📜

၂။ ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၇။ ဒုတိယေ – သတ္တောတိ လဂ္ဂေါ။ ဂုဟာယန္တိ ကာယေ။ ကာယော ဟိ ရာဂါဒီနံ ဝါဠာနံ ဝသနောကာသတော ‘‘ဂုဟာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဗဟုနာဘိဆန္နောတိ ဗဟုနာ ရာဂါဒိကိလေသဇာတေန အဘိစ္ဆန္နော။ ဧတေန အဇ္ဈတ္တဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ တိဋ္ဌန္တိ ရာဂါဒိဝသေန တိဋ္ဌန္တော။ မောဟနသ္မိံ ပဂါဠှောတိ မောဟနံ ဝုစ္စတိ ကာမဂုဏော။ ဧတ္ထ ဟိ ဒေဝမနုဿာ မုယှန္တိ တေသု အဇ္ဈောဂါဠှာ ဟုတွာ၊ ဧတေန ဗာဟိရဗန္ဓနံ ဝုတ္တံ။ ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော သောတိ သော တထာရူပေါ နရော တိဝိဓာပိ ကာယဝိဝေကာဒိဝိဝေကာ ဒူရေ ၊ အနာသန္နေ။ ကိံကာရဏာ? ကာမာ ဟိ လောကေ န ဟိ သုပ္ပဟာယာတိ ယသ္မာ လောကေ ကာမာ သုပ္ပဟာယာ န ဟောန္တိ၊ တသ္မာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သတ္တောတိ ဟိ ခေါ ဝုတ္တန္တိ ‘‘သတ္တော၊ နရော၊ မာနဝေါ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ကထိတောယေဝ။ ဂုဟာ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဂုဟာ တာဝ ကထေတဗ္ဗာ။ ကာယောတိ ဝါတိအာဒီသု အယံ တာဝ ပဒယောဇနာ – ကာယော ဣတိ ဝါ ဂုဟာ ဣတိ ဝါ…ပေ… ကုမ္ဘော ဣတိ ဝါတိ။ တတ္ထ ကာယောတိ ‘‘ကုစ္ဆိတာနံ အာယောတိ ကာယော’’တိအာဒိနာ ဟေဋ္ဌာ သတိပဋ္ဌာနကထာယံ ဝုတ္တောယေဝ။ ရာဂါဒိဝါဠာနံ ဝသနောကာသဋ္ဌေန ဂုဟာ၊ ‘‘ပဋိစ္ဆာဒနဋ္ဌေနာ’’တိပိ ဧကေ။ ‘‘ဒူရင်္ဂမံ ဧကစရံ၊ အသရီရံ ဂုဟာသယ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၇) ဝိယ။ ရာဂါဒီဟိ ဈာပနဋ္ဌေန ဒေဟော ‘‘တေ ဟိတွာ မာနုသံ ဒေဟ’’န္တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၃၂ ထောကံ ဝိသဒိသံ) ဝိယ။ ပမတ္တကရဏဋ္ဌေန သန္ဒေဟော ‘‘ဘိဇ္ဇတိ ပူတိသန္ဒေဟော၊ မရဏန္တဉှိ ဇီဝိတ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၄၈) ဝိယ။ သံသာရေ သဉ္စရဏဋ္ဌေန နာဝါ ‘‘သိဉ္စ ဘိက္ခု ဣမံ နာဝံ၊ သိတ္တာ တေ လဟုမေဿတီ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၃၆၉) ဝိယ။ ဣရိယာပထဿ အတ္ထိဘာဝဋ္ဌေန ရထော ‘‘ရထော သီလပရိက္ခာရော၊ ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၅။၄) ဝိယ။ အစ္စုဂ္ဂတဋ္ဌေန ဓဇော ‘‘ဓဇော ရထဿ ပညာဏ’’န္တိအာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၈၄၁) ဝိယ။

ကိမိကုလာနံ အာဝါသဘာဝေန ဝမ္မိကော ‘‘ဝမ္မိကောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ဣမဿေတံ စာတုမဟာဘူတိကဿ ကာယဿ အဓိဝစန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၅၁) ဝိယ။ ယထေဝ ဟိ ဗာဟိရကော ဝမ္မိကော၊ ဝမတိ ဝန္တကော ဝန္တုဿယော ဝန္တသိနေဟသမ္ဗဒ္ဓါတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ‘‘ဝမ္မိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ သော ဟိ အဟိနကုလဥန္ဒူရဃရဂေါဠိကာဒယော နာနပ္ပကာရေ ပါဏကေ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တကောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝမိတွာ မုခတုဏ္ဍကေဟိ ဥက္ခိတ္တပံသုစုဏ္ဏေန ကဋိပ္ပမာဏေနပိ ပေါရိသပ္ပမာဏေနပိ ဥဿိတောတိ ဝမ္မိကော။ ဥပစိကာဟိ ဝန္တခေဠသိနေဟေန အာဗဒ္ဓတာယ သတ္တသတ္တာဟံ ဒေဝေ ဝဿန္တေပိ န ဝိပ္ပကိရီယတိ၊ နိဒါဃေပိ တတော ပံသုမုဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တသ္မိံ မုဋ္ဌိနာ ပီဠိယမာနေ သိနေဟော နိက္ခမတိ၊ ဧဝံ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိ ဝမ္မိကော။ ဧဝမယံ ကာယောပိ ‘‘အက္ခိမှာ အဂ္ဂိဂူထကော’’တိအာဒိနာ နယေန နာနပ္ပကာရံ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဝမ္မိကော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ နိကန္တိပရိယာဒါနေန အတ္တဘာဝံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတာတိ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိပိ ဝမ္မိကော။ ယေဟိ စာယံ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥဿိတော နဟာရုသမ္ဗဒ္ဓါ မံသာဝလေပနော အလ္လစမ္မပရိယောနဒ္ဓါ ဆဝိရဉ္ဇိတော သတ္တေ ဝဉ္စေတိ၊ တံ သဗ္ဗံ အရိယေဟိ ဝန္တမေဝါတိ ဝန္တုဿယောတိပိ ဝမ္မိကော။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသံ၊ စိတ္တမဿ ဝိဓာဝတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဧဝံ တဏှာယ ဇနိတတ္တာ အရိယေဟိ ဝန္တေနေဝ တဏှာသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါ အယန္တိ ဝန္တသိနေဟေန သမ္ဗဒ္ဓါတိပိ ဝမ္မိကော။ ယထာ စ ဝမ္မိကဿ အန္တော နာနပ္ပကာရာ ပါဏကာ တတ္ထေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂိလာနာ သယန္တိ၊ မတာ နိပတန္တိ။ ဣတိ သော တေသံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတိ။ ဧဝံ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနမ္ပိ ကာယော ‘‘အယံ ဂေါပိတရက္ခိတော မဏ္ဍိတပသာဒိတော မဟာနုဘာဝါနံ ကာယော’’တိ အစိန္တေတွာ ဆဝိနိဿိတာ ပါဏာ စမ္မနိဿိတာ ပါဏာ မံသနိဿိတာ ပါဏာ နဟာရုနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိနိဿိတာ ပါဏာ အဋ္ဌိမိဉ္ဇနိဿိတာ ပါဏာတိ ဧဝံ ကုလဂဏနာယ အသီတိမတ္တာနိ ကိမိကုလသဟဿာနိ အန္တောကာယသ္မိံယေဝ ဇာယန္တိ၊ ဥစ္စာရပဿာဝံ ကရောန္တိ၊ ဂေလညေန အာတုရိတာနိ သယန္တိ၊ မတာမတာ နိပတန္တိ။ ဣတိ အယမ္ပိ တေသံ ပါဏာနံ သူတိဃရံ ဝစ္စကုဋိ ဂိလာနသာလာ သုသာနဉ္စ ဟောတီတိ ‘‘ဝမ္မိကော’’တိ သင်္ခံ ဂတော။

မနာပါမနာပပတနဋ္ဌေန နဂရံ ‘‘သက္ကာယနဂရ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ။ ရောဂါဒီနံ နီဠဘာဝေန ကုလာဝကဘာဝေန နီဠံ ‘‘ရောဂနီဠံ ပဘင်္ဂုရ’’န္တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၁၄၈) ဝိယ။ ပဋိသန္ဓိယာ နိဝါသဂေဟဋ္ဌေန ကုဋိ ‘‘ပဉ္စဒွါရာယံ ကုဋိကာယံ ပသက္ကိယာ’’တိအာဒီသု (ထေရဂါ။ ၁၂၅) ဝိယ။ ပူတိဘာဝေန ဂဏ္ဍော ‘‘ရောဂေါတိ ဘိက္ခဝေ၊ ဂဏ္ဍောတိ ဘိက္ခဝေ၊ သလ္လောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ကာယဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၉။၁၅) ဝိယ။ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန ကုမ္ဘော ‘‘ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ ပ။ ၄၀) ဝိယ။ ကာယဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဧတံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ စတုမဟာဘူတမယဿ ကုစ္ဆိတဓမ္မာနံ အာယဿ အဓိဝစနံ၊ ကထနန္တိ အတ္ထော။ ဂုဟာယန္တိ သရီရသ္မိံ ။ သတ္တောတိ အလ္လီနော။ ဝိသတ္တောတိ ဝဏ္ဏရာဂါဒိဝသေန ဝိဝိဓော အလ္လီနော။ သဏ္ဌာနရာဂဝသေန အာသတ္တော။ တတ္ထေဝ ‘‘သုဘံ သုခ’’န္တိ ဂဟဏဝသေန လဂ္ဂေါ။ အတ္တဂ္ဂဟဏဝသေန လဂ္ဂိတော။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ဖဿရာဂဝသေန အမုဉ္စိတွာ ဌိတော။ ဘိတ္တိခိလေတိ ဘိတ္တိယံ အာကောဋိတခါဏုကေ။ နာဂဒန္တေတိ တထေဝ ဟတ္ထိဒန္တသဒိသေ ဝင်္ကဒဏ္ဍကေ။ သတ္တန္တိ ဘိတ္တိခိလေ လဂ္ဂံ။ ဝိသတ္တန္တိ နာဂဒန္တေ လဂ္ဂံ။ အာသတ္တန္တိ စီဝရဝံသေ လဂ္ဂံ။ လဂ္ဂန္တိ စီဝရရဇ္ဇုယာ လဂ္ဂံ။ လဂ္ဂိတန္တိ ပီဌပါဒေ လဂ္ဂံ။ ပလိဗုဒ္ဓန္တိ မဉ္စပါဒေ လဂ္ဂန္တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

လဂ္ဂနာဓိဝစနန္တိ ဝိသေသေန အလ္လီယနကထနံ။ ဆန္နောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေဟိ ကိလေသေဟိ ဆာဒိတော။ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ဥပရူပရိ ဆန္နောတိ ဥစ္ဆန္နော။ အာဝုတောတိ အာဝရိတော။ နိဝုတောတိ ဝါရိတော။ ဩဖုတောတိ အဝတ္ထရိတွာ ဆာဒိတော။ ပိဟိတောတိ ဘာဇနေန ဥက္ခလိမုခံ ဝိယ ပလိဂုဏ္ဌိတော။ ပဋိစ္ဆန္နောတိ အာဝဋော။ ပဋိကုဇ္ဇိတောတိ အဓောမုခံ ဌပိတော။ တတ္ထ တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ဆာဒိတံ ဝိယ ဆန္နော။ ဥစ္ဆန္နော နဒိံ အာဝရဏသေတု ဝိယ။ အာဝုတော ဇနသဉ္စရဏမဂ္ဂါဝရဏံ ဝိယ။

ဝိနိဗဒ္ဓါ မာနဝသေနာတိ နာနာဝိဓေန မာနာတိမာနဝသေန နာနာဝိဓေ အာရမ္မဏေ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိဝသေနာတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌီနံ ဝသေန ပရာမဋ္ဌော အာမသိတွာ ဂဟိတော။ ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စဝသေနာတိ အာရမ္မဏေ အသန္တိဋ္ဌနဝသေန စိတ္တဝိက္ခေပံ ပတ္တော ဥပဂတော။ အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆာဝသေနာတိ ရတနတ္တယာဒီသု ကင်္ခါသင်္ခါတာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဝသေန သန္နိဋ္ဌာနံ အပ္ပတ္တော။ ထာမဂတော အနုသယဝသေနာတိ ဒုန္နီဟရဏအပ္ပဟီနာနုသယဝသေန ထိရဘာဝံ ပတ္တော ဥပဂတော ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။

ရူပူပယန္တိ တဏှာဒိဋ္ဌူပယဝသေန ရူပံ ဥပဂန္တွာ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌမာနံ တိဋ္ဌတီတိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ ရူပါရမ္မဏံ ဝိညာဏံ တိဋ္ဌန္တံ တိဋ္ဌတိ။ ရူပါရမ္မဏံရူပပတိဋ္ဌန္တိ ရူပမေဝ အာရမ္မဏံ အာလမ္ဗိတွာ ရူပမေဝ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ။ နန္ဒူပသေစနန္တိ သပ္ပီတိကတဏှောဒကေန အာသိတ္တံ ဝိညာဏံ။ ဝုဒ္ဓိန္တိ ဝုဒ္ဓိဘာဝံ။ ဝိရူဠှိန္တိ ဇဝနဝသေန ဥပရိတော ဝိရူဠှိဘာဝံ။ ဝေပုလ္လန္တိ တဒါရမ္မဏဝသေန ဝေပုလ္လံ။

အတ္ထိရာဂေါတိအာဒီနိ လောဘဿေဝ နာမာနိ။ သော ဟိ ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ၊ နန္ဒနဝသေန နန္ဒီ၊ တဏှာယနဝသေန တဏှာတိ ဝုစ္စတိ။ ပတိဋ္ဌိတံ တတ္ထ ဝိညာဏံ ဝိရူဠှန္တိ ကမ္မံ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာယ ပတိဋ္ဌိတဉ္စေဝ ဝိရူဠှဉ္စ။ ယတ္ထာတိ တေဘူမကဝဋ္ဋေ ဘုမ္မံ။ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ပုရိမပဒေ ဧတံ ဘုမ္မံ။ အတ္ထိ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ ဝုဒ္ဓီတိ ဣဒံ ဣမသ္မိံ ဝိပါကဝဋ္ဋေ ဌိတဿ အာယတိံ ဝဋ္ဋဟေတုကေ သင်္ခါရေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ အတ္ထိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တီတိ ယသ္မိံ ဌာနေ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ အတ္ထိ။ တတ္ထ ပုရိမသုတ္တံ ရူပါဒိအာရမ္မဏလဂ္ဂနဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယသုတ္တံ တဒေဝါရမ္မဏံ အဘိနန္ဒနဝသေန ဝုတ္တံ၊ တတိယံ ဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တံ၊ စတုတ္ထံ စတုဗ္ဗိဓအာဟာရဝသေန၊ ကုသလာကုသလဝိညာဏပတိဋ္ဌာနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ယေဘုယျေနာတိ ပါယေန။ မုယှန္တီတိ မောဟံ အာပဇ္ဇန္တိ။ သမ္မုယှန္တီတိ ဝိသေသေန မုယှန္တိ။ သမ္ပမုယှန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန မုယှန္တိ။ အထ ဝါ ရူပါရမ္မဏံ ပဋိစ္စ မုယှန္တိ၊ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ပဋိစ္စ သမ္မုယှန္တိ၊ မုတာရမ္မဏံ ပဋိစ္စ သမ္ပမုယှန္တိ။ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု အညာဏာယ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓီကတာ။ ‘‘ဂတာ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ အန္ဓဘာဝံ ဥပဂတာတိ အတ္ထော။ ပဂါဠှောတိ ပဝိဋ္ဌော။ ဩဂါဠှောတိ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ ပဝိဋ္ဌော။ အဇ္ဈောဂါဠှောတိ အဓိဩဂါဟိတွာ အဝတ္ထရိတွာ ဝိသေသေန ပဝိဋ္ဌော နိမုဂ္ဂေါတိ အဓောမုခံ ဟုတွာ ပဝိဋ္ဌော။ အထ ဝါ ဒဿနသံသဂ္ဂေန ဩဂါဠှော။ သဝနသံသဂ္ဂေန အဇ္ဈောဂါဠှော။ ဝစနသံသဂ္ဂေန နိမုဂ္ဂေါ။ သပ္ပုရိသသံသဂ္ဂဝိရဟိတော ဝါ ဩဂါဠှော။ သဒ္ဓမ္မသေဝနဝိရဟိတော ဝါ အဇ္ဈောဂါဠှော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိဝိရဟိတော ဝါ နိမုဂ္ဂေါ။

ဝိဝေကာတိ ဝိဝိတ္တိ၊ ဝိဝိစ္စနံ ဝါ ဝိဝေကော။ တယောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ကာယဝိဝေကောတိ ကာယေန ဝိဝိတ္တိ၊ ဝိနာ အပသက္ကနံ။ စိတ္တဝိဝေကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓ ဘိက္ခူတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခနတော ဘိက္ခု။ ဝိဝိတ္တန္တိ သုညံ၊ အပ္ပသဒ္ဒံ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ သန္ဓာယ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဝိဝိတ္တန္တိ သန္တိကေ စေပိ သေနာသနံ ဟောတိ၊ တဉ္စ အနာကိဏ္ဏံ ဂဟဋ္ဌေဟိ ပဗ္ဗဇိတေဟိ၊ တေန တံ ဝိဝိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၆) ဝုတ္တံ။ သေတိ စေဝ အာသတိ စ ဧတ္ထာတိ သေနာသနံ၊ မဉ္စပီဌာဒီနမေတမဓိဝစနံ။ တေနာဟ –

‘‘သေနာသနန္တိ မဉ္စောပိ သေနာသနံ၊ ပီဌမ္ပိ… ဘိသိပိ… ဗိဗ္ဗောဟနမ္ပိ… ဝိဟာရောပိ… အဍ္ဎယောဂေါပိ… ပါသာဒေါပိ… အဋ္ဋောပိ… မာဠောပိ… လေဏမ္ပိ… ဂုဟာပိ… ရုက္ခမူလမ္ပိ… ဝေဠုဂုမ္ဗောပိ… ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ သဗ္ဗမေတံ သေနာသန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၇)။

အပိ စ ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာတိ ဣဒံ ဝိဟာရသေနာသနံ နာမ။ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိဗ္ဗောဟနန္တိ ဣဒံ မဉ္စပီဌသေနာသနံ နာမ။ စိမိလိကာ စမ္မခဏ္ဍော တိဏသန္ထာရော ပဏ္ဏသန္ထာရောတိ ဣဒံ သန္ထတသေနာသနံ နာမ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ၊ ဣဒံ ဩကာသသေနာသနံ နာမာတိ ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ သေနာသနံ ဟောတိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ သေနာသနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတမေဝ။

ဣဓ ပနဿ သကုဏသဒိသဿ စာတုဒ္ဒိသဿ ဘိက္ခုနော အနုစ္ဆဝိကသေနာသနံ ဒဿေန္တော ‘‘အရညံ ရုက္ခမူလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရညန္တိ ‘‘နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရည’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၂၉) ဣဒံ ဘိက္ခုနီနံ ဝသေန အာဂတံ။ ‘‘အာရညကံ နာမ သေနာသနံ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ (ပါရာ။ ၆၅၄) ဣဒံ ပန ဣမဿ ဘိက္ခုနော အနုရူပံ။ တဿ လက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၁) ဝုတ္တံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယံကိဉ္စိ သန္တစ္ဆာယံ ဝိဝိတ္တံ ရုက္ခမူလံ။ ပဗ္ဗတန္တိ သေလံ။ တတ္ထ ဟိ ဥဒကသောဏ္ဍီသု ဥဒကကိစ္စံ ကတွာ သီတာယ ရုက္ခစ္ဆာယာယ နိသိန္နဿ နာနာဒိသာသု ခါယမာနာသု သီတေန ဝါတေန ဗီဇိယမာနဿ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ကန္ဒရန္တိ ကံ ဝုစ္စတိ ဥဒကံ၊ တေန ဒါရိတံ၊ ဥဒကေန ဘိန္နံ ပဗ္ဗတပဒေသံ။ ယံ ‘‘နဒီတုမ္ဗ’’န္တိပိ ‘‘နဒီကုဉ္ဇ’’န္တိပိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ဟိ ရဇတပဋ္ဋသဒိသာ ဝါလုကာ ဟောတိ၊ မတ္ထကေ မဏိဝိတာနံ ဝိယ ဝနဂဟနံ၊ မဏိခန္ဓသဒိသံ ဥဒကံ သန္ဒတိ။ ဧဝရူပံ ကန္ဒရံ ဩရုယှ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂတ္တာနိ သီတာနိ ကတွာ ဝါလုကံ ဥဿာပေတွာ ပံသုကူလစီဝရံ ပညပေတွာ နိသိန္နဿ သမဏဓမ္မံ ကရောတော စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ ဂိရိဂုဟန္တိ ဒွိန္နံ ပဗ္ဗတာနံ အန္တရံ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဝါ ဥမင်္ဂသဒိသံ မဟာဝိဝရံ။ သုသာနလက္ခဏံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၃၄) ဝုတ္တံ။

ဝနပတ္ထန္တိ ဂါမန္တံ အတိက္ကမိတွာ မနုဿာနံ အနုပစာရဋ္ဌာနံ ယတ္ထ န ကသန္တိ န ဝပန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဝနပတ္ထန္တိ ဒူရာနမေတံ သေနာသနာနံ အဓိဝစန’’န္တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၅၃၁)။ အဗ္ဘောကာသန္တိ အစ္ဆန္နံ။ အာကင်္ခမာနော ပနေတ္ထ စီဝရကုဋိံ ကတွာ ဝသတိ။ ပလာလပုဉ္ဇန္တိ ပလာလရာသိံ။ မဟာပလာလပုဉ္ဇတော ဟိ ပလာလံ နိက္ကဍ္ဎိတွာ ပဗ္ဘာရလေဏသဒိသေ အာလယေ ကရောန္တိ၊ ဂစ္ဆဂုမ္ဗာဒီနမ္ပိ ဥပရိ ပလာလံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ နိသိန္နာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တိ။ သဗ္ဗမေတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကာယေန ဝိဝိတ္တော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ။ ဧကော စင်္ကမံ အဓိဋ္ဌာတိ ပဝတ္တယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣရိယတီတိ ဣရိယာပထံ ဝတ္တယတိ။ ဝတ္တတီတိ ဣရိယာပထဝုတ္တိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ပါလေတီတိ ဣရိယာပထံ ရက္ခတိ။ ယပေတီတိ ယပယတိ။ ယာပေတီတိ ယာပယတိ။

ပဌမံဈာနံ သမာပန္နဿာတိ ကုသလဇ္ဈာနသမင်္ဂိဿ။ နီဝရဏေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တန္တိ ဥပစာရေန နီဝရဏေဟိ ဝိဝိတ္တမ္ပိ သမာနံ အန္တောအပ္ပနာယံ သုဋ္ဌု ဝိဝိတ္တံ နာမ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ပဌမံ ဈာနံ သမာပန္နဿ နီဝရဏေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသေဝ နယော ဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခဒုက္ခေဟိ ဒုတိယတတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ သမာပန္နာနန္တိ။ ရူပသညာယာတိ ကုသလဝိပါကကိရိယဝသေန ပဉ္စဒသန္နံ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနံ သညာယ။ ပဋိဃသညာယာတိ စက္ခုရူပါဒိသင်္ဃဋ္ဋနေန ဥပ္ပန္နာယ ကုသလာကုသလဝိပါကဝသေန ဒွိပဉ္စဝိညာဏသင်္ခါတာယ ပဋိဃသညာယ စ။ နာနတ္တသညာယာတိ နာနာရမ္မဏေ ပဝတ္တာယ စတုစတ္တာလီသကာမာဝစရသညာယ စ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ သုညံ ဟောတိ။

အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿာတိ ဧတ္ထ နာဿ အန္တောတိ အနန္တံ၊ အာကာသံ အနန္တံ အာကာသာနန္တံ၊ အာကာသာနန္တမေဝ အာကာသာနဉ္စံ၊ တံ အာကာသာနဉ္စံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿ သသမ္ပယုတ္တဓမ္မဿ ဈာနဿ ဒေဝါနံ ဒေဝါယတနမိဝါတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ၊ ကသိဏုဂ္ဃာဋိမာကာသာရမ္မဏဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ ကုသလကိရိယဈာနံ သမာပန္နဿ။ ရူပသညာယာတိ သညာသီသေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနတော စေဝ တဒါရမ္မဏတော စ။ ရူပါဝစရဇ္ဈာနမ္ပိ ဟိ ‘‘ရူပ’’န္တိ ဝုစ္စတိ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)၊ တဿ အာရမ္မဏမ္ပိ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီ’’တိအာဒီသုပိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉)။ တသ္မာ ဣဓ ရူပေ သညာ ရူပသညာတိ ဧဝံ သညာသီသေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ ရူပေ သညာ အဿာတိ ရူပသညံ၊ ရူပမဿ နာမန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ပထဝီကသိဏာဒိဘေဒဿ တဒါရမ္မဏဿ စေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတာယ ကုသလဝိပါကကိရိယာဝသေန ပဉ္စဒသဝိဓာယ ဈာနသင်္ခါတာယ ရူပသညာယ။ ဧတာယ စ ပထဝီကသိဏာဒိဝသေန အဋ္ဌဝိဓာယ အာရမ္မဏသင်္ခါတာယ ရူပသညာယ။

ပဋိဃသညာယာတိ စက္ခာဒီနံ ဝတ္ထူနံ ရူပါဒီနံ အာရမ္မဏာနဉ္စ ပဋိဃာတေန သမုပ္ပန္နာ သညာ ပဋိဃသညာ၊ ရူပသညာဒီနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပဋိဃသညာ? ရူပသညာ သဒ္ဒသညာ ဂန္ဓသညာ ရသသညာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ ပဋိဃသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၃)။ တာ ကုသလဝိပါကာ ပဉ္စ အကုသလဝိပါကာ ပဉ္စာတိ ဧတာယ ပဋိဃသညာယ။

နာနတ္တသညာယာတိ နာနတ္တေ ဂေါစရေ ပဝတ္တာယ သညာယ၊ နာနတ္တာယ ဝါ သညာယ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ နာနတ္တသညာ? အသမာပန္နဿ မနောဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ မနောဝိညာဏဓာတုသမင်္ဂိဿ ဝါ သညာ သဉ္ဇာနနာ သဉ္ဇာနိတတ္တံ၊ ဣမာ ဝုစ္စန္တိ နာနတ္တသညာယော’’တိ (ဝိဘ။ ၆၀၄) ဧဝံ ဝိဘင်္ဂေ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တာ။ တာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ အသမာပန္နဿ မနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတုသင်္ဂဟိတာ သညာ ရူပသဒ္ဒါဒိဘေဒေ နာနတ္တေ နာနာသဘာဝေ ဂေါစရေ ပဝတ္တန္တိ။ ယသ္မာ စေသာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလသညာ၊ ဒွါဒသ အကုသလသညာ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကုသလဝိပါကသညာ၊ ဒွေ အကုသလဝိပါကသညာ ၊ ဧကာဒသ ကာမာဝစရကိရိယသညာတိ ဧဝံ စတုစတ္တာလီသမ္ပိ သညာ နာနတ္တာ နာနာသဘာဝါ အညမညံ အသဒိသာ၊ တသ္မာ ‘‘နာနတ္တသညာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တာယ နာနတ္တသညာယ။

စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီတိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမာပန္နဿ ရူပသညာပဋိဃသညာနာနတ္တသညာသင်္ခါတာဟိ သညာဟိ ဈာနစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ ဝိနာ ဟောတိ အပသက္ကနံ ဟောတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနန္တိ ဧတဒေဝ ဝိညာဏံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿာတိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ၊ အာကာသေ ပဝတ္တဝိညာဏာရမ္မဏဿ ဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ ဈာနံ သမာပန္နဿ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာယ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတိ။

အာကိဉ္စညာယတနန္တိ ဧတ္ထ ပန နာဿ ကိဉ္စနန္တိ အကိဉ္စနံ၊ အန္တမသော ဘင်္ဂမတ္တမ္ပိ အဿ အဝသိဋ္ဌံ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အကိဉ္စနဿ ဘာဝေါ အာကိဉ္စညံ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနဝိညာဏာပဂမဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကိဉ္စညံ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန အာယတနမဿာတိ အာကိဉ္စညာယတနံ၊ အာကာသေ ပဝတ္တိတဝိညာဏာပဂမာရမ္မဏဈာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တံ အာကိဉ္စညာယတနံ သမာပန္နဿ တာယ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာယ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ။

နေဝသညာနာသညာယတနန္တိ ဧတ္ထ ပန ယာယ သညာယ ဘာဝတော တံ ‘‘နေဝသညာနာသညာယတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ ယထာပဋိပန္နဿ သာ သညာ ဟောတိ၊ တံ တာဝ ဒဿေတုံ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၆၂၀) ‘‘နေဝသညီနာသညီ’’တိ ဥဒ္ဓရိတွာ တညေဝ ‘‘အာကိဉ္စညာယတနံ သန္တတော မနသိ ကရောတိ၊ သင်္ခါရာဝသေသသမာပတ္တိံ ဘာဝေတိ၊ တေန ဝုစ္စတိ နေဝသညီနာသညီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သန္တတော မနသိ ကရောတီတိ ‘‘သန္တောဝတာယံ သမာပတ္တိ၊ ယတြ ဟိ နာမ နတ္ထိဘာဝမ္ပိ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ ဝသတီ’’တိ ဧဝံ သန္တာရမ္မဏတာယ နံ ‘‘သန္တာ’’တိ မနသိ ကရောတိ။ တံ နေဝသညာနာသညာယတနံ အပ္ပေတွာ နိသိန္နဿ တာယ အာကိဉ္စညာယတနသညာယ ဈာနစိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။

သောတာပန္နဿာတိ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တဿ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာတိ ဝီသတိဝတ္ထုကာယ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိစိကိစ္ဆာယာတိ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ကင်္ခါယ။ သီလဗ္ဗတပရာမာသာတိ ‘‘သီလေန သုဒ္ဓိ၊ ဝတေန သုဒ္ဓီ’’တိ ပရာမသိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇနကဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌာနုသယာတိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသယကာ ဒိဋ္ဌာနုသယာ။ တထာ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ တေဟိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ ဧကတော ဌိတေဟိ စ။ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ စာတိ ကိလေသာ၊ တေဟိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာဒိကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ‘‘တဒေကဋ္ဌ’’န္တိ ဒုဝိဓံ ဧကဋ္ဌံ ပဟာနေကဋ္ဌံ သဟဇေကဋ္ဌဉ္စ။ အပါယဂမနီယာ ဟိ ကိလေသာ ယာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန န ပဟီယန္တိ၊ တာဝ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဟိ သဟ ဧကသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဌိတာတိ ပဟာနေကဋ္ဌာ။ ဒသသု ဟိ ကိလေသေသု ဣဓ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာ ဧဝ အာဂတာ။ အနုသယေသု ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာ အာဂတာ။ သေသာ ပန အပါယဂမနီယော လောဘော ဒေါသော မောဟော မာနော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ အဋ္ဌ ကိလေသာ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာဟိ သဟ ပဟာနေကဋ္ဌာ ဟုတွာ ဒွီဟိ အနုသယေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ။ ရာဂဒေါသမောဟပမုခေသု ဝါ ဒိယဍ္ဎေသု ကိလေသသဟဿေသု သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌိယာ ပဟီယမာနာယ ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဟီနာ၊ ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယေဟိ သဟ အပါယဂမနီယာ သဗ္ဗကိလေသာ ပဟာနေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ သဟဇေကဋ္ဌာ ပန ဒိဋ္ဌိယာ သဟ ဝိစိကိစ္ဆာယ စ သဟ ဧကေကသ္မိံ စိတ္တေ ဌိတာ အဝသေသကိလေသာ။

သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ဟိ စတ္တာရိ ဒိဋ္ဌိသဟဂတာနိ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတဉ္စာတိ ပဉ္စ စိတ္တာနိ ပဟီယန္တိ။ တတ္ထ ဒွီသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တအသင်္ခါရိကစိတ္တေသု ပဟီယမာနေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ၊ ဒွီသု ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တသသင်္ခါရိကစိတ္တေသု ပဟီယမာနေသု တေဟိ သဟဇာတော လောဘော မောဟော ထိနံ ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာသဟဂတစိတ္တေ ပဟီယမာနေ တေန သဟဇာတော မောဟော ဥဒ္ဓစ္စံ အဟိရိကံ အနောတ္တပ္ပန္တိ ဣမေ ကိလေသာ သဟဇေကဋ္ဌဝသေန ပဟီယန္တိ။ တေဟိ ဒုဝိဓေကဋ္ဌေဟိ ကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဟောတီတိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝိဝိစ္စတိ၊ ဖလစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဝိယုတ္တံ အပသက္ကိတံ သုညံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

သကဒါဂါမိဿ ဩဠာရိကာ ကာမရာဂသညောဇနာတိ ဩဠာရိကဘူတာ ကာယဒွါရေ ဝီတိက္ကမဿ ပစ္စယဘာဝေန ထူလဘူတာ မေထုနရာဂသင်္ခါတာ သညောဇနာ။ သော ဟိ ကာမဘဝေ သညောဇေတီတိ ‘‘သညောဇန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဃသညောဇနာတိ ဗျာပါဒသညောဇနာ။ သော ဟိ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ‘‘ပဋိဃ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တေ ဧဝ ထာမဂတဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသေန္တီတိ အနုသယာ။ အဏုသဟဂတာတိ သုခုမဘူတာ ကာမရာဂသညောဇနာ ပဋိဃသညောဇနာ အဏုသဟဂတာ ကာမရာဂါနုသယာ ပဋိဃာနုသယာတိ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန သန္တာနေ အနုသယနဝသေန သုခုမဘူတာ ကာမရာဂပဋိဃာနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ ဝုတ္တတ္ထေဟိ ဒုဝိဓေကဋ္ဌေဟိ ကိလေသေဟိ စိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ သုညံ ဟောတိ။

အရဟတောတိ ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ ‘‘အရဟာ’’တိ လဒ္ဓနာမဿ။ ရူပရာဂါတိ ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂါ ။ အရူပရာဂါတိ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂါ။ မာနာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ မာနာ ဧဝ။ တထာ ဥဒ္ဓစ္စအဝိဇ္ဇာမာနာနုသယာဒယော အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။ ဧတေသု ဥဏ္ဏတိလက္ခဏော မာနော။ အဝူပသမလက္ခဏံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ အန္ဓဘာဝလက္ခဏာ အဝိဇ္ဇာ။ ရူပရာဂအရူပရာဂဝသေန ပဝတ္တာ ဘဝရာဂါနုသယာ။ တဒေကဋ္ဌေဟိ စာတိ တေဟိ ဧကတော ဌိတေဟိ စ ကိလေသေဟိ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗနိမိတ္တေဟီတိ အဇ္ဈတ္တစိတ္တသန္တာနေ အကုသလက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ‘‘ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ သင်္ခံ ဂတေဟိ အဇ္ဈတ္တံ မုဉ္စိတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ပဝတ္တေဟိ သဗ္ဗသင်္ခါရနိမိတ္တေဟိ မဂ္ဂစိတ္တံ ဝိဝိစ္စတိ ဝိနာ ဟောတိ အပသက္ကတိ၊ ဖလစိတ္တံ ဝိဝိတ္တံ ဝိယုတ္တံ အပသက္ကိတံ ဟောတိ။

တတ္ထ ကိလေသပဋိပါဋိယာ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ စာတိ ဒွိဓာ အနုသယာနံ အဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကိလေသပဋိပါဋိယာ ဟိ ကာမရာဂါနုသယပဋိဃာနုသယာနံ တတိယမဂ္ဂေန အဘာဝေါ ဟောတိ၊ မာနာနုသယဿ စတုတ္ထမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာနံ ပဌမမဂ္ဂေန၊ ဘဝရာဂါနုသယာဝိဇ္ဇာနုသယာနံ စတုတ္ထမဂ္ဂေနေဝ။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ပန ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌာနုသယဝိစိကိစ္ဆာနုသယာနံ အဘာဝေါ ဟောတိ၊ ဒုတိယမဂ္ဂေန ကာမရာဂါနုသယပဋိဃာနုသယာနံ တနုဘာဝေါ၊ တတိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော အဘာဝေါ၊ စတုတ္ထမဂ္ဂေန မာနာနုသယဘဝရာဂါနုသယာဝိဇ္ဇာနုသယာနံ အဘာဝေါ ဟောတိ။ စိတ္တဝိဝေကောတိ မဟဂ္ဂတလောကုတ္တရစိတ္တာနံ ကိလေသေဟိ သုညဘာဝေါ၊ တုစ္ဆဘာဝေါတိ အတ္ထော။

ဥပဓိဝိဝေကောတိ ကိလေသက္ခန္ဓအဘိသင်္ခါရသင်္ခါတာနံ ဥပဓီနံ သုညဘာဝေါ။ ဥပဓိံ တာဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပဓိ ဝုစ္စန္တိ ကိလေသာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ရာဂါဒယော ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ တံ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တီတိ ကိလေသာ စ။ ဥပါဒါနဂေါစရာ ရူပါဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ စ။ ဥပါဒါနသမ္ဘူတာ ပုညာပုညအာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရာ စ။ အမတန္တိ နတ္ထိ ဧတဿ မရဏသင်္ခါတံ မတန္တိ အမတံ၊ ကိလေသဝိသပဋိပက္ခတ္တာ အဂဒန္တိပိ အမတံ။ သံသာရယောနိဂတိဥပပတ္တိဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သံသိဗ္ဗတိ ဝိနတီတိ တဏှာ ‘‘ဝါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ တတ္ထ နတ္ထီတိ နိဗ္ဗာနံ။ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ အပဂတသရီရာနံ။ နေက္ခမ္မာဘိရတာနန္တိ နေက္ခမ္မေ ကာမာဒိတော နိက္ခန္တေ ပဌမဇ္ဈာနာဒိကေ အဘိရတာနံ တန္နိန္နာနံ။ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနန္တိ ဥတ္တမပရိသုဒ္ဓဘာဝဖလံ ပါပုဏိတွာ ဌိတာနံ။ ‘‘ဥပက္ကိလေသာဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ၊ ကိလေသေဟိ မုတ္တဘာဝေန ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ၊ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာန’’န္တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ နိရူပဓီနန္တိ ဝိဂတူပဓီနံ။ ဝိသင်္ခါရဂတာနန္တိ သင်္ခါရာရမ္မဏံ စဇိတွာ ဝိဂတသင်္ခါရံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏဝသေန ဥပဂတာနံ။ ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တန္တိ ဧတ္ထပိ ဟိ နိဗ္ဗာနမေဝ ‘‘ဝိသင်္ခါရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဝိဒူရေတိ ဝိဝိဓေ ဒူရေ။ သုဝိဒူရေတိ သုဋ္ဌု ဝိဒူရေ။ န သန္တိကေတိ န သမီပေ။ န သာမန္တာတိ န ဧကပဿေ။ အနာသန္နေတိ အနစ္စန္တသမီပေ။ ဝိဝေကဋ္ဌေတိ အတိဒူရေ၊ ဝိဂတေတိ အတ္ထော။ တာဒိသောတိ တံသဒိသော။ တဿဏ္ဌိတောတိ တေန အာကာရေန ဌိတော။ တပ္ပကာရောတိ တေန ပကာရေန ဌိတော။ တပ္ပဋိဘာဂေါတိ တံကောဋ္ဌာသိကော။ အထ ဝါ ‘‘အတ္တဘာဝဂုဟာယ လဂ္ဂဘာဝေန တာဒိသော။ ကိလေသေဟိ ဆန္နဘာဝေန တဿဏ္ဌိတော။ မောဟနသ္မိံ ပဂါဠှဘာဝေန တပ္ပကာရော။ တီဟိ ဝိဝေကေဟိ ဒူရဘာဝေန တပ္ပဋိဘာဂေါတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဒုပ္ပဟာယာတိ သုခေန ပဟာတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ဒုစ္စဇ္ဇာတိ သုခေန ဇဟိတုံ န သက္ကာ။ ဒုပ္ပရိစ္စဇ္ဇာတိ သဗ္ဗာကာရေန ဇဟိတုံ န သက္ကာ။ ဒုန္နိမ္မဒယာတိ နိမ္မဒံ အမဒံ ကာတုံ န သက္ကာ။ ဒုဗ္ဗိနိဝေဌယာတိ ဝိနိဝေဌနံ မောစနံ ကာတုံ န သက္ကာ။ ဒုတ္တရာတိ ဥတ္တရိတွာ အတိက္ကန္တုံ န သက္ကာ။ ဒုပ္ပတရာတိ ဝိသေသေတွာ တရိတုံ န သက္ကာ။ ဒုဿမတိက္ကမာတိ ဒုက္ခေန အတိက္ကမိတဗ္ဗာ။ ဒုဗ္ဗိနိဝတ္တာတိ နိဝတ္တေတုံ ဒုက္ခာ။ အထ ဝါ ‘‘ပကတိဝသေန ဒုပ္ပရိစ္စဇ္ဇာ။ ဂေါဏပတာသံ ဝိယ ဒုန္နိမ္မဒယာ။ နာဂပါသံ ဝိယ ဒုဗ္ဗိနိဝေဌယာ။ ဂိမှသမယေ မရုကန္တာရံ ဝိယ ဒုတ္တရာ ဒုပ္ပတရာ။ ဗျဂ္ဃပရိဂ္ဂဟိတာ အဋဝီ ဝိယ ဒုဿမတိက္ကမာ။ သမုဒ္ဒဝီစိ ဝိယ ဒုဗ္ဗိနိဝတ္တာတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

၈။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ပုန တထာဝိဓာနံ သတ္တာနံ ဓမ္မတံ အာဝိ ကရောန္တော ‘‘ဣစ္ဆာနိဒါနာ’’တိအာဒိဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာနိဒါနာတိ တဏှာဟေတုကာ။ ဘဝသာတဗဒ္ဓါတိ သုခဝေဒနာဒိမှိ ဘဝသာတေန ဗဒ္ဓါ။ တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာတိ တေ ဘဝသာတဝတ္ထုဘူတာ ဓမ္မာ။ တေ ဝါ တတ္ထ ဗဒ္ဓါ ဣစ္ဆာနိဒါနာ သတ္တာ ဒုပ္ပမောစယာ။ န ဟိ အညမောက္ခာတိ အညေ စ မောစေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ကာရဏဝစနံ ဝါ ဧတံ။ တေ သတ္တာ ဒုပ္ပမုဉ္စာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အညေန မောစေတဗ္ဗာ န ဟောန္တိ။ ယဒိ သတ္တာ မုဉ္စေယျုံ၊ သကေန ထာမေန မုဉ္စေယျုန္တိ အယမဿ အတ္ထော။ ပစ္ဆာ ပုရေ ဝါပိ အပေက္ခမာနာတိ အနာဂတေ အတီတေ ဝါ ကာမေ အပေက္ခမာနာ။ ဣမေ ဝ ကာမေ ပုရိမေ ဝ ဇပ္ပန္တိ ဣမေ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကာမေ ပုရိမေ ဝါ ဒုဝိဓေပိ အတီတာနာဂတေ ဗလဝတဏှာယ ပတ္ထယမာနာ။ ဣမေသဉ္စ ဒွိန္နံ ပဒါနံ ‘‘တေ ဒုပ္ပမုဉ္စာ န ဟိ အညမောက္ခာ’’တိ ဣမိနာဝ သဟ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတရထာ အပေက္ခမာနာ ဇပ္ပံ ကိံ ကရောန္တိ၊ ကိံ ဝါ ကတာတိ န ပညာယေယျုံ။

ဘဝသာတဗဒ္ဓါတိ ဘဝေ သာတံ ဘဝသာတံ၊ တေန ဘဝသာတေန သုခဿာဒေန ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဌိတာ။ တံ ဘာဇေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ဧကံ ဘဝသာတံ – သုခါ ဝေဒနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယောဗ္ဗနဘာဝေါ ယောဗ္ဗညံ။ အရောဂဘာဝေါ အာရောဂျံ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယဿ ပဝတ္တဘာဝေါ ဇီဝိတံ။ လာဘောတိ စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လာဘော။ ယသောတိ ပရိဝါရော။ ပသံသာတိ ကိတ္တိ။ သုခန္တိ ကာယိကစေတသိကံ သုခံ။ မနာပိကာ ရူပါတိ မနဝဍ္ဎနကာ ရူပါ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

စက္ခုသမ္ပဒါတိ စက္ခုဿ သမ္ပဒါ။ ‘‘မယှံ စက္ခု သမ္ပန္နံ မဏိဝိမာနေ ဥဂ္ဃာဋိတသီဟပဉ္ဇရံ ဝိယ ခါယတီ’’တိ ဥပ္ပန္နံ သုခဿာဒံ သန္ဓာယ ‘‘စက္ခုသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သောတသမ္ပဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုခါယ ဝေဒနာယ သာတဗဒ္ဓါ…ပေ… ဝိဗဒ္ဓါတိ ဝိဝိဓာကာရေန ဗဒ္ဓါ။ အာဗဒ္ဓါတိ ဝိသေသေန အာဒိတော ဗဒ္ဓါ။ လဂ္ဂါတိ အာရမ္မဏေန သဒ္ဓိံ အပ္ပိတာ။ လဂ္ဂိတာတိ နာဂဒန္တေ ဖာဏိတဝါရကော ဝိယ လဂ္ဂိတာ။ ယမေတ္ထ စ အဝုတ္တံ၊ တံ သတ္တော ဝိသတ္တောတိအာဒိမှိ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။

န ဟိ အညမောက္ခာတိ န ပရေဟိ မောက္ခာ။ တေ ဝါ ဘဝသာတဝတ္ထူ ဒုပ္ပမုဉ္စာတိ ဘဝေ သုခဿာဒဝတ္ထုဘူတာ ဓမ္မာ တေ မုဉ္စိတုံ ဒုက္ခာ။ သတ္တာ ဝါ ဧတ္တော ဒုမ္မောစယာတိ သတ္တာ ဧဝ ဝါ ဧတသ္မာ ဘဝသာတဝတ္ထုတော မောစေတုံ ဒုက္ခာ။

ဒုရုဒ္ဓရာတိ ဥဒ္ဓရိတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဿမုဒ္ဓရာတိ သမန္တတော ဆိန္နတဋေ နရကာဝါဋေ ပတိတော ဝိယ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဥဒ္ဓရိတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌာပယာတိ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဒုက္ခာ။ ဒုဿမုဋ္ဌာပယာတိ သုခုမအတ္တဘာဝံ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာပနံ ဝိယ ဥဿာပေတုံ အတိဝိယ ဒုက္ခာ။

တေ အတ္တနာ ပလိပပလိပန္နာတိ ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ ယာဝ သီသတော နိမုဂ္ဂါ န သက္ကောန္တိ။ ပရံ ပလိပပလိပန္နံ ဥဒ္ဓရိတုန္တိ အပရံ တထေဝ နိမုဂ္ဂံ ဟတ္ထေ ဝါ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ သော ဝတ စုန္ဒာတိ သောတိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသော။ တဿ ‘‘ယော’’တိ ဣမံ ဥဒ္ဒေသဝစနံ အာဟရိတွာ ယော အတ္တနာ ပလိပပလိပန္နော၊ သော ဝတ ၊ စုန္ဒ၊ ပရံ ပလိပပလိပန္နံ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ။ ဧဝံ သေသပဒေသု သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပလိပပလိပန္နောတိ ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ နိမုဂ္ဂေါ ဝုစ္စတိ။ ယထာ၊ စုန္ဒ၊ ကောစိ ပုရိသော ယာဝ သီသတော ဂမ္ဘီရကဒ္ဒမေ နိမုဂ္ဂေါ၊ ပရမ္ပိ တထေဝ နိမုဂ္ဂံ ဟတ္ထေ ဝါ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ န ဟိ တံ ကာရဏမတ္ထိ၊ ယေန သော တံ ဥဒ္ဓရိတွာ ထလေ ပတိဋ္ဌာပေယျာတိ။ အဒန္တော အဝိနီတော အပရိနိဗ္ဗုတောတိ ဧတ္ထ ပန အနိဗ္ဗိသေဝနတာယ အဒန္တော။ အသိက္ခိတဝိနယတာယ အဝိနီတော။ အနိဗ္ဗုတကိလေသတာယ အပရိနိဗ္ဗုတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော တာဒိသော ပရံ ဒမေဿတိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရိဿတိ၊ ဝိနေဿတိ တိဿော သိက္ခာ သိက္ခာပေဿတိ။ ပရိနိဗ္ဗာပေဿတိ တဿ ကိလေသေ နိဗ္ဗာပေဿတိ။

နတ္ထညောကောစီတိ အညော ကောစိ ပုဂ္ဂလော မောစေတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။ သကေန ထာမေနာတိ အတ္တနော ဉာဏထာမေန။ ဗလေနာတိ ဉာဏဗလေန။ ဝီရိယေနာတိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစေတသိကဝီရိယေန။ ပုရိသပရက္ကမေနာတိ ပရံ ပရံ ဌာနံ အက္ကမနေန မဟန္တဝီရိယေန။

နာဟံ သဟိဿာမီတိ အဟံ န သဟိဿာမိ န သက္ကောမိ၊ န ဝါယမိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပမောစနာယာတိ ပမောစေတုံ။ ကထံကထိန္တိ သကင်္ခံ။ ဓောတကာတိ အာလပနံ။ တရေသီတိ တရေယျာသိ။

‘‘အတ္တနာ ဟိ ကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာ သံကိလိဿတိ၊

အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ၊

သုဒ္ဓီ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ၊ နာညော အညံ ဝိသောဓယေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၆၅၊ ကထာ။ ၇၄၃) –

ဧတ္ထာယမတ္ထော – ယေန အတ္တနာ အကုသလံ ကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ သော စတူသု အပါယေသု ဒုက္ခံ အနုဘဝန္တော အတ္တနာဝ သံကိလိဿတိ။ ယေန ပန အတ္တနာ အကတံ ပါပံ၊ သော သုဂတိဉ္စေဝ အဂတိဉ္စ ဂစ္ဆန္တော အတ္တနာဝ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ကုသလကမ္မသင်္ခါတာ သုဒ္ဓိ အကုသလကမ္မသင်္ခါတာ စ အသုဒ္ဓိ ပစ္စတ္တံ ကာရကသတ္တာနံ အတ္တနိယေဝ ဝိပစ္စတိ။ အညော ပုဂ္ဂလော အညံ ပုဂ္ဂလံ န ဝိသောဓယေ နေဝ ဝိသောဓေတိ၊ န ကိလေသေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

တိဋ္ဌတေဝ နိဗ္ဗာနန္တိ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ တိဋ္ဌတိယေဝ။ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂေါတိ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာတော ပဋ္ဌာယ အရိယမဂ္ဂေါ။ တိဋ္ဌာမဟံ သမာဒပေတာတိ အဟံ ဂဏှာပေတာ ပတိဋ္ဌာပေတာ တိဋ္ဌာမိ။ ဧဝံဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာတိ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ။ ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝဒန္တော ဩဝဒတိ နာမ၊ အနုပ္ပန္နေ ဝတ္ထုသ္မိံ အနုသာသန္တော ‘‘အယသောပိ တေ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒိဝသေန အနာဂတံ ဒဿေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သမ္မုခါ ဝဒန္တောပိ ဩဝဒတိ နာမ၊ ပရမ္မုခါ ဒူတသာသနံ ဝါ ပေသေန္တော အနုသာသတိ နာမ။ သကိံ ဝဒန္တောပိ ဩဝဒတိ နာမ၊ ပုနပ္ပုနံ ဝဒန္တော အနုသာသတိ နာမ။ ဩဝဒန္တော ဧဝ ဝါ အနုသာသတိ နာမ။ အပ္ပေကစ္စေတိ အပိ ဧကစ္စေ၊ ဧကေတိ အတ္ထော။ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တီတိ ခယဝယသင်္ခါတံ အန္တံ အတီတန္တိ အစ္စန္တံ၊ အစ္စန္တဉ္စ တံ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ အပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနတ္တာ နိဋ္ဌဉ္စာတိ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ၊ ဧကန္တနိဋ္ဌံ၊ သတတနိဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။ တံ အစ္စန္တနိဗ္ဗာနံ အာရာဓေန္တိ သမ္ပာဒေန္တိ။ နာရာဓေန္တီတိ န သမ္ပာဒေန္တိ၊ န ပဋိလဘန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ ကျာဟန္တိ ဧတေသု ကိံ အဟံ၊ ကိံ ကရောမီတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂက္ခာယီတိ ပဋိပဒါမဂ္ဂက္ခာယီ ။ အာစိက္ခတိ ကထေတိ။ အတ္တနာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ မုဉ္စေယျုန္တိ ပဋိပဇ္ဇန္တာ မယံ မုဉ္စေယျုံ။

အတီတံ ဥပါဒါယာတိ အတီတံ ပဋိစ္စ။ ကထံ ပုရေ အပေက္ခံ ကရောတီတိ ကေန ပကာရေန ဣက္ခံ ဩလောကနံ ကရောတိ။ ဧဝံရူပေါ အဟောသိန္တိ ဒီဃရဿအဏုကထူလာဒိဝသေန ဧဝံဇာတိကော ဧဝရူပေါ အဘဝိံ။ တတ္ထ နန္ဒိံ သမန္နာနေတီတိ တသ္မိံ ရူပါရမ္မဏေ တဏှံ သမ္မာ အာနယတိ ဥပနေတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

‘‘ဣတိ မေ စက္ခူ’’တိအာဒယော ဝတ္ထုအာရမ္မဏဝသေန တဏှုပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဣတိ ရူပါတီတိ ဧဝံ ရူပါ ဣတိ။ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓန္တိ တေသု စက္ခုရူပေသု ဒုဗ္ဗလသင်္ခါတော ဆန္ဒော စ ဗလဝသင်္ခါတော ရာဂေါ စ၊ တေန ဆန္ဒရာဂေန ပဋိဗဒ္ဓံ အလ္လီနံ။ ဝိညာဏန္တိ ဇဝနစိတ္တံ။ ဆန္ဒရာဂပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝိညာဏဿာတိ တဿ ဇဝနဝိညာဏဿ ဆန္ဒရာဂေန ဗဒ္ဓဘာဝါ။ တဒဘိနန္ဒတီတိ တံ အာရမ္မဏံ တဏှာဝသေန အဘိနန္ဒတိ။

ယာနိဿတာနီတိ ယာနိ အဿ တာနိ။ ပုဗ္ဗေတိ အတီတေ။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ဟသိတလပိတကီဠိတာနီတိ ဒန္တဝိဒံသာဒိဟသိတာနိ စ၊ ဝစီဘေဒံ ကတွာ လပိတာနိ စ၊ ကာယခိဍ္ဍာဒိကီဠိတာနိ စ။ တဒဿာဒေတီတိ တံ အဿာဒယတိ အဿာဒံ ဝိန္ဒတိ သာဒိယတိ။ တံ နိကာမေတီတိ တံ နိကာမယတိ ပစ္စာသီသတိ။ ဝိတ္တိံ အာပဇ္ဇတီတိ တုဋ္ဌိံ ပါပုဏာတိ။

သိယန္တိ ဘဝေယျံ။ အပ္ပဋိလဒ္ဓဿ ပဋိလာဘာယာတိ အပ္ပတ္တဿ ပါပုဏနတ္ထာယ။ စိတ္တံ ပဏိဒဟတီတိ စိတ္တံ ဌပေတိ။ စေတသော ပဏိဓာနပစ္စယာတိ စိတ္တဿ ဌပနကာရဏာ။

သီလေန ဝါတိ ပဉ္စသီလာဒိသီလေန ဝါ။ ဝတေန ဝါတိ ဓုတင်္ဂသမာဒါနေန ဝါ။ တပေန ဝါတိ ဝီရိယသမာဒါနေန ဝါ။ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါတိ မေထုနဝိရတိယာ ဝါ။ ဒေဝေါ ဝါတိ မဟာနုဘာဝေါ ဒေဝရာဇာ ဝါ။ ဒေဝညတရော ဝါတိ တေသံ အညတရော ဝါ။

ဇပ္ပန္တာတိ ဂုဏဝသေန ကထေန္တာ။ ပဇပ္ပန္တာတိ ပကာရေန ကထေန္တာ။ အဘိဇပ္ပန္တာတိ ဝိသေသေန ကထေန္တာ၊ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဝဍ္ဎိတံ။

၉။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ‘‘ဒူရေ ဝိဝေကာ ဟိ တထာဝိဓော’’တိ သာဓေတွာ ဒုတိယဂါထာယ စ တထာဝိဓာနံ ဓမ္မတံ အာဝိ ကတွာ ဣဒါနိ တေသံ ပါပကရဏံ အာဝိ ကရောန္တော ‘‘ကာမေသု ဂိဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။

တဿတ္ထော – တေ သတ္တာ ကာမေသု ပရိဘောဂတဏှာယ ဂိဒ္ဓါ၊ ပရိယေသနာဒိမနုယုတ္တတ္တာ ပသုတာ၊ သမ္မောဟမာပန္နတ္တာ ပမူဠှာ၊ အဝဂမနတာယ မစ္ဆရိယတာယ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝစနံ အနာဒိယတာယ စ အဝဒါနိယာ၊ ကာယဝိသမာဒိမှိ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌာ၊ အန္တကာလေ မရဏဒုက္ခူပနီတာ၊ ‘‘ကိံသု ဘဝိဿာမ ဣတော စုတာသေ’’တိ ပရိဒေဝယန္တီတိ။

ဂိဒ္ဓါတိ ကာမရာဂေန ဂိဒ္ဓါ။ ဂဓိတာတိ သင်္ကပ္ပရာဂေန ပစ္စာသီသမာနာ ဟုတွာ ဂဓိတာ။ မုစ္ဆိတာတိ ကာမတဏှာယ မုစ္ဆာပရေတာ။ အဇ္ဈောသန္နာတိ ကာမနန္ဒိယာ အဓိဩသန္နာ အဇ္ဈောတ္ထဋာ။ လဂ္ဂါတိ ကာမသိနေဟေန အလ္လီနာ။ လဂ္ဂိတာတိ ကာမပရိဠာဟေန ဧကီဘူတာ။ ပလိဗုဒ္ဓါတိ ကာမသညာယ အာဝဋ္ဋိတာ။ အထ ဝါ ‘‘ဒိဋ္ဌိဒဿနေ ဂိဒ္ဓါ။ အဘိဏှဒဿနေ ဂဓိတာ။ သံသဂ္ဂကိရိယသ္မိံ မုစ္ဆိတာ။ ဝိဿာသကိရိယသ္မိံ အဇ္ဈောသန္နာ။ သိနေဟဝဠဉ္ဇသ္မိံ လဂ္ဂါ။ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိမှိ လဂ္ဂိတာ။ အပရာပရံ အမုဉ္စမာနာ ဟုတွာ ပလိဗုဒ္ဓါ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဧသန္တီတိ ပစ္စာသီသန္တိ။ ဂဝေသန္တီတိ မဂ္ဂယန္တိ။ ပရိယေသန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန ဣစ္ဆန္တိ ပတ္ထေန္တိ။ အထ ဝါ ဒိဋ္ဌာရမ္မဏေ သုဘာသုဘံ အတ္ထိ၊ နတ္ထီတိ ဧသန္တိ။ သုဘာသုဘာရမ္မဏေ ပစ္စက္ခံ ကတွာ ဝဠဉ္ဇနတ္ထာယ ပိယံ ကရောန္တာ ဂဝေသန္တိ။ စိတ္တဝသေန ဧသန္တိ။ ပယောဂဝသေန ဂဝေသန္တိ။ ကရဏဝသေန ပရိယေသန္တိ။ တေ ဒုဝိဓေ ကာမေ ပဋိစ္စ ဩတရိတွာ စရန္တီတိ တစ္စရိတာ။ တေ စ ကာမေ ဗဟုလံ ယေဘုယျေန ဝဍ္ဎေန္တိ ပဝတ္တယန္တီတိ တဗ္ဗဟုလာ။ တေ စ ကာမေ ဂရုံ ကတွာ ရဟန္တီတိ တဂ္ဂရုကာ။ တေသု ကာမေသု နိန္နာ နမိတာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ တန္နိန္နာ။ တေသု ကာမေသု သန္နိန္နာ ဟုတွာ ဝသန္တီတိ တပ္ပောဏာ။ တေသု ကာမေသု အဝလမ္ဗိတာ ဟုတွာ တေသုယေဝ နမိတာ ဝသန္တီတိ တပ္ပဗ္ဘာရာ။ တေသု ကာမေသု အဝတ္ထရိတွာ မုစ္ဆာပရေတပ္ပသင်္ဂါ ဟုတွာ ဝဒန္တီတိ တဒဓိမုတ္တာ။ တေ စ ကာမေ အဓိပတိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝသန္တီတိ တဒဓိပတေယျာ။ အထ ဝါ ‘‘အာရမ္မဏဿ ဣဋ္ဌဘာဝေန တစ္စရိတာ။ အာရမ္မဏဿ ကန္တဘာဝေန တဗ္ဗဟုလာ။ အာရမ္မဏဿ မနာပဘာဝေန တဂ္ဂရုကာ။ အာရမ္မဏဿ ပိယဘာဝေန တန္နိန္နာ။ အာရမ္မဏဿ ကာမုပသံဟိတဘာဝေန တပ္ပောဏာ။ အာရမ္မဏဿ ရဇနီယဘာဝေန တပ္ပဗ္ဘာရာ။ အာရမ္မဏဿ မုစ္ဆနီယဘာဝေန တဒဓိမုတ္တာ။ အာရမ္မဏဿ ဗန္ဓနီယဘာဝေန တဒဓိပတေယျာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ရူပေပရိယေသန္တီတိအာဒီသု ပရိယေသန္တီတိ အလဒ္ဓဿ လာဘာယ ဧသနဝသေန။ ပဋိလဘန္တီတိ ဟတ္ထဂတဝသေန။ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ ဝဠဉ္ဇနဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။ ကလဟံ ဝိဝါဒံ ကရောတီတိ ကလဟကာရကော။ တသ္မိံ နိယုတ္တောတိ ကလဟပသုတော။ ကမ္မကာရကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂေါစရေ စရန္တောတိ ဝေသိယာဒိဂေါစရေ၊ သတိပဋ္ဌာနာဒိဂေါစရေ ဝါ စရမာနော။ တေသု နိယုတ္တော ဂေါစရပသုတော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာနံ အဿ အတ္ထီတိ ဈာယီ။ တသ္မိံ နိယုတ္တော ဈာနပသုတော။

အဝဂစ္ဆန္တီတိ အပါယံ ဂစ္ဆန္တိ။ မစ္ဆရိနောတိ သကသမ္ပတ္တိံ နိဂုဟန္တာ။ ဝစနန္တိ ကထနံ။ ဗျပထန္တိ ဝါကျပထံ။ ဒေသနန္တိ ဝိဿဇ္ဇနဩဝါဒံ။ အနုသိဋ္ဌိန္တိ အနုသာသနိံ။ နာဒိယန္တီတိ န ဂဏှန္တိ န ဂရုံ ကရောန္တိ။ ‘‘န ပဋိဿန္တီ’’တိ ဝါ ပါဌော၊ သောယေဝ အတ္ထော။ ဝတ္ထုတော မစ္ဆရိယဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဉ္စ မစ္ဆရိယာနိ အာဝါသမစ္ဆရိယ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာဝါသေ မစ္ဆရိယံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

အာဝါသော နာမ သကလာရာမောပိ ပရိဝေဏမ္ပိ ဧကောဝရကောပိ ရတ္တိဋ္ဌာနာဒီနိပိ။ တေသု ဝသန္တာ သုခံ ဝသန္တိ၊ ပစ္စယေ လဘန္တိ။ ဧကော ဘိက္ခု ဝတ္တသမ္ပန္နဿေဝ ပေသလဿ ဘိက္ခုနော တတ္ထ အာဂမနံ န ဣစ္ဆတိ၊ အာဂတောပိ ‘‘ခိပ္ပံ ဂစ္ဆတူ’’တိ စိန္တေသိ၊ ဣဒံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ နာမ။ ဘဏ္ဍနကာရကာဒီနံ ပန တတ္ထ ဝါသံ အနိစ္ဆတော အာဝါသမစ္ဆရိယံ နာမ န ဟောတိ။

ကုလန္တိ ဥပဋ္ဌာကကုလမ္ပိ ဉာတိကုလမ္ပိ။ တတ္ထ အညဿ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတော ကုလမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ပါပပုဂ္ဂလဿ ပန ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတောပိ မစ္ဆရိယံ နာမ န ဟောတိ။ သော ဟိ တေသံ ပသာဒဘေဒါယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ပသာဒံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထဿေဝ ပန ဘိက္ခုနော တတ္ထ ဥပသင်္ကမနံ အနိစ္ဆတော မစ္ဆရိယံ နာမ ဟောတိ။

လာဘောတိ စတုပစ္စယလာဘောဝ။ တံ အညသ္မိံ သီလဝန္တေယေဝ လဘန္တေ ‘‘မာ လဘတူ’’တိ စိန္တေန္တဿ လာဘမစ္ဆရိယံ ဟောတိ။ ယော ပန သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ၊ အပရိဘောဂဒုပ္ပရိဘောဂါဒိဝသေန ဝိနာသေတိ၊ ပူတိဘာဝံ ဂစ္ဆန္တမ္ပိ အညဿ န ဒေတိ၊ တံ ဒိသွာ ‘‘သစေ ဣမံ ဧသ န လဘေယျ၊ အညော သီလဝါ လဘေယျ၊ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆေယျာ’’တိ စိန္တေန္တဿ မစ္ဆရိယံ နာမ နတ္ထိ။

ဝဏ္ဏော နာမ သရီရဝဏ္ဏောပိ ဂုဏဝဏ္ဏောပိ။ တတ္ထ သရီရဝဏ္ဏေ မစ္ဆရီ ‘‘ပရော ပါသာဒိကော ရူပဝါ’’တိ ဝုတ္တေ တံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။ ဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရီ ပရဿ သီလေန ဓုတင်္ဂေန ပဋိပဒါယ အာစာရေန ဝဏ္ဏံ န ကထေတုကာမော ဟောတိ။

ဓမ္မောတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော စ ပဋိဝေဓဓမ္မော စ။ တတ္ထ အရိယသာဝကာ ပဋိဝေဓဓမ္မံ န မစ္ဆရာယန္တိ၊ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဓမ္မေ သဒေဝကဿ လောကဿ ပဋိဝေဓံ ဣစ္ဆန္တိ။ တံ ပန ပဋိဝေဓံ ‘‘ပရေ ဇာနန္တူ’’တိ ဣစ္ဆန္တိ၊ တန္တိဓမ္မေယေဝ ပန ဓမ္မမစ္ဆရိယံ နာမ ဟောတိ။ တေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ယံ ဂုဠှံ ဂန္ထံ ဝါ ကထာမဂ္ဂံ ဝါ ဇာနာတိ၊ တံ အညေ န ဇာနာပေတုကာမော ဟောတိ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဓမ္မံ ဝါ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ န ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော လောလော ဟောတိ၊ ကာလေန သမဏော ဟောတိ ၊ ကာလေန ဗြာဟ္မဏော၊ ကာလေန နိဂဏ္ဌော။ ယော ဟိ ဘိက္ခု ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ပဝေဏိအာဂတံ တန္တိံ သဏှံ သုခုမံ ဓမ္မန္တရံ ဘိန္ဒိတွာ အာလုဠေဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ပုဂ္ဂလံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ။ ယော ပန ‘‘အယံ ဓမ္မော သဏှော သုခုမော၊ သစာယံ ပုဂ္ဂလော ဂဏှိဿတိ၊ အညံ ဗျာကရိတွာ အတ္တာနံ အာဝိ ကတွာ နဿိဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မံ ဥပပရိက္ခိတွာ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန န ဒေတိ နာမ။ ယော ပန ‘‘သစာယံ ဣမံ ဓမ္မံ ဂဏှိဿတိ၊ အမှာကံ သမယံ ဘိန္ဒိတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ န ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မမစ္ဆရီ နာမ ဟောတိ။

ဣမေသု ပဉ္စသု မစ္ဆရိယေသု အာဝါသမစ္ဆရိယေန တာဝ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ ဟုတွာ တဿေဝ အာဝါသဿ သင်္ကာရံ သီသေန ဥက္ခိပိတွာ ဝိစရတိ။ ကုလမစ္ဆရိယေန တသ္မိံ ကုလေ အညေသံ ဒါနမာနနာဒီနိ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဘိန္နံ ဝတိဒံ ကုလံ မမာ’’တိ စိန္တယတော လောဟိတမ္ပိ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ကုစ္ဆိဝိရေစနမ္ပိ ဟောတိ၊ အန္တာနိပိ ခဏ္ဍာခဏ္ဍာနိ ဟုတွာ နိက္ခမန္တိ။ လာဘမစ္ဆရိယေန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ သန္တကေ လာဘေ မစ္ဆရာယိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂံ ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ယက္ခော ဝါ ပေတော ဝါ မဟာအဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သရီရဝဏ္ဏဂုဏဝဏ္ဏမစ္ဆရေန ပန ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယေန စ အတ္တနောဝ ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏေတိ၊ ပရေသံ ဝဏ္ဏေ ‘‘ကိံ ဝဏ္ဏော ဧသော’’တိ တံ တံ ဒေါသံ ဝဒန္တော ပရိယတ္တိဓမ္မဉ္စ ကဿစိ ကိဉ္စိ အဒေန္တော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော စေဝ ဧဠမူဂေါ စ ဟောတိ။

အပိ စ အာဝါသမစ္ဆရိယေန လောဟဂေဟေ ပစ္စတိ၊ ကုလမစ္ဆရိယေန အပ္ပလာဘော ဟောတိ၊ လာဘမစ္ဆရိယေန ဂူထနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယေန ဘဝေ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တဿ ဝဏ္ဏော နာမ န ဟောတိ၊ ဓမ္မမစ္ဆရိယေန ကုက္ကုဠနိရယေ နိဗ္ဗတ္တတီတိ။

မစ္ဆရာယနဝသေန မစ္ဆရိယံ။ မစ္ဆရာယနာကာရော မစ္ဆရာယနာ။ မစ္ဆရေန အယိတဿ မစ္ဆေရသမင်္ဂိနော ဘာဝေါ မစ္ဆရာယိတတ္တံ။ ‘‘မယှမေဝ ဟောန္တု၊ မာ အညဿာ’’တိ သဗ္ဗာပိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိယော ဗျာပေတုံ န ဣစ္ဆတီတိ ဝိဝိစ္ဆော၊ ဝိဝိစ္ဆဿ ဘာဝေါ ဝေဝိစ္ဆံ၊ မုဒုမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ ကဒရိယော ဝုစ္စတိ အနာဒရော၊ တဿ ဘာဝေါ ကဒရိယံ၊ ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဿေတံ နာမံ။ တေန ဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ပရမ္ပိ ပရေသံ ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ကဒရိယော ပါပသင်္ကပ္ပော၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအနာဒရော၊

ဒဒမာနံ နိဝါရေတိ၊ ယာစမာနာန ဘောဇန’’န္တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၂)၊

ယာစကေ ဒိသွာ ကဋုကဘာဝေန စိတ္တံ အဉ္စတိ သင်္ကောစေတီတိ ကဋုကဉ္စုကော၊ တဿ ဘာဝေါ ကဋုကဉ္စုကတာ။ အပရော နယော – ကဋုကဉ္စုကတာ ဝုစ္စတိ ကဋစ္ဆုဂ္ဂါဟော။ သမတိတ္တိကပုဏ္ဏာယ ဟိ ဥက္ခလိယာ ဘတ္တံ ဂဏှန္တော သဗ္ဗတောဘာဂေန သင်္ကုဋိတေန အဂ္ဂကဋစ္ဆုနာ ဂဏှာတိ ပူရေတွာ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဧဝံ မစ္ဆရိပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ သင်္ကုစတိ၊ တသ္မိံ သင်္ကုစိတေ ကာယောပိ တထေဝ သင်္ကုစတိ ပဋိကုဋတိ ပဋိနိဝဋ္ဋတိ န သမ္ပသာရီယတီတိ မစ္ဆေရံ ‘‘ကဋုကဉ္စုကတာ’’တိ ဝုတ္တံ။

အဂ္ဂဟိတတ္တံ စိတ္တဿာတိ ပရေသံ ဥပကာရကရဏေ ဒါနာဒိနာ အာကာရေန ယထာ န သမ္ပသာရီယတိ၊ ဧဝံ အာဝရိတွာ ဂဟိတဘာဝေါ စိတ္တဿ။ ယသ္မာ ပန မစ္ဆရိပုဂ္ဂလော အတ္တနော သန္တကံ ပရေသံ အဒါတုကာမော ဟောတိ၊ ပရသန္တကံ ဂဏှိတုကာမော။ တသ္မာ ‘‘ဣဒံ အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညဿာ’’တိ ပဝတ္တိဝသေနဿ အတ္တသမ္ပတ္တိနိဂူဟနလက္ခဏတာ ပရသမ္ပတ္တိဂ္ဂဟဏလက္ခဏတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခန္ဓမစ္ဆရိယမ္ပိ မစ္ဆရိယန္တိ အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓသင်္ခါတံ ဥပပတ္တိဘဝံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ‘‘အစ္ဆရိယံ မယှမေဝ ဟောတု၊ မာ အညဿာ’’တိ ပဝတ္တံ မစ္ဆရိယံ ခန္ဓမစ္ဆရိယံ နာမ။ ဓာတုအာယတနမစ္ဆရိယေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဂါဟောတိ ဂါဟနိစ္ဆယဝသေန ဂဟဏံ။ အဝဒညုတာယာတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ကထိတံ အဇာနနဘာဝေန။ ယာစကာနံ အဒဒမာနော ဟိ တေဟိ ကထိတံ န ဇာနာတိ နာမ။ ဇနာ ပမတ္တာတိ သတိဝိပ္ပဝါသာ ဇနာ။ ဝစနန္တိ သင်္ခေပဝစနံ။ ဗျပ္ပထန္တိ ဝိတ္ထာရဝစနံ။ ဒေသနန္တိ ဥပမံ ဒဿေတွာ အတ္ထသန္ဒဿနဝစနံ။ အနုသိဋ္ဌိန္တိ ပုနပ္ပုနံ သံလက္ခာပနဝစနံ။ အထ ဝါ ဒဿေတွာ ကထနံ ဝစနံ နာမ။ ဂဏှာပေတွာ ကထနံ ဗျပ္ပထံ နာမ။ တောသေတွာ ကထနံ ဒေသနံ နာမ။ ပဒဿေတွာ ကထနံ အနုသိဋ္ဌိ နာမ။ အထ ဝါ ပရိတာပဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဝစနံ နာမ။ ပရိဠာဟဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဗျပ္ပထံ နာမ။ အပါယဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ ဒေသနံ နာမ။ ဘဝဒုက္ခံ နာသေတွာ ကထနံ အနုသိဋ္ဌိ နာမ။ အထ ဝါ ဒုက္ခသစ္စပရိညာပဋိဝေဓယုတ္တံ ဝစနံ။ သမုဒယသစ္စပဟာနပဋိဝေဓယုတ္တံ ဗျပ္ပထံ။ နိရောဓသစ္စသစ္ဆိကိရိယပဋိဝေဓယုတ္တံ ဒေသနံ။ မဂ္ဂသစ္စဘာဝနာပဋိဝေဓယုတ္တံ အနုသိဋ္ဌီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

နသုဿုသန္တီတိ န သုဏန္တိ။ န သောတံ ဩဒဟန္တီတိ သဝနတ္ထံ ကဏ္ဏသောတံ န ဌပေန္တိ။ န အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေန္တီတိ ဇာနနတ္ထံ စိတ္တံ န ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ အနဿဝါတိ ဩဝါဒံ အသုဏမာနာ။ အဝစနကရာတိ သုဏမာနာပိ ဝစနံ န ကရောန္တီတိ အဝစနကရာ။ ပဋိလောမဝုတ္တိနောတိ ပဋာဏီ ဟုတွာ ပဝတ္တနကာ ။ အညေနေဝ မုခံ ကရောန္တီတိ ကရောန္တာပိ မုခံ န ဒေန္တီတိ အတ္ထော။

ဝိသမေတိ ကာယသုစရိတာဒိသမ္မတဿ သမဿ ပဋိပက္ခတ္တာ ဝိသမံ၊ တသ္မိံ ဝိသမေ။ နိဝိဋ္ဌာတိ ပဝိဋ္ဌာ ဒုန္နီဟရာ။ ကာယကမ္မေတိ ကာယတော ပဝတ္တေ၊ ကာယေန ဝါ ပဝတ္တေ ကာယကမ္မေ။ ဝစီကမ္မာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

တတ္ထ ကာယကမ္မဝစီကမ္မမနောကမ္မာနိ ဒုစ္စရိတဝသေန ဝိဘတ္တာနိ၊ ပါဏာတိပါတာဒယော ဒသအကုသလကမ္မပထဝသေန ဝိဘတ္တာတိ ဉာတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝေတ္ထ သာဓာရဏပဒဝဏ္ဏနာ၊ အသာဓာရဏေသု ပန ပါဏဿ အတိပါတော ပါဏာတိပါတော၊ ပါဏဝဓော ပါဏဃာတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပါဏောတိ စေတ္ထ ဝေါဟာရတော သတ္တော၊ ပရမတ္ထတော ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တသ္မိံ ပန ပါဏေ ပါဏသညိနော ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိတာ ကာယဝစီဒွါရာနံ အညတရဒွါရပဝတ္တာ ဝဓကစေတနာ ပါဏာတိပါတော။ သော ဂုဏဝိရဟိတေသု တိရစ္ဆာနဂတာဒီသု ပါဏေသု ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာသရီရေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ ကသ္မာ? ပယောဂမဟန္တတာယ၊ ပယောဂသမတ္တေပိ ဝတ္ထုမဟန္တတာယ။ ဂုဏဝန္တေသု မနုဿာဒီသု အပ္ပဂုဏေ ပါဏေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟာဂုဏေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ သရီရဂုဏာနံ ပန သမဘာဝေ သတိ ကိလေသာနံ ဥပက္ကမာနဉ္စ မုဒုတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ တိဗ္ဗတာယ မဟာသာဝဇ္ဇောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပါဏော ပါဏသညိတာ ဝဓကစိတ္တံ ဥပက္ကမော တေန မရဏန္တိ။ ဆပ္ပယောဂါ – သာဟတ္ထိကော အာဏတ္တိကော နိဿဂ္ဂိယော ထာဝရော ဝိဇ္ဇာမယော ဣဒ္ဓိမယောတိ။ ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပပဉ္စော ဟောတိ၊ တသ္မာ နံ န ဝိတ္ထာရယိဿာမ။ အညဉ္စ ဧဝရူပံ ၊ အတ္ထိကေဟိ ပန သမန္တပါသာဒိကံ ဝိနယဋ္ဌကထံ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၇၂) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။

အဒိန္နဿ အာဒါနံ အဒိန္နာဒါနံ၊ ပရဿ ဟရဏံ ထေယျံ စောရိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ အဒိန္နန္တိ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ၊ ယတ္ထ ပရော ယထာကာမကာရိတံ အာပဇ္ဇန္တော အဒဏ္ဍာရဟော အနုပဝဇ္ဇော စ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပန ပရပရိဂ္ဂဟိတေ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိနော တဒါဒါယကဥပက္ကမသမုဋ္ဌာပိကာ ထေယျစေတနာ အဒိန္နာဒါနံ။ တံ ဟီနေ ပရသန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ၊ ပဏီတေ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ ကသ္မာ? ဝတ္ထုပဏီတတာယ၊ ဝတ္ထုသမတ္တေ သတိ ဂုဏာဓိကာနံ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ မဟာသာဝဇ္ဇံ။ တံ တံ ဂုဏာဓိကံ ဥပါဒါယ တတော တတော ဟီနဂုဏဿ သန္တကေ ဝတ္ထုသ္မိံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ။

တဿ ပဉ္စ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရပရိဂ္ဂဟိတံ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညိတာ ထေယျစိတ္တံ ဥပက္ကမော တေန ဟရဏန္တိ။ ဆပ္ပယောဂါ သာဟတ္ထိကာဒယောဝ။ တေ စ ခေါ ယထာနုရူပံ ထေယျာဝဟာရော ပသယှာဝဟာရော ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော ပရိကပ္ပာဝဟာရော ကုသာဝဟာရောတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ ဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။

ကာမေသုမိစ္ဆာစာရောတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မသေဝနာဓိပ္ပာယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။

တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ ပိတုရက္ခိတာ မာတာပိတုရက္ခိတာ ဘာတုရက္ခိတာ ဘဂိနိရက္ခိတာ ဉာတိရက္ခိတာ ဂေါတ္တရက္ခိတာ ဓမ္မရက္ခိတာ သာရက္ခာ သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ၊ ဓနက္ကီတာ ဆန္ဒဝါသိနီ ဘောဂဝါသိနီ ပဋဝါသိနီ ဩဒပတ္တကိနီ ဩဘတစုမ္ဗဋကာ ဒါသီ စ ဘရိယာ ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ ဓဇာဟဋာ မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ ဣတ္ထိယော။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွီန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ၊ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။

သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ – အဂမနီယဝတ္ထု တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ သေဝနပယောဂေါ မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။

မုသာတိ ဝိသံဝါဒနပုရေက္ခာရဿ အတ္ထဘဉ္ဇနကော ဝစီပယောဂေါ ကာယပယောဂေါ ဝါ။ ဝိသံဝါဒနာဓိပ္ပာယေန ပနဿ ပရဝိသံဝါဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ အပရော နယော – မုသာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ ဝတ္ထု။ ဝါဒေါတိ တဿ ဘူတတော တစ္ဆတော ဝိညာပနံ။ လက္ခဏတော ပန အတထံ ဝတ္ထုံ တထတော ပရံ ဝိညာပေတုကာမဿ တထာဝိညတ္တိသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ မုသာဝါဒေါ။ သော ယမတ္ထံ ဘဉ္ဇတိ၊ တဿ အပ္ပတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ မဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ အပိ စ ဂဟဋ္ဌာနံ အတ္တနော သန္တကံ အဒါတုကာမတာယ ‘‘နတ္ထီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ သက္ခိနာ ဟုတွာ အတ္ထဘဉ္ဇနတ္ထံ ဝုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇော။ ပဗ္ဗဇိတာနံ အပ္ပကမ္ပိ တေလံ ဝါ သပ္ပိံ ဝါ လဘိတွာ ဟသာဓိပ္ပာယေန ‘‘အဇ္ဇ ဂါမေ တေလံ နဒီ မညေ သန္ဒတီ’’တိ ပူရဏကထာနယေန ပဝတ္တော အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အဒိဋ္ဌံယေဝ ပန ဒိဋ္ဌန္တိအာဒိနာ နယေန ဝဒန္တာနံ မဟာသာဝဇ္ဇော။

တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – အတထံ ဝတ္ထု ဝိသံဝါဒနစိတ္တံ တဇ္ဇော ဝါယာမော ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကောဝ။ သော စ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပရဝိသံဝါဒကကိရိယာကရဏေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တာယ စေ ကိရိယာယ ပရော တမတ္ထံ ဇာနာတိ၊ အယံ ကိရိယသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာက္ခဏေယေဝ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတိ။

ပိသုဏဝါစာတိအာဒီသု ယာယ ဝါစာယ ယဿ တံ ဝါစံ ဘာသတိ၊ တဿ ဟဒယေ အတ္တနော ပိယဘာဝံ ပရဿ စ သုညဘာဝံ ကရောတိ၊ သာ ပိသုဏဝါစာ။ ယာယ ပန အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ ဖရုသံ ကရောတိ၊ ယာ ဝါစာ သယမ္ပိ ဖရုသာ နေဝ ကဏ္ဏသုခါ န ဟဒယင်္ဂမာ၊ အယံ ဖရုသဝါစာ။ ယေန သမ္ဖံ ပလပတိ နိရတ္ထကံ၊ သော သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ တေသံ မူလဘူတာပိ စေတနာ ပိသုဏဝါစာဒိနာမမေဝ လဘတိ၊ သာ ဧဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတာတိ။

တတ္ထ သံကိလိဋ္ဌစိတ္တဿ ပရေသံ ဝါ ဘေဒါယ အတ္တနော ပိယကမျတာယ ဝါ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ စေတနာ ပိသုဏဝါစာ။ သာ ယဿ ဘေဒံ ကရောတိ ၊ တဿ အပ္ပဂုဏာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။

တဿာ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ဘိန္ဒိတဗ္ဗော ပရော ‘‘ဣတိ ဣမေ နာနာ ဘဝိဿန္တိ ဝိနာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဘေဒပုရေက္ခာရတာ ဝါ၊ ‘‘ဣတိ အဟံ ပိယော ဘဝိဿာမိ ဝိဿာသိကော’’တိ ဝိယကမျတာ ဝါ၊ တဇ္ဇော ဝါယာမော၊ တဿ တဒတ္ထဝိဇာနနန္တိ။

ပရဿ မမ္မစ္ဆေဒကကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဧကန္တဖရုသစေတနာ ဖရုသဝါစာ။ မမ္မစ္ဆေဒကောပိ ပယောဂေါ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ။ မာတာပိတရော ဟိ ကဒါစိ ပုတ္တကေ ဧဝမ္ပိ ဝဒန္တိ ‘‘စောရာ ဝေါ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ ကရောန္တူ’’တိ၊ ဥပ္ပလပတ္တမ္ပိ စ နေသံ ဥပရိ ပတန္တံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ စ ကဒါစိ နိဿိတကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ကိံ ဣမေ အဟိရိကာ အနောတ္တပ္ပိနော စရန္တိ၊ နိဒ္ဓမထ နေ’’တိ။ အထ စ နေသံ အာဂမာဓိဂမသမ္ပတ္တိံ ဣစ္ဆန္တိ။ ယထာ စ စိတ္တသဏှတာယ ဖရုသဝါစာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစနသဏှတာယ အဖရုသဝါစာပိ န ဟောတိ။ န ဟိ မာရာပေတုကာမဿ ‘‘ဣမံ သုခံ သယာပေထာ’’တိ ဝစနံ အဖရုသဝါစာ ဟောတိ၊ စိတ္တဖရုသတာယ ပနေသာ ဖရုသဝါစာဝ၊ သာ ယံ သန္ဓာယ ပဝတ္တိတာ။ တဿ အပ္ပဂုဏတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ၊ မဟာဂုဏတာယ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ တယော သမ္ဘာရာ – အက္ကောသိတဗ္ဗော ပရော ကုပိတစိတ္တံ အက္ကောသနန္တိ။

အနတ္ထဝိညာပိကာ ကာယဝစီပယောဂသမုဋ္ဌာပိကာ အကုသလစေတနာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ။ သော အာသေဝနမန္ဒတာယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော၊ အာသေဝနမဟန္တတာယ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏာဒိနိရတ္ထကကထာပုရေက္ခာရတာ တထာရူပီကထာကထနဉ္စာတိ။

အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ၊ ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမာဿာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ။ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စာတိ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ ‘‘အဟော ဝတိဒံ မမာဿာ’’တိ အတ္တနော န ပရိဏာမေတိ။

ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ဗျာပါဒေါ၊ သော ပရဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော။ ဖရုသဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဟောန္တိ – ပရသတ္တော စ တဿ စ ဝိနာသစိန္တာတိ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ၊ ယာဝ ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဇေယျ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ ဝိနာသံ န စိန္တေသိ။

ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။

သညီ၊ အသညီ၊ နေဝသညီနာသညီ ဘဝိဿာမာတိ ရူပါဒိဝသေန ကင်္ခန္တိ။ ဘဝိဿာမ နု ခေါ မယန္တိအာဒိနာ အတ္တာနံ ကင်္ခန္တိ။ တတ္ထ ဘဝိဿာမ နု ခေါ။ န နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ တဿ သဿတာကာရဉ္စ ဥစ္ဆေဒါကာရဉ္စ နိဿာယ အနာဂတေ အတ္တာနံ ဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ အဝိဇ္ဇမာနတဉ္စ ကင်္ခန္တိ။ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ ဇာတိလိင်္ဂုပပတ္တိယော နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယာ နု ခေါ ဘဝိဿာမ၊ ဗြာဟ္မဏဝေဿသုဒ္ဒဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတဒေဝမနုဿာနံ အညတရာ’’တိ ကင်္ခန္တိ။ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမာတိ သဏ္ဌာနာကာရံ နိဿာယ ‘‘ဒီဃာ နု ခေါ ဘဝိဿာမ၊ ရဿဩဒါတကဏှပမာဏိကအပ္ပမာဏိကာဒီနံ အညတရာ’’တိ ကင်္ခန္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဣဿရနိမ္မာနာဒီနိ နိဿာယ ‘ကေန နု ခေါ ကာရဏေန ဘဝိဿာမာ’တိ ဟေတုတော ကင်္ခန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမ နု ခေါ မယန္တိ ဇာတိအာဒီနိ နိဿာယ ‘‘ခတ္တိယာ ဟုတွာ နု ခေါ ဗြာဟ္မဏာ ဘဝိဿာမ…ပေ… ဒေဝါ ဟုတွာ မနုဿာ’’တိ အတ္တနော ပရမ္ပရံ ကင်္ခန္တိ။ သဗ္ဗတ္ထေဝ ပန အဒ္ဓါနန္တိ ကာလာဓိဝစနမေတံ။

၁၀။ ယသ္မာ ဧတဒေဝ တသ္မာ ဟိ သိက္ခေထ…ပေ… အာဟု ဓီရာတိ။ တတ္ထ သိက္ခေထာတိ တိဿော သိက္ခာ အာဝဇ္ဇေယျ။ ဣဓေဝါတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ။ တတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ။ တိဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ အဓိသီလသိက္ခာတိ အဓိကံ ဥတ္တမံ သီလန္တိ အဓိသီလံ၊ အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဧသ နယော အဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာသု။

ကတမံ ပနေတ္ထ သီလံ၊ ကတမံ အဓိသီလံ၊ ကတမံ စိတ္တံ၊ ကတမံ အဓိစိတ္တံ၊ ကတမာ ပညာ၊ ကတမာ အဓိပညာတိ? ဝုစ္စတေ – ပဉ္စင်္ဂဒသင်္ဂသီလံ တာဝ သီလမေဝ ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တသ္မိံ သီလေ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ၊ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမာဒိယန္တိ။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘောန္တိ။

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ပန ‘‘အဓိသီလ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ သူရိယော ဝိယ ပဇ္ဇောတာနံ သိနေရု ဝိယ ပဗ္ဗတာနံ သဗ္ဗလောကိယသီလာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ န ဟိ တံ ပညတ္တိံ ဥဒ္ဓရိတွာ အညော သတ္တော ဌပေတုံ သက္ကောတိ။ ဗုဒ္ဓါယေဝ ပန သဗ္ဗသော ကာယဝစီဒွါရအဇ္ဈာစာရသောတံ ဆိန္ဒိတွာ တဿ တဿ ဝီတိက္ကမဿ အနုစ္ဆဝိကံ တံ သီလသံဝရံ ပညပေန္တိ။ ပါတိမောက္ခသံဝရတောပိ စ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တမေဝ သီလံ အဓိသီလံ။

ကာမာဝစရာနိ ပန အဋ္ဌ ကုသလစိတ္တာနိ လောကိယအဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တာနိ စ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ စိတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနုပ္ပာဒေ စဿ ပဝတ္တိ၊ သမာဒပနံ သမာဒါနဉ္စ သီလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိပဿနာပါဒကံ အဋ္ဌသမာပတ္တိစိတ္တံ ပန ‘‘အဓိစိတ္တ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ တဉှိ အဓိသီလံ ဝိယ သီလာနံ၊ သဗ္ဗလောကိယစိတ္တာနံ အဓိကဉ္စေဝ ဥတ္တမဉ္စ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေယေဝ စ ဟောတိ၊ န ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလစိတ္တမေဝ အဓိစိတ္တံ။

‘‘အတ္ထိ ဒိန္နံ အတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ (မ။ နိ။ ၂။၉၄) ပန ကမ္မဿကတာဉာဏံ ပညာ။ သာ ဟိ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေပိ အနုပ္ပန္နေပိ လောကေ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ တဿာ ပညာယ ဗုဒ္ဓါပိ သာဝကာပိ မဟာဇနံ သမာဒပေန္တိ၊ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ကမ္မဝါဒိနော စ ဓမ္မိကာ သမဏဗြာဟ္မဏာ စ စက္ကဝတ္တီ စ မဟာရာဇာနော မဟာဗောဓိသတ္တာ စ သမာဒပေန္တိ၊ သာမမ္ပိ ပဏ္ဍိတာ သတ္တာ သမာဒိယန္တိ။ တထာ ဟိ အင်္ကုရော ဒသဝဿသဟဿာနိ မဟာဒါနံ အဒါသိ။ ဝေလာမော ဝေဿန္တရော အညေ စ ဗဟူ ပဏ္ဍိတမနုဿာ မဟာဒါနာနိ အဒံသု။ တေ တံ ကုသလံ ဓမ္မံ ပရိပူရေတွာ ဒေဝေသု စ မနုဿေသု စ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိံသု။

တိလက္ခဏာကာရပရိစ္ဆေဒကံ ပန ဝိပဿနာဉာဏံ ‘‘အဓိပညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဟိ အဓိသီလအဓိစိတ္တာနိ ဝိယ သီလစိတ္တာနံ၊ သဗ္ဗလောကိယပညာနံ အဓိကာ စေဝ ဥတ္တမာ စ၊ န စ ဝိနာ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါ လောကေ ပဝတ္တတိ။ တတောပိ စ မဂ္ဂဖလပညာဝ အဓိပညာ။

ဣဒါနိ ဧကေကံ ဒဿေန္တော ‘‘ကတမာ အဓိသီလသိက္ခာ – ဣဓ ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဓာတိ ဝစနံ ပုဗ္ဗဘာဂကရဏီယသမ္ပဒါယ သမ္ပန္နဿ သဗ္ဗပကာရသီလပရိပူရကဿ ပုဂ္ဂလဿ သန္နိဿယဘူတသာသနပရိဒီပနံ၊ အညသာသနဿ စ တထာဘာဝပဋိသေဓနံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော…ပေ… သုညာ ပရပ္ပဝါဒါ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉-၁၄၀)။ ဘိက္ခူတိ တဿ သီလဿ ပရိပူရကဿ ပုဂ္ဂလဿ ပရိဒီပနံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခသံဝရေ ပတိဋ္ဌိတဘာဝပရိဒီပနံ။ ဝိဟရတီတိ ဣဒမဿ တဒနုရူပဝိဟာရသမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခသံဝရဿ ဥပကာရကဓမ္မပရိဒီပနံ။ အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီတိ ဣဒမဿ ပါတိမောက္ခတော အစဝနဓမ္မတာပရိဒီပနံ။ သမာဒါယာတိ ဣဒမဿ သိက္ခာပဒါနံ အနဝသေသတော အာဒါနပရိဒီပနံ။ သိက္ခတီတိ ဣဒမဿ သိက္ခာယ သမင်္ဂီဘာဝပရိဒီပနံ။ သိက္ခာပဒေသူတိ ဣဒမဿ သိက္ခိတဗ္ဗဓမ္မပရိဒီပနံ။

တတ္ထ ဘိက္ခူတိ သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု။ သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါတိ ဧတ္ထ သီလန္တိ သီလနဋ္ဌေန သီလံ။ ကိမိဒံ သီလနံ နာမ? သမာဓာနံ ဝါ၊ ကာယကမ္မာဒီနံ သုသီလျဝသေန အဝိပ္ပကိဏ္ဏတာတိ အတ္ထော။ ဥပဓာရဏံ ဝါ၊ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဝသေန အာဓာရဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဧတဒေဝ ဟိ ဧတ္ထ အတ္ထဒွယံ သဒ္ဒလက္ခဏဝိဒူ အနုဇာနန္တိ။ အညေ ပန ‘‘အဓိသေဝနဋ္ဌေန အာစာရဋ္ဌေန သီလနဋ္ဌေန သိရဋ္ဌေန သီတလဋ္ဌေန သိဝဋ္ဌေန သီလ’’န္တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။

သီလနံ လက္ခဏံ တဿ၊ ဘိန္နဿာပိ အနေကဓာ၊

သနိဒဿနတ္တံ ရူပဿ၊ ယထာ ဘိန္နဿနေကဓာ။

ယထာ ဟိ နီလပီတာဒိဘေဒေနနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ရူပါယတနဿ သနိဒဿနတ္တံ လက္ခဏံ နီလာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သနိဒဿနဘာဝါနတိက္ကမနတော။ တထာ သီလဿ စေတနာဒိဘေဒေန အနေကဓာ ဘိန္နဿာပိ ယဒေတံ ကာယကမ္မာဒီနံ သမာဓာနဝသေန၊ ကုသလာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ပတိဋ္ဌာဝသေန ဝုတ္တံ သီလနံ၊ တဒေဝ လက္ခဏံ စေတနာဒိဘေဒေန ဘိန္နဿာပိ သမာဓာနပတိဋ္ဌာဘာဝါနတိက္ကမနတော။ ဧဝံ လက္ခဏဿ ပနဿ –

ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနတာ၊ အနဝဇ္ဇဂုဏော တထာ၊

ကိစ္စသမ္ပတ္တိအတ္ထေန၊ ရသော နာမ ပဝုစ္စတိ။

တသ္မာ ဣဒံ သီလံ နာမ ကိစ္စဋ္ဌေန ရသေန ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသနရသံ၊ သမ္ပတ္တိအတ္ထေန ရသေန အနဝဇ္ဇရသန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ တယိဒံ တဿ ဝိညုဘိ၊

ဩတ္တပ္ပဉ္စ ဟိရီ စေဝ၊ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ။

တဉှိဒံ သီလံ ‘‘ကာယသောစေယျံ ဝစီသောစေယျံ မနောသောစေယျ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တသောစေယျပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ သောစေယျဘာဝေန ပစ္စုပဋ္ဌာတိ ဂဟဏဘာဝံ ဂစ္ဆတိ။ ဟိရောတ္တပ္ပဉ္စ ပန တဿ ဝိညူဟိ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝဏ္ဏိတံ၊ အာသန္နကာရဏန္တိ အတ္ထော။ ဟိရောတ္တပ္ပေ ဟိ သတိ သီလံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ တိဋ္ဌတိ စ၊ အသတိ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ န တိဋ္ဌတိ စာတိ ဧဝံဝိဓေန သီလေန သီလဝါ ဟောတိ။ ဧတံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ၊ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာဒယော ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ‘‘ကိံ သီလန္တိ? စေတနာ သီလံ၊ စေတသိကံ သီလံ၊ သံဝရော သီလံ၊ အဝီတိက္ကမော သီလ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၉)။

တတ္ထ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝါ ဝိရမန္တဿ ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ဝါ ပူရေန္တဿ စေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဝိရတိ။ အပိ စ စေတနာ သီလံ နာမ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပဇဟန္တဿ သတ္တကမ္မပထစေတနာ။ စေတသိကံ သီလံ နာမ ‘‘အဘိဇ္ဈံ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၁၇) နယေန သံယုတ္တမဟာဝဂ္ဂေ ဝုတ္တာ အနဘိဇ္ဈာဗျာပါဒသမ္မာဒိဋ္ဌိဓမ္မာ။ သံဝရော သီလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓေန သံဝရော ဝေဒိတဗ္ဗော – ပါတိမောက္ခသံဝရော သတိသံဝရော ဉာဏသံဝရော ခန္တိသံဝရော ဝီရိယသံဝရော။ တဿ နာနာကရဏံ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ အဝီတိက္ကမော သီလန္တိ သမာဒိန္နသီလဿ ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ဧတ္ထ စ သံဝရသီလံ၊ အဝီတိက္ကမသီလန္တိ ဣဒမေဝ နိပ္ပရိယာယတော သီလံ။ စေတနာသီလံ၊ စေတသိကံ သီလန္တိ ပရိယာယတော သီလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပါတိမောက္ခန္တိ သိက္ခာပဒသီလံ။ တဉှိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟိ၊ တသ္မာ ‘‘ပါတိမောက္ခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေန သမန္နာဂတော။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စေဝ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယဒဿီ။ သမာဒါယာတိ သမ္မာ အာဒိယိတွာ။ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ သိက္ခတိ။ အပိ စ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ ယံကိဉ္စိ သိက္ခာပဒေသု သိက္ခာကောဋ္ဌာသေသု သိက္ခိတဗ္ဗံ ကာယိကံ ဝါ စေတသိကံ ဝါ၊ တံ သဗ္ဗံ သမာဒါယ သိက္ခတိ။

ခုဒ္ဒကော သီလက္ခန္ဓောတိ သင်္ဃာဒိသေသာဒိသာဝသေသော သီလက္ခန္ဓော။ မဟန္တောတိ ပါရာဇိကာဒိနိရဝသေသော။ ယသ္မာ ပန ပါတိမောက္ခသီလေန ဘိက္ခု သာသနေ ပတိဋ္ဌာတိ နာမ ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ပတိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပတိဋ္ဌဟတိ ဝါ ဧတ္ထ ဘိက္ခု၊ ကုသလာ ဓမ္မာ ဧဝ ဝါ ဧတ္ထ ပတိဋ္ဌဟန္တီတိ ပတိဋ္ဌာ။ အယမတ္ထော ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၊ ၁၉၂) စ၊ ‘‘ပတိဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ မဟာရာဇ၊ သီလံ သဗ္ဗေသံ ကုသလာနံ ဓမ္မာန’’န္တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ ၊ ‘‘သီလေ ပတိဋ္ဌိတော ခေါ၊ မဟာရာဇ…ပေ… သဗ္ဗေ ကုသလာ ဓမ္မာ န ပရိဟာယန္တီ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၉) စ အာဒိသုတ္တဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဒေတံ ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိအတ္ထေန အာဒိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘တသ္မာတိဟ တွံ ဥတ္တိယ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၂)။ ယထာ ဟိ နဂရဝဍ္ဎကီ နဂရံ မာပေတုကာမော ပဌမံ နဂရဋ္ဌာနံ သောဓေတိ၊ တတော အပရဘာဂေ ဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကာဒိပရိစ္ဆေဒေန ဝိဘဇိတွာဝ နဂရံ မာပေတိ။ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတော သီလံ ဝိသောဓေတိ၊ တတော အပရဘာဂေ သမာဓိဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ သစ္ဆိကရောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ရဇကော ပဌမံ တီဟိ ခါရေဟိ ဝတ္ထံ ဓောဝိတွာ ပရိသုဒ္ဓေ ဝတ္ထေ ယဒိစ္ဆကံ ရင်္ဂဇာတံ ဥပနေတိ၊ ယထာ ဝါ ပန ဆေကော စိတ္တကာရော ရူပံ လိခိတုကာမော အာဒိတောဝ ဘိတ္တိပရိကမ္မံ ကရောတိ၊ တတော အပရဘာဂေ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ ဧဝမေဝ ယောဂါဝစရော အာဒိတောဝ သီလံ ဝိသောဓေတွာ အပရဘာဂေ သမထဝိပဿနာဒယော ဓမ္မေ သစ္ဆိကရောတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘အာဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တဒေတံ စရဏသရိက္ခတာယ စရဏံ။ စရဏာတိ ဟိ ပါဒါ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာ ဟိ ဆိန္နစရဏဿ ပုရိသဿ ဒိသံ ဂမနာဘိသင်္ခါရော န ဇာယတိ၊ ပရိပုဏ္ဏပါဒဿေဝ ဇာယတိ၊ ဧဝမေဝ ယဿ သီလံ ဘိန္နံ ဟောတိ ခဏ္ဍံ အပရိပုဏ္ဏံ၊ တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ယဿ ပန တံ အဘိန္နံ ဟောတိ အခဏ္ဍံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ တဿ နိဗ္ဗာနဂမနာယ ဉာဏဂမနံ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ သီလံ ‘‘စရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တဒေတံ သံယမနဝသေန သံယမော။ သံဝရဏဝသေန သံဝရောတိ ဥဘယေနာပိ သီလသံယမော စေဝ သီလသံဝရော စ ကထိတော။ ဝစနတ္ထော ပနေတ္ထ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝိပ္ဖန္ဒနံ ၊ ပုဂ္ဂလံ ဝါ သံယမေတိ ဝီတိက္ကမဝသေန တဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတုံ န ဒေတီတိ သံယမော။ ဝီတိက္ကမဿ ပဝေသနဒွါရံ သံဝရတိ ပိဒဟတီတိ သံဝရော။

မောက္ခန္တိ ဥတ္တမံ မုခဘူတံ ဝါ။ ယထာ ဟိ သတ္တာနံ စတုဗ္ဗိဓော အာဟာရော မုခေန ပဝိသိတွာ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ဖရတိ၊ ဧဝံ ယောဂိနောပိ စတုဘူမကကုသလံ သီလမုခေန ပဝိသိတွာ အတ္ထသိဒ္ဓိံ သမ္ပာဒေတိ။ တေန ‘‘မောက္ခ’’န္တိ။ ပမုခေ သာဓူတိ ပါမောက္ခံ၊ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ အတ္ထော။ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာတိ စတုဘူမကကုသလာနံ ပဋိလာဘတ္ထာယ ပါမောက္ခံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ သေဋ္ဌံ ပဓာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝိဝိစ္စေဝကာမေဟီတိ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ ဝိနာ ဟုတွာ အပက္ကမိတွာ။ ယော ပနာယမေတ္ထ ဧဝကာရော၊ သော နိယမတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ စ နိယမတ္ထော၊ တသ္မာ တသ္မိံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရဏသမယေ အဝိဇ္ဇမာနာနမ္ပိ ကာမာနံ တဿ ပဌမဇ္ဈာနဿ ပဋိပက္ခဘာဝံ ကာမပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမံ ဒီပေတိ။ ကထံ? ‘‘ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီ’’တိ ဧဝဉှိ နိယမေ ကရိယမာနေ ဣဒံ ပညာယတိ၊ နူနိမဿ ဈာနဿ ကာမာ ပဋိပက္ခဘူတာ၊ ယေသု သတိ ဣဒံ န ပဝတ္တတိ အန္ဓကာရေ သတိ ပဒီပေါဘာသော ဝိယ၊ တေသံ ပရိစ္စာဂေနေဝ စဿ အဓိဂမော ဟောတိ ဩရိမတီရပရိစ္စာဂေန ပါရိမတီရဿေဝ။ တသ္မာ နိယမံ ကရောတီတိ။

တတ္ထ သိယာ ‘‘ကသ္မာ ပနေသ ပုဗ္ဗပဒေယေဝ ဝုတ္တော န ဥတ္တရပဒေ၊ ကိံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စာပိ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တံနိဿရဏတော ဟိ ပုဗ္ဗပဒေ ဧဝ ဧသ ဝုတ္တော။ ကာမဓာတုသမတိက္ကမနတော ဟိ ကာမရာဂပဋိပက္ခတော စ ဣဒံ ဈာနံ ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ။ ယထာဟ – ‘‘ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မ’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၇၂)။ ဥတ္တရပဒေပိ ပန ယထာ ‘‘ဣဓေဝ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမဏော၊ ဣဓ ဒုတိယော သမဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၃၉) ဧတ္ထ ဧဝကာရော အာနေတွာ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ သက္ကာ ဣတော အညေဟိပိ နီဝရဏသင်္ခါတေဟိ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိဝိစ္စ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတုံ။ တသ္မာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စေဝ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ဧဝံ ပဒဒွယေပိ ဧသ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဒဒွယေပိ စ ကိဉ္စာပိ ဝိဝိစ္စာတိ ဣမိနာ သာဓာရဏဝစနေန တဒင်္ဂဝိဝေကာဒယော ကာယဝိဝေကာဒယော စ သဗ္ဗေပိ ဝိဝေကာ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တထာပိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကသမုစ္ဆေဒဝိဝေကနိဿရဏဝိဝေကာ။

ကာမေဟီတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယေ စ ဣဓ ‘‘ကတမေ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိကာ ရူပါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝတ္ထုကာမာ ဝုတ္တာ၊ ယေ စ ဣဓေဝ ဝိဘင်္ဂေ ‘‘ဆန္ဒော ကာမော ရာဂေါ ကာမော ဆန္ဒရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပော ကာမော ရာဂေါ ကာမော သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမော’’တိ ဧဝံ ကိလေသကာမာ ဝုတ္တာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ သင်္ဂဟိတာ ဣစ္စေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ သတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဝတ္ထုကာမေဟိပိ ဝိဝိစ္စေဝါတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန ကာယဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။

ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ကိလေသကာမေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိ ဝါ ဝိဝိစ္စာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တေန စိတ္တဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ပုရိမေန စေတ္ထ ဝတ္ထုကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော ဧဝ ကာမသုခပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ကိလေသကာမေဟိ ဝိဝေကဝစနတော နေက္ခမ္မသုခပရိဂ္ဂဟော ဝိဘာဝိတော ဟောတိ ။ ဧဝံ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမဝိဝေကဝစနတောယေဝ စ ဧတေသံ ပဌမေန သံကိလေသဝတ္ထုပ္ပဟာနံ၊ ဒုတိယေန သံကိလေသပ္ပဟာနံ။ ပဌမေန လောလဘာဝဿ ဟေတုပရိစ္စာဂေါ၊ ဒုတိယေန ဗာလဘာဝဿ။ ပဌမေန စ ပယောဂသုဒ္ဓိ၊ ဒုတိယေန အာသယပေါသနံ ဝိဘာဝိတံ ဟောတီတိ ဉာတဗ္ဗံ ။ ဧသ တာဝ နယော ‘‘ကာမေဟီ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တကာမေသု ဝတ္ထုကာမပက္ခေ ။

ကိလေသကာမပက္ခေ ပန ဆန္ဒောတိ စ ရာဂေါတိ စ ဧဝမာဒီဟိ အနေကဘေဒေါ ကာမစ္ဆန္ဒောဝ ‘‘ကာမော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ သော စ အကုသလပရိယာပန္နောပိ သမာနော ‘‘တတ္ထ ကတမော ကာမစ္ဆန္ဒော၊ ကာမော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ ဈာနပဋိပက္ခတော ဝိသုံ ဝုတ္တော။ ကိလေသကာမတ္တာ ဝါ ပုရိမပဒေ ဝုတ္တော၊ အကုသလပရိယာပန္နတ္တာ ဒုတိယပဒေ။ အနေကဘေဒတော စဿ ကာမတောတိ အဝတွာ ကာမေဟီတိ ဝုတ္တံ။ အညေသမ္ပိ စ ဓမ္မာနံ အကုသလဘာဝေ ဝိဇ္ဇမာနေ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အကုသလာ ဓမ္မာ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၄) ဥပရိဈာနင်္ဂါနံ ပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော နီဝရဏာနေဝ ဝုတ္တာနိ။ နီဝရဏာနိ ဟိ ဈာနင်္ဂပစ္စနီကာနိ တေသံ ဈာနင်္ဂါနေဝ ပဋိပက္ခာနိ၊ ဝိဒ္ဓံသကာနိ ဝိဃာတကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော၊ ပီတိ ဗျာပါဒဿ၊ ဝိတက္ကော ထိနမိဒ္ဓဿ၊ သုခံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စဿ၊ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယာ’’တိ ပေဋကေ ဝုတ္တံ။

ဧဝမေတ္ထ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဣမိနာ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတိ၊ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီတိ ဣမိနာ ပဉ္စန္နမ္ပိ နီဝရဏာနံ။ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ပန ပဌမေန ကာမစ္ဆန္ဒဿ၊ ဒုတိယေန သေသနီဝရဏာနံ။ တထာ ပဌမေန တီသု အကုသလမူလေသု ပဉ္စကာမဂုဏဘေဒဝိသယဿ လောဘဿ၊ ဒုတိယေန အာဃာတဝတ္ထုဘေဒါဒိဝိသယာနံ ဒေါသမောဟာနံ။ ဩဃာဒီသု ဝါ ဓမ္မေသု ပဌမေန ကာမောဃကာမယောဂကာမာသဝကာမုပါဒါနအဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထကာမရာဂသံယောဇနာနံ၊ ဒုတိယေန အဝသေသဩဃယောဂါသဝဥပါဒါနဂန္ထသံယောဇနာနံ။ ပဌမေန စ တဏှာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ၊ ဒုတိယေန အဝိဇ္ဇာယ တံသမ္ပယုတ္တကာနဉ္စ။ အပိ စ ပဌမေန လောဘသမ္ပယုတ္တအဋ္ဌစိတ္တုပ္ပာဒါနံ၊ ဒုတိယေန သေသာနံ စတုန္နံ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော ဝုတ္တော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧတ္တာဝတာ စ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဟာနင်္ဂံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သမ္ပယောဂင်္ဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏော ဝိတက္ကော၊ အာရမ္မဏာနုမဇ္ဇနလက္ခဏော ဝိစာရော။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိယောဂေ ဩဠာရိကဋ္ဌေန ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန စ ဃဏ္ဍာဘိဃာတော ဝိယ စေတသော ပဌမာဘိနိပါတော ဝိတက္ကော၊ သုခုမဋ္ဌေန အနုမဇ္ဇနသဘာဝေန စ ဃဏ္ဍာနုရဝေါ ဝိယ အနုပဗန္ဓော ဝိစာရော။ ဝိပ္ဖာရဝါ စေတ္ထ ဝိတက္ကော ပဌမုပ္ပတ္တိကာလေ ပရိပ္ဖန္ဒနဘူတော စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတုကာမဿ ပက္ခိနော ပက္ခဝိက္ခေပေါ ဝိယ၊ ပဒုမာဘိမုခပါတော ဝိယ စ ဂန္ဓာနုဗန္ဓစေတသော ဘမရဿ။ သန္တဝုတ္တိ ဝိစာရော နာတိပရိပ္ဖန္ဒနဘာဝေါ စိတ္တဿ၊ အာကာသေ ဥပ္ပတိတဿ ပက္ခိနော ပက္ခပ္ပသာရဏံ ဝိယ၊ ပရိဗ္ဘမနံ ဝိယ စ ပဒုမာဘိမုခပတိတဿ ဘမရဿ ပဒုမဿ ဥပရိဘာဂေ။

ဒုကနိပါတဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘အာကာသေ ဂစ္ဆတော မဟာသကုဏဿ ဥဘောဟိ ပက္ခေဟိ ဝါတံ ဂဟေတွာ ပက္ခေ သန္နိသီဒါပေတွာ ဂမနံ ဝိယ အာရမ္မဏေ စေတသော အဘိနိရောပနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိတက္ကော၊ ဝါတဂ္ဂဟဏတ္ထံ ပက္ခေ ဖန္ဒာပယမာနဿ ဂမနံ ဝိယ အနုမဇ္ဇနဘာဝေန ပဝတ္တော ဝိစာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ အနုပ္ပဗန္ဓေန ပဝတ္တိယံ ယုဇ္ဇတိ။ သော ပန နေသံ ဝိသေသော ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသု ပါကဋော ဟောတိ။ အပိ စ မလဂ္ဂဟိတံ ကံသဘာဇနံ ဧကေန ဟတ္ထေန ဒဠှံ ဂဟေတွာ ဣတရေန ဟတ္ထေန စုဏ္ဏတေလဝါလဏ္ဍုပကေန ပရိမဇ္ဇန္တဿ ဒဠှဂ္ဂဟဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော။ ပရိမဇ္ဇနဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ ကုမ္ဘကာရဿ ဒဏ္ဍပ္ပဟာရေန စက္ကံ ဘမယိတွာ ဘာဇနံ ကရောန္တဿ ဥပ္ပီဠနဟတ္ထော ဝိယ ဝိတက္ကော။ ဣတော စိတော စ သဉ္စရဏဟတ္ထော ဝိယ ဝိစာရော။ တထာ မဏ္ဍလံ ကရောန္တဿ မဇ္ဈေ သန္နိရုမ္ဘိတွာ ဌိတကဏ္ဋကော ဝိယ အဘိနိရောပနော ဝိတက္ကော။ ဗဟိ ပရိဗ္ဘမနကဏ္ဋကော ဝိယ အနုမဇ္ဇမာနော ဝိစာရော။ ဣတိ ဣမိနာ စ ဝိတက္ကေန ဣမိနာ စ ဝိစာရေန သဟ ဝတ္တတိ ရုက္ခော ဝိယ ပုပ္ဖေန စ ဖလေန စာတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ဝိဝေကဇန္တိ ဧတ္ထ ဝိဝိတ္တိ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဂမောတိ အတ္ထော။ ဝိဝိတ္တောတိ ဝါ ဝိဝေကော၊ နီဝရဏဝိဝိတ္တော ဈာနသမ္ပယုတ္တဓမ္မရာသီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဝိဝေကာ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိဝေကေ ဇာတန္တိ ဝိဝေကဇံ။ ပီတိသုခန္တိ ဧတ္ထ ပိဏယတီတိ ပီတိ၊ သာ သမ္ပိယာယနလက္ခဏာ။ သာ ပနေသာ ခုဒ္ဒိကာပီတိ ၊ ခဏိကာပီတိ၊ ဩက္ကန္တိကာပီတိ၊ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ၊ ဖရဏာပီတီတိ ပဉ္စဝိဓာ ဟောတိ။

တတ္ထ ခုဒ္ဒိကာပီတိ သရီရေ လောမဟံသမတ္တမေဝ ကာတုံ သက္ကောတိ။ ခဏိကာပီတိ ခဏေ ခဏေ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒသဒိသာ ဟောတိ။ ဩက္ကန္တိကာပီတိ သမုဒ္ဒတီရံ ဝီစိ ဝိယ၊ ကာယံ ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာ ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဗလဝတီ ဟောတိ၊ ကာယံ ဥဒ္ဓဂ္ဂံ ကတွာ အာကာသေ လင်္ဃာပနပ္ပမာဏပတ္တာ။

ဖရဏာပီတိ အတိဗလဝတီ ဟောတိ။ တာယ ဟိ ဥပ္ပန္နာယ သကလသရီရံ ဓမိတွာ ပူရိတဝတ္ထိ ဝိယ မဟတာ ဥဒကောဃေန ပက္ခန္ဒပဗ္ဗတကုစ္ဆိ ဝိယ စ အနုပရိပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သာ ပနေသာ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓံ ပဿဒ္ဓိံ ပရိပူရေတိ ကာယပဿဒ္ဓိဉ္စ စိတ္တပဿဒ္ဓိဉ္စ၊ ပဿဒ္ဓိ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တီ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တီ ဒုဝိဓမ္ပိ သုခံ ပရိပူရေတိ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ၊ သုခံ ဂဗ္ဘံ ဂဏှန္တံ ပရိပါကံ ဂစ္ဆန္တံ တိဝိဓံ သမာဓိံ ပရိပူရေတိ ခဏိကသမာဓိံ ဥပစာရသမာဓိံ အပ္ပနာသမာဓိဉ္စာတိ။ တာသု ယာ အပ္ပနာသမာဓိဿ မူလံ ဟုတွာ ဝဍ္ဎမာနာ သမာဓိသမ္ပယောဂင်္ဂတာ ဖရဏာပီတိ၊ အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတာ ပီတီတိ။

ဣတရံ ပန သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုခနံ ဝါ သုခံ၊ သုဋ္ဌု ဝါ ခါဒတိ ခဏတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ၊ သောမနဿဝေဒနာယေတံ နာမံ။ တံ သာတလက္ခဏံ။ သန္တေပိ စ နေသံ ကတ္ထစိ အဝိပ္ပယောဂေ ဣဋ္ဌာရမ္မဏပဋိလာဘတုဋ္ဌိ ပီတိ၊ ပဋိလဒ္ဓရသာနုဘဝနံ သုခံ။ ယတ္ထ ပီတိ၊ တတ္ထ သုခံ၊ ယတ္ထ သုခံ၊ တတ္ထ န နိယမတော ပီတိ။ သင်္ခါရက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတာ ပီတိ၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ သုခံ။ ကန္တာရခိန္နဿ ဝနန္တောဒကဒဿနသဝနေသု ဝိယ ပီတိ၊ ဝနစ္ဆာယပ္ပဝေသနဥဒကပရိဘောဂေသု ဝိယ သုခံ။ တသ္မိံ တသ္မိံ သမယေ ပါကဋဘာဝတော စေတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ အယဉ္စ ပီတိ ဣဒဉ္စ သုခံ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဣဒံ ဈာနံ ‘‘ပီတိသုခ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

အထ ဝါ ပီတိ စ သုခဉ္စ ပီတိသုခံ ဓမ္မဝိနယာဒယော ဝိယ။ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ အဿ ဈာနဿ၊ အသ္မိံ ဝါ ဈာနေ အတ္ထီတိ ဧဝမ္ပိ ဝိဝေကဇံပီတိသုခံ။ ယထေဝ ဟိ ဈာနံ၊ ဧဝံ ပီတိသုခမ္ပေတ္ထ ဝိဝေကဇမေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထိ၊ တသ္မာ အလောပသမာသံ ကတွာ ဧကပဒေနေဝ ‘‘ဝိဝေကဇံပီတိသုခ’’န္တိပိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။

ပဌမန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ပဌမံ၊ ဣဒံ ပဌမံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ ပဌမံ။ ဈာနန္တိ ဒုဝိဓံ ဈာနံ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဉ္စာတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပထဝီကသိဏာဒိအာရမ္မဏံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တီတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနန္တိ သင်္ချံ ဂတာ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ပန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ နာမ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ အနိစ္စာဒိလက္ခဏဿ ဥပနိဇ္ဈာနတော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ ဝိပဿနာယ ကတကိစ္စဿ မဂ္ဂေန ဣဇ္ဈနတော မဂ္ဂေါ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ ဖလံ ပန နိရောဓသစ္စံ တထလက္ခဏံ ဥပနိဇ္ဈာယတီတိ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ။ တေသု ဣဓ ပုဗ္ဗဘာဂေ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနံ၊ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနံ အဓိပ္ပေတံ။ တသ္မာ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော စ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ပစ္စနီကဈာပနတော စ ဈာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ ဥပဂန္တွာ၊ ပါပုဏိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပာဒယိတွာ ဝါ၊ နိပ္ဖာဒေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဟရတီတိ တဒနုရူပေန ဣရိယာပထဝိဟာရေန ဣရိယတိ၊ ဝုတ္တပ္ပကာရဈာနသမင်္ဂီ ဟုတွာ အတ္တဘာဝဿ ဣရိယနံ ဝုတ္တိံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ။

တံ ပနေတံ ပဌမဇ္ဈာနံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနံ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ တိဝိဓကလျာဏံ၊ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နံ။ တတ္ထ ကာမစ္ဆန္ဒော ဗျာပါဒေါ ထိနမိဒ္ဓံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ဝိစိကိစ္ဆာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ ပဟာနဝသေန ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ဟိ ဧတေသု အပ္ပဟီနေသု ဈာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တေနဿေတာနိ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ဈာနက္ခဏေ အညေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ပဟီယန္တိ၊ တထာပိ ဧတာနေဝ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရာနိ။ ကာမစ္ဆန္ဒေန ဟိ နာနာဝိသယပ္ပလောဘိတံ စိတ္တံ န ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမာဓိယတိ၊ ကာမစ္ဆန္ဒာဘိဘူတံ ဝါ၊ တံ န ကာမဓာတုပ္ပဟာနာယ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဗျာပါဒေန ဝါ အာရမ္မဏေ ပဋိဟညမာနံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တတိ။ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတံ အကမ္မညံ ဟောတိ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စပရေတံ အဝူပသန္တမေဝ ဟုတွာ ပရိဗ္ဘမတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဥပဟတံ ဈာနာဓိဂမသာဓိကံ ပဋိပဒံ နာရောဟတိ။ ဣတိ ဝိသေသေန ဈာနန္တရာယကရတ္တာ ဧတာနေဝ ပဟာနင်္ဂါနီတိ ဝုတ္တာနိ။

ယသ္မာ ပန ဝိတက္ကော အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပေတိ၊ ဝိစာရော အနုပဗန္ဓတိ၊ တေဟိ အဝိက္ခေပါယ သမ္ပာဒိတပယောဂဿ စေတသော ပယောဂသမ္ပတ္တိသမ္ဘဝါ ပီတိ ပီဏနံ သုခဉ္စ ဥပဗြူဟနံ ကရောတိ။ အထဿ သေသသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေဟိ အဘိနိရောပနာနုဗန္ဓနပီဏနုပဗြူဟနေဟိ အနုဂ္ဂဟိတာ ဧကဂ္ဂတာ ဧကတ္တာရမ္မဏေ သမံ သမ္မာ စ အာဓိယတိ။ တသ္မာ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တေကဂ္ဂတာတိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပ္ပန္နေသု ဟိ ဧတေသု ပဉ္စသု ဈာနံ ဥပ္ပန္နံ နာမ ဟောတိ။ တေနဿ ဧတာနိ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တသ္မာ န ဧတေဟိ သမန္နာဂတံ အညဒေဝ ဈာနံ နာမ အတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ စတုရင်္ဂိနီ သေနာ၊ ပဉ္စင်္ဂိကံ တူရိယံ၊ အဋ္ဌင်္ဂိကော စ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ အင်္ဂမတ္တဝသေနေဝ ပဉ္စင်္ဂိကန္တိ ဝါ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ဝါ ဝုစ္စတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧတာနိ စ ပဉ္စင်္ဂါနိ ကိဉ္စာပိ ဥပစာရက္ခဏေပိ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ ဥပစာရေ ပကတိစိတ္တတော ဗလဝတရာနိ။ ဣဓ ပန ဥပစာရတောပိ ဗလဝတရာနိ ရူပါဝစရလက္ခဏပ္ပတ္တာနိ နိပ္ဖန္နာနိ။ ဧတ္ထ ဟိ ဝိတက္ကော သုဝိသဒေန အာကာရေန အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အဘိနိရောပယမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိစာရော အတိဝိယ အာရမ္မဏံ အနုမဇ္ဇမာနော။ ပီတိသုခံ သဗ္ဗာဝန္တမ္ပိ ကာယံ ဖရမာနံ ။ တေနေဝါဟ – ‘‘နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆)။ စိတ္တေကဂ္ဂတာပိ ဟေဋ္ဌိမမှိ သမုဂ္ဂပဋလေ ဥပရိမံ သမုဂ္ဂပဋလံ ဝိယ အာရမ္မဏေသု ဖုသိတာ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယမေတေသံ ဣတရေဟိ ဝိသေသော။ တတ္ထ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ကိဉ္စာပိ ‘‘သဝိတက္ကံ သဝိစာရ’’န္တိ ဣမသ္မိံ ပါဌေ န နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တထာပိ ဝိဘင်္ဂေ (ဝိဘ။ ၅၆၅) ‘‘ဈာနန္တိ ဝိတက္ကော ဝိစာရော ပီတိ သုခံ စိတ္တေကဂ္ဂတာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တတ္တာ အင်္ဂမေဝ။ ယေန ဟိ အဓိပ္ပာယေန ဘဂဝတာ ဥဒ္ဒေသော ကတော၊ သောယေဝ တေန ဝိဘင်္ဂေ ပကာသိတောတိ။

တိဝိဓကလျာဏံ

တိဝိဓကလျာဏံ ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နန္တိ ဧတ္ထ ပန အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနဝသေနတိဝိဓကလျာဏတာ။ တေသံယေဝ စ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနာနံ လက္ခဏဝသေန ဒသလက္ခဏသမ္ပန္နတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ။ အာဒိဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? အာဒိဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ယော တဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ယဉ္စ ပရိပန္ထတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ စိတ္တံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ယဉ္စ ပဋိပန္နတ္တာ တတ္ထ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ အာဒိ၊ အာဒိဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ အာဒိကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’တိ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ။ မဇ္ဈဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? မဇ္ဈဿ တီဏိ လက္ခဏာနိ – ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ယဉ္စ ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ၊ ယဉ္စ ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ။ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ မဇ္ဈေ၊ မဇ္ဈဿ ဣမာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘ပဌမံ ဈာနံ မဇ္ဈေကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ တိလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’တိ။

‘‘ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ။ ပရိယောသာနဿ ကတိ လက္ခဏာနိ? ပရိယောသာနဿ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ ဣန္ဒြိယာနံ ဧကရာသဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ၊ အာသေဝနဋ္ဌေန သမ္ပဟံသနာ။ ပဌမဿ ဈာနဿ သမ္ပဟံသနာ ပရိယောသာနံ၊ ပရိယောသာနဿ ဣမာနိ စတ္တာရိ လက္ခဏာနိ။ တေန ဝုစ္စတိ ‘ပဌမံ ဈာနံ ပရိယောသာနကလျာဏဉ္စေဝ ဟောတိ စတုလက္ခဏသမ္ပန္နဉ္စာ’’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၅၈)။

‘‘တတြ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ နာမ သသမ္ဘာရိကော ဥပစာရော။ ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ နာမ အပ္ပနာ။ သမ္ပဟံသနာ နာမ ပစ္စဝေက္ခဏာ’’တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဧကတ္တဂတံ စိတ္တံ ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိပက္ခန္ဒဉ္စေဝ ဟောတိ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတဉ္စ ဉာဏေန စ သမ္ပဟံသိတ’’န္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အန္တောအပ္ပနာယမေဝ အာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ၊ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ ? ယသ္မိဉှိ ဝါရေ အပ္ပနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မိံ ယော နီဝရဏသင်္ခါတော ကိလေသဂဏော တဿ ဈာနဿ ပရိပန္ထော၊ တတော စိတ္တံ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ အာဝရဏဝိရဟိတံ ဟုတွာ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ မဇ္ဈိမသမထနိမိတ္တံ နာမ သမပ္ပဝတ္တော အပ္ပနာသမာဓိယေဝ။ တဒနန္တရံ ပန ပုရိမစိတ္တံ ဧကသန္တတိပရိဏာမနယေန တထတ္တံ ဥပဂစ္ဆမာနံ မဇ္ဈိမံ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ နာမ၊ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာ တထတ္တုပဂမနေန တတ္ထ ပက္ခန္ဒတိ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ပုရိမစိတ္တေ ဝိဇ္ဇမာနာကာရနိပ္ဖာဒိကာ ပဌမဿ ဈာနဿ ဥပ္ပာဒက္ခဏေယေဝ အာဂမနဝသေန ပဋိပဒါဝိသုဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ဝိသုဒ္ဓဿ ပန တဿ ပုန ဝိသောဓေတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိသောဓနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဝိသုဒ္ဓံ စိတ္တံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထဘာဝူပဂမနေန သမထပဋိပန္နဿ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော သမထပဋိပန္နံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ သမထပဋိပန္နဘာဝတော ဧဝ စဿ ကိလေသသံသဂ္ဂံ ပဟာယ ဧကတ္တေန ဥပဋ္ဌိတဿ ပုန ဧကတ္တုပဋ္ဌာနေ ဗျာပါရံ အကရောန္တော ဧကတ္တုပဋ္ဌာနံ အဇ္ဈုပေက္ခတိ နာမ။ ဧဝံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ကိစ္စဝသေန ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယေ ပနေတေ ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တတ္ထ ဇာတာ သမာဓိပညာသင်္ခါတာ ယုဂနဒ္ဓဓမ္မာ အညမညံ အနတိဝတ္တမာနာ ဟုတွာ ပဝတ္တာ၊ ယာနိ စ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ နာနာကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိရသေန ဧကရသာနိ ဟုတွာ ပဝတ္တာနိ၊ ယဉ္စေသ တဒုပဂံ တေသံ အနတိဝတ္တနဧကရသဘာဝါနံ အနုစ္ဆဝိကံ ဝီရိယံ ဝါဟယတိ၊ ယာ စဿ တသ္မိံ ခဏေ ပဝတ္တာ အာသေဝနာ၊ သဗ္ဗေပိ တေ အာကာရာ ယသ္မာ ဉာဏေန သံကိလေသဝေါဒါနေသု တံ တံ အာဒီနဝဉ္စ အာနိသံသဉ္စ ဒိသွာ တထာ တထာ သမ္ပဟံသိတတ္တာ ဝိသောဓိတတ္တာ ပရိယောဒါပိတတ္တာ နိပ္ဖန္နာဝ၊ တသ္မာ ‘‘ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနာဒိဘာဝသာဓနေန ပရိယောဒါပကဿ ဉာဏဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိဝသေန သမ္ပဟံသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာတိ ဝိတက္ကဿ စ ဝိစာရဿ စာတိ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဝူပသမာ သမတိက္ကမာ၊ ဒုတိယဇ္ဈာနက္ခဏေ အပါတုဘာဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒုတိယဇ္ဈာနေ သဗ္ဗေပိ ပဌမဇ္ဈာနဓမ္မာ န သန္တိ၊ အညေယေဝ ဟိ ပဌမဇ္ဈာနေ ဖဿာဒယော၊ အညေ ဣဓ။ ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ အဓိဂမော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ ဣဓ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ ဝိဘင်္ဂေ ပန ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၅၇၃) ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ နိယကဇ္ဈတ္တံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ အတ္တနိ ဇာတံ၊ အတ္တနော သန္တာနေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။

သမ္ပသာဒနန္တိ သမ္ပသာဒနံ ဝုစ္စတိ သဒ္ဓါ။ သမ္ပသာဒနယောဂတော ဈာနမ္ပိ သမ္ပသာဒနံ၊ နီလဝဏ္ဏယောဂတော နီလဝတ္ထံ ဝိယ။ ယသ္မာ ဝါ တံ ဈာနံ သမ္ပသာဒနသမန္နာဂတတ္တာ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝူပသမနေန စ စေတော သမ္ပသာဒယတိ၊ တသ္မာပိ ‘‘သမ္ပသာဒန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ပသာဒနံ စေတသောတိ ဧဝံ ပဒသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပုရိမသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ စေတသောတိ ဧတံ ဧကောဒိဘာဝေန သဒ္ဓိံ ယောဇေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ အတ္ထယောဇနာ – ဧကော ဥဒေတီတိ ဧကောဒိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရေဟိ အနဇ္ဈာရူဠှတ္တာ အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ဥဒေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌောပိ ဟိ လောကေ ဧကောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရဝိရဟိတော ဝါ ဧကော အသဟာယော ဟုတွာတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ဝါ သမ္ပယုတ္တဓမ္မေ ဥဒါယတီတိ ဥဒိ၊ ဥဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ သေဋ္ဌဋ္ဌေန ဧကော စ သော ဥဒိ စာတိ ဧကောဒိ၊ သမာဓိဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣတိ ဣမံ ဧကောဒိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ဣဒံ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဧကောဒိဘာဝံ။ သော ပနာယံ ဧကောဒိ ယသ္မာ စေတသော၊ န သတ္တဿ၊ န ဇီဝဿ။ တသ္မာ ဧတံ ‘‘စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နနု စာယံ သဒ္ဓါ ပဌမဇ္ဈာနေပိ အတ္ထိ၊ အယဉ္စ ဧကောဒိနာမကော သမာဓိ၊ အထ ကသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ? ဝုစ္စတေ – အဒုဉှိ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘေန ဝီစိတရင်္ဂသမာကုလမိဝ ဇလံ န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တသ္မာ သတိယာပိ သဒ္ဓါယ သမ္ပသာဒနန္တိ န ဝုတ္တံ။ န သုပ္ပသန္နတ္တာယေဝ စေတ္ထ သမာဓိပိ န သုဋ္ဌု ပါကဋော၊ တသ္မာ ဧကောဒိဘာဝန္တိပိ န ဝုတ္တံ။ ဣမသ္မိံ ပန ဈာနေ ဝိတက္ကဝိစာရပလိဗောဓာဘာဝေန လဒ္ဓါကာသာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ၊ ဗလဝသဒ္ဓါသဟာယပဋိလာဘေနေဝ စ သမာဓိပိ ပါကဋော။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဝိတက္ကံ အဝိစာရန္တိ ဘာဝနာယ ပဟီနတ္တာ ဧတသ္မိံ၊ ဧတဿ ဝါ ဝိတက္ကော နတ္ထီတိ အဝိတက္ကံ။ ဣမိနာဝ နယေန အဝိစာရံ။ ဧတ္ထာဟ ‘‘နနု စ ‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’တိ ဣမိနာပိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါ။ အထ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တံ ‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’’န္တိ? ဝုစ္စတေ – ဧဝမေတံ၊ သိဒ္ဓါဝါယမတ္ထော။ န ပနေတံ တဒတ္ထဒီပကံ၊ နနု အဝေါစုမှ ‘‘ဩဠာရိကဿ ပန ဩဠာရိကဿ အင်္ဂဿ သမတိက္ကမာ ပဌမဇ္ဈာနတော ပရေသံ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒီနံ သမဓိဂမော ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’တိ ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ။

အပိ စ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ သမ္ပသာဒနံ၊ န ကိလေသကာလုဿိယဿ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ ဧကောဒိဘာဝံ၊ န ဥပစာရဇ္ဈာနမိဝ နီဝရဏပ္ပဟာနာ၊ န ပဌမဇ္ဈာနမိဝ စ အင်္ဂပါတုဘာဝါတိ ဧဝံ သမ္ပသာဒနဧကောဒိဘာဝါနံ ဟေတုပရိဒီပကမိဒံ ဝစနံ။ တထာ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ ဣဒံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ၊ န တတိယစတုတ္ထဇ္ဈာနာနိ ဝိယ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဝိယ စ အဘာဝါတိ၊ ဧဝံ အဝိတက္ကအဝိစာရဘာဝဿ ဟေတုပရိဒီပကဉ္စ၊ န ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝမတ္တပရိဒီပကမေဝ ပန ‘‘အဝိတက္ကံ အဝိစာရ’’န္တိ ဣဒံ ဝစနံ။ တသ္မာ ပုရိမံ ဝတွာပိ ပုန ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ။

သမာဓိဇန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိတော သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဝါ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ပဌမမ္ပိ သမ္ပယုတ္တသမာဓိတော ဇာတံ၊ အထ ခေါ အယမေဝ သမာဓိ ‘‘သမာဓီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရက္ခောဘဝိရဟေန အတိဝိယ အစလတ္တာ သုပ္ပသန္နတ္တာ စ။ တသ္မာ ဣမဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဣဒမေဝ ‘‘သမာဓိဇ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပီတိသုခန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ဒုတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ ဒုတိယံ။ ဣဒံ ဒုတိယံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ ဒုတိယံ။

ပီတိယာ စ ဝိရာဂါတိ ဝိရာဂေါ နာမ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနံ ဝါ သမတိက္ကမော ဝါ ။ ဥဘိန္နံ ပန အန္တရာ စ-သဒ္ဒေါ သမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော၊ သော ဝူပသမံ ဝါ သမ္ပိဏ္ဍေတိ ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ ဝါ။ တတ္ထ ယဒါ ဝူပသမမေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ ဝိရာဂါ စ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝူပသမာ စာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ ဇိဂုစ္ဆနတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပီတိယာ ဇိဂုစ္ဆနာ စ သမတိက္ကမာ စာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ၊ တဒါ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ၊ ကိဉ္စ ဘိယျော ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမိဿာ စ ယောဇနာယ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမနတ္ထော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာတိ အယမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကာမဉ္စေတေ ဝိတက္ကဝိစာရာ ဒုတိယဇ္ဈာနေယေဝ ဝူပသန္တာ၊ ဣမဿ ပန ဈာနဿ မဂ္ဂပရိဒီပနတ္ထံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထဉ္စေတံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဣဒံ ပညာယတိ ‘‘နူန ဝိတက္ကဝိစာရဝူပသမော မဂ္ဂေါ ဣမဿ ဈာနဿာ’’တိ။ ယထာ စ တတိယေ အရိယမဂ္ဂေ အပ္ပဟီနာနမ္ပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌာဒီနံ ‘‘ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၃၂-၁၃၃) ဧဝံ ပဟာနံ ဝုစ္စမာနံ ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ၊ တဒဓိဂမာယ ဥဿုက္ကာနံ ဥဿာဟဇနကံ၊ ဧဝမေဝ ဣဓ အဝူပသန္တာနမ္ပိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမော ဝုစ္စမာနော ဝဏ္ဏဘဏနံ ဟောတိ၊ တေနာယမတ္ထော ဝုတ္တော ‘‘ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ ဝိတက္ကဝိစာရာနဉ္စ ဝူပသမာ’’တိ။

ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဥပပတ္တိတော ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ သမံ ပဿတိ၊ အပက္ခပတိတာ ဟုတွာ ပဿတီတိ အတ္ထော။ တာယ ဝိသဒါယ ဝိပုလာယ ထာမဂတာယ သမန္နာဂတတ္တာ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီ ‘‘ဥပေက္ခကော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဥပေက္ခာ ပန ဒသဝိဓာ ဟောတိ – ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ ဝီရိယုပေက္ခာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝေဒနုပေက္ခာ ဝိပဿနုပေက္ခာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ ဈာနုပေက္ခာ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတိ။

တတ္ထ ယာ ‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နေဝ သုမနော ဟောတိ န ဒုမ္မနော၊ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော သမ္ပဇာနော’’တိ (မ။ နိ။ ၆။၁) ဧဝမာဂတာ ခီဏာသဝဿ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဆဠာရမ္မဏာပါထေ ပရိသုဒ္ဓပကတိဘာဝါဝိဇဟနာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇) ဧဝမာဂတာ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၄၇) ဧဝမာဂတာ သဟဇာတာနံ ဓမ္မာနံ မဇ္ဈတ္တာကာရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ကာလေန ကာလံ ဥပေက္ခာနိမိတ္တံ မနသိ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၀၃) ဧဝမာဂတာ အနစ္စာရဒ္ဓနာတိသိထိလဝီရိယသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝီရိယုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ကတိ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ? အဋ္ဌ သင်္ခါရုပေက္ခာ သမထဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဒသ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဝိပဿနာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၇) ဧဝမာဂတာ နီဝရဏာဒိပဋိသင်္ခါသန္တိဋ္ဌနာဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ ဥပေက္ခာသဟဂတ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၅၀) ဧဝမာဂတာ အဒုက္ခမသုခသင်္ခါတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝေဒနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ၊ တံ ပဇဟတိ၊ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၇၁-၇၂၊ အ။ နိ။ ၇။၅၅) ဧဝမာဂတာ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဝိပဿနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ဆန္ဒာဒီသု ယေဝါပနကေသု အာဂတာ သဟဇာတာနံ သမဝါဟိတဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဂတာ အဂ္ဂသုခေပိ တသ္မိံ အပက္ခပါတဇနနီ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ဈာနုပေက္ခာ နာမ။

ယာ ပန ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာန’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၆၅၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၂၃၂) ဧဝမာဂတာ သဗ္ဗပစ္စနီကပရိသုဒ္ဓါ ပစ္စနီကဝူပသမနေပိ အဗျာပါရဘူတာ ဥပေက္ခာ၊ အယံ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ နာမ။

တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ စ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ စ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ စ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ စ ဈာနုပေက္ခာ စ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ စ အတ္ထတော ဧကာ၊ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ။ တေန တေန အဝတ္ထာဘေဒေန ပနဿာ အယံ ဘေဒေါ ။ ဧကဿာပိ သတော သတ္တဿ ကုမာရယုဝထေရသေနာပတိရာဇာဒိဝသေန ဘေဒေါ ဝိယ၊ တသ္မာ တာသု ယတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ၊ န တတ္ထ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာဒယော။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ၊ န တတ္ထ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာဒယော ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ စေတာသံ အတ္ထတော ဧကီဘာဝေါ၊ ဧဝံ သင်္ခါရုပေက္ခာဝိပဿနုပေက္ခာနမ္ပိ။ ပညာ ဧဝ ဟိ ဧသာ၊ ကိစ္စဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္နာ၊ ယထာ ဟိ ပုရိသဿ သာယံ ဂေဟံ ပဝိဋ္ဌံ သပ္ပံ အဇပဒဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိယေသမာနဿ တံ ထုသကောဋ္ဌကေ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘သပ္ပော နု ခေါ နော’’တိ အဝလောကေန္တဿ သောဝတ္ထိကတ္တယံ ဒိသွာ နိဗ္ဗေမတိကဿ ‘‘သပ္ပော န သပ္ပော’’တိ ဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ဝိပဿနာဉာဏေန လက္ခဏတ္တယေ ဒိဋ္ဌေ သင်္ခါရာနံ အနိစ္စဘာဝါဒိဝိစိနနေ မဇ္ဈတ္တတာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝိပဿနုပေက္ခာ။ ယထာ ပန တဿ ပုရိသဿ အဇပဒဒဏ္ဍကေန ဂါဠှံ သပ္ပံ ဂဟေတွာ ‘‘ကိန္တာဟံ ဣမံ သပ္ပံ အဝိဟေဌေန္တော အတ္တာနဉ္စ ဣမိနာ အဍံသာပေန္တော မုဉ္စေယျ’’န္တိ မုဉ္စနာကာရမေဝ ပရိယေသတော ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ယာ လက္ခဏတ္တယဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ အာဒိတ္တေ ဝိယ တယော ဘဝေ ပဿတော သင်္ခါရဂ္ဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တတာ၊ အယံ သင်္ခါရုပေက္ခာ။ ဣတိ ဝိပဿနုပေက္ခာယ သိဒ္ဓါယ သင်္ခါရုပေက္ခာပိ သိဒ္ဓါဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ပနေသာ ဝိစိနနဂ္ဂဟဏေသု မဇ္ဈတ္တတာသင်္ခါတေန ကိစ္စေန ဒွိဓာ ဘိန္နာတိ။ ဝီရိယုပေက္ခာ ပန ဝေဒနုပေက္ခာ စ အညမညဉ္စ အဝသေသာဟိ စ အတ္ထတော ဘိန္နာယေဝါတိ။ အာဟ စေတ္ထ –

‘‘မဇ္ဈတ္တဗြဟ္မဗောဇ္ဈင်္ဂဆဠင်္ဂဈာနသုဒ္ဓိယော၊

ဝိပဿနာ စ သင်္ခါရဝေဒနာဝီရိယံ ဣတိ။

‘‘ဝိတ္ထာရတော ဒသောပေက္ခာ-ဆမဇ္ဈတ္တာဒိတော တတော၊

ဒုဝေ ပညာ တတော ဒွီဟိ၊ စတဿောဝ ဘဝန္တိမာ’’တိ။

ဣတိ ဣမာသု ဥပေက္ခာသု ဈာနုပေက္ခာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ သာ မဇ္ဈတ္တလက္ခဏာ၊ အနာဘောဂရသာ ၊ အဗျာပါရပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ပီတိဝိရာဂပဒဋ္ဌာနာတိ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘နနု စာယံ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဝ ဟောတိ၊ သာ စ ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ။ တသ္မာ တတြာပိ ‘ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတီ’တိ ဧဝမယံ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ၊ သာ ကသ္မာ န ဝုတ္တာ’’တိ? အပရိဗျတ္တကိစ္စတော။ အပရိဗျတ္တဉှိ တဿာ တတ္ထ ကိစ္စံ၊ ဝိတက္ကာဒီဟိ အဘိဘူတတ္တာ။ ဣဓ ပနာယံ ဝိတက္ကဝိစာရပီတီဟိ အနဘိဘူတတ္တာ ဥက္ခိတ္တသိရာ ဝိယ ဟုတွာ ပရိဗျတ္တကိစ္စာ ဇာတာ၊ တသ္မာ ဝုတ္တာတိ။

သတောစ သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ သရတီတိ သတော။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော။ ဣတိ ပုဂ္ဂလေန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သရဏလက္ခဏာ သတိ၊ အသမ္မုဿနရသာ အာရက္ခပစ္စုပဋ္ဌာနာ။ အသမ္မောဟလက္ခဏံ သမ္ပဇညံ၊ တီရဏရသံ၊ ပဝိစယပစ္စုပဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သတိသမ္ပဇညံ ပုရိမဇ္ဈာနေသုပိ အတ္ထိ၊ မုဋ္ဌဿတိဿ ဟိ အသမ္ပဇာနဿ ဥပစာရမတ္တမ္ပိ န သမ္ပဇ္ဇတိ၊ ပဂေဝ အပ္ပနာ။ ဩဠာရိကတ္တာ ပန တေသံ ဈာနာနံ ဘူမိယံ ဝိယ ပုရိသဿ စိတ္တဿ ဂတိ သုခါ ဟောတိ၊ အဗျတ္တံ တတ္ထ သတိသမ္ပဇညကိစ္စံ။ ဩဠာရိကင်္ဂပ္ပဟာနေန ပန သုခုမတ္တာ ဣမဿ ဈာနဿ ပုရိသဿ ခုရဓာရာယံ ဝိယ သတိသမ္ပဇညကိစ္စပရိဂ္ဂဟိတာ ဧဝ စိတ္တဿ ဂတိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဣဓေဝ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စ ဘိယျော – ယထာ ဓေနုပဂေါ ဝစ္ဆော ဓေနုတော အပနီတော အရက္ခိယမာနော ပုနဒေဝ ဓေနုံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမိဒံ တတိယဇ္ဈာနသုခံ ပီတိတော အပနီတမ္ပိ သတိသမ္ပဇညာရက္ခေန အရက္ခိယမာနံ ပုနဒေဝ ပီတိံ ဥပဂစ္ဆေယျ၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တမေဝ သိယာ၊ သုခေ ဝါပိ သတ္တာ သာရဇ္ဇန္တိ။ ဣဒဉ္စ အတိမဓုရသုခံ၊ တတော ပရံ သုခါဘာဝါ။ သတိသမ္ပဇညာနုဘာဝေန ပနေတ္ထ သုခေ အသာရဇ္ဇနာ ဟောတိ၊ နော အညထာတိ ဣမမ္ပိ အတ္ထဝိသေသံ ဒဿေတုံ ဣဒမိဓေဝ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣဒါနိ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂိနော သုခပဋိသံဝေဒနာဘောဂေါ နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ တဿ နာမကာယေန သမ္ပယုတ္တံ သုခံ။ ယံ ဝါ တံ နာမကာယသမ္ပယုတ္တံ သုခံ၊ တံသမုဋ္ဌာနေနဿ ယသ္မာ အတိပဏီတေန ရူပေန ရူပကာယော ဖုဋော၊ ယဿ ဖုဋတ္တာ ဈာနာ ဝုဋ္ဌိတောပိ သုခံ ပဋိသံဝေဒေယျ၊ တသ္မာ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတီ’’တိ အာဟ။

ဣဒါနိ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ ဧတ္ထ ယံဈာနဟေတု ယံဈာနကာရဏာ တံ တတိယဇ္ဈာနသမင်္ဂီပုဂ္ဂလံ ဗုဒ္ဓါဒယော အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဒေသေန္တိ ပညပေန္တိ ပဋ္ဌပေန္တိ ဝိဝရန္တိ ဝိဘဇန္တိ ဥတ္တာနီကရောန္တိ ပကာသေန္တိ၊ ပသံသန္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိန္တိ? ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီတိ။ တံ တတိယဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဧဝမေတ္ထ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကသ္မာ ပန တံ တေ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ? ပသံသာရဟတော။ အယဉှိ ယသ္မာ အတိမဓုရသုခေ သုခပါရမိပ္ပတ္တေပိ တတိယဇ္ဈာနေ ဥပေက္ခကော၊ န တတ္ထ သုခါဘိသင်္ဂေန အာကဍ္ဎီယတိ။ ယထာ စ ပီတိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ သတိမာ။ ယသ္မာ စ အရိယကန္တံ အရိယဇနသေဝိတမေဝ စ အသံကိလိဋ္ဌံ သုခံ နာမကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ၊ တသ္မာ ပသံသာရဟော။ ဣတိ ပသံသာရဟတော နံ အရိယာ တေ ဧဝံ ပသံသာဟေတုဘူတေ ဂုဏေ ပကာသေန္တော ‘‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’’တိ ဧဝံ ပသံသန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတိယန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ တတိယံ၊ ဣဒံ တတိယံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ တတိယံ။

သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာတိ ကာယိကသုခဿ စ ကာယိကဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ။ ပုဗ္ဗေဝါတိ တဉ္စ ခေါ ပုဗ္ဗေဝ၊ န စတုတ္ထဇ္ဈာနက္ခဏေ။ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာတိ စေတသိကသုခဿ စ စေတသိကဒုက္ခဿ စာတိ ဣမေသမ္ပိ ဒွိန္နံ ပုဗ္ဗေဝ အတ္ထင်္ဂမာ၊ ပဟာနာ ဣစ္စေဝ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ကဒါ ပန နေသံ ပဟာနံ ဟောတိ? စတုန္နံ ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေ။ သောမနဿဉှိ စတုတ္ထဇ္ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယတိ၊ ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ပဌမဒုတိယတတိယဇ္ဈာနာနံ ဥပစာရက္ခဏေသု။ ဧဝမေတေသံ ပဟာနက္ကမေန အဝုတ္တာနံ၊ ဣန္ဒြိယဝိဘင်္ဂေ ပန ဣန္ဒြိယာနံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေနေဝ ဣဓာပိ ဝုတ္တာနံ သုခဒုက္ခသောမနဿဒေါမနဿာနံ ပဟာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ယဒိ ပနေတာနိ တဿ တဿ ဈာနဿ ဥပစာရက္ခဏေယေဝ ပဟီယန္တိ၊ အထ ကသ္မာ ‘‘ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတ္ထ စုပ္ပန္နံ ဒေါမနဿိန္ဒြိယံ… သုခိန္ဒြိယံ… သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု၊ သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧတ္ထ စုပ္ပန္နံ သောမနဿိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀) ဧဝံ ဈာနေသွေဝ နိရောဓော ဝုတ္တောတိ။ အတိသယနိရောဓတ္တာ။ အတိသယနိရောဓော ဟိ နေသံ ပဌမဇ္ဈာနာဒီသု၊ န နိရောဓောယေဝ။ နိရောဓောယေဝ ပန ဥပစာရက္ခဏေ နာတိသယနိရောဓော။

တထာ ဟိ နာနာဝဇ္ဇနေ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရေ နိရုဒ္ဓဿာပိ ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ ဍံသမကသာဒိသမ္ဖဿေန ဝါ ဝိသမာသနုပတာပေန ဝါ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ အန္တောအပ္ပနာယံ။ ဥပစာရေ ဝါ နိရုဒ္ဓမ္ပေတံ န သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ၊ ပဋိပက္ခေန အဝိဟတတ္တာ။ အန္တောအပ္ပနာယံ ပန ပီတိဖရဏေန သဗ္ဗော ကာယော သုခေါက္ကန္တော ဟောတိ၊ သုခေါက္ကန္တကာယဿ စ သုဋ္ဌု နိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ၊ ပဋိပက္ခေန ဝိဟတတ္တာ။ နာနာဝဇ္ဇနေယေဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ ဒေါမနဿိန္ဒြိယဿ ယသ္မာ ဧတံ ဝိတက္ကဝိစာရပစ္စယေပိ ကာယကိလမထေ စိတ္တုပဃာတေ စ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာဘာဝေ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယတ္ထ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရဘာဝေ။ အပ္ပဟီနာယေဝ စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ဝိတက္ကဝိစာရာတိ တတ္ထဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနေ၊ ပဟီနပ္ပစ္စယတ္တာ။ တထာ တတိယဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သုခိန္ဒြိယဿ ပီတိသမုဋ္ဌာနပဏီတရူပဖုဋကာယဿ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ တတိယဇ္ဈာနေ။ တတိယဇ္ဈာနေ ဟိ သုခဿ ပစ္စယဘူတာ ပီတိ သဗ္ဗသော နိရုဒ္ဓါတိ။ တထာ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ ပဟီနဿာပိ သောမနဿိန္ဒြိယဿ အာသန္နတ္တာ၊ အပ္ပနာပတ္တာယ ဥပေက္ခာယ အဘာဝေန သမ္မာ အနတိက္ကန္တတ္တာ စ သိယာ ဥပ္ပတ္တိ၊ န တွေဝ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ။ တသ္မာ ဧဝ စ ‘‘ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ အပရိသေသဂ္ဂဟဏံ ကတန္တိ။

ဧတ္ထာဟ – ‘‘အထေဝံ တဿ တဿ ဈာနဿုပစာရေ ပဟီနာပိ ဧတာ ဝေဒနာ ဣဓ ကသ္မာ သမာဟဋာ’’တိ? သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ ယာ ဟိ အယံ အဒုက္ခမသုခန္တိ ဧတ္ထ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ၊ သာ သုခုမာ ဒုဗ္ဗိညေယျာ၊ န သက္ကာ သုခေန ဂဟေတုံ၊ တသ္မာ ယထာ နာမ ဒုဋ္ဌဿ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ ဂဟေတုံ အသက္ကုဏေယျဿ ဂေါဏဿ သုခဂဟဏတ္ထံ ဂေါပေါ ဧကသ္မိံ ဝဇေ သဗ္ဗာ ဂါဝေါ သမာဟရတိ၊ အထေကေကံ နီဟရန္တော ပဋိပါဋိယာ အာဂတံ ‘‘အယံ သော ဂဏှထ န’’န္တိ တမ္ပိ ဂါဟာပေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထံ သဗ္ဗာ ဧတာ သမာဟရီတိ။ ဧဝဉှိ သမာဟဋာ ဧတာ ဒဿေတွာ ‘‘ယံ နေဝ သုခံ၊ န ဒုက္ခံ၊ န သောမနဿံ၊ န ဒေါမနဿံ၊ အယံ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ’’တိ သက္ကာ ဟောတိ ဧသာ ဂါဟယိတုံ။

အပိ စ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ပစ္စယဒဿနတ္ထဉ္စာပိ ဧတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒုက္ခပ္ပဟာနာဒယော ဟိ တဿာ ပစ္စယာ။ ယထာဟ – ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ အာဝုသော၊ ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ။ ဣဓာဝုသော၊ ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ …ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ၊ အာဝုသော၊ စတ္တာရော ပစ္စယာ အဒုက္ခမသုခါယ စေတောဝိမုတ္တိယာ သမာပတ္တိယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၈)။ ယထာ ဝါ အညတ္ထ ပဟီနာပိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိအာဒယော တတိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ‘‘တတ္ထ ပဟီနာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဧဝံ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထမ္ပေတဿ ဈာနဿေတာ ဣဓ ဝုတ္တာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပစ္စယဃာတေန ဝါ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသာနံ အတိဒူရဘာဝံ ဒဿေတုမ္ပေတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတာသု ဟိ သုခံ သောမနဿဿ ပစ္စယော၊ သောမနဿံ ရာဂဿ၊ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿဿ၊ ဒေါမနဿံ ဒေါသဿ။ သုခါဒိဃာတေန စ တေ သပ္ပစ္စယာ ရာဂဒေါသာ ဟတာတိ အတိဒူရေ ဟောန္တီတိ။

အဒုက္ခမသုခန္တိ ဒုက္ခာဘာဝေန အဒုက္ခံ၊ သုခါဘာဝေန အသုခံ။ ဧတေနေတ္ထ သုခဒုက္ခပဋိပက္ခဘူတံ တတိယဝေဒနံ ဒီပေတိ၊ န ဒုက္ခသုခါဘာဝမတ္တံ။ တတိယဝေဒနာ နာမ အဒုက္ခမသုခါ၊ ဥပေက္ခာတိပိ ဝုစ္စတိ။ သာ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဝိပရီတာနုဘဝနလက္ခဏာ၊ မဇ္ဈတ္တရသာ၊ အဝိဘူတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သုခနိရောဓပဒဋ္ဌာနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဥပေက္ခာယ ဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ဣမသ္မိဉှိ ဈာနေ သုပရိသုဒ္ဓါ သတိ၊ ယာ စ တဿာ သတိယာ ပါရိသုဒ္ဓိ၊ သာ ဥပေက္ခာယ ကတာ၊ န အညေန။ တသ္မာ ဧတံ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယာယ စ ဥပေက္ခာယ ဧတ္ထ သတိ ပါရိသုဒ္ဓိ ဟောတိ၊ သာ အတ္ထတော တတြမဇ္ဈတ္တတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တာယ သတိယေဝ ပရိသုဒ္ဓါ၊ အပိ စ ခေါ သဗ္ဗေပိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ၊ သတိသီသေန ပန ဒေသနာ ဝုတ္တာ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အယံ ဥပေက္ခာ ဟေဋ္ဌာပိ တီသု ဈာနေသု ဝိဇ္ဇတိ၊ ယထာ ပန ဒိဝါ သူရိယပ္ပဘာဘိဘဝါ သောမ္မဘာဝေန စ အတ္တနော ဥပကာရကတ္တေန ဝါ သဘာဂါယ ရတ္တိယာ အလာဘာ ဒိဝါ ဝိဇ္ဇမာနာပိ စန္ဒလေခါ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ အပရိယောဒါတာ၊ ဧဝမယမ္ပိ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ အပဋိလာဘာ ဝိဇ္ဇမာနာပိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဘေဒေသု အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတိ။ တဿာ စ အပရိသုဒ္ဓါယ ဒိဝါ အပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော အပရိသုဒ္ဓါဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တေသု ဧကမ္ပိ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ န ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ဝိတက္ကာဒိပစ္စနီကဓမ္မတေဇာဘိဘဝါဘာဝါ သဘာဂါယ စ ဥပေက္ခာဝေဒနာရတ္တိယာ ပဋိလာဘာ အယံ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာစန္ဒလေခါ အတိဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ၊ တဿာ ပရိသုဒ္ဓတ္တာ ပရိသုဒ္ဓစန္ဒလေခါယ ပဘာ ဝိယ သဟဇာတာပိ သတိအာဒယော ပရိသုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပရိယောဒါတာ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ‘‘ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတုတ္ထန္တိ ဂဏနာနုပုဗ္ဗတာ စတုတ္ထံ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ ဥပ္ပန္နန္တိပိ စတုတ္ထံ။

ပညဝါ ဟောတီတိ ပညာ အဿ အတ္ထီတိ ပညဝါ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ဥဒယဂါမိနိယာ စေဝ အတ္ထဂါမိနိယာ စ။ သမန္နာဂတောတိ ပရိပုဏ္ဏော။ အရိယာယာတိ နိဒ္ဒေါသာယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ နိဗ္ဗေဓပက္ခိကာယ။ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ။ သော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝမာဒီသု ‘‘ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ န ဣတော ဘိယျော’’တိ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခသစ္စံ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တဿ စ ဒုက္ခဿ နိဗ္ဗတ္တိကံ တဏှံ ‘‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’’တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ယံ ဌာနံ ပတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တံ တေသံ အပ္ပဝတ္တိံ နိဗ္ဗာနံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’’တိ။ တဿ စ သမ္ပာပကံ အရိယမဂ္ဂံ ‘‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’’တိ သရသလက္ခဏပဋိဝေဓေန ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ သရူပတော သစ္စာနိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကိလေသဝသေန ပရိယာယတော ဒဿေန္တော ‘‘ဣမေ အာသဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ တိဿော သိက္ခာယော ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တာသံ ပါရိပူရိက္ကမံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣမာ တိဿော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – ပစ္စေကံ ပရိပူရေတုံ အာဝဇ္ဇန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ အာဝဇ္ဇိတွာပိ ‘‘အယံ နာမ သိက္ခာ’’တိ ဇာနန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ဇာနိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဿန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ပဿိတွာ ယထာဒိဋ္ဌံ ပစ္စဝေက္ခန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ ပစ္စဝေက္ခိတွာ တတ္ထေဝ စိတ္တံ အစလံ ကတွာ ပတိဋ္ဌပေန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ တံတံသိက္ခာသမ္ပယုတ္တသဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဟိ သကသကကိစ္စံ ကရောန္တောပိ သိက္ခေယျ၊ အဘိညေယျာဘိဇာနနကာလေပိ တံ တံ ကိစ္စံ ကရောန္တောပိ တိဿော သိက္ခာယော သိက္ခေယျ၊ အဓိသီလံ အာစရေယျ၊ အဓိစိတ္တံ သမ္မာ စရေယျ၊ အဓိပညံ သမာဒါယ ဝတ္တေယျ။

ဣဓာတိ မူလပဒံ။ ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီဟိ ဒသဟိ ပဒေဟိ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓသာသနမေဝ ကထိတံ။ တဉှိ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ ဒိဋ္ဌီတိ ဝုစ္စတိ။ တဿေဝ ခမနဝသေန ခန္တိ၊ ရုစ္စနဝသေန ရုစိ၊ ဂဟဏဝသေန အာဒါယော၊ သဘာဝဋ္ဌေန ဓမ္မော၊ သိက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဝိနယော၊ တဒုဘယေနပိ ဓမ္မဝိနယော၊ ပဝုတ္တဝသေန ပါဝစနံ၊ သေဋ္ဌစရိယဋ္ဌေန ဗြဟ္မစရိယံ၊ အနုသိဋ္ဌိဒါနဝသေန သတ္ထုသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘ဣမိဿာ ဒိဋ္ဌိယာ’’တိအာဒီသု ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓဒိဋ္ဌိယာ ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓခန္တိယာ ဣမိဿာ ဗုဒ္ဓရုစိယာ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓအာဒါယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဝိနယေ။

‘‘ယေ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ သရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝိရာဂါယ၊ သညောဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝိသညောဂါယ၊ အာစယာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော အပစယာယ၊ မဟိစ္ဆတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော အပ္ပိစ္ဆတာယ၊ အသန္တုဋ္ဌိယာ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သန္တုဋ္ဌိယာ၊ သင်္ဂဏိကာယ သံဝတ္တန္တိ ၊ နော ပဝိဝေကာယ၊ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဝီရိယာရမ္ဘာယ၊ ဒုဗ္ဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သုဘရတာယာ’တိ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ ‘နေသော ဓမ္မော၊ နေသော ဝိနယော၊ နေတံ သတ္ထုသာသန’န္တိ။

‘‘ယေ စ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သရာဂါယ…ပေ… သုဘရတာယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော ဒုဗ္ဘရတာယာ’တိ။ ဧကံသေန၊ ဂေါတမိ၊ ဓာရေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော၊ ဧတံ သတ္ထုသာသန’’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၅၃၊ စူဠဝ။ ၄၀၆) –

ဧဝံ ဝုတ္တေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝိနယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓပါဝစနေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယေ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓသာသနေတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပိ စေတံ သိက္ခတ္တယသင်္ခါတံ သကလံ သာသနံ ဘဂဝတာ ဒိဋ္ဌတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဗ္ဗင်္ဂမတ္တာ စ ဒိဋ္ဌိ။ ဘဂဝတော ခမနဝသေန ခန္တိ။ ရုစ္စနဝသေန ရုစိ။ ဂဟဏဝသေန အာဒါယော။ အတ္တနော ကာရကံ အပါယေသု အပတမာနံ ကတွာ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ သောဝ သံကိလေသပက္ခံ ဝိနေတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မော စ သော ဝိနယော စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ ကုသလဓမ္မေဟိ ဝါ အကုသလဓမ္မာနံ ဧသ ဝိနယောတိ ဓမ္မဝိနယော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ –

‘‘ယေ စ ခေါ တွံ၊ ဂေါတမိ၊ ဓမ္မေ ဇာနေယျာသိ ‘ဣမေ ဓမ္မာ ဝိရာဂါယ သံဝတ္တန္တိ၊ နော သရာဂါယ…ပေ… ဧကံသေန ဂေါတမိ ဓာရေယျာသိ ‘ဧသော ဓမ္မော၊ ဧသော ဝိနယော၊ ဧတံ သတ္ထုသာသန’’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၅၃၊ စူဠဝ။ ၄၀၆)။

ဓမ္မေန ဝါ ဝိနယော၊ န ဒဏ္ဍာဒီဟီတိ ဓမ္မဝိနယော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ၊ အင်္ကုသေဟိ ကသာဟိ စ၊

အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ နာဂေါ ဒန္တော မဟေသိနာ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၃၄၂၊ မ။ နိ။ ၂။၃၅၂)၊

တထာ –

‘‘ဓမ္မေန နီယမာနာနံ၊ ကာ ဥသူယာ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (မဟာဝ။ ၆၃)၊

ဓမ္မာယ ဝါ ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ အနဝဇ္ဇဓမ္မတ္ထဉှေသ ဝိနယော၊ န ဘဝဘောဂါမိသတ္ထံ။ တေနာဟ ဘဂဝါ ‘‘နယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ ဇနကုဟနတ္ထ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၅) ဝိတ္ထာရော။ ပုဏ္ဏတ္ထေရောပိ အာဟ ‘‘အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထံ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၅၉)။ ဝိသိဋ္ဌံ ဝါ နယတီတိ ဝိနယော။ ဓမ္မတော ဝိနယော ဓမ္မဝိနယော။ သံသာရဓမ္မတော ဟိ သောကာဒိဓမ္မတော ဝါ ဧသ ဝိသိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ နယတိ။ ဓမ္မဿ ဝါ ဝိနယော၊ န တိတ္ထကရာနန္တိ ဓမ္မဝိနယော။ ဓမ္မဘူတော ဟိ ဘဂဝါ၊ တဿေဝ ဝိနယော။

ယသ္မာ ဝါ ဓမ္မာ ဧဝ အဘိညေယျာ ပရိညေယျာ ပဟာတဗ္ဗာ ဘာဝေတဗ္ဗာ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ စ၊ တသ္မာ ဧသ ဓမ္မေသု ဝိနယော၊ န သတ္တေသု န ဇီဝေသု စာတိ ဓမ္မဝိနယော။ သာတ္ထသဗျဉ္ဇနတာဒီဟိ အညေသံ ဝစနတော ပဓာနံ ဝစနန္တိ ပဝစနံ၊ ပဝစနမေဝ ပါဝစနံ။ သဗ္ဗစရိယာဟိ ဝိသိဋ္ဌစရိယဘာဝေန ဗြဟ္မစရိယံ။ ဒေဝမနုဿာနံ သတ္ထုဘူတဿ ဘဂဝတော သာသနန္တိ သတ္ထုသာသနံ။ သတ္ထုဘူတံ ဝါ သာသနန္တိပိ သတ္ထုသာသနံ။ ‘‘သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆) ဟိ ဓမ္မဝိနယောဝ သတ္ထာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဧဝမေတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယသ္မာ ပန ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ သဗ္ဗပ္ပကာရဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တကော ဘိက္ခု ဒိဿတိ၊ န အညတြ၊ တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘ဣမိဿာ’’တိ စ ‘‘ဣမသ္မိ’’န္တိ စ အယံ နိယမော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဇီဝန္တိ တေန တံသမ္ပယုတ္တကာ ဓမ္မာတိ ဇီဝိတံ။ အနုပါလနလက္ခဏေ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိ ဣန္ဒြိယံ။ ဇီဝိတမေဝ ဣန္ဒြိယံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ တံ ပဝတ္တသန္တတာဓိပတေယျံ ဟောတိ။ လက္ခဏာဒီဟိ ပန အတ္တနာ အဝိနိဘုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အနုပါလနလက္ခဏံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ တေသံ ပဝတ္တနရသံ၊ တေသံယေဝ ဌပနပစ္စုပဋ္ဌာနံ၊ ယာပယိတဗ္ဗဓမ္မပဒဋ္ဌာနံ။ သန္တေပိ စ အနုပါလနလက္ခဏာဒိမှိ ဝိဓာနေ အတ္ထိက္ခဏေယေဝ တံ တေ ဓမ္မေ အနုပါလေတိ၊ ဥဒကံ ဝိယ ဥပ္ပလာဒီနိ။ ယထာသကံ ပစ္စယေဟိ ဥပ္ပန္နေပိ စ ဓမ္မေ ပါလေတိ၊ ဓာတိ ဝိယ ကုမာရံ၊ သယံပဝတ္တိတဓမ္မသမ္ဗန္ဓေနေဝ စ ပဝတ္တတိ၊ နိယာမကော ဝိယ နာဝံ။ န ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ ပဝတ္တယတိ၊ အတ္တနော စ ပဝတ္တယိတဗ္ဗာနဉ္စ အဘာဝါ။ န ဘင်္ဂက္ခဏေ ဌပေတိ၊ သယံ ဘိဇ္ဇမာနတ္တာ၊ ခီယမာနော ဝိယ ဝဋ္ဋိသိနေဟော ပဒီပသိခံ၊ န စ အနုပါလနပဝတ္တနဋ္ဌပနာနုဘာဝဝိရဟိတံ ၊ ယထာဝုတ္တက္ခဏေ တဿ တဿ သာဓနတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဌိတိပရိတ္တတာယ ဝါတိ ဌိတိက္ခဏဿ မန္ဒတာယ ထောကတာယ။ အပ္ပကန္တိ မန္ဒံ လာမကံ။ သရသပရိတ္တတာယ ဝါတိ အတ္တနော ပစ္စယဘူတာနံ ကိစ္စာနံ သမ္ပတ္တီနံ ဝါ အပ္ပတာယ ဒုဗ္ဗလတာယ။

တေသံ ဒွိန္နံ ကာရဏံ ဝိဘာဂတော ဒဿေတုံ ‘‘ကထံ ဌိတိပရိတ္တတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘အတီတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိတ္ထာတိ ဧဝမာဒိ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံ စိတ္တဿ နိရုဇ္ဈနကာလေ သဗ္ဗသ္မိံ ရူပါရူပဓမ္မေ အနိရုဇ္ဈန္တေပိ ရူပတော အရူပဿ ပဋ္ဌာနဘာဝေန အရူပဇီဝိတံ သန္ဓာယ၊ စုတိစိတ္တေန ဝါ သဒ္ဓိံ သဗ္ဗေသံ ရူပါရူပါနံ နိရုဇ္ဈနဘာဝေန ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စုတိစိတ္တံ သန္ဓာယ၊ စတုဝေါကာရဘဝေ ရူပဿ အဘာဝေန စတုဝေါကာရဘဝံ သန္ဓာယ ကထိတ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတီတေ စိတ္တက္ခဏေတိ အတီတစိတ္တဿ ဘင်္ဂက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလော ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ ဣတိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝတီတိ ‘‘ဇီဝတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိဿတီတိ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ အနာဂတေ စိတ္တက္ခဏေ ဇီဝိဿတီတိ အနာဂတစိတ္တဿ အနုပ္ပဇ္ဇနက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝတီတိ ‘‘ဇီဝတီ’’တိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ဣတိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေ စိတ္တက္ခဏေတိ ပစ္စုပ္ပန္နစိတ္တက္ခဏသမင်္ဂီကာလေ။ ဇီဝတီတိ ‘‘ဣဒါနိ ဇီဝတီ’’တိ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝိတ္ထ’’ဣတိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။ န ဇီဝိဿတီတိ ‘‘ဇီဝိဿတီ’’တိပိ ဝတ္တုံ န လဗ္ဘတိ။

ဇီဝိတံအတ္တဘာဝေါ စ သုခဒုက္ခာ စာတိ အယံ ဂါထာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝံ အမုဉ္စိတွာ လဗ္ဘမာနာယ ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ဂဟိတတ္တာ ပဉ္စဝေါကာရဘဝမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ? ဇီဝိတန္တိ ဇီဝိတသီသေန သင်္ခါရက္ခန္ဓော။ အတ္တဘာဝေါတိ ရူပက္ခန္ဓော။ ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ဝုတ္တတ္တာ ဥပေက္ခာဝေဒနာ အန္တောကရိတွာ သုခဒုက္ခာ စာတိ ဝေဒနာက္ခန္ဓော၊ စိတ္တံ ဣတိ ဝိညာဏက္ခန္ဓော ဝုတ္တော။ ဣမေသံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ ကထိတတ္တာယေဝ ခန္ဓလက္ခဏေန ဧကလက္ခဏဘာဝေန လက္ခဏာကာရဝသေန သညာက္ခန္ဓောပိ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဝုတ္တေသု ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အရူပဓမ္မံ မုဉ္စိတွာ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာဒိရူပဿ အပ္ပဝတ္တနဘာဝေန ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာတိ အရူပပဓာနဘာဝေါ ကထိတော ဟောတိ။ ကထံ? အသညသတ္တေ ရူပမ္ပိ ဣဓုပစိတကမ္မဗလံ အမုဉ္စိတွာဝ ပဝတ္တတိ၊ နိရောဓသမာပန္နာနံ ရူပမ္ပိ ပဌမသမာပန္နသမာပတ္တိဗလံ အမုဉ္စိတွာဝ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ အတ္တနော အပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနေပိ ရူပပဝတ္တိံ အတ္တနော သန္တကမေဝ ကတွာ ပဝတ္တနသဘာဝဿ အရူပဓမ္မဿ အတ္တနော ပဝတ္တိဋ္ဌာနေ ရူပပဝတ္တိယာ ပဓာနကာရဏဘာဝေန ဧကစိတ္တသမာယုတ္တာတိ စိတ္တပဓာနဘာဝေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ ပဝတ္တိယံ ရူပပဝတ္တိယာ ပဓာနဘူတစိတ္တနိရောဓေန ရူပေ ဓရမာနေယေဝ ပဝတ္တာနံ နိရောဓော နာမ ဟောတီတိ အရူပဓမ္မဝသေန ဧဝ ‘‘လဟုသော ဝတ္တတေ ခဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ပဉ္စဝေါကာရဘဝေ စုတိစိတ္တံ သန္ဓာယ ကထိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကထိယမာနေ သုခဒုက္ခာ စာတိ ကာယိကစေတသိကသုခဝေဒနာ စ ကာယိကစေတသိကဒုက္ခဝေဒနာ စ စုတိစိတ္တက္ခဏေ အဟောန္တီပိ ဧကသန္တတိဝသေန စုတိစိတ္တေန သဒ္ဓိံ နိရုဇ္ဈတီတိ ကထိတာ။ စတုဝေါကာရဘဝံ ဝါ သန္ဓာယ ကထိတာတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကထံ ? အညသ္မိံ ဌာနေ အတ္တဘာဝေါတိ သညာက္ခန္ဓဿ ဝုတ္တဘာဝေန အတ္တဘာဝေါတိ သညာက္ခန္ဓောဝ ဂဟိတော။ ဗြဟ္မလောကေ ကာယိကသုခဒုက္ခဒေါမနဿံ အဟောန္တမ္ပိ သုခဒုက္ခာ စာတိ ဝေဒနာသာမညတော လဗ္ဘမာနော ဝေဒနာက္ခန္ဓော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ဣမေသု စ တီသု ဝိကပ္ပေသု ကေဝလာတိ ဓုဝသုခသုဘအတ္တာ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ တေဟိ အဝေါမိဿာ။ လဟုသော ဝတ္တတိ ခဏောတိ ဝုတ္တနယေန ဧကစိတ္တက္ခဏိကတာယ လဟုကော အတိပရိတ္တော ဇီဝိတာဒီနံ ခဏော ဝတ္တတိ။

ဧကတော ဒွိန္နံ စိတ္တာနံ အပ္ပဝတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘စုလ္လာသီတိသဟဿာနီ’’တိ ဂါထမာဟ။ စုလ္လာသီတိသဟဿာနိ၊ ကပ္ပာ တိဋ္ဌန္တိ ယေ မရူတိ ယေ ဒေဝဂဏာ စတုရာသီတိ ကပ္ပသဟဿာနိ အာယုံ ဂဟေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနေ တိဋ္ဌန္တိ။ ‘‘ယေ နရာ’’တိပိ ပါဠိ။ န တွေဝ တေပိ ဇီဝန္တိ၊ ဒွီဟိ စိတ္တသမောဟိတာတိ တေပိ ဒေဝါ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ သမောဟိတာ ဧကတော ဟုတွာ ယုဂနဒ္ဓေန စိတ္တေန န တု ဧဝ ဇီဝန္တိ၊ ဧကေနေကေန စိတ္တေန ဇီဝန္တီတိ အတ္ထော။

ဣဒါနိ မရဏကာလံ ဒဿေန္တော ‘‘ယေ နိရုဒ္ဓါ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ယေ နိရုဒ္ဓါတိ ယေ ခန္ဓာ နိရုဒ္ဓါ အတ္ထင်္ဂတာ။ မရန္တဿာတိ မတဿ။ တိဋ္ဌမာနဿ ဝါတိ ဓရမာနဿ ဝါ။ သဗ္ဗေပိ သဒိသာ ခန္ဓာတိ စုတိတော ဥဒ္ဓံ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာ ဝါ ပဝတ္တေ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာ ဝါ ပုန ဃဋေတုံ အသက္ကုဏေယျဋ္ဌေန သဗ္ဗေပိ ခန္ဓာ သဒိသာ။ ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာတိ နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာနံ ပုန အာဂန္တွာ ပဋိသန္ဓာနာဘာဝေန ဂတာ အပ္ပဋိသန္ဓိကာတိ ဝုစ္စန္တိ။

ဣဒါနိ တီသု ကာလေသု နိရုဒ္ဓက္ခန္ဓာနံ နာနတ္တံ နတ္ထီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အနန္တရာ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အနန္တရာ စ ယေ ဘဂ္ဂါ၊ ယေ စ ဘဂ္ဂါ အနာဂတာတိ ယေ ခန္ဓာ အနန္တရာတီတာ ဟုတွာ ဘိန္နာ နိရုဒ္ဓါ၊ ယေ စ အနာဂတာ ခန္ဓာ ဘိဇ္ဇိဿန္တိ။ တဒန္တရေတိ တေသံ အန္တရေ နိရုဒ္ဓါနံ ပစ္စုပ္ပန္နခန္ဓာနံ။ ဝေသမံ နတ္ထိ လက္ခဏေတိ ဝိသမဿ ဘာဝေါ ဝေသမံ၊ တံ ဝေသမံ နတ္ထိ၊ တေဟိ နာနတ္တံ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ လက္ခီယတီတိ လက္ခဏံ၊ တသ္မိံ လက္ခဏေ။

ဣဒါနိ အနာဂတက္ခန္ဓာနံ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေဟိ အသမ္မိဿဘာဝံ ကထေန္တော ‘‘အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတော’’တိ ဂါထမာဟ။ အနိဗ္ဗတ္တေန န ဇာတောတိ အဇာတေန အပါတုဘူတေန အနာဂတက္ခန္ဓေန န ဇာတော န နိဗ္ဗတ္တော။ ဧတေန အနာဂတက္ခန္ဓဿ ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေန အသမ္မိဿဘာဝံ ကထေသိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေန ဇီဝတီတိ ခဏပစ္စုပ္ပန္နေန ဝတ္တမာနက္ခန္ဓေန ဇီဝတိ။ ဧတေန ဧကက္ခဏေ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ န ဇီဝတီတိ ကထိတံ။ စိတ္တဘဂ္ဂါ မတောတိ ဒွီဟိ စိတ္တေဟိ ဧကက္ခဏေ အဇီဝနဘာဝေန စိတ္တဘင်္ဂေန မတော။ ‘‘ဥပရိတော စိတ္တဘင်္ဂါ’’တိပိ ပါဠိ၊ တံ ဥဇုကမေဝ။ ပညတ္တိ ပရမတ္ထိယာတိ ‘‘ရူပံ ဇီရတိ မစ္စာနံ၊ နာမဂေါတ္တံ န ဇီရတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၇၆) ဝစနက္ကမေန ပဏ္ဏတ္တိမတ္တံ န ဇီရဏသဘာဝေန ပရမာ ဌိတိ ဧတိဿာတိ ပရမတ္ထိယာ၊ သဘာဝဋ္ဌိတိကာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒတ္တော မတော၊ မိတ္တော မတော’’တိ ပဏ္ဏတ္တိမတ္တမေဝ ဟိ တိဋ္ဌတိ။ အထ ဝါ ပရမတ္ထိယာတိ ပရမတ္ထိကာ။ ပရမော အတ္ထော ဧတိဿာတိ ပရမတ္ထိကာ။ အဇဋာကာသောတိ ပညတ္တိယာ နတ္ထိဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကထနံ ဝိယ မတောတိ ပညတ္တိ နတ္ထိဓမ္မံ ပဋိစ္စ န ကထိယတိ၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယဘင်္ဂသင်္ခါတံ ဓမ္မံ ပဋိစ္စ ကထိယတိ။

အနိဓာနဂတာဘဂ္ဂါတိ ယေ ခန္ဓာ ဘိန္နာ၊ တေ နိဓာနံ နိဟိတံ နိစယံ န ဂစ္ဆန္တီတိ အနိဓာနဂတာ။ ပုဉ္ဇော နတ္ထိ အနာဂတေတိ အနာဂတေပိ နေသံ ပုဉ္ဇဘာဝေါ ရာသိဘာဝေါ နတ္ထိ။ နိဗ္ဗတ္တာယေဝ တိဋ္ဌန္တီတိ ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဥပ္ပန္နာ ဌိတိက္ခဏေ ဝယဓမ္မာဝ ဟုတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ကိမိဝ? အာရဂ္ဂေ သာသပူပမာတိ သူစိမုခေ သာသပေါ ဝိယ။

ဣဒါနိ ခန္ဓာနံ ဒဿနဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗတ္တာန’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာနံ ဓမ္မာနန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ခန္ဓာနံ။ ဘင်္ဂေါ နေသံ ပုရက္ခတောတိ ဧတေသံ ဘေဒေါ ပုရတော ကတွာ ဌပိတော။ ပလောကဓမ္မာတိ နဿနသဘာဝါ။ ပုရာဏေဟိ အဓိဿိတာတိ ပုရေ ဥပ္ပန္နေဟိ ခန္ဓေဟိ န မိဿိတာ န သံသဂ္ဂါ။

ဣဒါနိ ခန္ဓာနံ အဒဿနဘာဝံ ဒဿေန္တော ‘‘အဒဿနတော အာယန္တီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အဒဿနတော အာယန္တီတိ အဒိဿမာနာယေဝ အာဂစ္ဆန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဘင်္ဂါ ဂစ္ဆန္တိဒဿနန္တိ ဘေဒါ ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ အဒဿနဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေါဝ အာကာသေတိ ဝိဝဋာကာသေ ဝိဇ္ဇုလတာနိစ္ဆရဏံ ဝိယ။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ ဝယန္တိ စာတိ ပုဗ္ဗန္တတော ဥဒ္ဓံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စ ဘိဇ္ဇန္တိ စ၊ နဿန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥဒေတိ အာပူရတိ ဝေတိ စန္ဒော’’တိ (ဇာ။ ၁။၅။၃) ဧဝမာဒီသု ဝိယ။

ဧဝံ ဌိတိပရိတ္တတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သရသပရိတ္တတံ ဒဿေန္တော ‘‘ကထံ သရသပရိတ္တတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဿာသူပနိဗန္ဓံ ဇီဝိတန္တိ အဗ္ဘန္တရပဝိသနနာသိကဝါတပဋိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ။ ပဿာသောတိ ဗဟိနိက္ခမနနာသိကဝါတော။ အဿာသပဿာသောတိ တဒုဘယံ။ မဟာဘူတူပနိဗန္ဓန္တိ စတုသမုဋ္ဌာနိကာနံ ပထဝီအာပတေဇဝါယာနံ မဟာဘူတာနံ ပဋိဗဒ္ဓံ ဇီဝိတံ။ ကဗဠီကာရာဟာရူပနိဗန္ဓန္တိ အသိတပီတာဒိကဗဠီကာရအာဟာရေန ဥပနိဗန္ဓံ။ ဥသ္မူပနိဗန္ဓန္တိ ကမ္မဇတေဇောဓာတူပနိဗန္ဓံ။ ဝိညာဏူပနိဗန္ဓန္တိ ဘဝင်္ဂဝိညာဏူပနိဗန္ဓံ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာယု ဥသ္မာ စ ဝိညာဏံ၊ ယဒါ ကာယံ ဇဟန္တိမ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၉၅)။

ဣဒါနိ နေသံ ဒုဗ္ဗလကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘မူလမ္ပိ ဣမေသံ ဒုဗ္ဗလ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မူလမ္ပီတိ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန မူလဘူတမ္ပိ။ အဿာသပဿာသာနဉှိ ကရဇကာယော မူလံ။ မဟာဘူတာဒီနံ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာဟာရာ။ ဣမေသန္တိ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ အဿာသာဒီနံ ဇီဝိတိန္ဒြိယပဝတ္တိကာရဏဝသေန ဝုတ္တာနံ။ ဧတေသု ဟိ ဧကေကသ္မိံ အသတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ န တိဋ္ဌတိ။ ဒုဗ္ဗလန္တိ အပ္ပထာမံ။ ပုဗ္ဗဟေတူပီတိ အတီတဇာတိယံ ဣမဿ ဝိပါကဝဋ္ဋဿ ဟေတုဘူတာ ကာရဏသင်္ခါတာ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရတဏှုပါဒါနဘဝါပိ။ ဣမေသံ ဒုဗ္ဗလာ ယေ ပစ္စယာ တေပိ ဒုဗ္ဗလာတိ ယေ အာရမ္မဏာဒိသာဓာရဏပစ္စယာ။ ပဘာဝိကာတိ ပဓာနံ ဟုတွာ ဥပ္ပာဒိကာ ဘဝတဏှာ။ သဟဘူမီတိ သဟဘဝိကာပိ ရူပါရူပဓမ္မာ။ သမ္ပယောဂါပီတိ ဧကတော ယုတ္တာပိ အရူပဓမ္မာ။ သဟဇာပီတိ သဒ္ဓိံ ဧကစိတ္တေ ဥပ္ပန္နာပိ။ ယာပိ ပယောဇိကာတိ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ယောဇေတုံ နိယုတ္တာတိ ပယောဇိကာ၊ ဝဋ္ဋမူလကာ တဏှာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော’’တိ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅)။ နိစ္စဒုဗ္ဗလာတိ နိရန္တရေန ဒုဗ္ဗလာ။ အနဝဋ္ဌိတာတိ န အဝဋ္ဌိတာ၊ ဩတရိတွာ န ဌိတာ။ ပရိပါတယန္တိ ဣမေတိ ဣမေ အညမညံ ပါတယန္တိ ခေပယန္တိ။ အညမညဿာတိ အညော အညဿ၊ ဧကော ဧကဿာတိ အတ္ထော။ ဟိ-ဣတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ နတ္ထိ တာယိတာတိ တာယနော ရက္ခကော နတ္ထိ။ န စာပိ ဌပေန္တိ အညမညန္တိ အညေ အညံ ဌပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယောပိနိဗ္ဗတ္တကော သော န ဝိဇ္ဇတီတိ ယောပိ ဣမေသံ ဥပ္ပာဒကော ဓမ္မော၊ သော ဣဒါနိ နတ္ထိ။

န စ ကေနစိ ကောစိ ဟာယတီတိ ကောစိ ဧကောပိ ကဿစိ ဝသေန န ပရိဟာယတိ။ ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ဣမေ ဟိ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗေ ဟိ ဣမေ ခန္ဓာ သဗ္ဗာကာရေန ဘင်္ဂံ ပါပုဏိတုံ ယုတ္တာ။ ပုရိမေဟိ ပဘာဝိတာ ဣမေတိ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယေဟိ ဣမေ ဝတ္တမာနကာ ဥပ္ပာဒိကာ။ ယေပိ ပဘာဝိကာတိ ယေပိ ဣမေ ဝတ္တမာနကာ ဥပ္ပာဒကာ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယာ။ တေ ပုရေ မတာတိ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရပစ္စယာ ဝတ္တမာနံ အပါပုဏိတွာ ပဌမမေဝ မရဏံ ပတ္တာ။ ပုရိမာပိ စ ပစ္ဆိမာပိ စာတိ ပုရိမာ ပုဗ္ဗဟေတုပစ္စယာပိ စ ပစ္ဆိမာ ဝတ္တမာနေ ပစ္စယသမုပ္ပန္နာ စ။ အညမညံ န ကဒါစိ မဒ္ဒသံသူတိ အညမညံ ကိသ္မိဉ္စိ ကာလေ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။

စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဒေဝါနန္တိ ဓတရဋ္ဌဝိရူဠှကဝိရူပက္ခကုဝေရသင်္ခါတာ စတုမဟာရာဇာ ဣဿရာ ဧတေသန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ။ ရူပါဒီဟိ ဒိဗ္ဗန္တိ ကီဠန္တီတိ ဒေဝါ။ တေ သိနေရုပဗ္ဗတဿ ဝေမဇ္ဈေ ဟောန္တိ။ တေသု အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာပိ၊ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာပိ။ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ မနောပဒေါသိကာ သီတဝလာဟကာ ဥဏှဝလာဟကာ စန္ဒိမာ ဒေဝပုတ္တော သူရိယော ဒေဝပုတ္တောတိ ဧတေ သဗ္ဗေပိ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကဋ္ဌာ ဧဝ တေသံ စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဇီဝိတံ။ ဥပါဒါယာတိ ပဋိစ္စ။ ပရိတ္တကန္တိ ဝုဒ္ဓိပဋိသေဓော။ ထောကန္တိ မန္ဒကာလံ၊ ဒီဃဒိဝသပဋိသေဓော။ ခဏိကန္တိ မန္ဒကာလံ၊ ကာလန္တရပဋိသေဓော။ လဟုကန္တိ သလ္လဟုကံ၊ အလသပဋိသေဓော။ ဣတရန္တိ သီဃဗလဝပဋိသေဓော ။ အနဒ္ဓနီယန္တိ ကာလဝသေန န အဒ္ဓါနက္ခမံ။ နစိရဋ္ဌိတိကန္တိ ဒိဝသေန စိရံ န တိဋ္ဌတီတိ နစိရဋ္ဌိတိကံ၊ ဒိဝသပဋိသေဓော။

တာဝတိံသာနန္တိ တေတ္တိံသဇနာ တတ္ထ ဥပပန္နာတိ တာဝတိံသာ။ အပိ စ တာဝတိံသာတိ တေသံ ဒေဝါနံ နာမမေဝါတိပိ ဝုတ္တံ။ တေပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ၊ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာ၊ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ တထာ ယာမာဒီနံ။ ဧကဒေဝလောကေပိ ဟိ ဒေဝါနံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အပ္ပတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ဒိဗ္ဗသုခံ ယာတာ ပယာတာ သမ္ပတ္တာတိ ယာမာ။ တုဋ္ဌာ ပဟဋ္ဌာတိ တုသိတာ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန နိမ္မိတုကာမကာလေ ယထာရုစိတေ ဘောဂေ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီ။ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ပရေဟိ နိမ္မိတေသု ဘောဂေသု ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ။ ဗြဟ္မကာယေ ဗြဟ္မဃဋာယ နိယုတ္တာတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စဝေါကာရဗြဟ္မာနော ဂဟိတာ။

ဂမနိယောတိ ဂန္ဓဗ္ဗော။ သမ္ပရာယောတိ ပရလောကော။ ယော ဘိက္ခဝေ စိရံ ဇီဝတိ၊ သော ဝဿသတန္တိ ယော စိရံ တိဋ္ဌမာနော၊ သော ဝဿသတမတ္တံ တိဋ္ဌတိ။ အပ္ပံ ဝါ ဘိယျောတိ ဝဿသတတော ဥပရိ တိဋ္ဌမာနော ဒွေ ဝဿသတာနိ တိဋ္ဌမာနော နာမ နတ္ထိ။ ဟီဠေယျ နန္တိ နံ ဇီဝိတံ အဝညာတံ ကရေယျ၊ လာမကတော စိန္တေယျ။ ‘‘ဟီဠေယျာန’’န္တိ စ ပဌန္တိ။ အစ္စယန္တီတိ အတိက္ကမန္တိ။ အဟောရတ္တာတိ ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒါ။ ဥပရုဇ္ဈတီတိ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အဘာဝံ ဥပဂစ္ဆတိ။ အာယု ခိယျတိ မစ္စာနန္တိ သတ္တာနံ အာယုသင်္ခါရော ခယံ ယာတိ။ ကုန္နဒီနံဝ ဩဒကန္တိ ယထာ ဥဒကစ္ဆိန္နာယ ကုန္နဒိယာ ဥဒကံ၊ ဧဝံ မစ္စာနံ အာယု ခိယျတိ။ ပရမတ္ထတော ဟိ အတိပရိတ္တော သတ္တာနံ ဇီဝိတက္ခဏော ဧကစိတ္တက္ခဏိကမတ္တောယေဝ။ ယထာ နာမ ရထစက္ကံ ပဝတ္တမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ နေမိပဒေသေန ပဝတ္တတိ၊ တိဋ္ဌမာနမ္ပိ ဧကေနေဝ တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝမေဝ ဧကစိတ္တက္ခဏိကံ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ တသ္မိံ စိတ္တေ နိရုဒ္ဓမတ္တေ သတ္တော နိရုဒ္ဓါတိ ဝုစ္စတိ။

ဓီရာတိ ဓီရာ ဣတိ။ ပုန ဓီရာတိ ပဏ္ဍိတာ။ ဓိတိမာတိ ဓိတိ အဿ အတ္ထီတိ ဓိတိမာ။ ဓိတိသမ္ပန္နာတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတာ။ ဓီကတပါပါတိ ဂရဟိတပါပါ။ တံယေဝ ပရိယာယံ ဒဿေတုံ ‘‘ဓီ ဝုစ္စတိ ပညာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဇာနာတီတိ ပညာ။ ကိံ ပဇာနာတိ? ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အရိယသစ္စာနိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘ပညာပနဝသေန ပညာ’’တိ ဝုတ္တာ။ ကိန္တိ ပညာပေတိ? ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ပညာပေတိ။ သာဝ အဝိဇ္ဇာယ အဘိဘဝနတော အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ၊ ဒဿနလက္ခဏေ ဝါ ဣန္ဒဋ္ဌံ ကာရေတီတိပိ ဣန္ဒြိယံ၊ ပညာဝ ဣန္ဒြိယံ ပညိန္ဒြိယံ။ သာ ပနေသာ ဩဘာသနလက္ခဏာ၊ ပဇာနနလက္ခဏာ စ၊ ယထာ ဟိ စတုဘိတ္တိကေ ဂေဟေ ရတ္တိဘာဂေ ဒီပေ ဇလိတေ အန္ဓကာရံ နိရုဇ္ဈတိ၊ အာလောကော ပါတုဘဝတိ၊ ဧဝမေဝ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ။ ပညောဘာသသမော ဩဘာသော နာမ နတ္ထိ။ ပညဝတော ဟိ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသိန္နဿ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ဧကာလောကာ ဟောတိ။ တေနာဟ ထေရော –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ပုရိသော အန္ဓကာရေ ဂေဟေ တေလပ္ပဒီပံ ပဝေသေယျ၊ ပဝိဋ္ဌော ပဒီပေါ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဩဘာသံ ဇနေတိ၊ အာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ စ ရူပါနိ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓံသေတိ၊ ဝိဇ္ဇောဘာသံ ဇနေတိ၊ ဉာဏာလောကံ ဝိဒံသေတိ၊ ပါကဋာနိ အရိယသစ္စာနိ ကရောတိ။ ဧဝံ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဩဘာသနလက္ခဏာ ပညာ’’တိ (မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၅)။

ယထာ ပန ဆေကော ဘိသက္ကော အာတုရာနံ သပ္ပာယာသပ္ပာယာနိ ဘောဇနာဒီနိ ဇာနာတိ၊ ဧဝံ ပညာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ ကုသလာကုသလေ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗေ ဟီနပ္ပဏီတကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂအပ္ပဋိဘာဂေ ဓမ္မေ ပဇာနာတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဓမ္မသေနာပတိနာ ‘‘ပဇာနာတိ ပဇာနာတီတိ ခေါ၊ အာဝုသော၊ တသ္မာ ပညဝါတိ ဝုစ္စတိ။ ကိဉ္စ ပဇာနာတိ? ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ပဇာနာတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၉) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဧဝမဿာ ပဇာနနလက္ခဏတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – ယထာသဘာဝပဋိဝေဓလက္ခဏာ ပညာ၊ အက္ခလိတပဋိဝေဓလက္ခဏာ ဝါ၊ ကုသလိဿာသခိတ္တဥသုပဋိဝေဓော ဝိယ။ ဝိသယောဘာသရသာ၊ ပဒီပေါ ဝိယ။ အသမ္မောဟပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အရညဂတသုဒေသကော ဝိယ။

ခန္ဓဓီရာတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသုဉာဏံ ပဝတ္တေန္တီတိ ခန္ဓဓီရာ။ အဋ္ဌာရသသု ဓာတူသု ဉာဏံ ပဝတ္တေန္တီတိ ဓာတုဓီရာ။ သေသေသုပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော နေတဗ္ဗော။ တေ ဓီရာ ဧဝမာဟံသူတိ ဧတေ ပဏ္ဍိတာ ဧဝံ ကထယိံသု။ ကထေန္တီတိ ‘‘အပ္ပကံ ပရိတ္တက’’န္တိ ကထယန္တိ။ ဘဏန္တီတိ ‘‘ထောကံ ခဏိက’’န္တိ ဘာသန္တိ။ ဒီပယန္တီတိ ‘‘လဟုကံ ဣတ္တရ’’န္တိ ပတိဋ္ဌပေန္တိ။ ဝေါဟရန္တီတိ ‘‘အနဒ္ဓနိကံ နစိရဋ္ဌိတိက’’န္တိ နာနာဝိဓေန ဗျဝဟရန္တိ။

၁၁။ ဣဒါနိ ယေ တထာ န ကရောန္တိ၊ တေသံ ဗျသနုပ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော ‘‘ပဿာမီ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ပဿာမီတိ မံသစက္ခုအာဒီဟိ ပေက္ခာမိ။ လောကေတိ အပါယာဒိမှိ။ ပရိဖန္ဒမာနန္တိ ဣတော စိတော စ ဖန္ဒမာနံ။ ပဇံ ဣမန္တိ ဣမံ သတ္တကာယံ။ တဏှာဂတန္တိ တဏှာယ ဂတံ အဘိဘူတံ နိပါတိတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒီသု။ ဟီနာ နရာတိ ဟီနကမ္မန္တာ နရာ။ မစ္စုမုခေ လပန္တီတိ အန္တကာလေ သမ္ပတ္တေ မရဏမုခေ ပရိဒေဝန္တိ။ အဝီတတဏှာသေတိ အဝိဂတတဏှာ။ ဘဝါတိ ကာမဘဝါဒိကာ။ ဘဝေသူတိ ကာမဘဝါဒိကေသု။ အထ ဝါ ဘဝါဘဝေသူတိ ဘဝဘဝေသု၊ ပုနပ္ပုနဘဝေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပဿာမီတိ မံသစက္ခုနာပိ ပဿာမီတိ ဒုဝိဓံ မံသစက္ခု – သသမ္ဘာရစက္ခု ပသာဒစက္ခူတိ။ တတ္ထ ယောယံ အက္ခိကူပကေ ပတိဋ္ဌိတော ဟေဋ္ဌာ အက္ခိကူပကဋ္ဌိကေန ဥပရိ ဘမုကဋ္ဌိကေန ဥဘတော အက္ခိကူဋေဟိ ဗဟိဒ္ဓါ အက္ခိလောမေဟိ ပရိစ္ဆိန္နော အက္ခိကူပကမဇ္ဈာ နိက္ခန္တေန နှာရုသုတ္တကေန မတ္ထလုင်္ဂေ အာဗဒ္ဓါ သေတကဏှမဏ္ဍလဝိစိတ္တော မံသပိဏ္ဍော၊ ဣဒံ သသမ္ဘာရစက္ခု နာမ။ ယော ပန ဧတ္ထ သိတော ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓါ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ပသာဒေါ၊ ဣဒံ ပသာဒစက္ခု နာမ။ ဣဒမဓိပ္ပေတံ။ တဒေတံ တဿ သသမ္ဘာရစက္ခုနော သေတမဏ္ဍလပရိက္ခိတ္တဿ ကဏှမဏ္ဍလဿ မဇ္ဈေ အဘိမုခေ ဌိတာနံ သရီရသဏ္ဌာနုပ္ပတ္တိပဒေသေ ဒိဋ္ဌမဏ္ဍလေ သတ္တသု ပိစုပဋလေသု အာသိတ္တတေလံ ပိစုပဋလာနိ ဝိယ သတ္တက္ခိပဋလာနိ ဗျာပေတွာ ပမာဏတော ဦကာသိရမတ္တံ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။

တံ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ တေန မံသစက္ခုနာ ပဿာမိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေနာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၄) ဧဝံဝိဓေန ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ပညာစက္ခုနာတိ ‘‘ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၅၊ မဟာဝ။ ၁၆) ဧဝံ အာဂတေန ပညာစက္ခုနာ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာတိ ‘‘အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၃) ဧဝမာဂတေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ။ သမန္တစက္ခုနာတိ ‘‘သမန္တစက္ခု ဝုစ္စတိ သဗ္ဗညုတညာဏ’’န္တိ (စူဠနိ။ ဓောတကမာဏဝပုစ္ဆာဣဒ္ဒေသ ၃၂၊ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅) ဧဝမာဂတေန သမန္တစက္ခုနာ။ ပဿာမီတိ မံသစက္ခုနာ ဟတ္ထတလေ ဌပိတာမလကံ ဝိယ ရူပဂတံ မံသစက္ခုနာ။ ဒက္ခာမီတိ သဉ္ဇာနာမိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ စုတူပပါတံ။ ဩလောကေမီတိ အဝလောကေမိ ပညာစက္ခုနာ စတုသစ္စံ။ နိဇ္ဈာယာမီတိ စိန္တေမိ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ သဒ္ဓါပဉ္စမကာနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ ဥပပရိက္ခာမီတိ သမန္တတော ဣက္ခာမိ ပရိယေသာမိ သမန္တစက္ခုနာ ပဉ္စ နေယျပထေ။

တဏှာဖန္ဒနာယ ဖန္ဒမာနန္တိ တဏှာစလနာယ စလမာနံ။ ဣတော ပရံ ဒိဋ္ဌိဖန္ဒနာဒိဒိဋ္ဌိဗျသနေန ဒုက္ခေန ဖန္ဒမာနပရိယောသာနံ ဝုတ္တနယတ္တာ ဥတ္တာနမေဝ။ သမ္ဖန္ဒမာနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဖန္ဒမာနံ။ ဝိပ္ဖန္ဒမာနန္တိ နာနာဝိဓေန စလမာနံ။ ဝေဓမာနန္တိ ကမ္ပမာနံ။ ပဝေဓမာနန္တိ ပဓာနေန ကမ္ပမာနံ။ သမ္ပဝေဓမာနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ကမ္ပမာနံ။ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

တဏှာနုဂတန္တိ တဏှာယ အနုပဝိဋ္ဌံ။ တဏှာယာနုသဋန္တိ တဏှာယ အနုပတ္ထဋံ။ တဏှာယာသန္နန္တိ တဏှာယ နိမုဂ္ဂံ။ တဏှာယ ပါတိတန္တိ တဏှာယ ခိတ္တံ။ ‘‘ပရိပါတိတ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ အဘိဘူတန္တိ တဏှာယ မဒ္ဒိတံ အဇ္ဈောတ္ထဋံ။ ပရိယာဒိန္နစိတ္တန္တိ ခေပေတွာ ဂဟိတစိတ္တံ။ အထ ဝါ ဩဃေန ဂတံ ဝိယ တဏှာဂတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပပစ္စယေဟိ ပတိတွာ ဂတံ ဝိယ တဏှာနုဂတံ။ ဥဒကပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတွာ ပတ္ထဋနီလိကာ ဥဒကပိဋ္ဌိ ဝိယ တဏှာနုသဋံ။ ဝစ္စကူပေ နိမုဂ္ဂံ ဝိယ တဏှာယာသန္နံ။ ရုက္ခဂ္ဂတော ပတိတွာ နရကေ ပတိတံ ဝိယ တဏှာပါတိတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပံ သံယောဂံ ဝိယ တဏှာယ အဘိဘူတံ။ ဥပါဒိဏ္ဏကရူပပရိဂ္ဂါဟကဿ ဥပ္ပန္နဝိပဿနံ ဝိယ တဏှာယ ပရိယာဒိန္နစိတ္တံ။ အထ ဝါ ကာမစ္ဆန္ဒေန တဏှာဂတံ။ ကာမပိပါသာယ တဏှာနုဂတံ။ ကာမာသဝေန တဏှာနုသဋံ။ ကာမပရိဠာဟေန တဏှာယာသန္နံ။ ကာမဇ္ဈောသာနေန တဏှာယ ပါတိတံ။ ကာမောဃေန တဏှာယ အဘိဘူတံ။ ကာမုပါဒါနေန တဏှာယ ပရိယာဒိန္နစိတ္တန္တိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။ ကာမဘဝေတိ ကာမာဝစရေ။ ရူပဘဝေတိ ရူပါဝစရေ။ အရူပဘဝေတိ အရူပါဝစရေ။ တေသံ နာနတ္တံ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတံယေဝ။

ဘဝါဘဝေသူတိ ဘဝါဘဝေတိ ဘဝေါတိ ကာမဓာတု။ အဘဝေါတိ ရူပါရူပဓာတု။ အထ ဝါ ဘဝေါတိ ကာမဓာတု ရူပဓာတု။ အဘဝေါတိ အရူပဓာတု။ တေသု ဘဝါဘဝေသု။ ကမ္မဘဝေတိ ကမ္မဝဋ္ဋေ။ ပုနဗ္ဘဝေတိ ပေါနောဘဝိကေ ဝိပါကဝဋ္ဋေ။ ကာမဘဝေတိ ကာမဓာတုယာ။ ကမ္မဘဝေတိ ကမ္မဝဋ္ဋေ။ တတ္ထ ကမ္မဘဝေါ ဘာဝယတီတိ ဘဝေါ။ ကာမဘဝေ ပုနဗ္ဘဝေတိ ကာမဓာတုယာ ဥပပတ္တိဘဝေ ဝိပါကဝဋ္ဋေ။ ဝိပါကဘဝေါ ဘဝတီတိ ဘဝေါ။ ရူပဘဝါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ကာမဘဝေ ရူပဘဝေ အရူပဘဝေ’’တိ ဩကာသဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တီသုပိ ‘‘ကမ္မဘဝေ’’တိ ကမ္မဘဝံ ၊ တထာ ‘‘ပုနဗ္ဘဝေ’’တိ ဥပပတ္တိဘဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပုနပ္ပုနဗ္ဘဝေတိ အပရာပရံ ဥပ္ပတ္တိယံ။ ဂတိယာတိ ပဉ္စဂတိယာ အညတရာယ။ အတ္တဘာဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိယာတိ အတ္တဘာဝါနံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိယာ။ အဝီတတဏှာတိ မူလပဒံ။ အဝိဂတတဏှာတိ ခဏိကသမာဓိ ဝိယ ခဏိကပ္ပဟာနာဘာဝေန န ဝိဂတာ တဏှာ ဧတေသန္တိ အဝိဂတတဏှာ။ အစတ္တတဏှာတိ တဒင်္ဂပ္ပဟာနာဘာဝေန အပရိစ္စတ္တတဏှာ။ အဝန္တတဏှာတိ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနာဘာဝေန န ဝန္တတဏှာတိ အဝန္တတဏှာ။ အမုတ္တတဏှာတိ အစ္စန္တသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာဘာဝေန န မုတ္တတဏှာ။ အပ္ပဟီနတဏှာတိ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနာဘာဝေန န ပဟီနတဏှာ။ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှာတိ နိဿရဏပ္ပဟာနာဘာဝေန ဘဝေ ပတိဋ္ဌိတံ အနုသယကိလေသံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ ဌိတတ္တာ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌတဏှာ။

၁၂။ ဣဒါနိ ယသ္မာ အဝိဂတတဏှာ ဧဝံ ဖန္ဒန္တိ စ လပန္တိ စ၊ တသ္မာ တဏှာဝိနယေ သမာဒပေန္တော ‘‘မမာယိတေ’’တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ မမာယိတေတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမမတ္တေဟိ ‘‘မမ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဟိတေ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ပဿထာတိ သောတာရေ အာလပန္တော အာဟ။ ဧတမ္ပီတိ ဧတမ္ပိ အာဒီနဝံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

ဒွေ မမတ္တာတိ ဒွေ အာလယာ။ ယာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒနိယမတ္ထေ နိပါတော။ တဏှာသင်္ခါတေနာတိ တဏှာကောဋ္ဌာသေန၊ သင်္ခါ သင်္ခါတန္တိ အတ္ထတော ဧကံ ‘‘သညာနိဒါနာ ဟိ ပပဉ္စသင်္ခါ’’တိအာဒီသု (သု။ နိ။ ၈၈၀) ဝိယ။ သီမကတန္တိ အပရိစ္ဆေဒဒေါသဝိရဟိတံ မရိယာဒကတံ ‘‘တိယောဇနပရမံ သီမံ သမ္မန္နိတု’’န္တိ အာဒီသု (မဟာဝ။ ၁၄၀) ဝိယ။ ဩဓိကတန္တိ ဝစနပရိစ္ဆေဒဒေါသဝိရဟိတံ ပရိစ္ဆေဒကတံ သီမန္တရိကရုက္ခော ဝိယ။ ပရိယန္တကတန္တိ ပရိစ္ဆေဒကတံ။ သီမန္တရိကရုက္ခော ပန ဒွိန္နံ သာဓာရဏံ၊ အယံ ပန ဧကာဗဒ္ဓတာလပန္တိ ဝိယ ကတန္တိ ပရိယန္တကတံ။ ပရိဂ္ဂဟိတန္တိ ကာလန္တရေပိ ပရာယတ္တံ မုဉ္စိတွာ သဗ္ဗာကာရေန ဂဟိတံ။ မမာယိတန္တိ အာလယကတံ ဝဿူပဂတံ သေနာသနံ ဝိယ။ ဣဒံ မမန္တိ သမီပေ ဌိတံ။ ဧတံ မမန္တိ ဒူရေ ဌိတံ။ ဧတ္တကန္တိ ပရိက္ခာရနိယမနံ ‘‘ဧတ္တကမ္ပိ နပ္ပဋိဘာသေယျာ’’တိ ဝိယ။ ဧတ္တာဝတာတိ ပရိစ္ဆေဒတ္ထေပိ နိပါတနိယမနံ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ မဟာနာမာ’’တိ ဝိယ။ ကေဝလမ္ပိ မဟာပထဝိန္တိ သကလမ္ပိ မဟာပထဝိံ။

အဋ္ဌသတံ တဏှာဝိစရိတန္တိ အဋ္ဌုတ္တရသတံ တဏှာဂမနဝိတ္ထာရံ။ အဋ္ဌုတ္တရသတံ ကထံ ဟောတီတိ စေ? ရူပတဏှာ…ပေ… ဓမ္မတဏှာတိ ဧဝံ စက္ခုဒွါရာဒီသု ဇဝနဝီထိယာ ပဝတ္တာ တဏှာ ‘‘သေဋ္ဌိပုတ္တော၊ ဗြာဟ္မဏပုတ္တော’’တိ ဧဝမာဒီသု ပိတိတော လဒ္ဓနာမာ ဝိယ ပိတုသဒိသာရမ္မဏေ ဘူတာ။ ဧတ္ထ စ ရူပါရမ္မဏာ ရူပေ တဏှာတိ ရူပတဏှာ။ သာ ကာမရာဂဘာဝေန ရူပံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ကာမတဏှာ။ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ နိစ္စံ ဓုဝံ သဿတ’’န္တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတရာဂဘာဝေန ‘‘ရူပံ ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ ပစ္ဆေဒံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဧဝံ အဿာဒေန္တီ ပဝတ္တမာနာ ဝိဘဝတဏှာတိ ဧဝံ တိဝိဓာ ဟောတိ။ ယထာ စ ရူပတဏှာ၊ တထာ သဒ္ဒတဏှာဒယောပီတိ ဧတာနိ အဋ္ဌာရသ တဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ အဇ္ဈတ္တရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသ၊ ဗဟိဒ္ဓါရူပါဒီသု အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ၊ ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ အဋ္ဌသတံ။ အဇ္ဈတ္တိကဿ ဥပါဒါယ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ‘‘ဣတ္ထသ္မီ’’တိ ဟောတီတိ ဝါ ဧဝမာဒီနိ အဇ္ဈတ္တိကရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသ၊ ဗာဟိရဿုပါဒါယ ဣမိနာ ‘‘အသ္မီ’’တိ ဟောတိ၊ ဣမိနာ ‘‘ဣတ္ထသ္မီ’’တိ ဟောတီတိ ဗာဟိရရူပါဒိနိဿိတာနိ အဋ္ဌာရသာတိ ဆတ္တိံသ။ ဣတိ အတီတာနိ ဆတ္တိံသ၊ အနာဂတာနိ ဆတ္တိံသ၊ ပစ္စုပ္ပန္နာနိ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝမ္ပိ အဋ္ဌသတတဏှာဝိစရိတာနိ ဟောန္တိ။

ဝီသတိဝတ္ထုကာသက္ကာယဒိဋ္ဌီတိ ရူပါဒီနံ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဧကေကမ္ပိ ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၃၀-၁၃၁) နယေန စတုဓာ ဂါဟဝသေန ပဝတ္တာနိ ဝတ္ထူနိ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေန သတိ ခန္ဓပဉ္စကသင်္ခါတေ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နံ၊ နတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ အယာထာဝဒိဋ္ဌိ ဝိရဇ္ဈိတွာ ဂဟဏတော ဝါ ဝိတထာ ဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ အနတ္ထာဝဟတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ကုစ္ဆိတာ ဒိဋ္ဌီတိပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ အယောနိသော အဘိနိဝေသလက္ခဏာ၊ ပရာမာသရသာ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ အရိယာနမဒဿနကာမတာဒိပဒဋ္ဌာနာ၊ ပရမဝဇ္ဇာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌီတိ သဿတော လောကော၊ အသဿတော လောကော၊ အန္တဝါ လောကော’’တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဧကေကံ ကောဋ္ဌာသံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဂဟဏဝသေန ဧဝံ ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ ဒသဝတ္ထုကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌီတိ ယာ ဧဝံဇာတိကာ ဒိဋ္ဌိ။ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ဒိဋ္ဌီသု ဂတံ။ ဣဒံ ဒဿနံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိအန္တောဂဓတ္တာတိ ဒိဋ္ဌိဂတံ၊ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန ဂဟနံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ တိဏဂဟနဝနဂဟနပဗ္ဗတဂဟနာနိ ဝိယ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိကန္တာရံ စောရကန္တာရဝါဠကန္တာရနိရုဒကကန္တာရဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရာ ဝိယ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိနိဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိလောမနဋ္ဌေန စ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာယိကံ။ မိစ္ဆာဒဿနဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ သမ္မာဒဿနံ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ စေဝ ဝိလောမေတိ စ။ ကဒါစိ သဿတဿ၊ ကဒါစိ ဥစ္ဆေဒဿ ဂဟဏတော ဒိဋ္ဌိယာ ဝိရူပံ ဖန္ဒိတန္တိ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဟိ ဧကသ္မိံ ပတိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ ကဒါစိ သဿတံ အနုဿရတိ၊ ကဒါစိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဒိဋ္ဌိယေဝ ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနန္တိ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ။ သုသုမာရာဒယော ဝိယ ပုရိသံ အာရမ္မဏံ ဒဠှံ ဂဏှာတီတိ ဂါဟော။ ပတိဋ္ဌဟနတော ပတိဋ္ဌာဟော။ အယဉှိ ဗလဝပဝတ္တိဘာဝေန ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဂဏှာတိ။ နိစ္စာဒိဝသေန အဘိနိဝိသတီတိ အဘိနိဝေသော။ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ နိစ္စာဒိဝသေန ပရတော အာမသတီတိ ပရာမာသော။ အနတ္ထာဝဟတ္တာ ကုစ္ဆိတော မဂ္ဂေါ၊ ကုစ္ဆိတာနံ ဝါ အပါယာနံ မဂ္ဂေါတိ ကုမ္မဂ္ဂေါ။ အယာထာဝပထတော မိစ္ဆာပထော။ ယထာ ဟိ ဒိသာမူဠှေန ‘‘အယံ အသုကဂါမဿ နာမ ပထော’’တိ ဂဟိတောပိ တံ ဂါမံ န သမ္ပာပေတိ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိဂတိကေန ‘‘သုဂတိပထော’’တိ ဂဟိတာပိ ဒိဋ္ဌိ သုဂတိံ န ပါပေတီတိ အယာထာဝပထတော မိစ္ဆာပထော။ မိစ္ဆာသဘာဝတော မိစ္ဆတ္တံ။ တတ္ထေဝ ပရိဗ္ဘမနတော တရန္တိ ဧတ္ထ ဗာလာတိ တိတ္ထံ၊ တိတ္ထဉ္စ တံ အနတ္ထာနဉ္စ အာယတနန္တိ တိတ္ထာယတနံ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝါ သဉ္ဇာတိဒေသဋ္ဌေန နိဝါသဋ္ဌာနဋ္ဌေန စ အာယတနန္တိပိ တိတ္ထာယတနံ။ ဝိပရိယေသဘူတော ဂါဟော၊ ဝိပရိယေသတော ဝါ ဂါဟောတိ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော။ အသဘာဝဂါဟောတိ ဝိပရီတဂ္ဂါဟော။ ‘‘အနိစ္စေ နိစ္စ’’န္တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တဝသေန ပရိဝတ္တေတွာ ဂါဟော ဝိပလ္လာသဂ္ဂါဟော။ အနုပါယဂါဟော မိစ္ဆာဂါဟော။ အယာထာဝကသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ န သဘာဝသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ တထံ ယာထာဝကံ သဘာဝန္တိ ဂါဟော ‘‘အယာထာဝကသ္မိံ ယာထာဝက’’န္တိ ဂါဟော။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနီတိ ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၉ အာဒယော) အာဂတာနိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ။

အစ္ဆေဒသံကိနောပိ ဖန္ဒန္တီတိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပသယှ ဗလက္ကာရေန ဂဏှိဿန္တီတိ ဥပ္ပန္နသံကိနောပိ စလန္တိ။ အစ္ဆိန္ဒန္တေပီတိ ဝုတ္တနယေန အစ္ဆိဇ္ဇန္တေပိ။ အစ္ဆိန္နေပီတိ ဝုတ္တနယေန အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတေပိ။ ဝိပရိဏာမသံကိနောပီတိ ပရိဝတ္တေတွာ အညထာဘာဝေန အာသံကိနောပိ ။ ဝိပရိဏာမန္တေပီတိ ဝိပရိဝတ္တနကာလေပိ။ ဝိပရိဏတေပီတိ ဝိပရိဝတ္တိတေပိ။ ဖန္ဒန္တီတိ စလန္တိ။ သမ္ဖန္ဒန္တီတိ သဗ္ဗာကာရေန စလန္တိ။ ဝိပ္ဖန္ဒန္တီတိ ဝိဝိဓာကာရေန ဖန္ဒန္တိ။ ဝေဓန္တီတိ ဘယံ ဒိသွာ ကမ္ပန္တိ။ ပဝေဓန္တီတိ ဆမ္ဘိတတ္တာ ဘယေန ဝိသေသေန ကမ္ပန္တိ။ သမ္ပဝေဓန္တီတိ လောမဟံသနဘယေန သဗ္ဗာကာရေန ကမ္ပန္တိ။ ဖန္ဒမာနေတိ ဥပယောဂဗဟုဝစနံ။ အပ္ပောဒကေတိ မန္ဒောဒကေ။ ပရိတ္တောဒကေတိ လုဠိတောဒကေ။ ဥဒကပရိယာဒါနေတိ ခီဏောဒကေ။ ဗလာကာဟိ ဝါတိ ဝုတ္တာဝသေသာဟိ ပက္ခိဇာတီဟိ။ ပရိပါတိယမာနာတိ ဝိဟိံသိယမာနာ ဃဋ္ဋိယမာနာ။ ဥက္ခိပိယမာနာတိ ကဒ္ဒမန္တရတော နီဟရိယမာနာ ဂိလိယမာနာ ဝါ။ ခဇ္ဇမာနာတိ ခါဒိယမာနာ။ ဖန္ဒန္တိ ကာကေဟိ။ သမ္ဖန္ဒန္တိ ကုလလေဟိ။ ဝိပ္ဖန္ဒန္တိ ဗလာကာဟိ။ ဝေဓန္တိ တုဏ္ဍေန ဂဟိတကာလေ မရဏဝသေန။ ပဝေဓန္တိ ဝိဇ္ဈနကာလေ။ သမ္ပဝေဓန္တိ မရဏသမီပေ။

ပဿိတွာတိ အဂုဏံ ပဿိတွာ။ တုလယိတွာတိ ဂုဏာဂုဏံ တုလယိတွာ။ တီရယိတွာတိ ဂုဏာဂုဏံ ဝိတ္ထာရေတွာ။ ဝိဘာဝယိတွာတိ ဝတ္ထုဟာနဘာဂိံ မုဉ္စိတွာ ဝဇ္ဇေတွာ။ ဝိဘူတံ ကတွာတိ နိပ္ဖတ္တိံ ပါပေတွာ အာဝေဏိကံ ကတွာ။ အထ ဝါ သံကိဏ္ဏဒေါသံ မောစေတွာ ဝတ္ထုဝိဘာဂကရဏေန ပဿိတွာ။ အပရိစ္ဆေဒဒေါသံ မောစေတွာ ပမာဏကရဏဝသေန တုလယိတွာ။ ဝတ္ထုဒေါသံ မောစေတွာ ဝိဘာဂကရဏဝသေန တီရယိတွာ။ သမ္မောဟဒေါသံ မောစယိတွာ အဂ္ဂဝိဘာဂကရဏဝသေန ဝိဘာဝယိတွာ။ ဃနဒေါသံ မောစေတွာ ပကတိဝိဘာဂကရဏေန ဝိဘူတံ ကတွာ။ ပဟာယာတိ ပဇဟိတွာ။ ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာတိ နိဿဇ္ဇိတွာ။ အမမာယန္တောတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အာလယံ အကရောန္တော။ အဂဏှန္တောတိ ဒိဋ္ဌိယာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပညာယ တံ န ဂဏှန္တော။ အပရာမသန္တောတိ ဝိတက္ကေန ဦဟနံ အကရောန္တော။ အနဘိနိဝေသန္တောတိ နိယာမောက္ကန္တိဒိဋ္ဌိဝသေန နပ္ပဝိသန္တော။

အကုဗ္ဗမာနောတိ ပရိဂ္ဂါဟတဏှာဝသေန အကရောန္တော။ အဇနယမာနောတိ ပေါနောဘဝိကတဏှာဝသေန အဇနယမာနော။ အသဉ္ဇနယမာနောတိ ဝိသေသေန အသဉ္ဇနယမာနော။ အနိဗ္ဗတ္တယမာနောတိ ပတ္ထနာတဏှာဝသေန န နိဗ္ဗတ္တယမာနော။ အနဘိနိဗ္ဗတ္တယမာနောတိ သဗ္ဗာကာရေန န အဘိနိဗ္ဗတ္တယမာနော။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝါ ဧတာနိ ပဒါနိ ဝဍ္ဎိတာနိ။ ဧဝမေတ္ထ ပဌမဂါထာယ အဿာဒံ။

၁၃။ တတော ပရာဟိ စတူဟိ ဂါထာဟိ အာဒီနဝဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သဥပါယံ နိဿရဏံ နိဿရဏာနိသံသဉ္စ ဒဿေတုံ၊ သဗ္ဗာဟိ ဝါ ဧတာဟိ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသဉ္စ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘောသု အန္တေသူ’’တိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဥဘောသု အန္တေသူတိ ဖဿဖဿသမုဒယာဒီသု ဒွီသု၊ ဒွီသု ပရိစ္ဆေဒေသု။ ဝိနေယျ ဆန္ဒန္တိ ဆန္ဒရာဂံ ဝိနေတွာ။ ဖဿံ ပရိညာယာတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိဖဿံ၊ ဖဿာနုသာရေန ဝါ တံသမ္ပယုတ္တေ သဗ္ဗေပိ အရူပဓမ္မေ၊ တေသံ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏဝသေန ရူပဓမ္မေ စာတိ သကလမ္ပိ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ။ အနာနုဂိဒ္ဓါတိ ရူပါဒီသု သဗ္ဗဓမ္မေသု အဂိဒ္ဓါ။ ယဒတ္တဂရဟီ တဒကုဗ္ဗမာနောတိ ယံ အတ္တနာ ဂရဟတိ၊ တံ အကုရုမာနော။ န လိမ္ပတီ ဒိဋ္ဌသုတေသု ဓီရောတိ သော ဧဝရူပေါ ဓိတိသမ္ပန္နော ဓီရော ဒိဋ္ဌေသု စ သုတေသု စ ဓမ္မေသု ဒွိန္နံ လေပါနံ ဧကေနာပိ လေပေန န လိမ္ပတိ၊ အာကာသမိဝ နိရုပလိတ္တော အစ္စန္တဝေါဒါနပ္ပတ္တော ဟောတိ။

ဖဿော ဧကော အန္တောတိ ဖဿော ဧကပရိစ္ဆေဒေါ။ ဖုသတီတိ ဖဿော။ သွာယံ ဖုသနလက္ခဏော၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော၊ အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော။ အယဉှိ အရူပဓမ္မောပိ သမာနော အာရမ္မဏေ ဖုသနာကာရေနေဝ ပဝတ္တတီတိ ဖုသနလက္ခဏော။ ဧကဒေသေနေဝ အနလ္လီယမာနောပိ ရူပံ ဝိယ စက္ခုံ၊ သဒ္ဒေါ ဝိယ စ သောတံ စိတ္တံ အာရမ္မဏဉ္စ သင်္ဃဋ္ဋေတီတိ သင်္ဃဋ္ဋနရသော၊ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ဝါ ဥပ္ပန္နတ္တာ သမ္ပတ္တိအတ္ထေနပိ ရသေန ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ အဋ္ဌကထာယံ –

‘‘စတုဘူမကဖဿော နော ဖုသနလက္ခဏော နာမ နတ္ထိ၊ သင်္ဃဋ္ဋနရသော ပန ပဉ္စဒွါရိကောဝ ဟောတိ။ ပဉ္စဒွါရိကဿ ဟိ ဖုသနလက္ခဏောတိပိ သင်္ဃဋ္ဋနရသောတိပိ နာမံ။ မနောဒွါရိကဿ ဖုသနလက္ခဏောတွေဝ နာမံ၊ န သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၊ ကာမာဝစရကုသလ၊ ဓမ္မုဒ္ဒေသကထာ)။

ဣဒဉ္စ ဝတွာ ဣဒံ သုတ္တံ (မိ။ ပ။ ၂။၃။၈) အာဘတံ –

‘‘ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ မေဏ္ဍာ ယုဇ္ဈေယျုံ၊ ယထာ ဧကော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော မေဏ္ဍော၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော စ။ ယထာ၊ မဟာရာဇ၊ ဒွေ သမ္မာ ဝဇ္ဇေယျုံ၊ ဒွေ ပါဏီ ဝဇ္ဇေယျုံ။ ယထာ ဧကော ပါဏိ၊ ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ ဒုတိယော ပါဏိ၊ ဧဝံ ရူပံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယထာ တေသံ သန္နိပါတော၊ ဧဝံ ဖဿော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဧဝံ ဖုသနလက္ခဏော စ ဖဿော သင်္ဃဋ္ဋနရသော စာ’’တိ ဝိတ္ထာရော။

ယထာ ဝါ ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂၊ ၁၃၅၄) စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ စက္ခုအာဒိနာမေန ဝုတ္တာနိ၊ ဧဝမိဓာပိ တာနိ စက္ခုအာဒိနာမေနေဝ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တသ္မာ ‘‘ဧဝံ စက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိအာဒီသု ဧဝံ စက္ခုဝိညာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ သန္တေ စိတ္တာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနတော ဣမသ္မိမ္ပိ သုတ္တေ ကိစ္စဋ္ဌေနေဝ ရသေန ‘‘သင်္ဃဋ္ဋနရသော’’တိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတသင်္ခါတဿ ပန အတ္တနော ကာရဏဿ ဝသေန ပဝေဒိတတ္တာ သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော။ အယဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ‘‘တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိ ဖဿော’’တိ ဧဝံ ကာရဏဿေဝ ဝသေန ပဝေဒိတောတိ။ ဣမဿ စ သုတ္တပဒဿ တိဏ္ဏံ သင်္ဂတိယာ ဖဿောတိ အယမတ္ထော၊ န သင်္ဂတိမတ္တမေဝ ဖဿော။

ဧဝံ ပဝေဒိတတ္တာ ပန တေနေဝါကာရေန ပစ္စုပဋ္ဌာတီတိ ‘‘သန္နိပါတပစ္စုပဋ္ဌာနော’’တိ ဝုတ္တော။ ဖလဋ္ဌေန ပန ပစ္စုပဋ္ဌာနေနေသ ဝေဒနာပစ္စုပဋ္ဌာနော နာမ ဟောတိ။ ဝေဒနံ ဟေသ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတိ၊ ဥပ္ပာဒေတီတိ အတ္ထော။ ဥပ္ပာဒယမာနော စ ယထာ ဗဟိဒ္ဓါ ဥဏှပစ္စယာပိ သမာနာ လာခါသင်္ခါတဓာတုနိဿိတာ ဥသ္မာ အတ္တနော နိဿယေ မုဒုဘာဝကာရီ ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရသင်္ခါတေ ဥဏှဘာဝေ။ ဧဝံ ဝတ္ထာရမ္မဏသင်္ခါတအညပစ္စယောပိ သမာနော စိတ္တနိဿိတတ္တာ အတ္တနော နိဿယဘူတေ စိတ္တေ ဧဝ ဧသ ဝေဒနုပ္ပာဒကော ဟောတိ၊ န အတ္တနော ပစ္စယဘူတေပိ ဝတ္ထုမှိ အာရမ္မဏေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဇ္ဇေန သမန္နာဟာရေန ပန ဣန္ဒြိယေန စ ပရိက္ခတေ ဝိသယေ အနန္တရာယေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧသ ‘‘အာပါထဂတဝိသယပဒဋ္ဌာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။

ဖဿော ယတော သမုဒေတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ‘‘ဖဿသမုဒယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော’’တိ (မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅)။ အတီတဒုကော ကာလဝသေန ဝုတ္တော။ ဝေဒနာဒုကော ‘‘ဥပေက္ခာ ပန သန္တတ္တာ၊ သုခမိစ္စေဝ ဘာသိတာ’’တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၃၂) ဝုတ္တတ္တာ ဥပေက္ခာဝေဒနံ သုခမေဝ ကတွာ သုခဒုက္ခဝသေန၊ နာမရူပဒုကော ရူပါရူပဝသေန၊ အာယတနဒုကော သံသာရပဝတ္တိဝသေန၊ သက္ကာယဒုကော ပဉ္စက္ခန္ဓဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သုခယတီတိ သုခါ။ ဝေဒယတီတိ ဝေဒနာ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခာ။ နမနလက္ခဏံ နာမံ။ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ။ စက္ခာယတနာဒီနိ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ။ ရူပါယတနာဒီနိ ဆ ဗာဟိရာနိ။ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေန သက္ကာယော။ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာအာဟာရဖဿနာမရူပါ သက္ကာယသမုဒယော။

စက္ခုသမ္ဖဿောတိ စက္ခတီတိ စက္ခု၊ ရူပံ အဿာဒေတိ ဝိဘာဝေတိ စာတိ အတ္ထော။ စက္ခုတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော စက္ခုသမ္ဖဿော။ သော ပန အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တာယ ဝေဒနာယ သဟဇာတအညမညနိဿယဝိပါကအာဟာရသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဝသေန အဋ္ဌဓာ ပစ္စယော ဟောတိ။ သုဏာတီတိ သောတံ။ တံ သသမ္ဘာရသောတဗိလဿ အန္တော တနုတမ္ဗလောမာစိတေ အင်္ဂုလိဝေဌကသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ သောတဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ သောတတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော သောတသမ္ဖဿော။ ဃာနသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဃာယတီတိ ဃာနံ ။ တံ သသမ္ဘာရဗိလဿ အန္တော အဇပဒသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ဃာနဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနံ တိဋ္ဌတိ။ ဇီဝိတမဝှာယတီတိ ဇိဝှာ၊ သာယနဋ္ဌေန ဝါ ဇိဝှာ။ သာ သသမ္ဘာရဇိဝှာယ အတိအဂ္ဂမူလပဿာနိ ဝဇ္ဇေတွာ ဥပရိမတလမဇ္ဈေ ဘိန္နဥပ္ပလဒလဂ္ဂသဏ္ဌာနေ ပဒေသေ ဇိဝှာဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနာ တိဋ္ဌတိ။ ကုစ္ဆိတာနံ သာသဝဓမ္မာနံ အာယောတိ ကာယော။ အာယောတိ ဥပ္ပတ္တိဒေသော။ ယာဝတာ ဣမသ္မိံ ကာယေ ဥပါဒိဏ္ဏပဝတ္တိ နာမ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ယေဘုယျေန ကာယပ္ပသာဒေါ ကာယဝိညာဏာဒီနံ ယထာရဟံ ဝတ္ထုဒွါရဘာဝံ သာဓယမာနော တိဋ္ဌတိ။ မုနာတီတိ မနော၊ ဝိဇာနာတီတိ အတ္ထော။ မနောတိ သဟာဝဇ္ဇနဘဝင်္ဂံ၊ မနတော ပဝတ္တော သမ္ဖဿော မနောသမ္ဖဿော။

ဆဗ္ဗိဓမ္ပိ ဖဿံ ဒုဝိဓမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿော ပဋိဃသမ္ဖဿော’’တိ အာဟ ။ မနောဒွါရိကော အဓိဝစနသမ္ဖဿော။ ပဉ္စဒွါရိကော ဝတ္ထာရမ္မဏာဒိပဋိဃေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော ပဋိဃသမ္ဖဿော။

သုခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ သုခဝေဒနီယော။ ဒုက္ခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ ဒုက္ခဝေဒနီယော။ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာယ အာရမ္မဏေ အဒုက္ခမသုခဝေဒနီယော။ တတ္ထ သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သုဋ္ဌု ဝါ ခနတိ၊ ခါဒတိ စ ကာယစိတ္တာဗာဓန္တိ သုခံ။ ဒုက္ခယတီတိ ဒုက္ခံ၊ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ ဒုက္ခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ န ဒုက္ခံ န သုခန္တိ အဒုက္ခမသုခံ၊ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန ဝုတ္တော။

ကုသလောတိအာဒယော ဇာတိဝသေန ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ကုသလောတိ ဧကဝီသတိကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ အကုသလောတိ ဒွါဒသာကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ အဗျာကတောတိ အဝသေသဝိပါကကိရိယာဗျာကတစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။

ပုန ဘဝပ္ပဘေဒဝသေန နိဒ္ဒိသန္တော ‘‘ကာမာဝစရော’’တိအာဒိမာဟ။ စတုပညာသကာမာဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော ကာမာဝစရော။ ကာမံ ပဟာယ ရူပေ အဝစရတီတိ ရူပါဝစရော၊ ကုသလာဗျာကတဝသေန ပဉ္စဒသရူပါဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။ ကာမဉ္စ ရူပဉ္စ ပဟာယ အရူပေ အဝစရတီတိ အရူပါဝစရော၊ ကုသလာဗျာကတဝသေန ဒွါဒသာရူပါဝစရစိတ္တသမ္ပယုတ္တော။

ဣဒါနိ အဘိနိဝေသဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘သုညတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုညတောတိ ရာဂဒေါသမောဟေဟိ သုညတ္တာ သုညတော။ ရာဂဒေါသမောဟနိမိတ္တေဟိ အနိမိတ္တတ္တာ အနိမိတ္တော။ ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီနံ အဘာဝတော အပ္ပဏိဟိတောတိ ဝုစ္စတိ။

ဣဒါနိ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နအပရိယာပန္နဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘လောကိယော’’တိအာဒိမာဟ။ လောကော ဝုစ္စတိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝဋ္ဋံ ၊ တသ္မိံ ပရိယာပန္နဘာဝေန လောကေ နိယုတ္တောတိ လောကိယော။ ဥတ္တိဏ္ဏောတိ ဥတ္တရော၊ လောကေ အပရိယာပန္နဘာဝေန လောကတော ဥတ္တရောတိ လောကုတ္တရော။ ဖုသနာတိ ဖုသနာကာရော။ သမ္ဖုသနာ သမ္ဖုသိတတ္တန္တိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

ဧဝံ ဉာတံ ကတွာတိ ဧဝံ ပါကဋံ ကတွာ ဇာနန္တော တီရေတိ တီရယတိ၊ ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာကာရေန စိန္တေတိ။ အနိစ္စန္တိကတာယ အာဒိအန္တဝန္တတာယ စ အနိစ္စတော တီရေတိ။ ဥပ္ပာဒဝယပဋိပီဠနတာယ ဒုက္ခဝတ္ထုတာယ စ ဒုက္ခတော။ ပစ္စယယာပနီယတာယ ရောဂမူလတာယ စ ရောဂတော။ ဒုက္ခတာသူလယောဂိတာယ ကိလေသာသုစိပဂ္ဃရတာယ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပဘိန္နတာယ စ ဂဏ္ဍတော။ ပီဠာဇနကတာယ အန္တောတုဒနတာယ ဒုန္နီဟရဏီယတာယ စ သလ္လတော။ ဝိဂရဟဏီယတာယ အဝဍ္ဎိအာဝဟနတာယ အဃဝတ္ထုတာယ စ အဃတော။ အသေရိဘာဝဇနကတာယ အာဗာဓပဒဋ္ဌာနတာယ စ အာဗာဓတော။ အဝသတာယ အဝိဓေယျတာယ စ ပရတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနတာယ ပလောကတော။ အနေကဗျသနာဝဟနတာယ ဤတိတော။ အဝိဒိတာနံယေဝ ဝိပုလာနံ အနတ္ထာနံ အာဝဟနတော သဗ္ဗူပဒ္ဒဝဝတ္ထုတာယ စ ဥပဒ္ဒဝတော။ သဗ္ဗဘယာနံ အာကရတာယ စ ဒုက္ခဝူပသမသင်္ခါတဿ ပရမဿာသဿ ပဋိပက္ခဘူတတာယ စ ဘယတော။ အနေကေဟိ အနတ္ထေဟိ အနုဗဒ္ဓတာယ ဒေါသူပသဋ္ဌတာယ၊ ဥပသဂ္ဂေါ ဝိယ အနဓိဝါသနာရဟတာယ စ ဥပသဂ္ဂတော။ ဗျာဓိဇရာမရဏေဟိ စေဝ လာဘာဒီဟိ စ လောကဓမ္မေဟိ ပစလိတတာယ စလတော။ ဥပက္ကမေန စေဝ သရသေန စ ပဘင်္ဂုပဂမနသီလတာယ ပဘင်္ဂုတော။ သဗ္ဗာဝတ္ထာဝိနိပါတိတာယ၊ ထိရဘာဝဿ စ အဘာဝတာယ အဓုဝတော။ အတာယနတာယ စေဝ အလဗ္ဘနေယျခေမတာယ စ အတာဏတော။ အလ္လီယိတုံ အနရဟတာယ၊ အလ္လီနာနမ္ပိ စ လေဏကိစ္စာကာရိတာယ အလေဏတော။ နိဿိတာနံ ဘယသာရကတ္တာဘာဝေန အသရဏတော။ ယထာပရိကပ္ပိတေဟိ ဓုဝသုဘသုခတ္တဘာဝေဟိ ရိတ္တတာယ ရိတ္တတော။ ရိတ္တတာယေဝ တုစ္ဆတော၊ အပ္ပကတ္တာ ဝါ။ အပ္ပကမ္ပိ ဟိ လောကေ ‘‘တုစ္ဆ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သာမိနိဝါသိဝေဒက ကာရကာဓိဋ္ဌာယကဝိရဟိတတာယ သုညတော။

သယဉ္စ အသာမိကဘာဝါဒိတာယ အနတ္တတော။ ပဝတ္တိဒုက္ခတာယ၊ ဒုက္ခဿ စ အာဒီနဝတာယ အာဒီနဝတော။ အထ ဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ကပဏမနုဿဿေတံ အဓိဝစနံ။ ခန္ဓာပိ စ ကပဏာယေဝါတိ အာဒီနဝသဒိသတာယ အာဒီနဝတော။ ဇရာယ စေဝ မရဏေန စာတိ ဒွေဓာ ပရိဏာမပကတိတာယ ဝိပရိဏာမဓမ္မတော။ ဒုဗ္ဗလတာယ၊ ဖေဂ္ဂု ဝိယ သုခဘဉ္ဇနီယတာယ စ အသာရကတော။ အဃဟေတုတာယ အဃမူလတော။ မိတ္တမုခသပတ္တော ဝိယ ဝိဿာသဃာတိတာယ ဝဓကတော။ ဝိဂတဘဝတာယ ဝိဘဝသမ္ဘူတတာယ စ ဝိဘဝတော။ အာသဝပဒဋ္ဌာနတာယ သာသဝတော။ ဟေတုပစ္စယေဟိ အဘိသင်္ခတတာယ သင်္ခတတော။ မစ္စုမာရကိလေသမာရာနံ အာမိသဘူတတာယ မာရာမိသတော။ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏပကတိတာယ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏဓမ္မတော။ သောကပရိဒေဝဥပါယာသဟေတုတာယ သောကပရိဒေဝဥပါယာသဓမ္မတော။ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတသံကိလေသာနံ ဝိသယဓမ္မတာယ သံကိလေသဓမ္မတော။ အဝိဇ္ဇာကမ္မတဏှာသဠာယတနဝသေန ဥပ္ပတ္တိတော သမုဒယတော။ တေသံ အဘာဝေန အတ္ထင်္ဂမတော။ ဖဿေ ဆန္ဒရာဂဝသေန မဓုရဿာဒေန အဿာဒတော။ ဖဿဿ ဝိပရိဏာမေန အာဒီနဝတော။ ဥဘိန္နံ နိဿရဏေန နိဿရဏတော တီရေတီတိ သဗ္ဗေသု စ ဣမေသု ‘‘တီရေတီ’’တိ ပါဌသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ပဇဟတီတိ သကသန္တာနတော နီဟရတိ။ ဝိနောဒေတီတိ တုဒတိ။ ဗျန္တိံ ကရောတီတိ ဝိဂတန္တံ ကရောတိ။ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ အနု အနု အဘာဝံ ဂမေတိ။ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဥစ္ဆိန္နံ တဏှာအဝိဇ္ဇာမယံ မူလမေတေသန္တိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ။ တာလဝတ္ထု ဝိယ နေသံ ဝတ္ထု ကတန္တိ တာလာဝတ္ထုကတာ။ ယထာ ဟိ တာလရုက္ခံ သမူလံ ဥဒ္ဓရိတွာ တဿ ဝတ္ထုမတ္တေ တသ္မိံ ပဒေသေ ကတေ န ပုန တဿ တာလဿ ဥပ္ပတ္တိ ပညာယတိ၊ ဧဝံ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန သမူလေ ရူပါဒိရသေ ဥဒ္ဓရိတွာ တေသံ ပုဗ္ဗေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗဘာဝေန ဝတ္ထုမတ္တေ စိတ္တသန္တာနေ ကတေ သဗ္ဗေပိ တေ ‘‘တာလာဝတ္ထုကတာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယဿေသောတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧသော ဂေဓော။ သမုစ္ဆိန္နောတိ ဥစ္ဆိန္နော။ ဝူပသန္တောတိ ဖလေန ဝူပသန္တော။ ပဋိပဿဒ္ဓါတိ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနေန ပဋိပဿမ္ဘိတော။ ဥပသဂ္ဂေန ဝါ ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကောတိ ပုန ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗော။ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎောတိ မဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာ ဈာပိတော။ အထ ဝါ ဝိသနိက္ခိတ္တံ ဘာဇနေန သဟ ဆဍ္ဍိတံ ဝိယ ဝတ္ထုနာ သဟ ပဟီနော။ မူလစ္ဆိန္နဝိသဝလ္လိ ဝိယ သမူလစ္ဆိန္နောတိ သမုစ္ဆိန္နော။ ဥဒ္ဓနေ ဥဒကံ သိဉ္စိတွာ နိဗ္ဗာပိတအင်္ဂါရံ ဝိယ ဝူပသန္တော။ နိဗ္ဗာပိတအင်္ဂါရေ ပတိတဥဒကဖုသိတံ ဝိယ ပဋိပဿဒ္ဓါ။ အင်္ကုရုပ္ပတ္တိယာ ဟေတုစ္ဆိန္နဗီဇံ ဝိယ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော။ အသနိပါတဝိသရုက္ခော ဝိယ ဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎောတိ ဧဝမေကေ ဝဏ္ဏယန္တိ။

ဝီတဂေဓောတိ ဣဒံ သကဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝိဂတဂေဓောတိ ဣဒံ အာရမ္မဏေ သာလယဘာဝပရိစ္စဇနဝသေန။ စတ္တဂေဓောတိ ဣဒံ ပုန အနာဒိယနဘာဝဒဿနဝသေန။ မုတ္တဂေဓောတိ ဣဒံ သန္တတိတော ဝိနိမောစနဝသေန။ ပဟီနဂေဓောတိ ဣဒံ မုတ္တဿာပိ ကွစိ အနဝဋ္ဌာနဒဿနဝသေန။ ပဋိနိဿဋ္ဌဂေဓောတိ ဣဒံ အာဒိန္နပုဗ္ဗဿ နိဿဂ္ဂဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝီတရာဂေါ ဝိဂတရာဂေါ စတ္တရာဂေါတိ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဂိဇ္ဈနဝသေန ဂေဓော။ ရဉ္ဇနဝသေန ရာဂေါ။ နိစ္ဆာတောတိ နိတ္တဏှော။ ‘‘နိစ္ဆဒေါ’’တိပိ ပါဌော၊ တဏှာဆဒနဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗုတောတိ နိဗ္ဗုတသဘာဝေါ။ သီတိဘူတောတိ သီတသဘာဝေါ။ သုခပဋိသံဝေဒီတိ ကာယိကစေတသိကသုခံ အနုဘဝနသဘာဝေါ။ ဗြဟ္မဘူတေနာတိ ဥတ္တမသဘာဝေန။ အတ္တနာတိ စိတ္တေန။

ကတတ္တာ စာတိ ပါပကမ္မာနံ ကတဘာဝေန စ။ အကတတ္တာ စာတိ ကုသလာနံ အကတဘာဝေန စ။ ကတံ မေ ကာယဒုစ္စရိတံ၊ အကတံ မေ ကာယသုစရိတန္တိအာဒယော ဒွါရဝသေန အဝိရတိဝိရတိဝသေန ကမ္မပထဝသေန စ ဝုတ္တာ။ သီလေသုမှိ န ပရိပူရကာရီတိအာဒယော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဝသေန။ ဇာဂရိယမနနုယုတ္တောတိ ပဉ္စဇာဂရဏဝသေန။ သတိသမ္ပဇညေနာတိ သာတ္ထကာဒိသမ္ပဇညဝသေန ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒယော ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန။ ဒုက္ခံ မေ အပရိညာတန္တိအာဒယော စတ္တာရော အရိယသစ္စဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေ အတ္ထတော တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တနယတ္တာ ပါကဋာယေဝ။

ဓီရောပဏ္ဍိတောတိ သတ္တ ပဒါ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။ အပိ စ ဒုက္ခေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဓီရော။ သုခေ အနုပ္ပိလဝဋ္ဌေန ပဏ္ဍိတော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ ကတပရိစယဋ္ဌေန ပညဝါ။ အတ္တတ္ထပရတ္ထေ နိစ္စလဋ္ဌေန ဗုဒ္ဓိမာ။ ဂမ္ဘီရဥတ္တာနတ္ထေ အပစ္စောသက္ကနဋ္ဌေန ဉာဏီ။ ဂုဠှပဋိစ္ဆန္နတ္ထေ ဩဘာသနဋ္ဌေန ဝိဘာဝီ။ နိက္ကိလေသဗျဝဒါနဋ္ဌေန တုလာသဒိသောတိ မေဓာဝီ။ န လိမ္ပတီတိ သဇာတိယာ န လိမ္ပတိ အာကာသေ လေခါ ဝိယ။ န ပလိမ္ပတီတိ ဝိသေသေန န လိမ္ပတိ။ န ဥပလိမ္ပတီတိ သညောဂေါ ဟုတွာပိ န လိမ္ပတိ ဟတ္ထတလေ လေခါ ဝိယ။ အလိတ္တောတိ သညောဂေါ ဟုတွာပိ န ကိလိဿတိ ကာသိကဝတ္ထေ ဌပိတမဏိရတနံ ဝိယ။ အပလိတ္တောတိ ဝိသေသေန န ကိလိဿတိ မဏိရတနေ ပလိဝေဌိတကာသိကဝတ္ထံ ဝိယ။ အနုပလိတ္တောတိ ဥပဂန္တွာပိ န အလ္လီယတိ ပေါက္ခရပတ္တေ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ။ နိက္ခန္တောတိ ဗဟိ နိက္ခန္တော ဗန္ဓနာဂါရတော ပလာတော ဝိယ။ နိဿဋောတိ ပါပပဟီနော အမိတ္တဿ ပဋိစ္ဆာပိတကိလိဋ္ဌဝတ္ထု ဝိယ။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ သုဋ္ဌု မုတ္တော ဂယှူပဂေ ဝတ္ထုမှိ ရတိံ နာသေတွာ ပုန နာဂမနံ ဝိယ။ ဝိသညုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဧကတော န ယုတ္တော ဗျာဓိနာ မုတ္တဂိလာနော ဝိယ။ ဝိမရိယာဒိကတေန စေတသာတိ ဝိဂတမရိယာဒကတေန စိတ္တေန၊ သဗ္ဗဘဝေန သဗ္ဗာရမ္မဏေန သဗ္ဗကိလေသေဟိ မုတ္တစိတ္တေနာတိ အတ္ထော။

၁၄။ သညံ ပရိညာတိ ဂါထာယ ပန အယံ သင်္ခေပတ္ထော – န ကေဝလဉ္စ ဖဿမေဝ၊ အပိ စ ခေါ ပန ကာမသညာဒိဘေဒံ သညံ၊ သညာနုသာရေန ဝါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ နာမရူပံ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါယ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ဝိတရေယျ ဩဃံ၊ တတော သော တိဏ္ဏောဃော တဏှာဒိဋ္ဌိပရိဂ္ဂဟေသု တဏှာဒိဋ္ဌိကိလေသပ္ပဟာနေန အနုပလိတ္တော ခီဏာသဝမုနိ ရာဂါဒိသလ္လာနံ အဗ္ဗူဠှတ္တာ အဗ္ဗူဠှသလ္လော၊ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တိယာ အပ္ပမတ္တော စရံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဝါ အပ္ပမတ္တော စရန္တော တေန အပ္ပမာဒစာရေန အဗ္ဗူဠှသလ္လော ဟုတွာ သကပရတ္တဘာဝါဒိဘေဒံ နာသီသတိ လောကမိမံ ပရဉ္စ၊ အညဒတ္ထု စရိမစိတ္တနိရောဓာ နိရုပါဒါနောဝ ဇာတဝေဒေါ ပရိနိဗ္ဗာတီတိ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ၊ ဓမ္မနေတ္တိဌပနမေဝ ကရောန္တော၊ န တု ဣမာယ ဒေသနာယ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပ္ပာဒေသိ၊ ခီဏာသဝဿ ဒေသိတတ္တာတိ။

နီလာဒိဘေဒံ အာရမ္မဏံ သဉ္ဇာနာတီတိ သညာ။ သာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ။ စတုဘူမိကသညာ ဟိ နောသဉ္ဇာနနလက္ခဏာ နာမ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗာ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာဝ။ ယာ ပနေတ္ထ အဘိညာဏေန သဉ္ဇာနာတိ၊ သာ ပစ္စာဘိညာဏရသာ နာမ ဟောတိ။ တဿာ ဝဍ္ဎကိဿ ဒါရုမှိ အဘိညာဏံ ကတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန တံ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ပုရိသဿ ကာဠတိလကာဒိအဘိညာဏံ သလ္လက္ခေတွာ ပုန တေန အဘိညာဏေန ‘‘အသုကော နာမ ဧသော’’တိ တဿ ပစ္စာဘိဇာနနကာလေ၊ ရညော ပိဠန္ဓနဂေါပကဘဏ္ဍာဂါရိကဿ တသ္မိံ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ နာမပဏ္ဏကံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘အသုကံ ပိဠန္ဓနံ နာမ အာဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ ဒီပံ ဇာလေတွာ သာရဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပဏ္ဏံ ဝါစေတွာ တဿ တဿေဝ ပိဠန္ဓနဿ အာဟရဏကာလေ စ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အပရော နယော – သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဟိ သဉ္ဇာနနလက္ခဏာ သညာ၊ ပုနသဉ္ဇာနနပစ္စယနိမိတ္တကရဏရသာ ဒါရုအာဒီသု တစ္ဆကာဒယော ဝိယ၊ ယထာဂဟိတနိမိတ္တဝသေန အဘိနိဝေသကရဏပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဟတ္ထိဒဿကအန္ဓော ဝိယ၊ အာရမ္မဏေ အနောဂါဠှဝုတ္တိတာယ အစိရဋ္ဌာနပစ္စုပဋ္ဌာနာ ဝါ ဝိဇ္ဇု ဝိယ၊ ယထာဥပဋ္ဌိတဝိသယပဒဋ္ဌာနာ တိဏပုရိသကေသု မိဂပေါတကာနံ ပုရိသာတိ ဥပ္ပန္နသညာ ဝိယ။ ယာ ပနေတ္ထ ဉာဏသမ္ပယုတ္တာ ဟောတိ၊ သာ ဉာဏမေဝ အနုဝတ္တတိ၊ သသမ္ဘာရပထဝီအာဒီသု သေသဓမ္မာ ပထဝီအာဒီနိ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာမပဋိသညုတ္တာ သညာ ကာမသညာ။ ဗျာပါဒပဋိသညုတ္တာ သညာ ဗျာပါဒသညာ။ ဝိဟိံသာပဋိသညုတ္တာ သညာ ဝိဟိံသာသညာ။ တေသု ဒွေ သတ္တေသုပိ သင်္ခါရေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကာမသညာ ဟိ ပိယေ မနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဝိတက္ကေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗျာပါဒသညာ အပ္ပိယေ အမနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝိနာသနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိဟိံသာသညာ သင်္ခါရေသု န ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သင်္ခါရော ဟိ ဒုက္ခာပေတဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ။ ‘‘ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တု ဝါ၊ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ၊ ဝိနဿန္တု ဝါ၊ မာ ဝါ အဟေသု’’န္တိ စိန္တနကာလေ ပန သတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ နေက္ခမ္မပဋိသညုတ္တာ သညာ နေက္ခမ္မသညာ၊ သာ အသုဘပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ ဟောတိ၊ အသုဘဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ အဗျာပါဒပဋိသညုတ္တာ သညာ အဗျာပါဒသညာ၊ သာ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ ဟောတိ၊ မေတ္တာဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ အဝိဟိံသာပဋိသညုတ္တာ သညာ အဝိဟိံသာသညာ၊ သာ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရာ၊ ကရုဏာဈာနေ ရူပါဝစရာ၊ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရာ။ ယဒါ အလောဘော သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ မေတ္တာ သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ ကရုဏာ သီသံ ဟောတိ၊ တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ရူပါရမ္မဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ သညာ ရူပသညာ။ သဒ္ဒသညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဒံ တဿာယေဝ အာရမ္မဏတော နာမံ။ အာရမ္မဏာနံ ဝုတ္တတ္တာ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝတ္ထူနိပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။

ယာ ဧဝရူပါ သညာတိ အညာပိ ‘‘ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ’’တိ ဧဝမာဒိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာတိပိ ပရိယာယေန ဆဒွါရိကာယေဝ ။ တယော ဟိ အရူပိနော ခန္ဓာ သယံ ပိဋ္ဌိဝဋ္ဋကာ ဟုတွာ အတ္တနာ သဟဇာတသညာယ ‘‘အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ’’တိ နာမံ ကရောန္တိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန ပဋိဃသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ ပဉ္စဒွါရိကာ သညာ၊ အဓိဝစနသမ္ဖဿဇာ သညာ နာမ မနောဒွါရိကာ သညာ။ ဧတာ အတိရေကသညာ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

သညာတိ သဘာဝနာမံ။ သဉ္ဇာနနာတိ သဉ္ဇာနနာကာရော။ သဉ္ဇာနိတတ္တန္တိ သဉ္ဇာနိတဘာဝေါ။

အဝိဇ္ဇောဃန္တိ ပူရေတုံ အယုတ္တဋ္ဌေန ကာယဒုစ္စရိတာဒိ အဝိန္ဒိယံ နာမ၊ အလဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တံ အဝိန္ဒိယံ ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ တဗ္ဗိပရီတတော ကာယသုစရိတာဒိ ဝိန္ဒိယံ နာမ၊ တံ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ခန္ဓာနံ ရာသဋ္ဌံ၊ အာယတနာနံ အာယတနဋ္ဌံ၊ ဓာတူနံ သုညဋ္ဌံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိယဋ္ဌံ၊ သစ္စာနံ တထဋ္ဌံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိဝသေန ဝုတ္တံ စတုဗ္ဗိဓံ အတ္ထံ အဝိဒိတံ ကရောတီတိပိ အဝိဇ္ဇာ။ အန္တဝိရဟိတေ သံသာရေ ယောနိဂတိဘဝဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တာဝါသေသု သတ္တေ ဇဝါပေတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနေသု ဣတ္ထိပုရိသာဒီသု ဇဝတိ၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု ခန္ဓာဒီသု န ဇဝတီတိ အဝိဇ္ဇာ။ အပိ စ စက္ခုဝိညာဏာဒီနံ ဝတ္ထာရမ္မဏာနံ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာနဉ္စ ဓမ္မာနံ ဆာဒနတောပိ အဝိဇ္ဇာ၊ တံ အဝိဇ္ဇောဃံ။ ကာမောဃဝသေန ဥတ္တရေယျ။ ဘဝေါဃဝသေန ပတရေယျ။ ဒိဋ္ဌောဃဝသေန သမတိက္ကမေယျ။ အဝိဇ္ဇောဃဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျ။ အထ ဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ဥတ္တရေယျ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ပတရေယျ။ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန သမတိက္ကမေယျ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ပဟာနဝသေန ဝီတိဝတ္တေယျ။ အထ ဝါ ‘‘တရေယျာဒိပဉ္စပဒံ တဒင်္ဂါဒိပဉ္စပဟာနေန ယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။

‘‘မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏ’’န္တိ ဝတွာ တံ ပဘေဒတော ဒဿေတုံ ‘‘ယာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဝုတ္တနယမေဝ ဌပေတွာ ‘‘အမောဟော ဓမ္မဝိစယော’’တိ ပဒံ။ အမောဟော ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဘာဝနာယ ပဋိပက္ခော ဘာဝနာဟေတု။ အမောဟေန အဝိပရီတံ ဂဏှာတိ မူဠှဿ ဝိပရီတဂ္ဂဟဏတော။ အမောဟေန ယာထာဝံ ယာထာဝတော ဓာရေန္တော ယထာသဘာဝေ ပဝတ္တတိ။ မူဠှော ဟိ ‘‘တစ္ဆံ အတစ္ဆံ၊ အတစ္ဆဉ္စ တစ္ဆ’’န္တိ ဂဏှာတိ၊ တထာ ဣစ္ဆိတာလာဘဒုက္ခံ န ဟောတိ။ အမူဠှဿ ‘‘တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာ’’တိ ဧဝမာဒိပစ္စဝေက္ခဏသမ္ဘဝတော မရဏဒုက္ခံ န ဟောတိ။ သမ္မောဟမရဏဉှိ ဒုက္ခံ၊ န စ တံ အမူဠှဿ ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ သုခသံဝါသော ဟောတိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ န ဟောတိ။ မောဟေန ဟိ နိစ္စသမ္မူဠှာ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဥပပဇ္ဇန္တိ ။ မောဟပဋိပက္ခော စ အမောဟော မောဟဝသေန အမဇ္ဈတ္တဘာဝဿ အဘာဝကရော။ အမောဟေန အဝိဟိံသာသညာ ဓာတုသညာ မဇ္ဈိမာယ ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ၊ ပစ္ဆိမဂန္ထဒွယဿ ပဘေဒနဉ္စ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ သတိပဋ္ဌာနာနိ တဿေဝ အာနုဘာဝေန ဣဇ္ဈန္တိ။ အမောဟော ဒီဃာယုကတာယ ပစ္စယော ဟောတိ။ အမူဠှော ဟိ ဟိတာဟိတံ ဉတွာ အဟိတံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ဟိတဉ္စ ပဋိသေဝမာနော ဒီဃာယုကော ဟောတိ၊ အတ္တသမ္ပတ္တိယာ အပရိဟီနော ဟောတိ။ အမူဠှော ဟိ အတ္တနော ဟိတမေဝ ကရောန္တော အတ္တာနံ သမ္ပာဒေတိ။ အရိယဝိဟာရဿ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ဥဒါသိနပက္ခေသု နိဗ္ဗုတော ဟောတိ အမူဠှဿ သဗ္ဗာဘိသင်္ဂတာယ အဘာဝတော။ အမောဟေန အနတ္တဒဿနံ ဟောတိ။ အသမ္မူဠှော ဟိ ယာထာဝဂဟဏကုသလော အပရိဏာယကံ ခန္ဓပဉ္စကံ အပရိဏာယကတော ဗုဇ္ဈတိ။ ယထာ စ ဧတေန အနတ္တဒဿနံ၊ ဧဝံ အတ္တဒဿနံ မောဟေန။ ကော ဟိ နာမ အတ္တသုညတံ ဗုဇ္ဈိတွာ ပုန သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇေယျာတိ။

တေန ဉာဏေန သမန္နာဂတောတိ ဧတေန ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဉာဏေန သမင်္ဂီဘူတော သေက္ခာဒယော မုနိ။ မောနပ္ပတ္တောတိ ပဋိလဒ္ဓဉာဏော မုနိဘာဝံ ပတ္တော။ တီဏီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ မောနေယျာနီတိ မုနိဘာဝကရာ မောနေယျကရာ ပဋိပဒါ ဓမ္မာ။ ကာယမောနေယျန္တိအာဒီသု ဝိညတ္တိကာယရူပကာယဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ ကာယမောနေယျံ။ ဝိညတ္တိဝါစာသဒ္ဒဝါစာဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ ဝစီမောနေယျံ။ မနောဒွါရိကစိတ္တာဒိဝသေန ပညာပေတဗ္ဗံ မနောမောနေယျံ။ တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတာနံ ပဟာနန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိဝိဓာနံ ကာယတော ပဝတ္တာနံ ဒုဋ္ဌု စရိတာနံ ပဇဟနံ။ ကာယသုစရိတန္တိ ကာယတော ပဝတ္တံ သုဋ္ဌု စရိတံ။ ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏန္တိ ကာယံ အာရမ္မဏံ ကတွာ အနိစ္စာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏံ။ ကာယပရိညာတိ ကာယံ ဉာတတီရဏပ္ပဟာနပရိညာဟိ ဇာနနဝသေန ပဝတ္တံ ဉာဏံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါတိ အဇ္ဈတ္တိကံ ကာယံ သမ္မသိတွာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂေါ ပရိညာသဟဂတော။ ကာယေ ဆန္ဒရာဂဿ ပဟာနန္တိ ကာယေ တဏှာဆန္ဒရာဂဿ ပဇဟနံ။ ကာယသင်္ခါရနိရောဓောတိ အဿာသပဿာသာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ ဝစီသင်္ခါရနိရောဓောတိ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။ စိတ္တသင်္ခါရနိရောဓောတိ သညာဝေဒနာနံ နိရောဓော အာဝရဏော၊ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိသမာပဇ္ဇနံ။

ပဌမဂါထာယ ကာယမုနိန္တိအာဒီသု ကာယဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန ကာယမုနိ။ ဝစီဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန ဝါစာမုနိ။ မနောဒုစ္စရိတပ္ပဟာနဝသေန မနောမုနိ။ သဗ္ဗာကုသလပ္ပဟာနဝသေန အနာသဝမုနိ။ မောနေယျသမ္ပန္နန္တိ ဇာနိတဗ္ဗံ ဇာနိတွာ ဖလေ ဌိတတ္တာ မောနေယျသမ္ပန္နံ။ အာဟု သဗ္ဗပ္ပဟာယိနန္တိ သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟိတွာ ဌိတတ္တာ သဗ္ဗပ္ပဟာယိနံ ကထယန္တိ။

ဒုတိယဂါထာယ နိနှာတပါပကန္တိ ယော အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓသင်္ခါတေ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ အာယတနေ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓါရမ္မဏဝသေန ဥပ္ပတ္တိရဟာနိ သဗ္ဗပါပကာနိ မဂ္ဂဉာဏေန နိနှာယ ဓောဝိတွာ ဌိတတ္တာ နိနှာတပါပကံ အာဟူတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တာ အဂါရမုနိနော။ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာ အနဂါရမုနိနော။ တတ္ထ သေက္ခာ သေက္ခမုနိနော။ အရဟန္တော အသေက္ခမုနိနော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကမုနိနော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ မုနိမုနိနော။

ပုန ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာဝသေန ‘‘ကတမေ အဂါရမုနိနော’’တိ အာဟ။ အဂါရိကာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိအဂါရိကကမ္မေ နိယုတ္တာ။ ဒိဋ္ဌပဒါတိ ဒိဋ္ဌနိဗ္ဗာနာ ။ ဝိညာတသာသနာတိ ဝိညာတံ သိက္ခတ္တယသာသနံ ဧတေသန္တိ ဝိညာတသာသနာ။ အနဂါရာတိ ကသိဂေါရက္ခာဒိအဂါရိယကမ္မံ ဧတေသံ နတ္ထီတိ ပဗ္ဗဇိတာ ‘‘အနဂါရာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သတ္တ သေက္ခာတိ သောတာပန္နာဒယော သတ္တ။ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခန္တီတိ သေက္ခာ။ အရဟန္တော န သိက္ခန္တီတိ အသေက္ခာ။ တံ တံ ကာရဏံ ပဋိစ္စ ဧကကာဝ အနာစရိယကာဝ စတုသစ္စံ ဗုဇ္ဈိတဝန္တောတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကမုနိနော။

မုနိမုနိနော ဝုစ္စန္တိ တထာဂတာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ တထာဂတော – တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော၊ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော၊ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော၊ တထဒဿိတာယ တထာဂတော၊ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော၊ တထာကာရိတာယ တထာဂတော၊ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတောတိ။

ကထံ ဘဂဝါ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သဗ္ဗလောကဟိတာယ ဥဿုက္ကမာပန္နာ ပုရိမကာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အာဂတာ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယေနာဘိနီဟာရေန ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော အာဂတာ၊ တေနေဝ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ အထ ဝါ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဒါနသီလနေက္ခမ္မပညာဝီရိယခန္တိသစ္စာဓိဋ္ဌာနမေတ္တုပေက္ခာသင်္ခါတာ ဒသ ပါရမိယော ဒသ ဥပပါရမိယော ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ သမတိံသပါရမိယော ပူရေတွာ အင်္ဂပရိစ္စာဂံ နယနဓနရဇ္ဇပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂန္တိ ဣမေ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ ပရိစ္စဇိတွာ ပုဗ္ဗယောဂပုဗ္ဗစရိယဓမ္မက္ခာနဉာတတ္ထစရိယာဒယော ပူရေတွာ ဗုဒ္ဓိစရိယာယ ကောဋိံ ပတွာ အာဂတာ၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ယထာ စ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ၊ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ၊ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ၊ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ၊ ပဉ္စ ဗလာနိ၊ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတွာ ပူရေတွာ အာဂတာ၊ တထာ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝါ အာဂတော။ ဧဝံ တထာ အာဂတောတိ တထာဂတော။

‘‘ယထာ စ ဒီပင်္ကရဗုဒ္ဓအာဒယော၊ သဗ္ဗညုဘာဝံ မုနယော ဣဓာဂတာ၊

တထာ အယံ သကျမုနီပိ အာဂတော၊ တထာဂတော ဝုစ္စတိ တေန စက္ခုမာ’’တိ။

ကထံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော? ယထာ သမ္ပတိဇာတာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော ဂတာ။ ကထဉ္စ တေ ဂတာ? တေ ဟိ သမ္ပတိဇာတာ သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ ဥတ္တရာဘိမုခါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတာ။ ယထာဟ –

‘‘သမ္ပတိဇာတော၊ အာနန္ဒ၊ ဗောဓိသတ္တော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌဟိတွာ ဥတ္တရာဘိမုခေါ သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂစ္ဆတိ၊ သေတမှိ ဆတ္တေ အနုဓာရိယမာနေ သဗ္ဗာ စ ဒိသာ အနုဝိလောကေတိ၊ အာသဘိဉ္စ ဝါစံ ဘာသတိ – ‘အဂ္ဂေါဟမသ္မိ လောကဿ၊ ဇေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ သေဋ္ဌောဟမသ္မိ လောကဿ၊ အယမန္တိမာ ဇာတိ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ’’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၁၊ မ။ နိ။ ၃။၂၀၇)။

တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ အနေကေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ ယဉှိ သော သမ္ပတိဇာတော သမေဟိ ပါဒေဟိ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဣဒမဿ စတုရိဒ္ဓိပါဒပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဥတ္တရမုခဘာဝေါ ပနဿ သဗ္ဗလောကုတ္တရဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သတ္တပဒဝီတိဟာရော သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂရတနပဋိလာဘဿ။ ‘‘သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍာ ဝီတိပတန္တိ စာမရာ’’တိ (သု။ နိ။ ၆၉၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တစာမရုက္ခေပေါ ပန သဗ္ဗတိတ္ထိယနိမ္မဒနဿ။ သေတစ္ဆတ္တဓာရဏံ အရဟတ္တဝိမုတ္တိဝရဝိမလသေတစ္ဆတ္တပဋိလာဘဿ။ သဗ္ဗဒိသာနုဝိလောကနံ သဗ္ဗညုတာနာဝရဏဉာဏပဋိလာဘဿ။ အာသဘိဝါစာဘာသနံ ပန အပ္ပဋိဝတ္တိယဝရဓမ္မစက္ကပဝတ္တနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ တထာ အယံ ဘဂဝါပိ ဂတော။ တဉ္စဿ ဂမနံ တထံ အဟောသိ အဝိတထံ တေသံယေဝ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝေန။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မုဟုတ္တဇာတောဝ ဂဝမ္ပတီ ယထာ၊ သမေဟိ ပါဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ၊

သော ဝိက္ကမီ သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊ သေတဉ္စ ဆတ္တံ အနုဓာရယုံ မရူ။

‘‘ဂန္တွာန သော သတ္တ ပဒါနိ ဂေါတမော၊ ဒိသာ ဝိလောကေသိ သမာ သမန္တတော၊

အဋ္ဌင်္ဂုပေတံ ဂိရမဗ္ဘုဒီရယိ၊ သီဟော ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော’’တိ။ (ပဋိ။ မ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၃၇၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၃၈)၊

ဧဝံ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

အထ ဝါ ယထာ ပုရိမကာ ဘဂဝန္တော၊ အယမ္ပိ ဘဂဝါ တထေဝ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒံ…ပေ… ပဌမဇ္ဈာနေန နီဝရဏေ…ပေ… အနိစ္စာနုပဿနာယ နိစ္စသညံ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသေ ပဟာယ ဂတော၊ ဧဝမ္ပိ တထာ ဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော? ပထဝီဓာတုယာ ကက္ခဠတ္တလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ အာပေါဓာတုယာ ပဂ္ဃရဏလက္ခဏံ၊ တေဇောဓာတုယာ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ၊ ဝါယောဓာတုယာ ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ၊ အာကာသဓာတုယာ အသမ္ဖုဋ္ဌလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဓာတုယာ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ သညာယ သဉ္ဇာနနလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ အဘိသင်္ခရဏလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ။

ဝိတက္ကဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ ဝိစာရဿ အနုမဇ္ဇနလက္ခဏံ၊ ပီတိယာ ဖရဏလက္ခဏံ၊ သုခဿ သာတလက္ခဏံ၊ စိတ္တေကဂ္ဂတာယ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယဿ အဓိမောက္ခလက္ခဏံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သတိန္ဒြိယဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမာဓိန္ဒြိယဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ပညိန္ဒြိယဿ ပဇာနနလက္ခဏံ။

သဒ္ဓါဗလဿ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယဗလဿ ကောသဇ္ဇေ၊ သတိဗလဿ မုဋ္ဌဿစ္စေ၊ သမာဓိဗလဿ ဥဒ္ဓစ္စေ၊ ပညာဗလဿ အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယလက္ခဏံ။

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဝိစယလက္ခဏံ၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဖရဏလက္ခဏံ၊ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ဥပသမလက္ခဏံ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဿ ပဋိသင်္ခါနလက္ခဏံ။

သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဿ အဘိနိရောပနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါစာယ ပရိဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာကမ္မန္တဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာအာဇီဝဿ ဝေါဒါနလက္ခဏံ၊ သမ္မာဝါယာမဿ ပဂ္ဂဟလက္ခဏံ၊ သမ္မာသတိယာ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မာသမာဓိဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ။

အဝိဇ္ဇာယ အညာဏလက္ခဏံ၊ သင်္ခါရာနံ စေတနာလက္ခဏံ၊ ဝိညာဏဿ ဝိဇာနနလက္ခဏံ၊ နာမဿ နမနလက္ခဏံ၊ ရူပဿ ရုပ္ပနလက္ခဏံ၊ သဠာယတနဿ အာယတနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ ဖုသနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ ဝေဒယိတလက္ခဏံ၊ တဏှာယ ဟေတုလက္ခဏံ၊ ဥပါဒါနဿ ဂဟဏလက္ခဏံ၊ ဘဝဿ အာယူဟနလက္ခဏံ၊ ဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ၊ ဇရာယ ဇီရဏလက္ခဏံ၊ မရဏဿ စုတိလက္ခဏံ။

ဓာတူနံ သုညတလက္ခဏံ၊ အာယတနာနံ အာယတနလက္ခဏံ၊ သတိပဋ္ဌာနာနံ ဥပဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ သမ္မပ္ပဓာနာနံ ပဒဟနလက္ခဏံ၊ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဣဇ္ဈနလက္ခဏံ၊ ဣန္ဒြိယာနံ အဓိပတိလက္ခဏံ၊ ဗလာနံ အကမ္ပိယလက္ခဏံ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ နိယျာနလက္ခဏံ၊ မဂ္ဂဿ ဟေတုလက္ခဏံ။

သစ္စာနံ တထလက္ခဏံ၊ သမထဿ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဝိပဿနာယ အနုပဿနာလက္ခဏံ၊ သမထဝိပဿနာနံ ဧကရသလက္ခဏံ၊ ယုဂနဒ္ဓါနံ အနတိဝတ္တနလက္ခဏံ။

သီလဝိသုဒ္ဓိယာ သံဝရဏလက္ခဏံ၊ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ အဝိက္ခေပလက္ခဏံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ ဒဿနလက္ခဏံ၊ ခယေ ဉာဏဿ သမုစ္ဆေဒလက္ခဏံ၊ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏဿ ပဿဒ္ဓိလက္ခဏံ၊ ဆန္ဒဿ မူလလက္ခဏံ။

မနသိကာရဿ သမုဋ္ဌာနလက္ခဏံ၊ ဖဿဿ သမောဓာနလက္ခဏံ၊ ဝေဒနာယ သမောသရဏလက္ခဏံ၊ သမာဓိဿ ပမုခလက္ခဏံ၊ သတိယာ အာဓိပတေယျလက္ခဏံ၊ ပညာယ တတုတ္တရိယလက္ခဏံ၊ ဝိမုတ္တိယာ သာရလက္ခဏံ၊ အမတောဂဓဿ နိဗ္ဗာနဿ ပရိယောသာနလက္ခဏံ တထံ အဝိတထံ၊ ဧတံ တထလက္ခဏံ ဉာဏဂတိယာ အာဂတော အဝိရဇ္ဈိတွာ ပတ္တော အနုပ္ပတ္တောတိ တထာဂတော။ ဧဝံ တထလက္ခဏံ အာဂတောတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော? တထဓမ္မာ နာမ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ။ ယထာဟ –

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာနိ အဝိတထာနိ အနညထာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတံ အဝိတထမေတံ အနညထမေတ’’န္တိ ဝိတ္ထာရော (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၉၀)။

တာနိ စ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။

အပိ စ ဇရာမရဏဿ ဇာတိပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော…ပေ… သင်္ခါရာနံ အဝိဇ္ဇာပစ္စယသမ္ဘူတသမုဒါဂတဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တထာ အဝိဇ္ဇာယ သင်္ခါရာနံ ပစ္စယဋ္ဌော…ပေ… ဇာတိယာ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌော တထော အဝိတထော အနညထော။ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝါ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တဿာပိ တထာနံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ တထာဂတော။ ဧဝံ တထဓမ္မေ ယာထာဝတော အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတော။

ကထံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝါ ယံ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တံ ရူပါရမ္မဏံ နာမ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗာကာရေန ဇာနာတိ ပဿတိ။ ဧဝံ ဇာနတာ ပဿတာ စ တေန တံ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒိဝသေန ဝါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတေသု လဗ္ဘမာနကပဒဝသေန ဝါ ‘‘ကတမံ တံ ရူပံ ရူပါယတနံ? ယံ ရူပံ စတုန္နံ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ဝဏ္ဏနိဘာ သနိဒဿနံ သပ္ပဋိဃံ နီလံ ပီတက’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၆၁၆) နယေန အနေကေဟိ နာမေဟိ တေရသဟိ ဝါရေဟိ ဒွိပညာသာယ နယေဟိ ဝိဘဇ္ဇမာနံ တထမေဝ ဟောတိ၊ ဝိတထံ နတ္ထိ။ ဧသ နယော သောတဒွါရာဒီသုပိ အာပါထမာဂစ္ဆန္တေသု သဒ္ဒါဒီသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဘဂဝတာ –

‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ ပတ္တံ ပရိယေသိတံ အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ တမဟံ ဇာနာမိ…ပေ… တမဟံ အဗ္ဘညာသိံ။ တံ တထာဂတဿ ဝိဒိတံ၊ တံ တထာဂတော န ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄)။

ဧဝံ တထဒဿိတာယ တထာဂတော။ တတ္ထ တထဒဿီအတ္ထေ တထာဂတောတိ ပဒသမ္ဘဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကထံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော? ယံ ရတ္တိံ ဘဂဝါ ဗောဓိမဏ္ဍေ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော စတုန္နံ မာရာနံ မတ္ထကံ မဒ္ဒိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ ယမကသာလာနမန္တရေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿပရိမာဏေ ကာလေ ပဌမဗောဓိယမ္ပိ မဇ္ဈိမဗောဓိယမ္ပိ ပစ္ဆိမဗောဓိယမ္ပိ ယံ ဘဂဝတာ ဘာသိတံ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ။ သဗ္ဗံ တံ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ အနုပဝဇ္ဇံ အနူနမနဓိကံ သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏံ ရာဂမဒနိမ္မဒနံ ဒေါသမောဟမဒနိမ္မဒနံ၊ နတ္ထိ တတ္ထ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပက္ခလိတံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကမုဒ္ဒိကာယ လဉ္ဆိတံ ဝိယ၊ ဧကနာဠိယာ မိတံ ဝိယ၊ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ စ တထမေဝ ဟောတိ အဝိတထံ အနညထံ။ ယထာဟ –

‘‘ယဉ္စ၊ စုန္ဒ၊ ရတ္တိံ တထာဂတော အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈတိ၊ ယဉ္စ ရတ္တိံ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ယံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဘာသတိ လပတိ နိဒ္ဒိသတိ၊ သဗ္ဗံ တံ တထေဝ ဟောတိ နော အညထာ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၈၈)။

ဂဒအတ္ထော ဟိ ဧတ္ထ ဂတသဒ္ဒေါ။ ဧဝံ တထဝါဒိတာယ တထာဂတော။

အပိ စ အာဂဒနံ အာဂဒေါ၊ ဝစနန္တိ အတ္ထော။ တထော အဝိပရီတော အာဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဧဝမေတသ္မိံ အတ္ထေ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကထံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော? ဘဂဝတော ဟိ ဝါစာယ ကာယော အနုလောမေတိ၊ ကာယဿာပိ ဝါစာ။ တသ္မာ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ စ ဟောတိ။ ဧဝံဘူတဿ စဿ ယထာ ဝါစာ ၊ ကာယောပိ တထာ ဂတော ပဝတ္တောတိ အတ္ထော။ ယထာ စ ကာယော၊ ဝါစာပိ တထာ ဂတာ ပဝတ္တာတိ တထာဂတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ယထာဝါဒီ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတော တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ဣတိ ယထာဝါဒီ တထာကာရီ၊ ယထာကာရီ တထာဝါဒီ။ ‘တသ္မာ တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။ ဧဝံ တထာကာရိတာယ တထာဂတော။

ကထံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော? ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု သဗ္ဗသတ္တေ အဘိဘဝတိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန၊ န တဿ တုလာ ဝါ ပမာဏံ ဝါ အတ္ထိ၊ အထ ခေါ အတုလော အပ္ပမေယျော အနုတ္တရော ရာဇာတိရာဇာ ဒေဝါနံ အတိဒေဝေါ သက္ကာနံ အတိသက္ကော ဗြဟ္မာနံ အတိဗြဟ္မာ။ တေနာဟ –

‘‘သဒေဝကေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ လောကေ…ပေ… သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ တထာဂတော အဘိဘူ အနဘိဘူတော အညဒတ္ထုဒသော ဝသဝတ္တီ၊ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တတ္ထေဝံ ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ – အဂဒေါ ဝိယ အဂဒေါ။ ကော ပနေသ? ဒေသနာဝိလာသော စေဝ ပုညုဿယော စ။ တေန ဟေသ မဟာနုဘာဝေါ ဘိသက္ကော ဒိဗ္ဗာဂဒေန သပ္ပေ ဝိယ သဗ္ဗပရပ္ပဝါဒိနော သဒေဝကဉ္စ လောကံ အဘိဘဝတိ။ ဣတိ သဗ္ဗလောကာဘိဘဝနေ တထော အဝိပရီတော ဒေသနာဝိလာသမယော စေဝ ပုညမယော စ အဂဒေါ အဿာတိ ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဘိဘဝနဋ္ဌေန တထာဂတော။

အပိ စ တထာယ ဂတောတိပိ တထာဂတော၊ တထံ ဂတောတိပိ တထာဂတော။ ဂတောတိ အဝဂတော၊ အတီတော ပတ္တော ပဋိပန္နောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သကလံ လောကံ တီရဏပရိညာယ တထာယ ဂတော အဝဂတောတိ တထာဂတော၊ လောကသမုဒယံ ပဟာနပရိညာယ တထာယ ဂတော အတီတောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓံ သစ္ဆိကိရိယာယ တထာယ ဂတော ပတ္တောတိ တထာဂတော၊ လောကနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ တထံ ဂတော ပဋိပန္နောတိ တထာဂတော။ တေန ယံ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ –

‘‘လောကော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသ္မာ တထာဂတော ဝိသံယုတ္တော။ လောကသမုဒယော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကသမုဒယော တထာဂတဿ ပဟီနော။ လောကနိရောဓော၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓော တထာဂတဿ သစ္ဆိကတော။ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ လောကနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ တထာဂတဿ ဘာဝိတာ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သဒေဝကဿ လောကဿ…ပေ… အနုဝိစရိတံ မနသာ၊ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တသ္မာ ‘တထာဂတော’တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၃)။

တဿ ဧဝမ္ပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမ္ပိ စ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝဒီပေန မုခမတ္တမေဝ။ သဗ္ဗာကာရေန ပန တထာဂတောဝ တထာဂတဿ တထာဂတဘာဝံ ဝဏ္ဏေယျ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ တထာဂတဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသံ ဝသေန ‘‘တထာဂတာ’’တိ အာဟ။

အရဟန္တောတိ ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ၊ အရီနံ အရာနဉ္စ ဟတတ္တာ၊ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာ၊ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝါ တထာဂတော အရဟံ။ အာရကာ ဟိ သော သဗ္ဗကိလေသေဟိ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတော မဂ္ဂေန သဝါသနာနံ ကိလေသာနံ ဝိဒ္ဓံသိတတ္တာတိ အာရကတ္တာ အရဟံ။

‘‘သော တတော အာရကာ နာမ၊ ယဿ ယေနာသမင်္ဂိတာ၊

အသမင်္ဂီ စ ဒေါသေဟိ၊ နာထော တေနာရဟံ မတော’’။

တေ စာနေန ကိလေသာရယော မဂ္ဂေန ဟတာတိ အရီနံ ဟတတ္တာပိ အရဟံ။

‘‘ယသ္မာ ရာဂါဒိသင်္ခါတာ၊ သဗ္ဗေပိ အရယော ဟတာ၊

ပညာသတ္ထေန နာထေန၊ တသ္မာပိ အရဟံ မတော’’။

ယဉ္စေတံ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာမယနာဘိံ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာနံ ဇရာမရဏနေမိံ အာသဝသမုဒယမယေန အက္ခေန ဝိဇ္ဈိတွာ တိဘဝရထေ သမာယောဇိတံ အနာဒိကာလပ္ပဝတ္တံ သံသာရစက္ကံ၊ တဿာနေန ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီရိယပါဒေဟိ သီလပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာယ သဒ္ဓါဟတ္ထေန ကမ္မက္ခယကရံ ဉာဏဖရသုံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေ အရာ ဟတာတိ အရဟံ။

‘‘အရာ သံသာရစက္ကဿ၊ ဟတာ ဉာဏာသိနာ ယတော၊

လောကနာထေန တေနေသ၊ ‘အရဟ’န္တိ ပဝုစ္စတိ’’။

အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျတ္တာ စ စီဝရာဒိပစ္စယေ အရဟတိ ပူဇာဝိသေသဉ္စ၊ တေနေဝ စ ဥပ္ပန္နေ တထာဂတေ ယေ ကေစိ မဟေသက္ခာ ဒေဝမနုဿာ၊ န တေ အညတ္ထ ပူဇံ ကရောန္တိ။ တထာ ဟိ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ သိနေရုမတ္တေန ရတနဒါမေန တထာဂတံ ပူဇေသိ၊ ယထာဗလဉ္စ အညေ ဒေဝါ စ မနုဿာ စ ဗိမ္ဗိသာရကောသလရာဇာဒယော။ ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ စ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အသောကမဟာရာဇာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ကော ပန ဝါဒေါ အညေသံ ပူဇာဝိသေသာနန္တိ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္တာပိ အရဟံ။

‘‘ပူဇာဝိသေသံ သဟ ပစ္စယေဟိ၊ ယသ္မာ အယံ အရဟတိ လောကနာထော၊

အတ္ထာနုရူပံ အရဟန္တိ လောကေ၊ တသ္မာ ဇိနော အရဟတိ နာမမေတံ’’။

ယထာ စ လောကေ ယေ ကေစိ ပဏ္ဍိတမာနိနော ဗာလာ အသိလောကဘယေန ရဟော ပါပံ ကရောန္တိ၊ ဧဝမေသ န ကဒါစိ ပါပံ ကရောတီတိ ပါပကရဏေ ရဟာဘာဝတောပိ အရဟံ။

‘‘ယသ္မာ နတ္ထိ ရဟော နာမ၊ ပါပကမ္မေသု တာဒိနော၊

ရဟာဘာဝေန တေနေသ၊ အရဟံ ဣတိ ဝိဿုတော’’။

ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ –

‘‘အာရကတ္တာ ဟတတ္တာ စ၊ ကိလေသာရီန သော မုနိ၊

ဟတသံသာရစက္ကာရော၊ ပစ္စယာဒီန စာရဟော၊

န ရဟော ကရောတိ ပါပါနိ၊ အရဟံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။

ယသ္မာ ပန သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓါ အရဟတ္တဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ‘‘အရဟန္တော’’တိ အာဟ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တထာ ဟေသ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိညေယျတော၊ ပရိညေယျေ ဓမ္မေ ပရိညေယျတော၊ ပဟာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ပဟာတဗ္ဗတော၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဓမ္မေ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတော၊ ဘာဝေတဗ္ဗေ ဓမ္မေ ဘာဝေတဗ္ဗတော။ တေနေဝါဟ –

‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ၊ ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊

ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ၊ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါသ္မိ ဗြာဟ္မဏာ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၅၆၃၊ မ။ နိ။ ၂။၃၉၉)၊

အထ ဝါ စက္ခု ဒုက္ခသစ္စံ၊ တဿ မူလကာရဏဘာဝေန သမုဋ္ဌာပိကာ ပုရိမတဏှာ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေနာပိ သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ။ ဧသ နယော သောတဃာနဇိဝှာကာယမနေသု။ ဧတေနေဝ စ နယေန ရူပါဒီနိ ဆ အာယတနာနိ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒယော ဆ ဝိညာဏကာယာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာဒယော ဆ ဝေဒနာ၊ ရူပသညာဒယော ဆ သညာ၊ ရူပသဉ္စေတနာဒယော ဆ စေတနာ၊ ရူပတဏှာဒယော ဆ တဏှာကာယာ၊ ရူပဝိတက္ကာဒယော ဆ ဝိတက္ကာ၊ ရူပဝိစာရာဒယော ဆ ဝိစာရာ၊ ရူပက္ခန္ဓာဒယော ပဉ္စက္ခန္ဓာ၊ ဒသ ကသိဏာနိ၊ ဒသ အနုဿတိယော၊ ဥဒ္ဓုမာတကသညာဒိဝသေန ဒသ သညာ၊ ကေသာဒယော ဒွတ္တိံသာကာရာ၊ ဒွါဒသာယတနာနိ၊ အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော၊ ကာမဘဝါဒယော နဝ ဘဝါ၊ ပဌမာဒီနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ၊ မေတ္တာဘာဝနာဒယော စတဿော အပ္ပမညာယော၊ စတဿော အရူပသမာပတ္တိယော၊ ပဋိလောမတော ဇရာမရဏာဒီနိ၊ အနုလောမတော အဝိဇ္ဇာဒီနိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒင်္ဂါနိ စ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။

တတြာယံ ဧကပဒယောဇနာ – ဇရာမရဏံ ဒုက္ခသစ္စံ၊ ဇာတိ သမုဒယသစ္စံ၊ ဥဘိန္နံ နိဿရဏံ နိရောဓသစ္စံ၊ နိရောဓပဇာနနာ ပဋိပဒါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ ဧကေကပဒုဒ္ဓါရေန သဗ္ဗဓမ္မေ သမ္မာ သာမဉ္စ ဗုဒ္ဓါ အနုဗုဒ္ဓါ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ အတ္ထိ နေယျံ နာမ၊ သဗ္ဗဿ သမ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓတ္တာ ဝိမောက္ခန္တိကဉာဏဝသေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ။ တေသံ ပန ဝိဘာဂေါ ဥပရိ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗဗုဒ္ဓါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏေနာပိ သမသမာ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝသေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ အာဟ။

မောနေနာတိ ကာမဉှိ မောနေယျပဋိပဒါသင်္ခါတေန မဂ္ဂဉာဏမောနေန မုနိ နာမ ဟောတိ၊ ဣဓ ပန တုဏှီဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘န မောနေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ မူဠှရူပေါတိ တုစ္ဆရူပေါ။ အဝိဒ္ဒသူတိ အဝိညူ။ ဧဝရူပေါ ဟိ တုဏှီဘူတောပိ မုနိ နာမ န ဟောတိ။ အထ ဝါ မောနေယျမုနိ နာမ န ဟောတိ၊ တုစ္ဆဘာဝေါ စ ပန အညာဏီ စ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယော စ တုလံဝ ပဂ္ဂယှာတိ ယထာ ဟိ တုလံ ဂဟေတွာ ဌိတော အတိရေကံ စေ ဟောတိ၊ ဟရတိ၊ ဦနံ စေ ဟောတိ၊ ပက္ခိပတိ၊ ဧဝမေဝ သော အတိရေကံ ဟရန္တော ဝိယ ပါပံ ဟရတိ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ဦနကေ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ကုသလံ ပရိပူရေတိ။ ဧဝဉ္စ ပန ကရောန္တော သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသင်္ခါတံ ဝရံ ဥတ္တမမေဝ အာဒါယ ပါပါနိ အကုသလကမ္မာနိ ပရိဝဇ္ဇေတိ သ မုနိ နာမာတိ အတ္ထော။ တေန သော မုနီတိ ကသ္မာ ပန သော မုနီတိ စေ? ယံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တကာရဏံ၊ တေန သော မုနီတိ အတ္ထော။ ယော မုနာတိ ဥဘော လောကေတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဣမသ္မိံ ခန္ဓာဒိလောကေ တုလံ အာရောပေတွာ မိနန္တော ဝိယ ‘‘ဣမေ အဇ္ဈတ္တိကာ ခန္ဓာ၊ ဣမေ ဗာဟိရာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဣမေ ဥဘော အတ္ထေ မုနာတိ။ မုနိ တေန ပဝုစ္စတီတိ တေန ပန ကာရဏေန ‘‘မုနီ’’တိ ဝုစ္စတိယေဝါတိ အတ္ထော။

အသတဉ္စာတိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ အကုသလကုသလပ္ပဘေဒေါ၊ အသတဉ္စ သတဉ္စ ဓမ္မော၊ တံ ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ’’တိ ဣမသ္မိံ သဗ္ဗလောကေ ပဝိစယဉာဏေန အသတဉ္စ သတဉ္စ ဉတွာ ဓမ္မံ။ တဿ ဉာတတ္တာ ဧဝ၊ ရာဂါဒိဘေဒတော သတ္တဝိဓံ သင်္ဂံ တဏှာဒိဋ္ဌိဘေဒတော ဒုဝိဓံ ဇာလဉ္စ အတိစ္စ အတိက္ကမိတွာ ဌိတော၊ သော တေန မောနသင်္ခါတေန ပဝိစယဉာဏေန သမန္နာဂတတ္တာ မုနိ။ ဒေဝမနုဿေဟိ ပူဇိတောတိ ဣဒံ ပနဿ ထုတိဝစနံ။ သော ဟိ ခီဏာသဝမုနိတ္တာ ဒေဝမနုဿာနံ ပူဇာရဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ။

သလ္လန္တိ မူလပဒံ။ သတ္တ သလ္လာနီတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ရာဂသလ္လန္တိ ရဉ္ဇနဋ္ဌေန ရာဂေါ စ ပီဠာဇနကတာယ အန္တောတုဒနတာယ ဒုန္နီဟရဏတာယ သလ္လဉ္စာတိ ရာဂသလ္လံ။ ဒေါသသလ္လာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အဗ္ဗူဠှသလ္လောတိ မူလပဒံ။ အဗ္ဗဟိတသလ္လောတိ နီဟဋသလ္လော။ ဥဒ္ဓတသလ္လောတိ ဥဒ္ဓံ ဟဋသလ္လော ဥဒ္ဓရိတသလ္လော။ သမုဒ္ဓတသလ္လောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေန ဝုတ္တော။ ဥပ္ပာဋိတသလ္လောတိ လုဉ္စိတသလ္လော။ သမုပ္ပာဋိတသလ္လောတိ ဥပသဂ္ဂဝသေနေဝ။

သက္ကစ္စကာရီတိ ဒါနာဒီနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေယျဓမ္မဿ ဝါ သက္ကစ္စကရဏဝသေန သက္ကစ္စကာရီ။ သတတဘာဝကရဏေန သာတစ္စကာရီ။ အဋ္ဌိတကရဏေန အဋ္ဌိတကာရီ။ ယထာ နာမ ကကဏ္ဋကော ထောကံ ဂန္တွာ ထောကံ တိဋ္ဌတိ၊ န နိရန္တရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ယော ပုဂ္ဂလော ဧကဒိဝသံ ဒါနံ ဒတွာ ပူဇံ ဝါ ကတွာ ဓမ္မံ ဝါ သုတွာ သမဏဓမ္မံ ဝါ ကတွာ ပုန စိရဿံ ကရောတိ၊ တံ န နိရန္တရံ ပဝတ္တေတိ။ သော ‘‘အသာတစ္စကာရီ၊ အနဋ္ဌိတကာရီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ဧဝံ န ကရောတီတိ အဋ္ဌိတကာရီ။ အနောလီနဝုတ္တိကောတိ နိရန္တရကရဏသင်္ခါတဿ ဝိပ္ဖာရဿ ဘာဝေန န လီနဝုတ္တိကောတိ အနောလီနဝုတ္တိကော။ အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒောတိ ကုသလကရဏေ ဝီရိယစ္ဆန္ဒဿ အနိက္ခိတ္တဘာဝေန အနိက္ခိတ္တစ္ဆန္ဒော။ အနိက္ခိတ္တဓုရောတိ ဝီရိယဓုရဿ အနောရောပနေန အနိက္ခိတ္တဓုရော၊ အနောသက္ကိတမာနသောတိ အတ္ထော။ ယော တတ္ထ ဆန္ဒော စ ဝါယာမော စာတိ ယော တေသု ကုသလဓမ္မေသု ကတ္တုကမျတာဓမ္မစ္ဆန္ဒော စ ပယတ္တသင်္ခါတော ဝါယာမော စ။ ဥဿဟနဝသေန ဥဿာဟော စ။ အဓိမတ္တုဿဟနဝသေန ဥဿောဠှီ စ။ ဝါယာမော စေသော ပါရံ ဂမနဋ္ဌေန။ ဥဿာဟော စေသော ပုဗ္ဗင်္ဂမနဋ္ဌေန။ ဥဿောဠှီ စေသော အဓိမတ္တဋ္ဌေန။ အပ္ပဋိဝါနိ စာတိ အနိဝတ္တနာ စ။ သတိ စ သမ္ပဇညန္တိ သရတီတိ သတိ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမ္ပဇညံ၊ သမန္တတော ပကာရေဟိ ဇာနာတီတိ အတ္ထော။ သာတ္ထကသမ္ပဇညံ သပ္ပာယသမ္ပဇညံ ဂေါစရသမ္ပဇညံ အသမ္မောဟသမ္ပဇညန္တိ ဣမဿ သမ္ပဇာနဿ ဝသေန ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာတပ္ပန္တိ ကိလေသတာပနဝီရိယံ။ ပဓာနန္တိ ဥတ္တမဝီရိယံ။ အဓိဋ္ဌာနန္တိ ကုသလကရဏေ ပတိဋ္ဌာဘာဝေါ။ အနုယောဂေါတိ အနုယုဉ္ဇနံ။ အပ္ပမာဒေါတိ နပ္ပမဇ္ဇနံ၊ သတိယာ အဝိပ္ပဝါသော။

ဣမံ လောကံ နာသီသတီတိ မူလပဒံ။ သကတ္တဘာဝန္တိ အတ္တနော အတ္တဘာဝံ။ ပရတ္တဘာဝန္တိ ပရလောကေ အတ္တဘာဝံ။ သကရူပဝေဒနာဒယော အတ္တနော ပဉ္စက္ခန္ဓေ၊ ပရရူပဝေဒနာဒယော စ ပရလောကေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ။ ကာမဓာတုန္တိ ကာမဘဝံ။ ရူပဓာတုန္တိ ရူပဘဝံ။ အရူပဓာတုန္တိ အရူပဘဝံ။ ပုန ရူပါရူပဝသေန ဒုကံ ဒဿေတုံ ကာမဓာတုံ ရူပဓာတုံ ဧကံ ကတွာ၊ အရူပဓာတုံ ဧကံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဂတိံ ဝါတိ ပတိဋ္ဌာနဝသေန ပဉ္စဂတိ ဝုတ္တာ။ ဥပပတ္တိံ ဝါတိ နိဗ္ဗတ္တိဝသေန စတုယောနိ ဝုတ္တာ။ ပဋိသန္ဓိံ ဝါတိ တိဏ္ဏံ ဘဝါနံ ဃဋနဝသေန ပဋိသန္ဓိ ဝုတ္တာ။ ဘဝံ ဝါတိ ကမ္မဘဝဝသေန။ သံသာရံ ဝါတိ ခန္ဓာဒီနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နဝသေန။ ဝဋ္ဋံ ဝါတိ တေဘူမကဝဋ္ဋံ နာသီသတီတိ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ မဟာနိဒ္ဒေသဋ္ဌကထာယ

ဂုဟဋ္ဌကသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။