📜

၁။ သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ

ဧဝံ အနေကဘေဒဝိဘတ္တေ နေတ္တိပ္ပကရဏေ ယဒိဒံ ဝုတ္တံ ‘‘သင်္ဂဟဝိဘာဂဝါရဝသေန ဒုဝိဓ’’န္တိ၊ တတ္ထ သင်္ဂဟဝါရော အာဒိ။ တဿာပိ ‘‘ယံ လောကော ပူဇယတေ’’တိ အယံ ဂါထာ အာဒိ။ တတ္ထ ယန္တိ အနိယမတော ဥပယောဂနိဒ္ဒေသော၊ တဿ ‘‘တဿာ’’တိ ဣမိနာ နိယမနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ လောကောတိ ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ပူဇယတေတိ ကိရိယာနိဒ္ဒေသော။ သလောကပါလောတိ ကတ္တုဝိသေသနံ။ သဒါတိ ကာလနိဒ္ဒေသော။ နမဿတိ စာတိ ဥပစယေန ကိရိယာနိဒ္ဒေသော ။ တဿာတိ သာမိနိဒ္ဒေသော။ ဧတန္တိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒေသော။ သာသနဝရန္တိ ပစ္စတ္တနိဒ္ဒေသေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဒဿနံ။ ဝိဒူဟီတိ ကရဏဝစနေန ကတ္တုနိဒ္ဒေသော။ ဉေယျန္တိ ကမ္မဝါစကကိရိယာနိဒ္ဒေသော။ နရဝရဿာတိ ‘‘တဿာ’’တိ နိယမေတွာ ဒဿိတဿ သရူပတော ဒဿနံ။

တတ္ထ လောကိယန္တိ ဧတ္ထ ပုညာပုညာနိ တဗ္ဗိပါကော စာတိ လောကော၊ ပဇာ၊ သတ္တနိကာယောတိ အတ္ထော။ လောက-သဒ္ဒေါ ဟိ ဇာတိသဒ္ဒတာယ သာမညဝသေန နိရဝသေသတော သတ္တေ သင်္ဂဏှာတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ လောကသဒ္ဒေါ သင်္ခါရဘာဇနေသုပိ ဒိဋ္ဌပ္ပယောဂေါ၊ ပူဇနကိရိယာယောဂျဘူတတာဝသေန ပန သတ္တလောကဝစနော ဧဝ ဣဓ ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပူဇယတေတိ မာနယတိ၊ အပစာယတီတိ အတ္ထော။

လောကံ ပါလေန္တီတိ လောကပါလာ၊ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော။ လောကိယာ ပန ဣန္ဒယမဝရုဏကုဝေရာ လောကပါလာတိ ဝဒန္တိ။ သဟ လောကပါလေဟီတိ သလောကပါလော၊ ‘‘လောကော’’တိ ဣမိနာ တုလျာဓိကရဏံ။ အထ ဝါ ဣဿရိယာဓိပစ္စေန တံတံသတ္တလောကဿ ပါလနတော ရက္ခဏတော ခတ္တိယစတုမဟာရာဇသက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာဒယော လောကပါလာ။ တေဟိ သဟ တံတံသတ္တနိကာယော သလောကပါလော လောကောတိ ဝုတ္တော။ အထ ဝါ ‘‘ဒွေမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုက္ကာ ဓမ္မာ လောကံ ပါလေန္တီ’’တိ (အ။ နိ။ ၂။၉၊ ဣတိဝု။ ၄၂) ဝစနတော ဟိရောတ္တပ္ပဓမ္မာ လောကပါလာ။ တေဟိ သမန္နာဂတော လောကော သလောကပါလော။ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ ဟိ ပါပဂရဟိနော သပ္ပုရိသာ ဓမ္မစ္ဆန္ဒဝန္တတာယ ဘဂဝတိ ပူဇာနမက္ကာရပရာ ဟောန္တီတိ။

သဒါတိ သဗ္ဗကာလံ ရတ္တိဉ္စေဝ ဒိဝါ စ၊ သဒါတိ ဝါ ဘဂဝတော ဓရမာနကာလေ တတော ပရဉ္စ။ အထ ဝါ သဒါတိ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သာသနန္တရဓာနာ၊ တတော ပရမ္ပိ ဝါ။ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ မဟာဗောဓိသတ္တာ ဗောဓိယာ နိယတတာယ ဗုဒ္ဓင်္ကုရဘူတာ သဒေဝကဿ လောကဿ ပူဇနီယာ စေဝ ဝန္ဒနီယာ စ ဟောန္တိ။ ယထာဟ ဘဂဝါ သုမေဓဘူတော –

‘‘ဒီပင်္ကရော လောကဝိဒူ၊ အာဟုတီနံ ပဋိဂ္ဂဟော၊

မမ ကမ္မံ ပကိတ္တေတွာ၊ ဒက္ခိဏံ ပါဒမုဒ္ဓရိ။

‘‘ယေ တတ္ထာသုံ ဇိနပုတ္တာ၊ ပဒက္ခိဏမကံသု မံ၊

ဒေဝါ မနုဿာ အသုရာ စ၊ အဘိဝါဒေတွာန ပက္ကမု’’န္တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၂။၇၅-၇၆)၊

နမဿတိ စာတိ ကေစိ ကေသဉ္စိ ပူဇာသက္ကာရာဒီနိ ကရောန္တာပိ တေသံ အပါကဋဂုဏတာယ နမက္ကာရံ န ကရောန္တိ၊ န ဧဝံ ဘဂဝတော၊ ယထာဘူတအဗ္ဘုဂ္ဂတကိတ္တိသဒ္ဒတာယ ပန ဘဂဝန္တံ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ စေဝ နမဿတိ စာတိ အတ္ထော။ ‘‘သဒါ နရမနုဿော’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ တဿာတိ ယံ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ စေဝ နမဿတိ စ၊ တဿ။ ဧတန္တိ ဣဒါနိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓိယံ ဝိပရိဝတ္တမာနံ သာမညေန ဒဿေတိ။ သာသနဝရန္တိ တံ သရူပတော ဒဿေတိ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ သတ္တေ သာသတိ ဝိနေတိ ဧတေနာတိ သာသနံ၊ တဒေဝ ဧကန္တနိယျာနဋ္ဌေန အနညသာဓာရဏဂုဏတာယ စ ဥတ္တမဋ္ဌေန တံတံအဘိပတ္ထိတသမိဒ္ဓိဟေတုတာယ ပဏ္ဍိတေဟိ ဝရိတဗ္ဗတော ဝါ ဝရံ၊ သာသနမေဝ ဝရန္တိ သာသနဝရံ။ ဝိဒူဟီတိ ယထာသဘာဝတော ကမ္မကမ္မဖလာနိ ကုသလာဒိဘေဒေ စ ဓမ္မေ ဝိဒန္တီတိ ဝိဒူ၊ ပဏ္ဍိတမနုဿာ၊ တေဟိ။ ဉာတဗ္ဗံ၊ ဉာဏမရဟတီတိ ဝါ ဉေယျံ။ နရဝရဿာတိ ပုရိသဝရဿ၊ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဿာတိ အတ္ထော။

ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော အနညသာဓာရဏမဟာကရုဏာသဗ္ဗညုတညာဏာဒိဂုဏဝိသေသယောဂေန သဒေဝကေန လောကေန ပူဇနီယော နမဿနီယော စ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တဿ လောကေ ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ ဧတံ ဣဒါနိ အမှေဟိ ဝိဘဇိတဗ္ဗဟာရနယပဋ္ဌာနဝိစာရဏဝိသယဘူတံ သာသနံ အာဒိကလျာဏတာဒိဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဝရံ အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ နိပုဏဉာဏဂေါစရတာယ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယမေဝါတိ။ ဘဂဝတော ဟိ ဝစနံ ဧကဂါထာမတ္တမ္ပိ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒခန္ဓာယတနဓာတိန္ဒြိယသတိပဋ္ဌာနာဒိသဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓါရဏက္ခမတာယ သောဠသဟာရပဉ္စနယသောဠသအဋ္ဌဝီသတိဝိဓပဋ္ဌာနဝိစာရယောဂျဘာဝေန စ ပရမဂမ္ဘီရံ အတ္ထတော အဂါဓပါရံ သဏှသုခုမဉာဏဝိသယမေဝါတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ပညဝန္တဿာယံ ဓမ္မော၊ နာယံ ဓမ္မော ဒုပ္ပညဿာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၈၊ အ။ နိ။ ၈။၃၀)။ အထ ဝါ ဘဂဝတော သာသနံ ပရိညာက္ကမေန လက္ခဏာဝဗောဓပ္ပဋိပတ္တိယာ သုညတမုခါဒီဟိ ဩဂါဟိတဗ္ဗတ္တာ အဝိညူနံ သုပိနန္တေနပိ န ဝိသယော ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဝိဒူဟိ ဉေယျ’’န္တိ။ တထာ စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဧတု ဝိညူ ပုရိသော’’တိအာဒိ။

အပရေ ပန ‘‘တံ တဿ သာသနဝရ’’န္တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ မတေန ယံ-သဒ္ဒေါ သာသန-သဒ္ဒေန သမာနာဓိကရဏောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ယံ သာသနဝရံ သလောကပါလော လောကော ပူဇယတိ နမဿတိ စ၊ တံ သာသနဝရံ ဝိဒူဟိ ဉာတဗ္ဗန္တိ။ ဣမသ္မိဉ္စ နယေ လောကပါလ-သဒ္ဒေန ဘဂဝါပိ ဝုစ္စတိ။ ဘဂဝါ ဟိ လောကဂ္ဂတာယကတ္တာ နိပ္ပရိယာယေန လောကပါလော၊ တသ္မာ ‘‘တဿာ’’တိ လောကပါလဿ သတ္ထုနောတိ အတ္ထော။ သလောကပါလောတိ စေတ္ထ လောကပါလ-သဒ္ဒေါ ဂုဏီဘူတောပိ သတ္ထုဝိသယတ္တာ သာသန-သဒ္ဒါပေက္ခတာယ သာမိဘာဝေန သမ္ဗန္ဓီဝိသေသဘူတော ပဓာနဘူတော ဝိယ ပဋိနိဒ္ဒေသံ အရဟတီတိ။

ကထံ ပန သယံ ဓမ္မဿာမီ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ပူဇယတီတိ? နာယံ ဝိရောဓော။ ဓမ္မဂရုနော ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော၊ တေ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မံ အပစာယမာနာဝ ဝိဟရန္တီတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ယံနူနာဟံ ယွာယံ ဓမ္မော မယာ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ တမေဝ ဓမ္မံ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၇၃၊ အ။ နိ။ ၄။၂၁)။

အပိ စ ဘဂဝတော ဓမ္မပူဇနာ သတ္တသတ္တာဟပ္ပဋိပတ္တိအာဒီဟိ ဒီပေတဗ္ဗာ။ ဓမ္မဿာမီတိ စ ဓမ္မေန သဒေဝကဿ လောကဿ သာမီတိ အတ္ထော၊ န ဓမ္မဿ သာမီတိ။ ဧဝမ္ပိ နမဿတီတိ ဝစနံ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ ဘဂဝါ ကဉ္စိ နမဿတီတိ၊ ဧသောပိ နိဒ္ဒေါသော။ န ဟိ နမဿတီတိ ပဒဿ နမက္ကာရံ ကရောတီတိ အယမေဝ အတ္ထော၊ အထ ခေါ ဂရုကရဏေန တန္နိန္နော တပ္ပောဏော တပ္ပဗ္ဘာရောတိ အယမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတိ။ ဘဂဝါ စ ဓမ္မဂရုတာယ သဗ္ဗကာလံ ဓမ္မနိန္နပေါဏပဗ္ဘာရဘာဝေန ဝိဟရတီတိ။ အယဉ္စ အတ္ထော ‘‘ယေန သုဒံ သွာဟံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝမာဒီဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဒီပေတဗ္ဗော။ ‘‘ဝိဒူဟိ နေယျ’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ ပဏ္ဍိတေဟိ သပရသန္တာနေသု နေတဗ္ဗံ ပါပေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ တတ္ထ အတ္တသန္တာနေ ပါပနံ ဗုဇ္ဈနံ၊ ပရသန္တာနေ ဗောဓနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဘဂဝတော သဒေဝကဿ လောကဿ ပူဇနီယဝန္ဒနီယဘာဝေါ အဂ္ဂပုဂ္ဂလဘာဝေါ စ ဝုစ္စမာနော ဂုဏဝိသိဋ္ဌတံ ဒီပေတိ၊ သာ စ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာ မဟာဗောဓိယာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာသဝက္ခယဉာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ သဗ္ဗညုတညာဏံ သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ အာသဝက္ခယဉာဏံ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သာ အဝိပရီတဓမ္မဒေသနတော တထာဂတေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိညာယတိ ။ န ဟိ သဝါသနနိရဝသေသကိလေသပ္ပဟာနံ အနာဝရဏဉာဏဉ္စ ဝိနာ တာဒိသီ ဓမ္မဒေသနာ သမ္ဘဝတိ။ ဣစ္စဿ စတုဝေသာရဇ္ဇယောဂေါ။ တေန ဒသဗလဆအသာဓာရဏဉာဏအဋ္ဌာရသာဝေဏိကဗုဒ္ဓဓမ္မာဒိသကလသဗ္ဗညုဂုဏပါရိပူရီ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ဧတာဒိသီ စ ဂုဏဝိဘူတိ မဟာကရုဏာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အဘိနီဟာရသမ္ပတ္တိံ ပုရဿရံ ကတွာ သမ္ပာဒိတံ သမတ္တိံသပါရမိသင်္ခါတံ ပုညဉာဏသမ္ဘာရမန္တရေန န ဥပလဗ္ဘတီတိ ဟေတုသမ္ပဒါပိ အတ္ထတော ဝိဘာဝိတာ ဟောတီတိ ဧဝံ ဘဂဝတော တီသုပိ အဝတ္ထာသု သဗ္ဗသတ္တာနံ ဧကန္တဟိတပ္ပဋိလာဘဟေတုဘူတာ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏာ နိရဝသေသာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဣမာယ ဂါထာယ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယနယေ ပန ယသ္မာ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သဖလံ အရိယမဂ္ဂသာသနံ တဿ အာရမ္မဏဘူတဉ္စ အမတဓာတုံ တဒဓိဂမူပါယဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိသာသနံ တဒတ္ထပရိဒီပနဉ္စ ပရိယတ္တိသာသနံ ယထာရဟံ သစ္စာဘိသမယဝသေန အဘိသမေန္တော သွာက္ခာတတာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တတံ မနသိကရောန္တော သက္ကစ္စံ သဝနဓာရဏပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ပရိစယံ ကရောန္တော စ သဒေဝကော လောကော ပူဇယတိ နာမ။ လောကနာထော စ သမ္မာသမ္ဗောဓိပ္ပတ္တိယာ ဝေနေယျာနံ သက္ကစ္စံ ဓမ္မဒေသနေန ‘‘အရိယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေဿာမိ’’ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၂၈၊ ပေဋကော။ ၂၄)၊ ‘‘မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော’’ (ဓ။ ပ။ ၂၇၃၊ ကထာ။ ၈၇၂၊ နေတ္တိ။ ၁၂၅၊ ပေဋကော။ ၃၀)၊ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ’’ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄)၊ ‘‘ခယံ ဝိရာဂံ အမတံ ပဏီတံ’’ (ခု။ ပါ။ ၆။၄၊ သု။ နိ။ ၂၂၇)၊ ‘‘ဧကာယနော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ’’ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၆၇)၊ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏ’’န္တိအာဒီဟိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀၊ နေတ္တိ။ ၅) ဝစနေဟိ ထောမနေန စ ပူဇယတိ နာမ။ တသ္မာ သာသနဝရဿ ပူဇနီယဘာဝေါ ဣဓ ဝုစ္စမာနော အနဝသေသတော ဓမ္မဂုဏေ ဒီပေတီတိ ယေ အရိယဘာဝါဒယော နိယျာနာဒယော ခယဝိရာဂါဒယော မဒနိမ္မဒနာဒယော အသင်္ခတာဒယော သွာက္ခာတတာဒယော အာဒိကလျာဏတာဒယော စ အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ ပဝေဒိတာ အနေကေ ဓမ္မဂုဏာ၊ တေ နိရဝသေသတော ဣမာယ ဂါထာယ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယသ္မာ ပန အရိယသစ္စပ္ပဋိဝေဓေန သမုဂ္ဃာဋိတသမ္မောဟာယေဝ ပရမတ္ထတော ပဏ္ဍိတာ ဗာလျာဒိသမတိက္ကမနတော၊ တသ္မာ ဘာဝိတလောကုတ္တရမဂ္ဂါ သစ္ဆိကတသာမညဖလာ စ အရိယပုဂ္ဂလာ ဝိသေသတော ဝိဒူတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေ ဟိ ယထာဝုတ္တသာသနဝရံ အဝိပရီတတော ဉာတုံ နေတုဉ္စ သပရသန္တာနေ သက္ကုဏန္တီတိ အဋ္ဌအရိယပုဂ္ဂလသမူဟဿ ပရမတ္ထသင်္ဃဿာပိ ဣဓ ဂဟိတတ္တာ ယေ သုပ္ပဋိပန္နတာဒယော အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ သံဝဏ္ဏိတာ အရိယသင်္ဃဂုဏာ၊ တေပိ နိရဝသေသတော ဣဓ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဧဝံ ပဌမဂါထာယ သာတိသယံ ရတနတ္တယဂုဏပရိဒီပနံ ကတွာ ဣဒါနိ –

‘‘သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသန’’န္တိ။ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃၊ နေတ္တိ။ ၃၀၊ ၅၀၊ ၁၁၆၊ ၁၂၄) –

ဝစနတော သင်္ခေပတော သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟံ သာသနံ၊ တံ ပန သိက္ခတ္တယံ ဉာဏဝိသေသဝိသယဘာဝဘေဒတော အဝတ္ထာဘေဒတော စ တိဝိဓံ ဟောတိ။ ကထံ? သုတမယဉာဏဂေါစရော စ ယော ‘‘ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ စိန္တာမယဉာဏဂေါစရော စ ယော အာကာရပရိဝိတက္ကဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တီဟိ ဂဟေတဗ္ဗာကာရော ဝိမုတ္တာယတနဝိသေသော ‘‘ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပဿနာဉာဏာဒိသဟဂတော ဘာဝနာမယဉာဏဂေါစရော စ ယော ‘‘ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဧဝံ တိဝိဓမ္ပိ သာသနံ သာသနဝရန္တိ ပဒေန သင်္ဂဏှိတွာ တတ္ထ ယံ ပဌမံ၊ တံ ဣတရေသံ အဓိဂမူပါယောတိ သဗ္ဗသာသနမူလဘူတံ အတ္တနော ပကရဏဿ စ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိသာသနမေဝ တာဝ သင်္ခေပတော ဝိဘဇန္တော ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနီ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ ဒွါဒသာတိ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ။ ပဒါနီတိ ပရိစ္ဆိန္နဓမ္မနိဒဿနံ။ တေသု ဗျဉ္ဇနပဒါနိ ပဇ္ဇတိ အတ္ထော ဧတေဟီတိ ပဒါနိ။ အတ္ထပဒါနိ ပန ပဇ္ဇန္တိ ဉာယန္တီတိ ပဒါနိ။ ဥဘယမ္ပိ ဝါ ဥဘယထာ ယောဇေတဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနပဒါနမ္ပိ အဝိပရီတံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ၊ အတ္ထပဒါနံ ဥတ္တရိဝိသေသာဓိဂမဿ ကာရဏဘာဝတော၊ တာနိ ပဒါနိ ပရတော ပါဠိယညေဝ အာဝိ ဘဝိဿန္တီတိ တတ္ထေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ အတ္ထသူစနာဒိအတ္ထတော သုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ သင်္ဂဟေသု –

‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ ‘သုတ္တ’န္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။ (ပါရာ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာ၊ ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ)၊

တဒေတံ တတ္ထ သုတ္တပိဋကဝသေန အာဂတံ၊ ဣဓ ပန ပိဋကတ္တယဝသေန ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ယံ ပရိယတ္တိသာသနန္တိ အတ္ထော။ တံ သဗ္ဗန္တိ တံ ‘‘သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာတိ ဗျဉ္ဇနဉ္စေဝ တဒတ္ထော စ။ ယတော ‘‘ဒွါဒသ ပဒါနိ သုတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတ္ထသူစနာဒိတော သုတ္တံ ပရိယတ္တိဓမ္မော၊ တဉ္စ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဒွါဒသ ပဒါနိ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနိ စေဝ ဆ အတ္ထပဒါနိ စာတိ။ အထ ဝါ ယဒေတံ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ သဗ္ဗံ သုတ္တံ၊ ပရိယတ္တိသာသနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ အတ္ထတော ပန ဒွါဒသ ပဒါနိ၊ ဗျဉ္ဇနတ္ထပဒသမုဒါယဘာဝတော။ ယထာဟ – ‘‘ဗျဉ္ဇနဉ္စ အတ္ထော စာ’’တိ။ တံ ဝိညေယျံ ဥဘယန္တိ ယသ္မိံ ဗျဉ္ဇနေ အတ္ထေ စ ဝစနဝစနီယဘာဝေန သမ္ဗန္ဓေ သုတ္တဝေါဟာရော၊ တဒုဘယံ သရူပတော ဝိညာတဗ္ဗံ တတ္ထ ကတမံ ဗျဉ္ဇနံ ကတမော အတ္ထောတိ? တေနေဝါဟ – ‘‘ကော အတ္ထော ဗျဉ္ဇနံ ကတမ’’န္တိ။

ဧဝံ ‘‘သာသနဝရ’’န္တိ ဝုတ္တဿ သုတ္တဿ ပရိယတ္တိဘာဝံ တဿ စ အတ္ထဗျဉ္ဇနပဒဘာဝေန ဝေဒိတဗ္ဗတံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တဿ ပဝိစယုပါယံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ ပဒတ္ထဝိဘာဂေန ဒဿေတုံ ‘‘သောဠသဟာရာ’’တိ ဂါထမာဟ။

တတ္ထ သောဠသ ဟာရာ ဧတိဿာတိ သောဠသဟာရာ။ ပဉ္စနယာ အဋ္ဌာရသမူလပဒါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အထ ဝါ သောဠသ ဟာရာ သောဠသဟာရာ။ ဧဝံ ဣတရတ္ထာပိ။ ဟာရနယမူလပဒါနိ ဧဝ ဟိ သင်္ခေပတော ဝိတ္ထာရတော စ ဘာသိတာနိ နေတ္တီတိ။ သာသနဿ ပရိယေဋ္ဌီတိ သာသနဿ အတ္ထပရိယေသနာ၊ ပရိယတ္တိသာသနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာတိ အတ္ထော၊ သကလဿေဝ ဝါ သာသနဿ အတ္ထဝိစာရဏာတိ အတ္ထော။ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓေပိ ဟိ နေတ္တိနယာနုသာရေန အဓိဂစ္ဆန္တီတိ။ မဟကစ္စာနေနာတိ ကစ္စောတိ ပုရာတနော ဣသိ၊ တဿ ဝံသာလင်္ကာရဘူတောယံ မဟာထေရော ‘‘ကစ္စာနော’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဟကစ္စာနောတိ ပန ပူဇာဝစနံ၊ ယထာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောတိ၊ ‘‘ကစ္စာယနဂေါတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌာ’’တိပိ ပါဌော။ အယဉ္စ ဂါထာ နေတ္တိံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ပကရဏတ္ထသင်္ဂဏှနဝသေန ဌပိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ စာယံ၊ ဧဝံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရေ တံတံဟာရနိဒ္ဒေသနိဂမနေ ‘‘တေနာဟ အာယသ္မာ’’တိအာဒိဝစနံ၊ ဟာရာဒိသမုဒါယဘူတာယံ နေတ္တိယံ ဗျဉ္ဇနတ္ထသမုဒါယေ စ သုတ္တေ ကိံ ကေန ဝိစိယတီတိ ဝိစာရဏာယံ အာဟ – ‘‘ဟာရာ ဗျဉ္ဇနဝိစယော’’တိအာဒိ။

တတ္ထ သောဠသပိ ဟာရာ မူလပဒနိဒ္ဓါရဏမန္တရေန ဗျဉ္ဇနမုခေနေဝ သုတ္တဿ သံဝဏ္ဏနာ ဟောန္တိ၊ န နယာ ဝိယ မူလပဒသင်္ခါတသဘာဝဓမ္မနိဒ္ဓါရဏမုခေနာတိ တေ ‘‘ဗျဉ္ဇနဝိစယော သုတ္တဿာ’’တိ ဝုတ္တာ။ အတ္ထနယာ ပန ယထာဝုတ္တအတ္ထမုခေနေဝ သုတ္တဿ အတ္ထသမ္ပဋိပတ္တိယာ ဟောန္တီတိ အာဟ – ‘‘နယာ တယော စ သုတ္တတ္ထော’’တိ။ အယဉ္စ ဝိစာရဏာ ပရတောပိ အာဂမိဿတိ။ ကေစိ ‘‘နယော စာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ဥဘယံ ပရိဂ္ဂဟီတန္တိ ဟာရာ နယာ စာတိ ဧတံ ဥဘယံ သုတ္တဿ အတ္ထနိဒ္ဓါရဏဝသေန ပရိသမန္တတော ဂဟိတံ သဗ္ဗထာ သုတ္တေ ယောဇိတံ။ ဝုစ္စတိ သုတ္တံ ဝဒတိ သံဝဏ္ဏေတိ။ ကထံ? ယထာသုတ္တံ သုတ္တာနုရူပံ၊ ယံ သုတ္တံ ယထာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗံ၊ တထာ သံဝဏ္ဏေတီတိ အတ္ထော။ ယံ ယံ သုတ္တန္တိ ဝါ ယထာသုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ သုတ္တန္တိ အတ္ထော။ နေတ္တိနယေန ဟိ သံဝဏ္ဏေတုံ အသက္ကုဏေယျံ နာမ သုတ္တံ နတ္ထီတိ။

ဣဒါနိ ယံ ဝုတ္တံ – ‘‘သာသနဝရံ ဝိဒူဟိ ဉေယျ’’န္တိ၊ တတ္ထ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာယ ဝိသယဘူတံ ပရိယတ္တိဓမ္မမေဝ ပကာရန္တရေန နိယမေတွာ ဒဿေတုံ ‘‘ယာ စေဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အတ္ထေသု ကတပရိစ္ဆေဒေါ ဗျဉ္ဇနပ္ပဗန္ဓော ဒေသနာ၊ ယော ပါဌောတိ ဝုစ္စတိ။ တဒတ္ထော ဒေသိတံ တာယ ဒေသနာယ ပဗောဓိတတ္တာ။ တဒုဘယဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနသီသေန ပရိစယံ ကရောန္တာနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနပရိယောသာနာနံ သမ္ပတ္တီနံ ဟေတုဘာဝတော ဧကန္တေန ဝိညေယျံ၊ တဒုဘယဝိနိမုတ္တဿ ဝါ ဉေယျဿ အဘာဝတော တဒေဝ ဒွယံ ဝိညေယျန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ယာ စေဝ…ပေ… ဝိညေယျန္တိ။ တတြာတိ တသ္မိံ ဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ၊ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အယမာနုပုဗ္ဗီတိ အယံ ဝက္ခမာနာ အနုပုဗ္ဗိ ဟာရနယာနံ အနုက္ကမော၊ အနုက္ကမေန ဝက္ခမာနာ ဟာရနယာတိ အတ္ထော။ နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီတိ သုတ္တာဒိဝသေန နဝင်္ဂဿ သာသနဿ ပရိယေသနာ၊ အတ္ထဝိစာရဏာတိ အတ္ထော။ သာမိအတ္ထေ ဝါ ဧတံ ပစ္စတ္တံ နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌိယာ အနုပုဗ္ဗီတိ။ အထ ဝါ အနုပုဗ္ဗီတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာဝုတ္တဝိဇာနနေ သာဓေတဗ္ဗေ ဝက္ခမာနာယ ဟာရနယာနုပုဗ္ဗိယာ အယံ နဝဝိဓသုတ္တန္တဿ အတ္ထပရိယေသနာတိ။

ဧတ္ထာဟ – ကထံ ပနေတ္ထ ဂေယျင်္ဂါဒီနံ သုတ္တဘာဝေါ၊ သုတ္တဘာဝေ စ တေသံ ကထံ သာသနဿ နဝင်္ဂဘာဝေါ။ ယဉ္စ သင်္ဂဟေသု ဝုစ္စတိ ‘‘သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏ’’န္တိ၊ တထာ စ သတိ သုတ္တင်္ဂမေဝ န သိယာ။ အထာပိ ဝိသုံ သုတ္တင်္ဂံ သိယာ၊ မင်္ဂလသုတ္တာဒီနံ (ခု။ ပါ။ ၅။၁ အာဒယော၊ သု။ နိ။ ၂၆၁ အာဒယော) သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ၊ ဂါထာဘာဝတော ဓမ္မပဒါဒီနံ ဝိယ၊ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော ဝါ သိယာ၊ သဂါထကတ္တာ သဂါထာဝဂ္ဂဿ ဝိယ၊ တထာ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပ္ပဒေသာနန္တိ။ ဝုစ္စတေ –

သုတ္တန္တိ သာမညဝိဓိ၊ ဝိသေသဝိဓယော ပရေ၊

သနိမိတ္တာ နိရုဠှတ္တာ၊ သဟတာညေန နာညတော။

သဗ္ဗဿာပိ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သုတ္တန္တိ အယံ သာမညဝိဓိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဧတ္တကံ တဿ ဘဂဝတော သုတ္တာဂတံ သုတ္တပရိယာပန္နံ (ပါစိ။ ၁၂၄၂)၊ သာဝတ္ထိယာ သုတ္တဝိဘင်္ဂေ၊ သကဝါဒေ ပဉ္စ သုတ္တသတာနီ’’တိအာဒိဝစနတော ဝိနယာဘိဓမ္မပရိယတ္တိဝိသေသေပိ သုတ္တဝေါဟာရော ဒိဿတိ။ တဒေကဒေသေသု ပန ဂေယျာဒယော ဝိသေသဝိဓယော တေန တေန နိမိတ္တေန ပတိဋ္ဌိတာ။ တထာ ဟိ ဂေယျဿ သဂါထကတ္တံ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တံ။ လောကေပိ ဟိ သသိလောကံ သဂါထကံ စုဏ္ဏိယဂန္ထံ ဂေယျ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဂါထာဝိရဟေ ပန သတိ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဿ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဉှိ ‘‘ဗျာကရဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ဗျာကရဏမေဝ ဝေယျာကရဏန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ သဂါထကာဒီနမ္ပိ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနဝသေန ပဝတ္တာနံ ဝေယျာကရဏဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ? နာပဇ္ဇတိ၊ ဂေယျာဒိသညာနံ အနောကာသဘာဝတော ‘‘ဂါထာဝိရဟေ သတီ’’တိ ဝိသေသိတတ္တာ စ။ တထာ ဟိ ဓမ္မပဒါဒီသု ကေဝလံ ဂါထာဗန္ဓေသု သဂါထကတ္တေပိ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာယုတ္တေသု ‘‘ဝုတ္တဉှေတ’’န္တိအာဒိဝစနသမ္ဗန္ဓေသု အဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တေသု စ သုတ္တဝိသေသေသု ယထာက္ကမံ ဂါထာဥဒါနဣတိဝုတ္တကအဗ္ဘုတဓမ္မသညာ ပတိဋ္ဌိတာ၊ တထာ သတိပိ ဂါထာဗန္ဓဘာဝေ ဘဂဝတော အတီတာသု ဇာတီသု စရိယာနုဘာဝပ္ပကာသကေသု ဇာတကသညာ။ သတိပိ ပဉှာဝိဿဇ္ဇနဘာဝေ သဂါထကတ္တေ စ ကေသုစိ သုတ္တန္တေသု ဝေဒဿ လဘာပနတော ဝေဒလ္လသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဧဝံ တေန တေန သဂါထကတ္တာဒိနာ နိမိတ္တေန တေသု တေသု သုတ္တဝိသေသေသု ဂေယျင်္ဂါဒိသညာ ပတိဋ္ဌိတာတိ ဝိသေသဝိဓယော သုတ္တင်္ဂတော ပရေ ဂေယျာဒယော။

ယံ ပနေတ္ထ ဂေယျင်္ဂါဒိနိမိတ္တရဟိတံ သုတ္တံ၊ တံ သုတ္တင်္ဂံ ဝိသေသသညာပရိဟာရေန သာမညသညာယ ပဝတ္တနတောတိ။ နနု စ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ ဝေယျာကရဏန္တိ သုတ္တင်္ဂံ န သမ္ဘဝတီတိ စောဒနာ တဒဝတ္ထာ ဧဝါတိ? န တဒဝတ္ထာ၊ သောဓိတတ္တာ။ သောဓိတဉှိ ပုဗ္ဗေ ဂါထာဝိရဟေ သတိ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဘာဝေါ ဝေယျာကရဏဿ တဗ္ဘာဝနိမိတ္တန္တိ။ ယဉ္စ ဝုတ္တံ – ‘‘ဂါထာဘာဝတော မင်္ဂလသုတ္တာဒီနံ သုတ္တင်္ဂသင်္ဂဟော န သိယာ’’တိ၊ တမ္ပိ န၊ နိရုဠှတ္တာ။ နိရုဠှော ဟိ မင်္ဂလသုတ္တာဒီသု သုတ္တဘာဝေါ၊ န ဟိ တာနိ ဓမ္မပဒဗုဒ္ဓဝံသာဒယော ဝိယ ဂါထာဘာဝေန ပညာတာနိ၊ ကိန္တု သုတ္တဘာဝေနေဝ။ တေနေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုတ္တနာမက’’န္တိ နာမဂ္ဂဟဏံ ကတံ။

ယံ ပန ဝုတ္တံ ‘‘သဂါထကတ္တာ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော ဝါ သိယာ’’တိ၊ တဒပိ နတ္ထိ၊ ယသ္မာ သဟတာညေန။ သဟ ဂါထာဟီတိ ဟိ သဂါထကံ။ သဟဘာဝေါ စ နာမ အတ္ထတော အညေန ဟောတိ၊ န စ မင်္ဂလသုတ္တာဒီသု ဂါထာဝိနိမုတ္တော ကောစိ သုတ္တပ္ပဒေသော အတ္ထိ။ ယော သဟ ဂါထာဟီတိ ဝုစ္စေယျ၊ န စ သမုဒါယော နာမ ကောစိ အတ္ထိ။ ယဒပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီသု သဂါထကပ္ပဒေသာနံ ဂေယျင်္ဂသင်္ဂဟော သိယာ’’တိ၊ တဒပိ န အညတော။ အညာ ဧဝ ဟိ တာ ဂါထာ၊ ဇာတကာဒိပရိယာပန္နတ္တာ။ အတော န တာဟိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါဒီနံ ဂေယျင်္ဂဘာဝေါတိ ဧဝံ သုတ္တာဒီနံ အင်္ဂါနံ အညမညသင်္ကရာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ယထာဝုတ္တနယေန အတ္ထာနံ သူစနာဒိအတ္ထေန သုတ္တန္တွေဝ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘နဝဝိဓသုတ္တန္တပရိယေဋ္ဌီ’’တိ။

သင်္ဂဟဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။