📜

၁၄။ တုဝဋကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၅၀။ စုဒ္ဒသမေ တုဝဋကသုတ္တနိဒ္ဒေသေ ပုစ္ဆာမိ တန္တိ ဣဒမ္ပိ တသ္မိံယေဝ မဟာသမယေ ‘‘ကာ နု ခေါ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ပဋိပတ္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နစိတ္တာနံ ဧကစ္စာနံ ဒေဝတာနံ တမတ္ထံ ပကာသေတုံ ပုရိမနယေနေဝ နိမ္မိတဗုဒ္ဓေန အတ္တာနံ ပုစ္ဆာပေတွာ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အာဒိပုစ္ဆာဂါထာယ တာဝ ပုစ္ဆာမီတိ ဧတ္ထ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒိဝသေန ပုစ္ဆာ ဝိဘဇိတာ။ အာဒိစ္စဗန္ဓူတိ အာဒိစ္စဿ ဂေါတ္တဗန္ဓု။ ဝိဝေကံသန္တိပဒဉ္စာတိ ဝိဝေကဉ္စ သန္တိပဒဉ္စ။ ကထံ ဒိသွာတိ ကေန ကာရဏေန ဒိသွာ၊ ကထံ ပဝတ္တဒဿနော ဟုတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တိဿော ပုစ္ဆာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဒိဋ္ဌဇောတနာတိ ယံ န ဒိဋ္ဌံ န ပဋိဝိဒ္ဓံ၊ တဿ ပါကဋကရဏတ္ထာယ ပုစ္ဆာ။ ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာတိ ယံ ဉာဏစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ၊ တဿ ဃဋနတ္ထာယ။ ဝိမတိစ္ဆေဒနာတိ ယာ ကင်္ခါ၊ တဿာစ္ဆေဒနတ္ထံ။ ပကတိယာ လက္ခဏံ အညာတန္တိ ဓမ္မာနံ တထလက္ခဏံ ပကတိယာ န ဉာတံ။ အဒိဋ္ဌန္တိ န ဒိဋ္ဌံ။ ‘‘န နိဋ္ဌ’’န္တိပိ ပါဌော။ အတုလိတန္တိ တုလာယ တုလိတံ ဝိယ န တုလိတံ။ အတီရိတန္တိ တီရဏာယ န တီရိတံ။ အဝိဘူတန္တိ န ပါကဋံ။ အဝိဘာဝိတန္တိ ပညာယ န ဝဍ္ဎိတံ။ တဿ ဉာဏာယာတိ တဿ ဓမ္မဿ လက္ခဏဇာနနတ္ထာယ။ ဒဿနာယာတိ ဒဿနတ္ထာယ။ တုလနာယာတိ တုလနတ္ထာယ။ တီရဏာယာတိ တီရဏတ္ထာယ။ ဝိဘာဝနာယာတိ ဝိဘာဂကရဏတ္ထာယ။ အညေဟိ ပဏ္ဍိတေဟီတိ အညေဟိ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နေဟိ။ သံသယပက္ခန္ဒောတိ သန္ဒေဟံ ပဝိဋ္ဌော။

မနုဿပုစ္ဆာတိ မနုဿာနံ ပုစ္ဆာ။ အမနုဿပုစ္ဆာတိ နာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ ပုစ္ဆာ။ ဂဟဋ္ဌာတိ အဝသေသဂဟဋ္ဌာ။ ပဗ္ဗဇိတာတိ လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာ။ နာဂါတိ သုဖဿာဒယော နာဂါ။ သုပဏ္ဏာတိ သုပဏ္ဏသံယုတ္တဝသေန (သံ။ နိ။ ၃။၃၉၂ အာဒယော)။ ယက္ခာတိ ယက္ခသံယုတ္တဝသေန (သံ။ နိ။ ၁၀။၂၃၅ အာဒယော) စ ဝေဒိတဗ္ဗာ ။ အသုရာတိ ပဟာရာဒါဒယော။ ဂန္ဓဗ္ဗာတိ ပဉ္စသိခဂန္ဓဗ္ဗပုတ္တာဒယော ။ မဟာရာဇာနောတိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော။ အဟီနိန္ဒြိယန္တိ သဏ္ဌာနဝသေန အဝိကလိန္ဒြိယံ။ သော နိမ္မိတောတိ သော ဘဂဝတာ နိမ္မိတော ဗုဒ္ဓါ။

ဝေါဒါနတ္ထပုစ္ဆာတိ ဝိသေသဓမ္မပုစ္ဆာ။ အတီတပုစ္ဆာတိ အတီတေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပုစ္ဆာ။ အနာဂတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကုသလပုစ္ဆာတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မပုစ္ဆာ။ အကုသလပုစ္ဆာတိ သာဝဇ္ဇဓမ္မပုစ္ဆာ။ အဗျာကတပုစ္ဆာတိ တဒုဘယဝိပရီတဓမ္မပုစ္ဆာ။

အဇ္ဈေသာမိ တန္တိ တံ အာဏာပေမိ။ ကထယဿု မေတိ မယှံ ကထေဟိ။ ဂေါတ္တဉာတကောတိ ဂေါတ္တေန ဉာတကော။ ဂေါတ္တဗန္ဓူတိ ဂေါတ္တဇ္ဈတ္တိကော။ ဧကေနာကာရေနာတိ ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန။

သန္တိပဒန္တိ သန္တိသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနပဒံ။ ယေ ဓမ္မာ သန္တာဓိဂမာယာတိ ယေ သတိပဋ္ဌာနာဒယော ဓမ္မာ နိဗ္ဗာနပဋိလာဘတ္ထာယ။ သန္တိဖုသနာယာတိ ဉာဏဖဿေန နိဗ္ဗာနဖုသနတ္ထာယ။ သစ္ဆိကိရိယာယာတိ ပစ္စက္ခကရဏတ္ထာယ။ မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓန္တိ မဟန္တံ သီလရာသိံ။ သမာဓိက္ခန္ဓာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သီလက္ခန္ဓာဒယော လောကိယလောကုတ္တရာ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ လောကိယမေဝ။

တမောကာယဿ ပဒါလနန္တိ အဝိဇ္ဇာရာသိဿ ဝိဒ္ဓံသနံ။ ဝိပလ္လာသဿ ဘေဒနန္တိ စတုဗ္ဗိဓဝိပလ္လာသဿ ဘေဒနံ။ တဏှာသလ္လဿ အဗ္ဗုဟနန္တိ တဏှာကဏ္ဋကဿ လုဉ္စနံ။ အဘိသင်္ခါရဿ ဝူပသမန္တိ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရဿ နိဗ္ဗာပနံ။ ဘာရဿ နိက္ခေပနန္တိ ပဉ္စက္ခန္ဓဘာရဿ ဌပနံ။ သံသာရဝဋ္ဋဿ ဥပစ္ဆေဒနန္တိ သံသာရပဝတ္တဿ ဆေဒနံ။ သန္တာပဿ နိဗ္ဗာပနန္တိ ကိလေသသန္တာပဿ နိဗ္ဗုတိ။ ပရိဠာဟဿ ပဋိပဿဒ္ဓိန္တိ ကိလေသဒရထဿ သန္နိသီဒနံ။ ဒေဝဒေဝေါတိ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါ။

၁၅၁။ အထ ဘဂဝါ ယသ္မာ ယထာ ပဿန္တော ကိလေသေ ဥပရုန္ဓတိ၊ တထာ ဒိသွာ တထာ ပဝတ္တဒဿနော ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာတိ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ အာဝိကရောန္တော နာနပ္ပကာရေန တံ ဒေဝပရိသံ ကိလေသပ္ပဟာနေ နိယောဇေန္တော ‘‘မူလံ ပပဉ္စသင်္ခါယာ’’တိ အာရဘိတွာ ပဉ္စ ဂါထာ အဘာသိ။

တတ္ထ အာဒိဂါထာယ တာဝ သင်္ခေပတ္ထော – ပပဉ္စသင်္ခါတိ ပပဉ္စာတိ သင်္ခါတတ္တာ ပပဉ္စာ ဧဝ ပပဉ္စသင်္ခါ။ တဿာ အဝိဇ္ဇာဒယော ကိလေသာ မူလံ၊ တံ ပပဉ္စသင်္ခါယ မူလံ အသ္မီတိ ပဝတ္တမာနဉ္စ သဗ္ဗံ မန္တာယ ဥပရုန္ဓေ။ ယာ ကာစိ အဇ္ဈတ္တံ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ။ တာသံ ဝိနယာယ ပဟာနာယ သဒါ သတော သိက္ခေ ဥပဋ္ဌိတဿတိ ဟုတွာ သိက္ခေယျာတိ။

အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဝါတိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နာ ဝါ။ ပုရေဘတ္တန္တိ ဒိဝါဘတ္တတော ပုရေကာလံ။ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ အတ္ထတော ပန ဘုမ္မမေဝ ပုရေဘတ္တေတိ၊ ဧသ နယော ပစ္ဆာဘတ္တာဒီသု။ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ ဒိဝါဘတ္တတော ပစ္ဆာကာလံ။ ပုရိမံ ယာမန္တိ ရတ္တိယာ ပဌမကောဋ္ဌာသံ။ မဇ္ဈိမံ ယာမန္တိ ရတ္တိယာ ဒုတိယကောဋ္ဌာသံ။ ပစ္ဆိမံ ယာမန္တိ ရတ္တိယာ တတိယကောဋ္ဌာသံ။ ကာဠေတိ ကာဠပက္ခေ။ ဇုဏှေတိ သုက္ကပက္ခေ။ ဝဿေတိ စတ္တာရော ဝဿာနမာသေ။ ဟေမန္တေတိ စတ္တာရော ဟေမန္တမာသေ။ ဂိမှေတိ စတ္တာရော ဂိမှာနမာသေ။ ပုရိမေ ဝယောခန္ဓေတိ ပဌမေ ဝယောကောဋ္ဌာသေ၊ ပဌမဝယေတိ အတ္ထော။ တီသု စ ဝယေသု ဝဿသတာယုကဿ ပုရိသဿ ဧကေကသ္မိံ ဝယေ စတုမာသာဓိကာနိ တေတ္တိံသ ဝဿာနိ ဟောန္တိ။

၁၅၂။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ တာဝ တီဟိ သိက္ခာဟိ ယုတ္တံ ဒေသနံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသေတွာ ပုန မာနပ္ပဟာနဝသေန ဒေသေတုံ ‘‘ယံ ကိဉ္စီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ ဓမ္မမဘိဇညာ အဇ္ဈတ္တန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဥစ္စာကုလီနတာဒိကံ အတ္တနော ဂုဏံ ဇာနေယျ။ အထ ဝါပိ ဗဟိဒ္ဓါတိ အထ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝါ ဂုဏံ ဇာနေယျ။ န တေန ထာမံ ကုဗ္ဗေထာတိ တေန ဂုဏေန မာနံ န ကရေယျ။

သတာနန္တိ သန္တဂုဏဝန္တာနံ။ သန္တာနန္တိ နိဗ္ဗုတသန္တာနံ။ န ဝုတ္တာတိ န ကထိတာ။ နပ္ပဝုတ္တာတိ န ဝိဿဇ္ဇိတာ။

၁၅၃။ ဣဒါနိဿ အကရဏဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘သေယျော န တေနာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – တေန စ မာနေန ‘‘သေယျောဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘နီစောဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘သရိက္ခောဟ’’န္တိ ဝါပိ န မညေယျ။ တေဟိ စ ဥစ္စာကုလီနတာဒီဟိ ဂုဏေဟိ ဖုဋ္ဌော အနေကရူပေဟိ ‘‘အဟံ ဥစ္စာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိအာဒိနာ နယေန အတ္တာနံ ဝိကပ္ပေန္တော န တိဋ္ဌေယျာတိ။

၁၅၄။ ဧဝံ မာနပ္ပဟာနဝသေနပိ ဒေသေတွာ ဣဒါနိ သဗ္ဗကိလေသူပသမဝသေန ဒေသေတုံ ‘‘အဇ္ဈတ္တမေဝါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တမေဝုပသမေတိ အတ္တနိ ဧဝ ရာဂါဒိသဗ္ဗကိလေသေ ဥပသမေယျ။ န အညတော ဘိက္ခု သန္တိမေသေယျာတိ ဌပေတွာ စ သတိပဋ္ဌာနာဒီနိ အညေန ဥပါယေန သန္တိံ န ပရိယေသေယျ။ ကုတော နိရတ္တာ ဝါတိ နိရတ္တာ ကုတောယေဝ။

နဧသေယျာတိ သီလဗ္ဗတာဒီဟိ န မဂ္ဂေယျ။ န ဂဝေသေယျာတိ န ဩလောကေယျ။ န ပရိယေသေယျာတိ ပုနပ္ပုနံ န ဣက္ခေယျ။

၁၅၅။ ဣဒါနိ အဇ္ဈတ္တံ ဥပသန္တဿ ခီဏာသဝဿ တာဒိဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘မဇ္ဈေ ယထာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဥပရိဟေဋ္ဌိမဘာဂါနံ ဝေမဇ္ဈသင်္ခါတေ စတုယောဇနသဟဿပ္ပမာဏေ မဇ္ဈေ ပဗ္ဗတန္တရေ ဌိတဿ ဝါ မဇ္ဈေ သမုဒ္ဒဿ ဦမိ နော ဇာယတိ၊ ဌိတောဝ သော ဟောတိ အဝိကမ္ပမာနော၊ ဧဝံ အနေဇော ခီဏာသဝေါ လာဘာဒီသု ဌိတော အဿ အဝိကမ္ပမာနော၊ သော တာဒိသော ရာဂါဒိဥဿဒံ ဘိက္ခု န ကရေယျ ကုဟိဉ္စီတိ။

ဥဗ္ဗေဓေနာတိ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန။ ဂမ္ဘီရောတိ ဥဒကပိဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿာနိ ဂမ္ဘီရော။ ‘‘ဥဗ္ဗေဓော’’တိပိ ပါဌော၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ဟေဋ္ဌာတိ အန္တောဥဒကံ။ ဥပရီတိ ဥဒ္ဓံဥဒကံ။ မဇ္ဈေတိ ဝေမဇ္ဈေ။ န ကမ္ပတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော န စလတိ။ န ဝိကမ္ပတီတိ ဣတော စိတော စ န စလတိ။ န စလတီတိ နိစ္စလံ ဟောတိ။ န ဝေဓတီတိ န ဖန္ဒတိ။ နပ္ပဝေဓတီတိ န ပရိဝတ္တတိ။ န သမ္ပဝေဓတီတိ န ပရိဗ္ဘမတိ။ အနေရိတောတိ န ဧရိတော။ အဃဋ္ဋိတောတိ အက္ခောဘော။ အစလိတောတိ န ကမ္ပိတော။ အလုဠိတောတိ န ကလလီဘူတော။ တတြ ဦမိ နော ဇာယတီတိ တသ္မိံ ဌာနေ ဝီစိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

သတ္တန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရိကာသူတိ ယုဂန္ဓရာဒီနံ သတ္တန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရန္တရာ။ သီဒန္တရာတိ အန္တမသော သိမ္ဗလီတူလမ္ပိ တေသု ပတိတပတိတံ သီဒတီတိ သီဒါ၊ ပဗ္ဗတန္တရေ ဇာတတ္တာ အန္တရာ။ ‘‘အန္တရသီဒါ’’တိပိ ပါဌော။

၁၅၆။ ဣဒါနိ ဧဝံ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသိတံ ဓမ္မဒေသနံ အဗ္ဘာနုမောဒေန္တော တဿ စ အရဟတ္တဿ အာဒိပဋိပဒံ ပုစ္ဆန္တော နိမ္မိတဗုဒ္ဓါ ‘‘အကိတ္တယီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အကိတ္တယီတိ အာစိက္ခိ။ ဝိဝဋစက္ခူတိ ဝိဝဋေဟိ အနာဝရဏေဟိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ သမန္နာဂတော။ သက္ခိဓမ္မန္တိ သကာယတ္တံ သယံ အဘိညာတံ အတ္တပစ္စက္ခဓမ္မံ။ ပရိဿယဝိနယန္တိ ပရိဿယဝိနယနံ။ ပဋိပဒံ ဝဒေဟီတိ ဣဒါနိ ပဋိပတ္တိံ ဝဒေဟိ။ ဘဒ္ဒန္တေတိ ဘဒ္ဒံ တဝ အတ္ထူတိ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ။ အထ ဝါ ဘဒ္ဒံ သုန္ဒရံ တဝ ပဋိပဒံ ဝဒေဟီတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါတိမောက္ခံ အထ ဝါပိ သမာဓိန္တိ တမေဝ ပဋိပဒံ ဘိန္ဒိတွာ ပုစ္ဆတိ။ ပဋိပဒန္တိ ဧတေန ဝါ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆတိ။ ဣတရေဟိ သီလံ သမာဓိဉ္စ ပုစ္ဆတိ။

မံသစက္ခုနာပီတိ သသမ္ဘာရိကမံသစက္ခုနာပိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာပီတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒေဝါနဉှိ သုစရိတကမ္မနိဗ္ဗတ္တံ ပိတ္တသေမှရုဟိရာဒီဟိ အပလိဗုဒ္ဓံ ဥပက္ကိလေသဝိနိမုတ္တတာယ ဒူရေပိ အာရမ္မဏသမ္ပဋိစ္ဆနသမတ္ထံ ဒိဗ္ဗံ ပသာဒစက္ခု ဟောတိ။ ဣဒဉ္စာပိ ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တံ ဉာဏစက္ခု တာဒိသမေဝါတိ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာ ဒိဗ္ဗံ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရဝသေန ပဋိလဒ္ဓတ္တာ၊ အတ္တနာ စ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ အာလောကပရိဂ္ဂဟေန မဟာဇုတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတရူပဒဿနေန မဟာဂတိကတ္တာပိ ဒိဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒဿနဋ္ဌေန စက္ခု၊ စက္ခုကိစ္စကရဏေန စက္ခုမိဝါတိပိ စက္ခု၊ ဒိဗ္ဗဉ္စ တံ စက္ခု စာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ တေန ဒိဗ္ဗစက္ခုနာပိ ဝိဝဋစက္ခု။ ဣဒါနိ ပဉ္စဝိဓံ စက္ခုံ ဝိတ္ထာရေန ကထေတုံ ‘‘ကထံ ဘဂဝါ မံသစက္ခုနာပိဝိဝဋစက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ ။ မံသစက္ခုမှိ ဘဂဝတော ပဉ္စဝဏ္ဏာ သံဝိဇ္ဇန္တီတိ ဧတ္ထ သသမ္ဘာရာဒိကစက္ခုမှိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပဉ္စ ကောဋ္ဌာသာ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ဥပလဗ္ဘန္တိ။

နီလော စ ဝဏ္ဏောတိ ဥမာပုပ္ဖဝဏ္ဏော။ ပီတကော စ ဝဏ္ဏောတိ ကဏိကာရပုပ္ဖဝဏ္ဏော။ လောဟိတကော စ ဝဏ္ဏောတိ ဣန္ဒဂေါပကဝဏ္ဏော။ ကဏှော စ ဝဏ္ဏောတိ အဉ္ဇနဝဏ္ဏော။ ဩဒါတော စ ဝဏ္ဏောတိ ဩသဓိတာရကဝဏ္ဏော။ ယတ္ထ စ အက္ခိလောမာနိ ပတိဋ္ဌိတာနီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အက္ခိလောမာနိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥဋ္ဌိတာနိ။ တံ နီလံ ဟောတိ သုနီလန္တိ ဧတ္ထ နီလန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ သုနီလန္တိ အန္တရဝိရဟိတံ သုဋ္ဌု နီလံ။ ပါသာဒိကန္တိ ပသာဒဇနကံ။ ဒဿနေယျန္တိ ဒဿနီယံ။ ဥမာပုပ္ဖသမာနန္တိ ဒကသီတလပုပ္ဖသဒိသံ။ တဿ ပရတောတိ တဿ သမန္တာ ဗာဟိရပဿေ။ ပီတကန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကံ။ သုပီတကန္တိ အန္တရဝိရဟိတံ သုဋ္ဌု ပီတကံ။ ဥဘယတော စ အက္ခိကူဋာနီတိ ဒွေ စ အက္ခိကောဋိယော။ လောဟိတကာနီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ သုလောဟိတကာနီတိ အပညာယမာနဝိဝရာနိ သုဋ္ဌု လောဟိတကာနိ။ မဇ္ဈေ ကဏှန္တိ အက္ခီနံ မဇ္ဈိမဋ္ဌာနံ အဉ္ဇနသဒိသံ ကဏှံ။ သုကဏှန္တိ အန္တရဝိရဟိတံ သုဋ္ဌု ကဏှံ။ အလူခန္တိ ပါသာဒိကံ။ သိနိဒ္ဓန္တိ ပဏီတံ။ ဘဒ္ဒါရိဋ္ဌကသမာနန္တိ အပနီတတစဘဒ္ဒါရိဋ္ဌကဖလသဒိသံ။ ‘‘အဒ္ဒါရိဋ္ဌကသမာန’’န္တိပိ ပါဠိ၊ တဿာ တိန္တကာကသဒိသန္တိ အတ္ထော။ ဩဒါတန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝသေန ဝုတ္တံ။ သုဩဒါတန္တိ အန္တရဝိရဟိတံ ရဇတမဏ္ဍလသဒိသံ သုဋ္ဌု ဩဒါတံ။ သေတံ ပဏ္ဍရန္တိ ဒွီဟိပိ အတိဩဒါတတံ ဒဿေတိ။ ပါကတိကေန မံသစက္ခုနာတိ ပကတိမံသစက္ခုနာ။ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နေနာတိ အတ္တဘာဝသန္နိဿိတေန။ ပုရိမသုစရိတကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တေနာတိ ပုရိမေသု တတ္ထ တတ္ထုပ္ပန္နေသု အတ္တဘာဝေသု ကာယသုစရိတာဒိကမ္မုနာ ဥပ္ပာဒိတေန။ သမန္တာ ယောဇနံ ပဿတီတိ သမန္တတော စတုဂါဝုတပ္ပမာဏေ ယောဇနေ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတံ ရူပံ အာဝရဏဝိရဟိတံ ပကတိမံသစက္ခုနာ ဒက္ခတိ။

ဒိဝါစေဝ ရတ္တိဉ္စာတိ ဒိဝသဘာဂေ စ ရတ္တိဘာဂေ စ။ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတောတိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပရိပုဏ္ဏအန္ဓကာရော အာလောကဝိရဟိတော။ သူရိယော ဝါ အတ္ထင်္ဂတောတိ သူရဘာဝံ ဇနယန္တော ဥဋ္ဌိတော သူရိယော ဝိဂတော။ ကာဠပက္ခော စ ဥပေါသထောတိ ကာဠပက္ခေ စာတုဒ္ဒသီဥပေါသထဒိဝသော စ။ တိဗ္ဗော စ ဝနသဏ္ဍောတိ ဂဟနော စ ရုက္ခရာသိ။ မဟာ စ ကာဠမေဃော အဗ္ဘုဋ္ဌိတောတိ မဟန္တော ကာဠမေဃော အဗ္ဘပဋလော စ ဥဋ္ဌိတော ဟောတိ။ ကုဋ္ဋော ဝါတိ ဣဋ္ဌကာစယော ဝါ။ ကဝါဋံ ဝါတိ ဒွါရဝါတပါနာဒိကဝါဋံ ဝါ။ ပါကာရော ဝါတိ မတ္တိကာဒိပါကာရော ဝါ။ ပဗ္ဗတော ဝါတိ ပံသုပဗ္ဗတာဒိပဗ္ဗတော ဝါ။ ဂစ္ဆံ ဝါတိ တရုဏဂစ္ဆာဒိဂစ္ဆံ ဝါ ။ လတာ ဝါတိ ကရဝိန္ဒာဒိ လတာ ဝါ။ အာဝရဏံ ရူပါနံ ဒဿနာယာတိ ရူပါရမ္မဏာနံ ဒဿနတ္ထာယ ပဋိသေဓံ နတ္ထိ။ ဧကဉ္စေ တိလဖလံ နိမိတ္တံ ကတွာတိ သစေ ဧကံ တိလဗီဇံ သညာဏံ ကတွာ။ တိလဝါဟေ ပက္ခိပေယျာတိ ဒွေ သကဋေ တိလရာသိမှိ ခိပေယျ။ ကေစိ ပန ‘‘ဝါဟော နာမ ကုမ္ဘာတိရေကဒွေသကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ တညေဝ တိလဖလံ ဥဒ္ဓရေယျာတိ တံနိမိတ္တကတံ တိလဗီဇံယေဝ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဏှေယျ။

ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာတိ ဣဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ ဝိသုဒ္ဓေနာတိ စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓေန။ ယော ဟိ စုတိမတ္တမေဝ ပဿတိ န ဥပပါတံ၊ သော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ဥပပါတမေဝ ပဿတိ န စုတိံ၊ သော နဝသတ္တပါတုဘာဝသဿတဒိဋ္ဌိံ ဂဏှာတိ။ ယော ပန တဒုဘယံ ပဿတိ၊ သော ယသ္မာ ဒုဝိဓမ္ပိ တံ ဒိဋ္ဌိဂတံ အတိဝတ္တတိ၊ တသ္မာဿ တံ ဒဿနံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတု ဟောတိ၊ ဥဘယဉ္စေတံ ဗုဒ္ဓပုတ္တာ ပဿန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘စုတူပပါတဒဿနေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဟေတုတ္တာ ဝိသုဒ္ဓ’’န္တိ။ မနုဿူပစာရံ အတိက္ကမိတွာ ရူပဒဿနေန အတိက္ကန္တမာနုသကံ၊ မာနုသကံ ဝါ မံသစက္ခုံ အတိက္ကန္တတ္တာ အတိက္ကန္တမာနုသကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေန ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတီတိ မနုဿမံသစက္ခုနာ ဝိယ သတ္တေ ဩလောကေတိ။ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေတိ ဧတ္ထ စုတိက္ခဏေ ဥပပတ္တိက္ခဏေ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ။ ယေ ပန အာသန္နစုတိကာ ဣဒါနိ စဝိဿန္တိ၊ တေ စဝမာနာ။ ယေ စ ဂဟိတပဋိသန္ဓိကာ သမ္ပတိနိဗ္ဗတ္တာဝ၊ တေ ဥပပဇ္ဇမာနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ တေ ဧဝရူပေ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ စ ပဿတီတိ ဒဿေတိ။ ဟီနေတိ မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဟီနေ။ တဗ္ဗိပရီတေ ပဏီတေ။ သုဝဏ္ဏေတိ အဒေါသနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဣဋ္ဌကန္တမနာပဝဏ္ဏယုတ္တေ။ တဗ္ဗိပရီတေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ၊ အဘိရူပေ ဝိရူပေတိ အတ္ထော။ သုဂတေတိ သုဂတိဂတေ၊ အလောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ အဍ္ဎေ မဟဒ္ဓနေ။ ဒုဂ္ဂတေတိ ဒုဂ္ဂတိဂတေ၊ လောဘနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ ဝါ ဒလိဒ္ဒေ အပ္ပန္နပါနေ။ ယထာကမ္မူပဂေတိ ယံ ယံ ကမ္မံ ဥပစိတံ၊ တေန တေန ဥပဂတေ ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ ‘‘စဝမာနေ’’တိအာဒီဟိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စံ ဝုတ္တံ ။ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယထာကမ္မူပဂဉာဏကိစ္စံ။

တဿ စ ဉာဏဿ အယမုပ္ပတ္တိက္ကမော – ဣဓ ဘိက္ခု ဟေဋ္ဌာနိရယာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နေရယိကေ သတ္တေ ပဿတိ မဟာဒုက္ခံ အနုဘဝမာနေ၊ တံ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တီ’’တိ၊ အထဿ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ’’တိ တံ ကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တထာ ဥပရိဒေဝလောကာဘိမုခံ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ နန္ဒနဝန မိဿကဝန ဖာရုသကဝနာဒီသု သတ္တေ ပဿတိ မဟာသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနေ။ တမ္ပိ ဒဿနံ ဒိဗ္ဗစက္ခုကိစ္စမေဝ။ သော ဧဝံ မနသိ ကရောတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကမ္မံ ကတွာ ဣမေ သတ္တာ ဧတံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တီ’’တိ။ အထဿ ‘‘ဣဒံ နာမ ကတွာ’’တိ တံ ကမ္မာရမ္မဏံ ဉာဏမုပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ယထာကမ္မူပဂဉာဏံ နာမ။ ဣမဿ ဝိသုံ ပရိကမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ စ ဣမဿ၊ ဧဝံ အနာဂတံသဉာဏဿာပိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကာနေဝ ဟိ ဣမာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။

ဣမေ ဝတ ဘောန္တောတိအာဒီသု ဣမေတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဒိဋ္ဌာနံ နိဒဿနဝစနံ။ ဝတာတိ အနုသောစနတ္ထေ နိပါတော။ ဘောန္တောတိ ဘဝန္တော။ ဒုဋ္ဌု စရိတံ၊ ဒုဋ္ဌုံ ဝါ စရိတံ ကိလေသပူတိကတ္တာတိ ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ၊ ကာယတော ဝါ ဥပ္ပန္နံ ဒုစ္စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သမန္နာဂတာတိ သမင်္ဂီဘူတာ။

အရိယာနံ ဥပဝါဒကာတိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ အန္တမသော ဂိဟိသောတာပန္နာနမ္ပိ အနတ္ထကာမာ ဟုတွာ အန္တိမဝတ္ထုနာ ဝါ ဂုဏပရိဓံသနေန ဝါ ဥပဝါဒကာ၊ အက္ကောသကာ ဂရဟကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ သမဏဓမ္မော၊ အဿမဏာ ဧတေ’’တိ ဝဒန္တော အန္တိမဝတ္ထုနာ ဥပဝဒတိ။ ‘‘နတ္ထိ ဣမေသံ ဈာနံ ဝါ ဝိမောက္ခော ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တော ဂုဏပရိဓံသနေန ဥပဝဒတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော စ ဈာနံ ဝါ ဥပဝဒေယျ အဈာနံ ဝါ၊ ဥဘယထာပိ အရိယူပဝါဒေါဝ ဟောတိ၊ အတိဘာရိယံ ကမ္မံ၊ အနန္တရိယကမ္မသဒိသံ၊ သဂ္ဂါဝရဏံ မဂ္ဂါဝရဏဉ္စ၊ သတေကိစ္ဆံ ပန ဟောတိ။ တသ္မာ ယော အရိယံ ဥပဝဒတိ၊ တေန ဂန္တွာ သစေ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ ၊ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘အဟံ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမာဟီ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ပန နဝကတရော ဟောတိ၊ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ ခမထာ’’တိ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ သော နက္ခမတိ၊ ဒိသာပက္ကန္တော ဝါ ဟောတိ၊ သယံ ဝါ ဂန္တွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ ဝါ ပေသေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ နာပိ ဂန္တုံ န ပေသေတုံ သက္ကာ ဟောတိ၊ ယေ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တေသံ သန္တိကံ ဂန္တွာ သစေ နဝကတရာ ဟောန္တိ၊ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ သစေ ဝုဍ္ဎတရာ၊ ဝုဍ္ဎေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ ခမတု မေ သော အာယသ္မာ’’တိ ဝတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သမ္မုခါ အခမန္တေပိ ဧတဒေဝ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဧကစာရိကဘိက္ခု ဟောတိ၊ နေဝ တဿ ဝသနဋ္ဌာနံ န ဂတဋ္ဌာနံ ပညာယတိ၊ ဧကဿ ပဏ္ဍိတဿ ဘိက္ခုနော သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ အသုကံ နာမ အာယသ္မန္တံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အဝစံ၊ တံ မေ အနုဿရတော အနုဿရတော ဝိပ္ပဋိသာရော ဟောတိ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သော ဝက္ခတိ ‘‘တုမှေ မာ စိန္တယိတ္ထ၊ ထေရော တုမှာကံ ခမတိ၊ စိတ္တံ ဝူပသမေထာ’’တိ။ တေနပိ အရိယဿ ဂတဒိသာဘိမုခေန အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ခမထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ယဒိ သော ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ၊ ပရိနိဗ္ဗုတမဉ္စဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ ယာဝ သိဝထိကံ ဂန္တွာပိ ခမာပေတဗ္ဗော။ ဧဝံ ကတေ နေဝ သဂ္ဂါဝရဏံ န မဂ္ဂါဝရဏံ ဟောတိ၊ ပါကတိကမေဝ ဟောတီတိ။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာတိ ဝိပရီတဒဿနာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နနာနာဝိဓကမ္မာ၊ ယေ စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိမူလကေသု ကာယကမ္မာဒီသု အညေပိ သမာဒပေန္တိ။ ဧတ္ထ စ ဝစီဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေနေဝ အရိယူပဝါဒေ၊ မနောဒုစ္စရိတဂ္ဂဟဏေန စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သင်္ဂဟိတာယပိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ပုနဝစနံ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဟာသာဝဇ္ဇော ဟိ အရိယူပဝါဒေါ အာနန္တရိယသဒိသော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘သေယျထာပိ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဘိက္ခု သီလသမ္ပန္နော သမာဓိသမ္ပန္နော ပညာသမ္ပန္နော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညံ အာရာဓေယျ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ ဝဒါမိ။ တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယ တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၄၉)။

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတော စ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ နာမ အညံ နတ္ထိ။ ယထာဟ –

‘‘နာဟံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံမဟာသာဝဇ္ဇံ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာသာဝဇ္ဇာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။

ကာယဿ ဘေဒါတိ ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ။ ပရံ မရဏာတိ တဒနန္တရာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ ။ အထ ဝါ ကာယဿ ဘေဒါတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿုပစ္ဆေဒါ။ ပရံ မရဏာတိ စုတိစိတ္တတော ဥဒ္ဓံ။ အပါယန္တိ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗံ နိရယဝေဝစနမေဝ။ နိရယော ဟိ သဂ္ဂမောက္ခဟေတုဘူတာ ပုညသမ္မတာ အယာ အပေတတ္တာ၊ သုခါနံ ဝါ အာယဿ အဘာဝါ အပါယော။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိ၊ ဒေါသဗဟုလတာယ ဝါ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တာ ဂတီတိ ဒုဂ္ဂတိ။ ဝိဝသာ နိပတန္တိ တတ္ထ ဒုက္ကဋကာရိနောတိ ဝိနိပါတော၊ ဝိနဿန္တာ ဝါ ဧတ္ထ နိပတန္တိ သမ္ဘိဇ္ဇမာနင်္ဂပစ္စင်္ဂါတိပိ ဝိနိပါတော။ နတ္ထိ ဧတ္ထ အဿာဒသညိတော အယောတိ နိရယော။

အထ ဝါ အပါယဂ္ဂဟဏေန တိရစ္ဆာနယောနိံ ဒီပေတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိ ဟိ အပါယော သုဂတိတော အပေတတ္တာ။ န ဒုဂ္ဂတိ၊ မဟေသက္ခာနံ နာဂရာဇာဒီနံ သမ္ဘဝတော။ ဒုဂ္ဂတိဂ္ဂဟဏေန ပေတ္တိဝိသယံ ဒီပေတိ၊ သော ဟိ အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သုခတော အပေတတ္တာ ဒုက္ခဿ စ ဂတိဘူတတ္တာ၊ န တု ဝိနိပါတော၊ အသုရကာယသဒိသံ အဝိနိပတိတတ္တာ။ ဝိနိပါတဂ္ဂဟဏေန အသုရကာယံ ဒီပေတိ။ သော ဟိ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန အပါယော စေဝ ဒုဂ္ဂတိ စ သဗ္ဗသမုဿယေဟိ စ ဝိနိပတိတတ္တာ ဝိနိပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ နိရယဂ္ဂဟဏေန အဝီစိအာဒိအနေကပ္ပကာရံ နိရယမေဝ ဒီပေတီတိ။ ဥပပန္နာတိ ဥပဂတာ၊ တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယံ ပန ဝိသေသော – တတ္ထ သုဂတိဂ္ဂဟဏေန မနုဿဂတိပိ သင်္ဂယှတိ။ သဂ္ဂဂ္ဂဟဏေန ဒေဝဂတိယေဝ။ တတ္ထ သုန္ဒရာ ဂတီတိ သုဂတိ။ ရူပါဒီဟိ ဝိသယေဟိ သုဋ္ဌု အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ။ သော သဗ္ဗောပိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကောတိ အယံ ဝစနတ္ထော။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ နိဂမနဝစနံ။

ဧဝံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပဿတီတိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ပရိတ္တပစ္စုပ္ပန္နအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဝသေန စတူသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ ။ ယထာကမ္မူပဂဉာဏံ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတာတီတအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဝသေန ပဉ္စသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတိ။ အနာဂတံသဉာဏံ ပရိတ္တမဟဂ္ဂတအပ္ပမာဏမဂ္ဂအနာဂတအဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါနဝတ္တဗ္ဗာရမ္မဏဝသေန အဋ္ဌသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တတီတိ။

အာကင်္ခမာနော စ ဘဂဝါတိ ဘဂဝါ ဣစ္ဆမာနော။ ဧကမ္ပိ လောကဓာတုံ ပဿေယျာတိ ဧကံ စက္ကဝါဠံ ဩလောကေယျ။ သဟဿိမ္ပိ စူဠနိကန္တိ ဧတ္ထ ယာဝတာ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တိ၊ ဒိသာ ဘာန္တိ ဝိရောစမာနာ၊ တာဝ သဟဿဓာ လောကော၊ ဧသာ သဟဿိစူဠနိကာ နာမ။ စူဠနိကန္တိ ခုဒ္ဒကံ။ ဒွိသဟဿိမ္ပိ မဇ္ဈိမိကံ လောကဓာတုန္တိ ဧတ္ထ သဟဿစက္ကဝါဠာနံ သဟဿဘာဂေန ဂဏေတွာ ဒသသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏာ ဒွိသဟဿီ မဇ္ဈိမိကာ လောကဓာတု နာမ။ ဧတ္တကေန ဗုဒ္ဓါနံ ဇာတိက္ခေတ္တံ နာမ ဒဿိတံ။ ဗောဓိသတ္တာနဉှိ ပစ္ဆိမဘဝေ ဒေဝလောကတော စဝိတွာ မာတုကုစ္ဆိယံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏဒိဝသေ စ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနဒိဝသေ စ မဟာဘိနိက္ခမနဒိဝသေ စ သမ္ဗောဓိဓမ္မစက္ကပဝတ္တနအာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေသု စ ဧတ္တကံ ဌာနံ ကမ္ပတိ။

တိသဟဿိမ္ပိ။ မဟာသဟဿိမ္ပိ လောကဓာတုန္တိ သဟဿိတော ပဋ္ဌာယ တတိယာတိ တိသဟဿီ၊ ပဌမသဟဿိံ သဟဿဓာ ကတွာ ဂဏိတံ မဇ္ဈိမိကံ သဟဿဓာ ကတွာ ဂဏိတတ္တာ မဟန္တေဟိ သဟဿေဟိ ဂဏိတာတိ မဟာသဟဿီ။ ဧတ္တာဝတာ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏော လောကော ဒဿိတော ဟောတိ။ ဂဏကပုတ္တတိဿတ္ထေရော ပန ဧဝမာဟ – ‘‘န ဟိ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတုယာ ဧတံ ပရိမာဏံ ။ ဣဒဉှိ အာစရိယာနံ သဇ္ဈာယမူလကံ ဝါစာယ ပရိဟီနဋ္ဌာနံ၊ ဒသကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠပရိမာဏံ ပန ဌာနံ တိသဟဿိမဟာသဟဿိလောကဓာတု နာမာ’’တိ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဘဂဝတော အာဏာက္ခေတ္တံ နာမ ဒဿိတံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ အာဋာနာဋိယပရိတ္တ- (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၇၅ အာဒယော) ဣသိဂိလိပရိတ္တ- (မ။ နိ။ ၃။၁၃၃ အာဒယော) ဓဇဂ္ဂပရိတ္တ- (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) ဗောဇ္ဈင်္ဂပရိတ္တခန္ဓပရိတ္တ- (အ။ နိ။ ၄။၆၇) မောရပရိတ္တ- (ဇာ။ ၁။၂။၁၇-၁၈) မေတ္တပရိတ္တ- (ခု။ ပါ။ ၉။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၁၄၃ အာဒယော) ရတနပရိတ္တာနံ (ခု။ ပါ။ ၆။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၂၄ အာဒယော) အာဏာ ဖရတိ။

ယာဝတကံ ဝါ ပန အာကင်္ခေယျာတိ ယတ္တကံ ဝါ ဣစ္ဆေယျ။ ဣမိနာ ဝိသယက္ခေတ္တံ ဒဿိတံ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဝိသယက္ခေတ္တဿ ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါ နာမ နတ္ထိ ၊ နတ္ထိကဘာဝေ စဿ ဣမံ ဥပမံ အာဟရန္တိ – ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠမှိ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သာသပေဟိ ပူရေတွာ သစေ ကောစိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဧကစက္ကဝါဠေ ဧကံ သာသပံ ပက္ခိပန္တော အာဂစ္ဆေယျ၊ သဗ္ဗေပိ တေ သာသပါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆေယျုံ။ န တွေဝ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ စက္ကဝါဠာနိ။ ဒက္ခိဏာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။ တာဝတကံ ပဿေယျာတိ တတ္တကံ ဩလောကေယျ။ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓံ ဘဂဝတော ဒိဗ္ဗစက္ခူတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုကထံ နိဋ္ဌာပေသိ။

ကထံ ဘဂဝါ ပညာစက္ခုနာပိ ဝိဝဋစက္ခူတိ ကေနပ္ပကာရေန ပညာစက္ခုနာ အပိဟိတစက္ခု? မဟာပညော ပုထုပညောတိအာဒိကံ တတ္ထ အတိရောစတိ ယဒိဒံ ပညာယာတိ ပရိယောသာနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန စ အာသယာနုသယဉာဏေန စ။ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဉာဏာနံ ဗုဒ္ဓစက္ခူတိ နာမံ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သမန္တစက္ခူတိ၊ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂဉာဏာနံ ဓမ္မစက္ခူတိ ။ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသ သတ္တေတိ သတ္တေ အဒ္ဒက္ခိ။ အပ္ပရဇက္ခေတိအာဒီသု ယေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပညာစက္ခုမှိ ရာဂါဒိရဇံ အပ္ပံ၊ တေ အပ္ပရဇက္ခာ။ ယေသံ တံ မဟန္တံ၊ တေ မဟာရဇက္ခာ။ ယေသံ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ တိက္ခာနိ၊ တေ တိက္ခိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တာနိ မုဒူနိ၊ တေ မုဒိန္ဒြိယာ။ ယေသံ တေယေဝ သဒ္ဓါဒယော အာကာရာ သုန္ဒရာ၊ တေ သွာကာရာ။ ယေ ကထိတကာရဏံ သလ္လက္ခေန္တိ၊ သုခေန သက္ကာ ဟောန္တိ ဝိညာပေတုံ တေ သုဝိညာပယာ။ ယေ ပရလောကဉ္စေဝ ဝဇ္ဇဉ္စ ဘယတော ပဿန္တိ၊ တေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနော နာမ။

ဥပ္ပလိနိယန္တိ ဥပ္ပလဝနေ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနီတိ ယာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂါနေဝ ပေါသိယန္တိ။ ဥဒကံ အစ္စုဂ္ဂမ္မ တိဋ္ဌန္တီတိ ဥဒကံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတ္ထ ယာနိ ယာနိ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ၊ တာနိ တာနိ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿံ အာဂမယမာနာနိ ဌိတာနိ အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ၊ တာနိ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ။ ယာနိ ဥဒကာ အနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ၊ တာနိ တတိယဒိဝသေဝ ပုပ္ဖနကာနိ။ ဥဒကာ ပန အနုဂ္ဂတာနိ အညာနိပိ သရောဂဥပ္ပလာနိ နာမ အတ္ထိ၊ ယာနိ နေဝ ပုပ္ဖိဿန္တိ၊ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာနေဝ ဘဝိဿန္တိ၊ တာနိ ပါဠိံ နာရူဠှာနိ၊ အာဟရိတွာ ပန ဒီပေတဗ္ဗာနီတိ ဒီပိတာနိ။

ယထေဝ ဟိ တာနိ စတုဗ္ဗိဓပုပ္ဖာနိ၊ ဧဝမေဝ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော ပဒပရမောတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒါဟဋဝေလာယ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဥဂ္ဃဋိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထေ ဝိဘဇီယမာနေ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဝိပဉ္စိတညူ။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဥဒ္ဒေသတော ပရိပုစ္ဆတော ယောနိသော မနသိကရောတော ကလျာဏမိတ္တေ သေဝတော ဘဇတော ပယိရုပါသတော ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော နေယျော။ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပဒပရမော။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဥပ္ပလဝနာဒိသဒိသံ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩလောကေန္တော အဇ္ဇ ပုပ္ဖနကာနိ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သွေ ပုပ္ဖနကာနိ ဝိပဉ္စိတညူတိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရတော စ အဒ္ဒသ။ တတ္ထ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာ အတ္ထံ သာဓေတိ၊ ပဒပရမာနံ အနာဂတတ္ထာယ ဝါသနာ ဟောတိ။

ရာဂစရိတောတိအာဒီသု ရဇ္ဇနဝသေန အာရမ္မဏေ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ရာဂစရိတော။ ဒုဿနဝသေန အာရမ္မဏေ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဒေါသစရိတော။ မုယှနဝသေန အာရမ္မဏေ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ မောဟစရိတော။ ဝိတက္ကနဝသေန ဦဟနဝသေန အာရမ္မဏေ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝိတက္ကစရိတော။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဝသေန အာရမ္မဏေ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓါစရိတော။ ဉာဏမေဝ စရဏံ၊ ဉာဏေန ဝါ စရဏံ၊ ဉာဏဿ ဝါ စရဏံ၊ ဉာဏတော ဝါ စရဏံ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဉာဏစရိတော။ ရာဂစရိတဿာတိ ရာဂုဿဒဿ ရာဂဗဟုလဿ။ ပရတောပိ ဧသေဝ နယော။

အသုဘကထံ ကထေတီတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဒသဝိဓံ အသုဘပဋိသံယုတ္တကထံ အာစိက္ခတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အသုဘာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ရာဂဿ ပဟာနာယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၁)။ မေတ္တာဘာဝနံ အာစိက္ခတီတိ မေတ္တာဘာဝနံ စိတ္တသိနေဟနံ ကထေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘မေတ္တာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဗျာပါဒဿ ပဟာနာယာ’’တိ။ ဥဒ္ဒေသေတိ သဇ္ဈာယနေ။ ပရိပုစ္ဆာယာတိ အဋ္ဌကထာယ။ ကာလေန ဓမ္မဿဝနေတိ ယုတ္တပ္ပတ္တကာလေ ဥတ္တရိ ပရိယတ္တိဓမ္မဿဝနေ။ ဓမ္မသာကစ္ဆာယာတိ အညေဟိ သဒ္ဓိံ သာကစ္ဆာယ။ ဂရုသံဝါသေတိ ဂရူနံ ပယိရုပါသနေ။ နိဝေသေတီတိ အာစရိယာနံ သန္တိကေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ အာနာပါနဿတိံ အာစိက္ခတီတိ အာနာပါနဿတိသမ္ပယုတ္တကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အာနာပါနဿတိ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဝိတက္ကုပစ္ဆေဒါယာ’’တိ (အ။ နိ။ ၉။၁)။ ပသာဒနီယံ နိမိတ္တံ အာစိက္ခတီတိ စူဠဝေဒလ္လ- (မ။ နိ။ ၁။၄၆၀ အာဒယော) မဟာဝေဒလ္လာ- (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉ အာဒယော) ဒိပသာဒဇနကံ သုတ္တံ ကထေတိ။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိန္တိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓတ္တပဋိဝေဓံ။ ဓမ္မသုဓမ္မတန္တိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မဿ သွာက္ခာတတံ။ သင်္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိန္တိ အဋ္ဌဝိဓအရိယသင်္ဃဿ သုပ္ပဋိပန္နတာဒိသုဋ္ဌုပဋိပတ္တိံ။ သီလာနိ စ အတ္တနောတိ အတ္တနော သန္တကသီလာနိ စ။ အာစိက္ခတိ ဝိပဿနာနိမိတ္တန္တိ ဥဒယဗ္ဗယာဒိပဋိသံယုတ္တံ ကထေတိ။ အနိစ္စာကာရန္တိ ဟုတွာ အဘာဝါကာရံ။ ဒုက္ခာကာရန္တိ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနာကာရံ။ အနတ္တာကာရန္တိ အဝသဝတ္တနာကာရံ။

သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတောတိ သေလမယေ ဧကဂ္ဃနေ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ ဌိတောဝ၊ န ဟိ တတ္ထ ဌိတဿ ဒဿနတ္ထံ အဘိမုခေ ဂီဝုက္ခိပနပသာရဏာဒိကိစ္စံ အတ္ထိ။ တထူပမန္တိ တပ္ပဋိဘာဂံ သေလပဗ္ဗတူပမံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ သေလပဗ္ဗတမုဒ္ဓန္တိ ဌိတောဝ စက္ခုနာ ပုရိသော သမန္တတော ဇနတံ ပဿေယျ။ သုမေဓ သုန္ဒရပည သဗ္ဗညုတညာဏေန သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ ဓမ္မမယံ ပညာမယံ ပါသာဒမာရုယှ သယံ အပေတသောကောသောကာဝတိဏ္ဏံ ဇာတိဇရာဘိဘူတဉ္စ ဇနတံ အဝေက္ခဿု ဥပဓာရယတု ဥပပရိက္ခတု။

အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယထာ ဟိ ပဗ္ဗတပါဒသာမန္တာ မဟန္တံ ခေတ္တံ ကတွာ တတ္ထ ကေဒါရပါဠီသု ကုဋိယော ကတွာ ရတ္တိံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျ၊ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတဉ္စ အန္ဓကာရံ အဿ၊ အထ တဿ ပဗ္ဗတဿ မတ္ထကေ ဌတွာ စက္ခုမတော ပုရိသဿ ဘူမိံ ဩလောကယတော နေဝ ခေတ္တံ န ကေဒါရပါဠိယော န ကုဋိယော န တတ္ထ သယိတမနုဿာ ပညာယေယျုံ၊ ကုဋိကာသု ပန အဂ္ဂိဇာလမတ္တမေဝ ပညာယေယျ။ ဧဝံ ဓမ္မပါသာဒံ အာရုယှ သတ္တကာယံ ဩလောကယတော တထာဂတဿ ယေ တေ အကတကလျာဏာ သတ္တာ၊ တေ ဧကဝိဟာရေ ဒက္ခိဏဇာဏုပဿေ နိသိန္နာပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုဿ အာပါထံ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တသရာ ဝိယ ဟောန္တိ။ ယေ ပန ကတကလျာဏာ ဝေနေယျပုဂ္ဂလာ၊ တေ ဧဝဿ ဒူရေပိ ဌိတာ အာပါထံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ဧဝ အဂ္ဂိ ဝိယ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတော ဝိယ စ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသေန္တိ၊ ဟိမဝန္တောဝ ပဗ္ဗတော၊

အသန္တေတ္ထ န ဒိဿန္တိ၊ ရတ္တိံ ခိတ္တာ ယထာ သရာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄၊ နေတ္တိ။ ၁၁)၊

သဗ္ဗညုတညာဏန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စနေယျပထပ္ပဘေဒံ သဗ္ဗံ အညာသီတိ သဗ္ဗညူ။ သင်္ခတာသင်္ခတာဒိဘေဒါ သဗ္ဗဓမ္မာ ဟိ သင်္ခါရော ဝိကာရော လက္ခဏံ နိဗ္ဗာနံ ပညတ္တီတိ ပဉ္စေဝ နေယျပထာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗညုဿ ဘာဝေါ သဗ္ဗညုတာ၊ သဗ္ဗညုတာ ဧဝ ဉာဏံ ‘‘သဗ္ဗညုတာဉာဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗညူတိ စ ကမသဗ္ဗညူ သကိံသဗ္ဗညူ သတတသဗ္ဗညူ သတ္တိသဗ္ဗညူ ဉာတသဗ္ဗညူတိ ပဉ္စဝိဓာ သဗ္ဗညုနော သိယုံ။ တေသု ကမေန သဗ္ဗဇာနနကာလာသမ္ဘဝတော ကမသဗ္ဗညုတာ န ဟောတိ၊ သကိံ သဗ္ဗာရမ္မဏဂ္ဂဟဏာဘာဝတော သကိံသဗ္ဗညုတာ န ဟောတိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ယထာရမ္မဏစိတ္တသမ္ဘဝတော ဘဝင်္ဂစိတ္တဝိရောဓတော ယုတ္တိအဘာဝတော စ သတတသဗ္ဗညုတာ န ဟောတိ၊ ပရိသေသတော သဗ္ဗဇာနနသမတ္ထတာယ သတ္တိသဗ္ဗညုတာ ဝါ သိယာ၊ ဝိဒိတသဗ္ဗဓမ္မတ္တာ ဉာတသဗ္ဗညုတာ ဝါ၊ သတ္တိသဗ္ဗညုနော သဗ္ဗဇာနနတ္တံ နတ္ထီတိ တမ္ပိ န ယုဇ္ဇတိ၊ ‘‘န တဿ အဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စိ…ပေ… သမန္တစက္ခူ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဉာတသဗ္ဗညုတာ ဧဝ ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ သတိ ကိစ္စတော အသမ္မောဟတော ကာရဏသိဒ္ဓိတော အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓတော သဗ္ဗညုတမေဝ ဟောတီတိ။ တေန ဉာဏေနာတိ တေန သဗ္ဗဇာနနဉာဏေန။

ပုန အပရေန ပရိယာယေန သဗ္ဗညုဘာဝသာဓနတ္ထံ ‘‘န တဿာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ န တဿ အဒ္ဒိဋ္ဌမိဓတ္ထိ ကိဉ္စီတိ တဿ တထာဂတဿ ဣဓ ဣမသ္မိံ တေဓာတုကေ လောကေ ဣမသ္မိံ ပစ္စုပ္ပန္နကာလေ ဝါ ပညာစက္ခုနာ အဒိဋ္ဌံ နာမ ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ န အတ္ထိ န သံဝိဇ္ဇတိ။ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဝတ္တမာနကာလိကံ အာချာတပဒံ၊ ဣမိနာ ပစ္စုပ္ပန္နကာလိကဿ သဗ္ဗဓမ္မဿ ဉာတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပနေတ္ထ ဒ-ကာရော ပယုတ္တော။ အထော အဝိညာတန္တိ ဧတ္ထ အထောတိ ဝစနောပါဒါနေ နိပါတော။ အဝိညာတန္တိ အတီတကာလိကံ အဝိညာတံ နာမ ကိဉ္စိ ဓမ္မဇာတံ နာဟောသီတိ ပါဌသေသော။ အဗျယဘူတဿ အတ္ထိ-သဒ္ဒဿ ဂဟဏေ ပါဌသေသံ ဝိနာပိ ယုဇ္ဇတိယေဝ။ ဣမိနာ အတီတကာလိကဿ သဗ္ဗဓမ္မဿ ဉာတဘာဝံ ဒဿေတိ။ အဇာနိတဗ္ဗန္တိ အနာဂတကာလိကံ အဇာနိတဗ္ဗံ နာမ ဓမ္မဇာတံ န ဘဝိဿတိ နတ္ထီတိ။ ဣမိနာ အနာဂတကာလိကဿ သဗ္ဗဓမ္မဿ ဉာတဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဇာနနကိရိယာဝိသေသမတ္တမေဝ ဝါ ဧတ္ထ အ-ကာရော။ သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျန္တိ ဧတ္ထ ယံ တေကာလိကံ ဝါ ကာလဝိနိမုတ္တံ ဝါ နေယျံ ဇာနိတဗ္ဗံ ကိဉ္စိ ဓမ္မဇာတံ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ တထာဂတော အဘိညာသိ အဓိကေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ ဧတ္ထ အတ္ထိ-သဒ္ဒေန တေကာလိကဿ ကာလဝိမုတ္တဿ စ ဂဟဏာ အတ္ထိ-သဒ္ဒေါ အဗျယဘူတောယေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာဂတော တေန သမန္တစက္ခူတိ ကာလဝသေန ဩကာသဝသေန စ နိပ္ပဒေသတ္တာ သမန္တာ သဗ္ဗတော ပဝတ္တံ ဉာဏစက္ခု အဿာတိ သမန္တစက္ခု၊ တေန ယထာဝုတ္တေန ကာရဏေန တထာဂတော သမန္တစက္ခု သဗ္ဗညူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ။ ဣမိဿာ ဂါထာယ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာယ ဒေသနာယ သဗ္ဗညုတညာဏံ သာဓိတံ။

န ဣတိဟိတိဟန္တိ ‘‘ဧဝံ ကိရ အာသိ၊ ဧဝံ ကိရ အာသီ’’တိ န ဟောတိ။ န ဣတိကိရာယာတိ ‘‘ဧဝံ ကိရ ဧတ’’န္တိ န ဟောတိ။ န ပရမ္ပရာယာတိ ပရမ္ပရကထာယာပိ န ဟောတိ။ န ပိဋကသမ္ပဒါယာတိ အမှာကံ ပိဋကတန္တိယာ သဒ္ဓိံ သမေတီတိ န ဟောတိ။ န တက္ကဟေတူတိ တက္ကဂ္ဂါဟေနပိ န ဟောတိ။ န အာကာရပရိဝိတက္ကေနာတိ ‘‘သုန္ဒရမိဒံ ကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ ကာရဏပရိဝိတက္ကေနပိ န ဟောတိ။ န ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာတိ အမှာကံ နိဇ္ဈာယိတွာ ခမိတွာ ဂဟိတဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ သမေတီတိပိ န ဟောတိ။

အထ ဝါပိ သမာဓိန္တိ ဧတ္ထ သမာဓိန္တိ ကုသလစိတ္တေကဂ္ဂတာ သမာဓိ။ ကေနဋ္ဌေန သမာဓီတိ? သမာဓာနဋ္ဌေန။ ကိမိဒံ သမာဓာနံ နာမ? ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တစေတသိကာနံ သမံ သမ္မာ စ အာဓာနံ၊ ဌပနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယဿ ဓမ္မဿ အာနုဘာဝေန ဧကာရမ္မဏေ စိတ္တစေတသိကာ သမံ သမ္မာ စ အဝိက္ခိပ္ပမာနာ အဝိပ္ပကိဏ္ဏာ စ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ၊ ဣဒံ သမာဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿ ခေါ ပန သမာဓိဿ –

‘‘လက္ခဏံ တု အဝိက္ခေပေါ၊ ဝိက္ခေပဒ္ဓံသနံ ရသော၊

အကမ္ပနမုပဋ္ဌာနံ၊ ပဒဋ္ဌာနံ သုခံ ပန’’။ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃)၊

သမာဓိ အနာဝိလအစလဘာဝေန အာရမ္မဏေ တိဋ္ဌတီတိ ဌိတိ။ ပရတော ပဒဒွယံ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝဍ္ဎိတံ။ အပိ စ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ အာရမ္မဏမှိ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ တိဋ္ဌတီတိ သဏ္ဌိတိ။ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟေတွာ အနုပဝိသိတွာ တိဋ္ဌတီတိ အဝဋ္ဌိတိ။ ကုသလပက္ခသ္မိဉှိ စတ္တာရောဝ ဓမ္မာ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟန္တိ သဒ္ဓါ သတိ သမာဓိ ပညာတိ။ တေနေဝ သဒ္ဓါ ‘‘ဩကပ္ပနာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သတိ ‘‘အပိလာပနတာ’’တိ၊ သမာဓိ ‘‘အဝဋ္ဌိတီ’’တိ၊ ပညာ ‘‘ပရိယောဂါဟနာ’’တိ။ အကုသလပက္ခေ ပန တယော ဓမ္မာ အာရမ္မဏံ ဩဂါဟန္တိ တဏှာ ဒိဋ္ဌိ အဝိဇ္ဇာတိ။ တေနေဝေတေ ‘‘ဩဃာ’’တိ ဝုတ္တာ။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ပနေတ္ထ န ဗလဝတီ ဟောတိ။ ယထာ ဟိ ရဇုဋ္ဌာနဋ္ဌာနေ ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ သမ္မဋ္ဌေ ထောကမေဝ ကာလံ ရဇော သန္နိသီဒတိ၊ သုက္ခန္တေ သုက္ခန္တေ ပုန ပကတိဘာဝေနေဝ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧဝမေဝ အကုသလပက္ခေ စိတ္တေကဂ္ဂတာ န ဗလဝတီ ဟောတိ။

ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တဿ ဝိသာဟာရဿ ပဋိပက္ခတော အဝိသာဟာရော။ ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေနေဝ ဂစ္ဆန္တံ စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ နာမ။ အယံ ပန တထာဝိဓော ဝိက္ခေပေါ န ဟောတီတိ အဝိက္ခေပေါ။ ဥဒ္ဓစ္စဝိစိကိစ္ဆာဝသေနေဝ စိတ္တံ ဝိသာဟဋံ နာမ ဟောတိ၊ ဣတော စိတော စ ဟရီယတိ၊ အယံ ပန ဧဝံ အဝိသာဟဋမာနသဿ ဘာဝေါတိ အဝိသာဟဋမာနသတာ။ သမထောတိ တိဝိဓော သမထော စိတ္တသမထော အဓိကရဏသမထော သဗ္ဗသင်္ခါရသမထောတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌသု သမာပတ္တီသု စိတ္တေကဂ္ဂတာ စိတ္တသမထော နာမ။ တဉှိ အာဂမ္မ စိတ္တစလနံ စိတ္တဝိပ္ဖန္ဒိတံ သမ္မတိ ဝူပသမ္မတိ၊ တသ္မာ သော ‘‘စိတ္တသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သမ္မုခါဝိနယာဒိသတ္တဝိဓော သမထော အဓိကရဏသမထော နာမ။ တဉှိ အာဂမ္မ တာနိ တာနိ အဓိကရဏာနိ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ သော ‘‘အဓိကရဏသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ ဝူပသမ္မန္တိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ စိတ္တသမထော အဓိပ္ပေတော။ သမာဓိလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ဥဒ္ဓစ္စေ န ကမ္ပတီတိ သမာဓိဗလံ။ သမ္မာသမာဓီတိ ယာထာဝသမာဓိ နိယျာနိကသမာဓိ။

၁၅၇။ အထဿ ဘဂဝါ ယသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရော သီလဿ ရက္ခာ၊ ယသ္မာ ဝါ ဣမိနာနုက္ကမေန ဒေသိယမာနာ အယံ ဒေသနာ တာသံ ဒေဝတာနံ သပ္ပာယာ၊ တသ္မာ ဣန္ဒြိယသံဝရတော ပဘုတိ ပဋိပဒံ ဒဿေန္တော ‘‘စက္ခူဟီ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓါ။ တတ္ထ စက္ခူဟိ နေဝ လောလဿာတိ အဒိဋ္ဌဒက္ခိတဗ္ဗာဒိဝသေန စက္ခူဟိ လောလော နေဝ အဿ။ ဂါမကထာယ အာဝရယေ သောတန္တိ တိရစ္ဆာနကထာယ သောတံ အာဝရေယျ။

စက္ခုလောလိယေနာတိ စက္ခုဒွါရေ ဥပ္ပန္နလောလဝသေန စက္ခုလောလိယေန။ အဒိဋ္ဌံ ဒက္ခိတဗ္ဗန္တိ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ရူပါရမ္မဏံ ပဿိတုံ ယုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗရူပါရမ္မဏံ အတိက္ကမိတုံ ယုတ္တံ။ အာရာမေန အာရာမန္တိ ပုပ္ဖာရာမာဒိအာရာမေန ဖလာရာမာဒိံ ဝါ ပုပ္ဖာရာမာဒိံ ဝါ။ ဒီဃစာရိကန္တိ ဒီဃစရဏံ။ အနဝဋ္ဌိတစာရိကန္တိ အသန္နိဋ္ဌာနစရဏံ။ အနုယုတ္တော ဟောတိ ရူပဒဿနာယာတိ ရူပါရမ္မဏဒဿနတ္ထာယ ပုနပ္ပုနံ ယုတ္တော ဟောတိ။

အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌောတိ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရံ ပဝိဋ္ဌော။ ဝီထိံ ပဋိပန္နောတိ အန္တရဝီထိံ ဩတိဏ္ဏော။ ဃရမုခါနိ ဩလောကေန္တောတိ ဃရဒွါရာနိ အဝလောကေန္တော။ ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေန္တောတိ ဥပရိဒိသံ ဥဒ္ဓံမုခေါ ဟုတွာ ဝိလောကေန္တော။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန စက္ခူတိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု – ‘‘စက္ခု ရူပံ န ပဿတိ အစိတ္တကတ္တာ၊ စိတ္တံ န ပဿတိ အစက္ခုကတ္တာ။ ဒွါရာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋေ ပန ပသာဒဝတ္ထုကေန စိတ္တေန ပဿတိ။ ဤဒိသီ ပနေသာ ‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’တိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရကထာ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော’’တိ။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တံ ဝါ သုဘနိမိတ္တာဒိကံ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဘူတံ နိမိတ္တံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တေယေဝ န သဏ္ဌာတိ။ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီတိ ကိလေသာနံ အနုအနုဗျဉ္ဇနတော ပါကဋဘာဝကရဏတော အနုဗျဉ္ဇနန္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဟတ္ထပါဒသိတဟသိတကထိတအာလောကိတဝိလောကိတာဒိဘေဒံ အာကာရံ ဂဏှာတိ။ ယတွာဓိကရဏမေနန္တိအာဒိမှိ ယံကာရဏာ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု ဧတံ ပုဂ္ဂလံ သတိကဝါဋေန စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ အပိဟိတစက္ခုဒွါရံ ဟုတွာ ဝိဟရန္တံ ဧတေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ အနုပ္ပဗန္ဓေယျုံ အဇ္ဈောတ္ထရေယျုံ။ တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ တဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝံဘူတောယေဝ စ န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ။ န စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီတိပိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နတ္ထိ။ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အပိစ ယဒါ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဘဝင်္ဂေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ ကိရိယာမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ၊ တတော မနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ၊ တတော ဝိပါကာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ၊ တတော ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌဗ္ဗနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဒနန္တရံ ဇဝနံ ဇဝတိ။

တတြာပိ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ န အာဝဇ္ဇနာဒီနံ အညတရသမယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ အတ္ထိ။ ဇဝနက္ခဏေ ပန သစေ ဒုဿီလျံ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ အညာဏံ ဝါ အက္ခန္တိ ဝါ ကောသဇ္ဇံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသံဝရော ဟောတိ။ ဧဝံ ဟောန္တော ပန သော ‘‘စက္ခုန္ဒြိယေ အသံဝရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရေ စတူသု ဒွါရေသု အသံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရဒွါရကောဋ္ဌကဂဗ္ဘာဒယော သံဝုတာ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ အရက္ခိတံ အဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေန ဟိ ပဝိသိတွာ စောရာ ယဒိစ္ဆန္တိ တံ ကရေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။

သဒ္ဓါဒေယျာနီတိ ကမ္မဉ္စ ဖလဉ္စ ဣဓလောကဉ္စ ပရလောကဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ ဒိန္နာနိ။ ‘‘အယံ မေ ဉာတီတိ ဝါ၊ မိတ္တောတိ ဝါ၊ ဣဒံ ဝါ ပဋိကရိဿတိ၊ ဣဒံ ဝါနေန ကတပုဗ္ဗ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ န ဒိန္နာနီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဒိန္နာနိ ဟိ န သဒ္ဓါဒေယျာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ဘောဇနာနီတိ စ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ၊ အတ္ထတော ပန သဒ္ဓါဒေယျာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ စီဝရာနိ ပါရုပိတွာ သေနာသနာနိ သေဝမာနာ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇံ ပရိဘုဉ္ဇမာနာတိ သဗ္ဗမေတံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။

သေယျထိဒန္တိ နိပါတော။ တဿတ္ထော၊ ကတမော ဟောတိ။ နစ္စံ နာမ ယံကိဉ္စိ နစ္စံ၊ တံ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေနာပိ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဂီတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဂီတံ။ ဝါဒိတန္တိ ယံကိဉ္စိ ဝါဒိတံ။ ပေက္ခန္တိ နဋသမဇ္ဇံ။ အက္ခာနန္တိ ဘာရတရာမာယနာဒိကံ။ ယသ္မိံ ဌာနေ ကထီယတိ၊ တတ္ထ ဂန္တုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါဏိဿရန္တိ ကံသတာဠံ၊ ‘‘ပါဏိတာဠ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဝေတာဠန္တိ ဃနတာဠံ၊ ‘‘မန္တေန မတသရီရုဋ္ဌာပန’’န္တိပိ ဧကေ။ ကုမ္ဘထူဏန္တိ စတုရဿအမ္ဗဏကတာဠံ ၊ ‘‘ကုမ္ဘသဒ္ဒ’’န္တိပိ ဧကေ။ သောဘနကန္တိ နဋာနံ အဗ္ဘောက္ကိရဏံ၊ သောဘနကရံ ဝါ၊ ပဋိဘာနစိတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စဏ္ဍာလန္တိ အယောဂုဠကီဠာ၊ ‘‘စဏ္ဍာလာနံ သာဏဓောဝနကီဠာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ ဝံသန္တိ ဝေဏုံ ဥဿာပေတွာ ကီဠနံ။

ဓောဝနန္တိ အဋ္ဌိဓောဝနံ၊ ဧကစ္စေသု ကိရ ဇနပဒေသု ကာလင်္ကတေ ဉာတကေ န ဈာပေန္တိ၊ နိခဏိတွာ ဌပေန္တိ။ အထ တေသံ ပူတိဘူတံ ကာယံ ဉတွာ နီဟရိတွာ အဋ္ဌီနိ ဓောဝိတွာ ဂန္ဓေဟိ မက္ခေတွာ ဌပေန္တိ။ တေ နက္ခတ္တကာလေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ အဋ္ဌီနိ ဌပေတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သုရာဒီနိ ဌပေတွာ ရောဒန္တာ ပရိဒေဝန္တာ သုရံ ပိဝန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အတ္ထိ ဘိက္ခဝေ ဒက္ခိဏေသု ဇနပဒေသု ဓောဝနံ နာမ၊ တတ္ထ ဟောတိ အန္နမ္ပိ ပါနမ္ပိ ခဇ္ဇမ္ပိ ဘောဇ္ဇမ္ပိ လေယျမ္ပိ ပေယျမ္ပိ နစ္စမ္ပိ ဂီတမ္ပိ ဝါဒိတမ္ပိ။ အတ္ထေကံ ဘိက္ခဝေ ဓောဝနံ၊ နေတံ နတ္ထီတိ ဝဒါမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၀၇)။ ဧကစ္စေ ပန ‘‘ဣန္ဒဇာလေန အဋ္ဌိဓောဝနံ ဓောဝန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဟတ္ထိယုဒ္ဓါဒီသု ဘိက္ခုနော နေဝ ဟတ္ထိအာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ယုဇ္ဈိတုံ၊ န တေ ယုဇ္ဈာပေတုံ၊ န ယုဇ္ဈန္တေ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဗ္ဗုဒ္ဓန္တိ မလ္လယုဒ္ဓံ။ ဥယျောဓိကန္တိ ယတ္ထ သမ္ပဟာရော ဒိယျတိ။ ဗလဂ္ဂန္တိ ဗလဂဏနဋ္ဌာနံ။ သေနာဗျူဟန္တိ သေနာနိဝေသော၊ သကဋဗျူဟာဒိဝသေန သေနာယ နိဝေသနံ။ အနီကဒဿနန္တိ ‘‘တယော ဟတ္ထီ ပစ္ဆိမံ ဟတ္ထာနီက’’န္တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၃၂၄) နယေန ဝုတ္တဿ အနီကဿ ဒဿနံ။

န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ နိမိတ္တံ န ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သေသပဒါနိပိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ စ ဟေဋ္ဌာ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနီတိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ တသ္မိံ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရဒွါရေသု သံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရာဒယော အသံဝုတာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သုရက္ခိတံ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ၊ နဂရဒွါရေသု ပိဟိတေသု စောရာနံ ပဝေသော နတ္ထိ။ ဧဝမေဝ ဇဝနေ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ၊ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိပိ ဝီထိစိတ္တာနိ။ တသ္မာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော’’တိ ဝုတ္တော။ ဣတော ပရံ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဝုတ္တပရိယာယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိသူကဒဿနာတိ ပဋာဏီဒဿနတော။ ဂါမကထာတိ ဂါမဝါသီနံ ကထာ။ ဗာတ္တိံသာတိ ဒွတ္တိံသ။ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာတိ တိရစ္ဆာနကထာ။ တတ္ထ ရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ကထာ ရာဇကထာ။ ဧသ နယော စောရကထာဒီသု။ တေသု ‘‘အသုကော ရာဇာ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ။ ‘‘သောပိ နာမ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ခယံ ဂတော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေ တိဋ္ဌတိ။ စောရေသုပိ ‘‘မူလဒေဝေါ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ၊ မေဃမာလော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ’’တိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ ‘‘အဟော သူရာ’’တိ ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ။ ယုဒ္ဓေပိ ဘာရတယုဒ္ဓါဒီသု ‘‘အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော ဧဝံ ဝိဒ္ဓါ’’တိ ကာမဿာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ ‘‘တေပိ နာမ ခယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။

အပိ စ အန္နာဒီသု ‘‘ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တံ ရသဝန္တံ ဖဿသမ္ပန္နံ ခါဒိမှ ဘုဉ္ဇိမှ ပိဝိမှ ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ ကာမဿာဒဝသေန ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလံ ဂန္ဓံ သီလဝန္တာနံ အဒမှ၊ စေတိယပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဉာတိကထာဒီသု ပန ‘‘အမှာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတြေဟိ ယာနေဟိ ဝိစရိမှာ’’တိ ဝါ အဿာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘တေပိ နော ဉာတကာ ခယံ ဂတာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပါ ဥပါဟနာ သင်္ဃဿ အဒမှာ’’တိ ဝါ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂါမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ဧဝံ အဿာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိ ဝါ၊ ‘‘ခယဝယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

နိဂမနဂရဇနပဒကထာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ ခယဝယံ ဂတာ’’တိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သူရကထာပိ ‘‘နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓော သူရော အဟောသီ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သဒ္ဓါ အဟောသိ၊ ခယဝယံ ဂတော’’တိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသိခါကထာပိ ‘‘အသုကာ ဝိသိခါ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုန္နိဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ ခယဝယံ ဂတာ’’ဣစ္စေဝ ဝဋ္ဋတိ။

ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ဥဒကဋ္ဌာနကထာ၊ ‘‘ဥဒကတိတ္ထကထာ’’တိပိ ဝုစ္စတိ၊ ကုမ္ဘဒါသိကထာ ဝါ။ သာပိ ‘‘ပါသာဒိကာ၊ နစ္စိတုံ ဂါယိတုံ ဆေကာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနဉာတိကထာသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဟိ ဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝါ နိရတ္ထကကထာ။ လောကက္ခာယိကာတိ ‘‘အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော? အသုကေန နာမ နိမ္မိတော။ ကာကော သေတော အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ၊ ဗလာကာ ရတ္တာ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။

သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဒေါ သာဂရော? သာဂရဒေဝေန ခတတ္တာ သာဂရော၊ ‘‘ခတော မေ’’တိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ သယံ နိဝေဒိတတ္တာ သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာနကထာ။ ဘဝေါတိ ဝုဒ္ဓိ။ အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဣတိ ဘဝေါ ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။

အာဝရေယျာတိ အာဝရဏံ ကရေယျ။ နိဝါရေယျာတိ အာရမ္မဏတော ဝါရေယျ။ သံဝရေယျာတိ သမ္မာ နိဿေသံ ကတွာ ဝါရေယျ။ ရက္ခေယျာတိ ရက္ခံ ကရေယျ။ ဂေါပေယျာတိ သံဂေါပေယျ။ ပိဒဟေယျာတိ ပိဒဟနံ ကရေယျ။ ပစ္ဆိန္ဒေယျာတိ သောတံ ဆိန္ဒေယျ။

တေနတေန န တုဿန္တီတိ တေန တေန အမ္ဗိလာဒိနာ ရသေန န သန္တောသံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အပရာပရံ ပရိယေသန္တီတိ ဥပရူပရိ ဂဝေသန္တိ။

၁၅၈။ ဖဿေနာတိ ရောဂဖဿေန။ ဘဝဉ္စ နာဘိဇပ္ပေယျာတိ တဿ ဖဿဿ ဝိနောဒနတ္ထာယ ကာမဘဝါဒိဘဝဉ္စ န ပတ္ထေယျ။ ဘေရဝေသု စ န သမ္ပဝေဓေယျာတိ တဿ ဖဿဿ ပစ္စယဘူတေသု သီဟဗျဂ္ဃာဒီသု ဘေရဝေသု စ န သမ္ပဝေဓေယျ၊ အဝသေသေသု ဝါ ဃာနိန္ဒြိယမနိန္ဒြိယဝိသယေသု န သမ္ပဝေဓေယျ။ ဧဝံ ပရိပူရော ဣန္ဒြိယသံဝရော စ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေဟိ ဝါ ဣန္ဒြိယသံဝရံ ဒဿေတွာ ဣမိနာ ‘‘အရညေ ဝသတာ ဘေရဝံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ နပ္ပဝေဓိတဗ္ဗ’’န္တိ ဒဿေတိ။

ဧကေနာကာရေနာတိ ဧကေန ကာရဏေန။ ဘယမ္ပိ ဘေရဝမ္ပိ တညေဝါတိ ဘယန္တိ စ ဘေရဝန္တိ စ ခုဒ္ဒကမ္ပိ မဟန္တမ္ပိ ဥတ္တာသနိမိတ္တမေဝ။ တမေဝတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဘယန္တိ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နဘယံ။ ဘယာနကန္တိ အာကာရနိဒ္ဒေသော။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ ဘယဝသေန ဂတ္တစလနံ။ လောမဟံသောတိ လောမာနံ ဟံသနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ။ ဣမိနာ ပဒဒွယေန ကိစ္စတော ဘယံ ဒဿေတွာ ပုန ‘‘စေတသော ဥဗ္ဗေဂေါ ဥတြာသော’’တိ သဘာဝတော ဒဿေတိ။ ဥဗ္ဗေဂ္ဂေါတိ ဘီရုကော၊ ဥတြာသောတိ စိတ္တက္ခောဘော။ ဇာတိဘယန္တိ ဇာတိံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နဘယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ရာဇတော ဥပ္ပန္နဘယံ ရာဇဘယံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အတ္တာနုဝါဒဘယန္တိ ပါပကမ္မိနော အတ္တာနံ အနုဝဒန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ပရာနုဝါဒဘယန္တိ ပရဿ အနုဝါဒတော ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။

ဒဏ္ဍဘယန္တိ အာဂါရိကဿ ရညာ ပဝတ္တိတဒဏ္ဍံ၊ အနာဂါရိကဿ ဝိနယဒဏ္ဍံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဒုဂ္ဂတိဘယန္တိ စတ္တာရော အပါယေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇနကဘယံ။ ဦမိဘယန္တိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဩရောဟန္တဿ ပဝတ္တဘယံ။ မဟာသမုဒ္ဒေ ကိရ မဟိန္ဒဝီစိ နာမ သဋ္ဌိ ယောဇနာနိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ တရင်္ဂဝီစိ နာမ ပဏ္ဏာသ ယောဇနာနိ၊ ရောဟဏဝီစိ နာမ စတ္တာလီသ ယောဇနာနိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ ဧဝရူပါ ဦမိယော ပဋိစ္စ ပဝတ္တံ ဦမိဘယံ ။ ကုမ္ဘီလတော ပဝတ္တံ ဘယံ ကုမ္ဘီလဘယံ။ ဥဒကာဝဋ္ဋတော ဘယံ အာဝဋ္ဋဘယံ။ သုသုကာ ဝုစ္စတိ စဏ္ဍမစ္ဆော၊ တတော ဘယံ သုသုကာဘယံ။ အာဇီဝိကဘယန္တိ ဇီဝိတဝုတ္တိတော ဘယံ အာဇီဝိကဘယံ။ အသိလောကဘယန္တိ ဂရဟတော ဘယံ။

၁၅၉။ လဒ္ဓါန သန္နိဓိံ ကယိရာတိ ဧတေသံ အန္နာဒီနံ ယံကိဉ္စိ ဓမ္မေန လဘိတွာ ‘‘အရညေ စ သေနာသနေ ဝသတာ ဒုလ္လဘ’’န္တိ စိန္တေတွာ သန္နိဓိံ န ကရေယျ။

ဩဒနောတိ သာလိ ဝီဟိ ယဝေါ ဂေါဓုမော ကင်္ဂု ဝရကော ကုဒြူသကောတိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ ဓညာနုလောမာနဉ္စ တဏ္ဍုလေဟိ နိဗ္ဗတ္တော။ ကုမ္မာသောတိ ယဝေဟိ နိဗ္ဗတ္တော။ သတ္တူတိ သာလိအာဒီဟိ ကတသတ္တု။ မစ္ဆော ဒကသမ္ဘဝေါ။ မံသံ ပါကဋမေဝ။ အမ္ဗပါနန္တိ အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ အမ္ဗေဟိ ကတပါနံ။ တတ္ထ အာမေဟိ ကရောန္တေန အမ္ဗတရုဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ အာတပေ အာဒိစ္စပါကေန ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ မဓုသက္ကရကပ္ပူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗံ။ ဇမ္ဗုပါနန္တိ ဇမ္ဗုဖလေဟိ ကတပါနံ။ စောစပါနန္တိ အဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မောစပါနန္တိ အနဋ္ဌိကေဟိ ကဒလိဖလေဟိ ကတပါနံ။ မဓုကပါနန္တိ မဓုကာနံ ဇာတိရသေန ကတပါနံ။ တံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ။ မုဒ္ဒိကပါနန္တိ မုဒ္ဒိကာ ဥဒကေ မဒ္ဒိတွာ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ သာလူကပါနန္တိ ရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလာဒီနံ သာလူကေ မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ။ ဖာရုသကပါနန္တိ ဖာရုသကေဟိ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ ကောသမ္ဗပါနန္တိ ကောသမ္ဗဖလေဟိ ကတပါနံ။ ကောလပါနန္တိ ကောလဖလေဟိ ကတပါနံ။ ဗဒရပါနန္တိ မဟာကောလဖလေဟိ အမ္ဗပါနံ ဝိယ ကတပါနံ။ ဣမာနိ ဧကာဒသ ပါနာနိ၊ တာနိပိ အာဒိစ္စပါကာနိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဃတပါနန္တိ သပ္ပိပါနံ။ တေလပါနန္တိ တိလတေလာဒီနံ ပါနံ။ ပယောပါနန္တိ ခီရပါနံ။ ယာဂုပါနန္တိ သီတလာဒိယာဂုပါနံ။ ရသပါနန္တိ သာကာဒိရသပါနံ။ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကန္တိ သတ္တန္နံ တာဝ ဓညာနံ ဓညာနုလောမာနံ အပရဏ္ဏာနဉ္စ ပိဋ္ဌံ ပနသပိဋ္ဌံ လဗုဇပိဋ္ဌံ အမ္ဗာဋကပိဋ္ဌံ သာလပိဋ္ဌံ ခီရဝလ္လိပိဋ္ဌဉ္စာတိ ဧဝမာဒီနံ ပိဋ္ဌေဟိ ကတံ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကံ။ ပူဝခဇ္ဇကမ္ပိ ဧတေဟိယေဝ ကတံ။ မူလခဇ္ဇကန္တိ မူလကမူလံ ခါရကမူလံ စုစ္စုမူလန္တိ ဧဝမာဒိ။ တစခဇ္ဇကန္တိ ဥစ္ဆုတစာဒယော။ ပတ္တခဇ္ဇကန္တိ နိမ္ဗပဏ္ဏကုဋဇပဏ္ဏပဋောလပဏ္ဏသုလသပဏ္ဏာဒယော။ ပုပ္ဖခဇ္ဇကန္တိ မူလကပုပ္ဖခါရကပုပ္ဖသေတဝရဏသိဂ္ဂုဥပ္ပလပဒုမကာဒယော။ ဖလခဇ္ဇကန္တိ ပနသလဗုဇတာလနာဠိကေရအမ္ဗာဋကတိန္တိဏိကမာတုလုင်္ဂကပိဋ္ဌဖလအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍဖုဿ- ဖလတိမ္ဗရူသကတိလဝါတိင်္ဂဏစောစမောစမဓုကာဒီနံ ဖလာနံ ခဇ္ဇကံ။

န ကုဟနာယာတိ န ဝိမှာပနာယ။ န လပနာယာတိ ပစ္စယတ္ထံ န လပနာယ။ ဝိဟာရံ အာဂတေ မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဘောန္တော အာဂတာ’’တိ ဘိက္ခူ နိမန္တေတုန္တိ။ ‘‘ယဒိ ဧဝံ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ န လပနာယ။ အထ ဝါ အတ္တာနံ ဥပနေတွာ ‘‘အဟံ တိဿော၊ မယိ ရာဇာ ပသန္နော၊ မယိ အသုကော ရာဇာ အသုကော စ ရာဇမဟာမတ္တော ပသန္နော’’တိ ဧဝံ န လပနာယ။ န နေမိတ္တိကတာယာတိ ယေန ကေနစိ ပရေသံ ပစ္စယဒါနသညာဇနကေန ကာယဝစီကမ္မေန န နေမိတ္တိကတာယ။ န နိပ္ပေသိကတာယာတိ ယာ ပရေသံ အက္ကောသနာဒိကိရိယာ ယသ္မာ ဝေဠုပေသိကာ ဝိယ အဗ္ဘင်္ဂံ ပရဿ ဂုဏံ နိပ္ပေသေတိ နိပုဉ္ဆတိ၊ ယသ္မာ ဝါ ဂန္ဓဇာတံ နိပိသိတွာ ဂန္ဓမဂ္ဂနာ ဝိယ ပရဂုဏေ နိပိသိတွာ ဝိစုဏ္ဏေတွာ ဧသာ လာဘမဂ္ဂနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘နိပ္ပေသိကတာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ န ဧဝရူပါယ နိပ္ပေသိကတာယ။ န လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာယာတိ ဧတ္ထ နိဇိဂီသနတာတိ မဂ္ဂနာ၊ အညတော လဒ္ဓဉှိ အညတ္ထ ဟရဏဝသေန လာဘေန လာဘမဂ္ဂနာ နာမ ဟောတိ။ န ဧဝရူပါယ လာဘေန လာဘမဂ္ဂနာယ။

န ဒါရုဒါနေနာတိ န ပစ္စယဟေတုကေန ဒါရုဒါနေန ဝိဟာရေ ဥဋ္ဌိတဉှိ အရညတော ဝါ အာဟရိတွာ ရက္ခိတဂေါပိတဒါရုံ ‘‘ဧဝံ မေ ပစ္စယံ ဒဿန္တီ’’တိ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝဉှိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော အနေသနာယ မိစ္ဆာဇီဝေန ဇီဝတိ၊ သော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဂရဟံ ပါပုဏာတိ၊ သမ္ပရာယေ စ အပါယပရိပူရကော ဟောတိ။ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိကံ ဒါရုံ ကုသလင်္ဂဟတ္ထာယ ဒဒန္တော ကုလဒူသကဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ၊ ပရပုဂ္ဂလိကံ ထေယျစိတ္တေန ဒဒန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သင်္ဃိကေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန တံ ဣဿရတာယ ဒေတိ၊ ဂရုဘဏ္ဍဝိဿဇ္ဇနံ အာပဇ္ဇတိ။ ကတရံ ပန ဒါရု ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ၊ ကတရံ န ဟောတီတိ? ယံ တာဝ အရောပိမံ သယံဇာတံ၊ တံ သင်္ဃေန ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ၊ တတော ပရံ န ဂရုဘဏ္ဍံ။ ရောပိမဋ္ဌာနေ စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဂရုဘဏ္ဍံ၊ ပမာဏတော သူစိဒဏ္ဍကပ္ပမာဏံ ဂရုဘဏ္ဍံ။

န ဝေဠုဒါနေနာတိအာဒီသုပိ န ဝေဠုဒါနေနာတိ န ပစ္စယဟေတုကေန ဝေဠုဒါနေနာတိအာဒိ သဗ္ဗံ န ဒါရုဒါနေနာတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝေဠု ပန ပမာဏတော တေလနာဠိပ္ပမာဏော ဂရုဘဏ္ဍံ၊ န တတော ဟေဋ္ဌာ။ မနုဿာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝေဠုံ ယာစန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘သင်္ဃိကော’’တိ ဒါတုံ န ဝိသဟန္တိ၊ မနုဿာ ပုနပ္ပုနံ ယာစန္တိ ဝါ တဇ္ဇေန္တိ ဝါ၊ တဒါ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဒဏ္ဍကမ္မံ ကတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝေဠုဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ သစေ တေ ဒဏ္ဍကမ္မတ္ထာယ ဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဝါ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဝိနယဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ဒဍ္ဎဂေဟာ မနုဿာ ဂဏှိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သစေ သင်္ဃဿ ဝေဠုဂုမ္ဗေ ဝေဠုဒူသိကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အကောဋ္ဋာပေန္တာနံ ဝေဠု နဿတိ။ ‘‘ကိံ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဘိက္ခာစာရေ မနုဿာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ ကောဋ္ဋေတုံ န ဣစ္ဆန္တိ၊ ‘‘သမံ ဘာဂံ လဘိဿထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ န ဣစ္ဆန္တိယေဝ၊ ‘‘ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ လဘိဿထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဧဝမ္ပိ အနိစ္ဆန္တေသု နဋ္ဌေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ ‘‘တုမှာကံ ခဏေ သတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ ကရိဿထ၊ ကောဋ္ဋေတွာ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ ဝေဠုဒါနံ နာမ န ဟောတိ။ ဝေဠုဂုမ္ဗေ အဂ္ဂိမှိ ဥဋ္ဌိတေပိ ဥဒကေန ဝုယှမာနဝေဠူသုပိ ဧသေဝ နယော။

ပတ္တဒါနေ ဂရုဘဏ္ဍတာယ အယံ ဝိနိစ္ဆယော – ပတ္တမ္ပိ ဟိ ယတ္ထ ဝိက္ကာယတိ၊ ဂန္ဓကာရာဒယော ဂန္ဓပလိဝေဌနာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဏှန္တိ၊ တာဒိသေ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဧသ တာဝ ကိံသုကပတ္တကဏ္ဏပိဠန္ဓနတာလပတ္တာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော။ တာလပဏ္ဏမ္ပိ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ ကထေတဗ္ဗံ – တာလပဏ္ဏမ္ပိ ဟိ သယံဇာတေ တာလဝနေ သင်္ဃေန ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေယေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ၊ န တတော ပရံ၊ ရောပိမတာလေသု သဗ္ဗမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍံ၊ တဿ ပမာဏံ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပိ ရိတ္တပေါတ္ထကော။ တိဏမ္ပိ ဧတ္ထေဝ ပက္ခိပိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ ယတ္ထ ပန တိဏံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ တာလနာဠိကေရပဏ္ဏာဒီဟိပိ ဆာဒေန္တိ။ တသ္မာ တာနိပိ တိဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဣတိ မုဉ္ဇပလာလာဒီသု ယံကိဉ္စိ မုဋ္ဌိပ္ပမာဏံ တိဏံ။ နာဠိကေရပဏ္ဏာဒီသု စ ဧကပဏ္ဏမ္ပိ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထ ဇာတံ ဝါ ဗဟိအာရာမေ သင်္ဃဿ တိဏဝတ္ထုမှိ ဇာတတိဏံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဝါ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ တံ ပန သင်္ဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တဒါရုဝေဠူသုပိ ဧသေဝ နယော။

ပုပ္ဖဒါနေ ‘‘ဧတ္တကေသု ရုက္ခေသု ပုပ္ဖာနိ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ယာဂုဘတ္တတ္ထာယ ဥပနေန္တု၊ ဧတ္တကေသု သေနာသနပဋိသင်္ခရဏေ ဥပနေန္တူ’’တိ ဧဝံ နိယမိတဋ္ဌာနေယေဝ ပုပ္ဖာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ ဟောန္တိ။ ယဒိ သာမဏေရာ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတွာ ရာသိံ ကရောန္တိ၊ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ပုပ္ဖဘာဇကော ဘိက္ခု ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဏေတွာ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ။ သော သမ္ပတ္တပရိသာယ သင်္ဃံ အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဒါတုံ လဘတိ။ အသမ္မတေန ပန အာပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုနော ပန ကဿ ပုပ္ဖာနိ ဒါတုံ လဗ္ဘတိ၊ ကဿ န လဗ္ဘတီတိ? မာတာပိတူနံ ဂေဟံ ဟရိတွာပိ ဂေဟတော ပက္ကောသာပေတွာပိ ‘‘ဝတ္ထုပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဒါတုံ လဗ္ဘတိ၊ ပိဠန္ဓနတ္ထာယ န လဗ္ဘတိ။ သေသဉာတီနံ ပန ဟရိတွာ န ဒါတဗ္ဗံ၊ ပက္ကောသာပေတွာ ပူဇနတ္ထာယ ဒါတဗ္ဗံ။ သေသဇနဿ ပူဇနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တဿ အပစ္စာသီသန္တေန ဒါတဗ္ဗံ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။

ဝိဟာရေ ဗဟူနိ ပုပ္ဖာနိ ပုပ္ဖန္တိ၊ ဘိက္ခုနာ ပိဏ္ဍာယ စရန္တေန မနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ဝိဟာရေ ဗဟူနိ ပုပ္ဖာနိ ပူဇေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝစနမတ္တေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ‘‘မနုဿာ ခါဒနီယဘောဇနီယံ အာဒါယ အာဂမိဿန္တီ’’တိ စိတ္တေန ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ၊ ခါဒနီယဘောဇနီယံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ မနုဿာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ‘‘ဝိဟာရေ ပုပ္ဖာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကဒိဝသေ ဝိဟာရံ အာဂမိဿာမ၊ သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတုံ မာ ဒေထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဘိက္ခု သာမဏေရာနံ ကထေတုံ ပမုဋ္ဌော၊ သာမဏေရေဟိ ပုပ္ဖာနိ ဩစိတာနိ၊ မနုဿာ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ မယံ တုမှာကံ အသုကဒိဝသေ ဧဝံ အာရောစယိမှ ‘‘သာမဏေရာနံ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတုံ မာ ဒေထာ’’တိ၊ ကသ္မာ န ဝါရယိတ္ထာတိ? ‘‘သတိ မေ ပမုဋ္ဌာ၊ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတမတ္တာနေဝ၊ န တာဝ ပူဇာ ကတာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဂဏှထ ပူဇေထာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝဒတိ၊ အာမိသံ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အပရော ဘိက္ခု သာမဏေရာနံ အာစိက္ခတိ ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော ‘ပုပ္ဖာနိ မာ ဩစိနိတ္ထာ’တိ အာဟံသူ’’တိ မနုဿာပိ အာမိသံ အာဟရိတွာ ဒါနံ ဒတွာ ဝဒန္တိ ‘‘အမှာကံ မနုဿာ န ဗဟုကာ၊ သာမဏေရေ အမှေဟိ သဟ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနိတုံ အာဏာပေထာ’’တိ။ ‘‘သာမဏေရေဟိ ဘိက္ခာ လဒ္ဓါ။ ယေ ဘိက္ခာစာရံ န ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ သယမေဝ ဇာနိဿန္တိ ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တကံ နယံ လဘိတွာ သာမဏေရေ ပုတ္တေ ဝါ ဘာတိကေ ဝါ ကတွာ ပုပ္ဖာနိ ဩစိနာပေတုံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ န ဟောတိ။

ဖလဒါနေ ဖလမ္ပိ ပုပ္ဖံ ဝိယ နိယမိတမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ ဟောတိ။ ဝိဟာရေ ဗဟုကသ္မိံ ဖလာဖလေ သတိ အဖာသုကမနုဿာ အာဂန္တွာ ယာစန္တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘သင်္ဃိက’’န္တိ ဒါတုံ န ဥဿဟန္တိ၊ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ၊ တတ္ထ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဖလေဟိ ဝါ ရုက္ခေဟိ ဝါ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထိကာ ကာတဗ္ဗာ ‘‘အသုကေ စ ရုက္ခေ အသုကေ စ ရုက္ခေ ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဂဏှန္တာ၊ ဧတ္တကေသု ဝါ ရုက္ခေသု ဖလာနိ ဂဏှန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ’’တိ။ စောရာ ဝါ ဣဿရာ ဝါ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ တေ သကလဝိဟာရမ္ပိ နာသေယျုံ၊ အာဒီနဝေါ ပန ကထေတဗ္ဗောတိ။

သိနာနဒါနေ သိနာနစုဏ္ဏာနိ ကောဋ္ဋိတာနိ န ဂရုဘဏ္ဍာနိ၊ အကောဋ္ဋိတော ရုက္ခေ ဌိတောဝ ရုက္ခတစော ဂရုဘဏ္ဍံ၊ စုဏ္ဏံ ပန အဂိလာနဿ ရဇနနိပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂိလာနဿ ယံကိဉ္စိ စုဏ္ဏံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

နစုဏ္ဏဒါနေနာတိ ဝုတ္တနယေန သိရီသစုဏ္ဏာဒီနံ ဒါနေန။ မတ္တိကာဒါနေမတ္တိကာ ဟိ ယတ္ထ ဒုလ္လဘာ ဟောတိ၊ တတ္ထေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ သာပိ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပ္ပမာဏာဝ၊ တတော ဟေဋ္ဌာ န ဂရုဘဏ္ဍန္တိ။

ဒန္တကဋ္ဌဒါနေ ဒန္တကဋ္ဌံ အစ္ဆိန္နကမေဝ ဂရုဘဏ္ဍံ။ ယေသံ သာမဏေရာနံ သင်္ဃတော ဒန္တကဋ္ဌဝါရော ပါပုဏာတိ၊ တေ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ပါဋိယေက္ကံ ဒါတုံ န လဘန္တိ။ ယေဟိ ပန ‘‘ဧတ္တကာနိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အာဟရိတဗ္ဗာနီ’’တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝါရာ ဂဟိတာ၊ တေ အတိရေကာနိ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒါတုံ လဘန္တိ။ ဧကေန ဘိက္ခုနာ ဒန္တကဋ္ဌမာဠကတော ဗဟူနိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ န ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ ဒေဝသိကံ ဧကေကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဋိယေက္ကံ ဝသန္တေနာပိ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဏယိတွာ ယတ္တကာနိ အတ္တနော ပါပုဏန္တိ၊ တတ္တကာနေဝ ဂဟေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အန္တရာ အာဂန္တုကေသု ဝါ အာဂတေသု ဒိသံ ဝါ ပက္ကမန္တေသု အာဟရိတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနေယေဝ ဌပေတဗ္ဗာနိ။ န မုခေါဒကဒါနေနာတိ န မုခဓောဝနဥဒကဒါနေန။

န စာဋုကမျတာယာတိအာဒီသု စာဋုကမျတာ ဝုစ္စတိ အတ္တာနံ ဒါသံ ဝိယ နီစဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ ပရဿ ခလိတဝစနမ္ပိ သဏ္ဌပေတွာ ပိယကာမတာယ ပဂ္ဂယှဝစနံ။ န မုဂ္ဂသူပျတာယာတိ န မုဂ္ဂသူပသမာနတာယ။ မုဂ္ဂသူပသမာနတာတိ သစ္စာလိကေန ဇီဝိကံ ကပ္ပနတာယ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ယထာ ဟိ မုဂ္ဂသူပေ ပစ္စန္တေ ဗဟူ မုဂ္ဂါ ပါကံ ဂစ္ဆန္တိ ထောကာ န ဂစ္ဆန္တိ၊ ဧဝမေဝ သစ္စာလိကေန ဇီဝိကကပ္ပကေ ပုဂ္ဂလေ ဗဟု အလိကံ ဟောတိ၊ အပ္ပကံ သစ္စံ။ ယထာ ဝါ မုဂ္ဂသူပဿ အပဝိသနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ၊ ဧဝမေဝ သစ္စာလိကဝုတ္တိနော ပုဂ္ဂလဿ အပ္ပတိဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ။ သိင်္ဃာဋကံ ဝိယ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနဿ ပတိဋ္ဌာတိ။ တေနဿ သာ မုသာဝါဒိတာ ‘‘မုဂ္ဂသူပျတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ န ပါရိဘဋျတာယာတိ န ပရိဘဋကမ္မဘာဝေန။ ပရိဘဋဿ ဟိ ကမ္မံ ပါရိဘဋျံ၊ တဿ ဘာဝေါ ပါရိဘဋျတာ၊ အလင်္ကာရကရဏာဒီဟိ ဒါရကကီဠာပနဿေတံ အဓိဝစနံ။ န ပီဌမဒ္ဒိကတာယာတိ န သဟသာ ဃရံ ပဝိသိတွာ ပီဌကေ နိသီဒနကတာယ။

န ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာယာတိအာဒီသု ဝတ္ထုဝိဇ္ဇာ နာမ ဂါမနိဂမနဂရာဒီနံ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌဇာနနသတ္ထံ။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ နာမ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ အင်္ဂသတ္ထနိမိတ္တာဒိကာ အဝသေသဝိဇ္ဇာ။ အင်္ဂဝိဇ္ဇာ နာမ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သုဘဂဒုဗ္ဘဂလက္ခဏဇာနနံ။ နက္ခတ္တဝိဇ္ဇာ နာမ နက္ခတ္တာနံ ယောဂဇာနနသတ္ထံ။

န ဒူတဂမနေနာတိ န ဒူတေယျံ ကတွာ ဂမနေန။ န ပဟိဏဂမနေနာတိ န ဂိဟီနံ သာသနံ ဂဟေတွာ ဃရာ ဃရံ ပဟိတဿ ဂမနေန။ န ဇင်္ဃပေသနိယေနာတိ ဂါမန္တရဒေသန္တရာဒီသု တေသံ တေသံ ဂိဟီနံ သာသနပဋိသာသနံ ဟရဏေန။ ဣဒဉှိ ဇင်္ဃပေသနိယံ နာမ အတ္တနော မာတာပိတူနံ၊ ယေ စာဿ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တေသံ သာသနံ ဂဟေတွာ ကတ္ထစိ ဂမနဝသေန ဝဋ္ဋတိ။ စေတိယဿ ဝါ သင်္ဃဿ ဝါ အတ္တနော ဝါ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဝဍ္ဎကီနမ္ပိ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မနုဿာ ‘‘ဒါနံ ဒဿာမ၊ ပူဇံ ကရိဿာမ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာစိက္ခထာ’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ ‘‘အသုကတ္ထေရဿ နာမ ဒေထာ’’တိ ပိဏ္ဍပါတံ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ စီဝရံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ‘‘ဝိဟာရေ ပူဇံ ကရောထာ’’တိ မာလာဂန္ဓဝိလေပနာဒီနိ ဝါ ဓဇပဋာကာဒီနိ ဝါ နိယျာတေန္တိ။ သဗ္ဗံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇင်္ဃပေသနိယံ နာမ န ဟောတိ။ သေသသာသနံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ဒေါသော။

န ဝေဇ္ဇကမ္မေနာတိ န ဝေဇ္ဇေန ဟုတွာ ကာယတိကိစ္ဆနာဒိဘေသဇ္ဇကရဏေန။ ဘေသဇ္ဇံ ပန ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ ကာတဗ္ဗံ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာ။ သမသီလသဒ္ဓါပညာနဉှိ ဧတေသံ တီသု သိက္ခာသု ယုတ္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ။ မာတာပိတူနံ တဒုပဋ္ဌာကာနံ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ ဧတေသံ ပဉ္စန္နမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဇေဋ္ဌဘာတု၊ ကနိဋ္ဌဘာတု၊ ဇေဋ္ဌဘဂိနိယာ၊ ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ၊ စူဠမာတုယာ၊ မဟာမာတုယာ၊ စူဠပိတုနော၊ မဟာပိတုနော၊ ပိတုစ္ဆာယ၊ မာတုစ္ဆာယာတိ ဧတေသံ ပန ဒသန္နမ္ပိ ကရောန္တေန တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နပ္ပဟောတိ၊ အတ္တနော သန္တကံ တာဝကာလိကံ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာ ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ၊ တာဝ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဟရာပေန္တဿ အကတဝိညတ္တိ ဝါ၊ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ၊ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ။

နပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍကေနာတိ ဧတ္ထ ပိဏ္ဍပါတော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗော? မာတာပိတူနံ တဒုပဋ္ဌာကာနံ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿ သမ္ပတ္တဿ ဒါမရိကစောရဿ ဣဿရဿာပိ ဒါတဗ္ဗော။ ဧတေသံ ဒတွာ ပစ္ဆာ လဒ္ဓမ္ပိ ပိဏ္ဍပဋိပိဏ္ဍံ နာမ န ဟောတိ။ န ဒါနာနုပ္ပဒါနေနာတိ အတ္တနော ဒိန္နကာနံ န ပုန ဒါနေန။ ဓမ္မေနာတိ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ။ သမေနာတိ ကာယသုစရိတာဒိနာ။ လဒ္ဓါတိ ကာယေန လဒ္ဓါ။ လဘိတွာတိ စိတ္တေန ပါပုဏိတွာ။ အဓိဂန္တွာတိ သမ္ပာပုဏိတွာ။ ဝိန္ဒိတွာတိ ဉာဏေန ဝိန္ဒိတွာ။ ပဋိလဘိတွာတိ ပုနပ္ပုနံ လဘိတွာ။

အန္နသန္နိဓိန္တိ ဧတ္ထ ဒုဝိဓာ အန္နကထာ ဝိနယဝသေန စ သလ္လေခဝသေန စ။ ဝိနယဝသေန တာဝ ယံကိဉ္စိ အန္နံ အဇ္ဇ ပဋိဂ္ဂဟိတံ အပရဇ္ဇု သန္နိဓိကာရကံ ဟောတိ၊ တဿ ပရိဘောဂေ ပါစိတ္တိယံ။ အတ္တနာ လဒ္ဓံ ပန သာမဏေရာနံ ဒတွာ တေဟိ လဒ္ဓံ ဌပါပေတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သလ္လေခေါ ပန န ဟောတိ။

ပါနသန္နိဓိမှိပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ ပါနံ နာမ အမ္ဗပါနာဒီနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ၊ ယာနိ စေ တေသံ အနုလောမာနိ။

ဝတ္ထသန္နိဓိန္တိအာဒိမှိ အနဓိဋ္ဌိတာဝိကပ္ပိတံ သန္နိဓိ စ ဟောတိ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။ အယံ ပရိယာယ ကထာဝ၊ နိပ္ပရိယာယတော ပန တိစီဝရသန္တုဋ္ဌေန ဘဝိတဗ္ဗံ၊ စတုတ္ထံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ ယဿ ကဿစိ ဒါတုံ န သက္ကောတိ၊ ယဿ ပန ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ သော ဥဒ္ဒေသတ္ထာယ ဝါ ပရိပုစ္ဆတ္ထာယ ဝါ ဂတော၊ အာဂတမတ္တေ ဒါတဗ္ဗံ၊ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရေ ပန အပ္ပဟောန္တေ သတိယာ ပစ္စာသာယ အနုညာတကာလံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသုတ္တစီဝရကာရကာနံ အလာဘေန တတော ပရမ္ပိ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ ပုန ဤဒိသံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ပန ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ဝိကောပေတိ။

ယာနသန္နိဓိမှိ ယာနံ နာမ ဝယှံ ရထော သကဋံ သန္ဒမာနိကာ သိဝိကာ ပါဋင်္ကီတိ နေတံ ပဗ္ဗဇိတဿ ယာနံ။ ဥပါဟနာ ပန ပဗ္ဗဇိတဿ ယာနံယေဝ။ ဧကဘိက္ခုဿ ဟိ ဧကော အရညတ္ထာယ၊ ဧကာ ဓောတပါဒကတ္ထာယာတိ ဥက္ကံသတော ဒွေ ဥပါဟနသင်္ဃာဋာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တတိယံ လဘိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ‘‘ဣမသ္မိံ ဇိဏ္ဏေ အညံ ကုတော လဘိဿာမီ’’တိ ဟိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ဝိကောပေတိ။

သယနသန္နိဓိမှိ သယနန္တိ မဉ္စော။ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဧကော ဂဗ္ဘေ ဧကော ဒိဝါဋ္ဌာနေတိ ဥက္ကံသတော ဒွေ မဉ္စာ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဝါ ဂဏဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော၊ အဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သန္နိဓိ စေဝ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

ဂန္ဓသန္နိဓိမှိ ဘိက္ခုနော ကဏ္ဍုကစ္ဆုဆဝိဒေါသာဒိအာဗာဓေ သတိ ဂန္ဓော ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဂန္ဓေန တသ္မိံ ရောဂေ ဝူပသန္တေ အညေသံ ဝါ အာဗာဓိကာနံ ဒါတဗ္ဗော။ ဒွါရေ ပဉ္စင်္ဂုလဃရဓူပနာဒီသု ဝါ ဥပနေတဗ္ဗော။ ‘‘ပုန ရောဂေ သတိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂန္ဓသန္နိဓိ စ ဟောတိ၊ သလ္လေခဉ္စ ကောပေတိ။

အာမိသန္တိ အန္နာဒိဝုတ္တာဝသေသံဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ – ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု ‘‘တထာရူပေ ကာလေ ဥပကာရာယ ဘဝိဿန္တီ’’တိ တိလတဏ္ဍုလမုဂ္ဂမာသနာဠိကေရလောဏမစ္ဆမံသဝလ္လူရသပ္ပိတေလဂုဠ- ဘာဇနာဒီနိ အာဟရာပေတွာ ဌပေတိ။ သော ဝဿကာလေ ကာလဿေဝ သာမဏေရေဟိ ယာဂုံ ပစာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သာမဏေရ ဥဒကကဒ္ဒမေ ဒုက္ခံ ဂါမံ ပဝိသိတုံ၊ ဂစ္ဆ အသုကကုလံ ဂန္တွာ မယှံ ဝိဟာရေ နိသိန္နဘာဝံ အာရောစေဟိ၊ အသုကကုလတော ဒဓိအာဒီနိ အာဟရာ’’တိ ပေသေတိ။ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဂါမံ ပဝိသထာ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဒုပ္ပဝေသော အာဝုသော ဣဒါနိ ဂါမော’’တိ ဝဒတိ။ တေ ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ အစ္ဆထ တုမှေ၊ မယံ ဘိက္ခံ ပရိယေသိတွာ အာဟရိဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ သာမဏေရောပိ ဒဓိအာဒီနိ အာဟရိတွာ ဘတ္တဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဥပနေတိ၊ တံ ဘုဉ္ဇန္တဿေဝ ဥပဋ္ဌာကာ ဘတ္တံ ပဟိဏန္တိ၊ တတောပိ မနာပံ မနာပံ ဘုဉ္ဇတိ။ အထ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတောပိ မနာပံ မနာပံ ဂီဝါယာမကံ ဘုဉ္ဇတိယေဝ။ ဧဝံ စတုမာသမ္ပိ ဝီတိနာမေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဘိက္ခု ‘‘မုဏ္ဍကုဋုမ္ဗိကဇီဝိကံ ဇီဝတိ၊ န သမဏဇီဝိက’’န္တိ။ ဧဝရူပေါ အာမိသသန္နိဓိ နာမ ဟောတိ။

ဘိက္ခုနော ပန ဝသနဋ္ဌာနေ ဧကာ တဏ္ဍုလနာဠိ ဧကော ဂုဠပိဏ္ဍော စတုဘာဂမတ္တံ သပ္ပီတိ ဧတ္တကံ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ အကာလေ သမ္ပတ္တစောရာနံ အတ္ထာယ။ တေ ဟိ ဧတ္တကမ္ပိ အာမိသပဋိသန္ထာရံ အလဘန္တာ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေယျုံ၊ တသ္မာ သစေပိ ဧတ္တကံ နတ္ထိ၊ အာဟရာပေတွာပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဖာသုကကာလေ စ ယဒေတ္ထ ကပ္ပိယံ၊ တံ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကပ္ပိယကုဋိယံ ပန ဗဟုံ ဌပေန္တဿာပိ သန္နိဓိ နာမ နတ္ထိ။

၁၆၀။ ဈာယီ န ပါဒလောလဿာတိ ဈာနာဘိရတော စ န စ ပါဒလောလော အဿ။ ဝိရမေ ကုက္ကုစ္စာ နပ္ပမဇ္ဇေယျာတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒိကုက္ကုစ္စံ ဝိနောဒေယျ၊ သက္ကစ္စကာရိတာယ စေတ္ထ နပ္ပမဇ္ဇေယျ။

ဧကတ္တမနုယုတ္တောတိ ဧကီဘာဝံ အနုယုတ္တော။ ပရမတ္ထဂရုကောတိ ဥတ္တမတ္ထဂရုကော။ ‘‘သကတ္ထဂရုကော’’တိ ဝါ ပါဌော။

ပဋိသလ္လာနာရာမောတိ အာရမဏံ အာရာမော၊ တတော တတော အာရမ္မဏတော ပဋိသံဟရိတွာ ဧကီဘာဝေ ပဋိသလ္လာနေ အာရာမော ယဿ သော ပဋိသလ္လာနာရာမော။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ တသ္မိံ ရတောတိ ပဋိသလ္လာနရတော။ ဧတေဟိ သီလေသု ပရိပူရကာရိတံ ဒဿေတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သီလဝိပန္နဿ ဧကဂ္ဂတာပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ အဇ္ဈတ္တံ စေတောသမထမနုယုတ္တောတိ အတ္တနော စိတ္တသမထေ ယုတ္တော။ ဧတ္ထ ဟိ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဝါ အတ္တနောတိ ဝါ ဧတံ ဧကတ္ထံ၊ ဗျဉ္ဇနမေဝ နာနံ။ ဘုမ္မတ္ထေ ပနေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အနူတိ ဣမိနာ ဥပသဂ္ဂေန ယောဂေ သိဒ္ဓံ။

အနိရာကတဇ္ဈာနောတိ ဗဟိ အနိဟတဇ္ဈာနော အဝိနာသိတဇ္ဈာနော ဝါ။ နီဟရဏဝိနာသတ္ထဉှိ ဣဒံ နိရာကရဏံ နာမ။ ‘‘ထမ္ဘံ နိရံကတွာ နိဝါတဝုတ္တီ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၃၂၈) စဿ ပယောဂေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝိပဿနာယ သမန္နာဂတောတိ သတ္တဝိဓာယ အနုပဿနာယ ယုတ္တော။ သတ္တဝိဓာ အနုပဿနာ နာမ အနိစ္စာနုပဿနာ ဒုက္ခာနုပဿနာ အနတ္တာနုပဿနာ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ ဝိရာဂါနုပဿနာ နိရောဓာနုပဿနာ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာတိ။ တာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၄၁ အာဒယော၊ ၈၄၉ အာဒယော) ဝိတ္ထာရိတာ ။ ဗျူဟေတာ သုညာဂါရာနန္တိ ဝဍ္ဎေတာ သုညာဂါရာနံ။ ဧတ္ထ စ သမထဝိပဿနာဝသေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ရတ္တိန္ဒိဝံ သုညာဂါရံ ပဝိသိတွာ နိသီဒမာနော ဘိက္ခု ‘‘ဗြူဟေတာ သုညာဂါရာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကဘူမကာဒိဘေဒေ ပါသာဒေ ကုရုမာနောပိ သုညာဂါရာနံ ဗြူဟေတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

သက္ကစ္စကာရီတိအာဒီသု ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေယျဓမ္မဿ ဝါ သက္ကစ္စကာရိတာဝသေန သက္ကစ္စကာရီ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ သတတဘာဝေါ သာတစ္စံ၊ သာတစ္စကာရိတာဝသေန သာတစ္စကာရီ။ နိရန္တရကာရိတာယ အဋ္ဌိတကာရီ။ ယထာ နာမ ကကဏ္ဋကော ထောကံ ဂန္တွာ ထောကံ တိဋ္ဌတိ၊ န နိရန္တရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ပုဂ္ဂလော ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ ပူဇံ ဝါ ကတွာ ဓမ္မံ ဝါ သုတွာ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကတွာ ပုန စိရဿံ ကရောတိ၊ တံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တေတိ။ သော ‘‘အသာတစ္စကာရီ၊ ဌိတကာရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယော ပန ဧဝံ န ဟောတိ၊ သော အဋ္ဌိတကာရီ။ အနောလီနဝုတ္တိကောတိ နိရန္တရကရဏသင်္ခါတဿ ဝိပ္ဖာရဿ အတ္ထိတာယ န ဩလီနဝုတ္တိကော။ အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒောတိ ကုသလကိရိယာယ ဝီရိယစ္ဆန္ဒဿ အနိက္ခိတ္တဘာဝေန အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ ဝီရိယဓုရဿ အနောရောပကော၊ အနောသက္ကိတမာနသောတိ အတ္ထော။

အပ္ပဋိဝါနီတိ အနိဝတ္တနံ။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလကရဏေ ပတိဋ္ဌာဘာဝေါ။ အနုယောဂေါတိ အနုယုဉ္ဇနံ။ အပ္ပမာဒေါတိ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။

၁၆၁။ တန္ဒိံ မာယံ ဟဿံ ခိဍ္ဍန္တိ အာလသိယဉ္စ မာယဉ္စ ဟဿဉ္စ ကာယိကံ ဝါစသိကံ ခိဍ္ဍဉ္စ။ သဝိဘူသန္တိ သဒ္ဓိံ ဝိဘူသာယ။

ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆကောဋ္ဌာသံ ကရိတွာတိ ပုရိမယာမမဇ္ဈိမယာမပစ္ဆိမယာမဝသေန ရတ္တိံ တယော တထာ ဒိဝါတိ ဆဗ္ဗိဓံ ကောဋ္ဌာသံ ကတွာ။ ပဉ္စကောဋ္ဌာသံ ပဋိဇဂ္ဂေယျာတိ ရတ္တိံ မဇ္ဈိမယာမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝသေသပဉ္စကောဋ္ဌာသေသု န နိဒ္ဒံ ဩက္ကမေယျ။ ဧကကောဋ္ဌာသံ နိပဇ္ဇေယျာတိ ဧကံ မဇ္ဈိမယာမကောဋ္ဌာသံ သတော သမ္ပဇာနော နိပဇ္ဇိတွာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမေယျ။

ဣဓ ဘိက္ခု ဒိဝသမ္ပိ ပုဗ္ဗဏှေ မဇ္ဈနှေ သာယနှေတိ တယောပိ ဒိဝသကောဋ္ဌာသာ ဂဟိတာ။ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယာတိ သကလံ ဒိဝသံ ဣမိနာ ဣရိယာပထဒွယေနေဝ ဝိဟရန္တော စိတ္တဿ အာဝရဏတော အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ သဗ္ဗာကုသလဓမ္မေဟိ ဝါ။ စိတ္တံ ပရိသောဓေယျာတိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ဝိသောဓေယျ။ ဌာနံ ပနေတ္ထ ကိဉ္စာပိ န ဂဟိတံ၊ စင်္ကမနိသဇ္ဇာသန္နိဿိတံ ပန ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ ပဌမံ ယာမန္တိ သကလသ္မိမ္ပိ ပဌမယာမေ။

သေယျန္တိ ဧတ္ထ ကာမဘောဂီသေယျာ ပေတသေယျာ သီဟသေယျာ တထာဂတသေယျာတိ စတဿော သေယျာ။ တတ္ထ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဘောဂီ ဝါမေန ပဿေန သေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၂၄၆) အယံ ကာမဘောဂီသေယျာ။ တေသု ဟိ ယေဘုယျေန ဒက္ခိဏပဿေန သယာနော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ယေဘုယျေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပေတာ ဥတ္တာနာ သေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ ပေတသေယျာ။ အပ္ပမံသလောဟိတတ္တာ ဟိ အဋ္ဌိသင်္ဃာဋဃဋ္ဋိတာ ဧကေန ပဿေန သယိတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဥတ္တာနာဝ သေန္တိ။ ‘‘သီဟော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မိဂရာဇာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သေယျံ ကပ္ပေတိ…ပေ… အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၆) အယံ သီဟသေယျာ။ တေဇုဿဒတ္တာ ဟိ သီဟော မိဂရာဇာ ဒွေ ပုရိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ပစ္ဆိမပါဒေ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ အန္တရသတ္ထိမှိ ပက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒပစ္ဆိမပါဒနင်္ဂုဋ္ဌာနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတွာ ဒွိန္နံ ပုရိမပါဒါနံ မတ္ထကေ သီသံ ဌပေတွာ သယတိ။ ဒိဝသမ္ပိ သယိတွာ ပဗုဇ္ဈမာနော န ဥတြသ္တော ပဗုဇ္ဈတိ၊ သီသံ ပန ဥက္ခိပိတွာ ပုရိမပါဒါဒီနံ ဌိတောကာသံ သလ္လက္ခေတိ။ သစေ ကိဉ္စိ ဌာနံ ဝိဇဟိတွာ ဌိတံ ဟောတိ၊ ‘‘နယိဒံ တုယှံ ဇာတိယာ၊ န သူရဘာဝဿ အနုရူပ’’န္တိ အနတ္တမနော ဟုတွာ တတ္ထေဝ သယတိ၊ န ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ အဝိဇဟိတွာ ဌိတေ ပန ‘‘တုယှံ ဇာတိယာ စ သူရဘာဝဿ စ အနုရူပမိဒ’’န္တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော ဥဋ္ဌာယ သီဟဝိဇမ္ဘိတံ ဝိဇမ္ဘိတွာ ကေသရဘာရံ ဝိဓုနိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီဟနာဒံ နဒိတွာ ဂေါစရာယ ပက္ကမတိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ပန တထာဂတသေယျာတိ ဝုစ္စတိ။ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ။ အယဉှိ တေဇုဿဒဣရိယာပထတ္တာ ဥတ္တမသေယျာ နာမ။

ပါဒေ ပါဒန္တိ ဒက္ခိဏပါဒေ ဝါမပါဒံ။ အစ္စာဓာယာတိ အတိအာဓာယ ဤသကံ အတိက္ကမ္မ ဌပေတွာ။ ဂေါပ္ဖကေန ဟိ ဂေါပ္ဖကေ၊ ဇာဏုနာ ဝါ ဇာဏုမှိ သင်္ဃဋ္ဋိယမာနေ အဘိဏှံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ န ဟောတိ၊ သေယျာ အဖာသု ဟောတိ။ ယထာ ပန န သင်္ဃဋ္ဋေတိ၊ ဧဝံ အတိက္ကမ္မ ဌပိတေ ဝေဒနာ နုပ္ပဇ္ဇတိ၊ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ၊ သေယျာ ဖာသု ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယာ’’တိ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ သတိယာ စေဝ သမ္ပဇာနပညာယ စ သမန္နာဂတော ဟုတွာ။ ဣမိနာ သုပရိဂ္ဂါဟကံ သတိသမ္ပဇညံ ကထိတံ။ ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိကရိတွာတိ ‘‘အသုကဝေလာယ နာမ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥဋ္ဌာနဝေလာပရိစ္ဆေဒကံ ဥဋ္ဌာနသညံ စိတ္တေ ဌပေတွာ။ ဧဝံ ကတွာ နိပန္နော ဟိ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလေယေဝ ဥဋ္ဌာတိ။

ဝီရိယိန္ဒြိယနိဒ္ဒေသေ စေတသိကောတိ ဣဒံ ဝီရိယဿ နိယမတော စေတသိကဘာဝဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဣဒဉှိ ဝီရိယံ ‘‘ယဒပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယိကံ ဝီရိယံ၊ တဒပိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ၊ ယဒပိ စေတသိကံ ဝီရိယံ၊ တဒပိ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ။ ဣတိဟိဒံ ဥဒ္ဒေသံ ဂစ္ဆတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု သုတ္တေသု (သံ။ နိ။ ၅။၂၃၃) စင်္ကမာဒီနိ ကရောန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတာယ ကာယိကန္တိ ဝုစ္စမာနမ္ပိ ကာယဝိညာဏံ ဝိယ ကာယိကံ နာမ နတ္ထိ၊ စေတသိကမေဝ ပနေတန္တိ ဒီပေတုံ ‘‘စေတသိကော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဝီရိယသင်္ခါတော အာရမ္ဘော။ အယဉှိ အာရမ္ဘသဒ္ဒေါ ကမ္မေ အာပတ္တိယံ ကိရိယာယံ ဝီရိယေ ဟိံသာယံ ဝိကောပနေတိ အနေကေသု အတ္ထေသု အာဂတော။

‘‘ယံ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ သမ္ဘောတိ၊ သဗ္ဗံ အာရမ္ဘပစ္စယာ၊

အာရမ္ဘာနံ နိရောဓေန၊ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၇၄၉) –

ဧတ္ထ ဟိ ကမ္မံ အာရမ္ဘောတိ အာဂတံ။ ‘‘အာရမ္ဘတိ စ ဝိပ္ပဋိသာရီ စ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၄၂၊ ပု။ ပ။ ၁၉၁) ဧတ္ထ အာပတ္တိ။ ‘‘မဟာယညာ မဟာရမ္ဘာ၊ န တေ ဟောန္တိ မဟပ္ဖလာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၉၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၂၀) ဧတ္ထ ယူပုဿာပနာဒိကိရိယာ။ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထ၊ ယုဉ္ဇထ ဗုဒ္ဓသာသနေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ ကထာ။ ၃၃၃၊ နေတ္တိ။ ၂၉၊ ပေဋကော။ ၃၈၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၄) ဧတ္ထ ဝီရိယံ။ ‘‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရမ္ဘန္တီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၅၁) ဧတ္ထ ဟိံသာ။ ‘‘ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃) ဧတ္ထ ဆေဒနဘဉ္ဇနာဒိကံ ဝိကောပနံ။ ဣဓ ပန ဝီရိယမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘ဝီရိယာရမ္ဘောတိ ဝီရိယသင်္ခါတော အာရမ္ဘော’’တိ။ ဝီရိယဉှိ အာရမ္ဘနဝသေန အာရမ္ဘောတိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒမဿ သဘာဝပဒံ။ ကောသဇ္ဇတော နိက္ခမနဝသေန နိက္ကမော။ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနဝသေန ပရက္ကမော။ ဥဂ္ဂန္တွာ ယမနဝသေန ဥယျာမော။ ဝါယမနဝသေန ဝါယာမော။ ဥဿဟနဝသေန ဥဿာဟော။ အဓိမတ္တုဿဟနဝသေန ဥဿောဠှီ။ ထိရဘာဝဋ္ဌေန ထာမော။ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓာရဏဝသေန အဝိစ္ဆေဒတော ဝါ ပဝတ္တနဝသေန ကုသလသန္တာနံ ဓာရေတီတိ ဓိတိ။

အပရော နယော – နိက္ကမော စေသော ကာမာနံ ပနုဒနာယ။ ပရက္ကမော စေသော ဗန္ဓနစ္ဆေဒါယ။ ဥယျာမော စေသော ဩဃဿ နိတ္ထရဏာယ။ ဝါယာမော စေသော ပါရံ ဂမနဋ္ဌေန။ ဥဿာဟော စေသော ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန။ ဥဿောဠှီ စေသော အဓိမတ္တဋ္ဌေန။ ထာမော စေသော ပလိဃုဂ္ဃာဋနတာယ။ ဓိတိ စေသော အဋ္ဌိတကာရိတာယာတိ။

‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ၊ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတူ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၅) ဧဝံ ပဝတ္တိကာလေ အသိထိလပရက္ကမဝသေန အသိထိလပရက္ကမတာ၊ ထိရပရက္ကမော ဒဠှပရက္ကမောတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပနေတံ ဝီရိယံ ကုသလကမ္မကရဏဋ္ဌာနေ ဆန္ဒံ န နိက္ခိပတိ၊ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ၊ န ဩတာရေတိ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ အနောသက္ကိတမာနသတံ အာဝဟတိ၊ တသ္မာ ‘‘အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယထာ ပန တဇ္ဇာတိကေ ဥဒကသမ္ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဓုရဝါဟဂေါဏံ ‘‘ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သော ဇာဏုနာ ဘူမိံ ဥပ္ပီဠေတွာပိ ဓုရံ ဝဟတိ၊ ဘူမိယံ ပတိတုံ န ဒေတိ၊ ဧဝမေဝ ဝီရိယံ ကုသလကမ္မကရဏဋ္ဌာနေ ဓုရံ န နိက္ခိပတိ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဓုရသမ္ပဂ္ဂါဟော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဂ္ဂဟလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဝီရိယိန္ဒြိယံ။ ကောသဇ္ဇေ န ကမ္ပတီတိ ဝီရိယဗလံ။ ယာထာဝနိယျာနိကကုသလဝါယာမတာယ သမ္မာဝါယာမော။

တန္ဒီတိ ဇာတိအာလသိယံ။ တန္ဒိယနာတိ တန္ဒိယနာကာရော။ တန္ဒိမနကတာတိ တန္ဒိယာ အဘိဘူတစိတ္တတာ။ အလသဿ ဘာဝေါ အာလသျံ၊ အာလသျာယနာကာရော အာလသျာယနာ။ အာလသျာယိတဿ ဘာဝေါ အာလသျာယိတတ္တံ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ကိလေသဝသေန ကာယာလသိယံ ကထိတံ။

ဝဉ္စနိကာ စရိယာတိ ဝဉ္စနိကာ ကိရိယာ။ မာ မံ ဇညာတိ ဝါစံ ဘာသတီတိ ဇာနံယေဝ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝီတိက္ကမန္တော ဘိက္ခု ဘာရိယံ ကရောတိ၊ အမှာကံ ပန ဝီတိက္ကမဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထီတိ ဥပသန္တော ဝိယ ဘာသတိ။ ကာယေန ပရက္ကမတီတိ ‘‘မယာ ကတံ ဣဒံ ပါပကမ္မံ မာ ကေစိ ဇာနိံသူ’’တိ ကာယေန ဝတ္တံ ကရောတိ။ ဝိဇ္ဇမာနဒေါသပဋိစ္ဆာဒနတော စက္ခုမောဟနမာယာ ဝိယာတိ မာယာ၊ မာယာဝိနော ဘာဝေါ မာယာဝိတာ။ ကတွာ ပါပံ ပုန ပဋိစ္ဆာဒနတော အတိ အဿရတိ ဧတာယ သတ္တောတိ အစ္စသရာ။ ကာယဝါစာကိရိယာဟိ အညထာ ဒဿနတော ဝဉ္စေတီတိ ဝဉ္စနာ။ ဧတာယ သတ္တာ နိကရောန္တီတိ နိကတိ၊ မိစ္ဆာ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’’တိ ပါပါနံ နိက္ခိပနတော နိကိရဏာ။ ‘‘နာဟံ ဧဝံ ကရောမီ’’တိ ပရိဝဇ္ဇနတော ပရိဟရဏာ။ ကာယာဒီဟိ သံဝရဏတော ဂူဟနာ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဂူဟနာ ပရိဂူဟနာ။ တိဏပဏ္ဏေဟိ ဝိယ ဂူထံ ကာယဝစီကမ္မေဟိ ပါပံ ဆာဒိယတီတိ ဆာဒနာ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဆာဒနာ ပရိစ္ဆာဒနာ။ န ဥတ္တာနံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနုတ္တာနီကမ္မံ။ န ပါကဋံ ကတွာ ဒဿေတီတိ အနာဝိကမ္မံ။ သုဋ္ဌု ဆာဒနာ ဝေါစ္ဆာဒနာ။ ကတပါပပဋိစ္ဆာဒနဝသေန ပုနပိ ပါပဿ ကရဏတော ပါပကိရိယာ။ အယံ ဝုစ္စတီတိ အယံ ကတပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ နာမ ဝုစ္စတိ။ ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘသ္မာပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ အင်္ဂါရော၊ ဥဒကပဋိစ္ဆန္နော ဝိယ ခါဏု၊ ပိလောတိကာယ ပလိဝေဌိတံ ဝိယ စ သတ္ထံ ဟောတိ။ အတိဝေလံ ဒန္တဝိဒံသကံ ဟသတီတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဒန္တံ ဝိဝရိတွာ ပရေသံ ဒဿေတွာ ဟာသံ သောမနဿံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဟသတိ။

ကာယိကာစ ခိဍ္ဍာတိ ကာယေန ပဝတ္တာ ကီဠာ။ ဧသေဝ နယော ဝါစသိကာယပိ။ ဟတ္ထီဟိပိ ကီဠန္တီတိ ဟတ္ထီဟိ ကီဠိတတ္ထာယ ပုရတော ဓာဝနအာဓာဝနပိဋ္ဌနိသီဒနာဒိကီဋ္ဌာယ ကီဠန္တိ။ ဧသေဝ နယော အဿရထေသုပိ။ အဋ္ဌပဒေပိ ကီဠန္တီတိ ဧကေကာယ ပန္တိယာ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ပဒါနိ အဿာတိ အဋ္ဌပဒံ၊ တသ္မိံ အဋ္ဌပဒေ။ ဒသပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ အာကာသေပီတိ အဋ္ဌပဒဒသပဒေသု ဝိယ အာကာသေယေဝ ကီဠန္တိ။ ပရိဟာရပထေပီတိ ဘူမိယံ နာနာပထမဏ္ဍလံ ကတွာ တတ္ထ ပရိဟရိတဗ္ဗပထံ ပရိဟရန္တာ ကီဠန္တိ။ သန္တိကာယပိ ကီဠန္တီတိ သန္တိကကီဠာယ ကီဠန္တိ၊ ဧကဇ္ဈံ ဌပိတာ သာရိယော ဝါ ပါသာဏသက္ခရာယော ဝါ အစာလေန္တာ နခေနေဝ အပနေန္တိ စ ဥပနေန္တိ စ။ သစေ တတ္ထ ကာစိ စလတိ၊ ပရာဇယော ဟောတီတိ။

ခလိကာယာတိ ဇူတဖလကေ ပါသကကီဠာယ ကီဠန္တိ။ ဃဋိကာယာတိ ဃဋိကာ ဝုစ္စတိ ဒီဃဒဏ္ဍကေန ရဿဒဏ္ဍကံ ပဟရဏကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ သလာကဟတ္ထေနာတိ လာခါယ ဝါ မဉ္ဇဋ္ဌိယာ ဝါ ပိဋ္ဌောဒကေန ဝါ သလာကဟတ္ထံ တေမေတွာ ‘‘ကိံ ဟောတူ’’တိ ဘူမိယံ ဝါ ဘိတ္တိယံ ဝါ တံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထိအဿာဒိရူပါနိ ဒဿေန္တာ ကီဠန္တိ။ အက္ခေနာတိ ဂုဠေန။ ပင်္ကစီရေနာတိ ပင်္ကစီရံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိကာ၊ တံ ဓမန္တာ ကီဠန္တိ။ ဝင်္ကကေနာတိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနကေန ခုဒ္ဒကနင်္ဂလေန။ မောက္ခစိကာယာတိ သမ္ပရိဝတ္တကကီဠာယ၊ အာကာသေ ဝါ ဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ဝါ သီသံ ဌပေတွာ ဟေဋ္ဌုပရိယဘာဝေန ပရိဝတ္တန္တာ ကီဠန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိင်္ဂုလကေနာတိ စိင်္ဂုလကံ ဝုစ္စတိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ ဝါတပ္ပဟာရေန ပရိဗ္ဘမနစက္ကံ၊ တေန ကီဠန္တိ။ ပတ္တာဠှကေနာတိ ပတ္တာဠှကံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဏနာဠိ၊ တာယ ဝါလိကာဒီနိ မိနန္တာ ကီဠန္တိ။ ရထကေနာတိ ခုဒ္ဒကရထေန။ ဓနုကေနာတိ ခုဒ္ဒကဓနုနာ။ အက္ခရိကာယာတိ အက္ခရိကာ ဝုစ္စတိ အာကာသေ ဝါ ပိဋ္ဌိယံ ဝါ အက္ခရဇာနနကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ မနေသိကာယာတိ မနေသိကာ ဝုစ္စတိ မနသာ စိန္တိတဇာနနကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ ယထာဝဇ္ဇေနာတိ ယထာဝဇ္ဇံ ဝုစ္စတိ ကာဏကုဏိခုဇ္ဇာဒီနံ ယံ ယံ ဝဇ္ဇံ၊ တံ တံ ပယောဇေတွာ ဒဿနကီဠာ၊ တာယ ကီဠန္တိ။ မုခဘေရိကန္တိ မုခသဒ္ဒေန ဘေရီ ဝိယ ဝါဒနံ။ မုခါလမ္ဗရန္တိ မုခါနုလိတ္တဘေရိသဒ္ဒကရဏံ။ မုခဍိဏ္ဍိမကန္တိ မုခေန ပဟတဘေရိသဒ္ဒကရဏံ။ မုခဝလိမကန္တိ ဩဋ္ဌမံသံ ဇိမှံ ကတွာ သဒ္ဒကရဏံ။ ‘‘မုခတလိက’’န္တိပိ ပါဌော၊ မုခံ ပရိဝတ္တေတွာ ဓမနံ ။ မုခဘေရုဠကန္တိ မုခေန ဘေရိဝါဒနံ။ နာဋကန္တိ အဘိနယံ ဒဿေတွာ ဥဂ္ဂဏှာပနံ။ ‘‘နဋ္ဋက’’န္တိပိ ပါဌော။ လာပန္တိ ဥက္ကုဋ္ဌိတကရဏံ။ ဂီတန္တိ ဂါယနံ။ ဒဝကမ္မန္တိ ဟဿကီဠာကရဏံ။ အယံ ဝါစသိကာ ခိဍ္ဍာတိ အယံ ကီဠာ ဝါစာယ ဇာတာ ဝစီဒွါရေ ဥပ္ပန္နာ။

ကေသာ စ မဿု စာတိအာဒီသု ကေသာနံ ကတ္တရိကာယ ဌာနာတိရိတ္တာနိ အကတွာ ကတ္တရိကာယ ဆေဒနံ မဿူနံ ဒါဌိကံ ဌပေတွာ ကပ္ပာသနဉ္စ ဧကတောဝဏ္ဍိကာဒိမာလာ စ မူလဂန္ဓာဒိဂန္ဓာ စ ဆဝိကရဏဝိလေပနာ စ။ ဂီဝါဒီသု ပိဠန္ဓနအာဘရဏာ စ သီသေ ပဋိမုဉ္စနပသာဓနပိဠန္ဓနာ စ သရီရနိဝါသနဝိစိတြဝတ္ထာ စ သံဝေလ္လိယဗန္ဓနပသာဓနဉ္စ။ ‘‘ပရာသန’’န္တိပိ ပါဌော။ သီသဝေဌနပဋသင်္ခါတဝေဌနဉ္စ။

ဥစ္ဆာဒနာဒီသု မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခန္တဒါရကာနံ သရီရဂန္ဓော ဒွါဒသမတ္တဝဿကာလေ နဿတိ၊ တေသံ သရီရဂန္ဓဟရဏတ္ထာယ ဂန္ဓစုဏ္ဏာဒီဟိ ဥစ္ဆာဒေန္တိ၊ ဧဝရူပံ ဥစ္ဆာဒနံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုညဝန္တေ ပန ဒါရကေ ဦရူသု နိပဇ္ဇာပေတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ဟတ္ထပါဒဦရုနာဘိအာဒီနံ သဏ္ဌာနသမ္ပာဒနတ္ထံ ပရိမဒ္ဒန္တိ၊ ဧဝရူပံ ပရိမဒ္ဒနံ န ဝဋ္ဋတိ။

နှာပနန္တိ တေသံယေဝ ဒါရကာနံ ဂန္ဓာဒီဟိ နှာပနံ။ သမ္ဗာဟနန္တိ မဟာမလ္လာနံ ဝိယ ဟတ္ထပါဒေ မုဂ္ဂရာဒီဟိ ပဟရိတွာ ဗာဟုဝဍ္ဎနံ။ အာဒါသန္တိ ယံကိဉ္စိ အာဒါသံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အဉ္ဇနံ အလင်္ကာရဉ္ဇနမေဝ။ မာလာတိ ဗဒ္ဓမာလာ ဝါ အဗဒ္ဓမာလာ ဝါ။ ဝိလေပနန္တိ ယံကိဉ္စိ ဆဝိရာဂကရဏံ။ မုခစုဏ္ဏကံ မုခလေပနန္တိ မုခေ ကာဠပီဠကာဒီနံ ဟရဏတ္ထာယ မတ္တိကာကက္ကံ ဒေန္တိ။ တေန လောဟိတေ စလိတေ သာသပကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန ဒေါသေ ခါဒိတေ တိလကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန လောဟိတေ သန္နိသိန္နေ ဟလိဒ္ဒိကက္ကံ ဒေန္တိ၊ တေန ဆဝိဝဏ္ဏေ အာရူဠှေ မုခစုဏ္ဏကေန မုခံ စုဏ္ဏေန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဟတ္ထဗန္ဓာဒီသု ဟတ္ထေ ဝိစိတြသင်္ခကပါလာဒီနိ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ၊ တံ ဝါ အညံ ဝါ သဗ္ဗမ္ပိ ဟတ္ထာဘရဏံ န ဝဋ္ဋတိ။ အပရေ သိခံ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ၊ သုဝဏ္ဏစီရကမုတ္တာဝဠိအာဒီဟိ စ တံ ပရိက္ခိပန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။ အပရေ စတုဟတ္ထဒဏ္ဍံ ဝါ အညံ ဝါ ပန အလင်္ကတဒဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ ၊ တထာ ဣတ္ထိပုရိသရူပါဒိဝိစိတ္တံ ဘေသဇ္ဇနာဠိကံ သုပရိက္ခိတ္တံ ဝါမပဿေ ဩလဂ္ဂေန္တိ၊ အပရေ အနေကစိတြကောသံ အတိတိခိဏံ အသိံ၊ ပဉ္စဝဏ္ဏသုတ္တသိဗ္ဗိတံ မကရဒန္တကာဒိဝိစိတ္တံ ဆတ္တံ၊ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာ မောရပိဉ္ဆာဒိပရိက္ခိတ္တာ ဥပါဟနာ၊ ကေစိ ရတနမတ္တာယာမံ စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ကေသန္တပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ မေဃမုခေ ဝိဇ္ဇုလတံ ဝိယ နလာဋေ ဥဏှီသပဋ္ဋံ ဗန္ဓိတွာ စူဠာမဏိံ ဓာရေန္တိ၊ စာမရဝါလဗီဇနိံ ဓာရေန္တိ၊ တံ သဗ္ဗံ န ဝဋ္ဋတိ။

ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿာတိ ဣမဿ စာတုမဟာဘူတမယဿ ကုဏပသရီရဿ။ ကေဠနာတိ ကီဠာပနာ ။ ပရိကေဠနာတိ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ကီဠာပနာ။ ဂေဓိတတာတိ အဘိကင်္ခိတတာ။ ဂေဓိတတ္တန္တိ ဂိဒ္ဓဘာဝေါ အဘိကင်္ခိတဘာဝေါ။ စပလတာတိ အလင်္ကာရကရဏံ။ စာပလျန္တိ စပလဘာဝံ။

သဝိဘူသန္တိအာဒီသု ဝိဘူသာယ သဟ သဝိဘူသံ။ ဆဝိရာဂကရဏသင်္ခါတေန ပရိဝါရေန သဟ သပရိဝါရံ။ ပရိဘဏ္ဍေန သဟ သပရိဘဏ္ဍံ။ ပရိက္ခာရေန သဟ သပရိက္ခာရံ။

၁၆၂။ အာထဗ္ဗဏန္တိ အာထဗ္ဗဏိကမန္တပ္ပယောဂံ။ သုပိနန္တိ သုပိနသတ္ထံ။ လက္ခဏန္တိ မဏိလက္ခဏာဒိံ။ နော ဝိဒဟေတိ နပ္ပယောဇေယျ။ ဝိရုတဉ္စာတိ မိဂါဒီနံ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဿိတံ။

အာထဗ္ဗဏိကာတိ ပရူပဃာတမန္တဇာနနကာ။ အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေန္တီတိ အာထဗ္ဗဏိကာ ကိရ သတ္တာဟံ အလောဏကံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဒဗ္ဗေ အတ္ထရိတွာ ပထဝိယံ သယမာနာ တပံ စရိတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ သုသာနဘူမိံ သဇ္ဇေတွာ သတ္တမေ ပဒေ ဌတွာ ဟတ္ထံ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ မုခေန ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပန္တိ၊ အထ တေသံ ကမ္မံ သမိဇ္ဈတိ။ ဧဝရူပံ သန္ဓာယ ‘‘အာထဗ္ဗဏံ ပယောဇေန္တီ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ပယောဇေန္တီတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဟောန္တိ။ နဂရေ ဝါ ရုဒ္ဓေတိ နဂရေ သမန္တတော ရုန္ဓိတွာ အာဝရိတွာ ဂဟိတေ။ သင်္ဂါမေ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌိတေတိ ရဏေ ဥပဂန္တွာ ဌိတေ။ ပစ္စတ္ထိကေသု ပစ္စာမိတ္တေသူတိ ပဋာဏီဘူတေသု ဝေရီသု။ ဤတိံ ဥပ္ပာဒေန္တီတိ သရီရစလနံ ကမ္ပနံ၊ တဿ ဥပ္ပာဒနံ ကရောန္တိ။ ဥပဒ္ဒဝန္တိ ကာယပီဠနံ ကရောန္တိ။ ရောဂန္တိ ဗျာဓိံ။ ပဇ္ဇရကန္တိ ဇရံ။ သူလန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကံ။ ဝိသူစိကန္တိ ဝိဇ္ဈနံ။ ပက္ခန္ဒိကန္တိ လောဟိတပက္ခန္ဒိကံ။ ကရောန္တီတိ ဥပ္ပာဒေန္တိ။

သုပိနပါဌကာတိ သုပိနဗျာကရဏကာ။ အာဒိသန္တီတိ ဗျာကရောန္တိ။ ယော ပုဗ္ဗဏှသမယံ သုပိနံ ပဿတီတိအာဒီသု အစ္စန္တသံယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပုဗ္ဗဏှသမယေတိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဝိပါကော ဟောတီတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝသေန ဧဝရူပေါ ဝိပါကော ဟောတိ။ အဝကုဇ္ဇ နိပန္နောတိ အဓောမုခေါ ဟုတွာ နိပန္နော ပဿတိ။ ဧဝံ သုပိနပါဌကာ သုပိနံ အာဒိသန္တိ။

တဉ္စ ပန သုပိနံ ပဿန္တော စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဿတိ ဓာတုက္ခောဘတော ဝါ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ဝါ ဒေဝတောပသံဟာရတော ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ဝါတိ။ တတ္ထ ပိတ္တာဒီနံ ခေါဘကရဏပစ္စယယောဂေန ခုဘိတဓာတုကော ဓာတုက္ခောဘတော သုပိနံ ပဿတိ၊ ပဿန္တော စ နာနာဝိဓံ သုပိနံ ပဿတိ။ အနုဘူတပုဗ္ဗတော ပဿန္တော ပုဗ္ဗေ အနုဘူတပုဗ္ဗံ အာရမ္မဏံ ပဿတိ။ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿန္တော ဒေဝတာနံ အာနုဘာဝေန အာရမ္မဏာနိ ပဿတိ။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿန္တော ပုညာပုညဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇိတုကာမဿ အတ္ထဿ ဝါ အနတ္ထဿ ဝါ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတံ သုပိနံ ပဿတိ ။ တတ္ထ ယံ ဓာတုက္ခောဘတော အနုဘူတပုဗ္ဗတော စ သုပိနံ ပဿတိ၊ န တံ သစ္စံ ဟောတိ။ ယံ ဒေဝတောပသံဟာရတော ပဿတိ၊ တံ သစ္စံ ဝါ ဟောတိ အလိကံ ဝါ။ ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာ ဥပါယေန ဝိနာသေတုကာမာ ဝိပရီတမ္ပိ ကတွာ ဒဿေန္တိ။ ယံ ပန ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော ပဿတိ၊ တံ ဧကန္တသစ္စမေဝ ဟောတိ။ ဧတေသံ စတုန္နံ မူလကာရဏာနံ သံသဂ္ဂဘေဒတောပိ သုပိနဘေဒေါ ဟောတိယေဝ။ တဉ္စ ပနေတံ စတုဗ္ဗိဓံ သုပိနံ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာဝ ပဿန္တိ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ။ အသေက္ခာ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ။

ကိံ ပနေတံ ပဿန္တော သုတ္တော ပဿတိ၊ ဥဒါဟု ပဋိဗုဒ္ဓါ၊ ဥဒါဟု နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓါတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ သုတ္တော ပဿတိ၊ အဘိဓမ္မဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေန ဟိ သုပတိ၊ တံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တံ ဝါ န ဟောတိ၊ သုပိနံ ပဿန္တဿ စ ဤဒိသာနိ စိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အထ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ ဝိနယဝိရောဓော အာပဇ္ဇတိ။ ယဉှိ ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ တံ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန ပဿတိ၊ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေန စ ကတေ ဝီတိက္ကမေ အနာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ သုပိနံ ပဿန္တေန ပန ကတေ ဝီတိက္ကမေ ဧကန္တံ အနာပတ္တိ ဧဝ။ အထ နေဝ သုတ္တော န ပဋိဗုဒ္ဓါ ပဿတိ၊ ကော နာမ ပဿတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ သုပိနဿ အဘာဝေါဝ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဘာဝေါ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ကပိနိဒ္ဒါပရေတော ပဿတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘မဇ္ဈူပဂတော၊ မဟာရာဇ၊ ကပိနိဒ္ဒါပရေတော သုပိနံ ပဿတီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၅။၃။၅)။

ကပိနိဒ္ဒါပရေတောတိ မက္ကဋနိဒ္ဒါယ ယုတ္တော။ ယထာ ဟိ မက္ကဋဿ နိဒ္ဒါ လဟုပရိဝတ္တာ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယာ နိဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနံ ကုသလာဒိစိတ္တဝေါကိဏ္ဏတ္တာ လဟုဝိပရိဝတ္တာ။ ယဿာ ပဝတ္တိယံ ပုနပ္ပုနံ ဘဝင်္ဂတော ဥတ္တရဏံ ဟောတိ၊ တာယ ယုတ္တော သုပိနံ ပဿတိ။ တေနာယံ သုပိနော ကုသလောပိ ဟောတိ အကုသလောပိ အဗျာကတောပိ။ တတ္ထ သုပိနန္တေ စေတိယဝန္ဒနဓမ္မဿဝနဓမ္မဒေသနာဒီနိ ကရောန္တဿ ကုသလော၊ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ကရောန္တဿ အကုသလော၊ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေ အဗျာကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သွာယံ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာ စေတနာယ ပဋိသန္ဓိံ အာကဍ္ဎိတုံ အသမတ္ထော၊ ပဝတ္တေ ပန အညေဟိ ကုသလာကုသလေဟိ ဥပတ္ထမ္ဘိတော ဝိပါကံ ဒေတိ။

မဏိလက္ခဏာဒီသု ဧဝရူပေါ မဏိ ပသတ္ထော၊ ဧဝရူပေါ အပသတ္ထော၊ သာမိနော အာရောဂျဣဿရိယာဒီနံ ဟေတု ဟောတိ၊ န ဟောတီတိ ဧဝံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒိဝသေန မဏိအာဒီနံ လက္ခဏံ အာဒိသန္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ အာဝုဓလက္ခဏန္တိ ဌပေတွာ အသိအာဒီနိ အဝသေသံ အာဝုဓံ ။ ဣတ္ထိလက္ခဏာဒီနိပိ ယမှိ ကုလေ ဣတ္ထိပုရိသာဒယော ဝသန္တိ၊ တဿ ဝုဒ္ဓိဟာနိဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ အဇလက္ခဏာဒီသု ပန ‘‘ဧဝရူပါနံ အဇာဒီနံ မံသံ ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဧဝရူပါနံ န ခါဒိတဗ္ဗ’’န္တိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိ စေတ္ထ ဂေါဓာယ လက္ခဏေ စိတ္တကမ္မပိဠန္ဓနာဒီသုပိ ‘‘ဧဝရူပါယ ဂေါဓာယ သတိ ဣဒံ နာမ ဟောတီ’’တိ အယမ္ပိ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကဏ္ဏိကာလက္ခဏံ ပိဠန္ဓနကဏ္ဏိကာယပိ ဂေဟကဏ္ဏိကာယပိ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကစ္ဆပလက္ခဏမ္ပိ ဂေါဓလက္ခဏသဒိသမေဝ။ မိဂလက္ခဏံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနံ လက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧဝံ လက္ခဏပါဌကာ လက္ခဏံ အာဒိသန္တီတိ ဧဝံ လက္ခဏသတ္ထဝါစကာ လက္ခဏံ အာဒိသန္တိ ကထေန္တိ။

နက္ခတ္တာနီတိ ကတ္တိကာဒီနိ အဋ္ဌဝီသတိ နက္ခတ္တာနိ။ ဣမိနာ နက္ခတ္တေန ဃရပ္ပဝေသော ကာတဗ္ဗောတိ ဂေဟပ္ပဝေသမင်္ဂလံ ကာတဗ္ဗံ။ မကုဋံ ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ပသာဓနမင်္ဂလံ ကာတဗ္ဗံ။ ဝါရေယျန္တိ ‘‘ဣမဿ ဒါရကဿ အသုကကုလတော အသုကနက္ခတ္တေန ဒါရိကံ အာနေထာ’’တိ အာဝါဟကရဏဉ္စ ‘‘ဣမံ ဒါရိကံ အသုကဿ နာမ ဒါရကဿ အသုကနက္ခတ္တေန ဒေထ၊ ဧဝံ ဧတေသံ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ ဝိဝါဟကရဏဉ္စ ဝတွာ ဝါရေယျသင်္ခါတံ အာဝါဟဝိဝါဟမင်္ဂလံ ကာတဗ္ဗန္တိ အာဒိသန္တိ။ ဗီဇနီဟာရောတိ ဗီဇာနံ ဝပ္ပတ္ထာယ ဗဟိ နီဟရဏံ။ ‘‘နိဟရော’’တိပိ ပါဠိ။ မိဂဝါက္ကန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကနာမံ၊ သဗ္ဗသကုဏစတုပ္ပဒါနံ ရုတဉာဏဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ မိဂဝါက္ကပါဌကာတိ သကုန္တစတုပ္ပဒါနံ သဒ္ဒဗျာကရဏကာ။ မိဂဝါက္ကံ အာဒိသန္တီတိ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ ဗျာကရောန္တိ။ ရုတန္တိ သဒ္ဒံ။ ‘‘ရုဒ’’န္တိ ဝါ ပါဠိ။ ဝဿိတန္တိ ဝါစံ။ ဂဗ္ဘကရဏီယာတိ ဝိနဿမာနဿ ဂဗ္ဘဿ ပုန အဝိနာသာယ ဩသဓဒါနေန ဂဗ္ဘသဏ္ဌာနကာရကာ။ ဂဗ္ဘော ဟိ ဝါတေန ပါဏကေဟိ ကမ္မုနာ စာတိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ဝိနဿတိ။ တတ္ထ ဝါတေန ဝိနဿန္တေ ဝါတဝိနာသနံ သီတလံ ဘေသဇ္ဇံ ဒေတိ။ ပါဏကေဟိ ဝိနဿန္တေ ပါဏကာနံ ပဋိကမ္မံ ကရောတိ။ ကမ္မုနာ ဝိနဿန္တေ ပန ဗုဒ္ဓါပိ ပဋိဗာဟိတုံ န သက္ကောန္တိ။ တသ္မာ န တံ ဣဓ ဂဟိတံ။ သာလာကိယန္တိ သလာကဝေဇ္ဇကမ္မံ။ သလ္လကတ္တိယန္တိ သလ္လကတ္တဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ကာယတိကိစ္ဆန္တိ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ ယောဇေတွာ ကာယတိကိစ္ဆဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ဘူတိယန္တိ ဘူတဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ကောမာရဘစ္စန္တိ ကောမာရကဝေဇ္ဇကမ္မံ။ ကုဟာတိ ဝိမှာပကာ။ ထဒ္ဓါတိ ဒါရုက္ခန္ဓံ ဝိယ ထဒ္ဓသရီရာ။ လပါတိ ပစ္စယပဋိဗဒ္ဓဝစနကာ။ သိင်္ဂိတိ မဏ္ဍနပကတိကာ။ ဥန္နဠာတိ ဥဂ္ဂတမာနနဠာ။ အသမာဟိတာတိ ဥပစာရပ္ပနာသမာဓိဝိရဟိတာ။

န ဂဏှေယျာတိအာဒီသု ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏဝသေန န ဂဏှေယျ။ သဇ္ဈာယဝသေန န ဥဂ္ဂဏှေယျ။ စိတ္တေ ဌပနဝသေန န ဓာရေယျ။ သမီပံ ကတွာ ဌပနဝသေန န ဥပဓာရေယျ။ ဥပပရိက္ခာဝသေန န ဥပလက္ခေယျ။ အညေသံ ဝါစနဝသေန နပ္ပယောဇေယျ။

၁၆၃။ ပေသုဏိယန္တိ ပေသုညံ။ သေသနိဒ္ဒေသော စ ဝုတ္တတ္ထောယေဝ။

၁၆၄။ ကယဝိက္ကယေတိ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝဉ္စနဝသေန ဝါ ဥဒယပတ္ထနာဝသေန ဝါ န တိဋ္ဌေယျ။ ဥပဝါဒံ ဘိက္ခု န ကရေယျာတိ ဥပဝါဒကရေ ကိလေသေ အနိဗ္ဗတ္တေန္တော အတ္တနိ ပရေဟိ သမဏဗြာဟ္မဏေဟိ ဥပဝါဒံ န ဇနေယျ။ ဂါမေ စ နာဘိသဇ္ဇေယျာတိ ဂါမေ စ ဂိဟိသံသဂ္ဂါဒီဟိ နာဘိသဇ္ဇေယျ။ လာဘကမျာ ဇနံ န လပယေယျာတိ လာဘကာမတာယ ဇနံ န လပယေယျ။

ယေ ကယဝိက္ကယာ ဝိနယေ ပဋိက္ခိတ္တာတိ ယေ ဒါနပဋိဂ္ဂဟဏဝသေန ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေ (ပါရာ။ ၅၉၃ အာဒယော) န ဝဋ္ဋတီတိ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဣဓာဓိပ္ပေတံ ကယဝိက္ကယံ ဒဿေတုံ ‘‘ပဉ္စန္နံ သဒ္ဓိံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဉ္စန္နံ သဒ္ဓိန္တိ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဟ။ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကာ နာမ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီသိက္ခမာနသာမဏေရသာမဏေရိယော။ ဝဉ္စနိယံ ဝါတိ ပဋိရူပကံ ဒဿေတွာ ဝဉ္စနိယံ ဝါ။ ဥဒယံ ဝါ ပတ္ထယန္တောတိ ဝုဍ္ဎိံ ပတ္ထေန္တော ဝါ။ ပရိဝတ္တေတီတိ ပရိဝတ္တနံ ကရောတိ။

ဣဒ္ဓိမန္တောတိ ဣဇ္ဈနပဘာဝဝန္တော။ ဒိဗ္ဗစက္ခုကာတိ ဒိဗ္ဗသဒိသဉာဏစက္ခုကာ။ အထ ဝါ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿယေန လဒ္ဓဉာဏစက္ခုကာ။ ပရစိတ္တဝိဒုနောတိ အတ္တနော စိတ္တေန ပရေသံ စိတ္တဇာနနကာ။ တေ ဒူရတောပိ ပဿန္တီတိ ဧကယောဇနတောပိ ယောဇနသတတောပိ ယောဇနသဟဿတောပိ ယောဇနသတသဟဿတောပိ စက္ကဝါဠတောပိ ဒွေတီဏိစတ္တာရိပဉ္စဒသဝီသတိစတ္တာလီသသဟဿတောပိ တတော အတိရေကတောပိ စက္ကဝါဠတော ပဿန္တိ ဒက္ခန္တိ။ အာသန္နာပိ န ဒိဿန္တီတိ သမီပေ ဌိတာပိ နိသိန္နာပိ န ပညာယန္တိ။ စေတသာပိ စိတ္တံ ပဇာနန္တီတိ အတ္တနော စိတ္တေနာပိ ပရေသံ စိတ္တံ ပဇာနန္တိ။ ဒေဝတာပိ ခေါ သန္တိ ဣဒ္ဓိမန္တိနိယောတိ ဒေဝတာပိ ဧဝံ သံဝိဇ္ဇန္တိ ဣဇ္ဈနပဘာဝဝန္တိနိယော။ ပရစိတ္တဝိဒုနိယောတိ ပရေသံ စိတ္တံ ဇာနန္တိယော။ ဩဠာရိကေဟိ ဝါ ကိလေသေဟီတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိကေဟိ ဝါ ဥပတာပေဟိ။ မဇ္ဈိမေဟိ ဝါတိ ကာမဝိတက္ကာဒိကေဟိ ဝါ။ သုခုမေဟိ ဝါတိ ဉာတိဝိတက္ကာဒိကေဟိ ဝါ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒယော ကမ္မပထဝသေန ၊ ကာမဝိတက္ကာဒယော ဝဋ္ဋမူလကကိလေသဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဉာတိဝိတက္ကာဒီသု ‘‘မယှံ ဉာတယော သုခဇီဝိနော သမ္ပတ္တိယုတ္တာ’’တိ ဧဝံ ပဉ္စကာမဂုဏသန္နိဿိတေန ဂေဟသန္နိဿိတပေမေန ဉာတကေ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော ဉာတိဝိတက္ကော။ ‘‘မယှံ ဉာတယော ခယံ ဂတာ ဝယံ ဂတာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပန ဉာတိဝိတက္ကော နာမ န ဟောတိ။

‘‘အမှာကံ ဇနပဒေါ သုဘိက္ခော သမ္ပန္နသဿော’’တိ တုဋ္ဌမာနသဿ ဂေဟဿိတပေမဝသေန ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော ဇနပဒဝိတက္ကော။ ‘‘အမှာကံ ဇနပဒေ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာ ဝယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ပန ဇနပဒဝိတက္ကော နာမ န ဟောတိ။

အမရတ္တာယ ဝိတက္ကော၊ အမရော ဝါ ဝိတက္ကောတိ အမရဝိတက္ကော။ တတ္ထ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနာဒီဟိ ဒုက္ခေ နိဇိဏ္ဏေ သမ္ပရာယေ အတ္တာ သုခီ ဟောတိ။ အမရောတိ ဒုက္ကရကာရိကံ ကရောန္တဿ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ ပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အမရတ္တာယ ဝိတက္ကော နာမ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ပန ‘‘သဿတံ ဝဒေသီ’’တိအာဒီနိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဧဝန္တိပိ မေ နော၊ တထာတိပိ မေ နော၊ အညထာတိပိ မေ နော၊ နောတိပိ မေ နော၊ နော နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ၊ တဿ သော ဒိဋ္ဌိဂတပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော၊ ယထာ အမရော နာမ မစ္ဆော ဥဒကေ ဂဟေတွာ မာရေတုံ န သက္ကာ၊ ဣတော စိတော စ ဓာဝတိ ဂါဟံ န ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ဧကသ္မိံ ပက္ခေ အသဏ္ဌဟနတော န မရတီတိ အမရော နာမ ဟောတိ၊ တံ ဒုဝိဓမ္ပိ ဧကတော ကတွာ ‘‘အမရဝိတက္ကော’’တိ ဝုတ္တံ။

ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသညုတ္တောတိ အနုဒ္ဒယတာပဋိရူပကေန ဂေဟဿိတပေမေန ပဋိသံယုတ္တော။ ဥပဋ္ဌာကေသု နန္ဒကေသု သောစန္တေသု စ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဒိဂုဏံ နန္ဒတိ ဒိဂုဏံ သောစတိ၊ တေသု သုခိတေသု ဒိဂုဏံ သုခိတော ဟောတိ၊ ဒုက္ခိတေသု ဒိဂုဏံ ဒုက္ခိတော ဟောတိ။ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု အတ္တနာ ဝေါယောဂံ အာပဇ္ဇတိ။ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ သာဓေန္တော ပညတ္တိံ ဝီတိက္ကမတိ၊ သလ္လေခံ ကောပေတိ။ ယော တသ္မိံ သံသဋ္ဌဝိဟာရေ တသ္မိံ ဝါ ဝေါယောဂါပဇ္ဇနေ ဂေဟဿိတော ဝိတက္ကော၊ အယံ ပရာနုဒ္ဒယတာပဋိသညုတ္တော ဝိတက္ကော နာမ။

လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသညုတ္တောတိ စီဝရာဒိလာဘေန စေဝ သက္ကာရေန စ ကိတ္တိသဒ္ဒေန စ သဒ္ဓိံ အာရမ္မဏကရဏဝသေန ပဋိသညုတ္တော။ အနဝညတ္တိပဋိသညုတ္တောတိ ‘‘အဟော ဝတ မံ ပရေ န အဝဇာနေယျုံ၊ န သောဓေတွာ ဝိသောဓေတွာ ကထေယျု’’န္တိ ဧဝံ အနဝညာတဘာဝပတ္ထနာယ သဒ္ဓိံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိတက္ကော ။ သော တသ္မိံ ‘‘မာ မံ ပရေ အဝဇာနိံသူ’’တိ ဥပ္ပန္နေ ဝိတက္ကေ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတဂေဟနိဿိတော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နဝိတက္ကော အနဝညတ္တိပဋိသညုတ္တော ဝိတက္ကော။

တတြ တတြ သဇ္ဇတီတိ တေသု တေသု အာရမ္မဏေသု လဂ္ဂတိ။ တတြ တတြ ဂဏှာတီတိ ဝုတ္တပ္ပကာရံ အာရမ္မဏံ ပဝိသတိ။ ဗဇ္ဈတီတိ တေဟိ တေဟိ အာရမ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဗဇ္ဈတိ ဧကီဘဝတိ။ အနယဗျသနန္တိ တတ္ထ တတ္ထ အဝဍ္ဎိံ ဝိနာသံ။ အာပဇ္ဇတီတိ ပါပုဏာတိ။

အာမိသစက္ခုကဿာတိ စီဝရာဒိအာမိသလောလဿ။ လောကဓမ္မဂရုကဿာတိ လောကုတ္တရဓမ္မံ မုဉ္စိတွာ ရူပါဒိလောကဓမ္မမေဝ ဂရုံ ကတွာ စရန္တဿ။ အာလပနာတိ ဝိဟာရံ အာဂတမနုဿေ ဒိသွာ ‘‘ကိမတ္ထာယ ဘောန္တော အာဂတာ၊ ကိံ ဘိက္ခူ နိမန္တေတုံ၊ ယဒိ ဧဝံ ဂစ္ဆထ၊ အဟံ ပစ္ဆတော ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဧဝံ အာဒိတောဝ လပနာ။ အထ ဝါ အတ္တာနံ ဥပနေတွာ ‘‘အဟံ တိဿော၊ မယိ ရာဇာ ပသန္နော၊ မယိ အသုကော စ အသုကော စ ရာဇမဟာမတ္တော ပသန္နော’’တိ ဧဝံ အတ္တုပနာယိကာ လပနာတိ အာလပနာ။ လပနာတိ ပုဋ္ဌဿ သတော ဝုတ္တပ္ပကာရမေဝ လပနံ။

သလ္လပနာတိ ဂဟပတိကာနံ ဥက္ကဏ္ဌနေ ဘီတဿ ဩကာသံ ဒတွာ သုဋ္ဌု လပနာ။ ဥလ္လပနာတိ ‘‘မဟာကုဋုမ္ဗိကော မဟာနာဝိကော မဟာဒါနပတီ’’တိ ဧဝံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။ သမုလ္လပနာတိ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနာ။ ဥန္နဟနာတိ ‘‘ဥပါသကာ ပုဗ္ဗေ ဤဒိသေ ကာလေ နဝဒါနံ ဒေထ၊ ဣဒါနိ ကိံ န ဒေထာ’’တိ ဧဝံ ယာဝ ‘‘ဒဿာမ ဘန္တေ၊ ဩကာသံ န လဘာမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ၊ တာဝ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ နဟနာ၊ ဝေဌနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ဥစ္ဆုဟတ္ထံ ဒိသွာ ‘‘ကုတော အာဘတံ ဥပါသကာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ဥစ္ဆုခေတ္တတော ဘန္တေတိ။ ကိံ တတ္ထ ဥစ္ဆု မဓုရန္တိ။ ခါဒိတွာ ဘန္တေ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ။ န ဥပါသကာ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဥစ္ဆုံ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယာ ဧဝရူပါ နိဗ္ဗေဌေန္တဿပိ နိဝေဌနကကထာ၊ သာ ဥန္နဟနာ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ပုနပ္ပုနံ ဥန္နဟနာ သမုန္နဟနာ။ ဥက္ကာစနာတိ ‘‘ဧတံ ကုလံ မံယေဝ ဇာနာတိ၊ သစေ ဧတ္ထ ဒေယျဓမ္မော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မယှံယေဝ ဒေတီ’’တိ ဧဝံ ဥက္ခိပိတွာ ကာစနာ ဥက္ကာစနာ၊ ဥဒ္ဒီပနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန ပန ပုနပ္ပုနံ ဥက္ကာစနာ သမုက္ကာစနာ။ အနုပ္ပိယဘာဏိတာတိ ပစ္စယဝသေန ပုနပ္ပုနံ ပိယဝစနဘဏနာ။ သဏှဝါစတာတိ မုဒုဝစနတာ။ သခိလဝါစတာတိ မန္ဒပမာဏယုတ္တဝစနတာ သိထိလဝစနတာ ဝါ။ သိထိလဝါစတာတိ အလ္လီယဝစနတာ။ အဖရုသဝါစတာတိ မဓုရဝစနတာ။

ပုရာဏံ မာတာပေတ္တိကန္တိ ပုရေ ဥပ္ပန္နံ မာတာပိတူနံ သန္တကံ။ အန္တရဟိတန္တိ ပဋိစ္ဆန္နံ တိရောဘူတံ ။ ဉာယာမီတိ ပါကဋော ဟောမိ။ အသုကဿ ကုလူပကောတိ အသုကဿ အမစ္စဿ ကုလပယိရုပါသကော။ အသုကာယာတိ အသုကာယ ဥပါသိကာယ။ မံ ဥဇ္ဈိတွာတိ မံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ။

၁၆၅။ ပယုတ္တန္တိ စီဝရာဒီဟိ သမ္ပယုတ္တံ၊ တဒတ္ထံ ဝါ ပယောဇိတံ။ ဣမိဿာ ဂါထာယ နိဒ္ဒေသော သဗ္ဗော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယောဝ။

၁၆၆။ မောသဝဇ္ဇေ န နိယျေထာတိ မုသာဝါဒေ န နိယျေထ။ဇီဝိတေနာတိ ဇီဝိကာယ။

သဌောတိ အသန္တဂုဏဒီပနတော န သမ္မာ ဘာသိတာ။ သဗ္ဗတော ဘာဂေန သဌော ပရိသဌော။ ယံ တတ္ထာတိ ယံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ သဌန္တိ အသန္တဂုဏဒီပနံ ကေရာဋိယံ။ သဌတာတိ သဌာကာရော။ သာဌေယျန္တိ သဌဘာဝေါ။ ကက္ကရတာတိ ပဒုမနာဠဿ ဝိယ အပရာမသနက္ခမော ဖရုသဘာဝေါ။ ကက္ကရိယန္တိပိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပရိက္ခတ္တတာ ပါရိက္ခတ္တိယန္တိ ပဒဒွယေန နိခဏိတွာ ဌပိတံ ဝိယ ဒဠှကေရာဋိယံ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ကက္ကရတာတိ သမ္ဘာဝယိတွာ ဝစနံ။ ကက္ကရိယန္တိ သမ္ဘာဝယိတွာ ဝစနဘာဝေါ။ ပရိက္ခတ္တတာတိ အလင်္ကရဏာကာရော။ ပါရိက္ခတ္တိယန္တိ အလင်္ကရဏဘာဝေါ’’တိ အတ္ထံ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတီတိ ဣဒံ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏံ သာဌေယျံ နာမ ဝုစ္စတိ။ ယေန သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ ကုစ္ဆိံ ဝါ ပိဋ္ဌိံ ဝါ ဇာနိတုံ န သက္ကာ။

‘‘ဝါမေန သူကရော ဟောတိ၊ ဒက္ခိဏေန အဇာမိဂေါ၊

သရေန နေလကော ဟောတိ၊ ဝိသာဏေန ဇရဂ္ဂဝေါ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၆၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၉၄) –

ဧဝံ ဝုတ္တယက္ခသူကရသဒိသော ဟောတိ။ အတိမညတီတိ အတိက္ကမိတွာ မညတိ။

ကိံ ပနာယံ ဗဟုလာဇီဝေါတိ အယံ ပန ပုဂ္ဂလော ကော နာမ ဗဟုလာဇီဝကော။ သဗ္ဗံ သံဘက္ခေတီတိ လဒ္ဓံ သဗ္ဗံ ခါဒတိ။ အပ္ပပုညောတိ မန္ဒပုညော။ အပ္ပေသက္ခောတိ ပရိဝါရဝိရဟိတော။ ပညာသမ္ပန္နောတိ သမ္ပန္နပညော ပရိပုဏ္ဏပညော။ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ပဉှံ ကထေတိ ဗျာကရောတိ။

၁၆၇။ သုတွာ ရုသိတော ဗဟုံ ဝါစံ၊ သမဏာနံ ဝါ ပုထုဇနာနန္တိ ရုသိတော ဃဋ္ဋိတော ပရေဟိ တေသံ သမဏာနံ ဝါ ခတ္တိယာဒိဘေဒါနံ ဝါ အညေသံ ပုထုဇနာနံ ဗဟုမ္ပိ အနိဋ္ဌံ ဝါစံ သုတွာ။ န ပဋိဝဇ္ဇာတိ န ပဋိဝဒေယျ။ ကိံ ကာရဏာ? န ဟိ သန္တော ပဋိသေနိံ ကရောန္တိ။

ကက္ခဠေနာတိ ဒါရုဏေန။ သန္တောတိ နိဗ္ဗုတကိလေသာ။ ပဋိသေနိန္တိ ပဋိသတ္တုံ။ ပဋိမလ္လန္တိ ပဋိယောဓံ။ ပဋိကဏ္ဋကန္တိ ပဋိဝေရိံ။ ပဋိပက္ခန္တိ ကိလေသပဋိပက္ခံ၊ ကိလေသဝသေန သင်္ဂံ န ကရောန္တီတိ အတ္ထော။

၁၆၈။ ဧတဉ္စ ဓမ္မမညာယာတိ သဗ္ဗမေတံ ယထာဝုတ္တံ ဓမ္မံ ဉတွာ။ ဝိစိနန္တိ ဝိစိနန္တော။ သန္တီတိ နိဗ္ဗုတိံ ဉတွာတိ နိဗ္ဗုတိံ ရာဂါဒီနံ သန္တီတိ ဉတွာ။

သမဉ္စာတိ ကာယသုစရိတာဒိံ။ ဝိသမဉ္စာတိ ကာယဒုစ္စရိတာဒိံ။ ပထဉ္စာတိ ဒသကုသလကမ္မပထံ။ ဝိပထဉ္စာတိ ဒသအကုသလကမ္မပထံ။ သာဝဇ္ဇဉ္စာတိ အကုသလဉ္စ။ အနဝဇ္ဇဉ္စာတိ ကုသလဉ္စ။ ဟီနပဏီတကဏှသုက္ကဝိညူဂရဟိတဝိညူပသတ္ထန္တိ ဣဒမ္ပိ ကုသလာကုသလမေဝ။ တတ္ထ ကာယသုစရိတာဒိ သမကရဏတော သမံ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိ ဝိသမကရဏတော ဝိသမံ။ ဒသကုသလကမ္မပထာ သုဂတိဂမနပထတ္တာ ပထံ။ ဒသအကုသလကမ္မပထာ သုဂတိဂမနပဋိပက္ခတ္တာ အပါယဂမနပထတ္တာ ဝိပထံ။ အကုသလံ သဒေါသတ္တာ သာဝဇ္ဇံ။ ကုသလံ နိဒ္ဒေါသတ္တာ အနဝဇ္ဇံ။ တထာ မောဟေန ဝါ ဒေါသမောဟေန ဝါ လောဘမောဟေန ဝါ သမ္ပယုတ္တတ္တာ ဟီနံ။ အလောဘအဒေါသအမောဟသမ္ပယုတ္တတ္တာ ပဏီတံ။ ကဏှဝိပါကတ္တာ ကဏှံ။ သုက္ကဝိပါကတ္တာ သုက္ကံ။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဝိညူဟိ ဂရဟိတတ္တာ ဝိညူဂရဟိတံ။ တေဟိ ဧဝ ထောမိတတ္တာ ဝိညူပသတ္ထန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

၁၆၉။ ကိံ ကာရဏာ နပ္ပမဇ္ဇေယျ ဣတိ စေ – အဘိဘူ ဟိ သောတိ ဂါထာ။ တတ္ထ အဘိဘူတိ ရူပါဒီနံ အဘိဘဝိတာ။ အနဘိဘူတောတိ တေဟိ အနဘိဘူတော။ သက္ခိဓမ္မမနီတိဟမဒ္ဒသီတိ ပစ္စက္ခမေဝ အနီတိဟံ ဓမ္မံ အဒ္ဒက္ခိ။ သဒါ နမဿ’မနုသိက္ခေတိ သဒါ နမဿန္တော တိဿော သိက္ခာယော သိက္ခေယျ။

ကေဟိစိ ကိလေသေဟီတိ ကေဟိစိ ရာဂါဒိဥပတာပကရေဟိ ကိလေသေဟိ။ အဘိဘောသိ နေတိ တေ ကိလေသေ အဘိဘဝိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပါကဋမေဝ။

ကေဝလံ ပန ဧတ္ထ ‘‘စက္ခူဟိ နေဝ လောလော’’တိအာဒီဟိ ဣန္ဒြိယသံဝရော၊ ‘‘အန္နာနမထော ပါနာန’’န္တိအာဒီဟိ သန္နိဓိပဋိက္ခေပမုခေန ပစ္စယပဋိသေဝနသီလံ၊ မေထုနမောသဝဇ္ဇပေသုဏိယာဒီဟိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ၊ ‘‘အာထဗ္ဗဏံ သုပိနံ လက္ခဏ’’န္တိအာဒီဟိ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ ‘‘ဈာယီ န ပါဒလောလဿာ’’တိ ဣမိနာ သမာဓိ၊ ‘‘ဝိစိနံ ဘိက္ခူ’’တိ ဣမိနာ ပညာ၊ ‘‘သဒါ သတော သိက္ခေ’’တိ ဣမိနာ ပုန သင်္ခေပတော တိဿောပိ သိက္ခာ၊ ‘‘အထ အာသနေသု သယနေသု၊ အပ္ပသဒ္ဒေသု ဘိက္ခု ဝိဟရေယျ၊ နိဒ္ဒံ န ဗဟုလီကရေယျာ’’တိအာဒီဟိ သီလသမာဓိပညာနံ ဥပကာရာနုပကာရသင်္ဂဏှနဝိနောဒနာနိ ဝုတ္တာနီတိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ နိမ္မိတဿ ပရိပုဏ္ဏပဋိပဒံ ဝတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ ပုရာဘေဒသုတ္တေ (မဟာနိ။ ၈၃ အာဒယော) ဝုတ္တသဒိသောယေဝါဘိသမယော အဟောသီတိ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

တုဝဋကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။