📜

ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသော

ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁။ ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၂၁။ ဣတော ပရံ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာယ ဩကာသော အနုပ္ပတ္တော။ တတ္ထ ‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍ’’န္တိ ဣတော ပရံ အတိရေကပဒမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ တတ္ထ သဗ္ဗေသူတိ အနဝသေသေသု။ ဘူတေသူတိ သတ္တေသု။ ဧတ္ထ ဘူတေသူတိ ကိဉ္စာပိ ဘူတသဒ္ဒေါ ‘‘ဘူတသ္မိံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၆၉) ဝိဇ္ဇမာနေ၊ ‘‘ဘူတမိဒံ၊ သာရိပုတ္တ၊ သမနုပဿသီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ခန္ဓပဉ္စကေ၊ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ မဟာဘူတာ ဟေတူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၈၆) စတုဗ္ဗိဓေ ပထဝီဓာတွာဒိရူပေ၊ ‘‘ယော စ ကာလဃသော ဘူတော’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဇာ။ ၁။၂။၁၉၀) ခီဏာသဝေ၊ ‘‘သဗ္ဗေဝ နိက္ခိပိဿန္တိ၊ ဘူတာ လောကေ သမုဿယ’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၂၀) သဗ္ဗသတ္တေ၊ ‘‘ဘူတဂါမပါတဗျတာယာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ပါစိ။ ၉၀) ရုက္ခာဒိကေ၊ ‘‘ဘူတံ ဘူတတော ပဇာနာတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃) စာတုမဟာရာဇိကာနံ ဟေဋ္ဌာ သတ္တနိကာယံ ဥပါဒါယ ဝတ္တတိ။ ဣဓ ပန အဝိသေသတော ပထဝီပဗ္ဗတာဒီသု ဇာတာ သတ္တာ ဘူတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသု ဘူတေသု။ နိဓာယာတိ နိက္ခိပိတွာ။

ဒဏ္ဍန္တိ ကာယဝစီမနောဒဏ္ဍံ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ ကာယဒုစ္စရိတဉှိ ဒဏ္ဍယတီတိ ဒဏ္ဍော၊ ဗာဓေတိ အနယဗျသနံ ပါပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝစီဒုစ္စရိတဉ္စ မနောဒုစ္စရိတဉ္စ။ ပဟရဏဒဏ္ဍော ဧဝ ဝါ ဒဏ္ဍော၊ တံ နိဓာယာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝိဟေဌယန္တိ အဝိဟေဌယန္တော။ အညတရမ္ပီတိ ယံ ကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ။ တေသမ္ပီတိ တေသံ သဗ္ဗဘူတာနံ။ န ပုတ္တမိစ္ဆေယျာတိ အတြဇော ခေတ္တဇော ဒိန္နကော အန္တေဝါသိကောတိ ဣမေသု စတူသု ပုတ္တေသု ယံ ကိဉ္စိ ပုတ္တံ န ဣစ္ဆေယျ။ ကုတော သဟာယန္တိ သဟာယံ ပန ဣစ္ဆေယျာတိ ကုတော ဧဝ ဧတံ။

ဧကောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော၊ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော၊ တဏှာပဟာနဋ္ဌေန ဧကော၊ ဧကန္တဝိဂတကိလေသောတိ ဧကော၊ ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧကော။ သမဏသဟဿဿပိ ဟိ မဇ္ဈေ ဝတ္တမာနော ဂိဟိသညောဇနဿ ဆိန္နတ္တာ ဧကော၊ ဧဝံ ပဗ္ဗဇ္ဇာသင်္ခါတေန ဧကော ။ ဧကော တိဋ္ဌတိ၊ ဧကော ဂစ္ဆတိ၊ ဧကော နိသီဒတိ၊ ဧကော သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ ဧကော ဣရိယတိ ဝတ္တတီတိ ဧကော။ ဧဝံ အဒုတိယဋ္ဌေန ဧကော။

‘‘တဏှာဒုတိယော ပုရိသော၊ ဒီဃမဒ္ဓါန သံသရံ၊

ဣတ္ထဘာဝညထာဘာဝံ၊ သံသာရံ နာတိဝတ္တတိ။

‘‘ဧဝမာဒီနဝံ ဉတွာ၊ တဏှံ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝံ၊

ဝီတတဏှော အနာဒါနော၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ။ (ဣတိဝု။ ၁၅၊ ၁၀၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၁၊ စူဠနိ။ ပါရာယနာနုဂီတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၇) –

ဧဝံ တဏှာပဟာနဋ္ဌေန ဧကော။ သဗ္ဗကိလေသာဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာတိ ဧဝံ ဧကန္တဝိဂတကိလေသောတိ ဧကော။ အနာစရိယကော ဟုတွာ သယမ္ဘူ သာမညေဝ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧဝံ ဧကော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧကော။

စရေတိ ယာ ဣမာ အဋ္ဌ စရိယာယော။ သေယျထိဒံ – ယာ ပဏိဓိသမ္ပန္နာနံ စတူသု ဣရိယာပထေသု ဣရိယာပထစရိယာ၊ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရာနံ အဇ္ဈတ္တိကာယတနေသု အာယတနစရိယာ၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရီနံ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သတိစရိယာ၊ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ စတူသု ဈာနေသု သမာဓိစရိယာ၊ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနံ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဉာဏစရိယာ၊ သမ္မာ ပဋိပန္နာနံ စတူသု အရိယမဂ္ဂေသု မဂ္ဂစရိယာ၊ အဓိဂတဖလာနံ စတူသု သာမညဖလေသု ပဋိပတ္တိစရိယာ၊ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ သဗ္ဗသတ္တေသု လောကတ္ထစရိယာ၊ တတ္ထ ပဒေသတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓသာဝကာနန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘စရိယာတိ အဋ္ဌ စရိယာယော ယာ ဣရိယာပထစရိယာ’’တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၉၇၊ ၃။၂၈) ဝိတ္ထာရော။ တာဟိ စရိယာဟိ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ယာ ဣမာ ‘‘အဓိမုစ္စန္တော သဒ္ဓါယ စရတိ၊ ပဂ္ဂဏှန္တော ဝီရိယေန စရတိ၊ ဥပဋ္ဌဟန္တော သတိယာ စရတိ၊ အဝိက္ခိတ္တော သမာဓိနာ စရတိ၊ ပဇာနန္တော ပညာယ စရတိ၊ ဝိဇာနန္တော ဝိညာဏေန စရတိ၊ ဧဝံ ပဋိပန္နဿ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယာပေန္တီတိ အာယတနစရိယာယ စရတိ၊ ဧဝံ ပဋိပန္နော ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိသေသစရိယာယ စရတီ’’တိ (စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၁၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၉၇၊ ၃။၂၉) ဧဝံ အပရာပိ အဋ္ဌ စရိယာ ဝုတ္တာ။ တာဟိ သမန္နာဂတော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ ခဂ္ဂဝိသာဏော နာမ ခဂ္ဂမိဂသိင်္ဂံ။

ကပ္ပ -သဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟနဝေါဟာရကာလပညတ္တိစ္ဆေဒဝိကပ္ပလေသသမန္တဘာဝသဒိသာဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနီယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ။ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) အဘိသဒ္ဒဟနတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု (သု။ နိ။ ၁၀၉၈၊ စူဠနိ။ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာ ၁၁၇၊ ကပ္ပမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆၁) ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ ဧဝမာဒီသု (ဇာ။ ၂။၂၂။၁၃၆၈) ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော’’တိ ဧဝမာဒီသု (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဝိကပ္ပော။ ‘‘အတ္ထိ ကပ္ပော နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ ဧဝမာဒီသု (အ။ နိ။ ၈။၈၀) လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၄) သမန္တဘာဝေါ။ ‘‘သတ္ထုကပ္ပေန ဝတ ကိရ၊ ဘော၊ သာဝကေန သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာ န ဇာနိမှာ’’တိ ဧဝမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၆၀) သဒိသော၊ ပဋိဘာဂေါတိ အတ္ထော။ ဣဓ ပနဿ သဒိသော ပဋိဘာဂေါတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ခဂ္ဂဝိသာဏသဒိသောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ တာဝေတ္ထ ပဒတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ။

အဓိပ္ပာယာနုသန္ဓိတော ပန ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော – ယွာယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော ဒဏ္ဍော ဘူတေသု ပဝတ္တိယမာနော အဟိတော ဟောတိ၊ တံ တေသု အပ္ပဝတ္တိယမာနေသု တပ္ပဋိပက္ခဘူတာယ မေတ္တာယ ဟိတူပသံဟာရေန စ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ၊ နိဟိတဒဏ္ဍတ္တာ ဧဝ စ ယထာ အနိဟိတဒဏ္ဍာ သတ္တာ ဘူတာနိ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဝိဟေဌေန္တိ၊ တထာ အဝိဟေဌယံ၊ အညတရမ္ပိ တေသံ ဣမံ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနမာဂမ္မ ယဒေဝ တတ္ထ ဝေဒနာဂတံ သညာသင်္ခါရဝိညာဏဂတံ တဉ္စ တဒနုသာရေနေဝ တဒညဉ္စ သင်္ခါရဂတံ ဝိပဿိတွာ ဣမံ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီ’’တိ အယံ တာဝ အဓိပ္ပာယော။

အယံ ပန အနုသန္ဓိ – ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ အမစ္စာ အာဟံသု – ‘‘ဣဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ကုဟိံ ဂစ္ဆထာ’’တိ? တတော တေန ‘‘ပုဗ္ဗပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ကတ္ထ ဝသန္တီ’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉတွာ ‘‘ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတေ’’တိ ဝုတ္တေ ပုနာဟံသု – ‘‘အမှေ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ပဇဟထ၊ န ဣစ္ဆထာ’’တိ။ အထ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဟ – ‘‘န ပုတ္တမိစ္ဆေယျာ’’တိ သဗ္ဗံ။ တတြာယံ အဓိပ္ပာယော – အဟံ ဣဒါနိ အတြဇာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ ပုတ္တမ္ပိ န ဣစ္ဆေယျံ၊ ကုတော ပန တုမှာဒိသံ သဟာယံ။ တသ္မာ တုမှေသုပိ ယော မယာ သဒ္ဓိံ ဂန္တုကာမော မာဒိသော ဝါ ဟောတုံ ဣစ္ဆတိ၊ သော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။ အထ ဝါ တေဟိ ‘‘အမှေ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ပဇဟထ၊ န ဣစ္ဆထာ’’တိ ဝုတ္တေ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ‘‘န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ၊ ကုတော သဟာယ’’န္တိ ဝတွာ အတ္တနော ယထာဝုတ္တေနဋ္ဌေန ဧကစရိယာယ ဂုဏံ ဒိသွာ ပမုဒိတော ပီတိသောမနဿဇာတော ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၅)။

တတ္ထ တသာတိ ဝိပါသကိရိယာ။ ထာဝရာတိ ခီဏာသဝါ။ ဘယဘေရဝါတိ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာ စိတ္တုတြာသာ။ နိဓာယာတိ ဆဍ္ဍေတွာ။ နိဒဟိတွာတိ ဌပေတွာ။ ဩရောပယိတွာတိ အဓောကရိတွာ။ သမောရောပယိတွာတိ အဓောဂတံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ။ နိက္ခိပိတွာတိ တတော အပနေတွာ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိတွာတိ သန္နိသီဒါပေတွာ။

အာလပနန္တိ အာဒိတော လပနံ။ သလ္လပနန္တိ သမ္မာ လပနံ။ ဥလ္လပနန္တိ ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနံ။ သမုလ္လပနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ လပနံ။

ဣရိယာပထစရိယာတိ ဣရိယာပထာနံ စရိယာ၊ ပဝတ္တနန္တိ အတ္ထော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အာယတနစရိယာ ပန အာယတနေသု သတိသမ္ပဇညာနံ စရိယာ။ ပတ္တီတိ ဖလာနိ။ တာနိ ဟိ ပါပုဏီယန္တီတိ ‘‘ပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာနိ။ သတ္တလောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ အတ္ထာ လောကတ္ထာတိ အယံ ဝိသေသော။

ဣဒါနိ တာသံ စရိယာနံ ဘူမိံ ဒဿေန္တော ‘‘စတူသု ဣရိယာပထေသူ’’တိအာဒိမာဟ ။ သတိပဋ္ဌာနေသူတိ အာရမ္မဏသတိပဋ္ဌာနေသုပိ ဝုစ္စမာနေသု သတိတော အနညာနိ၊ ဝေါဟာရဝသေန ပန အညာနိ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အရိယသစ္စေသူတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယသစ္စဉာဏေန ဝိသုံ ဝိသုံ သစ္စပရိဂ္ဂဟဝသေန ဝုတ္တံ။ အရိယမဂ္ဂေသု သာမညဖလေသူတိ စ ဝေါဟာရဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ပဒေသတောတိ လောကတ္ထစရိယာယ ဧကဒေသေ။ နိပ္ပဒေသတော ဟိ လောကတ္ထစရိယံ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ ကရောန္တိ။ ပုန တာ ဧဝ စရိယာယော ကာရကပုဂ္ဂလဝသေန ဒဿေန္တော ‘‘ပဏိဓိသမ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဏိဓိသမ္ပန္နာ နာမ ဣရိယာပထာနံ သန္တတ္တာ ဣရိယာပထာဝ ဌိတိယာ သမ္ပန္နာ အကမ္ပိတဣရိယာပထာ ဘိက္ခုဘာဝါနုရူပေန သန္တေန ဣရိယာပထေန သမ္ပန္နာ။

ဣန္ဒြိယေသုဂုတ္တဒွါရာနန္တိ စက္ခာဒီသု ဆသု ဣန္ဒြိယေသု အတ္တနော အတ္တနော ဝိသယေ ပဝတ္တံ ဧကေကဒွါရဝသေန ဂုတ္တံ ဒွါရံ ဧတေသန္တိ ဂုတ္တဒွါရာ၊ တေသံ ဂုတ္တဒွါရာနံ။ ဒွါရန္တိ စေတ္ထ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဝသေန စက္ခာဒယော ဧဝ။ အပ္ပမာဒဝိဟာရီနန္တိ သီလာဒီသု အပ္ပမာဒဝိဟာရဝတံ။ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနန္တိ ဝိပဿနာယ ပါဒကဘာဝေန အဓိစိတ္တသင်္ခါတံ သမာဓိံ အနုယုတ္တာနံ။ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာနန္တိ နာမရူပဝဝတ္ထာနံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဂေါတြဘု၊ တာဝ ပဝတ္တေန ဉာဏေန သမ္ပန္နာနံ ။ သမ္မာ ပဋိပန္နာနန္တိ စတုမဂ္ဂက္ခဏေ။ အဓိဂတဖလာနန္တိ စတုဖလက္ခဏေ။ တထာဂတာနန္တိ တထာ အာဂတာနံ။ အရဟန္တာနန္တိ ဒူရကိလေသာနံ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနန္တိ သမ္မာ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မဗုဒ္ဓါနံ။ ဣမေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတော ဧဝ။

ပဒေသတော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနန္တိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဧကဒေသတော။ သာဝကာနန္တိ သာဝကာနမ္ပိ ဧကဒေသတော။ အဓိမုစ္စန္တောတိ အဓိမောက္ခံ ကရောန္တော။ သဒ္ဓါယ စရတီတိ သဒ္ဓါဝသေန ပဝတ္တတိ။ ပဂ္ဂဏှန္တောတိ စတုသမ္မပ္ပဓာနဝီရိယေန ပဒဟန္တော။ ဥပဋ္ဌပေန္တောတိ သတိယာ အာရမ္မဏံ ဥပဋ္ဌပေန္တော။ အဝိက္ခေပံ ကရောန္တောတိ သမာဓိဝသေန ဝိက္ခေပံ အကရောန္တော။ ပဇာနန္တောတိ စတုသစ္စဇာနနပညာယ ပကာရေန ဇာနန္တော။ ဝိဇာနန္တောတိ ဣန္ဒြိယသမ္ပယုတ္တဇဝနပုဗ္ဗင်္ဂမေန အာဝဇ္ဇနဝိညာဏေန အာရမ္မဏံ ဝိဇာနန္တော။ ဝိညာဏစရိယာယာတိ အာဝဇ္ဇနဝိညာဏစရိယာဝသေန။ ဧဝံ ပဋိပန္နဿာတိ သဟာဝဇ္ဇနာယ ဣန္ဒြိယစရိယာယ ပဋိပန္နဿ။ ကုသလာ ဓမ္မာ အာယာပေန္တီတိ သမထဝိပဿနာဝသေန ပဝတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဘုသံ ယာပေန္တိ၊ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အာယတနစရိယာယာတိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘုသံ ယတနစရိယာယ၊ ပဝတ္တနစရိယာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိသေသမဓိဂစ္ဆတီတိ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝသေန ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ။

ဒဿနစရိယာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိအာဒီသု သမ္မာ ပဿတိ၊ သမ္မာ ဝါ တာယ ပဿန္တိ၊ ပသဋ္ဌာ သုန္ဒရာ ဝါ ဒိဋ္ဌီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ တဿာ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ နိဗ္ဗာနပစ္စက္ခကရဏေန ဒဿနစရိယာ။ သမ္မာ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန သင်္ကပ္ပေန္တိ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ သင်္ကပ္ပောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပော။ တဿ အာရမ္မဏေ စိတ္တဿ အဘိနိရောပနစရိယာ။ သမ္မာ ဝဒတိ၊ သမ္မာ ဝါ တာယ ဝဒန္တိ၊ ပသဋ္ဌာ သုန္ဒရာ ဝါ ဝါစာတိ သမ္မာဝါစာ၊ မိစ္ဆာဝါစာဝိရတိယာ ဧတံ နာမံ။ တဿာ စတုဗ္ဗိဓဝစီသံဝရပရိဂ္ဂဟစရိယာ။ သမ္မာ ကရောတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန ကရောန္တိ၊ ပသဋ္ဌံ သုန္ဒရံ ဝါ ကမ္မန္တိ သမ္မာကမ္မံ၊ သမ္မာကမ္မမေဝ သမ္မာကမ္မန္တော၊ မိစ္ဆာကမ္မန္တဝိရတိယာ ဧတံ နာမံ။ တဿ တိဝိဓကာယသံဝရသမုဋ္ဌာနစရိယာ။ သမ္မာ အာဇီဝတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန အာဇီဝန္တိ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ အာဇီဝေါတိ သမ္မာအာဇီဝေါ၊ မိစ္ဆာအာဇီဝဝိရတိယာ ဧတံ နာမံ။ တဿ ဝေါဒါနစရိယာ ပရိသုဒ္ဓစရိယာ။ သမ္မာ ဝါယမတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန ဝါယမန္တိ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ ဝါယာမောတိ သမ္မာဝါယာမော၊ တဿ ပဂ္ဂဟစရိယာ။ သမ္မာ သရတိ၊ သမ္မာ ဝါ တာယ သရန္တိ၊ ပသဋ္ဌာ သုန္ဒရာ ဝါ သတီတိ သမ္မာသတိ၊ တဿာ ဥပဋ္ဌာနစရိယာ။ သမ္မာ သမာဓိယတိ၊ သမ္မာ ဝါ တေန သမာဓိယန္တိ၊ ပသဋ္ဌော သုန္ဒရော ဝါ သမာဓီတိ သမ္မာသမာဓိ၊ တဿ အဝိက္ခေပစရိယာ။

တက္ကပ္ပောတိ တေန ကပ္ပော၊ ဧဝရူပေါတိ အတ္ထော။ တဿဒိသောတိ တေန သဒိသော၊ ‘‘တဿဒိကော’’တိ ဝါ ပါဌော။ တပ္ပဋိဘာဂေါတိ တေန ပဋိဘာဂေါ တပ္ပဋိဘာဂေါ၊ ဧဒိသောတိ အတ္ထော။ သာဒုရသံ အတိက္ကန္တံ လောဏံ အတိလောဏံ။ လောဏကပ္ပောတိ လောဏသဒိသောတိ ဝုစ္စတိ။ အတိတိတ္တကန္တိ အတိက္ကန္တတိတ္တကံ၊ ပုစိမန္ဒာဒိကပ္ပော တိတ္တကသဒိသောတိ ဝုစ္စတိ။ အတိမဓုရန္တိ ခီရပါယာသာဒိကံ။ ဟိမကပ္ပောတိ ဟိမောဒကသဒိသော။ သတ္ထုကပ္ပောတိ သတ္ထုနာ ဗုဒ္ဓေန သဒိသော။ ဧဝမေဝါတိ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ။

တတြာယံ ဧတဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ သင်္ခေပေန ဝိပဿနာအာစိက္ခနဝိဓိံ ဒဿေတွာ ဂမိဿာမ။ တတ္ထ နာမရူပပရိဂ္ဂဟံ ကာတုကာမော ပစ္စေကဗောဓိသတ္တော ရူပါရူပအဋ္ဌသမာပတ္တီသု ယံ ကိဉ္စိ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ဝိတက္ကာဒီနိ ဈာနင်္ဂါနိ စ တံသမ္ပယုတ္တေ စ ဖဿာဒယော ဓမ္မေ လက္ခဏရသပစ္စုပဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘သဗ္ဗမ္ပေတံ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမနတော နမနဋ္ဌေန နာမ’’န္တိ ဝဝတ္ထပေတိ။ တတော တဿ ပစ္စယံ ပရိယေသန္တော ‘‘ဟဒယဝတ္ထုံ နိဿာယ ပဝတ္တတီ’’တိ ပဿတိ။ ပုန ဝတ္ထုဿ ပစ္စယဘူတာနိ စ ဥပါဒါရူပါနိ စ ပဿိတွာ ‘‘ဣဒံ သဗ္ဗံ ရုပ္ပနတော ရူပ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ပုန တဒုဘယံ ‘‘နမနလက္ခဏံ နာမံ၊ ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပ’’န္တိ ဧဝံ သင်္ခေပတော နာမရူပံ ဝဝတ္ထပေတိ။ သမထယာနိကဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာယာနိကော ပန စတုဓာတုဝဝတ္ထာနမုခေန ဘူတုပါဒါယရူပါနိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘သဗ္ဗမ္ပေတံ ရုပ္ပနတော ရူပ’’န္တိ ပဿတိ။ တတော ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္နရူပဿ စက္ခာဒီနိ နိဿာယ ပဝတ္တမာနာ အရူပဓမ္မာ အာပါထမာဂစ္ဆန္တိ။ တတော သဗ္ဗေပိ တေ အရူပဓမ္မေ နမနလက္ခဏေန ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣဒံ နာမ’’န္တိ ပဿတိ၊ သော ‘‘ဣဒံ နာမံ၊ ဣဒံ ရူပ’’န္တိ ဒွေဓာ ဝဝတ္ထပေတိ။ ဧဝံ ဝဝတ္ထပေတွာ ‘‘နာမရူပတော ဥဒ္ဓံ အညော သတ္တော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ ပဿတိ။

ယထာ ဟိ အင်္ဂသမ္ဘာရာ၊ ဟောတိ သဒ္ဒေါ ရထော ဣတိ၊

ဧဝံ ခန္ဓေသု သန္တေသု၊ ဟောတိ ‘‘သတ္တော’’တိ သမ္မုတိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မိ။ ပ။ ၂။၁။၁၊ ကထာ။ ၂၃၃)၊

ဧဝမေဝ ပဉ္စသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု သန္တေသု ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော’’တိ ဝေါဟာရမတ္တံ ဟောတီတိ ဧဝမာဒိနာ နယေန နာမရူပါနံ ယာထာဝဒဿနသင်္ခါတေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိဘူတေန ဉာဏေန နာမရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ပုန တဿ ပစ္စယမ္ပိ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ဝုတ္တနယေန နာမရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ကော နု ခေါ ဣမဿ ဟေတူ’’တိ ပရိယေသန္တော အဟေတုဝါဒဝိသမဟေတုဝါဒေသု ဒေါသံ ဒိသွာ ရောဂံ ဒိသွာ တဿ နိဒါနံ သမုဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယေသန္တော ဝေဇ္ဇော ဝိယ တဿ ဟေတုဉ္စ ပစ္စယဉ္စ ပရိယေသန္တော အဝိဇ္ဇာ တဏှာ ဥပါဒါနံ ကမ္မန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ဓမ္မေ နာမရူပဿ ဥပ္ပာဒပစ္စယတ္တာ ‘‘ဟေတူ’’တိ ။ အာဟာရံ ဥပတ္ထမ္ဘနပစ္စယတ္တာ ‘‘ပစ္စယော’’တိ စ ပဿတိ။ ဣမဿ ဟိ ကာယဿ အဝိဇ္ဇာဒယော တယော ဓမ္မာ မာတာ ဝိယ ဒါရကဿ ဥပနိဿယာ ဟောန္တိ၊ ကမ္မံ ပိတာ ဝိယ ပုတ္တဿ ဇနကံ၊ အာဟာရော ဓာတိ ဝိယ ဒါရကဿ သန္ဓာရကောတိ။ ဧဝံ ရူပကာယဿ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟံ ကတွာ ပုန ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅) နယေန နာမကာယဿပိ ပစ္စယံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ‘‘အတီတာနာဂတာပိ ဓမ္မာ ဧဝမေဝ ဝတ္တန္တီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကရောတိ။

တဿ ယာ သာ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ အဟောသိံ၊ ကိံ နု ခေါ၊ ကထံ နု ခေါ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိ ပဉ္စဝိဓာ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝုတ္တာ။

ယာပိ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ ‘‘ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ န နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကထံ နု ခေါ ဘဝိဿာမိ၊ ကိံ ဟုတွာ ကိံ ဘဝိဿာမိ နု ခေါ အဟံ အနာဂတမဒ္ဓါန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ပဉ္စဝိဓာ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝုတ္တာ။

ယာပိ ဧတရဟိ ဝါ ပန ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ကထံကထီ ဟောတိ ‘‘အဟံ နု ခေါသ္မိ၊ နော နု ခေါသ္မိ၊ ကိံ နု ခေါသ္မိ၊ ကထံ နု ခေါသ္မိ၊ အယံ နု ခေါ သတ္တော ကုတော အာဂတော၊ သော ကုဟိံ ဂါမီ ဘဝိဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) ဆဗ္ဗိဓာ ဝိစိကိစ္ဆာ ဝုတ္တာ၊ သာ သဗ္ဗာပိ ပဟိယျတိ။ ဧဝံ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဏေန တီသု အဒ္ဓါသု ကင်္ခံ ဝိတရိတွာ ဌိတံ ဉာဏံ ‘‘ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓီ’’တိပိ ‘‘ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ’’န္တိပိ ‘‘ယထာဘူတဉာဏ’’န္တိပိ ‘‘သမ္မာဒဿန’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။

ဧတ္ထ ပန တိဿော ဟိ လောကိယပရိညာ ဉာတပရိညာ တီရဏပရိညာ ပဟာနပရိညာတိ။ တတ္ထ ‘‘ရုပ္ပနလက္ခဏံ ရူပံ၊ ဝေဒယိတလက္ခဏာ ဝေဒနာ’’တိ ဧဝံ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ ပစ္စတ္တလက္ခဏသလ္လက္ခဏဝသေန ပဝတ္တာ ပညာ ဉာတပရိညာ နာမ။ ‘‘ရူပံ အနိစ္စံ၊ ဝေဒနာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ပန နယေန တေသံယေဝ ဓမ္မာနံ သာမညလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ပဝတ္တာ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာပညာ တီရဏပရိညာ နာမ။ တေသု ဧဝ ပန ဓမ္မေသု နိစ္စသညာဒိပဇဟနဝသေန ပဝတ္တာ လက္ခဏာရမ္မဏိကဝိပဿနာဝ ပညာ ပဟာနပရိညာ နာမ။

တတ္ထ သင်္ခါရပရိစ္ဆေဒတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟာ ဉာတပရိညာယ ဘူမိ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဓမ္မာနံ ပစ္စတ္တလက္ခဏပဋိဝေဓဿေဝ အာဓိပစ္စံ ဟောတိ။ ကလာပသမ္မသနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာ တီရဏပရိညာယ ဘူမိ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ သာမညလက္ခဏပဋိဝေဓဿေဝ အာဓိပစ္စံ ဟောတိ။ ဘင်္ဂါနုပဿနတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ပဟာနပရိညာယ ဘူမိ။ တတော စ ပဋ္ဌာယ ဟိ အနိစ္စတော အနုပဿန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ၊ ဒုက္ခတော အနုပဿန္တော သုခသညံ၊ အနတ္တတော အနုပဿန္တော အတ္တသညံ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ၊ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ၊ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ၊ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော အာဒါနံ ပဇဟတီတိ ဧဝံ နိစ္စသညာဒိပဟာနသာဓိကာနံ သတ္တန္နံ အနုပဿနာနံ အာဓိပစ္စံ။ ဣတိ ဣမာသု တီသု ပရိညာသု သင်္ခါရပရိစ္ဆေဒဿ စေဝ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဿ စ သာဓိတတ္တာ ဣမိနာ ယောဂိနာ ဉာတပရိညာဝ အဓိဂတာ။

ပုန ‘‘ယံ ကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ…ပေ… ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ရူပံ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စံ၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တိတ္တာ အနတ္တာ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ… သညာ… ယေ ကေစိ သင်္ခါရာ … ယံ ကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ၊ သဗ္ဗံ ဝိညာဏံ ဟုတွာ အဘာဝတော အနိစ္စံ၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠိတတ္တာ ဒုက္ခံ၊ အဝသဝတ္တိတ္တာ အနတ္တာ’’တိ ဧဝမာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၄၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၄၈) နယေန ကလာပသမ္မသနံ ကရောတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ’’တိ။

ဧဝံ သင်္ခါရေ အနိစ္စဒုက္ခာနတ္တဝသေန ကလာပသမ္မသနံ ကတွာ ပုန သင်္ခါရာနံ ဥဒယဗ္ဗယမေဝ ပဿတိ။ ကထံ ? ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ တဏှာကမ္မအာဟာရသမုဒယာ ရူပသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀)။ ဧဝံ ရူပက္ခန္ဓဿ ပစ္စယာယတ္တတာဒဿနေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ။ ဧဝံ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော၊ တဏှာကမ္မအာဟာရနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယနိရောဓဒဿနေန ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတီတိ ဧဝံ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ရူပက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ။

တထာ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော၊ တဏှာကမ္မဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယာယတ္တတာဒဿနေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ၊ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဥဒယံ ပဿတိ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော၊ တဏှာကမ္မဖဿနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) ပစ္စယနိရောဓဒဿနေန ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ၊ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ဝယံ ပဿတိ။ ဧဝံ သညာက္ခန္ဓာဒီသုပိ။

အယံ ပန ဝိသေသော – ဝိညာဏက္ခန္ဓဿ ဖဿဋ္ဌာနေ ‘‘နာမရူပသမုဒယာ၊ နာမရူပနိရောဓာ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကေကသ္မိံ ခန္ဓေ ပစ္စယသမုဒယဝသေန စ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏဝသေန စ ပစ္စယနိရောဓဝသေန စ ဝိပရိဏာမလက္ခဏဝသေန စ ဥဒယဗ္ဗယဒဿနေန စ ဒသ ဒသ ကတွာ ပညာသ လက္ခဏာနိ ဝုတ္တာနိ။ တေသံ ဝသေန ‘‘ဧဝမ္ပိ ရူပဿ ဥဒယော၊ ဧဝမ္ပိ ရူပဿ ဝယော’’တိ ပစ္စယတော စေဝ ခဏတော စ ဝိတ္ထာရေန မနသိကာရံ ကရောတိ။

တဿေဝံ ကရောတော ‘‘ဣတိ ကိရ ဣမေ ဓမ္မာ အဟုတွာ သမ္ဘောန္တိ၊ ဟုတွာ ပဋိဝေန္တီ’’တိ ဉာဏံ ဝိသဒံ ဟောတိ။ ‘‘ဧဝံ ကိရ ဣမေ ဓမ္မာ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ နိစ္စနဝါ ဟုတွာ သင်္ခါရာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ နိစ္စနဝါ၊ သူရိယုဂ္ဂမနေ ဥဿာဝဗိန္ဒု ဝိယ ဥဒကဗုဗ္ဗုဠော ဝိယ ဥဒကေ ဒဏ္ဍရာဇိ ဝိယ အာရဂ္ဂေ သာသပေါ ဝိယ ဝိဇ္ဇုပ္ပာဒေါ ဝိယ စ ပရိတ္တဋ္ဌာယိနော၊ မာယာမရီစိသုပိနာလာတစက္ကဂန္ဓဗ္ဗနဂရဖေဏကဒလိအာဒယော ဝိယ အသာရာ နိဿာရာ ဝိယ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန အနေန ‘‘ဝယဓမ္မမေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဥပ္ပန္နဉ္စ ဝယံ ဥပေတီ’’တိ ဣမိနာ အာကာရေန သမ္မသနပညာယ လက္ခဏာနိ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတံ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနံ နာမ ပဌမံ တရုဏဝိပဿနာဉာဏံ အဓိဂတံ ဟောတိ။ ယဿာဓိဂမာ ‘‘အာရဒ္ဓဝိပဿကော’’တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။

အထဿ အာရဒ္ဓဝိပဿကဿ ကုလပုတ္တဿ ဩဘာသော ဉာဏံ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပဋ္ဌာနံ ဥပေက္ခာ နိကန္တီတိ ဒသ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧတ္ထ ဩဘာသော နာမ ဝိပဿနက္ခဏေ ဉာဏဿ ဗလဝတ္တာ လောဟိတံ သန္နိသီဒတိ၊ တေန စ စိတ္တောဘာသော နိဗ္ဗတ္တတိ။ တံ ဒိသွာ အကုသလော ယောဂီ ‘‘မဂ္ဂေါ မေ ပတ္တော’’တိ တမေဝ ဩဘာသံ အဿာဒေတိ။ ဉာဏမ္ပိ ဝိပဿနာဉာဏမေဝ။ တံ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တဿ သုဒ္ဓံ ပသန္နံ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ တံ ဒိသွာ ပုဗ္ဗေ ဝိယ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ အဿာဒေတိ။ ပီတိပိ ဝိပဿနာပီတိ ဧဝ။ တဿ ဟိ တသ္မိံ ခဏေ ပဉ္စဝိဓာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဿဒ္ဓီတိ ဝိပဿနာပဿဒ္ဓိ။ တသ္မိံ သမယေ နေဝ ကာယစိတ္တာနံ ဒရထော၊ န ဂါရဝံ၊ န ကက္ခဠတာ၊ န အကမ္မညတာ၊ န ဂေလညတာ၊ န ဝင်္ကတာ ဟောတိ။ သုခမ္ပိ ဝိပဿနာသုခမေဝ။ တဿ ကိရ တသ္မိံ သမယေ သကလသရီရံ အဘိသန္ဒယမာနံ အတိပဏီတံ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

အဓိမောက္ခော နာမ ဝိပဿနက္ခဏေ ပဝတ္တာ သဒ္ဓါ။ တသ္မိဉှိ ခဏေ စိတ္တစေတသိကာနံ အတိဝိယ ပသာဒဘူတာ ဗလဝတီ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဂ္ဂဟော နာမ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ။ တသ္မိဉှိ ခဏေ အသိထိလံ အနစ္စာရဒ္ဓံ သုပဂ္ဂဟိတံ ဝီရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ။ တသ္မိဉှိ ခဏေ သုပဋ္ဌိတာ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥပေက္ခာ ဒုဝိဓာ ဝိပဿနာဝဇ္ဇနဝသေန။ တသ္မိဉှိ ခဏေ သဗ္ဗသင်္ခါရဂဟဏေ မဇ္ဈတ္တဘူတံ ဝိပဿနုပေက္ခာသင်္ခါတံ ဉာဏံ ဗလဝန္တံ ဟုတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ စ။ သာ စ တံ တံ ဌာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ သူရာ တိခိဏာ ဟုတွာ ဝဟတိ။ နိကန္တီတိ ဝိပဿနာနိကန္တိ။ ဩဘာသာဒီသု ဟိ အာလယံ ကုရုမာနာ သုခုမာ သန္တာကာရာ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ ဩဘာသာဒယော ကိလေသဝတ္ထုတာယ ‘‘ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုတ္တာ န အကုသလတ္တာ။ နိကန္တိ ပန ဥပက္ကိလေသော စေဝ ကိလေသဝတ္ထု စ။

ပဏ္ဍိတော ပန ဘိက္ခု ဩဘာသာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဝိက္ခေပံ အဂစ္ဆန္တော ‘‘ဩဘာသာဒယော ဓမ္မာ န မဂ္ဂေါ၊ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ပန ဝီထိပဋိပန္နံ ဝိပဿနာဉာဏံ မဂ္ဂေါ’’တိ မဂ္ဂဉ္စ အမဂ္ဂဉ္စ ဝဝတ္ထပေတိ။ တဿေဝံ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ၊ အယံ န မဂ္ဂေါ’’တိ ဉတွာ ဌိတံ ဉာဏံ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ အဋ္ဌန္နံ ဝိပဿနာဉာဏာနံ ဝသေန သိခါပတ္တဝိပဿနာဉာဏံ နဝမဉ္စ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ အယံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ ဟောတိ။ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာဉာဏံ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ နာမ။ နဝမံ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ အနုလောမဿေတံ နာမံ။

တသ္မာ တံ သမ္ပာဒေတုကာမေန ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ အာဒိံကတွာ ဧတေသု ဉာဏေသု ယောဂေါ ကရဏီယော။ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿန္တဿ ဟိ အနိစ္စလက္ခဏံ ယထာဘူတံ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဥဒယဗ္ဗယပဋိပီဠနံ ပဿတော ဒုက္ခလက္ခဏဉ္စ၊ ‘‘ဒုက္ခမေဝ ဟိ သမ္ဘောတိ၊ ဒုက္ခံ တိဋ္ဌတိ ဝေတိ စာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ ကထာ။ ၂၃၃) ပဿတော အနတ္တလက္ခဏဉ္စ။

ဧတ္ထ စ အနိစ္စံ အနိစ္စလက္ခဏံ ဒုက္ခံ ဒုက္ခလက္ခဏံ အနတ္တာ အနတ္တလက္ခဏန္တိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ အနိစ္စန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ကသ္မာ? ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တဘာဝါ၊ ဟုတွာ အဘာဝတော ဝါ။ အညထတ္တံ နာမ ဇရာ။ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ အနိစ္စလက္ခဏံ၊ ဟုတွာ အဘာဝသင်္ခါတော ဝါ အာကာရဝိကာရော။ ‘‘ယဒနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခ’’န္တိ ဝစနတော တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ ဒုက္ခံ။ ကသ္မာ? အဘိဏှံ ပဋိပီဠနတော။ အဘိဏှံ ပဋိပီဠနာကာရော ဒုက္ခလက္ခဏံ။ ‘‘ယံ ဒုက္ခံ၊ တဒနတ္တာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၅-၁၆) ဝစနတော တဒေဝ ခန္ဓပဉ္စကံ အနတ္တာ။ ကသ္မာ? အဝသဝတ္တနတော ။ အဝသဝတ္တနာကာရော အနတ္တလက္ခဏံ။ ဣမာနိ တီဏိပိ လက္ခဏာနိ ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿန္တဿေဝ အာရမ္မဏာနိ ဟောန္တိ။

ပုနပိ သော ရူပါရူပဓမ္မေ ‘‘ဧဝံ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝိပဿတိ၊ တဿ သင်္ခါရာ လဟုံ လဟုံ အာပါထံ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တတော ဥပ္ပာဒံ ဝါ ဌိတိံ ဝါ ပဝတ္တံ ဝါ နိမိတ္တံ ဝါ အာရမ္မဏံ အကတွာ တေသံ ခယဝယနိရောဓေ ဧဝ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ဣဒံ ဘင်္ဂဉာဏံ နာမ။ ဣမဿ ဥပ္ပာဒတော ပဋ္ဌာယ အယံ ယောဂီ ‘‘ယထာ ဣမေ သင်္ခါရာ ဘိဇ္ဇန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝံ အတီတေပိ သင်္ခါရဂတံ ဘိဇ္ဇိ၊ အနာဂတေပိ ဘိဇ္ဇိဿတီ’’တိ နိရောဓမေဝ ပဿန္တော တိဋ္ဌတိ။ တဿ ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏံ အာသေဝန္တဿ ဗဟုလီကရောန္တဿ သဗ္ဗဘဝယောနိ ဂတိဋ္ဌိတိ သတ္တာဝါသေသု ပဘေဒကာ သင်္ခါရာ ဇလိတအင်္ဂါရကာသုအာဒယော ဝိယ မဟာဘယံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဧတံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ နာမ။

တဿ တံ ဘယတုပဋ္ဌာနဉာဏံ အာသေဝန္တဿ သဗ္ဗေ ဘဝါဒယော အာဒိတ္တအင်္ဂါရံ ဝိယ သမုဿိတခဂ္ဂေါ ဝိယ ပစ္စတ္ထိကော အပ္ပဋိသရဏာ သာဒီနဝါ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ ဣဒံ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏံ နာမ။ တဿ ဧဝံ သင်္ခါရေ အာဒီနဝတော ပဿန္တဿ ဘဝါဒီသုပိ သင်္ခါရာနံ အာဒီနဝတ္တာ သင်္ခါရေသု ဥက္ကဏ္ဌနာ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏံ နာမ။

သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိန္ဒန္တဿ ဥက္ကဏ္ဌန္တဿ တသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုဉ္စိတုကာမတာ နိဿရိတုကာမတာ ဟောတိ။ ဣဒံ မုဉ္စိတုကမျတာဉာဏံ နာမ။ ပုန တသ္မာ သင်္ခါရဂတာ မုဉ္စိတုံ ပန တေ ဧဝ သင်္ခါရေ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏေန တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ တီရဏံ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဉာဏံ နာမ။

သော ဧဝံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော တေသု အနတ္တလက္ခဏဿ သုဒိဋ္ဌတ္တာ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝါ ‘‘အတ္တနိယ’’န္တိ ဝါ အဂဏှန္တော သင်္ခါရေသု ဘယဉ္စ နန္ဒိဉ္စ ပဟာယ သင်္ခါရေသု ဥဒါသီနော ဟောတိ မဇ္ဈတ္တော၊ ‘‘အဟ’’န္တိ ဝါ ‘‘မမ’’န္တိ ဝါ န ဂဏှာတိ၊ တီသု ဘဝေသု ဥပေက္ခကော၊ ဣဒံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ နာမ။

တံ ပနေသ စေ သန္တိပဒံ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရပဝတ္တံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိဗ္ဗာနနိန္နံ ပက္ခန္ဒံ ဟောတိ။ နော စေ နိဗ္ဗာနံ သန္တတော ပဿတိ၊ ပုနပ္ပုနံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ဝါ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ဝါ တိဝိဓာနုပဿနာဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏမေဝ ဟုတွာ ပဝတ္တတိ။ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနဉ္စ ဧတံ တိဝိဓဝိမောက္ခမုခဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ။ တိဿော ဟိ အနုပဿနာ ‘‘တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝံ အနိစ္စတော မနသိကရောန္တော အဓိမောက္ခဗဟုလော အနိမိတ္တံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ၊ ဒုက္ခတော မနသိကရောန္တော ပဿဒ္ဓိဗဟုလော အပ္ပဏိဟိတံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ၊ အနတ္တတော မနသိကရောန္တော ဝေဒဗဟုလော သုညတံ ဝိမောက္ခံ ပဋိလဘတိ။

ဧတ္ထ စ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခောတိ အနိမိတ္တာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော အရိယမဂ္ဂေါ။ သော ဟိ အနိမိတ္တာယ ဓာတုယာ ဥပ္ပန္နတ္တာ အနိမိတ္တော၊ ကိလေသေဟိ စ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမောက္ခော။ ဧတေနေဝ နယေန အပ္ပဏိဟိတာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော အပ္ပဏိဟိတော၊ သုညတာကာရေန နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တော သုညတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဧဝံ အဓိဂတသင်္ခါရုပေက္ခဿ ကုလပုတ္တဿ ဝိပဿနာ သိခါပ္ပတ္တာ ဟောတိ။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာတိ ဧတဒေဝ။ အဿ တံ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏံ အာသေဝန္တဿ တိက္ခတရာ သင်္ခါရုပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တဿ ‘‘ဣဒါနိ မဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ သင်္ခါရေ ‘‘အနိစ္စာ’’တိ ဝါ ‘‘ဒုက္ခာ’’တိ ဝါ ‘‘အနတ္တာ’’တိ ဝါ သမ္မသိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ၊ ဘဝင်္ဂါနန္တရံ သင်္ခါရုပေက္ခာယ ကထိတနယေနေဝ အနိစ္စာဒိအာကာရေန မနသိကရိတွာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ၊ တထေဝ မနသိကရောတော ပဌမံ ဇဝနစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံ ပရိကမ္မန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဒနန္တရံ တဒေဝ ဒုတိယဇဝနစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံ ဥပစာရန္တိ ဝုစ္စတိ၊ တဒနန္တရမ္ပိ တဒေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ တတိယံ ဇဝနစိတ္တံ။ ယံ အနုလောမန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ တေသံ ပါဋိဧက္ကံ နာမ။

အဝိသေသေန ပန တိဝိဓမ္ပေတံ ‘‘အာသေဝန’’န္တိပိ ‘‘ပရိကမ္မ’’န္တိပိ ‘‘ဥပစာရ’’န္တိပိ ‘‘အနုလောမ’’န္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဣဒံ ပန အနုလောမဉာဏံ သင်္ခါရာရမ္မဏာယ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ ဝိပဿနာယ ပရိယောသာနံ ဟောတိ၊ နိပ္ပရိယာယေန ပန ဂေါတြဘုဉာဏမေဝ ဝိပဿနာယ ပရိယောသာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တတော ပရံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကုရုမာနံ ပုထုဇ္ဇနဂေါတ္တံ အတိက္ကမမာနံ အရိယဂေါတ္တံ ဩက္ကမမာနံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ ပဌမသမန္နာဟာရဘူတံ အပုနရာဝဋ္ဋကံ ဂေါတြဘုဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣဒံ ပန ဉာဏံ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိဉ္စ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိဉ္စ န ဘဇတိ။ အန္တရာ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ ဟောတိ။ ဝိပဿနာသောတေ ပတိတတ္တာ ‘‘ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝါ ‘‘ဝိပဿနာ’’တိ ဝါ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဂေါတြဘုဉာဏေ နိရုဒ္ဓေ တေန ဒိန္နသညာယ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ သီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇနံ ဝိစိကိစ္ဆာသံယောဇနန္တိ တီဏိ သံယောဇနာနိ ဝိဒ္ဓံသေန္တော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဒနန္တရံ တဿေဝ ဝိပါကဘူတာနိ ဒွေ တီဏိ ဝါ ဖလစိတ္တာနိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ အနန္တရဝိပါကတ္တာ လောကုတ္တရကုသလာနံ၊ ဖလပရိယောသာနေ ပနဿ ဥပ္ပန္နဘဝင်္ဂံ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထာယ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ‘‘ဣမိနာ ဝတာဟံ မဂ္ဂေန အာဂတော’’တိ မဂ္ဂံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘မေ အယံ အာနိသံသော လဒ္ဓါ’’တိ ဖလံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘ဣမေ နာမ ကိလေသာ ပဟီနာ’’တိ ပဟီနကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ။ တတော ‘‘ဣမေ နာမ ကိလေသာ အဝသိဋ္ဌာ’’တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယဝဇ္ဈကိလေသေ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဝသာနေ စ ‘‘အယံ ဓမ္မော မယာ ပဋိဝိဒ္ဓါ’’တိ အမတံ နိဗ္ဗာနံ ပစ္စဝေက္ခတိ။ ဣတိ သောတာပန္နဿ အရိယသာဝကဿ ပဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။ တထာ သကဒါဂါမိအနာဂါမိဖလာဝသာနေ။ အရဟတ္တဖလာဝသာနေ အဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏံ နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ ဧကူနဝီသတိပစ္စဝေက္ခဏာနိ ဟောန္တိ။

ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သော ယောဂါဝစရော တသ္မိံယေဝ အာသနေ နိသိန္နော ဝုတ္တနယေန ဝိပဿိတွာ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ တနုဘာဝံ ကရောန္တော ဒုတိယမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ၊ တဒနန္တရံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဖလဉ္စ။ တတော ဝုတ္တနယေန ဝိပဿိတွာ ကာမရာဂဗျာပါဒါနံ အနဝသေသပ္ပဟာနံ ကရောန္တော တတိယမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ၊ ဝုတ္တနယေန ဖလဉ္စ။ တတော တသ္မိံယေဝါသနေ ဝုတ္တနယေန ဝိပဿိတွာ ရူပရာဂါရူပရာဂမာနုဒ္ဓစ္စာဝိဇ္ဇာနံ အနဝသေသပ္ပဟာနံ ကရောန္တော စတုတ္ထမဂ္ဂံ ပါပုဏာတိ၊ ဝုတ္တနယေန ဖလဉ္စ။ ဧတ္တာဝတာ စေသ ဟောတိ အရဟာ မဟာခီဏာသဝေါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ ဣတိ ဣမေသု စတူသု မဂ္ဂေသု ဉာဏံ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ နာမ။

ဧတ္တာဝတာ ‘‘သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ အဝိဟေဌယံ အညတရမ္ပိ တေသ’’န္တိ ဧတေန ပါတိမောက္ခသံဝရာဒိသီလဿ ဝုတ္တတ္တာ သီလဝိသုဒ္ဓိ။ ‘‘န ပုတ္တမိစ္ဆေယျ ကုတော သဟာယ’’န္တိ ဧတေန ပဋိဃာနုနယဝိဝဇ္ဇနဝသေန မေတ္တာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ။ ‘‘ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ ဣမိနာ ပန နာမရူပပရိဂ္ဂဟာဒီနံ ဝုတ္တတ္တာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ သတ္တ ဝိသုဒ္ဓိယော ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။ အယမေတ္ထ မုခမတ္တနိဒဿနံ၊ ဝိတ္ထာရံ ပန ဣစ္ဆန္တေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂံ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၆၆၂၊ ၆၇၈၊ ၆၉၂၊ ၇၃၇၊ ၈၀၆ အာဒယော) ဩလောကေတွာ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စေသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ –

‘‘စာတုဒ္ဒိသော အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ၊ သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန၊

ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၂၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၈) –

ပသံသိယာဒိဘာဝံ အာပဇ္ဇိတွာ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတံ ဥပသောဘယမာနော ဝိဟာသိန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။

ပဌမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၂။ ဒုတိယေ သံသဂ္ဂဇာတဿာတိ ဇာတသံသဂ္ဂဿ။ တတ္ထ ဒဿနသဝနကာယသမုလ္လပနသမ္ဘောဂဝသေန ပဉ္စဝိဓော သံသဂ္ဂေါ။ တတ္ထ အညမညံ ဒိသွာ စက္ခုဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ဒဿနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတ္ထ သီဟဠဒီပေ ကာဠဒီဃဝါပီဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ကလျာဏဝိဟာရဝါသိံ ဒဟရဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ကေနစိ ဥပါယေန တံ အလဘိတွာ ကာလကတာ ကုဋုမ္ဗိယဓီတာ တဿာ နိဝါသနစောဠက္ခဏ္ဍံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝရူပါယ ဝတ္ထဓာရိနိယာ နာမ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ နာလတ္ထ’’န္တိ ဟဒယံ ဖာလေတွာ ကာလကတော သော ဧဝ စ ဒဟရော နိဒဿနံ။

ပရေဟိ ပန ကထိယမာနံ ရူပါဒိသမ္ပတ္တိံ အတ္တနာ ဝါ ဟသိတလပိတဂီတသဒ္ဒံ သုတွာ သောတဝိညာဏဝီထိဝသေန ဥပ္ပန္နော ရာဂေါ သဝနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ တတြာပိ ဂိရိဂါမဝါသီကမ္မာရဓီတာယ ပဉ္စဟိ ကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ ပဒုမဿရံ ဂန္တွာ နှာယိတွာ မာလံ သီသေ အာရောပေတွာ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ဂါယန္တိယာ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော သဒ္ဒံ သုတွာ ကာမရာဂေန ဈာနာ ပရိဟာယိတွာ အနယဗျသနံ ပတ္တော ပဉ္စဂ္ဂဠလေဏဝါသီ တိဿဒဟရော နိဒဿနံ။

အညမညံ အင်္ဂပရာမသနေန ဥပ္ပန္နရာဂေါ ကာယသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဓမ္မဂါယနဒဟရဘိက္ခု စေတ္ထ နိဒဿနံ။ မဟာဝိဟာရေ ကိရ ဒဟရဘိက္ခု ဓမ္မံ ဘာသတိ၊ တတ္ထ မဟာဇနေ အာဂတေ ရာဇာပိ အဂမာသိ သဒ္ဓိံ အန္တေပုရေန။ တတော ရာဇဓီတာယ တဿ ရူပဉ္စ သဒ္ဒဉ္စ အာဂမ္မ ဗလဝရာဂေါ ဥပ္ပန္နော တဿ စ ဒဟရဿာပိ။ တံ ဒိသွာ ရာဇာ သလ္လက္ခေတွာ သာဏိပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေသိ၊ တေ အညမညံ ပရာမသိတွာ အာလိင်္ဂိသု။ ပုန သာဏိပါကာရံ အပနေတွာ ပဿန္တာ ဒွေပိ ကာလကတေယေဝ အဒ္ဒသံသူတိ။

အညမညံ အာလပနသမုလ္လပနေ ဥပ္ပန္နရာဂေါ ပန သမုလ္လပနသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဘိက္ခုဘိက္ခုနီဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂကရဏေ ဥပ္ပန္နရာဂေါ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂေါ နာမ။ ဒွီသုပိ စ ဧတေသု မရိစဝဋ္ဋိဝိဟာရေ ဘိက္ခု စ ဘိက္ခုနီ စ နိဒဿနံ။ မရိစဝဋ္ဋိမဟာဝိဟာရမဟေ ကိရ ဒုဋ္ဌဂါမဏိ အဘယမဟာရာဇာ မဟာဒါနံ ပဋိယာဒေတွာ ဥဘတောသင်္ဃံ ပရိဝိသတိ။ တတ္ထ ဥဏှယာဂုယာ ဒိန္နာယ သင်္ဃနဝကသာမဏေရီ အနာဓာရကဿ သတ္တဝဿိကသင်္ဃနဝကသာမဏေရဿ ဒန္တဝလယံ ဒတွာ သမုလ္လာပံ အကာသိ၊ တေ ဥဘောပိ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ သဋ္ဌိဝဿာ ဟုတွာ ပရတီရံ ဂတာ အညမညံ သမုလ္လာပေန ပုဗ္ဗသညံ ပဋိလဘိတွာ တာဝဒေဝ ဇာတသိနေဟာ သိက္ခာပဒါနိ ဝီတိက္ကမိတွာ ပါရာဇိကာ အဟေသုန္တိ။

ဧဝံ ပဉ္စဝိဓေ သံသဂ္ဂေ ယေန ကေနစိ သံသဂ္ဂေန ဇာတသံသဂ္ဂဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ၊ ပုရိမရာဂပစ္စယာ ဗလဝရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တတော သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတီတိ တမေဝ သ္နေဟံ အနုဂစ္ဆန္တံ သန္ဒိဋ္ဌိကသမ္ပရာယိကသောကပရိဒေဝါဒိနာနပ္ပကာရကံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ နိဗ္ဗတ္တတိ ဘဝတိ ဇာယတိ။ အပရေ ပန ‘‘အာရမ္မဏေ စိတ္တဝေါသဂ္ဂေါ သံသဂ္ဂေါ’’တိ ဘဏန္တိ။ တတော သ္နေဟော သ္နေဟဒုက္ခန္တိ။

ဧဝမတ္ထပ္ပဘေဒံ ဣမံ အဍ္ဎဂါထံ ဝတွာ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အာဟ – ‘‘သွာဟံ ယမိဒံ သ္နေဟနွယံ သောကာဒိဒုက္ခံ ပဟောတိ၊ တဿ ဒုက္ခဿ မူလံ ခနန္တော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဓိဂတော’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေ အမစ္စာ အာဟံသု – ‘‘အမှေဟိ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? တတော သော အာဟ – ‘‘တုမှေ ဝါ အညေ ဝါ ယော ဣမမှာ ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော၊ သော သဗ္ဗောပိ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ။ ဧတ္ထ စ ယံ တံ ‘‘သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တဒေဝ သန္ဓာယ ‘‘အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော’’တိ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ယထာဝုတ္တေန သံသဂ္ဂေန သံသဂ္ဂဇာတဿ ဘဝန္တိ သ္နေဟာ၊ သ္နေဟနွယံ ဒုက္ခမိဒံ ပဟောတိ၊ ဧဝံ ယထာဘူတံ အာဒီနဝံ သ္နေဟဇံ ပေက္ခမာနော အဟံ အဓိဂတောတိ ဧဝမ္ပိ အဘိသမ္ဗန္ဓိတွာ စတုတ္ထပါဒေါ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဥဒါနဝသေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတော ပရံ သဗ္ဗံ ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၆)။

နိဒ္ဒေသေ အနုပ္ပာဒေတီတိ ရူပသ္မိံ အနုဗျဉ္ဇနံ ဒိသွာ အလ္လီယတိ။ အနုဗန္ဓတီတိ ရူပသ္မိံ သ္နေဟဝသေန ဗန္ဓတိ။ ဘဝန္တီတိ ဟောန္တိ။ ဇာယန္တီတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဝတ္တန္တိ။ ပါတုဘဝန္တီတိ ပါကဋာ ဟောန္တိ။ သမ္ဘဝန္တိ သဉ္ဇာယန္တိ အဘိနိဗ္ဗတ္တန္တီတိ တီဏိ ဥပသဂ္ဂေန ဝဍ္ဎိတာနိ။ ဣတော ပရံ အဋ္ဌကဝဂ္ဂေ (မဟာနိ။ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၃။ တတိယေ မေတ္တာယနဝသေန မိတ္တာ။ သုဟဒဘာဝေန သုဟဇ္ဇာ။ ကေစိ ဟိ ဧကန္တဟိတကာမတာယ မိတ္တာဝ ဟောန္တိ၊ န သုဟဇ္ဇာ။ ကေစိ ဂမနာဂမနဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာသမုလ္လာပါဒီသု ဟဒယသုခဇနနေန သုဟဇ္ဇာဝ ဟောန္တိ၊ န မိတ္တာ။ ကေစိ တဒုဘယဝသေန သုဟဇ္ဇာ စေဝ မိတ္တာ စ။ တေ ဒုဝိဓာ ဟောန္တိ အဂါရိယာ စ အနဂါရိယာ စ။ တတ္ထ အဂါရိယာ တိဝိဓာ ဟောန္တိ ဥပကာရာ သမာနသုခဒုက္ခာ အနုကမ္ပကာတိ။ အနဂါရိယာ ဝိသေသေန အတ္ထက္ခာယိနော ။ ဧဝံ တေ စတူဟိ စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ဟောန္တိ။

ယထာဟ –

‘‘စတူဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ဌာနေဟိ ဥပကာရော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပမတ္တံ ရက္ခတိ၊ ပမတ္တဿ သာပတေယျံ ရက္ခတိ၊ ဘီတဿ သရဏံ ဟောတိ၊ ဥပ္ပန္နေသု ကိစ္စကရဏီယေသု တဒ္ဒိဂုဏံ ဘောဂံ အနုပ္ပဒေတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၁)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ဌာနေဟိ သမာနသုခဒုက္ခော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂုယှမဿ အာစိက္ခတိ၊ ဂုယှမဿ ပရိဂူဟတိ၊ အာပဒါသု န ဝိဇဟတိ၊ ဇီဝိတမ္ပိဿ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တံ ဟောတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၂)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ဌာနေဟိ အနုကမ္ပကော မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘဝေနဿ န နန္ဒတိ၊ ဘဝေနဿ နန္ဒတိ၊ အဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ နိဝါရေတိ၊ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ ပသံသတိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၄)။

တထာ –

‘‘စတူဟိ ခေါ၊ ဂဟပတိပုတ္တ၊ ဌာနေဟိ အတ္ထက္ခာယီ မိတ္တော သုဟဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပါပါ နိဝါရေတိ၊ ကလျာဏေ နိဝေသေတိ၊ အဿုတံ သာဝေတိ၊ သဂ္ဂဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၃)။

တေသု ဣဓ အဂါရိယာ အဓိပ္ပေတာ၊ အတ္ထတော ပန သဗ္ဗေပိ ယုဇ္ဇန္တိ။ တေ မိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ။ အနုကမ္ပမာနောတိ အနုဒယမာနော၊ တေသံ သုခံ ဥပသံဟရိတုကာမော ဒုက္ခံ အပဟရိတုကာမော။

ဟာပေတိအတ္ထန္တိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဝသေန တိဝိဓံ၊ တထာ အတ္တတ္ထပရတ္ထဥဘယတ္ထဝသေနာပိ တိဝိဓံ အတ္ထံ လဒ္ဓဝိနာသနေန အလဒ္ဓါနုပ္ပာဒနေနာတိ ဒွိဓာပိ ဟာပေတိ ဝိနာသေတိ။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ‘‘အဟံ ဣမံ ဝိနာ န ဇီဝါမိ၊ ဧသော မေ ဂတိ၊ ဧသော မေ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာနံ နီစေ ဌာနေ ဌပေန္တောပိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ‘‘ဣမေ မံ ဝိနာ န ဇီဝန္တိ၊ အဟံ တေသံ ဂတိ၊ အဟံ တေသံ ပရာယဏ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တောပိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော ဟောတိ။ ဣဓ ပန ဧဝံ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အဓိပ္ပေတော။

ဧတံ ဘယန္တိ ဧတံ အတ္ထဟာပနဘယံ၊ အတ္တနော သမာပတ္တိဟာနိံ သန္ဓာယ ဘဏတိ။ သန္ထဝေတိ တိဝိဓော သန္ထဝေါ တဏှာဒိဋ္ဌိမိတ္တသန္ထဝဝသေန။ တတ္ထ အဋ္ဌသတပ္ပဘေဒါပိ တဏှာ တဏှာသန္ထဝေါ၊ ဒွါသဋ္ဌိပ္ပဘေဒါပိ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝေါ၊ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တတာယ မိတ္တာနုကမ္ပနာ မိတ္တသန္ထဝေါ။ သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော ။ တေန ဟိဿ သမာပတ္တိ ပရိဟီနာ။ တေနာဟ – ‘‘ဧတံ ဘယံ သန္ထဝေ ပေက္ခမာနော’’တိ။ သေသံ ပုဗ္ဗသဒိသမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နိဒ္ဒေသေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၇၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၉၃-၉၄)။

တတိယဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၄။ စတုတ္ထေ ဝံသောတိ ဝေဠု။ ဝိသာလောတိ ဝိတ္ထိဏ္ဏော။ ဝ-ကာရော အဝဓာရဏတ္ထော၊ ဧဝကာရော ဝါ အယံ။ သန္ဓိဝသေနေတ္ထ ဧ-ကာရော နဋ္ဌော။ တဿ ပရပဒေန သမ္ဗန္ဓော၊ တံ ပစ္ဆာ ယောဇေဿာမ။ ယထာတိ ပဋိဘာဂေ။ ဝိသတ္တောတိ လဂ္ဂေါ ဇဋိတော သံသိဗ္ဗိတော။ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စာတိ ပုတ္တဓီတုဘရိယာသု။ ယာ အပေက္ခာတိ ယာ တဏှာ ယော သ္နေဟော ။ ဝံသက္ကဠီရောဝ အသဇ္ဇမာနောတိ ဝံသကဠီရော ဝိယ အလဂ္ဂမာနော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ ဝံသော ဝိသာလော ဝိသတ္တော ဧဝ ဟောတိ၊ ပုတ္တေသု စ ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊ သာပိ ဧဝံ တာနိ ဝတ္ထူနိ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတတ္တာ ဝိသတ္တာ ဧဝ။ သွာဟံ တာယ အပေက္ခာယ အပေက္ခဝါ ဝိသာလော ဝံသော ဝိယ ဝိသတ္တောတိ ဧဝံ အပေက္ခာယ အာဒီနဝံ ဒိသွာ တံ အပေက္ခံ မဂ္ဂဉာဏေန ဆိန္ဒန္တော အယံ ဝံသကဠီရောဝ ရူပါဒီသု ဝါ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဝါ လာဘာဒီသု ဝါ ကာမဘဝါဒီသု ဝါ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိဝသေန အသဇ္ဇမာနော ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဓိဂတောတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမာယပိ နိဒ္ဒေသေ အတိရေကံ နတ္ထိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၈)။

စတုတ္ထဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၅။ ပဉ္စမေ မိဂေါတိ သဗ္ဗေသံ အာရညိကစတုပ္ပဒါနံ ဧဝ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဣဓ ပန ပသဒမိဂေါ အဓိပ္ပေတော။ အရညမှီတိ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ အရညံ၊ ဣဓ ပန ဥယျာနံ အဓိပ္ပေတံ၊ တသ္မာ ‘‘ဥယျာနမှီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာတိ ပဋိဘာဂေ။ အဗဒ္ဓါတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနာဒီသု ယေန ကေနစိ အဗဒ္ဓါ။ ဧတေန ဝိဿဋ္ဌစရိယံ ဒီပေတိ။ ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယာတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန ဂန္တုံ ဣစ္ဆတိ၊ တေန ဂေါစရတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ တတ္ထ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ ဂန္တုံ၊ တတ္တကံ ဂစ္ဆတိ။ ယံ ဣစ္ဆတိ ခါဒိတုံ၊ တံ ခါဒတီတိ ဒီပေတိ။ ဝိညူ နရောတိ ပဏ္ဍိတပုရိသော။ သေရိတန္တိ သစ္ဆန္ဒဝုတ္တိတံ အပရာယတ္တဘာဝံ။ ပေက္ခမာနောတိ ပညာစက္ခုနာ ဩလောကယမာနော။ အထ ဝါ ဓမ္မသေရိတံ ပုဂ္ဂလသေရိတဉ္စ။ လောကုတ္တရဓမ္မာ ဟိ ကိလေသဝသံ အဂမနတော သေရိနော တေဟိ သမန္နာဂတာ ပုဂ္ဂလာ စ၊ တေသံ ဘာဝနိဒ္ဒေသော သေရိတံ ပေက္ခမာနောတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? မိဂေါ အရညမှိ ယထာ အဗဒ္ဓါ၊ ယေနိစ္ဆကံ ဂစ္ဆတိ ဂေါစရာယ။ ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ တဏှာဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတွာ ဧဝံ ဂစ္ဆေယျန္တိ ဣတိ မေ တုမှေဟိ ဣတော စိတော စ ပရိဝါရေတွာ ဌိတေဟိ ဗဒ္ဓဿ ယေနိစ္ဆကံ ဂန္တုံ အလဘန္တဿ တသ္မိံ ယေနိစ္ဆကဂမနာဘာဝေ အာဒီနဝံ ယေနိစ္ဆကဂမနေ အာနိသံသံ ဒိသွာ အနုက္ကမေန သမထဝိပဿနာပါရိပူရိံ အဂမိံ။ တတော ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှိ။ တသ္မာ အညောပိ ဝိညူ နရော သေရိတံ ပေက္ခမာနော၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉ အာဒယော)။

ပဉ္စမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၆။ ဆဋ္ဌေ အယံ ပိဏ္ဍတ္ထော – သဟာယမဇ္ဈေ ဌိတဿ ဒိဝါသေယျသင်္ခါတေ ဝါသေ စ မဟာဥပဋ္ဌာနသင်္ခါတေ ဌာနေ စ ဥယျာနဂမနသင်္ခါတေ ဂမနေ စ ဇနပဒစာရိကသင်္ခါတာယ စာရိကာယ စ ‘‘ဣဒံ မေ သုဏ၊ ဣဒံ မေ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ နယေန တထာ တထာ အာမန္တနာ ဟောတိ၊ တသ္မာ အဟံ တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ ယာယံ အရိယဇနသေဝိတာ အနေကာနိသံသာ ဧကန္တသုခါ၊ ဧဝံ သန္တေပိ လောဘာဘိဘူတေဟိ သဗ္ဗကာပုရိသေဟိ အနဘိဇ္ဈိတာ အပတ္ထိတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တံ အနဘိဇ္ဈိတံ ပရေသံ အဝသဝတ္တနေန ဘဗ္ဗပုဂ္ဂလဝသေနေဝ စ သေရိတံ ပေက္ခမာနော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အနုက္ကမေန ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဓိဂတောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉-၄၂)။

ဆဋ္ဌဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၇။ သတ္တမေ ခိဍ္ဍာတိ ကီဠနာ။ သာ ဒုဝိဓာ ဟောတိ ကာယိကာ စ ဝါစသိကာ စ။ တတ္ထ ကာယိကာ နာမ ဟတ္ထီဟိပိ ကီဠန္တိ၊ အဿေဟိပိ ရထေဟိပိ ဓနူဟိပိ ထရူဟိပီတိ ဧဝမာဒိ။ ဝါစသိကာ နာမ ဂီတံ သိလောကဘဏနံ မုခဘေရိကန္တိ ဧဝမာဒိ။ ရတီတိ ပဉ္စကာမဂုဏရတိ။ ဝိပုလန္တိ ယာဝ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ အာဟစ္စ ဌာနေန သကလတ္တဘာဝဗျာပကံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။ အနုသန္ဓိယောဇနာပိ စေတ္ထ သံသဂ္ဂဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၁)။

သတ္တမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၈။ အဋ္ဌမေ စာတုဒ္ဒိသောတိ စတူသု ဒိသာသု ယထာသုခဝိဟာရီ၊ ‘‘ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ ၃။၃၀၈၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၅၊ ဝိဘ။ ၆၄၃၊ စူဠနိ။ ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသ ၁၂၈) ဝါ နယေန ဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာဖရိတာ စတဿော ဒိသာ အဿ သန္တီတိပိ စာတုဒ္ဒိသော။ တာသု ဒိသာသု ကတ္ထစိ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဘယေန န ပဋိဟညတီတိ အပ္ပဋိဃော။ သန္တုဿမာနောတိ ဒွါဒသဝိဓဿ သန္တောသဿ ဝသေန သန္တုဿကော။ ဣတရီတရေနာတိ ဥစ္စာဝစေန ပစ္စယေန။ ပရိဿယာနံ သဟိတာ အဆမ္ဘီတိ ဧတ္ထ ပရိဿယန္တိ ကာယစိတ္တာနိ၊ ပရိဟာပေန္တိ ဝါ တေသံ သမ္ပတ္တိံ၊ တာနိ ဝါ ပဋိစ္စ သယန္တီတိ ပရိဿယာ၊ ဗာဟိရာနံ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ အဗ္ဘန္တရာနဉ္စ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ ကာယစိတ္တုပဒ္ဒဝါနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တေ ပရိဿယေ အဓိဝါသနခန္တိယာ စ ဝီရိယာဒီဟိ စ ဓမ္မေဟိ သဟတီတိ ပရိဿယာနံ သဟိတာ။ ထဒ္ဓဘာဝကရဘယာဘာဝေန အဆမ္ဘီ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယထာ တေ စတ္တာရော သမဏာ၊ ဧဝံ ဣတရီတရေန ပစ္စယေန သန္တုဿမာနော ဧတ္ထ ပဋိပတ္တိပဒဋ္ဌာနေ သန္တောသေ ဌိတော စတူသု ဒိသာသု မေတ္တာဒိဘာဝနာယ စာတုဒ္ဒိသော၊ သတ္တသင်္ခါရေသု ပဋိဟနနကရဘယာဘာဝေန အပ္ပဋိဃော စ ဟောတိ။ သော စာတုဒ္ဒိသတ္တာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ပရိဿယာနံ သဟိတာ၊ အပ္ပဋိဃတ္တာ အဆမ္ဘီ စ ဟောတီတိ ဧတံ ပဋိပတ္တိဂုဏံ ဒိသွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကသမ္ဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။

အထ ဝါ တေ သမဏာ ဝိယ သန္တုဿမာနော ဣတရီတရေန ဝုတ္တနယေနေဝ စာတုဒ္ဒိသော ဟောတီတိ ဉတွာ ဧဝံ စာတုဒ္ဒိသဘာဝံ ပတ္ထယန္တော ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ အဓိဂတောမှိ။ တသ္မာ အညောပိ ဤဒိသံ ဌာနံ ပတ္ထယမာနော စာတုဒ္ဒိသတာယ ပရိဿယာနံ သဟိတာ အပ္ပဋိဃတာယ စ အဆမ္ဘီ ဟုတွာ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၂)။

နိဒ္ဒေသေ မေတ္တာတိ အတ္ထတော တာဝ မိဇ္ဇတီတိ မေတ္တာ၊ သိနေဟတီတိ အတ္ထော။ မိတ္တေ ဝါ ဘဝါ၊ မိတ္တဿ ဝါ ဧသာ ပဝတ္တီတိပိ မေတ္တာ။ မေတ္တာသဟဂတေနာတိ မေတ္တာယ သမန္နာဂတေန။ စေတသာတိ စိတ္တေန။ ဧကံ ဒိသန္တိ ဧကိဿာ ဒိသာယ ပဌမပရိဂ္ဂဟိတံ သတ္တံ ဥပါဒါယ ဧကံ ဒိသံ ပရိယာပန္နသတ္တဖရဏဝသေန ဝုတ္တံ။ ဖရိတွာတိ ဖုသိတွာ အာရမ္မဏံ ကတွာ။ ဝိဟရတီတိ ဗြဟ္မဝိဟာရာဓိဋ္ဌိတံ ဣရိယာပထဝိဟာရံ ပဝတ္တေတိ။ တထာ ဒုတိယန္တိ ယထာ ပုရတ္ထိမာဒီသု ဒိသာသု ယံ ကိဉ္စိ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ၊ တထေဝ တဒနန္တရံ ဒုတိယံ တတိယံ စတုတ္ထဉ္စာတိ အတ္ထော။

ဣတိ ဥဒ္ဓန္တိ ဧတေနေဝ စ နယေန ဥပရိမံ ဒိသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓော တိရိယန္တိ အဓောဒိသမ္ပိ တိရိယံ ဒိသမ္ပိ ဧဝမေဝ။ တတ္ထ စ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ။ တိရိယန္တိ အနုဒိသာ။ ဧဝံ သဗ္ဗဒိသာသု အဿမဏ္ဍလေ အဿမိဝ မေတ္တာသဟဂတံ စိတ္တံ သာရေတိပိ ပစ္စာသာရေတိပီတိ။ ဧတ္တာဝတာ ဧကမေကံ ဒိသံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ ဩဓိသော မေတ္တာဖရဏံ ဒဿိတံ။ သဗ္ဗဓီတိအာဒိ ပန အနောဓိသော ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗတ္တတာယာတိ သဗ္ဗေသု ဟီနမဇ္ဈိမဥက္ကဋ္ဌမိတ္တသပတ္တမဇ္ဈတ္တာနိပ္ပဘေဒေသု အတ္တတာယ၊ ‘‘အယံ ပရသတ္တော’’တိ ဝိဘာဂံ အကတွာ အတ္တသမတာယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အထ ဝါ သဗ္ဗတ္တတာယာတိ သဗ္ဗေန စိတ္တဘာဝေန၊ ဤသကမ္ပိ ဗဟိ အဝိက္ခိပမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗာဝန္တန္တိ သဗ္ဗသတ္တဝန္တံ၊ သဗ္ဗသတ္တယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ လောကန္တိ သတ္တလောကံ။ ဝိပုလေနာတိ ဧဝမာဒိပရိယာယဒဿနတော ပနေတ္ထ ပုန ‘‘မေတ္တာသဟဂတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ဝါ ဧတ္ထ ဩဓိသော ဖရဏေ ဝိယ ပုန တထာ-သဒ္ဒေါ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ဝါ န ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ပုန ‘‘မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိဂမနဝသေန ဝါ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဝိပုလေနာတိ ဧတ္ထ စ ဖရဏဝသေန ဝိပုလတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဘူမိဝသေန ပန တံ မဟဂ္ဂတံ။ ပဂုဏဝသေန အပ္ပမာဏသတ္တာရမ္မဏဝသေန စ အပ္ပမာဏံ။ ဗျာပါဒပစ္စတ္ထိကပ္ပဟာနေန အဝေရံ။ ဒေါမနဿပ္ပဟာနေန အဗျာပဇ္ဇံ။ နိဒ္ဒုက္ခန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၅၄)။ ကရုဏာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။ မောဒန္တိ တာယ တံသမင်္ဂိနော၊ သယံ ဝါ မောဒတိ၊ မောဒနမတ္တမေဝ ဝါ သာတိ မုဒိတာ။ ‘‘အဝေရာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိဗျာပါဒပ္ပဟာနေန မဇ္ဈတ္တဘာဝူပဂမနေန စ ဥပေက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ။

လက္ခဏာဒိတော ပနေတ္ထ ဟိတာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ မေတ္တာ၊ ဟိတူပသံဟာရရသာ ၊ အာဃာတဝိနယပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သတ္တာနံ မနာပဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ဗျာပါဒူပသမော ဧတိဿာ သမ္ပတ္တိ၊ သိနေဟသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ ဒုက္ခာပနယနာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခာသဟနရသာ၊ အဝိဟိံသာပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ ဒုက္ခာဘိဘူတာနံ အနာထဘာဝဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ဝိဟိံသူပသမော တဿာ သမ္ပတ္တိ၊ သောကသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ ပမောဒလက္ခဏာ မုဒိတာ၊ အနိဿာယနရသာ၊ အရတိဝိဃာတပစ္စုပဋ္ဌာနာ၊ သတ္တာနံ သမ္ပတ္တိဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ အရတိဝူပသမော တဿာ သမ္ပတ္တိ၊ ပဟာနသမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။ သတ္တေသု မဇ္ဈတ္တာကာရပ္ပဝတ္တိလက္ခဏာ ဥပေက္ခာ၊ သတ္တေသု သမဘာဝဒဿနရသာ၊ ပဋိဃာနုနယဝူပသမပစ္စုပဋ္ဌာနာ ၊ ‘‘ကမ္မဿကာ သတ္တာ၊ တေ ကဿ ရုစိယာ သုခိတာ ဝါ ဘဝိဿန္တိ၊ ဒုက္ခတော ဝါ မုစ္စိဿန္တိ၊ ပတ္တသမ္ပတ္တိတော ဝါ န ပရိဟာယိဿန္တီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တကမ္မဿကတာဒဿနပဒဋ္ဌာနာ။ ပဋိဃာနုနယဝူပသမော တဿာ သမ္ပတ္တိ၊ ဂေဟဿိတာယ အညာဏုပေက္ခာယ သမ္ဘဝေါ ဝိပတ္တိ။

တတ္ထ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ ပစ္စယသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဣတရီတရေန စီဝရေနာတိ န ထူလသုခုမလူခပဏီတထိရဇိဏ္ဏာနံ ယေန ကေနစိ စီဝရေန၊ အထ ခေါ ယထာလဒ္ဓါနံ ဣတရီတရေန ယေန ကေနစိ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ အတ္ထော။ စီဝရသ္မိဉှိ တယော သန္တောသာ – ယထာလာဘသန္တောသော၊ ယထာဗလသန္တောသော၊ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဣမေ တယော သန္တောသေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန စီဝရေန။ ယထာလဒ္ဓါဒီသု ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဧတ္ထ စ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ စီဝရခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပံသုကူလံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ စီဝရသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော၊ စီဝရပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ခေါမာဒီနိ ဆ စီဝရာနိ ဒုကူလာဒီနိ ဆ အနုလောမစီဝရာနိပိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ဣမာနိ ဒွါဒသ ကပ္ပိယစီဝရာနိ။ ကုသစီရံ ဝါကစီရံ ဖလကစီရံ ကေသကမ္ဗလံ ဝါဠကမ္ဗလံ ပေါတ္ထကော စမ္မံ ဥလူကပက္ခံ ရုက္ခဒုဿံ လတာဒုဿံ ဧရကဒုဿံ ကဒလိဒုဿံ ဝေဠုဒုဿန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပန အကပ္ပိယစီဝရာနိ။

စီဝရခေတ္တန္တိ ‘‘သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဆ ခေတ္တာနိ၊ အဋ္ဌန္နဉ္စ မာတိကာနံ ဝသေန အဋ္ဌ ခေတ္တာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။

ပံသုကူလန္တိ သောသာနိကံ ပါပဏိကံ ရထိယံ သင်္ကာရကူဋံ သောတ္ထိယံ သိနာနံ တိတ္ထံ ဂတပစ္စာဂတံ အဂ္ဂိဍဍ္ဎံ ဂေါခါယိတံ ဥပစိကာခါယိတံ ဥန္ဒူရခါယိတံ အန္တစ္ဆိန္နံ ဒသစ္ဆိန္နံ ဓဇာဟဋံ ထူပံ သမဏစီဝရံ သာမုဒ္ဒိယံ အာဘိသေကိယံ ပန္ထိကံ ဝါတာဟဋံ ဣဒ္ဓိမယံ ဒေဝဒတ္တိယန္တိ တေဝီသတိ ပံသုကူလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧတ္ထ စ သောတ္ထိယန္တိ ဂဗ္ဘမလဟရဏံ။ ဂတပစ္စာဂတန္တိ မတကသရီရံ ပါရုပိတွာ သုသာနံ နေတွာ အာနီတစီဝရံ။ ဓဇာဟဋန္တိ ဓဇံ ဥဿာပေတွာ တတော အာနီတံ။ ထူပန္တိ ဝမ္မိကေ ပူဇိတစီဝရံ။ သာမုဒ္ဒိယန္တိ သမုဒ္ဒဝီစီဟိ ထလံ ပါပိတံ။ ပန္ထိကန္တိ ပန္ထံ ဂစ္ဆန္တေဟိ စောရဘယေန ပါသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ပါရုတစီဝရံ။ ဣဒ္ဓိမယန္တိ ဧဟိဘိက္ခုစီဝရံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။

စီဝရသန္တောသောတိ ဝီသတိ စီဝရသန္တောသာ – စီဝရေ ဝိတက္ကသန္တောသော ဂမနသန္တောသော ပရိယေသနသန္တောသော ပဋိလာဘသန္တောသော မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော ဥဒကသန္တောသော ဓောဝနသန္တောသော ကရဏသန္တောသော ပရိမာဏသန္တောသော သုတ္တသန္တောသော သိဗ္ဗနသန္တောသော ရဇနသန္တောသော ကပ္ပသန္တောသော ပရိဘောဂသန္တောသော သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ။ တတ္ထ သာဒကဘိက္ခုနော တေမာသံ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတွာ ဧကမာသမတ္တံ ဝိတက္ကိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ပဝါရေတွာ စီဝရမာသေ စီဝရံ ကရောတိ။ ပံသုကူလိကော အဒ္ဓမာသေနေဝ ကရောတိ။ ဣဒံ မာသဒ္ဓမာသမတ္တံ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကသန္တောသော။ စီဝရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ‘‘ကတ္ထ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂမနံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တဿ ပန ယေန ဝါ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ အပရိယေသိတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ပရိယေသနံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ ပရိယေသန္တဿ အာဟရိယမာနံ စီဝရံ ဒူရတောဝ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မနာပံ ဘဝိဿတိ၊ ဧတံ အမနာပ’’န္တိ ဧဝံ အဝိတက္ကေတွာ ထူလသုခုမာဒီသု ယထာလဒ္ဓေနေဝ သန္တုဿနံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ဧဝံ လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿာပိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုပဋ္ဋဿ ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တကံ ဧကပဋ္ဋဿာ’’တိ အတ္တနော ပဟောနကမတ္တေနေဝ သန္တုဿနံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရံ ပရိယေသန္တဿ ပန ‘‘အသုကဿ ဃရဒွါရေ မနာပံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ဒွါရပဋိပါဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။

လူခပဏီတေသု ယေန ကေနစိ ယာပေတုံ သက္ကောန္တဿ ယထာလဒ္ဓေနေဝ ယာပနံ ယထာလာဘသန္တောသော နာမ။ အတ္တနော ထာမံ ဇာနိတွာ ယေန ယာပေတုံ သက္ကောတိ၊ တေန ယာပနံ ယထာဗလသန္တောသော နာမ။ မနာပံ အညဿ ဒတွာ အတ္တနာ ယေန ကေနစိ ယာပနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော နာမ။ ‘‘ကတ္ထ ဥဒကံ မနာပံ၊ ကတ္ထ အမနာပ’’န္တိ အဝိစာရေတွာ ယေန ကေနစိ ဓောဝနုပဂေန ဥဒကေန ဓောဝနံ ဥဒကသန္တောသော နာမ။ တထာ ပဏ္ဍုမတ္တိကဂေရုကပူတိပဏ္ဏရသကိလိဋ္ဌာနိ ပန ဥဒကာနိ ဝဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဓောဝန္တဿ ပန မုဂ္ဂရာဒီဟိ အပဟရိတွာ ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတွာ ဓောဝနံ ဓောဝနသန္တောသော နာမ။ တထာ အသုဇ္ဈန္တံ ပဏ္ဏာနိ ပက္ခိပိတွာ တာပိတဥဒကေနာပိ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဓောဝိတွာ ကရောန္တဿ ‘‘ဣဒံ ထူလံ၊ ဣဒံ သုခုမ’’န္တိ အကောပေတွာ ပဟောနကနီဟာရေနေဝ ကရဏံ ကရဏသန္တောသော နာမ။ တိမဏ္ဍလပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဿေဝ ကရဏံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ စီဝရကရဏတ္ထာယ ပန ‘‘မနာပံ သုတ္တံ ပရိယေသိဿာမီ’’တိ အဝိစာရေတွာ ရထိကာဒီသု ဝါ ဒေဝဋ္ဌာနေ ဝါ အာဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပိတံ ယံ ကိဉ္စိဒေဝ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကရဏံ သုတ္တသန္တောသော နာမ။

ကုသိဗန္ဓနကာလေ ပန အင်္ဂုလိမတ္တေ သတ္တဝါရေ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ ဟိ ယော ဘိက္ခု သဟာယော န ဟောတိ၊ တဿ ဝတ္တဘေဒေါပိ နတ္ထိ။ တိဝင်္ဂုလမတ္တေ ပန သတ္တဝါရေ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ကရောန္တဿ မဂ္ဂပဋိပန္နေနာပိ သဟာယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယော န ဟောတိ၊ တဿ ဝတ္တဘေဒေါ။ အယံ သိဗ္ဗနသန္တောသော နာမ။ ရဇန္တေန ပန ကာဠကစ္ဆကာဒီနိ ပရိယေသန္တေန န ရဇိတဗ္ဗံ၊ သောမဝက္ကလာဒီသု ယံ လဘတိ၊ တေန ရဇိတဗ္ဗံ။ အလဘန္တေန ပန မနုဿေဟိ အရညေ ဝါကံ ဂဟေတွာ ဆဍ္ဍိတရဇနံ ဝါ ဘိက္ခူဟိ ပစိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ ဝါ ဂဟေတွာ ရဇိတဗ္ဗံ။ အယံ ရဇနသန္တောသော နာမ။ နီလကဒ္ဒမကာဠသာမေသု ယံ ကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နဿ ပညာယမာနကပ္ပကရဏံ ကပ္ပသန္တောသော နာမ။

ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဝသေန ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ ဒုဿံ ပန လဘိတွာ သုတ္တံ ဝါ သူစိံ ဝါ ကာရကံ ဝါ အလဘန္တေန ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ လဘန္တေန န ဝဋ္ဋတိ။ ကတမ္ပိ စေ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဒါတုကာမော ဟောတိ၊ တေ စ အသန္နိဟိတာ၊ ယာဝ အာဂမနာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဂတမတ္တေသု တေသု ဒါတဗ္ဗံ။ ဒါတုံ အသက္ကောန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ စီဝရေ သတိ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟိ သန္နိဓိ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌိတံ န ဟောတီတိ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ။ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန ပန မုခံ ဩလောကေတွာ န ဒါတဗ္ဗံ၊ သာရဏီယဓမ္မေ ဌတွာဝ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။

စီဝရပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ နာမ ပံသုကူလိကင်္ဂဉ္စေဝ တေစီဝရိကင်္ဂဉ္စ။ ဣတိ စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမာနိ ဒွေ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ၊ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။

ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ။ ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ ။ ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ၊ န သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ ဧကော သန္တုဋ္ဌော စ ဟောတိ၊ သန္တောသဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ။ တထာရူပေါ သော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနေသနန္တိ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂပ္ပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ အပ္ပတိရူပန္တိ အယုတ္တံ။ အလဒ္ဓါ စာတိ အလဘိတွာ။ ယထာ ဧကစ္စော ‘‘ကထံ နု ခေါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ ပုညဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ကောဟညံ ကရောန္တော ဥတ္တသတိ ပရိတဿတိ၊ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧဝံ အလဒ္ဓါ စ စီဝရံ န ပရိတဿတိ။ လဒ္ဓါစာတိ ဓမ္မေန သမေန လဘိတွာ။ အဓိဂတောတိ ဝိဂတလောဘဂိဒ္ဓါ။ အမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တတဏှာယ မုစ္ဆနံ အနာပန္နော။ အနဇ္ဈာပန္နောတိ တဏှာယ အနောတ္ထဋော အပရိယောနဒ္ဓါ။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ အနေသနာပတ္တိယဉ္စ ဂဓိတပရိဘောဂေ စ အာဒီနဝံ ပဿမာနော။ နိဿရဏပညောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) ဝုတ္တံ နိဿရဏမေဝ ပဇာနန္တော။

ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာတိ ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌိယာ။ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ယထာ ပနိဓေကစ္စော ‘‘အဟံ ပံသုကူလိကော၊ မယာ ဥပသမ္ပဒမာဠေယေဝ ပံသုကူလိကင်္ဂံ ဂဟိတံ၊ ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ အတ္တုက္ကံသနံ ကရောတိ။ ဧဝံ သော အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ န ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ န ပံသုကူလိကာတိ ဝါ ပံသုကူလိကမတ္တမ္ပိ ဧတေသံ နတ္ထီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပရံ န ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခောတိ ယော တသ္မိံ စီဝရသန္တောသေ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ တာသု ဝါ ဒက္ခော ဆေကော ဗျတ္တော။ အနလသောတိ သာတစ္စကိရိယာယ အာလသိယဝိရဟိတော။ သမ္ပဇာနော ပတိဿတောတိ သမ္ပဇာနပညာယ စေဝ သတိယာ စ ယုတ္တော။ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ အရိယဝံသေ ပတိဋ္ဌိတော။

ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေနာတိ ယေန ကေနစိ ပိဏ္ဍပါတေန။ ဧတ္ထပိ ပိဏ္ဍပါတော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ပိဏ္ဍပါတခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော၊ ပိဏ္ဍပါတပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဩဒနော ကုမ္မာသော သတ္တု မစ္ဆော မံသံ ခီရံ ဒဓိ သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ ယာဂု ခါဒနီယံ သာယနီယံ လေဟနီယန္တိ သောဠသ ပိဏ္ဍပါတာ။

ပိဏ္ဍပါတခေတ္တန္တိ သင်္ဃဘတ္တံ ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ နိမန္တနံ သလာကဘတ္တံ ပက္ခိကံ ဥပေါသထိကံ ပါဋိပဒိကံ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဂမိကဘတ္တံ ဂိလာနဘတ္တံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ ဓုရဘတ္တံ ကုဋိဘတ္တံ ဝါရဘတ္တံ ဝိဟာရဘတ္တန္တိ ပန္နရသ ပိဏ္ဍပါတခေတ္တာနိ။

ပိဏ္ဍပါတသန္တောသောတိ ပိဏ္ဍပါတေ ဝိတက္ကသန္တောသော ဂမနသန္တောသော ပရိယေသနသန္တောသော ပဋိလာဘသန္တောသော ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော ယထာလာဘသန္တောသော ယထာဗလသန္တောသော ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော ဥပကာရသန္တောသော ပရိမာဏသန္တောသော ပရိဘောဂသန္တောသော သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ ပန္နရသ သန္တောသာ။ တတ္ထ သာဒကော ဘိက္ခု မုခံ ဓောဝိတွာ ဝိတက္ကေတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကေန ပန ဂဏေန သဒ္ဓိံ စရတာ သာယံ ထေရုပဋ္ဌာနကာလေ ‘‘သွေ ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာ’’တိ ‘‘အသုကဂါမေ၊ ဘန္တေ’’တိ ဧတ္တကံ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ န ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ ဧကစာရိကေန ဝိတက္ကမာဠကေ ဌတွာ ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝိတက္ကေန္တော ပန အရိယဝံသာ စုတော ဟောတိ ပရိဗာဟိရော။ အယံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တေန ပန ‘‘ကုဟိံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ ဂမနသန္တောသော နာမ။ ပရိယေသန္တေန ယံ ဝါ တံ ဝါ အဂ္ဂဟေတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလမေဝ ဂဟေတွာ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။ ဒူရတောဝ အာဟရိယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မနာပံ၊ ဧတံ အမနာပ’’န္တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။ ‘‘ဣဒံ မနာပံ ဂဏှိဿာမိ၊ ဣဒံ အမနာပံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ယံ ကိဉ္စိ ယာပနမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ။ အယံ ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။

ဧတ္ထ ပန ဒေယျဓမ္မော ဗဟု၊ ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု၊ ဒါယကောပိ ဗဟုဒါတုကာမော၊ ပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မောပိ န ဗဟု၊ ဒါယကောပိ အပ္ပံ ဒါတုကာမော၊ အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော န ဗဟု၊ ဒါယကော ပန ဗဟုဒါတုကာမော၊ ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဋိဂ္ဂဟဏသ္မိဉှိ မတ္တံ အဇာနန္တော မနုဿာနံ ပသာဒံ မက္ခေတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ၊ သာသနံ န ကရောတိ။ ဝိဇာတမာတုယာပိဿ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ မတ္တံ ဇာနိတွာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။ အဍ္ဎကုလာနိယေဝ အဂန္တွာ ဒွါရပဋိပါဋိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ယထာလာဘသန္တောသာဒယော စီဝရေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။

ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘သမဏဓမ္မံ အနုပါလေဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပကာရံ ဉတွာ ပရိဘုဉ္ဇနံ ဥပကာရသန္တောသော နာမ။ ပတ္တံ ပူရေတွာ အာနီတံ န ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနုပသမ္ပန္နေ သတိ တေန ဂါဟာပေတဗ္ဗံ၊ အသတိ အာဟရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိမာဏမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။ ဇိဃစ္ဆာယ ပဋိဝိနောဒနံ ‘‘န ဣဒမေတ္ထ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။ နိဒဟိတွာ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ မုခံ အနောလောကေတွာ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။

ပိဏ္ဍပါတပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သပဒါနစာရိကင်္ဂံ ဧကာသနိကင်္ဂံ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂန္တိ။ ဣတိ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ၊ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဝဏ္ဏဝါဒီတိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သေနာသနာနီတိ ဣဓ သေနာသနံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ သေနာသနခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ သေနာသနသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော၊ သေနာသနပဋိသံယုတ္တဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သေနာသနန္တိ မဉ္စော ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ လေဏံ အဋ္ဋော မာဠော ဝေဠုဂုမ္ဗော ရုက္ခမူလံ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣမာနိ ပန္နရသ သေနာသနာနိ။

သေနာသနခေတ္တန္တိ သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝါတိ ဆ ခေတ္တာနိ။

သေနာသနသန္တောသောတိ သေနာသနေ ဝိတက္ကသန္တောသာဒယော ပန္နရသ သန္တောသာ။ တေ ပိဏ္ဍပါတေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေနာသနပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ အာရညိကင်္ဂံ ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ သောသာနိကင်္ဂံ ယထာသန္ထတိကင်္ဂန္တိ။ ဣတိ သေနာသနသန္တောသံ မဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓါ ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ၊ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။

ဣတိ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပထဝိံ ပတ္ထရမာနော ဝိယ သာဂရကုစ္ဆိံ ပူရယမာနော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရယမာနော ဝိယ စ ပဌမံ စီဝရသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သူရိယံ ဥလ္လင်္ဃေန္တော ဝိယ စ ဒုတိယပိဏ္ဍပါတသန္တောသံ ကထေတွာ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ တတိယံ သေနာသနသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ဂိလာနပစ္စယသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတုံ ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ဣတရီတရေန ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ပိဏ္ဍပါတဂတိကမေဝ။ တတ္ထ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသေနေဝ သန္တုဿိတဗ္ဗံ။ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသော ပန ဣဓ အနာဂတော၊ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၂၈)။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ပဉ္စ သေနာသနေ ဝုတ္တာ၊ ပဉ္စ အာဟာရနိဿိတာ၊

ဧကော ဝီရိယသံယုတ္တော၊ ဒွေ စ စီဝရနိဿိတာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၉၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၂၈)၊

ပေါရာဏေ အဂ္ဂညေ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ ဧတ္ထ ပေါရာဏေတိ န အဓုနုပ္ပတ္တိကေ။ အဂ္ဂညေတိ အဂ္ဂေဟိ ဇာနိတဗ္ဗေ။ အရိယဝံသေတိ အရိယာနံ ဝံသေ။ ယထာ ဟိ ခတ္တိယဝံသော ဗြာဟ္မဏဝံသော ဝေဿဝံသော သုဒ္ဒဝံသော သမဏဝံသော ကုလဝံသော ရာဇဝံသော၊ ဧဝမယမ္ပိ အဋ္ဌမော အရိယဝံသော၊ အရိယတန္တိ အရိယပဝေဏိ နာမ ဟောတိ။ သော ခေါ ပနာယံ ဝံသော ဣမေသံ ဝံသာနံ မူလဂန္ဓာဒီနံ ကာလာနုသာရိဂန္ဓာဒယော ဝိယ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကေ ပန တေ အရိယာ၊ ယေသံ ဧသော ဝံသောတိ? အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ တထာဂတသာဝကာ စ၊ ဧတေသံ အရိယာနံ ဝံသောတိ အရိယဝံသော။ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဟိ သတသဟဿကပ္ပာဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ တဏှင်္ကရော မေဓင်္ကရော သရဏင်္ကရော ဒီပင်္ကရောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ တေ အရိယာ၊ တေသံ အရိယာနံ ဝံသောတိ အရိယဝံသော။ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော…ပေ… ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကကုသန္ဓော ကောဏာဂမနော ကဿပေါ အမှာကံ ဘဂဝါ ဂေါတမောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ၊ တေသံ အရိယာနံ ဝံသောတိ အရိယဝံသော။ အပိ စ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ ဝံသောတိ အရိယဝံသော၊ တသ္မိံ အရိယဝံသေ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၄။၂၈)။ ဌိတောတိ ပတိဋ္ဌိတော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၂၉။ နဝမေ အယံ ယောဇနာ – ဒုဿင်္ဂဟာ ပဗ္ဗဇိတာပိ ဧကေ၊ ယေ အသန္တောသာဘိဘူတာ၊ တထာဝိဓာ ဧဝ စ အထော ဂဟဋ္ဌာ ဃရမာဝသန္တာ။ ဧတမဟံ ဒုဿင်္ဂဟဘာဝံ ဇိဂုစ္ဆန္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိဒ္ဒေသေ အနဿဝါတိ ဝစနံ အဿဝနကာ။ အဝစနကရာတိ ဒုဗ္ဗစာ။ ပဋိလောမဝုတ္တိနောတိ ပစ္စနီကံ ကထနသီလာ၊ ပဋိမလ္လာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တီတိ အတ္ထော။ အညေနေဝ မုခံ ကရောန္တီတိ ဩဝါဒဒါယကေ ဒိသွာ မုခံ ပရိဝတ္တေတွာ အညံ ဒိသာဘာဂံ ဩလောကေန္တိ။ အဗျာဝဋော ဟုတွာတိ အဝါဝဋော ဟုတွာ။ အနပေက္ခော ဟုတွာတိ အနလ္လီနော ဟုတွာ။

နဝမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

၁၃၀။ ဒသမေ ဩရောပယိတွာတိ အပနေတွာ။ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီတိ ကေသမဿုဩဒါတဝတ္ထာလင်္ကာရမာလာဂန္ဓဝိလေပနဣတ္ထိပုတ္တဒါသိဒါသာဒီနိ။ ဧတာနိ ဂိဟိဘာဝံ ဗျဉ္ဇယန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သဉ္ဆိန္နပတ္တောတိ ပတိတပတ္တော။ ဆေတွာနာတိ မဂ္ဂဉာဏေန ဆိန္ဒိတွာ။ ဝီရောတိ မဂ္ဂဝီရိယသမန္နာဂတော။ ဂိဟိဗန္ဓနာနီတိ ကာမဗန္ဓနာနိ။ ကာမာ ဟိ ဂိဟီနံ ဗန္ဓနာနိ။ အယံ တာဝ ပဒတ္ထော။

အယံ ပန အဓိပ္ပာယော – ‘‘အဟော ဝတာဟမ္ပိ ဩရောပယိတွာ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ သဉ္ဆိန္နပတ္တော ယထာ ကောဝိဠာရော ဘဝေယျ’’န္တိ ဧဝဉှိ စိန္တယမာနော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၄)။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ဇာနိတဗ္ဗံ။

နိဒ္ဒေသေ သာရာသနဉ္စာတိ သာရံ အာသနံ။ ဆိန္နာနီတိ ဂဠိတာနိ။ သဉ္ဆိန္နာနီတိ နိပဏ္ဏာနိ။ ပတိတာနီတိ ဝဏ္ဋတော မုတ္တာနိ။ ပရိပတိတာနီတိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။

ဒသမဂါထာနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၃၁-၂။ ဒုတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမဒွယေ နိပကန္တိ ပကတိနိပုဏံ ပဏ္ဍိတံ ကသိဏပရိကမ္မာဒီသု ကုသလံ။ သာဓုဝိဟာရိန္တိ အပ္ပနာဝိဟာရေန ဝါ ဥပစာရေန ဝါ သမန္နာဂတံ။ ဓီရန္တိ ဓိတိသမ္ပန္နံ။ တတ္ထ နိပကတ္တေန ဓိတိသမ္ပဒါ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ဓိတိသမ္ပန္နမေဝါတိ အတ္ထော။ ဓိတိ နာမ အသိထိလပရက္ကမတာ၊ ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၄၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆) ဧဝံ ပဝတ္တဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ အပိ စ ဓိက္ကတပါပေါတိပိ ဓီရော။ ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယာတိ ယထာ ပဋိရာဇာ ‘‘ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ အနတ္ထာဝဟ’’န္တိ ဉတွာ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ဧကော စရတိ ဧဝံ ဗာလသဟာယံ ပဟာယ ဧကော စရေ။ အထ ဝါ ရာဇာဝ ရဋ္ဌန္တိ ယထာ သုတသောမော ရာဇာ ဝိဇိတံ ရဋ္ဌံ ပဟာယ ဧကော စရိ၊ ယထာ စ မဟာဇနကော ဧဝံ ဧကောဝ စရေတိ အယမ္ပိ ဧတဿတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေန သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၅-၄၆)။ နိဒ္ဒေသေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။

ပဌမဒွယံ။

၁၃၃။ တတိယဂါထာ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနာ ဧဝ။ ကေဝလဉ္စ ပန သဟာယသမ္ပဒန္တိ ဧတ္ထ အသေက္ခေဟိ သီလာဒိက္ခန္ဓေဟိ သမ္ပန္နာ သဟာယာ ဧဝ ‘‘သဟာယသမ္ပဒါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – ယာ အယံ ဝုတ္တာ သဟာယသမ္ပဒါ၊ တံ သဟာယသမ္ပဒံ အဒ္ဓါ ပသံသာမ၊ ဧကံသေနေဝ ထောမေမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကထံ? သေဋ္ဌာ သမာသေဝိတဗ္ဗာ သဟာယာတိ။ ကသ္မာ? အတ္တနော သီလာဒီဟိ သေဋ္ဌေ သေဝမာနဿ သီလာဒယော ဓမ္မာ အနုပ္ပန္နာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ ပါပုဏန္တိ။ သမေ သေဝမာနဿ အညမညသမဓာရဏေန ကုက္ကုစ္စဝိနောဒနေန စ လဒ္ဓါ န ပရိဟာယန္တိ ။ ဧတေ ပန သဟာယကေ သေဋ္ဌေ စ သမေ စ အလဒ္ဓါ ကုဟနာဒိမိစ္ဆာဇီဝံ ဝဇ္ဇေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော တတ္ထ စ ပဋိဃာနုနယံ အနုပ္ပာဒေန္တော အနဝဇ္ဇဘောဇီ ဟုတွာ အတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော။ အဟမ္ပိ ဟိ ဧဝံ စရန္တော ဣမံ သမ္ပတ္တိံ အဓိဂတောမှီတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၇)။ နိဒ္ဒေသော ဝုတ္တနယော ဧဝ။

တတိယံ။

၁၃၄။ စတုတ္ထေ ဒိသွာတိ ဩလောကေတွာ။ သုဝဏ္ဏဿာတိ ကဉ္စနဿ။ ‘‘ဝလယာနီ’’တိ ပါဌသေသော။ သာဝသေသပါဌော ဟိ အယံ အတ္ထော။ ပဘဿရာနီတိ ပဘာသနသီလာနိ၊ ဇုတိမန္တာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဥတ္တာနပဒတ္ထမေဝ။ အယံ ပန ယောဇနာ – ဒိသွာ ဘုဇသ္မိံ သုဝဏ္ဏဿ ဝလယာနိ ‘‘ဂဏဝါသေ သတိ သင်္ဃဋ္ဋနာ၊ ဧကဝါသေ သတိ အဃဋ္ဋနာ’’တိ ဧဝံ စိန္တေန္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၈)။ နူပုရာနီတိ ဝလယာနိ။ ‘‘နိယုရာ’’တိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဃဋ္ဋေန္တီတိ အညမညံ ဟနန္တိ။

စတုတ္ထံ။

၁၃၅။ ပဉ္စမဂါထာ ပဒတ္ထတော ဥတ္တာနာ ဧဝ။ အယံ ပန ဧတ္ထ အဓိပ္ပာယော – ယွာယံ ဧတေန ဒုတီယေန ကုမာရေန သီတုဏှာဒီနိ နိဝေဒေန္တေန သဟဝါသေန တံ သညာပေန္တဿ မမ ဝါစာဘိလာပေါ၊ တသ္မိံ သိနေဟဝသေန အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ ဇာတာ။ သစေ အဟံ ဣမံ န ပရိစ္စဇာမိ၊ တတော အာယတိမ္ပိ တထေဝ ဟေဿတိ။ ယထာ ဣဒါနိ၊ ဧဝံ ဒုတီယေန သဟ မမဿ၊ ဝါစာဘိလာပေါ အဘိသဇ္ဇနာ ဝါ။ ဥဘယမ္ပိ စေတံ အန္တရာယကရံ ဝိသေသာဓိဂမဿာတိ ဧတံ ဘယံ အာယတိံ ပေက္ခမာနော တံ ဆဍ္ဍေတွာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၉)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ပဉ္စမံ။

၁၃၆။ ဆဋ္ဌေ ကာမာတိ ဒွေ ကာမာ ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ။ တတ္ထ ဝတ္ထုကာမာ မနာပိယာ ရူပါဒယော ဓမ္မာ၊ ကိလေသကာမာ ဆန္ဒာဒယော သဗ္ဗေပိ ရာဂပ္ပဘေဒါ။ ဣဓ ပန ဝတ္ထုကာမာ အဓိပ္ပေတာ ။ ရူပါဒိအနေကပ္ပကာရေန စိတြာ။ လောကဿာဒဝသေန မဓုရာ။ ဗာလပုထုဇ္ဇနာနံ မနံ ရမေန္တီတိ မနောရမာ။ ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိရူပေန ရူပေန၊ အနေကဝိဓေန သဘာဝေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ဟိ ရူပါဒိဝသေန စိတြာ၊ ရူပါဒီသုပိ နီလာဒိဝသေန ဝိဝိဓရူပါ။ ဧဝံ တေန ဝိရူပရူပေန တထာ တထာ အဿာဒံ ဒဿေတွာ မထေန္တိ စိတ္တံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိရမိတုံ န ဒေန္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဒွီဟိ တီဟိ ဝါ ပဒေဟိ ယောဇေတွာ ပုရိမဂါထာသု ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၀)။

ကာမဂုဏာတိ ကာမယိတဗ္ဗဋ္ဌေန ကာမာ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ။ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဟတာနံ ဝတ္ထာနံ ဒိဂုဏံ သင်္ဃာဋိ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၄၈) ဧတ္ထ ပဋလဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘အစ္စေန္တိ ကာလာ တရယန္တိ ရတ္တိယော၊ ဝယောဂုဏာ အနုပုဗ္ဗံ ဇဟန္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၄) ဧတ္ထ ရာသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘သတဂုဏာ ဒက္ခိဏာ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၉) ဧတ္ထ အာနိသံသဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ‘‘အန္တံ အန္တဂုဏံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၁၀၊ ခု။ ပါ။ ၃။ဒွတ္တိံသာကာရ)၊ ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ’’တိ ဧတ္ထ ဗန္ဓနဋ္ဌော ဂုဏဋ္ဌော။ ဣဓာပိ ဧသေဝ အဓိပ္ပေတော၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗန္ဓနဋ္ဌေန ဂုဏာ’’တိ။ စက္ခုဝိညေယျာတိ စက္ခုဝိညာဏေန ပဿိတဗ္ဗာ။ ဧတေနုပါယေန သောတဝိညေယျာဒီသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဋ္ဌာတိ ပရိယိဋ္ဌာ ဝါ ဟောန္တု၊ မာ ဝါ၊ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဘူတာတိ အတ္ထော။ ကန္တာတိ ကာမနီယာ။ မနာပါတိ မနဝဍ္ဎနကာ။ ပိယရူပါတိ ပိယဇာတိကာ။ ကာမူပသံဟိတာတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ကာမေန ဥပသံဟိတာ။ ရဇနီယာတိ ရဇ္ဇနိယာ၊ ရာဂုပ္ပတ္တိကာရဏဘူတာတိ အတ္ထော။

ယဒိ မုဒ္ဒါယာတိအာဒီသု မုဒ္ဒါတိ အင်္ဂုလိပဗ္ဗေသု သညံ ဌပေတွာ ဟတ္ထမုဒ္ဒါ။ ဂဏနာတိ အစ္ဆိဒ္ဒဂဏနာ။ သင်္ခါနန္တိ ပိဏ္ဍဂဏနာ။ ယာယ ခေတ္တံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဓ ဧတ္တကာ ဝီဟီ ဘဝိဿန္တိ’’၊ ရုက္ခံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဓ ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဘဝိဿန္တိ’’၊ အာကာသံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမေ အာကာသေ သကုဏာ ဧတ္တကာ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဇာနန္တိ။ ကသီတိ ကသိကမ္မံ။ ဝဏိဇ္ဇာတိ ဇင်္ဃဝဏိဇ္ဇထလဝဏိဇ္ဇာဒိဝဏိပ္ပထော။ ဂေါရက္ခန္တိ အတ္တနော ဝါ ပရေသံ ဝါ ဂါဝေါ ရက္ခိတွာ ပဉ္စဂေါရသဝိက္ကယေန ဇီဝနကမ္မံ။ ဣဿတ္ထော ဝုစ္စတိ အာဝုဓံ ဂဟေတွာ ဥပဋ္ဌာနကမ္မံ။ ရာဇပေါရိသန္တိ ဝိနာ အာဝုဓေန ရာဇကမ္မံ ကတွာ ရာဇုပဋ္ဌာနံ။ သိပ္ပညတရန္တိ ဂဟိတာဝသေသဟတ္ထိအဿသိပ္ပာဒိ။

သီတဿ ပုရက္ခတောတိ လက္ခံ ဝိယ သရဿ သီတဿ ပုရတော ဌိတော၊ သီတေန ဗာဓိယမာနောတိ အတ္ထော။ ဥဏှေပိ ဧသေဝ နယော။ ဍံသာဒီသု ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ မကသာတိ သဗ္ဗမက္ခိကာ။ သရီသပါတိ ယေ ကေစိ သရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ရိဿမာနောတိ ပီဠိယမာနော ရုပ္ပမာနော ဃဋ္ဋိယမာနော။ မီယမာနောတိ မရမာနော။ အယံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခဝေ၊ အယံ မုဒ္ဒါဒီဟိ ဇီဝိကကပ္ပနံ အာဂမ္မ သီတာဒိပစ္စယော အာဗာဓော။ ကာမာနံ အာဒီနဝေါတိ ကာမေသု ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဥပသဂ္ဂေါတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိကောတိ ပစ္စက္ခော သာမံ ပဿိတဗ္ဗော။ ဒုက္ခက္ခန္ဓောတိ ဒုက္ခရာသိ။ ကာမဟေတူတိအာဒီသု ပစ္စယဋ္ဌေန ကာမာ အဿ ဟေတူတိ ကာမဟေတု။ မူလဋ္ဌေန ကာမာ နိဒါနမဿာတိ ကာမနိဒါနော။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ပန ‘‘ကာမနိဒါန’’န္တိ ဝုတ္တော။ ကာရဏဋ္ဌေန ကာမာ အဓိကရဏံ အဿာတိ ကာမာဓိကရဏော။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေနေဝ ပန ‘‘ကာမာဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ကာမာနမေဝ ဟေတူတိ ဣဒံ နိယမဝစနံ ကာမပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝါတိ အတ္ထော။

ဥဋ္ဌဟတောတိ အာဇီဝသမုဋ္ဌာပကဝီရိယေန ဥဋ္ဌဟန္တဿ။ ဃဋတောတိ တံ ဝီရိယံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဃဋေန္တဿ။ ဝါယမတောတိ ဝါယာမံ ပရက္ကမံ ပယောဂံ ကရောန္တဿ။ နာဘိနိပ္ဖဇ္ဇန္တီတိ န နိပ္ဖဇ္ဇန္တိ၊ ဟတ္ထံ နာဘိရုဟန္တိ။ သောစတီတိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နဗလဝသောကေန သောစတိ။ ကိလမတီတိ ကာယေ ဥပ္ပန္နဒုက္ခေန ကိလမတိ။ ပရိဒေဝတီတိ ဝါစာယ ပရိဒေဝတိ။ ဥရတ္တာဠိန္တိ ဥရံ တာဠေတွာ။ ကန္ဒတီတိ ရောဒတိ။ သမ္မောဟံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝိသညီ ဝိယ သမ္မူဠှော ဟောတိ။ မောဃန္တိ တုစ္ဆံ။ အဖလောတိ နိပ္ဖလော။

အာရက္ခာဓိကရဏန္တိ အာရက္ခကာရဏာ။ ကိန္တိ မေတိ ကေန နု ခေါ မေ ဥပါယေန။ ယမ္ပိ မေတိ ယမ္ပိ မယှံ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတွာ ဥပ္ပာဒိတံ ဓနံ အဟောသိ။ တမ္ပိ နော နတ္ထီတိ တမ္ပိ အမှာကံ ဣဒါနိ နတ္ထိ။

ပုန စပရံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမဟေတူတိအာဒိနာပိ ကာရဏံ ဒဿေတွာဝ အာဒီနဝံ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ကာမဟေတူတိ ကာမပစ္စယာ ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမနိဒါနန္တိ ဘာဝနပုံသကံ၊ ကာမေ နိဒါနံ ကတွာ ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမာဓိကရဏန္တိပိ ဘာဝနပုံသကမေဝ၊ ကာမေ အဓိကရဏံ ကတွာ ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ကာမာနမေဝ ဟေတူတိ ဂါမနိဂမသေနာပတိပုရောဟိတဋ္ဌာနန္တရာဒီနံ ကာမာနံယေဝ ဟေတု ဝိဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဥပက္ကမန္တီတိ ပဟရန္တိ။

အသိစမ္မန္တိ အသိဉ္စေဝ ခေဋကဖလကာဒီနိ စ။

ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာတိ ဓနုံ ဂဟေတွာ သရကလာပံ သန္နယှိတွာ။ ဥဘတောဗျူဠှန္တိ ဥဘတောရာသိဘူတံ။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ ပဝိသန္တိ။ ဥသူသူတိ ကဏ္ဍေသု။ ဝိဇ္ဇောတလန္တေသူတိ ပရိဝတ္တမာနေသု။ တေ တတ္ထာတိ တေ တသ္မိံ သင်္ဂါမေ။

အဒ္ဒါဝလေပနာဥပကာရိယောတိ စေတ္ထ မနုဿာ ပါကာရပါဒံ အဿခုရသဏ္ဌာနေန ဣဋ္ဌကာဟိ စိနိတွာ ဥပရိ သုဓာယ လိမ္ပန္တိ။ ဧဝံ ကတပါကာရပါဒါ ‘‘ဥပကာရိယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ တာ တိန္တေန ကလလေန သိတ္တာ အဒ္ဒါဝလေပနာ နာမ ဟောန္တိ။ ပက္ခန္ဒန္တီတိ တာသံ ဟေဋ္ဌာ တိခိဏအယသူလရုက္ခသူလာဒီဟိ ဝိဇ္ဈိယမာနာ ပါကာရဿ ပိစ္ဆိလ္လဘာဝေန အာရောဟိတုံ အသက္ကောန္တာပိ ဥပဓာဝန္တိယေဝ။ ဆကဏကာယာတိ ကုထိတဂေါမယေန။ အဘိဝဂ္ဂေနာတိ သတဒန္တေန။ တံ အဋ္ဌဒန္တာကာရေန ကတွာ ‘‘နဂရဒွါရံ ဘိန္ဒိတွာ ပဝိသိဿာမာ’’တိ အာဂတေ ဥပရိဒွါရေ ဌိတာ တဿ ဗန္ဓနယောတ္တာနိ ဆိန္ဒိတွာ တေန အဘိဝဂ္ဂေန ဩမဒ္ဒန္တိ။

သန္ဓိမ္ပိ ဆိန္ဒန္တီတိ ဃရသန္ဓိမ္ပိ။ နိလ္လောပန္တိ ဂါမေ ပဟရိတွာ မဟာဝိလောပံ ကရောန္တိ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ပဏ္ဏာသမတ္တာပိ သဋ္ဌိမတ္တာပိ ပရိဝါရေတွာ ဇီဝဂ္ဂါဟံ ဂဟေတွာ ဓနံ အာဟရာပေန္တိ။ ပရိပန္ထေပိ တိဋ္ဌန္တီတိ ပန္ထဒူဟနကမ္မံ ကရောန္တိ။ အဍ္ဎဒဏ္ဍကေဟီတိ မုဂ္ဂရေဟိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၆၉)။ သေသံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။

ဆဋ္ဌံ။

၁၃၇။ သတ္တမေ ဧတီတိ ဤတိ၊ အာဂန္တုကာနံ အကုသလဘာဂိယာနံ ဗျသနဟေတူနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ ကာမဂုဏာပိ ဧတေ အနေကဗျသနာဝဟဋ္ဌေန ဒဠှသန္နိပါတဋ္ဌေန စ ဤတိ။ ဂဏ္ဍောပိ အသုစိံ ပဂ္ဃရတိ၊ ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပရိဘိန္နော ဟောတိ။ တသ္မာ ဧတေ ကိလေသာ အသုစိပဂ္ဃရဏတော ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂေဟိ ဥဒ္ဓုမာတပရိပက္ကပရိဘိန္နဘာဝတော စ ဂဏ္ဍော။ ဥပဒ္ဒဝတီတိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ အနတ္ထံ ဇနေန္တော အဘိဘဝတိ အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ အတ္ထော၊ ရာဂဂဏ္ဍာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ။ တသ္မာ ကာမဂုဏာပေတေ အဝိဒိတနိဗ္ဗာနတ္ထာဝဟဟေတုတာယ သဗ္ဗုပဒ္ဒဝဝတ္ထုတာယ စ ဥပဒ္ဒဝေါ။ ယသ္မာ ပနေတေ ကိလေသာတုရဘာဝံ ဇနေန္တာ သီလသင်္ခါတမာရောဂျံ လောလုပ္ပံ ဝါ ဥပ္ပာဒေန္တာ ပါကတိကမေဝ အာရောဂျံ ဝိလုမ္ပန္တိ၊ တသ္မာ ဣမိနာ အာရောဂျဝိလုမ္ပနဋ္ဌေန ရောဂေါ။ အဗ္ဘန္တရမနုပဝိဋ္ဌဋ္ဌေန ပန အန္တောတုဒနဋ္ဌေန ဒုန္နီဟရဏီယဋ္ဌေန စ သလ္လံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကဘယာဝဟနတော ဘယံ။ မေတန္တိ ဧတံ သေသမေတ္ထ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၁)။

ကာမရာဂရတ္တာယန္တိ ကာမရာဂေန ရတ္တော အယံ။ ဆန္ဒရာဂဝိနိဗဒ္ဓါတိ ဆန္ဒရာဂေန သ္နေဟေန ဗဒ္ဓါ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာပိ ဂဗ္ဘာတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဝတ္တမာနသဠာယတနဂဗ္ဘာ။ သမ္ပရာယိကာပိ ဂဗ္ဘာတိ ပရလောကေပိ သဠာယတနဂဗ္ဘာ။ န ပရိမုစ္စတီတိ ပရိမုစ္စိတုံ န သက္ကောတိ။ ဩတိဏ္ဏော သာတရူပေနာတိ မဓုရသဘာဝေန ရာဂေန ဩတိဏ္ဏော ဩဂါဟိတော။ ပလိပထန္တိ ကာမကလလမဂ္ဂံ။ ဒုဂ္ဂန္တိ ဒုဂ္ဂမံ။

သတ္တမံ။

၁၃၈။ အဋ္ဌမေ သီတံ ဒုဗ္ဗိဓံ အဗ္ဘန္တရဓာတုက္ခောဘပစ္စယဉ္စ ဗာဟိရဓာတုက္ခောဘပစ္စယဉ္စ။ တထာ ဥဏှံ။ တတ္ထ ဍံသာတိ ပိင်္ဂလမက္ခိကာ။ သရီသပေတိ ယေ ကေစိ ဒီဃဇာတိကာ သရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။ နိဂမနမ္ပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အဋ္ဌမံ။

၁၃၉။ နဝမဂါထာ ပဒတ္ထတော ပါကဋာ ဧဝ။ အယံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယယောဇနာ – သာ စ ခေါ ယုတ္တိဝသေန၊ န အနုဿဝဝသေန။ ယထာ အယံ ဟတ္ထီ မနုဿကန္တေသု သီလေသု ဒန္တတ္တာ အဒန္တဘူမိံ နာဂစ္ဆတီတိ ဝါ၊ သရီရမဟန္တတာယ ဝါ နာဂေါ။ ဧဝံ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ အရိယကန္တေသု သီလေသု ဒန္တတ္တာ အဒန္တဘူမိံ နာဂမနေန၊ အာဂုံ အကရဏေန၊ ပုန ဣတ္ထတ္တံ အနာဂမနေန စ ဂုဏသရီရမဟန္တတာယ ဝါ နာဂေါ ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ယူထာနိ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ ဧကစရိယသုခေန ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရေ အရညေ၊ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော၊ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ဂဏံ ဝိဝဇ္ဇယိတွာ ဧကတ္တာဘိရတိသုခေန ဈာနသုခေန ယထာဘိရန္တံ အရညေ အတ္တနော ယထာ ယထာ သုခံ၊ တထာ တထာ ယတ္တကံ ဝါ ဣစ္ဆာမိ၊ တတ္တကံ အရညေ နိဝါသံ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပော ဧကော စရေယျန္တိ အတ္ထော။ ယထာ စေသ သုသဏ္ဌိတက္ခန္ဓမဟန္တတာယ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော၊ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ အသေက္ခသီလက္ခန္ဓမဟန္တတာယ သဉ္ဇာတက္ခန္ဓော ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ပဒုမသဒိသဂတ္တတာယ ဝါ၊ ပဒုမကုလေ ဥပ္ပန္နတာယ ဝါ ပဒုမီ၊ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ပဒုမသဒိသဗောဇ္ဈင်္ဂမဟန္တတာယ ဝါ၊ အရိယဇာတိပဒုမေ ဥပ္ပန္နတာယ ဝါ ပဒုမီ ဘဝေယျံ။ ယထာ စေသ ထာမဗလဇဝါဒီဟိ ဥဠာရော၊ ကုဒါဿု နာမာဟမ္ပိ ဧဝံ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာဒီဟိ သီလသမာဓိနိဗ္ဗေဓိကပညာဒီဟိ ဝါ ဥဠာရော ဘဝေယျန္တိ ဧဝံ စိန္တေန္တော ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ ပစ္စေကဗောဓိံ အဓိဂတောမှီတိ။

နဝမံ။

၁၄၀။ ဒသမေ အဋ္ဌာနတန္တိ အဋ္ဌာနံ တံ၊ အကာရဏံ တန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနုနာသိကဿ လောပေါ ကတော ‘‘အရိယသစ္စာန ဒဿန’’န္တိအာဒီသု (ခု။ ပါ။ ၅။၁၁၊ သု။ နိ။ ၂၇၀) ဝိယ။ သင်္ဂဏိကာရတဿာတိ ဂဏာဘိရတဿ။ ယန္တိ ကာရဏဝစနမေတံ ‘‘ယံ ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေနာ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၃၀) ဝိယ။ ဖဿယေတိ အဓိဂစ္ဆေ။ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိန္တိ လောကိယသမာပတ္တိံ။ သာ ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတသမယေ ဧဝ ပစ္စနီကေဟိ ဝိမုစ္စနတော ‘‘သာမယိကာ ဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံ သာမယိကံ ဝိမုတ္တိံ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ တံ၊ န တံ ကာရဏံ ဝိဇ္ဇတိ သင်္ဂဏိကာရတဿ၊ ယေန ကာရဏေန ဖဿယေ ဣတိ ဧတံ အာဒိစ္စဗန္ဓုဿ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ဝစော နိသမ္မ သင်္ဂဏိကာရတိံ ပဟာယ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တော အဓိဂတောမှီ’’တိ အာဟ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၄၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၁၀)။

နိဒ္ဒေသေ နေက္ခမ္မသုခန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာသုခံ။ ပဝိဝေကသုခန္တိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေ သုခံ။ ဥပသမသုခန္တိ ကိလေသုပသမံ ဖလသမာပတ္တိသုခံ။ သမ္ဗောဓိသုခန္တိ မဂ္ဂသုခံ။ နိကာမလာဘီတိ အတ္တနော ရုစိဝသေန ယထာကာမလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။ အသာမယိကန္တိ လောကုတ္တရံ။ အကုပ္ပန္တိ ကုပ္ပဝိရဟိတံ အစလိတံ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ။

ဒသမံ။

ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၄၁။ တတိယဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ဒိဋ္ဌီဝိသူကာနီတိ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တာနိ ဟိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ဝိသူကဋ္ဌေန ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိလောမဋ္ဌေန စ ဝိသူကာနိ။ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိသူကာနီတိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ၊ ဒိဋ္ဌိယော ဧဝ ဝါ ဝိသူကာနိ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ။ ဥပါတိဝတ္တောတိ ဒဿနမဂ္ဂေန အတိက္ကန္တော။ ပတ္တော နိယာမန္တိ အဝိနိပါတဓမ္မတာယ သမ္ဗောဓိပရာယနတာယ စ နိယတဘာဝံ အဓိဂတော၊ သမ္မတ္တနိယာမသင်္ခါတံ ဝါ ပဌမမဂ္ဂန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ပဌမမဂ္ဂကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ စ တဿ ပဋိလာဘော စ ဝုတ္တော။ ဣဒါနိ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါတိ ဣမိနာ သေသမဂ္ဂပဋိလာဘံ ဒဿေတိ။ ဥပ္ပန္နဉာဏောမှီတိ ဥပ္ပန္နပစ္စေကဗောဓိဉာဏော အမှိ။ ဧတေန ဖလံ ဒဿေတိ။ အနညနေယျောတိ အညေဟိ ‘‘ဣဒံ သစ္စံ ဣဒံ သစ္စ’’န္တိ နနေတဗ္ဗော။ ဧတေန သယမ္ဘုတံ ဒီပေတိ။ ပတ္တေ ဝါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏေ အညနေယျတာယ အဘာဝါ သယံဝသိတံ။ သမထဝိပဿနာယ ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိသူကာနိ ဥပါတိဝတ္တော၊ အာဒိမဂ္ဂေန ပတ္တော နိယာမံ၊ သေသေဟိ ပဋိလဒ္ဓမဂ္ဂေါ၊ ဖလဉာဏေန ဥပ္ပန္နဉာဏော၊ တံ သဗ္ဗံ အတ္တနာဝ အဓိဂတောတိ အနညနေယျော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၄၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၁၁)။

န ပရနေယျောတိ န အညေဟိ နေတဗ္ဗော။ န ပရပ္ပတ္တိယောတိ ပစ္စက္ခဓမ္မတ္တာ န အညေဟိ သဒ္ဒဟာပေတဗ္ဗော။ န ပရပ္ပစ္စယောတိ န အဿ ပရော ပစ္စယော၊ န ပရဿ သဒ္ဓါယ ဝတ္တတီတိ န ပရပ္ပစ္စယော။ န ပရပဋိဗဒ္ဓဂူတိ န အညေသံ ပဋိဗဒ္ဓဉာဏဂမနော။

ပဌမံ။

၁၄၂။ ဒုတိယေ နိလ္လောလုပေါတိ အလောလုပေါ။ ယော ဟိ ရသတဏှာဘိဘူတော ဟောတိ၊ သော ဘုသံ လုပ္ပတိ ပုနပ္ပုနဉ္စ လုပ္ပတိ၊ တေန ‘‘လောလုပေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ဧသ တံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ ‘‘နိလ္လောလုပေါ’’တိ။ နိက္ကုဟောတိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယဿ တိဝိဓကုဟနဝတ္ထု နတ္ထိ၊ သော ‘‘နိက္ကုဟော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣမိဿာ ပန ဂါထာယ မနုညဘောဇနာဒီသု ဝိမှယမနာပဇ္ဇနတော နိက္ကုဟောတိ အယမဓိပ္ပာယော။ နိပ္ပိပါသောတိ ဧတ္ထ ပါတုမိစ္ဆာ ပိပါသာ၊ တဿာ အဘာဝေန နိပ္ပိပါသော၊ သာဒုရသလောဘေန ဘောတ္တုကမျတာဝိရဟိတောတိ အတ္ထော။ နိမ္မက္ခောတိ ဧတ္ထ ပရဂုဏဝိနာသနလက္ခဏော မက္ခော၊ တဿ အဘာဝေန နိမ္မက္ခော။ အတ္တနော ဂဟဋ္ဌကာလေ သူဒဿ ဂုဏမက္ခနာဘာဝံ သန္ဓာယ အာဟ။ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟောတိ ဧတ္ထ ရာဂါဒယော တယော ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ စ တီဏီတိ ဆ ဓမ္မာ ယထာသမ္ဘဝံ အပ္ပသန္နဋ္ဌေန သကဘာဝံ ဝိဇဟာပေတွာ ပရဘာဝံ ဂဏှာပနဋ္ဌေန ကသဋဋ္ဌေန စ ‘‘ကသာဝါ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယထာဟ –

‘‘တတ္ထ ကတမေ တယော ကသာဝါ? ရာဂကသာဝေါ ဒေါသကသာဝေါ မောဟကသာဝေါ၊ ဣမေ တယော ကသာဝါ။ တတ္ထ ကတမေ အပရေပိ တယော ကသာဝါ? ကာယကသာဝေါ ဝစီကသာဝေါ မနောကသာဝေါ’’တိ (ဝိဘ။ ၉၂၄)။

တေသု မောဟံ ဌပေတွာ ပဉ္စန္နံ ကသာဝါနံ တေသဉ္စ သဗ္ဗေသံ မူလဘူတဿ မောဟဿ နိဒ္ဓန္တတ္တာ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော၊ တိဏ္ဏံ ဧဝ ဝါ ကာယဝစီမနောကသာဝါနံ မောဟဿ စ နိဒ္ဓန္တတ္တာ နိဒ္ဓန္တကသာဝမောဟော။ ဣတရေသု နိလ္လောလုပတာဒီဟိ ရာဂကသာဝဿ၊ နိမ္မက္ခတာယ ဒေါသကသာဝဿ နိဒ္ဓန္တဘာဝေါ သိဒ္ဓါ ဧဝ။ နိရာသသောတိ နိတ္တဏှော။ သဗ္ဗလောကေတိ သကလလောကေ၊ တီသု ဘဝေသု ဒွါဒသသု ဝါ အာယတနေသု ဘဝဝိဘဝတဏှာဝိရဟိတော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ ။ အထ ဝါ တယောပိ ပါဒေ ဝတွာ ဧကော စရေတိ ဧကော စရိတုံ သက္ကုဏေယျာတိ ဧဝမ္ပိ ဧတ္ထ သမ္ဗန္ဓော ကာတဗ္ဗော (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၉၆)။

ဒုတိယံ။

၁၄၃။ တတိယေ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယွာယံ ဒသဝတ္ထုကာယ ပါပဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတတ္တာ ပါပေါ။ ပရေသမ္ပိ အနတ္ထံ ဒဿေတီတိ အနတ္ထဒဿီ။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိမှိ စ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌော။ တံ အတ္ထကာမော ကုလပုတ္တော ပါပံ သဟာယံ ပရိဝဇ္ဇယေထ၊ အနတ္ထဒဿိံ ဝိသမေ နိဝိဋ္ဌံ။ သယံ န သေဝေတိ အတ္တနော ဝသေန တံ န သေဝေယျ။ ယဒိ ပန ပရဝသော ဟောတိ၊ ကိံ သက္ကာ ကာတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပသုတန္တိ ပသဋံ၊ ဒိဋ္ဌိဝသေန တတ္ထ တတ္ထ လဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ ပမတ္တန္တိ ကာမဂုဏေသု ဝေါဿဋ္ဌစိတ္တံ၊ ကုသလဘာဝနာရဟိတံ ဝါ။ တံ ဧဝရူပံ န သေဝေ န ဘဇေ န ပယိရုပါသေ၊ အညဒတ္ထု ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ။

နိဒ္ဒေသေ သယံ န သေဝေယျာတိ သာမံ န ဥပသင်္ကမေယျ။ သာမံ န သေဝေယျာတိ စိတ္တေနပိ န ဥပသင်္ကမေယျ။ န သေဝေယျာတိ န ဘဇေယျ။ နနိသေဝေယျာတိ သမီပမ္ပိ န ဂစ္ဆေယျ။ န သံသေဝေယျာတိ ဒူရေ ဘဝေယျ။ န ပရိသံသေဝေယျာတိ ပဋိက္ကမေယျ။

တတိယံ။

၁၄၄။ စတုတ္ထေ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ဗဟုဿုတန္တိ ဒုဝိဓော ဗဟုဿုတော တီသု ပိဋကေသု အတ္ထတော နိခိလော ပရိယတ္တိဗဟုဿုတော စ မဂ္ဂဖလဝိဇ္ဇာဘိညာနံ ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ပဋိဝေဓဗဟုဿုတော စ။ အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော။ ဥဠာရေဟိ ပန ကာယဝစီမနောကမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဥဠာရော။ ယုတ္တပဋိဘာနော စ မုတ္တပဋိဘာနော စ ယုတ္တမုတ္တပဋိဘာနော စ ပဋိဘာနဝါ။ ပရိယတ္တိပရိပုစ္ဆာဓိဂမဝသေန ဝါ တိဓာ ပဋိဘာနဝါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဿ ဟိ ပရိယတ္တိ ပဋိဘာတိ၊ သော ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ။ ယဿ အတ္ထဉ္စ ဉာယဉ္စ လက္ခဏဉ္စ ဌာနာဋ္ဌာနဉ္စ ပရိပုစ္ဆန္တဿ ပရိပုစ္ဆာ ပဋိဘာတိ၊ သော ပရိပုစ္ဆာပဋိဘာနဝါ။ ယေန မဂ္ဂါဒယော ပဋိဝိဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ သော အဓိဂမပဋိဘာနဝါ။ တံ ဧဝရူပံ ဗဟုဿုတံ ဓမ္မဓရံ ဘဇေထ၊ မိတ္တံ ဥဠာရံ ပဋိဘာနဝန္တံ။ တတော တဿာနုဘာဝေန အတ္တတ္ထပရတ္ထဥဘယတ္ထဘေဒတော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထဘေဒတော ဝါ အနေကပ္ပကာရာနိ အညာယ အတ္ထာနိ၊ တတော ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟံ အတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀၊ မဟာနိ။ ၁၇၄) ကင်္ခါဋ္ဌာနေသု ဝိနေယျ ကင်္ခံ ဝိစိကိစ္ဆံ ဝိနေတွာ ဝိနာသေတွာ ဧဝံ ကတသဗ္ဗကိစ္စော ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၈)။

စတုတ္ထံ။

၁၄၅။ ပဉ္စမေ ခိဍ္ဍာ စ ရတိ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာဝ။ ကာမသုခန္တိ ဝတ္ထုကာမသုခံ။ ဝတ္ထုကာမာပိ ဟိ သုခဿ ဝိသယာဒိဘာဝေန သုခန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘အတ္ထိ ရူပံ သုခံ သုခါနုပတိတ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၆၀)။ ဧဝမေတံ ခိဍ္ဍံ ရတိံ ကာမသုခဉ္စ ဣမသ္မိံ ဩကာသလောကေ အနလင်္ကရိတွာ အလန္တိ အကတွာ ‘‘ဧတံ တပ္ပက’’န္တိ ဝါ ‘‘သာရဘူတ’’န္တိ ဝါ ဧဝံ အဂ္ဂဟေတွာ။ အနပေက္ခမာနောတိ တေန အနလင်္ကရဏေန အနပေက္ခနသီလော အပိဟာလုကော နိတ္တဏှော။ ဝိဘူသဋ္ဌာနာဝိရတော သစ္စဝါဒီ ဧကော စရေတိ။ တတ္ထ ဝိဘူသာ ဒုဝိဓာ အဂါရိကဝိဘူသာ စ အနဂါရိကဝိဘူသာ စ။ တတ္ထ အဂါရိကဝိဘူသာ သာကဋဝေဌနမာလာဂန္ဓာဒိ၊ အနဂါရိကဝိဘူသာ စ ပတ္တမဏ္ဍနာဒိ။ ဝိဘူသာ ဧဝ ဝိဘူသဋ္ဌာနံ၊ တသ္မာ ဝိဘူသဋ္ဌာနာ တိဝိဓာယပိ ဝိရတိယာ ဝိရတော။ အဝိတထဝစနတော သစ္စဝါဒီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၅၉)။

ပဉ္စမံ။

၁၄၆။ ဆဋ္ဌေ ဓနာနီတိ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယသင်္ခသိလာပဝါဠရဇတဇာတရူပါဒီနိ ရတနာနိ။ ဓညာနီတိ သာလိဝီဟိယဝဂေါဓုမကင်္ကုဝရကကုဒြူသကပ္ပဘေဒါနိ သတ္တ သေသာပရဏ္ဏာနိ စ။ ဗန္ဓဝါနီတိ ဉာတိဗန္ဓု၊ ဂေါတ္တဗန္ဓု၊ မိတ္တဗန္ဓု၊ သိပ္ပဗန္ဓုဝသေန စတုဗ္ဗိဓဗန္ဓဝေ။ ယထောဓိကာနီတိ သကသကဩဓိဝသေန ဌိတာနိယေဝ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၀)။

ဆဋ္ဌံ။

၁၄၇။ သတ္တမေ သင်္ဂေါ ဧသောတိ အတ္တနော ဥပဘောဂံ နိဒ္ဒိသတိ။ သော ဟိ သဇ္ဇန္တိ တတ္ထ ပါဏိနော ကဒ္ဒမေ ပဝိဋ္ဌော ဟတ္ထီ ဝိယာတိ သင်္ဂေါ။ ပရိတ္တမေတ္ထ သောချန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏူပဘောဂကာလေ ဝိပရီတသညာယ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗတော ကာမာဝစရဓမ္မပရိယာပန္နတော ဝါ လာမကဋ္ဌေန သောချံ ပရိတ္တံ၊ ဝိဇ္ဇုပ္ပဘာယ ဩဘာသိတနစ္စဒဿနသုခံ ဝိယ ဣတ္တရံ၊ တာဝကာလိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျောတိ ဧတ္ထ စ ယွာယံ ‘‘ယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ ကာမာနံ အဿာဒေါ’’တိ ဝုတ္တော၊ သော ယမိဒံ ‘‘ကော စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာမာနံ အာဒီနဝေါ၊ ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကုလပုတ္တော ယေန သိပ္ပဋ္ဌာနေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ ယဒိ မုဒ္ဒါယ ယဒိ ဂဏနာယာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၆၂) ဧဝမာဒိနာ နယေနေတ္ထ ဒုက္ခံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥပနိဓာယ အပ္ပောဒကဗိန္ဒုမတ္တော ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဒုက္ခမေဝ ဘိယျော ဗဟု၊ စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဥဒကသဒိသော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အပ္ပဿာဒေါ ဒုက္ခမေတ္ထ ဘိယျော’’တိ။ ဂဠော ဧသောတိ အဿာဒံ ဒဿေတွာ အာကဍ္ဎနဝသေန ဗဠိသော ဝိယ ဧသော၊ ယဒိဒံ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ဣတိ ဉတွာ မတိမာတိ ဧဝံ ဉတွာ ဗုဒ္ဓိမာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော သဗ္ဗမ္ပေတံ ပဟာယ ဧကော စရေ ခဂ္ဂဝိသာဏကပ္ပောတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၁)။

သတ္တမံ။

၁၄၈။ အဋ္ဌမဂါထာယ ဒုတိယပါဒေ ဇာလန္တိ သုတ္တမယံ ဝုစ္စတိ။ အမ္ဗူတိ ဥဒကံ၊ တတ္ထ စရတီတိ အမ္ဗုစာရီ၊ မစ္ဆဿေတံ အဓိဝစနံ။ သလိလေ အမ္ဗုစာရီ သလိလမ္ဗုစာရီ။ တသ္မိံ နဒီသလိလေ ဇာလံ ဘေတွာ ဂတအမ္ဗုစာရီဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတိယပါဒေ ဒဍ္ဎန္တိ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ ဝုစ္စတိ။ ယထာ အဂ္ဂိ ဒဍ္ဎဋ္ဌာနံ ပုန န နိဝတ္တတိ၊ န တတ္ထ ဘိယျော အာဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ မဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ ကာမဂုဏဋ္ဌာနံ အနိဝတ္တမာနော၊ တတ္ထ ဘိယျော အနာဂစ္ဆန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

သံယောဇနာနီတိ ယဿ သံဝိဇ္ဇန္တိ၊ တံ ပုဂ္ဂလံ ဝဋ္ဋသ္မိံ သံယောဇေန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနိ။ ဣမာနိ ပန သံယောဇနာနိ ကိလေသပဋိပါဋိယာပိ အာဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာပိ။ ကာမရာဂပဋိဃသံယောဇနာနိ အနာဂါမိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ မာနသံယောဇနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ ဘဝရာဂသံယောဇနံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန၊ ဣဿာမစ္ဆရိယာနိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန၊ အဝိဇ္ဇာ အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ မဂ္ဂပဋိပါဋိယာ ဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသဣဿာမစ္ဆရိယာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ ကာမရာဂပဋိဃာ အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ မာနဘဝရာဂအဝိဇ္ဇာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနာတိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ ဘေဒံ ပါပေတွာ။ ပဘိန္ဒိတွာတိ ဆိန္ဒံ ကတွာ။ ဒါလယိတွာတိ ဖာလေတွာ။ ပဒါလယိတွာတိ ဟီရေတွာ။ သမ္ပဒါလယိတွာတိ ဥပသဂ္ဂေန ပဒံ ဝဍ္ဎိတံ။

အဋ္ဌမံ။

၁၄၉။ နဝမေ ဩက္ခိတ္တစက္ခူတိ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခု၊ သတ္တ ဂီဝဋ္ဌီနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ပရိဝဇ္ဇနပဟာတဗ္ဗဒဿနတ္ထံ ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န တု ဟနုကဋ္ဌိနာ ဟဒယဋ္ဌိံ သင်္ဃဋ္ဋေန္တော။ ဧဝဉှိ ဩက္ခိတ္တစက္ခုတာ န သမဏသာရူပ္ပာ ဟောတိ။ န စ ပါဒလောလောတိ ဧကဿ ဒုတိယော ဒွိန္နံ တတိယောတိ ဧဝံ ဂဏမဇ္ဈံ၊ ပဝိသိတုကာမတာယ ကဏ္ဍူယမာနပါဒေါ ဝိယ အဘဝန္တော၊ ဒီဃစာရိကအနဝဋ္ဌိတစာရိကဝိရတော ဝါ။ ဂုတ္တိန္ဒြိယောတိ ဆသု ဣန္ဒြိယေသု ဣဓ မနိန္ဒြိယဿ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဝုတ္တာဝသေသဝသေန ဂေါပိတိန္ဒြိယော။ ရက္ခိတမာနသာနောတိ မာနသံယေဝ မာနသာနံ၊ တံ ရက္ခိတမဿာတိ ရက္ခိတမာနသာနော။ ယထာ ကိလေသေတိ န ဝိလုပ္ပတိ၊ ဧဝံ ရက္ခိတစိတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနဝဿုတောတိ ဣမာယ ပဋိပတ္တိယာ တေသု တေသု အာရမ္မဏေသု ကိလေသအနွာဿဝဝိရဟိတော။ အပရိဍယှမာနောတိ ဧဝံ အနွာဿဝဝိရဟိတာ ဧဝ ကိလေသဂ္ဂီဟိ အပရိဍယှမာနော၊ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ အနဝဿုတော၊ အဇ္ဈတ္တံ အပရိဍယှမာနော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၃)။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ ကာရဏဝသေန ‘‘စက္ခူ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရေန ရူပဒဿနသမတ္ထေန စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာ။ ပေါရာဏာ ပနာဟု –

‘‘စက္ခု ရူပံ န ပဿတိ အစိတ္တကတ္တာ၊ စိတ္တံ န ပဿတိ အစက္ခုကတ္တာ၊ ဒွါရာရမ္မဏသင်္ဃဋ္ဋနေ ပန ပသာဒဝတ္ထုကေန စိတ္တေန ပဿတိ။ ဤဒိသီ ပနေသာ ‘ဓနုနာ ဝိဇ္ဈတီ’တိအာဒီသု ဝိယ သသမ္ဘာရကထာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပံ ဒိသွာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော’’တိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၅၂)။

နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တံ ဝါ သုဘနိမိတ္တာဒိကံ ဝါ ကိလေသဝတ္ထုဘူတံ နိမိတ္တံ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဂဏှာတိ၊ ဒိဋ္ဌမတ္တဝသေန န သဏ္ဌာတိ။ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီတိ ကိလေသာနံ အနုဗျဉ္ဇနတော ပါကဋဘာဝကရဏတော ‘‘အနုဗျဉ္ဇန’’န္တိ လဒ္ဓဝေါဟာရံ ဟတ္ထပါဒဟသိတလပိတဝိလောကိတာဒိဘေဒံ အာကာရံ ဂဏှာတိ။

ယတွာဓိကရဏမေနန္တိအာဒိမှိ ယံကာရဏာ ယဿ စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရဿ ဟေတု။ ဧတံ ပုဂ္ဂလံ သတိကဝါဋေန စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ အပိဟိတစက္ခုဒွါရံ ဟုတွာ ဝိဟရန္တံ ဧတေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ။ တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ တဿ စက္ခုန္ဒြိယဿ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထာယ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧဝံဘူတောယေဝ စ ‘‘န ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ။ န စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။

တတ္ထ ကိဉ္စာပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ နတ္ထိ။ န ဟိ စက္ခုပသာဒံ နိဿာယ သတိ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အပိ စ ယဒါ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဿ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ၊ တဒါ ဘဝင်္ဂေ ဒွိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓေ ကိရိယမနောဓာတု အာဝဇ္ဇနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တတော စက္ခုဝိညာဏံ ဒဿနကိစ္စံ တတော ဝိပါကမနောဓာတု သမ္ပဋိစ္ဆနကိစ္စံ တတော ဝိပါကာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု သန္တီရဏကိစ္စံ တတော ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတု ဝေါဋ္ဌပနကိစ္စံ သာဓယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈတိ၊ တဒနန္တရံ ဇဝနံ ဇဝတိ။ တတြာပိ နေဝ ဘဝင်္ဂသမယေ၊ န အာဝဇ္ဇနာဒီနံ အညတရသမယေ သံဝရော ဝါ အသံဝရော ဝါ အတ္ထိ၊ ဇဝနက္ခဏေ ပန သစေ ဒုဿီလျံ ဝါ မုဋ္ဌဿစ္စံ ဝါ အညာဏံ ဝါ အက္ခန္တိ ဝါ ကောသဇ္ဇံ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အသံဝရော ဟောတိ။ ဧဝံ ဟောန္တော ပန သော စက္ခုန္ဒြိယေ အသံဝရောတိ ဝုစ္စတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ တသ္မိံ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရေ စတူသု ဒွါရေသု အသံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရဒွါရကောဋ္ဌကဂဗ္ဘာဒယော သုသံဝုတာ၊ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ အရက္ခိတံ အဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေန ဟိ ပဝိသိတွာ စောရာ ယဒိစ္ဆန္တိ၊ တံ ဟရေယျုံ။ ဧဝမေဝ ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပီတိ။

စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိအာဒီသု န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ နိမိတ္တံ န ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သေသပဒါနိပိ ဝုတ္တပဋိက္ခေပေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ယထာ စ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဇဝနေ ဒုဿီလျာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု တသ္မိံ အသံဝရေ သတိ ဒွါရမ္ပိ အဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓ တသ္မိံ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပိ။ ယထာ ကိံ? ယထာ နဂရဒွါရေသု သံဝုတေသု ကိဉ္စာပိ အန္တောဃရာဒယော အသံဝုတာ ဟောန္တိ။ တထာပိ အန္တောနဂရေ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ သုရက္ခိတံ သုဂေါပိတမေဝ ဟောတိ။ နဂရဒွါရေသု ပိဟိတေသု စောရာနံ ပဝေသော နတ္ထိ။ ဧဝမေဝ ဇဝနေ သီလာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ဒွါရမ္ပိ ဂုတ္တံ ဟောတိ ဘဝင်္ဂမ္ပိ အာဝဇ္ဇနာဒီနိ ဝီထိစိတ္တာနိပိ။ တသ္မာ ဇဝနက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရောတိ ဝုတ္တော (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၅၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၁၅)။

အဝဿုတပရိယာယဉ္စာတိ ကိလေသေဟိ တိန္တကာရဏဉ္စ။ အနဝဿုတပရိယာယဉ္စာတိ ကိလေသေဟိ အတိန္တကာရဏဉ္စ။

ပိယရူပေရူပေတိ ဣဋ္ဌဇာတိကေ ရူပါရမ္မဏေ။ အပ္ပိယရူပေ ရူပေတိ အနိဋ္ဌသဘာဝေ ရူပါရမ္မဏေ။ ဗျာပဇ္ဇတီတိ ဒေါသဝသေန ပူတိဘာဝမာပဇ္ဇတိ။ ဩတာရန္တိ ဆိဒ္ဒံ အန္တရံ။ အာရမ္မဏန္တိ ပစ္စယံ။

အဓိဘံသူတိ မဒ္ဒံသု။ န အဓိဘောသီတိ န မဒ္ဒိ။ ဗဟလမတ္တိကာတိ ပုနပ္ပုနံ ဒါနဝသေန ဥဒ္ဓမာယိကာ ဗဟလမတ္တိကာ။ အဒ္ဒါဝလေပနာတိ အသုက္ခမတ္တိကဒါနာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနံ။

နဝမံ။

၁၅၀။ ဒသမေ ကာသာယဝတ္ထော အဘိနိက္ခမိတွာတိ ဣမဿ ပါဒဿ ဂေဟာ အဘိနိက္ခမိတွာ ကာသာယဝတ္ထော ဟုတွာတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတန္တိ။

ဒသမံ။

တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၅၁။ စတုတ္ထဝဂ္ဂဿ ပဌမေ ရသေသူတိ အမ္ဗိလမဓုရတိတ္တကကဋုကလောဏိကခါရိကကသာဝါဒိဘေဒေသု သာယနီယေသု။ ဂေဓံ အကရန္တိ ဂိဒ္ဓိံ အကရောန္တော၊ တဏှံ အနုပ္ပာဒေန္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အလောလောတိ ‘‘ဣဒံ သာယိဿာမိ၊ ဣဒံ သာယိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ရသဝိသေသေသု အနာကုလော။ အနညပေါသီတိ ပေါသေတဗ္ဗကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒိဝိရဟိတော၊ ကာယသန္ဓာရဏမတ္တေန သန္တုဋ္ဌောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဥယျာနေ ရသေသု ဂေဓကရဏလောလော ဟုတွာ အညပေါသီ အာသိံ၊ ဧဝံ အဟုတွာ ယာယ တဏှာယ လောလော ဟုတွာ ရသေသု ဂေဓံ ကရောတိ၊ တံ တဏှံ ဟိတွာ အာယတိံ တဏှာမူလကဿ အညဿ အတ္တဘာဝဿ အနိဗ္ဗတ္တနေန အနညပေါသီတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ အတ္ထဘဉ္ဇနကဋ္ဌေန ကိလေသာ ‘‘အညေ’’တိ ဝုစ္စန္တိ၊ တေသံ အပေါသနေန အနညပေါသီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သပဒါနစာရီတိ အဝေါက္ကမ္မစာရီ အနုပုဗ္ဗစာရီ၊ ဃရပဋိပါဋိံ အဆဍ္ဍေတွာ အဍ္ဎကုလဉ္စ ဒလိဒ္ဒကုလဉ္စ နိရန္တရံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသမာနောတိ အတ္ထော။ ကုလေ ကုလေ အပ္ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တောတိ ခတ္တိယကုလာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကိလေသဝသေန အလဂ္ဂစိတ္တော၊ စန္ဒူပမော နိစ္စနဝကော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၅၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၂၁)။

ပဌမံ။

၁၅၂။ ဒုတိယေ အာဝရဏာနီတိ နီဝရဏာနေဝ၊ တာနိ အတ္ထတော ဥရဂသုတ္တေ (သု။ နိ။ ၁ အာဒယော) ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ပန ယသ္မာ အဗ္ဘာဒယော ဝိယ စန္ဒံ သူရိယံ ဝါ စေတော အာဝရန္တိ၊ တသ္မာ ‘‘အာဝရဏာနိ စေတသော’’တိ ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ဥပစာရေန ဝါ အပ္ပနာယ ဝါ ပဟာယ။ ဥပက္ကိလေသေတိ ဥပဂမ္မ စိတ္တံ ဝိဗာဓေန္တေ အကုသလေ ဓမ္မေ၊ ဝတ္ထောပမာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၇၀ အာဒယော) ဝုတ္တေ အဘိဇ္ဈာဒယော ဝါ။ ဗျပနုဇ္ဇာတိ ပနုဒိတွာ ဝိနာသေတွာ၊ ဝိပဿနာမဂ္ဂေန ပဇဟိတွာတိ အတ္ထော ။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသေ။ ဧဝံ သမထဝိပဿနာသမ္ပန္နော ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌိနိဿယဿ ပဟီနတ္တာ အနိဿိတော။ သေသမဂ္ဂေဟိ ဆေတွာ တေဓာတုကဂတံ သိနေဟဒေါသံ၊ တဏှာရာဂန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သိနေဟော ဧဝ ဟိ ဂုဏပဋိပက္ခတော သိနေဟဒေါသောတိ ဝုတ္တော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၆)။

ဒုတိယံ။

၁၅၃။ တတိယေ ဝိပိဋ္ဌိကတွာနာတိ ပိဋ္ဌိတော ကတွာ၊ ဆဍ္ဍေတွာ ဇဟိတွာတိ အတ္ထော။ သုခံ ဒုခဉ္စာတိ ကာယိကံ သာတာသာတံ။ သောမနဿဒေါမနဿန္တိ စေတသိကံ သာတာသာတံ။ ဥပေက္ခန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခံ။ သမထန္တိ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမထမေဝ။ ဝိသုဒ္ဓန္တိ ပဉ္စနီဝရဏဝိတက္ကဝိစာရပီတိသုခသင်္ခါတေဟိ နဝဟိ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ အတိသုဒ္ဓံ၊ နိဒ္ဓန္တသုဝဏ္ဏမိဝ ဝိဂတူပက္ကိလေသန္တိ အတ္ထော။

အယံ ပန ယောဇနာ – ဝိပိဋ္ဌိကတွာန သုခံ ဒုက္ခဉ္စ ပုဗ္ဗေဝ၊ ပဌမဇ္ဈာနူပစာရဘူမိယံယေဝ ဒုက္ခံ၊ တတိယဇ္ဈာနူပစာရဘူမိယဉ္စ သုခန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပုန အာဒိတော ဝုတ္တံ စ-ကာရံ ပရတော နေတွာ ‘‘သောမနဿံ ဒေါမနဿဉ္စ ဝိပိဋ္ဌိကတွာန ပုဗ္ဗေဝါ’’တိ အဓိကာရော။ တေန သောမနဿံ စတုတ္ထဇ္ဈာနူပစာရေ၊ ဒေါမနဿဉ္စ ဒုတိယဇ္ဈာနူပစာရေယေဝါတိ ဒီပေတိ။ ဧတာနိ ဟိ ဧတေသံ ပရိယာယတော ပဟာနဋ္ဌာနာနိ။ နိပ္ပရိယာယတော ပန ဒုက္ခဿ ပဌမဇ္ဈာနံ၊ ဒေါမနဿဿ ဒုတိယဇ္ဈာနံ၊ သုခဿ တတိယဇ္ဈာနံ၊ သောမနဿဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဟာနဋ္ဌာနံ။ ယထာဟ – ‘‘ပဌမဇ္ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ ဧတ္ထုပ္ပန္နံ ဒုက္ခိန္ဒြိယံ အပရိသေသံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၀)။ တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပရတော ပုဗ္ဗေဝါတိ တီသု ပဌမဇ္ဈာနဒီသု ဒုက္ခဒေါမနဿသုခါနိ ဝိပိဋ္ဌိကတွာ ဧတ္ထေဝ စ စတုတ္ထဇ္ဈာနေ သောမနဿံ ဝိပိဋ္ဌိကတွာ ဣမာယ ပဋိပဒါယ လဒ္ဓါနုပေက္ခံ သမထံ ဝိသုဒ္ဓံ ဧကော စရေ ဣတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၇၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၂၃)။

တတိယံ။

၁၅၄။ စတုတ္ထေ အာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ အဿာတိ အာရဒ္ဓဝိရိယော။ ဧတေန အတ္တနော ဝီရိယာရမ္ဘံ အာဒိဝီရိယံ ဒဿေတိ။ ပရမတ္ထော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ၊ တတ္ထ ပတ္တိယာ ပရမတ္ထပတ္တိယာ။ ဧတေန ဝီရိယာရမ္ဘေန ပတ္တဗ္ဗဖလံ ဒဿေတိ။ အလီနစိတ္တောတိ ဧတေန ဝီရိယုပတ္ထမ္ဘာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ အလီနတံ ဒဿေတိ။ အကုသီတဝုတ္တီတိ ဧတေန ဌာနာသနစင်္ကမာဒီသု ကာယဿ အနဝသီဒနံ။ ဒဠှနိက္ကမောတိ ဧတေန ‘‘ကာမံ တစော စ နှာရု စာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၄၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၂၊ အ။ နိ။ ၂။၅၊ မဟာနိ။ ၁၉၆) ဧဝံ ပဝတ္တံ ပဒဟနဝီရိယံ ဒဿေတိ။ ယံ တံ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာဒီသု ပဒဟန္တော ‘‘ကာယေန စေဝ ပရမတ္ထသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ နံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အထ ဝါ ဧတေန မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဝီရိယံ ဒဿေတိ။ တဉှိ ဒဠှဉ္စ ဘာဝနာပါရိပူရိဂတတ္တာ၊ နိက္ကမော စ သဗ္ဗသော ပဋိပက္ခာ နိက္ခန္တတ္တာ၊ တသ္မာ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလောပိ ဒဠှော နိက္ကမော အဿာတိ ‘‘ဒဠှနိက္ကမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ထာမဗလူပပန္နောတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ကာယထာမေန ဉာဏဗလေန စ ဥပပန္နော။ အထ ဝါ ထာမဘူတေန ဗလေန ဥပပန္နောတိ ထာမဗလူပပန္နော၊ ထိရဉာဏဗလူပပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေန တဿ ဝီရိယဿ ဝိပဿနာဉာဏသမ္ပယောဂံ ဒီပေန္တော ယောနိသော ပဒဟနဘာဝံ သာဓေတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂမဇ္ဈိမဥက္ကဋ္ဌဝီရိယဝသေန ဝါ တယောပိ ပါဒါ ယောဇေတဗ္ဗာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၈)။

စတုတ္ထံ။

၁၅၅။ ပဉ္စမေ ပဋိသလ္လာနန္တိ တေဟိ တေဟိ သတ္တသင်္ခါရေဟိ ပဋိနိဝတ္တိတွာ သလ္လီနံ၊ ဧကတ္တသေဝိတာ ဧကီဘာဝေါ ကာယဝိဝေကောတိ အတ္ထော။ ဈာနန္တိ ပစ္စနီကဈာပနတော အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ စိတ္တဝိဝေကော ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နီဝရဏာဒိပစ္စနီကဈာပနတော ကသိဏာဒိအာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ‘‘ဈာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ သတ္တသညာဒိပစ္စနီကဈာပနတော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနတော စ ‘‘ဈာန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣဓ ပန အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနမေဝ အဓိပ္ပေတံ ။ ဧဝမေတံ ပဋိသလ္လာနဉ္စ ဈာနဉ္စ အရိဉ္စမာနောတိ အဇဟမာနော အနိဿဇ္ဇမာနော။ ဓမ္မေသူတိ ဝိပဿနုပဂေသု ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု။ နိစ္စန္တိ သတတံ သမိတံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။ အနုဓမ္မစာရီတိ တေ ဓမ္မေ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနေန အနုဂတံ ဝိပဿနာဓမ္မံ စရမာနော။ အထ ဝါ ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ဓမ္မာတိ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ၊ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုလောမော ဓမ္မောတိ အနုဓမ္မော၊ ဝိပဿနာယေတံ အဓိဝစနံ။ တတ္ထ ‘‘ဓမ္မာနံ နိစ္စံ အနုဓမ္မစာရီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန ‘‘ဓမ္မေသူ’’တိ ဝုတ္တံ သိယာ။ အာဒီနဝံ သမ္မသိတာ ဘဝေသူတိ တာယ အနုဓမ္မစာရိတာသင်္ခါတာယ ဝိပဿနာယ အနိစ္စာကာရာဒိဒေါသံ တီသု ဘဝေသု သမနုပဿန္တော ဧဝံ ဣမာယ ကာယဝိဝေကစိတ္တဝိဝေကံ အရိဉ္စမာနော သိခါပ္ပတ္တဝိပဿနာသင်္ခါတာယ ပဋိပဒါယ အဓိဂတောတိ ဝတ္တဗ္ဗော ဧကော စရေတိ ဧဝံ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၉၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၂၅)။

ပဉ္စမံ။

၁၅၆။ ဆဋ္ဌေ တဏှက္ခယန္တိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဒီနဝါယ တဏှာယ ဧဝ အပ္ပဝတ္တိံ။ အပ္ပမတ္တောတိ သာတစ္စကာရီ။ အနေဠမူဂေါတိ အလာလာမုခေါ။ အထ ဝါ အနေဠော စ အမူဂေါ စ၊ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟိတသုခသမ္ပာပကံ သုတမဿ အတ္ထီတိ သုတဝါ၊ အာဂမသမ္ပန္နောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သတီမာတိ စိရကတာဒီနံ အနုဿရိတာ။ သင်္ခါတဓမ္မောတိ ဓမ္မူပပရိက္ခာယ ပရိညာတဓမ္မော။ နိယတောတိ အရိယမဂ္ဂေန နိယာမံ ပတ္တော။ ပဓာနဝါတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယသမ္ပန္နော။ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဧသ ပါဌော ယောဇေတဗ္ဗော။ ဧဝမေတေဟိ အပ္ပမာဒါဒီဟိ သမန္နာဂတော နိယာမသမ္ပာပကေန ပဓာနေန ပဓာနဝါ၊ တေန ပဓာနေန ပတ္တနိယာမတ္တာ နိယတော၊ တတော အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ သင်္ခါတဓမ္မော။ အရဟာ ဟိ ပုန သင်္ခါတဗ္ဗာဘာဝတော ‘‘သင်္ခါတဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ – ‘‘ယေ စ သင်္ခါတဓမ္မာသေ၊ ယေ စ သေက္ခာ ပုထူ ဣဓာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၁၊ သု။ နိ။ ၁၀၄၄၊ စူဠနိ။ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာ ၆၃၊ အဇိတမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၇၊ နေတ္တိ။ ၁၄၊ ပေဋကော။ ၄၅)။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၀)။

ဆဋ္ဌံ။

၁၅၇။ သတ္တမေ သီဟောတိ စတ္တာရော သီဟာ – တိဏသီဟော၊ ပဏ္ဍုသီဟော၊ ကာဠသီဟော၊ ကေသရသီဟောတိ။ တေသံ ကေသရသီဟော အဂ္ဂမက္ခာယတိ၊ ဧသော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဝါတော ပုရတ္ထိမာဒိဝသေန အနေကဝိဓော။ ပဒုမံ ရတ္တသေတာဒိဝသေန။ တေသု ယော ကောစိ ဝါတော ယံ ကိဉ္စိ ပဒုမံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတ္ထ ယသ္မာ သန္တာသော အတ္တသိနေဟေန ဟောတိ၊ အတ္တသိနေဟော စ တဏှာလေပေါ၊ သောပိ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တေန ဝါ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တေန ဝါ လောဘေန ဟောတိ၊ သောပိ စ တဏှာယေဝ။ သဇ္ဇနံ ပန တတ္ထ ဥပပရိက္ခာဝိရဟိတဿ မောဟေန ဟောတိ၊ မောဟော စ အဝိဇ္ဇာ။ တတ္ထ သမထေန တဏှာယ ပဟာနံ ဟောတိ၊ ဝိပဿနာယ အဝိဇ္ဇာယ။ တသ္မာ သမထေန အတ္တသိနေဟံ ပဟာယ သီဟော ဝိယ သဒ္ဒေသု အနိစ္စဒုက္ခာဒီသုအသန္တသန္တော၊ ဝိပဿနာယ မောဟံ ပဟာယ ဝါတောဝ ဇာလမှိ ခန္ဓာယတနာဒီသု အသဇ္ဇမာနော၊ သမထေနေဝ လောဘံ၊ လောဘသမ္ပယုတ္တံ ဧဝ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ပဟာယ၊ ပဒုမံဝ တောယေန သဗ္ဗဘဝဘောဂလောဘေန အလိပ္ပမာနော။

ဧတ္ထ စ သမထဿ သီလံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ သမထော သမာဓိ၊ ဝိပဿနာ ပညာတိ ဧဝံ တေသု ဒွီသု ဓမ္မေသု သိဒ္ဓေသု တယောပိ ခန္ဓာ သိဒ္ဓါ ဟောန္တိ။ တတ္ထ သီလက္ခန္ဓေန သုရတော ဟောတိ၊ သော သီဟောဝ သဒ္ဓေသု အာဃာတဝတ္ထူသု အကုဇ္ဈိတုကာမတာယ န သန္တသတိ၊ ပညာက္ခန္ဓေန ပဋိဝိဒ္ဓသဘာဝေါ ဝါတောဝ ဇာလမှိ ခန္ဓာဒိဓမ္မဘေဒေ န သဇ္ဇတိ၊ သမာဓိက္ခန္ဓေန ဝီတရာဂေါ ပဒုမံဝ တောယေန ရာဂေန န လိပ္ပတိ။ ဧဝံ သမထဝိပဿနာဟိ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓေဟိ စ ယထာသမ္ဘဝံ အဝိဇ္ဇာတဏှာနံ၊ တိဏ္ဏဉ္စ အကုသလမူလာနံ ပဟာနဝသေန အသန္တသန္တော အသဇ္ဇမာနော အလိပ္ပမာနော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၁၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၂၇)။

သတ္တမံ။

၁၅၈။ အဋ္ဌမေ သဟနာ စ ဟနနာ စ သီဃဇဝတ္တာ စ သီဟော။ ကေသရသီဟောဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ဒါဌာ ဗလမဿ အတ္ထီတိ ဒါဌဗလီ။ ပသယှ အဘိဘုယျာတိ ဥဘယံ စာရီသဒ္ဒေန သဟ ယောဇေတဗ္ဗံ ပသယှစာရီ အဘိဘုယျစာရီတိ။ တတ္ထ ပသယှ နိဂ္ဂယှ ပဝါဟေတွာ စရဏေန ပသယှစာရီ ။ အဘိဘဝိတွာ သန္တာသေတွာ ဝသီကတွာ စရဏေန အဘိဘုယှစာရီ။ သွာယံ ကာယဗလေန ပသယှစာရီ၊ တေဇသာ အဘိဘုယျစာရီ။ တတ္ထ သစေ ကောစိ ဝဒေယျ ‘‘ကိံ ပသယှ အဘိဘုယျစာရီ’’တိ။ တတော မိဂါနန္တိ သာမိဝစနံ ဥပယောဂတ္ထေ ကတွာ ‘‘မိဂေ ပသယှ အဘိဘုယျစာရီ’’တိ ပဋိဝတ္တဗ္ဗံ။ ပန္တာနီတိ ဒူရာနိ။ သေနာသနာနီတိ ဝသနဋ္ဌာနာနိ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သက္ကာ ဇာနိတုန္တိ န ဝိတ္ထာရိတံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၂)။

အဋ္ဌမံ။

၁၅၉။ နဝမေ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဘဝန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟိတသုခူပနယနကာမတာ မေတ္တာ။ ‘‘အဟော ဝတ ဣမမှာ ဒုက္ခာ ဝိမုစ္စေယျု’’န္တိအာဒိနာ နယေန အဟိတဒုက္ခာပနယနကာမတာ ကရုဏာ။ ‘‘မောဒန္တိ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ၊ မောဒန္တိ သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိအာဒိနာ နယေန ဟိတသုခါဝိပ္ပယောဂကာမတာ မုဒိတာ။ ‘‘ပညာယိဿန္တိ သကေန ကမ္မေနာ’’တိ သုခဒုက္ခေသု အဇ္ဈုပေက္ခနတာ ဥပေက္ခာ။ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ပန ဥပ္ပဋိပါဋိယာ မေတ္တံ ဝတွာ ဥပေက္ခာ ဝုတ္တာ၊ မုဒိတာ စ ပစ္ဆာ။ ဝိမုတ္တိန္တိ စတဿောပိ ဟိ ဝိမုတ္တီ။ ဧတာ အတ္တနော ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိယော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘မေတ္တံ ဥပေက္ခံ ကရုဏံ ဝိမုတ္တိံ၊ အာသေဝမာနော မုဒိတဉ္စ ကာလေ’’တိ။

တတ္ထ အာသေဝမာနောတိ တိဿော တိကစတုက္ကဇ္ဈာနဝသေန ဘာဝယမာနော၊ ဥပေက္ခံ စတုတ္ထဇ္ဈာနဝသေန ဘာဝယမာနော။ ကာလေတိ မေတ္တံ အာသေဝိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ကရုဏံ၊ တတော ဝုဋ္ဌာယ မုဒိတံ၊ တတော ဣတရတော ဝါ နိပ္ပီတိကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ဥပေက္ခံ အာသေဝမာနောဝ ‘‘ကာလေ အာသေဝမာနော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အာသေဝိတုံ ဖာသုကာလေ ဝါ။ သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနောတိ ဒသသု ဒိသာသု သဗ္ဗေန သတ္တလောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော။ မေတ္တာဒီနဉှိ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိက္ကူလာ ဟောန္တိ၊ သတ္တေသုပိ ဝိရောဓဘူတော ပဋိဃော ဝူပသမ္မတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗေန လောကေန အဝိရုဇ္ဈမာနော’’တိ။ သေသံ ဝုတ္တသဒိသမေဝါတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၃)။

နဝမံ။

၁၆၀။ ဒသမေ သံယောဇနာနီတိ ဒသ သံယောဇနာနိ၊ တာနိ စ တေန တေန မဂ္ဂေန သန္ဒာလယိတွာန။ အသန္တသံ ဇီဝိတသင်္ခယမှီတိ ဇီဝိတသင်္ခယော ဝုစ္စတိ စုတိစိတ္တဿ ပရိဘေဒေါ၊ တသ္မိဉ္စ ဇီဝိတသင်္ခယေ ဇီဝိတနိကန္တိယာ ပဟီနတ္တာ အသန္တသန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ သဥပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုံ အတ္တနော ဒဿေတွာ ဂါထာပရိယောသာနေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၄)။

ဒသမံ။

၁၆၁။ ဧကာဒသမေ ဘဇန္တီတိ သရီရေန အလ္လီယိတွာ ပယိရုပါသန္တိ။ သေဝန္တီတိ အဉ္ဇလိကမ္မာဒီဟိ ကိံကာရပဋိဿာဝိတာယ စ ပရိစရန္တိ။ ကာရဏံ အတ္ထော ဧတေသန္တိ ကာရဏတ္ထာ၊ ဘဇနာယ သေဝနာယ စ နာညံ ကာရဏမတ္ထိ၊ အတ္ထော ဧဝ တေသံ ကာရဏံ၊ အတ္ထဟေတု သေဝန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နိက္ကာရဏာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာတိ ‘‘ဣတော ကိဉ္စိ လစ္ဆာမာ’’တိ ဧဝံ အတ္တပဋိလာဘကာရဏေန နိက္ကာရဏာ၊ ကေဝလံ –

‘‘ဥပကာရော စ ယော မိတ္တော၊ သုခေ ဒုက္ခေ စ ယော သခါ၊

အတ္ထက္ခာယီ စ ယော မိတ္တော၊ ယော စ မိတ္တာနုကမ္ပကော’’တိ။ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၅၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၁၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၂၆၅) –

ဧဝံ ဝုတ္တေန အရိယေန မိတ္တဘာဝေန သမန္နာဂတာ ဒုလ္လဘာ အဇ္ဇ မိတ္တာ။ အတ္တနိ ဌိတာ ဧတေသံ ပညာ၊ အတ္တာနံယေဝ ဩလောကေန္တိ၊ န အညန္တိ အတ္တဋ္ဌပညာ။ ‘‘ဒိဋ္ဌတ္ထပညာ’’တိ အယမ္ပိ ကိရ ပေါရာဏပါဌော ။ သမ္ပတိ ဒိဋ္ဌေယေဝ အတ္ထေ ဧတေသံ ပညာ၊ အာယတိံ န ပေက္ခန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အသုစီတိ အသုစိနာ အနရိယေန ကာယဝစီမနောကမ္မေန သမန္နာဂတာတိ။ သေသံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယံ အန္တရန္တရာ အတိဝိတ္ထာရဘယေန န ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ ပါဌာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၇၅၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၁၃၁)။ ဧကာဒသမံ။

စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာယ

ခဂ္ဂဝိသာဏသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာ

ယော သော သုဂတပုတ္တာနံ၊ အဓိပတိဘူတေန ဟိတရတိနာ၊

ထေရေန ထိရဂုဏဝတာ၊ သုဝိဘတ္တော မဟာနိဒ္ဒေသော။

တဿတ္ထဝဏ္ဏနာ ယာ၊ ပုဗ္ဗဋ္ဌကထာနယံ တထာ၊

ယုတ္တိံ နိဿာယ မယာရဒ္ဓါ၊ နိဋ္ဌာနမုပဂတာ ဧသာ။

ယံ ပုရံ ပုရုတ္တမံ၊ အနုရာဓပုရဝှယံ၊

ယော တဿ ဒက္ခိဏေ ဘာဂေ၊ မဟာဝိဟာရော ပတိဋ္ဌိတော။

ယော တဿ တိလကော ဘူတော၊ မဟာထူပေါ သိလုစ္စယော၊

ယံ တဿ ပစ္ဆိမေ ဘာဂေ၊ လေခေါ ကထိကသညိတော။

ကိတ္တိသေနောတိ နာမေန၊ သဇီဝေါ ရာဇသမ္မတော၊

သုစိစာရိတ္တသမ္ပန္နော၊ လေခေါ ကုသလကမ္မိကော။

သီတစ္ဆာယတရုပေတံ၊ သလိလာသယသမ္ပဒံ၊

စာရုပါကာရသဉ္စိတံ၊ ပရိဝေဏမကာရယိ။

ဥပသေနော မဟာထေရော၊ မဟာပရိဝေဏဝါသိယော၊

တဿာဒါသိ ပရိဝေဏံ၊ လေခေါ ကုသလကမ္မိကော။

ဝသန္တေနေတ္ထ ထေရေန၊ ထိရသီလေန တာဒိနာ၊

ဥပသေနဝှယေန သာ၊ ကတာ သဒ္ဓမ္မဇောတိကာ။

ရညော သိရိနိဝါသဿ၊ သိရိသင်္ဃဿ ဗောဓိနော၊

ဆဗ္ဗီသတိမှိ ဝဿမှိ၊ နိဋ္ဌိတာ နိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ။

သမယံ အနုလောမေန္တီ၊ ထေရာနံ ထေရဝံသဒီပါနံ၊

နိဋ္ဌံ ဂတာ ယထာယံ၊ အဋ္ဌကထာ လောကဟိတဇနနီ။

သဒ္ဓမ္မံ အနုလောမေန္တာ၊ အတ္တဟိတံ ပရဟိတဉ္စ သာဓေန္တာ၊

နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တု တထာ၊ မနောရထာ သဗ္ဗသတ္တာနံ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ၊ အဋ္ဌကထာယေတ္ထ ဂဏိတကုသလေဟိ၊

ဂဏိတာ တု ဘာဏဝါရာ၊ ဉေယျာတိရေကစတ္တာရိသာ။

အာနုဋ္ဌုဘေန အဿာ၊ ဆန္ဒော ဗဒ္ဓေန ဂဏိယမာနာ တု၊

အတိရေကဒသသဟဿ-သင်္ခါ ဂါထာတိ ဝိညေယျာ။

သာသနစိရဋ္ဌိတတ္ထံ၊ လောကဟိတတ္ထဉ္စ သာဒရေန မယာ၊

ပုညံ ဣမံ ရစယတာ၊ ယံ ပတ္တမနပ္ပကံ ဝိပုလံ။

ပုညေန တေန လောကော၊ သဒ္ဓမ္မရသာယနံ ဒသဗလဿ၊

ဥပဘုဉ္ဇိတွာ ဝိမလံ၊ ပပ္ပောတု သုခံ သုခေနေဝါတိ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာ နာမ

စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။