📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ

(ပဌမော ဘာဂေါ)

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ

ယော သဗ္ဗလောကာတိဂသဗ္ဗသောဘာ-

ယုတ္တေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဂုဏေဟိ ယုတ္တော၊

ဒေါသေဟိ သဗ္ဗေဟိ သဝါသနေဟိ၊

မုတ္တော ဝိမုတ္တိံ ပရမဉ္စ ဒါတာ။

နိစ္စံ ဒယာစန္ဒနသီတစိတ္တော၊

ပညာရဝိဇ္ဇောတိတသဗ္ဗနေယျော၊

သဗ္ဗေသု ဘူတေသု တမဂ္ဂဘူတံ၊

ဘူတတ္ထနာထံ သိရသာ နမိတွာ။

ယော သဗ္ဗဘူတေသု မုနီဝ အဂ္ဂေါ၊ အနန္တသင်္ခေသု ဇိနတ္တဇေသု၊

အဟူ ဒယာဉာဏဂုဏေဟိ သတ္ထုလီလာနုကာရီ ဇနတာဟိတေသု။

တံ သာရိပုတ္တံ မုနိရာဇပုတ္တံ၊ ထေရံ ထိရာနေကဂုဏာဘိရာမံ၊

ပညာပဘာဝုဂ္ဂတစာရုကိတ္တိံ၊ သုသန္တဝုတ္တိဉ္စ အထော နမိတွာ။

သဒ္ဓမ္မစက္ကာနုပဝတ္တကေန ၊ သဒ္ဓမ္မသေနာပတိသာဝကေန၊

သုတ္တေသု ဝုတ္တေသု တထာဂတေန၊ ဘူတတ္ထဝေဒိတ္တမုပါဂတေန။

ယော ဘာသိတော ဘာသိတကောဝိဒေန၊ ဓမ္မပ္ပဒီပုဇ္ဇလနာယကေန၊

ပါဌော ဝိသိဋ္ဌော ပဋိသမ္ဘိဒါနံ၊ မဂ္ဂေါတိ တန္နာမဝိသေသိတော စ။

ဝိစိတ္တနာနတ္တနယောပဂူဠှော၊ ဂမ္ဘီရပညေဟိ သဒါဝဂါဠှော၊

အတ္တတ္ထလောကတ္ထပရာယဏေဟိ၊ သံသေဝနီယော သုဇနေဟိ နိစ္စံ။

ဉာဏပ္ပဘေဒါဝဟနဿ တဿ၊ ယောဂီဟိနေကေဟိ နိသေဝိတဿ၊

အတ္ထံ အပုဗ္ဗံ အနုဝဏ္ဏယန္တော၊ သုတ္တဉ္စ ယုတ္တိဉ္စ အနုက္ကမန္တော။

အဝေါက္ကမန္တော သမယာ သကာ စ၊ အနာမသန္တော သမယံ ပရဉ္စ၊

ပုဗ္ဗောပဒေသဋ္ဌကထာနယဉ္စ၊ ယထာနုရူပံ ဥပသံဟရန္တော။

ဝက္ခာမဟံ အဋ္ဌကထံ ဇနဿ၊ ဟိတာယ သဒ္ဓမ္မစိရဋ္ဌိတတ္ထံ၊

သက္ကစ္စ သဒ္ဓမ္မပကာသိနိံ တံ၊ သုဏာထ ဓာရေထ စ သာဓု သန္တောတိ။

တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ မဂ္ဂေါတိ တန္နာမဝိသေသိတော စာတိ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂဿ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂတာ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗာ။ စတဿော ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ – အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါတိ။ တာသံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ မဂ္ဂေါ အဓိဂမူပါယောတိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေါ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါပဋိလာဘဟေတူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကထမယံ တာသံ မဂ္ဂေါ ဟောတီတိ စေ? ပဘေဒတော ဒေသိတာယ ဒေသနာယ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာဝဟတ္တာ။ နာနာဘေဒဘိန္နာနဉှိ ဓမ္မာနံ နာနာဘေဒဘိန္နာ ဒေသနာ သောတူနံ အရိယပုဂ္ဂလာနံ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏပ္ပဘေဒဉ္စ သဉ္ဇနေတိ၊ ပုထုဇ္ဇနာနံ အာယတိံ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏပ္ပဘေဒါယ စ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉ္စ – ‘‘ပဘေဒတော ဟိ ဒေသနာ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏာဝဟာ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁။ကာမာဝစရကုသလပဒဘာဇနီယ)။ အယဉ္စ နာနာဘေဒဘိန္နာ ဒေသနာ၊ တေနဿာ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ မဂ္ဂတ္တသိဒ္ဓိ။

တတ္ထ စတဿောတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပဋိသမ္ဘိဒါတိ ပဘေဒါ။ ‘‘အတ္ထေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဓမ္မေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဉာဏေသု ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၁၈) ဝုတ္တတ္တာ န အညဿ ကဿစိ ပဘေဒါ၊ ဉာဏဿေဝ ပဘေဒါ။ တသ္မာ ‘‘စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ စတ္တာရော ဉာဏပ္ပဘေဒါတိ အတ္ထော။ အတ္ထပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဓမ္မပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ နိရုတ္တာဘိလာပေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ပဋိဘာနပ္ပဘေဒဿ သလ္လက္ခဏဝိဘာဝနဝဝတ္ထာနကရဏသမတ္ထံ ပဋိဘာနေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။

တတ္ထ အတ္ထောတိ သင်္ခေပတော ဟေတုဖလံ။ တဉှိ ယသ္မာ ဟေတုအနုသာရေန အရီယတိ အဓိဂမီယတိ ပါပုဏီယတိ၊ တသ္မာ အတ္ထောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယံကိဉ္စိ ပစ္စယသမုပ္ပန္နံ၊ နိဗ္ဗာနံ၊ ဘာသိတတ္ထော၊ ဝိပါကော၊ ကိရိယာတိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ အတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ အတ္ထံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ အတ္ထေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။

ဓမ္မောတိ သင်္ခေပတော ပစ္စယော။ သော ဟိ ယသ္မာ တံ တံ ဝိဒဟတိ ပဝတ္တေတိ စေဝ ပါပေတိ စ၊ တသ္မာ ဓမ္မောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဘေဒတော ပန ယော ကောစိ ဖလနိဗ္ဗတ္တကော ဟေတု၊ အရိယမဂ္ဂေါ၊ ဘာသိတံ၊ ကုသလံ၊ အကုသလန္တိ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မာ ဓမ္မောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ ဓမ္မံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ ဓမ္မေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ အယမေဝ ဟိ အတ္ထော အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၇၁၉-၇၂၅) –

‘‘ဒုက္ခေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ယေ ဓမ္မာ ဇာတာ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပါတုဘူတာ၊ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ယမှာ ဓမ္မာ တေ ဓမ္မာ ဇာတာ ဘူတာ သဉ္ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ အဘိနိဗ္ဗတ္တာ ပါတုဘူတာ၊ တေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ဇရာမရဏေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဇရာမရဏသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ဇာတိယာ ဉာဏံ…ပေ… ဘဝေ ဉာဏံ…ပေ… ဥပါဒါနေ ဉာဏံ…ပေ… တဏှာယ ဉာဏံ…ပေ… ဝေဒနာယ ဉာဏံ…ပေ… ဖဿေ ဉာဏံ…။ပေ… သဠာယတနေ ဉာဏံ…။ပေ… နာမရူပေ ဉာဏံ…ပေ… ဝိညာဏေ ဉာဏံ…ပေ… သင်္ခါရေသု ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ သင်္ခါရသမုဒယေ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ သင်္ခါရနိရောဓေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၊ သင်္ခါရနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဓမ္မံ ဇာနာတိ – သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထံ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ သော တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတိ ‘အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော၊ အယံ ဣမဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ။

‘‘ကတမေ ဓမ္မာ ကုသလာ? ယသ္မိံ သမယေ ကာမာဝစရံ ကုသလံ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ သောမနဿသဟဂတံ ဉာဏသမ္ပယုတ္တံ ရူပါရမ္မဏံ ဝါ…ပေ… ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝါ ယံ ယံ ဝါ ပနာရဗ္ဘ တသ္မိံ သမယေ ဖဿော ဟောတိ…ပေ… အဝိက္ခေပေါ ဟောတိ။ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ။ ဣမေသု ဓမ္မေသု ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၊ တေသံ ဝိပါကေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိဘဇိတွာ ဝိဘဇိတွာ ဒဿိတော။

တတြ ဓမ္မနိရုတ္တာဘိလာပေ ဉာဏန္တိ တသ္မိံ အတ္ထေ စ ဓမ္မေ စ ယာ သဘာဝနိရုတ္တိ အဗျဘိစာရိဝေါဟာရော၊ တဿ အဘိလာပေ ဘာသနေ ဥဒီရဏေ တံ လပိတံ ဘာသိတံ ဥဒီရိတံ သဘာဝနိရုတ္တိသဒ္ဒံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ သဘာဝနိရုတ္တာဘိလာပေ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ၊ အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဧဝံ တဿာ ဓမ္မနိရုတ္တိသညိတာယ သဘာဝနိရုတ္တိယာ မာဂဓိကာယ သဗ္ဗသတ္တာနံ မူလဘာသာယ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ ဧဝမယံ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ သဒ္ဒါရမ္မဏာ နာမ ဇာတာ၊ န ပညတ္တိအာရမ္မဏာ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ၊ အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော ဟိ ‘‘ဖဿော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ၊ ‘‘ဖဿာ’’တိ ဝါ ‘‘ဖဿ’’န္တိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ‘‘အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အညံ ပနေသ နာမာချာတဥပသဂ္ဂနိပါတဗျဉ္ဇနသဒ္ဒံ ဇာနာတိ န ဇာနာတီတိ? ယဒဂ္ဂေန သဒ္ဒံ သုတွာ ‘‘အယံ သဘာဝနိရုတ္တိ၊ အယံ န သဘာဝနိရုတ္တီ’’တိ ဇာနာတိ၊ တဒဂ္ဂေန တမ္ပိ ဇာနိဿတိ။ တံ ပန နယိဒံ ပဋိသမ္ဘိဒါကိစ္စန္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘ဘာသံ နာမ သတ္တာ ဥဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ ဝတွာ ဣဒံ ကထိတံ – မာတာပိတရော ဟိ ဒဟရကာလေ ကုမာရကေ မဉ္စေ ဝါ ပီဌေ ဝါ နိပဇ္ဇာပေတွာ တံ တံ ကထယမာနာ တာနိ တာနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တိ၊ ဒါရကာ တေသံ တံ တံ ဘာသံ ဝဝတ္ထာပေန္တိ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ ဝုတ္တံ၊ ဣမိနာ ဣဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သဗ္ဗမ္ပိ ဘာသံ ဇာနန္တိ။ မာတာ ဒမိဠီ၊ ပိတာ အန္ဓကော။ တေသံ ဇာတဒါရကော သစေ မာတု ကထံ ပဌမံ သုဏာတိ ၊ ဒမိဠဘာသံ ဘာသိဿတိ။ သစေ ပိတု ကထံ ပဌမံ သုဏာတိ၊ အန္ဓကဘာသံ ဘာသိဿတိ။ ဥဘိန္နမ္ပိ ပန ကထံ အသုဏန္တော မာဂဓိကဘာသံ ဘာသိဿတိ။

ယောပိ အဂါမကေ မဟာအရညေ နိဗ္ဗတ္တော၊ တတ္ထ အညော ကထေန္တော နာမ နတ္ထိ၊ သောပိ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝစနံ သမုဋ္ဌာပေန္တော မာဂဓိကဘာသမေဝ ဘာသိဿတိ။ နိရယေ တိရစ္ဆာနယောနိယံ ပေတ္တိဝိသယေ မနုဿလောကေ ဒေဝလောကေတိ သဗ္ဗတ္ထ မာဂဓိကဘာသာဝ ဥဿန္နာ။ တတ္ထ သေသာ ဩဋ္ဋကိရာတအန္ဓကယောနကဒမိဠဘာသာဒိကာ ဘာသာ ပရိဝတ္တန္တိ။ အယမေဝေကာ ယထာဘုစ္စဗြဟ္မဝေါဟာရအရိယဝေါဟာရသင်္ခါတာ မာဂဓိကဘာသာ န ပရိဝတ္တတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါပိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တန္တိံ အာရောပေန္တော မာဂဓိကဘာသာယ ဧဝ အာရောပေသိ။ ကသ္မာ? ဧဝဉှိ အတ္ထံ အာဟရိတုံ သုခံ ဟောတိ။ မာဂဓိကဘာသာယ ဟိ တန္တိံ အာရုဠှဿ ဗုဒ္ဓဝစနဿ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တာနံ သောတပထာဂမနမေဝ ပပဉ္စော ။ သောတေ ပန သင်္ဃဋ္ဋိတမတ္တေယေဝ နယသတေန နယသဟဿေန အတ္ထော ဥပဋ္ဌာတိ။ အညာယ ပန ဘာသာယ တန္တိံ အာရုဠှကံ ပေါထေတွာ ပေါထေတွာ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ဗဟုမ္ပိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ပန ပုထုဇ္ဇနဿ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ အရိယသာဝကော နော ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော နာမ နတ္ထိ။

ဉာဏေသု ဉာဏန္တိ သဗ္ဗတ္ထကဉာဏမာရမ္မဏံ ကတွာ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ တသ္မိံ ဉာဏေ ပဘေဒဂတံ ဉာဏံ၊ ယထာဝုတ္တေသု ဝါ တေသု တီသု ဉာဏေသု ဂေါစရကိစ္စာဒိဝသေန ဝိတ္ထာရဂတံ ဉာဏံ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။

ဣမာ ပန စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ဒွီသု ဌာနေသု ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝိသဒါ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကတမေသု ဒွီသု ဌာနေသု ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ? သေက္ခဘူမိယဉ္စ အသေက္ခဘူမိယဉ္စ။ တတ္ထ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ မဟာကောဋ္ဌိတတ္ထေရဿာတိ ဧဝမာဒီနံ အသီတိယာပိ မဟာထေရာနံ ပဋိသမ္ဘိဒါ အသေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒံ ဂတာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရဿ၊ စိတ္တဿ ဂဟပတိနော၊ ဓမ္မိကဿ ဥပါသကဿ၊ ဥပါလိဿ ဂဟပတိနော၊ ခုဇ္ဇုတ္တရာယ ဥပါသိကာယာတိဧဝမာဒီနံ ပဋိသမ္ဘိဒါ သေက္ခဘူမိယံ ပဘေဒံ ဂတာတိ ဣမာသု ဒွီသု ဘူမီသု ပဘေဒံ ဂစ္ဆန္တိ။

ကတမေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝိသဒါ ဟောန္တိ? အဓိဂမေန၊ ပရိယတ္တိယာ၊ သဝနေန၊ ပရိပုစ္ဆာယ၊ ပုဗ္ဗယောဂေန။ တတ္ထ အဓိဂမော နာမ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ။ အရဟတ္တဉှိ ပတ္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ပရိယတ္တိ နာမ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တဉှိ ဥဂ္ဂဏှန္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ သဝနံ နာမ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ။ သက္ကစ္စံ အဋ္ဌိံ ကတွာ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ပရိပုစ္ဆာ နာမ ပါဠိအဋ္ဌကထာဒီသု ဂဏ္ဌိပဒအတ္ထပဒဝိနိစ္ဆယကထာ။ ဥဂ္ဂဟိတပါဠိအာဒီသု ဟိ အတ္ထံ ပရိပုစ္ဆန္တဿ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ပုဗ္ဗယောဂေါ နာမ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ သာသနေ ယောဂါဝစရတာ ဂတပစ္စာဂတိကဘာဝေန ယာဝ အနုလောမဂေါတြဘုသမီပံ ပတ္တဝိပဿနာနုယောဂေါ။ ပုဗ္ဗယောဂါဝစရဿ ဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဝိသဒါ ဟောန္တိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ ဝိသဒါ ဟောန္တီတိ။

ဧတေသု ပန ကာရဏေသု ပရိယတ္တိ သဝနံ ပရိပုစ္ဆာတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဘေဒဿေဝ ဗလဝကာရဏာနိ။ ပုဗ္ဗယောဂေါ အဓိဂမဿ ဗလဝပစ္စယော၊ ပဘေဒဿ ဟောတိ န ဟောတီတိ? ဟောတိ၊ န ပန တထာ။ ပရိယတ္တိသဝနပရိပုစ္ဆာ ဟိ ပုဗ္ဗေ ဟောန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ ပုဗ္ဗယောဂေန ပန ပုဗ္ဗေ စေဝ ဧတရဟိ စ သင်္ခါရသမ္မသနံ ဝိနာ ပဋိသမ္ဘိဒါ နာမ နတ္ထိ။ ဣမေ ပန ဒွေပိ ဧကတော ဟုတွာ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ ဝိသဒါ ကရောန္တီတိ။ အပရေ အာဟု –

‘‘ပုဗ္ဗယောဂေါ ဗာဟုသစ္စံ၊ ဒေသဘာသာ စ အာဂမော၊

ပရိပုစ္ဆာ အဓိဂမော၊ ဂရုသန္နိဿယော တထာ၊

မိတ္တသမ္ပတ္တိ စေဝါတိ၊ ပဋိသမ္ဘိဒပစ္စယာ’’တိ။

တတ္ထ ပုဗ္ဗယောဂေါ ဝုတ္တနယောဝ။ ဗာဟုသစ္စံ နာမ တေသု တေသု သတ္ထေသု စ သိပ္ပာယတနေသု စ ကုသလတာ။ ဒေသဘာသာ နာမ ဧကသတဝေါဟာရကုသလတာ၊ ဝိသေသေန ပန မာဂဓိကေ ကောသလ္လံ။ အာဂမော နာမ အန္တမသော ဩပမ္မဝဂ္ဂမတ္တဿပိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ ပရိယာပုဏနံ။ ပရိပုစ္ဆာ နာမ ဧကဂါထာယပိ အတ္ထဝိနိစ္ဆယပုစ္ဆနံ။ အဓိဂမော နာမ သောတာပန္နတာ ဝါ သကဒါဂါမိတာ ဝါ အနာဂါမိတာ ဝါ အရဟတ္တံ ဝါ။ ဂရုသန္နိဿယော နာမ သုတပဋိဘာနဗဟုလာနံ ဂရူနံ သန္တိကေ ဝါသော။ မိတ္တသမ္ပတ္တိ နာမ တထာရူပါနံယေဝ မိတ္တာနံ ပဋိလာဘောတိ။

တတ္ထ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ ပုဗ္ဗယောဂဉ္စေဝ အဓိဂမဉ္စ နိဿာယ ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏန္တိ၊ သာဝကာ သဗ္ဗာနိပိ ဧတာနိ ကာရဏာနိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တိယာ စ ပါဋိယေက္ကော ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနုယောဂေါ နာမ နတ္ထိ၊ သေက္ခာနံ ပန သေက္ခဖလဝိမောက္ခန္တိကာ၊ အသေက္ခာနံ အသေက္ခဖလဝိမောက္ခန္တိကာ စ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ တထာဂတာနဉှိ ဒသ ဗလာနိ ဝိယ အရိယာနံ အရိယဖလေဟေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ ဣဇ္ဈန္တီတိ။ ဣမာသံ စတဿန္နံ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ မဂ္ဂေါတိ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေါ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေါ ဧဝ ပကရဏံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပ္ပကရဏံ၊ ပကာရေန ကရီယန္တေ ဝုစ္စန္တေ ဧတ္ထ နာနာဘေဒဘိန္နာ ဂမ္ဘီရာ အတ္ထာ ဣတိ ပကရဏံ။

တဒေတံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပ္ပကရဏံ အတ္ထသမ္ပန္နံ ဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နံ ဂမ္ဘီရံ ဂမ္ဘီရတ္ထံ လောကုတ္တရပ္ပကာသနံ သုညတာပဋိသညုတ္တံ ပဋိပတ္တိဖလဝိသေသသာဓနံ ပဋိပတ္တိပဋိပက္ခပဋိသေဓနံ ယောဂါဝစရာနံ ဉာဏဝရရတနာကရဘူတံ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မကထာဝိလာသဝိသေသဟေတုဘူတံ သံသာရဘီရုကာနံ ဒုက္ခနိဿရဏံ တဒုပါယဒဿနေန အဿာသဇနနတ္ထံ တပ္ပဋိပက္ခနာသနတ္ထဉ္စ ဂမ္ဘီရတ္ထာနဉ္စ အနေကေသံ သုတ္တန္တပဒါနံ အတ္ထဝိဝရဏေန သုဇနဟဒယပရိတောသဇနနတ္ထံ တထာဂတေန အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတသဗ္ဗညုတညာဏမဟာပဒီပါဝဘာသေန သကလဇနဝိတ္ထတမဟာကရုဏာသိနေဟသိနိဒ္ဓဟဒယေန ဝေနေယျဇနဟဒယဂတကိလေသန္ဓကာရဝိဓမနတ္ထမုဇ္ဇလိတဿ သဒ္ဓမ္မမဟာပဒီပဿ တဒဓိပ္ပာယဝိကာသနသိနေဟပရိသေကေန ပဉ္စဝဿသဟဿမဝိရတမုဇ္ဇလနမိစ္ဆတာ လောကာနုကမ္ပကေန သတ္ထုကပ္ပေန ဓမ္မရာဇဿ ဓမ္မသေနာပတိနာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဘာသိတံ သုတွာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ယထာသုတမေဝ သင်္ဂီတိံ အာရောပိတံ။

တဒေတံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တီသု ပိဋကေသု သုတ္တန္တပိဋကပရိယာပန္နံ။ ဒီဃနိကာယော မဇ္ဈိမနိကာယော သံယုတ္တနိကာယော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စသု မဟာနိကာယေသု ခုဒ္ဒကမဟာနိကာယပရိယာပန္နံ။ သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံ ဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လန္တိ နဝသု သတ္ထု သာသနင်္ဂေသု ယထာသမ္ဘဝံ ဂေယျဝေယျာကရဏင်္ဂဒွယသင်္ဂဟိတံ။

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇) –

ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကတ္ထေရေန ပန ပဉ္စသု ဌာနေသု ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေန ပဋိညာတာနံ စတုရာသီတိယာ ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနံ ဘိက္ခုတော ဂဟိတေသု ဒွီသု ဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿေသု အနေကသတဓမ္မက္ခန္ဓသင်္ဂဟိတံ။ တဿ တယော ဝဂ္ဂါ – မဟာဝဂ္ဂေါ၊ မဇ္ဈိမဝဂ္ဂေါ၊ စူဠဝဂ္ဂေါတိ။ ဧကေကသ္မိံ ဝဂ္ဂသ္မိံ ဒသဒသကံ ကတွာ ဉာဏကထာဒိကာ မာတိကာကထာပရိယောသာနာ သမတိံသ ကထာ။ ဧဝမနေကဓာ ဝဝတ္ထာပိတဿ ဣမဿ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂပ္ပကရဏဿ အနုပုဗ္ဗံ အပုဗ္ဗပဒတ္ထဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမ။ ဣမဉှိ ပကရဏံ ပါဌတော အတ္ထတော ဥဒ္ဒိသန္တေန စ နိဒ္ဒိသန္တေန စ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗဉ္စ၊ ဥဂ္ဂဏှန္တေနာပိ သက္ကစ္စံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ဓာရေတဗ္ဗဉ္စ။ တံ ကိဿဟေတု? ဂမ္ဘီရတ္တာ ဣမဿ ပကရဏဿ လောကဟိတာယ လောကေ စိရဋ္ဌိတတ္ထံ။

တတ္ထ သမတိံသာယ ကထာသု ဉာဏကထာ ကသ္မာ အာဒိတော ကထိတာတိ စေ? ဉာဏဿ ပဋိပတ္တိမလဝိသောဓကတ္တေန ပဋိပတ္တိယာ အာဒိဘူတတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘တသ္မာတိဟ တွံ ဘိက္ခု၊ အာဒိမေဝ ဝိသောဓေဟိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ။ ကော စာဒိ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ၊ သီလဉ္စ သုဝိသုဒ္ဓံ ဒိဋ္ဌိ စ ဥဇုကာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၆၉)?

ဥဇုကာ ဒိဋ္ဌီတိ ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဉာဏံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာပိ ဉာဏကထာ အာဒိတော ကထိတာ။

အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –

‘‘တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ? သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ‘သမ္မာဒိဋ္ဌီ’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ’တိ ပဇာနာတိ။ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ‘သမ္မာသင်္ကပ္ပော’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပံ ‘မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာဝါစံ ‘သမ္မာဝါစာ’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာဝါစံ ‘မိစ္ဆာဝါစာ’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာကမ္မန္တံ ‘သမ္မာကမ္မန္တော’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာကမ္မန္တံ ‘မိစ္ဆာကမ္မန္တော’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာအာဇီဝံ ‘သမ္မာအာဇီဝေါ’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာအာဇီဝံ ‘မိစ္ဆာအာဇီဝေါ’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာဝါယာမံ ‘သမ္မာဝါယာမော’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာဝါယာမံ ‘မိစ္ဆာဝါယာမော’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာသတိံ ‘သမ္မာသတီ’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာသတိံ ‘မိစ္ဆာသတီ’တိ ပဇာနာတိ။ သမ္မာသမာဓိံ ‘သမ္မာသမာဓီ’တိ ပဇာနာတိ၊ မိစ္ဆာသမာဓိံ ‘မိစ္ဆာသမာဓီ’တိ ပဇာနာတိ။ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၆ အာဒယော)။

ပုဗ္ဗင်္ဂမဘူတာယ ဟိ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သိဒ္ဓါယ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီနမ္ပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဘာဝံ ဇာနိဿတီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတံ ဉာဏံ တာဝ သောဓေတုံ ဉာဏကထာ အာဒိတော ကထိတာ။

‘‘အပိစုဒါယိ ၊ တိဋ္ဌတု ပုဗ္ဗန္တော၊ တိဋ္ဌတု အပရန္တော၊ ဓမ္မံ တေ ဒေသေဿာမိ – ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ၊ ဣမဿုပ္ပာဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ၊ ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၇၁) စ –

ပုဗ္ဗန္တာပရန္တဒိဋ္ဌိယော ဌပေတွာ ဉာဏဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဉာဏကထာ အာဒိတော ကထိတာ။

‘‘အလံ၊ သုဘဒ္ဒ၊ တိဋ္ဌတေတံ ‘သဗ္ဗေ တေ သကာယ ပဋိညာယ အဗ္ဘညိံသု၊ သဗ္ဗေဝ န အဗ္ဘညိံသု၊ ဥဒါဟု ဧကစ္စေ အဗ္ဘညိံသု၊ ဧကစ္စေ န အဗ္ဘညိံသူ’တိ။ ဓမ္မံ တေ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဒေသေဿာမိ၊ တံ သုဏာဟိ သာဓုကံ မနသိကရောဟိ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၃) စ –

ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏပရပ္ပဝါဒါနံ ဝါဒေ ဌပေတွာ အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဒေသိတတ္တာ၊ အဋ္ဌင်္ဂိကေ စ မဂ္ဂေ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတဿ ဉာဏဿ ပဓာနတ္တာ ဉာဏကထာ အာဒိတော ကထိတာ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနိ သပ္ပုရိသသံသေဝေါ၊ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ၊ ယောနိသော မနသိကာရော၊ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၄၆၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၃၁၁) စ –

‘‘သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမန္တော ပယိရုပါသတိ၊ ပယိရုပါသန္တော သောတံ ဩဒဟတိ၊ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ သုတွာ ဓမ္မံ ဓာရေတိ၊ ဓာတာနံ ဓမ္မာနံ ပညာယ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ၊ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ၊ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဆန္ဒော ဇာယတိ၊ ဆန္ဒဇာတော ဥဿဟတိ၊ ဥဿဟိတွာ တုလေတိ၊ တုလယိတွာ ပဒဟတိ၊ ပဟိတတ္တော ကာယေန စေဝ ပရမတ္ထသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ၊ ပညာယ စ နံ ပဋိဝိဇ္ဈ ပဿတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၃၊ ၄၃၂) စ –

‘‘ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ…ပေ… သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏ’’န္တိ အာဒီနိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၉၀) စ –

အနေကာနိ သုတ္တန္တပဒါနိ အနုလောမေန္တေန သုတမယေ ဉာဏံ အာဒိံ ကတွာ ယထာက္ကမေန ဉာဏကထာ အာဒိတော ကထိတာ။

သာ ပနာယံ ဉာဏကထာ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝသေန ဒွိဓာ ဌိတာ။ ဥဒ္ဒေသေ ‘‘သောတာဝဓာနေ ပညာ သုတမယေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ နယေန တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ မာတိကာဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိ။ နိဒ္ဒေသေ ‘‘ကထံ သောတာဝဓာနေ ပညာ သုတမယေ ဉာဏံ။ ‘ဣမေ ဓမ္မာ အဘိညေယျာ’တိ သောတာဝဓာနံ၊ တံပဇာနနာ ပညာ သုတမယေ ဉာဏ’’န္တိအာဒိနာ နယေန တာနိယေဝ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ ဝိတ္ထာရဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနီတိ။

ဂန္ထာရမ္ဘကထာ နိဋ္ဌိတာ။