📜

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ခုဒ္ဒကနိကာယေ

နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ

သံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁ ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁ ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ) ရတနတ္တယဝန္ဒနာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဿ ဓမ္မဿ ပဘဝနိဿယဝိသုဒ္ဓိပဋိဝေဒနတ္ထံ၊ တံ ပန ဓမ္မသံဝဏ္ဏနာသု ဝိညူနံ ဗဟုမာနုပ္ပာဒနတ္ထံ၊ တံ သမ္မဒေဝ တေသံ ဥဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိက္ကမလဒ္ဓဗ္ဗာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သဗ္ဗဟိတသုခနိပ္ဖာဒနတ္ထံ။ အထ ဝါ မင်္ဂလဘာဝတော၊ သဗ္ဗကိရိယာသု ပုဗ္ဗကိစ္စဘာဝတော၊ ပဏ္ဍိတေဟိ သမ္မာစရိတဘာဝတော၊ အာယတိံ ပရေသံ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအာပဇ္ဇနတော စ သံဝဏ္ဏနာယံ ရတနတ္တယပဏာမကိရိယာ။ အထ ဝါ ရတနတ္တယပဏာမကရဏံ ပူဇနီယပူဇာပုညဝိသေသနိဗ္ဗတ္တနတ္ထံ၊ တံ အတ္တနော ယထာလဒ္ဓသမ္ပတ္တိနိမိတ္တဿ ကမ္မဿ ဗလာနုပ္ပဒါနတ္ထံ၊ အန္တရာ စ တဿ အသင်္ကောစနတ္ထံ၊ တဒုဘယံ အနန္တရာယေန အဋ္ဌကထာယ ပရိသမာပနတ္ထံ။ ဣဒမေဝ စ ပယောဇနံ အာစရိယေန ဣဓာဓိပ္ပေတံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဝန္ဒနာဇနိတံ…ပေ… တဿ တေဇသာ’’တိ။ ဝတ္ထုတ္တယပူဇာ ဟိ နိရတိသယပုညက္ခေတ္တသမ္ဗုဒ္ဓိယာ အပရိမေယျပ္ပဘာဝေါ ပုညာတိသယောတိ ဗဟုဝိဓန္တရာယေပိ လောကသန္နိဝါသေ အန္တရာယနိဗန္ဓနသကလသံကိလေသဝိဒ္ဓံသနာယ ပဟောတိ၊ ဘယာဒိဥပဒ္ဒဝဉ္စ နိဝါရေတိ။ ယထာဟ –

‘‘ပူဇာရဟေ ပူဇယတော၊ ဗုဒ္ဓေ ယဒိ ဝ သာဝကေ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၉၅၊ အပ။ ထေရ ၁။၁၀။၁) စ၊

တထာ –

‘‘ယေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗုဒ္ဓေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ တေ ပသန္နာ၊ အဂ္ဂေ ခေါ ပန ပသန္နာနံ အဂ္ဂေါ ဝိပါကော ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၄၊ ဣတိဝု။ ၉၀) စ၊

တထာ –

‘‘‘ဗုဒ္ဓါ’တိ ကိတ္တယန္တဿ၊ ကာယေ ဘဝတိ ယာ ပီတိ၊

ဝရမေဝ ဟိ သာ ပီတိ၊ ကသိဏေနပိ ဇမ္ဗုဒီပဿ၊

‘‘‘ဓမ္မော’တိ…ပေ… ‘သင်္ဃော’တိ…ပေ… ဒီပဿာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၆၊ ဣတိဝု။ အဋ္ဌ ၉၀၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၄။၃၄) စ၊

တထာ –

‘‘ယသ္မိံ၊ မဟာနာမ၊ သမယေ အရိယသာဝကော တထာဂတံ အနုဿရတိ၊ နေဝဿ တသ္မိံ သမယေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ န ဒေါသ…ပေ… န မောဟပရိယုဋ္ဌိတံ စိတ္တံ ဟောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ၁၁။၁၁) စ၊

တထာ –

‘‘အရညေ ရုက္ခမူလေ ဝါ…ပေ…၊

ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ၊ လောမဟံသော န ဟေဿတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၉) စ၊

တတ္ထ ယဿ ရတနတ္တယဿ ဝန္ဒနံ ကတ္တုကာမော၊ တဿ ဂုဏာတိသယယောဂသန္ဒဿနတ္ထံ ‘‘မဟာကာရုဏိက’’န္တိအာဒိနာ ဂါထာတ္တယမာဟ။ ဂုဏာတိသယယောဂေန ဟိ ဝန္ဒနာရဟဘာဝေါ၊ ဝန္ဒနာရဟေ စ ကတာ ဝန္ဒနာ ယထာဓိပ္ပေတပ္ပယောဇနံ သာဓေတီတိ။ တတ္ထ ယဿာ သံဝဏ္ဏနံ ကတ္တုကာမော၊ သာ နေတ္တိ ဝိသေသတော ယထာနုလောမသာသနသန္နိဿယာ၊ တဿ စ ဝိစိတ္တာကာရပ္ပဝတ္တိဝိဘာဝိနီ။ တထာ ဟိ သုတ္တန္တဒေသနာ န ဝိနယဒေသနာ ဝိယ ကရုဏာပ္ပဓာနာ၊ နာပိ အဘိဓမ္မဒေသနာ ဝိယ ပညာပ္ပဓာနာ၊ အထ ခေါ ကရုဏာပညာပ္ပဓာနာတိ တဒုဘယပ္ပဓာနဒေသနာဝိသေသဝိဘာဝနံ တာဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ထောမနံ ကာတုံ တမ္မူလကတ္တာ သေသရတနာနံ ‘‘မဟာကာရုဏိကံ နာထ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ ကိရတီတိ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁) ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကိဏာတီတိ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခေ သတိ ကာရုဏိကံ ဟိံသတိ ဝိဗာဓတီတိ အတ္ထော ။ ကမ္ပနံ ကရောတီတိ ဝါ ကရုဏာ၊ ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ဟဒယခေဒံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ ကမိတိ ဝါ သုခံ၊ တံ ရုန္ဓတီတိ ကရုဏာ။ ဧသာ ဟိ ပရဒုက္ခာပနယနကာမတာလက္ခဏာ၊ အတ္တသုခနိရပေက္ခတာယ ကာရုဏိကာနံ သုခံ ရုန္ဓတိ ဝိဗန္ဓတီတိ အတ္ထော။ ကိရိယတိ ဒုက္ခိတေသု ပသာရိယတီတိ ဝါ ကရုဏာ၊ ကရုဏာယ နိယုတ္တောတိ ကာရုဏိကော ယထာ ‘‘ဒေါဝါရိကော’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇)။ ယထာ ဟိ ဒွါရဋ္ဌာနတော အညတ္ထ ဝတ္တမာနောပိ ဒွါရပဋိဗဒ္ဓဇီဝိကော ပုရိသော ဒွါရာနတိဝတ္တဝုတ္တိတာယ ဒွါရေ နိယုတ္တောတိ ‘‘ဒေါဝါရိကော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ ဘဂဝါ မေတ္တာဒိဝသေန ကရုဏာဝိဟာရတော အညတ္ထ ဝတ္တမာနောပိ ကရုဏာနတိဝတ္တဝုတ္တိတာယ ကရုဏာယ နိယုတ္တောတိ ‘‘ကာရုဏိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဟာဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ မဟာပရိနိဗ္ဗာနာ လောကဟိတတ္ထမေဝ လောကနာထာ တိဋ္ဌန္တီတိ။ မဟန္တော ကာရုဏိကောတိ မဟာကာရုဏိကော။ သတိပိ ဘဂဝတော တဒညဂုဏာနမ္ပိ ဝသေန မဟန္တဘာဝေ ကာရုဏိကသဒ္ဒသန္နိဓာနေန ဝုတ္တတ္တာ ကရုဏာဝသေနေဝေတ္ထ မဟန္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ယထာ ‘‘မဟာဝေယျာကရဏော’’တိ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ‘‘မဟာကာရုဏိကော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန သတ္ထု မဟာကရုဏာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။

အပရော နယော – အတ္ထသာဓနတော ကရုဏံ ကရုဏာယနံ ကရုဏာသမ္ပဝတ္တနံ အရဟတီတိ ကာရုဏိကော။ ဘဂဝတော ဟိ သဗ္ဗညုတာယ အနဝသေသတော သတ္တာနံ ဟိတံ၊ ဟိတုပါယဉ္စ ဇာနတော၊ တတ္ထ စ အကိလာသုနော ဟိတေသိတာ သတ္ထိကာ၊ န တထာ အညေသန္တိ။ အထ ဝါ ကရုဏာ ကရုဏာယနံ သီလံ ပကတိ သဘာဝေါ ဧတဿာတိ ကာရုဏိကော။ ဘဂဝါ ဟိ ပထဝီဖဿာဒယော ဝိယ ကက္ခဠဖုသနာဒိသဘာဝါ ကရုဏာသဘာဝေါ သဘာဝဘူတကရုဏောတိ အတ္ထော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ အထ ဝါ မဟာဝိသယတာယ၊ မဟာနုဘာဝတာယ၊ မဟပ္ဖလတာယ စ မဟတီ ကရုဏာတိ မဟာကရုဏာ။ ဘဂဝတော ဟိ ကရုဏာ နိရဝသေသေသု သတ္တေသု ပဝတ္တတိ၊ ပဝတ္တမာနာ စ အနညသာဓာရဏာ ပဝတ္တတိ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိဘေဒဉ္စ မဟန္တမေဝ သတ္တာနံ ဟိတသုခံ ဧကန္တတော နိပ္ဖာဒေတိ၊ မဟာကရုဏာယ နိယုတ္တောတိ မဟာကာရုဏိကော၊ တံ မဟာကာရုဏိကံ။ သေသံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သုမာဂဓာဒိပဒါနံ ဝိယ စေတ္ထ သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

နာထတီတိ နာထော၊ ဝေနေယျာနံ ဟိတသုခံ အာသီသတိ ပတ္ထေတီတိ အတ္ထော၊ မေတ္တာယနဝသေန စေတ္ထ ဟိတသုခါသီသနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ကရုဏာယနဝသေန ပဌမပဒေန ဝုတ္တတ္တာ။ အထ ဝါ နာထတိ ဝေနေယျဂတံ ကိလေသဗျသနံ ဥပတာပေတီတိ နာထော၊ နာထတီတိ ဝါ နာထော၊ ယာစတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝါ ဟိ ‘‘သာဓု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ကာလေန ကာလံ အတ္တသမ္ပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတာ’’တိအာဒိနာ (အ။ နိ။ ၈။၇၊ ၈) သတ္တာနံ တံ တံ ဟိတပ္ပဋိပတ္တိံ ယာစိတွာပိ မဟာကရုဏာယ သမုဿာဟိတော တေ တတ္ထ နိယောဇေတိ။ ပရမေန ဝါ စိတ္တိဿရိယေန သမန္နာဂတော၊ သဗ္ဗသတ္တေ ဝါ သီလာဒိဂုဏေဟိ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ပရမိဿရော ဘဂဝါ ‘‘နာထော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တံ နာထံ။

ဉာတဗ္ဗန္တိ ဉေယျံ၊ အတီတာဒိဘေဒဘိန္နံ သဗ္ဗံ သင်္ခတံ၊ အသင်္ခတဉ္စ။ သင်္ဂရဏဋ္ဌေန သာဂရော၊ ပတိတပတိတာနံ အတ္တနော ပုထုလဂမ္ဘီရဘာဝေဟိ သံသီဒနံ နိမ္မုဇ္ဇနံ ကရောတီတိ အတ္ထော။ သံ-သဒ္ဒဿ စေတ္ထ ‘‘သာဘာဝေါ၊ သာရာဂေါ’’တိအာဒီသု (ဓ။ သ။ ၃၈၉၊ ၃၉၁) ဝိယ နိရုတ္တိနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သင်္ဂရဏဋ္ဌေနာတိ ဝါ သင်္ဂရကရဏဋ္ဌေန၊ ဌိတဓမ္မတာယ ‘‘အယံ မေ မရိယာဒါ၊ ဣမံ ဝေလံ နာတိက္ကမာမီ’’တိ လောကေန သင်္ဂရံ သင်္ကေတံ ကရောန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ သင်္ဂရဏံ ဝါ သမန္တတော ဂလနံ သန္ဒနံ ဥဒကေန ကရောတီတိ သာဂရော။ ကပ္ပဝုဋ္ဌာနကာလေ ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဣတော စိတော စ ပဂ္ဃရိတွာ သကလံ လောကဓာတုံ ဧကောဃံ ကရောတီတိ။ လောကိယာ ပန ဝဒန္တိ ‘‘သာဂရဿ ရညော ပုတ္တေဟိ သာဂရေဟိ နိဗ္ဗတ္တိတော ခတောတိ သာဂရော၊ ပုရတ္ထိမော သမုဒ္ဒပ္ပဒေသော၊ တံသမ္ဗန္ဓတာယ ရုဠှိဝသေန သဗ္ဗောပိ သမုဒ္ဒေါ တထာ ဝေါဟရီယတီ’’တိ။ သာဂရသဒိသတ္တာ သာဂရော၊ ဉေယျမေဝ သာဂရောတိ ဉေယျသာဂရော။ သဒိသတာ စေတ္ထ ပုထုလဒုတ္တရဂမ္ဘီရာနာဒိကာလိကတာဟိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ နိဟီနံ စေတမောပမ္မံ။ တထာ ဟိ ဉေယျဿေဝ သာတိသယာ ပုထုလတာ အပရိမာဏလောကဓာတုဗျာပနတော၊ သဗ္ဗညုတညာဏဿေဝ တရဏီယတာယ ဒုတ္တရတာ၊ ဂမ္ဘီရတာ၊ အာဒိကောဋိရဟိတာ စ ပဝတ္တိ၊ န ဣတရဿ ပရိစ္ဆိန္နဒေသတ္တာ ဗာဟိရကဝီတရာဂေဟိပိ ဣတ္တရေန ခဏေန အတိက္ကမိတဗ္ဗတ္တာ၊ ပရိမိတဂမ္ဘီရတ္တာ၊ ပရိမိတကာလတ္တာ စ။ ဉေယျသာဂရဿ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတောတိ ဉေယျသာဂရပါရဂူ၊ တံ ဉေယျသာဂရပါရဂုံ။

ဂမနဉ္စေတ္ထ ဉာဏဂမနမေဝ၊ န ဣတရံ ဉေယျဂ္ဂဟဏတော၊ တံ ပန ဉာဏံ ဒုဝိဓံ သမ္မသနပဋိဝေဓဘေဒတော၊ တထာ ဟေတုဖလဘေဒတော။ တတ္ထ ‘‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၅၇၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၊ ၁၀၊ ပေဋကော။ ၂၃) ကရုဏာယနဝသေနေဝ အဘိနိဝိသိတွာ အနေကာကာရဝေါကာရေ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တံ ဘဂဝတော သမ္မသနဉာဏံ ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ဉေယျသာဂရံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တဿ ပါရံ ပရိယန္တံ အဂမာသိ၊ ယံ ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ပဋိဝေဓဉာဏံ ပန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနံ အာသဝက္ခယဉာဏံ၊ အာသဝက္ခယဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ယံ ‘‘မဟာဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပါရဂမနဉ္စ တဿ ကိစ္စသိဒ္ဓိယာ၊ သမတ္ထတာယ စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ယထာဝုတ္တံ သမ္မသနဉာဏံ ဟေတု၊ ဣတရံ ဖလံ။ သဟ သမ္မသနဉာဏေန ဝါ အာသဝက္ခယဉာဏံ ဟေတု၊ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဖလံ တဒါနိသံသဘာဝတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝန္ဒေတိ နမာမိ၊ အဘိတ္ထဝါမိ ဝါ။ သဏှဋ္ဌေန နိပုဏာ၊ အနုပစိတဉာဏသမ္ဘာရာနံ အဂါဓဋ္ဌေန ဂမ္ဘီရာ၊ ဧကတ္တာဒိဘေဒတော နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒိဝိဘာဂတော စ ဝိစိတြာ ဝိသိဋ္ဌာ နာနာဝိဓာ နယာ ဧတိဿာတိ နိပုဏဂမ္ဘီရဝိစိတြနယာ၊ နိပုဏဂမ္ဘီရဝိစိတြနယာ ဒေသနာ အဿာတိ နိပုဏဂမ္ဘီရဝိစိတြနယဒေသနော၊ တံ နိပုဏ…ပေ… ဒေသနံ။ နယတီတိ ဝါ နယော၊ ပါဠိဂတိ၊ သာ စ ဝုတ္တနယေန အတ္ထတော နိပုဏာ၊ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတော စ ဂမ္ဘီရာ၊ သင်္ခေပဝိတ္ထာရာနုလောမာဒိပ္ပဝတ္တိယာ နာနာဝိဓတာယ ဝိစိတြာ။ တထာ ဟိ ပညတ္တိအနုပညတ္တိအာဒိဝသေန၊ သံကိလေသဘာဂိယာဒိလောကိယာဒိတဒုဘယဝေါမိဿတာဒိဝသေန၊ ကုသလာဒိခန္ဓာဒိသင်္ဂဟာဒိသမယဝိမုတ္တာဒိဌပနာဒိကုသလမူလာဒိတိကပဋ္ဌာနာဒိဝသေန စ အနေကဝိဓာ ပါဠိဂတီတိ။

တတ္ထ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ) ဒွီဟာကာရေဟိ ဘဂဝတော ထောမနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိတော၊ ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိတော စ။ တေသု အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ အနာဝရဏဉာဏာဓိဂမတော၊ သဝါသနာနံ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ အစ္စန္တပ္ပဟာနတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ လာဘသက္ကာရာဒိနိရပေက္ခစိတ္တဿ သဗ္ဗဒုက္ခနိယျာနိကဓမ္မဒေသနတော၊ ပဋိဝိရုဒ္ဓေသုပိ နိစ္စံ ဟိတဇ္ဈာသယဉာဏပရိပါကကာလာဂမနတော စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပနေတ္ထ ပယောဂတော၊ အာသယတော စ ဒုဝိဓာ၊ ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ၊ ယထာဝုတ္တဘေဒါ ဒုဝိဓာ စ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ ပကာသိတာ ဟောတိ။ ကထံ? ‘‘မဟာကာရုဏိက’’န္တိ ဣမိနာ အာသယတော ၊ ‘‘နိပုဏ…ပေ… ဒေသန’’န္တိ ဣမိနာ ပယောဂတော၊ ‘‘နာထ’’န္တိ ဣမိနာ ပန ဥဘယထာပိ ဘဂဝတော ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ ပကာသိတာ ကရုဏာကိစ္စဒီပနတော၊ ‘‘ဉေယျသာဂရပါရဂု’’န္တိ ဣမိနာ သာတိသယံ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ ပရမုက္ကံသဂတဉာဏကိစ္စဒီပနတော။

အထ ဝါ တီဟာကာရေဟိ ဘဂဝတော ထောမနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ဟေတုတော၊ ဖလတော၊ ဥပကာရတော စ။ တတ္ထ ဟေတု မဟာကရုဏာ၊ သာ ပန ပဌမပဒေန သရူပေနေဝ ဒဿိတာ။ ဖလံ စတုဗ္ဗိဓံ ဉာဏသမ္ပဒါ ပဟာနသမ္ပဒါ အာနုဘာဝသမ္ပဒါ ရူပကာယသမ္ပဒါ စာတိ။ တာသု ပဓာနဘူတာ ဉာဏပဟာနသမ္ပဒါ ‘‘ဉေယျသာဂရပါရဂု’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ပကာသိတာ။ ပဓာနေ ဟိ ဒဿိတေ အဝိနာဘာဝတော ဣတရမ္ပိ ဒွယံ ဒဿိတမေဝ ဟောတိ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ အာနုဘာဝရူပကာယသမ္ပတ္တီဟိ ဝိနာ ကဒါစိပိ ဓမ္မကာယသိရီ ဝတ္တတီတိ။ ဥပကာရော အနန္တရံ အဗာဟိရံ ကတွာ တိဝိဓယာနမုခေန ဝိမုတ္တိဓမ္မဒေသနာ၊ သာ ‘‘နာထံ၊ နိပုဏ…ပေ… ဒေသန’’န္တိ ပဒဒွယေန ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

တတ္ထ (ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ) ‘‘မဟာကာရုဏိက’’န္တိ ဧတေန သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ မူလံ ဒဿေတိ။ မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတမာနသော ဟိ ဘဂဝါ သံသာရပင်္ကတော သတ္တာနံ သမုဒ္ဓရဏတ္ထံ ကတာဘိနီဟာရော အနုပုဗ္ဗေန ပါရမိယော ပူရေတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဓိဂတောတိ ကရုဏာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ မူလံ။ ‘‘ဉေယျသာဂရပါရဂု’’န္တိ ဧတေန ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိယာ သဒ္ဓိံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ ဒဿေတိ။ အနာဝရဏဉာဏပဒဋ္ဌာနဉှိ မဂ္ဂဉာဏံ၊ မဂ္ဂဉာဏပဒဋ္ဌာနဉ္စ အနာဝရဏဉာဏံ ‘‘သမ္မာသမ္ဗောဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ ပန သမ္မသနဉာဏံ သဟ ပညာပါရမိယာ တဿာ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ။ တဿာ ဟိ အာနုဘာဝေန လီနုဒ္ဓစ္စပတိဋ္ဌာနာယူဟနကာမသုခလ္လိကတ္တကိလမထာနုယောဂသဿတုစ္ဆေဒါဒိအန္တဒွယဝိရဟိတာ ဥက္ကံသပါရမိပ္ပတ္တာ မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂတာ။ ‘‘နာထ’’န္တိ ဣမိနာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ဖလံ ဒဿေတိ လောကတ္တယနာယကဘာဝဒီပနတော။ တထာ ဟိ သဗ္ဗာနတ္ထပရိဟာရပုဗ္ဗင်္ဂမာယ နိရဝသေသဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာယ နိရတိသယာယ ပယောဂသမ္ပတ္တိယာ၊ သဒေဝမနုဿာယ ပဇာယ အစ္စန္တုပကာရိတာယ အပရိမိတနိရုပမဘာဝဂုဏဝိသေသသမင်္ဂိတာယ စ သဗ္ဗသတ္တုတ္တမော ဘဂဝါ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု အပရိမာဏာနံ သတ္တာနံ အနုတ္တရဂါရဝဋ္ဌာနဘူတတာယ စ ‘‘နာထော’’တိ ဝုစ္စတီတိ။ ‘‘နိပုဏ…ပေ… ဒေသန’’န္တိ ဣမိနာ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပယောဇနံ ဒဿေတိ။ သံသာရမဟောဃတော သတ္တသန္တာရဏတ္ထဉှိ ဘဂဝတာ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အဘိပတ္ထိတာ၊ တဉ္စ သတ္တသန္တာရဏံ ယထာဝုတ္တဒေသနာသမ္ပတ္တိယာ သမိဇ္ဈတိ တဒဝိနာဘာဝတော။ ဣမိနာ ဘဂဝတော သာတိသယာ ပရဟိတပ္ပဋိပတ္တိ ဒဿိတာ၊ ဣတရေဟိ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တီတိ တဒုဘယေန အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နာဒီသု စတူသု ပုဂ္ဂလေသု ဘဂဝတော စတုတ္ထပုဂ္ဂလဘာဝံ ဒီပေတိ၊ တေန စ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝံ၊ ဥတ္တမဝန္ဒနီယဘာဝံ၊ အတ္တနော စ ဝန္ဒနကိရိယာယ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝံ ဒီပေတိ။

ဧတ္ထ စ ယထာ ‘‘မဟာကာရုဏိက’’န္တိ ဣမိနာ ပဒေန ဘဂဝတော မဟာကရုဏာ ဒဿိတာ၊ ဧဝံ ‘‘ဉေယျသာဂရပါရဂု’’န္တိ ဧတေန မဟာပညာ ဒဿိတာ။ တေသု ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန လောကိယေသု မဟဂ္ဂတဘာဝပ္ပတ္တာသာဓာရဏဂုဏဒီပနတော ဘဂဝတော သဗ္ဗလောကိယဂုဏသမ္ပတ္တိ ဒဿိတာ ဟောတိ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနမဂ္ဂဉာဏဒီပနတော သဗ္ဗလောကုတ္တရဂုဏသမ္ပတ္တိ။ တဒုဘယဂ္ဂဟဏသိဒ္ဓါ ဧဝ စတ္ထော နာထသဒ္ဒေန ပကာသီယတိ။ ကရုဏာဝစနေန ဥပဂမနံ နိရုပက္ကိလေသံ ဒဿေတိ၊ ပညာဝစနေန အပဂမနံ။ တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန လောကသမညာနုရူပံ ဘဂဝတော ပဝတ္တိံ ဒဿေတိ လောကဝေါဟာရဝိသယတ္တာ ကရုဏာယ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန သမညာယ အနတိဓာဝနံ။ သဘာဝါနဝဗောဓေန ဟိ ဓမ္မာနံ သမညံ အတိဓာဝိတွာ သတ္တာဒိသမ္မသနံ ဟောတီတိ။ တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဝိဟာရံ ဒဿေတိ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန တီသု ကာလေသု အပ္ပဋိဟတဉာဏံ၊ စတုသစ္စဉာဏံ၊ စတုပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏံ၊ စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏံ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏဿ ဂဟိတတ္တာ သေသာသာဓာရဏဉာဏာနိ၊ ဆ အဘိညာ၊ အဋ္ဌသု ပရိသာသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅၁၊ ၁၇၈) အကမ္ပနဉာဏာနိ၊ ဒသ ဗလာနိ၊ စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ၊ သောဠသ ဉာဏစရိယာ၊ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ (မဟာနိ။ ၆၉၊ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၃၀၅၊ ဝိဘ။ မူလဋီ။ သုတ္တန္တဘာဇနီယဝဏ္ဏနာ၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၃။၁၄၁)၊ စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနီတိ (သံ။ နိ။ ၂။၃၄) ဧဝမာဒီနံ အနေကေသံ ပညာပ္ပဘေဒါနံ ဝသေန ဉာဏစာရံ ဒဿေတိ။

တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန စရဏသမ္ပတ္တိ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန ဝိဇ္ဇာသမ္ပတ္တိ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန သတ္တာဓိပတိတာ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန ဓမ္မာဓိပတိတာ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန လောကနာထဘာဝေါ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန အတ္တနာထဘာဝေါ။ တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန ပုဗ္ဗကာရိဘာဝေါ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန ကတညုတာ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန အပရန္တပတာ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန အနတ္တန္တပတာ။ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဗုဒ္ဓကရဓမ္မသိဒ္ဓိ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန ဗုဒ္ဓဘာဝသိဒ္ဓိ။ တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန ပရေသံ တာရဏံ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန သယံ တာရဏံ။ တထာ ကရုဏာဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗသတ္တေသု အနုဂ္ဂဟစိတ္တတာ၊ ပညာဂ္ဂဟဏေန သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝိရတ္တစိတ္တတာ ဒဿိတာ ဟောတိ။ သဗ္ဗေသဉ္စ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ကရုဏာ အာဒိ တံနိဒါနဘာဝတော၊ ပညာ ပရိယောသာနံ တတော ဥတ္တရိ ကရဏီယာဘာဝတော၊ ဣတိ အာဒိပရိယောသာနဒဿနေန သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ တထာ ကရုဏာဝစနေန သီလက္ခန္ဓပုဗ္ဗင်္ဂမော သမာဓိက္ခန္ဓော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကရုဏာနိဒါနဉှိ သီလံ တတော ပါဏာတိပါတာဒိဝိရတိပ္ပဝတ္တိတော၊ သာ စ ဈာနတ္တယသမ္ပယောဂိနီတိ။ ပညာဝစနေန ပညာက္ခန္ဓော။ သီလဉ္စ သဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာနံ အာဒိ၊ သမာဓိ မဇ္ဈေ၊ ပညာ ပရိယောသာနန္တိ ဧဝမ္ပိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏာ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ နယတော ဒဿိတတ္တာ။ ဧသော ဧဝ ဟိ နိရဝသေသတော ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ဒဿနုပါယော၊ ယဒိဒံ နယဂ္ဂါဟဏံ၊ အညထာ ကော နာမ သမတ္ထော ဘဂဝတော ဂုဏေ အနုပဒံ နိရဝသေသတော ဒဿေတုံ။ တေနေဝါဟ –

‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ၊ ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊

ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊ ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀၄၊ ၃။၁၄၁၊ မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၄၂၅၊ ဥဒါ။ အဋ္ဌ။ ၅၃၊ အပ။ အဋ္ဌ။ ၂။၇။၂၀၊ ဗု။ ဝံ။ အဋ္ဌ။ ၄။၄၊ စရိယာ။ အဋ္ဌ။ နိဒါနကထာ၊ ပကိဏ္ဏကကထာ၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၁၊ ဝဇိရ။ ဋီ။ ဂန္ထာရမ္ဘကထာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ)၊

တေနေဝ စ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေနာပိ ဗုဒ္ဓဂုဏပရိစ္ဆေဒနံ ပတိ အနုယုတ္တေန ‘‘နော ဟေတံ၊ ဘန္တေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၅) ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘အပိစ မေ၊ ဘန္တေ၊ ဓမ္မနွယော ဝိဒိတော’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၄၆) ဝုတ္တံ။

ဧဝံ သင်္ခေပေန သကလသဗ္ဗညုဂုဏေဟိ ဘဂဝန္တံ အဘိတ္ထဝိတွာ ဣဒါနိ သဒ္ဓမ္မံ ထောမေတုံ ‘‘ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ ဟုတွာတိ ဝစနသေသော။ ဝိန္ဒိယံ ဓမ္မာနံ သလက္ခဏံ၊ သာမညလက္ခဏဉ္စ ဝိန္ဒတီတိ ဝိဇ္ဇာ၊ လောဘက္ခန္ဓာဒီနိ ဝါ ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ၊ စတုန္နံ ဝါ အရိယသစ္စာနံ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာတိ ဧဝံ တာဝေတ္ထ ဝစနတ္ထတော ဝိဇ္ဇာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဘေဒတော ပန တိဿောပိ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ ဘယဘေရဝသုတ္တေ အာဂတနိယာမေနေဝ၊ အဋ္ဌပိ ဝိဇ္ဇာ ဝိဇ္ဇာ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၈ အာဒယော) အာဂတနိယာမေနေဝ။ စရန္တိ တေဟီတိ စရဏာနိ၊ သီလသံဝရာဒယော ပဉ္စဒသ ဓမ္မာ၊ ဣတိ ဣမာဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ၊ ဣမေဟိ စ စရဏေဟိ သမ္ပန္နာ သမ္ပန္နာဂတာတိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ။

ယေနာတိ ယေန ဓမ္မေန ကရဏဘူတေန၊ ဟေတုဘူတေန စ။ တတ္ထ မဂ္ဂဓမ္မဿ ကရဏတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော နိယျာနကိရိယာသာဓကတမဘာဝတော၊ နိဗ္ဗာနဓမ္မဿ ဟေတုအတ္ထော အာရမ္မဏပစ္စယဘာဝတော။ ပစ္စယတ္ထော ဟိ အယံ ဟေတွတ္ထော။ ပရိယတ္တိဓမ္မဿပိ ဟေတုအတ္ထော ယုဇ္ဇတေဝ ပရမ္ပရာယ ဟေတုဘာဝတော။ ဖလဓမ္မေ ပန ဥဘယမ္ပိ သမ္ဘဝတိ။ ကထံ? ‘‘တာယ သဒ္ဓါယ အဝူပသန္တာယာ’’တိ ဝစနတော မဂ္ဂေန သမုစ္ဆိန္နာနံ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနကိစ္စတာယ ဖလဿ နိယျာနာနုဂုဏတာ၊ နိယျာနပရိယောသာနတာ စာတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန သိယာ ကရဏတ္ထော နိယျာနကိရိယာယ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဝိပဿနာဒီနံ ပန ဥပနိဿယပစ္စယဘာဝတော သိယာ ဟေတုအတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ အဂ္ဂပ္ပသာဒသုတ္တာဒီသု (ဣတိဝု။ ၉၀) အဂ္ဂါဒိဘာဝေန အဂ္ဂဟိတာပိ ဖလပရိယတ္တိဓမ္မာ ဆတ္တမာဏဝကဝိမာနာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၈၈၆ အာဒယော) သရဏီယဘာဝေန ဂဟိတာတိ တေသံ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနာနံ ဝိယ မဟာအဋ္ဌကထာယံ သရဏဘာဝေါ ဥဒ္ဓဋော။ ဝိသေသတော စေတ္ထ မဂ္ဂပရိယာပန္နာ ဧဝ ဝိဇ္ဇာစရဏဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေ ဟိ နိပ္ပရိယာယေန နိယျာနကိရိယာယ သာဓကတမဘူတာ၊ န ဣတရေ။ ဣတရေသံ ပန နိယျာနတ္ထတာယ နိယျာနတာ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ‘‘ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ ဟုတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ နိယျာနသမကာလမေဝ ဟိ ယထာဝုတ္တဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပတ္တိသမဓိဂမောတိ? နာယံ ဝိရောဓော သမာနကာလတာယ ဧဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ ယထာ ‘‘စက္ခုဉ္စ ပဋိစ္စ ရူပေ စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စက္ခုဝိညာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၄၊ ၄၀၀၊ ၃။၄၂၁၊ ၄၂၅၊ ၄၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၄၃-၄၅၊ ၄။၆၀၊ ကထာ။ ၄၆၅၊ ၄၆၇)။ သမ္ပန္နာတိ ဝါ ပဒဿ ဝတ္တမာနကာလတ္ထတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ ‘‘ဥပ္ပန္နာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ တိကမာတိကာ ၁၇) ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နသဒ္ဒဿ ဝိယ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဝစနသေသမန္တရေနေဝ ပဒယောဇနာ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။ ‘‘ယေနာ’’တိ စ ပဒံ ဥဘယတ္ထ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ ‘‘ယေန ဓမ္မေန ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ၊ ယေန ဓမ္မေန နိယျန္တီ’’တိ။

လောကတောတိ ခန္ဓာဒိလောကတော၊ ဝဋ္ဋတောတိ အတ္ထော။ န္တိ တံ မဂ္ဂနိဗ္ဗာနဖလပရိယတ္တိဘေဒံ ဓမ္မံ။ ဥတ္တမန္တိ သေဋ္ဌံ။ တထာ ဟေသ အတ္တနာ ဥတ္တရိတရဿ အဘာဝေန ‘‘အနုတ္တရော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ မဂ္ဂဿ နိယျာနဟေတုအာဒိအတ္ထေန၊ နိဗ္ဗာနဿ နိဿရဏဝိဝေကာဒိအတ္ထေန၊ ဖလဿ အရိယသန္တဘာဝါဒိအတ္ထေန စ သေဋ္ဌတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သွာယမတ္ထော ‘‘ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ၊ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄) အာဒိသုတ္တပဒါနုသာရေန ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။

ဓမ္မန္တိ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနေ အပါယတော၊ သံသာရတော စ အပတမာနေ ကတွာ ဓာရေတီတိ ဓမ္မော။ သမ္မာ၊ သာမဉ္စ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ သဗ္ဗညုတာအနာဝရဏဉာဏော သမန္တစက္ခု ဘဂဝါ၊ တေန ယထာ သမ္မာသမ္ဗောဓိသမဓိဂမေနေဝ သဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓဂုဏာ သမ္ပာပုဏီယန္တိ၊ ဧဝံ သမ္မဒေဝ အာသေဝနာယ ဘာဝနာယ ဗဟုလီကိရိယာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ သမ္မဒေဝ ပစ္စဝေက္ခဏာယ သက္ကစ္စံ ဓမ္မဒေသနာယ ဝေနေယျသန္တာနေသု ပတိဋ္ဌာပနေန –

‘‘အရိယံ ၊ ဝေါ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေဿာမိ (မ။ နိ။ ၃။၁၃၆၊ ပေဋကော။ ၂၄)။ မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော (ဓ။ ပ။ ၂၇၃၊ နေတ္တိ။ ၁၇၀၊ ပေဋကော။ ၃၀)။ ယာဝတာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာ သင်္ခတာ ဝါ အသင်္ခတာ ဝါ၊ ဝိရာဂေါ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ (ဣတိဝု။ ၉၀၊ အ။ နိ။ ၄။၃၄)။ ဧကာယနော အယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၇၃၊ မ။ နိ။ ၁။၁၀၆၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၆၇၊ ၃၈၄)။ ဓမ္မံ၊ ဝေါ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀၊ နေတ္တိ။ ၅) –

အာဒိဝစနေဟိ၊ အဘိတ္ထဝနေန စ ပူဇိတော မာနိတော အပစိတောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတော၊ တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတံ ဓမ္မံ ဝန္ဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။

အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယဿ ဓမ္မဿ အဓိဂမနေ ဝိဇ္ဇာသမ္ပန္နာ စေဝ ဟောန္တိ စရဏသမ္ပန္နာ စ၊ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခတော စ နိယျန္တိ၊ တမေဝ အရိယာနံ သကလဂုဏသမင်္ဂိဘာဝနိမိတ္တံ၊ အနဝသေသဒုက္ခနိဿရဏဟေတုဘူတဉ္စ ဥတ္တမံ ပဝရံ သဒ္ဓိံ ပရိယတ္တိဓမ္မေန နဝဝိဓံ လောကုတ္တရဓမ္မံ ဘဂဝတာပိ သမ္မာပဋိပတ္တိအာဒိဝိဓိနာ ပူဇိတံ နမာမိ၊ အဘိတ္ထဝါမိ ဝါတိ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ယေန လောကတော နိယျန္တိ၊ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နာ စ ဟောန္တီ’’တိ ပဒဒွယေန ယထာက္ကမံ ဓမ္မဿ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေါ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေါ စ ဝုတ္တော။ တေသု ပဌမေန ဝိဇ္ဇာသမ္ပတ္တိယာ ဓမ္မံ ထောမေတိ၊ ဒုတိယေန ဝိမုတ္တိသမ္ပတ္တိယာ။ တထာ ပဌမေန ဈာနသမ္ပဒါယ၊ ဒုတိယေန ဝိမောက္ခသမ္ပဒါယ။ ပဌမေန ဝါ သမာဓိသမ္ပဒါယ၊ ဒုတိယေန သမာပတ္တိသမ္ပဒါယ။ ပဌမေန ဝါ ခယဉာဏဘာဝေန၊ ဒုတိယေန အနုပ္ပာဒဉာဏဘာဝေန။ အထ ဝါ ပုရိမေန ဝိဇ္ဇူပမတာယ၊ ဒုတိယေန ဝဇိရူပမတာယ။ ပုရိမေန ဝါ ဝိရာဂသမ္ပတ္တိယာ၊ ဒုတိယေန နိရောဓသမ္ပတ္တိယာ။ တထာ ပဌမေန နိယျာနဘာဝေန၊ ဒုတိယေန နိဿရဏဘာဝေန။ ပဌမေန ဝါ ဟေတုဘာဝေန၊ ဒုတိယေန အသင်္ခတဘာဝေန။ ပဌမေန ဝါ ဒဿနဘာဝေန၊ ဒုတိယေန ဝိဝေကဘာဝေန။ ပဌမေန ဝါ အဓိပတိဘာဝေန၊ ဒုတိယေန အမတဘာဝေန ဓမ္မံ ထောမေတိ။ အထ ဝါ ပဌမေန နိယျာနိကဘာဝဒဿနတော သွာက္ခာတတာယ ဓမ္မံ ထောမေတိ၊ ဒုတိယေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝတော သန္ဒိဋ္ဌိကတာယ။ တထာ ပုရိမေန အကာလိကတာယ၊ ပစ္ဆိမေန ဧဟိပဿိကတာယ။ ပုရိမေန ဝါ ဩပနေယျိကတာယ၊ ပစ္ဆိမေန ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗတာယ ဓမ္မံ ထောမေတိ။

‘‘ဥတ္တမ’’န္တိ စ ဧတေန အညဿ ဝိသိဋ္ဌဿ အဘာဝဒီပနေန ပရိပုဏ္ဏတာယ ဓမ္မံ ထောမေတိ ၊ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပူဇိတ’’န္တိ ဧတေန ပရိသုဒ္ဓတာယ။ သဗ္ဗဒေါသာပဂမေန ဟိဿ ပူဇနီယတာ။ ပရိသုဒ္ဓတာယ စဿ ပဟာနသမ္ပဒါ၊ ပရိပုဏ္ဏတာယ ပဘဝသမ္ပဒါ။ ပဟာနသမ္ပတ္တိယာ စ ဘာဝနာပါရိပူရီ အနဝသေသဒေါသသမုဂ္ဃာဋနတော၊ ပဘဝသမ္ပတ္တိယာ သစ္ဆိကိရိယနိဗ္ဗတ္တိ တတုတ္တရိ ကရဏီယာဘာဝတော။ အနညသာဓာရဏတာယ ဟိ ဥတ္တမောတိ။ တထာ ဘာဝေတဗ္ဗဘာဝေနဿ သဟ ပုဗ္ဗဘာဂသီလာဒီဟိ သေက္ခာ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓာ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဘာဝေန သဟ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ အသေက္ခာ သီလသမာဓိပညာက္ခန္ဓာ ဒဿိတာ ဟောန္တီတိ။

ဧဝံ သင်္ခေပေန သဗ္ဗသဒ္ဓမ္မဂုဏေဟိ သဒ္ဓမ္မံ ထောမေတွာ ဣဒါနိ အရိယသင်္ဃံ ထောမေတုံ ‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နောတိ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိယာဒိဂုဏေဟိ သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော၊ သမ္ပန္နသီလာဒိဂုဏော ဝါ။ အရိယာနဉှိ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသပ္ပဟာနေန ဟတပဋိပက္ခာ သုဝိသုဒ္ဓါ သီလာဒယော ‘‘သမ္ပန္နာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ ၊ န ပုထူဇ္ဇနာနံ၊ ယတော ‘‘သုပ္ပဋိပန္နော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၇၄၊ အ။ နိ။ ၆။၁၀၊ ဥဒါ။ ၁၈) အရိယသင်္ဃော ထောမီယတိ။ အထ ဝါ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နောတိ ပရိပုဏ္ဏသီလာဒိဂုဏော။ အရိယပုဂ္ဂလာနဉှိ အရိယသစ္စပ္ပဋိဝေဓေန သဟေဝ ယထာရဟံ သေက္ခာသေက္ခာ သီလာဒိဓမ္မက္ခန္ဓာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီတိ။ ဌိတော မဂ္ဂဖလေသူတိ မဂ္ဂေသု၊ ဖလေသု စ ဌိတော၊ မဂ္ဂဋ္ဌော၊ ဖလဋ္ဌော စာတိ အတ္ထော။ ယောတိ အနိယမတော အရိယသင်္ဃံ နိဒ္ဒိသတိ၊ တဿ ‘‘တ’’န္တိ ဣမိနာ နိယမံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နနု စ အရိယသင်္ဃေ န သဗ္ဗေ အရိယပုဂ္ဂလာ မဂ္ဂဋ္ဌာ၊ နာပိ သဗ္ဗေ ဖလဋ္ဌာတိ? သစ္စမေတံ၊ အဝယဝဓမ္မေန ပန သမုဒါယံ နိဒ္ဒိသန္တော ဧဝမာဟ ယထာ ‘‘သမံ စုဏ္ဏ’’န္တိ။ ယထာ ဟိ ယောဂစုဏ္ဏဿ အဝယဝေသု လဗ္ဘမာနော သမဘာဝေါ သမုဒါယေ အပဒိသီယတိ ‘‘သမံ စုဏ္ဏ’’န္တိ၊ ဧဝံ အရိယသင်္ဃဿ အဝယဝဘူတေသု အရိယပုဂ္ဂလေသု လဗ္ဘမာနော မဂ္ဂဋ္ဌဖလဋ္ဌဘာဝေါ သမုဒါယဘူတေ အရိယသင်္ဃေ ဌိတော ‘‘မဂ္ဂဖလေသူ’’တိ အပဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အာရကတ္တာ ကိလေသေဟိ၊ အနယေ န ဣရိယနတော၊ အယေ စ ဣရိယနတော၊ သဒေဝကေန စ လောကေန ‘‘သရဏ’’န္တိ အရဏီယတော အရိယော၊ ဒိဋ္ဌိသီလသာမညေန သံဟတတ္တာ သင်္ဃော၊ အရိယော စ သော သင်္ဃော စာတိ အရိယသင်္ဃော၊ တံ အရိယသင်္ဃံ။ ပုဇ္ဇဘဝဖလနိဗ္ဗတ္တနတော အတ္တနော သန္တာနံ ပုနာတီတိ ဝါ ပုညံ၊ ခိတ္တံ ဝုတ္တံ ဗီဇံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနတာယ တာယတိ ရက္ခတီတိ ခေတ္တံ ကေဒါရာဒိ၊ ခေတ္တံ ဝိယာတိ ခေတ္တံ၊ သတ္တာနံ ပုညဿ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ဝိရုဟနဋ္ဌာနတာယ ခေတ္တန္တိ ပုညက္ခေတ္တံ။ အနုတ္တရံ ဝန္ဒေတိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္ထ စ ‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော’’တိ ဧတေန အရိယသင်္ဃဿ ဘဂဝတော အနုဇာတပုတ္တတံ ဒဿေတိ၊ တေနဿ ပဘဝသမ္ပဒါ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ‘‘ဌိတော မဂ္ဂဖလေသူ’’တိ ဧတေန ပဟာနသမ္ပဒံ၊ ဉာဏသမ္ပဒဉ္စ ဒဿေတိ ကိလေသာနံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဒီပနတော၊ မဂ္ဂဖလဉာဏာဓိဂမဒီပနတော စ။ ‘‘အရိယသင်္ဃ’’န္တိ ဧတေန ပဘဝသမ္ပဒံ သဗ္ဗသင်္ဃာနံ အဂ္ဂဘာဝဒီပနတော၊ သဒေဝကေန စ လောကေန အရဏီယဘာဝဒီပနတော။ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရ’’န္တိ ဧတေန လောကဿ ဗဟူပကာရတံ ဒဿေတိ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝဒီပနတော။

တထာ ‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော’’တိ ဣဒံ အရိယသင်္ဃဿ သမ္မာဥဇုဉာယသာမီစိပ္ပဋိပန္နဘာဝဒီပနံ။ ‘‘ဌိတော မဂ္ဂဖလေသူ’’တိ ဣဒံ သတိပိ သန္တာနဝိဘာဂေန အနေကဘာဝေ စတုပုရိသယုဂအဋ္ဌပုရိသပုဂ္ဂလဘာဝဒီပနံ။ ‘‘အရိယသင်္ဃ’’န္တိ ဣဒံ အာဟုနေယျာဒိဘာဝဒီပနံ။ ‘‘ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရ’’န္တိ ဣဒံ လောကဿ ဟိတသုခါယ ပဋိပန္နတာဒီပနံ။ တထာ ‘‘ဌိတော မဂ္ဂဖလေသူ’’တိ ဣဒံ အရိယသင်္ဃဿ လောကုတ္တရသရဏဂမနသဗ္ဘာဝဒီပနံ၊ တေနဿ ဘဂဝတော ဩရသပုတ္တဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ။ ‘‘သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နော’’တိ ဣမိနာ ပနဿ ဝိဟတဝိဓသ္တကိလေသာ အနဝသေသာ သေက္ခာသေက္ခာ သီလာဒိဓမ္မက္ခန္ဓာ ဒဿိတာ။ ‘‘အရိယသင်္ဃံ ပုညက္ခေတ္တံ အနုတ္တရ’’န္တိ ဣမိနာ တေသံ တေသညေဝ ယထာဝုတ္တဂုဏဝိသေသာနံ သုပရိသုဒ္ဓတံ ဒီပေတိ။ တေနဿ မဟာနုဘာဝတံ၊ အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝံ၊ ဝန္ဒနာရဟဘာဝံ၊ အတ္တနော စ ဝန္ဒနာကိရိယာယ ခေတ္တင်္ဂတဘာဝံ ဒီပေတိ။ သရဏဂမနဉ္စ သာဝကာနံ သဗ္ဗဂုဏာနံ အာဒိ၊ သပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒါ သေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော မဇ္ဈေ၊ အသေက္ခာ သီလက္ခန္ဓာဒယော ပရိယောသာနန္တိ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏာ သဗ္ဗေ အရိယသင်္ဃဂုဏာ ဣမာယ ဂါထာယ ပကာသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဧဝံ ဂါထာတ္တယေန သင်္ခေပတော သကလဂုဏသံကိတ္တနမုခေန ရတနတ္တယဿ ပဏာမံ ကတွာ ဣဒါနိ တံ နိပစ္စကာရံ ယထာဓိပ္ပေတေ ပယောဇနေ ပရိဏာမေန္တော ‘‘ဝန္ဒနာဇနိတ’’န္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝန္ဒနာဇနိတန္တိ ဝန္ဒနာကာရေန နိဗ္ဗတ္တိတံ၊ ရတနတ္တယဂုဏာဘိတ္ထဝနဝသေန၊ နိပစ္စကာရဝသေန ဝါ ဥပ္ပာဒိတန္တိ အတ္ထော။ ဣတီတိ ဧဝံ ‘‘မဟာကာရုဏိက’’န္တိအာဒိပ္ပကာရေန။ ရတိဇနနဋ္ဌေန ရတနံ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မသင်္ဃာ၊ စိတ္တီကတာဒိဘာဝေါ ဝါ ရတနဋ္ဌော။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘စိတ္တီကတံ မဟဂ္ဃဉ္စ၊ အတုလံ ဒုလ္လဘဒဿနံ၊

အနောမသတ္တပရိဘောဂံ၊ ရတနံ တေန ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ခု။ ပါ။ အဋ္ဌ။ ၆။၃၊ ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃၊ သံ။ နိ။ ၅။၂၂၃၊ သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၂၆၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၅၀၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာ၊ မ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၄၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၄၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၄၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ)၊

စိတ္တီကတဘာဝါဒယော စ အနညသာဓာရဏာ ဗုဒ္ဓါဒီသု ဧဝ လဗ္ဘန္တိ၊ ရတနာနံ တယံ ရတနတ္တယံ၊ တသ္မိံ ရတနတ္တယေ။ ဟတန္တရာယောတိ ဝိဓသ္တဥပဒ္ဒဝေါ ဟုတွာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ ဧတေန အတ္တနော ပသာဒသမ္ပတ္တိယာ၊ ရတနတ္တယဿ စ ခေတ္တဘာဝသမ္ပတ္တိယာ တဿ ပုညဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ ဥပဃာတကဥပဒ္ဒဝါနံ ဝိဟနနေ သမတ္ထတံ ဒဿေတိ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ သဗ္ဗသ္မိံ အန္တော စေဝ ဗဟိ စ၊ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝတ္ထူသူတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ဝါ သဗ္ဗသ္မိံ ကာလေ၊ သံဝဏ္ဏနာယ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကာလေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟုတွာတိ ပုဗ္ဗကာလကိရိယာ၊ တဿ ‘‘ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဧတေန သမ္ဗန္ဓော။ တဿာတိ ယံ ရတနတ္တယေ ဝန္ဒနာဇနိတံ ပုညံ၊ တဿ။ တေဇသာတိ အာနုဘာဝေန ဗလေန။

ဧဝံ ရတနတ္တယဝန္ဒနာယ ပယောဇနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဂမ္ဘီရတ္ထတ္တာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ ဒုက္ကရဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဌိတိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဌိတိန္တိ ဌာနံ အနန္တရဓာနံ အဝိစ္ဆေဒပ္ပဝတ္တိံ။ အာကင်္ခမာနေနာတိ ဣစ္ဆမာနေန ပတ္ထယန္တေန၊ ‘‘အဟောဝတာယံ သဒ္ဓမ္မနေတ္တိ စိရံ တိဋ္ဌေယျာ’’တိ ဧဝံ ပတ္ထယန္တေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စိရန္တိ ဒီဃကာလံ၊ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ ကာလန္တိ အတ္ထော။ သဒ္ဓမ္မနေတ္တိယာတိ သဒ္ဓမ္မသင်္ခါတာယ နေတ္တိယာ။ သဒ္ဓမ္မော ဟိ ဝေနေယျသန္တာနေသု အရိယဂုဏာနံ နယနတော နေတ္တိ၊ သဒ္ဓမ္မဿ ဝါ နေတ္တိ သဒ္ဓမ္မနေတ္တိ၊ တဿာ သဒ္ဓမ္မနေတ္တိယာ၊ သွာယမတ္ထော အဋ္ဌကထာယံ ဝိစာရိတော ဧဝ။ ထေရေနာတိ ထိရဂုဏယုတ္တေန။ အဘိယာစိတောတိ အာဒရဂါရဝေန ယာစိတော။ အဘိမုခံ ဝါ ယာစိတော၊ အနုတ္တရံ ကတွာ ယာစိတောတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဒိဿ ဝါ ယာစိတော၊ ဂရုတရံ ကတွာ ယာစိတောတိ အတ္ထော၊ ‘‘ကရောတု အာယသ္မာ နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ကဉ္စိ အတ္ထသံဝဏ္ဏန’’န္တိ ဧဝံ နေတ္တိယာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ပတိ အဇ္ဈေသိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ သဒ္ဓမ္မဿ စိရံ ဌိတိကာမေန အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နေန သာသနေ ထိရဂုဏယုတ္တေန သဗြဟ္မစာရိနာ အာဒရဂါရဝေန၊ အဘိမုခံ ဝါ ယာစိတေန မေ န သက္ကာ တဿ အဘိယာစနံ ပဋိက္ခိပိတုန္တိ ဒဿေတိ ‘‘ဌိတိံ အာကင်္ခမာနေနာ’’တိ ဂါထာယ။

ပဒုမုတ္တရနာထဿာတိ ပဒုမုတ္တရဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ပဿတာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသစက္ခုနာ၊ သမန္တစက္ခုနာ ဧဝ ဝါ ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကံ ဝိယ အဘိနီဟာရံ ပဿန္တေန။ တာဒိနာတိ တာဒိဘာဝယုတ္တေန ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ နိဗ္ဗိကာရေန၊ ‘‘အမှာကံ ဘဂဝတာ’’တိ ဝစနသေသော။ ယဿာတိ အာယသ္မတော မဟာကစ္စာနတ္ထေရဿ။ ဌပိတောတိ –

‘‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ ဝိဘဇန္တာနံ ယဒိဒံ မဟာကစ္စာနော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၈၈၊ ၁၉၇) –

ဧဝံ ဌပိတော။ သီလာဒိဂုဏဝိသေသေဟိ မဟန္တာ သာဝကာတိ မဟာသာဝကာ (ထေရဂါ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၂၈၈၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃။၅၉)၊ မဟာကဿပါဒယော၊ တေသု အယမာယသ္မာ အညတရောတိ၊ မဟာသာဝကော စ သော ဂုဏဝိသေသယောဂတော ဥတ္တမော စာတိ မဟာသာဝကုတ္တမော။

ဈာနာဒီသု သာတိသယာနံ အာဝဇ္ဇနာဒိဝသီဘာဝါနံ၊ အရိယိဒ္ဓိဝသေန ပရမဿ စ စေတောဝသီဘာဝဿ အဓိဂတတ္တာ ဝသိပ္ပတ္တော။ အတ္ထာဒီသု သဝိသေသဘေဒဂတပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏတ္တာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေါ။ ‘‘ပဏ္ဍိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာကစ္စာနော၊ မဟာပညော၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာကစ္စာနော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၅) အနေကေသု ဌာနေသု ဘဂဝတာ ပသံသိတတ္တာ သမ္ဗုဒ္ဓေန ပသံသိတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သတ္ထု စေဝ သံဝဏ္ဏိတော သံဘာဝိတော၊ ဝိညူနဉ္စ သဗြဟ္မစာရိန’’န္တိ။

အနုမောဒိတာတိ ‘‘သာဓု သာဓု၊ ကစ္စာန၊ သာဓု ခေါ၊ တွံ ကစ္စာန၊ ဣမံ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနံ အဘာသီ’’တိ ဧဝံ အနုမောဒိတာ။ ဧကသ္မိံ ကိရ သမယေ အယံ မဟာထေရော ဇမ္ဗုဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရန္တော အတ္တနော သန္တိကာဝစရာနံ ဘိက္ခူနံ ဣမံ ဟာရနယပဋိမဏ္ဍိတံ ပကရဏံ အဘာသိ။ ဘာသိတွာ စ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ယထာဘာသိတံ ဣမံ ပကရဏံ ဘဂဝတော နိဝေဒေသိ။ တံ သုတွာ ဘဂဝါ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိအာဒိနာ အနုမောဒိတွာ ‘‘တသ္မာတိဟ၊ တွံ ကစ္စာန၊ ဣမံ ဓမ္မသံဝဏ္ဏနံ ဓမ္မနေတ္တိတွေဝ ဓာရေဟီ’’တိ နာမဂ္ဂဟဏံ အကာသီတိ ဝဒန္တိ။ ဒေသနာဟာရာဒိနန္ဒိယာဝဋ္ဋနယာဒိဟာရနယာနုသာရေနေဝ သဗ္ဗဓမ္မသံဝဏ္ဏနာနံ ဂတိယောတိ အာဟ ‘‘သာသနဿ သဒါယတ္တာ၊ နဝင်္ဂဿတ္ထဝဏ္ဏနာ’’တိ။

ဂမ္ဘီရဉာဏေဟီဟိ ဂမ္ဘီရေဟိ ဉာဏေဟိ၊ န သဒ္ဓါမတ္တကေန၊ ဂမ္ဘီရဉာဏေဟိ ဝါ မဟာပညေဟိ အရိယေဟိ။ ပကရဏဿ ဂမ္ဘီရတ္ထတံ၊ အတ္တနော စ ဉာဏဿ နာတိဝိသယတံ ဝိဒိတွာ သံဝဏ္ဏနာရမ္ဘေ သံသီဒန္တမ္ပိ မံ သာသနဂုဏာဒိဥပနိဿယသမ္ပဒါ ဥဿာဟေသီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ကိဉ္စာပီ’’တိအာဒိနာ။

‘‘ပဉ္စပိနိကာယေ ဩဂါဟေတွာ’’တိ ဣမိနာ နေတ္တိယာ ပဉ္စပိ မဟာနိကာယေ အနုပဝိသိတွာ အဝဋ္ဌာနံ၊ တေသံ သံဝဏ္ဏနာဘာဝဉ္စ ဒီပေတိ။ တတ္ထ ‘‘ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စာ’’တိအာဒိပေဋကောပဒေသပါဠိံ (ပေဋကော။ ၂၃) အာနေတွာ ဣဓ ဒေသနာဟာရာဒီနံ ပဒတ္ထဝိနိစ္ဆယော ပေဋကေန သံသန္ဒနံ နာမ။ ‘‘ယထာဗလ’’န္တိ ဣမိနာ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗဘာဂေနာပိ နေတ္တိယာ သံဝဏ္ဏနာ မယာ န သုကရာ ကာတုံ၊ အတ္တနော ပန ဉာဏဗလာနုရူပံ ကရိဿာမီတိ နိရတိမာနတံ ဒီပေတိ။

သုဝိသုဒ္ဓန္တိ သုဋ္ဌု ဝိသုဒ္ဓံ၊ နိကာယန္တရလဒ္ဓိဒေါသေဟိ အန္တရန္တရာ အနုပ္ပဝေသိတေဟိ အသမ္မိဿန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အသံကိဏ္ဏန္တိ သနိကာယေပိ ပဒတ္ထန္တရပရိကပ္ပနာဒိနာ အသံကိဏ္ဏံ တာဒိသသင်္ကရရဟိတံ အနာကုလံ သုပရိစ္ဆိန္နံ။ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ နိစ္ဆိနောတီတိ ဝိနိစ္ဆယော။ အတ္ထာနံ ဝိနိစ္ဆယော အတ္ထဝိနိစ္ဆယော။ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနဘူတေသု အတ္ထေသု ခိလမဒ္ဒနာကာရေန ပဝတ္တာ ဝိမတိစ္ဆေဒကထာ၊ နိပုဏော သုခုမော သဏှော အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဧတဿာတိ နိပုဏတ္ထဝိနိစ္ဆယော။ အထ ဝါ အတ္ထေ ဝိနိစ္ဆိနောတီတိ အတ္ထဝိနိစ္ဆယော၊ ယထာဝုတ္တအတ္ထဝိသယဉာဏံ၊ နိပုဏော ဆေကော အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဧတဿာတိ နိပုဏတ္ထဝိနိစ္ဆယော၊ တံ နိပုဏတ္ထဝိနိစ္ဆယံ။ သမယန္တိ သိဒ္ဓန္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာဝိဟာရဝါသီနံ သိဒ္ဓန္တော ဝုတ္တနယေန သုပရိသုဒ္ဓါ၊ အနာကုလော၊ သဏှသုခုမဝိနိစ္ဆယော စ၊ သိဒ္ဓန္တံ တံ အဝိလောမေန္တော အနုကူလတော တတ္ထ သိဒ္ဓံယေဝ ဓမ္မနေတ္တိံ ပကာသယန္တော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနံ ကရိဿာမီတိ။

ပမာဒလေခန္တိ အပရဘာဂေ ပေါတ္ထကာရုဠှကာလေ ပမဇ္ဇိတွာ လိခနဝသေန ပဝတ္တပ္ပမာဒပါဌံ။ ဝဇ္ဇေတွာတိ အပနေတွာ။ ပါဠိံ သမ္မာ နိယောဇယန္တိ တံ တံ နေတ္တိပါဠိံ တတ္ထ တတ္ထ ဥဒါဟရဏဘာဝေန အာနီတသုတ္တေ သမ္မဒေဝ နိယောဇေန္တော၊ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ ဝါ တံ တံ ဥဒါဟရဏသုတ္တသင်္ခါတံ ပါဠိံ တသ္မိံ တသ္မိံ လက္ခဏဘူတေ နေတ္တိဂန္ထေ သမ္မဒေဝ နိယောဇေန္တော။ ဥပဒေသန္တိ နေတ္တိဥပနိသံ နေတ္တိဟဒယံ။ ယွာယံ သပဋ္ဌာနဝိဘာဂဿ တေတ္တိံသဝိဓဿ နေတ္တိပဒတ္ထဿ သဟ နိမိတ္တဝိဘာဂေန အသင်္ကရတော ဝဝတ္ထိတော ဝိသယော၊ တံ။ ဝိဘာဝေန္တော ပကာသေန္တော။ တဿာ နေတ္တိယာ ကရိဿာမိ အတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဧတ္ထ စ ‘‘အဘိယာစိတော’’တိ ဣမိနာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ နိမိတ္တံ ဒဿေတိ၊ ‘‘ဌိတိံ အာကင်္ခမာနေန စိရံ သဒ္ဓမ္မနေတ္တိယာ’’တိ ဣမိနာ ပယောဇနံ၊ ‘‘ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ဣမိနာ ပိဏ္ဍတ္ထံ။ သံဝဏ္ဏိယမာနာ ဟိ ပကရဏတ္ထာ သံဝဏ္ဏနာယ ပိဏ္ဍတ္ထော။ ‘‘တမုပနိဿာယာ’’တိအာဒိနာ ကရဏပ္ပကာရံ။

ဣဒါနိ သံဝဏ္ဏနာယ သဝနေ နိယောဇေန္တော ‘‘ဣတိ အတ္ထ’’န္တိ ဩသာနဂါထမာဟ။ တတ္ထ ‘‘သက္ကစ္စ’’န္တိ ပဒံ ဥဘယတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ ‘‘သက္ကစ္စံ ဝိဘဇန္တဿ၊ သက္ကစ္စံ နိသာမယထာ’’တိ။

ဂန္ထာရမ္ဘကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဒါနကထာဝဏ္ဏနာ

ဝစနတ္ထဇာနနေန ဝိဒိတပ္ပကရဏတ္ထသာမညတ္ထဿ ပကရဏကထာ ဝုစ္စမာနာ သောဘေယျာတိ နေတ္တိပဒတ္ထပရိဇာနနမေဝ အာဒိမှိ ယုတ္တရူပန္တိ တဒတ္ထံ ပုစ္ဆတိ ‘‘တတ္ထ ကေနဋ္ဌေန နေတ္တီ’’တိ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ ‘‘တဿာ နေတ္တိယာ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏန’’န္တိ ယဒိဒံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မိံ၊ ယဿာ ကရိဿာမတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ ပဋိညာတံ၊ သာ နေတ္တိ ကေနဋ္ဌေန နေတ္တီတိ အတ္ထော။ တတ္ထာတိ ဝါ ‘‘နေတ္တိပ္ပကရဏဿာ’’တိ ဧတသ္မိံ ဝစနေ ယာ နေတ္တိ ဝုတ္တာ၊ သာ ကေနဋ္ဌေန နေတ္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘နယနဋ္ဌေနာ’’တိ ဣဒံ ကတ္တုကရဏာဓိကရဏသာဓနာနံ သာဓာရဏဝစနန္တိ ‘‘အရိယဓမ္မံ နယတီ’’တိ ကတ္တုသာဓနဝသေန တာဝ နေတ္တိသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ ဣဒါနိ ကရဏာဓိကရဏသာဓနဝသေန ဝတ္တုံ ‘‘နယန္တိ တာယာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တထာ ဟိ ဝုတ္တန္တိ နေတ္တိဥပဒေသာဓီနတ္တာ ဧဝ သုတ္တာဝဗောဓဿ ဝုတ္တံ။ ပေဋကေ ‘‘တသ္မာ နိဗ္ဗာယိတုကာမေန သုတမယေန အတ္ထာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ ပရိယေသနာယ အယံ အနုပုဗ္ဗီ ဘဝတိ သောဠသ ဟာရာ ပဉ္စ နယာ အဋ္ဌာရသ မူလပဒါနီ’’တိအာဒိ (ပေဋကော။ ၃)။ ဟာရနယဝိစာရဏာ ဝိနိမုတ္တော အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝိသေသော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘သုတ္တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ နေတ္တိဥပဒေသာယတ္တာ’’တိ။ သွာယမတ္ထော ပရတော ပကိဏ္ဏကကထာယံ အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဧဝံ မဟာဝိသယာ စာယံ နေတ္တိ ကုတော ပဘဝါတိ အာဟ ‘‘သုတ္တပ္ပဘဝါ’’တိ၊ ဧတေန နေတ္တိယာ ပမာဏဘူတတံ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ သုတ္တဿ နေတ္တိသန္နိဿယတာပရိဒီပနပရံ၊ န ထေရပ္ပဘဝတာပဋိက္ခေပပရံ။ ထေရော ဟိ ပဉ္စ မဟာနိကာယေ ဩဂါဟေတွာ တံသန္နိဿယေနေဝ တေသံ သံဝဏ္ဏနာဘူတံ ဣမံ ပကရဏံ အဘာသိ၊ တသ္မာ အယမေဝ သံဝဏ္ဏနာဓမ္မော၊ ယဒိဒံ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဓမ္မသန္နိဿယတာ။

ပကရဏပရိစ္ဆေဒတောတိ ပကရဏဿ ဝိဘာဂတော။ ဟာရဝိစာရာဒယော ဟိ တယော နေတ္တိပ္ပကရဏဿ ဝိဘာဂါ၊ ပကရဏဘူတပရိစ္ဆေဒတော ဝါ။ တီဏိ ဟိ ဧတာနိ ပကရဏာနိ တယော အဓိကာရာ၊ ယဒိဒံ ဟာရဝိစာရာဒယော။ ပါဠိဝဝတ္ထာနတောတိ ပါဌသန္နိဝေသတော။

‘‘သဗ္ဗောဟိ ပကရဏတ္ထော’’တိအာဒိနာ သင်္ဂဟဝါရဿ အနွတ္ထသညတံ ဒဿေတိ။ ‘‘နနု စေတ္ထ ပဋ္ဌာနံ အသင်္ဂဟိတ’’န္တိ စောဒကော ဗျဘိစာရမာဟ။ ဣတရော ယဒိပိ သရူပတော အသင်္ဂဟိတံ၊ အတ္ထတော ပန သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘နယိဒမေဝ’’တိအာဒိနာ ပရိဟရတိ။ ပုန ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိနာ တမေဝတ္ထံ ပါဠိယာ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ အတ္ထနယာ နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒယော။ သင်္ခါရတ္တိကာ ပုညာဘိသင်္ခါရာဒယော၊ ကာယသင်္ခါရာဒယော စ။ တေသု အတ္ထနယာနံ အညမညသင်္ဂဟော ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ ဣတရေ ပန ကာမာဝစရာ၊ ရူပါဝစရာ စ ကုသလာ စေတနာ ပုညာဘိသင်္ခါရော၊ အကုသလာ စေတနာ အပုညာဘိသင်္ခါရော၊ အရူပါဝစရာ ကုသလာ စေတနာ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ ပုညာဘိသင်္ခါရော စ အပုညာဘိသင်္ခါရော စ ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တော ကာယသင်္ခါရော၊ သော ဧဝ ဝစီဒွါရပ္ပဝတ္တော ဝစီသင်္ခါရော၊ မနောဒွါရပ္ပဝတ္တော ပန တိဝိဓောပိ စိတ္တသင်္ခါရော။ ဣတိ ဇာတိဝသေန ပုရိမတ္တိကေ ဝုတ္တာ ဧဝ ဓမ္မာ ဒွါရဝသေန ဒုတိယတ္တိကေ ဝုတ္တာ၊ တေ ဧဝ စ ပုရိမတ္တိကေတိ အညမညသင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဝါရေ။ ပေဋကေတိ ပေဋကောပဒေသေ။ သမ္ပတမာနာတိ သံဝဏ္ဏနာဝသေန သန္နိပတန္တာ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနဝိဓိပုထုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဧကသ္မိံ သုတ္တေ အနေကေသံ ဟာရာနံ သန္နိပတနဿ ကာရဏဝစနံ။ တထာ ဟိ ‘‘အနေကသာမတ္ထိယနိစိတာ သဒ္ဒါ’’တိ အက္ခရစိန္တကာ ဝဒန္တိ။

‘‘န သရူပတော’’တိ ဣမိနာ သင်္ဂဟဝါရေ ဝိယ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝါရေသုပိ ပဋ္ဌာနဿ အတ္ထတော ဥဒ္ဓဋတံ ဒဿေတိ။ မူလပဒဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ ဥဒ္ဒေသဝါရေ တာဝ ဧဝံ ဟောတု၊ နိဒ္ဒေသဝါရေ ပန ကထန္တိ? တတ္ထာပိ နယဂ္ဂဟဏေနေဝ မူလပဒါနိပိ ဂဟိတာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ မူလပဒေဟိ ဝိနာ ကာစိ နယယောဇနာ သမ္ဘဝတိ။ အပရေ ပန ‘‘ဟာရနယာ ဝိယ ပဋ္ဌာနံ န သုတ္တဿ သံဝဏ္ဏနာဝိသေသော၊ အထ ခေါ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ သံကိလေသဘာဂိယတာဒိလဗ္ဘမာနဝိသေသမတ္တန္တိ န တဿ ပကရဏဿ ပဒတ္ထသင်္ဂဟော။ ဧဝဉ္စ ကတွာ တေတ္တိံသာယ နေတ္တိပဒတ္ထေသု ပဋ္ဌာနံ အသင်္ဂဟိတံ၊ ဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝါရေသု စ အနုဒ္ဓဋမေဝါ’’တိ ဝဒန္တိ။

‘‘ပါဠိတော ဧဝ ဝိညာယတီ’’တိ ဝုတ္တမတ္ထံ သမတ္ထေန္တော ‘‘တထာ ဟိ…ပေ… အာဘတ’’န္တိ အာဟ၊ တေန ထေရေန ဘာသိတဘာဝေါ ဝိယ ဘဂဝတာ အနုမောဒိတဘာဝေါပိ ပါဠိအနုဂတော ဧဝါတိ ဒဿေတိ။ သာဝကဘာသိတတ္တာ နိဒါနံ န ဝုတ္တန္တိ န သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စောဒေန္တော ‘‘သာဝက…ပေ… ဘာသိတ’’န္တိ အာဟ။ နယိဒံ ဧကန္တိကန္တိ စ သာဝကဘာသိတဗုဒ္ဓဘာသိတဘာဝေါ နိဒါနာဝစနဿ၊ နိဒါနဝစနဿ စ အကာရဏံ ဥဘယတ္ထာပိ ဥဘယဿ ဒဿနတော။ တသ္မာ နိဒါနာဝစနေန နေတ္တိယာ အသာဝကဘာသိတတာ န သိဇ္ဈတီတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘န စ တာဝတာ တာနိ အပ္ပမာဏံ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။

ယေနေဝ ကာရဏေန နိဒါနာဝစနဿ ပမာဏဘာဝသာဓနတာ၊ တေနေဝ ကာရဏေန ဣမဿ ပကရဏဿ ပမာဏဘာဝသိဒ္ဓီတိ ဒဿေတိ ‘‘နိဒါနဉ္စ နာမာ’’တိအာဒိနာ။ ဣဒါနိ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိနာ နေတ္တိယာ နိဒါနာဝစနေန အဗျဘိစာရဟေတုမာဟ။ အယဉှေတ္ထ ပယောဂေါ န နေတ္တိယာ နိဒါနံ ဝတ္တဗ္ဗံ ပါဠိယာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘာဝတော။ ယာ ဟိ ပါဠိယာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ န တဿာ နိဒါနဝစနံ ဒိဋ္ဌံ ယထာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂဿ၊ နိဒ္ဒေသာဒီနဉ္စာတိ။

‘‘အယံ ဝိဘာဂေါ’’တိအာဒိနာ ဧကဝိဓတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒါ၊ တာဝ ယထာဒဿိတဿ ပကရဏဝိဘာဂဿ ပုန ‘‘အာဒိနာ နယေန ပကရဏဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ ဣဒံ နိဂမနံ။ တတ္ထ အာဒိနာ နယေနာတိ အာဒိသဒ္ဒေန အဘိညေယျဓမ္မနိဒ္ဒေသတော ပညတ္တိပညပေတဗ္ဗဓမ္မဝိဘဇနတော တိယဒ္ဓပရိယာပန္နဓမ္မဝိစာရတော စတုရောဃနိတ္ထရဏတ္ထတော ပဉ္စာဘိနန္ဒနာဒိပ္ပဟာနတော ဆတဏှာကာယုပသမနတော သင်္ဂဟဝါရာဒိသတ္တဝါရသင်္ဂဟတော အဋ္ဌမိစ္ဆတ္တသမုဂ္ဃာတဒီပနတောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။