမာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

၄။ စတုတ္ထဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယော ဧကံ သာလိခေတ္တာဒိခေတ္တံ ဝါ ဃရဝတ္ထာဒိဝတ္ထုံ ဝါ ကဟာပဏသင်္ခါတံ ဟိရညံ ဝါ ဂေါအဿာဒိဘေဒံ ဂဝါဿံ ဝါ အန္တောဇာတာဒိဒါသေ ဝါ ဘတကာဒိကမ္မကရေ ဝါ ဣတ္ထိသညိတာ ထိယော ဝါ ဉာတိဗန္ဓဝါဒိဗန္ဓူ ဝါ အညေ ဝါ မနာပိယရူပါဒိကေ ပုထုကာမေ အနုဂိဇ္ဈတီတိ။ သာလိက္ခေတ္တန္တိ ယတ္ထ သာလိယော ဝိရုဟန္တိ။ ဝီဟိက္ခေတ္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝီဟီတိ အဝသေသဝီဟယော။ မောဒယတီတိ မုဂ္ဂေါ။ ဃရဝတ္ထုန္တိ ဃရပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ကတာကတဘူမိဘာဂေါ။ ကောဋ္ဌကဝတ္ထာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကောဋ္ဌကောတိ ဒွါရကောဋ္ဌာဒိ။ ပုရေတိ ဃရဿ ပုရတော။ ပစ္ဆာတိ ဃရဿ ပစ္ဆတော။ ဧတ္ထ အာရာမေန္တိ စိတ္တံ တောသေန္တီတိ အာရာမော၊ ပုပ္ဖေနပိ ဖလေနပိ ဆာယာယပိ ဒကေနပိ ရမန္တီတိ အတ္ထော။

ပသုကာဒယောတိ ဧဠကာဒယော။ အန္တောဇာတကောတိ အန္တောဃရဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ ဇာတော။ ဓနက္ကီတကောတိ ဓနေန ကီဏိတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဂဟိတော။ သာမံ ဝါတိ သယံ ဝါ။ ဒါသဗျန္တိ ဒါသဿ ဘာဝေါ ဒါသဗျံ၊ တံ ဒါသဗျံ။ ဥပေတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ အကာမကော ဝါတိ အတ္တနော အရုစိယာ ဝါ ကရမရာနီတော။

တေ စတ္တာရော ပုနပိ ဒဿေတုံ ‘‘အာမာယ ဒါသာပိ ဘဝန္တိ ဟေကေ’’တိ အာဟ။ အာမာယ ဒါသာတိ အန္တောဇာတဒါသာ။ ‘‘ယတ္ထ ဒါသော အာမဇာတော ဌိတော ထုလ္လာနိ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧတေဝ ဝုတ္တာ။ ဓနေန ကီတာတိ ဓနဒါသာ။ သာမဉ္စ ဧကေတိ သယံ ဒါသာ။ ဘယာပဏုန္နာတိ အကာမဒါသာ။ ဘယေန ပဏုန္နာ ခိပိတာ။

ဘတကာတိ ဘတိယာ ဇီဝနကာ။ ကသိကမ္မာဒိကမ္မံ ကရောန္တီတိ ကမ္မကရာ။ ဥပဇီဝိနောတိ သမ္မန္တနာဒိနာ ဥပဂန္တွာ နိဿယံ ကတွာ ဇီဝန္တီတိ ဥပဇီဝိနော။

ဣတ္ထီတိ ထိယတိ ဧတိဿံ ဂဗ္ဘောတိ ဣတ္ထီ။ ပရိဂ္ဂဟောတိ သဟာယီ သဿာမိကာ။ မာတာပိတိဗန္ဓဝါပိ ဉာတိဗန္ဓု။ သဂေါတ္တော ဂေါတ္တဗန္ဓု။ ဧကာစရိယကုလေ ဝါ ဧကဇာတိမန္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတမန္တော မန္တဗန္ဓု။ ဓနုသိပ္ပာဒိသဒ္ဓိံ ဥဂ္ဂဟိတကော သိပ္ပဗန္ဓု။ ‘‘မိတ္တဗန္ဓဝါတိပိ ဗန္ဓူ’’တိ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ပါဌော ဒိဿတိ။

ဂိဇ္ဈတီတိ ကိလေသကာမေန ပတ္ထေတိ။ အနုဂိဇ္ဈတီတိ အနု အနု ဂိဇ္ဈတိ ပုနပ္ပုနံ ပတ္ထေတိ။ ပလိဂိဇ္ဈတီတိ သမန္တတော ပတ္ထေတိ။ ပလိဗဇ္ဈတီတိ ဝိသေသေန ပတ္ထေတိ။ ‘‘ဩဠာရိကတ္တေန နိမိတ္တဂ္ဂါဟဝသေန ဂိဇ္ဈတိ၊ အနုဂိဇ္ဈတိ၊ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟဝသေန ပလိဂိဇ္ဈတိ၊ ပလိဗဇ္ဈတီ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

၅။ ပဉ္စမဂါထာယံ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလချာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ သဟန္တိ မဒ္ဒန္တိ။ သဒ္ဓါဗလာဒိဝိရဟေန ဝါ အဗလံ တံ ပုဂ္ဂလံ အဗလာ ကိလေသာ ဗလီယန္တိ၊ အဗလတ္တာ ဗလီယန္တီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တံ ကာမဂိဒ္ဓံ ကာမရတ္တံ ကာမပရိယေသန္တဉ္စ သီဟာဒယော စ ပါကဋပရိဿယာ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော စ အပါကဋပရိဿယာ မဒ္ဒန္တိ။ တတော အပါကဋပရိဿယေဟိ အဘိဘူတံ တံ ပုဂ္ဂလံ ဇာတိအာဒိဒုက္ခံ ဘိန္နံ နာဝံ ဥဒကံ ဝိယ အနွေတိ။

အဗလာတိ နတ္ထိ ဧတေသံ ဗလန္တိ အဗလာ၊ ဗလဝိရဟိတာ။ ဒုဗ္ဗလာတိ မန္ဒပယောဂါဗလေန ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဝိရဟိတာ ။ အပ္ပဗလာတိ အပ္ပံ ပရိတ္တံ ဧတေသံ ဗလန္တိ အပ္ပဗလာ၊ ယုဇ္ဈိတုံ အသမတ္ထာ။ အပ္ပထာမကာတိ အပ္ပော ပရိတ္တော ထာမော ဧတေသံ ဝါယာမော ဥဿာဟောတိ အပ္ပထာမကာ။ ဟီနာ နိဟီနာ ပယောဂဟီနေန။ ဩမကာ ထာမဟီနေန။ လာမကာ ပစ္စယဟီနေန။ ဆတုက္ကာ အဇ္ဈာသယဟီနေန။ ပရိတ္တာ ပတ္တိဟီနေန။ သဟန္တီတိ မဒ္ဒန္တိ ဃဋ္ဋနံ ဥပ္ပာဒေန္တိ။ ပရိသဟန္တီတိ သဗ္ဗတော မဒ္ဒန္တိ။ အဘိဘဝန္တိ အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန။ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန။ ပရိယာဒိယန္တိ သုဿောသေတွာ ဌာနေန။ မဒ္ဒန္တိ ကုသလုပ္ပတ္တိနိဝါရဏေန။

သဒ္ဓါဗလန္တိ သဒ္ဒဟန္တိ ဧတာယ၊ သယံ ဝါ သဒ္ဒဟတိ၊ သဒ္ဒဟနမတ္တမေဝ ဝါ ဧသာတိ သဒ္ဓါ။ သာ သဒ္ဒဟနလက္ခဏာ၊ ဩကပ္ပနလက္ခဏာ ဝါ၊ သမ္ပသာဒနရသာ ဥဒကပ္ပသာဒကမဏိ ဝိယ။ ပက္ခန္ဒနရသာ ဝါ ဩဃုတ္တရဏော ဝိယ။ အကာလုသိယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အဓိမုတ္တိပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ။ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနာ၊ သောတာပတ္တိယင်္ဂပဒဋ္ဌာနာ ဝါ။ သာ ဟတ္ထဝိတ္တဗီဇာနိ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ အသဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလံ။ ဝီရိယဗလန္တိ ဝီရဿ ဘာဝေါ ဝီရိယံ၊ ဝီရာနံ ဝါ ကမ္မံ ဝီရိယံ၊ ဝိဓိနာ ဝါ နယေန ဥပါယေန ဤရယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တယိတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ။ တံ ပနေတံ ဥပတ္ထမ္ဘနလက္ခဏဉ္စ ပဂ္ဂဟဏလက္ခဏဉ္စ ဝီရိယံ၊ သဟဇာတာနံ ဥပတ္ထမ္ဘနရသံ၊ အသံသီဒနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ‘‘သံဝိဂ္ဂေါ ယောနိသော ပဒဟတီ’’တိ ဝစနတော (အ။ နိ။ ၄။၁၁၃) သံဝေဂပဒဋ္ဌာနံ၊ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထုပဒဋ္ဌာနံ ဝါ။ သမ္မာ အာရဒ္ဓံ သဗ္ဗသမ္ပတ္တီနံ မူလန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကောသဇ္ဇေ န ကမ္ပတီတိ ဝီရိယဗလံ။ သတိယာ လက္ခဏာဒီနိ ဝုတ္တာနေဝ။

မုဋ္ဌဿစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သတိဗလံ။ သဟဇာတာနိ သမ္မာ အာဓီယတိ ဌပေတီတိ သမာဓိ။ သော ပါမောက္ခလက္ခဏော အဝိက္ခေပလက္ခဏော ဝါ၊ သဟဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အာရမ္မဏေ သမ္ပိဏ္ဍနရသော နှာနိယစုဏ္ဏာနံ ဥဒကံ ဝိယ၊ ဥပသမပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ ဉာဏပစ္စုပဋ္ဌာနော ဝါ။ ‘‘သမာဟိတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဿတီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဝိသေသတော သုခပဒဋ္ဌာနော နိဝါတေ ပဒီပစ္စီနံ ဌိတိ ဝိယ စေတသော ဌိတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥဒ္ဓစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သမာဓိဗလံ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၅) နယေန အရိယသစ္စာနိ။ သာ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ၊ ဝိသယောဘာသနရသာ ပဒီပေါ ဝိယ၊ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။ အဝိဇ္ဇာယ န ကမ္ပတီတိ ပညာဗလံ။ ဟိရိဗလံ ဩတ္တပ္ပဗလန္တိ အဟိရိကေ န ကမ္ပတီတိ ဟိရိဗလံ။ အနောတ္တပ္ပေ န ကမ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပဗလံ။ အယံ ဥဘယဝသေန အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဟောတိ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဟိရီယတီတိ ဟိရီ၊ လဇ္ဇာယေတံ အဓိဝစနံ။ တေဟိ ဧဝ ဩတ္တပ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ ပါပတော ဥဗ္ဗေဂဿေတံ အဓိဝစနံ။

တေသံ နာနာကရဏဒီပနတ္ထံ – ‘‘သမုဋ္ဌာနံ အဓိပတိ၊ လဇ္ဇာဒိလက္ခဏေန စာ’’တိ ဣမံ မာတိကံ ဌပေတွာ အယံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝုတ္တာ – အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ၊ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ နာမ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ နာမ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ။

တတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ – ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ၊ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ။ ကထံ? ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ န ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကမ္မံ၊ ဟီနဇစ္စာနံ ကေဝဋ္ဋာဒီနံ ဣဒံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဇာတိသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ တာဝ ဇာတိံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကရဏံ နာမေတံ ဒဟရေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ ဝယေ ဌိတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဝယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ ဒုဗ္ဗလဇာတိကာနံ ကမ္မံ၊ မာဒိသဿ သူရဘာဝသမ္ပန္နဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ သူရဘာဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တထာ ‘‘ပါပကမ္မံ နာမေတံ အန္ဓဗာလာနံ ကမ္မံ၊ န ပဏ္ဍိတာနံ။ မာဒိသဿ ပဏ္ဍိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဣဒံ ကမ္မံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဧဝံ ဗာဟုသစ္စံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ အကရောန္တော ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနံ ဟိရိံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သမုဋ္ဌာပေတိ။ သမုဋ္ဌာပေတွာ စ ပန အတ္တနော စိတ္တေ ဟိရိံ ပဝေသေတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။ ကထံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? ‘‘သစေ တွံ ပါပကမ္မံ ကရိဿသိ၊ စတူသု ပရိသာသု ဂရဟပ္ပတ္တော ဘဝိဿသိ –

‘‘ဂရဟိဿန္တိ တံ ဝိညူ၊ အသုစိံ နာဂရိကော ယထာ၊

ဝဇ္ဇိတော သီလဝန္တေဟိ၊ ကထံ ဘိက္ခု ကရိဿသီ’’တိ။ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ) –

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခန္တော ဟိ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌိတေန ဩတ္တပ္ပေန ပါပကမ္မံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။

ကထံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော အတ္တာနံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ‘‘မာဒိသဿ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတဿ ဗဟုဿုတဿ ဓုတင်္ဂဓရဿ န ယုတ္တံ ပါပကမ္မံ ကာတု’’န္တိ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧဝံ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ နာမ ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘သော အတ္တာနံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ၊ အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ကထံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ? ဣဓေကစ္စော ကုလပုတ္တော လောကံ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ယထာဟ –

‘‘မဟာ ခေါ ပနာယံ လောကသန္နိဝါသော၊ မဟန္တသ္မိံ ခေါ ပန လောကသန္နိဝါသေ သန္တိ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဣဒ္ဓိမန္တော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနော၊ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တေပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ ဒေဝတာပိ ခေါ သန္တိ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယော ဒိဗ္ဗစက္ခုကာ ပရစိတ္တဝိဒုနိယော၊ တာ ဒူရတောပိ ပဿန္တိ၊ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တိ၊ စေတသာပိ စိတ္တံ ဇာနန္တိ။ တာပိ မံ ဧဝံ ဇာနေယျုံ ‘ပဿထ ဘော ဣမံ ကုလပုတ္တံ သဒ္ဓါယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဝေါကိဏ္ဏော ဝိဟရတိ ပါပကေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ ‘အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိဿတိ အသလ္လီနံ၊ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ ပဿဒ္ဓါ ကာယော အသာရဒ္ဓါ၊ သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂ’န္တိ။ သော လောကံယေဝ အဓိပတိံ ကရိတွာ အကုသလံ ပဇဟတိ၊ ကုသလံ ဘာဝေတိ၊ သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ၊ သုဒ္ဓံ အတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁ ကာမာဝစရကုသလ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ၊ အ။ နိ။ ၃။၄၀)။

ဧဝံ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဧတ္ထ ပန လဇ္ဇာတိ လဇ္ဇနာကာရော၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတာ ဟိရီ။ ဘယန္တိ အပါယဘယံ၊ တေန သဘာဝေန သဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ တဒုဘယမ္ပိ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ယထာ နာမ ဧကော ကုလပုတ္တော ဥစ္စာရပဿာဝါဒီနိ ကရောန္တော လဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ဒိသွာ လဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တော ဘဝေယျ ဟီဠိတော၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇီဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အပါယဘယဘီတော ဟုတွာ ပါပကမ္မံ န ကရောတိ။

တတြိဒံ ဩပမ္မံ – ယထာ ဟိ ဒွီသု အယောဂုဠေသု ဧကော သီတလော ဘဝေယျ ဂူထမက္ခိတော၊ ဧကော ဥဏှော အာဒိတ္တော။ တတ္ထ ပဏ္ဍိတော သီတလံ ဂူထမက္ခိတတ္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တော န ဂဏှာတိ၊ ဣတရံ ဍာဟဘယေန။ တတ္ထ သီတလဿ ဂူထမက္ခနဇိဂုစ္ဆာယ အဂဏှနံ ဝိယ အဇ္ဈတ္တံ လဇ္ဇီဓမ္မံ ဩက္ကမိတွာ ပါပဿ အကရဏံ၊ ဥဏှဿ ဍာဟဘယေန အဂဏှနံ ဝိယ အပါယဘယေန ပါပဿ အကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပ’’န္တိ ဣဒမ္ပိ ဒွယံ ပါပပရိဝဇ္ဇနေ ဧဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သတ္ထုမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ ဒါယဇ္ဇမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာ သဗြဟ္မစာရိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏံ ဟိရိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ ဧကစ္စော အတ္တာနုဝါဒဘယံ ပရာနုဝါဒဘယံ ဒဏ္ဍဘယံ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတူဟာကာရေဟိ ဝဇ္ဇဘီရုကဘာဝဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ပါပံ န ကရောတိ။ တတ္ထ ဇာတိမဟတ္တပစ္စဝေက္ခဏာဒီနိ စေဝ အတ္တာနုဝါဒဘယာဒီနိ စ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဝုတ္တံ သတ္တဝိဓံ ဗလံ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ နတ္ထိ၊ တေ ကိလေသာ တံ ပုဂ္ဂလံ သဟန္တိ…ပေ… ပရိယာဒိယန္တိ မဒ္ဒန္တီတိ။

ဒွေ ပရိဿယာတိ ပါကဋာပါကဋဝသေန ဒွေ ဧဝ ဥပဒ္ဒဝါ၊ န ဧကံ၊ န တီဏိ။ တေ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ကတမေ ပါကဋပရိဿယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကောကာတိ ကေကာ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ စောရာတိ စောရိယကမ္မေဟိ ယုတ္တာ။ မာဏဝါတိ သာဟသိကကမ္မေဟိ ယုတ္တာ။ ကတကမ္မာတိ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကတစောရိကကမ္မာ။ အကတကမ္မာတိ တံ ကမ္မံ ကာတုံ နိက္ခန္တာ။ ဧတ္ထ အဿူတိ ဘဝေယျုန္တိ အတ္ထော။ စက္ခုရောဂေါတိ စက္ခုသ္မိံ ဥပ္ပန္နရောဂေါ၊ ရုဇတီတိ ရောဂေါ။ စက္ခုရောဂေါတိအာဒယော ဝတ္ထုဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိဗ္ဗတ္တိတပသာဒါနဉှိ ရောဂေါ နာမ နတ္ထိ။ ကဏ္ဏရောဂေါတိ ဗဟိကဏ္ဏရောဂေါ။ မုခရောဂေါတိ မုခေ ဥပ္ပန္နရောဂေါ။ ဒန္တရောဂေါတိ ဒန္တသူလံ။ ကာသောတိ ခယရောဂေါ။ သာသောတိ သွာသော ဥဂ္ဂါရရောဂေါ။ ပိနာသောတိ ဗဟိနာသိကာယ ရောဂေါ။ ဍာဟောတိ အဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇနကော ဥဏှော။ မုစ္ဆာတိ သတိဝိဿဇ္ဇနကာ။ ပက္ခန္ဒိကာတိ လောဟိတပက္ခန္ဒိကာ အတိသာရော။ သူလာတိ အာမသူလာ ကုစ္ဆိဝါတော။ ဝိသူစိကာတိ မဟန္တော ဝိရေစနကော။ ကိလာသောတိ သဗလော။ သောသောတိ သုက္ခနကော သောသဗျာဓိ။ အပမာရောတိ အမနုဿဂ္ဂါဟော ဝေရိယက္ခာဗာဓော။ ဒဒ္ဒူတိ ဒဒ္ဒုပီဠကာ။ ကဏ္ဍူတိ ခုဒ္ဒကပီဠကာ။ ကစ္ဆူတိ မဟာကစ္ဆု။ ရခသာတိ နခေဟိ ဝိလိခိတဋ္ဌာနေ ရောဂေါ။ ‘‘နခသာ’’တိပိ ပါဠိ။ ဝိတစ္ဆိကာတိ ဟတ္ထတလပါဒတလေသု ဟီရံ ဟီရံ ကတွာ ဖာလေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇနကရောဂေါ။ လောဟိတပိတ္တန္တိ သောဏိတပိတ္တံ၊ ရတ္တပိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဓုမေဟောတိ သရီရဗ္ဘန္တရေ ဥက္ကဋ္ဌရောဂေါ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘အပိ စ မဓုမေဟော အာဗာဓော ဥက္ကဋ္ဌော’’တိ (ပါစိ။ ၁၅)။

အံသာတိ အရိသရောဂေါ။ ပီဠကာတိ လောဟိတပီဠကာ။ ဘဂံ ဒါလယတီတိ ဘဂန္ဒလာ၊ ဝစ္စမဂ္ဂံ ဖာလေတီတိ အတ္ထော။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာတိ ပိတ္တေန သမုဋ္ဌာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဧတေသန္တိ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ။ တေ ကိရ ဒွတ္တိံသ ဟောန္တိ။ သေမှသမုဋ္ဌာနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သန္နိပါတိကာတိ ဝါတပိတ္တသေမှာနံ သန္နိပါတေန ဧကီဘာဝေန ဥပ္ပန္နာ။ အာဗာဓဋ္ဌေန အာဗာဓာ။ ဥတုပရိဏာမဇာတိ ဥတုပရိဏာမေန။ အစ္စုဏှာတိ သီတေန ဥပ္ပဇ္ဇနကရောဂါ။ ဝိသမပရိဟာရဇာတိ အတိဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာဒိနာ ဝိသမပရိဟာရေန ဇာတာ။ ဩပက္ကမိကာတိ ဝဓဗန္ဓနာဒိနာ ဥပက္ကမေန ဇာတာ။ ကမ္မဝိပါကဇာတိ ဗလဝကမ္မဝိပါကသမ္ဘူတာ။ သီတံ ဥဏှံ…ပေ… သမ္ဖဿောတိ ဣမေ ပါကဋာ ဧဝ။ ဣတိ ဝါတိ ဧဝံ ဝါ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တီတိ နိဂမေန္တော အာဟ။

ကတမေ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယာတိ အပါကဋာ အစ္ဆာဒိတဥပဒ္ဒဝါ ကတမေတိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ ကာယဒုစ္စရိတန္တိ ပါဏာတိပါတအဒိန္နာဒါနမိစ္ဆာစာရစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝစီဒုစ္စရိတန္တိ မုသာဝါဒပိသုဏဝါစာဖရုသဝါစာသမ္ဖပ္ပလာပစေတနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မနောဒုစ္စရိတန္တိ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကာယေ ပဝတ္တံ၊ ကာယတော ဝါ ပဝတ္တံ၊ ဒုဋ္ဌု စရိတံ၊ ကိလေသပူတိကတ္တာ ဝါ ဒုဋ္ဌု စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဝစီမနောဒုစ္စရိတေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ကာမီယန္တီတိ ကာမာ၊ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကာမေသု ဆန္ဒော ကာမစ္ဆန္ဒော။ ကာမယတီတိ ဝါ ကာမော၊ ကာမော ဧဝ ဆန္ဒော၊ ကာမစ္ဆန္ဒော န ကတ္တုကမျတာဆန္ဒော၊ န ဓမ္မစ္ဆန္ဒော ဝါ။ ကာမတဏှာဝ ဧဝံနာမိကာ။ ကုသလဓမ္မေ နီဝရတီတိ နီဝရဏံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော ဧဝ နီဝရဏံ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဗျာပဇ္ဇတိ တေန စိတ္တံ ပူတိဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဗျာပါဒယတိ ဝါ ဝိနယာစာရရူပသမ္ပတ္တိဟိတသုခါဒီနီတိ ဝါ ဗျာပါဒေါ။ ထိနနတာ ထိနံ။ မိဒ္ဓနတာ မိဒ္ဓံ၊ အနုဿာဟသံဟနနတာ အသတ္တိဝိဃာတတာ စာတိ အတ္ထော။ ထိနဉ္စ မိဒ္ဓဉ္စ ထိနမိဒ္ဓံ။ တတ္ထ ထိနံ အနုဿာဟနလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဝိနောဒနရသံ၊ သံသီဒနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။ မိဒ္ဓံ အကမ္မညတာလက္ခဏံ၊ ဩနဟနရသံ၊ လီနဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ပစလာယိကာနိဒ္ဒါပစ္စုပဋ္ဌာနံ ဝါ။ ဥဘယမ္ပိ အရတိတန္ဒီဝိဇမ္ဘိတာဒီသု အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနန္တိ။

ဥဒ္ဓတဿ ဘာဝေါ ဥဒ္ဓစ္စံ။ တံ အဝူပသမလက္ခဏံ ဝါတာဘိဃာတစလဇလံ ဝိယ၊ အနဝဋ္ဌာနရသံ ဝါတာဘိဃာတစလဓဇပဋာကံ ဝိယ၊ ဘန္တတ္တပစ္စုပဋ္ဌာနံ ပါသာဏာဘိဃာတသမုဒ္ဓတဘသ္မံ ဝိယ ၊ စေတသော အဝူပသမော အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနံ။ စိတ္တဝိက္ခေပေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုစ္ဆိတံ ကတံ ကုကတံ၊ တဿ ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ။ တံ ပစ္ဆာနုတာပလက္ခဏံ၊ ကတာကတာနုသောစနရသံ၊ ဝိပ္ပဋိသာရပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ကတာကတပဒဋ္ဌာနံ ဒါသဗျံ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ။ ဥဒ္ဓစ္စဉ္စ ကုက္ကုစ္စဉ္စ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ။ ဝိဂတာ စိကိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ သဘာဝံ ဝါ ဝိစိနန္တော ဧတာယ ကိစ္ဆတိ ကိလမတီတိ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ သာ သံသယလက္ခဏာ၊ သံသပ္ပနရသာ၊ အနိစ္ဆယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အနေကံသဂ္ဂါဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ၊ အယောနိသောမနသိကာရပဒဋ္ဌာနာ။ ပဋိပတ္တိအန္တရာယကရာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ရဇ္ဇနလက္ခဏော ရာဂေါ။ ဒုဿနလက္ခဏော ဒေါသော။ မုယှနလက္ခဏော မောဟော။ ကုဇ္ဈနလက္ခဏော ကောဓော၊ စဏ္ဍိက္ကလက္ခဏော ဝါ၊ အာဃာတကရဏရသော၊ ဒူသနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဥပနန္ဓနလက္ခဏော ဥပနာဟော၊ ဝေရအပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနရသော၊ ကောဓာနုဗန္ဓဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ‘‘ပုဗ္ဗကာလံ ကောဓော၊ အပရကာလံ ဥပနာဟော’’တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၈၉၁)။

ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော။ တေသံ ဝိနာသနရသော၊ တဒစ္ဆာဒနပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော၊ ပရဂုဏေဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ သမီကရဏရသော၊ ပရေသံ ဂုဏပ္ပမာဏေန ဥပဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနော။

ပရသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏာ ဣဿာ၊ တဿ အက္ခမနလက္ခဏာ ဝါ၊ တတ္ထ အနဘိရတိရသာ၊ တတော ဝိမုခဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အတ္တနော သမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏံ မစ္ဆရိယံ၊ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယာ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝံ အက္ခမနရသံ၊ သင်္ကောစနပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

ကတပါပပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ တဿ နိဂူဟနရသာ၊ တဒါဝရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ၊ တေသံ သမုဒါဟရဏရသံ၊ သရီရာကာရေဟိပိ တေသံ ဝိဘူတကရဏပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

စိတ္တဿ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝလက္ခဏော ထမ္ဘော၊ အပ္ပတိဿဝဝုတ္တိရသော၊ အမဒ္ဒဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ ကရဏုတ္တရိယလက္ခဏော သာရမ္ဘော၊ ဝိပစ္စနီကတာရသော၊ အဂါရဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။

ဥဏ္ဏတိလက္ခဏော မာနော၊ အဟံကာရရသော၊ ဥဒ္ဓုမာတဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အဗ္ဘုဏ္ဏတိလက္ခဏော အတိမာနော၊ အတိဝိယ အဟံကာရရသော၊ အစ္စုဒ္ဓုမာတဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာနော။

မတ္တဘာဝလက္ခဏော မဒေါ၊ မဒဂ္ဂဟဏရသော၊ ဥမ္မာဒပစ္စုပဋ္ဌာနော ။ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဿ ဝေါဿဂ္ဂလက္ခဏော ပမာဒေါ၊ ဝေါဿဂ္ဂါနုပ္ပဒနရသော၊ သတိဝိပ္ပဝါသပစ္စုပဋ္ဌာနောတိ ဧဝံ ဣမေသံ ဓမ္မာနံ လက္ခဏာဒီနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ၊ ဝိတ္ထာရော ပန ‘‘တတ္ထ ကတမော ကောဓော’’တိအာဒိနာ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၈၉၁) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိသေသတော စေတ္ထ အာမိသဂိဒ္ဓါ အတ္တနာ အလဘန္တော အညဿ လာဘိနော ကုဇ္ဈတိ၊ တဿ သကိံ ဥပ္ပန္နော ကောဓော ကောဓောယေဝ။ တဒုတ္တရိ ဥပနာဟော။ သော ဧဝံ ကုဒ္ဓါ ဥပနယှန္တော စ သန္တေပိ အညဿ လာဘိနော ဂုဏံ မက္ခေတိ ‘‘အဟမ္ပိ တာဒိသော’’တိ စ ယုဂဂ္ဂါဟံ ဂဏှာတိ။ အယမဿ မက္ခော စ ပလာသော စ၊ သော ဧဝံ မက္ခီ ပလာသီ တဿ လာဘသက္ကာရာဒီသု ‘‘ကိံ ဣမဿ ဣမိနာ’’တိ ဣဿတိ ပဒုဿတိ၊ အယမဿ ဣဿာ။ သစေ ပနဿ ကာစိ သမ္ပတ္တိ ဟောတိ၊ တဿာ တေန သာဓာရဏဘာဝံ န သဟတိ၊ ဣဒမဿ မစ္ဆေရံ။ လာဘဟေတု ခေါ ပန အတ္တနော သန္တေပိ ဒေါသေ ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အယမဿ မာယာ။ အသန္တေပိ ဂုဏေ ပကာသေတိ၊ ဣဒမဿ သာဌေယျံ။ သော ဧဝံ ပဋိပန္နော သစေ ပန ယထာဓိပ္ပာယံ လာဘံ လဘတိ၊ တေန ထဒ္ဓါ ဟောတိ အမုဒုစိတ္တော ‘‘န ဣဒံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဩဝဒိတုံ အသက္ကုဏေယျော၊ အယမဿ ထမ္ဘော။ သစေ ပန နံ ကောစိ ကိဉ္စိ ဝဒတိ ‘‘န ဣဒံ ဧဝံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ၊ တေန သာရဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ၊ ဘာကုဋိကမုခေါ ‘‘ကော မေ တွ’’န္တိ ပသယှဘာဏီ၊ အယမဿ သာရမ္ဘော။ တတော ထမ္ဘေန ‘‘အဟမေဝ သေယျော’’တိ အတ္တာနံ မညန္တော မာနီ ဟောတိ။ သာရမ္ဘေန ‘‘ကေ ဣမေ’’တိ ပရေ အတိမညန္တော အတိမာနီ၊ အယမဿ မာနော စ အတိမာနော စ။ သော တေဟိ မာနာတိမာနေဟိ ဇာတိမဒါဒိအနေကရူပံ မဒံ ဇနေတိ၊ မတ္တော သမာနော ကာမဂုဏာဒိဘေဒေသု ဝတ္ထူသု ပမဇ္ဇတိ၊ အယမဿ မဒေါ စ ပမာဒေါ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဗ္ဗေ ကိလေသာတိ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ။ ဥပတာပနဋ္ဌေန ဝိဗာဓနဋ္ဌေန စ ကိလေသာ။ ကိလေသပူတိကတ္တာ ဒုစ္စရိတာ။ ကိလေသဒရထကရဏဋ္ဌေန ဒရထာ။ အန္တောဍာဟာဒိကရဏဋ္ဌေန ပရိဠာဟာ။ သဒါ တာပနဋ္ဌေန သန္တာပါ။ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အဘိသင်္ခရဏဋ္ဌေန စ သဗ္ဗေ အကုသလာဘိသင်္ခါရာ။

ကေနဋ္ဌေနာတိ ကေန အတ္ထေန။ အဘိဘဝနာဒိတိဝိဓံ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ပရိသဟန္တီတိ ပရိဿယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရိသဟန္တီတိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပာဒေန္တိ အဘိဘဝန္တိ။ ပရိဟာနာယ သံဝတ္တန္တီတိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပရိစ္စဇနာယ သံဝတ္တန္တိ။ တတြာသယာတိ တသ္မိံ သရီရေ အကုသလာ ဓမ္မာ အာသယန္တိ နိဝသန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ တေ ပရိဿယာတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော ဥပဒ္ဒဝါ။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရာယာယာတိ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာနံ သမ္မာပဋိပဒါဒိတော ကောသလ္လသမ္ဘူတာနံ ဓမ္မာနံ အန္တရဓာနာယ အဒဿနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။ သမ္မာပဋိပဒါယာတိ သုန္ဒရာယ ပသဋ္ဌာယ ဝါ ပဋိပဒါယ၊ န မိစ္ဆာပဋိပဒါယ။ အနုလောမပဋိပဒါယာတိ အဝိရုဒ္ဓပဋိပဒါယ၊ န ပဋိလောမပဋိပဒါယ။ အပစ္စနီကပဋိပဒါယာတိ န ပစ္စနီကပဋိပဒါယ၊ အပစ္စတ္ထိကပဋိပဒါယ။ အနွတ္ထပဋိပဒါယာတိ အတ္ထအနုဂတာယ ပဋိပဒါယ၊ ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎိတာယ ပဋိပဒါယ။ ယထာ အတ္ထော၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာယ ပဋိပဒါယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အတ္တတ္ထပဋိပဒါယာ’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါယာတိ ဓမ္မော နာမ နဝလောကုတ္တရဓမ္မော။ အနုဓမ္မော နာမ ဝိပဿနာဒိ။ တဿ ဓမ္မဿ အနုရူပါ ဓမ္မပဋိပဒါ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါ၊ တဿာ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပဒါယ။

သီလေသု ပရိပူရိကာရိတာယာတိ ပါတိမောက္ခသီလေသု ပါရိပူရိံ ကတွာ ဌိတတာယ။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာယာတိ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၃၊ အ။ နိ။ ၃။၁၆၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄၊ စူဠနိ။ မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၁၈) နယေန ဝုတ္တေသု မနစ္ဆဋ္ဌေသု ဣန္ဒြိယေသု သုဂေါပိတဒွါရဘာဝဿ။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာယာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု ပမာဏယုတ္တတာယ။ အလံသာဋကာဒိံ မုဉ္စိတွာ မိတဘောဇနတာယ။

ဇာဂရိယာနုယောဂဿာတိ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၆၊ မ။ နိ။ ၂။၂၄) ဧဝမာဒိနာ နယေန ပဉ္စ ဇာဂရဏဓမ္မေ အနုယောဂဿ။ သတိသမ္ပဇညဿာတိ သဗ္ဗကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနုယုတ္တာနံ သဗ္ဗယောဂီနံ သဗ္ဗဒါ ဥပကာရကဿ သတိသမ္ပဇညဿ။

သတိပဋ္ဌာနာနန္တိ အာရမ္မဏေသု ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ကန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာနံ၊ သတိယေဝ ပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပနဿာ အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တာကာရဂဟဏဝသေန သုဘသုခနိစ္စတ္တသညာပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန စ ပဝတ္တိတော စတုဓာ ပဘေဒေါ ဟောတိ၊ တေသံ စတုန္နံ သတိပဋ္ဌာနာနံ။

စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနန္တိ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ ပဓာနံ၊ သောဘနံ ပဓာနံ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သမ္မာ ဝါ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သောဘနံ ဝါ တံ ကိလေသဝိရူပတ္တဝိရဟတော၊ ပဓာနဉ္စ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒကဋ္ဌေန သေဋ္ဌဘာဝါဝဟနတော၊ ပဓာနဘာဝကရဏတော စာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနဉ္စ စတုန္နံ အကုသလကုသလာနံ ပဟာနာနုပ္ပတ္တိဥပ္ပာဒဋ္ဌိတိကိစ္စသာဓနဝသေန ပဝတ္တိတော ပနဿ စတုဓာ ပဘေဒေါ ဟောတိ၊ တေသံ စတုန္နံ သမ္မပ္ပဓာနာနံ။

စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနန္တိ ဧတ္ထ ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တဝီမံသာသု ဧကေကော ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိ၊ သမိဇ္ဈတိ နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဣဇ္ဈန္တိ ဝါ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣဒ္ဓိ။ ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယေဝ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ၊ ပါဒေါတိ ပတိဋ္ဌာ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ ယသ္မာ ဥပရူပရိဝိသေသသင်္ခါတံ ဣဒ္ဓိံ ပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ၊ တသ္မာ ပါဒေါတိ ဝုစ္စတိ။ တေသံ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ။

သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနန္တိ ဗောဓိယာ၊ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ယာ ဧသာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဗုဇ္ဈတီတိ ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဥဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတိ၊ တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂိသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒီနိ ဝိယ။ ယော ပနေသ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဧတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ‘‘ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ။ တေသံ သတ္တန္နံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ။

အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿာတိ အရိယောတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယဘာဝကရတ္တာ အရိယဖလပဋိလာဘကရတ္တာ စ အရိယော။ အဋ္ဌင်္ဂါနိ အဿာတိ အဋ္ဌင်္ဂိကော။ သွာယံ စတုရင်္ဂိကာ ဝိယ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ ဝိယ စ တူရိယံ အင်္ဂမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အင်္ဂဝိနိမုတ္တော နတ္ထိ။ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ၊ တဿ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဘာဝနာနုယောဂဿ။ ဣမေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ လောကိယလောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ။ အန္တရာယာယာတိ လောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ အန္တရာယာယ အန္တရဓာနာယ လောကိယကုသလဓမ္မာနံ ပရိစ္စာဂါယ။

တေသု လောကုတ္တရကုသလဓမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အပ္ပဒါနဋ္ဌေန ပရိဿယာ နာမ။ တေ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈမာနာ ဥပဒ္ဒဝံ နာဝဟန္တိ။ တတ္ထေတေတိ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဧတေ။ ပါပကာတိ လာမကာ။ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာတိ အတ္တဘာဝံ ဥပနိဿာယ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ အတ္တဘာဝသန္နိဿယာ။ ဒကေတိ ဥဒကေ။

ဝုတ္တံဟေတန္တိ ကထိတဉှိ ဧတံ။ သာန္တေဝါသိကောတိ အန္တေဝါသိကသင်္ခါတေန ကိလေသေန သဟ ဝသတီတိ သာန္တေဝါသိကော။ သာစရိယကောတိ သမုဒါစရဏသင်္ခါတေန ကိလေသေန သဟ ဝသတီတိ သာစရိယကော။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ပဿိတွာ။ ဥပရိ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သမုဒါစရန္တိ။ သရသင်္ကပ္ပာတိ နာနာရမ္မဏေ သံသရဏဝသေန ဥပ္ပန္နာ ပရိကပ္ပာ။ သံယောဇနိယာတိ အာရမ္မဏဘာဝံ ဥပဂန္တွာ သံယောဇနသမ္ဗန္ဓနေန သံယောဇနာနံ ဟိတာ။ တျဿာတိ တေ ပါပကာ အဿ ပုဂ္ဂလဿ။ အန္တော ဝသန္တီတိ အဗ္ဘန္တရေ စိတ္တေ နိဝသန္တိ။ အနွာသဝန္တီတိ ကိလေသသန္တာနံ အနုဂန္တွာ ဘုသံ သဝန္တိ အနုဗန္ဓန္တိ။ တေ နန္တိ တံ ပုဂ္ဂလံ ဧတေ အကုသလာ ဓမ္မာ။ သမုဒါစရန္တီတိ သမ္မာ အာစရန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။

ကိလိဿနဋ္ဌေန မလာ။ သတ္တုအတ္ထေန အမိတ္တာ။ ဝေရိအတ္ထေန သပတ္တာ။ ဟနနဋ္ဌေန ဝဓကာ။ ပစ္စာမိတ္တဋ္ဌေန ပစ္စတ္ထိကာ။ အထ ဝါ မလာ သူရိယဿောပက္ကိလေသဝလာဟကာ ဝိယ။ အမိတ္တာ သူရိယဿ ဓူမံ ဝိယ။ သပတ္တာ သူရိယဿ ဟိမံ ဝိယ။ ဝဓကာ သူရိယဿ ရဇံ ဝိယ။ ပစ္စတ္ထိကာ သူရိယဿ ရာဟု ဝိယ။ ‘‘မလာ သုဝဏ္ဏဿ မလံ ဝိယ စိတ္တပ္ပဘာနာသကာ။ အမိတ္တာ ကာဠလောဟမလံ ဝိယ စိတ္တေ သိနိဒ္ဓဘာဝနာသကာ၊ သပတ္တာ ယုဂနဒ္ဓံ ယုဇ္ဈန္တာ သပတ္တာ ဝိယ စိတ္တေ ပတိဋ္ဌိတဓမ္မဓံသကာ။ ဝဓကာ မနုဿဃာတကာ ဝိယ ဓမ္မဃာတကာ။ ပစ္စတ္ထိကာ ရညာ ဥပဂတဿ ဝိနာသော ဝိယ မောက္ခမဂ္ဂဿ ပဋိသေဓကာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

အနတ္ထဇနနောတိ န အတ္ထံ အနတ္ထံ၊ တံ အနတ္ထံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အနတ္ထဇနနော။ ကော သော? လောဘော။ စိတ္တပ္ပကောပနောတိ စိတ္တဿ ပကောပနော စလနော၊ ကုသလံ နိဝါရေတွာ စိတ္တံ ရုန္ဓတီတိ အတ္ထော။ ဘယမန္တရတော ဇာတန္တိ အဗ္ဘန္တရေ အတ္တနော စိတ္တေယေဝ ဇာတံ၊ အနတ္ထဇနနာဒိဘယဟေတု။ တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတီတိ တံ ဘယံ ဗာလမဟာဇနော အဝဂန္တွာ ဩတရိတွာ န ဇာနာတိ။ အတ္ထန္တိ လုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂလော လောကိယလောကုတ္တရအတ္ထံ န ဇာနာတိ။ ဓမ္မန္တိ တဿ ဟေတုံ။ အန္ဓတမန္တိ ဗဟလန္ဓကာရံ။ ယန္တိ ယသ္မာ၊ ယံ နရံ ဝါ။ သဟတေတိ အဘိဘဝတိ။

အဇ္ဈတ္တန္တိ သကသန္တာနေ။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဟိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဒုက္ခာယ ။ တဒုဘယေန အဖာသုဝိဟာရာယ။ အဟိတာယာတိ စေတသိကဒုက္ခတ္ထာယ။ ဒုက္ခာယာတိ ကာယိကဒုက္ခတ္ထာယ။ အဖာသုဝိဟာရာယာတိ တဒုဘယေန န သုခဝိဟာရတ္ထာယ။ အထ ဝါ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဘဝင်္ဂစလနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနာ၊ တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ နာမ။ ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနံ ပန ပတွာ အနိဝတ္တနဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

တစသာရံဝ သမ္ဖလန္တိ အတ္တနော ဖလေန နာသိတံ တစသာရသင်္ခါတံ ဝေဠု ဝိယ။ အရတီတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ ရတီတိ ပဉ္စကာမဂုဏေ အဘိရတိ။ လောမဟံသောတိ ကဏ္ဋကသဒိသော ဟုတွာ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော။ ဣတောနိဒါနာတိ အယံ အတ္တဘာဝေါ နိဒါနံ ပစ္စယော ဧတေသန္တိ ဣတောနိဒါနာ။ ဣတောဇာတိ ဣတော အတ္တဘာဝတော ဇာတာ။ ဣတော သမုဋ္ဌာယ မနောဝိတက္ကာတိ ယထာ ဒီဃသုတ္တကေန ပါဒေ ဗဒ္ဓံ ကာကံ ကုမာရကာ တဿ သုတ္တဿ ပရိယန္တံ အင်္ဂုလိံ ဝေဌေတွာ ဩဿဇ္ဇန္တိ၊ သော ဒူရံ ဂန္တွာပိ ပုန တေသံ ပါဒမူလေယေဝ ပတတိ၊ ဧဝမေဝ ဣတော အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယ ပါပဝိတက္ကာ စိတ္တံ ဩဿဇ္ဇန္တိ။

‘‘သာန္တေဝါသိကော’’တိအာဒိကံ ပဌမသုတ္တံ ကိလေသေန သဟဝါသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တရာမလာ’’တိအာဒိကံ ဒုတိယံ ကုသလဓမ္မမလီနကရဏဝသေန အတ္ထာနတ္ထဿ အဇာနနဝသေန စ။ ‘‘တယော ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသဿ ဓမ္မာ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒိကံ တတိယံ အတ္တနော နိဿယဃာတနဝသေန။ ‘‘ရာဂေါ စ ဒေါသော စ ဣတောနိဒါနာ’’တိအာဒိကံ စတုတ္ထံ ကိလေသာနံ ပတိဋ္ဌာဒဿနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

တတော တတော ပရိဿယတောတိ တမှာ တမှာ ဥပဒ္ဒဝါ။ တံ ပုဂ္ဂလန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရကိလေသသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ။ ဒုက္ခံ အနွေတီတိ ဒုက္ခံ အနု ဧတိ မာတု ပစ္ဆတော ခီရပိဝကော ဝိယ။ အနုဂစ္ဆတီတိ သမီပံ ဂစ္ဆတိ စောရဃာတကော ဝိယ ဝဇ္ဈပ္ပတ္တဿ ။ အနွာယိကံ ဟောတီတိ သမ္ပတ္တံ ဟောတိ ဓမ္မဂန္ထိကာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝိယ။ ဇာတိဒုက္ခန္တိ ဇာတိသဒ္ဒဿ တာဝ အနေကေ အတ္ထာ ပဝေဒိတာ။ ယထာ –

ဘဝေါ ကုလံ နိကာယော စ၊ သီလံ ပညတ္တိ လက္ခဏံ၊

ပသူတိ သန္ဓိ စေဝါတိ၊ ဇာတိအတ္ထာ ပဝေဒိတာ။

တထာ ဟိဿ ‘‘ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော’’တိအာဒီသု (ပါရာ။ ၁၂၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၃၁၊ မ။ နိ။ ၂။၂၅၇) ဘဝေါ အတ္ထော။ ‘‘အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၃) ဧတ္ထ ကုလံ။ ‘‘အတ္ထိ၊ ဝိသာခေ၊ နိဂဏ္ဌာ နာမ သမဏဇာတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၇၁) ဧတ္ထ နိကာယော။ ‘‘ယတောဟံ၊ ဘဂိနိ၊ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော နာဘိဇာနာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁) ဧတ္ထ အရိယသီလံ။ ‘‘တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိ နာဘိယာ ဥဂ္ဂန္တွာ နဘံ အာဟစ္စ ဌိတာ အဟောသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) ဧတ္ထ ပညတ္တိ။ ‘‘ဇာတိ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာ’’တိ (ဓာတု။ ၇၁) ဧတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏံ။ ‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇) ဧတ္ထ ပသူတိ။ ‘‘ဘဝပစ္စယာ ဇာတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၀၃၊ သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ကထာ။ ၄၅၀) စ၊ ‘‘ဇာတိပိ ဒုက္ခာ’’တိ (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဝိဘ။ ၁၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ မ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) စ ဧတ္ထ ပရိယာယတော ပဋိသန္ဓိက္ခဏော၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တမာနာနံ သတ္တာနံ ယေ ယေ ခန္ဓာ ပါတုဘဝန္တိ၊ တေသံ တေသံ ပဌမပါတုဘာဝေါ ဇာတိ နာမ။

ကသ္မာ ပနေသာ ဇာတိ ဒုက္ခာတိ စေ? အနေကေသံ ဒုက္ခာနံ ဝတ္ထုဘာဝတော။ အနေကာနိ ဟိ ဒုက္ခာနိ။ သေယျထိဒံ – ဒုက္ခဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ သင်္ခါရဒုက္ခံ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ ပရိယာယဒုက္ခံ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ။

တတ္ထ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ‘‘ဒုက္ခဒုက္ခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမေန ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကာ သင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ။

ကဏ္ဏသူလဒန္တသူလရာဂဇပရိဠာဟဒေါသမောဟဇပရိဠာဟာဒိ ကာယိကစေတသိကော အာဗာဓော ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ အပါကဋဘာဝတော ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ အပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏာဒိသမုဋ္ဌာနော အာဗာဓော အပုစ္ဆိတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ဥပက္ကမဿ စ ပါကဋဘာဝတော အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခံ။ ပါကဋဒုက္ခန္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဌပေတွာ ဒုက္ခဒုက္ခံ သေသံ ဒုက္ခသစ္စဝိဘင်္ဂေ အာဂတံ ဇာတိအာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ပရိယာယဒုက္ခံ။ ဒုက္ခဒုက္ခံ ပန နိပ္ပရိယာယဒုက္ခန္တိ ဝုစ္စတိ။

တတြာယံ ဇာတိ ယံ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၄၆ အာဒယော) ဘဂဝတာပိ ဥပမာဝသေန ပကာသိတံ အာပါယိကံ ဒုက္ခံ၊ ယဉ္စ သုဂတိယမ္ပိ မနုဿလောကေ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခာ။

တတြိဒံ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကာဒိဘေဒံ ဒုက္ခံ – အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရိကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အထ ခေါ ဟေဋ္ဌာ အာမာသယဿ ဥပရိ ပက္ကာသယဿ ဥဒရပဋလပိဋ္ဌိကဏ္ဋကာနံ ဝေမဇ္ဈေ ပရမသမ္ဗာဓေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ နာနာကုဏပဂန္ဓပရိဘာဝိတေ အသုစိပရမဒုဂ္ဂန္ဓပဝနဝိစရိတေ အဓိမတ္တဇေဂုစ္ဆေ ကုစ္ဆိပ္ပဒေသေ ပူတိမစ္ဆပူတိကုမ္မာသစန္ဒနိကာဒီသု ကိမိ ဝိယ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တော ဒသ မာသေ မာတုကုစ္ဆိသမ္ဘဝေန ဥသ္မနာ ပုဋပါကံ ဝိယ ပစ္စမာနော ပိဋ္ဌပိဏ္ဍိ ဝိယ သေဒိယမာနော သမိဉ္ဇနပသာရဏာဒိဝိရဟိတော အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ ပစ္စနုဘောတီတိ၊ ဣဒံ တာဝ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနဝုဋ္ဌာနပရိဝတ္တနာဒီသု သုရာဓုတ္တဟတ္ထဂတော ဧဠကော ဝိယ အဟိတုဏ္ဍိကဟတ္ထဂတော သပ္ပပေါတကော ဝိယ စ အာကဍ္ဎနပရိကဍ္ဎနဩဓုနနဒ္ဓုနနာဒိနာ ဥပက္ကမေန အဓိမတ္တံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ၊ ယဉ္စ မာတု သီတုဒကပါနကာလေ သီတနရကုပပန္နော ဝိယ ဥဏှယာဂုဘတ္တာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ အင်္ဂါရဝုဋ္ဌိသမ္ပရိကိဏ္ဏော ဝိယ လောဏမ္ဗိလာဒိအဇ္ဈောဟရဏကာလေ ခါရာပဋိစ္ဆကာဒိကမ္မကာရဏပတ္တော ဝိယ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခံ အနုဘောတိ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘပရိဟရဏမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ဆေဒနဖာလနာဒီဟိ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘဝိပတ္တိမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ဝိဇာယမာနာယ မာတုယာ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ ပရိဝတ္တေတွာ နရကပပါတံ ဝိယ အတိဘယာနကံ ယောနိမဂ္ဂံ ပဋိပါတိယမာနဿ ပရမသမ္ဗာဓေန စ ယောနိမုခေန တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဝိယ မဟာနာဂဿ နိကဍ္ဎိယမာနဿ နရကသတ္တဿ ဝိယ စ သင်္ဃာတပဗ္ဗတေဟိ ဝိစုဏ္ဏိယမာနဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဝိဇာယနမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန ဇာတဿ တရုဏဝဏသဒိသသုခုမာလသရီရဿ ဟတ္ထဂ္ဂဟဏနှာပနဓောဝနစောဠပရိမဇ္ဇနာဒိကာလေ သူစိမုခခုရဓာရာဟိ ဝိဇ္ဈနဖာလနသဒိသံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ဗဟိနိက္ခမနမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန တတော ပရံ ပဝတ္တိယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓေန္တဿ အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အတ္တူပက္ကမမူလကံ ဒုက္ခံ။

ယံ ပန ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ပရူပက္ကမမူလကံ ဒုက္ခန္တိ။

ဣတိ ဣမဿ သဗ္ဗဿာပိ ဒုက္ခဿ အယံ ဇာတိ ဝတ္ထုမေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဇာတိဒုက္ခံ အနွေတိ။

ဇရာဒုက္ခန္တိ ဒုဝိဓာ ဇရာ – သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ ခဏ္ဍိစ္စာဒိသမ္မတော သန္တတိယံ ဧကဘဝပရိယာပန္နော ခန္ဓပုရာဏဘာဝေါ စ၊ သာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ ပနေသာ ဒုက္ခာ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စေဝ ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ။ ယံ ဟိဒံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသိထိလဘာဝတော ဣန္ဒြိယဝိကာရဝိရူပတာ ယောဗ္ဗနဝိနာသဗလူပဃာတသတိမတိဝိပ္ပဝါသပရပရိဘဝါဒိအနေကပစ္စယံ ကာယိကစေတသိကံ ဒုက္ခမုပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဇရာ တဿ ဝတ္ထု။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘အင်္ဂါနံ သိထိလဘာဝါ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဝိကာရတော၊

ယောဗ္ဗနဿ ဝိနာသေန၊ ဗလဿ ဥပဃာတတော။

‘‘ဝိပ္ပဝါသာ သတာဒီနံ၊ ပုတ္တဒါရေဟိ အတ္တနော၊

အပ္ပသာဒနီယတော စေဝ၊ ဘိယျော ဗာလတ္တပတ္တိယာ။

‘‘ပပ္ပောတိ ဒုက္ခံ ယံ မစ္စော၊ ကာယိကံ မာနသံ တထာ၊

သဗ္ဗမေတံ ဇရာဟေတု၊ ယသ္မာ တသ္မာ ဇရာ ဒုခါ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၂)၊

ဣဒံ ဇရာဒုက္ခံ အနွေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဗျာဓီတိ ဝိဝိဓံ ဒုက္ခံ အာဒဟတိ ဝိဒဟတီတိ ဗျာဓိ။ ဗျာဓယတိ တာပယတိ ကမ္ပယတီတိ ဝါ ဗျာဓိ။

မရဏဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထာပိ ဒုဝိဓံ မရဏံ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဇရာမရဏံ ဒွီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတ’’န္တိ (ဓာတု။ ၇၁)။ ဧကဘဝပရိယာပန္နဇီဝိတိန္ဒြိယပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒေါ စ၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နိစ္စံ မရဏတော ဘယ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၈၁၊ ဇာ။ ၁။၁၁။၈၈)။ တံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ ဇာတိပစ္စယာ မရဏံ ဥပက္ကမမရဏံ သရသမရဏံ အာယုက္ခယမရဏံ ပုညက္ခယမရဏန္တိပိ တဿေဝ နာမံ။ ပုန ခဏိကမရဏံ သမ္မုတိမရဏံ သမုစ္ဆေဒမရဏန္တိ အယမ္ပိ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဝတ္တေ ရူပါရူပဓမ္မာနံ ဘေဒေါ ခဏိကမရဏံ နာမ။ တိဿော မတော ဖုဿော မတောတိ ဣဒံ ပရမတ္ထတော သတ္တဿ အဘာဝါ၊ သဿံ မတံ၊ ရုက္ခော မတောတိ ဣဒမ္ပိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ အဘာဝါ သမ္မုတိမရဏံ နာမ။ ခီဏာသဝဿ အပ္ပဋိသန္ဓိကာ ကာလကိရိယာ သမုစ္ဆေဒမရဏံ နာမ။ ဗာဟိရသမ္မုတိမရဏံ ဌပေတွာ ဣတရံ သမ္မုတိမရဏဉ္စ ဣဓ ယထာဝုတ္တပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနဘာဝေန သင်္ဂဟိတံ၊ ဒုက္ခဿ ပန ဝတ္ထုဘာဝတော ဒုက္ခံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပါပဿ ပါပကမ္မာဒိ-နိမိတ္တမနုပဿတော၊

ဘဒ္ဒဿာပသဟန္တဿ၊ ဝိယောဂံ ပိယဝတ္ထုကံ၊

မီယမာနဿ ယံ ဒုက္ခံ၊ မာနသံ အဝိသေသတော။

‘‘သဗ္ဗေသဉ္စာပိ ယံ သန္ဓိ-ဗန္ဓနစ္ဆေဒနာဒိကံ၊

ဝိတုဇ္ဇမာနမမ္မာနံ၊ ဟောတိ ဒုက္ခံ သရီရဇံ။

‘‘အသယှမပ္ပတိကာရံ၊ ဒုက္ခဿေတဿိဒံ ယတော၊

မရဏံ ဝတ္ထု တေနေတံ၊ ဒုက္ခမိစ္စေဝ ဘာသိတ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၃၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၃)၊

သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသဒုက္ခန္တိ ဧတ္ထ သောကာဒီသု သောကော နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အန္တောနိဇ္ဈာနလက္ခဏော စိတ္တသန္တာပေါ။ ဒုက္ခော ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ ဒုက္ခဿ စ ဝတ္ထုဘာဝတော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘သတ္တာနံ ဟဒယံ သောကော၊ သလ္လံ ဝိယ ဝိတုဇ္ဇတိ၊

အဂ္ဂိတတ္တောဝ နာရာစော၊ ဘုသဉ္စ ဍဟတေ ပုန။

‘‘သမာဝဟတိ စ ဗျာဓိ-ဇရာမရဏဘေဒနံ၊

ဒုက္ခမ္ပိ ဝိဝိဓံ ယသ္မာ၊ တသ္မာ ဒုက္ခောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၄)၊

ပရိဒေဝေါ နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ ဝစီပလာပေါ။ ဒုက္ခော ပနဿ သံသာရဒုက္ခဘာဝတော ဒုက္ခဝတ္ထုတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ယံ သောကသလ္လဝိဟတော ပရိဒေဝမာနော၊ ကဏ္ဌောဋ္ဌတာလုတလသောသဇမပ္ပသယှံ၊

ဘိယျောဓိမတ္တမဓိဂစ္ဆတိယေဝ ဒုက္ခံ၊ ဒုက္ခောတိ တေန ဘဂဝါ ပရိဒေဝမာဟာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၅)၊

ဒုက္ခံ နာမ ကာယပီဠနလက္ခဏံ ကာယိကံ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခံ ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ မာနသဒုက္ခာဝဟနတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပီဠေတိ ကာယိကမိဒံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခဉ္စ မာနသံ ဘိယျော၊

ဇနယတိ ယသ္မာ တသ္မာ၊ ဒုက္ခန္တိ ဝိသေသတော ဝုတ္တ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၆-၁၉၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၆)၊

ဒေါမနဿံ နာမ စိတ္တပီဠနလက္ခဏံ မာနသံ ဒုက္ခံ။ ဒုက္ခံ ပနဿ ဒုက္ခဒုက္ခတ္တာ စေဝ ကာယိကဒုက္ခာဝဟနတော စ။ စေတောဒုက္ခသမပ္ပိတာ ဟိ ကေသေ ပကိရိယ ကန္ဒန္တိ၊ ဥရာနိ ပတိပိသေန္တိ၊ အာဝဋ္ဋန္တိ၊ ဝိဝဋ္ဋန္တိ၊ ဆိန္နပပါတံ ပပတန္တိ၊ သတ္ထံ အာဟရန္တိ၊ ဝိသံ ခါဒန္တိ၊ ရဇ္ဇုယာ ဥဗ္ဗန္ဓန္တိ၊ အဂ္ဂိံ ပဝိသန္တိ၊ နာနပ္ပကာရံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပီဠေတိ ယတော စိတ္တံ၊ ကာယဿ စ ပီဠနံ သမာဝဟတိ၊

ဒုက္ခန္တိ ဒေါမနဿမ္ပိ၊ ဒေါမနဿံ တတော အဟူ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၆-၁၉၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၇)၊

ဥပါယာသော နာမ ဉာတိဗျသနာဒီဟိ ဖုဋ္ဌဿ အဓိမတ္တစေတောဒုက္ခပ္ပဘာဝိတော ဒေါသောယေဝ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နော ဧကော ဓမ္မောတိ ဧကေ။ ဒုက္ခော ပနဿ သင်္ခါရဒုက္ခဘာဝတော စိတ္တံ ပရိဒဟနတော ကာယဿ ဝိဟနနတော စ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘စိတ္တဿ စ ပရိဒဟနာ၊ ကာယဿ ဝိဟနနတော စ အဓိမတ္တံ၊

ယံ ဒုက္ခမုပါယာသော၊ ဇနေတိ ဒုက္ခော တတော ဝုတ္တော’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၈)၊

ဧတ္ထ စ မန္ဒဂ္ဂိနာ အန္တောဘာဇနေ ပါကော ဝိယ သောကော၊ တိက္ခဂ္ဂိနာ ပစ္စမာနဿ ဘာဇနတော ဗဟိ နိက္ခမနံ ဝိယ ပရိဒေဝေါ၊ ဗဟိ နိက္ခန္တာဝသေသဿ နိက္ခမိတုမ္ပိ အပ္ပဟောန္တဿ အန္တောဘာဇနေယေဝ ယာဝ ပရိက္ခယာ ပါကော ဝိယ ဥပါယာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

နေရယိကံ ဒုက္ခန္တိ နိရယေ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တံ ဒေဝဒူတသုတ္တေန ဒီပေတဗ္ဗံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဇာယေထ နော စေ နရကေသု သတ္တော၊ တတ္ထဂ္ဂိဒါဟာဒိကမပ္ပသယှံ၊

လဘေထ ဒုက္ခံ နု ကုဟိံ ပတိဋ္ဌံ၊ ဣစ္စာဟ ဒုက္ခာတိ မုနီဓ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

တိရစ္ဆာနယောနိကံဒုက္ခန္တိ တိရစ္ဆာနေသု ကသာပတောဒတာဠနဝိဇ္ဈနာဒိကံ အနေကဝိဓံ ဒုက္ခံ အနွေတိ၊ တံ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တတော ဂဟေတဗ္ဗံ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဒုက္ခံ တိရစ္ဆေသု ကသာပတောဒဒဏ္ဍာဘိဃာတာဒိဘဝံ အနေကံ၊

ယံ တံ ကထံ တတ္ထ ဘဝေယျ ဇာတိံ၊ ဝိနာ တဟိံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

ပေတ္တိဝိသယိကံ ဒုက္ခန္တိ ပေတေသု ပန ခုပ္ပိပါသ ဝါတာတပါဒိနိဗ္ဗတ္တံ ဒုက္ခဉ္စ လောကန္တရေ တိဗ္ဗန္ဓကာရေ အသယှသီတာဒိဒုက္ခဉ္စ အနွေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ပေတေသု ဒုက္ခံ ပန ခုပ္ပိပါသာဝါတာတပါဒိပ္ပဘဝံ ဝိစိတ္တံ၊

ယသ္မာ အဇာတဿ န တတ္ထ အတ္ထိ၊ တသ္မာပိ ဒုက္ခံ မုနိ ဇာတိမာဟ။

‘‘တိဗ္ဗန္ဓကာရေ စ အသယှသီတေ၊ လောကန္တရေ ယံ အသုရေသု ဒုက္ခံ၊

န တံ ဘဝေ တတ္ထ န စဿ ဇာတိ၊ ယတော အယံ ဇာတိ တတောပိ ဒုက္ခာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

မာနုသိကံ ဒုက္ခန္တိ မနုဿေသု ဝဓဗန္ဓနာဒိကံ ဒုက္ခံ။ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘အယဉှိ သတ္တော မာတုကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တမာနော န ဥပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရိကာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဇာတိဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ တာဝ ဂဗ္ဘောက္ကန္တိမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဂဗ္ဘေ ဌိတိမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ပန ‘‘သော မာတု သဟသာ ဥပက္ခလနဂမနနိသီဒနာ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ တိဗ္ဗံ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဂဗ္ဘေ ဌိတိမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဂဗ္ဘာ ဝုဋ္ဌာနမူလကံ ဒုက္ခန္တိ ‘‘ယံ ပနဿ မူဠှဂဗ္ဘာယ မာတုယာ မိတ္တာမစ္စသုဟဇ္ဇာဒီဟိပိ အဒဿနာရဟေ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ’’တိအာဒိနာ နယေန ယံ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ မာတုကုစ္ဆိတော ဗဟိ နိက္ခန္တမူလကံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ယဉ္စာပိ ဂူထနရကေ ဝိယ မာတုဂဗ္ဘေ၊

သတ္တော ဝသံ စိရမတော ဗဟိ နိက္ခမနဉ္စ၊

ပပ္ပောတိ ဒုက္ခမတိဃောရမိဒမ္ပိ နတ္ထိ၊

ဇာတိံ ဝိနာ ဣတိပိ ဇာတိ အယဉှိ ဒုက္ခာ။

‘‘ကိံ ဘာသိတေန ဗဟုနာ နနု ယံ ကုဟိဉ္စိ၊

အတ္ထီဓ ကိဉ္စိရပိ ဒုက္ခမိဒံ ကဒါစိ၊

နေဝတ္ထိ ဇာတိဝိရဟေ ယဒတော မဟေသိ၊

ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဣမမာဟ ဇာတိ’’န္တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၁၉၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၄၁)၊

ဇာတဿူပနိဗန္ဓကံ ဒုက္ခန္တိ ဇာတဿ ဥပနိဗန္ဓနံ နှာနလေပနခါဒနပိဝနာဒိဇဂ္ဂနဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဇာတဿ ပရာဓေယျကံ ဒုက္ခန္တိ ပရဿ အညဿ အာယတ္တံ ဣဿရိယဒုက္ခံ အနွေတိ။ ‘‘သဗ္ဗံ ပရဝသံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ အတ္တူပက္ကမံ ဒုက္ခန္တိ ယံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဝဓေန္တဿ အစေလကဝတာဒိဝသေန အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တဿ ကောဓဝသေန အဘုဉ္ဇန္တဿ ဥဗ္ဗန္ဓန္တဿ စ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ဣဒံ အတ္တူပက္ကမံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ပရူပက္ကမံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ပရတော ဝဓဗန္ဓနာဒီနိ အနုဘဝန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ပရူပက္ကမံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဒုက္ခဒုက္ခန္တိ ကာယိကစေတသိကာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ သဘာဝတော စ နာမတော စ ဒုက္ခတ္တာ ဒုက္ခဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခဒုက္ခံ အနွေတိ။ သင်္ခါရဒုက္ခန္တိ ဥပေက္ခာဝေဒနာ စေဝ အဝသေသာ စ တေဘူမကသင်္ခါရာ ဥဒယဗ္ဗယပီဠိတတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခံ၊ ဣဒံ သင်္ခါရဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဝိပရိဏာမဒုက္ခန္တိ သုခဝေဒနာ ဝိပရိဏာမဒုက္ခဿ ဟေတုတော ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခံ အနွေတိ။

မာတုမရဏန္တိ မာတုယာ မရဏံ။ ပိတုမရဏန္တိ ပိတုနော မရဏံ။ ဘာတုမရဏန္တိ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတူနံ မရဏံ။ ဘဂိနိမရဏန္တိ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘဂိနီနံ မရဏံ။ ပုတ္တမရဏန္တိ ပုတ္တာနံ မရဏံ။ ဓီတုမရဏန္တိ ဓီတူနံ မရဏံ။ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခန္တိ ဉာတီနံ ဗျသနံ၊ စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိက္ခယော၊ ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ တေန ဉာတိဗျသနေန ဖုဋ္ဌဿ အဇ္ဈောတ္ထဋဿ အဘိဘူတဿ ဥပ္ပန္နံ ဒုက္ခံ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ၊ တံ ဉာတိဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ၊ ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂက္ခယော၊ ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တနယေန တံ ဘောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ရောဂဗျသနန္တိ ရောဂေါ ဧဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ၊ ဝုတ္တနယေန တံ ရောဂဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သီလဗျသနံ ဒုက္ခန္တိ သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ၊ ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ ဝုတ္တနယေန တံ သီလဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ၊ ဝုတ္တနယေန တံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ ဒုက္ခံ အနွေတိ။ ဧတ္ထ စ ပုရိမာနိ ဒွေ အနိပ္ဖန္နာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ တီဏိ နိပ္ဖန္နာနိ တိလက္ခဏာဟတာနိ။ ပုရိမာနိ စ တီဏိ နေဝ ကုသလာနိ နာကုသလာနိ။ သီလဒိဋ္ဌိဗျသနဒွယံ အကုသလံ။

ယထာတိ ဩပမ္မေ။ ဘိန္နံ နာဝန္တိ သိထိလဗန္ဓနံ နာဝံ၊ ဇဇ္ဇရီဘူတံ ဝါ ပဒရုဂ္ဃာဋိမံ ဝါ။ ဒကမေသိန္တိ ဥဒကဒါယိံ ဥဒကပ္ပဝေသနိံ။ တတော တတော ဥဒကံ အနွေတီတိ တတော တတော ဘိန္နဋ္ဌာနတော ဥဒကံ ပဝိသတိ။ ပုရတောပီတိ နာဝါယ ပုရိမဘာဂတောပိ။ ပစ္ဆတောပီတိ တဿာ ပစ္ဆိမဘာဂတောပိ။ ဟေဋ္ဌတောပီတိ အဓောဘာဂတောပိ။ ပဿတောပီတိ ဥဘယပဿတောပိ။ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဌာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တသ္မာ ကာယဂတာသတိအာဒိဘာဝနာယ ဇန္တု၊ သဒါ သတော ဟုတွာ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝသေန ရူပါဒီသု ဝတ္ထုကာမေသု သဗ္ဗပ္ပကာရမ္ပိ ကိလေသကာမံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ကာမာနိ ပရိဝဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ တေ ကာမေ ပဟာယ တပ္ပဟာနကရမဂ္ဂေနေဝ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဩဃံ တရေယျ တရိတုံ သက္ကုဏေယျ။ တတော ယထာ ပုရိသော ဂရုကံ နာဝံ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ လဟုကာယ နာဝါယ အပ္ပကသိရေနေဝ ပါရဂူ ဘဝေယျ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝံ အတ္တဘာဝနာဝံ ကိလေသူဒကဂရုကံ သိဉ္စိတွာ လဟုကေန အတ္တဘာဝေန ပါရဂူ ဘဝေယျ။ သဗ္ဗဓမ္မပါရံ နိဗ္ဗာနံ ဂတော ဘဝေယျ၊ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ဂစ္ဆေယျ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာနေနာတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ ဇာတိအာဒိကံ ဒုက္ခံ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ အနွေတိ၊ တသ္မာ။ တံကာရဏာ တံဟေတူတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ယသ္မာ ဝုတ္တပ္ပကာရဒုက္ခံ ဧတံ အနွေတိ၊ တံဟေတု။ ယသ္မာ အနွေတိ တပ္ပစ္စယာ၊ ယသ္မာ အနွေတိ တံနိဒါနန္တိ ဧဝံ ပဒယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဟေတူတိအာဒီနိ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ကာရဏဉှိ တေန တဿ ဖလံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတီတိ ဟေတု။ တံ တံ ပဋိစ္စ ဖလံ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ ပစ္စယော။ ‘‘ဟန္ဒ နံ ဂဏှထာ’’တိ ဒဿေန္တံ ဝိယ အတ္တနော ဖလံ နိဒေတီတိ နိဒါနံ။

‘‘တံကာရဏာတိ အကာရဏနိက္ကာရဏပဋိသေဓော။ တံဟေတူတိ အဟေတုမဟာဘူတဟေတုပဋိသေဓော။ တပ္ပစ္စယာတိ အပ္ပစ္စယေန သဒ္ဓိံ အသာဓာရဏပစ္စယပဋိသေဓော ။ တံနိဒါနာတိ အနိဒါနေန သဟ အာဂမာဓိဂမနိဒါနပဋိသေဓော’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဧတံ အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနောတိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဥပဒ္ဒဝံ ဝိပဿနာဉာဏေန သမ္မာ ပဿမာနော ဒက္ခမာနော။

သဒါတိ မူလပဒံ။ ပုန သဒါတိ အတ္ထပဒံ။ သဒါတိ သဗ္ဗဒိဝသေ။ သဗ္ဗဒါတိ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ။ သဗ္ဗကာလန္တိ ပုဗ္ဗဏှာဒိသဗ္ဗကာလံ။ နိစ္စကာလန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ။ ဓုဝကာလန္တိ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နကာလံ။ သတတန္တိ နိရန္တရံ။ သမိတန္တိ ဧကီဘူတံ။ အဗ္ဗောကိဏ္ဏန္တိ အညေန အသမ္မိဿံ။ ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခန္တိ ပဋိပါဋိယာ ဃဋိတံ ‘‘ပေါင်္ခါနုပေါင်္ခံ အဝိရာဓိတံ ဥပဋ္ဌာတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၁၁၁၅) ဝိယ။ ဥဒကူမိကဇာတန္တိ နိဗ္ဗတ္တဥဒကဦမိတရင်္ဂံ ဝိယ။ အဝီစီတိ အဝိရဠံ။ သန္တတီတိ အနုပစ္ဆိန္နံ။ သဟိတန္တိ ဃဋိတံ ဧကီဘူတံ ဝါ ‘‘သဟိတံ မေ၊ အသဟိတံ တေ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၀၂) ဝိယ။ ဖဿိတန္တိ ဖုသိတံ ‘‘နိဝါတေ ဖုသိတဂ္ဂလေ’’တိအာဒီသု ဝိယ။ ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဒွေ ပဒါနိ ဒိဝါကာလဝိဘာဂဝသေန။ ပုရိမံ ယာမံ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ပစ္ဆိမံ ယာမန္တိ တီဏိ ရတ္တိဝိဘာဂဝသေန။ ကာဠေ ဇုဏှေတိ အဍ္ဎမာသဝသေန။ ဝဿေ…ပေ… ဂိမှေတိ တီဏိ ဥတုဝသေန။ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေ…ပေ… ပစ္ဆိမေ ဝယောခန္ဓေတိ တီဏိ ဝယောဝိဘာဂဝသေန ဝုတ္တာနီတိ ဉာတဗ္ဗံ။

သတောတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သတော။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ ဘာဝေန္တော သတော’’တိအာဒီနိ ‘‘ဧဝံ သမုစ္ဆေဒတော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေယျာ’’တိ ပရိယောသာနာနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ အပိ စ သတ္တတ္တာ သတောတိ တီသု ဝတ္ထူသု သတ္တဘာဝေန ဝါ တယော ကိလေသေ ပဋိက္ကမာပေတုံ သတ္တိဘာဝေန ဝါ သတတ္တာ သတော။ သန္တတ္တာတိ ကိလေသောပက္ကိလေသေ ပလာပေတွာ ဌာနေန စ အာရမ္မဏေန စ ပမောစေတွာ သန္တတ္တာ သတော။ သမိတတ္တာတိ ဣဋ္ဌဖလဒါယကပုညေန စ အနိဋ္ဌဖလဒါယကပါပေန စ သမိတတ္တာ သတော။ သန္တဓမ္မသမန္နာဂတောတိ သပ္ပုရိသဓမ္မေ ဘဇနတော ဗုဒ္ဓါဒိအရိယပုဂ္ဂလေ သေဝနတော သန္တဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ သတော။

ဝတ္ထုကာမေ ပရိဇာနိတွာတိ ဧတေ ဝုတ္တပ္ပကာရေ တေဘူမကေ ဝတ္ထုကာမေ တီရဏပရိညာယ ဇာနိတွာ။ ပဟာယာတိ ကိလေသကာမေ ပဟာနပရိညာယ ပရိစ္စဇိတွာ။ ပဇဟိတွာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ ကိံ ကစဝရံ ဝိယ ပိဋကေနာတိ? န ဟိ၊ အပိ စ ခေါ တံ ဝိနောဒေတွာ တရိတွာ ဝိဇ္ဈိတွာ နီဟရိတွာ။ ကိံ ဗလိဗဒ္ဒမိဝ ပတောဒေနာတိ ? န ဟိ၊ အထ ခေါ တံ ဗျန္တိံ ကရိတွာ ဝိဂတန္တံ ကရိတွာ။ ယထာဿ အန္တောပိ နာဝသိဿတိ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ၊ တထာ တံ ကရိတွာ။ ကထံ ပန တံ တထာ ကတန္တိ? အနဘာဝံ ဂဟေတွာ အနု အဘာဝံ ဂမေတွာ။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ယထာ သမုစ္ဆိန္နာ ဟောတိ၊ တထာ ကရိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏာဒီသု။

ကာမောဃန္တိအာဒီသု ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ အဝသီဒနဋ္ဌေန ‘‘ကာမောဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဝေါဃောတိ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဈာနနိကန္တိ စ။ ဒိဋ္ဌောဃောတိ သဿတဒိဋ္ဌာဒိသဟဂတာ ဘဝေ ပတ္ထနာယေဝ၊ ဒိဋ္ဌောဃော ဘဝေါဃေ ဧဝ သမောဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ အဝိဇ္ဇောဃော စတူသု သစ္စေသု အညာဏံ။ တတ္ထ ကာမဂုဏေ အဿာဒတော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စ ကာမောဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ ကာမောဃော သံဝဍ္ဎတိ။ မဟဂ္ဂတဓမ္မေ အဿာဒတော မနသိ ကရောတော အနုပ္ပန္နော စ ဘဝေါဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ သံဝဍ္ဎတိ။ တေဘူမကဓမ္မေသု စတုဝိပလ္လာသပဒဋ္ဌာနဘာဝေန အနုပ္ပန္နော စ အဝိဇ္ဇောဃော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နော စ သံဝဍ္ဎတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တနယပစ္စနီကတော သုက္ကပက္ခော ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗော။

အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော ကာမောဃံ၊ အနိမိတ္တဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော ဘဝေါဃံ၊ သုညတဝိမောက္ခံ ပဋိပန္နော အဝိဇ္ဇောဃဉ္စ တရေယျ။ ပဌမမဂ္ဂဝသေန တရေယျ၊ ဒုတိယမဂ္ဂဝသေန ဥတ္တရေယျ၊ တတိယမဂ္ဂဝသေန ပတရေယျ၊ စတုတ္ထမဂ္ဂဝသေန သမတိက္ကမေယျ၊ ဖလဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျာတိ။ အထ ဝါ ‘‘ကာမောဃဝသေန တရေယျ၊ ဘဝေါဃဝသေန ဥတ္တရေယျ၊ ဒိဋ္ဌောဃဝသေန ပတရေယျ၊ အဝိဇ္ဇောဃဝသေန သမတိက္ကမေယျ၊ သဗ္ဗောဃဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဂရုကန္တိ န သလ္လဟုကံ။ ဘာရိကန္တိ ဘာရဘဏ္ဍံ ဧတ္ထ ဌပယန္တီတိ ဘာရိကံ။ ဥဒကံ သိတွာတိ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ။ ဩသိဉ္စိတွာတိ အတိရေကံ သိဉ္စိတွာ။ ဆဍ္ဍေတွာတိ ပါတေတွာ။ လဟုကာယာတိ သလ္လဟုကာယ။ ခိပ္ပန္တိ သီဃံ။ လဟုန္တိ တံခဏံ။ အပ္ပကသိရေနေဝါတိ နိဒုက္ခေနေဝ။ ပါရံ ဝုစ္စတိ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ သက္ကာယဩရတော ပါရဘူတံ ပါရံ။ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ ကထီယတိ။ ယောသောတိ ယော ဧသော။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနမေဝ။ ယသ္မာ ဟိ တံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ သမန္တိ ဝူပသမန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ စေတံ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ဥပဓယော ပဋိနိဿဋ္ဌာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗာ တဏှာ ခီယန္တိ၊ သဗ္ဗေ ကိလေသရဇ္ဇာ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗံ ဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ ‘‘သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ၊ တဏှက္ခယော၊ ဝိရာဂေါ၊ နိရောဓော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယာ ပနေသာ တဏှာ ဘဝေန ဘဝံ၊ ဖလေန ဝါ သဒ္ဓိံ ကမ္မံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ကတွာ ဝါနန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တတော နိက္ခန္တံ ဝါနတောတိ နိဗ္ဗာနံ။ ပါရံ ဂစ္ဆေယျ နိမိတ္တဝသေန ဧကတော ဝုဋ္ဌာနဂေါတြဘုဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ပါပုဏေယျ။ အဓိဂစ္ဆေယျ နိမိတ္တပဝတ္တေဟိ ဥဘတောဝုဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဝိသေသေန ပါပုဏေယျ။ ဖုသေယျ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဖလစိတ္တဝသေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဖုသေယျ။ သစ္ဆိကရေယျ ဂုဏဝသေန ဖုသိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန နိဗ္ဗာနပါရံ ပစ္စက္ခံ ကရေယျ။ အထ ဝါ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေန ပါရံ ဂစ္ဆေယျ၊ ဒုတိယေန အဓိဂစ္ဆေယျ၊ တတိယေန ဖုသေယျ၊ စတုတ္ထေန သစ္ဆိ ကရေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ယောပိ ပါရံ ဂန္တုကာမောတိ ယော ကောစိ ဝိပဿနာဉာဏေ ဌိတော ပုဂ္ဂလော နိဗ္ဗာနပါရံ ဂန္တုကာမော၊ သောပိ အဝဿံ တတ္ထ ဂမိဿတီတိ ပါရဂူ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟီ’’တိအာဒိ ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ အဇ္ဈာသယဝသေန ဝိပဿနာယောဂေန စ၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။ ယောပိ ပါရံ ဂစ္ဆတီတိ ယောပိ မဂ္ဂသမင်္ဂီ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂစ္ဆတိ၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။ ယောပိ ပါရံ ဂတောတိ ယောပိ မဂ္ဂေန ကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ ဖလေ ဌိတော နိဗ္ဗာနပါရင်္ဂတော၊ သောပိ ပါရဂူ နာမ။

တံ ဇိနဝစနေန ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ – တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ထလေ တိဋ္ဌတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိမာဟ။ အဘိညာပါရဂူတိ အဓိဂတေန ဉာဏေန ဉာတပရိညာယ နိဗ္ဗာနပါရံ ဂန္တုကာမော ဂစ္ဆတိ၊ ဂတောတိ ပါရဂူ။ ပရိညာပါရဂူတိ သဗ္ဗဓမ္မာနံ တီရဏပရိညာယ သမတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေန ပါရဂူ။ ပဟာနပါရဂူတိ သမုဒယပက္ခိကာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနပရိညာယ သမတိက္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေန ပါရဂူ။ ယော ဟိ သဗ္ဗဓမ္မံ ပရိဇာနာတိ၊ သော တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနာတိ ဉာတပရိညာယ တီရဏပရိညာယ ပဟာနပရိညာယာတိ။ တတ္ထ ကတမာ ဉာတပရိညာ? သဗ္ဗဓမ္မံ ဇာနာတိ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ၊ ဣဒမဿ လက္ခဏံ၊ ဣမာနိ ရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနာနီ’’တိ၊ အယံ ဉာတပရိညာ။ ကတမာ တီရဏပရိညာ? ဧဝံ ဉာတံ ကတွာ လဗ္ဘမာနဝသေန သဗ္ဗဓမ္မံ တီရေတိ ‘‘အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၁၂၂)၊ အယံ တီရဏပရိညာ။ ကတမာ ပဟာနပရိညာ? ဧဝံ တီရယိတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဓမ္မေသု ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟတိ၊ အယံ ပဟာနပရိညာတိ။ ဣမာ ပရိညာယော သန္ဓာယ ‘‘သော အဘိညာပါရဂူ ပရိညာပါရဂူ ပဟာနပါရဂူ’’တိ အာဟ။

ဘာဝနာပါရဂူတိ ဘာဝနာယ ကောဋိံ ပတွာ မဂ္ဂဝသေန နိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော။ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူတိ ဖလနိဗ္ဗာနဝသေန သစ္ဆိ ကိရိယာဖလနိဗ္ဗာနပါရံ ဂတော။ သမာပတ္တိပါရဂူတိ အဋ္ဌန္နံ သမာပတ္တီနံ ပါရံ ပတ္တော။ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိသဗ္ဗဓမ္မာနံ။ သဗ္ဗဒုက္ခာနန္တိ ဇာတိဒုက္ခာဒိသဗ္ဗဒုက္ခာနံ။ သဗ္ဗကိလေသာနန္တိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိသဗ္ဗကိလေသာနံ။ အရိယမဂ္ဂါနန္တိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိစတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနံ ။ နိရောဓဿာတိ နိဗ္ဗာနဿ။ သဗ္ဗသမာပတ္တီနန္တိ သဗ္ဗာသမ္ပိ အဋ္ဌန္နံ ရူပါရူပသမာပတ္တီနံ။ သောတိ သော အရိယော။ ဝသိပ္ပတ္တောတိ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ ကန္တဘာဝံ ဣဿရိယဘာဝံ နိပ္ဖန္နဘာဝံ ပတ္တော။ ပါရမိပ္ပတ္တောတိ ပါရမီတိ အဝသာနံ နိဋ္ဌာနံ၊ ဥတ္တမဘာဝံ ဝါ တံ ပတ္တော။ ကတ္ထ ပတ္တောတိ အာဟ ‘‘အရိယသ္မိံ သီလသ္မိ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ အရိယသ္မိံ သီလသ္မိန္တိ နိဒ္ဒေါသေ သီလသ္မိံ။ အရိယသ္မိံ သမာဓိသ္မိန္တိ နိဒ္ဒေါသေ သမာဓိသ္မိံ။ အရိယာယ ပညာယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ ပညာယ။ အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ ဖလဝိမုတ္တိယာ။ ပုရိမေန ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ ဂဟိတာ၊ ဒုတိယေန ဝါယာမသတိသမာဓယော ဂဟိတာ၊ တတိယေန ဝိတက္ကသမ္မာဒိဋ္ဌိယော ဂဟိတာ၊ စတုတ္ထေန တံသမ္ပယုတ္တာ သေသဓမ္မာ ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အန္တဂတောတိ မဂ္ဂေန သင်္ခါရလောကန္တံ ဂတော။ အန္တပ္ပတ္တောတိ တမေဝ လောကန္တံ ဖလေန ပတ္တော။ ကောဋိဂတောတိ မဂ္ဂေန သင်္ခါရကောဋိံ ဂတော။ ကောဋိပ္ပတ္တောတိ တမေဝ ကောဋိံ ဖလေန ပတ္တော။ ပရိယန္တဂတောတိ မဂ္ဂေန ခန္ဓာယတနာဒိလောကပရိယန္တံ ပရိစ္ဆေဒံ ပရိဝဋုမံ ကတွာ ဂတော။ ပရိယန္တပ္ပတ္တောတိ တမေဝ လောကံ ဖလေန ပရိယန္တံ ကတွာ ပတ္တော။ ဝေါသာနဂတောတိ မဂ္ဂေန အဝသာနံ ဂတော။ ဝေါသာနပ္ပတ္တောတိ ဖလေန အဝသာနံ ပတ္တော။ တာဏဂတောတိ မဂ္ဂေန တာယနံ ဂတော။ တာဏပ္ပတ္တောတိ ဖလေန တာယနံ ပတ္တော။ လေဏဂတောတိ မဂ္ဂေန နိလီယနံ ဂတော။ လေဏပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန နိလီယနံ ပတ္တော။ သရဏဂတောတိ မဂ္ဂေန ပတိဋ္ဌံ ဂတော။ သရဏပ္ပတ္တောတိ ဖလေန သရဏံ ပတ္တော ။ အဘယဂတောတိ မဂ္ဂေန နိဗ္ဘယံ ဂတော။ အဘယပ္ပတ္တောတိ ဖလေန နိဗ္ဘယံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တော။ အစ္စုတဂတောတိ စုတိဝိရဟိတံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ အစ္စုတပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန ပတ္တော။ အမတဂတောတိ မရဏရဟိတံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ အမတပ္ပတ္တောတိ တံ ဖလေန ပတ္တော။ နိဗ္ဗာနဂတောတိ တဏှာဝါနတော နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂေန ဂတော။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တောတိ တမေဝ ဖလေန ပတ္တော။ သောဝုဋ္ဌဝါသောတိ သော အရဟာ ဒသသု အရိယဝါသေသု ဝသိ ပရိဝသိ ဝုဋ္ဌော ဝုဋ္ဌာတိ စ ဝုဋ္ဌဝါသော။ စိဏ္ဏစရဏောတိ သီလေန သဟ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိဏ္ဏဝသီတိ စိဏ္ဏစရဏော။ ဂတဒ္ဓါတိ သံသာရဒ္ဓါနံ အတိက္ကန္တော။ ဂတဒိသောတိ သုပိနန္တေနပိ အဂတပုဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနဒိသံ ဂတော။ ဂတကောဋိကောတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနကောဋိံ ဂတော ဟုတွာ ဌိတော။ ပါလိတဗြဟ္မစရိယောတိ ရက္ခိတဗြဟ္မစရိယော။ ဥတ္တမဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တောတိ ဥတ္တမံ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပတ္တော။ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပောတိ အကုပ္ပံ အစလနံ အရဟတ္တဖလံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ သစ္ဆိကတနိရောဓောတိ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော။

ဒုက္ခံ တဿ ပရိညာတန္တိ တိဝိဓံ ဒုက္ခံ တေန သမတိက္ကမိတွာ ပရိစ္ဆိန္နံ။ အဘိညေယျန္တိ သဘာဝလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန သောဘနေန အာကာရေန ဇာနိတဗ္ဗံ။ အဘိညာတန္တိ အဓိကေန ဉာဏေန ဉာတံ။ ပရိညေယျန္တိ သာမညလက္ခဏာဝဗောဓဝသေန ကိစ္စသမာပန္နဝသေန စ ဗျာပိတွာ ပရိဇာနိတဗ္ဗံ။ ပရိညာတန္တိ သမန္တတော ဉာတံ။ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗန္တိ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗံ။ ဒုဝိဓာ ဟိ သစ္ဆိကိရိယာ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာ စာတိ။

ဥက္ခိတ္တပလိဃောတိ ဧတ္ထ ပလိဃောတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ အဝိဇ္ဇာ။ အယဉှိ ဒုက္ခိပနဋ္ဌေန ‘‘ပလိဃော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ ဥက္ခိတ္တတ္တာ ‘‘ဥက္ခိတ္တပလိဃော’’တိ ဝုတ္တော။ သံကိဏ္ဏပရိခေါတိ ပရိခါ ဝုစ္စတိ ပုနဗ္ဘဝဒါယကော ဘဝေသု ဇာယနဝသေန စေဝ သံသရဏဝသေန စ ‘‘ဇာတိသံသာရော’’တိ လဒ္ဓနာမာနံ ပုနဗ္ဘဝက္ခန္ဓာနံ ပစ္စယော ကမ္မာဘိသင်္ခါရော။ သော ဟိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိကရဏဝသေန ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ပရိခါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ သံကိဏ္ဏတ္တာ ဝိကိဏ္ဏတ္တာ ‘‘သံကိဏ္ဏပရိခေါ’’တိ ဝုတ္တော။ အဗ္ဗူဠှေသိကောတိ ဧသိကာတိ ဝဋ္ဋမူလိကာ တဏှာ။ အယဉှိ ဂမ္ဘီရာနုဂတဋ္ဌေန ‘‘ဧသိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေနေသ တဿာ အဗ္ဗူဠှတ္တာ လုဉ္စိတွာ ဆဍ္ဍိတတ္တာ ‘‘အဗ္ဗူဠှေသိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ နိရဂ္ဂဠောတိ အဂ္ဂဠံ ဝုစ္စန္တိ ဩရမ္ဘာဂဇနကာနိ ကာမဘဝေ ဥပ္ပတ္တိပစ္စယာနိ ဩရမ္ဘာဂိယာနိ။ ဧတာနိ ဟိ မဟာကဝါဋံ ဝိယ နဂရဒွါရံ စိတ္တံ ပိဒဟိတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘အဂ္ဂဠ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ ။ တေနေသ တေသံ နိရဂ္ဂဠတ္တာ ဘိန္နတ္တာ ‘‘နိရဂ္ဂဠော’’တိ ဝုတ္တော။ အရိယောတိ နိက္ကိလေသော ပရိသုဒ္ဓါ။ ပန္နဒ္ဓဇောတိ ပါတိတမာနဒ္ဓဇော။ ပန္နဘာရောတိ ခန္ဓဘာရကိလေသဘာရအဘိသင်္ခါရဘာရပဉ္စကာမဂုဏဘာရာ ပန္နာ ဩရောပိတာ အဿာတိ ပန္နဘာရော။ အပိ စ ဣဓ မာနဘာရဿေဝ ဩရောပိတတ္တာ ‘‘ပန္နဘာရော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ ဝိသံယုတ္တောတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ စ ဝိသံယုတ္တော။ ဣဓ ပန မာနယောဂေနေဝ ဝိသံယုတ္တတ္တာ ‘‘ဝိသံယုတ္တော’’တိ အဓိပ္ပေတော။

ဧတ္တာဝတာ ထေရေန မဂ္ဂေန ကိလေသေ ခေပေတွာ နိရောဓသယနဝရဂတဿ ခီဏာသဝဿ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ ဝိဟရဏကာလော ဒဿိတော။ ယထာ ဟိ ဒွေ နဂရာနိ ဧကံ စောရနဂရံ၊ ဧကံ ခေမနဂရံ။ အထ ဧကဿ မဟာယောဓဿ ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘ယာဝိမံ စောရနဂရံ တိဋ္ဌတိ၊ တာဝ ခေမနဂရံ ဘယတော န မုစ္စတိ။ စောရနဂရံ အနဂရံ ကရိဿာမီ’’တိ သန္နာဟံ ကတွာ ခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ စောရနဂရံ ဥပသင်္ကမိတွာ နဂရဒွါရေ ဥဿာပိတေ ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ သဒ္ဓိံ ဒွါရဗာဟာဟိ ကဝါဋံ ဘိန္ဒိတွာ ပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိခံ သံကိရိတွာ နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ပါတေတွာ နဂရံ အဂ္ဂိနာ ဈာပေတွာ ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ဥပရိပါသာဒမာရုယှ ဉာတိဂဏပရိဝုတော သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ။ ဧဝံ စောရနဂရံ ဝိယ သက္ကာယော၊ ခေမနဂရံ ဝိယ နိဗ္ဗာနံ၊ မဟာယောဓော ဝိယ ယောဂါဝစရော။ တဿေဝံ ဟောတိ ‘‘ယာဝ သက္ကာယဝဋ္ဋံ ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝ ဒွတ္တိံသကမ္မကာရဏေဟိ အဋ္ဌနဝုတိရောဂေဟိ ပဉ္စဝီသတိမဟဗ္ဘယေဟိ စ ပရိမုစ္စနံ နတ္ထီ’’တိ။ သော မဟာယောဓော ဝိယ သန္နာဟံ သီလသန္နာဟံ ကတွာ ပညာတိဏှခဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ခဂ္ဂေန ဧသိကတ္ထမ္ဘေ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန တဏှေသိကံ ဆိန္ဒိတွာ၊ သော ယောဓော သဒွါရဗာဟကံ နဂရကဝါဋံ ဝိယ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနဂ္ဂဠံ ဥဂ္ဃောဋေတွာ၊ သော ယောဓော ပလိဃံ ဝိယ အဝိဇ္ဇာပလိဃံ ဥက္ခိပိတွာ၊ သော ယောဓော ပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ပရိခံ ဝိယ ကမ္မာဘိသင်္ခါရပါကာရံ ဘိန္ဒန္တော ဇာတိသံသာရပရိခံ သံကိရိတွာ၊ သော ယောဓော နဂရသောဘနတ္ထာယ ဥဿာပိတေ ဓဇေ ဝိယ မာနဒ္ဓဇေ ပါတေတွာ သက္ကာယနဂရံ ဈာပေတွာ၊ သော ယောဓော ခေမနဂရံ ပဝိသိတွာ ဥပရိပါသာဒေ သုရသဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ နိဗ္ဗာနနဂရံ ပဝိသိတွာ အမတနိရောဓာရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ အနုဘဝမာနော ကာလံ ဝီတိနာမေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ (အ။ နိ။ ၅။၇၁) –

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တပလိဃော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အဝိဇ္ဇာ ပဟီနာ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဥက္ခိတ္တပလိဃော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သံကိဏ္ဏပရိခေါ ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပေါနောဘဝိကော ဇာတိသံသာရော ပဟီနော ဟောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု သံကိဏ္ဏပရိခေါ ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဗ္ဗူဠှေသိကော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော တဏှာ ပဟီနာ ဟောတိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အဗ္ဗူဠှေသိကော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နိရဂ္ဂဠော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဟောန္တိ…ပေ… ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု နိရဂ္ဂဠော ဟောတိ။

‘‘ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယော ပန္နဒ္ဓဇော ပန္နဘာရော ဝိသံယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနော အသ္မိမာနော ပဟီနော ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မော။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု အရိယော ပန္နဒ္ဓဇော ပန္နဘာရော ဝိသံယုတ္တော ဟောတိ (အ။ နိ။ ၅။၇၁)။

‘‘ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုံ သဣန္ဒာ ဒေဝါ သဗြဟ္မကာ သပဇာပတိကာ အနွေသံ နာဓိဂစ္ဆန္တိ ‘ဣဒံနိဿိတံ တထာဂတဿ ဝိညာဏ’’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၄၆)။

ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနောတိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိပဉ္စင်္ဂါနိ ဝိဝိဓေဟိ ဥပါယေဟိ ပဇဟိတွာ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခုနော ကာမစ္ဆန္ဒော ပဟီနော ဟောတိ၊ ဗျာပါဒေါ ပဟီနော ဟောတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟီနံ ဟောတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ ဟောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတောတိ ဆန္နံ အင်္ဂါနံ ပူရေတွာ ဆသု ဒွါရေသု ရူပါဒိအာရမ္မဏေ ပဋိဃာနုနယံ ဝဇ္ဇေတွာ ဥပေက္ခာဝသေန သတော သမ္ပဇာနော ဟုတွာ ဝိဟရဏဝသေန ဆဠင်္ဂါနိ ပူရေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဌိတတ္တာ ‘‘ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ၊ ဇိဝှာယ ရသံ သာယိတွာ၊ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ၊ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

ဧကာရက္ခောတိ သတိအာရက္ခေန ဧကော ဥတ္တမော အာရက္ခော အဿာတိ ဧကာရက္ခော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သတာရက္ခေန စေတသာ သမန္နာဂတော ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘိက္ခု ဧကာရက္ခော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀)။

စတုရာပဿေနောတိ ပညာယ ပဋိသေဝနပရိဝဇ္ဇနဝိနောဒနပဇဟနာနံ ဝသေန စတုန္နံ အပဿယာနံ ဣတော စိတော စ အပရိဝတ္တမာနာနံ ဝသေန စတုရာပဿေနော၊ တေသံ ပါပုဏိတွာ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ကထဉ္စာဝုသော၊ ဘိက္ခု စတုရာပဿေနော ဟောတိ? ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ၊ သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတိ၊ သင်္ခါယေကံ ပဇဟတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၈၊ ၃၆၀) နယေန ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စောတိ ‘‘ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ၊ ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဧဝံ ပါဋိဧက္ကံ ဂဟိတတ္တာ ပစ္စေကသင်္ခါတာနိ ဒိဋ္ဌိသစ္စာနိ ပဏုန္နာနိ နိဟဋာနိ ပဟီနာနိ အဿာတိ ပဏုန္နပစ္စေကသစ္စော။

သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ။ သဋ္ဌာတိ ဝိဿဋ္ဌာ။ သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ကေဝလီတိ ပရိပုဏ္ဏော။ ဝုသိတဝါတိ ဝုသိတဗြဟ္မစရိယော၊ ဂရုသံဝါသေ အရိယမဂ္ဂေပိ ဒသသု အရိယဝါသေသုပိ ဝုသိတဝန္တော။ ဥတ္တမပုရိသောတိ ခီဏကိလေသတ္တာ ဝိသေသပုရိသော အာဇညပုရိသော။ ပရမပုရိသောတိ ဥတ္တမပုရိသော၊ ပရမံ ဝါ ပဋိလာဘံ ပတ္တတ္တာ ဥတ္တမံ ပတ္တဗ္ဗံ အရဟတ္တပဋိလာဘံ ပတ္တော အနုတ္တရပုညက္ခေတ္တဘူတော ဥတ္တမပုရိသော၊ တေနေဝတ္ထေန ပရမပုရိသော။ အနုတ္တရံ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတုံ အမတံ ပဋိလာဘံ ပတ္တတ္တာ ပရမပတ္တိပ္ပတ္တော။ အထ ဝါ ‘‘ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ သာသနပဝိသနဝသေန ဥတ္တမပုရိသော။ အတ္တဘာဝေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ ဝိပဿနာပဝိသနဝသေန ပရမပုရိသော။ ကိလေသေ အာဒီနဝံ သဉ္ဇာနိတွာ အရိယဘူမန္တရံ ပဝိဋ္ဌော ပရမပတ္တိပ္ပတ္တောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

နေဝါစိနတီတိ ကုသလာကုသလာနံ ပဟီနတ္တာ တေသံ ဝိပါကံ န ဝဍ္ဎေတိ။ နာပစိနတီတိ ဖလေ ဌိတတ္တာ န ဝိဒ္ဓံသေတိ။ အပစိနိတွာ ဌိတောတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာနေ ဌိတတ္တာ ကိလေသေ ဝိဒ္ဓံသေတွာ ဌိတော။ ဣတော ပရံ တီဟိပိ ပဒေဟိ မဂ္ဂဖလဝသေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ နေဝ ပဇဟတီတိ ပဟာတဗ္ဗာဘာဝေန ကိလေသေ န ပဇဟတိ။ န ဥပါဒိယတီတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာဘာဝတော တေဟိ န ဂဏှာတိ။ ပဇဟိတွာ ဌိတောတိ စဇိတွာ ဌိတော။ နေဝ သံသိဗ္ဗတီတိ တဏှာဝသေန နေဝ သံသိဗ္ဗတိ။ န ဥဿိနေတီတိ မာနဝသေန န ဥက္ကံသတိ။ ဝိသိနိတွာ ဌိတောတိ တဏှာသံသီဝနံ အကတွာ ဌိတောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ နေဝ ဝိဓူပေတီတိ ကိလေသဂ္ဂိံ န နိဗ္ဗာပေတိ။ န သန္ဓူပေတီတိ ကိလေသဂ္ဂိံ န ဇာလာပေတိ။ ဝိဓူပေတွာ ဌိတောတိ တံ နိဗ္ဗာပေတွာ ဌိတော။

အသေက္ခေနသီလက္ခန္ဓေနာတိ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝေန အသေက္ခေန ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝသီလက္ခန္ဓေန သီလရာသိနာ သမန္နာဂတတ္တာ ဌိတော၊ အပရိဟီနဘာဝေန ဌိတော။ သမာဓိက္ခန္ဓေနာတိ ဝါယာမသတီဟိ သမ္ပယုတ္တေန သမာဓိနာ။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေနာတိ ဖလဝိမုတ္တိသမ္ပယုတ္တက္ခန္ဓေန။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေနာတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေန။ သစ္စံ သမ္ပဋိပါဒိယိတွာတိ စတုအရိယသစ္စံ သဘာဝဝသေန သကသန္တာနေ သမ္ပာဒိယိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ ဧဇံ သမတိက္ကမိတွာတိ ကမ္ပနတဏှံ အတိက္ကမိတွာ။ ကိလေသဂ္ဂိန္တိ ရာဂါဒိကိလေသဂ္ဂိံ။ ပရိယာဒိယိတွာတိ ခေပေတွာ နိဗ္ဗာပေတွာ။ အပရိဂမနတာယာတိ သံသာရေ အဂမနဘာဝေန ပုနာဂမနာဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကဋံ သမာဒါယာတိ ဇယဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ။ မုတ္တိပဋိသေဝနတာယာတိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုစ္စိတွာ ရူပါဒိအာရမ္မဏသေဝနဝသေန။ အထ ဝါ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တဖလသမာပတ္တိသေဝနဝသေန။ မေတ္တာယ ပါရိသုဒ္ဓိယာတိ ဥပက္ကိလေသမုတ္တာယ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေ ဌိတာယ မေတ္တာယ ဌိတော။ ကရုဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

အစ္စန္တပါရိသုဒ္ဓိယာတိ အတိက္ကန္တပရိသုဒ္ဓဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓိယာ အန္တံ ပါပုဏိတွာ ဌိတော။ အတမ္မယတာယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနာ ‘‘တမ္မယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တေသံ အဘာဝေါ အတမ္မယတာ၊ တာယ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဝိရဟိတတာယ ဌိတော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သော တာဒိသော လောကဝိဒူ သုမေဓော၊ သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အတမ္မယော မုနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၀)။ ဧတ္ထာပိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ ဝိမုတ္တတ္တာတိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တဘာဝေန။ သန္တုဿိတတ္တာတိ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌဘာဝေန ဌိတော။

ခန္ဓပရိယန္တေတိ ဧကစတုပဉ္စက္ခန္ဓာနံ တီဟိ ပရိညဂ္ဂီဟိ ဈာပေတွာ အန္တေ အဝသာနေ ဌိတော ၊ နတ္ထိ ဧတဿ အန္တောတိ ဝါ ပရိယန္တံ၊ တသ္မိံ ပရိယန္တေ။ ဓာတုပရိယန္တာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဓာတုပရိယန္တေတိ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ ပရိယန္တေ။ အာယတနပရိယန္တေတိ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ။ ဂတိပရိယန္တေတိ နိရယာဒိပဉ္စန္နံ ဂတီနံ။ ဥပပတ္တိပရိယန္တေတိ သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု နိဗ္ဗတ္တိယာ။ ပဋိသန္ဓိပရိယန္တေတိ ကာမရူပါရူပဘဝေသု ပဋိသန္ဓိယာ ။ ဘဝပရိယန္တေတိ ဧကဝေါကာရစတုပဉ္စသညာအသညာနေဝသညာနာသညာကာမရူပအရူပဘဝါနံ။ သံသာရပရိယန္တေတိ ခန္ဓဓာတုအာယတနာနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နပဝတ္တိယာ။ ဝဋ္ဋပရိယန္တေတိ ကမ္မဝိပါကကိလေသဝဋ္ဋာနံ ပရိယန္တေ။ အန္တိမေ ဘဝေတိ အဝသာနေ ဥပပတ္တိဘဝေ။ အန္တိမေ သမုဿယေ ဌိတောတိ အဝသာနေ သမုဿယေ သရီရေ ဌိတော။ အန္တိမဒေဟဓရောတိ အန္တိမံ အဝသာနဒေဟံ သရီရံ ဓာရေတီတိ အန္တိမဒေဟဓရော။ အရဟာတိ အာရကတ္တာ အရီနံ၊ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ အရဟာ။

တဿာယံ ပစ္ဆိမကောတိ တဿ ခီဏာသဝဿ အယံ သမုဿယော အတ္တဘာဝေါ အဝသာနော။ စရိမောတိ အပ္ပော မန္ဒော စရိမော အာလောပေါ၊ စရိမံ ကဗဠံ ဝိယ။ ပုန ပဋိသန္ဓိယာ နတ္ထိဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ တဿ ပုနဗ္ဘဝေါ’’တိ အာဟ။ ဇနနံ ဇာတိ၊ မရန္တိ တေနာတိ မရဏံ၊ ခန္ဓာဒီနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နာ သံသာရပဝတ္တိ စ တဿ ခီဏာသဝဿ ပုန နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဂါထံ နိဂမေန္တော အာဟ တေနာဟ ဘဂဝါ –

‘‘တသ္မာ ဇန္တု…ပေ… နာဝံ သိတွာဝ ပါရဂူ’’တိ။

ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ယံ အန္တရန္တရာ န ဝုတ္တံ၊ တံ ပါဌာနုသာရေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

ကာမသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။