📜

(၂) ယုဂနဒ္ဓဝဂ္ဂေါ

၁။ ယုဂနဒ္ဓကထာ

ယုဂနဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ

၁။ ဣဒါနိ မဏ္ဍပေယျဂုဏဿ အရိယမဂ္ဂဿ ယုဂနဒ္ဓဂုဏံ ဒဿေန္တေန ကထိတာယ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ယုဂနဒ္ဓကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ ယသ္မာ ပန ဓမ္မသေနာပတိ ဓမ္မရာဇေ ဓရမာနေယေဝ ဓမ္မရာဇဿ ပရိနိဗ္ဗာနသံဝစ္ဆရေ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ တသ္မာ ဓမ္မရာဇေ ဓရမာနေယေဝ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကေန ဒေသိတံ ဣဒံ သုတ္တန္တံ တဿေဝ သမ္မုခါ သုတွာ ဧဝံ မေ သုတန္တိအာဒိမာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ အာယသ္မာတိ ပိယဝစနံ ဂရုဝစနံ သဂါရဝသပ္ပတိဿဝစနံ၊ အာယုမာတိ အတ္ထော။ အာနန္ဒောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ။ သော ဟိ ဇာယမာနောယေဝ ကုလေ အာနန္ဒံ ဘုသံ တုဋ္ဌိံ အကာသိ။ တသ္မာဿ ‘‘အာနန္ဒော’’တိ နာမံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကောသမ္ဗိယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ဟိ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု ကောသမ္ဗရုက္ခာ ဥဿန္နာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ တံ ကောသမ္ဗီတိ သင်္ခံ အဂမာသိ။ ‘‘ကုသမ္ဗဿ ဣသိနော အဿမတော အဝိဒူရေ မာပိတတ္တာ’’တိ ဧကေ။

ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ။ ကောသမ္ဗိယဉှိ တယော သေဋ္ဌိနော အဟေသုံ ဃောသိတသေဋ္ဌိ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ ပါဝါရိကသေဋ္ဌီတိ။ တေ တယောပိ ‘‘လောကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ သုတွာ ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဒါနူပကရဏာနိ ဂါဟာပေတွာ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ဇေတဝနသမီပေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ နိသိန္နာ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဍ္ဎမာသမတ္တံ မဟာဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ သကဇနပဒဂမနတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ ဂဟပတယော တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တေ ‘‘ဒိန္နာ နော ဘဂဝတာ ပဋိညာ’’တိ ဉတွာ အတိဝိယ တုဋ္ဌာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ယောဇနေ ယောဇနေ ဘဂဝတော နိဝါသတ္ထံ ဝိဟာရံ ကာရေန္တာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိံ ပတွာ အတ္တနော အတ္တနော အာရာမေ မဟန္တံ ဓနပရိစ္စာဂံ ကတွာ ဘဂဝတော ဝိဟာရေ ကာရာပယိံသု။ တတ္ထ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော ဃောသိတာရာမော နာမ အဟောသိ၊ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော ကုက္ကုဋာရာမော နာမ၊ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိနာ အမ္ဗဝနေ ကာရိတော ပါဝါရိကမ္ဗဝနံ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ’’တိ။

အာဝုသော ဘိက္ခဝေါတိ ဧတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော သာဝကေ အာလပန္တာ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ အာလပန္တိ။ သာဝကာ ပန ‘‘ဗုဒ္ဓေဟိ သဒိသာ မာ ဟောမာ’’တိ ‘‘အာဝုသော’’တိ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဗုဒ္ဓေဟိ စ အာလပိတေ ဘိက္ခုသင်္ဃော ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ ပဋိဝစနံ ဒေတိ၊ သာဝကေဟိ အာလပိတေ ‘‘အာဝုသော’’တိ။

ယော ဟိ ကောစီတိ အနိယမဝစနံ။ ဧတေန တာဒိသာနံ သဗ္ဗဘိက္ခူနံ ပရိယာဒါနံ။ မမ သန္တိကေတိ မမ သမီပေ။ အရဟတ္တပ္ပတ္တန္တိ အတ္တနာ အရဟတ္တဿ ပတ္တံ။ နပုံသကေ ဘာဝေ သိဒ္ဓဝစနံ။ အရဟတ္တံ ပတ္တန္တိ ဝါ ပဒစ္ဆေဒေါ၊ အတ္တနာ ပတ္တံ အရဟတ္တန္တိ အတ္ထော။ အရဟတ္တပ္ပတ္တံ အတ္တာနန္တိ ဝါ ပါဌသေသော။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟီတိ ဥပရိ ဝုစ္စမာနေဟိ စတူဟိ ပဋိပဒါမဂ္ဂေဟိ၊ န အရိယမဂ္ဂေဟိ။ ‘‘စတူဟိ မဂ္ဂေဟီ’’တိ ဝိသုဉ္စ ဝုတ္တတ္တာ ကဿစိ အရဟတော ပဌမဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စပုဗ္ဗင်္ဂမော မဂ္ဂေါ၊ ဧကဿ အရိယမဂ္ဂဿ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ ဧကဿ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ ဧကဿ ယုဂနဒ္ဓပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ ဧဝံ စတ္တာရောပိ ပဋိပဒါ မဂ္ဂါ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတေသံ ဝါ အညတရေနာတိ ဧတေသံ စတုန္နံ ပဋိပဒါနံ မဂ္ဂါနံ ဧကေန ဝါ၊ ပဋိပဒါမဂ္ဂေန အရဟတ္တပ္ပတ္တံ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။ သုက္ခဝိပဿကဿ ဟိ အရဟတော ဓမ္မုဒ္ဓစ္စပုဗ္ဗင်္ဂမံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ပတွာ သေသမဂ္ဂတ္တယမ္ပိ သုဒ္ဓဝိပဿနာဟိယေဝ ပတ္တဿ အရဟတ္တပ္ပတ္တိ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စပုဗ္ဗင်္ဂမမဂ္ဂါ ဟောတိ။ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟံ ပတွာ ဝါ အပ္ပတွာ ဝါ သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာဒီနံ တိဏ္ဏံ ပဋိပဒါနံ မဂ္ဂါနံ ဧကေကဿ ဝသေန ပတ္တစတုမဂ္ဂဿ အရဟတော အရဟတ္တပ္ပတ္တိ ဣတရဧကေကမဂ္ဂပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဟောတိ။ တသ္မာ အာဟ – ‘‘ဧတေသံ ဝါ အညတရေနာ’’တိ။

သမထပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဝိပဿနံ ဘာဝေတီတိ သမထံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဘာဝေတိ၊ ပဌမံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပစ္ဆာ ဝိပဿနံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ မဂ္ဂေါ သဉ္ဇာယတီတိ ပဌမော လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သော တံ မဂ္ဂန္တိအာဒီသု ဧကစိတ္တက္ခဏိကဿ မဂ္ဂဿ အာသေဝနာဒီနိ နာမ နတ္ထိ၊ ဒုတိယမဂ္ဂါဒယော ပန ဥပ္ပာဒေန္တော တမေဝ မဂ္ဂံ ‘‘အာသေဝတိ ဘာဝေတိ ဗဟုလီကရောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သညောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တီတိ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ကမေန သဗ္ဗေ သညောဇနာ ပဟီယန္တိ၊ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တိ။ အနုသယာ ဗျန္တီဟောန္တီတိ စ ပုန အနုပ္ပတ္တိယာ ဝိဂတန္တာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

ပုန စပရန္တိ ပုန စ အပရံ ကာရဏံ။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမံ သမထံ ဘာဝေတီတိ ဝိပဿနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ သမထံ ဘာဝေတိ၊ ပဌမံ ဝိပဿနံ ဥပ္ပာဒေတွာ ပစ္ဆာ သမာဓိံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတီတိ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ဘာဝေတိ။ ဧတ္ထ တေနေဝ စိတ္တေန သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ တေနေဝ သင်္ခါရေ သမ္မသိတုံ န သက္ကာ။ အယံ ပန ယာဝတာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ၊ တာဝတာ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ ယာဝတာ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ၊ တာဝတာ သမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇတိ။ ကထံ? ပဌမဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ တတိယဇ္ဈာနံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသတိ။ ဧဝံ သမထဝိပဿနံ ယုဂနဒ္ဓံ ဘာဝေတိ နာမ။

ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ မန္ဒပညာနံ ဝိပဿကာနံ ဥပက္ကိလေသဝတ္ထုတ္တာ ဝိပဿနုပက္ကိလေသသညိတေသု ဩဘာသာဒီသု ဒသသု ဓမ္မေသု ဘန္တတာဝသေန ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တုပ္ပတ္တိယာ ဝိက္ခေပသင်္ခါတံ ဥဒ္ဓစ္စံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စံ၊ တေန ဓမ္မုဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတံ ဝိရူပဂ္ဂဟိတံ ဝိရောဓမာပါဒိတံ မာနသံ စိတ္တံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ၊ တေန ဝါ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စေန ကာရဏဘူတေန တမ္မူလကတဏှာမာနဒိဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ ဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဟောတိ။ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသန္တိ ဝါ ပါဌော။ ဟောတိ သော အာဝုသော သမယောတိ ဣမိနာ မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနေန တံ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စံ ပဋိဗာဟိတွာ ပုန ဝိပဿနာဝီထိံ ပဋိပန္နကာလံ ဒဿေတိ။ ယံ တံ စိတ္တန္တိ ယသ္မိံ သမယေ တံ ဝိပဿနာဝီထိံ ဩက္ကမိတွာ ပဝတ္တံ စိတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တမေဝ သန္တိဋ္ဌတီတိ ဝိပဿနာဝီထိံ ပစ္စောတရိတွာ တသ္မိံ သမယေ ဂေါစရဇ္ဈတ္တသင်္ခါတေ အာရမ္မဏေ သန္တိဋ္ဌတိ ပတိဋ္ဌာတိ။ သန္နိသီဒတီတိ တတ္ထေဝ ပဝတ္တိဝသေန သမ္မာ နိသီဒတိ။ ဧကောဒိ ဟောတီတိ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ။ သမာဓိယတီတိ သမ္မာ အာဓိယတိ သုဋ္ဌု ဌိတံ ဟောတီတိ။

အယံ သုတ္တန္တဝဏ္ဏနာ။

၁။ သုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂။ တဿ သုတ္တန္တဿ နိဒ္ဒေသကထာယ တတ္ထ ဇာတေ ဓမ္မေတိ တသ္မိံ သမာဓိသ္မိံ ဇာတေ စိတ္တစေတသိကေ ဓမ္မေ။ အနိစ္စတော အနုပဿနဋ္ဌေနာတိအာဒိနာ ဝိပဿနာယ ဘေဒံ ဒဿေတိ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ မဂ္ဂေါတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ခါတော မဂ္ဂေါ။ အဋ္ဌသု မဂ္ဂင်္ဂေသု ဧကေကောပိ ဟိ မဂ္ဂေါတိ ဝုစ္စတိ။အာသေဝတီတိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝသေန။ ဘာဝေတီတိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂုပ္ပာဒနေန။ ဗဟုလီကရောတီတိ အနာဂါမိအရဟတ္တမဂ္ဂုပ္ပာဒနေန။ ဣမေသံ တိဏ္ဏံ အဝတ္ထာဘေဒေပိ သတိ အာဝဇ္ဇနာဒီနံ သာဓာရဏတ္တာ သဒိသမေဝ ဝိဿဇ္ဇနံ ကတံ။

၃။ အာလောကသညာပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာနံ အန္တရာပေယျာလေ အဝိက္ခေပါဒီနိ စ ဈာန သမာပတ္တိကသိဏာနုဿတိအသုဘာ စ ဒီဃံ အဿာသာဒီနိ စ အာနန္တရိကသမာဓိဉာဏနိဒ္ဒေသေ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၀-၈၁) နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ သင်္ခိတ္တာနိ။ တတ္ထ စ အဝိက္ခေပဝသေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂါဝိက္ခေပဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အနိစ္စာနုပဿီ အဿာသဝသေနာတိအာဒိကေ သုဒ္ဓဝိပဿနာဝသေန ဝုတ္တစတုက္ကေ ပန တရုဏဝိပဿနာကာလေ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တသမာဓိပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဗလဝဝိပဿနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမဝါရေ ပဌမံ အနိစ္စတောတိအာဒိနာ အာရမ္မဏံ အနိယမေတွာ ဝိပဿနာ ဝုတ္တာ၊ ပစ္ဆာ ရူပံ အနိစ္စတောတိအာဒိနာ အာရမ္မဏံ နိယမေတွာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဇာတာနန္တိ တဿာ ဝိပဿနာယ ဇာတာနံ စိတ္တစေတသိကာနံ ဓမ္မာနံ။ ဝေါသဂ္ဂါရမ္မဏတာတိ ဧတ္ထ ဝေါသဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ။ နိဗ္ဗာနဉှိ သင်္ခတဝေါသဂ္ဂတော ပရိစ္စာဂတော ‘‘ဝေါသဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဝိပဿနာ စ တံသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ စ နိဗ္ဗာနနိန္နတာယ အဇ္ဈာသယဝသေန နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ နိဗ္ဗာနပတိဋ္ဌာ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ။ ပတိဋ္ဌာပိ ဟိ အာလမ္ဗီယတီတိ အာရမ္မဏံ နာမ ဟောတိ၊ နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေနေဝ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ။ အညတ္ထ ပါဠိယမ္ပိ ဟိ ပတိဋ္ဌာ ‘‘အာရမ္မဏ’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ယထာဟ – ‘‘သေယျထာပိ၊ အာဝုသော၊ နဠာဂါရံ ဝါ တိဏာဂါရံ ဝါ သုက္ခံ ကောဠာပံ တေရောဝဿိကံ ပုရတ္ထိမာယ စေပိ ဒိသာယ ပုရိသော အာဒိတ္တာယ တိဏုက္ကာယ ဥပသင်္ကမေယျ၊ လဘေထ အဂ္ဂိ ဩတာရံ၊ လဘေထ အဂ္ဂိ အာရမ္မဏ’’န္တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃)။ တသ္မာ တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ ဝေါသဂ္ဂါရမ္မဏတာယ နိဗ္ဗာနပတိဋ္ဌာဘာဝေန ဟေတုဘူတေန ဥပ္ပာဒိတော ယော စိတ္တဿ ဧကဂ္ဂတာသင်္ခါတော ဥပစာရပ္ပနာဘေဒေါ အဝိက္ခေပေါ၊ သော သမာဓီတိ ဝိပဿနာတော ပစ္ဆာ ဥပ္ပာဒိတော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ တသ္မာယေဝ ဟိ ဣတိ ပဌမံ ဝိပဿနာ၊ ပစ္ဆာ သမထောတိ ဝုတ္တံ။

၅။ ယုဂနဒ္ဓနိဒ္ဒေသေ ယသ္မာ ဟေဋ္ဌာ သုတ္တန္တဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော ယုဂနဒ္ဓက္ကမော ပုရိမဒွယနိဒ္ဒေသနယေနေဝ ပါကဋော၊ မဂ္ဂက္ခဏေ ယုဂနဒ္ဓက္ကမော ပန န ပါကဋော၊ တသ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ အနေကန္တိကံ ယုဂနဒ္ဓဘာဝနံ အဝတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ ဧကန္တေန လဗ္ဘမာနယုဂနဒ္ဓဘာဝနမေဝ ဒဿေန္တော သောဠသဟိ အာကာရေဟီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာရမ္မဏဋ္ဌေနာတိအာဒီသု သတ္တရသသု အာကာရေသု အန္တေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ယုဂနဒ္ဓံ မူလပဒေန ဧကဋ္ဌတ္တာ တံ ဝိပ္ပဟာယ သေသာနံ ဝသေန ‘‘သောဠသဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာရမ္မဏဋ္ဌေနာတိ အာလမ္ဗနဋ္ဌေန၊ အာရမ္မဏဝသေနာတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဂေါစရဋ္ဌေနာတိ အာရမ္မဏဋ္ဌေပိ သတိ နိဿယိတဗ္ဗဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ပဟာနဋ္ဌေနာတိ ပဇဟနဋ္ဌေန။ ပရိစ္စာဂဋ္ဌေနာတိ ပဟာနေပိ သတိ ပုန အနာဒိယနေန ပရိစ္စာဂဋ္ဌေန။ ဝုဋ္ဌာနဋ္ဌေနာတိ ဥဂ္ဂမနဋ္ဌေန။ ဝိဝဋ္ဋနဋ္ဌေနာတိ ဥဂ္ဂမနေပိ သတိ အပုနရာဝဋ္ဋနေန နိဝတ္တနဋ္ဌေန။ သန္တဋ္ဌေနာတိ နိဗ္ဗုတဋ္ဌေန။ ပဏီတဋ္ဌေနာတိ နိဗ္ဗုတဋ္ဌေပိ သတိ ဥတ္တမဋ္ဌေန၊ အတပ္ပကဋ္ဌေန ဝါ။ ဝိမုတ္တဋ္ဌေနာတိ ဗန္ဓနာပဂတဋ္ဌေန။ အနာသဝဋ္ဌေနာတိ ဗန္ဓနမောက္ခေပိ သတိ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပဝတ္တမာနာသဝဝိရဟိတဋ္ဌေန။ တရဏဋ္ဌေနာတိ အနောသီဒိတွာ ပိလဝနဋ္ဌေန၊ အတိက္ကမနဋ္ဌေန ဝါ။ အနိမိတ္တဋ္ဌေနာတိ သင်္ခါရနိမိတ္တဝိရဟိတဋ္ဌေန။ အပ္ပဏိဟိတဋ္ဌေနာတိ ပဏိဓိဝိရဟိတဋ္ဌေန။ သုညတဋ္ဌေနာတိ အဘိနိဝေသဝိရဟိတဋ္ဌေန။ ဧကရသဋ္ဌေနာတိ ဧကကိစ္စဋ္ဌေန။ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ အညမညံ အနတိက္ကမနဋ္ဌေန။ ယုဂနဒ္ဓဋ္ဌေနာတိ ယုဂလကဋ္ဌေန။

ဥဒ္ဓစ္စံ ပဇဟတော၊ အဝိဇ္ဇံ ပဇဟတောတိ ယောဂိနော တဿ တဿ ပဋိပက္ခပ္ပဟာနဝသေန ဝုတ္တံ။ နိရောဓော စေတ္ထ နိဗ္ဗာနမေဝ။ အညမညံ နာတိဝတ္တန္တီတိ သမထော စေ ဝိပဿနံ အတိဝတ္တေယျ၊ လီနပက္ခိကတ္တာ သမထဿ စိတ္တံ ကောသဇ္ဇာယ သံဝတ္တေယျ။ ဝိပဿနာ စေ သမထံ အတိဝတ္တေယျ၊ ဥဒ္ဓစ္စပက္ခိကတ္တာ ဝိပဿနာယ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တေယျ။ တသ္မာ သမထော စ ဝိပဿနံ အနတိဝတ္တမာနော ကောသဇ္ဇပါတံ န ကရောတိ၊ ဝိပဿနာ သမထံ အနတိဝတ္တမာနာ ဥဒ္ဓစ္စပါတံ န ကရောတိ။ သမထော သမံ ပဝတ္တမာနော ဝိပဿနံ ဥဒ္ဓစ္စပါတတော ရက္ခတိ၊ ဝိပဿနာ သမံ ပဝတ္တမာနာ သမထံ ကောသဇ္ဇပါတတော ရက္ခတိ။ ဧဝမိမေ ဥဘော အညမညံ အနတိဝတ္တနကိစ္စေန ဧကကိစ္စာ၊ သမာ ဟုတွာ ပဝတ္တမာနေန အညမညံ အနတိဝတ္တမာနာ အတ္ထသိဒ္ဓိကရာ ဟောန္တိ။ တေသံ မဂ္ဂက္ခဏေ ယုဂနဒ္ဓတ္တံ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာက္ခဏေ ယုဂနဒ္ဓတ္တာယေဝ ဟောတိ။ ပဟာနပရိစ္စာဂဝုဋ္ဌာနဝိဝဋ္ဋနကရဏာနံ မဂ္ဂကိစ္စဝသေန ဝုတ္တတ္တာ သကလဿ မဂ္ဂကိစ္စဿ ဒဿနတ္ထံ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ အဝိဇ္ဇာသဟဂတကိလေသာ စ ခန္ဓာ စ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ သေသာနံ န တထာ ဝုတ္တတ္တာ ပဋိပက္ခဓမ္မမတ္တဒဿနဝသေန ဥဒ္ဓစ္စာဝိဇ္ဇာ ဧဝ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဝိဝဋ္ဋတောတိ နိဝတ္တန္တဿ။

သမာဓိ ကာမာသဝါ ဝိမုတ္တော ဟောတီတိ သမာဓိဿ ကာမစ္ဆန္ဒပဋိပက္ခတ္တာ ဝုတ္တံ။ ရာဂဝိရာဂါတိ ရာဂဿ ဝိရာဂေါ သမတိက္ကမော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ရာဂဝိရာဂါ၊ ‘‘ရာဂဝိရာဂတော’’တိ နိဿက္ကဝစနံ ဝါ။ တထာ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ။ စေတောဝိမုတ္တီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ။ ပညာဝိမုတ္တီတိ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ ပညာ။ တရတောတိ တရန္တဿ။ သဗ္ဗပဏိဓီဟီတိ ရာဂဒေါသမောဟပဏိဓီဟိ၊ သဗ္ဗပတ္ထနာဟိ ဝါ။ ဧဝံ စုဒ္ဒသ အာကာရေ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ဧကရသဋ္ဌဉ္စ အနတိဝတ္တနဋ္ဌဉ္စ အဝိဘဇိတွာဝ ဣမေဟိ သောဠသဟိ အာကာရေဟီတိ အာဟ။ ကသ္မာ? တေသံ စုဒ္ဒသန္နံ အာကာရာနံ ဧကေကဿ အဝသာနေ ‘‘ဧကရသာ ဟောန္တိ၊ ယုဂနဒ္ဓါ ဟောန္တိ၊ အညမညံ နာတိဝတ္တန္တီ’’တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ တေ ဒွေပိ အာကာရာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ‘‘သောဠသဟီ’’တိ အာဟ။ ယုဂနဒ္ဓဋ္ဌော ပန ဥဒ္ဒေသေပိ န ဘဏိတောယေဝါတိ။

၂။ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝါရနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၆။ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝါရေ အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ဌိတဿ တီဟိ အနုပဿနာဟိ ပုနပ္ပုနံ သင်္ခါရေ ဝိပဿန္တဿ ဝိပဿန္တဿ ဝိပဿနာဉာဏေသု ပရိပါကဂတေသု တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသပ္ပဟာနေန ပရိသုဒ္ဓစိတ္တဿ အနိစ္စတော ဝါ ဒုက္ခတော ဝါ အနတ္တတော ဝါ မနသိကာရက္ခဏေ ဝိပဿနာဉာဏာနုဘာဝေန ပကတိယာဝ ဩဘာသော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဌမံ တာဝ အနိစ္စတော မနသိကရောတော ဩဘာသော ကထိတော။ အကုသလော ဝိပဿကော တသ္မိံ ဩဘာသေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘န စ ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပေါ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗော၊ အဒ္ဓါ မဂ္ဂံ ပတ္တောမှိ၊ ဖလံ ပတ္တောမှီ’’တိ အမဂ္ဂံယေဝ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ၊ အဖလမေဝ ‘‘ဖလ’’န္တိ ဂဏှာတိ။ တဿ အမဂ္ဂံ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ၊ အဖလံ ‘‘ဖလ’’န္တိ ဂဏှတော ဝိပဿနာဝီထိ ဥက္ကန္တာ ဟောတိ။ သော အတ္တနော ဝိပဿနာဝီထိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိက္ခေပမာပန္နော ဝါ ဩဘာသမေဝ တဏှာဒိဋ္ဌိမညနာဟိ မညမာနော ဝါ နိသီဒတိ။ သော ခေါ ပနာယံ ဩဘာသော ကဿစိ ဘိက္ခုနော ပလ္လင်္ကဋ္ဌာနမတ္တမေဝ ဩဘာသေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကဿစိ အန္တောဂဗ္ဘံ၊ ကဿစိ ဗဟိဂဗ္ဘမ္ပိ၊ ကဿစိ သကလဝိဟာရံ၊ ဂါဝုတံ အဍ္ဎယောဇနံ ယောဇနံ ဒွိယောဇနံ…ပေ… ကဿစိ ပထဝိတလတော ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ ဧကာလောကံ ကုရုမာနော။ ဘဂဝတော ပန ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဩဘာသေန္တော ဥဒပါဒိ။ အယဉှိ ဩဘာသော စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေပိ အန္ဓကာရေ တံ တံ ဌာနံ ဩဘာသေန္တော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။

ဩဘာသော ဓမ္မောတိ ဩဘာသံ အာဝဇ္ဇတီတိ အယံ ဩဘာသော မဂ္ဂဓမ္မော ဖလဓမ္မောတိ ဝါ တံ တံ ဩဘာသံ မနသိ ကရောတိ။ တတော ဝိက္ခေပေါ ဥဒ္ဓစ္စန္တိ တတော ဩဘာသတော ဓမ္မောတိ အာဝဇ္ဇနကရဏတော ဝါ ယော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဝိက္ခေပေါ၊ သော ဥဒ္ဓစ္စံ နာမာတိ အတ္ထော။ တေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိဂ္ဂဟိတမာနသောတိ တေန ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေန ဥဒ္ဓစ္စေန ဝိရောဓိတစိတ္တော၊ တေန ဝါ ဥဒ္ဓစ္စေန ကာရဏဘူတေန တမ္မူလကကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ဝိရောဓိတစိတ္တော ဝိပဿကော ဝိပဿနာဝီထိံ ဩက္ကမိတွာ ဝိက္ခေပံ ဝါ တမ္မူလကကိလေသေသု ဝါ ဌိတတ္တာ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဥပဋ္ဌာနာနိ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ ‘‘တေန ဝုစ္စတိ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဝိဂ္ဂဟိတမာနသော’’တိ ဧဝံ ဣတိ-သဒ္ဒေါ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဟောတိ သော သမယောတိ ဧဝံ အဿာဒဝသေန ဥပက္ကိလိဋ္ဌစိတ္တဿာပိ ယောဂိနော သစေ ဥပပရိက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘‘ဝိပဿနာ နာမ သင်္ခါရာရမ္မဏာ၊ မဂ္ဂဖလာနိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာနိ၊ ဣမာနိ စ စိတ္တာနိ သင်္ခါရာရမ္မဏာနိ၊ တသ္မာ နာယမောဘာသော မဂ္ဂေါ၊ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယေဝ နိဗ္ဗာနဿ လောကိကော မဂ္ဂေါ’’တိ မဂ္ဂါမဂ္ဂံ ဝဝတ္ထပေတွာ တံ ဝိက္ခေပံ ပရိဝဇ္ဇယိတွာ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ဌတွာ သာဓုကံ သင်္ခါရေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဝိပဿတိ။ ဧဝံ ဥပပရိက္ခန္တဿ သော သမယော ဟောတိ။ ဧဝံ အပဿန္တော ပန ‘‘မဂ္ဂဖလပ္ပတ္တောမှီ’’တိ အဓိမာနိကော ဟောတိ။

ယံ တံ စိတ္တန္တိ ယံ တံ ဝိပဿနာစိတ္တံ။ အဇ္ဈတ္တမေဝါတိ အနိစ္စာနုပဿနာယ အာရမ္မဏေ ဂေါစရဇ္ဈတ္တေယေဝ။ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ ယောဂါဝစရဿ ရူပါရူပဓမ္မေ တုလယန္တဿ တီရယန္တဿ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရမိဝ အဝိဟတဝေဂံ တိခိဏံ သူရမတိဝိသဒံ ဝိပဿနာဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ ခုဒ္ဒိကာ ပီတိ၊ ခဏိကာ ပီတိ၊ ဩက္ကန္တိကာ ပီတိ၊ ဥဗ္ဗေဂါ ပီတိ၊ ဖရဏာ ပီတီတိ အယံ ပဉ္စဝိဓာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ ပီတိ သကလသရီရံ ပူရယမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဿဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ ကာယစိတ္တာနံ နေဝ ဒရထော၊ န ဂါရဝတာ၊ န ကက္ခဠတာ ၊ န အကမ္မညတာ၊ န ဂေလညတာ၊ န ဝင်္ကတာ ဟောတိ။ အထ ခေါ ပနဿ ကာယစိတ္တာနိ ပဿဒ္ဓါနိ လဟူနိ မုဒူနိ ကမ္မညာနိ ပဂုဏာနိ သုဝိသဒါနိ ဥဇုကာနိယေဝ ဟောန္တိ။ သော ဣမေဟိ ပဿဒ္ဓါဒီဟိ အနုဂ္ဂဟိတကာယစိတ္တော တသ္မိံ သမယေ အမာနုသိံ နာမ ရတိံ အနုဘဝတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –

‘‘သုညာဂါရံ ပဝိဋ္ဌဿ၊ သန္တစိတ္တဿ ဘိက္ခုနော၊

အမာနုသီ ရတီ ဟောတိ၊ သမ္မာ ဓမ္မံ ဝိပဿတော။

‘‘ယတော ယတော သမ္မသတိ၊ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊

လဘတီ ပီတိပါမောဇ္ဇံ၊ အမတံ တံ ဝိဇာနတ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၇၃-၄) –

ဧဝမဿ ဣမံ အမာနုသိံ ရတိံ သာဓယမာနာ လဟုတာဒီဟိ သဟိတာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ ကာယစိတ္တပဿဒ္ဓိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ သကလသရီရံ အဘိသန္ဒယမာနံ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တံ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အဓိမောက္ခော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ စိတ္တစေတသိကာနံ အတိသယပသာဒဘူတာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပဂ္ဂဟော ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ အသိထိလမနစ္စာရဒ္ဓံ သုပဂ္ဂဟိတံ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဥပဋ္ဌာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တဿေဝ တသ္မိံ သမယေ သူပဋ္ဌိတာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ နိခါတာ အစလာ ပဗ္ဗတရာဇသဒိသာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ သတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော ယံ ယံ ဌာနံ အာဝဇ္ဇတိ သမန္နာဟရတိ မနသိ ကရောတိ ပစ္စဝေက္ခတိ၊ တံ တံ ဌာနမဿ ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနော ပရလောကော ဝိယ သတိယာ ဥပဋ္ဌာတိ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၄)။

ဥပေက္ခာတိ ဝိပဿနုပေက္ခာ စေဝ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ စ။ တသ္မိဉှိ သမယေ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု မဇ္ဈတ္တဘူတာ ဝိပဿနုပေက္ခာပိ ဗလဝတီ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာပိ။ သာ ဟိဿ တံ တံ ဌာနံ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဝိဿဋ္ဌဣန္ဒဝဇိရမိဝ ပတ္တပုဋေ ပက္ခန္ဒတတ္တနာရာစော ဝိယ စ သူရာ တိခိဏာ ဟုတွာ ဝဟတိ ။ ဧဝဉှိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၄) ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနုပေက္ခာတိ စေတ္ထ ‘‘ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ’’တိ အာစရိယာ ဝဒန္တိ။ ဝိပဿနာဉာဏေ ဟိ ဂယှမာနေ ‘‘ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝိပဿနာဉာဏဿ အာဂတတ္တာ ပုနရုတ္တိဒေါသော ဟောတိ။ တတိယဇ္ဈာနဝဏ္ဏနာယဉ္စ ‘‘သင်္ခါရုပေက္ခာဝိပဿနုပေက္ခာနမ္ပိ အတ္ထတော ဧကီဘာဝေါ။ ပညာ ဧဝ ဟိ သာ၊ ကိစ္စဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္နာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝိပဿနာသမ္ပယုတ္တာယ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ ဝုစ္စမာနာယ ပုနရုတ္တိဒေါသော စ န ဟောတိ၊ တတိယဇ္ဈာနဝဏ္ဏနာယ စ သမေတိ။ ယသ္မာ စ ပဉ္စသု ဣန္ဒြိယေသု ‘‘ဉာဏံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပဋ္ဌာန’’န္တိ ပညိန္ဒြိယသဒ္ဓိန္ဒြိယဝီရိယိန္ဒြိယသတိန္ဒြိယာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ၊ သမာဓိန္ဒြိယံ ပန အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ ယုဂနဒ္ဓဝသေနာပိ စ သမာဓိန္ဒြိယံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ သမပ္ပဝတ္တော သမာဓိ ပုန သမာဓာနေ ဗျာပါရပ္ပဟာနကရဏေန ‘‘ဥပေက္ခာ’’တိ ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နိကန္တိဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဩဘာသာဒိပဋိမဏ္ဍိတာယ ဝိပဿနာယ အာလယံ ကုရုမာနာ သုခုမာ သန္တာကာရာ နိကန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ယာ ကိလေသောတိ ပရိဂ္ဂဟေတုမ္ပိ န သက္ကာ ဟောတိ။ ယထာ စ ဩဘာသေ၊ ဧဝံ ဧတေသုပိ အညတရသ္မိံ ဥပ္ပန္နေ ယောဂါဝစရော ‘‘န စ ဝတ မေ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ ဉာဏံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗံ၊ ဧဝရူပါ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ သုခံ အဓိမောက္ခော ပဂ္ဂဟော ဥပဋ္ဌာနံ ဥပေက္ခာ နိကန္တိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗာ၊ အဒ္ဓါ မဂ္ဂံ ပတ္တောမှိ၊ ဖလံ ပတ္တောမှီ’’တိ အမဂ္ဂမေဝ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ၊ အဖလမေဝ ‘‘ဖလ’’န္တိ ဂဏှာတိ။ တဿ အမဂ္ဂံ ‘‘မဂ္ဂေါ’’တိ၊ အဖလဉ္စ ‘‘ဖလ’’န္တိ ဂဏှတော ဝိပဿနာဝီထိ ဥက္ကန္တာ ဟောတိ။ သော အတ္တနော မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နိကန္တိမေဝ အဿာဒေန္တော နိသီဒတိ။ ဧတ္ထ စ ဩဘာသာဒယော ဥပက္ကိလေသဝတ္ထုတာယ ဥပက္ကိလေသာတိ ဝုတ္တာ၊ န အကုသလတ္တာ။ နိကန္တိ ပန ဥပက္ကိလေသော စေဝ ဥပက္ကိလေသဝတ္ထု စ။ ဝတ္ထုဝသေနေဝ စေတေ ဒသ၊ ဂါဟဝသေန ပန သမတိံသ ဟောန္တိ။ ကထံ? ‘‘မမ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဂဏှတော ဟိ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂါဟော ဟောတိ၊ ‘‘မနာပေါ ဝတ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နော’’တိ ဂဏှတော မာနဂ္ဂါဟော၊ ဩဘာသံ အဿာဒယတော တဏှာဂ္ဂါဟော။ ဣတိ ဩဘာသေ ဒိဋ္ဌိမာနတဏှာဝသေန တယော ဂါဟာ။ တထာ သေသေသုပီတိ ဧဝံ ဂါဟဝသေန သမတိံသ ဥပက္ကိလေသာ ဟောန္တိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော၊ အနတ္တတော မနသိကရောတောတိ ဝါရေသုပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကေကအနုပဿနာဝသေန ဟေတ္ထ ဧကေကဿ ဝိပဿနုပက္ကိလေသုပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ န ဧကဿေဝ။

တီသု အနုပဿနာသု။ ဧဝံ အဘေဒတော ဝိပဿနာဝသေန ဥပက္ကိလေသေ ဒဿေတွာ ပုန ဘေဒဝသေန ဒဿေန္တော ရူပံ အနိစ္စတော မနသိကရောတောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဇရာမရဏဿ အနိစ္စတော ဥပဋ္ဌာနံ။

၇။ ယသ္မာ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနံ သမတိံသာယ ဥပက္ကိလေသာနံ ဝသေန အကုသလော အဗျတ္တော ယောဂါဝစရော ဩဘာသာဒီသု ဝိကမ္ပတိ၊ ဩဘာသာဒီသု ဧကေကံ ‘‘ဧတံ မမ၊ ဧသောဟမသ္မိ၊ ဧသော မေ အတ္တာ’’တိ သမနုပဿတိ၊ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဩဘာသေ စေဝ ဉာဏေ စာတိအာဒိဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ဝိကမ္ပတီတိ ဩဘာသာဒိကေ အာရမ္မဏေ နာနာကိလေသဝသေန ဝိဝိဓာ ကမ္ပတိ ဝေဓတိ။ ယေဟိ စိတ္တံ ပဝေဓတီတိ ယေဟိ ပဿဒ္ဓိသုခေဟိ စိတ္တံ နာနာကိလေသဝသေန နာနပ္ပကာရေန ဝေဓတိ ကမ္ပတိ။ တသ္မာ ပဿဒ္ဓိယာ သုခေ စေဝ ယောဂါဝစရော ဝိကမ္ပတီတိ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥပေက္ခာဝဇ္ဇနာယ စေဝါတိ ဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ အာဝဇ္ဇနာယ စေဝ ဝိကမ္ပတိ၊ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာယ စေဝ ဝိကမ္ပတီတိ အတ္ထော။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၇၃၆) ပန ‘‘ဥပေက္ခာဝဇ္ဇနာယဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဥပေက္ခာယ စာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဥပေက္ခာယ စ ဝိကမ္ပတိ၊ နိကန္တိယာ စ ဝိကမ္ပတီတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ဒွိန္နံ ဥပေက္ခာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ ဟေဋ္ဌာ ‘‘ဥပေက္ခာ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ စ ဥဘယထာ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အနိစ္စာနုပဿနာဒီသု စ ဧကေကိဿာယေဝ အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာယ သဗ္ဘာဝတော ဧကေကာယေဝ အနုပဿနာ အနိစ္စံ အနိစ္စံ၊ ဒုက္ခံ ဒုက္ခံ၊ အနတ္တာ အနတ္တာတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာဝီယတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ကုသလော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နော ယောဂါဝစရော ဩဘာသာဒီသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘အယံ ခေါ မေ ဩဘာသော ဥပ္ပန္နော၊ သော ခေါ ပနာယံ အနိစ္စော သင်္ခတော ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နော ခယဓမ္မော ဝယဓမ္မော ဝိရာဂဓမ္မော နိရောဓဓမ္မော’’တိ ဣတိ ဝါ နံ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ ဥပပရိက္ခတိ။ အထ ဝါ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ – သစေ ဩဘာသော အတ္တာ ဘဝေယျ၊ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋေယျ။ အနတ္တာဝ ပနာယံ ‘‘အတ္တာ’’တိ ဂဟိတော။ တသ္မာယံ အဝသဝတ္တနဋ္ဌေန အနတ္တာတိ ပဿန္တော ဒိဋ္ဌိံ ဥဂ္ဃာဋေတိ။ သစေ ဩဘာသော နိစ္စော ဘဝေယျ၊ ‘‘နိစ္စော’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋေယျ။ အနိစ္စောဝ ပနာယံ ‘‘နိစ္စော’’တိ ဂဟိတော။ တသ္မာယံ ဟုတွာ အဘာဝဋ္ဌေန အနိစ္စောတိ ပဿန္တော မာနံ သမုဂ္ဃာဋေတိ။ သစေ ဩဘာသော သုခေါ ဘဝေယျ၊ ‘‘သုခေါ’’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋေယျ။ ဒုက္ခောဝ ပနာယံ ‘‘သုခေါ’’တိ ဂဟိတော။ တသ္မာယံ ဥပ္ပာဒဝယပဋိပီဠနဋ္ဌေန ဒုက္ခောတိ ပဿန္တော နိကန္တိံ ပရိယာဒိယတိ။ ယထာ စ ဩဘာသေ၊ ဧဝံ သေသေသုပိ။

ဧဝံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဩဘာသံ ‘‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’’တိ သမနုပဿတိ။ ဉာဏံ…ပေ… နိကန္တိံ ‘‘နေတံ မမ၊ နေသောဟမသ္မိ၊ န မေသော အတ္တာ’’တိ သမနုပဿတိ။ ဧဝံ သမနုပဿန္တော ဩဘာသာဒီသု န ကမ္ပတိ န ဝေဓတိ။ တသ္မာ တမတ္ထံ ဒဿေန္တော ဣမာနိ ဒသ ဌာနာနီတိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဒသ ဌာနာနီတိ ဩဘာသာဒီနိ။ ပညာ ယဿ ပရိစ္စိတာတိ ယဿ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တာယ ပညာယ ပရိစိတာနိ ပုနပ္ပုနံ ဖုဋ္ဌာနိ ပရိဘာဝိတာနိ။ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စကုသလော ဟောတီတိ သော ပညာယ ပရိစိတဒသဋ္ဌာနော ယောဂါဝစရော ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စဿ ယထာသဘာဝပဋိဝေဓေန ဆေကော ဟောတိ။ န စ သမ္မောဟ ဂစ္ဆတီတိ ဓမ္မုဒ္ဓစ္စကုသလတ္တာယေဝ တဏှာမာနဒိဋ္ဌုဂ္ဃာဋဝသေန သမ္မောဟဉ္စ န ဂစ္ဆတိ။

ဣဒါနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တမေဝ ဝိဓိံ အပရေန ပရိယာယေန ဝိဘာဝေတွာ ဒဿေန္တော ဝိက္ခိပတိ စေဝ ကိလိဿတိ စာတိအာဒိဂါထမာဟ။ တတ္ထ မန္ဒပညော ယောဂါဝစရော ဩဘာသာဒီသု ဝိက္ခေပဉ္စ အဝသေသကိလေသုပ္ပတ္တိဉ္စ ပါပုဏာတိ။ မဇ္ဈိမပညော ဝိက္ခေပမေဝ ပါပုဏာတိ၊ နာဝသေသကိလေသုပ္ပတ္တိံ၊ သော အဓိမာနိကော ဟောတိ။ တိက္ခပညော ဝိက္ခေပံ ပါပုဏိတွာပိ တံ အဓိမာနံ ပဟာယ ဝိပဿနံ အာရဘတိ။ အတိတိက္ခပညော န ဝိက္ခေပံ ပါပုဏာတိ၊ န စာဝသေသကိလေသုပ္ပတ္တိံ။ ဝိက္ခိပ္ပတိ စေဝါတိ တေသု မန္ဒပညော ဓမ္မုဒ္ဓစ္စသင်္ခါတံ ဝိက္ခေပဉ္စေဝ ပါပုဏီယတိ။ ကိလိဿတိ စာတိ တဏှာမာနဒိဋ္ဌိကိလေသေဟိ ကိလေသီယတိ စ၊ ဥပတာပီယတိ ဝိဗာဓီယတီတိ အတ္ထော။ စဝတိ စိတ္တဘာဝနာတိ တဿ မန္ဒပညဿ ဝိပဿနာစိတ္တဘာဝနာ ကိလေသေသုယေဝ ဌာနတော ပဋိပက္ခာဝိဟတတ္တာ စဝတိ၊ ပရိပတတီတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခိပတိ န ကိလိဿတီတိ မဇ္ဈိမပညော ဝိက္ခေပေန ဝိက္ခိပတိ၊ ကိလေသေဟိ န ကိလိဿတိ။ ဘာဝနာ ပရိဟာယတီတိ တဿ မဇ္ဈိမပညဿ အဓိမာနိကတ္တာ ဝိပဿနာရမ္ဘာဘာဝေန ဝိပဿနာ ပရိဟာယတိ၊ နပ္ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဝိက္ခိပတိ န ကိလိဿတီတိ တိက္ခပညောပိ ဝိက္ခေပေန ဝိက္ခိပတိ၊ ကိလေသေဟိ န ကိလိဿတိ။ ဘာဝနာ န ပရိဟာယတီတိ တဿ တိက္ခပညဿ သန္တေပိ ဝိက္ခေပေ တံ အဓိမာနဝိက္ခေပံ ပဟာယ ဝိပဿနာရမ္ဘသဗ္ဘာဝေန ဝိပဿနာဘာဝနာ န ပရိဟာယတိ၊ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ န စ ဝိက္ခိပတေ စိတ္တံ န ကိလိဿတီတိ အတိတိက္ခပညဿ စိတ္တံ န ဝိက္ခေပေန ဝိက္ခိပတိ၊ န စ ကိလေသေဟိ ကိလိဿတိ။ န စဝတိ စိတ္တဘာဝနာတိ တဿ ဝိပဿနာစိတ္တဘာဝနာ န စဝတိ၊ ဝိက္ခေပကိလေသာဘာဝေန ယထာဌာနေ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော။

ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟီတိအာဒီသု ဣဒါနိ ဝုတ္တေဟိ ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ဟေတုဘူတေဟိ၊ ကရဏဘူတေဟိ ဝါ ဩဘာသာဒိကေ ဒသ ဌာနေ စိတ္တဿ သင်္ခေပေန စ ဝိက္ခေပေန စ ဝိဂ္ဂဟိတံ မာနသံ ဝိက္ခေပကိလေသုပ္ပတ္တိဝိရဟိတော စတုတ္ထော ကုသလော မဟာပညော ယောဂါဝစရော မန္ဒပညာဒီနံ တိဏ္ဏံ ယောဂါဝစရာနံ မာနသံ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ ဟောတီတိ နာနပ္ပကာရတော ဇာနာတီတိ သမ္ဗန္ဓတော အတ္ထဝဏ္ဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သင်္ခေပေါတိ စေတ္ထ ဝိက္ခေပဿ စေဝ ကိလေသာနဉ္စ ဥပ္ပတ္တိဝသေန စိတ္တဿ လီနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိက္ခေပေါတိ ‘‘ဝိက္ခိပတိ န ကိလိဿတီ’’တိ ဒွီသု ဌာနေသု ဝုတ္တဝိက္ခေပဝသေန စိတ္တဿ ဥဒ္ဓတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

ယုဂနဒ္ဓကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သစ္စကထာ

သစ္စကထာဝဏ္ဏနာ

၈။ ဣဒါနိ ယုဂနဒ္ဓဂုဏဿ အရိယမဂ္ဂဿ ဝသေန သစ္စဋ္ဌံ သစ္စပဋိဝေဓဝိသေသံ သစ္စလက္ခဏာဒိဝိဓာနဉ္စ ဒဿေန္တေန ကထိတာယ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သစ္စကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ သုတ္တန္တေ တာဝ တထာနီတိ ယထာသဘာဝဝသေန တစ္ဆာနိ။ ယထာသဘာဝဘူတာနေဝ ဟိ ဓမ္မဇာတာနိ သစ္စဋ္ဌေန သစ္စာနိ။ သစ္စဋ္ဌော ပဌမဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော။ အဝိတထာနီတိ ဝုတ္တသဘာဝေ ဝိပရိယာယဝိရဟိတာနိ။ န ဟိ သစ္စာနိ အသစ္စာနိ နာမ ဟောန္တိ။ အနညထာနီတိ အညသဘာဝဝိရဟိတာနိ။ န ဟိ အသစ္စာနိ သစ္စာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တထမေတန္တိ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယံ ဝုစ္စတိ၊ ဧတံ ယထာသဘာဝတ္တာ တထံ။ ဒုက္ခမေဝ ဟိ ဒုက္ခံ။ ဝုတ္တသဘာဝေ ဝိပရိယာယာဘာဝတော အဝိတထံ။ န ဟိ ဒုက္ခံ အဒုက္ခံ နာမ ဟောတိ။ အညသဘာဝဝိရဟိတတ္တာ အနညထံ။ န ဟိ ဒုက္ခံ သမုဒယာဒိသဘာဝံ ဟောတိ။ သမုဒယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

၁။ ပဌမသုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

တထဋ္ဌေနာတိ ယထာသဘာဝဋ္ဌေန။ ပီဠနဋ္ဌာဒယော ဉာဏကထာယံ ဝုတ္တတ္ထာယေဝ။

၉။ ဧကပ္ပဋိဝေဓာနီတိ ဧကေန မဂ္ဂဉာဏေန ပဋိဝေဓော၊ ဧကတော ဝါ ပဋိဝေဓော ဧတေသန္တိ ဧကပ္ပဋိဝေဓာနိ။ အနတ္တဋ္ဌေနာတိ စတုန္နမ္ပိ သစ္စာနံ အတ္တဝိရဟိတတ္တာ အနတ္တဋ္ဌေန။ ဝုတ္တဉှေတံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၆၇) – ပရမတ္ထတော ဟိ သဗ္ဗာနေဝ သစ္စာနိ ဝေဒကကာရကနိဗ္ဗုတဂမကာဘာဝတော သုညာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ –

‘‘ဒုက္ခမေဝ ဟိ၊ န ကောစိ ဒုက္ခိတော၊ ကာရကော န၊ ကိရိယာဝ ဝိဇ္ဇတိ၊

အတ္ထိ နိဗ္ဗုတိ၊ န နိဗ္ဗုတော ပုမာ၊ မဂ္ဂမတ္ထိ၊ ဂမကော န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၆၇)၊

အထ ဝါ –

‘‘ဓုဝသုဘသုခတ္တသုညံ၊ ပုရိမဒွယမတ္တသုညမမတပဒံ၊

ဓုဝသုခအတ္တဝိရဟိတော၊ မဂ္ဂေါ ဣတိ သုညတာ တေသူ’’တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၂။၅၆၇)၊

သစ္စဋ္ဌေနာတိ အဝိသံဝါဒကဋ္ဌေန။ ပဋိဝေဓဋ္ဌေနာတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗဋ္ဌေန။ ဧကသင်္ဂဟိတာနီတိ တထဋ္ဌာဒိနာ ဧကေကေနေဝ အတ္ထေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ ဧကဂဏနံ ဂတာနီတိ အတ္ထော။ ယံ ဧကသင်္ဂဟိတံ၊ တံ ဧကတ္တန္တိ ယသ္မာ ဧကေန သင်္ဂဟိတံ၊ တသ္မာ ဧကတ္တန္တိ အတ္ထော။ သစ္စာနံ ဗဟုတ္တေပိ ဧကတ္တမပေက္ခိတွာ ဧကဝစနံ ကတံ။ ဧကတ္တံ ဧကေန ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ စတုန္နံ သစ္စာနံ နာနတ္တေကတ္တံ သွာဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတွာ ဌိတော မဂ္ဂက္ခဏေ ဧကေန မဂ္ဂဉာဏေန တထဋ္ဌာဒိတံတံဧကတ္တံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ကထံ? နိရောဓသစ္စဿ တထဋ္ဌာဒိကေ ဧကတ္တေ ပဋိဝိဒ္ဓေ သေသသစ္စာနမ္ပိ တထဋ္ဌာဒိကံ ဧကတ္တံ ပဋိဝိဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။ ယထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ နာနတ္တေကတ္တံ သွာဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတွာ ဌိတဿ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနကာလေ အနိစ္စတော ဝါ ဒုက္ခတော ဝါ အနတ္တတော ဝါ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ ဧကသ္မိမ္ပိ ခန္ဓေ အနိစ္စာဒိတော ဒိဋ္ဌေ သေသခန္ဓာပိ အနိစ္စာဒိတော ဒိဋ္ဌာဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝမိဒန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဒုက္ခဿ ဒုက္ခဋ္ဌော တထဋ္ဌောတိ ဒုက္ခသစ္စဿ ပီဠနဋ္ဌာဒိကော စတုဗ္ဗိဓော အတ္ထော သဘာဝဋ္ဌေန တထဋ္ဌော။ သေသသစ္စေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သောယေဝ စတုဗ္ဗိဓော အတ္ထော အတ္တာဘာဝတော အနတ္တဋ္ဌော။ ဝုတ္တသဘာဝေ အဝိသံဝါဒကတော သစ္စဋ္ဌော။ မဂ္ဂက္ခဏေ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗတော ပဋိဝေဓဋ္ဌော ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁၀။ ယံ အနိစ္စန္တိအာဒိ သာမညလက္ခဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ဒဿိတံ။ တတ္ထ ယံ အနိစ္စံ၊ တံ ဒုက္ခံ။ ယံ ဒုက္ခံ၊ တံ အနိစ္စန္တိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂါ ဂဟိတာ။ တာနိ ဟိ တီဏိ သစ္စာနိ အနိစ္စာနိ စေဝ အနိစ္စတ္တာ ဒုက္ခာနိ စ။ ယံ အနိစ္စဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ၊ တံ အနတ္တာတိ တာနိယေဝ တီဏိ ဂဟိတာနိ။ ယံ အနိစ္စဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ အနတ္တာ စာတိ တေဟိ တီဟိ သဟ နိရောဓသစ္စဉ္စ သင်္ဂဟိတံ။ စတ္တာရိပိ ဟိ အနတ္တာယေဝ။ တံ တထန္တိ တံ သစ္စစတုက္ကံ သဘာဝဘူတံ။ တံ သစ္စန္တိ တဒေဝ သစ္စစတုက္ကံ ယထာသဘာဝေ အဝိသံဝါဒကံ။ နဝဟာကာရေဟီတိအာဒီသု ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျ’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၃၊ သံ။ နိ။ ၄။၄၆) ဝစနတော အဘိညဋ္ဌေန၊ ဒုက္ခဿ ပရိညဋ္ဌေ၊ သမုဒယဿ ပဟာနဋ္ဌေ၊ မဂ္ဂဿ ဘာဝနဋ္ဌေ၊ နိရောဓဿ သစ္ဆိကိရိယဋ္ဌေ အာဝေနိကေပိ ဣဓ စတူသုပိ သစ္စေသု ဉာတပရိညာသဗ္ဘာဝတော ပရိညဋ္ဌေန၊ စတုသစ္စဒဿနေန ပဟာနသဗ္ဘာဝတော ပဟာနဋ္ဌေန၊ စတုသစ္စဘာဝနာသဗ္ဘာဝတော ဘာဝနဋ္ဌေန၊ စတုန္နံ သစ္စာနံ သစ္ဆိကိရိယသဗ္ဘာဝတော သစ္ဆိကိရိယဋ္ဌေနာတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နဝဟာကာရေဟိ တထဋ္ဌေနာတိအာဒီသု ပဌမံ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။

၁၁။ ဒွါဒသဟိ အာကာရေဟီတိအာဒီသု တထဋ္ဌာဒယော ဉာဏကထာယံ ဝုတ္တတ္ထာ။ ဧတေသံ နိဒ္ဒေသေပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၁၂။ သစ္စာနံ ကတိ လက္ခဏာနီတိအာဒီသု ဥပရိ ဝတ္တဗ္ဗာနိ ဆ လက္ခဏာနိ သင်္ခတာသင်္ခတဝသေန ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒွေ လက္ခဏာနီတိ အာဟ။ တတ္ထ သင်္ခတလက္ခဏဉ္စ အသင်္ခတလက္ခဏဉ္စာတိ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတိ။ တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသင်္ခတဿ အသင်္ခတလက္ခဏာနိ န ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ န ဝယော ပညာယတိ၊ န ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၇-၄၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ သင်္ခတဿ သင်္ခတမိတိ လက္ခဏဉ္စ အသင်္ခတဿ အသင်္ခတမိတိ လက္ခဏဉ္စ။ သင်္ခတံ ပန န လက္ခဏံ၊ လက္ခဏံ န သင်္ခတံ။ န စ သင်္ခတံ ဝိနာ လက္ခဏံ ပညာပေတုံ သက္ကာ၊ နပိ လက္ခဏံ ဝိနာ သင်္ခတံ။ လက္ခဏေန ပန သင်္ခတံ ပါကဋံ ဟောတိ။

ပုန တဒေဝ လက္ခဏဒွယံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ဆ လက္ခဏာနီတိ အာဟ။ သင်္ခတာနံ သစ္စာနန္တိ ဒုက္ခသမုဒယမဂ္ဂသစ္စာနံ။ တာနိ ဟိ ပစ္စယေဟိ သင်္ဂမ္မ ကတတ္တာ သင်္ခတာနိ။ ဥပ္ပာဒေါတိ ဇာတိ။ ပညာယတီတိ ဇာနီယတိ။ ဝယောတိ ဘင်္ဂေါ။ ဌိတာနံ အညထတ္တန္တိ ဌိတိပ္ပတ္တာနံ အညထာဘာဝေါ ဇရာ။ တိဏ္ဏံ သင်္ခတသစ္စာနံ နိပ္ဖန္နတ္တာ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တေသံယေဝ ပန ဥပ္ပာဒဿ၊ ဇရာယ ဘင်္ဂဿ စ အနိပ္ဖန္နတ္တာ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ခတနိဿိတတ္တာ ဥပ္ပာဒဝယညထတ္တံ န ပညာယတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ သင်္ခတဝိကာရတ္တာ ပန သင်္ခတန္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒုက္ခသမုဒယာနံ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂါ သစ္စပရိယာပန္နာ၊ မဂ္ဂသစ္စဿ ဥပ္ပာဒဇရာဘင်္ဂါ န သစ္စပရိယာပန္နာတိ ဝဒန္တိ။ တတ္ထ ‘‘သင်္ခတာနံ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ သင်္ခတာပိ ဥပ္ပာဒလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတိ၊ ဥပ္ပာဒေ ဝီတိဝတ္တေ သင်္ခတာပိ ဇရာလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတိ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ သင်္ခတာပိ ဇရာပိ ဘင်္ဂလက္ခဏမ္ပိ ကာလသင်္ခါတော တဿ ခဏောပိ ပညာယတီ’’တိ ခန္ဓကဝဂ္ဂဋ္ဌကထာယံ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃။၃၇-၃၈) ဝုတ္တံ။ အသင်္ခတဿ သစ္စဿာတိ နိရောဓသစ္စဿ။ တဉှိ ပစ္စယေဟိ သမာဂမ္မ အကတတ္တာ သယမေဝ နိပ္ဖန္နန္တိ အသင်္ခတံ။ ဌိတဿာတိ နိစ္စတ္တာ ဌိတဿ၊ န ဌာနပ္ပတ္တတ္တာ။ ပုန တဒေဝ လက္ခဏဒွယံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ဒွါဒသ လက္ခဏာနီတိ အာဟ။

စတုန္နံသစ္စာနံ ကတိ ကုသလာတိအာဒီသု အဗျာကတန္တိ ဝိပါကာဗျာကတံ ကိရိယာဗျာကတံ ရူပါဗျာကတံ နိဗ္ဗာနာဗျာကတန္တိ စတူသု အဗျာကတေသု နိဗ္ဗာနာဗျာကတံ။ စတ္တာရိပိ ဟိ ကုသလာကုသလလက္ခဏေန န ဗျာကတတ္တာ အဗျာကတာနိ။ သိယာ ကုသလန္တိ ကာမာဝစရရူပါဝစရာရူပါဝစရကုသလာနံ ဝသေန ကုသလမ္ပိ ဘဝေယျ။ သိယာ အကုသလန္တိ တဏှံ ဌပေတွာ သေသာကုသလဝသေန။ သိယာ အဗျာကတန္တိ ကာမာဝစရရူပါဝစရာရူပါဝစရဝိပါကကိရိယာနံ ရူပါနဉ္စ ဝသေန။ သိယာ တီဏိ သစ္စာနီတိအာဒီသု သင်္ဂဟိတာနီတိ ဂဏိတာနိ။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ အကုသလကုသလာဗျာကတဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂသင်္ခါတဝတ္ထုဝသေန။ ယံ ဒုက္ခသစ္စံ အကုသလန္တိ ဌပေတွာ တဏှံ အဝသေသံ အကုသလံ။ အကုသလဋ္ဌေန ဒွေ သစ္စာနိ ဧကသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနီတိ ဣမာနိ ဒွေ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာနိ အကုသလဋ္ဌေန ဧကသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ အကုသလသစ္စံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧကသစ္စံ ဒွီဟိ သစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဧကံ အကုသလသစ္စံ ဒွီဟိ ဒုက္ခသမုဒယသစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ယံ ဒုက္ခသစ္စံ ကုသလန္တိ တေဘူမကံ ကုသလံ။ ဣမာနိ ဒွေ ဒုက္ခမဂ္ဂသစ္စာနိ ကုသလဋ္ဌေန ဧကသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ ကုသလသစ္စံ နာမ ဟောတိ။ ဧကံ ကုသလသစ္စံ ဒွီဟိ ဒုက္ခမဂ္ဂသစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ယံ ဒုက္ခသစ္စံ အဗျာကတန္တိ တေဘူမကဝိပါကကိရိယာ ရူပဉ္စ။ ဣမာနိ ဒွေ ဒုက္ခနိရောဓသစ္စာနိ အဗျာကတဋ္ဌေန ဧကသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ ဧကံ အဗျာကတသစ္စံ နာမ ဟောတိ။ ဧကံ အဗျာကတသစ္စံ ဒွီဟိ ဒုက္ခနိရောဓသစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ တီဏိ သစ္စာနိ ဧကသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနီတိ သမုဒယမဂ္ဂနိရောဓသစ္စာနိ ဧကေန အကုသလကုသလာဗျာကတဘူတေန ဒုက္ခသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ။ ဧကံ သစ္စံ တီဟိ သစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဧကံ ဒုက္ခသစ္စံ ဝိသုံ အကုသလကုသလအဗျာကတဘူတေဟိ သမုဒယမဂ္ဂနိရောဓသစ္စေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဒုက္ခသမုဒယသစ္စာနိ အကုသလဋ္ဌေန သမုဒယသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ ဒုက္ခမဂ္ဂသစ္စာနိ ကုသလဋ္ဌေန မဂ္ဂသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ န ဒဿနဋ္ဌေန။ ဒုက္ခနိရောဓသစ္စာနိ အဗျာကတဋ္ဌေန နိရောဓသစ္စေန သင်္ဂဟိတာနိ၊ န အသင်္ခတဋ္ဌေနာ’’တိ ဝဏ္ဏယန္တိ။

၂။ ဒုတိယသုတ္တန္တပါဠိဝဏ္ဏနာ

၁၃။ ပုန အညဿ သုတ္တန္တဿ အတ္ထဝသေန သစ္စပ္ပဋိဝေဓံ နိဒ္ဒိသိတုကာမော ပုဗ္ဗေ မေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိကံ သုတ္တန္တံ အာဟရိတွာ ဒဿေသိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ မေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္ဗောဓာတိ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သမ္ဗောဓိတော သဗ္ဗညုတညာဏတော ပုဗ္ဗေ။ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿာတိ သဗ္ဗဓမ္မေ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဿ။ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတောတိ ဗောဓိသတ္တဘူတဿေဝ။ ဧတဒဟောသီတိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဧတံ ပရိဝိတက္ကိတံ အဟောသိ။ အဿာဒေါတိ အဿာဒီယတီတိ အဿာဒေါ။ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော ။ နိဿရဏန္တိ အပဂမနံ။ သုခန္တိ သုခယတီတိ သုခံ၊ ယဿုပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သုခိတံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သောမနဿန္တိ ပီတိသောမနဿယောဂတော သောဘနံ မနော အဿာတိ သုမနော၊ သုမနဿ ဘာဝေါ သောမနဿံ ၊ သုခမေဝ ပီတိယောဂတော ဝိသေသိတံ။ အနိစ္စန္တိ အဒ္ဓုဝံ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခဝတ္ထုတ္တာ သင်္ခါရဒုက္ခတ္တာ စ ဒုက္ခံ။ ဝိပရိဏာမဓမ္မန္တိ အဝသီ ဟုတွာ ဇရာဘင်္ဂဝသေန ပရိဝတ္တနပကတိကံ။ ဧတေန အနတ္တဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဆန္ဒရာဂဝိနယောတိ ဆန္ဒသင်္ခါတဿ ရာဂဿ သံဝရဏံ၊ န ဝဏ္ဏရာဂဿ။ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ တဿေဝ ဆန္ဒရာဂဿ ပဇဟနံ။

ယာဝကီဝဉ္စာတိအာဒီသု ယာဝ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ…ပေ… ယထာဘူတံ နာဗ္ဘညာသိံ န အဓိကေန ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိံ၊ တာဝ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အနုတ္တရံ သဗ္ဗညုဘာဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ အဘိသမေတာဝီ အရဟန္တိ နေဝါဟံ ပစ္စညာသိံ နေဝ ပဋိညံ အကာသိန္တိ သမ္ဗန္ဓတော အတ္ထော။ ကီဝဉ္စာတိ နိပါတမတ္တံ။ ယတောတိ ယသ္မာ၊ ယဒါ ဝါ။ အထာတိ အနန္တရံ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒီတိ ဒဿနကိစ္စကရဏေန ဒဿနသင်္ခါတံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဉ္စ မေ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အကုပ္ပာတိ ကောပေတုံ စာလေတုံ အသက္ကုဏေယျာ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။ ဧတာယ ဧဝ ဖလပစ္စဝေက္ခဏာယ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနပစ္စဝေက္ခဏာပိ ဝုတ္တာဝ ဟောန္တိ။ အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အယံ ပစ္ဆိမာ ခန္ဓပ္ပဝတ္တိ။ နတ္ထိဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ဣဒါနိ ပုန ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထိ။ ဧတေန ပဟီနကိလေသပစ္စဝေက္ခဏာ ဝုတ္တာ။ အရဟတော ဟိ အဝသိဋ္ဌကိလေသပစ္စဝေက္ခဏာ န ဟောတိ။

၃။ ဒုတိယသုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၁၄။ သစ္စပ္ပဋိဝေဓဉာဏယောဇနက္ကမေ စ အယံ ရူပဿ အဿာဒေါတိ ပဟာနပ္ပဋိဝေဓောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘အယံ တဏှာသမ္ပယုတ္တော ရူပဿ အဿာဒေါ’’တိ ဉတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ သမုဒယပ္ပဟာနသင်္ခါတော သမုဒယသစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ သမုဒယသစ္စန္တိ သမုဒယသစ္စပ္ပဋိဝေဓဉာဏံ။ အရိယသစ္စာရမ္မဏဉာဏမ္ပိ ဟိ ‘‘ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ သဗ္ဗေ တေ စတူသု အရိယသစ္စေသု သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၀၀) ဝိယ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ရူပဿ အာဒီနဝေါတိ ပရိညာပဋိဝေဓောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘အယံ ရူပဿ အာဒီနဝေါ’’တိ ဉတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ ဒုက္ခပရိညာသင်္ခါတော ဒုက္ခသစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ဒုက္ခသစ္စပ္ပဋိဝေဓဉာဏံ။ ဣဒံ ရူပဿ နိဿရဏန္တိ သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓောတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ ‘‘ဣဒံ ရူပဿ နိဿရဏ’’န္တိ ဉတွာ မဂ္ဂက္ခဏေ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာသင်္ခါတော နိရောဓသစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ နိရောဓသစ္စန္တိ နိရောဓသစ္စာရမ္မဏံ နိရောဓသစ္စပ္ပဋိဝေဓဉာဏံ ။ ယာ ဣမေသု တီသု ဌာနေသူတိ ဣမေသု ယထာဝုတ္တေသု တီသု သမုဒယဒုက္ခနိရောဓေသု ပဋိဝေဓဝသေန ပဝတ္တာ ယာ ဒိဋ္ဌိ ယော သင်္ကပ္ပောတိ ယောဇနာ။ ဘာဝနာပဋိဝေဓောတိ အယံ မဂ္ဂဘာဝနာသင်္ခါတော မဂ္ဂသစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ မဂ္ဂသစ္စန္တိ မဂ္ဂသစ္စပ္ပဋိဝေဓဉာဏံ။

၁၅။ ပုန အပရေန ပရိယာယေန သစ္စာနိ စ သစ္စပ္ပဋိဝေဓဉ္စ ဒဿေန္တော သစ္စန္တိ ကတိဟာကာရေဟိ သစ္စန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေပိ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နာ ဇရာမရဏာဒိကဿ ဒုက္ခသစ္စဿ ဇာတိအာဒိကံ သမုဒယသစ္စံ ‘‘ကိံ နု ခေါ’’တိ ဧသန္တိ၊ တထာ ဧသန္တာ စ ဇရာမရဏာဒိကဿ ဒုက္ခသစ္စဿ ဇာတိအာဒိကံ သမုဒယသစ္စံ ‘‘ပစ္စယော’’တိ ဝဝတ္ထပေန္တော ပရိဂ္ဂဏှန္တိ၊ တသ္မာ သာ စ ဧသနာ သော စ ပရိဂ္ဂဟော သစ္စာနံ ဧသနတ္တာ ပရိဂ္ဂဟတ္တာ စ ‘‘သစ္စ’’န္တိ ကတွာ ဧသနဋ္ဌေန ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ။ အယဉ္စ ဝိဓိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ လဗ္ဘတိယေဝ၊ သာဝကာနံ ပန အနုဿဝဝသေန ပစ္စယပရိဂ္ဂဟေ လဗ္ဘတိ။ ပဋိဝေဓဋ္ဌေနာတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ တထာ ဧသိတာနံ ပရိဂ္ဂဟိတာနဉ္စ မဂ္ဂက္ခဏေ ဧကပဋိဝေဓဋ္ဌေန။

ကိံနိဒါနန္တိအာဒီသု နိဒါနာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ ဖလံ နိဒေတိ ‘‘ဟန္ဒ နံ ဂဏှထာ’’တိ အပ္ပေတိ ဝိယ၊ တသ္မာ ‘‘နိဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယသ္မာ ဖလံ တတော သမုဒေတိ၊ ဇာယတိ၊ ပဘဝတိ၊ တသ္မာ သမုဒယော၊ ဇာတိ၊ ပဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – ကိံ နိဒါနံ ဧတဿာတိ ကိံနိဒါနံ။ ကော သမုဒယော ဧတဿာတိ ကိံသမုဒယံ။ ကာ ဇာတိ ဧတဿာတိ ကိံဇာတိကံ။ ကော ပဘဝေါ ဧတဿာတိ ကိံပဘဝံ။ ယသ္မာ ပန တဿ ဇာတိ ယထာဝုတ္တေန အတ္ထေန နိဒါနဉ္စေဝ သမုဒယော စ ဇာတိ စ ပဘဝေါ စ၊ တသ္မာ ဇာတိနိဒါနန္တိအာဒိမာဟ။ ဇရာမရဏန္တိ ဒုက္ခသစ္စံ။ ဇရာမရဏသမုဒယန္တိ တဿ ပစ္စယံ သမုဒယသစ္စံ။ ဇရာမရဏနိရောဓန္တိ နိရောဓသစ္စံ။ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂသစ္စံ။ ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၆။ နိရောဓပ္ပဇာနနာတိ အာရမ္မဏကရဏေန နိရောဓဿ ပဇာနနာ။ ဇာတိ သိယာ ဒုက္ခသစ္စံ၊ သိယာ သမုဒယသစ္စန္တိ ဘဝပစ္စယာ ပညာယနဋ္ဌေန ဒုက္ခသစ္စံ ၊ ဇရာမရဏဿ ပစ္စယဋ္ဌေန သမုဒယသစ္စံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ အဝိဇ္ဇာ သိယာ ဒုက္ခသစ္စန္တိ ပန အာသဝသမုဒယာ အဝိဇ္ဇာသမုဒယဋ္ဌေနာတိ။

သစ္စကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာ

ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ

၁၇။ ဣဒါနိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓသိဒ္ဓံ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိသေသံ ဒဿေန္တေန ကထိတာယ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ သုတ္တန္တေ တာဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဗောဓိယာ၊ ဗောဓိဿ ဝါ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၈၂) – ယာ ဟိ အယံ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ၊ ယာယ လောကုတ္တရမဂ္ဂက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခတ္တကိလမထာနုယောဂဥစ္ဆေဒသဿတာဘိနိဝေသာဒီနံ အနေကေသံ ဥပဒ္ဒဝါနံ ပဋိပက္ခဘူတာယ သတိဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိပဿဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသင်္ခါတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ အရိယသာဝကော ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ ဗုဇ္ဈတီတိ ကိလေသသန္တာနနိဒ္ဒါယ ဝုဋ္ဌဟတိ၊ စတ္တာရိ ဝါ အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ၊ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝါ သစ္ဆိကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၈၊ ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၃)။ တဿာ ဓမ္မသာမဂ္ဂီသင်္ခါတာယ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဈာနင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒယော ဝိယ။ ယောပေသ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာယ ဧတာယ ဓမ္မသာမဂ္ဂိယာ ဗုဇ္ဈတီတိ ကတွာ အရိယသာဝကော ဗောဓီတိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ သေနင်္ဂရထင်္ဂါဒယော ဝိယ။ တေနာဟု အဋ္ဌကထာစရိယာ ‘‘ဗုဇ္ဈနကဿ ပုဂ္ဂလဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ’’တိ။ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါဒီနံ အတ္ထော အဘိညေယျနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တော။

ဗောဇ္ဈင်္ဂတ္ထနိဒ္ဒေသေ ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။ ကဿ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ? မဂ္ဂဖလေဟိ နိဗ္ဗာနဿ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ကတကိစ္စဿ ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ၊ မဂ္ဂေန ဝါ ကိလေသနိဒ္ဒါတော ပဗုဇ္ဈနတ္ထာယ ဖလေန ပဗုဒ္ဓဘာဝတ္ထာယာပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗလဝဝိပဿနာယပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဗောဓာယ သံဝတ္တန္တိ ။ တသ္မာ အယံ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ သာဓာရဏတ္ထော။ တီသုပိ ဟိ ဌာနေသု ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တန္တိ။ ဧတေန ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိအာဒီဟိ ပဉ္စဟိ စတုက္ကေဟိ ဝုတ္တာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ အဘိညေယျနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တံ။ အပိ စ ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ သကိစ္စကရဏေ သမတ္ထဘာဝဒဿနတ္ထံ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော ။ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေနာတိ သကိစ္စကရဏသမတ္ထတ္တေပိ သတိ ကတ္တုနော အဘာဝဒဿနတ္ထံ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဗောဓေန္တီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာယ ဗုဇ္ဈန္တာနံ ယောဂီနံ ပယောဇကတ္တာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဟေတုကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ဗောဓနဋ္ဌေနာတိ ပဌမံ ဝုတ္တနယေနေဝ ပယောဇကဟေတုကတ္တုနာ ဘာဝနိဒ္ဒေသော။ ဧတေဟိ ဗောဓိယာ အင်္ဂါ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗောဓိပက္ခိယဋ္ဌေနာတိ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန ဗောဓီတိ လဒ္ဓနာမဿ ယောဂိဿ ပက္ခေ ဘဝတ္တာ။ အယမေတေသံ ယောဂိနော ဥပကာရကတ္တနိဒ္ဒေသော။ ဧတေဟိ ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓိလဘနဋ္ဌေနာတိအာဒိကေ ဆက္ကေ ဗုဒ္ဓိလဘနဋ္ဌေနာတိ ယောဂါဝစရေန ဗုဒ္ဓိယာ ပါပုဏနဋ္ဌေန။ ရောပနဋ္ဌေနာတိ သတ္တာနံ ပတိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန ။ ပါပနဋ္ဌေနာတိ ပတိဋ္ဌာပိတာယ နိဋ္ဌာပနဋ္ဌေန။ ဣမေ ဝိပဿနာဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပတိ-အဘိ-သံ-ဣတိ တီဟိ ဥပသဂ္ဂေဟိ ဝိသေသိတာ မဂ္ဂဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဓမ္မဝေါဟာရေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနံ ဗောဓိယာ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မူလမူလကာဒိဒသကဝဏ္ဏနာ

၁၈။ မူလဋ္ဌေနာတိအာဒိကေ မူလမူလကေ ဒသကေ မူလဋ္ဌေနာတိ ဝိပဿနာဒီသု ပုရိမာ ပုရိမာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပစ္ဆိမာနံ ပစ္ဆိမာနံ ဗောဇ္ဈင်္ဂါနဉ္စ သဟဇာတဓမ္မာနဉ္စ အညမညဉ္စ မူလဋ္ဌေန။ မူလစရိယဋ္ဌေနာတိ မူလံ ဟုတွာ စရိယာ ပဝတ္တိ မူလစရိယာ။ တေန မူလစရိယဋ္ဌေန၊ မူလံ ဟုတွာ ပဝတ္တနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ မူလပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေနာတိ တေ ဧဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အာဒိတော ပဘုတိ ဥပ္ပာဒနတ္ထာယ ပရိဂယှမာနတ္တာ ပရိဂ္ဂဟာ၊ မူလာနိယေဝ ပရိဂ္ဂဟာ မူလပရိဂ္ဂဟာ။ တေန မူလပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေန။ တေ ဧဝ အညမညံ ပရိဝါရဝသေန ပရိဝါရဋ္ဌေန။ ဘာဝနာပါရိပူရိဝသေန ပရိပူရဏဋ္ဌေန။ နိဋ္ဌံ ပါပုဏနဝသေန ပရိပါကဋ္ဌေန။ တေ ဧဝ မူလာနိ စ ဆဗ္ဗိဓာ ပဘေဒဘိန္နတ္တာ ပဋိသမ္ဘိဒါ စာတိ မူလပဋိသမ္ဘိဒါ။ တေန မူလပဋိသမ္ဘိဒဋ္ဌေန။ မူလပဋိသမ္ဘိဒါပါပနဋ္ဌေနာတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာနုယုတ္တဿ ယောဂိနော တံ မူလပဋိသမ္ဘိဒံ ပါပနဋ္ဌေန ။ တဿေဝ ယောဂိနော တဿာ မူလပဋိသမ္ဘိဒါယ ဝသီဘာဝဋ္ဌေန။ သေသေသုပိ ဤဒိသေသု ပုဂ္ဂလဝေါဟာရေသု ဗောဓိဿ အင်္ဂါတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မူလပဋိသမ္ဘိဒါယ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တာနမ္ပီတိ ဤဒိသေသုပိ နိဋ္ဌာဝစနေသု ဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝသီဘာဝံ ပတ္တာနန္တိပိ ပါဌော။

မူလမူလကဒသကံ နိဋ္ဌိတံ။

သေသေသုပိ ဟေတုမူလကာဒီသု နဝသု ဒသကေသု ဣမိနာဝ နယေန သာဓာရဏဝစနာနံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော ။ အသာဓာရဏေသု ပန ယထာဝုတ္တာ ဧဝ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ယထာဝုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ ဇနကတ္တာ ဟေတူ နာမ ဟောန္တိ။ ဥပတ္ထမ္ဘကတ္တာ ပစ္စယာ နာမ။ တေ ဧဝ တဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိသုဒ္ဓိဘူတတ္တာ ဝိသုဒ္ဓိ နာမ။ ဝဇ္ဇဝိရဟိတတ္တာ အနဝဇ္ဇာ နာမ။ ‘‘သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ နေက္ခမ္မ’’န္တိ ဝစနတော နေက္ခမ္မံ နာမ။ ကိလေသေဟိ ဝိမုတ္တတ္တာ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိအာဒိဝသေန ဝိမုတ္တိ နာမ။ မဂ္ဂဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဝိသယီဘူတေဟိ အာသဝေဟိ ဝိရဟိတတ္တာ အနာသဝါ။ တိဝိဓာပိ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကိလေသေဟိ သုညတ္တာ တဒင်္ဂဝိဝေကာဒိဝသေန ဝိဝေကာ။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပရိစ္စာဂဝေါသဂ္ဂတ္တာ ပက္ခန္ဒနဝေါသဂ္ဂတ္တာ စ ဝေါသဂ္ဂါ။ ဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပက္ခန္ဒနဝေါသဂ္ဂတ္တာ ဝေါသဂ္ဂါ။

၁၉။ မူလဋ္ဌံဗုဇ္ဈန္တီတိအာဒယော ဧကေကပဒဝသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌာ နဝ ဒသကာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တာနန္တိ ပဒံ ပန ဝတ္တမာနဝစနာဘာဝေန န ယောဇိတံ။ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌာဒယော အဘိညေယျနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တတ္ထာ။

၂၀။ ပုန ထေရော အတ္တနာ ဒေသိတံ သုတ္တန္တံ ဥဒ္ဒိသိတွာ တဿ နိဒ္ဒေသဝသေန ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဓိံ ဒဿေတုကာမော ဧကံ သမယန္တိအာဒိကံ နိဒါနံ ဝတွာ သုတ္တန္တံ တာဝ ဥဒ္ဒိသိ။ အတ္တနာ ဒေသိတသုတ္တတ္တာ ဧဝ စေတ္ထ ဧဝံ မေ သုတန္တိ န ဝုတ္တံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ပနေတ္ထ ဒေသကဗျတ္တိဘာဝတ္ထံ အတ္တာနံ ပရံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဤဒိသဉှိ ဝစနံ လောကေ ဂန္ထေသု ပယုဇ္ဇန္တိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယန္တိ သကလံ ပုဗ္ဗဏှသမယံ။ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ သေသဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဣတိ စေမေ ဟောတီတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ ဧဝဉ္စေ မယှံ ဟောတိ။ အပ္ပမာဏောတိ မေ ဟောတီတိ အပ္ပမာဏောတိ ဧဝံ မေ ဟောတိ။ သုသမာရဒ္ဓါတိ မေ ဟောတီတိ သုဋ္ဌု ပရိပုဏ္ဏောတိ ဧဝံ မေ ဟောတိ။ တိဋ္ဌန္တန္တိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ ပဝတ္တိဝသေန တိဋ္ဌန္တံ။ စဝတီတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတော အပဂစ္ဆတိ။ သေသဗောဇ္ဈင်္ဂေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ရာဇမဟာမတ္တဿာတိ ရညော မဟာအမစ္စဿ၊ မဟတိယာ ဝါ ဘောဂမတ္တာယ ဘောဂပ္ပမာဏေန သမန္နာဂတဿ။ နာနာရတ္တာနန္တိ နာနာရင်္ဂရတ္တာနံ၊ ပူရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ နာနာရတ္တေဟီတိ အတ္ထော။ ဒုဿကရဏ္ဍကောတိ ဒုဿပေဠာ။ ဒုဿယုဂန္တိ ဝတ္ထယုဂလံ။ ပါရုပိတုန္တိ အစ္ဆာဒေတုံ။ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တေ ထေရဿ ဖလဗောဇ္ဈင်္ဂါ ကထိတာ။ ယဒါ ဟိ ထေရော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သီသံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တဒါ ဣတရေ တဒနွယာ ဟောန္တိ။ ယဒါ ဓမ္မဝိစယာဒီသု အညတရံ၊ တဒါ သေသာပိ တဒနွယာ ဟောန္တီတိ ဧဝံ ဖလသမာပတ္တိယာ အတ္တနော စိဏ္ဏဝသီဘာဝံ ဒဿေန္တော ထေရော ဣမံ သုတ္တန္တံ ကထေသီတိ။

သုတ္တန္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ

၂၁။ ကထံသတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဣတိ စေ ဟောတီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သီသံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇန္တဿ အညေသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဧဝံ အယံ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဟောတီတိ ဣတိ စေ ပဝတ္တဿ ကထံ သော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယာဝတာ နိရောဓူပဋ္ဌာတီတိ ယတ္တကေန ကာလေန နိရောဓော ဥပဋ္ဌာတိ၊ ယတ္တကေ ကာလေ အာရမ္မဏတော နိဗ္ဗာနံ ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော။ ယာဝတာ အစ္စီတိ ယတ္တကေန ပရိမာဏေန ဇာလာ။ ကထံ အပ္ပမာဏော ဣတိ စေ ဟောတီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ န အပ္ပမာဏေပိ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဝိဇ္ဇမာနေ ဧဝံ အယံ အပ္ပမာဏော ဟောတီတိ ဣတိ စေ ပဝတ္တဿ သော အပ္ပမာဏော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ကထံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ပမာဏဗဒ္ဓါတိ ကိလေသာ စ ပရိယုဋ္ဌာနာ စ ပေါနောဘဝိကသင်္ခါရာ စ ပမာဏဗဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ။ ‘‘ရာဂေါပမာဏကရဏော၊ ဒေါသော ပမာဏကရဏော၊ မောဟော ပမာဏကရဏော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၅၉) ဝစနတော ရာဂါဒယော ယဿ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ‘‘အယံ ဧတ္တကော’’တိ တဿ ပမာဏကရဏတော ပမာဏံ နာမ။ တသ္မိံ ပမာဏေ ဗဒ္ဓါ ပဋိဗဒ္ဓါ အာယတ္တာတိ ကိလေသာဒယော ပမာဏဗဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ။ ကိလေသာတိ အနုသယဘူတာ၊ ပရိယုဋ္ဌာနာတိ သမုဒါစာရပ္ပတ္တကိလေသာ။ သင်္ခါရာ ပေါနောဘဝိကာတိ ပုနပ္ပုနံ ဘဝကရဏံ ပုနဘဝေါ၊ ပုနဘဝေါ သီလမေတေသန္တိ ပေါနဘဝိကာ၊ ပေါနဘဝိကာ ဧဝ ပေါနောဘဝိကာ။ ကုသလာကုသလကမ္မသင်္ခါတာ သင်္ခါရာ။ အပ္ပမာဏောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဿ ပမာဏဿ အဘာဝေန အပ္ပမာဏော။ မဂ္ဂဖလာနမ္ပိ အပ္ပမာဏတ္တာ တတော ဝိသေသနတ္ထံ အစလဋ္ဌေန အသင်္ခတဋ္ဌေနာတိ ဝုတ္တံ။ ဘင်္ဂါဘာဝတော အစလော၊ ပစ္စယာဘာဝတော အသင်္ခတော။ ယော ဟိ အစလော အသင်္ခတော စ၊ သော အတိဝိယ ပမာဏဝိရဟိတော ဟောတိ။

ကထံ သုသမာရဒ္ဓါ ဣတိ စေ ဟောတီတိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေါတိ အနန္တရံ ဝုတ္တနယေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝိသမာတိ သယဉ္စ ဝိသမတ္တာ၊ ဝိသမဿ စ ဘာဝဿ ဟေတုတ္တာ ဝိသမာ။ သမဓမ္မောတိ သန္တဋ္ဌေန ပဏီတဋ္ဌေန သမော ဓမ္မော။ ပမာဏာဘာဝတော သန္တော။ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ဝစနတော သဗ္ဗဓမ္မုတ္တမဋ္ဌေန ပဏီတော။ တသ္မိံ သမဓမ္မောတိ ဝုတ္တေ သုသမေ အာရဒ္ဓါ သုသမာရဒ္ဓါ။ အာဝဇ္ဇိတတ္တာတိ ဖလသမာပတ္တိယာ ပဝတ္တကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အနုပ္ပာဒါဒိသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ မနောဒွါရာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပန္နတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တိဋ္ဌတီတိ ပဝတ္တတိ။ ဥပ္ပာဒါဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနိ။ သေသဗောဇ္ဈင်္ဂမူလကေသုပိ ဝါရေသု ဧသေဝ နယော။

ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ မေတ္တာကထာ

မေတ္တာကထာဝဏ္ဏနာ

၂၂။ ဣဒါနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာနန္တရံ ကထိတာယ ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာဂတိယာ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ မေတ္တာကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ သုတ္တန္တေ တာဝ အာသေဝိတာယာတိ အာဒရေန သေဝိတာယ။ ဘာဝိတာယာတိ ဝဍ္ဎိတာယ။ ဗဟုလီကတာယာတိ ပုနပ္ပုနံ ကတာယ။ ယာနီကတာယာတိ ယုတ္တယာနသဒိသာယ ကတာယ။ ဝတ္ထုကတာယာတိ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝတ္ထု ဝိယ ကတာယ။ အနုဋ္ဌိတာယာတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတာယ။ ပရိစိတာယာတိ သမန္တတော စိတာယ ဥပစိတာယ။ သုသမာရဒ္ဓါယာတိ သုဋ္ဌု သမာရဒ္ဓါယ သုကတာယ ။ အာနိသံသာတိ ဂုဏာ။ ပါဋိကင်္ခါတိ ပဋိကင်္ခိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ သုခံ သုပတီတိ ယထာ သေသဇနာ သမ္ပရိဝတ္တမာနာ ကာကစ္ဆမာနာ ဒုက္ခံ သုပန္တိ၊ ဧဝံ အသုပိတွာ သုခံ သုပတိ။ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တောပိ သမာပတ္တိံ သမာပန္နော ဝိယ ဟောတိ။ သုခံ ပဋိဗုဇ္ဈတီတိ ယထာ အညေ နိတ္ထုနန္တာ ဝိဇမ္ဘန္တာ သမ္ပရိဝတ္တန္တာ ဒုက္ခံ ပဋိဗုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝံ အပဋိဗုဇ္ဈိတွာ ဝိကသမာနမိဝ ပဒုမံ သုခံ နိဗ္ဗိကာရံ ပဋိဗုဇ္ဈတိ။ န ပါပကံ သုပိနံ ပဿတီတိ သုပိနံ ပဿန္တောပိ ဘဒ္ဒကမေဝ သုပိနံ ပဿတိ။ စေတိယံ ဝန္ဒန္တော ဝိယ ပူဇံ ကရောန္တော ဝိယ ဓမ္မံ သုဏန္တော ဝိယ စ ဟောတိ။ ယထာ ပနညေ အတ္တာနံ စောရေဟိ ပရိဝါရိတံ ဝိယ ဝါဠေဟိ ဥပဒ္ဒုတံ ဝိယ ပပါတေ ပတန္တံ ဝိယ စ ပဿန္တိ၊ န ဧဝံ ပါပကံ သုပိနံ ပဿတိ။ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတီတိ ဥရေ အာမုတ္တမုတ္တာဟာရော ဝိယ သီသေ ပိဠန္ဓမာလာ ဝိယ စ မနုဿာနံ ပိယော ဟောတိ မနာပေါ။ အမနုဿာနံ ပိယော ဟောတီတိ ယထေဝ စ မနုဿာနံ၊ ဧဝံ အမနုဿာနမ္ပိ ပိယော ဟောတိ။ ဒေဝတာ ရက္ခန္တီတိ ပုတ္တမိဝ မာတာပိတရော ဒေဝတာ ရက္ခန္တိ။ နာဿ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ ကမတီတိ မေတ္တာဝိဟာရိဿ ကာယေ အဂ္ဂိ ဝါ ဝိသံ ဝါ သတ္ထံ ဝါ န ကမတိ န ပဝိသတိ၊ နာဿ ကာယံ ဝိကောပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တုဝဋံ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ မေတ္တာဝိဟာရိနော ခိပ္ပမေဝ စိတ္တံ သမာဓိယတိ၊ နတ္ထိ တဿ ဒန္ဓာယိတတ္တံ။ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတီတိ ဗန္ဓနာ ပမုတ္တတာလပက္ကံ ဝိယ စဿ ဝိပ္ပသန္နဝဏ္ဏံ မုခံ ဟောတိ။ အသမ္မူဠှော ကာလံ ကရောတီတိ မေတ္တာဝိဟာရိနော သမ္မောဟမရဏံ နာမ နတ္ထိ၊ အသမ္မူဠှော နိဒ္ဒံ ဩက္ကမန္တော ဝိယ ကာလံ ကရောတိ။ ဥတ္တရိ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တောတိ မေတ္တာသမာပတ္တိတော ဥတ္တရိံ အရဟတ္တံ အဓိဂန္တုံ အသက္ကောန္တော ဣတော စဝိတွာ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါ ဝိယ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ ဟောတီတိ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

မေတ္တာနိဒ္ဒေသေ အနောဓိသော ဖရဏာတိ ဩဓိ မရိယာဒါ၊ န ဩဓိ အနောဓိ။ တတော အနောဓိသော၊ အနောဓိတောတိ အတ္ထော၊ နိပ္ပဒေသတော ဖုသနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဩဓိသောတိ ပဒေသဝသေန။ ဒိသာဖရဏာတိ ဒိသာသု ဖရဏာ။ သဗ္ဗေတိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ။ သတ္တာတိပဒဿ အတ္ထော ဉာဏကထာမာတိကာဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တော၊ ရုဠှီသဒ္ဒေန ပန ဝီတရာဂေသုပိ အယံ ဝေါဟာရော ဝတ္တတိ ဝိလီဝမယေပိ ဗီဇနိဝိသေသေ တာလဝဏ္ဋဝေါဟာရော ဝိယ။ အဝေရာတိ ဝေရရဟိတာ။ အဗျာပဇ္ဇာတိ ဗျာပါဒရဟိတာ။ အနီဃာတိ နိဒ္ဒုက္ခာ။ အနိဂ္ဃာတိပိ ပါဌော။ သုခီ အတ္တာနံပရိဟရန္တူတိ သုခိတာ ဟုတွာ အတ္တဘာဝံ ဝတ္တယန္တု။ ‘‘အဝေရာ’’တိ စ သကသန္တာနေ စ ပရေ ပဋိစ္စ၊ ပရသန္တာနေ စ ဣတရေ ပဋိစ္စ ဝေရာဘာဝေါ ဒဿိတော၊ ‘‘အဗျာပဇ္ဇာ’’တိအာဒီသု ဝေရာဘာဝါ တမ္မူလကဗျာပါဒါဘာဝေါ၊ ‘‘အနီဃာ’’တိ ဗျာပါဒါဘာဝါ တမ္မူလကဒုက္ခာဘာဝေါ၊ ‘‘သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူ’’တိ ဒုက္ခာဘာဝါသုခေန အတ္တဘာဝပရိဟရဏံ ဒဿိတန္တိ ဧဝမေတ္ထ ဝစနသမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။ ဣမေသု စ ‘‘အဝေရာ ဟောန္တူ’’တိအာဒီသု စတူသုပိ ဝစနေသု ယံ ယံ ပါကဋံ ဟောတိ၊ တဿ တဿ ဝသေန မေတ္တာယ ဖရတိ။

ပါဏာတိအာဒီသု ပါဏနတာယ ပါဏာ၊ အဿာသပဿာသာယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ အတ္ထော။ ဘူတတ္တာ ဘူတာ၊ အဘိနိဗ္ဗတ္တာတိ အတ္ထော။ ပုံ ဝုစ္စတိ နိရယော၊ တံ ပုံ ဂလန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ ပုဂ္ဂလာ။ အတ္တဘာဝေါ ဝုစ္စတိ သရီရံ၊ ခန္ဓပဉ္စကမေဝ ဝါ၊ တံ ဥပါဒါယ ပညတ္တိမတ္တသဗ္ဘာဝတော၊ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ပရိယာပန္နာ ပရိစ္ဆိန္နာ အန္တောဂဓာတိ အတ္တဘာဝပရိယာပန္နာ။ ယထာ စ သတ္တာတိ ဝစနံ၊ ဧဝံ သေသာနိပိ ရုဠှီဝသေန အာရောပေတွာ သဗ္ဗာနေတာနိ သဗ္ဗသတ္တဝေဝစနာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ကာမဉ္စ အညာနိပိ ‘‘သဗ္ဗေ ဇန္တူ သဗ္ဗေ ဇီဝါ’’တိအာဒီနိ သဗ္ဗသတ္တဝေဝစနာနိ အတ္ထိ၊ ပါကဋဝသေန ပန ဣမာနေဝ ပဉ္စ ဂဟေတွာ ‘‘ပဉ္စဟာကာရေဟိ အနောဓိသော ဖရဏာ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ယေ ပန ‘‘သတ္တာ ပါဏာ’’တိအာဒီနံ န ကေဝလံ ဝစနမတ္တတောဝ၊ အထ ခေါ အတ္ထတောပိ နာနတ္တမေဝ ဣစ္ဆေယျုံ၊ တေသံ အနောဓိသော ဖရဏာ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ တထာ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ ဣမေသု ပဉ္စသု အာကာရေသု အညတရဝသေန အနောဓိသော မေတ္တာယ ဖရတိ။

ဩဓိသော ဖရဏေ ပန ဣတ္ထိယော ပုရိသာတိ လိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ အရိယာ အနရိယာတိ အရိယပုထုဇ္ဇနဝသေန၊ ဒေဝါမနုဿာ ဝိနိပါတိကာတိ ဥပပတ္တိဝသေန။ ဒိသာဖရဏေပိ ဒိသာဝိဘာဂံ အကတွာ သဗ္ဗဒိသာသု ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဖရဏတော အနောဓိသော ဖရဏာ ဟောတိ၊ သဗ္ဗဒိသာသု ‘‘သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဖရဏတော ဩဓိသော ဖရဏာ။

ယသ္မာ ပန အယံ တိဝိဓာပိ မေတ္တာဖရဏာ အပ္ပနာပတ္တစိတ္တဿ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ တီသု ဝါရေသု အပ္ပနာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ အနောဓိသော ဖရဏေ တာဝ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တူ’’တိ ဧကာ၊ ‘‘အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တူ’’တိ ဧကာ ‘‘အနီဃာ ဟောန္တူ’’တိ ဧကာ၊ ‘‘သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူ’’တိ ဧကာ။ တာနိပိ ဟိ စတ္တာရိ ဟိတောပသံဟာရဝသေနေဝ ဝုတ္တာနိ။ ဟိတောပသံဟာရလက္ခဏာ ဟိ မေတ္တာ။ ဣတိ ‘‘သတ္တာ’’တိအာဒီသု ပဉ္စသု အာကာရေသု စတဿန္နံ စတဿန္နံ အပ္ပနာနံ ဝသေန ဝီသတိ အပ္ပနာ ဟောန္တိ၊ ဩဓိသော ဖရဏေ ‘‘သဗ္ဗာ ဣတ္ထိယော’’တိအာဒီသု သတ္တသု အာကာရေသု စတဿန္နံ စတဿန္နံ ဝသေန အဋ္ဌဝီသတိ အပ္ပနာ။ ဒိသာဖရဏေ ပန ‘‘သဗ္ဗေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သတ္တာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကမေကိဿာ ဒိသာယ ဝီသတိ ဝီသတိ ကတွာ ဒွေ သတာနိ၊ ‘‘သဗ္ဗာ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဣတ္ထိယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဧကမေကိဿာ ဒိသာယ အဋ္ဌဝီသတိ အဋ္ဌဝီသတိ ကတွာ အသီတိ ဒွေ သတာနီတိ စတ္တာရိ သတာနိ အသီတိ စ အပ္ပနာ။ ဣတိ သဗ္ဗာနိပိ ဣဓ ဝုတ္တာနိ အဋ္ဌဝီသာဓိကာနိ ပဉ္စ အပ္ပနာသတာနိ ဟောန္တိ။ ယထာ စ မေတ္တာယ တိဝိဓေန ဖရဏာ ဝုတ္တာ၊ တထာ ကရုဏာမုဒိတာဥပေက္ခာနမ္ပိ ဝုတ္တာဝ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၁။ ဣန္ဒြိယဝါရဝဏ္ဏနာ

၂၃။ အထ မေတ္တူပသံဟာရာကာရံ ဣန္ဒြိယာဒိပရိဘာဝနဉ္စ ဒဿေတုံ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ ပီဠနံ ဝဇ္ဇေတွာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပီဠနန္တိ အဗ္ဘန္တရတော သရီရပီဠနံ။ ဥပဃာတန္တိ ဗာဟိရတော သရီရောပဃာတံ။ သန္တာပန္တိ ယထာ တထာ ဝါ စိတ္တသန္တာပနံ။ ပရိယာဒါနန္တိ ပကတိယာ ဇီဝိတာဒိပရိက္ခယံ။ ဝိဟေသန္တိ ပရတော ဇီဝိတဝိဟေဌနံ။ ဝဇ္ဇေတွာတိ ပီဠနာဒီသု ဧကေကံ အတ္တနော စိတ္တေနေဝ အပနေတွာ။ ဣမာနိ ပီဠနာဒီနိ ပဉ္စ ပဒါနိ မေတ္တောပသံဟာရဿ ပဋိပက္ခဝိဝဇ္ဇနဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ အပီဠနာယာတိအာဒီနိ မေတ္တောပသံဟာရဝသေန။ အပီဠနာယာတိ အပီဠနာကာရေန၊ သဗ္ဗေ သတ္တေ မေတ္တာယတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ မာ ဝေရိနော မာ ဒုက္ခိနော မာ ဒုက္ခိတတ္တာတိ ဣမာနိပိ တီဏိ မေတ္တောပသံဟာရဿ ပဋိပက္ခပဋိက္ခေပဝစနာနိ။ မာ-ဝစနဿ မာ ဟောန္တူတိ အတ္ထော။ အဝေရိနော သုခိနော သုခိတတ္တာတိ ဣမာနိ တီဏိ မေတ္တောပသံဟာရဝစနာနိ။ ‘‘အဗျာပဇ္ဇာ အနီဃာ’’တိ ဣဒံ ဒွယံ ‘‘သုခိနော’’တိ ဝစနေန သင်္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုခိတတ္တာတိ တဿေဝ သုခဿ နိစ္စပ္ပဝတ္တိဒဿနံ။ ‘‘သုခိတတ္တာ’’တိ စ ‘‘သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တူ’’တိ စ အတ္ထတော ဧကံ။ ‘‘အပီဠနာယာ’’တိအာဒီဟိ ဝါ အဗျာပဇ္ဇာနီဃဝစနာနိ သင်္ဂဟိတာနိ။ အဋ္ဌဟာကာရေဟီတိ ‘‘အပီဠနာယာ’’တိအာဒယော ပဉ္စ မေတ္တောပသံဟာရာကာရာ ‘‘အဝေရိနော ဟောန္တူ’’တိအာဒယော တယော မေတ္တောပသံဟာရာကာရာတိ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ။ မေတ္တာယတီတိ သိနိယှတိ။ တံ ဓမ္မံ စေတယတီတိ တံ ဟိတောပသံဟာရံ စေတယတိ အဘိသန္ဒဟတိ၊ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌာနေဟိဝိမုစ္စတီတိ မေတ္တာယ ပဋိပက္ခဘူတေဟိ သဗ္ဗေဟိ ဗျာပါဒသမုဒါစာရေဟိ ဝိက္ခမ္ဘနတော ဝိမုစ္စတိ။ မေတ္တာ စ စေတော စ ဝိမုတ္တိ စာတိ ဧကာယေဝ မေတ္တာ တိဓာ ဝဏ္ဏိတာ။

အဝေရိနော ခေမိနော သုခိနောတိ ဣမာနိ တီဏိ ပဒါနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေ အာကာရေ သင်္ခေပေန သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တာနိ။ သဒ္ဓါယ အဓိမုစ္စတီတိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ မေတ္တာယ သမ္ပယုတ္တာနိယေဝ။ အာသေဝနာတိအာဒီသု ဆသု ဝါရေသု အာသေဝီယတိ ဧတေဟိ မေတ္တာတိ အာသေဝနာ။ တထာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မံ။ အလင်္ကာရာတိ ဝိဘူသနာ။ သွာလင်္ကတာတိ သုဋ္ဌု အလင်္ကတာ ဘူသိတာ။ ပရိက္ခာရာတိ သမ္ဘာရာ။ သုပရိက္ခတာတိ သုဋ္ဌု သမ္ဘတာ။ ပရိဝါရာတိ ရက္ခနဋ္ဌေန။ ပုန အာသေဝနာဒီနိ အဋ္ဌဝီသတိ ပဒါနိ မေတ္တာယ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ပါရိပူရီတိ ပရိပုဏ္ဏဘာဝါ။ သဟဂတာတိ မေတ္တာယ သဟဂတာ။ တထာ သဟဇာတာဒယော။ ပက္ခန္ဒနာတိ မေတ္တာယ ပဝိသနာ၊ ပက္ခန္ဒတိ ဧတေဟိ မေတ္တာတိ ဝါ ပက္ခန္ဒနာ။ တထာ သံသီဒနာဒယော။ ဧတံ သန္တန္တိ ဖဿနာတိ ဧသာ မေတ္တာ သန္တာတိ ဧတေဟိ ဖဿနာ ဟောတီတိ ဧတံ သန္တန္တိ ဖဿနာ ‘‘ဧတဒဂ္ဂ’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈ အာဒယော) ဝိယ နပုံသကဝစနံ။ သွာဓိဋ္ဌိတာတိ သုဋ္ဌု ပတိဋ္ဌိတာ။ သုသမုဂ္ဂတာတိ သုဋ္ဌု သမုဿိတာ။ သုဝိမုတ္တာတိ အတ္တနော အတ္တနော ပစ္စနီကေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တာ။ နိဗ္ဗတ္တေန္တီတိ မေတ္တာသမ္ပယုတ္တာ ဟုတွာ မေတ္တံ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ ဇောတေန္တီတိ ပါကဋံ ကရောန္တိ။ ပတာပေန္တီတိ ဝိရောစေန္တိ။

၂-၄။ ဗလာဒိဝါရတ္တယဝဏ္ဏနာ

၂၄-၂၇။ ဣန္ဒြိယဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဗလဝါရောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဝါရာ ပရိယာယေန ဝုတ္တာ၊ န ယထာလက္ခဏဝသေန။ မဂ္ဂင်္ဂဝါရေ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ မေတ္တာယ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ဝုတ္တာ၊ န အပ္ပနာဝသေန။ န ဟိ ဧတေ မေတ္တာယ သဟ ဘဝန္တိ။ သဗ္ဗေသံ ပါဏာနန္တိအာဒီနံ သေသဝါရာနမ္ပိ သတ္တဝါရေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ မေတ္တာဘာဝနာဝိဓာနံ ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော (ဝိသုဒ္ဓိ။ ၁။၂၄၀ အာဒယော) ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။

မေတ္တာကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ ဝိရာဂကထာ

ဝိရာဂကထာဝဏ္ဏနာ

၂၈။ ဣဒါနိ မဂ္ဂပယောဇနပရိယောသာနာယ မေတ္တာကထာယ အနန္တရံ ကထိတာယ ဝိရာဂသင်္ခါတမဂ္ဂပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိရာဂကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ ပဌမံ တာဝ ‘‘နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတီ’’တိ (မဟာဝ ၂၃) ဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ သုတ္တန္တပဒါနံ အတ္ထံ နိဒ္ဒိသိတုကာမေန ဝိရာဂေါ မဂ္ဂေါ၊ ဝိမုတ္တိ ဖလန္တိ ဥဒ္ဒေသော ဌပိတော။ တတ္ထ ပဌမံ ဝစနတ္ထံ တာဝ နိဒ္ဒိသိတုကာမော ကထံ ဝိရာဂေါ မဂ္ဂေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိရဇ္ဇတီတိ ဝိရတ္တာ ဟောတိ။ သေသာနိ မဂ္ဂဉာဏနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တတ္ထာနိ။ ဝိရာဂေါတိ ယသ္မာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝိရဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဝိရာဂေါ နာမာတိ အတ္ထော ။ သော စ ဝိရာဂေါ ယသ္မာ ဝိရာဂါရမ္မဏော…ပေ… ဝိရာဂေ ပတိဋ္ဌိတော၊ တသ္မာ စ ဝိရာဂေါတိ ဧဝံ ‘‘ဝိရာဂါရမ္မဏော’’တိအာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဝစနာနံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဝိရာဂါရမ္မဏောတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော။ ဝိရာဂဂေါစရောတိ နိဗ္ဗာနဝိသယော။ ဝိရာဂေ သမုဒါဂတောတိ နိဗ္ဗာနေ သမုပ္ပန္နော။ ဝိရာဂေ ဌိတောတိ ပဝတ္တိဝသေန နိဗ္ဗာနေ ဌိတော။ ဝိရာဂေ ပတိဋ္ဌိတောတိ အနိဝတ္တနဝသေန နိဗ္ဗာနေ ပတိဋ္ဌိတော။

နိဗ္ဗာနဉ္စ ဝိရာဂေါတိ နိဗ္ဗာနံ ဝိရာဂဟေတုတ္တာ ဝိရာဂေါ။ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏတာဇာတာတိ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏေ ဇာတာ၊ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဘာဝေန ဝါ ဇာတာ။ တေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာ သဗ္ဗေဝ ဖဿာဒယော ဓမ္မာ ဝိရဇ္ဇနဋ္ဌေန ဝိရာဂါ ဟောန္တီတိ ဝိရာဂါ နာမ ဟောန္တိ။ သဟဇာတာနီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟဇာတာနိ သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီနိ သတ္တ မဂ္ဂင်္ဂါနိ။ ဝိရာဂံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိရာဂေါ မဂ္ဂေါတိ ဝိရာဂံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိရာဂါရမ္မဏတ္တာ ဝိရာဂေါ နာမ၊ မဂ္ဂနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧကေကမ္ပိ မဂ္ဂင်္ဂံ မဂ္ဂေါတိ နာမံ လဘတိ။ ဣတိ ဧကေကဿ အင်္ဂဿ မဂ္ဂတ္တေ ဝုတ္တေ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာပိ မဂ္ဂတ္တံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာယေဝ စ ဧတေန မဂ္ဂေနာတိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါ စာတိ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ သင်္ဂဟိတာ။ တေပိ ဟိ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓါ တထာဂတော စ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၅၇) ဝုတ္တတ္တာ ဗုဒ္ဓါယေဝ ။ အဂတန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ အဂတပုဗ္ဗံ။ ဒိသန္တိ သကလာယပဋိပတ္တိယာ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ အဘိသန္ဒဟီယတီတိ ဒိသာ၊ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ ဝါ ပရမံ သုခန္တိ ဒိဿတိ အပဒိဿတိ ကထီယတီတိ ဒိသာ ၊ သဗ္ဗဒုက္ခံ ဝါ ဒိဿန္တိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ ဥဇ္ဈန္တိ ဧတာယာတိ ဒိသာ။ တံ ဒိသံ။ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယော သော အဋ္ဌင်္ဂိကော ဓမ္မသမူဟော၊ သော ဧတေန နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂမနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါ နာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ ပရပ္ပဝါဒါနန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ သမဏာနံ ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဣတော အညလဒ္ဓိကာနံ။ အဂ္ဂေါတိ တေသံ သေသမဂ္ဂါနံ ဝိသိဋ္ဌော။ သေဋ္ဌောတိ သေသမဂ္ဂတော အတိဝိယ ပသံသနီယော။ မောက္ခောတိ မုခေ သာဓု၊ သေသမဂ္ဂါနံ အဘိမုခေ အယမေဝ သာဓူတိ အတ္ထော။ ဥတ္တမောတိ သေသမဂ္ဂေ အတိဝိယ ဥတ္တိဏ္ဏော။ ပဝရောတိ သေသမဂ္ဂတော နာနပ္ပကာရေဟိ သံဘဇနီယော။ ဣတီတိ ကာရဏတ္ထေ နိပါတော။ တသ္မာ ဘဂဝတာ ‘‘မဂ္ဂါနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တဉှိ ဘဂဝတာ –

‘‘မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော၊ သစ္စာနံ စတုရော ပဒါ၊

ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၇၃)၊

တံ ဣဓ ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ‘‘မဂ္ဂါနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော’’တိ ဝုတ္တံ။ သေသဝါရေသုပိ ဣမိနာ စ နယေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန စ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဒဿနဝိရာဂေါတိအာဒီသု ဒဿနသင်္ခါတော ဝိရာဂေါ ဒဿနဝိရာဂေါ။ ဣန္ဒြိယဋ္ဌတော ဗလဿ ဝိသိဋ္ဌတ္တာ ဣဓ ဣန္ဒြိယတော ဗလံ ပဌမံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယာနီတိအာဒိ ဣန္ဒြိယာဒီနံ အတ္ထဝိဘာဝနာ၊ န ဝိရာဂဿ။ တထဋ္ဌေန သစ္စာတိ သစ္စဉာဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သီလဝိသုဒ္ဓီတိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓီတိ သမ္မာသမာဓိ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာ။ ဝိမုတ္တဋ္ဌေနာတိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသေဟိ မုတ္တဋ္ဌေန။ ဝိဇ္ဇာတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဝိမုတ္တီတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ။ အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန မဂ္ဂေါတိ မဂ္ဂဖလပစ္စဝေက္ခဏာဟိ မဂ္ဂီယတီတိ မဂ္ဂေါ။

ဣမသ္မိံ ဝိရာဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေပိ မဂ္ဂက္ခဏေယေဝ။ ဝိမုတ္တိနိဒ္ဒေသေ ဖလက္ခဏေ။ တသ္မာ ဆန္ဒမနသိကာရာပိ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ။

၂၉။ ဝိရာဂနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိမုတ္တိနိဒ္ဒေသေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဖလံ ပနေတ္ထ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိ၊ နိဗ္ဗာနံ နိဿရဏဝိမုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တိ။ ‘‘သဟဇာတာနိ သတ္တင်္ဂါနီ’’တိအာဒီနိ ဝစနာနိ ဣဓ န လဗ္ဘန္တီတိ န ဝုတ္တာနိ။ သယံ ဖလဝိမုတ္တတ္တာ ပရိစ္စာဂဋ္ဌေန ဝိမုတ္တီတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဝိရာဂကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ပဋိသမ္ဘိဒါကထာ

၁။ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၀။ ဣဒါနိ ဝိရာဂသင်္ခါတမဂ္ဂဝသေန သိဒ္ဓံ ပဋိသမ္ဘိဒါပဘေဒံ ဒဿေန္တေန ကထိတာယ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ပဋိသမ္ဘိဒါကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ သုတ္တန္တေ တာဝ ဗာရာဏသိယန္တိ ဗာရာဏသာ နာမ နဒီ၊ ဗာရာဏသာယ အဝိဒူရေ ဘဝါ နဂရီ ဗာရာဏသီ။ တဿံ ဗာရာဏသိယံ။ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေတိ ဣသီနံ ပတနုပ္ပတနဝသေန ဧဝံလဒ္ဓနာမေ မိဂါနံ အဘယဒါနဒိန္နဋ္ဌာနတ္တာ မိဂဒါယသင်္ခါတေ အာရာမေ။ တတ္ထ ဟိ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာ သဗ္ဗညုဣသယော ပတန္တိ၊ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနတ္ထံ နိသီဒန္တီတိ အတ္ထော။ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရတော သတ္တာဟစ္စယေန နိရောဓသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတာ အနောတတ္တဒဟေ ကတမုခဓောဝနကိစ္စာ အာကာသေန အာဂန္တွာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဣသယောပေတ္ထ သမောသရဏဝသေန ပတန္တိ ၊ ဥပေါသထတ္ထဉ္စ အနုပေါသထတ္ထဉ္စ သန္နိပတန္တိ၊ ဂန္ဓမာဒနံ ပဋိဂစ္ဆန္တာ စ တတော စ ဥပ္ပတန္တီတိပိ ဣမိနာ ဣသီနံ ပတနုပ္ပတနဝသေန တံ ‘‘ဣသိပတန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဣသိပဒန’’န္တိပိ ပါဌော။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေတိ –

‘‘ကောဏ္ဍညော ဘဒ္ဒိယော ဝပ္ပော၊ မဟာနာမော စ အဿဇိ၊

ဧတေ ပဉ္စ မဟာထေရာ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂါတိ ဝုစ္စရေ’’တိ။ –

ဧဝံ ဝုတ္တာနံ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခူနံ ဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ။ တသ္မိံ ပဉ္စဝဂ္ဂေ ဘဝါ တံပရိယာပန္နတ္တာတိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ၊ တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ။ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ ပါဒမူလေ ကတာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ပါရမိယော ပူရေန္တော အနုပုဗ္ဗေန ပစ္ဆိမဘဝံ ပတွာ ပစ္ဆိမဘဝေ စ ကတာဘိနိက္ခမနော အနုပုဗ္ဗေန ဗောဓိမဏ္ဍံ ပတွာ တတ္ထ အပရာဇိတပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော မာရဗလံ ဘိန္ဒိတွာ ပဌမယာမေ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိတွာ မဇ္ဈိမယာမေ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓေတွာ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဥန္နာဒေန္တော သမ္ပကမ္ပေန္တော သဗ္ဗညုတံ ပတွာ သတ္တ သတ္တာဟာနိ ဗောဓိမဏ္ဍေ ဝီတိနာမေတွာ မဟာဗြဟ္မုနာ အာယာစိတဓမ္မဒေသနာ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတွာ လောကာနုဂ္ဂဟေန ဗာရာဏသိံ ဂန္တွာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတွာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတုကာမော အာမန္တေသိ။

ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာတိ ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋ္ဌာသာ။ ဣမဿ ပန ဝစနဿ သမုဒါဟာရေန သမုဒါဟာရနိဂ္ဃောသော ဟေဋ္ဌာ အဝီစိံ ဥပရိ ဘဝဂ္ဂံ ပတွာ ဒသသဟဿိံ လောကဓာတုံ ပတ္ထရိတွာ အဋ္ဌာသိ၊ တသ္မိံယေဝ သမယေ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါ ဗြဟ္မာနော သမာဂစ္ဆိံသု။ ပစ္ဆိမဒိသာယ သူရိယော အတ္ထင်္ဂမေတိ၊ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဥတ္တရာသာဠှနက္ခတ္တေန ယုတ္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တံ အာရဘန္တော ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အန္တာ’’တိအာဒိမာဟ။

တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတေနာတိ ဂိဟိသံယောဇနံ ဝတ္ထုကာမံ ဆေတွာ ပဗ္ဗဇိတေန။ န သေဝိတဗ္ဗာတိ န ဝလဉ္ဇေတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇိတာနံယေဝ ဝိသေသတော ပဋိပတ္တိယာ ဘာဇနဘူတတ္တာ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယော စာယံ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါတိ ယော စ အယံ ဝတ္ထုကာမေသု ကိလေသကာမသုခဿ၊ ကိလေသကာမသုခနိဿယဿ ဝါ အနုယောဂေါ။ ဟီနောတိ လာမကော။ ဂမ္မောတိ ဂါမဝါသီနံ သန္တကော။ ပေါထုဇ္ဇနိကောတိ ပုထုဇ္ဇနေန အန္ဓဗာလဇနေန အာစိဏ္ဏော။ အနရိယောတိ န အရိယော။ အထ ဝါ န ဝိသုဒ္ဓါနံ ဥတ္တမာနံ အရိယာနံ သန္တကော။ အနတ္ထသံဟိတောတိ န အတ္ထသံဟိတော၊ သုခါဝဟကာရဏံ အနိဿိတောတိ အတ္ထော။ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါတိ အတ္တနော ကိလမထဿ အနုယောဂေါ ၊ အတ္တနော ဒုက္ခကရဏန္တိ အတ္ထော။ ဒုက္ခောတိ ကဏ္ဋကာပဿယသေယျာဒီဟိ အတ္တမာရဏေဟိ ဒုက္ခာဝဟော။ တပဿီဟိ ‘‘ဥတ္တမံ တပေါ’’တိ ဂဟိတတ္တာ တေသံ စိတ္တာနုရက္ခနတ္ထံ ဣဓ ‘‘ဟီနော’’တိ န ဝုတ္တံ၊ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဓမ္မတ္တာ ‘‘ဂမ္မော’’တိ စ၊ ဂိဟီဟိ အသာဓာရဏတ္တာ ‘‘ပေါထုဇ္ဇနိကော’’တိ စ န ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပန ကေဟိစိ ပဗ္ဗဇိတပဋိညေဟိ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒေဟိ ‘‘ယတော ခေါ၊ ဘော ၊ အယံ အတ္တာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂိဘူတော ပရိစာရေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘော၊ အယံ အတ္တာ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၄) ဂဟိတတ္တာ တေသံ စိတ္တာနုရက္ခနတ္ထဉ္စ ပစ္စုပ္ပန္နေ သုခတ္တာ စ တဿ ဓမ္မသမာဒါနဿ ‘‘ဒုက္ခော’’တိ န ဝုတ္တံ။ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ ပစ္စုပ္ပန္နေ တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလိဋ္ဌသုခတ္တာ အာယတိဉ္စ ဒုက္ခဝိပါကတ္တာ တဒနုယုတ္တာနံ တဏှာဒိဋ္ဌိဗန္ဓနဗဒ္ဓတ္တာ စ န သေဝိတဗ္ဗော၊ အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဒိဋ္ဌိသံကိလိဋ္ဌဒုက္ခတ္တာ အာယတိဉ္စ ဒုက္ခဝိပါကတ္တာ တဒနုယုတ္တာနံ ဒိဋ္ဌိဗန္ဓနဗဒ္ဓတ္တာ စ န သေဝိတဗ္ဗော၊ ဧတေ ခေါတိ တေ ဧတေ။ အနုပဂမ္မာတိ န ဥပဂန္တွာ။ မဇ္ဈိမာတိ သံကိလိဋ္ဌသုခဒုက္ခာနံ အဘာဝါ မဇ္ဈေ ဘဝါတိ မဇ္ဈိမာ။ သာ ဧဝ နိဗ္ဗာနံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ပဋိဝိဒ္ဓါ။ စက္ခုကရဏီတိအာဒီသု ပညာစက္ခုံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ ဉာဏကရဏီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥပသမာယာတိ ကိလေသူပသမာယ။ အဘိညာယာတိ စတုန္နံ သစ္စာနံ အဘိဇာနနတ္ထာယ။ သမ္ဗောဓာယာတိ တေသံယေဝ သမ္ဗုဇ္ဈနတ္ထာယ။ နိဗ္ဗာနာယာတိ နိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ။ အထ ဝါ ဒဿနမဂ္ဂဉာဏံ ကရောတီတိ စက္ခုကရဏီ။ ဘာဝနာမဂ္ဂဉာဏံ ကရောတီတိ ဉာဏကရဏီ။ သဗ္ဗကိလေသာနံ ဥပသမာယ။ သဗ္ဗဓမ္မာနံ အဘိညာယ။ အရဟတ္တဖလသမ္ဗောဓာယ။ ကိလေသာနဉ္စ ခန္ဓာနဉ္စ နိဗ္ဗာနာယ။ သစ္စကထာ အဘိညေယျနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာ။

ဧဝံ ဘဂဝါ သစ္စာနိ ပကာသေတွာ အတ္တနိ ကတဗဟုမာနာနံ တေသံ အတ္တနော ပဋိဝေဓက္ကမံ သုတွာ ပဋိပတ္တိယာ ဗဟုမာနာရောပနေန ပဋိပတ္တိယံ ဌတွာ သစ္စပ္ပဋိဝေဓံ ပဿန္တော ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ မေ၊ ဘိက္ခဝေတိအာဒိနာ အတ္တနော ပဋိဝေဓက္ကမံ ဒဿေသိ။ တတ္ထ အနနုဿုတေသူတိ န အနုဿုတေသု၊ ပရံ အနုဂန္တွာ အဿုတေသူတိ အတ္ထော။ စက္ခူတိအာဒီနံ အတ္ထော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣဒံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စန္တိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဒဿနပဋိဝေဓော သေခဘူမိယံ။ ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗန္တိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ဘာဝနာပဋိဝေဓော သေခဘူမိယံယေဝ။ ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတန္တိ စတုန္နံ သစ္စာနံ ပစ္စဝေက္ခဏာ အသေခဘူမိယံ။

တိပရိဝဋ္ဋန္တိ သစ္စဉာဏကိစ္စဉာဏကတဉာဏသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ပရိဝဋ္ဋာနံ ဝသေန တယော ပရိဝဋ္ဋာ အဿာတိ တိပရိဝဋ္ဋံ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခသမုဒယံ ၊ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓံ၊ ဣဒံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ အရိယသစ္စ’’န္တိ ဧဝံ စတူသု သစ္စေသု ယထာဘူတဉာဏံ သစ္စဉာဏံ နာမ။ တေသုယေဝ ‘‘ပရိညေယျံ ပဟာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ ဘာဝေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဇာနနဉာဏံ ကိစ္စဉာဏံ နာမ။ ‘‘ပရိညာတံ ပဟီနံ သစ္ဆိကတံ ဘာဝိတ’’န္တိ ဧဝံ တဿ ကိစ္စဿ ကတဘာဝဇာနနဉာဏံ ကတဉာဏံ နာမ။ ဒွါဒသာကာရန္တိ တေသံယေဝ ဧကေကသ္မိံ သစ္စေ တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ အာကာရာနံ ဝသေန ဒွါဒသ အာကာရာ အဿာတိ ဒွါဒသာကာရံ။ ဉာဏဒဿနန္တိ ဧတေသံ တိပရိဝဋ္ဋာနံ ဒွါဒသန္နံ အာကာရာနံ ဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဉာဏသင်္ခါတံ ဒဿနံ။ အတ္တမနာတိ သကမနာ။ သတ္တာနဉှိ သုခကာမတ္တာ ဒုက္ခပဋိကူလတ္တာ ပီတိသောမနဿယုတ္တမနော သကမနော နာမ၊ ပီတိသောမနဿေဟိ အတ္တမနာ ဂဟိတမနာ ဗျာပိတမနာတိ ဝါ အတ္ထော။ အဘိနန္ဒုန္တိ အဘိမုခါ ဟုတွာ နန္ဒိံသု။ ဝေယျာကရဏေတိ သုတ္တန္တေ။ နိဂ္ဂါထကော ဟိ သုတ္တန္တော ကေဝလံ အတ္ထဿ ဗျာကရဏတော ဝေယျာကရဏံ နာမ။ ဘညမာနေတိ ကထိယမာနေ။ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနဝစနံ ကတံ၊ ဘဏိတေတိ အတ္ထော။ ဝိရဇန္တိ ဝိဂတရာဂါဒိရဇံ။ ဝီတမလန္တိ ဝိဂတရာဂါဒိမလံ။ ရာဂါဒယော ဟိ အဇ္ဈောတ္ထရဏဋ္ဌေန ရဇော နာမ၊ ဒူသနဋ္ဌေန မလံ နာမ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ကတ္ထစိ ပဌမမဂ္ဂဉာဏံ၊ ကတ္ထစိ အာဒီနိ တီဏိ မဂ္ဂဉာဏာနိ၊ ကတ္ထစိ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏမ္ပိ ။ ဣဓ ပန ပဌမမဂ္ဂဉာဏမေဝ။ ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဝိပဿနာဝသေန ဧဝံ ပဝတ္တဿ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒီတိ အတ္ထော။

ဓမ္မစက္ကေတိ ပဋိဝေဓဉာဏေ စ ဒေသနာဉာဏေ စ။ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နဿ ဟိ ဘဂဝတော စတူသု သစ္စေသု ဒွါဒသာကာရံ ပဋိဝေဓဉာဏမ္ပိ ဣသိပတနေ နိသိန္နဿ ဒွါဒသာကာရမေဝ သစ္စဒေသနာယ ပဝတ္တကဒေသနာဉာဏမ္ပိ ဓမ္မစက္ကံ နာမ။ ဥဘယမ္ပိ ဟေတံ ဒသဗလဿ ပဝတ္တဉာဏမေဝ။ တံ ဣမာယ ဒေသနာယ ပကာသေန္တေန ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ နာမ။ တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ယာဝ အညာတကောဏ္ဍညတ္ထေရော အဋ္ဌာရသဟိ ဗြဟ္မကောဋီဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ န ပတိဋ္ဌာတိ၊ တာဝ ဘဂဝါ ပဝတ္တေတိ နာမ၊ ပတိဋ္ဌိတေ ပန ပဝတ္တိတံ နာမ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ပဝတ္တိတေ စ ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကေ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘုမ္မာဒေဝါတိ ဘူမဋ္ဌကာ ဒေဝါ။ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုန္တိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သာဓုကာရံ ဒတွာ ဧတံ ဘဂဝတာတိအာဒီနိ ဝဒန္တာ သဒ္ဒံ အနုဿာဝယိံသု။ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ‘‘နယိဒံ တထာ’’တိ ပဋိလောမံ ဝတ္တေတုံ အသက္ကုဏေယျံ။ သန္နိပတိတာ စေတ္ထ ဒေဝဗြဟ္မာနော ဒေသနာပရိယောသာနေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သာဓုကာရံ အဒံသု၊ သန္နိပါတံ အနာဂတာ ပန ဘုမ္မဒေဝါဒယော တေသံ တေသံ သဒ္ဒံ သုတွာ သာဓုကာရမဒံသူတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ပန ပဗ္ဗတရုက္ခာဒီသု နိဗ္ဗတ္တာ ဘုမ္မဒေဝါ။ တေ စာတုမဟာရာဇိကပရိယာပန္နာ ဟောန္တာပိ ဣဓ ဝိသုံ ကတွာ ဝုတ္တာ။ စာတုမဟာရာဇိကာတိ စ ဓတရဋ္ဌဝိရူဠှကဝိရူပက္ခကုဝေရသင်္ခါတာ စတုမဟာရာဇာ ဒေဝတာ ဧတေသန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာ။ တေ သိနေရုဝေမဇ္ဈေ ဟောန္တိ။ တေသု ပဗ္ဗတဋ္ဌကာပိ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာပိ။ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ။ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ မနောပဒေါသိကာ သီတဝလာဟကာ ဥဏှဝလာဟကာ စန္ဒိမာ ဒေဝပုတ္တော သူရိယော ဒေဝပုတ္တောတိ ဧတေ သဗ္ဗေပိ စာတုမဟာရာဇိကဒေဝလောကဋ္ဌာ ဧဝ။ တေတ္တိံသ ဇနာ တတ္ထ ဥပ္ပန္နာတိ တာဝတိံသာ။ အပိစ ‘‘တာဝတိံသာ’’တိ တေသံ ဒေဝါနံ နာမမေဝါတိပိ ဝုတ္တံ။ တေပိ အတ္ထိ ပဗ္ဗတဋ္ဌကာ အတ္ထိ အာကာသဋ္ဌကာ။ တေသံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ ပတ္တာ၊ တထာ ယာမာဒီနံ။ ဧကဒေဝလောကေပိ ဟိ ဒေဝါနံ ပရမ္ပရာ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတံ အပ္ပတ္တာ နာမ နတ္ထိ။ ဒိဗ္ဗံ သုခံ ယာတာ ပယာတာ သမ္ပတ္တာတိ ယာမာ။ တုဋ္ဌာ ပဟဋ္ဌာတိ တုသိတာ။ ပကတိပဋိယတ္တာရမ္မဏတော အတိရေကေန ရမိတုကာမကာလေ ယထာရုစိတေ ဘောဂေ နိမ္မိနိတွာ နိမ္မိနိတွာ ရမန္တီတိ နိမ္မာနရတီ။ စိတ္တာစာရံ ဉတွာ ပရနိမ္မိတေသု ဘောဂေသု ဝသံ ဝတ္တေန္တီတိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ။ ဗြဟ္မကာယေ ဗြဟ္မဃဋာယ နိယုတ္တာတိ ဗြဟ္မကာယိကာ။ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စဝေါကာရဗြဟ္မာနော ဂဟိတာ။

တေန ခဏေနာတိ ဝစနံ ဝိသေသေတွာ တေန မုဟုတ္တေနာတိ ဝုတ္တံ။ မုဟုတ္တသင်္ခါတေန ခဏေန၊ န ပရမတ္ထခဏေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာတိ ဗြဟ္မလောကံ အန္တောကတွာ။ သဒ္ဒေါတိ သာဓုကာရသဒ္ဒေါ။ ဒသသဟဿီတိ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဝတီ။ သင်္ကမ္ပီတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တီ သုဋ္ဌု ကမ္ပိ။ သမ္ပကမ္ပီတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တီ အဓော ဩက္ကမန္တီ သုဋ္ဌု ပကမ္ပိ။ သမ္ပဝေဓီတိ စတုဒိသာ ဂစ္ဆန္တီ သုဋ္ဌု ပဝေဓိ။ သမ္ဗုဒ္ဓဘာဝါယ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမန္တေ စ ဗောဓိသတ္တေ တတော နိက္ခမန္တေ စ မဟာပထဝီ ပုညတေဇေန အကမ္ပိတ္ထ၊ အဘိသမ္ဗောဓိယံ ပဋိဝေဓဉာဏတေဇေန။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ ဒေသနာဉာဏတေဇေန သာဓုကာရံ ဒါတုကာမာ ဝိယ ပထဝီ ဒေဝတာနုဘာဝေန အကမ္ပိတ္ထ၊ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကာရုညေန စိတ္တသင်္ခေါဘံ အသဟမာနာ ဝိယ ပထဝီ ဒေဝတာနုဘာဝေန အကမ္ပိတ္ထ။ အပ္ပမာဏောတိ ဝုဒ္ဓပ္ပမာဏော။ ဥဠာရောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဠာရာနိ ဥဠာရာနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၆၆) မဓုရံ ဥဠာရန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥဠာရာယ ဝတ္ထဘောဂါယ စိတ္တံ န နမတီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၉။၂၀) ပဏီတံ ဥဠာရန္တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ ဝစ္ဆာယနော သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိအာဒီသု သေဋ္ဌံ ဥဠာရန္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ‘‘ဝိပုလော ဥဠာရော’’တိ ဝုတ္တော။ ဩဘာသောတိ ဒေသနာဉာဏာနုဘာဝေန စ ဒေဝတာနုဘာဝေန စ ဇာတဩဘာသော။ လောကေတိ စက္ကဝါဠဿ ဒသသဟဿိယံယေဝ။ အတိက္ကမ္မေဝ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝန္တိ ဒေဝါနံ အယမာနုဘာဝေါ – နိဝတ္ထဝတ္ထပ္ပဘာ ဒွါဒသ ယောဇနာနိ ဖရတိ၊ တထာ သရီရဿ အလင်္ကာရဿ ဝိမာနဿ စ။ တံ ဒေဝါနံ ဒေဝါနုဘာဝံ အတိက္ကမိတွာယေဝါတိ အတ္ထော။ ဥဒါနန္တိ သောမနဿဉာဏမယိကံ ဥဒါဟာရံ။ ဥဒါနေသီတိ ဥဒါဟရိ။ အညာသိ ဝတ၊ ဘော ကောဏ္ဍညောတိ ဣမဿပိ ဥဒါနဿ ဥဒါဟရဏဃောသော ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိတွာ အဋ္ဌာသိ။ အညာသိကောဏ္ဍညောတိ ဘုသံ ဉာတကောဏ္ဍညောတိ အတ္ထော။

စက္ခုအာဒီနံ နိဒ္ဒေသေ ဒဿနဋ္ဌေနာတိအာဒီသု ဧကမေဝ ဉာဏံ ယထာဝုတ္တဿ နေယျဿ စက္ခု ဝိယ ဒဿနကိစ္စကရဏေန စက္ခု။ ဉာဏကိစ္စကရဏေန ဉာဏံ။ နာနပ္ပကာရတော ဇာနနကိစ္စကရဏေန ပညာ။ အနဝသေသပဋိဝေဓကရဏေန ဝိဇ္ဇာ။ သဗ္ဗထာ ဩဘာသကိစ္စကရဏေန အာလောကော နာမာတိ အတ္ထော။ စက္ခုံ ဓမ္မောတိအာဒီသုပိ ဧကံယေဝ ဉာဏံ ကိစ္စနာနတ္တေန ပဉ္စဓာ ဝဏ္ဏိတံ။ အာရမ္မဏာတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန။ ဂေါစရာတိ ဝိသယဋ္ဌေန။ ဒဿနဋ္ဌေနာတိအာဒီသု ဉာဏကိစ္စံ ပဉ္စဓာ ဝုတ္တံ။ ဣမိနာ နယေန တီသု ဝါရေသု ဧကေကသ္မိံ ပဉ္စ ပဉ္စ ကတွာ ပန္နရသ ဓမ္မာ၊ ပန္နရသ အတ္ထာ၊ ဒွီသု ပန္နရသကေသု တိံသ နိရုတ္တိယော၊ ပန္နရသသု ဓမ္မေသု ပန္နရသသု အတ္ထေသု တိံသာယ နိရုတ္တီသူတိ သဋ္ဌိ ဉာဏာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သေသအရိယသစ္စေသုပိ ဧသေဝ နယော။ စတူသု အရိယသစ္စေသု ဧကေကသ္မိံ အရိယသစ္စေ ပန္နရသန္နံ ပန္နရသန္နံ ဓမ္မာနံ အတ္ထာနဉ္စ ဝသေန သဋ္ဌိ ဓမ္မာ၊ သဋ္ဌိ အတ္ထာ၊ သဋ္ဌိယာ ဓမ္မေသု သဋ္ဌိယာ အတ္ထေသု စ ဝီသသတံ နိရုတ္တိယော၊ ဝီသာဓိကံ သတန္တိ အတ္ထော။ သဋ္ဌိယာ ဓမ္မေသု သဋ္ဌိယာ အတ္ထေသု ဝီသုတ္တရသတေ နိရုတ္တီသူတိ ဧဝံ စတ္တာရီသဉ္စ ဒွေ စ ဉာဏသတာနိ။

၂-၃။ သတိပဋ္ဌာနဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၁-၃၂။ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမေ ဣဒ္ဓိပါဒသုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမေ စ ပဋိသမ္ဘိဒါနိဒ္ဒေသေ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော စ ဂဏနာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄-၈။ သတ္တဗောဓိသတ္တဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ

၃၃-၃၇။ သတ္တန္နံ ဗောဓိသတ္တာနံ သုတ္တန္တေသု ဧကေကသ္မိံယေဝ သမုဒယေ စက္ခာဒယော ပဉ္စ၊ နိရောဓေ ပဉ္စာတိ ဒသ ဓမ္မာ၊ သမုဒယေ ဒဿနဋ္ဌာဒယော ပဉ္စ၊ နိရောဓေ ပဉ္စာတိ ဒသ အတ္ထာ၊ တေသံ ဝသေန ဝီသတိ နိရုတ္တိယော စတ္တာရီသံ ဉာဏာနိ။ သတ္တ ဧကတော ကတွာ ဝုတ္တဂဏနာ သုဝိညေယျာ ဧဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏဝသေန ဝုတ္တပဋိသမ္ဘိဒါနိဒ္ဒေသေ ဧကေကမူလကေသု ‘‘ဉာတော ဒိဋ္ဌော ဝိဒိတော သစ္ဆိကတော ဖဿိတော ပညာယာ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၁) ဣမေသု ပဉ္စသု ဝစနေသု ဧကေကသ္မိံယေဝ စက္ခာဒယော ပဉ္စ၊ ဒဿနဋ္ဌာဒယော ပဉ္စာတိ ပဉ္စပဉ္စကာနံ ဝသေန ပဉ္စဝီသတိ ဓမ္မာ၊ ပဉ္စဝီသတိ အတ္ထာ၊ တဒ္ဒိဂုဏာ နိရုတ္တိယော၊ တဒ္ဒိဂုဏာနိ ဉာဏာနိ ဉေယျာနိ။ ပဉ္စ ဧကတော ကတွာ ဝုတ္တဝါရေပိ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ပဉ္စ ပဉ္စဝီသတိ ကတွာ ပဉ္စဝီသသတံ ဓမ္မာ၊ ပဉ္စဝီသသတံ အတ္ထာ၊ တဒ္ဒိဂုဏာ နိရုတ္တိယော၊ တဒ္ဒိဂုဏာနိ ဉာဏာနိ ဉေယျာနိ။ အဍ္ဎတေယျာနီတိ စေတ္ထ ဒွေ သတာနိ စ ပညာသဉ္စ။ ခန္ဓာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာဝ နယေန သစ္စဝါရပဋိသမ္ဘိဒါဝါရေ စ ဓမ္မာဒိဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၉။ ဆဗုဒ္ဓဓမ္မဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၈။ ဗုဒ္ဓဓမ္မဝါရေ ဒိယဍ္ဎသတန္တိ ဆက္ခတ္တုံ ပဉ္စဝီသတိ သတဉ္စ ပညာသဉ္စ ဟောန္တိ၊ တဒ္ဒိဂုဏာ နိရုတ္တိယော တဒ္ဒိဂုဏာနိ ဉာဏာနိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဓိကရဏေတိ ပဋိသမ္ဘိဒါဓိကာရေ။ အဍ္ဎနဝဓမ္မသတာနီတိ ပဌမံ ဝုတ္တေသု စတူသု သစ္စေသု သဋ္ဌိ၊ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သဋ္ဌိ၊ စတူသု သမ္မပ္ပဓာနေသု သဋ္ဌိ၊ သတ္တဗောဓိသတ္တဝေယျာကရဏေသု သတ္တတိ၊ အဘိညဋ္ဌာဒီသု ပဉ္စသု ပဉ္စဝီသသတံ၊ ခန္ဓဋ္ဌာဒီသု ပဉ္စသု ပဉ္စဝီသသတံ၊ ပုန စတူသု အရိယသစ္စေသု သတံ၊ စတူသု ပဋိသမ္ဘိဒါသု သတံ၊ ဆသု ဗုဒ္ဓဓမ္မေသု ဒိယဍ္ဎသတန္တိ ဧဝံ အဋ္ဌသတာနိ စ ပညာသဉ္စ ဓမ္မာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ အတ္ထာပိ တတ္တကာ ဧဝ ဟောန္တိ။ ဧဝမေဝ သစ္စာဒီသု တီသု ဌာနေသု ဝီသသတံ နိရုတ္တိယော၊ သတ္တသု ဝေယျာကရဏေသု စတ္တာရီသသတံ နိရုတ္တိယော၊ အဘိညဋ္ဌာဒီသု ခန္ဓဋ္ဌာဒီသု စ အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ နိရုတ္တိသတာနိ၊ အရိယသစ္စေသု ပဋိသမ္ဘိဒါသု စ ဒွေ ဒွေ နိရုတ္တိသတာနိ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မေသု တီဏိ နိရုတ္တိသတာနီတိ ဧဝံ နိရုတ္တိသဟဿဉ္စ သတ္တနိရုတ္တိသတာနိ စ ဟောန္တိ။ ဧဝမေဝ သစ္စာဒီသု တီသု ဌာနေသု စတ္တာရီသာဓိကာနိ ဒွေ ဒွေ ဉာဏသတာနိ၊ သတ္တသု ဝေယျာကရဏေသု အသီတိအဓိကာနိ ဒွေ ဉာဏသတာနိ၊ အဘိညဋ္ဌာဒီသု ခန္ဓဋ္ဌာဒီသု စ ပဉ္စပဉ္စဉာဏသတာနိ ၊ သစ္စေသု ပဋိသမ္ဘိဒါသု စ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ဉာဏသတာနိ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မေသု ဆ ဉာဏသတာနီတိ ဧဝံ တီဏိ စ ဉာဏသဟဿာနိ စတ္တာရိ စ ဉာဏသတာနိ ဟောန္တီတိ။

ပဋိသမ္ဘိဒါကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဓမ္မစက္ကကထာ

၁။ သစ္စဝါရဝဏ္ဏနာ

၃၉။ ပုန ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တမေဝ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ ကထိတာယ ဓမ္မစက္ကကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ ဒုက္ခဝတ္ထုကာတိ ဧကာဘိသမယဝသေန ဒုက္ခံ ဝတ္ထု ဧတေသန္တိ ဒုက္ခဝတ္ထုကာ။ တဒေဝ ဒုက္ခံ ဝိသေသေတွာ သစ္စဝတ္ထုကာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သစ္စံ အာရမ္မဏံ ဥပတ္ထမ္ဘော ဧတေသန္တိ သစ္စာရမ္မဏာ။ သစ္စံ ဂေါစရော ဝိသယော ဧတေသန္တိ သစ္စဂေါစရာ။ သစ္စသင်္ဂဟိတာတိ မဂ္ဂသစ္စေန သင်္ဂဟိတာ။ သစ္စပရိယာပန္နာတိ မဂ္ဂသစ္စာယတ္တာ။ သစ္စေ သမုဒါဂတာတိ ဒုက္ခပရိဇာနနေန ဒုက္ခသစ္စေ သမုပ္ပန္နာ။ တထာ တတ္ထေဝ ဌိတာ ပတိဋ္ဌိတာ စ။

၄၀။ ဣဒါနိ ‘‘ပဝတ္တိတေ စ ဘဂဝတာ ဓမ္မစက္ကေ’’တိ ဝုတ္တံ ဓမ္မစက္ကံ နိဒ္ဒိသိတုကာမော ဓမ္မစက္ကန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ ဓမ္မစက္ကံ ပဋိဝေဓဓမ္မစက္ကံ ဒေသနာဓမ္မစက္ကဉ္စ။ ပဋိဝေဓဓမ္မစက္ကံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ၊ ဒေသနာဓမ္မစက္ကံ ဣသိပတနေ။ ဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တေတိ စက္ကဉ္စာတိ ပဋိဝေဓဓမ္မစက္ကံ ဝုတ္တံ၊ စက္ကဉ္စ ပဝတ္တေတိ ဓမ္မဉ္စာတိ ဒေသနာဓမ္မစက္ကံ။ ကထံ? ဘဂဝါ ဟိ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသိန္နော မဂ္ဂက္ခဏေ ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒိဘေဒံ ဓမ္မဉ္စ ပဝတ္တေတိ၊ သောယေဝ စ ဓမ္မော ကိလေသသတ္တုဃာတာယ ပဝတ္တနတော ပဟရဏစက္ကံ ဝိယာတိ စက္ကဉ္စ။ ဓမ္မံ ပဝတ္တေန္တောယေဝ ဘဂဝါ တံ စက္ကံ ပဝတ္တေတိ နာမ။ ဧတေန ဓမ္မောယေဝ စက္ကန္တိ ကမ္မဓာရယသမာသတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဣသိပတနေ နိသိန္နော ဘဂဝါ ဓမ္မဒေသနက္ခဏေ ဝေနေယျသန္တာနေ ကိလေသသတ္တုဃာတာယ ပဝတ္တနတော ပဟရဏစက္ကသဒိသံ ဒေသနာစက္ကဉ္စ ပဝတ္တေတိ၊ ဝေနေယျသန္တာနေ ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂါဒိဘေဒံ ဓမ္မစက္ကဉ္စ ပဝတ္တေတိ။ ဧတေန ဓမ္မော စ စက္ကဉ္စ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဒွန္ဒသမာသတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ပဝတ္တကေ သတိ ပဝတ္တနာ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထာပိ ‘‘ပဝတ္တေတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ပဝတ္တနဋ္ဌေန ပန ‘‘စက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မေန ပဝတ္တေတီတိ ဓမ္မစက္ကန္တိအာဒီနိ ဒေသနာဓမ္မစက္ကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ဓမ္မေန ပဝတ္တေတီတိ ယထာသဘာဝတ္တာ ဓမ္မေန ပဝတ္တံ စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မစရိယာယ ပဝတ္တေတီတိ ဝေနေယျသန္တာနေ ဓမ္မတ္ထာယ ပဝတ္တံ စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မေ ဌိတောတိအာဒီဟိ ဘဂဝတော ဓမ္မဘူတတာ ဓမ္မဿာမိတာ စ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ယထာဟ – ‘‘သော ဟာဝုသော၊ ဘဂဝါ ဇာနံ ဇာနာတိ ပဿံ ပဿတိ စက္ခုဘူတော ဉာဏဘူတော ဓမ္မဘူတော ဗြဟ္မဘူတော ဝတ္တာ ပဝတ္တာ အတ္ထဿ နိန္နေတာ အမတဿ ဒါတာ ဓမ္မဿာမီ တထာဂတော’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၃)။ တသ္မာ တေဟိ ဓမ္မဿ စက္ကန္တိ ဓမ္မစက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဌိတောတိ ဝိသယီဘာဝေန ဌိတော။ ပတိဋ္ဌိတောတိ အစလဘာဝေန ပတိဋ္ဌိတော။ ဝသိပ္ပတ္တောတိ ဣဿရဘာဝံ ပတ္တော။ ပါရမိပ္ပတ္တောတိ ကောဋိပ္ပတ္တော။ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တောတိ ဝိသာရဒဘာဝံ ပတ္တော။ ဓမ္မေ ပတိဋ္ဌာပေန္တောတိအာဒီဟိ ဝေနေယျသန္တာနမပေက္ခိတွာ ဝုတ္တေဟိ ပန ဝစနေဟိ ဓမ္မဿာမိတာယ စ ဓမ္မတ္ထာယ စက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိဟအာဒီဟိ ဓမ္မတ္ထာယ စက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော ဟိ ဓမ္မံ သက္ကာရာဒိဝသေန ပဝတ္တေတိ၊ သော ဓမ္မတ္ထံ ပဝတ္တေတိ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိ ယထာ ကတော သော ဓမ္မော သုကတော ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ နံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တောတိ တသ္မိံ ဂါရဝုပ္ပတ္တိယာ တံ ဂရုံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ မာနေန္တောတိ ဓမ္မံ ပိယဉ္စ ဘာဝနီယဉ္စ ကတွာ ဝိဟရန္တော။ ဓမ္မံ ပူဇေန္တောတိ တံ အပဒိသိတွာ ဒေသနာပဋိပတ္တိပူဇာယ ပူဇံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ အပစာယမာနောတိ တဿေဝ ဓမ္မဿ သက္ကာရဂရုကာရေဟိ နီစဝုတ္တိတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတူတိ တံ ဓမ္မံ ဓဇမိဝ ပုရက္ခတွာ ကေတုမိဝ စ ဥက္ခိပိတွာ ပဝတ္တိယာ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု စ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓိပတေယျောတိ ဓမ္မာဓိပတိတော အာဂတော ဘာဝနာဓမ္မဝသေနေဝ စ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေန ဓမ္မာဓိပတေယျော ဟုတွာ။ တံ ခေါ ပန ဓမ္မစက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ကေနစိ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ အပ္ပဋိဟတပဝတ္တိတာ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ သော ဓမ္မော ပဝတ္တနဋ္ဌေန စက္ကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဓမ္မော၊ တံ ဓမ္မံ ပဝတ္တေတီတိ ဝေနေယျသန္တာနေ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တသဒ္ဓိန္ဒြိယုပ္ပာဒနေန တံ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဓမ္မံ ပဝတ္တေတီတိ အတ္ထော။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ သစ္စာတိ သစ္စဉာဏာနိ။ ဝိပဿနာ စ ဝိဇ္ဇာ စ မဂ္ဂဉာဏမေဝ။ အနုပ္ပာဒေ ဉာဏန္တိ အရဟတ္တဖလေ ဉာဏံ။ တမ္ပိ ဝေနေယျသန္တာနေ ပဝတ္တေတိယေဝ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ပဋိဝေဓံ ကရောန္တော ပဝတ္တေတိယေဝ နာမ။

သမုဒယဝါရာဒီသု သမုဒယဝတ္ထုကာ နိရောဓဝတ္ထုကာ မဂ္ဂဝတ္ထုကာတိ ဝိသေသပဒံ ဒဿေတွာ သင်္ခိတ္တာ။ ဧတ္ထာပိ ဝုတ္တသဒိသံ ပဌမံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၂-၃။ သတိပဋ္ဌာနဝါရာဒိဝဏ္ဏနာ

၄၁-၄၂။ သတိပဋ္ဌာနဣဒ္ဓိပါဒပုဗ္ဗင်္ဂမဝါရာပိ မဂ္ဂက္ခဏဝသေန ဝုတ္တာ။ တေပိ တတ္ထ တတ္ထ ဝိသေသပဒံ ဒဿေတွာ သင်္ခိတ္တာတိ။

ဓမ္မစက္ကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ လောကုတ္တရကထာ

လောကုတ္တရကထာဝဏ္ဏနာ

၄၃။ ဣဒါနိ လောကုတ္တရဓမ္မဝတိယာ ဓမ္မစက္ကကထာယ အနန္တရံ ကထိတာယ လောကုတ္တရကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ လောကုတ္တရပဒဿ အတ္ထော နိဒ္ဒေသဝါရေ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိအာဒယော သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ ယထာယောဂံ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာ။ တေ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန ဗောဓီတိ ဧဝံလဒ္ဓနာမဿ အရိယဿ ပက္ခေ ဘဝတ္တာ ဗောဓိပက္ခိယာ နာမ။ ပက္ခေ ဘဝတ္တာတိ ဥပကာရဘာဝေ ဌိတတ္တာ။ တေသု အာရမ္မဏေသု ဩက္ကန္တိတွာ ပက္ခန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌာနတော ဥပဋ္ဌာနံ၊ သတိယေဝ ဥပဋ္ဌာနံ သတိပဋ္ဌာနံ။ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပနဿ အသုဘဒုက္ခာနိစ္စာနတ္တာကာရဂဟဏဝသေန သုဘသုခနိစ္စအတ္တသညာပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန စ ပဝတ္တိတော စတုဓာ ဘေဒေါ ဟောတိ။ တသ္မာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝုစ္စတိ။ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ ပဓာနံ၊ သောဘနံ ပဓာနံ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သမ္မာ ဝါ ပဒဟန္တိ ဧတေနာတိ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ သောဘနံ ဝါ တံ ကိလေသဝိရူပပဝတ္တဝိရဟိတတော ပဓာနဉ္စ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒကဋ္ဌေန သေဋ္ဌဘာဝါဝဟနတော ပဓာနဘာဝကရဏတော ဝါတိ သမ္မပ္ပဓာနံ။ ဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။ တယိဒံ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နာနံ အကုသလာနံ ပဟာနာနုပ္ပတ္တိကိစ္စံ၊ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနဉ္စ ကုသလာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌိတိကိစ္စံ သာဓယတီတိ စတုဗ္ဗိဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ဝုစ္စတိ။ နိပ္ဖတ္တိပရိယာယေန ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန၊ ဣဇ္ဈန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ဣဒ္ဓါ ဝုဒ္ဓါ ဥက္ကံသဂတာ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ဝါ ပရိယာယေန ဣဒ္ဓိ၊ တဿာ သမ္ပယုတ္တာယ ပုဗ္ဗင်္ဂမဋ္ဌေန ဖလဘူတာယ ပုဗ္ဗဘာဂကာရဏဋ္ဌေန စ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါတိ ဣဒ္ဓိပါဒေါ။ သော ဆန္ဒဝီရိယစိတ္တဝီမံသာဝသေန စတုဗ္ဗိဓောဝ ဟောတိ။ တသ္မာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဝုစ္စတိ။ အဿဒ္ဓိယကောသဇ္ဇပမာဒဝိက္ခေပသမ္မောဟာနံ အဘိဘဝနတော အဘိဘဝနသင်္ခါတေန အဓိပတိယဋ္ဌေန ဣန္ဒြိယံ။ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ အနဘိဘဝနီယတော အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလံ။ တဒုဘယမ္ပိ သဒ္ဓါဝီရိယသတိသမာဓိပညာဝသေန ပဉ္စဝိဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ပဉ္စ ဗလာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တဿ ပန အင်္ဂဘာဝေန သတိအာဒယော သတ္တ ဓမ္မာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ နိယျာနဋ္ဌေန စ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒယော အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါ ဟောန္တိ။ တေန ဝုစ္စတိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ။

ဣတိ ဣမေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယာ ဓမ္မာ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယဝိပဿနာယ ဝတ္တမာနာယ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ နဝဝိဓေန ဝေဒနံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ သောဠသဝိဓေန စိတ္တံ ပရိဂ္ဂဏှတော စ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ၊ ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မေ ပရိဂ္ဂဏှတော စ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ။ ဣတိ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗံ ပရဿ ဥပ္ပန္နံ အကုသလံ ဒိသွာ ‘‘ယထာ ပဋိပန္နဿ တဿ တံ ဥပ္ပန္နံ၊ န တထာ ပဋိပဇ္ဇိဿာမိ၊ ဧဝံ မေ ဧတံ နုပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ တဿ အနုပ္ပာဒါယ ဝါယမနကာလေ ပဌမံ သမ္မပ္ပဓာနံ၊ အတ္တနော သမုဒါစာရပ္ပတ္တမကုသလံ ဒိသွာ တဿ ပဟာနာယ ဝါယမနကာလေ ဒုတိယံ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗံ ဈာနံ ဝါ ဝိပဿနံ ဝါ ဥပ္ပာဒေတုံ ဝါယမန္တဿ တတိယံ၊ ဥပ္ပန္နံ ယထာ န ပရိဟာယတိ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပာဒေန္တဿ စတုတ္ထံ သမ္မပ္ပဓာနံ။ ဆန္ဒံ ဓုရံ ကတွာ ကုသလုပ္ပာဒနကာလေ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ၊ ဝီရိယံ၊ စိတ္တံ၊ ဝီမံသံ ဓုရံ ကတွာ ကုသလုပ္ပာဒနကာလေ ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒေါ။ မိစ္ဆာဝါစာယ ဝိရမဏကာလေ သမ္မာဝါစာ ၊ မိစ္ဆာကမ္မန္တာ၊ မိစ္ဆာဇီဝါ ဝိရမဏကာလေ သမ္မာဇီဝေါတိ ဧဝံ နာနာစိတ္တေသု လဗ္ဘန္တိ။ စတုမဂ္ဂက္ခဏေ ပန ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘန္တိ၊ ဖလက္ခဏေ ဌပေတွာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ အဝသေသာ တေတ္တိံသ လဗ္ဘန္တိ။ ဧဝံ ဧကစိတ္တေ လဗ္ဘမာနေသု စေတေသု ဧကာဝ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏာ သတိ ကာယာဒီသု သုဘသညာဒိပဟာနကိစ္စသာဓနဝသေန ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧကမေဝ စ ဝီရိယံ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အနုပ္ပာဒါဒိကိစ္စသာဓနဝသေန ‘‘စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသေသု ဟာပနဝဍ္ဎနံ နတ္ထိ။

အပိစ တေသု –

နဝ ဧကဝိဓာ ဧကော၊ ဒွေဓာထ စတုပဉ္စဓာ၊

အဋ္ဌဓာ နဝဓာ စေဝ၊ ဣတိ ဆဒ္ဓါ ဘဝန္တိ တေ။

နဝဧကဝိဓာတိ ဆန္ဒော စိတ္တံ ပီတိ ပဿဒ္ဓိ ဥပေက္ခာ သင်္ကပ္ပော ဝါစာ ကမ္မန္တော အာဇီဝေါတိ ဣမေ နဝ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒါဒိဝသေန ဧကဝိဓာဝ ဟောန္တိ၊ အညကောဋ္ဌာသံ န ဘဇန္တိ။ ဧကော ဒွေဓာတိ သဒ္ဓါ ဣန္ဒြိယဗလဝသေန ဒွေဓာ ဌိတာ။ အထ စတုပဉ္စဓာတိ အထညော ဧကော စတုဓာ၊ အညော ပဉ္စဓာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သမာဓိ ဧကော ဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဝသေန စတုဓာ ဌိတော၊ ပညာ တေသံ စတုန္နံ ဣဒ္ဓိပါဒကောဋ္ဌာသဿ စ ဝသေန ပဉ္စဓာ။ အဋ္ဌဓာ နဝဓာ စေဝါတိ အပရော ဧကော အဋ္ဌဓာ၊ ဧကော နဝဓာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ စတုသတိပဋ္ဌာနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဝသေန သတိ အဋ္ဌဓာ ဌိတာ၊ စတုသမ္မပ္ပဓာနဣဒ္ဓိပါဒဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂမဂ္ဂင်္ဂဝသေန ဝီရိယံ နဝဓာတိ။ ဧဝံ –

စုဒ္ဒသေဝ အသမ္ဘိန္နာ၊ ဟောန္တေတေ ဗောဓိပက္ခိယာ၊

ကောဋ္ဌာသတော သတ္တဝိဓာ၊ သတ္တတိံသ ပဘေဒတော။

သကိစ္စနိပ္ဖာဒနတော၊ သရူပေန စ ဝုတ္တိတော၊

သဗ္ဗေဝ အရိယမဂ္ဂဿ၊ သမ္ဘဝေ သမ္ဘဝန္တိ တေ။

ဧဝံ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တေ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒဿေတွာ ပုန တေ မဂ္ဂဖလေသု သင်္ခိပိတွာ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ စ သာမညဖလာနီတိ အာဟ။ သမဏဘာဝေါ သာမညံ၊ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနမေတံ နာမံ။ သာမညာနံ ဖလာနိ သာမညဖလာနိ။ နိဗ္ဗာနံ ပန သဗ္ဗေဟိ အသမ္မိဿမေဝ။ ဣတိ ဝိတ္ထာရတော သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယစတုမဂ္ဂစတုဖလနိဗ္ဗာနာနံ ဝသေန ဆစတ္တာလီသ လောကုတ္တရဓမ္မာ၊ တတော သင်္ခေပေန စတုမဂ္ဂစတုဖလနိဗ္ဗာနာနံ ဝသေန နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ၊ တတောပိ သင်္ခေပေန မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနံ ဝသေန တယော လောကုတ္တရဓမ္မာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သတိပဋ္ဌာနာဒီနံ မဂ္ဂဖလာနဉ္စ လောကုတ္တရတ္တေ ဝုတ္တေ တံသမ္ပယုတ္တာနံ ဖဿာဒီနမ္ပိ လောကုတ္တရတ္တံ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဓာနဓမ္မဝသေန ပန သတိပဋ္ဌာနာဒယောဝ ဝုတ္တာ။ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၂၇၇ အာဒယော၊ ၅၀၅ အာဒယော) စ လောကုတ္တရဓမ္မနိဒ္ဒေသေ မဂ္ဂဖလသမ္ပယုတ္တာနံ ဖဿာဒီနံ လောကုတ္တရတ္တံ ဝုတ္တမေဝါတိ။

လောကံ တရန္တီတိ လောကံ အတိက္ကမန္တိ။ သဗ္ဗမိဓ ဤဒိသံ ဝတ္တမာနကာလဝစနံ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဟိ အပါယလောကံ တရတိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ ကာမာဝစရလောကေကဒေသံ တရတိ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ကာမာဝစရလောကံ တရတိ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပါဝစရလောကံ တရတိ။ လောကာ ဥတ္တရန္တီတိ လောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တိ။ လောကတောတိ စ လောကမှာတိ စ တဒေဝ နိဿက္ကဝစနံ ဝိသေသေတွာ ဒဿိတံ။ လောကံ သမတိက္ကမန္တီတိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ တတ္ထ ဥပသဂ္ဂတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣဓ သဟ ဥပသဂ္ဂတ္ထေန ဝုတ္တံ။ လောကံ သမတိက္ကန္တာတိ ယထာဝုတ္တံ လောကံ သမ္မာ အတိက္ကန္တာ။ သဗ္ဗမိဓ ဤဒိသံ အတီတကာလဝစနံ ဖလနိဗ္ဗာနာနိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ဟိ ယထာဝုတ္တံ လောကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနိ၊ သဒါ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗလောကံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတံ။ လောကေန အတိရေကာတိ လောကတော အဓိကဘူတာ။ ဣဒံ သဗ္ဗေပိ လောကုတ္တရဓမ္မေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ နိဿရန္တီတိ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ။ နိဿဋာတိ နိဂ္ဂတာ။ လောကေ န တိဋ္ဌန္တီတိအာဒီနိ အဋ္ဌာရသ ဝစနာနိ သဗ္ဗလောကုတ္တရေသုပိ ယုဇ္ဇန္တိ။ န တိဋ္ဌန္တီတိ လောကေ အပရိယာပန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ လောကေ န လိမ္ပန္တီတိ ခန္ဓသန္တာနေ ဝတ္တမာနာပိ တသ္မိံ န လိမ္ပန္တီတိ အတ္ထော။ လောကေန န လိမ္ပန္တီတိ အကတပဋိဝေဓာနံ ကေနစိ စိတ္တေန၊ ကတပဋိဝေဓာနံ အကုသလေန အပ္ပမတ္တေနပိ စိတ္တေန န လိမ္ပန္တီတိ အတ္ထော။ အသံလိတ္တာ အနုပလိတ္တာတိ ဥပသဂ္ဂေန ဝိသေသိတံ။

ဝိပ္ပမုတ္တာတိ အလိတ္တတ္တမေဝ နာနာဗျဉ္ဇနေန ဝိသေသိတံ။ ယေ ကေစိ ဟိ ယတ္ထ ယေန ဝါ အလိတ္တာ၊ တေ တတ္ထ တေန ဝါ ဝိပ္ပမုတ္တာ ဟောန္တိ။ လောကာ ဝိပ္ပမုတ္တာတိအာဒီနိ တီဏိ နိဿက္ကဝသေန ဝုတ္တာနိ။ ဝိသညုတ္တာတိ ဝိပ္ပမုတ္တတ္တဝိသေသနံ။ ယေ ကေစိ ဟိ ယတ္ထ ယေန ယတော ဝိပ္ပမုတ္တာ၊ တေ တတ္ထ တေန တတော ဝိသညုတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ လောကာ သုဇ္ဈန္တီတိ လောကမလံ ဓောဝိတွာ လောကာ သုဇ္ဈန္တိ။ ဝိသုဇ္ဈန္တီတိ တဒေဝ ဥပသဂ္ဂေန ဝိသေသိတံ။ ဝုဋ္ဌဟန္တီတိ ဥဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ။ ဝိဝဋ္ဋန္တီတိ နိဝဋ္ဋန္တိ။ န သဇ္ဇန္တီတိ န လဂ္ဂန္တိ။ န ဂယှန္တီတိ န ဂဏှီယန္တိ။ န ဗဇ္ဈန္တီတိ န ဗာဓီယန္တိ။ သမုစ္ဆိန္ဒန္တီတိ အပ္ပဝတ္တိံ ကရောန္တိ။ ယထာ စ လောကံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာတိ၊ တထေဝ ‘‘လောကာ ဝိသုဒ္ဓတ္တာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေန္တီတိ နိရောဓေန္တိ။ အပထာတိအာဒီနိ စတ္တာရိ သဗ္ဗေသုပိ လောကုတ္တရေသု ယုဇ္ဇန္တိ။ အပထာတိ အမဂ္ဂါ။ အဂတီတိ အပ္ပတိဋ္ဌာ။ အဝိသယာတိ အနာယတ္တာ။ အသာဓာရဏာတိ အသမာနာ။ ဝမန္တီတိ ဥဂ္ဂိလန္တိ။ န ပစ္စာဝမန္တီတိ ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝုတ္တံ၊ ဝန္တံ ပုန န အဒန္တီတိ အတ္ထော။ ဧတေန ဝန္တဿ သုဝန္တဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ အနန္တရဒုကတ္တယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဝိသီနေန္တီတိ ဝိကိရန္တိ ဝိမုစ္စန္တိ၊ န ဗန္ဓန္တီတိ အတ္ထော။ န ဥဿီနေန္တီတိ န ဝိကိရန္တိ န ဝိမုစ္စန္တိ။ ‘‘ဝိသိနေန္တီ’’တိ ‘‘န ဥဿိနေန္တီ’’တိ ရဿံ ကတွာ ပါဌော သုန္ဒရော။ ဝိဓူပေန္တီတိ နိဗ္ဗာပေန္တိ။ နသံဓူပေန္တီတိ န ဥဇ္ဇလန္တိ။ လောကံ သမတိက္ကမ္မ အဘိဘုယျ တိဋ္ဌန္တီတိ သဗ္ဗေပိ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ လောကံ သမ္မာ အတိက္ကမိတွာ အဘိဘဝိတွာ စ တိဋ္ဌန္တီတိ လောကုတ္တရာ။ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ယထာဝုတ္တေဟိ ပကာရေဟိ လောကုတ္တရာနံ လောကတော ဥတ္တရဘာဝေါ အဓိကဘာဝေါ စ ဝုတ္တော ဟောတီတိ။

လောကုတ္တရကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဗလကထာ

ဗလကထာဝဏ္ဏနာ

၄၄။ ဣဒါနိ လောကုတ္တရကထာယ အနန္တရံ ကထိတာယ လောကုတ္တရကထာဝတိယာ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဗလကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ တတ္ထ အာဒိတော သုတ္တန္တဝသေန ပဉ္စ ဗလာနိ ဒဿေတွာ တဒညာနိပိ ဗလာနိ ဒဿေတုကာမော အပိစ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဗလာနီတိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗာနိပိ တံတံပဋိပက္ခေဟိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနိ နာမ ဟောန္တိ။ ဟိရိဗလန္တိအာဒီသု ပါပတော ဟိရီယန္တိ ဧတာယာတိ ဟိရီ၊ လဇ္ဇာယေတံ နာမံ။ ပါပတော ဩတ္တပ္ပန္တိ ဧတေနာတိ ဩတ္တပ္ပံ၊ ပါပတော ဥဗ္ဗေဂဿေတံ နာမံ။ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ၊ ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတိ ဟိရီ၊ လောကာဓိပတိ ဩတ္တပ္ပံ ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ၊ ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ သပ္ပတိဿဝလက္ခဏာ ဟိရီ၊ ဝဇ္ဇဘီရုကဘယဒဿာဝိလက္ခဏံ ဩတ္တပ္ပံ။ သာ ဧဝ ဟိရီ အဟိရိကေန န ကမ္ပတီတိ ဟိရိဗလံ။ တဒေဝ ဩတ္တပ္ပံ အနောတ္တပ္ပေန န ကမ္ပတီတိ ဩတ္တပ္ပဗလံ။ အပ္ပဋိသင်္ခါနေန န ကမ္ပတီတိ ပဋိသင်္ခါနဗလံ။ ဥပပရိက္ခဏပညာယေတံ နာမံ။ ဝီရိယသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နဗလံ ဘာဝနာဗလံ။ တထာပဝတ္တာနံ စတုန္နံ ခန္ဓာနမေတံ နာမံ။ ပရိသုဒ္ဓါနိ သီလာဒီနိ အနဝဇ္ဇဗလံ။ စတ္တာရိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ သင်္ဂဟဗလံ။ သင်္ဂဟေ ဗလန္တိပိ ပါဌော။ ဒုက္ခမာနံ အဓိဝါသနံ ခန္တိဗလံ။ ဓမ္မကထာယ ပရေသံ တောသနံ ပညတ္တိဗလံ။ အဓိတဿ အတ္ထဿ အဓိဂမာပနံ နိဇ္ဈတ္တိဗလံ။ ကုသလေသု ဗဟုဘာဝေါ ဣဿရိယဗလံ။ ကုသလေသု ယထာရုစိ ပတိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနဗလံ။ ဟိရိဗလာဒီနံ အတ္ထော မာတိကာပဒေသု ဗျဉ္ဇနဝသေန ဝိသေသတော ယုဇ္ဇမာနံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တော။ သမထဗလံ ဝိပဿနာဗလန္တိ ဗလပ္ပတ္တာ သမထဝိပဿနာ ဧဝ။

မာတိကာနိဒ္ဒေသေ အဿဒ္ဓိယေ န ကမ္ပတီတိ သဒ္ဓါဗလန္တိ မူလဗလဋ္ဌံ ဝတွာ တမေဝ အပရေဟိ နဝဟိ ပရိယာယေဟိ ဝိသေသေတွာ ဒဿေသိ။ ယော ဟိ ဓမ္မော အကမ္ပိယော ဗလပ္ပတ္တော ဟောတိ၊ သော သဟဇာတေ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ၊ အတ္တနော ပဋိပက္ခေ ကိလေသေ ပရိယာဒိယတိ၊ ပဋိဝေဓဿ အာဒိဘူတံ သီလံ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ဝိသောဓေတိ၊ စိတ္တံ အာရမ္မဏေ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ စိတ္တံ ပဘဿရံ ကရောန္တော ဝေါဒါပေတိ၊ ဝသိံ ပါပေန္တော ဝိသေသံ အဓိဂမာပေတိ၊ တတော ဥတ္တရိံ ပါပေန္တော ဥတ္တရိပဋိဝေဓံ ကာရေတိ၊ ကမေန အရိယမဂ္ဂံ ပါပေတွာ သစ္စာဘိသမယံ ကာရေတိ၊ ဖလပ္ပတ္တိယာ နိရောဓေ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ တသ္မာ နဝဓာ ဗလဋ္ဌော ဝိသေသိတော။ ဧသ နယော ဝီရိယဗလာဒီသု စတူသု။

ကာမစ္ဆန္ဒံ ဟိရီယတီတိ နေက္ခမ္မယုတ္တော ယောဂီ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒတော ဟိရီယတိ။ ဩတ္တပ္ပေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတေဟိ သဗ္ဗာကုသလေဟိပိ ဟိရီယနာ ဩတ္တပ္ပနာ ဝုတ္တာယေဝ ဟောန္တိ။ ဗျာပါဒန္တိအာဒီနမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိသင်္ခါတီတိ အသမ္မောဟဝသေန အာဒီနဝတော ဥပပရိက္ခတိ။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ဝဇ္ဇန္တိ ရာဂါဒိဝဇ္ဇံ။ သင်္ဂဏှာတီတိ ဗန္ဓတိ။ ခမတီတိ တဿ ယောဂိဿ ခမတိ ရုစ္စတိ။ ပညာပေတီတိ တောသေတိ။ နိဇ္ဈာပေတီတိ စိန္တာပေတိ။ ဝသံ ဝတ္တေတီတိ စိတ္တေ ပဟု ဟုတွာ စိတ္တံ အတ္တနော ဝသံ ကတွာ ပဝတ္တေတိ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဝိဒဟတိ။ ဘာဝနာဗလာဒီနိ သဗ္ဗာနိပိ နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ။ မာတိကာဝဏ္ဏနာယ အညထာ ဝုတ္တော၊ အတ္ထော ပန ဗျဉ္ဇနဝသေနေဝ ပါကဋတ္တာ ဣဓ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သမထဗလံ ဝိပဿနာဗလဉ္စ ဝိတ္ထာရတော နိဒ္ဒိသိတွာ အဝသာနေ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတီတိအာဒိ စ အဝိဇ္ဇာသဟဂတကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ န ကမ္ပတီတိအာဒိ စ သမထဗလဝိပဿနာဗလာနံ လက္ခဏဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။

သေခါသေခဗလေသု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ သိက္ခတီတိ သေခဗလန္တိ သေခပုဂ္ဂလော သမ္မာဒိဋ္ဌိံ သိက္ခတီတိ သေခေါ၊ သာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တဿ သေခဿ ဗလန္တိ သေခဗလန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သိက္ခိတတ္တာ အသေခဗလန္တိ အသေခပုဂ္ဂလော တတ္ထ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သိက္ခိတတ္တာ န သိက္ခတီတိ အသေခေါ၊ သာယေဝ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တဿ အသေခဿ ဗလန္တိ အသေခဗလံ။ ဧသေဝ နယော သမ္မာသင်္ကပ္ပာဒီသု။ သမ္မာဉာဏန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ။ တမ္ပိ ဟိ လောကိကမ္ပိ ဟောန္တံ သေခဿ ပဝတ္တတ္တာ သေခဗလံ၊ အသေခဿ ပဝတ္တတ္တာ အသေခဗလန္တိ ဝုတ္တံ။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ အဋ္ဌ မဂ္ဂင်္ဂါနိ ဌပေတွာ သေသာ ဖလသမ္ပယုတ္တာ ဓမ္မာ ။ ကေစိ ပန ‘‘ဌပေတွာ လောကုတ္တရဝိမုတ္တိံ အဝသေသာ ဝိမုတ္တိယော သမ္မာဝိမုတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ တဿ သေခါသေခဗလတ္တံ ဝုတ္တနယမေဝ။

ခီဏာသဝဗလေသု သဗ္ဗာနိပိ ဉာဏဗလာနိ။ ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနောတိ ကရဏတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ခီဏာသဝေန ဘိက္ခုနာတိ အတ္ထော။ အနိစ္စတောတိ ဟုတွာ အဘာဝါကာရေန အနိစ္စတော။ ယထာဘူတန္တိ ယထာသဘာဝတော။ ပညာယာတိ သဟဝိပဿနာယ မဂ္ဂပညာယ။ အနိစ္စတော သုဒိဋ္ဌာ ဒုက္ခတော အနတ္တတော သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ တမ္မူလကတ္တာ။ ယန္တိ ဘာဝနပုံသကဝစနံ၊ ယေန ကာရဏေနာတိ ဝါ အတ္ထော။ အာဂမ္မာတိ ပဋိစ္စ။ ပဋိဇာနာတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ ပဋိညံ ကရောတိ။ အင်္ဂါရကာသူပမာတိ မဟာဘိတာပဋ္ဌေန အင်္ဂါရကာသုယာ ဥပမိတာ။ ကာမာတိ ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ။

ဝိဝေကနိန္နန္တိ ဖလသမာပတ္တိဝသေန ဥပဓိဝိဝေကသင်္ခါတနိဗ္ဗာနနိန္နံ။ တယော ဟိ ဝိဝေကာ – ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကောတိ။ ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တဝိဝေကော စ အဓိစိတ္တမနုယုတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာနံ၊ နိဿရဏဝိဝေကသင်္ခါတနိဗ္ဗာနနိန္နံ ဝါ။ ပဉ္စ ဟိ ဝိဝေကာ – ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကော တဒင်္ဂဝိဝေကော သမုစ္ဆေဒဝိဝေကော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကော နိဿရဏဝိဝေကောတိ။ ဝိဝေကနိန္နန္တိ ဝိဝေကေ နိန္နံ။ ဝိဝေကပေါဏန္တိ ဝိဝေကေ နတံ။ ဝိဝေကပဗ္ဘာရန္တိ ဝိဝေကသီသဘာရံ။ ဒွေပိ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ ဝိဝေကဋ္ဌန္တိ ကိလေသေဟိ ဝဇ္ဇိတံ၊ ဒူရီဘူတံ ဝါ။ နေက္ခမ္မာဘိရတန္တိ နိဗ္ဗာနေ အဘိရတံ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အဘိရတံ ဝါ။ ဗျန္တီဘူတန္တိ ဝိဂတန္တီဘူတံ၊ ဧကဒေသေနာပိ အနလ္လီနံ ဝိပ္ပမုတ္တံ ဝိသံသဋ္ဌံ။ သဗ္ဗသောတိ သဗ္ဗထာ။ အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟီတိ သံယောဂဝသေန အာသဝါနံ ကာရဏဘူတေဟိ ကိလေသဓမ္မေဟီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဗျန္တီဘူတန္တိ ဝိဂတနိကန္တိဘူတံ၊ နိတ္တဏှန္တိ အတ္ထော။ ကုတော? သဗ္ဗသော အာသဝဋ္ဌာနိယေဟိ ဓမ္မေဟိ သဗ္ဗေဟိ တေဘူမကဓမ္မေဟီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဒသဟိ ခီဏာသဝဗလေဟိ ခီဏာသဝဿ လောကိယလောကုတ္တရော မဂ္ဂေါ ကထိတော။ ‘‘အနိစ္စတော သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ’’တိ ဒုက္ခပရိညာဗလံ၊ ‘‘အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ’’တိ သမုဒယပဟာနဗလံ၊ ‘‘ဝိဝေကနိန္နံ စိတ္တံ ဟောတီ’’တိ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာဗလံ၊ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိ သတ္တဝိဓံ မဂ္ဂဘာဝနာဗလန္တိပိ ဝဒန္တိ။ ဒသ ဣဒ္ဓိဗလာနိ ဣဒ္ဓိကထာယ အာဝိ ဘဝိဿန္တိ။

တထာဂတဗလနိဒ္ဒေသေ တထာဂတဗလာနီတိ အညေဟိ အသာဓာရဏာနိ တထာဂတဿေဝ ဗလာနိ။ ယထာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ ဗလာနိ ပုညုဿယသမ္ပတ္တိယာ အာဂတာနိ၊ တထာ အာဂတဗလာနီတိပိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ တထာဂတဗလံ – ကာယဗလံ ဉာဏဗလဉ္စ။ တေသု ကာယဗလံ ဟတ္ထိကုလာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပေါရာဏေဟိ –

‘‘ကာဠာဝကဉ္စ ဂင်္ဂေယျံ၊ ပဏ္ဍရံ တမ္ဗပိင်္ဂလံ၊

ဂန္ဓမင်္ဂလဟေမဉ္စ၊ ဥပေါသထဆဒ္ဒန္တိမေ ဒသာ’’တိ။ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၇၆၀၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈၊ သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂)၊

ဣမာနိ ဒသ ဟတ္ထိကုလာနိ။ တတ္ထ ကာဠာဝကန္တိ ပကတိဟတ္ထိကုလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဒသန္နံ ပုရိသာနံ ကာယဗလံ၊ တံ ဧကဿ ကာဠာဝကဿ ဟတ္ထိနော ဗလံ။ ယံ ဒသန္နံ ကာဠာဝကာနံ ဗလံ၊ တံ ဧကဿ ဂင်္ဂေယျဿ ဗလံ။ ယံ ဒသန္နံ ဂင်္ဂေယျာနံ၊ တံ ဧကဿ ပဏ္ဍရဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပဏ္ဍရာနံ ၊ တံ ဧကဿ တမ္ဗဿ။ ယံ ဒသန္နံ တမ္ဗာနံ၊ တံ ဧကဿ ပိင်္ဂလဿ။ ယံ ဒသန္နံ ပိင်္ဂလာနံ၊ တံ ဧကဿ ဂန္ဓဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ ဂန္ဓဟတ္ထီနံ၊ တံ ဧကဿ မင်္ဂလဟတ္ထိနော။ ယံ ဒသန္နံ မင်္ဂလဟတ္ထီနံ၊ တံ ဧကဿ ဟေမဝတဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဟေမဝတာနံ၊ တံ ဧကဿ ဥပေါသထဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဥပေါသထာနံ၊ တံ ဧကဿ ဆဒ္ဒန္တဿ။ ယံ ဒသန္နံ ဆဒ္ဒန္တာနံ၊ တံ ဧကဿ တထာဂတဿ ဗလံ။ နာရာယနသင်္ဃာတဗလန္တိပိ ဣဒမေဝ ဝုစ္စတိ။ တဒေတံ ပကတိဟတ္ထိနော ဂဏနာယ ဟတ္ထီနံ ကောဋိသဟဿဿ၊ ပုရိသဂဏနာယ ဒသန္နံ ပုရိသကောဋိသဟဿာနံ ဗလံ ဟောတိ။ ဣဒံ တာဝ တထာဂတဿ ကာယဗလံ။

ဉာဏဗလံ ပန ဣဓ တာဝ အညတ္ထ စ ပါဠိယံ အာဂတမေဝ ဒသဗလဉာဏံ၊ မဇ္ဈိမေ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၀) အာဂတံ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု အကမ္ပနဉာဏံ၊ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ ပဉ္စဂတိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ၊ သံယုတ္တကေ (သံ။ နိ။ ၂။၃၃-၃၄) အာဂတာနိ တေသတ္တတိ ဉာဏာနိ၊ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏာနီတိ ဧဝမညာနိပိ အနေကာနိ ဉာဏသဟဿာနိ။ ဧတံ ဉာဏဗလံ နာမ။ ဣဓာပိ ဉာဏဗလမေဝ အဓိပ္ပေတံ။ ဉာဏဉှိ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန စ ဗလန္တိ ဝုတ္တံ။

ဌာနဉ္စ ဌာနတောတိ ကာရဏဉ္စ ကာရဏတော။ ကာရဏဉှိ ယသ္မာ တတ္ထ ဖလံ တိဋ္ဌတိ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေဝ ပဝတ္တတိ စ၊ တသ္မာ ဌာနန္တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ဘဂဝါ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတူ ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ ဌာနန္တိ၊ ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပာဒါယ၊ တံ တံ အဋ္ဌာနန္တိ ပဇာနန္တော ဌာနဉ္စ ဌာနတော အဋ္ဌာနဉ္စ အဋ္ဌာနတော ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ယမ္ပီတိ ယေန ဉာဏေန။ ဣဒမ္ပီတိ ဣဒမ္ပိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ၊ တထာဂတဿ တထာဂတဗလံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

အာသဘံဌာနန္တိ သေဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥတ္တမဋ္ဌာနံ၊ အာသဘာ ဝါ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါ၊ တေသံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အပိစ ဂဝသတဇေဋ္ဌကော ဥသဘော၊ ဂဝသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ ဝဇသတဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥသဘော၊ ဝဇသဟဿဇေဋ္ဌကော ဝသဘော၊ သဗ္ဗဂဝသေဋ္ဌော သဗ္ဗပရိဿယသဟော သေတော ပါသာဒိကော မဟာဘာရဝဟော အသနိသတသဒ္ဒေဟိပိ အသန္တသနီယော နိသဘော၊ သော ဣဓ ဥသဘောတိ အဓိပ္ပေတော။ ဣဒမ္ပိ ဟိ တဿ ပရိယာယဝစနံ။ ဥသဘဿ ဣဒန္တိ အာသဘံ။ ဌာနန္တိ စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အဝဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ ပန အာသဘံ ဝိယာတိ အာသဘံ ယထေဝ ဟိ နိသဘသင်္ခါတော ဥသဘော ဥသဘဗလေန သမန္နာဂတော စတူဟိ ပါဒေဟိ ပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တထာဂတောပိ ဒသဟိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇပါဒေဟိ အဋ္ဌပရိသပထဝိံ ဥပ္ပီဠေတွာ သဒေဝကေ လောကေ ကေနစိ ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန အကမ္ပိယော အစလဋ္ဌာနေန တိဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ တိဋ္ဌမာနော စ တံ အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတိ ဥပဂစ္ဆတိ န ပစ္စက္ခာတိ၊ အတ္တနိ အာရောပေတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အာသဘံ ဌာနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ (သံ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂။၂၂၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၄၈)။

ပရိသာသူတိ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗြဟ္မာနံ ဝသေန အဋ္ဌသု ပရိသာသု။ သီဟနာဒံ နဒတီတိ သေဋ္ဌနာဒံ အဆမ္ဘိတနာဒံ နဒတိ၊ သီဟနာဒသဒိသံ ဝါ နာဒံ နဒတိ။ အယမတ္ထော သီဟနာဒသုတ္တေန (မ။ နိ။ ၁။၁၄၆ အာဒယော၊ ဒီ။ နိ။ ၁။၃၈၁ အာဒယော) ဒီပေတဗ္ဗော။ ယထာ ဝါ သီဟော သဟနတော ဟနနတော စ သီဟောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ တထာဂတော လောကဓမ္မာနံ သဟနတော ပရပ္ပဝါဒါနံ ဟနနတော သီဟောတိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ ဝုတ္တဿ သီဟဿ နာဒံ သီဟနာဒံ။ တတ္ထ ယထာ သီဟော သီဟဗလေန သမန္နာဂတော သဗ္ဗတ္ထ ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော သီဟနာဒံ နဒတိ၊ ဧဝံ တထာဂတသီဟောပိ တထာဂတဗလေဟိ သမန္နာဂတော အဋ္ဌသု ပရိသာသု ဝိသာရဒေါ ဝိဂတလောမဟံသော ‘‘ဣတိ ရူပ’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၃။၇၈) နယေန နာနာဝိဓဒေသနာဝိလာသသမ္ပန္နံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပရိသာသု သီဟနာဒံ နဒတီ’’တိ။

ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီတိ ဧတ္ထ ဗြဟ္မန္တိ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ ဝိသုဒ္ဓံ။ စက္ကသဒ္ဒေါ ပနာယံ –

သမ္ပတ္တိယံ လက္ခဏေ စ၊ ရထင်္ဂေ ဣရိယာပထေ၊

ဒါနေ ရတနဓမ္မူရ၊ စက္ကာဒီသု စ ဒိဿတိ၊

ဓမ္မစက္ကေ ဣဓ မတော၊ တမ္ပိ ဒွေဓာ ဝိဘာဝယေ။

‘‘စတ္တာရိမာနိ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စက္ကာနိ၊ ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာန’’န္တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဟိ အယံ သမ္ပတ္တိယံ ဒိဿတိ။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၅) ဧတ္ထ လက္ခဏေ။ ‘‘စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁) ဧတ္ထ ရထင်္ဂေ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဧတ္ထ ဣရိယာပထေ။ ‘‘ဒဒံ ဘုဉ္ဇ မာ စ ပမာဒေါ ၊ စက္ကံ ဝတ္တယ ကောသလာဓိပါ’’တိ (ဇာ။ ၁။၇။၁၄၉) ဧတ္ထ ဒါနေ။ ‘‘ဒိဗ္ဗံ စက္ကရတနံ ပါတုရဟောသီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၄၃) ဧတ္ထ ရတနစက္ကေ။ ‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (သု။ နိ။ ၅၆၂) ဧတ္ထ ဓမ္မစက္ကေ။ ‘‘ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ၊ စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄၊ ၁။၅။၁၀၃) ဧတ္ထ ဥရစက္ကေ။ ‘‘ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေနာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၆၆) ဧတ္ထ ပဟရဏစက္ကေ။ ‘‘အသနိဝိစက္က’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၆၁၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၆၂) ဧတ္ထ အသနိမဏ္ဍလေ။ ဣဓ ပနာယံ ဓမ္မစက္ကေ မတော။

တံ ပနေတံ ဓမ္မစက္ကံ ဒုဝိဓံ ဟောတိ ပဋိဝေဓဉာဏဉ္စ ဒေသနာဉာဏဉ္စ။ တတ္ထ ပညာပဘာဝိတံ အတ္တနော အရိယဖလာဝဟံ ပဋိဝေဓဉာဏံ၊ ကရုဏာပဘာဝိတံ သာဝကာနံ အရိယဖလာဝဟံ ဒေသနာဉာဏံ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ အဘိနိက္ခမနတော ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ တုသိတဘဝနတော ဝါ ယာဝ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒီပင်္ကရဒသဗလတော ဝါ ပဋ္ဌာယ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ နာမ၊ ဖလက္ခဏေ ဥပ္ပန္နံ နာမ။ ဒေသနာဉာဏမ္ပိ ပဝတ္တမာနံ ပဝတ္တန္တိ ဒုဝိဓံ။ တဉှိ ယာဝ အညာတကောဏ္ဍညတ္ထေရဿ အရဟတ္တမဂ္ဂါ ပဝတ္တမာနံ နာမ၊ ဖလက္ခဏေ ပဝတ္တံ နာမ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓဉာဏံ လောကုတ္တရံ၊ ဒေသနာဉာဏံ လောကိယံ။ ဥဘယမ္ပိ ပနေတံ အညေဟိ အသာဓာရဏံ၊ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဩရသဉာဏံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗြဟ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတီ’’တိ။

ကမ္မသမာဒါနာနန္တိ သမာဒိယိတွာ ကတာနံ ကုသလာကုသလကမ္မာနံ၊ ကမ္မမေဝ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ။ ဌာနသော ဟေတုသောတိ ပစ္စယတော စေဝ ဟေတုတော စ။ တတ္ထ ဂတိဥပဓိကာလပယောဂါ ဝိပါကဿ ဌာနံ။ ကမ္မံ ဟေတု။

သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိန္တိ သဗ္ဗဂတိဂါမိနိဉ္စ အဂတိဂါမိနိဉ္စ။ ပဋိပဒန္တိ မဂ္ဂံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ ဗဟူသုပိ မနုဿေသု ဧကမေဝ ပါဏံ ဃာတေန္တေသု ဣမဿ စေတနာ နိရယဂါမိနီ ဘဝိဿတိ၊ ဣမဿ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနီတိ ဣမိနာ နယေန ဧကဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ ကုသလာကုသလစေတနာသင်္ခါတာနံ ပဋိပတ္တီနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ဇာနာတိ။

အနေကဓာတုန္တိ စက္ခုဓာတုအာဒီဟိ၊ ကာမဓာတုအာဒီဟိ ဝါ ဓာတူဟိ ဗဟုဓာတုံ။ နာနာဓာတုန္တိ တာသံယေဝ ဓာတူနံ ဝိလက္ခဏတ္တာ နာနပ္ပကာရဓာတုံ ။ လောကန္တိ ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ။ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီတိ တာသံ တာသံ ဓာတူနံ အဝိပရီတတော သဘာဝံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

နာနာဓိမုတ္တိကတန္တိ ဟီနပဏီတာဒိအဓိမုတ္တီဟိ နာနာဓိမုတ္တိကဘာဝံ။

ပရသတ္တာနန္တိ ပဓာနသတ္တာနံ။ ပရပုဂ္ဂလာနန္တိ တတော ပရေသံ ဟီနသတ္တာနံ။ ဧကတ္ထမေဝ ဝါ ဧတံ ပဒဒွယံ ဝေနေယျဝသေန ဘဂဝတာ ဒွေဓာ ဝုတ္တံ။ ဣဓာပိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တန္တိ သဒ္ဓါဒီနံ ဣန္ဒြိယာနံ ပရဘာဝဉ္စ အပရဘာဝဉ္စ၊ ဝုဒ္ဓိဉ္စ ဟာနိဉ္စာတိ အတ္ထော။

ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တီနန္တိ ပဌမာဒီနံ စတုန္နံ ဈာနာနံ၊ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒီနံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၀၉) အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ၊ သဝိတက္ကသဝိစာရာဒီနံ တိဏ္ဏံ သမာဓီနံ၊ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိအာဒီနဉ္စ နဝန္နံ အနုပုဗ္ဗသမာပတ္တီနံ။ သံကိလေသန္တိ ဟာနဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝေါဒါနန္တိ ဝိသေသဘာဂိယဓမ္မံ။ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ယေန ကာရဏေန ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟန္တိ၊ တံ ကာရဏံ။ တံ ပန ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာနံ၊ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈) ဧဝံ ဝုတ္တံ ပဂုဏဇ္ဈာနဉ္စေဝ ဘဝင်္ဂဖလသမာပတ္တိယော စ။ ဟေဋ္ဌိမံ ဟေဋ္ဌိမဉှိ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ ပဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဘဝင်္ဂေန ပန သဗ္ဗဇ္ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ နိရောဓသမာပတ္တိတော ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယဉာဏာနိ ဟေဋ္ဌာ ပကာသိတာနေဝ။

တတ္ထ အာသဝါနံ ခယာတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေန သဗ္ဗကိလေသာနံ ခယာ။ အနာသဝန္တိ အာသဝဝိရဟိတံ။ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိန္တိ ဧတ္ထ စေတောဝစနေန အရဟတ္တဖလသမ္ပယုတ္တော သမာဓိ၊ ပညာဝစနေန တံသမ္ပယုတ္တာ စ ပညာ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ စ သမာဓိ ရာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ စေတောဝိမုတ္တိ၊ ပညာ အဝိဇ္ဇာယ ဝိမုတ္တတ္တာ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယော ဟိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမာဓိ၊ တဒဿ သမာဓိန္ဒြိယံ။ ယာ ဟိဿ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပညာ၊ တဒဿ ပညိန္ဒြိယံ။ ဣတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂါ ပညာဝိမုတ္တီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၅၁၆၊ ၅၂၀)။ အပိစေတ္ထ သမထဗလံ စေတောဝိမုတ္တိ၊ ဝိပဿနာဗလံ ပညာဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အဓိကာယ ပညာယ အတ္တနာယေဝ ပစ္စက္ခံ ကတွာ၊ အပရပ္ပစ္စယေန ဉတွာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇာတိ အဓိဂန္တွာ၊ နိပ္ဖာဒေတွာ ဝါ။ ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ ဒသဗလဉာဏာနံ ဝိတ္ထာရော အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၈၀၉ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

တတ္ထ ပရဝါဒိကထာ ဟောတိ – ဒသဗလဉာဏံ နာမ ပါဋိယေက္ကံ ဉာဏံ နတ္ထိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝါယံ ပဘေဒေါတိ။ န တံ တထာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အညမေဝ ဟိ ဒသဗလဉာဏံ၊ အညံ သဗ္ဗညုတညာဏံ။ ဒသဗလဉာဏဉှိ သကသကကိစ္စမေဝ ဇာနာတိ၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ တမ္ပိ၊ တတော အဝသေသမ္ပိ ဇာနာတိ။ ဒသဗလဉာဏေသု ဟိ ပဌမံ ကာရဏာကာရဏမေဝ ဇာနာတိ၊ ဒုတိယံ ကမ္မန္တရဝိပါကန္တရမေဝ၊ တတိယံ ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝ၊ စတုတ္ထံ ဓာတုနာနတ္တကာရဏမေဝ၊ ပဉ္စမံ သတ္တာနံ အဇ္ဈာသယာဓိမုတ္တိမေဝ၊ ဆဋ္ဌံ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခမုဒုဘာဝမေဝ၊ သတ္တမံ ဈာနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ တေသံ သံကိလေသာဒိမေဝ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝုတ္ထခန္ဓသန္တတိမေဝ၊ နဝမံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိမေဝ၊ ဒသမံ သစ္စပရိစ္ဆေဒမေဝ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန ဧတေဟိ ဇာနိတဗ္ဗဉ္စ၊ တတော ဥတ္တရိဉ္စ ပဇာနာတိ။ ဧတေသံ ပန ကိစ္စံ န သဗ္ဗံ ကရောတိ။ တဉှိ ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂေါ ဟုတွာ ကိလေသေ ခေပေတုံ န သက္ကောတိ။

အပိစ ပရဝါဒီ ဧဝံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ဒသဗလဉာဏံ နာမေတံ သဝိတက္ကသဝိစာရံ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ အဝိတက္ကာဝိစာရံ ကာမာဝစရံ ရူပါဝစရံ အရူပါဝစရံ လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိ။ ဇာနန္တော ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏာနိ သဝိတက္ကသဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘တတော ပရာနိ ဒွေ အဝိတက္ကအဝိစာရာနီ’’တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏံ သိယာ သဝိတက္ကသဝိစာရံ၊ သိယာ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တံ၊ သိယာ အဝိတက္ကအဝိစာရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ တထာ ‘‘ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကာမာဝစရာနိ၊ တတော ပရာနိ ဒွေ ရူပါဝစရာနိ၊ တတော အဝသာနေ ဧကံ လောကုတ္တရ’’န္တိ ဝက္ခတိ။ ‘‘သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန သဝိတက္ကသဝိစာရမေဝ ကာမာဝစရမေဝ လောကိယမေဝါ’’တိ ဝက္ခတိ။

ဧဝမေတ္ထ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနံ ဉတွာ ဣဒါနိ ယသ္မာ တထာဂတော ပဌမံယေဝ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏေန ဝေနေယျသတ္တာနံ အာသဝက္ခယာဓိဂမဿ စေဝ အနဓိဂမဿ စ ဌာနာဋ္ဌာနဘူတံ ကိလေသာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ လောကိယသမ္မာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနဒဿနတော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနာဘာဝဒဿနတော စ။ အထ နေသံ ကမ္မဝိပါကဉာဏေန ဝိပါကာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိဒဿနတော။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏေန ကမ္မာဝရဏာဘာဝံ ပဿတိ အာနန္တရိကကမ္မာဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ အနာဝရဏာနံ အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏေန အနုကူလဓမ္မဒေသနတ္ထံ စရိယာဝိသေသံ ပဿတိ ဓာတုဝေမတ္တဒဿနတော။ အထ နေသံ နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏေန အဓိမုတ္တိံ ပဿတိ ပယောဂံ အနာဒိယိတွာပိ အဓိမုတ္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနတ္ထံ ။ အထေဝံ ဒိဋ္ဌအဓိမုတ္တီနံ ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏေန ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တံ ပဿတိ သဒ္ဓါဒီနံ တိက္ခမုဒုဘာဝဒဿနတော။ ဧဝံ ပရိညာတိန္ဒြိယပရောပရိယတ္တာပိ ပနေတေ သစေ ဒူရေ ဟောန္တိ၊ အထ ဈာနာဒိဉာဏေန ဈာနာဒီသု ဝသီဘူတတ္တာ ဣဒ္ဓိဝိသေသေန ခိပ္ပံ ဥပဂစ္ဆတိ။ ဥပဂန္တွာ စ နေသံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏေန ပုဗ္ဗဇာတိဝိဘာဝနံ ဒိဗ္ဗစက္ခာနုဘာဝတော ပတ္တဗ္ဗေန စေတောပရိယဉာဏေန သမ္ပတိ စိတ္တဝိသေသံ ပဿန္တော အာသဝက္ခယဉာဏာနုဘာဝေန အာသဝက္ခယဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ ဝိဂတသမ္မောဟတ္တာ အာသဝက္ခယာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တသ္မာ ဣမိနာနုက္ကမေန ဣမာနိ ဒသ ဗလာနိ ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။

၄၅။ ဣဒါနိ သဗ္ဗဗလာနိ လက္ခဏတော နိဒ္ဒိသိတုကာမော ကေနဋ္ဌေန သဒ္ဓါဗလန္တိအာဒိနာ နယေန ပုစ္ဆံ ကတွာ အဿဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယဋ္ဌေနာတိအာဒိနာ နယေန ဝိဿဇ္ဇနံ အကာသိ။ တတ္ထ ဟိရီယတီတိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ ဒေသနာ။ ဘာဝနာဗလာဒီသု အဓိဋ္ဌာနဗလပရိယန္တေသု ‘‘တတ္ထာ’’တိ စ၊ ‘‘တေနာ’’တိ စ၊ ‘‘တ’’န္တိ စ နေက္ခမ္မာဒိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန စိတ္တံ ဧကဂ္ဂန္တိ တေန သမာဓိနာ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဇာတေတိ တတ္ထ သမထေ သမ္ပယောဂဝသေန ဇာတေ၊ တသ္မိံ ဝါ ဝိပဿနာရမ္မဏံ ဟုတွာ ဇာတေ။ တတ္ထ သိက္ခတီတိ တတ္ထ သေခဗလေ သေခေါ သိက္ခတီတိ သေခဗလန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ သိက္ခိတတ္တာတိ တတ္ထ အသေခဗလေ အသေခဿ သိက္ခိတတ္တာ အသေခဗလံ။ တေန အာသဝါ ခီဏာတိ တေန လောကိယလောကုတ္တရေန ဉာဏေန အာသဝါ ခီဏာတိ တံ ဉာဏံ ခီဏာသဝဗလံ ။ လောကိယေနာပိ ဟိ ဉာဏေန အာသဝါ ခီဏာ နာမ ဝိပဿနာယ အဘာဝေ လောကုတ္တရမဂ္ဂါဘာဝတော။ ဧဝံ ခီဏာသဝဿ ဗလန္တိ ခီဏာသဝဗလံ။ တဿ ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိဗလန္တိ တဿ ဣဒ္ဓိမတော ဣဇ္ဈတီတိ ဣဒ္ဓိယေဝ ဗလံ ဣဒ္ဓိဗလံ။ အပ္ပမေယျဋ္ဌေနာတိ ယသ္မာ သာဝကာ ဌာနာဋ္ဌာနာဒီနိ ဧကဒေသေန ဇာနန္တိ၊ သဗ္ဗာကာရေန ပဇာနနံယေဝ သန္ဓာယ ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စာပိ တီသု ဝိဇ္ဇာသု ‘‘ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိ န ဝုတ္တံ၊ အညတ္ထ ပန ဝုတ္တတ္တာ တာသုပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ အညတ္ထာတိ သေသေသု သတ္တသု ဉာဏဗလေသု စ အဘိဓမ္မေ (ဝိဘ။ ၇၆၀) စ ဒသသုပိ ဗလေသု။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏံ ပန သဗ္ဗထာပိ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏမေဝ။ တသ္မာ ဒသပိ ဗလာနိ သာဝကေဟိ အသာဓာရဏာနီတိ။ အဓိမတ္တဋ္ဌေန အတုလိယဋ္ဌေန အပ္ပမေယျာနိ၊ တသ္မာယေဝ စ ‘‘အပ္ပမေယျဋ္ဌေန တထာဂတဗလ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ။

ဗလကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ သုညကထာ

သုညကထာဝဏ္ဏနာ

၄၆။ ဣဒါနိ လောကုတ္တရဗလပရိယောသာနာယ ဗလကထာယ အနန္တရံ ကထိတာယ လောကုတ္တရသုညတာပရိယောသာနာယ သုတ္တန္တပုဗ္ဗင်္ဂမာယ သုညတာကထာယ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။ သုတ္တန္တေ တာဝ အထာတိ ဝစနောပါဒါနေ နိပါတော။ ဧတေန အာယသ္မာတိအာဒိဝစနဿ ဥပါဒါနံ ကတံ ဟောတိ။ ခေါတိ ပဒပူရဏတ္ထေ နိပါတော။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ဘုမ္မတ္ထေ ကရဏဝစနံ။ တသ္မာ ယတ္ထ ဘဂဝါ၊ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယေန ဝါ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဒေဝမနုဿေဟိ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော၊ တေနေဝ ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ကေန စ ကာရဏေန ဘဂဝါ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော? နာနပ္ပကာရဂုဏဝိသေသာဓိဂမာဓိပ္ပာယေန၊ သာဒုဖလူပဘောဂါဓိပ္ပာယေန ဒိဇဂဏေဟိ နိစ္စဖလိတမဟာရုက္ခော ဝိယ၊ တေန ကာရဏေန ဥပသင်္ကမီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဥပသင်္ကမီတိ စ ဂတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဥပသင်္ကမနပရိယောသာနဒီပနံ။ အထ ဝါ ဧဝဉ္စ ဂတော တတော အာသန္နတရံ ဌာနံ ဘဂဝတော သမီပသင်္ခါတံ ဂန္တွာတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဘိဝါဒေတွာတိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန ဝန္ဒိတွာ။ ဣဒါနိ ယေနဋ္ဌေန လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတော၊ တံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဒသနခသမောဓာနသမုဇ္ဇလံ အဉ္ဇလိံ သိရသိ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တန္တိ စ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသော ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဟရန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ တသ္မာ ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တထာ နိသီဒီတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ နိသီဒီတိ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေသိ။ ပဏ္ဍိတာ ဟိ ဒေဝမနုဿာ ဂရုဋ္ဌာနီယံ ဥပသင်္ကမိတွာ အာသနကုသလတာယ ဧကမန္တံ နိသီဒန္တိ၊ အယဉ္စ ထေရော တေသံ အညတရော၊ တသ္မာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။

ကထံ နိသိန္နော ပန ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတီတိ? ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ။ သေယျထိဒံ – အတိဒူရံ အစ္စာသန္နံ ဥပရိဝါတံ ဥန္နတပ္ပဒေသံ အတိသမ္မုခံ အတိပစ္ဆာတိ။ အတိဒူရေ နိသိန္နော ဟိ သစေ ကထေတုကာမော ဟောတိ၊ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ကထေတဗ္ဗံ ဟောတိ။ အစ္စာသန္နေ နိသိန္နော သင်္ဃဋ္ဋနံ ကရောတိ။ ဥပရိဝါတေ နိသိန္နော သရီရဂန္ဓေန ဗာဓတိ။ ဥန္နတပ္ပဒေသေ နိသိန္နော အဂါရဝံ ပကာသေတိ။ အတိသမ္မုခါ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ စက္ခုနာ စက္ခုံ အာဟစ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ အတိပစ္ဆာ နိသိန္နော သစေ ဒဋ္ဌုကာမော ဟောတိ၊ ဂီဝံ ပသာရေတွာ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဧတေ ဆ နိသဇ္ဇဒေါသေ ဝဇ္ဇေတွာ နိသီဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ နိသီဒီ’’တိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ အဝေါစ။

သုညော လောကော သုညော လောကောတိ၊ ဘန္တေ၊ ဝုစ္စတီတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဋိပန္နေဟိ တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘သုညော လောကော သုညော လောကော’’တိ ကထီယတီတိ အတ္ထော။ တဟိံ တဟိံ တာဒိသာနံ ဝစနာနံ ဗဟုကတ္တာ တေသံ သဗ္ဗေသံ သင်္ဂဏှနတ္ထံ အာမေဍိတဝစနံ ကတံ။ ဧဝဉှိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဝစနာနိ သင်္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ ကိတ္တာဝတာတိ ကိတ္တကေန ပရိမာဏေန။ နု-ဣတိ သံသယတ္ထေ နိပါတော။ သုညံ အတ္တေန ဝါ အတ္တနိယေန ဝါတိ ‘‘ကာရကော ဝေဒကော သယံဝသီ’’တိ ဧဝံ လောကပရိကပ္ပိတေန အတ္တနာ စ အတ္တာဘာဝတောယေဝ အတ္တနော သန္တကေန ပရိက္ခာရေန စ သုညံ။ သဗ္ဗံ စက္ခာဒိ လောကိယံ ဓမ္မဇာတံ၊ တံယေဝ လုဇ္ဇနပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန လောကော နာမ။ ယသ္မာ စ အတ္တာ စ ဧတ္ထ နတ္ထိ၊ အတ္တနိယဉ္စ ဧတ္ထ နတ္ထိ၊ တသ္မာ သုညော လောကောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ လောကုတ္တရောပိ စ ဓမ္မော အတ္တတ္တနိယေဟိ သုညော ဧဝ၊ ပုစ္ဆာနုရူပေန ပန လောကိယောဝ ဓမ္မော ဝုတ္တော။ သုညောတိ စ ဓမ္မော နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ န ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဓမ္မေ အတ္တတ္တနိယသာရဿ နတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ လောကေ စ ‘‘သုညံ ဃရံ၊ သုညော ဃဋော’’တိ ဝုတ္တေ ဃရဿ ဃဋဿ စ နတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တော န ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဃရေ ဃဋေ စ အညဿ နတ္ထိဘာဝေါ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဘဂဝတာ စ ‘‘ဣတိ ယဉှိ ခေါ တတ္ထ န ဟောတိ၊ တေန တံ သုညံ သမနုပဿတိ။ ယံ ပန တတ္ထ အဝသိဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တံ သန္တံ ဣဒမတ္ထီတိ ပဇာနာတီ’’တိ အယမေဝ အတ္ထော ဝုတ္တော။ တထာ ဉာယဂန္ထေ စ သဒ္ဒဂန္ထေ စ အယမေဝ အတ္ထော။ ဣတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တေ အနတ္တလက္ခဏမေဝ ကထိတံ။

၄၇။ သုတ္တန္တနိဒ္ဒေသေ သုညသုညန္တိအာဒီနိ ပဉ္စဝီသတိ မာတိကာပဒါနိ သုညသမ္ဗန္ဓေန ဥဒ္ဒိသိတွာ တေသံ နိဒ္ဒေသော ကတော။ တတ္ထ မာတိကာယ တာဝ သုညသင်္ခါတံ သုညံ၊ န အညေန ဥပပဒေန ဝိသေသိတန္တိ သုညသုညံ။ အသုကန္တိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌတ္တာ စေတ္ထ သုညတ္တမေဝ ဝါ အပေက္ခိတွာ နပုံသကဝစနံ ကတံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ သင်္ခါရောယေဝ သေသသင်္ခါရေဟိ သုညောတိ သင်္ခါရသုညံ။ ဇရာဘင်္ဂဝသေန ဝိရူပေါ ပရိဏာမော ဝိပရိဏာမော၊ တေန ဝိပရိဏာမေန သုညံ ဝိပရိဏာမသုညံ။ အဂ္ဂဉ္စ တံ အတ္တတ္တနိယေဟိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရေဟိ ဝါ သုညဉ္စာတိ အဂ္ဂသုညံ။ လက္ခဏမေဝ သေသလက္ခဏေဟိ သုညန္တိ လက္ခဏသုညံ။ နေက္ခမ္မာဒိနာ ဝိက္ခမ္ဘနေန သုညံ။ ဝိက္ခမ္ဘနသုညံ။ တဒင်္ဂသုညာဒီသုပိ စတူသု ဧသေဝ နယော။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ တံ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညဉ္စာတိ အဇ္ဈတ္တသုညံ။ ဗဟိဒ္ဓါ စ တံ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညဉ္စာတိ ဗဟိဒ္ဓါသုညံ။ တဒုဘယံ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညန္တိ ဒုဘတောသုညံ။ သမာနော ဘာဂေါ ဧတဿာတိ သဘာဂံ၊ သဘာဂဉ္စ တံ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညဉ္စာတိ သဘာဂသုညံ၊ သဒိသသုညန္တိ အတ္ထော။ ဝိဂတံ သဘာဂံ ဝိသဘာဂံ၊ ဝိသဘာဂဉ္စ တံ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညဉ္စာတိ ဝိသဘာဂသုညံ၊ ဝိသဒိသသုညန္တိ အတ္ထော။ ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု သဘာဂသုညံ ဝိသဘာဂသုညံ နိဿရဏသုညာနန္တရံ လိခိတံ။ နေက္ခမ္မာဒိဧသနာ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိနာ သုညာတိ ဧသနာသုညံ။ ပရိဂ္ဂဟသုညာဒီသု တီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧကာရမ္မဏေ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ နာနာရမ္မဏဝိက္ခေပါဘာဝတော ဧကတ္တဉ္စ တံ နာနတ္တေန သုညဉ္စာတိ ဧကတ္တသုညံ။ တဗ္ဗိပရီတေန နာနတ္တဉ္စ တံ ဧကတ္တေန သုညဉ္စာတိ နာနတ္တသုညံ။ နေက္ခမ္မာဒိခန္တိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒိနာ သုညာတိ ခန္တိသုညံ။ အဓိဋ္ဌာနသုညေ ပရိယောဂါဟနသုညေ စ ဧသေဝ နယော။ ပရိယောဂဟနသုညန္တိပိ ပါဌော။ သမ္ပဇာနဿာတိ သမ္ပဇညေန သမန္နာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာယန္တဿ အရဟတော။ ပဝတ္တပရိယာဒါနန္တိ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနံ။ သဗ္ဗသုညတာနန္တိ သဗ္ဗသုညာနံ။ ပရမတ္ထသုညန္တိ သဗ္ဗသင်္ခါရာဘာဝတော ဥတ္တမတ္ထဘူတံ သုညံ။

၄၈။ မာတိကာနိဒ္ဒေသေ နိစ္စေန ဝါတိ ဘင်္ဂံ အတိက္ကမိတွာ ပဝတ္တမာနဿ ကဿစိ နိစ္စဿ အဘာဝတော နိစ္စေန စ သုညံ။ ဓုဝေန ဝါတိ ဝိဇ္ဇမာနကာလေပိ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတာယ ထိရဿ ကဿစိ အဘာဝတော ဓုဝေန စ သုညံ။ သဿတေန ဝါတိ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နဿ သဗ္ဗကာလေ ဝိဇ္ဇမာနဿ ကဿစိ အဘာဝတော သဿတေန စ သုညံ။ အဝိပရိဏာမဓမ္မေန ဝါတိ ဇရာဘင်္ဂဝသေန အဝိပရိဏာမပကတိကဿ ကဿစိ အဘာဝတော အဝိပရိဏာမဓမ္မေန စ သုညံ။ သုတ္တန္တေ အတ္တသုညတာယ ဧဝ ဝုတ္တာယပိ နိစ္စသုညတဉ္စ သုခသုညတဉ္စ ဒဿေတုံ ဣဓ နိစ္စေန ဝါတိအာဒီနိပိ ဝုတ္တာနိ။ အနိစ္စဿေဝ ဟိ ပီဠာယောဂေန ဒုက္ခတ္တာ နိစ္စသုညတာယ ဝုတ္တာယ သုခသုညတာပိ ဝုတ္တာဝ ဟောတိ။ ရူပါဒယော ပနေတ္ထ ဆ ဝိသယာ၊ စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဆ ဝိညာဏာနိ၊ စက္ခုသမ္ဖဿာဒယော ဆ ဖဿာ၊ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာဒယော ဆ ဝေဒနာ ဆ သင်္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပုညာဘိသင်္ခါရောတိအာဒီသု ပုနာတိ အတ္တနော ကာရကံ၊ ပူရေတိ စဿ အဇ္ဈာသယံ၊ ပုဇ္ဇဉ္စ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ပုညံ၊ အဘိသင်္ခရောတိ ဝိပါကံ ကဋတ္တာရူပဉ္စာတိ အဘိသင်္ခါရော၊ ပုညံ အဘိသင်္ခါရော ပုညာဘိသင်္ခါရော။ ပုညပဋိပက္ခတော အပုညံ အဘိသင်္ခါရော အပုညာဘိသင်္ခါရော။ န ဣဉ္ဇံ အနေဉ္ဇံ၊ အနေဉ္ဇံ ဘဝံ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ ပုညာဘိသင်္ခါရော ဒါနသီလဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ၊ ဘာဝနာဝသေနေဝ ပဝတ္တာ ပဉ္စ ရူပါဝစရကုသလစေတနာတိ တေရသ စေတနာ ဟောန္တိ၊ အပုညာဘိသင်္ခါရော ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ၊ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော ဘာဝနာဝသေနေဝ ပဝတ္တာ စတဿော အရူပါဝစရစေတနာတိ တယောပိ သင်္ခါရာ ဧကူနတိံသ စေတနာ ဟောန္တိ။ ကာယသင်္ခါရောတိအာဒီသု ကာယတော ဝါ ပဝတ္တော၊ ကာယဿ ဝါ သင်္ခါရောတိ ကာယသင်္ခါရော။ ဝစီသင်္ခါရစိတ္တသင်္ခါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ တိကော ကမ္မာယူဟနက္ခဏေ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒီနံ ဒွါရတော ပဝတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တော။ ကာယဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ဟိ ကာယဒွါရတော ပဝတ္တာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ၊ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ၊ အဘိညာစေတနာ စာတိ ဧကဝီသတိ စေတနာ ကာယသင်္ခါရော နာမ၊ တာ ဧဝ စ ဝစီဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ဝစီဒွါရတော ပဝတ္တာ ဝစီသင်္ခါရော နာမ၊ မနောဒွါရေ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗာပိ ဧကူနတိံသ စေတနာ စိတ္တသင်္ခါရော နာမ။ အတီတာ သင်္ခါရာတိအာဒီသု သဗ္ဗေပိ သင်္ခတဓမ္မာ သကက္ခဏံ ပတွာ နိရုဒ္ဓါ အတီတာ သင်္ခါရာ၊ သကက္ခဏံ အပ္ပတ္တာ အနာဂတာ သင်္ခါရာ၊ သကက္ခဏံ ပတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နာ သင်္ခါရာတိ။

ဝိပရိဏာမသုညေ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဒဿေတွာ တဿ တဿ ဝိပရိဏာမော သုခေန ဝတ္တုံ သက္ကာတိ ပဌမံ ပစ္စုပ္ပန္နဓမ္မာ ဒဿိတာ။ တတ္ထ ဇာတံ ရူပန္တိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ရူပံ။ သဘာဝေန သုညန္တိ ဧတ္ထ သယံ ဘာဝေါ သဘာဝေါ၊ သယမေဝ ဥပ္ပာဒေါတိ အတ္ထော။ သတော ဝါ ဘာဝေါ သဘာဝေါ၊ အတ္တတောယေဝ ဥပ္ပာဒေါတိ အတ္ထော။ ပစ္စယာယတ္တဝုတ္တိတ္တာ ပစ္စယံ ဝိနာ သယမေဝ ဘာဝေါ၊ အတ္တတော ဧဝ ဝါ ဘာဝေါ ဧတသ္မိံ နတ္ထီတိ သဘာဝေန သုညံ၊ သယမေဝ ဘာဝေန၊ အတ္တတော ဧဝ ဝါ ဘာဝေန သုညန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ သကဿ ဘာဝေါ သဘာဝေါ။ ပထဝီဓာတုအာဒီသု ဟိ အနေကေသု ရူပါရူပဓမ္မေသု ဧကေကော ဓမ္မော ပရံ ဥပါဒါယ သကော နာမ။ ဘာဝေါတိ စ ဓမ္မပရိယာယဝစနမေတံ။ ဧကဿ စ ဓမ္မဿ အညော ဘာဝသင်္ခါတော ဓမ္မော နတ္ထိ၊ တသ္မာ သကဿ အညေန ဘာဝေန သုညံ၊ သကော အညေန ဘာဝေန သုညောတိ အတ္ထော။ တေန ဧကဿ ဓမ္မဿ ဧကသဘာဝတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ အထ ဝါ သဘာဝေန သုညန္တိ သုညသဘာဝေနေဝ သုညံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? သုညသုညတာယ ဧဝ သုညံ၊ န အညာဟိ ပရိယာယသုညတာဟိ သုညန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

သစေ ပန ကေစိ ဝဒေယျုံ ‘‘သကော ဘာဝေါ သဘာဝေါ၊ တေန သဘာဝေန သုည’’န္တိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဘာဝေါတိ ဓမ္မော၊ သော ပရံ ဥပါဒါယ သပဒေန ဝိသေသိတော သဘာဝေါ နာမ ဟောတိ။ ဓမ္မဿ ကဿစိ အဝိဇ္ဇမာနတ္တာ ‘‘ဇာတံ ရူပံ သဘာဝေန သုည’’န္တိ ရူပဿ အဝိဇ္ဇမာနတာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ။ ဧဝံ သတိ ‘‘ဇာတံ ရူပ’’န္တိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ န ဟိ ဥပ္ပာဒရဟိတံ ဇာတံ နာမ ဟောတိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ ဥပ္ပာဒရဟိတံ၊ တံ ဇာတံ နာမ န ဟောတိ၊ ဇာတိဇရာမရဏာနိ စ ဥပ္ပာဒရဟိတာနိ ဇာတာနိ နာမ န ဟောန္တိ။ တေနေဝေတ္ထ ‘‘ဇာတာ ဇာတိ သဘာဝေန သုညာ ၊ ဇာတံ ဇရာမရဏံ သဘာဝေန သုည’’န္တိ ဧဝံ အနုဒ္ဓရိတွာ ဘဝမေဝ အဝသာနံ ကတွာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ ယဒိ ဥပ္ပာဒရဟိတဿာပိ ‘‘ဇာတ’’န္တိဝစနံ ယုဇ္ဇေယျ၊ ‘‘ဇာတာ ဇာတိ၊ ဇာတံ ဇရာမရဏ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဘဝေယျ။ ယသ္မာ ဥပ္ပာဒရဟိတေသု ဇာတိဇရာမရဏေသု ‘‘ဇာတ’’န္တိဝစနံ န ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ‘‘သဘာဝေန သုညံ အဝိဇ္ဇမာန’’န္တိ ဝစနံ အဝိဇ္ဇမာနဿ ဥပ္ပာဒရဟိတတ္တာ ‘‘ဇာတ’’န္တိဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ အဝိဇ္ဇမာနဿ စ ‘‘သုည’’န္တိဝစနံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေန လောကဝစနေန စ ဘဂဝတော ဝစနေန စ ဉာယသဒ္ဒဂန္ထဝစနေန စ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ အနေကာဟိ စ ယုတ္တီဟိ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တသ္မာ တံ ဝစနံ ကစဝရမိဝ ဆဍ္ဍိတဗ္ဗံ။ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိသမ္မတံ လောကေ ပဏ္ဍိတာနံ၊ အဟမ္ပိ တံ အတ္ထီတိ ဝဒါမိ။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နတ္ထိသမ္မတံ လောကေ ပဏ္ဍိတာနံ၊ အဟမ္ပိ တံ နတ္ထီတိ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတ္ထိသမ္မတံ လောကေ ပဏ္ဍိတာနံ၊ ယမဟံ အတ္ထီတိ ဝဒါမိ? ရူပံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ ဝိပရိဏာမဓမ္မံ အတ္ထိသမ္မတံ လောကေ ပဏ္ဍိတာနံ၊ အဟမ္ပိ တံ အတ္ထီတိ ဝဒါမီ’’တိအာဒီဟိ (သံ။ နိ။ ၃။၉၄) အနေကေဟိ ဗုဒ္ဓဝစနပ္ပမာဏေဟိ အနေကာဟိ စ ယုတ္တီဟိ ဓမ္မာ သကက္ခဏေ ဝိဇ္ဇမာနာ ဧဝါတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

ဝိဂတံ ရူပန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဘင်္ဂံ ပတွာ နိရုဒ္ဓံ အတီတံ ရူပံ။ ဝိပရိဏတဉ္စေဝ သုညဉ္စာတိ ဇရာဘင်္ဂဝသေန ဝိရူပံ ပရိဏာမံ ပတ္တဉ္စ ဝတ္တမာနဿေဝ ဝိပရိဏာမသဗ္ဘာဝတော အတီတဿ ဝိပရိဏာမာဘာဝတော တေန ဝိပရိဏာမေန သုညဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဇာတာ ဝေဒနာတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာတိဇရာမရဏံ ပန အနိပ္ဖန္နတ္တာ သကဘာဝေန အနုပလဗ္ဘနီယတော ဣဓ န ယုဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဇာတာ ဇာတိ၊ ဇာတံ ဇရာမရဏ’’န္တိအာဒိကေ ဒွေ နယေ ပဟာယ ဘဝါဒိကမေဝ နယံ ပရိယောသာနံ ကတွာ ဌပိတံ။

အဂ္ဂန္တိ အဂ္ဂေ ဘဝံ။ သေဋ္ဌန္တိ အတိဝိယ ပသံသနီယံ။ ဝိသိဋ္ဌန္တိ အတိသယဘူတံ။ ဝိသေဋ္ဌန္တိပိ ပါဌော။ တိဓာပိ ပသတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သမ္မာပဋိပဒါယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတော ပဒံ နာမ။ ယဒိဒန္တိ ယံ ဣဒံ။ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ နိဗ္ဗာနံ နိဒဿေတိ။ ယသ္မာ နိဗ္ဗာနံ အာဂမ္မ သဗ္ဗသင်္ခါရာနံ သမထော ဟောတိ၊ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓိအဘိသင်္ခါရူပဓိကာမဂုဏူပဓိသင်္ခါတာနံ ဥပဓီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ တဏှာနံ ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော စ ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါတဏှက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ ဝုစ္စတိ။ နိဗ္ဗာနန္တိ သဘာဝလက္ခဏေန နိဂမိတံ။

လက္ခဏေသု ဟိ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ ဗာလနိမိတ္တာနိ ဗာလာပဒါနာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလော ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ စ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ စ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ ဗာလဿ ဗာလလက္ခဏာနိ ဗာလနိမိတ္တာနိ ဗာလာပဒါနာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၄၆) ဝုတ္တံ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ဗာလဿ ဗာလောတိ သလ္လက္ခဏတော တိဝိဓံ ဗာလလက္ခဏံ။ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတဿ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနိ ပဏ္ဍိတနိမိတ္တာနိ ပဏ္ဍိတာပဒါနာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဏ္ဍိတော သုစိန္တိတစိန္တီ စ ဟောတိ သုဘာသိတဘာသီ စ သုကတကမ္မကာရီ စ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ ပဏ္ဍိတဿ ပဏ္ဍိတလက္ခဏာနိ ပဏ္ဍိတနိမိတ္တာနိ ပဏ္ဍိတာပဒါနာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၃၊ မ။ နိ။ ၃။၂၅၃) ဝုတ္တံ။ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဏ္ဍိတဿ ပဏ္ဍိတောတိ သလ္လက္ခဏတော တိဝိဓံ ပဏ္ဍိတလက္ခဏံ။

‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ဥပ္ပာဒေါ ပညာယတိ၊ ဝယော ပညာယတိ၊ ဌိတဿ အညထတ္တံ ပညာယတိ။ ဣမာနိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တီဏိ သင်္ခတဿ သင်္ခတလက္ခဏာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၄၇-၄၈) ဝုတ္တံ။ ဥပ္ပာဒေါ ဧဝ သင်္ခတမိတိ လက္ခဏန္တိ သင်္ခတလက္ခဏံ။ ဧဝမိတရဒွယေပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမိနာ ဥပ္ပာဒက္ခဏေ သေသဒွိန္နံ၊ ဌိတိက္ခဏေ သေသဒွိန္နံ၊ ဘင်္ဂက္ခဏေ စ သေသဒွိန္နံ အဘာဝေါ ဒဿိတော။ ယံ ပနေတ္ထ ပေယျာလမုခေန ဇာတိယာ စ ဇရာမရဏဿ စ ဥပ္ပာဒါဒိလက္ခဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိပရိဏာမသုညတာယ ဇာတိဇရာမရဏာနိ ဟိတွာ ဘဝပရိယောသာနဿေဝ နယဿ ဝစနေန စ ဥပ္ပာဒါဒီနံ ဥပ္ပာဒါဒိအဝစနသမယေန စ ဝိရုဇ္ဈတိ။ လက္ခဏသောတေ ပတိတတ္တာ ပန သောတပတိတံ ကတွာ လိခိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာ စ အဘိဓမ္မေ (ဓ။ သ။ ၅၆၂-၅၆၅) အဟေတုကဝိပါကမနောဓာတုမနောဝိညာဏဓာတူနံ သင်္ဂဟဝါရေ လဗ္ဘမာနမ္ပိ ဈာနင်္ဂံ ပဉ္စဝိညာဏသောတေ ပတိတွာ ဂတန္တိ န ဥဒ္ဓဋန္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝမိဓာပိ သောတပတိတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဇာတိဇရာမရဏဝန္တာနံ သင်္ခါရာနံ ဥပ္ပာဒါဒယော ‘‘ဇာတိဇရာမရဏံ အနိစ္စတော’’တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၇၃၊ ၂။၄) ဝိယ တေသံ ဝိယ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နေက္ခမ္မေနကာမစ္ဆန္ဒော ဝိက္ခမ္ဘိတော စေဝ သုညော စာတိ ကာမစ္ဆန္ဒော နေက္ခမ္မေန ဝိက္ခမ္ဘိတော စေဝ နေက္ခမ္မဿ တတ္ထ အဘာဝတော တေနေဝ ဝိက္ခမ္ဘနသင်္ခါတေန နေက္ခမ္မေန သုညော စ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တဒင်္ဂပ္ပဟာနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေသုပိ စေတ္ထ တဒင်္ဂဝသေန စ သမုစ္ဆေဒဝသေန စ ပဟီနံ ဒူရီကတမေဝ ဟောတီတိ ဣမိနာ ဒူရီကရဏဋ္ဌေန ဝိက္ခမ္ဘနံ ဝုတ္တံ။

နေက္ခမ္မေနကာမစ္ဆန္ဒော တဒင်္ဂသုညောတိ နေက္ခမ္မေန ပဟီနော ကာမစ္ဆန္ဒော တေန နေက္ခမ္မသင်္ခါတေန အင်္ဂေန သုညော။ အထ ဝါ ယော ကောစိ ကာမစ္ဆန္ဒော နေက္ခမ္မဿ တတ္ထ အဘာဝတော နေက္ခမ္မေန တေန အင်္ဂေန သုညော။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ တဿ တဿ အင်္ဂဿ တတ္ထ တတ္ထ အဘာဝမတ္တေနေဝ စေတ္ထ ဥပစာရပ္ပနာဈာနဝသေန စ ဝိပဿနာဝသေန စ တဒင်္ဂသုညတာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ပဟာနဒီပကဿ ဝစနဿ အဘာဝေန ပန ဝိဝဋ္ဋနာနုပဿနံယေဝ ပရိယောသာနံ ကတွာ ဝိပဿနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ စတ္တာရော မဂ္ဂါ န နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ နေက္ခမ္မေန ကာမစ္ဆန္ဒော သမုစ္ဆိန္နော စေဝ သုညော စာတိအာဒီသု ဝိက္ခမ္ဘနေ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ပဟီနာနိပိ စေတ္ထ သမုဒါစာရာဘာဝတော သမုစ္ဆိန္နာနိ နာမ ဟောန္တီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန သမုစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော၊ တံတံသမုစ္ဆေဒကိစ္စသာဓနဝသေန ဝါ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တနေက္ခမ္မာဒိဝသေန ဝုတ္တန္တိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏသုညေသု စ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဟာနေသု ပနေတ္ထ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိမတ္တတ္တံ နိဿဋမတ္တတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသုပိ ဧတေသု သုညေသု နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏနာမေန ဝုတ္တာနိ။ အဇ္ဈတ္တန္တိ အဇ္ဈတ္တဘူတံ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဗဟိဒ္ဓါဘူတံ။ ဒုဘတောသုညန္တိ ဥဘယသုညံ။ ပစ္စတ္တာဒီသုပိ ဟိ တော-ဣတိဝစနံ ဟောတိယေဝ။

ဆ အဇ္ဈတ္တိကာယတနာဒီနိ ဆအဇ္ဈတ္တိကာယတနာဒီနံ ဘာဝေန သဘာဂါနိ။ ပရေဟိ ဝိသဘာဂါနိ။ ဝိညာဏကာယာတိအာဒီသု စေတ္ထ ကာယဝစနေန ဝိညာဏာဒီနိယေဝ ဝုတ္တာနိ။ နေက္ခမ္မေသနာဒီသု နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ တဒတ္ထိကေဟိ ဝိညူဟိ ဧသီယန္တီတိ ဧသနာ။ အထ ဝါ ပုဗ္ဗဘာဂေ နေက္ခမ္မာဒီနံ ဧသနာပိ ကာမစ္ဆန္ဒာဒီဟိ သုညာ၊ ကိံ ပန နေက္ခမ္မာဒီနီတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ပရိဂ္ဂဟာဒီသု နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဧသိတာနိ အပရဘာဂေ ပရိဂ္ဂယှန္တီတိ ပရိဂ္ဂဟောတိ၊ ပရိဂ္ဂဟိတာနိ ပတ္တိဝသေန ပဋိလဗ္ဘန္တီတိ ပဋိလာဘောတိ၊ ပဋိလဒ္ဓါနိ ဉာဏဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈီယန္တီတိ ပဋိဝေဓောတိ စ ဝုတ္တာနိ။ ဧကတ္တသုညဉ္စ နာနတ္တသုညဉ္စ သကိံယေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဧကတ္တသုညံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နာနတ္တသုညံ အဝိဿဇ္ဇေတွာဝ သကိံ နိဂမနံ ကတံ။ ကသ္မာ န ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ စေ? ဝုတ္တပရိယာယေနေဝေတ္ထ ယောဇနာ ဉာယတီတိ န ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပနေတ္ထ ယောဇနာ – နေက္ခမ္မံ ဧကတ္တံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော နာနတ္တံ၊ ကာမစ္ဆန္ဒော နာနတ္တံ၊ နေက္ခမ္မေကတ္တေန သုညန္တိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ခန္တိအာဒီသု နေက္ခမ္မာဒီနိယေဝ ခမနတော ရုစ္စနတော ခန္တီတိ၊ ရောစိတာနိယေဝ ပဝိသိတွာ တိဋ္ဌနတော အဓိဋ္ဌာနန္တိ၊ ပဝိသိတွာ ဌိတာနံ ယထာရုစိမေဝ သေဝနတော ပရိယောဂါဟနန္တိ စ ဝုတ္တာနိ။ ဣဓသမ္ပဇာနောတိအာဒိကော ပရမတ္ထသုညနိဒ္ဒေသော ပရိနိဗ္ဗာနဉာဏနိဒ္ဒေသေ ဝဏ္ဏိတောယေဝ။

ဣမေသု စ သဗ္ဗေသု သုညေသု သင်္ခါရသုညံ ဝိပရိဏာမသုညံ လက္ခဏသုညဉ္စ ယထာဝုတ္တာနံ ဓမ္မာနံ အညမညအသမ္မိဿတာဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ ပန အကုသလပက္ခိကာနံ ကုသလပက္ခိကေန သုညတာ ဝုတ္တာ၊ တေန အကုသလေ အာဒီနဝဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ ပန ကုသလပက္ခိကာနံ အကုသလပက္ခိကေန သုညတာ ဝုတ္တာ၊ တေန ကုသလေ အာနိသံသဒဿနတ္ထံ။ ယတ္ထ အတ္တတ္တနိယာဒီဟိ သုညတာ ဝုတ္တာ၊ တံ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိဗ္ဗိဒါဇနနတ္ထံ။ အဂ္ဂသုညံ ပရမတ္ထသုညဉ္စ နိဗ္ဗာနေ ဥဿာဟဇနနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တေသု အဂ္ဂသုညဉ္စ ပရမတ္ထသုညဉ္စာတိ ဒွေ သုညာနိ အတ္ထတော ဧကမေဝ နိဗ္ဗာနံ အဂ္ဂပရမတ္ထဝသေန သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသဝသေန စ ဒွိဓာ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တာနိ ဒွေ အတ္တတ္တနိယသုညတော သင်္ခါရသုညတော စ သဘာဂါနိ။ ‘‘သုညသုညံ အဇ္ဈတ္တသုညံ ဗဟိဒ္ဓါသုညံ ဒုဘတောသုညံ သဘာဂသုညံ ဝိသဘာဂသုည’’န္တိ ဣမာနိ ဆ သုညာနိ သုညသုညမေဝ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တာဒိဘေဒတော ပန ဆဓာ ဝုတ္တာနိ။ တာနိ ဆ စ အတ္တတ္တနိယာဒိသုညတော သဘာဂါနိ။ သင်္ခါရဝိပရိဏာမလက္ခဏသုညာနိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနတဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏသုညာနိ၊ ဧသနာပရိဂ္ဂဟပဋိလာဘပဋိဝေဓသုညာနိ၊ ဧကတ္တနာနတ္တသုညာနိ၊ ခန္တိအဓိဋ္ဌာနပရိယောဂါဟနသုညာနိ စာတိ သတ္တရသ သုညာနိ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနေဟိ တေဟိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သုညတ္တာ အဝိဇ္ဇမာနာနံ ဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ဝုတ္တာနိ။ သင်္ခါရဝိပရိဏာမလက္ခဏသုညာနိ ပန ဣတရေန ဣတရေန အသမ္မိဿဝသေန သဘာဂါနိ၊ ဝိက္ခမ္ဘနာဒီနိ ပဉ္စ ကုသလပက္ခေန သုညတ္တာ သဘာဂါနိ၊ ဧသနာဒီနိ စတ္တာရိ၊ ခန္တိအာဒီနိ စ တီဏိ အကုသလပက္ခေန သုညတ္တာ သဘာဂါနိ၊ ဧကတ္တနာနတ္တသုညာနိ အညမညပဋိပက္ခဝသေန သဘာဂါနိ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ သမာသေန၊ တိဓာ ဒွေဓာ တထေကဓာ၊

သုညာတိ သုညတ္ထဝိဒူ၊ ဝဏ္ဏယန္တီဓ သာသနေ။

ကထံ? သဗ္ဗေ တာဝ လောကိယာ ဓမ္မာ ဓုဝသုဘသုခအတ္တဝိရဟိတတ္တာ ဓုဝသုဘသုခအတ္တသုညာ။ မဂ္ဂဖလဓမ္မာ ဓုဝသုခတ္တဝိရဟိတတ္တာ ဓုဝသုခတ္တသုညာ။ အနိစ္စတ္တာယေဝ သုခေန သုညာ။ အနာသဝတ္တာ န သုဘေန သုညာ။ နိဗ္ဗာနဓမ္မော အတ္တဿေဝ အဘာဝတော အတ္တသုညော။ လောကိယလောကုတ္တရာ ပန သဗ္ဗေပိ သင်္ခတာ ဓမ္မာ သတ္တဿ ကဿစိ အဘာဝတော သတ္တသုညာ။ အသင်္ခတော နိဗ္ဗာနဓမ္မော တေသံ သင်္ခါရာနမ္ပိ အဘာဝတော သင်္ခါရသုညော။ သင်္ခတာသင်္ခတာ ပန သဗ္ဗေပိ ဓမ္မာ အတ္တသင်္ခါတဿ ပုဂ္ဂလဿ အဘာဝတော အတ္တသုညာတိ။

သဒ္ဓမ္မပ္ပကာသိနိယာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂအဋ္ဌကထာယ

သုညကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ယုဂနဒ္ဓဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ မဇ္ဈိမဝဂ္ဂဿ အပုဗ္ဗတ္ထာနုဝဏ္ဏနာ။