📜

၃။ နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၄။ နိဒ္ဒေသဝါရေ သာမညတောတိ သာဓာရဏတော။ ဝိသေသေနာတိ အသာဓာရဏတော။ ပဒတ္ထောတိ သဒ္ဒတ္ထော။ လက္ခဏန္တိ သဘာဝေါ။ ကမောတိ အနုပုဗ္ဗီ။ ဧတ္တာဝတာတိ ဧတ္တကပ္ပမာဏဘာဝေါ။ ဟေတွာဒီတိ ဟေတုဖလဘူမိဥပနိသာသဘာဂဝိသဘာဂလက္ခဏနယာ။ ဝိသေသတော ပန လက္ခဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

ဟာရသင်္ခေပဝဏ္ဏနာ

၁။ ယံ၊ ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ ယန္တိ ပစ္စတ္တဝစနံ၊ တဉ္စ သုခံ၊ သောမနဿန္တိ ဒွယေန သမာနာဓိကရဏန္တိ ကတွာ ‘‘အဿာဒီယတီတိ အဿာဒေါ၊ သုခံ၊ သောမနဿဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သုခါဒိဝေဒနာ ဝိယ မနာပိယရူပါဒိပိ အဝီတရာဂဿ အဿာဒေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏမ္ပီ’’တိ။ ‘‘အဿာဒေတိ ဧတာယာတိ ဝါ အဿာဒေါ၊ တဏှာ’’တိ ဧတေန ‘‘ယ’’န္တိ ဟေတုအတ္ထေ နိပါတောတိ ဒဿေတိ။ တတြာယမတ္ထော – ယေန ဟေတုနာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓေ ပဋိစ္စ အဿာဒနီယဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ၊ အယံ တဏှာသင်္ခါတော အဿာဒေါ အဿာဒနကိရိယာယ ကာရဏန္တိ။ ဣတိ ကတွာ အယမတ္ထော ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနာဒိဘာဝတော ဝိပလ္လာသေသုပိ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ဝိပလ္လာသာပီ’’တိ။ အနိဋ္ဌမ္ပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ဣဋ္ဌမ္ပီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ၊ အနဝသေသာ သာသဝါ ဓမ္မာ ဣဓ အာရမ္မဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ အာဟ ‘‘သဗ္ဗေသံ တေဘူမကသင်္ခါရာန’’န္တိ။

ဒုက္ခာဒုက္ခမသုခဝေဒနာနန္တိ ဧတ္ထ ဒုက္ခသဘာဝါ ဧဝ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ ဂဟိတာ အနိဋ္ဌာရမ္မဏဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ၊ န သုခသဘာဝါ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာယံ၊ ဘန္တေ၊ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ၊ သန္တသ္မိံ ဧသာ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၈၊ သံ။ နိ။ ၄။၂၆၇)။ ‘‘သုခပရိယာယသဗ္ဘာဝတော’’တိ ဣမိနာ ဣဋ္ဌတာမတ္တတောပိ လေသေန သတ္တာနံ အာရမ္မဏဿ အဿာဒနီယတာ သမ္ဘဝတီတိ ဒဿေတိ။

အာဒီနဝေါ ဒေါသနိဿန္ဒနတာယ ဒေါသော၊ သွာယံ ပီဠနဝုတ္တိယာ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အာဟ ‘‘အာဒီနဝေါ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊ တိဿောပိ ဝါ ဒုက္ခတာ’’တိ။ ဧဝံ ဒေါသတ္ထတံ အာဒီနဝဿ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ကပဏတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယတောတိ ယသ္မာ ဒေါသကပဏသဘာဝတ္တာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

နိဿရတီတိ ဝိဝိတ္တိ၊ သဗ္ဗသင်္ခါရဝိဝေကောတိ အတ္ထော။ သာမညနိဒ္ဒေသေနာတိ နိဿရဏသဒ္ဒဝစနီယတာသာမညေန။ ပုရိမာနန္တိ အဿာဒါဒီနဝတာနံ။ ဥပါယော စာတိအာဒီသု စ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏမတ္တန္တိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပစ္ဆိမာနဉ္စာ’’တိ၊ ဖလာဒီနန္တိ အတ္ထော။ တဒန္တောဂဓဘေဒါနန္တိ အရိယမဂ္ဂပရိယာပန္နဝိသေသာနံ။

ကာမဘဝါဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန န ရူပါရူပဘဝါ ဧဝ ဂဟိတာ၊ အထ ခေါ တေ စ သညီဘဝါဒယော စ ဧကဝေါကာရဘဝါဒယော စ ဂဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘တိဏ္ဏံ တိဏ္ဏံ ဘဝါန’’န္တိ။

ယာဝဒေဝ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာ ဘဂဝတော ဒေသနာတိ အာဟ ‘‘နနု စ…ပေ… နိပ္ဖာဒီယတီ’’တိ။ ‘‘ဝုတ္တမေဝါ’’တိ ဣမိနာ ပုနရုတ္တိဒေါသံ စောဒေတိ။ ဣတရော ‘‘သစ္စမေတ’’န္တိ အနုဇာနိတွာ ‘‘တဉ္စ ခေါ’’တိအာဒိနာ ပရိဟရတိ။ ‘‘ပရမ္ပရာယာ’’တိ ဧတေန အဇ္ဈတ္တံ ယောနိသောမနသိကာရော ဝိယ န ပရတောဃောသော အာသန္နကာရဏံ ဓမ္မာဓိဂမဿ ဓမ္မဿ ပစ္စတ္တံ ဝေဒနီယတ္တာတိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘အက္ခာတာရော တထာဂတာ၊ ပဋိပန္နာ ပမောက္ခန္တိ၊ ဈာယိနော မာရဗန္ဓနာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၇၆) ဝုတ္တံ။ တဒဓိဂမကာရဏံ အရိယမဂ္ဂါဓိဂမကာရဏံ သိယာ။ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘သမ္ပတ္တိဘဝဟေတူ’’တိ၊ တေန စရိမတ္တဘာဝဟေတုဘူတံ ပုညသမ္ပတ္တိံ ဝဒတိ။

‘‘အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဦဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’တိ ဣဒံ အရိယမဂ္ဂဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါယ ဖလဘာဝသာဓနံ။ ယေန ဟိ ဝိဓိနာ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃာတော၊ မစ္စုတရဏဉ္စ သိယာ၊ သော ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣမိနာ ပကာသိတောတိ။ အတ္တာနုဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃာတမစ္စုတရဏာနံ ဖလဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

‘‘ဓမ္မော ဟဝေ’’တိ ပန ဂါထာယံ လောကိယဿ ပုညဖလဿ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ ‘‘ဣဒံ ဖလ’’န္တိ။ ယံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ၊ တံ ဖလံ။ ယံ နိဗ္ဗတ္တကံ၊ သော ဥပါယော။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော။ တေနာဟ ‘‘ဧတေန နယေနာ’’တိအာဒိ။ ဥပဓိသမ္ပတ္တီတိ အတ္တဘာဝသောဘာ။

ဝိသုဒ္ဓီတိ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ – ‘‘ဧတ္ထာပိ…ပေ… ဝိညာတု’’န္တိ။ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိနာပိ တမေဝတ္ထံ ဝစနန္တရေ ပါကဋတရံ ကရောတိ။

သရူပတော အာဂတာနိ ‘‘ယတော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ပဉ္စန္နံ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ပဇာနာတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၃။၂၆-၂၈)။ ဧကဒေသေနအာဂတာနိ ‘‘သံယောဇနိယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော (သံ။ နိ။ ၂။၅၃)၊ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ၊ အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော (မ။ နိ။ ၁။၁၁၇)၊ သင်္ခါရာနမေတံ နိဿရဏံ၊ ယဒိဒံ နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒီသု (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၄၊ ၃။၄၁)။ န သရူပေန အာဂတာနိ ယထာ သာမညဖလသုတ္တာဒီသု။ အတ္ထဝသေနာတိ အဿာဒေတဗ္ဗာဒိအတ္ထဝသေန။ န ပပဉ္စိတောတိ န ဝိတ္ထာရိတော။

၂။ ဧသေဝနယောတိ အတိဒေသေန ဝိစိယမာနဝစနသေသော အတိဒိဋ္ဌော။ ဘာဝတ္ထေ တောဟိ အာဟ ‘‘ဝိဿဇ္ဇိတန္တိ ဝိဿဇ္ဇနာ’’တိ။ သုတ္တေ အာဂတံ န အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန အဋ္ဌကထာယံ အာဂတန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပုစ္ဆာနုရူပတာ ဣဓ ပုဗ္ဗာပရန္တိ စတုဗျူဟပုဗ္ဗာပရတော ဣမံ ဝိသေသေတွာ ဒဿေတိ။ ပုစ္ဆာနုသန္ဓီတိ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနေန အနုသန္ဓာနံ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဟေဋ္ဌိမဒေသနာယ ပုစ္ဆာနိမိတ္တပဝတ္တဥပရိဒေသနာယ သမ္ဗန္ဓော ‘‘ပုစ္ဆာနုသန္ဓီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗာပေက္ခန္တိ ပုစ္ဆိတဝိဿဇ္ဇိတပဒါပေက္ခံ။ ‘‘သုတ္တဿာ’’တိ ဝါ ဣမိနာ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနာအနုဂီတိယော ဌပေတွာ သေသော ဝိစယဟာရပဒတ္ထော သင်္ဂဟိတောတိ ပဒဿာပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ ဂါထာယံ စ-သဒ္ဒေါ ပဒပူရဏမတ္တေ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

‘‘စက္ခု အနိစ္စ’’န္တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘အာမ၊ စက္ခု အနိစ္စမေဝါ’’တိ ဧကန္တတော ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကံသဗျာကရဏံ။ ‘‘အညိန္ဒြိယံ ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗဉ္စာ’’တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘မဂ္ဂပရိယာပန္နံ ဘာဝေတဗ္ဗံ၊ ဖလပရိယာပန္နံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝိဘဇိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏံ။ ‘‘အညိန္ဒြိယံ ကုသလ’’န္တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘ကိံ အနဝဇ္ဇဋ္ဌော ကုသလဋ္ဌော၊ ဥဒါဟု သုခဝိပါကဋ္ဌော’’တိ ပဋိပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏံ။ ‘‘သဿတော အတ္တာ၊ အသဿတော ဝါ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဗျာကတမေတ’’န္တိအာဒိနာ အဝိဿဇ္ဇနံ ဌပနံ။ ‘‘ကိံ ပနေတေ ကုသလာတိ ဝါ ဓမ္မာတိ ဝါ ဧကတ္ထာ၊ ဥဒါဟု နာနတ္ထာ’’တိ ဣဒံ ပုစ္ဆနံ သာဝသေသံ။ ဝိဿဇ္ဇနဿ ပန သာဝသေသတာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယဝသေန ဒေသနာယံ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပ္ပာဋိဟီရကံ သဥတ္တရံ။ သပ္ပာဋိဟီရကံ နိရုတ္တရံ။ သေသံ ဝိစယဟာရနိဒ္ဒေသေ သုဝိညေယျမေဝ။

ဧတ္ထ စ အဿာဒေါ အဿာဒဟေတု ယာဝ အာဏတ္တိဟေတူတိ ဧဝံ ဟေတူနမ္ပိ အဿာဒါဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ သင်္ခေပတော သုခသုခပစ္စယလက္ခဏော အဿာဒေါ၊ သော ဝိသေသတော သဂ္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒီပေတဗ္ဗော။ သာ ဟိ တဿ ဥက္ကံသော၊ သေသာ ပနေတ္ထ ဘဝသမ္ပတ္တိ တဒနွာယိကာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿ ဟေတု ဒါနမယံ၊ သီလမယဉ္စ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ ဒုက္ခဒုက္ခပစ္စယလက္ခဏော အာဒီနဝေါ။ ဝိပရိဏာမသင်္ခါရဒုက္ခတာနံ တဒဝရောဓတော ဝဋ္ဋဒုက္ခဿာပိ ဧတ္ထ သင်္ဂဟော။ ဝိသေသတော ပန ကာမာနံ ဩကာရောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ သွာယံ သံကိလေသဝတ္ထုနာ၊ ဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနတာဒီဟိ စ ဝိဘာဝေတဗ္ဗော၊ တဿ ဟေတု ဒသ အကုသလကမ္မပထာ။ နေက္ခမ္မံ နိဿရဏံ၊ တဿ ဟေတု ယထာရဟံ တဒနုစ္ဆဝိကာ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒါ။ ဖလံ ဒေသနာဖလမေဝ၊ တဿ ဟေတု ဒေသနာ။ ဥပါယော ယထာဝုတ္တဥပါယောဝ၊ တဿ ဟေတု စတ္တာရိ စက္ကာနိ။ အာဏတ္တိ ဥပဒေသော၊ တဿ ရာဂဂ္ဂိအာဒီဟိ လောကဿ အာဒိတ္တတာ၊ သတ္ထု မဟာကရုဏာယောဂေါ စ ဟေတု။

တထာ စတူသု အရိယသစ္စေသု သမုဒယေန အဿာဒေါ၊ ဒုက္ခေန အာဒီနဝေါ၊ မဂ္ဂနိရောဓေဟိ နိဿရဏံ၊ မဂ္ဂေါ ဝါ ဥပါယော၊ တဒုပဒေသော အာဏတ္တိ၊ အနုပါဒိသေသာ နိဗ္ဗာနဓာတု ဖလံ။ ဣတိ အနုပုဗ္ဗကထာယ သဒ္ဓိံ ဗုဒ္ဓါနံ သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ နိဒ္ဓါရဏဘာဝေန ဝိစယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒဿ ပဒတ္ထသမ္ဗန္ဓော ဟေတု။ သော ဟိ တဿ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ၊ ပဉှဿ ဉာတုကာမတာ၊ ကထေကုကာမတာ စ။ အဒိဋ္ဌဇောတနာဒီနဉှိ စတုန္နံ ဉာတုကာမတာ၊ ဣတရဿ ဣတရာ။ ဝိဿဇ္ဇနဿ ပဉှော ဟေတု။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၃။ ဗျဉ္ဇနတ္ထာနံ ယုတ္တာယုတ္တပရိက္ခာတိ ဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏေန ပဒံ ဂဟိတံ၊ အတ္ထဂ္ဂဟဏေန ပဉှာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အဿာဒါဒယော ဂဟိတာ။ ဝိစယဟာရပဒတ္ထာ ဧဝ ဟိ ယုတ္တာယုတ္တာဒိဝိသေသသဟိတာ ယုတ္တိဟာရာဒီနံ ပဒတ္ထာ။ တထာ ဟိ ပဒဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနိကဘာဝဝိသိဋ္ဌာ တေယေဝ ပဒဋ္ဌာနဟာရဿ ပဒတ္ထာ။ လက္ခဏလက္ခိတဗ္ဗတာဝိသိဋ္ဌာ၊ နိဒ္ဓါရိတာ စ လက္ခဏဟာရဿ၊ နိဗ္ဗစနာဒိဝိဘာဝနာဝိသိဋ္ဌာ စတုဗျူဟဟာရဿ၊ သဘာဂဓမ္မဝသေန၊ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန စ အာဝဋ္ဋနဝိသိဋ္ဌာ အာဝဋ္ဋဟာရဿ၊ ဘူမိဝိဘာဂါဒိဝိသိဋ္ဌာ ဝိဘတ္တိဟာရဿ၊ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တနဝိသိဋ္ဌာ ပရိဝတ္တနဟာရဿ၊ ပရိယာယဝေဝစနဝိသိဋ္ဌာ ဝေဝစနဟာရဿ၊ ပဘဝါဒိပညာပနဝိသိဋ္ဌာ ပညတ္တိဟာရဿ၊ ခန္ဓာဒိမုခေဟိ ဩတရဏဝိသိဋ္ဌာ ဩတရဏဟာရဿ၊ ပဒပဒတ္ထပဉှာရမ္ဘသောဓနဝိသိဋ္ဌာ သောဓနဟာရဿ၊ သာမညဝိသေသနိဒ္ဓါရဏဝိသိဋ္ဌာ အဓိဋ္ဌာနဟာရဿ၊ ပစ္စယဓမ္မေဟိ ပရိက္ခရဏဝိသိဋ္ဌာ ပရိက္ခာရဟာရဿ၊ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေတဗ္ဗတာနိဒ္ဓါရဏဝိသိဋ္ဌာ သမာရောပနဟာရဿ ပဒတ္ထာ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနဿ သဘာဝနိရုတ္တိတာ၊ အတ္ထဿ သုတ္တာဒီဟိ အဝိလောမနံ ယုတ္တဘာဝေါ’’တိ ဣမိနာ အသဘာဝနိရုတ္တိတာ၊ သုတ္တာဒီဟိ ဝိလောမနဉ္စ အယုတ္တဘာဝေါတိ ဒီပေတိ၊ တေန ယုတ္တာယုတ္တီနံ ဟေတုံ ဒဿေတိ။

၄။ ယောနိသောမနသိကာရာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန သဒ္ဓမ္မဿဝနသပ္ပုရိသူပနိဿယာဒိသာဓာရဏံ၊ အသာဓာရဏဉ္စ ဒေယျပဋိဂ္ဂါဟကာဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ သမ္ဘဝတောတိ ယထာရဟံ တဿ ဓမ္မဿ အနုရူပံ။ ယာဝ သဗ္ဗဓမ္မာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗံ နာမ ပဒေသသဗ္ဗံ၊ န သဗ္ဗသဗ္ဗန္တိ။ အယဉှိ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ ယထာ ပဌမဝိကပ္ပေ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မဝသေန ပဒေသဝိသယော၊ ဧဝံ ဒုတိယဝိကပ္ပေ ပဒဋ္ဌာနပဒဋ္ဌာနိကနိဒ္ဓါရဏေန တံတံပကရဏပရိစ္ဆိန္နဓမ္မဂ္ဂဟဏတော ပဒေသဝိသယော ဧဝ၊ န အနဝသေသဓမ္မဝိသယောတိ။ သုတ္တာဂတဓမ္မာနံ ယာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ၊ တေသဉ္စ ယာနီတိ ဧဝံ ကာရဏပရမ္ပရာနိဒ္ဓါရဏလက္ခဏော ပဒဋ္ဌာနဟာရော၊ ပရိက္ခာရဟာရော ပန သုတ္တာဂတဓမ္မာနံ တံတံပစ္စယုပ္ပန္နာနံ ပဋိဟေတုပစ္စယတာဝိသေသဝိဘာဝနလက္ခဏောတိ သတိပိ ကာရဏဝိစာရဏဘာဝေ အယံ ပဒဋ္ဌာနဟာရပရိက္ခာရဟာရာနံ ဝိသေသော။

၅။ ယထာ ‘‘သမာနာဓိကရဏသမာနပဒေ’’တိအာဒီသု ဧကသဒ္ဒဿ အတ္ထော သမာနသဒ္ဒေါ၊ ဧဝံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ ‘‘ဧကုပ္ပာဒါ’’တိအာဒီသု (ကထာ။ ၄၇၃) ဝိယ ဧကလက္ခဏာတိ ဧတ္ထ ဧကသဒ္ဒေါ သမာနတ္ထောတိ အာဟ ‘‘သမာနလက္ခဏာ’’တိ။ သံဝဏ္ဏနာဝသေနာတိ ဧတ္ထ ကမ္မတ္ထေ အန-သဒ္ဒေါ၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗတာဝသေနာတိ အတ္ထော။ လက္ခဏာတိ ဥပလက္ခဏာ။ ‘‘နာနတ္တကာယနာနတ္တသညိနော (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၄၁၊ ၃၅၇၊ ၃၅၉၊ အ။ နိ။ ၉။၂၄)၊ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ’’တိအာဒီသု သဟစာရိတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သညာသဟဂတာ ဟိ ဓမ္မာ တတ္ထ သညာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာ။ ‘‘ဒဒံ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၄၆၊ သု။ နိ။ ၁၈၉) သမာနကိစ္စတာ။ ပိယဝစနတ္ထစရိယာ သမာနတ္တတာပိ ဟိ တတ္ထ မိတ္တဂန္ထနကိစ္စေန သမာနကိစ္စာ ဂယှန္တိ သင်္ဂဟဝတ္ထုဘာဝတော။ ‘‘ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) သမာနဟေတုတာ။ ယထာ ဟိ ဖဿော ဝေဒနာယ၊ ဧဝံ သညာဒီနမ္ပိ သဟဇာတာဒိနာ ပစ္စယော ဟောတိ ဧဝါတိ တေပိ သမာနဟေတုတာယ ဝုတ္တာ ဧဝ ဟောန္တိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၅)၊ ‘‘ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃)။ ဧဝံ ‘‘တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) ဧဝမာဒိပိ ဥဒါဟရိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄) သမာနဖလတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ယထာ ဟိ သင်္ခါရာ အဝိဇ္ဇာယ ဖလံ၊ ဧဝံ တဏှုပါဒါဒီနမ္ပီတိ တေပိ တတ္ထ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ပုရိမကမ္မဘဝသ္မိံ မောဟော အဝိဇ္ဇာ အာယူဟနာ သင်္ခါရာ နိကန္တိ တဏှာ ဥပဂမနံ ဥပါဒါန’’န္တိ။ ‘‘ရူပံ အဿာဒေတိ အဘိနန္ဒတိ ၊ တံ အာရဗ္ဘ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၂၄) ဝုတ္တေ တံသမ္ပယုတ္တာ ဝေဒနာဒယော ဝုတ္တာ ဧဝ ဟောန္တိ သမာနာရမ္မဏဘာဝတော။ န ဟိ တေဟိ ဝိနာ တဿ ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထိ။ ဧဝမာဒီဟီတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန အတ္ထပ္ပကရဏလိင်္ဂသဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနသာမတ္ထိယာဒီနမ္ပိ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အတ္ထာဒိဝသေနပိ ဟိ သုတ္တေ အဝုတ္တာနမ္ပိ ဝုတ္တာနံ ဝိယ နိဒ္ဓါရဏံ သမ္ဘဝတီတိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရေနာတိ ‘‘ဝဓကဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိယံ၊ ‘‘သဟစာရိတာ’’တိအာဒိနာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝုတ္တေန ပကာရေန။

၆။ ‘‘ဖုသနဋ္ဌေန ဖဿော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝစနံ နိဗ္ဗစနံ၊ တံ ပန ပဒဿေဝ၊ န ဝါကျဿာတိ အာဟ ‘‘ပဒနိဗ္ဗစန’’န္တိ။ အဓိပ္ပာယနိဒါနာနိပေတ္ထ ဗျဉ္ဇနမုခေနေဝ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနိ။ နိဗ္ဗစနပုဗ္ဗာပရသန္ဓီသု ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဝိသေသတော ဗျဉ္ဇနဒွါရေနေဝ အတ္ထပရိယေသနာ’’တိ။ ပဝတ္တိနိမိတ္တံ အဇ္ဈာသယာဒိ။

၇။ ‘‘ပဒဋ္ဌာနေ’’တိ ဣဒံ သုတ္တေ အာဂတဓမ္မာနံ ကာရဏဘူတေပိ ဓမ္မေ နိဒ္ဓါရေတွာ သဘာဂတော၊ ဝိသဘာဂတော စ အာဝဋ္ဋနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န တန္တိဝသေန။ တသ္မာ ပဒဋ္ဌာနနိဒ္ဓါရဏာယ ဝိနာပိ အာဝဋ္ဋနံ ယုတ္တမေဝါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ပဒဿ ဝါ သဒ္ဒပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ပဒတ္ထော။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ ‘‘အာရမ္ဘထ နိက္ကမထာတိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၅၊ နေတ္တိ။ ၂၉၊ ပေဋကော။ ၃၈၊ မိ။ ပ။ ၅။၁။၄) ဝီရိယဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၂၉) ဧတ္ထ ယွာယမာရမ္ဘဓာတုအာဒိကော အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ ဝီရိယသဒ္ဒဿ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ ဝီရိယသဒ္ဒါဘိဓေယျော အတ္ထောတိ ဧဝမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သေသကံ နာမဂဟိတတော ဣတရံ၊ တံ ပန တဿ ပဋိပက္ခဘူတံ ဝါ သိယာ၊ အညံ ဝါတိ အာဟ ‘‘ဝိသဘာဂတာယ အဂ္ဂဟဏေန ဝါ’’တိ။ သံဝဏ္ဏနာယ ယောဇေန္တောတိ ယထာဝုတ္တဝိသဘာဂဓမ္မနိဒ္ဓါရဏဘူတေန အတ္ထကထနေန ပါဠိယံ ယောဇေန္တော။ တေနာဟ ‘‘ဒေသန’’န္တိ။ ‘‘ပဋိပက္ခေ’’တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ သဘာဂဓမ္မဝသေနပိ အာဝဋ္ဋနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။

၈။ နာမဝသေနာတိ သာဓာရဏနာမဝသေန။ ပါဠိယံ ပန ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ သတ္တာနံ၊ အနိယတာနဉ္စ သတ္တာနံ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာ ကိလေသာ သာဓာရဏာ’’တိအာဂတတ္တာ (နေတ္တိ။ ၃၄) ‘‘ဒဿနပဟာတဗ္ဗာဒိနာမဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုဝသေနာတိ သတ္တသန္တာနဝသေန။ သော ဟိ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဣဓ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တေနာဟ – ‘‘ပုထုဇ္ဇနဿ၊ သောတာပန္နဿ စ ကာမရာဂဗျာပါဒါ သာဓာရဏာ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ ၃၄)။ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ နာမတော၊ ဝတ္ထုတော စ အာဝေဏိကတာယ။ တံတံမဂ္ဂဖလဋ္ဌာနဉှိ တံတံမဂ္ဂဖလဋ္ဌတာ၊ ဘဗ္ဗာနံ ဘဗ္ဗတာ၊ အဘဗ္ဗာနံ အဘဗ္ဗတာ အသာဓာရဏာ။

၉။ ‘‘ဘာဝိတေ’’တိ ဣဒံ ဘာဝနာကိရိယာယ ဥပလက္ခဏံ၊ န ဧတ္ထ ကာလဝစနိစ္ဆာတိ အာဟ ‘‘ဘာဝေတဗ္ဗေတိ အတ္ထော’’တိ။ ဘာဝနာ စေတ္ထ အာသေဝနာတိ၊ ကုသလသဒ္ဒေါပိ အနဝဇ္ဇဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော ။ ပဋိပက္ခတောတိ ဝိပက္ခတော။ ဝိသဒိသူဒါဟရဏေန ဗျတိရေကတော ယထာဓိပ္ပေတဓမ္မပ္ပတိဋ္ဌာနာ ဟေသာ။

၁၀။ ပဒတ္ထဿာတိ ပဒါဘိဓေယျဿ အတ္ထဿ၊ သဘာဝဓမ္မဿ ဝါ။

၁၁။

နိက္ခေပေါ ဒေသနာ။ ပဘဝေါ သမုဒယော။

၁၂။ ‘‘အဝုတ္တာနမ္ပိ သင်္ဂဟော’’တိ ဣမိနာ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထော စ-သဒ္ဒေါတိ ဒဿေတိ။

၁၃။ ‘‘ဂါထာရုဠှေ’’တိ ဣမိနာ ပါဠိအာဂတောဝ ပဉှော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ န ဣတရောတိ ဒဿေတိ။ တေနာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ဗျာကတေ’’တိ။ တဿ အတ္ထဿာတိ အာရဒ္ဓဿ အတ္ထဿ၊ တေန အာရမ္ဘသောဓနဿ ဝိသယမာဟ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထဒွါရေနေဝ ပဒပုစ္ဆာသောဓနမ္ပိ ကရီယတီတိ ပုန ‘‘တဿ အတ္ထဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ဝိဿဇ္ဇိတမှီတိ ဝိဿဇ္ဇနေ။ ဝိဿဇ္ဇနသောဓနေန ဟိ ပဉှာသောဓနံ။ ပဉှေတိ ပုစ္ဆာယံ။ ဂါထာယန္တိ ဥပလက္ခဏံ၊ တေန ဂါထာယံ၊ သုတ္တဂေယျာဒီသု စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယမာရဗ္ဘာတိ ယံ သီလာဒိမာရဗ္ဘ ဂါထာဒီသု ဒေသိတံ၊ တသ္မိံ အာရမ္ဘေတိ အတ္ထော။ ပုစ္ဆိတာတိ ပုစ္ဆာကာရိနီ၊ ‘‘ကာ ဧတ္ထ ပဒသုဒ္ဓိ၊ ကာ ပဉှာသုဒ္ဓိ၊ ကာ အာရမ္ဘသုဒ္ဓီ’’တိ ဧဝံ ပုစ္ဆာကာရိနီ ပုစ္ဆံ ကတွာ ပဝတ္တိတာ သုဒ္ဓါသုဒ္ဓပရိက္ခာတိ ယောဇနာ။

၁၄။ န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာတိ ယထာ လောကေ ‘‘ဇာတိ သာမညံ၊ ဘေဒေါ သာမညံ၊ သမ္ဗန္ဓော သာမည’’န္တိအာဒိနာ သာမညံ ဇာတိအာဒိံ၊ တဗ္ဗိဓုရဉ္စ ဝိသေသံ ဝိကပ္ပေန္တိ ပရိကပ္ပေန္တိ၊ ဧဝံ န ဝိကပ္ပယိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယဒါ ယော ကာလဝိသေသော ‘‘သွေ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရော၊ တဒါ သော တံဒိဝသာတိက္ကမေ ‘‘အဇ္ဇာ’’တိ၊ ပုန တံဒိဝသာတိက္ကမေ ‘‘ဟိယျော’’တိ ဝေါဟရီယတီတိ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝါ ဧတေ ကာလဝိသေသာ။ ဒိသာယပိ ‘‘ဧကံ အဝဓိံ အပေက္ခိတွာ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ၊ တတော အညံ အပေက္ခိတွာ ပစ္ဆိမာ နာမ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ အနဝဋ္ဌိတသဘာဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဇာတိအာဒိအပေက္ခာယာတိ ဇာတိအာဒိဒုက္ခဝိသေသာပေက္ခာယ။ သစ္စာပေက္ခာယာတိ သစ္စသာမညာပေက္ခာယ။ ‘‘တဏှာ’’တိ ဝုစ္စမာနံ ကာမတဏှာဒိအပေက္ခာယ သာမညမ္ပိ သမာနံ သစ္စာပေက္ခာယ ဝိသေသော ဟောတီတိ ဧဝမာဒိံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဧသ နယော သမုဒယာဒီသုပီ’’တိ။

၁၆။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ဗုဒ္ဓဝစနေ။ တေနာဟ ‘‘သိက္ခတ္တယသင်္ခါတဿာ’’တိအာဒိ။ ယထာရုတံ ယထာကထိတံ သဒ္ဒတော အဓိဂတံ နိဒ္ဓါရိတံ၊ န အတ္ထပ္ပကရဏလိင်္ဂသဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနာဒိပ္ပမာဏန္တရာဓိဂတံ ။ ‘‘အတ္ထတော ဒဿိတာ’’တိ ဣဒံ ယသ္မိံ သုတ္တေ ဘာဝနာဝ ကထိတာ၊ န ပဟာနံ၊ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

နယသင်္ခေပဝဏ္ဏနာ

၁၇။ တဏှာဝိဇ္ဇာဟိ ကရဏဘူတာဟိ။ သံကိလေသော ပက္ခော ဧတဿာတိ သံကိလေသပက္ခော၊ သံကိလေသပက္ခိကော သုတ္တတ္ထော၊ တဿ နယနလက္ခဏောတိ ယောဇနာ။ ဝေါဒါနပက္ခဿ သုတ္တတ္ထဿာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိယာ၊ ဗလဝဝိပဿနာယ စ ဒုက္ခာဒီသု ပရိညေယျတာဒီနိ မဂ္ဂါနုဂုဏော ဂဟဏာကာရော အနုဂါဟဏနယော။ ယဒိ ဧဝံ ကထံ နယောတိ အာဟ ‘‘တဿ ပနာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘နယဝေါဟာရော’’တိ ဣမိနာ နယာဓိဋ္ဌာနံ နယောတိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။

၁၈။ ဗာဓကာဒိဘာဝတောတိ ဗာဓကပဘဝသန္တိနိယျာနဘာဝတော။ အညထာဘာဝါဘာဝေနာတိ အဗာဓကအပ္ပဘဝအသန္တိ အနိယျာနဘာဝါဘာဝေန။ သစ္စသဘာဝတ္တာတိ အမုသာသဘာဝတ္တာ။ အဝိသံဝါဒနတောတိ အရိယသဘာဝါဒိဘာဝဿ န ဝိသံဝါဒနတော ဧကန္တိကတ္တာတိ အတ္ထော။

၁၉။ သံကိလိဋ္ဌဓမ္မာတိ သံကိလေသသမန္နာဂတာ ဓမ္မာ သဒ္ဓမ္မနယကောဝိဒါတိ သစ္စပဋိစ္စသမုပ္ပာဒါဒိဓမ္မနယကုသလာ၊ ဧကတ္တာဒိနယကုသလာ ဝါ။

၂၀။ အတ္ထဝိဿဇ္ဇနေသူတိ ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁) သုတ္တေ ကတပဉှဝိဿဇ္ဇနေသု စေဝ အဋ္ဌကထာယ ကတအတ္ထသံဝဏ္ဏနာသု စ။ ‘‘ဝေါဒါနိယာ’’တိ ဣမိနာ အနဝဇ္ဇဓမ္မာ ဣဓ ကုသလာတိ အဓိပ္ပေတာ၊ န သုခဝိပါကာတိ ဒဿေတိ။ တဿ တဿ အတ္ထနယဿ ယောဇနတ္ထံ မနသာ ဝေါလောကယတေတိ ယောဇနာ။

၂၁။ ယဒိ ကရဏဘူတံ၊ ကထံ တဿ အတ္ထန္တရာဘာဝေါတိ အာဟ ‘‘ယေန ဟီ’’တိအာဒိ။ ဒိသာဘူတဓမ္မာနံ ဝေါလောကယနသမာနယနဘာဝတော ဝေါဟာရဘူတော၊ ကမ္မဘူတော စ နယော၊ န နန္ဒိယာဝဋ္ဋာဒယော ဝိယ အတ္ထဘူတောတိ ‘‘ဝေါဟာရနယော၊ ကမ္မနယော’’တိ စ ဝုစ္စတိ။

ဒွါဒသပဒဝဏ္ဏနာ

၂၃။ အပရိယောသိတေ ပဒေတိ ဥစ္စာရဏဝေလာယံ ပဒေ အသမတ္တေ၊ ဝိပ္ပကတေတိ အတ္ထော။ ပရိယောသိတေ ဟိ ‘‘ပဒ’’န္တွေ သမညာ သိယာ၊ န ‘‘အက္ခရ’’န္တိ အဓိပ္ပာယော။ ပဒဿ ဝေဝစနတာယ အတ္ထဝသေန ပရိယာယံ ခရန္တံ သဉ္စရန္တံ ဝိယ ဟောတိ၊ န ဧဝံ ဝဏ္ဏော အဝေဝစနတ္တာတိ အာဟ ပရိယာယဝသေန အက္ခရဏတော’’တိ။ န ဟိ ဝဏ္ဏဿ ပရိယာယော ဝိဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ အကာရာဒိဝဏ္ဏဝိသေသံ သန္ဓာယ ဝဒတိ၊ န ဝဏ္ဏသာမညံ။ တဿ ဟိ ဝဏ္ဏော အက္ခရန္တိ ပရိယာယော ဝုတ္တော ဧဝါတိ။

အက္ခရသဒ္ဒဿ အတ္ထံ ဝတွာ တပ္ပသင်္ဂေန ဝဏ္ဏသဒ္ဒဿပိ ဝတ္တုံ ‘‘ကေနဋ္ဌေန ဝဏ္ဏော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နနု ပဒေန၊ ဝါကျေန ဝါ အတ္ထော သံဝဏ္ဏီယတိ၊ န အက္ခရေနာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဝဏ္ဏော ဧဝ ဟီ’’တိအာဒိ။ ပဒါဒိဘာဝေနာတိ ပဒဝါကျဘာဝေန။ ယထာသမ္ဗန္ဓန္တိ ယထာသင်္ကေတံ။ အယံ-သဒ္ဒေါ ဣမဿတ္ထဿ ဝါစကော၊ အယံ အတ္ထော ဣမဿ သဒ္ဒဿ ဝစနီယောတိ ယထာဂဟိတသင်္ကေတာနုရူပံ သဒ္ဒတ္ထာနံ ဝါစကဝစနီယဘာဝေါ။ အထ ဝါ ယွာယံ သဒ္ဒတ္ထာနံ အညမညံ အဝိနာဘာဝေါ၊ သော သမ္ဗန္ဓော။ တဒနုရူပံ ဧကက္ခရံ နာမပဒံ ‘‘မာ ဧဝံ မညသီ’’တိအာဒီသု မာ-ကာရာဒိ။ ကေစီတိ အဘယဂိရိဝါသိနော။ တေ ဟိ အဘိဓမ္မဒေသနံ ‘‘မနသာဒေသနာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ယတော ရာဟုလာစရိယော ‘‘ဝိသုဒ္ဓကရုဏာနံ မနသာဒေသနာ ဝါစာယ အက္ခရဏတော အက္ခရသညိတာ’’တိ အာဟ။

သတွပ္ပဓာနန္တိ ဒြဗျပ္ပဓာနံ။ နာမပဒေ ဟိ ဒြဗျမာဝိဘူတရူပံ၊ ကိရိယာ အနာဝိဘူတရူပါ ယထာ ‘‘ဖဿော’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ သံ။ နိ။ ၂။၁၊ ၃၉၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅၊ ဥဒါ။ ၁၊ နေတ္တိ။ ၂၄)။ အာချာတပဒေ ပန ကိရိယာ အာဝိဘူတရူပါ၊ ဒြဗျမနာဝိဘူတရူပံ ယထာ ‘‘ဖုသတီ’’တိ။ တေန နေသံ သတွကိရိယာပ္ပဓာနတာ ဝုတ္တာ။ ကိရိယာဝိသေသဂ္ဂဟဏနိမိတ္တန္တိ ကိရိယာဝိသေသာဝဗောဓဟေတု ကိရိယာဝိသေသဒီပနတော၊ ယထာ ‘‘စိရပ္ပဝါသိ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၂၁၉) ဧတ္ထ ပ-သဒ္ဒေါ ဝသနကိရိယာယ ဝိယောဂဝိသိဋ္ဌတံ ဒီပေတိ။ ‘‘ဧဝံ မနသိ ကရောထ၊ မာ ဧဝံ မနသာကတ္ထာ’’တိအာဒီသု ကိရိယာဝိသေသဿ ဇောတကော ဧဝံ-သဒ္ဒေါ။ ‘‘ဧဝံသီလာ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၄၂) ဧဝံဓမ္မာ’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၊ မ။ နိ။ ၃။ ၁၉၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၇၈) သတွဝိသေသဿ။ ဧဝံ သေသနိပါတပဒါနမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနာဟ ‘‘ကိရိယာယ…ပေ… နိပါတပဒ’’န္တိ။

သင်္ခေပတော ဝုတ္တံ၊ ကိံ ပန တန္တိ အာဟ ‘‘ပဒါဘိဟိတ’’န္တိ။ အထ ဝါ သင်္ခေပတော ဝုတ္တံ၊ ယော အက္ခရေဟိ သင်္ကာသိတောတိ ဝုစ္စတိ။ ပဒါဘိဟိတံ ပဒေဟိ ကထိတံ၊ ယော ပဒေဟိ ပကာသိတောတိ ဝုစ္စတိ။ တဒုဘယံ၊ ယဒိ ပဒသမုဒါယော ဝါကျံ၊ တဿ ကော ပရိစ္ဆေဒေါ။ ယာဝတာ အဓိပ္ပေတတ္ထပရိယောသာနံ၊ တာဝတာ ဧကဝါကျန္တိပိ ဝဒန္တိ၊ ဗဟူပေတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏေန္တိ။ ကိံ တေဟိ၊ သာချာတံ သာဗျယံ သကာရကံ သဝိသေသနံ ‘‘ဝါကျ’’န္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု စ ပဒေနပိ အတ္ထော ဗျဉ္ဇီယတီတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ပဒမတ္တသဝနေပိ ဟီ’’တိအာဒိ။ အာကာရေသု ဝါကျဝိဘာဂေသု အဘိဟိတံ ကထိတံ နိဗ္ဗစနံ အာကာရာဘိဟိတံ နိဗ္ဗစနံ။ ‘‘အဘိဟိတန္တိ စ ပါဠိအာဂတ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

‘‘နိဗ္ဗာနံ မဂ္ဂတိ၊ နိဗ္ဗာနတ္ထိကေဟိ ဝါ မဂ္ဂီယတိ၊ ကိလေသေ ဝါ မာရေန္တော ဂစ္ဆတီတိ မဂ္ဂေါ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၆) နိဗ္ဗစနာနံ ဝိတ္ထာရော။ တံနိဒ္ဒေသကထနတ္တာ နိဒ္ဒေသောတိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘နိဗ္ဗစနဝိတ္ထာရော နိရဝသေသဒေသနတ္တာ နိဒ္ဒေသော’’တိ။ ပဒေဟီတိ ဝါကျာဝယဝဘူတေဟိ၊ ဝါကျတော ဝိဘဇ္ဇမာနေဟိ ဝါ အာချာတာဒိပဒေဟိ။ တေနာဟ ‘‘ဝါကျဿ ဝိဘာဂေါ’’တိ၊ တထာ စာဟ ‘‘အပရိယောသိတေ’’တိအာဒိ။ အပရေ ပန ‘‘ပကတိပစ္စယလောပါဒေသာဒိဝသေန အက္ခရဝိဘာဂေါ အာကာရော၊ နိရုတ္တိနယေန ပဒဝိဘာဂေါ နိဗ္ဗစနံ၊ ဝါကျဝိဘာဂေါ နိဒ္ဒေသော။ ဝဏ္ဏပဒဝါကျာနိ ဟိ အဝိဘတ္တာနိ၊ ဝိဘတ္တာနိ စ ဆ ဗျဉ္ဇနပဒါနီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဆဋ္ဌံ ဝစနန္တိ ဆဋ္ဌံ ပဒံ။ ကာတဗ္ဗန္တိ ‘‘အက္ခရံ ပဒံ ဗျဉ္ဇနံ အာကာရော တထေဝ နိရုတ္တိ နိဒ္ဒေသော ဆဋ္ဌဝစန’’န္တိ ဂါထာယံ ဧဝံ ကတ္တဗ္ဗံ၊ သံဝဏ္ဏနာဝသေန ဝါ အာကာရပဒံ စတုတ္ထံ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သဗ္ဗော သဒ္ဒဝေါဟာရော ဝိဘတ္တေဟိ၊ အဝိဘတ္တေဟိ စ အက္ခရပဒဝါကျေဟေဝ၊ တဒညပ္ပကာရော နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ယာနိမာနီ’’တိအာဒိ။

၂၄။ ကာသနာသဒ္ဒေါ ကမ္မတ္ထောတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကာသီယတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပဒေဟိ တာဝ အတ္ထဿ သင်္ကာသနာ၊ ပကာသနာ စ ဟောတု၊ ပဒါဝဓိကာပိ သံဝဏ္ဏနာ ဣစ္ဆိတာတိ အက္ခရေဟိ ပန ကထန္တိ အာဟ ‘‘အက္ခရေဟိ သုယျမာနေဟီ’’တိအာဒိ။ ပဒတ္ထသမ္ပဋိပတ္တီတိ ပဒါဘိဓေယျအတ္ထာဝဗောဓော။ ‘‘အက္ခရေဟိ သင်္ကာသေတီ’’တိအာဒိနာ အက္ခရကရဏံ သင်္ကာသနဘူတံ ဥဂ္ဃဋနကိရိယံ ဝဒန္တေန ယထာဝုတ္တော အတ္ထော သာဓိတောတိ ဒဿေတုံ ‘‘တထာ ဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိဘဇနုတ္တာနီကမ္မပညတ္တီတိ ဧကတ္တနိဒ္ဒေသော သမာဟာရောတိ အယံ ဒွန္ဒသမာသော။ ဥဘယေနာတိ ‘‘ဝိဝရဏာ၊ ဝိဘဇနာ’’တိ ဣမိနာ ဒွယေန။ ဧတေဟီတိ ဧတ္ထ ဧဝ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ဧတေဟိ ဧဝါ’’တိ။ ‘‘သင်္ကာသနာ…ပေ… အဘာဝတော’’တိ ဣမိနာ ယထာဓိပ္ပေတအနူနာဝဓာရဏဖလံ ဒဿေတိ။ ဥဂ္ဃဋနာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိပဉ္စနနယာနိ သင်္ဂဏှာတိ။

၂၅။ သမ္မာယုတ္တောတိ သမ္မာ အဝိပရီတံ၊ အနဝသေသတော စ ယုတ္တော သဟိတော။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘အနူနာ’’တိ။ သဗ္ဗော ဟိ ပါဠိအတ္ထော အတ္ထပဒအတ္ထနယေဟိ အနဝသေသတော သင်္ဂဟိတော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗဿ ဟီ’’တိအာဒိ။

၂၆။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ မူလပဒပဒဋ္ဌာနာနိ အသင်္ဂဟိတာနီတိ? ပဒတ္ထန္တရာဘာဝတော။ မူလပဒါနိ ဟိ နယာနံ သမုဋ္ဌာနမတ္တတ္တာ ပဒဋ္ဌာနာနီတိ ဒဿိတောယံ နယော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဣတော ဝိနိမုတ္တော ကောစိ နေတ္တိပဒတ္ထော နတ္ထီ’’တိ။

နေတ္တိယာ ကာရဏဘူတာယ။ ဟာရာ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗာတိ သုတ္တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန ဟာရာ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။ သွာယန္တိ သော အယံ သံဝဏ္ဏနာက္ကမော။ ယေန အနုက္ကမေန နေတ္တိယံ ဒေသိတာ၊ တေနေဝ သုတ္တေ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဝသေန ယောဇေတဗ္ဗာတိ။ ဧဝံ သိဒ္ဓေတိ ဒေသနာက္ကမေနေဝ သိဒ္ဓေ။ အယံ အာရမ္ဘောတိ ‘‘သောဠသ ဟာရာ ပဌမ’’န္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော အာရမ္ဘော။ ဣမမတ္ထန္တိ ဣမံ ဝုစ္စမာနနိယမသင်္ခါတံ အတ္ထံ။

ယဒိ ဒေသိတက္ကမေနေဝ ဟာရနယာ သုတ္တေ ယောဇေတဗ္ဗာ သိယုံ၊ ကိံ သော ကမော ကာရဏနိရပေက္ခော၊ ဥဒါဟု ကာရဏသာပေက္ခောတိ? ကိဉ္စေတ္ထ – ယဒိ တာဝ ကာရဏနိရပေက္ခော ဟာရနယာနံ အနုက္ကမော၊ အနေကေ အတ္ထာ ဝုစ္စမာနာ အဝဿံ ဧကေန ကမေန ဝုစ္စန္တီတိ။ ဧဝံ သန္တေ ယေန ကေနစိ ကမေန သုတ္တေ ယောဇေတဗ္ဗာ သိယုံ၊ တထာ သတိ နိယမော နိရတ္ထကော သိယာ။ အထ ကာရဏသာပေက္ခော၊ ကိံ တံ ကာရဏန္တိ? ဣတရော ကာရဏဂဝေသနံ အကတွာ အတ္ထော ဧဝေတ္ထ ဂဝေသိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘နာယမနုယောဂေါ န ကတ္ထစိ အနုက္ကမေ နိဝိသတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ပန မယံ ဒေဝါနံပိယဿ မနောရထဝိဃာတာယ စေတေမာ’’တိ ကမကာရဏံ ဝိစာရေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိနာ ဒေသနာဟာရဿ တာဝ အာဒိတော ဒေသနာယ ကာရဏံ ပတိဋ္ဌပေတိ။ တတ္ထ ဓမ္မဒေသနာယ နိဿယော အဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာနိ၊ သရီရံ အာဏတ္တိ။ ပကတိယာ သဘာဝေန။ နိဒ္ဓါရဏေန ဝိနာပိ ပတိဋ္ဌာဘာဝတော နိဿယဘာဝတော။

‘‘တထာ ဟိ ဝက္ခတီ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တံ အတ္ထံ ပါကဋတရံ ကရောတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။

ဝိစယာနန္တရန္တိ ဝိစယဟာရာနန္တရံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ ဟီတိ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂေ ယုတ္တာယုတ္တာနံ ကာရဏပရမ္ပရာယ ပရိဂ္ဂဟိတသဘာဝါနံ အဝုတ္တာနမ္ပိ ဧကလက္ခဏတာယ ဂဟဏံ ဝုတ္တံ။

အတ္ထတော နိဒ္ဓါရိတာနန္တိ အတ္ထုဒ္ဓါရပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိအာဒိအတ္ထတော သုတ္တန္တရတော ဥဒ္ဓဋာနံ သံဝဏ္ဏိယမာနသုတ္တေ အာနီတာနံ ပါဠိဓမ္မာနံ။ သဒ္ဒတော၊ ပမာဏန္တရတော စ လဒ္ဓါနံ ဣဓ ဝိစာရေတဗ္ဗတ္တာ အာဟ ‘‘နိရဝသေသတော’’တိ။ အတ္ထဿာတိ အဘိဓေယျတ္ထဿ။ ဓမ္မဿာတိ သဘာဝဓမ္မဿ။ တတ္ထ တတ္ထ တံ အဘိနိရောပေတီတိ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ၊ ဓမ္မေ စ တံ နာမံ အဘိနိရောပေတိ၊ ‘‘အယမေဝံနာမော’’တိ ဝေါဟရတိ။ ‘‘အတ္ထဿ၊ ဓမ္မဿာ’’တိ ပဒဒွယေန သာမညတော အတ္ထော၊ ဓမ္မော စ အနဝသေသေတွာ ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘အနဝသေသပရိယာဒါန’’န္တိ၊ ယတော ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ တတ္ထာ’’တိ။ တထာတိ ယထာ အနဝသေသတ္ထာဝဗောဓဒီပကံ အနဝသေသပရိယာဒါနံ ကတံ စတုဗျူဟပါဠိယံ၊ ဧဝံ ပုနပ္ပုနံ ဂဗ္ဘမုပေတီတိ ဧတ္ထ အသဒ္ဒဝတီ အတ္ထာ ပဝတ္တိဝသေန လဗ္ဘမာနာ သမ္မာပဋိပတ္တိ ဥဒ္ဓဋာတိ ဥပသံဟာရတ္ထော တထာ-သဒ္ဒေါ။

တေနေဝါတိ သုတ္တန္တရသံသန္ဒနဿ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မန္တရာဝဋ္ဋနူပါယဘာဝတော ဧဝ။ ယတောတိ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဿ သာဓာရဏာဒိဓမ္မဝိဘဇနူပါယတ္တာ။ ပဋိဝိဘတ္တသဘာဝေတိ ပဋိဘာဂဘာဝေန ဝိဘတ္တသဘာဝေ။

တေ ဓမ္မာတိ ပဋိပက္ခတော ပရိဝတ္တိတဓမ္မာ။ န ပရိယာယဝိဘာဝနာ ပညတ္တိဝိဘာဂပရိဂ္ဂါဟိကာတိ အာဟ ‘‘ပရိယာ…ပေ… သုဗောဓနဉ္စာ’’တိ။

ပုစ္ဆာဝိသောဓနံ ဝိဿဇ္ဇနံ။ အာရမ္ဘဝိသောဓနံ ဒေသနာယ အတ္ထကထနံ။ တဒုဘယဝိစာရော ဓာတာဒီသု အသမ္မုယှန္တဿေဝ သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘ဓာတာယတနာ…ပေ… သမ္ပာဒေတု’’န္တိ။ သုဒ္ဓါ အာရမ္ဘောတိအာဒိပါဠိနိဒဿနေနပိ အယမေဝတ္ထော ဥဒါဟဋောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ကာရဏာကာရော’’တိ ပဒဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ပဘေဒတော ဒေသနာကာရောတိ ဝေဝစနံ။ နိဒ္ဓါရေတွာ ဝုစ္စမာနာနီတိ ဥဒ္ဓရိတွာ သမာရောပိယမာနာနီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တဿ အတ္ထံ တထတ္တာဝဗောဓာယာတိ သုတ္တဿ ပဒတ္ထာဝဂမမုခေန စတုသစ္စာဘိသမယာယ။

ဝေနေယျတ္တယယုတ္တော အတ္ထနယတ္တယူပဒေသော ‘‘ဝေနေယျတ္တယပ္ပယောဇိတော’’တိ ဝုတ္တော။ ဝေနေယျတ္တယဉှိ ပစ္စယသမဝါယေ တဒုပဒေသဖလံ အဓိဂစ္ဆန္တံ အတ္ထံ ပယောဇေတိ နာမာတိ။ တဒနုက္ကမေနေဝါတိ တေသံ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ ဒေသနာနုက္ကမေနေဝ။ တေတိ တယော အတ္ထနယာ။ တေသန္တိ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒီနံ။ ယထာ ဥဒ္ဒေသာဒီနံ သင်္ခေပမဇ္ဈိမဝိတ္ထာရဝုတ္တိယာ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဥပကာရတာ၊ ဧဝံ တေသံ အတ္ထနယာနံ။ တဿာတိ အတ္ထနယတ္ထဿ။ တတ္ထာတိ တဿံ တဿံ ဘူမိယံ။

သမုဋ္ဌာနံ နိဒါနံ။ အနေကဓာ သဒ္ဒနယတော၊ နိရုတ္တိနယတော စာတိ အနေကပ္ပကာရံ။ ပဒတ္ထော သဒ္ဒတ္ထော။ ဝိဓိ အနုဝါဒေါတိ ဣဒမေတ္ထ ဝိဓိဝစနံ၊ အယမနုဝါဒေါတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သမာဓာတဗ္ဗောတိ ပရိဟရိတဗ္ဗော။ အနုသန္ဓီယာ အနုရူပံ နိဂမေတဗ္ဗန္တိ ယာယ အနုသန္ဓိယာ သုတ္တေ ဥပရိ ဒေသနာ ပဝတ္တာ၊ တဒနုရူပံ သံဝဏ္ဏနာ နိဂမေတဗ္ဗာ။ ပယောဇနန္တိ ဖလံ။ ပိဏ္ဍတ္ထောတိ သင်္ခေပတ္ထော။ အနုသန္ဓီတိ ပုစ္ဆာနုသန္ဓိအာဒိအနုသန္ဓိ။ ဥပေါဂ္ဃာဋောတိ နိဒဿနံ။ စာလနာတိ စောဒနာ။ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ပရိဟာရော။

ပကတိအာဒိပဒါဝယဝံ ဘိန္ဒိတွာ ကထနံ ဘေဒကထာ ယထာ ‘‘ဒိဗ္ဗန္တီတိ ဒေဝါ’’တိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၅၃)။ ပဒဿ အတ္ထကထနံ တတွကထာ ယထာ ‘‘ဗုဒ္ဓါတိ ယော သော ဘဂဝါ သယမ္ဘူ အနာစရိယကော’’တိ (မဟာနိ။ ၁၉၂၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာနိဒ္ဒေသ ၉၇၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁၆၁)။ ပရိယာယဝစနံ ဝေဝစနဂ္ဂဟဏံ ယထာ ‘‘ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၆)။ ဝိစယယုတ္တိစတုဗျူဟပရိဝတ္တနဟာရေကဒေသသင်္ဂဟိတာ၊ ဝေဝစနဟာရသင်္ဂဟိတာ စာတိ အာဟ ‘‘တေ ဣဓ ကတိပယဟာရသင်္ဂဟိတာ’’တိ။

အတ္တနော ဖလံ ဓာရေတီတိ ဓမ္မောတိ ဟေတုနော ဓမ္မဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဉာပကဟေတူပိ ဉာဏကရဏဋ္ဌေန ကာရကေ ပက္ခိပိတွာ အာဟ ‘‘ကာရကော သမ္ပာပကောတိ ဒုဝိဓော’’တိ။ ပုန စက္ခုဗီဇာဒိနိဗ္ဗတ္တကမေဝ ကာရဏံ ကတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ပုန…ပေ… တိဝိဓော’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၀၅၉-၁၀၆၀) အာဂတာ အလောဘာဒယော၊ လောဘာဒယော စ ဟေတုဟေတု နာမ။ ‘‘စတ္တာရော ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မဟာဘူတာ ဟေတု၊ စတ္တာရော မဟာဘူတာ ပစ္စယော ရူပက္ခန္ဓဿ ပညာပနာယာ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၃။၈၆) အာဂတော ပစ္စယဟေတု နာမ။ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ အတ္တနော ဝိပါကံ ပတိ ဥတ္တမဟေတု နာမ။ စက္ခာဒိဗီဇာဒိ စက္ခုဝိညာဏအင်္ကုရာဒီနံ အသာဓာရဏဟေတု နာမ။ ကုသလာကုသလာနံ သတိပိ ပစ္စယဓမ္မဘာဝေ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌဖလဝိသေသဟေတုဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝိသုံ ဂဟဏံ၊ သဒ္ဒမဂ္ဂါနံ ပန ဉာပကသမ္ပာပကဟေတုဘာဝဒဿနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အင်္ကုရာဒိကဿ အသာဓာရဏဟေတု ဗီဇာဒိသမာနဇာတိယဟေတုတာယ သဘာဂဟေတု။ သာဓာရဏဟေတု ဘုသသလိလာဒိအသမာနဇာတိယတာယ အသဘာဂဟေတု။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓသန္တာနိကော အဇ္ဈတ္တိကဟေတု၊ ဣတရော ဗာဟိရဟေတု။ ကေစိ ပန ‘‘သသန္တာနိကော အဇ္ဈတ္တိကဟေတု၊ ဣတရော ဗာဟိရဟေတူ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိဂ္ဂါဟကော ဥပတ္ထမ္ဘကော။ ပရမ္ပရဟေတု ဥပနိဿယပစ္စယော။

နိဗ္ဗာနဿ အနိဗ္ဗတ္တနိယေပိ သမုဒယပ္ပဟာနသမုဒယနိရောဓာနံ အဓိဂမာဓိဂန္တဗ္ဗဘာဝတော နိဗ္ဗာနံ ပတိ မဂ္ဂဿ ဟေတုဘာဝေါ ဝိယ မဂ္ဂံ ပတိ နိဗ္ဗာနဿ ဖလဘာဝေါ ဥပစာရသိဒ္ဓါတိ အာဟ ‘‘ဖလပရိယာယော လဗ္ဘတီ’’တိ။

ပဋိပဇ္ဇမာနဘူမိ မဂ္ဂဓမ္မာ။ ပဋိပန္နဘူမိ ဖလဓမ္မာ။

ကိစ္စတောတိ သရသတော။ လက္ခဏတောတိ ဥပလက္ခဏတော။ သာမညတောတိ သမာနဘာဝတော။ တေန သမာနဟေတုတာ၊ သမာနဖလတာ၊ သမာနာရမ္မဏတာ စ ဂဟိတာ ဟောတီတိ။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ လက္ခဏဟာရနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တမေဝ။

အပိစေတ္ထ သမ္ပယောဂဝိပ္ပယောဂဝိရောဓပကရဏလိင်္ဂသဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနသာမတ္ထိယာဒီနမ္ပိ ဝသေန နယဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သမ္ပယောဂတော တာဝနယဝိဘာဂေါ – ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ၊ ယံ ဧဝံ လဟုပရိဝတ္တံ၊ ယထယိဒံ စိတ္တ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁။၄၈) စိတ္တဿ လဟုပရိဝတ္တိတာ ဂဟိတာ၊ တံသမ္ပယောဂတော စေတသိကာနမ္ပိ ဂဟိတာဝ ဟောတိ အညတ္ထ နေသံ စိတ္တေန သမ္ပယောဂဒီပနတော။ အထ ဝါ ‘‘သညိနော’’တိ။ သညာသဟိတတာဝစနေန ဟိ နေသံ ဝေဒနာစေတနာဒိဝန္တတာပိ သမ္ပယောဂတော ဒီပိတာ ဟောတိ။

ဝိပ္ပယောဂတော – ‘‘အဟေတုကာ’’တိ။ ဟေတုသမ္ပယုတ္တာ ဟိ ဓမ္မာ ‘‘သဟေတုကာ’’တိ ဝုတ္တာတိ တဗ္ဗိဓုရာ ဓမ္မာ ဝိပ္ပယောဂတော ‘‘အဟေတုကာ’’တိ ဝုတ္တာတိ ဝိညာယတိ။ အထ ဝါ ‘‘အသညိနော’’တိ။ သညာဝိပ္ပယုတ္တာ ဟိ ဓမ္မပဝတ္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ၊ န သညာယ အဘာဝမတ္တန္တိ ဝိညာယတိ။

ဝိရောဓတော – ‘‘အဋ္ဌမကော (ယမ။ ၃။ဣန္ဒြိယယမကပါဠိ။၄၃၉)၊ သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ (ပု။ ပ။ မာတိကာ ၇။၃၆) စ ဝုတ္တေ တံ သန္တတိယံ သံယောဇနတ္တယပ္ပဟာနံ ဝိညာယတိ၊ တထာ ‘‘သတိ ဝါ ဥပါဒိသေသေ အနာဂါမိတာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၇) ဝုတ္တေ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယသံယောဇနပ္ပဟာနံ ၊ ‘‘ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၀၄၊ မ။ နိ။ ၁။၁၃၇) ဝုတ္တေ အနဝသေသသံယောဇနပ္ပဟာနံ ဝိညာယတိ။

ပကရဏတော – ‘‘အဗျာကတာ ဓမ္မာ’’တိ (ဓ။ သ။ မာတိကာ)။ အဓိကာရတော ဟိ ကုသလာကုသလဘာဝေန န ကထိတာတိ ဉာယတိ။ ‘‘ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၂၊ ၁၄၄) စ။ ဗာဟိရာ ဟိ ဓမ္မာ ဣဓ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အဓိပ္ပေတာတိ ဝိညာယတိ။

လိင်္ဂတော – ‘‘သီတေနပိ ရုပ္ပတိ၊ ဥဏှေနပိ ရုပ္ပတီ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၃။၇၉)။ သီတာဒိဂ္ဂဟဏေန ဟိ လိင်္ဂေန ဘူတုပါဒါယပ္ပကာရဿေဝ ဓမ္မဿ ရူပဘာဝေါ၊ န ဣတရဿ။

သဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနတော – ‘‘ကာယပဿဒ္ဓိ၊ ကာယာယတန’’န္တိ။ ‘‘ယာ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿာ’’တိအာဒိဝစနတော ဟိ ပုရိမော ကာယသဒ္ဒေါ သမူဟဝါစီ၊ ဣတရော အာယတနသဒ္ဒသန္နိဓာနတော ပသာဒဝါစီ။

သာမတ္ထိယတော – ‘‘သဗ္ဗံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဒိတ္တံ (သံ။ နိ။ ၄။၂၈၊ မဟာဝ။ ၅၄)၊ သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၂၉) စ၊ တထာ ‘‘သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆၊ ၃။၃၀၈၊ မ။ နိ။ ၁။၇၇၊ ၂၃၂၊ ၄၅၉၊ ၅၀၉၊ ၂။၃၀၉၊ ၃။၂၃၀၊ ဝိဘ။ ၆၄၂)။ ဧတ္ထ ဟိ သတိပိ သဗ္ဗသဒ္ဒဿ အနဝသေသသတ္တဝါစကတ္တေ အာဒိတ္တတာ သာပေက္ခဿေဝ အတ္ထဿ ဝါစကတ္တာ ပဒေသဝါစီ သဗ္ဗသဒ္ဒေါ၊ လောကသဒ္ဒေါပိ သတ္တဝါစီ။ သတ္တာရမ္မဏာ ဟိ အပ္ပမညာတိ။ တထာ ‘‘မာတရံ ပိတရံ ဟန္တွာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၉၄-၂၉၅) သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဟိ သပဋိက္ခေပတော၊ မာတုပိတုဃာတကမ္မဿ စ မဟာသာဝဇ္ဇတာပဝေဒနတော၊ ဣဓ စ တဒနုညာယ ကတာယ မာတုပိတုဋ္ဌာနိယာ တာဒိသာ ကေစိ ပါပဓမ္မာ ဝေနေယျဝသေန ဂဟိတာ ဝိညာယတိ။ ကေ ပန တေတိ? တဏှာမာနာ။ တဏှာ ဟိ ဇနနီ သတ္တာနံ။ ‘‘တဏှာ ဇနေတိ ပုရိသ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၅၅-၅၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ပိတုဋ္ဌာနိယော မာနော တံ နိဿာယ အတ္တသမ္ပဂ္ဂဏှတော ‘‘အဟံ အသုကဿ ရုညော၊ ရာဇမဟာမတ္တဿ ဝါ ပုတ္တော’’တိ ယထာ။ သာမတ္ထိယာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန ဒေသပကတိအာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။

လဗ္ဘမာနပဒတ္ထနိဒ္ဓါရဏမုခေနာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ လဗ္ဘမာနအဿာဒါဒိဟာရပဒတ္ထနိဒ္ဓါရဏဒွါရေန။ ယထာလက္ခဏန္တိ ယံ ယံ လက္ခဏံ၊ လက္ခဏာနုရူပံ ဝါ ယထာလက္ခဏံ။ ဟေတုဖလာဒီနိ ဥပဓာရေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ တေသံ ဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒါနိ ဟေတုဖလာဒယော ယေ ယသ္မိံ ဟာရေ သဝိသေသံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိသေသတော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သုဝိညေယျမေဝ။

နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။