📜

သာသနပဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ

၈၉။

ဧဝံ သဗ္ဗထာ နယသမုဋ္ဌာနံ ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ သာသနပဋ္ဌာနံ ဝိဘဇန္တော ယသ္မာ သင်္ဂဟဝါရာဒီသု မူလပဒေဟေဝ ပဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟေတွာ သရူပတော န ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ယထာ မူလပဒေဟိ ပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ပဋ္ဌာနတောပိ မူလပဒါနိ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနီတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ ကုဟိံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ? သာသနပဋ္ဌာနေ’’တိ အာဟ။ မူလပဒသာသနပဋ္ဌာနာနဉှိ အညမညသင်္ဂဟော ပုဗ္ဗေ ဒဿိတော ဧဝါတိ။ အထ သာသနပဋ္ဌာနန္တိ ကော ဝစနတ္ထော? သာသနဿ ပဋ္ဌာနန္တိ သာသနပဋ္ဌာနံ ¶ ၊ သာသနံ ¶ ဒေသနာ၊ တဿာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ တေသံ ဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတ္ထံ ပကာရေဟိ ဌာနံ ပဝတ္တိ သာသနပဋ္ဌာနံ။ ဣဓ ပန တဿ တထာဘာဝဒီပနံ ‘‘သာသနပဋ္ဌာန’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ သာသနံ အဓိသီလသိက္ခာဒယော။ တေသံ ပဝတ္တနုပါယဘာဝတော ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတေဟီတိ ပဋ္ဌာနာနိ၊ သံကိလေသာဒိဓမ္မာ။ တေသံ ပဝေဒနတော တဒုပစာရေန သုတ္တာနိ ပဋ္ဌာနာနိ။ တေသံ ပန သမူဟဘာဝတော အယံ ပကရဏပ္ပဒေသော ပဋ္ဌာနံ နာမ။

အပရော နယော – ကေနဋ္ဌေန ပဋ္ဌာနံ? ပဋ္ဌိတဋ္ဌေန ဂမနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ ‘‘ယေ တေ ဂေါဋ္ဌာ ပဋ္ဌိတဂါဝေါ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၆) အာဂတဋ္ဌာနသ္မိဉှိ ယေန ပဋ္ဌာနေန တေ ‘‘ဂေါဋ္ဌာ ပဋ္ဌိတဂါဝေါ’’တိ ဝုတ္တာ၊ တံ အတ္ထတော ဂမနံ ဟောတိ။ ဣတိ နာတိဝိတ္ထာရိတနယေသု ဟာရနယေသု အနိဿင်္ဂဂမနဿ ဒေသနာဉာဏဿ သံကိလေသဘာဂိယာဒိလောကိယာဒိဘေဒေသု တဒုဘယဝေါမိဿကဘေဒေသု စ ဝိတ္ထာရိတနယလာဘတော နိဿင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဂမနတ္တာ တေ သံကိလေသဘာဂိယာဒယော လောကိယာဒယော စ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝေါမိဿာ စ အဓိကရဏဝသေန ပဋ္ဌာနံ နာမ။ တေသံ ပကာသနတော အယံ ပကရဏပ္ပဒေသော ပဋ္ဌာနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘သံကိလေသဘာဂိယ’’န္တိအာဒီသု သံကိလိဿတိ ဧတေနာတိ သံကိလေသော။ သံကိလေသဘာဂေ သံကိလေသကောဋ္ဌာသေ ပဝတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ။ ဝါသနာ ပုညဘာဝနာ၊ ဝါသနာဘာဂေ ပဝတ္တံ ဝါသနာဘာဂိယံ၊ ဝါသနံ ဘဇာပေတီတိ ဝါ ဝါသနာဘာဂိယံ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈနံ လောဘက္ခန္ဓာဒီနံ ပဒါလနံ နိဗ္ဗေဓော။ နိဗ္ဗေဓဘာဂေ ပဝတ္တံ၊ နိဗ္ဗေဓံ ဘဇာပေတီတိ ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ ပရိနိဋ္ဌိတသိက္ခာဓမ္မာ အသေက္ခာ၊ အသေက္ခဘာဝေ ပဝတ္တံ၊ အသေက္ခေ ဘဇာပေတီတိ ဝါ အသေက္ခဘာဂိယံ။ တေသု ယတ္ထ တဏှာဒိသံကိလေသော ဝိဘတ္တော၊ ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ။ ယတ္ထ ဒါနာဒိပုညကိရိယဝတ္ထု ဝိဘတ္တံ၊ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ ယတ္ထ သေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ ယတ္ထ ပန အသေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဝိဘတ္တာ၊ ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ ဣတရာနိ တေသံ ဝေါမိဿကနယဝသေန ဝုတ္တာနိ။

တာနိ ပန ဆ ဒုကာ စတ္တာရော တိကာ ဧကံ စတုက္ကံ အပရမ္ပိ ဧကံ စတုက္ကန္တိ ဒွါဒသ ဟောန္တိ။ တေသု စတ္တာရော ဒုကာ ဒွေ စ တိကာ ဥဒ္ဓဋာ၊ ဣတရေ ¶ န ဥဒ္ဓဋာ၊ အနုဒ္ဓရဏေ ကာရဏံ နတ္ထိ။ ဣမိနာ နယေန တေပိ ဂဟေတုံ သက္ကာတိ ပါဠိယံ သံခိတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ – ‘‘ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ၊ သာဓာရဏာနိ ကတာနိ အဋ္ဌ ဘဝန္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ယသ္မာ ကတ္ထစိ သုတ္တေ တဏှာသံကိလေသောဝ နိဒ္ဒိသီယတိ၊ ကတ္ထစိ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသောဝ၊ ကတ္ထစိ ဒုစ္စရိတသံကိလေသောဝ ¶ နိဒ္ဒိသီယတိ၊ တသ္မာ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ တိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ‘‘တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ။ တထာ ဝေါဒါနံ နာမ သံကိလေသေ သတိ ဟောတီတိ ဝေါဒါနဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဝိဘာဂေန တိဓာဝ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ‘‘တဏှာဝေါဒါနဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ။ တံ ပန အတ္ထတော ဝါသနာဘာဂိယာဒိ ဧဝ ဟောတိ။ အယဉ္စ နယော ကေသုစိ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ။

‘‘တတ္ထ သံကိလေသော တိဝိဓော’’တိအာဒိ သံကိလေသပဋိပက္ခတော သမထာဒိနိဒ္ဓါရဏဝသေန ဝါသနာဘာဂိယာဒိသုတ္တာနံ ဝိသယဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ယဒိ အာသတ္တိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဘဝေသူတိ ဘဝေသု ဆန္ဒရာဂံ ပဇဟိတုံ အသက္ကောန္တဿ ယဒိ ဘဝပတ္ထနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ သာယန္တိ ဧဝမဿ ပုဂ္ဂလဿ အယံ သမထဝိပဿနာဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဘဝတိ ပုဇ္ဇဘဝဖလနိဗ္ဗတ္တနတော။ တတြူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတီတိ တတြ တတြ ဘဝေ ဥပပတ္တိယာ သံဝတ္တတိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီတိ ဣမာနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနိ။ သာဓာရဏာနိ ကတာနီတိ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ၊ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စာတိ ဧဝံ ပဒန္တရသံယောဇနဝသေန မိဿိတာနိ ကတာနိ။ အဋ္ဌ ဘဝန္တီတိ ပုရိမာနိ စတ္တာရိ ဣမာနိ စတ္တာရီတိ ဧဝံ အဋ္ဌ ဘဝန္တိ။

တာနိယေဝ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ သာဓာရဏာနိ ကတာနိ သောဠသ ဘဝန္တီတိ တာနိယေဝ ယထာဝုတ္တာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနိ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ နေဝသံကိလေသဘာဂိယဉ္စ၊ နဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နနိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ န ¶ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စာတိ ဧဝံ သာဓာရဏာနိ ကတာနိ ပုရိမာနိ အဋ္ဌ ဣမာနိ အဋ္ဌာတိ သောဠသ ဘဝန္တိ။ တေသု စတ္တာရော ဧကကာ၊ ဆ ဒုကာ၊ စတ္တာရော တိကာ၊ ဧကော စတုက္ကော၊ အပရောပိ ဧကော စတုက္ကောတိ အယမ္ပိ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထာပိ ဒွေ ဒုကာ၊ ဒွေ တိကာ၊ ဒွေ စတုက္ကာ စ ပါဠိယံ အနာဂတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ဣမဿ ပဋ္ဌာနဿ သကလသာသနသင်္ဂဟိတဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဣမေဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟိ ဘိန္နေဟိ နဝဝိဓံ သုတ္တံ ဘိန္နံ ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဣမေဟိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟိ ပဋ္ဌာနနယေန ဝိဘတ္တေဟိ သုတ္တဂေယျာဒိနဝဝိဓံ ပရိယတ္တိသာသနသင်္ခါတံ သုတ္တံ ဘိန္နံ သောဠသဓာ ¶ ဝိဘတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ သောဠသဝိဓေန ပဋ္ဌာနေန အသင်္ဂဟိတော ပရိယတ္တိသာသနဿ ပဒေသော နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကထံ ပန သံကိလေသဘာဂိယာဒိဘာဝေါ ဂဟေတဗ္ဗောတိ? အာဟ ‘‘ဂါထာယ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ဂါထာယ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာတိ အယံ ဂါထာ ဝိယ ဂါထာ သံကိလေသဘာဂိယာတိ ဝါ ဝါသနာဘာဂိယာတိ ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာတိ ဝါ အသေက္ခဘာဂိယာတိ ဝါ အနုမိနိတဗ္ဗာ၊ အနု အနု မိနိတွာ တက္ကေတွာ ဇာနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ ဂါထာဝေယျာကရဏဝိနိမုတ္တာ သဗ္ဗာ ပရိယတ္တိ ‘‘သုတ္တေနာ’’တိပဒေန သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

၉၀။

ဣဒါနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနိ သုတ္တာနိ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌာနိ ဥဒါဟရဏဝသေန ဝိဘာဝေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ‘‘ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ’’တိ ဂါထာယ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ယထာ ဣမဿ၊ ဧဝံ ဣတော ပရာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တတ္ထာနံ ဥတ္တာနပဒါနဉ္စ အတ္ထံ န ဝဏ္ဏယိဿာမ။

အဂတိဂမနာနီတိ ကာယာဒီဟိ အယုတ္တဂမနာနိ၊ အကတ္တဗ္ဗကရဏာနီတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒာတိ ဆန္ဒဟေတု ဣစ္ဆာပစ္စယာ။ အဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ အဂန္တဗ္ဗံ ဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ အကတ္တဗ္ဗံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မန္တိ သာဓူနံ အရိယာနံ ဓမ္မံ။ အတိဝတ္တတီတိ အတိမဒ္ဒိတွာ ဝီတိက္ကမတိ။ နိဟီယတီတိ ဟာယတိ။ ယသောတိ ကိတ္တိ စ ပရိဝါရော စ။

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဂါထာယံ မနောတိ ယဒိပိ ကာမာဝစရကုသလာဒိဘေဒံ သဗ္ဗမ္ပိ စတုဘူမကစိတ္တံ မနော၊ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ စက္ခုပါလတ္ထေရဿ ¶ (ဓ။ ပ။ ၁-၂၊ ထေရဂါ။ ၉၅) ပုရိမဇာတိယံ ဝေဇ္ဇဘူတဿ ဥပ္ပန္နဝသေန နိယမိယမာနံ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တမေဝ လဗ္ဘတိ။ သော မနော ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဧတေသန္တိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ မနသာ ပဌမဂါမိနာ သမန္နာဂတာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာတိ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန ဓမ္မာ၊ တေ ပန ဝေဒနာဒယော တယော အရူပိနော ခန္ဓာ။ ဧတေ ဟိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ ကထံ ပနေတေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဧကသ္မိဉ္စ အာရမ္မဏေ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော မနော ပုဗ္ဗင်္ဂမော နာမ ဟောတီတိ? ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန။ ယထာ ဟိ ဗဟူသု ဧကတော ဂါမဃာတာဒိကမ္မာနိ ကရောန္တေသု ‘‘ကော ဧတေသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမော’’တိ ဝုတ္တေ ယော တေသံ ပစ္စယော ဟောတိ၊ ယံ ယံ နိဿာယ တေ တံ ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ သော ဒတ္တော ဝါ မိတ္တော ဝါ တေသံ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံသမ္ပဒမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣတိ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန မနော ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဧတေသန္တိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ။ န ဟိ ¶ တေ မနေ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ သက္ကုဏန္တိ၊ မနော ပန ဧကစ္စေသု စေတသိကေသု အနုပ္ပဇ္ဇန္တေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။

အဓိပတိဝသေန မနော သေဋ္ဌော ဧတေသန္တိ မနောသေဋ္ဌာ။ ယထာ ဟိ စောရာဒီနံ စောရဇေဋ္ဌကာဒယော အဓိပတိနော သေဋ္ဌာ၊ တထာ တေသမ္ပိ မနော သေဋ္ဌော။ ယထာ ပန ဒါရုအာဒီဟိ နိပ္ဖန္နာနိ ဘဏ္ဍာနိ ဒါရုမယာဒီနိ နာမ ဟောန္တိ၊ တထာ ဧတေပိ မနတော နိပ္ဖန္နတ္တာ မနောမယာ နာမ။ ပဒုဋ္ဌေနာတိ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ ဒေါသေဟိ ပဒုဋ္ဌေန ဒူသိတေန ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ။ သော ဟိ ဘာသန္တော စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတမေဝ ဘာသတိ၊ ကရောန္တောပိ တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတမေဝ ကရောတိ၊ အဘာသန္တော အကရောန္တော တေဟိ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ ပဒုဋ္ဌမနတာယ တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ ပူရေတိ။ ဧဝမဿ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတော နံ ဒုက္ခမနွေတီတိ တတော တိဝိဓဒုစ္စရိတတော တံ ပုဂ္ဂလံ ဒုက္ခံ အနွေတိ ဒုစ္စရိတာနုဘာဝေန စတူသု အပါယေသု ဒုက္ခံ အနုဂစ္ဆတိ။ ယထာ ကိံ? စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒန္တိ၊ ယထာ နာမ သကဋံ ဝဟတော ဗလီဗဒ္ဒဿ ပဒံ ပဟရန္တံ စက္ကံ အနုဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ နံ ပုဂ္ဂလံ ဒုက္ခမနုဂစ္ဆတီတိ။

‘‘မိဒ္ဓီ ယဒါ ဟောတီ’’တိ ဂါထာယံ မိဒ္ဓီတိ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတော။ မဟဂ္ဃသောတိ မဟာဘောဇနော အာဟရဟတ္ထကအလံသာဋကတတြဝဋ္ဋကကာကမာသကဘုတ္တဝမိတကာနံ အညတရော ဝိယ။ နိဒ္ဒါယိတာတိ သုပနသီလော။ သမ္ပရိဝတ္တသာယီတိ သေယျသုခပဿသုခါနံ အနုယုဉ္ဇနဝသေန သမ္ပရိဝတ္တကသယနသီလော ¶ ။ နိဝါပပုဋ္ဌောတိ ကုဏ္ဍကာဒိနာ သူကရဘတ္တေန ပုဋ္ဌော။ ဃရသူကရော ဟိ ဗာလကာလတော ပဋ္ဌာယ ပေါသိယမာနော ထူလသရီရကာလေ ဂေဟတော ဗဟိ နိက္ခမိတုံ အလဘန္တော ဟေဋ္ဌာမဉ္စာဒီသု သမ္ပရိဝတ္တိတွာ သမ္ပရိဝတ္တိတွာ အဿသန္တော ပဿသန္တော သယတေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဒါ ပုရိသော မိဒ္ဓီ စ ဟောတိ မဟဂ္ဃသော စ၊ နိဝါပပုဋ္ဌော မဟာဝရာဟော ဝိယ အညေန ဣရိယာပထေန ယာပေတုံ အသက္ကောန္တော နိဒ္ဒါသီလော သံပရိဝတ္တသာယီ၊ တဒါ သော ‘‘အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ တီဏိ လက္ခဏာနိ မနသိ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တေသံ အမနသိကာရာ မန္ဒပညော ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘံ ဥပေတိ၊ ဂဗ္ဘဝါသတော န ပရိမုစ္စတီတိ။

‘‘အယသာဝ မလ’’န္တိ ဂါထာယံ အယသာတိ အယတော။ သမုဋ္ဌိတန္တိ ဇာတံ။ တတုဋ္ဌာယာတိ တတော ဥဋ္ဌဟိတွာ။ အတိဓောနစာရိနန္တိ ဓောနာ ဝုစ္စတိ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဣဒမတ္ထိတာယ အလမေတေနာတိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပညာ၊ တံ အတိက္ကမိတွာ စရန္တော အတိဓောနစာရီ နာမ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အယတော မလံ သမုဋ္ဌာယ ယတော တံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တမေဝ ခါဒတိ ဝိနာသေတိ၊ ဧဝမေဝံ စတ္တာရော ¶ ပစ္စယေ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တံ အတိဓောနစာရိနံ သာနိ ကမ္မာနိ အတ္တနော သန္တာနေ ဥဋ္ဌိတတ္တာ အတ္တနော သန္တကာနေဝ တာနိ ကမ္မာနိ ဒုဂ္ဂတိံ နယန္တီတိ။

‘‘စောရော ယထာ’’တိ ဂါထာယံ စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟီတောတိ ယထာ စောရော ဃရသန္ဓိံ ဆိန္ဒိတွာ ဂေဟံ ပဝိသန္တော ဃရသန္ဓိမုခေ ဧဝ ရာဇပုရိသေဟိ ဂဟိတော။ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စာတိ တေန အတ္တနာ ကတကမ္မေန ကသာဘိတာဠနာဒိနာ ဟညတိ စေဝ အဒ္ဒုဗန္ဓနာဒိနာ ဗဇ္ဈတိ စ။ ဧဝံ အယံ ပေစ္စ ပဇာ ပရတ္ထာတိ ဧဝမ္ပိ အယံ ပါပကာရိနီ ပဇာ ဣတော စဝိတွာ ပရလောကေ။ သကမ္မုနာ ဟညတိ ဗဇ္ဈတေ စာတိ အတ္တနာဝ ကတေန ပါပကမ္မေန နိရယာဒီသု နာနပ္ပကာရေဟိ ကမ္မကာရဏာဒီဟိ ဟညတိ စေဝ ပရိဗဇ္ဈတိ စာတိ။

‘‘သုခကာမာနီ’’တိ ဂါထာယံ ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတီတိ ယော ပုဂ္ဂလော ဒဏ္ဍေန ဝါ လေဍ္ဍုအာဒီဟိ ဝါ ဝိဗာဓတိ။ ပေစ္စ သော န လဘေ သုခန္တိ သော ပုဂ္ဂလော ပရလောကေ မနုဿသုခံ ဝါ ဒိဗ္ဗသုခံ ဝါ န လဘတိ၊ နိဗ္ဗာနသုခေ ပန ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

ဂုန္နံ ¶ စေ တရမာနာနန္တိ ဂါဝီသု မဟောဃံ တရန္တီသု။ ဇိမှံ ဂစ္ဆတိ ပုင်္ဂဝေါတိ ယဒိ ယူထပတိ ဥသဘော ကုဋိလံ ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗာ တာ ဇိမှံ ဂစ္ဆန္တီတိ သဗ္ဗာပိ တာ ဂါဝိယော ကုဋိလမေဝ ဂစ္ဆန္တိ။ ကသ္မာ? နေတ္တေ ဇိမှံ ဂတေ သတီတိ နေတ္တရိ ကုဋိလံ ဂတေ သတိ၊ နေတ္တဿ ကုဋိလံ ဂတတ္တာတိ အတ္ထော။ သော ဟိ တာသံ ပစ္စယိကော ဥပဒ္ဒဝဟရော စ။

‘‘ဧဝမေဝ’’န္တိ ဂါထာယံ ယထာ စေတံ၊ ဧဝမေဝံ ယော မနုဿေသု ပဓာနသမ္မတော၊ ယဒိ သော အဓမ္မစာရီ သိယာ။ ယေ တဿ အနုဇီဝိနော၊ သဗ္ဗေပိ အဓမ္မိကာဝ ဟောန္တိ။ သာမိသမ္ပဒါ ဟိ ပကတိသမ္ပဒံ သမ္ပာဒေတိ။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗံ ရဋ္ဌံ ဒုက္ခံ သေတိ၊ ရာဇာ စေ ဟောတိ အဓမ္မိကော။ သုကိစ္ဆရူပါ ဝတာတိ သုဋ္ဌု ကိစ္ဆာပန္နရူပါ ဝတ။ ဥပဓီသူတိ ကာမဂုဏူပဓီသု။ ရတ္တာတိ ရာဂါဘိဘူတာ။ ကဋုကန္တိ ဒုက္ခံ။

ကုက္ကုစ္စဇနကေနေဝ ပတ္တဝဋ္ဋိပ္ပဘဝဿ ဥပစ္ဆိန္နတ္တာ ဖလုပ္ပတ္တိ ကဒလိယာ ပရာဘဝါယ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘ဖလံ ဝေ ကဒလိံ ဟန္တီ’’တိ။ တထာ ဖလပရိယောသာနတ္တာ ဩသဓီနံ ‘‘ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝဠဝါယ ကုစ္ဆိသ္မိံ ဂဒြဘဿ ဇာတာ အဿတရီ နာမ၊ သာ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ကာလေ သမ္ပတ္တေ ဝိဇာယိတုံ န သက္ကောတိ။ ပါဒေဟိ ဘူမိံ ပဟရန္တီ တိဋ္ဌတိ၊ အထဿ စတ္တာရော ¶ ပါဒေ စတူသု ခါဏုကေသု ဗန္ဓိတွာ ကုစ္ဆိံ ဖာလေတွာ ပေါတကံ နီဟရန္တိ၊ သာ တတ္ထေဝ မရတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဂဗ္ဘော အဿတရိံ ယထာ’’တိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ အတ္တနော ဖလံ ကဒလိဝေဠုနဠေပိ ဝိနာသေတိ၊ ဂဗ္ဘော စ အဿတရိံ၊ ဧဝံ အတ္တနော ကမ္မဖလဘူတော သက္ကာရော အသပ္ပုရိသံ ဝိနာသေတီတိ။

ကောဓမက္ခဂရူတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏံ ကောဓံ၊ ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏံ မက္ခဉ္စ ဂရုံ ကတွာ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဥက္ခိပိတွာ စရန္တော။ သုခေတ္တေတိ သုခေတ္တေပိ။ ပူတိဗီဇံဝါတိ ပူတိဘာဝံ ဂတံ ဗီဇံ ဝိယ။ ဆကဏရသာဒိပရိဘာဝနသုက္ခာပနသုခသယာဒီနိ အကရဏေန ဗီဇဒေါသဒုဋ္ဌန္တိ အတ္ထော။

၉၁။

စေတသာတိ အတ္တနော စိတ္တေန။ စေတောတိ တဿ ပုဂ္ဂလဿ စိတ္တံ။ ပရိစ္စာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ဣရိယတီတိ ပဝတ္တတိ။ ယထာဘတန္တိ ယထာ ကိဉ္စိ အာဟရိတွာ ဌပိတံ။

မာကတ္ထာတိ မာ အကတ္ထ။ န ပမုတျတ္ထီတိ ပမောက္ခော နတ္ထိ။ ဥပေစ္စာပီတိ သဉ္စိစ္စာပိ၊ ဗုဒ္ဓိပုဗ္ဗေနာပီတိ အတ္ထော။

‘‘အဓမ္မေနာ’’တိ ¶ ဝတွာပိ ‘‘မုသာဝါဒေနာ’’တိ ဝစနံ မုသာဝါဒဿ မဟာသာဝဇ္ဇဘာဝဒဿနတ္ထံ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဧကံ ဓမ္မံ အတီတဿာ’’တိအာဒိ (ဓ။ ပ။ ၁၇၆)၊ တထာ ‘‘ဧဝံ ပရိတ္တံ ခေါ၊ ရာဟုလ၊ တေသံ သာမညံ၊ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၁၀၈)။ တံ ကထံ နု ဘဝိဿတီတိ တံ ဓနံ ကေန နု ပကာရေန တေသံ ဘဝိဿတိ။ အဓမ္မေန တေသံ သမ္ဘတတ္တာ တေသု နစိရဋ္ဌိတိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အန္တရာယာ သု ဘဝိဿန္တီတိ အဓမ္မိယဝေါဟာရာဒိတော ရာဇန္တရာယာဒယော ဘဝိဿန္တိ။ သူတိ နိပါတမတ္တံ။ သမ္ဘတဿ ဝိနဿတီတိ ဣမဿ သမ္ဘတံ သဇ္ဇိတံ ဝိနဿတိ။ သဂ္ဂန္တိ သုဂတိံ။ သာ ဟိ ရူပါဒီဟိ သောဘနေဟိ အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ အတ္ထာနံ ဟာနိယာ။ ဟတာတိ ဝိနဋ္ဌာ။

ဝိဝဋ္ဋတေတိ နိဝဋ္ဋတိ။ လောဘာ ခဏတိ အတ္တာနန္တိ လောဘဟေတု အပုညာနိ ကရောန္တော ကာယဝိသမာဒိယောဂေန အတ္တာနံ ခဏတိ နာမ။ မိတ္တေဟိ ဇီရတီတိ မိတ္တဘာဝေဟိ ဟာယတိ။

စရန္တီတိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ အကုသလမေဝ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ။ ဗာလာတိ ဣဓလောကတ္ထံ ပရလောကတ္ထဉ္စ ¶ အဇာနန္တာ ဣဓ ဗာလာ နာမ။ ဒုမ္မေဓာတိ နိပ္ပညာ။ န ဟိ ပညာယ ဒုဋ္ဌတ္တံ နာမ အတ္ထိ။ အမိတ္တေနေဝါတိ အမိတ္တဘူတေန ဝိယ ဝေရိနာ ဝိယ ဟုတွာ။ ကဋုကပ္ဖလန္တိ တိခိဏဖလံ၊ ဒုက္ခဖလန္တိ အတ္ထော။ န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု၊ ယံ ကတွာ အနုတပ္ပတီတိ ယံ ကမ္မံ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ ဒုက္ခုဒယံ ကတွာ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ အနုတပ္ပတိ အနုသောစတိ၊ တံ ကတံ န သာဓု န သုန္ဒရံ န ဘဒ္ဒကံ။ ယဿ အဿုမုခေါတိ ယဿ အဿူဟိ တိန္တမုခေါ ရောဒန္တော ဝိပါကံ ပဋိသေဝတိ အနုဘောတိ။

ဒုက္ကရန္တိ ဝတ္တပဋိဝတ္တပူရဏာဒိဝသေန အာဘိသမာစာရိကသီလဿ ကာတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုက္ကရံ။ သမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ခဏ္ဍံ အကတွာ ဝိသေသတော အာဒိဗြဟ္မစရိယကဿ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဒုတ္တိတိက္ခံ၊ သီလသံဝရာဒယော ဝါ အပရိက္ခတေ ကတွာ သမ္ပာဒေတုံ အသက္ကုဏေယျတာယ ဒုက္ကရံ။ အဓိဝါသေတဗ္ဗာနံ ပန ဒုဿဟနတော ခန္တိသံဝရံဝသေန ဒုတ္တိတိက္ခံ။ အဗျတ္တေနာတိ မန္ဒပညေန။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ။ တတ္ထာတိ တဿ သာမညဿ။ သမ္ဗာဓာတိ ဒုန္နိဝတ္ထဒုပ္ပာရုတမာတုဂါမာဒိသမ္မဒ္ဒါ။ ယတ္ထာတိ သီလသံဝရာဒီနံ ပရိဗန္ဓဘူတေသု သမ္ဗာဓသင်္ခါတေသု ဝိသဘာဂါရမ္မဏာဒီသု ¶ ။ အထ ဝါ ဒုက္ကရန္တိပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ဒုတ္တိတိက္ခန္တိ ဝုတ္တံ။ ဒုတ္တိတိက္ခန္တိ ဒုက္ခမံ ဒုရဓိဝါသိယံ။ အဗျတ္တေနာတိ ဗာလေန။ သာမညန္တိ သမဏဓမ္မော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ပဏ္ဍိတာ ကုလပုတ္တာ ဒသပိ ဝဿာနိ ဝီသတိပိ…ပေ… သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ ဒန္တေဘိ ဒန္တမာဓာယ ဇိဝှာယ တာလုံ အာဟစ္စ စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှိတွာ ဧကာသနံ ဧကဘတ္တံ ပဋိသေဝမာနာ အာပါဏကောဋိကံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာ သာမညံ ကရောန္တိ၊ တံ ဗာလာ အဗျတ္တာ ကာတုံ န သက္ကောန္တီတိ။ ဗဟူဟိ တတ္ထ သမ္ဗာဓာတိ တသ္မိံ သာမညသင်္ခါတေ အရိယမဂ္ဂေ ဗဟူ သမ္ဗာဓာ၊ မဂ္ဂါဓိဂမာယ ပဋိပန္နဿ ဗဟူ ပရိဿယာတိ အတ္ထော။

အပ္ပမေယျံ ပမိနန္တောတိ အပ္ပမေယျံ ခီဏာသဝပုဂ္ဂလံ ‘‘ဧတ္တကသီလော အယံ ဧတ္တကသမာဓိ ဧတ္တကပညော’’တိ ဧဝံ မိနန္တော။ ကောဓ ဝိဒွါ ဝိကပ္ပယေတိ ကော ဣဓ ဝိဒွါ မေဓာဝီ ဝိကပ္ပေယျ၊ ခီဏာသဝေါဝ ခီဏာသဝံ မိနန္တော ဝိကပ္ပေယျာတိ ဒီပေတိ။ နိဝုတံ မညေတိ ယော ပန ပုထုဇ္ဇနော မိနေတုံ အာရဘတိ၊ တံ နိဝုတံ အဝကုဇ္ဇပညံ မညာမိ။ အကိဿဝန္တိ ကိဿဝါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ နိပ္ပညန္တိ အတ္ထော။

ကုဌာရီတိ အတ္တစ္ဆေဒကဋ္ဌေန ကုဌာရိသဒိသီ ဖရုသဝါစာ။ ဆိန္ဒတီတိ ကုသလမူလသင်္ခါတေ မူလေယေဝ နိကန္တတိ။ ဝိသံ ဟလာဟလံ ဣဝါတိ ဟလာဟလသင်္ခါတံ ဝိသံ ဣဝ။ ဧဝံ ဝိရဒ္ဓံ ပါတေတီတိ ဝိရဒ္ဓံ ¶ အပရဒ္ဓံ ခလိတပုဂ္ဂလံ ဧဝံ အပါယေသု ဝိနိပါတေတိ။ ဝါစာ ဒုဗ္ဘာသိတာ ယထာတိ ယထာ ဝါစာ အရိယူပဝါဒနဝသေန ဒုဗ္ဘာသိတာ။

၉၂။

နိန္ဒိယန္တိ နိန္ဒနီယံ။ တံ ဝါ နိန္ဒတိ ယော ပသံသိယောတိ ယော ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ ပသံသာရဟော ပုဂ္ဂလော၊ တံ ဝါ သော ပါပိစ္ဆတာဒီနိ အာရောပေတွာ ဂရဟတိ။ ဝိစိနာတီတိ ဥပစိနာတိ။ ကလိန္တိ အပရာဓံ။ အယံ ကလီတိ အယံ အပရာဓော။ အက္ခေသူတိ ဇူတကီဠနက္ခေသု။ သဗ္ဗဿာပိ သဟာပိ အတ္တနာတိ သဗ္ဗေန အတ္တနော ဓနေနာပိ အတ္တနာပိ သဒ္ဓိံ။ သုဂတေသူတိ သောဘနဂမနတ္တာ၊ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ ဂတတ္တာ၊ သမ္မာ စ ဂဒတ္တာ သုဂတသင်္ခါတေသု ဗုဒ္ဓါဒီသု။ မနံ ပဒေါသယေတိ ယော မနံ ပဒေါသေယျ၊ တဿ အယံ မနောပဒေါသော ဧဝ မဟတ္တရော ကလီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သတံ သဟဿာနံ…ပေ… ပါပကန္တိ။ တတ္ထ သတံ သဟဿာနန္တိ နိရဗ္ဗုဒဂဏနာယ သတသဟဿံ။ ဆတ္တိံသတီတိ အပရာနိ ဆတ္တိံသတိ ¶ နိရဗ္ဗုဒါနိ။ ပဉ္စ စာတိ အဗ္ဗုဒဂဏနာယ ပဉ္စ စ အဗ္ဗုဒါနိ။ တသ္မာ ဝဿဂဏနာယ ဧတ္တကော သော ကာလော၊ ယံ ကာလံ အရိယဂရဟိဝါစံ မနဉ္စ ပဏိဓာယ ပါပကံ နိရယံ ဥပေတိ၊ တတ္ထ ပစ္စတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ သင်္ခေပေန ပဒုမနိရယေ အာယုပ္ပမာဏံ၊ ဝိတ္ထာရေန ပန ပရတော အာဂမိဿတိ။

လောဘဂုဏေတိ ‘‘ဂုဏော’’တိ ဗာလေဟိ ဒိဋ္ဌတ္တာ၊ အနေကက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိတတ္တာ စ လောဘောယေဝ လောဘဂုဏော၊ တသ္မိံ လောဘဂုဏေ၊ တဏှာယာတိ အတ္ထော။ အနုယုတ္တောတိ အနု အနု ယုတ္တော။ အဝဒညူတိ အဝစနညူ၊ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဩဝါဒဿ အဂ္ဂဟဏတော။ မစ္ဆရီတိ ပဉ္စဝိဓမစ္ဆရိယေန မစ္ဆရီ။ ပေသုဏိယံ အနုယုတ္တောတိ ပေသုဏိယသ္မိံ အနုယုတ္တော အဂ္ဂသာဝကာနံ ဘေဒနေန။ ကောကာလိကဉှိ မီယမာနံ ဩဝဒန္တေန အာယသ္မတာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန ဘာသိတာ ဣမာ ဂါထာတိ။ မုခဒုဂ္ဂါတိ မုခဝိသမ။ ဝိဘူတာတိ ဝိဂတဘူတ အလိကဝါဒိ။ အနရိယာတိ အသပ္ပုရိသ။ ဘူနဟူတိ ဘူတိဟနက အတ္တနော ဗုဒ္ဓိဝိနာသက။ ပုရိသန္တာတိ ပုရိသာဓမ။ ကလီတိ အလက္ခိပုရိသ။ အဝဇာတကပုတ္တာတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အဝဇာတပုတ္တ။ မာ ဗဟုဘာဏိဓ နေရယိကောသီတိ ဣဒါနိ ဗဟုဘာဏီ မာ ဟောဟိ၊ နေရယိကော အသိ ဇာတော။ ရဇမာကိရသီတိ ကိလေသရဇံ အတ္တနိ ပက္ခိပသိ။ သန္တေတိ သမိတကိလေသေ ခီဏာသဝေ။ ကိဗ္ဗိသကာရီတိ ပါပကာရိ။ ပပတန္တိ နရကံ။

ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယန္တိ ဣဒံ တဏှာဒီနံ သဘာဝဘေဒတော အဝတ္ထာဘေဒတော စ အနေကဘေဒကံ ဒဿေတုံ အနေကေဟိ သုတ္တပဒေဟိ ဥဒါဟရဏဝသေန ဒဿိတံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ပသန္နေနာတိ ¶ ကမ္မကမ္မဖလာဒီနိ သဒ္ဒဟန္တေန။

၉၃။

ဣဒ္ဓန္တိ ဟတ္ထူပဂသီသူပဂါဒိအလင်္ကာရေဟိ မဏိကနကာဒီဟိ စ သမိဒ္ဓံ။ ဖီတန္တိ တေလမဓုဖာဏိတာဒီဟိ စ ဓနဓညာဒီဟိ စ ဝိပုလံ။ အာကိဏ္ဏမနုဿန္တိ နိရန္တရမနုဿံ။ သမ္ဗာဓဗျူဟန္တိ ဗျူဟာ ဝုစ္စန္တိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓရစ္ဆာယော။ ယေသု ပဝိဋ္ဌမဂ္ဂေနေဝ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ၊ တေ သမ္ဗာဓာ ဗျူဟကာ ဧတ္ထာတိ သမ္ဗာဓဗျူဟံ။ ဣမိနာပိ တဿ နဂရဿ ဃနဝါသမေဝ ဒီပေတိ။ ဘန္တေနာတိ ဒမထံ အနုပဂတေန၊ ဣတော စိတော စ ပရိဗ္ဘမန္တေန ဝါ။ အပါပကန္တိ အလာမကံ။ အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ အစလပ္ပသာဒေန၊ သစ္စပ္ပဋိဝေဓတော အာဂတေန ပသာဒေန။

ပေစ္စ ¶ သော လဘတေတိ ယော ဘူတေ ဒဏ္ဍေန န ဟိံသတိ၊ သော ပုဂ္ဂလော ပရလောကေ မနုဿဘူတော မနုဿသုခံ ဒေဝဘူတော ဒိဗ္ဗသုခံ ဥဘယံ အတိက္ကန္တော နိဗ္ဗာနသုခံ လဘတီတိ အတ္ထော။

၉၄။

စာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ ဇနပဒစာရိကံ ဂမိဿတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဇနပဒစာရိကံ စရတီတိ? သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တိ – ဒေသန္တရဂတာနံ ဝေနေယျာနံ ဝိနယနတ္တံ၊ တတြ ဌိတာနံ ဥဿုက္ကသမုပ္ပာဒနံ၊ ဘာဝကာနံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ နိဗဒ္ဓဝါသပရိဟရဏံ အတ္တနော စ တတ္ထ အနာသင်္ဂဒဿနံ၊ သမ္ဗုဒ္ဓဝသိတဋ္ဌာနတာယ ဒေသာနံ စေတိယဘာဝသမ္ပာဒနံ၊ ဗဟူနံ သတ္တာနံ ဒဿနူပသင်္ကမနာဒီဟိ ပုညောဃပ္ပသဝနံ၊ အဝုဋ္ဌိအာဒိဥပဒ္ဒဝူပသမနဉ္စာတိ ဣမေဟိ သတ္တဟိ ကာရဏေဟိ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝန္တော ဇနပဒစာရိကံ စရန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣသိဒတ္တပုရာဏာတိ ဣသိဒတ္တော စ ပုရာဏော စ၊ တေသု ဣသိဒတ္တော သကဒါဂါမီ။ ပုရာဏော သောတာပန္နော။ သာကေတေတိ ‘‘သာကေတော’’တိ လဒ္ဓနာမေ အတ္တနော ဘောဂဂါမကေ။ မဂ္ဂေ ပုရိသံ ဌပေသုန္တိ တေသံ ကိရ ဂါမဒွါရေန ဘဂဝတော ဂမနမဂ္ဂေါ၊ တသ္မာ ‘‘သစေ ဘဂဝါ အမှာကံ သုတ္တာနံ ဝါ ပမတ္တာနံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ၊ အထ ပဿိတုံ န လဘေယျာမာ’’တိ မဂ္ဂမဇ္ဈေ ပုရိသံ ဌပေသုံ။ အနုဗန္ဓိံသူတိ န ဒူရတောဝ၊ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိံသု။ ဘဂဝါ ဟိ သကဋမဂ္ဂဿ မဇ္ဈေ ဇင်္ဃမဂ္ဂေန အဂမာသိ၊ ဣတရေ ဥဘောသု ပဿေသု အနုဂစ္ဆန္တာ အဂမံသု။ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မာတိ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တာဝ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တိ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဌိတာ ကေနစိ သဒ္ဓိံ ဒိဝသဘာဂမ္ပိ နိသိန္နာ၊ တသ္မာ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ မယှံ သာသနေ ဝလ္လဘာ အာဂတဖလာ၊ ဣမေဟိ သဒ္ဓိံ နိသီဒိတွာ ဒိဝသဘာဂံ ပဋိသန္ထာရံ ကရိဿာမီ’’တိ။ မဂ္ဂတော ဩက္ကမိတွာ ယေနညတရံ ¶ ရုက္ခမူလံ တေနုပသင်္ကမိ။ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒီတိ တေ ကိရ ဆတ္တုပါဟနကတ္တရဒဏ္ဍပါဒဗ္ဘဉ္ဇနတေလာနိ စေဝ အဋ္ဌဝိဓဉ္စ ပါနကံ သရဘပါဒပလ္လင်္ကဉ္စ ဂါဟာပေတွာ အာဂမံသု။ အထ နံ ပလ္လင်္ကံ ပညပေတွာ အဒံသု။ သတ္ထာ တတ္ထ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသူတိ ‘‘ဆတ္တုပါဟနာဒီနိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ ဝတွာ ဘဂဝန္တံ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။

သာဝတ္ထိယာ ¶ ကောသလေသု စာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ မဇ္ဈိမဒေသဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? နိယတာစိဏ္ဏတ္တာ။ ဘဂဝတော ဟိ စာရိကစရဏံ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ။ သစေပိ ပစ္စန္တဒေသေ ဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတီတိ နိယတာစိဏ္ဏံ၊ တသ္မာ မဇ္ဈိမဒေသဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ ကာသီသူတိ ကာသိရဋ္ဌတော။ တထာ မဂဓေသူတိ မဂဓရဋ္ဌတော။ အာသန္နေ နော ဘဂဝါ ဘဝိဿတီတိ ဧတ္ထ န ကေဝလံ အာသန္နတ္တာ ဧဝ တေသံ သောမနဿံ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ‘‘ဣဒါနိ ဒါနံ ဒါတုံ ဂန္ဓမာလာဒိပူဇံ ကာတုံ ဓမ္မံ သောတုံ ပဉှံ ပုစ္ဆိတုံ လဘိဿာမာ’’တိ နေသံ သောမနဿံ ဟောတိ။

တသ္မာတိဟ ထပတယော သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသောတိ ထပတယော ယသ္မာ တုမှာကံ မယိ ဒူရီဘူတေ အနပ္ပကံ ဒေါမနဿံ အာသန္နေ အနပ္ပကံ သောမနဿံ ဟောတိ၊ တသ္မာပိ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော’’တိ။ ဃရာဝါသဿ ဟိ ဒေါသေန တုမှာကံ ဧဝံ ဟောတိ။ သစေ ပန ဃရာဝါသံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတာ အဿထ၊ ဧဝံ ဝေါ မယာ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆန္တာနဉ္စ အာဂစ္ဆန္တာနဉ္စ တံ န ဘဝေယျာတိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန သမ္ဗာဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မဟာဃရေ ဝသန္တဿာပိ ဟိ သကိဉ္စနသပလိဗောဓဋ္ဌေန ဃရာဝါသော သမ္ဗာဓောဝ။ ရဇောပထောတိ ရာဂါဒိရဇာနံ အာဂမနပထော၊ အာဂမနဋ္ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန အကိဉ္စနအပလိဗောဓဋ္ဌေန အဗ္ဘောကာသော။ စတုရတနိကေပိ ဟိ ဂဗ္ဘေ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ပလ္လင်္ကေန ပလ္လင်္ကံ ဃဋ္ဋေတွာ နိသိန္နာနမ္ပိ အကိဉ္စနာပလိဗောဓဋ္ဌေန ပဗ္ဗဇ္ဇာ အဗ္ဘောကာသော နာမ ဟောတိ။ အလဉ္စ ပန ဝေါ ထပတယော အပ္ပမာဒါယာတိ ဧဝံ သမ္ဗာဓဃရာဝါသေ ဝသန္တာနံ တုမှာကံ အပ္ပမာဒမေဝ ကာတုံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။

နာဂါတိ ဟတ္ထိနော။ ဩပဝယှာတိ ရညော အာရောဟနယောဂ္ဂါ။ ဧကံ ပုရတော ဧကံ ပစ္ဆတော နိသီဒါပေမာတိ တေ ကိရ ဒွေပိ ဇနာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ ဒွီသု နာဂေသု တာ ဣတ္ထိယော ဧဝံ နိသီဒါပေတွာ ရညော နာဂံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု။ နာဂေါပိ ရက္ခိတဗ္ဗောတိ ယထာ ကိဉ္စိ ဝိသေသိတံ န ကရောတိ၊ ဧဝံ ရက္ခိတဗ္ဗော ဟောတိ။ တာပိ ဘဂိနိယောတိ ယထာ ပမာဒံ နာပဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ရက္ခိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ အတ္တာပီတိ သိတကထိတဝိက္ခေပိတာဒီနိ ¶ အကရောန္တေဟိ အတ္တာပိ ရက္ခိတဗ္ဗော ဟောတိ ¶ ။ ဧဝံ ကရောန္တော ဟိ ‘‘သာမိဒုဗ္ဘကော ဧသော’’တိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗော ဟောတိ။

တသ္မာတိဟ ထပတယောတိ ယသ္မာ တုမှေ ရာဇာ နိစ္စံ ရာဇဘဏ္ဍံ ပဋိစ္ဆာပေတိ၊ တသ္မာပိ သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇောပထော။ ယသ္မာ ပန ပံသုကူလိကံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ပဋိစ္ဆာပေန္တော နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထာပိ။ အလဉ္စ ခေါ ထပတယော အပ္ပမာဒါယ၊ အပ္ပမာဒမေဝ ကရောထာတိ ဒဿေတိ။

မုတ္တစာဂေါတိ ဝိဿဋ္ဌစာဂေါ။ ပယတပါဏီတိ အာဂတာဂတာနံ ဒါနတ္ထာယ ဓောတဟတ္ထော။ ဝေါသဂ္ဂရတောတိ ဝေါသဂ္ဂသင်္ခါတေ စာဂေ ရတော။ ယာစယောဂေါတိ ယာစိတဗ္ဗယုတ္တော။ ‘‘ယာဇယောဂေါ’’တိပိ ပါဌော၊ ဒါနယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဧတေန အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကိဉ္စိ လဘိတွာ တတောပိ သံဝိဘာဂေ ရတော။ အပ္ပဋိဝိဘတ္တန္တိ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ ဘဝိဿတိ၊ ဣဒံ အယျာန’’န္တိ ဧဝံ အကတဝိဘာဂံ၊ သဗ္ဗံ ဒါတဗ္ဗမေဝ ဟုတွာ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ ဣမေဟိ ခေါ ထပတယော စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော သောတာပန္နော ဟောတီတိ သောတာပန္နော ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧတေန သောတာပန္နေန ဣမေသံ စတုန္နံ ဓမ္မာနံ ဧကန္တတော လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတိ။

ဧဝံ တေသံ ထပတီနံ ဣမေဟိ စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပရိယာယေန ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိပ္ပရိယာယေန တံ ဒဿေတုံ ‘‘တုမှေ ခေါ ထပတယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၉၅။

သဟဿံ ကပ္ပကောဋိယောတိ သဟဿံ အတ္တဘာဝါ အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ‘‘အသီတိ ကပ္ပကောဋိယော’’တိပိ ပါဌော၊ အသီတိအာယုကပ္ပကောဋိယော အဟေသုန္တိ အတ္ထော။ ကတ္ထ ပန တေ အဟေသုန္တိ? အာဟ ‘‘ဒေဝေ စေဝ မနုဿေ စာ’’တိ၊ ဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စာတိ အတ္ထော။ သံဝိရုဠှမှီတိ သမန္တတော ပလ္လဝဂ္ဂဟဏေန ဝိရုဠှေ။ အလဘိံဟန္တိ အလဘိံ အဟံ။ အဇ္ဇ တိံသံ တတော ကပ္ပာတိ တတော ကပ္ပတော အဇ္ဇ သမ္ပတိ အယံ ကပ္ပော တိံသတိမော။ တဿာ သညာယ ဝါသနာတိ တဿ ဗုဒ္ဓဂတာယ သညာယ ဝါသနတော။

တဏှာနိဃာတကောတိ ¶ တဏှာယ သမုစ္ဆေဒကော။ ဝဋံသကောတိ ပုပ္ဖမယကဏ္ဏိကော။ သဗ္ဗပုပ္ဖေဟိလင်္ကတောတိ နာနာပုပ္ဖေဟိ အလင်္ကတော။ လပနန္တရာတိ ဥတ္တရာဓရောဋ္ဌာနံ အန္တရတော။ ဩက္ကာတိ ပဘာ။ မုဒ္ဓနန္တရဓာယထာတိ မုဒ္ဓနိ အန္တရဓာယထ။ ကင်္ခံ ဝိတရာတိ ဝိမတိံ ဝိနောဒေဟိ။ ယဿ တံ သဗ္ဗဓမ္မေသု ¶ ၊ သဒါ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ တန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ယဿ သဗ္ဗဓမ္မေသု အာကင်္ခပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ သဒါ ဉာဏံ ပဝတ္တတိ။ သော သဗ္ဗညူ ဘဂဝါ ထေရံ အာနန္ဒံ ဧတဒဗြဝီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ရာဇာ ရဋ္ဌေ ဘဝိဿတီတိ သဗ္ဗသ္မိံ ရဋ္ဌေ ရာဇာ ဘဝိဿတိ။ စရိမန္တိ စရိမဘဝံ။ သစ္ဆိကတွာတိ ပစ္စက္ခံ ကတွာ။ ဓမ္မတန္တိ စတုသစ္စဓမ္မံ၊ ပစ္စေကဗောဓိံ ဝါ။

၉၆။

သုဝဏ္ဏစ္ဆဒနံ နာဝန္တိ ဥဘောသု ပဿေသု သုဝဏ္ဏာလင်္ကာရေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတဝသေန ဆာဒိတံ သုဝဏ္ဏနာဝံ။ ပဉှံ ပုဋ္ဌာ ဝိယာကာသိ၊ သက္ကဿ ဣတိ မေ သုတန္တိ ယထာ သာ ဒေဝတာ ပဉှံ ပုဋ္ဌာ သက္ကဿ ဗျာကာသိ၊ ဧဝံ မယာပိ သုတန္တိ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော အတ္တနာ ယထာသုတံ တံ ဘဂဝတော ဝဒတိ။

ပံသုထူပေသူတိ သရီရဓာတုံ အဗ္ဘန္တရေ ဌပေတွာ ပံသူဟိ ကတထူပေသု။ ဧဝဉှိ တေ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿကတာ နာမ ဟောန္တိ၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ဥဒ္ဒိဿကတေသု ဒသဗလဓရာန’’န္တိ။

၉၇။

ဒေဝပုတ္တသရီရဝဏ္ဏာတိ ဒေဝပုတ္တသရီရသဒိသဝဏ္ဏာ။ သုဘဂသဏ္ဌိတီတိ သောဘဂ္ဂယုတ္တသဏ္ဌာနာ။ ဥဠာရံ ဝတ တံ အာသီတိ တံ မယာ ကတံ ပုညံ ဥဠာရံ ဝတ အဟောသိ။ ယာဟန္တိ ယာ အဟံ။ သတသဟဿံ ကပ္ပေ၊ မုဒိတော ထူပံ အပူဇေသီတိ ထူပံ ပူဇေတွာ သတသဟဿံ အာယုကပ္ပေ အဟံ မုဒိတောတိ အတ္ထော။ အနာဂန္တုန ဝိနိပါတန္တိ အပါယုပပတ္တိံ အနုပဂန္တွာ။ ယံ စက္ခုန္တိ ယံ ပညာစက္ခုံ။ ပဏိဟိတန္တိ ဌပိတံ။ ဝိမုတ္တစိတ္တမှီတိ ဝိမုတ္တစိတ္တော အမှိ။ ဝိဓူတလတောတိ ဝိဓူတတဏှာလတော၊ သမုစ္ဆိန္နတဏှောတိ အတ္ထော။

၉၈။

သာမာကပတ္ထောဒနမတ္တန္တိ သာမာကတိဏာနံ နာဠိကောဒနမတ္တံ။ အခိလေတိ ပဉ္စန္နံ စေတောခိလာနံ အဘာဝေန အခိလေ။ တသ္မိဉ္စ ဩကပ္ပယိ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ တသ္မိံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ ဥတ္တမဓမ္မံ ပစ္စေကဗောဓိံ ‘‘ဥတ္တမဓမ္မေန နာမ ဣမသ္မိံ ¶ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ သဒ္ဒဟိံ။ ‘‘တသ္မိဉ္စ ဓမ္မေ ပဏိဓေသိံ မာနသ’’န္တိ ဣမိနာ ပဋိလဒ္ဓဓမ္မံ အဟမ္ပိ သစ္ဆိကရေယျန္တိ စိတ္တံ ပဏိဒဟိံ။ ဘဝေ ကုဒါသုပိ စ မာ အပေက္ခဝါတိ ကတ္ထစိ ဘဝေ အပေက္ခဝါ မာ ဘဝေယျန္တိ စ ပဏိဓေသိံ မာနသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ကုရူသူတိ ဥတ္တရကုရူသု။ ဒီဃာယုကေသူတိ တေသံ ဝဿသဟဿာယုကတာယ ဝုတ္တံ။ အမမေသူတိ အပရိဂ္ဂဟေသု။ ပါဏီသူတိ သတ္တေသု။ အဟီနဂါမီသူတိ ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တီဟိ ယာဝတာယုကံ အပရိဟီနသဘာဝေသု ¶ ။ တိဒသောပပဇ္ဇထာတိ တာဝတိံသော ဟုတွာ ဥပပဇ္ဇိံ၊ တိဒသေ ဝါ တာဝတိံသဘဝနေ ဥပပဇ္ဇိံ။ ဝိသိဋ္ဌကာယူပဂတောတိ ဝိသိဋ္ဌကာယေသု နာနာဝဏ္ဏကာယေသု ဥပဂတော။ ယသဿိသူတိ ပရိဝါရဝန္တေသု။ ဟိတာဟိတာသိဟီတိ ကုသလာကုသလေ ဝီတိဝတ္တီဟိ။ ပစ္စက္ခံ ခွိမန္တိ ပစ္စက္ခံ ခေါ ဣမံ ဝစနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

သကာသီတိ သော အကာသိ။ ဗလိမာဘိဟာရီတိ ပူဇာဗလိံ အဘိဟရိ။ ပတိတဿ ဧကန္တိ တဿ ဟတ္ထတော ဧကပုပ္ဖံ ပတိတံ။

ဥပရိဋ္ဌန္တိ ဥပရိ ဝေဟာသေ ဌိတံ။ အရိဋ္ဌန္တိ အရိဋ္ဌံ နာမ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓံ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓါ စာတိ အဇ္ဈတ္တဝိသယာ စ ဗဟိဒ္ဓဝိသယာ စ။ ယေ မေ ဝိဇ္ဇိံသူတိ ယေ မေ ပုဗ္ဗေ ဝိဇ္ဇမာနာ အဟေသုံ။ ဇာတိမရဏသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ ပုနပ္ပုနံ ဇာယနမီယနဘူတော သံသာရော ပုနဗ္ဘဝေါတိ စ ဝုစ္စတိ၊ သော စ ဒါနိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂပုညဝိဘာဝနာနံ နာနာသုတ္တပဒါနံ ဥဒါဟရဏဝသေန ဒဿိတံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၉၉။

‘‘ဥဒ္ဓံ အဓော…ပေ… အပုနဗ္ဘဝါယာ’’တိ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဝုတ္တံ ဩဃတရဏဿ အရိယမဂ္ဂကိစ္စတ္တာ။ န စေတနာ ကရဏီယာတိ န စိတ္တံ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ။ ဓမ္မတာတိ ဓမ္မသဘာဝေါ။

၁၀၀။

ယဒါ ဟဝေတိ ယသ္မိံ ဟဝေ ကာလေ။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဓမ္မာတိ အနုလောမပစ္စယာကာရပဋိဝေဓသာဓကာ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ ပါတုဘဝန္တီတိ ဝါ ပကာသေန္တိ၊ အဘိသမယဝသေန ပါကဋာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မာတိ စတုအရိယသစ္စဓမ္မာ။ အာတာပေါ ဝုစ္စတိ ကိလေသသန္တာပနဋ္ဌေန ဝီရိယံ။ အာတာပိနောတိ ¶ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝတော။ ဈာယတောတိ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနလက္ခဏေန စ ဈာနေန ဈာယန္တဿ။ ဗြာဟ္မဏဿာတိ ဗာဟိတပါပဿ ခီဏာသဝဿ။ အထဿ ကင်္ခါ ဝပယန္တိ သဗ္ဗာတိ အထဿ ဧဝံ ပါတုဘူတဓမ္မဿ ယာ တာ ‘‘ကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဖုသတီတိ? နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၁၂) နယေန ‘‘ကတမံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဇရာမရဏံ၊ ကဿ ပနိဒံ ဇရာမရဏန္တိ? နော ကလ္လော ပဉှောတိ ဘဂဝါ အဝေါစာ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၂။၃၅) စ နယေန ပစ္စယာကာရကင်္ခါ ဝုတ္တာ။ ယာ စ ¶ ပစ္စယာကာရဿေဝ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ‘‘အဟောသိံ နု ခေါ အဟမတီတမဒ္ဓါန’’န္တိအာဒိကာ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၊ သံ။ နိ။ ၂။၂၀) သောဠသကင်္ခါ ‘‘ဗုဒ္ဓေ ကင်္ခတိ ဓမ္မေ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိကာ (ဓ။ သ။ ၁၀၀၈) အဋ္ဌ စ ကင်္ခါ အာဂတာ၊ တာ သဗ္ဗာ ဝပယန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ကသ္မာ? ယတော ပဇာနာတိ သဟေတုဓမ္မံ၊ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာဒိကေန ဟေတုနာ သဟေတုကံ ဣမံ သင်္ခါရာဒိံ ကေဝလံ ဒုက္ခက္ခန္ဓဓမ္မံ ပဇာနာတိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။

ယတော ခယံ ပစ္စယာနံ အဝေဒီဟိ ယသ္မာ ပစ္စယာနံ ခယသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ အဝေဒိ အညာသိ ပဋိဝိဇ္ဈိ၊ တသ္မာ ယဒါဿ အာတာပိနော ဈာယတော ဗြာဟ္မဏဿ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဓမ္မာ ပါတုဘဝန္တိ။ အထဿ ယာ နိဗ္ဗာနဿ အဝိဒိတတ္တာ ကင်္ခါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ၊ သဗ္ဗာပိ တာ ကင်္ခါ ဝပယန္တီတိ။

အာရညန္တိ အာရညကံ။ အညာတုဉ္ဆေန ယာပေန္တန္တိ ကုလေသု အညာတော နိစ္စနဝေါယေဝ ဟုတွာ ဥဉ္ဆေန ပိဏ္ဍစရိယာယ ယာပေန္တံ။ အထ ဝါ အဘိလက္ခိတေသု ဣဿရဇနဂေဟေသု ကဋုကဘဏ္ဍသမ္ဘာရံ သုဂန္ဓဘောဇနံ ပရိယေသန္တဿ ဥဉ္ဆနံ ဉာတုဉ္ဆနံ နာမ၊ ဃရပဋိပါဋိယာ ပန ဒွါရေ ဌိတေန လဒ္ဓမိဿကဘောဇနံ အညာတုဉ္ဆနံ နာမ။ ဣဒံ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ တေန ယာပေန္တံ။ ကာမေသု အနပေက္ခိနန္တိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု နိရပေက္ခံ။

ဆေတွာတိ ဝဓိတွာ။ သုခံ သေတီတိ ကောဓပရိဠာဟေန အပရိဒယှမာနတ္တာ သုခံ သယတိ။ န သောစတီတိ ကောဓဝိနာသေန ဝိနဋ္ဌဒေါမနဿတ္တာ န သောစတိ။ ဝိသမူလဿာတိ ဒုက္ခဝိပါကဿ။ မဓုရဂ္ဂဿာတိ ယံ အက္ကုဋ္ဌဿ ပစ္စက္ကောသိတွာ ပဟဋဿ ပဋိပ္ပဟရိတွာ သုခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ သန္ဓာယ သော ‘‘မဓုရဂ္ဂေါ’’တိ ဝုတ္တော။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ပရိယောသာနံ ‘‘အဂ္ဂ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အရိယာတိ ဗုဒ္ဓါဒယော။

ဟနေတိ ¶ ဟနေယျ။ ဥပ္ပတိတန္တိ အသမုဂ္ဃာဋိတံ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နဝသေန သမုဒါစာရုပ္ပန္နဝသေန သမုဒါစရန္တံ။ ဝိနောဒယေတိ အတ္တနော သန္တာနတော နီဟရေယျ။

၁၀၁။

သတ္တိယာတိ ဒေသနာသီသမေတံ၊ ဧကတောဓာရာဒိနာ သတ္ထေနာတိ အတ္ထော။ ဩမဋ္ဌောတိ ပဟဋော။ စတ္တာရော ဟိ ပဟာရာ ဩမဋ္ဌော ဥမ္မဋ္ဌော မဋ္ဌော ဝိမဋ္ဌောတိ။ တတ္ထ ဥပရိ ဌတွာ အဓောမုခံ ဒိန္နပ္ပဟာရော ဩမဋ္ဌော နာမ၊ အဓော ဌတွာ ဥဒ္ဓံ မုခံ ဒိန္နပ္ပဟာရော ဥမ္မဋ္ဌော နာမ၊ အဂ္ဂဠသူစိ ဝိယ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ကတော မဋ္ဌော နာမ၊ သေသော သဗ္ဗောပိ ဝိမဋ္ဌော နာမ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဩမဋ္ဌော ¶ ဂဟိတော။ သော ဟိ သဗ္ဗဒါရုဏော ဒုရုဒ္ဓရဏသလ္လော ဒုတ္တိကိစ္ဆော အန္တောဒေါသော အန္တောပုဗ္ဗလောဟိတော စ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗလောဟိတံ အနိက္ခမိတွာ ဝဏမုခံ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌတိ။ ပုဗ္ဗလောဟိတံ နီဟရိတုကာမေဟိ မဉ္စေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓိတွာ အဓောသိရော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ၊ မရဏံ ဝါ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ ပါပုဏာတိ။ ပရိဗ္ဗဇေတိ ဝိဟရေယျ။

ဣမာယ ဂါထာယ ကိံ ကထိတံ? ယထာ သတ္တိယာ ဩမဋ္ဌပုရိသော သလ္လုဗ္ဗာဟနဝဏတိကိစ္ဆနာနံ အတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ပယောဂံ ကရောတိ ပရက္ကမတိ။ ယထာ စ ဒယှမာနေ မတ္ထကေ အာဒိတ္တသိရော တဿ နိဗ္ဗာပနတ္ထာယ ဝီရိယံ အာရဘတိ ပယောဂံ ကရောတိ ပရက္ကမတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘိက္ခု ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ သတော အပ္ပမတ္တော ဟုတွာ ဝိဟရေယျ ဘဂဝါတိ ကထေသိ။

ဧဝံ ဒေဝတာယ ကထိတေ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမာယ ဒေဝတာယ ဥပမာ ဒဠှံ ကတွာ အာနီတာ၊ အတ္ထံ ပန ပရိတ္တကံ ဂဟေတွာ ဌိတာ။ ပုနပ္ပုနံ ကထေန္တီပိ ဟိ ဧသာ ကာမရာဂဿ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနမေဝ ကထေယျ၊ ယာဝ စ ကာမရာဂေါ မဂ္ဂေန န သမုဂ္ဃာဋိယျတိ၊ တာဝ အနုဗန္ဓောဝ ဟောတီ’’တိ တမေဝ ဥပမံ ဂဟေတွာ ပဌမမဂ္ဂဝသေန ဒေဝတာယ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော’’တိ ဒုတိယဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော ပုရိမနယာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

လောကာမိသန္တိ ကာမဂုဏော။ သန္တိပေက္ခောတိ သဗ္ဗသင်္ခါရူပသမံ နိဗ္ဗာနံ အပေက္ခမာနော။ ပညဝါတိ ပညဝန္တော။ ပဟိတတ္တောတိ နိဗ္ဗာနံ ပတိပေသိတစိတ္တော။ ဝိရတော ကာမသညာယာတိ ယာယ ကာယစိ သဗ္ဗတော ကာမသညာယ ¶ စတုတ္ထမဂ္ဂသမ္ပယုတ္တာယ သမုစ္ဆေဒဝိရတိယာ ဝိရတော။ ‘‘ဝိရတ္တော’’တိပိ ပါဌော။ ကာမသညာယာတိ ပန ဘုမ္မဝစနံ ဟောတိ။ သဂါထာဝဂ္ဂေ (သံ။ နိ။ ၁။၉၆) ‘‘ကာမသညာသူ’’တိ ပါဌော။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ ဒသန္နမ္ပိ သံယောဇနာနံ အတီတတ္တာ သဗ္ဗသံယောဇနာတီတော။ စတုတ္ထမဂ္ဂေနေဝ ဝါ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာတီတော တတြ တတြာဘိနန္ဒနတော နန္ဒိသင်္ခါတာယ တဏှာယ တိဏ္ဏဉ္စ ဘဝါနံ ပရိက္ခီဏတ္တာ နန္ဒိဘဝပရိက္ခီဏော။ သော တာဒိသော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု ဂမ္ဘီရေ သံသာရဏ္ဏဝေ န သီဒတိ။

သဒ္ဒဟာနောတိ ယေန ပုဗ္ဗဘာဂေ ကာယသုစရိတာဒိဘေဒေန၊ အပရဘာဂေ စ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဘေဒေန ဓမ္မေန အရဟန္တော ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာ။ တံ သဒ္ဒဟာနော အရဟတံ ဓမ္မံ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ လောကိယလောကုတ္တရပညံ လဘတိ၊ တဉ္စ ခေါ န သဒ္ဓါမတ္တကေနေဝ။ ယသ္မာ ပန သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမန္တော ပယိရုပါသတိ၊ ပယိရုပါသန္တော ¶ သောတံ ဩဒဟတိ၊ ဩဒဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ၊ တသ္မာ ဥပသင်္ကမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဓမ္မဿဝနေန သုဿူသံ လဘတေ ပညံ။

ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? တံ ဓမ္မံ သဒ္ဒဟိတွာပိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေ ကာလေန ကာလံ ဥပသင်္ကမိတွာပိ ဝတ္တကရဏေန ပယိရုပါသိတွာ ယဒါ ပယိရုပါသနာယ အာရာဓိတစိတ္တာ ကိဉ္စိ ဝတ္တုကာမာ ဟောန္တိ။ အထ အဓိဂတာယ သောတုကာမတာယ သောတံ ဩဒဟိတွာ သုဏန္တော လဘတီတိ ဧဝံ သုဿူသမ္ပိ စ သတိအဝိပ္ပဝါသေန အပ္ပမတ္တော သုဘာသိတဒုဗ္ဘာသိတညုတာယ ဝိစက္ခဏော ဧဝ လဘတိ၊ န ဣတရော။ တေနာဟ – ‘‘အပ္ပမတ္တော ဝိစက္ခဏော’’တိ။

ပတိရူပကာရီတိ ဒေသကာလာဒီနိ အဟာပေတွာ လောကိယဿ လောကုတ္တရဿ ဓမ္မဿ ပတိရူပံ အဓိဂမူပါယံ ကရောတီတိ ပတိရူပကာရီ။ ဓုရဝါတိ စေတသိကဝီရိယဝသေန အနိက္ခိတ္တဓုရော။ ဥဋ္ဌာတာတိ ကာယိကဝီရိယဝသေန ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နော အသိထိလပရက္ကမော။ ဝိန္ဒတေ ဓနန္တိ လောကိယလောကုတ္တရဓနံ အဓိဂစ္ဆတိ။ သစ္စေနာတိ ဝစီသစ္စေန ပရမတ္ထသစ္စေန စ။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓအရိယသာဝကာ နိဗ္ဗုတိံ ပါပုဏန္တာ ကိတ္တိမ္ပိ ပါပုဏန္တိယေဝ။ ဒဒန္တိ ပရေသံ ယံ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ ဒေန္တော မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ သမ္ပာဒေတိ ကရောတီတိ ¶ အတ္ထော။ ဒုဒ္ဒဒံ ဝါ ဒဒန္တော ဂန္ထတိ၊ ဒါနမုခေန စတ္တာရိပိ သင်္ဂဟဝတ္ထူနိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေဟိ မိတ္တာနိ ကရောန္တိ။ အသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ၊ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတီတိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ ဣမေ သဒ္ဓါဒယော ဓမ္မာ ဝိဇ္ဇန္တိ၊ သော ဣမသ္မာ လောကာ ပရံ လောကံ ဂန္တွာ န သောစတိ၊ သောကကာရဏံ တဿ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

‘‘ယဿေတေ စတုရော ဓမ္မာ၊ သဒ္ဓဿ ဃရမေသိနော၊

သစ္စံ ဓမ္မော ဓိတိ စာဂေါ၊ သ ဝေ ပေစ္စ န သောစတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၉၀) –

ဂါထံ အဝသေသံ ကတွာ ဥဒါဟဋံ။ အာဠဝကသုတ္တေ ဟိ ဣမာ ဂါထာ အာဠဝကေန ‘‘ကထံ သု လဘတေ ပည’’န္တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၇) ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ဘာသိတာတိ။

ယေန ကေနစိ ဝဏ္ဏေနာတိ ယေန ကေနစိ ကာရဏေန၊ ပကာရေန ဝါ။ သံဝါသောတိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သဟဝါသော သမာဂမော။ တန္တိ တထာ သမာဂတံ အနုကမ္ပိတဗ္ဗံ ပုရိသံ။ မနသာ စေ ပသန္နေနာတိ ကရုဏာသမုဿာဟိတေန ¶ ပသာဒေန ပသန္နေန မနသာ။ န တေန ဟောတိ သံယုတ္တောတိ တေန ယထာဝုတ္တေန အနုသာသနေန ကာမစ္ဆန္ဒာဒီနံ သံယောဇနဝသေန သံယုတ္တော နာမ န ဟောတိ။ ယာနုကမ္ပာ အနုဒ္ဒယာတိ ယာ အရိယမဂ္ဂသမ္ပာပနဝသေန ကရုဏာယနာ၊ မေတ္တာယနာ စာတိ အတ္ထော။

၁၀၂။

ရာဂေါ စ ဒေါသော စာတိ ရာဂဒေါသာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာဝ။ ကုတောနိဒါနာတိ ကိံနိဒါနာ ကိံဟေတုကာ။ ပစ္စတ္တဝစနဿ ဟိ အယံ တော-အာဒေသော၊ သမာသေ စဿ လောပါဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အရတီ ရတီ လောမဟံသော ကုတောဇာတိ ယာယံ ပန္တေသု သေနာသနေသု၊ အဓိကုသလေသု စ ဓမ္မေသု အရတိ ဥက္ကဏ္ဌိတာ၊ ယာ စ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ရတိ အဘိရတိ အာသတ္တိ ကီဠနာဒိ၊ ယော စ လောမဟံသသမုဋ္ဌာနတော လောမဟံသသင်္ခါတော စိတ္တုတြာသော၊ ဣမေ တယော ဓမ္မာ ကုတော ဇာတာ ကုတော နိဗ္ဗတ္တာတိ ပုစ္ဆာ။ ကုတော သမုဋ္ဌာယာတိ ကုတော ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ။ မနောတိ ကုသလစိတ္တံ။ ဝိတက္ကာတိ ကာမဝိတက္ကာဒယော။ ကုမာရကာ ဓင်္ကမိဝေါသဇန္တီတိ ယထာ ကုမာရကာ ကီဠန္တာ ကာကံ သုတ္တေန ပါဒေ ဗန္ဓိတွာ ဩသဇန္တိ ခိပန္တိ၊ ဧဝံ ကုသလမနံ အကုသလဝိတက္ကာ ကုတော သမုဋ္ဌာယ ဩသဇန္တီတိ ပုစ္ဆာ။

ရာဂေါ ¶ စာတိ ဒုတိယဂါထာ တဿာ ဝိဿဇ္ဇနံ။ တတ္ထ ဣတောတိ အတ္တဘာဝံ သန္ဓာယာဟ။ အတ္တဘာဝနိဒါနာ ဟိ ရာဂဒေါသာ၊ အရတိ ရတိ လောမဟံသာ စ အတ္တဘာဝတော ဇာတာ။ ကာမဝိတက္ကာဒယော အတ္တဘာဝတော ဧဝ သမုဋ္ဌာယ ကုသလမနံ ဩသဇန္တိ။ တေန တဒညံ ပကတိအာဒိကာရဏံ ပဋိက္ခိပန္တော အာဟ – ‘‘ဣတောနိဒါနာ ဣတော သမုဋ္ဌာယာ’’တိ။ ပုရိမဂါထာယ ဝုတ္တနယေနေတ္ထ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ယွာယံ ‘‘ဣတောနိဒါနာ’’တိအာဒီသု အတ္တဘာဝနိဒါနာ အတ္တဘာဝတော ဇာတာ အတ္တဘာဝတော သမုဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ သာဓေန္တော အာဟ – ‘‘သ္နေဟဇာ အတ္တသမ္ဘူတာ’’တိ။ ဧတေ ဟိ ရာဂါဒယော ဝိတက္ကပရိယောသာနာ တဏှာသ္နေဟေန ဇာတာ။ တထာ ဇာယန္တာ စ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓဘေဒေ အတ္တဘာဝသင်္ခါတေ အတ္တနိ သမ္ဘူတာ။ တေနာဟ – ‘‘သ္နေဟဇာ အတ္တသမ္ဘူတာ’’တိ။ ဣဒါနိ တဒတ္ထဇောတိကံ ဥပမံ ဒဿေတိ ‘‘နိဂြောဓဿေဝ ခန္ဓဇာ’’တိ။ တတ္ထ ခန္ဓဇာတိ ခန္ဓေသု ဇာတာ ပါရောဟာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ နိဂြောဓဿ ခန္ဓဇသင်္ခါတာ ပါရောဟာ အာပေါရသသင်္ခါတေ သ္နေဟေ သတိ ဇာယန္တိ၊ ဇာယန္တာ စ တသ္မိံယေဝ နိဂြောဓေ တေသု တေသု သာခပ္ပဒေသေသု သမ္ဘဝန္တိ၊ ဧဝံ ဧတေ ရာဂါဒယော အဇ္ဈတ္တံ တဏှာသ္နေဟေ သတိ ဇာယန္တိ၊ ဇာယန္တာ စ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ တေသု တေသု စက္ခာဒိပ္ပဒေသေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေသု သမ္ဘဝန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သ္နေဟဇာ အတ္တသမ္ဘူတာ’’တိ။ ပုထု ဝိသတ္တာ ကာမေသူတိ ယသ္မာ ¶ ရာဂေါပိ ပဉ္စကာမဂုဏိကာဒိဝသေန၊ ဒေါသောပိ အာဃာတဝတ္ထုအာဒိဝသေန အရတိအာဒယောပိ တဿ တဿ ဘေဒဿ ဝသေနာတိ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗေပိမေ ကိလေသာ ပုထု အနေကပ္ပကာရာ ဟုတွာ ဝတ္ထုဒွါရာရမ္မဏာဒိဝသေန တေသု တေသု ကာမေသု တထာ တထာ ဝိသတ္တာ လဂ္ဂါ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတာ။ ကိမိဝ? မာလုဝါဝ ဝိတတာ ဝနေ ယထာ ဝနေ ဝိတတာ မာလုဝါ တေသု တေသု ရုက္ခသာခပ္ပသာခါဒိဘေဒေသု ဝိသတ္တာ ဟောတိ လဂ္ဂါ သံသိဗ္ဗိတွာ ဌိတာ၊ ဧဝံ ဧတေ ကိလေသာ ဓမ္မာ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ပုထုပဘေဒေသု ဝတ္ထုကာမေသု ဝိသတ္တံ ကိလေသဂဟနံ။

ယေ နံ ပဇာနန္တိ ယတောနိဒါနံ၊ တေ နံ ဝိနောဒေန္တိ သုဏောဟိ ယက္ခ။ တဿတ္ထော – ယေ သတ္တာ နံ ကိလေသဂဟနံ ‘‘ဣတောနိဒါနံ ဧသ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဇာနန္တိ၊ တေ နံ တဏှာသိနေဟသိနေဟိတေ အတ္တဘာဝေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ¶ ဉတွာ တံ တဏှာသိနေဟံ အာဒီနဝါနုပဿနာဒိဘာဝနာဉာဏဂ္ဂိနာ ဝိသောသေန္တာ ဝိနောဒေန္တိ ပဇဟန္တိ၊ ဧဝံ အမှာကံ ဘာသိတံ သုဏောဟိ ယက္ခာတိ။ တေ ဒုတ္တရံ ဩဃမိမံ တရန္တိ၊ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယာတိ ယေ ဟိ သံကိလေသဂဟနံ ဝိနောဒေန္တိ၊ တေ ဧကန္တေန မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တိ။ န ဟိ မဂ္ဂဘာဝနံ ဝိနာ ကိလေသဝိနောဒနံ အတ္ထိ။ ဧဝံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တာ တေ ပကတိဉာဏေန ဒုတ္တရံ ကာမောဃာဒိံ စတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ ဣမိနာ ဒီဃေန အဒ္ဓုနာ သုပိနန္တေနပိ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အနတိက္ကန္တပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ နိဗ္ဗာနာယ တရန္တိ။

ဒုက္ကရံ ဘဂဝါတိ ဧကော ကိရ ဒေဝပုတ္တော ပုဗ္ဗယောဂါဝစရော ဗဟလကိလေသတာယ သပ္ပယောဂေန ကိလေသေ ဝိက္ခမ္ဘေန္တော သမဏဓမ္မံ ကတွာ ပုဗ္ဗဟေတုမန္ဒတာယ အရိယဘူမိံ အပ္ပတွာဝ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ သော တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒုက္ကရဘာဝံ အာရောစေန္တော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ဒုက္ကရန္တိ ဒသပိ ဝဿာနိ…ပေ… သဋ္ဌိပိ ဝဿာနိ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓဿ သမဏဓမ္မဿ ကရဏံ နာမေတံ ဒုက္ကရံ။ သေက္ခာတိ သတ္တ သေက္ခာ။ သီလသမာဟိတာတိ သီလေန သမာဟိတာ သမုပေတာ။ ဌိတတ္တာတိ ပတိဋ္ဌိတသဘာဝါ။ ဧဝံ ပုစ္ဆိတပဉှံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ ဥပရိပဉှံ သမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ‘‘အနဂါရိယုပေတဿာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနဂါရိယုပေတဿာတိ အနဂါရိယံ နိဂ္ဂေဟဘာဝံ ဥပဂတဿ၊ ပဗ္ဗဇိတဿာတိ အတ္ထော။ တုဋ္ဌီတိ စတုပစ္စယသန္တောသော။

ဘာဝနာယာတိ စိတ္တဝူပသမဘာဝနာယ။ တေ ဆေတွာ မစ္စုနော ဇာလန္တိ ယေ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဣန္ဒြိယူပသမေ ရတာ၊ တေ ဒုဿမာဒဟံ စိတ္တံ သမာဒဟန္တိ။ ယေ သမာဟိတစိတ္တာ၊ တေ စတုပစ္စယသန္တောသံ ပူရေန္တာ န ကိလမန္တိ။ ယေ သန္တုဋ္ဌာ၊ တေ သီလံ ပူရေန္တာ န ကိလမန္တိ။ ယေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတာ သတ္တ သေက္ခာ၊ တေ အရိယာ မစ္စုနော ဇာလသင်္ခါတံ ကိလေသဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။

ဒုဂ္ဂမောတိ ¶ သစ္စမေတံ၊ ဘန္တေ၊ ယေ ဣန္ဒြိယူပသမေ ရတာ၊ တေ ဒုဿမာဒဟံ စိတ္တံ သမာဒဟန္တိ။ ယေ သမာဟိတစိတ္တာ၊ တေ စတုပစ္စယသန္တောသံ ပူရေန္တာ န ကိလမန္တိ။ ယေ သန္တုဋ္ဌာ၊ တေ သီလံ ပူရေန္တာ န ကိလမန္တိ။ ယေ သီလေ ပရမဂ္ဂါဟိနော သတ္တ သေက္ခာ၊ တေ အရိယာ မစ္စုနော ဇာလသင်္ခါတံ ကိလေသဇာလံ ဆိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ကိံ န ဂမိဿန္တိ၊ အယံ ပန ဒုဂ္ဂမော ‘‘ဘဂဝါ ¶ ဝိသမော မဂ္ဂေါ’’တိ အာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အရိယမဂ္ဂေါ နေဝ ဒုဂ္ဂမော န ဝိသမော၊ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ပနဿ ဗဟူ ပရိဿယာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တော။ အဝံသိရာတိ ဉာဏသိရေန အဓောသိရာ ဟုတွာ ပပတန္တိ။ အရိယမဂ္ဂံ အာရောဟိတုံ အသမတ္ထတာယ ဧဝ တေ မဂ္ဂေ ပပတန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ အရိယာနံ သမော မဂ္ဂေါတိ သွေဝ မဂ္ဂေါ အရိယာနံ သမော ဟောတိ။ ဝိသမေ သမာတိ ဝိသမေပိ သတ္တကာယေ သမာ ဧဝ။

၁၀၃။

ဣဒဉှိ တံ ဇေတဝနန္တိ အနာထပိဏ္ဍိကော ဒေဝပုတ္တော ဇေတဝနဿ စေဝ ဗုဒ္ဓါဒီနဉ္စ ဝဏ္ဏဘဏနတ္ထံ အာဂန္တွာ ဧဝမာဟ။ ဣသိသင်္ဃနိသေဝိတန္တိ ဘိက္ခုသင်္ဃနိဝေသိတံ။ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ဇေတဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဣဒါနိ အရိယမဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ‘‘ကမ္မံ ဝိဇ္ဇာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကမ္မန္တိ မဂ္ဂစေတနာ။ ဝိဇ္ဇာတိ မဂ္ဂပညာ။ ဓမ္မောတိ သမာဓိ၊ သမာဓိပက္ခိကာ ဝါ ဓမ္မာ။ သီလံ ဇီဝိတမုတ္တမန္တိ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဇီဝိတဉ္စ ဥတ္တမန္တိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ဝိဇ္ဇာတိ ဒိဋ္ဌိသင်္ကပ္ပာ။ ဓမ္မောတိ ဝါယာမသတိသမာဓယော။ သီလန္တိ ဝါစာကမ္မန္တာဇီဝါ။ ဇီဝိတမုတ္တမန္တိ ဧတသ္မိံ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဇီဝိတံ နာမ ဥတ္တမန္တိ။ ‘‘ဧတေန မစ္စာ သုဇ္ဈန္တီ’’တိ ဧတေန အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။

တသ္မာတိ ယသ္မာ မဂ္ဂေန သုဇ္ဈန္တိ၊ န ဂေါတ္တဓနေဟိ၊ တသ္မာ။ ယောနိသော ဝိစိနေ ဓမ္မန္တိ ဥပါယေန ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မံ ဝိစိနေယျ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ တသ္မိံ အရိယမဂ္ဂေ ဝိသုဇ္ဈတိ။ အထ ဝါ ယောနိသော ဝိစိနေ ဓမ္မန္တိ ဥပါယေန အရိယသစ္စဓမ္မံ ဝိစိနေယျ။ ဧဝံ တတ္ထ ဝိသုဇ္ဈတီတိ ဧဝံ တေသု စတူသု အရိယသစ္စေသု ဝိသုဇ္ဈတိ။ ဣဒါနိ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ‘‘သာရိပုတ္တောဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာရိပုတ္တောဝါတိ အဝဓာရဏဝစနံ၊ ဧတေဟိ ပညာဒီဟိ သာရိပုတ္တောဝ သေယျောတိ ဝဒတိ။ ဥပသမေနာတိ ကိလေသဝူပသမေန။ ပါရင်္ဂတောတိ နိဗ္ဗာနံ ဂတော၊ ယော ကောစိ နိဗ္ဗာနပတ္တော ဘိက္ခု၊ န တာဒိသော။ ဧတာဝပရမော သိယာ၊ န ထေရာ ဥတ္တရိတရော နာမ သာဝကော အတ္ထီတိ ဝဒတိ။

အတီတန္တိ အတီတေ ပဉ္စက္ခန္ဓေ။ နာနွာဂမေယျာတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ နာနုဂစ္ဆေယျ။ နပ္ပဋိကင်္ခေတိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ န ပတ္ထေယျ။ ယဒတီတန္တိ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏဝစနံ။ ယသ္မာ ယံ အတီတံ၊ တံ ¶ ပဟီနံ နိရုဒ္ဓံ အတ္ထင်္ဂတံ၊ တသ္မာ ¶ တံ နာနုဂစ္ဆေယျ။ ယသ္မာ စ ယံ တတ္ထ အနာဂတံ၊ တံ အပ္ပတ္တံ အဇာတံ အနိဗ္ဗတ္တံ၊ တသ္မာ တမ္ပိ န ပတ္ထေယျ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ပစ္စုပ္ပန္နမ္ပိ ဓမ္မံ ယတ္ထ ယတ္ထေဝ သော ဥပ္ပန္နော၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ နံ အနိစ္စာနုပဿနာဒီဟိ သတ္တဟိ အနုပဿနာဟိ ဝိပဿတိ၊ အရညာဒီသု ဝါ တတ္ထ တတ္ထ ဝိပဿတိ။ အသံဟီရံ အသံကုပ္ပန္တိ ဣဒံ ဝိပဿနာပဋိဝိပဿနာဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာ ဟိ ရာဂါဒီဟိ န သံဟိရတိ န ကုပ္ပတီတိ အသံဟီရာ အသံကုပ္ပာ၊ တံ အနုဗြူဟယေ ဝဍ္ဎေယျ ပဋိဝိပဿေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ န သံဟိရတိ န ကုပ္ပတီတိ အသံဟီရံ အသံကုပ္ပံ၊ တံ ဝိဒွါ ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခု အနုဗြူဟယေ၊ ပုနပ္ပုနံ တဒါရမ္မဏံ ဖလသမာပတ္တိံ အပ္ပေန္တော ဝဍ္ဎေယျာတိ အတ္ထော။

တဿ ပန အနုဗြူဟနဿ အတ္ထာယ အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပန္တိ ကိလေသာနံ အာတာပနပရိတာပနေန ‘‘အာတပ္ပ’’န္တိ လဒ္ဓနာမံ ဝီရိယံ အဇ္ဇေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေတိ သွေ ဇီဝိတံ ဝါ မရဏံ ဝါ ကော ဇာနာတိ။ အဇ္ဇေဝ ဒါနံ ဒဿာမိ၊ သီလံ ဝါ ရက္ခိဿာမိ၊ အညတရံ ဝါ ပန ကုသလံ ကရိဿာမိ၊ ‘‘အဇ္ဇ တာဝ ပပဉ္စော အတ္ထိ၊ သွေ ဝါ ပုနဒိဝသေ ဝါ ဇာနိဿာမီ’’တိ စိတ္တံ အနုပ္ပာဒေတွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဝီရိယံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ မဟာသေနေနာတိ အဟိဝိစ္ဆိကဝိသသတ္ထာဒီနိ ဟိ အနေကာနိ မရဏကာရဏာနိ တဿ သေနာတိ တာယ မဟတိယာ သေနာယ ဝသေန မဟာသေနေန ဧဝရူပေန မစ္စုနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ကတိပါဟံ တာဝ အာဂမေဟိ၊ ယာဝါဟံ ဗုဒ္ဓပူဇာဒိံ အတ္တနော အဝဿယံ ကမ္မံ ကရောမီ’’တိ ဧဝံ မိတ္တသန္ထဝါကာရသင်္ခါတော ဝါ ‘‘ဣဒံ သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ဂဟေတွာ ကတိပါဟံ အာဂမေဟီ’’တိ ဧဝံ လဉ္ဇာနုပ္ပဒါနသင်္ခါတော ဝါ ‘‘ဣမိနာ ဗလရာသိနာ ပဋိဗာဟိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဗလရာသိသင်္ခါတော ဝါ သင်္ဂရော နတ္ထိ။ သင်္ဂရောတိ ဟိ မိတ္တကရဏလဉ္ဇဒါနဗလရာသိသင်္ကဍ္ဎနာနံ နာမံ၊ တသ္မာ အယမတ္ထော ဝုတ္တော။ အတန္ဒိတန္တိ အနလသံ ဥဋ္ဌာဟကံ။ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာ ဘဒ္ဒေါ ဧကရတ္တော အဿာတိ ဘဒ္ဒေကရတ္တော။ ဣတီတိ ဧဝံ ပဋိပန္နံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဘဒ္ဒေကရတ္တော အယ’’န္တိ ရာဂါဒိသန္တတာယ သန္တော ဗုဒ္ဓမုနိ အာစိက္ခတိ။

စက္ခုနာ ပညာယ စာတိ စက္ခုနာ စ ပညာယ စ။ စက္ခုဘူတာယ ဝါ ပညာယ။ သတိယာ ပညာယ စာတိ သတိယာ စ ပညာယ စ၊ သတိဝိသိဋ္ဌာယ ဝါ ပညာယ။ ကာယေနာတိ နာမကာယေန။

ဒိဗ္ဗစက္ခု ¶ သုဝိသုဒ္ဓန္တိ ဒိဗ္ဗံ စက္ခု သုဝိသုဒ္ဓံ၊ ယံ သစ္ဆိကရောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာတိ ပုရိမာသု ဇာတီသု နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာတိ ဣဒ္ဓိကောဋ္ဌာသာ။ နိရောဓောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

၁၀၄။

ယဿ ¶ သေလူပမံ စိတ္တန္တိ ဧကဃနံ သေလံ ဝိယ ပကတိဝါတေဟိ လောကဓမ္မဝါတေဟိ အကမ္ပနီယတော ယဿ စိတ္တံ သေလူပမံ။ တေနာဟ – ‘‘ဌိတံ နာနုပကမ္ပတီ’’တိ။ ရဇနီယေသူတိ လာဘာဒီသု။ ကောပနေယျေတိ အလာဘာဒိကေ။ ကုတော နံ ဒုက္ခမေဿတီတိ တံ ဧဝံ ဘာဝိတစိတ္တံ ဝီတိက္ကန္တလောကဓမ္မံ ဥတ္တမပုရိသံ လောကဓမ္မဟေတုကံ ဒုက္ခံ နာနုဂမိဿတိ။

ယော ဗြာဟ္မဏောတိ ဗာဟိတပါပဓမ္မတာယ ဗြာဟ္မဏော၊ န ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကတာယ ဟုံဟုင်္ကာရကသာဝါဒိပါပဓမ္မယုတ္တော ဟုတွာ ကေဝလံ ဇာတိမတ္တေန ဗြာဟ္မဏောတိ ပဋိဇာနာတိ။ သော ဗြာဟ္မဏော ဗာဟိတပါပဓမ္မတ္တာ ဟုံဟုင်္ကာရပ္ပဟာနေန နိဟုံဟုင်္ကော။ ရာဂါဒိကသာဝါဘာဝေန နိက္ကဘာဝေါ။ သီလသံဝရေန သံယတစိတ္တတာယ ယတတ္တော။ စတုမဂ္ဂဉာဏသင်္ခါတေဟိ ဝေဒေဟိ အန္တံ နိဗ္ဗာနံ၊ ဝေဒါနံ ဝါ အန္တံ ဂတတ္တာ ဝေဒန္တဂူ။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ ဝုသိတတ္တာ ဝူသိတဗြဟ္မစရိယော။ ဓမ္မေန သော ဗြဟ္မဝါဒံ ဝဒေယျာတိ သော ‘‘ဗြာဟ္မဏော အဟ’’န္တိ ဧတံ ဝါဒံ ဝဒေယျ။ ယဿ သကလလောကသန္နိဝါသေ ကုဟိဉ္စိ ဧကာရမ္မဏေပိ ရာဂုဿဒေါ ဒေါသုဿဒေါ မောဟုဿဒေါ မာနုဿဒေါ ဒိဋ္ဌုဿဒေါတိ ဣမေ ဥဿဒါ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

န ဂါဓတီတိ န ပတိဋ္ဌဟတိ။ သုက္ကာတိ သုက္ကသင်္ခါတာ ဂဟာ။ ယဒိ စန္ဒိမသူရိယာဒီနံ ပဘာ တတ္ထ နတ္ထိ၊ တမော ဧဝ စ သိယာတိ အာသင်္ကမာနေ သန္ဓာယာဟ ‘‘တမော တတ္ထ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ယဒါ စ အတ္တနာဝေဒီတိအာဒီသု ဧဝံဝိဓံ နိဗ္ဗာနံ အတ္တပစ္စက္ခေန ဉာဏေန ယဒါ ဝိန္ဒတိ၊ အထ ရူပါရူပဓမ္မတော သုခဒုက္ခတော စ ဝိပ္ပမုတ္တော ဟောတီတိ။

သကေသု ဓမ္မေသူတိ သကအတ္တဘာဝသင်္ခါတေသု ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု။ ယေဘုယျေန ဟိ အဇ္ဈတ္တံ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဟောတီတိ။ ဧတံ ပိသာစန္တိ အဇကလာပက၊ ဧတံ တယာ ဝုတ္တံ ပိသာစံ ကိလေသပိသာစဉ္စ။ ပက္ကုလန္တိ တယာ ကတံ အက္ကုလံ ပက္ကုလကရဏဉ္စ။ အတိဝတ္တတီတိ အတိက္ကမတိ။

နာဘိနန္ဒတိ ¶ အာယန္တိန္တိ ပုရာဏဒုတိယိကံ အာဂစ္ဆန္တိံ အညံ ဝါ န အဘိနန္ဒတိ စိတ္တေန န သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ တမေဝ ပက္ကမန္တိံ န သောစတိ။ သင်္ဂါ သင်္ဂါမဇိံ မုတ္တန္တိ ပဉ္စဝိဓာပိ သင်္ဂတော မုတ္တံ သင်္ဂါမဇိံ ဘိက္ခုံ။

ဗဟွေတ္ထာတိ ဗဟု ဧတ္ထ နှာယတိ ဇနော၊ န တေန သော သုဒ္ဓါ နာမ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ဇာတိဗလံ ¶ နိသေဓန္တိ ဇာတိဗလဿ နိသေဓကံ။ သဟာယာ ဝတာတိ သမထဝိပဿနာဘာဝနာယ သဟ အယနဝသေန သဟာယာ ဝတ။ ကာလေန ကာလံ သပ္ပာယဓမ္မဿ သဝနဝသေန စိရရတ္တံ သမေတိ သမာဂမော ဧတေသန္တိ စိရရတ္တသမေတိကာ။ သိထိလမာရဗ္ဘာတိ သိထိလံ ဝီရိယံ ကတွာ။

၁၀၅။

တတြ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကော ဝိသေသောတိ သတ္ထု သာဝကဿ စ ပဉ္စသွေဝ ဥပါဒါနက္ခန္ဓေသု နိဗ္ဗိဒါဒယောတိ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယံ အနုပါဒါဝိမုတ္တိယဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ ဝိသေသာဘာဝံ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ နာနတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၅။၃၁၊ ကထာ။ ၃၅၅ အတ္ထတော သမာနံ)။ တတ္ထ ဝိသေသာဘာဝံ ပစ္စာမသတိ ‘‘တတြ ကော ဝိသေသော’’တိ။ အဓိပ္ပယာသောတိ အဓိကပယောဂေါ။ နာနာကရဏန္တိ စ ဝိသေသောယေဝ ဝုတ္တော။

အယံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိသေသောတိ ဘိက္ခဝေ၊ ယဒိပိ သာဝကဿ သတ္ထု စ ဝိမုတ္တိယံ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ သယမ္ဘုဉာဏေန ပန သဝါသနသဗ္ဗကိလေသေ ခေပေတွာ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ အနုပ္ပန္နဿ အရိယမဂ္ဂဿ ပရသန္တာနေ ဥပ္ပာဒနာဒိသကလသဗ္ဗညုဂုဏသမာယောဂေါ။ အယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပညာဝိမုတ္တတော ဝိသေသောတိ။ တတ္ထ အနုပ္ပန္နဿာတိ အဝတ္တမာနဿ။ အရိယမဂ္ဂဉှိ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပာဒေသိ။ အန္တရာ အညော သတ္ထာ ဥပ္ပာဒေတာ နာမ နာဟောသိ၊ တသ္မာ အယံ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ နာမ။ အသဉ္ဇာတဿာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနက္ခာတဿာတိ အကထိတဿ။ မဂ္ဂံ ဇာနာတီတိ မဂ္ဂညူ။ မဂ္ဂံ ဝိဒိတံ ပါကဋံ အကာသီတိ မဂ္ဂဝိဒူ။ မဂ္ဂေ စ အမဂ္ဂေ စ ကောဝိဒေါတိ မဂ္ဂကောဝိဒေါ။ မဂ္ဂါနုဂါတိ မဂ္ဂံ အနုဂစ္ဆန္တာ။ ပစ္ဆာသမန္နာဂတာတိ အဟံ ပဌမံ သမန္နာဂတော၊ သာဝကာ ပစ္ဆာ သမန္နာဂတာ။

၁၀၆။

‘‘နီစေ ¶ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၄။၈၅၊ ပု။ ပ။ ၁၆၈) တမေန ယုတ္တောတိ တမော။ ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ပုန နိရယတမုပဂမနတော တမပရာယဏော။ ဣတိ ဥဘယေနပိ ခန္ဓတမောဝ ကထိတော ဟောတိ။ ‘‘အဍ္ဎေ ကုလေ ပစ္စာဇာတော’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၄။၈၅၊ ပု။ ပ။ ၁၆၈) ဇောတိနာ ယုတ္တောတိ ဇောတိ၊ အာလောကဘူတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာယသုစရိတာဒီဟိ ပုန သဂ္ဂူပပတ္တိဘဝူပဂမနတော ဇောတိပရာယဏော။ ဣမိနာ နယေန ဣတရေပိ ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာတိ ဧတ္ထ ဓီရာတိ ဗုဒ္ဓါဒယော ပဏ္ဍိတပုရိသာ။ ယံ သင်္ခလိကသင်္ခါတံ ¶ အယေန နိဗ္ဗတ္တံ အာယသံ အဒ္ဒုဗန္ဓနသင်္ခါတံ ဒါရုမယဉ္စ ပဗ္ဗဇတိဏေဟိ ရဇ္ဇုံ ကတွာ ကတရဇ္ဇုဗန္ဓနဉ္စ၊ တံ အသိအာဒီဟိ ဆိန္ဒိတုံ သက္ကုဏေယျတာယ ‘‘ထိရ’’န္တိ န ဝဒန္တီတိ အတ္ထော။ သာရတ္တရတ္တာတိ ရတ္တာ ဟုတွာ ရတ္တာ။ ဗလဝရာဂရတ္တာတိ အတ္ထော။ မဏိကုဏ္ဍလေသူတိ မဏီသု စ ကုဏ္ဍလေသု စ၊ မဏိစိတ္တေသု ဝါ ကုဏ္ဍလေသု။ ဧတံ ဒဠှန္တိ ယေ မဏိကုဏ္ဍလေသု သာရတ္တရတ္တာ၊ တေသု ယော ရာဂေါ၊ ယာ စ ပုတ္တဒါရေသု အပေက္ခာ တဏှာ၊ ဧတံ ကိလေသမယံ ဗန္ဓနံ ပဏ္ဍိတပုရိသာ ‘‘ဒဠှ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

ဩဟာရိနန္တိ အာကဍ္ဎိတွာ စတူသု အပါယေသု ပါတနတော အဝဟရတိ ဟေဋ္ဌာ ဟရတီတိ ဩဟာရိနံ။ သိထိလန္တိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဆဝိအာဒီနိ အကောပေတွာ ဗန္ဓနဘာဝမ္ပိ အဇာနာပေတွာ ဇလပထထလပထာဒီသု ကမ္မံ ကာတုံ ဒေတီတိ သိထိလံ။ ဒုပ္ပမုဉ္စန္တိ လောဘဝသေန ဟိ ဧကဝါရမ္ပိ ဥပ္ပန္နံ ကိလေသဗန္ဓနံ ဒဋ္ဌဋ္ဌာနတော ကစ္ဆပေါ ဝိယ ဒုမ္မောစယံ ဟောတီတိ ဒုပ္ပမုဉ္စံ။ ဧတမ္ပိ ဆေတွာနာတိ ဧတံ ဒဠှမ္ပိ ကိလေသဗန္ဓနံ ဉာဏခဂ္ဂေန ဆိန္ဒိတွာ အနပေက္ခိနော ဟုတွာ ကာမသုခံ ပဟာယ ပရိဗ္ဗဇန္တိ ပက္ကမန္တိ ပဗ္ဗဇန္တိ စာတိ အတ္ထော။

၁၀၇။

စေတေတီတိ အကုသလစေတနာဝသေန စေတေတိ။ ပကပ္ပေတီတိ တမေဝ အကုသလစေတနံ ကာယဝစီကမ္မဘာဝံ ပါပနဝသေန ကပ္ပေတိ။ အနုသေတီတိ ရာဂါဒိအနုသယောဝ သန္တာနေ အပ္ပဟီနဘာဝေန အနုသေတိ။ အာရမ္မဏမေတံ ဟောတိ ဝိညာဏဿ ဌိတိယာတိ ယဒေတံ စေတနံ ပကပ္ပနံ အနုသယနဉ္စ၊ ဧတံ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ ဌိတိယာ ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာရမ္မဏေ သတိ ပတိဋ္ဌာ ဝိညာဏဿ ဟောတီတိ ယထာဝုတ္တပစ္စယေ သတိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ ကမ္မံ ¶ ဇဝါပေတွာ ပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနသမတ္ထတာသမ္ပာဒနတော ပတိဋ္ဌာ ဟောတိ။ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝသင်္ခါတာ ဝိညာဏာဒီနံ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။

‘‘နော စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စေတေတီ’’တိအာဒိနာ အကုသလကမ္မမေဝ ပဋိက္ခိပတိ။ အယဉှေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော၊ ယဒိပိ ကဒါစိ ယောနိသောမနသိကာရာ အကုသလစေတနာ နပ္ပဝတ္တတိ၊ အနုသယာ ပန အပ္ပဟီနာတိ၊ တေ ကုသလဿ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ ပတိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ယေဝါတိ။ သတိ စ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏေ အာယတိံ ပုနဗ္ဘဝါဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တတိယဝါရော ဝုတ္တပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၀၈။

‘‘နေသော၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါ’’တိအာဒိ ယဒိ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန သံသီဒနဋ္ဌေန ¶ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန သာဂရော ‘‘သမုဒ္ဒေါ’’တိ ဝုစ္စေယျ၊ တတော သတဘာဂေနပိ သဟဿဘာဂေနပိ စက္ခုအာဒီသွေဝ အယံ နယော လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ – ‘‘စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသဿ သမုဒ္ဒေါ၊ တဿ ရူပမယော ဝေဂေါ’’တိ၊ ရူပေသု သတ္တာနံ အာဝိဉ္ဆနတော ရူပါယတနမေဝ ဝေဂေါ စက္ခုဿ ဝေဂေါတိ အတ္ထော။

ယော တံ ရူပမယံ ဝေဂံ သဟတီတိ ယော ဘိက္ခု သဟ ဝိသယေန စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော သမ္မသန္တော တတ္ထ စ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဝိရဇ္ဇန္တော တပ္ပဋိဗဒ္ဓတော ကိလေသဇာလတော ဝိမုစ္စန္တော အဘိဘဝတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အတရိ စက္ခုသမုဒ္ဒန္တိ အယံ ဘိက္ခု စက္ခုသင်္ခါတံ သမုဒ္ဒံ တိဏ္ဏောတိ ဝုစ္စတိ။

အပရော နယော – စက္ခု၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယဿ ဝိနယေ သမုဒ္ဒေါတိ ယဒိပိ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေန ယဒိ ဝါ သမုဒနဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ၊ စက္ခုမေဝ သမုဒ္ဒေါ။ တဿ ဟိ ပထဝိတော ယာဝ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မလောကာ နီလာဒိအာရမ္မဏံ သမောသရန္တံ ပရိပုဏ္ဏဘာဝံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ ဧဝံ ဒုပ္ပူရဏဋ္ဌေနပိ သမုဒ္ဒေါ။ စက္ခု စ တေသု တေသု နီလာဒိအာရမ္မဏေသု သမုဒေတိ အသံဝုတံ ဟုတွာ ဩသရမာနံ ကိလေသုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဘာဝေန သဒေါသဘာဝေန ဂစ္ဆတီတိ သမုဒနဋ္ဌေနပိ သမုဒ္ဒေါ။ တထာ စက္ခုံ တဏှာသောတာဒီနံ ဥပ္ပတ္တိဒွါရတာယ တေဟိ သန္တာနဿ သမုဒနဋ္ဌေန တေမနဋ္ဌေန သမုဒ္ဒေါ။ တဿ ရူပမယော ဝေဂေါတိ သမုဒ္ဒဿ အပ္ပမာဏော ဦမိမယော ဝေဂေါ ဝိယ ¶ တဿာပိ စက္ခုသမုဒ္ဒဿ သမောသရန္တဿ နီလာဒိဘေဒဿ အာရမ္မဏဿ ဝသေန အပ္ပမေယျော ရူပမယော ဝေဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယော တံ ရူပမယံ ဝေဂံ သဟတီတိ ယော တံ စက္ခုသမုဒ္ဒေ သမောသရန္တံ ရူပမယံ ဝေဂံ မနာပေ ရူပေ ရာဂံ၊ အမနာပေ ဒေါသံ၊ အသမပေက္ခနေ မောဟန္တိ ဧဝံ ရာဂါဒိကိလေသေ အနုပ္ပာဒေန္တော ဥပေက္ခကဘာဝေန သဟတိ။

သဦမိန္တိအာဒီသု ကိလေသဦမီဟိ သဦမိံ။ ကိလေသဝဋ္ဋေဟိ သာဝဋ္ဋံ။ ကိလေသဂဟေဟိ သဂဟံ။ ကိလေသရက္ခသေဟိ သရက္ခသံ။ ကောဓုပါယာသဿ ဝါ ဝသေန သဦမိံ။ ကာမဂုဏဝသေန သာဝဋ္ဋံ။ မာတုဂါမဝသေန သဂဟံ သရက္ခသံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ဦမိဘယန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဓုပါယာသဿေတံ အဓိဝစနံ (ဣတိဝု။ ၁၀၉၊ မ။ နိ။ ၂။၁၆၂၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၂)။ တထာ အာဝဋ္ဋန္တိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ (ဣတိဝု။ ၁၀၉၊ မ။ နိ။ ၂။၁၆၄၊ အ။ နိ။ ၄။၁၂၂)။ ဂဟရက္ခသောတိ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ (ဣတိဝု။ ၁၀၉)။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။

သဦမိဘယံ ¶ ဒုတ္တရံ အစ္စတရီတိ အနိစ္စတာဒိဦမိဘယေန သဘယံ ဒုရတိက္ကမံ အတိက္ကမိ။ လောကန္တဂူတိ သံသာရလောကဿ အန္တံ ဂတော။ ပါရဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ နိဗ္ဗာနံ ဂတောတိ ကထီယတိ။

ဗဠိသာတိ သတ္တာနံ အနတ္ထဟေတုတာယ ဗဠိသာ ဝိယ ဗဠိသာ။ အနယာယာတိ အနတ္ထာယ။ ဗျာဗာဓာယာတိ ဒုက္ခာယ။ ဣဋ္ဌာတိ ပရိယိဋ္ဌာ ဝါ အပရိယိဋ္ဌာ ဝါ သုခါရမ္မဏတာယ ဣဋ္ဌာ။ ကာမနီယဋ္ဌေန ကန္တာ။ မနဿ ဝဍ္ဎနဋ္ဌေန မနာပါ။ ပိယသဘာဝတာယ ပိယရူပါ။ ကိလေသကာမသဟိတတ္တာ ကာမူပသံဟိတာ။ ရာဂဇနနဋ္ဌေန စိတ္တဿ ရဉ္ဇနတော ရဇနီယာ။ တဉ္စေတိ တံ ရူပါရမ္မဏံ၊ နီလာဒိဝသေန အနေကဘေဒဘိန္နမ္ပိ ဟိ ရူပါယတနံ ရူပါရမ္မဏဘာဝေန စက္ခုဝိညေယျဘာဝေန စ ဧကဝိဓတံ နာတိဝတ္တတီတိ တံသဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ ‘‘တဉ္စေ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဘိနန္ဒတီတိ အဘိနန္ဒနဘူတာယ သပ္ပီတိကတဏှာယ အဘိမုခေါ နန္ဒတိ။ အဘိဝဒတီတိ ‘‘အဟော သုခံ၊ အဟော သုခ’’န္တိ ဝဒါပေန္တိယာ တဏှာယနဝသေန အဘိဝဒတိ။ အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီတိ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ တိဋ္ဌတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ဂိလိတဗဠိသော မာရဿာတိ အယံ၊ ဘိက္ခု၊ ကိလေသမာရဿ ဗဠိသဘူတံ ရူပတဏှံ ဂိလိတွာ ဌိတောတိ ဝုစ္စတိ။ သေသဝါရေသုပိ ဣမိနာ နယေန ¶ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဘေဒီတိ ဘိန္ဒိ။ ပရိဘေဒီတိ သဗ္ဗဘာဂေန ဘိန္ဒိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၀၉။

အယံ လောကော သန္တာပဇာတောတိ အယံ သတ္တလောကော ဇာတသန္တာပေါ ဉာတိဗျသနာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နသောကသန္တာပေါ စ ရာဂါဒိဝသေန ဥပ္ပန္နပရိဠာဟသန္တာပေါ စာတိ အတ္ထော။ ဖဿပရေတောတိ အနေကေဟိ ဒုက္ခဖဿေဟိ အဘိဘူတော။ ရောဒံ ဝဒတိ အတ္တတောတိ တံ တံ အတ္တနာ ဖုဋ္ဌံ ဒုက္ခံ အဘာဝိတကာယတာယ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘အဟော ဒုက္ခံ၊ ဤဒိသံ ဒုက္ခံ မယှံ သတ္တုနောပိ မာ ဟောတူ’’တိအာဒိနာ ဝိလပန္တော ဝဒတိ။ ကသ္မာ? ယေန ယေန ဟိ မညန္တိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ၊ ယသ္မာ ဧတေ သတ္တာ ယေန ယေန ပကာရေန အတ္တနော ဒုက္ခဿ ပဋိကာရံ မညန္တိ အာသီသန္တိ၊ တံ ဒုက္ခံ တတော အညေန ပကာရေန တိကိစ္ဆိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ ယေန ဝါ ပကာရေန အတ္တနော ဝဍ္ဎိံ မညန္တိ၊ တတော အညထာ အဝဍ္ဎိ ဧဝ ပန ဟောတိ။ ဧဝံ အညထာဘာဝိတံ ဣစ္ဆာဝိဃာတံ ဧဝ ပါပုဏာတိ။ အယံ ဘဝသတ္တော ကာမာဒိဘဝေသု သတ္တော သတ္တလောကော၊ တထာပိ ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ၊ န တတ္ထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ။ ယဒဘိနန္ဒတိ တံ ဘယန္တိ ယံ ကာမာဒိဘဝံ အဘိနန္ဒတိ၊ တံ ဇရာမရဏာဒိအနေကဗျသနာနုဗန္ဓတ္တာ အတိဝိယ ဘယာနကဋ္ဌေန ဘယံ။ ယဿ ဘာယတီတိ ယတော ဇရာမရဏာဒိတော ဘာယတိ၊ တံ ဒုက္ခဿ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ဒုက္ခဒုက္ခတာယ စ ဒုက္ခန္တိ။

ဘဝဝိပ္ပဟာနာယာတိ ¶ ဘဝဿ ပဇဟနတ္ထာယ။ ခေါတိ အဝဓာရဏတ္ထေ နိပါတော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဧကန္တေနေဝ ကာမာဒိဘဝဿ သမုဒယပ္ပဟာနေန ပဟာနတ္ထံ ဣဒံ မယာ အဓိဂတံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတီတိ။

ဧဝံ အရိယဿ မဂ္ဂဿ ဧကံသေနေဝ နိယျာနိကဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အညမဂ္ဂဿ နိယျာနိကဘာဝံ ပဋိက္ခိပန္တော ‘‘ယေ ဟိ ကေစီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘဝေနာတိ ရူပဘဝေန ဝါ အရူပဘဝေန ဝါ။ ဘဝဿာတိ သံသာရဿ။ ဝိပ္ပမောက္ခန္တိ ဘဝတော ဝိမုတ္တိံ၊ သံသာရသုဒ္ဓိန္တိ အတ္ထော။ ကိဉ္စာပိ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ တတ္ထ နိဗ္ဗာနသညိနော၊ ဘဝဂါမိကမ္မေန ပန ရူပါရူပဇ္ဈာနေန ¶ ၊ တံနိဗ္ဗတ္တေန စ ဥပပတ္တိဘဝေန ဘဝဝိသုဒ္ဓိံ ဝဒန္တာ ဘဝေန ဘဝဝိပ္ပမောက္ခံ ဝဒန္တိ နာမ။ တေနာဟ – ‘‘သဗ္ဗေ တေ အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝသ္မာတိ ဝဒါမီ’’တိ။ အထ ဝါ ဘဝေနာတိ ဘဝဒိဋ္ဌိယာ၊ ဘဝတိ တိဋ္ဌတိ သဿတန္တိ ဟိ ပဝတ္တနတော သဿတဒိဋ္ဌိ ‘‘ဘဝဒိဋ္ဌီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဝဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တာ ဘဝတဏှာတိအာဒီသု ဝိယ။ ဘဝဒိဋ္ဌိဝသေန ဟိ ဣဓေကစ္စေ ဘဝဝိသေသံယေဝ ဘဝဝိပ္ပမောက္ခံ မညန္တိ။ ယထာ တံ ဗကော ဗြဟ္မာ အာဟ – ‘‘ဣဒံ နိစ္စံ၊ ဣဒံ ဓုဝံ၊ ဣဒံ သဿတံ၊ ဣဒံ အဝိပရိဏာမဓမ္မ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၅၀၁၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၅)။ ဝိဘဝေနာတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ။ ဝိဘဝတိ ဝိနဿတိ ဥစ္ဆိဇ္ဇတီတိ ဟိ ပဝတ္တနတော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တနယေန ‘‘ဝိဘဝေါ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသူတိ သံသာရသုဒ္ဓိံ ဝဒိံသု။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဝသေန ဟိ ဣဓေကစ္စေ သံသာရသုဒ္ဓိံ ဝဒန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ –

‘‘ယတော ခေါ၊ ဘော၊ အယံ အတ္တာ ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ၊ ဘော၊ အယံ အတ္တာ သမ္မာ သမုစ္ဆိန္နော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၁)။

အနိဿဋာတိ အနိက္ခန္တာ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ – ‘‘ဥပဓိဉှိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ သမ္ဘောတီ’’တိ။ တတ္ထ ဥပဓိန္တိ ခန္ဓာဒိဥပဓိံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ယတ္ထ ဣမေ ဒိဋ္ဌိဂတိကာ နိဗ္ဗာနသညိနော၊ တတ္ထ ခန္ဓူပဓိကိလေသူပဓိအဘိသင်္ခါရူပဓယော အဓိဂတာ ဉာတာ။ ကုတော တဿ ဒုက္ခနိဿရဏတာတိ။ ယံ ပန ပရမတ္ထတော ဒုက္ခနိဿရဏံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ’’တိ ဝုတ္တံ။

လောကမိမံ ပဿာတိ ဘဂဝါ အတ္တနော စိတ္တံ အာလပတိ။ ပုထူတိ ဝိသုံ ဝိသုံ။ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတန္တိ ¶ မောဟေန အဘိဘူတံ။ ဘူတန္တိ ခန္ဓပဉ္စကံ။ ဘူတရတန္တိ ဣတ္ထီ ပုရိသေ၊ ပုရိသော ဣတ္ထိယာတိ ဧဝံ အညမညံ သတ္တေသု ရတံ၊ တတော ဧဝ ဘဝါ အပရိမုတ္တာ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဘဝါတိ ဣတ္တရခဏာ ဝါ ဒီဃာယုကာ ဝါ သာတဝန္တော ဝါ အသာတဝန္တော ဝါ ဘဝါ။ သဗ္ဗဓီတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယန္တိ သဗ္ဗတ္ထ။ သဗ္ဗတ္ထတာယာတိ သဗ္ဗဘာဝေန။ သဗ္ဗေ တေ ဘဝါတိအာဒီသု ‘‘သဗ္ဗေပိ ဘဝါ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ ဝိပဿနာသဟိတာယ မဂ္ဂပညာယ အဝိပရီတံ ပဿတော ဘဝတဏှာပိ ပဟီယတိ နိရုဇ္ဈတိ၊ ဝိဘဝံ ဥစ္ဆေဒမ္ပိ နာဘိနန္ဒတိ န ပတ္ထေတိ၊ တဿ သဗ္ဗ ¶ တဏှာနံ အနဝသေသတော မဂ္ဂေန နိရုဇ္ဈနတော နိဗ္ဗာနံ နိဗ္ဗုတိ ဟောတိ။ တဿ ဧဝံ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော အနုပါဒါ ကိလေသာဘိသင်္ခါရာနံ အနုပါဒါနတော အဂ္ဂဟဏတော ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ။ ဧဝံဘူတေန စ အဘိဘူတော ပဉ္စဝိဓောပိ မာရော ဝိဇိတော အဿ အနေန မာရေန သင်္ဂါမော၊ သဗ္ဗေပိ ဘဝေ သမတိက္ကန္တော ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တောတိ။

အနုသောတဂါမီ အန္ဓပုထုဇ္ဇနော ပဋိသောတဂါမီ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော။ ဌိတတ္တော သေက္ခော။ ဣတရော အသေက္ခော။

၁၁၀။

အဘိဇာတိကောတိ ဇာတိယော။ ကဏှာဘိဇာတိကောတိ ကဏှေ နီစေ ကုလေ ဇာတော။ ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတီတိ ကာဠကံ ဒသဝိဓံ ဒုဿီလဓမ္မံ ပသဝတိ ကရောတိ၊ သော တံ အဘိဇာယိတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သုက္ကံ ဓမ္မန္တိ ‘‘အဟံ ပုဗ္ဗေပိ ပုညာနံ အကတတ္တာ နီစေ ကုလေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣဒါနိ ပုညံ ကရိဿာမီ’’တိ ပုညသင်္ခါတံ သုက္ကံ ပဏ္ဍရံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ၊ သော တေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနန္တိ နိဗ္ဗာနဉှိ သစေ ကဏှံ ဘဝေယျ၊ ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ။ သုက္ကံ၊ သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ဒွိန္နမ္ပိ အပ္ပဒါနတော ပန ‘‘အကဏှံ အသုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနန္တိ စေတ္ထ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ကိလေသနိဗ္ဗာနန္တေ ဇာတတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နာမ။ တံ ဧသ အဘိဇာယတိ ပသဝတိ ကရောတိ။ သုက္ကာဘိဇာတိကောတိ သုက္ကေ ဥစ္စေ ကုလေ ဇာတော။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကဏှံ ကဏှဝိပါက’’န္တိအာဒိကဿ ကမ္မစတုက္ကဿ အတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဟာရသမ္ပာတဝါရေ ဝိဘတ္တော ဧဝ။

၁၁၁။

မာနုသတ္တန္တိ မနုဿဘာဝံ၊ မနုဿယောနိန္တိ အတ္ထော။ ဒွေတိ ကိစ္စံ အကိစ္စမေဝ စာတိ ဒွေ။ ကိစ္စာနိ တွေဝ ကတ္တဗ္ဗာနိ၊ န စာကိစ္စံ ကိဉ္စိ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ သုကိစ္စန္တိအာဒိ ‘‘ကိစ္စ’’န္တိ ဝုတ္တာနံ တေသံ သရူပဒဿနံ။

ပဓာနာနီတိ ¶ ဥတ္တမာနိ ဝိသိဋ္ဌာနိ။ ပုရိမသ္မိံ ပဗ္ဗဇိတေသူတိ ဝိသယေ ဘုမ္မံ။ ဒုတိယေ အဓိကရဏေ။ တတ္ထ နိဗ္ဗာနန္တိ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ အာမိသပရိစ္စာဂေါ အရဟတ္တေန သမဓုရော နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ? ဒက္ခိဏေယျေသု ဒက္ခိဏာယ မဟပ္ဖလဘာဝဒဿနတ္ထံ။ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာတိ ဥစ္ဆေဒါဒိဝတ္ထုနာ။ အဇ္ဈောသိတာတိ ဘဝတဏှာဒိဝသေန အဇ္ဈောသိတာ။ ဒုတိယေ ယေန ယေန ဝါ ပန ဝတ္ထုနာတိ အမရာဝိက္ခေပဝတ္ထုအာဒိနာ။

ဣမိနာ ¶ အသုဘေန ကမ္မဝိပါကေနာတိ အသုဘဿ ကာယဒုစ္စရိတာဒိကမ္မဿ ဝိပါကတ္တာ အသုဘေန အသိဝေန ကမ္မဝိပါကေန။ ဣဒံ ဗာလလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ ပုရိမသ္မိံ ဘဝေ ဒုစ္စရိတသမင်္ဂိတာယ ဗာလော အယံ ဘဝတီတိ ဥပလက္ခဏံ ဇာယတိ။ ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဣဒံ ဧဝံ ပဝတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ နာမ သုတ္တံ။

ဣမိနာ သုဘေနာတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တနယာနုသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ မဟာပုရိသလက္ခဏန္တိ ပဏ္ဍိတလက္ခဏံ။ ကိလေသဘူမီဟီတိ ကိလေသဋ္ဌာနေဟိ ကိလေသာဝတ္ထာဟိ ဝါ။ သာနုသယဿ ပရိယုဋ္ဌာနံ ဇာယတီတိ အပ္ပဟီနာနုသယဿ ပစ္စယသမာယောဂေ ရာဂါဒယော ပရိယုဋ္ဌာနဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ ပရိယုဋ္ဌိတော သံယုဇ္ဇတီတိ ယော ရာဂါဒီဟိ ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တော၊ သော ကာမရာဂါဒီဟိ သံယုဇ္ဇတိ နာမ။ သံယုဇ္ဇန္တော ဥပါဒိယတီတိ ယော ကာမရာဂသံယောဇနာဒီဟိ သံယုတ္တော၊ သော ကာမုပါဒါနာဒီနိ အကုသလကမ္မာနိ စ ဥပါဒိယတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

၁၁၂။

ဧဝံ သောဠသဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တေဟိ ဥဒါဟရဏဝသေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေန သာသနပဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တေန ယသ္မာ အယမ္ပိ ပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါ မူလပဒေဟိ သင်္ဂဟိတော၊ န ဣမဿာပိ တေဟိ အသင်္ဂဟိတော ပဒေသော အတ္ထိ၊ တသ္မာ မူလပဒံ ဝိဘဇိတဗ္ဗတဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမေ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါ’’တိ ပုစ္ဆာယ ဝသေန မူလပဒါနိ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘လောကိယံ လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိနာ နဝတိကာ၊ ထဝေါ စာတိ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ သာသနပဋ္ဌာနံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတ္ထ လောကိယန္တိ လောကေ နိယုတ္တော၊ လောကေ ဝါ ဝိဒိတော လောကိယော။ ဣဓ ပန လောကိယော အတ္ထော ယသ္မိံ သုတ္တေ ဝုတ္တော၊ တံ သုတ္တံ လောကိယံ။ တထာ လောကုတ္တရံ။ ယသ္မိံ ပန သုတ္တေ ပဒေသေန လောကိယော၊ ပဒေသေန လောကုတ္တရော ဝုတ္တော၊ တံ လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။ ယဉ္စ သတ္တေ အဓိဋ္ဌာယ သတ္တပညတ္တိမုခေန ဒေသိတံ၊ တံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဓမ္မဝသေနေဝ ဒေသိတံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဥဘယဝသေန ဒေသိတံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ပန ဂုဏာဘိတ္ထဝနဝသေန ပဝတ္တံ သုတ္တံ ထဝေါ နာမ။

တတ္ထ ¶ သဇ္ဇုခီရန္တိ တင်္ခဏံယေဝ ဓေနုယာ ထနေဟိ နိက္ခန္တံ အဗ္ဘုဏှခီရံ။ မုစ္စတီတိ ပရိဏမတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာ ဓေနုယာ ထနတော နိက္ခန္တံ ခီရံ ¶ တင်္ခဏံယေဝ န မုစ္စတိ န ပရိဏမတိ န ဒဓိဘာဝံ ဂစ္ဆတိ၊ တက္ကာဒိအမ္ဗိလသမာယောဂတော ပန ပရတော ကာလန္တရေန ပကတိံ ဇဟတိ ဒဓိဘာဝံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမေဝံ ပါပကမ္မမ္ပိ ကိရိယက္ခဏေယေဝ န ဝိပစ္စတိ။ ယဒိ ဝိပစ္စေယျ၊ နာနာဂတီနံ သဘာဝဋ္ဌာနံ သိယာ၊ န ကောစိ ပါပကမ္မံ ကာတုံ ဝိသဟေယျ။ ယာဝ ပန ကုသလာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓာ စရန္တိ၊ တာဝ တံ တေ ရက္ခန္တိ၊ တေသံ ဘေဒါ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တာပနဝသေန ဝိပစ္စတိ။ ဝိပစ္စမာနဉ္စ ဍဟန္တံ ဗာလမနွေတိ၊ ကိံ ဝိယ? ဘသ္မစ္ဆန္နောဝ ပါဝကော။ ယထာ ဟိ ဆာရိကာယ ပဋိစ္ဆန္နော ဝီတစ္စိတင်္ဂါရော အက္ကန္တောပိ ဆာရိကာယ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ န တာဝ ဍဟတိ၊ ဆာရိကံ ပန တာပေတွာ စမ္မာဒီနိ ဍဟနဝသေန ယာဝ မတ္ထလုင်္ဂါ ဍဟန္တော ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝံ ပါပကမ္မမ္ပိ ယေန ကတံ၊ တံ ဗာလံ ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တံ ဍဟန္တံ အနုဂစ္ဆတီတိ။

ယဿိန္ဒြိယာနီတိ တတ္ထာယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယဿ ဘိက္ခုနော ဆေကေန သာရထိနာ သုဒန္တာ အဿာ ဝိယ ဆ ဣန္ဒြိယာနိ သမထံ ဒန္တဘာဝံ နိဗ္ဗိသေဝနဘာဝံ ဂတာနိ၊ တဿ နဝဝိဓံ မာနံ ပဟာယ ဌိတတ္တာ ပဟီနမာနဿ စတုန္နံ အာသဝါနံ အဘာဝေန အနာသဝဿ တာဒိဘာဝေ ဌိတဿ တထာရူပဿ ဒေဝါပိ ပိဟယန္တိ၊ မနုဿာပိ ဒဿနဉ္စ အာဂမနဉ္စ ပတ္ထေန္တိယေဝါတိ။ အာဟာရေ သတီတိ အာဟာရပဋိဗဒ္ဓေ ဆန္ဒရာဂေ အပ္ပဟီနေ သတိ။

၁၁၃။

သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုပရိဂမ္မ စေတသာတိ ပရိတော ဒသပိ ဒိသာ စိတ္တေန အနုဂန္တွာ။ နေဝဇ္ဈဂါတိ နေဝ အဓိဂစ္ဆေယျ။ ပိယတရန္တိ အတိသယေန ပိယံ။ အတ္တနာတိ အတ္တတော။ ဧဝံ ပိယော ပုထု အတ္တာ ပရေသန္တိ ဧဝံ ကဿစိပိ အတ္တနာ ပိယတရဿ အနုပလဗ္ဘနဝသေန ဝိသုံ ဝိသုံ ပရေသံ သတ္တာနံ အတ္တာ ပိယော။ ယသ္မာ စ ဧတဒေဝ၊ တသ္မာ န ဟိံသေ ပရံ အတ္တကာမော အတ္တနော သုခကာမောတိ။

ဘူတာတိ ဇာတာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဘဝိဿန္တီတိ နိဗ္ဗတ္တိဿန္တိ။ ဘူတာတိ ဝါ ခီဏာသဝါ။ တေ ဟိ ပဟီနဘဝတ္တာ ဘူတာ ဧဝ။ ဂမိဿန္တီတိ ပရလောကံ ဂမိဿန္တိ။ ခီဏာသဝါ ပန အနုပါဒိသေသံ နိဗ္ဗာနံ။

ပိယော ¶ စ ဟောတီတိ သုပရိသုဒ္ဓါယ သီလသမ္ပတ္တိယာ၊ သုပရိသုဒ္ဓါယ စ ဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတော ပိယော ပိယာယိတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သီလဒဿနသမ္ပန္နံ ¶ ၊ ဓမ္မဋ္ဌံ သစ္စဝါဒိနံ၊

အတ္တနော ကမ္မကုဗ္ဗာနံ၊ တံ ဇနော ကုရုတေ ပိယ’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၂၁၇)၊

ပါသာဏစ္ဆတ္တံ ဝိယ ဂရုကာတဗ္ဗတာယ ဂရု။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မဝသေန သမ္ဘာဝေတဗ္ဗတာယ ဘာဝနီယော။ သီလဂုဏေန ဝါ ပိယဂရုအာဒိဘာဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘အာကင်္ခေယျ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ‘သဗြဟ္မစာရီနံ ပိယော စ အဿံ မနာပေါ စ ဂရု စ ဘာဝနီယော စာ’တိ၊ သီလေသွေဝဿ ပရိပူရကာရီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၅)။

ဝတ္တာတိ ‘‘ကာလေန ဝက္ခာမီ’’တိအာဒိပဉ္စဓမ္မေ အတ္တနိ ဥပဋ္ဌာပေတွာ သဗြဟ္မစာရီနံ ဥလ္လုမ္ပနဘာဝေ ဌတွာ ဝတ္တာ။ ဝစနက္ခမောတိ သဗြဟ္မစာရီဟိ ယေန ကေနစိ ဝုစ္စမာနော သုဗ္ဗစော ဟုတွာ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာယ တေသံ ဝစနံ ခမတီတိ ဝစနက္ခမော။ ဝတ္တာတိ ဝါ ဓမ္မကထာဝသေန ဝစနသီလော။ ဝစနက္ခမောတိ ဓမ္မံ သံဝဏ္ဏေန္တော ပရေဟိ အသံဟီရော ဟုတွာ တေသံ ပုစ္ဆာဝစနက္ခမတာယ ဝစနက္ခမော။ ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာတိ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိံ၊ အညံ ဝါ ဂမ္ဘီရကထံ ကတ္တာ။ န စဋ္ဌာနေ နိယောဇကောတိ ဓမ္မဝိနယာဒိံ အဓမ္မာဝိနယာဒိဝသေန အဝတွာ ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေနေဝ ဒီပနတော န စ အဋ္ဌာနေ နိယောဇကော။

မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာတိ ဧတ္ထ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဝစနတော တီသု ဘဝေသု သတ္တာနံ ဇနနတော တဏှာ မာတာ နာမ။ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ရညော၊ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ ပုတ္တော’’တိ ပိတရံ နိဿာယ အသ္မိမာနဿ ဥပ္ပဇ္ဇနတော အသ္မိမာနော ပိတာ နာမ။ လောကော ဝိယ ရာဇာနံ ယသ္မာ သဗ္ဗဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဒွေ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဘဇန္တိ၊ တသ္မာ သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယော ဒွေ ခတ္တိယာ ရာဇာနော နာမ။ ဒွါဒသာယတနာနိ ဝိတ္ထတဋ္ဌေန ရဋ္ဌသဒိသတ္တာ ရဋ္ဌံ နာမ။ အာယသာဓကော အာယုတ္တကပုရိသော ဝိယ တံနိဿိတော နန္ဒိရာဂေါ အနုစရော နာမ။

အနီဃောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ ဗြာဟ္မဏောတိ ခီဏာသဝေါ။ ဧတေန ဟိ တဏှာဒယော အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏာသိနာ ဟတာ ဗာဟိတာ။ ယာတီတိ သော ဗြာဟ္မဏော နိဒ္ဒုက္ခော ဟုတွာ ယာတီတိ။

ကာယေတိ ¶ ကရဇကာယေ။ စိတ္တန္တိ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ။ သမောဒဟတီတိ ပက္ခိပတိ။ ယဒါ ဒိဿမာနေန ကာယေန ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ကာယဂတိကံ ¶ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတီတိ အတ္ထော။ စိတ္တေပိ ကာယံ သမောဒဟတီတိ ယဒါ သီဃံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ တဒါ ပါဒကဇ္ဈာနစိတ္တေ ကာယံ ပက္ခိပတိ၊ စိတ္တဂတိကံ ကာယံ အဓိဋ္ဌဟတီတိ အတ္ထော။ ကာယေ သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမိတွာတိ ‘‘သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ၊ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တနယေန (မဟာဝ။ ၈၊ ၁၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၆၆၊ မ။ နိ။ ၁။၂၈၂၊ ၂။၃၃၈၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၇၂) ဣဒ္ဓိမာ ကာယေ သုခသညဉ္စ လဟုသညဉ္စ ဩက္ကမိတွာ ပရေသံ ဒိဿမာနေန ကာယေန အာရာမရာမဏေယျကာဒီနိ ပေက္ခမာနော စိတ္တက္ခဏေနေဝ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ။

၁၁၄။

ယံ တံ လောကုတ္တရံ ဉာဏန္တိ သဗ္ဗံ လောကံ ဥတ္တရိတွာ အဘိဘဝိတွာ ဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န ပန လောကုတ္တရဘူမိကတ္တာ။ သဗ္ဗကာလေ ပဝတ္တတီတိ အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓဝုတ္တိတ္တာ ဝုတ္တံ၊ န သတတံ သမိတံ ပဝတ္တတီတိ။ န ဟိ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဘဂဝတော သဗ္ဗသ္မိံယေဝ ကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ။

ကိတ္တယိဿာမိ တေ သန္တိန္တိ သဗ္ဗကိလေသဝူပသမဟေတုတာယ သန္တိံ နိဗ္ဗာနံ ဒဿေဿာမိ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေတိ ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ၊ ဣမသ္မိံ ဧဝ ဝါ အတ္တဘာဝေ။ အနီတိဟန္တိ ဣတိဟာသာတိ ဧဝံ န ဣတိကိရာယ ပဝတ္တံ၊ အတ္တပစ္စက္ခန္တိ အတ္ထော။ ယံ ဝိဒိတွာ သတော စရန္တိ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ ပ။ ၂၇၇၊ ထေရဂါ။ ၆၇၆၊ နေတ္တိ။ ၅) နယေန သတော ဟုတွာ စရန္တော အရိယမဂ္ဂေန ယံ သန္တိံ ဝိဒိတွာ။ တရေ လောကေ ဝိသတ္တိကန္တိ သင်္ခါရလောကေ ဝိသပ္ပနတော ဝိသတ္တိကသင်္ခါတံ တဏှံ တရေ တရေယျ သမတိက္ကမေယျာတိ အတ္ထော။

တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမီတိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သန္တိဇောတကံ တုမှာကံ ဝစနံ အဟံ ပတ္ထယာမိ၊ တံ ဧဝ ဝါ သန္တိံ ဥတ္တမံ အဘိနန္ဒာမီတိ ဓောတကော ဝဒတိ။ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတံ ဥပရိ စ။ အဓောတိ အတီတံ ဟေဋ္ဌာ စ။ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နံ ပရိတော စ။ ဧတံ ဝိဒိတွာ သင်္ဂေါတီတိ ဧတံ အနာဂတာဒိံ သင်္ဂဇနနဋ္ဌာနန္တိ ဉတွာ။ ဘဝါဘဝါယာတိ ခုဒ္ဒကာနဉ္စေဝ မဟန္တာနဉ္စ ဘဝါနံ အတ္ထာယ၊ သဿတုစ္ဆေဒါယ ဝါ။

အရိယသစ္စာနန္တိ ¶ အရိယဘာဝကရာနံ သစ္စာနံ။ အနနုဗောဓာတိ အဗုဇ္ဈနေန အဇာနနေန။ အပ္ပဋိဝေဓာတိ ¶ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈနေန။ သန္ဓာဝိတန္တိ ဘဝတော ဘဝဿ ဂမနေန သန္ဓာဝိတံ။ သံသရိတန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဂမနဝသေန သံသရိတံ။ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စာတိ မယာ စေဝ တုမှေဟိ စ။ အထ ဝါ သန္ဓာဝိတံ သံသရိတန္တိ သန္ဓာဝနံ သံသရဏံ မမဉ္စေဝ တုမှာကဉ္စ အဟောသီတိ အတ္ထော။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝါဘဝံ နယနသမတ္ထာ တဏှာရဇ္ဇု။ သံသိတန္တိ သံသရိတံ။ သမူဟတာတိ သုဋ္ဌု ဟတာ ဆိန္နာ အပ္ပဝတ္တိကတာ။

သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အနိစ္စာတိ ပစ္စယေဟိ သင်္ခရီယန္တီတိ ‘‘သင်္ခါရာ’’တိ လဒ္ဓနာမာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ အာဒိအန္တဝန္တတော အနိစ္စန္တိကတော တာဝကာလိကတော ခဏပရိတ္တတော စ န နိစ္စာတိ အနိစ္စာ။ ယဒါ ပညာယ ပဿတီတိ ယဒါ ဝိပဿနာပညာယ ပဿတိ။ အထ ဣမသ္မိံ ဝဋ္ဋဒုက္ခေ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော ဒုက္ခပရိဇာနနာဒိဝသေန သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ ယွာယံ ဝုတ္တနယေန သစ္စပ္ပဋိဝေဓော၊ ဧသ ဝိသုဒ္ဓတ္ထာယ မဂ္ဂေါ။ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာတိ သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ အဘိဏှသမ္ပဋိပီဠနဋ္ဌေန ခယဋ္ဌေန စ ဒုက္ခာတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကဓမ္မာ ပရတော တုစ္ဆတော သုညတော အသာရတော အဝသဝတ္တနတော စ အနတ္တာတိ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။

သေယျောတိ ဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော။ သဒိသောတိ သမာနော။ ဟီနောတိ လာမကော။ ဩမာနောပိ ဟိ အတ္တနော အဝင်္ကရဏမုခေနပိ သံပဂ္ဂဏှနဝသေနေဝ ပဝတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ။ ကိမညတြ ယထာဘူတဿ အဒဿနာတိ သရသပဘင်္ဂုတာယ ဧကန္တေနေဝ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝေဟိ ရူပဓမ္မေဟိ သေယျာဒိဝသေန အတ္တနော ဥက္ခိပနဿ တေသံ ယထာဘူတံ အဒဿနံ အညာဏံ ဝိနာ ကိံ အညံ ကာရဏံ သိယာ၊ အညံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ တဿ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဝေဒနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၁၅။

ယေ အရိယသစ္စာနိ ဝိဘာဝယန္တီတိ ဒုက္ခာဒီနိ အရိယသစ္စာနိ ပညာဩဘာသေန သစ္စပ္ပဋိစ္ဆာဒကကိလေသန္ဓကာရံ ဝိဓမေတွာ အတ္တနော ပကာသာနိ ပါကဋာနိ ကရောန္တိ။ ဂမ္ဘီရပညေနာတိ အပ္ပမေယျပညတာယ သဒေဝကဿပိ လောကဿ ဉာဏေန အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌပညေန သဗ္ဗညုနာတိ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ။ သုဒေသိတာနီတိ သင်္ခေပဝိတ္ထာရာဒီဟိ တေဟိ တေဟိ နယေဟိ သုဋ္ဌု ဒေသိတာနိ။ ကိဉ္စာပိ တေ ဟောန္တိ ဘုသံ ပမတ္တာတိ တေ ဝိဘာဝိတအရိယသစ္စာ ပုဂ္ဂလာ ကာမံ ဒေဝရဇ္ဇစက္ကဝတ္တိရဇ္ဇာဒိပမာဒဋ္ဌာနံ အာဂမ္မ ဘုသံ ပမတ္တာ ဟောန္တိ၊ တထာပိ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန ဌပေတွာ သတ္တ ဘဝေ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ၊ တေသံ နိရုဒ္ဓတ္တာ န အဋ္ဌမံ ဘဝံ အာဒိယန္တိ၊ သတ္တမဘဝေယေဝ ပန ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။

ယထိန္ဒခီလောတိ ဧတ္ထ ယထာတိ ဥပမာဝစနံ။ ဣန္ဒခီလောတိ နဂရဒွါရထိရကရဏတ္ထံ ဥမ္မာရဗ္ဘန္တရေ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဟတ္ထေ ပထဝိံ ခဏိတွာ အာကောဋိတဿ သာရဒါရုမယဿ ထမ္ဘဿေတံ အဓိဝစနံ။ ပထဝိဿိတော သိယာတိ ဂမ္ဘီရနေမိတာယ အန္တော ပဝိသိတွာ ဘူမိနိဿိတော သိယာ ဘဝေယျ။ စတုဗ္ဘိ ဝါတေဟီတိ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂတဝါတေဟိ။ အသမ္ပကမ္ပိယောတိ ကမ္ပေတုံ ဝါ စာလေတုံ ဝါ အသက္ကုဏေယျော။ တထူပမံ…ပေ… ပဿတီတိ ယော စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ပညာယ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ပဿတိ၊ တံ သပ္ပုရိသံ ဥတ္တမပုရိသံ တထာ ဒဿနတော သဗ္ဗတိတ္ထိယဝါဒဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယတာယ တထူပမံ ယထာဝုတ္တဣန္ဒခီလူပမံ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။

သောတာပတ္တိယင်္ဂေဟီတိ အရိယသောတာပဇ္ဇနဿ အင်္ဂဘူတေဟိ။ အရိယသာဝကောတိ အရိယဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဒ္ဓမ္မဿဝနန္တေ ဇာတတ္တာ အရိယသာဝကော။ ခီဏနိရယောမှီတိ ခီဏနိရယော အမှိ။ ခီဏာပါယဒုဂ္ဂတိဝိနိပါတောတိ ဣဒံ နိရယာဒီနံယေဝ ဝေဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ နိရယာဒယော ဟိ ဝဍ္ဎိသင်္ခါတတော အယတော အပေတတ္တာ အပါယာ။ ဒုက္ခဿ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ ဒုဂ္ဂတိယော။ ဒုက္ကဋကာရိနော ဝိဝသာ ဧတ္ထ နိပတန္တီတိ ဝိနိပါတာ။ သောတံ အရိယမဂ္ဂံ အာဒိတော ပတ္တော အဓိဂတောတိ သောတာပန္နော။ အကုပ္ပဓမ္မတာယ မဂ္ဂဖလာနံ ပုထုဇ္ဇနဘာဝသင်္ခါတေ ဝိရူပေ န နိပတနသဘာဝေါတိ အဝိနိပါတဓမ္မော။ တတော ဧဝ ဓမ္မနိယာမေန နိယတတာယ နိယတော။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတာ သမ္ဗောဓိ အဝဿံ ပတ္တဗ္ဗတာယ အဿ ပရံ အယနံ ဂတိ ပဋိသရဏန္တိ သမ္ဗောဓိပရာယဏော။

နိဝိဋ္ဌာတိအာဒီနိ ပဒါနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ သဟဓမ္မိယာတိ သဗြဟ္မစာရိနော။ အရိယကန္တေဟီတိ အရိယာနံ ကန္တေဟိ ပိယေဟိ မနာပေဟိ။ ပဉ္စ သီလာနိ ¶ ဟိ အရိယသာဝကာနံ ကန္တာနိ ဟောန္တိ၊ ဘဝန္တရေပိ အဝိဇဟနတော။ တာနိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗောပိ ပနေတ္ထ သံဝရော လဗ္ဘတိယေဝ။ သောတာပန္နောဟမသ္မီတိ ဣဒံ ဒေသနာသီသမေဝ။ သကဒါဂါမိအာဒယောပိ ‘‘သကဒါဂါမီဟမသ္မီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဗျာကရောန္တိယေဝ။ ယတော သဗ္ဗေသမ္ပိ သိက္ခာပဒါဝိရောဓေန ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဗျာကရဏံ အနုညာတမေဝါတိ။

ယဿိန္ဒြိယာနီတိ ယဿ အရိယပုဂ္ဂလဿ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ။ သုဘာဝိတာနီတိ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာဝသေန သုဋ္ဌု ဘာဝိတာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ စာတိ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယာနဉ္စ ¶ သံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေန။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗလောကေ’’တိ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈာတိ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ။

ဓမ္မပဒါနီတိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာနိ။ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ နာမ အလောဘော ဝါ အလောဘသီသေန အဓိဂတဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဝါ ဒသအသုဘဝသေန ဝါ အဓိဂတဈာနာဒီနိ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ။ စတုဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန အဓိဂတာနိ အဗျာပါဒေါ ဓမ္မပဒံ။ ဒသာနုဿတိအာဟာရေပဋိက္ကူလသညာဝသေန အဓိဂတာနိ သမ္မာသတိ ဓမ္မပဒံ။ ဒသကသိဏအာနာပါနဝသေန အဓိဂတာနိ သမ္မာသမာဓိ ဓမ္မပဒံ။

ပဉ္စ ဆိန္ဒေတိ ဟေဋ္ဌာ အပါယုပပတ္တိသံဝတ္တနိကာနိ ပဉ္စ ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပါဒေ ဗဒ္ဓရဇ္ဇုံ ဝိယ ပုရိသော သတ္ထေန ဟေဋ္ဌာ မဂ္ဂတ္တယေန ဆိန္ဒေယျ။ ပဉ္စ ဇဟေတိ ဥပရိဒေဝလောကသမ္ပာပကာနိ ပဉ္စ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနိ ပုရိသော ဂီဝါယ ဗဒ္ဓရဇ္ဇုံ ဝိယ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဇဟေယျ ဆိန္ဒေယျေဝါတိ အတ္ထော။ ပဉ္စ စုတ္တရိ ဘာဝယေတိ ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ပဟာနတ္ထာယ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဥတ္တရိ ဘာဝေယျ။ ပဉ္စ သင်္ဂါတိဂေါတိ ဧဝံ သန္တေ ပဉ္စန္နံ ရာဂဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိသင်္ဂါနံ အတိက္ကမနေန ပဉ္စသင်္ဂါတိဂေါ ဟုတွာ ဘိက္ခု ‘‘ဩဃတိဏ္ဏော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ နိတ္တိဏ္ဏစတုရောဃောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။

အနညာတံ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ စတုသစ္စဓမ္မံ၊ အမတပဒံယေဝ ဝါ ဉဿာမိ ဇာနိဿာမီတိ ပဋိပန္နဿ ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌဿ ဣန္ဒြိယန္တိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ။ ပဌမမဂ္ဂဉာဏဉှိ တံပုဗ္ဗဘာဂဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အာဇာနာတိ ပဌမမဂ္ဂေန ဉာတမရိယာဒံ အနတိက္ကမိတွာ ဇာနာတီတိ အညော၊ တဿ ဣန္ဒြိယန္တိ အညိန္ဒြိယံ၊ ဟေဋ္ဌာ တီသု ဖလေသု၊ ဥပရိ တီသု မဂ္ဂေသု စ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အညာတာဝိနော စတူသု သစ္စေသု နိဋ္ဌိတကိစ္စဿ အရဟတော ¶ ဣန္ဒြိယန္တိ အညာတာဝိန္ဒြိယံ၊ အဂ္ဂဖလဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အနဘိသမေတဿာတိ အပ္ပဋိဝိဒ္ဓဿ။ အဘိသမယာယာတိ ပဋိဝေဓာယ။

၁၁၆။

ဗာလလက္ခဏာနီတိ ဗာလဿ ဥပလက္ခဏကာရဏာနိ။ ဗာလနိမိတ္တာနီတိ ‘‘ဗာလော အယ’’န္တိ ဂဟေတုံ နိမိတ္တာနိ ကာရဏာနိ။ ဗာလာပဒါနာနီတိ ဗာလဿ ပေါရာဏာနိ ဝိရုဠှာနိ ကမ္မာနိ။ ‘‘ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ’’တိအာဒီသု ဒုစ္စိန္တိတံ အဘိဇ္ဈံ ဗျာပါဒံ မိစ္ဆာဒဿနဉ္စ စိန္တေတီတိ ¶ ဒုစ္စိန္တိတစိန္တီ။ ဒုဗ္ဘာသိတံ မုသာဝါဒါဒိံ ဘာသတီတိ ဒုဗ္ဘာသိတဘာသီ။ ဒုက္ကဋံ ပါဏာတိပါတာဒိကမ္မံ ကရောတီတိ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီ။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေန သုက္ကပက္ခော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဘိယျောတိ ဥပရူပရိ။ ပကုဇ္ဈေယျုန္တိ ဝိရုဇ္ဈေယျုံ။ ‘‘ပကုပ္ပေယျု’’န္တိပိ ပါဌော။ ဘုသေနာတိ ဒဠှေန။ ဒဏ္ဍေနာတိ ဒဏ္ဍဒါနေန။ ဓီရောတိ ပဏ္ဍိတော သပ္ပညဇာတိကော။ နိသေဓယေတိ ပဋိဗာဟေယျ။ ပုန ကိဉ္စိ ကာတုံ ဝတ္တုံ ဝါ အသမတ္ထံ ကရေယျာတိ အတ္ထော။

ပရန္တိ ပစ္စတ္ထိကံ။ ယော သတော ဥပသမ္မတီတိ ယော သတိမာ ဟုတွာ ဥပသမ္မတိ၊ တဿ ဥပသမံယေဝါဟံ ဗာလဿ ပဋိသေဓနံ မညာမီတိ အတ္ထော။

ဝဇ္ဇန္တိ ဒေါသံ။ ယဒါ နံ မညတီတိ ယသ္မာ နံ မညတိ။ အဇ္ဈာရုဟတီတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ ဂေါဝ ဘိယျော ပလာယိနန္တိ ယထာ ဂေါယူထေ တာဝဒေဝ ဒွေ ဂါဝေါ ယုဇ္ဈန္တေ ဂေါဂဏော ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌတိ ယာဝ န ဧကော ပလာယတိ၊ ယဒါ ပန ပလာယတိ၊ အထ တံ ပလာယီနံ သဗ္ဗော ဂေါဂဏော ဘိယျော အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ ဧဝံ ဒုမ္မေဓော ခမန္တံ ဘိယျော အဇ္ဈောတ္ထရတီတိ အတ္ထော။

သဒတ္ထပရမာတိ သကတ္ထပရမာ။ ခန္တျာ ဘိယျော န ဝိဇ္ဇတီတိ တေသု သကတ္ထပရမေသု အတ္ထေသု ခန္တိတော ဥတ္တရိတရော အညော အတ္ထော န ဝိဇ္ဇတိ။ တမာဟု ပရမံ ခန္တိန္တိ ယော ဗလဝါ တိတိက္ခတိ၊ တဿ တံ ခန္တိံ ပရမံ အာဟု။ ဗာလဗလံ နာမ အညာဏဗလံ။ တံ ယဿ ဗလံ၊ အဗလမေဝ တံ၊ န တံ ဗလန္တိ အာဟု ကထေန္တိ ဒီပေန္တိ။ ဓမ္မဂုတ္တဿာတိ ဓမ္မေန ရက္ခိတဿ ဓမ္မံ ဝါ ရက္ခန္တဿ။ ပဋိဝတ္တာတိ ပဋိပ္ဖရိတွာ ဝတ္တာ၊ ပဋိပ္ပရိတွာ ဝါ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝဒေယျာသိ။ ဓမ္မဋ္ဌံ ပန စာလေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ တဿေဝ တေန ပါပိယောတိ တေန ကောဓေန တဿေဝ ပုဂ္ဂလဿ ပါပံ ဟောတိ။ ကတရဿာတိ ¶ ? ယော ကုဒ္ဓံ ပဋိကုဇ္ဈတိ၊ တဿ။ တတ္ထ ကုဒ္ဓန္တိ သမ္ပဒါနေ ဥပယောဂဝစနံ၊ ကုဒ္ဓဿာတိ အတ္ထော။ တိကိစ္ဆန္တာနန္တိ ဧကဝစနေ ဗဟုဝစနံ၊ တိကိစ္ဆန္တန္တိ အတ္ထော။ ဇနာ မညန္တီတိ ဧဝရူပံ အတ္တနော စ ပရဿ စာတိ ဥဘိန္နံ အတ္ထံ တိကိစ္ဆန္တံ နိပ္ဖာဒေန္တံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဗာလော အယ’’န္တိ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနာ ဧဝံ မညန္တိ။ ယေ ဓမ္မဿ အကောဝိဒါတိ ယေ စတုသစ္စဓမ္မေ အကောဝိဒါ အစ္ဆေကာ၊ တေ ဧဝံ မညန္တီတိ အတ္ထော။

၁၁၇။

ပတ္တန္တိ အဓိဂတံ ဧတရဟိ အနုဘုယျမာနံ ကာမူပကရဏံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ တဒေဝ အနာဂတေ အဓိဂန္တဗ္ဗံ အနုဘဝိတဗ္ဗံ၊ ဥဘယမေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏန္တိ တဒုဘယမ္ပိ ရာဂရဇာဒီဟိ အဝကိဏ္ဏံ ¶ ။ အာတုရဿာတိ ရာဂါဒိကိလေသာတုရဿ။ အနုသိက္ခတောတိ ကိလေသဗဟုလပုဂ္ဂလေ အနုသိက္ခတော။ ယေ စ သိက္ခာသာရာတိ ယေ ယထာသမာဒိန္နံ သီလဝတာဒိသင်္ခါတံ သိက္ခံ သာရတော ဂဟေတွာ ဌိတာ။ တေနာဟ – ‘‘သီလံ ဝတံ ဇီဝိတံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ။ တတ္ထ ယံ ‘‘န ကရောမီ’’တိ ဩရမတိ၊ တံ သီလံ။ ယံ ဝေသဘောဇနကိစ္စစရဏာဒိ၊ တံ ဝတံ။ ဇီဝိတန္တိ အာဇီဝေါ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိ။ ဥပဋ္ဌာနသာရာတိ ဧတေသံ သီလာဒီနံ အနုဋ္ဌာနသာရာ။ ဧတေဟိ ဧဝ သံသာရသုဒ္ဓီတိ တာနိ သာရတော ဂဟေတွာ ဌိတာတိ အတ္ထော။

ဣစ္စေတေ ဥဘော အန္တာတိ ဣတိ သီလဗ္ဗတပရာမာသမုခေန အတ္တကိလမထာနုယောဂေါ၊ ကာမေသု အနဝဇ္ဇသညိတာမုခေန ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂေါ စာတိ ဧတေ ဥဘော အန္တာ။ တေ စ ခေါ ယထာက္ကမံ အာယတိံ ပတ္တဗ္ဗေ၊ ဧတရဟိ ပတ္တေ စ ရာဂရဇာဒိဩကိဏ္ဏေ ကာမဂုဏေ အလ္လီနေဟိ ကိလေသာတုရာနံ အနုသိက္ခန္တေဟိ၊ သယဉ္စ ကိလေသာတုရေဟေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ တတော ဧဝ စ တေ ကဋသိဝဍ္ဎနာ အပရာပရံ ဇရာမရဏေဟိ သိဝထိကာယ ဝဍ္ဎနသီလာ ဧကန္တေနေဝ ကဋသိံ ဝဍ္ဎေန္တိ၊ သယံ ဝဍ္ဎန္တာ ပရေ စ အန္တဒွယေ သမာဒပေန္တာ ဝဍ္ဎာပေန္တိ စာတိ အတ္ထော။

ဥဘော အန္တေ အနဘိညာယာတိ ယထာဝုတ္တေ ဥဘော အန္တေ အဇာနိတွာ။ ဩလီယန္တိ ဧကေတိ ‘‘သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ ဩလီယနတဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဝလီယန္တိ ဧကစ္စေ။ အတိဓာဝန္တိ ဧကေတိ ဧကစ္စေ – ‘‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ ဝိနဿတိ အတ္တာ စ လောကော စာ’’တိ အတိဓာဝနာဘိနိဝေသဝသေန အတိက္ကမန္တိ။

န ¶ အမညိံသု တေသဉ္စ တဏှာဒိမညနာနံ ပဟီနတ္တာ။ တတော ဧဝ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတော တိဝိဓမ္ပိ ဝဋ္ဋံ တေသံ ပညာပနာယ နတ္ထီတိ။

ဇညာတိ ဇာနေယျ။ သံယုဇေတိ သံယောဇေယျ။ မာနုသန္တိ မနုဿာနံ ဣဒန္တိ မာနုသံ၊ မနုဿဘဝပရိယာပန္နံ။ ကိဉှိ တဿ သကံ ဟောတီတိ တဿ မစ္စုမုခံ ပဝိသန္တဿ သတ္တဿ ကိံ အညံ သကံ နာမ အညတြ ကလျာဏကမ္မတော။ ကမ္မဿကာ ဟိ သတ္တာ။ တေနာဟ – ‘‘တသ္မာ ကရေယျ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ သမ္ပရာယိကန္တိ သမ္ပရာယဖလနိဗ္ဗတ္တကံ။

၁၁၈။

ဣမေ ဓမ္မာတိ ဣမေ ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ဓမ္မာ။ ဧဝံဂဟိတာတိ ဧဝံ သမာဒိန္နာ ¶ ဥပ္ပာဒိတာ။ ဣဒံ ဖလန္တိ ဣဒံ ဣဋ္ဌဝိပါကံ အနိဋ္ဌဝိပါကဉ္စ ဖလံ။ အယမတ္ထောတိ အယံ ဝုဍ္ဎိ၊ အယံ ဟာနီတိ အတ္ထော။ အညမ္ပိ ဧဝံဇာတိယန္တိ ဧကံသဗျာကရဏီယံ ဝဒတိ။

အာကင်္ခတော န ဇာနေယျုန္တိ တတ္ထ ယေန ဟေတုနာ ဘဂဝတော ယာ အာကင်္ခါ၊ သာ အညေသံ အဝိသယောတိ အာဟ – ‘‘ကိန္တံ ဘဂဝါ အာကင်္ခတီတိ။ ဣဒံ အဝိသဇ္ဇနီယ’’န္တိ။

ဧတ္တကောတိ ဧတပရိမာဏော။ သီလက္ခန္ဓေတိ သီလက္ခန္ဓဟေတု။ ‘‘သီလက္ခန္ဓေနာ’’တိပိ ပါဌော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣရိယာယန္တိ ကာယဝစီသမာစာရေ။ ပဘာဝေတိ အာနုဘာဝေ။ ဟိတေသိတာယန္တိ မေတ္တာယ။ ဣဒ္ဓိယန္တိ ဣဒ္ဓိဝိဓာယ။ ဧတ္တကာ ဗုဒ္ဓဂုဏာ၊ တေ စ ပစ္စေကံ ဧဝံပဘာဝါ။ တထာ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဧဝမာနုဘာဝါနိ။ အရိယသင်္ဃော ဧဝံဝိဓဂုဏေဟိ ယုတ္တောတိ။

တိဏ္ဏံ ရတနာနံ မဟာနုဘာဝတာ န သဗ္ဗထာ အညေသံ ဝိသယော၊ ဘဂဝတော ဧဝ ဝိသယောတိ အာဟ – ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယော အဝိသဇ္ဇနီယော’’တိ။ တေန ယော အညောပိ အတ္ထော ဗုဒ္ဓဝိသယော၊ သော အဝိသဇ္ဇနီယောတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဗုဒ္ဓဝိသယော အစိန္တေယျော န စိန္တေတဗ္ဗော၊ ယံ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ကတမာ ပုဗ္ဗာ ကောဋီတိ အဝိသဇ္ဇနီယန္တိ ‘‘ကတမာ ပုဗ္ဗာ ကောဋီ’’တိ ကေနစိ ကတံ ပုစ္ဆနံ အဝိသဇ္ဇနီယံ။ ကသ္မာ? သံသာရဿ ပုရိမာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ပုရိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကောဋိ န ပညာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ တတ္ထ န ပညာယတီတိ ¶ န ဒိဿတိ၊ န ဥပလဗ္ဘတီတိ အတ္ထော။ န ပညာယတီတိ အညဿ ဉာဏဝိသယော န ဟောတီတိ ပန အတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘န ပညာယတီတိ သာဝကာနံ ဉာဏဝေကလ္လေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အတ္တူပနာယိကာတိ အတ္တာ ဥပနေတဗ္ဗော ဧတိဿာတိ အတ္တူပနာယိကာ။ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အဝိဇာနနာတိ ဧတေန ပုရိမာယ ကောဋိယာ အဘာဝတော ဧဝ န ပညာယတိ၊ န တတ္ထ ဉာဏဿ ပဋိဃာတောတိ ဒဿေတိ။

ယံ ပန အတ္ထိ၊ တံ အညေသံ အပ္ပမေယျမ္ပိ ဘဂဝတော န အပ္ပမေယျန္တိ ဘဂဝတော သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတညာဏတံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဘဂဝါ ကောကာလိကံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညတရံ ဘိက္ခုန္တိ နာမဂေါတ္တေန အပါကဋံ။ ‘‘ကီဝ ဒီဃံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏ’’န္တိ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ နိသိန္နံ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဧဝမာဟာတိ။ ဧတ္ထာယံ ပါဌသေသော – ဒီဃံ ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ ပဒုမေ နိရယေ အာယုပ္ပမာဏံ၊ တံ န သုကရံ သင်္ခါတုံ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဝဿသဟဿာနီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတ္တကာနိ ¶ ဝဿသတသဟဿာနီ’’တိ ဝါတိ။ သက္ကာ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဥပမာ ကာတုန္တိ။ ‘‘သက္ကာ ဘိက္ခူ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခု၊ ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော။ တတော ပုရိသော ဝဿသတဿ ဝဿသတဿ အစ္စယေန ဧကမေကံ တိလံ ဥဒ္ဓရေယျ။ ခိပ္ပတရံ ခေါ သော၊ ဘိက္ခု၊ ဝီသတိခါရိကော ကောသလကော တိလဝါဟော ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျ၊ န တွေဝ ဧကော အဗ္ဗုဒေါ နိရယော။ သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခု၊ ဝီသတိ အဗ္ဗုဒါ နိရယာ၊ ဧဝမေကော နိရဗ္ဗုဒေါ နိရယောတိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၁၊ အ။ နိ။ ၁၀။၈၉၊ သု။ နိ။ ကောကာလိကသုတ္တ)။

တတ္ထ ဝီသတိခါရိကောတိ မာဂဓကေန ပတ္ထေန စတ္တာရော ပတ္ထာ ကောသလရဋ္ဌေ ဧကော ပတ္ထော ဟောတိ။ တေန ပတ္ထေန စတ္တာရော ပတ္ထာ အာဠှကံ၊ စတ္တာရိ အာဠှကာနိ ဒေါဏံ၊ စတုဒေါဏာ မာနိကာ၊ စတုမာနိကာ ခါရီ။ တာယ ခါရိယာ ဝီသတိခါရိကော တိလဝါဟော။ တိလဝါဟောတိ တိလသကဋံ။ အဗ္ဗုဒေါ နိရယောတိ အဗ္ဗုဒေါ နာမ ဧကော ပစ္စေကနိရယော နတ္ထိ၊ အဝီစိမှိ ဧဝ ပန အဗ္ဗုဒဂဏနာယ ပစ္စနောကာသော ‘‘အဗ္ဗုဒေါ နိရယော’’တိ ဝုတ္တော။ ဧသ နယော နိရဗ္ဗုဒါဒီသုပိ။

တတ္ထ ဝဿဂဏနာပိ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ယထာ ဟိ သတံသတသဟဿာနိ ကောဋိ ဟောတိ။ ဧဝံ သတံသတသဟဿကောဋိယော ပကောဋိ နာမ။ သတံသတသဟဿပကောဋိယော ¶ ကောဋိပကောဋိ နာမ။ သတံသတသဟဿကောဋိပကောဋိယော နဟုတံ။ သတံသတသဟဿနဟုတာနိ နိန္နဟုတံ။ သတံသတသဟဿာနိ နိန္နဟုတာနိ ဧကော အဗ္ဗုဒေါ။ တတော ဝီသတိဂုဏော နိရဗ္ဗုဒေါ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အယဉ္စ ဂဏနာ အပရိစိတာနံ ဒုက္ကရာတိ ဝုတ္တံ – ‘‘တံ န သုကရံ သင်္ခါတု’’န္တိ။ ကေစိ ပန ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ပရိဒေဝနာနတ္တေန ကမ္မကာရဏနာနတ္တေနပိ ဣမာနိ နာမာနိ လဒ္ဓါနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ အပရေ ‘‘သီတနရကာ ဧတေ’’တိ။ စိတ္တံ အာဃာတေတွာတိ စိတ္တံ ပဒူသေတွာ။

၁၁၉။

ကထံ ဇိနောတိ ပကာရပုစ္ဆာ။ ကေန ဇိနောတိ ကာရဏပုစ္ဆာ။ ကေန ကာရဏေန ကေန ဟေတုနာ ကာယ ပဋိပတ္တိယာ ဇိနောတိ ပုစ္ဆတိ။ ကထန္တိ ပန ကေန ပကာရေန ကိံ အတီတာနံ၊ ဥဒါဟု အနာဂတာနံ ပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကိလေသာနံ ပဟာနေန ဇိနောတိ ပုစ္ဆတိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘ဝိသဇ္ဇနီယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကတမော ဇိနောတိ ကိံ ရူပံ ဇိနော၊ ဥဒါဟု ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ ဇိနော။ ရူပါဒိဝိနိမုတ္တော ဝါ အညော ဇိနော၊ ယော ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝုစ္စတီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဝိသဇ္ဇနီယ’’န္တိ။ ကိတ္တကောတိ ပမာဏတော ကိံပရိမာဏော။

အတ္ထိ ¶ တထာဂတောတိ အတ္ထိ သတ္တော။ ယွာယမာယသ္မာ ‘‘ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော’’တိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဥပါဒါယ ပညပီယတိ၊ တဿ ပုဂ္ဂလဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိသဇ္ဇနီယ’’န္တိ။ ရူပံ တထာဂတောတိ ရူပံ အတ္တာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝသေန ပုစ္ဆတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘အဝိသဇ္ဇနီယ’’န္တိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၂၀။

ဗာလံ ပီဌသမာရုဠှန္တိအာဒီနိ သာမိအတ္ထေ ဥပယောဂဝစနာနိ။ ကာယေန ဒုစ္စရိတာနီတိ ကာယေန ဒုဋ္ဌု ကတာနိ။ ဩလဗ္ဘန္တီတိ အဝလမ္ဗန္တိ အဝတ္ထရိယန္တိ။ သေသပဒဒွယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဩလမ္ဗနာဒိအာကာရေန ဟိ တာနိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ မဟတန္တိ မဟန္တာနံ။ ပထဝိယံ ဩလမ္ဗန္တီတိ ပထဝိတလေ ပတ္ထရန္တိ။ သေသပဒဒွယံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပတ္ထရဏာကာရောယေဝ ဟေသ။ တတြ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗာလဿာတိ တသ္မိံ ဥပဋ္ဌဟနာကာရေ ဗာလဿ ဧဝံ ဟောတိ။

လာဘာ ¶ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခဝေ၊ ယေ ဣမေ တုမှေဟိ ပဋိလဒ္ဓါ မနုဿတ္တသဒ္ဓါပဋိလာဘာဒယော၊ လာဘာ ဝေါ တုမှာကံ လာဘာ ဧဝ။ သုလဒ္ဓန္တိ ယမ္ပိဒံ ပဗ္ဗဇိတွာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိသမ္ပာဒနံ လဒ္ဓံ၊ တမ္ပိ သုလဒ္ဓံ။ ခဏော ဝေါ ပဋိလဒ္ဓါတိ အဋ္ဌအက္ခဏဝဇ္ဇိတော နဝမောယံ ခဏော ပဋိလဒ္ဓါ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသာယ။ ‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ’’တိအာဒိနာ ဧကဒေသနိဒဿနေန အဋ္ဌ အက္ခဏေ ဝိဘာဝေတိ။

၁၂၁။

ယဟိံ ယဟိန္တိ ယံ ယံ ဒုဂ္ဂတိံ ယော ဂစ္ဆတိ။ သော နံ အဓမ္မောတိ ယော အဓမ္မော တေန စရိတော၊ သော နံ အဓမ္မစာရိံ ပုဂ္ဂလံ။ ဟနာတီတိ ဗာဓတိ။

အပ္ပေသက္ခတာတိ အပ္ပာနုဘာဝတာ။ ဒုဗ္ဗဏ္ဏတာတိ ဝိရူပတာ ဗီဘစ္ဆတာ။ ဒုပ္ပညတာတိ နိပ္ပညတာ အဟေတုကပဋိသန္ဓိဝသေန ဧဠမူဂတာ။

၁၂၂။

ဝါစာနုရက္ခီတိ စတုန္နံ ဝစီဒုစ္စရိတာနံ ပရိဝဇ္ဇနေန ဝါစာနုရက္ခီ။ အဘိဇ္ဈာဒီနံ အနုပ္ပာဒနေန မနသာ သုဋ္ဌု သံဝုတော။ ပါဏာတိပါတာဒယော ပဇဟန္တော ကာယေန စ အကုသလံ န ကယိရာ၊ ဧတေ တယော ကမ္မပထေ ဝိသောဓယေ။ ဧဝံ ဝိသောဓေန္တော ဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧသကေဟိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဣသီဟိ ပဝေဒိတံ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ အာရာဓေယျာတိ။ ဒုက္ကဋန္တိ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ဒုက္ကဋံ သာဝဇ္ဇံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုဂ္ဂတိသံဝတ္တနိယံ ကမ္မံ ယဿ နတ္ထိ။ သံဝုတံ တီဟိ ¶ ဌာနေဟီတိ ဧတေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနံ ပဝေသနိဝါရဏတော ပိဟိတံ၊ တံ အဟံ ‘‘ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ ဝဒါမီတိ။

အစ္စန္တဒုဿီလျန္တိ ဧကန္တဒုဿီလဘာဝေါ။ ဂိဟီ ဝါပိ ဇာတိတော ပဋ္ဌာယ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ ကရောန္တော၊ ပဗ္ဗဇိတော ဝါပိ ဥပသမ္ပန္နဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဂရုကာပတ္တိံ အာပဇ္ဇမာနော အစ္စန္တဒုဿီလော နာမ။ ဣဓ ပန ယော ဒွီသု တီသု အတ္တဘာဝေသု ဒုဿီလော၊ တဿ ဂတိယာ အာဂတံ ဒုဿီလဘာဝံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒုဿီလဘာဝေါတိ စေတ္ထ ဒုဿီလဿ ဆ ဒွါရာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာ တဏှာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ မာလုဝါ သာလမိဝေါတ္ထတန္တိ ယဿ ပုဂ္ဂလဿ တံ တဏှာသင်္ခါတံ ဒုဿီလျံ။ ယထာ နာမ မာလုဝါ သာလံ ဩတ္ထတံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ပတ္တေဟိ ဥဒကံ ပဋိစ္ဆိတွာ သံဘဉ္ဇနဝသေန သဗ္ဗတ္ထကမေဝ ပရိယောနန္ဓတိ၊ ဧဝံ အတ္တဘာဝံ ဩတ္ထတံ ပရိယောနန္ဓိတွာ ဌိတံ ¶ သော မာလုဝါယ သံဘဉ္ဇိတွာ ဘူမိယံ ပါတိယမာနော ရုက္ခော ဝိယ တာယ ဒုဿီလျသင်္ခါတာယ တဏှာယ သံဘဉ္ဇိတွာ အပါယေသု ပါတိယမာနော၊ ယထာ နံ အနတ္ထကာမော ဒိသော ဣစ္ဆတိ၊ တထာ အတ္တာနံ ကရောတိ နာမာတိ အတ္ထော။

‘‘အတ္တနာ ဟိ ကတ’’န္တိ ဂါထာယ အယံ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ပါသာဏမယံ ပါသာဏသမ္ဘဝံ ဝဇိရံ တမေဝ အသ္မမယံ မဏိံ အတ္တနော ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနသင်္ခါတံ ပါသာဏမဏိံ ခါယိတွာ ဆိဒ္ဒါဆိဒ္ဒံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ကတွာ အပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ ဧဝမေဝံ အတ္တနာ ကတံ အတ္တနိ ဇာတံ အတ္တသမ္ဘဝံ ပါပံ ဒုမ္မေဓံ နိပ္ပညံ ပုဂ္ဂလံ စတူသု အပါယေသု အဘိမတ္ထတိ ကန္တတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ။

နိသေဝိယာတိ ကတွာ။ ဂရဟာတိ ဂါရယှာ။ ဗာလမတီတိ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော။ ခယာ စ ကမ္မဿာတိ ကမ္မက္ခယကရဉာဏေန ကမ္မဿ ခေပနတော။ ဝိမုတ္တစေတသောတိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ စ ဝိမုတ္တစိတ္တော။ နိဗ္ဗန္တိ တေ ဇောတိရိဝိန္ဓနက္ခယာတိ ယထာ နာမ အနုပါဒါနော ဇာတဝေဒေါ နိဗ္ဗာယတိ၊ ဧဝမေဝံ အဘိသင်္ခါရဿ ဝိညာဏဿ အနဝသေသက္ခယာ နိဗ္ဗာယတိ။

၁၂၃။

‘‘ယထာပိ ဘမရော’’တိ ဂါထာယံ ဘမရောတိ ယာ ကာစိ မဓုကရဇာတိ။ ပုပ္ဖန္တိ ပုပ္ဖာရာမေ စရန္တော ပုပ္ဖဉ္စ တဿ ဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ အဟေဌယံ အဟေဌယန္တော အဝိနာသေန္တော စရတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ စရိတွာ စ ပလေတိ ရသမာဒါယာတိ ယာဝဒတ္ထံ ရသံ ပိဝိတွာ အပရမ္ပိ မဓုကရဏတ္ထာယ ရသံ ဂဟေတွာ ဍေတိ။ သော ဧကံ ဝနဂဟနံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ရုက္ခသုသိရာဒီသု တံ ရဇမိဿကံ ရသံ ဌပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန မဓုရရသံ မဓုံ ကရောတိ၊ န တဿ ပုပ္ဖာရာမေ စရိတပစ္စယာ ပုပ္ဖံ ဝါ တဿ ဝဏ္ဏော ဝါ ဂန္ဓော ဝါ ဝိနဿတိ၊ အထ ခေါ ပုပ္ဖံ ပါကတိကမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေတိ ဧဝံ ¶ သေက္ခော အသေက္ခော ဝါ အနဂါရိယမုနိ ကုလပဋိပါဋိယာ ဂါမေ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တော စရေယျာတိ အတ္ထော။ န ဟိ တဿ ဂါမေ စရဏပစ္စယာ သဒ္ဓါဟာနိ ဝါ ဘောဂဟာနိ ဝါ ဟောတိ၊ သဒ္ဓါပိ ဘောဂါပိ ပါကတိကာဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ စရိတွာ စ ပန ဂါမတော နိက္ခမိတွာ ဗဟိဂါမေ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ သင်္ဃာဋိံ ပညပေတွာ နိသိန္နော အက္ခဘဉ္ဇန- (မိ။ ပ။ ၆။၁။၂) ဝဏလေပနပုတ္တမံသူပမဝသေန (မိ။ ပ။ ၆။၁။၂၊ သံ။ နိ။ ၂။၆၃) ပစ္စဝေက္ခန္တော ¶ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ တထာရူပံ ဝနသဏ္ဍံ အနုပဝိသိတွာ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ သမ္မသန္တော မဂ္ဂဖလာနိ ဟတ္ထဂတာနေဝ ကရောတိ။ အသေက္ခမုနိ ပန ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမနုယုဉ္ဇတိ။ အယမဿ ဘမရေန မဓုကရေန သရိက္ခတာ။ ခီဏာသဝေါ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပေတောတိ။

ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတီတိ ယော နံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောက္ခေတိ မောစေတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခေဟီတိ ပါတိမောက္ခော။ သော ဧဝ ကာယိကဝါစသိကဿ ဝီတိက္ကမဿ သံဝရဏတော ပိဒဟနတော သံဝရော။ တေန ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတော သမန္နာဂတော ဟုတွာ သဗ္ဗိရိယာပထေသု စရတိ။ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နောတိ အာစာရေန စ ဂေါစရေန စ သမ္ပန္နော။ အဏုမတ္တေသူတိ အပ္ပမတ္တကေသု။ ဝဇ္ဇေသူတိ အကုသလဓမ္မေသု။ ဘယဒဿာဝီတိ ဘယံ ဒဿီ။ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသူတိ သိက္ခာပဒေသု ယံ ကိဉ္စိ သိက္ခိတဗ္ဗံ၊ တံ သဗ္ဗံ သမ္မာ အာဒိယိတွာ သိက္ခတိ။

ကာယကမ္မဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော၊ ကုသလေန ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါတိ ဧတ္ထ အာစာရဂေါစရဂ္ဂဟဏေနေဝ ကုသလေ ကာယကမ္မေ ဝစီကမ္မေ စ ဂဟိတေပိ ယသ္မာ ဣဒံ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ န အာကာသာဒီသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ကာယဝစီဒွါရေသု ဧဝ ပန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ တဿ ဥပ္ပတ္တိဒွါရဒဿနတ္ထံ ‘‘ကာယဝစီကမ္မေန သမန္နာဂတော၊ ကုသလေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တေန သမန္နာဂတော၊ တသ္မာ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝေါ၊ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပိ သီလမေဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ဧတံ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကတမေ စ ထပတိ ကုသလာ သီလာ? ကုသလံ ကာယကမ္မံ ကုသလံ ဝစီကမ္မံ၊ ပရိသုဒ္ဓံ အာဇီဝမ္ပိ ခေါ အဟံ ထပတိ သီလသ္မိံ ဝဒါမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၂၆၅)။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ယဿ ကာယိကံ စေတသိကဉ္စ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ ဟောတိ၊ သော ‘‘အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ ယော ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကကော ဟောတိ၊ တဿ ကာယိကံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ ယော စိတ္တသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကကော ဟောတိ၊ ဂမနာဒီသု ဥပ္ပန္နကိလေသံ ဥပ္ပန္နဋ္ဌာနေယေဝ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ တဿ စေတသိကံ ဝီရိယံ အာရဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အာရဒ္ဓဝီရိယော။ ထာမဝါတိ ဌိတိမာ။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ¶ ထိရပရက္ကမော။ အနိက္ခိတ္တဓုရော…ပေ… သစ္ဆိကိရိယာယာတိ သံကိလေသဓမ္မာနံ ပဟာနတ္ထံ ဝေါဒါနဓမ္မာနံ သမ္ပာဒနတ္ထံ ¶ ၊ ပစ္စက္ခကရဏတ္ထဉ္စ ဓုရံ အနိက္ခိပိတွာ ဝီရိယံ ဥဿုက္ကာပေန္တော ဝိဟရတိ။ ပညဝါတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယပရိဂ္ဂါဟိကာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ တေနာဟ ‘‘ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ’’တိ။

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမန္တိ မာတာပိတရော ဝိရူပေပိ အတ္တနော ပုတ္တကေ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗကံ ဝိယ မညန္တိ မာလာဂုဠေ ဝိယ သီသာဒီသု ကတွာ ပရိဟရမာနာ။ တေဟိ ဥဟဒိတာပိ ဩမုတ္တိတာပိ ဂန္ဓဝိလေပနံ ပဋိစ္ဆန္တာ ဝိယ သောမနဿံ အာပဇ္ဇန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမ’’န္တိ။ ပုတ္တပေမေန သမံ ပေမံ နာမ နတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂေါသမိတန္တိ ဂေါဟိ သမံ ဂေါဓနသဒိသံ အညံ ဓနံ နာမ နတ္ထိ။ သူရိယသမာ အာဘာတိ သူရိယာဘာယ သမာ အညာ အာဘာ နာမ နတ္ထိ။ သမုဒ္ဒပရမာတိ ယေ ကေစိ အညေ သရာ နာမ၊ သဗ္ဗေ တေ သမုဒ္ဒပရမာ။ သမုဒ္ဒေါ တေသံ ဥတ္တမော၊ သမုဒ္ဒသဒိသံ အညံ ဥဒကံ နိဒါနံ နာမ နတ္ထိ ဘဂဝါတိ ဝဒတိ။

ယသ္မာ ပန အတ္တပေမေန သမံ ပေမံ နတ္ထိ။ မာတာပိတရော ဟိ ဆဍ္ဍေတွာပိ ပုတ္တဓီတရော အပေါသေတွာ အတ္တာနမေဝ ပေါသေန္တိ။ ဓညေန စ သမံ ဓနံ နာမ နတ္ထိ။ တထာရူပေ ဟိ ကာလေ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒီနိပိ ဂေါမဟိံသာဒီနိပိ ဓညဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဓညသာမိကာနမေဝ သန္တိကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ပညာယ စ သမာ အာဘာ နာမ နတ္ထိ။ သူရိယာဒယော ဟိ ဧကဒေသံယေဝ ဩဘာသေန္တိ၊ ပစ္စုပ္ပန္နမေဝ စ တမံ ဝိနောဒေန္တိ၊ ပညာ ပန ဒသသဟဿိမ္ပိ လောကဓာတုံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကာတုံ သက္ကောတိ၊ အတီတံသာဒိပဋိစ္ဆာဒကဉ္စ တမံ ဝိဓမတိ။ မေဃဝုဋ္ဌိယာ စ သမော သရော နာမ နတ္ထိ။ နဒီ ဝါ ဟိ ဟောတု တဠာကာဒီနိ ဝါ၊ ဝုဋ္ဌိသမော သရော နာမ နတ္ထိ။ မေဃဝုဋ္ဌိယာ ဟိ ပစ္ဆိန္နာယ မဟာသမုဒ္ဒေ အင်္ဂုလိပဗ္ဗတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န ဟောတိ၊ ဝုဋ္ဌိယာ ပန ပဝတ္တမာနာယ ယာဝ အာဘဿရဘဝနာပိ ဧကောဒကံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ ဒေဝတာဝစနံ ပဋိက္ခိပနဝသေန ပဋိဂါထံ ဝဒန္တော ‘‘နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမ’’န္တိအာဒိမာဟ။

၁၂၄။

ကိံသူဓ ဘီတာတိ ကိံ နု ဘီတာ။ မဂ္ဂေါ စနေကာယတနော ပဝုတ္တောတိ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏဝသေန အနေကေဟိ ကာရဏေဟိ မဂ္ဂေါ ကထိတော၊ ဧဝံ သန္တေ ကိဿ ဘီတာ ဟုတွာ အယံ ဇနတာ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော အဂ္ဂဟေသီတိ ဝဒတိ။ ဘူရိပညာတိ ဗဟုပည ဥဿန္နပည။ ပရလောကံ န ဘာယေတိ ဣမသ္မာ လောကာ ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တော န ဘာယေယျ။

ပဏိဓာယာတိ ¶ ¶ ဌပေတွာ။ ဃရမာဝသန္တောတိ အနာထပိဏ္ဍိကာဒယော ဝိယ ဗဟွန္နပါနေ ဃရေ ဝသန္တော။ သံဝိဘာဂီတိ အစ္ဆရာယ ဂဟိတမ္ပိ နခေန ဖာလေတွာ ပရဿ ဒတွာဝ ဘုဉ္ဇနသီလော။ ဝဒညူတိ ယာစကာနံ ယာစနဝသေန ဝုတ္တဝစနညူ၊ ဝစနီယော ဝါ။ ဧတ္ထ စ ဝါစန္တိ စတ္တာရိ ဝစီသုစရိတာနိ ဂဟိတာနိ။ မနန္တိ တီဏိ မနောသုစရိတာနိ။ ကာယေနာတိ တီဏိ ကာယသုစရိတာနိ။ ဣမေ ဒသ ကုသလကမ္မပထာ ပုဗ္ဗသုဒ္ဓိအင်္ဂံ နာမ။ ‘‘ဗဟွန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တော’’တိ ဣမိနာ ယညဥပက္ခရော ဂဟိတော။ သဒ္ဓါတိ ဧကံ အင်္ဂံ၊ မုဒူတိ ဧကံ၊ သံဝိဘာဂီတိ ဧကံ၊ ဝဒညူတိ ဧကန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ သန္ဓာယ ‘‘ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော စတူသူ’’တိ အာဟ။

အပရော နယော – ‘‘ဝါစ’’န္တိအာဒီနိ တီဏိ အင်္ဂါနိ၊ ‘‘ဗဟွန္နပါန’’န္တိ ဣမိနာ ယညဥပက္ခရောဝ ဂဟိတော၊ ‘‘သဒ္ဓါ မုဒု သံဝိဘာဂီ ဝဒညူ’’တိ ဧကံ အင်္ဂံ။

အပရော ဒုကနယော နာမ ဟောတိ – ‘‘ဝါစံ မနဉ္စာ’’တိ ဧကံ အင်္ဂံ၊ ‘‘ကာယေန ပါပါနိ အကုဗ္ဗမာနော ဗဟွန္နပါနံ ဃရမာဝသန္တော’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သဒ္ဓါ မုဒူ’’တိ ဧကံ၊ ‘‘သံဝိဘာဂီ ဝဒညူ’’တိ ဧကန္တိ ဧတေသု စတူသု ဓမ္မေသု ဌိတော ဓမ္မေ ဌိတော နာမ ဟောတိ။ သော ဣတော ပရလောကံ ဂစ္ဆန္တောန ဘာယတိ။

ကာယသမာစာရမ္ပီတိအာဒိ ပါတိမောက္ခသံဝရဒဿနံ။ တတ္ထ ဒုဝိဓေနာတိ ဒွိဝိဓေန၊ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟီတိ အတ္ထော။ ဇညာတိ ဇာနေယျ။ သီလကထာ စ နာမေသာ ကမ္မပထဝသေန ဝါ ပဏ္ဏတ္တိဝသေန ဝါ ကထေတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ကမ္မပထဝသေန တာဝ ကထေန္တေန အသေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရော ပါဏာတိပါတာဒိန္နာဒါနမိစ္ဆာစာရေဟိ ကထေတဗ္ဗော။ ပဏ္ဏတ္တိဝသေန ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမဝသေန။ သေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရော ပါဏာတိပါတာဒိဝေရမဏီဟိ စေဝ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒအဝီတိက္ကမေန စ ကထေတဗ္ဗော။

အသေဝိတဗ္ဗဝစီသမာစာရော မုသာဝါဒါဒိဝစီဒုစ္စရိတေန စေဝ ဝစီဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဝီတိက္ကမေန စ ကထေတဗ္ဗော။ သေဝိတဗ္ဗဝစီသမာစာရော မုသာဝါဒါဒိဝေရမဏီဟိ စေဝ ဝစီဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒအဝီတိက္ကမေန စ ကထေတဗ္ဗော။

ပရိယေသနာ ¶ ပန ကာယဝါစာဟိ ပရိယေသနာ ဧဝ၊ သာ ကာယဝစီသမာစာရဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာပိ ယသ္မာ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလံ နာမ ဧတသ္မိံယေဝ ဒွါရဒွယေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န အာကာသေ၊ တသ္မာ ¶ အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ နသေဝိတဗ္ဗပရိယေသနာ အနရိယပရိယေသနာယ ကထေတဗ္ဗာ၊ သေဝိတဗ္ဗပရိယေသနာ အရိယပရိယေသနာယ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အနရိယပရိယေသနာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အတ္တနာ ဇာတိဓမ္မော သမာနော ဇာတိဓမ္မံယေဝ ပရိယေသတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၄)။ တထာ ‘‘ကတမာ စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အရိယပရိယေသနာ? ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော အတ္တနာ ဇာတိဓမ္မော သမာနော ဇာတိဓမ္မေ အာဒီနဝံ ဝိဒိတွာ အဇာတံ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၅)။

၁၇၀။

မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကောတိ ဇင်္ဃမဂ္ဂါဒယော ဝါ ဟောန္တု ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတမဂ္ဂါ ဝါ၊ သဗ္ဗေသမ္ပိ မဂ္ဂါနံ သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ပါပဓမ္မာနံ ပဟာနကရော နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ စတူသုပိ သစ္စေသု ဒုက္ခပရိဇာနနာဒိကိစ္စံ သာဓယမာနော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ သစ္စာနံ စတုရော ပဒါတိ ‘‘သစ္စံ ဘဏေ န ကုဇ္ဈေယျာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၂၄) အာဂတံ ဝစီသစ္စံ ဝါ ဟောတု၊ ‘‘သစ္စော ဗြာဟ္မဏော၊ သစ္စော ခတ္တိယော’’တိအာဒိဘေဒံ သမ္မုတိသစ္စံ ဝါ၊ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၃၁၊ ဥဒါ။ ၅၄၊ မဟာနိ။ ၂၀) ဒိဋ္ဌိသစ္စံ ဝါ၊ ‘‘ဧကဉှိ သစ္စံ န ဒုတိယမတ္ထီ’’တိ (သု။ နိ။ ၈၉၀၊ မဟာနိ။ ၁၁၉) ဝုတ္တံ ပရမတ္ထသစ္စံ ဝါ ဟောတု။ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဣမေသံ သစ္စာနံ ပရိဇာနိတဗ္ဗဋ္ဌေန ပဟာတဗ္ဗဋ္ဌေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗဋ္ဌေန ဘာဝေတဗ္ဗဋ္ဌေန ဧကပဋိဝေဓဋ္ဌေန တထပဋိဝေဓဋ္ဌေန စ ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စ’’န္တိအာဒယော (မဟာဝ။ ၁၄၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၃၈၇၊ မ။ နိ။ ၁။၁၂၀) စတုရော ပဒါ သေဋ္ဌာ နာမ။ ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနန္တိ ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ၅။၃၂၊ ဣတိဝု။ ၉၀) ဝစနတော နိဗ္ဗာနသင်္ခါတော ဝိရာဂေါ သဗ္ဗဓမ္မာနံ သေဋ္ဌော။ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာတိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဒေဝမနုဿာဒိဘေဒါနံ ဒွိပဒါနံ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ ဘဂဝါဝ သေဋ္ဌောတိ။

အဂ္ဂါနီတိ ဥတ္တမာနိ။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ အပဒါတိ နိပ္ပဒါ အဟိမစ္ဆာဒယော။ ဒွိပဒါတိ မနုဿပက္ခိဇာတာဒယော။ စတုပ္ပဒါတိ ဟတ္ထိအဿာဒယော ¶ ။ ဗဟုပ္ပဒါတိ သတပဒိအာဒယော။ ရူပိနောတိ ကာမာဝစရရူပါဝစရသတ္တာ။ အသညိနောတိ အသညီဘဝေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ။ နေဝသညီနာသညိနောတိ ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီတိ ဂုဏေဟိ အဂ္ဂေါ ဥတ္တမော သေဋ္ဌော အက္ခာယတိ။

အသင်္ခတာနန္တိ နိဗ္ဗာနမေဝ ဝုတ္တံ။ ဝိရာဂေါတိအာဒီနိ စ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမာနိ။ တဉှိ အာဂမ္မ သဗ္ဗေ ကိလေသာ ဝိရဇ္ဇန္တိ၊ သဗ္ဗေ ရာဂမဒါဒယော မဒါ နိမ္မဒါ ဟောန္တိ အဘာဝံ ဂစ္ဆန္တိ ¶ ၊ သဗ္ဗာ ပိပါသာ ဝိနယံ ဥပေန္တိ၊ သဗ္ဗေ အာလယာ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋာနိ ဥပစ္ဆိဇ္ဇန္တိ၊ တဏှာ ခီယတိ၊ သဗ္ဗပရိဠာဟာ ဝူပသမ္မန္တိ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ နိရုဇ္ဈတိ နိဗ္ဗာယတိ။ တသ္မာ တံ ဧတာနိ နာမာနိ လဘတီတိ။

ဓမ္မော စ ကုသလက္ခတောတိ တဿ သတ္ထုနော ဓမ္မော စ ကုသလော အနဝဇ္ဇော၊ အနဝဇ္ဇတ္တာ ဧဝ ပဋိပက္ခေဟိ ရာဂါဒီဟိ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗတိတ္ထိယဝါဒေဟိ စ အပရိက္ခတော။ တာနိ တီဏိ ဝိသိဿရေတိ ဧတာနိ တီဏိ ရတနာနိ လောကေ သဗ္ဗရတနေဟိ ဝိသိဿန္တိ ဂုဏဝသေန သဗ္ဗလောကံ အတိသေန္တီတိ အတ္ထော။

သမဏပဒုမသဉ္စယော ဂဏောတိ ပဒုမသဒိသာနံ အရိယသမဏာနံ သမူဟသင်္ခါတော ဂဏော။ ပဒုမန္တိ ဟိ ပရိပုဏ္ဏသတပတ္တဿ သရောရုဟဿ နာမံ။ အရိယပုဂ္ဂလာ စ သဗ္ဗထာပိ ပရိပုဏ္ဏဂုဏာတိ ပဒုမသဒိသာ ဝုတ္တာ။ ဝိဒူနံ သက္ကတောတိ ဝိဒူဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ သက္ကတော။ နရဝရဒမကောတိ နရဝရော စ ပုရိသာနံ ဒမကော နာယကော စာတိ အတ္ထော။ လောကဿ ဥတ္တရီတိ လောကဿ ဥပရိ ဌိတာနိ၊ သဗ္ဗလောကေ ဥတ္တမာနီတိ အတ္ထော။

နိရုပဒါဟောတိ ရာဂပရိဠာဟာဒီဟိ အနုပဒါဟော။ သစ္စနာမောတိ အဝိတထနာမော ယထာဘုစ္စဂုဏေဟိ အာဂတနာမော။ သဗ္ဗာဘိဘူတိ သဗ္ဗလောကံ အတ္တနော ဂုဏေဟိ အဘိဘဝိတွာ ဌိတော။ သစ္စဓမ္မောတိ ဝဋ္ဋတော ဧကန္တနိဿရဏဘာဝေန အဝိတထော သဟ ပရိယတ္တိယာ နဝဝိဓောပိ လောကုတ္တရဓမ္မော၊ တတော ဧဝ နတ္ထညော တဿ ဥတ္တရီတိ တဿ ဥတ္တရိ အဓိကဂုဏော အညော စ ဓမ္မော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ အရိယသင်္ဃောဝ နိစ္စံ သဗ္ဗကာလံ ဝိဒူဟိ သဗ္ဗပဏ္ဍိတေဟိ ပူဇိတော။

‘‘ဧကာယန’’န္တိ ¶ ဂါထာယ ဧကာယနန္တိ ဧကံ မဂ္ဂံ။ မဂ္ဂဿ ဟိ –

‘‘မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော ပဇ္ဇော၊ အဉ္ဇသံ ဝဋုမာယနံ၊

နာဝါ ဥတ္တရသေတု စ၊ ကုလ္လော စ ဘိသိ သင်္ဂမော’’တိ။ (စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၁၀၁) –

ဗဟူနိ နာမာနိ၊ သွာယံ ဣဓ အယနနာမေန ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဧကာယနန္တိ ဧကမဂ္ဂံ၊ န ဒွေဓာပထဘူတန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ဧကေန အယိတဗ္ဗန္တိ ဧကာယနံ။ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝိဝေကဋ္ဌေန ¶ ပဝိဝိတ္တေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အယန္တိ ဝါ ဧတေနာတိ အယနော၊ သံသာရတော နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဧကဿ ဝါ သဗ္ဗသတ္တသေဋ္ဌဿ ဘဂဝတော အယနောတိ ဧကာယနော။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တေန အညေပိ အယန္တိ၊ တထာပိ ဘဂဝတောဝ သော အယနော၊ တေန ဥပ္ပာဒိတတ္တာ။ ယထာဟ – ‘‘သော ဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဘဂဝါ အနုပ္ပန္နဿ မဂ္ဂဿ ဥပ္ပာဒေတာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၇၉)။ အယတီတိ ဝါ အယနော၊ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဧကသ္မိံ ဣမသ္မိံယေဝ ဓမ္မဝိနယေ အယနော၊ န အညတ္ထာတိ ဧကာယနော။ ယထာဟ – ‘‘ဣမသ္မိံ ခေါ၊ သုဘဒ္ဒ၊ ဓမ္မဝိနယေ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဥပလဗ္ဘတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၄)။ အပိ စ ပုဗ္ဗဘာဂေ နာနာမုခဘာဝနာယ ပဝတ္တောပိ အပရဘာဂေ ဧကံ နိဗ္ဗာနမေဝ အယတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကာယနော၊ တံ ဧကာယနံ။

ဇာတိခယန္တဒဿီတိ ဇာတိယာ ခယသင်္ခါတော အန္တော ဇာတိခယန္တော။ ဇာတိယာ အစ္စန္တခယန္တော နိဗ္ဗာနံ၊ တံ ပဿီတိ ဇာတိခယန္တဒဿီ။ ‘‘မဂ္ဂံ ပဇာနာတိ ဟိတာနုကမ္ပီ’’တိပိ ပါဌော။ တဿတ္ထော – ဝုတ္တပ္ပကာရံ ဧကာယနသင်္ခါတံ မဂ္ဂံ သယမ္ဘုဉာဏေန ဘဂဝါ ပဇာနာတိ၊ ဇာနန္တော စ တေန တေန ဟိတေန သတ္တေ အနုကမ္ပတီတိ။ ဣဒါနိ တဿ မဂ္ဂဿ ဧကာယနဘာဝံ၊ တီသုပိ ကာလေသု ဧကန္တနိယျာနတဉ္စ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ဧတေန မဂ္ဂေန တရိံသု ပုဗ္ဗေ၊ တရိဿန္တိ ယေ စ တရန္တိ ဩဃ’’န္တိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ယေ အတီတမဒ္ဓါနံ ကာမောဃာဒိစတုဗ္ဗိဓံ ဩဃံ တရိံသု၊ ယေ တံ အနာဂတမဒ္ဓါနံ တရိဿန္တိ၊ ဧတရဟိ စ တရန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ ဧတေနေဝ မဂ္ဂေန၊ န အညေနာတိ။ ဝိသုဒ္ဓိပေက္ခာတိ စတုရောဃနိတ္ထရဏေန အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိံ နိဗ္ဗာနံ အပေက္ခန္တာ၊ ပရိနိဗ္ဗာယိတုကာမာတိ အတ္ထော။

ဧဝံ ¶ ဒုဝိဓမ္ပိ သာသနပဋ္ဌာနံ နာနာသုတ္တပဒါနိ ဥဒါဟရန္တေန ဝိဘဇိတွာ ဣဒါနိ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘လောကိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ ဒဿနဘာဂိယေန စ ဘာဝနာဘာဂိယေန စာတိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေန။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယမေဝ ဟိ ဒဿနဘာဂိယံ ဘာဝနာဘာဂိယန္တိ ဒွိဓာ ဘိန္ဒိတွာ ဒဿိတံ။ လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စာတိ လောကိယံ လောကုတ္တရဉ္စ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ ဒဿနဘာဂိယာဒီဟိ စာတိ ဥဘယေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ယသ္မိံ သုတ္တေတိအာဒိ နိဒ္ဒိသနာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ သံကိလေသဘာဂိယန္တိ သံကိလေသကောဋ္ဌာသသဟိတံ၊ သံကိလေသတ္ထဒီပနန္တိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။

ဧဝံ လောကိယတ္တိကဿ သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ သံသန္ဒနံ ဒဿေတွာ ဣမိနာ နယေန သေသတိကာနံ သေသပဒါနဉ္စ သံသန္ဒနံ သုဝိညေယျန္တိ တံ အနုဒ္ဓရိတွာ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ ¶ သမတိက္ကမနံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒိပိ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ လောကိယမေဝ။ တထာပိ လောကုတ္တရသုတ္တာနိ ဝိယ လောကိယသုတ္တာနံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဿ သမတိက္ကမာယ ဟောတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဿ သုတ္တဿ နိဂ္ဃာတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိဂ္ဃာတာယာတိ ပဟာနာယ။ သုတ္တသီသေန စေတ္ထ သုတ္တတ္ထော ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယသ္မာ စ ဝေါဒါနဓမ္မာ ဝိယ သံကိလေသဓမ္မာနံ ဒဿနဘူမိသမတိက္ကမနေနေဝ ဘာဝနာဘူမိ အဓိဂန္တဗ္ဗာ၊ တသ္မာ ‘‘ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒဿနဘာဂိယဿ သုတ္တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန အသေက္ခဓမ္မေသု ဥပ္ပန္နေသု မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ ဈာနဘာဝနာပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထာ ဧဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဘာဝနာဘာဂိယဿ သုတ္တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယ၊ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထ’’န္တိ စ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ တိကပဒေဟေဝ သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘လောကုတ္တရ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကဗီဇိနာတိအာဒီသု ယော သောတာပန္နော ဟုတွာ ဧကမေဝ အတ္တဘာဝံ ဇနေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဧကဗီဇီ နာမ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဧကဗီဇီ? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော ဟောတိ အဝိနိပါတဓမ္မော ¶ နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော။ သော ဧကံယေဝ မာနုသကံ ဘဝံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဧကဗီဇီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၃)။

ယော ပန ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနိ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ၊ အယံ ကောလံကောလော နာမ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ကောလံကောလော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏံ…ပေ… ပရာယဏော။ သော ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ကုလာနိ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကောလံကောလော’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၂)။

တတ္ထ ကုလာနီတိ ဘဝေ။ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါတိ ဣဒမေတ္ထ ဒေသနာမတ္တမေဝ။ ယာဝ ဆဋ္ဌဘဝါ သံသရန္တောပိ ကောလံကောလော ဟောတိ ဧဝ။

ယော ¶ ပန သတ္တ ဘဝေ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ၊ အယံ သတ္တက္ခတ္တုပရမော နာမ။ ယထာဟ –

‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သတ္တက္ခတ္တုပရမော? ဣဓေကစ္စော…ပေ… ပရာယဏော။ သော သတ္တက္ခတ္တုံ ဒေဝေ စေဝ မာနုသေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သတ္တက္ခတ္တုပရမော’’တိ (ပု။ ပ။ ၃၁)။

ကော ပန တေသံ ဧတံ ပဘေဒံ နိယမေတီတိ? ကေစိ တာဝ ‘‘ပုဗ္ဗဟေတု နိယမေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကေစိ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေါ’’၊ ကေစိ ‘‘ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ’’။ ကေစိ ‘‘တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝိပဿနာ’’တိ။ တတ္ထ ပုဗ္ဗဟေတု နိယမေတီတိ ဝါဒေ ပဌမမဂ္ဂဿ ဥပနိဿယော ကတော နာမ ဟောတိ။ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိရုပနိဿယာ ဥပ္ပန္နာတိ အာပဇ္ဇတိ။ ပဌမမဂ္ဂေါ နိယမေတီတိ ဝါဒေ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ နိရတ္ထကတာ အာပဇ္ဇတိ။ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ နိယမေန္တီတိ ဝါဒေ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေ အနုပ္ပန္နေ ဧဝ ဥပရိ တယော မဂ္ဂါ ဥပ္ပန္နာ’’တိ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိပဿနာ နိယမေတီတိ ဝါဒေါ ပန ယုဇ္ဇတိ။ သစေ ဟိ ဥပရိ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ ဝိပဿနာ ဗလဝတီ ဟောတိ၊ ဧကဗီဇီ နာမ ဟောတိ။ တတော မန္ဒတရာ ကောလံကောလော။ တတော မန္ဒတရာ သတ္တက္ခတ္တုပရမောတိ။ ဧတ္ထ စ ယော မနုဿေသု ဧဝ သတ္တက္ခတ္တုံ သံသရိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ယော စ ¶ ဒေဝေသုယေဝ သတ္တက္ခတ္တုံ သံသရိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ ဣမေ န ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ ယော ပန ကာလေန ဒေဝေသု၊ ကာလေန မနုဿေသူတိ ဝေါမိဿကနယေန သံသရိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ သော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ‘‘သတ္တက္ခတ္တုပရမော’’တိ ဣဒံ ဣဓဋ္ဌကဝေါကိဏ္ဏဝဋ္ဋဇ္ဈာသယဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝဋ္ဋဇ္ဈာသယော ဟိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဆ ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ အကနိဋ္ဌေ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ။

တတ္ထ ယော သဒ္ဓံ ဓုရံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ သော မဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဓါနုသာရီ နာမ ဟောတိ။ ဖလက္ခဏေ ပန သဒ္ဓါဝိမုတ္တော နာမ ဟုတွာ ဝုတ္တနယေန ဧကဗီဇိအာဒိဘေဒေါ ဟောတိ။ ယော ပန ပညံ ဓုရံ ကတွာ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ၊ သော မဂ္ဂက္ခဏေ ဓမ္မာနုသာရီ နာမ။ ဖလက္ခဏေ ပန ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော နာမ ဟုတွာ ဧကဗီဇိအာဒိဘေဒေါ ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အလာဘိနော ဝသေန ဝုတ္တံ။ လာဘီ ပန ဖလက္ခဏေ ကာယသက္ခီ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ ယေ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တကာယသက္ခိနာမကာ တယော သောတာပန္နာ၊ တေ ဧကဗီဇိအာဒီဟိ တီဟေဝ သင်္ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ – ‘‘ပဉ္စဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ဧကဗီဇိနာ…ပေ… ဓမ္မာနုသာရိနာ’’တိ၊ ဧဝံ ပဉ္စဟိ။

ဒွါဒသဟိ ¶ ပုဂ္ဂလေဟီတိ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌော၊ သကဒါဂါမီ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌော၊ အဘေဒေန အနာဂါမီ၊ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိအာဒယော ပဉ္စ၊ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တကာယသက္ခိနော တယောတိ ဘေဒေန အဋ္ဌာတိ၊ ဧဝံ ဒွါဒသဟိ။ တတ္ထ ဟိ ယော အဝိဟာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ အာယုဝေမဇ္ဈံ အပ္ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ။ ယော ပန အာယုဝေမဇ္ဈံ အတိက္ကမိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ။ တထာ ယော အဝိဟာဒီသု ဥပပန္နော အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အယံ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ။ ယော ပန သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ၊ အယံ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ။ ဥဒ္ဓံ ဥပရူပရိ ဗြဟ္မလောကေ ဥပပတ္တိသောတော ဧတဿာတိ ဥဒ္ဓံသောတော။ ပဋိသန္ဓိဝသေန အကနိဋ္ဌေ ဂစ္ဆတီတိ အကနိဋ္ဌဂါမီ။

တတ္ထ အတ္ထိ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ အတ္ထိ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ၊ အတ္ထိ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ အတ္ထိ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီတိ။ တတ္ထ ယော ဣဓ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ အဝိဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော ¶ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ဥပရူပရိ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အကနိဋ္ဌံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန အဝိဟာဒီသု နိဗ္ဗတ္တော တတ္ထေဝ အပရိနိဗ္ဗာယိတွာ အကနိဋ္ဌမ္ပိ အပ္ပတွာ ဥပရူပရိ ဗြဟ္မလောကေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ဣတော စဝိတွာ အကနိဋ္ဌေယေဝ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ပန အဝိဟာဒီသု စတူသု အညတရသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တတ္ထေဝ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တာဒယော ဝုတ္တဝိဘာဂါယေဝ။

နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟီတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနံ အလာဘီ အရဟာ ပညာဝိမုတ္တော နာမ။ တေသံ ပန လာဘီ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခဝသေန ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ ရူပကာယနာမကာယသင်္ခါတတော ဥဘတော ဘာဂတော ဝိမုတ္တတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော နာမ။ သမသီသိနာတိ ဧတ္ထ တိဝိဓော သမသီသီ – ဣရိယာပထသမသီသီ၊ ရောဂသမသီသီ၊ ဇီဝိတသမသီသီတိ။

တတြ ယော ဌာနာဒီသု ဣရိယာပထေသု ယေနေဝ ဣရိယာပထေန သမန္နာဂတော ဟုတွာ ဝိပဿနံ အာရဘတိ၊ တေနေဝ ဣရိယာပထေန အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ဣရိယာပထသမသီသီ နာမ။ ယော ပန ဧကံ ရောဂံ ပတွာ အန္တောရောဂေ ဧဝ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝ ရောဂေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ အယံ ရောဂသမသီသီ နာမ။ ပလိဗောဓသီသံ တဏှာ၊ ဗန္ဓနသီသံ မာနော၊ ပရာမာသသီသံ ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိက္ခေပသီသံ ဥဒ္ဓစ္စံ၊ ကိလေသသီသံ အဝိဇ္ဇာ၊ အဓိမောက္ခသီသံ သဒ္ဓါ၊ ပဂ္ဂဟသီသံ ဝီရိယံ၊ ဥပဋ္ဌာနသီသံ သတိ၊ အဝိက္ခေပသီသံ သမာဓိ၊ ဒဿနသီသံ ပညာ၊ ပဝတ္တသီသံ ¶ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ၊ ဂေါစရသီသံ ဝိမောက္ခော၊ သင်္ခါရသီသံ နိရောဓောတိ တေရသသု သီသေသု ကိလေသသီသံ အဝိဇ္ဇံ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ပရိယာဒိယတိ၊ ပဝတ္တသီသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စုတိစိတ္တံ ပရိယာဒိယတိ။ တတ္ထ အဝိဇ္ဇာပရိယာဒါယကံ စိတ္တံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ။ ဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယာဒါယကံ အဝိဇ္ဇံ ပရိယာဒါတုံ န သက္ကောတိ။ အညံ အဝိဇ္ဇာပရိယာဒါယကံ စိတ္တံ၊ အညံ ဇီဝိတိန္ဒြိယပရိယာဒါယကံ။ ယဿ စေတံ သီသဒွယံ သမံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ သော ဇီဝိတသမသီသီ နာမ။

ကထံ ¶ ပနိဒံ သမံ ဟောတီတိ? ဝါရသမတာယ။ ယသ္မိဉှိ ဝါရေ မဂ္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ ပဉ္စ ပစ္စဝေက္ခဏာနိ၊ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေ ပဉ္စ၊ အနာဂါမိမဂ္ဂေ ပဉ္စ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေ စတ္တာရီတိ ဧကူနဝီသတိမေ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေ ပတိဋ္ဌာယ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတော ဣမာယ ဝါရသမတာယ ဣဒံ ဥဘယသီသပရိယာဒါနမ္ပိ သမံ ဟောတိ နာမ။ တေနာယံ ပုဂ္ဂလော ‘‘ဇီဝိတသမသီသီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ အယမေဝ ဣဓာဓိပ္ပေတော။ ဧဝံ သုညတဝိမုတ္တာဒယော တယော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ပညာဝိမုတ္တော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော သမသီသီတိ သတ္တ သာဝကာ အရဟန္တော၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။

ရာဂစရိတောတိ ရာဂသဟိတံ စရိတံ ဧတဿာတိ ရာဂစရိတော။ ရာဂေန ဝါ စရိတော ပဝတ္တိတော ရာဂစရိတော၊ ရာဂဇ္ဈာသယော ရာဂါဓိကောတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ရာဂမုခေ ဌိတောတိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနေ ဌိတော၊ ပရိယုဋ္ဌိတရာဂေါတိ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ။ လောကိယံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ သံကိလေသဘာဂိယဉှိ သုတ္တံ ရာဂစရိတေဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ တတ္ထ ‘‘လောကိယံ၊ သတ္တာဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ပဒဒွယံ အနုဝတ္တမာနံ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယ’’န္တိ။ သီလဝန္တေဟီတိ သီလဝန္တာဒီဟိ ပုဂ္ဂလေဟိ။ ပကတိသီလန္တိအာဒိ ယေဟိ သမန္နာဂတာ၊ တေ ပုဂ္ဂလာ။ တေသံ ဒဿနေန ပုဂ္ဂလာနံ ဥပလက္ခဏံ။ အထ ဝါ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ပကတိသီလာဒိဝသေန၊ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ ပကတိသီလဝန္တာဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမဿ နယဿ ဒဿနတ္ထံ ‘‘သီလဝန္တေဟိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ ‘‘ပကတိသီလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တံ ပကတိသီလာဒီနံ ပဉ္စန္နံ ဧဝ ဂဟဏံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ပတ္တိဒါနအဗ္ဘနုမောဒနဓမ္မဿဝနဒေသနာဒိဋ္ဌိဇုကမ္မာဒီနမ္ပိ စေတ္ထ သမ္ဘဝတော။ တေသမ္ပိ ဝါ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ပဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ¶ ပကတိသီလန္တိ သမ္ပတ္တဝိရတိသီလံ။ စိတ္တပ္ပသာဒေါတိ ကမ္မဖလသဒ္ဓါ ရတနတ္တယသဒ္ဓါ စ။ ဉာဏံ ပညာယ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မိံ သုတ္တေ ပညာ အာဂတာ၊ တံ သုတ္တံ ဉာဏန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ န ကေဝလံ ပညာပရိယာယေနေဝ၊ အထ ခေါ ပညိန္ဒြိယာဒိပရိယာယေနပိ ယတ္ထ ပညာ အာဂတာ၊ တံ သုတ္တံ ဉာဏန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘ပညိန္ဒြိယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော ဧဝ။ ယံ ဝါ ပနာတိအာဒီသု ယံ ဝါ အညံ ကိဉ္စိ ပညာယ အဓိဝစနံ။ သဗ္ဗံ တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သုတ္တေ အာဂတံ၊ တံ သုတ္တံ ဉာဏန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရေဟီတိ ¶ ယသ္မိံ သုတ္တေ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ၊ ဗာဟိရာနိ စ အာယတနာနိ အာဂတာနိ၊ တံ သုတ္တံ တေဟိ အာယတနေဟိ ဉာဏံ ဉေယျန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ပညာပိ အာရမ္မဏဘူတာ ဉေယျန္တိ ဉေယျတော ဝိသုံ ကတွာ ပညာ ဝုတ္တာ။ တထာ ဟိ ပညာ ဉာဏန္တရဿ အာရမ္မဏန္တိ ကတ္ထစိ သုတ္တေ ဉေယျဘာဝေနပိ ဝုစ္စတိ။ ယံ ကိဉ္စိ အာရမ္မဏဘူတန္တိ ယံ ကိဉ္စိ ဉာဏဿ ဝိသယဘူတံ ရူပါဒိ။ အဇ္ဈတ္တိကံ ဝါ ဗာဟိရံ ဝါတိ ဝါ-သဒ္ဒေန ဩဠာရိကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သဗ္ဗံ တံ သင်္ခတေန အသင်္ခတေန စာတိ သဗ္ဗံ တံ ယထာသမ္ဘဝံ သင်္ခတဘာဝေန အသင်္ခတဘာဝေန စ ဉေယျန္တိ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဉေယျဓမ္မဝသေန ဟိ ဉေယျသုတ္တံ ဉေယျန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ ဘဂဝါ အညတရဝစနံ ဘာသတီတိ လောကိယလောကုတ္တရာဒိသုတ္တေသု ဧကသ္မိံ သုတ္တေ ဒွေ။ တေသု ယံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ အညတရဝစနံ ဧကဿေဝ ကထနံ ဘာသတိ နိဒ္ဒိသတိ။ သဗ္ဗံ တံ ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌံ ဓာရယိတဗ္ဗန္တိ တံ ယထာ သဗ္ဗံ သုတ္တံ လောကိယာဒီသု ယဒိ အညတရဝသေန၊ အထ ဥဘယဝသေန ယထာ ယထာ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ တထာ တထာ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ တံ တံ ပဓာနဘာဝေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

ကိလေသသဟိတညေဝ ကမ္မံ ဝိပါကဿ ဟေတု၊ န ဣတရန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုဝိဓော ဟေတု ယဉ္စ ကမ္မံ ယေ စ ကိလေသာ’’တိ။ သမုဒယော ကိလေသာတိ ဧတ္ထ ‘‘သမုဒယော’’တိ ဧတေန သမုဒယပက္ခိယာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ကိလေသာ’’တိ စ ကိလေသဝန္တော၊ သံကိလိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ယံ ဒိဿတီတိ ယံ ယံ ဒိဿတိ။ တာသု တာသု ဘူမီသူတိ ပုထုဇ္ဇနဘူမိအာဒီသု။ ကပ္ပိယာနုလောမေနာတိ ကပ္ပိယေန စ ကပ္ပိယာနုလောမေန စ။ တတ္ထ ကပ္ပိယံ ပါဠိယံ သရူပတော ဝုတ္တံ၊ ကပ္ပိယာနုလောမံ မဟာပဒေသဝသေန နယတော ဒဿိတံ။ ပဋိက္ခိတ္တကာရဏေနာတိ ယေန ကာရဏေန ဘဂဝတာ ယံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တေန ကာရဏေန တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ ဧကန္တေန သရာဂါဒိသံဝတ္တနမေဝ ဟိ ဘဂဝတာ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ သရာဂါယ သံဝတ္တနာဒိကာရဏေန နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ¶ ။ ဓမ္မဿာတိ အသင်္ခတဓမ္မဿ။ အရိယဓမ္မာနန္တိ မဂ္ဂဖလဓမ္မာနံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထ စ ယထာ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ အညမညံ သံသဂ္ဂတော အနေကဝိဓော ပဋ္ဌာနဘေဒေါ ဣစ္ဆိတော၊ ဧဝံ လောကိယသတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိသံသဂ္ဂတောပိ အနေကဝိဓော ပဋ္ဌာနဘေဒေါ သမ္ဘဝတိ။ ပါဠိယံ ပန ဥဘယတ္ထာပိ ဧကဒေသဒဿနဝသေန အာဂတတ္တာ နယဒဿနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သက္ကာ ဟိ ဣမိနာ ¶ နယေန ဝိညုနာ တေ နိဒ္ဓါရေတုန္တိ။ ယထာ စ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ လောကိယာဒီနဉ္စ ဝိသုံ ဝိသုံ သံသဂ္ဂဘေဒဝသေန အယံ ပဋ္ဌာနဘေဒေါ အနေကဝိဓော လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ဥဘယေသမ္ပိ သံသဂ္ဂဝသေန အယံ နယော ယထာရဟံ လဗ္ဘတေဝ။ လဗ္ဘတိ ဟိ လောကိယံ သုတ္တံ ကိဉ္စိ သံကိလေသဘာဂိယံ၊ ကိဉ္စိ ဝါသနာဘာဂိယံ။ တထာ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ ကိဉ္စိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ၊ ကိဉ္စိ အသေက္ခဘာဂိယန္တိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။

ဧဝံ သောဠသဝိဓေ ပဋ္ဌာနေ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓံ ပဋ္ဌာနံ ပက္ခိပိတွာ၊ အဋ္ဌဝီသတိဝိဓေ စ ပဋ္ဌာနေ သောဠသဝိဓံ ပက္ခိပိတွာ ယထာရဟံ ဒုကတိကာဒိဘေဒေန သမ္ဘဝတော ပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော စ ခေါ တီသု ပိဋကေသု လဗ္ဘမာနဿ သုတ္တပဒဿ ဝသေန။ ယသ္မာ ပန တာနိ တာနိ သုတ္တပဒါနိ ဥဒါဟရဏဝသေန နိဒ္ဓါရေတွာ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ဝိတ္ထာရိယမာနေ အတိပပဉ္စော ဟောတိ၊ အတိဘာရိယာ စ နေတ္တိသံဝဏ္ဏနာ၊ သက္ကာ စ ဣမိနာ နယေန ဝိညုနာ အယမတ္ထော ဝိညာတုံ၊ တသ္မာ န တံ ဝိတ္ထာရယိမှ။ တေနေဝ ဟိ ပါဠိယံ အညမညသံသဂ္ဂဝသေန ပဋ္ဌာနဝိဘာဂေါ ဧကဒေသေနေဝ ဒဿိတော၊ န နိပ္ပဒေသတောတိ။

သာသနပဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာ

ဧတ္တာဝတာ ¶ စ –

ဟာရေ နယေ စ ပဋ္ဌာနေ၊ သုဝိသုဒ္ဓဝိနိစ္ဆယံ၊

ဝိဘဇန္တော နဝင်္ဂဿ၊ သာသနဿတ္ထဝဏ္ဏနံ။

နေတ္တိပ္ပကရဏံ ဓီရော၊ ဂမ္ဘီရံ နိပုဏဉ္စ ယံ၊

အဒေသယိ မဟာထေရော၊ မဟာကစ္စာယနော ဝသီ။

သဒ္ဓမ္မာဝတရဋ္ဌာနေ၊ ပဋ္ဋနေ နာဂသဝှယေ၊

ဓမ္မာသောကမဟာရာဇ-ဝိဟာရေ ဝသတာ မယာ။

စိရဋ္ဌိတတ္ထံ ယာ တဿ၊ အာရဒ္ဓါ အတ္ထဝဏ္ဏနာ၊

ဥဒါဟရဏသုတ္တာနံ၊ လက္ခဏာနဉ္စ သဗ္ဗသော။

အတ္ထံ ¶ ပကာသယန္တီ သာ၊ အနာကုလဝိနိစ္ဆယာ၊

သမတ္တာ သတ္တဝီသာယ၊ ပါဠိယာ ဘာဏဝါရတော။

ဣတိ တံ သင်္ခရောန္တေန၊ ယံ တံ အဓိဂတံ မယာ၊

ပုညံ တဿာနုဘာဝေန၊ လောကနာထဿ သာသနံ။

ဩဂါဟေတွာ ဝိသုဒ္ဓါယ၊ သီလာဒိပဋိပတ္တိယာ၊

သဗ္ဗေပိ ဒေဟိနော ဟောန္တု၊ ဝိမုတ္တိရသဘာဂိနော။

စိရံ ¶ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ၊

တသ္မိံ သဂါရဝါ နိစ္စံ၊ ဟောန္တု သဗ္ဗေပိ ပါဏိနော။

သမ္မာ ဝဿတု ကာလေန၊ ဒေဝေါပိ ဇဂတီပတိ၊

သဒ္ဓမ္မနိရတော လောကံ၊ ဓမ္မေနေဝ ပသာသတူတိ။

ဣတိ ဗဒရတိတ္ထဝိဟာရဝါသိနာ အာစရိယဓမ္မပါလေန ကတာ

နေတ္တိပ္ပကရဏဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ သမတ္တာတိ။

နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။