📜

၄။ ပဋိနိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာ

၁။ ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၅။ အနွတ္ထသညတန္တိ အတ္ထာနုဂတသညဘာဝံ၊ ‘‘ဒေသနာဟာရော’’တိ အယံ သညာ အနွတ္ထာ အတ္ထာနုဂတာတိ အတ္ထော။

အဝုတ္တမေဝါတိ ¶ ပုဗ္ဗေ အသံဝဏ္ဏိတပဒမေဝ။ ‘‘ဓမ္မံ ဝေါ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀) ဝစနဿ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတ္ထ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တေပိဋကဿ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ သံဝဏ္ဏနာလက္ခဏံ နေတ္တိပ္ပကရဏံ၊ တဉ္စ ပရိယတ္တိဓမ္မသင်္ဂါဟကေ သုတ္တပဒေ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဘာဝေန ဂဟိတေ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒေသနာဟာရေန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။

ယေသံ အဿာဒါဒီနံ ဝိဘဇနလက္ခဏော ဒေသနာဟာရော၊ တေ ဂါထာယ၊ ဣဓာပိ စ အာဂတေ ‘‘အဿာဒံ အာဒီနဝ’’န္တိအာဒိနာ ဥဒါဟရဏဝသေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တဿံ ‘‘အဿာဒါဒီနဝတာ’’တိ ဂါထာယံ ဝုတ္တော ကတမော အဿာဒေါ။ အထ ဝါ ‘‘အဿာဒံ အာဒီနဝ’’န္တိအာဒိနာ ယော ဣဓ အဿာဒါဒီနံ ဥဒ္ဒေသော၊ တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါတိ စေတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ကမ္မကရဏတ္ထဘိန္နဿ ဝိသယဝိသယိတာလက္ခဏဿ အဿာဒဒွယဿ နိဒဿနတ္ထံ ဂါထာဒွယုဒါဟရဏံ၊ တထာ ကာမဝိပရိဏာမလက္ခဏဿ၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခလက္ခဏဿ စာတိ ဒုဝိဓဿာပိ အာဒီနဝဿ နိဒဿနတ္ထံ ‘‘အရိယမဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ဒုဝိဓဿာပိ နိဿရဏဿ နိဒဿနနိဒဿနတ္ထဉ္စ ဒွေ ဒွေ ဂါထာ ဥဒါဟဋာ။

ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိန္တိ (ဇာ။ ၁။၁၀။၁၀၂-၁၀၃၊ နေတ္တိ။ ၅၊ ၂၆၊ ၃၁၊ ပေဋကော။ ၂၂) ဧတ္ထ ¶ ဓမ္မစာရိနော မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနေဟိ သာတိသယာရက္ခာ သမ္ဘဝတိ၊ သမ္ပတ္တိဘဝဿာပိ ဝိပရိဏာမသင်္ခါရဒုက္ခတာဟိ ဒုဂ္ဂတိဘာဝေါ ဣစ္ဆိတောဝါတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘နိဿရဏံ အနာမသိတွာ’’တိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နိဗ္ဗာနံ ဝါ ဥပနိဓာယ သဗ္ဗာ ဥပပတ္တိယော ဒုဂ္ဂတီ’’တိ။

အဝေက္ခဿူတိ ဝိဓာနံ။ တဿာ ပန အဝေက္ခာယ ပဝတ္တိအာကာရော၊ ဝိသယော၊ ကတ္တာ စ ‘‘သုညတော၊ လောကံ၊ မောဃရာဇာ’’တိ ပဒတ္တယေန ဝုတ္တာတိ အာဟ – ‘‘သုညတော…ပေ… အာဏတ္တီ’’တိ။ တတ္ထ သင်္ခါရာနံ သုညတာ အနတ္တသဘာဝတာယ၊ အတ္တသုညတာယ စ သိယာ။ ယတော တေ န ဝသဝတ္တိနော၊ အတ္တသာရဝိရဟိတာ စ၊ ယတော တေ အနတ္တာ၊ ရိတ္တာ၊ တုစ္ဆာ စ အတ္တနာ၊ တဒုဘယံ ဒဿေတိ ‘‘အဝသဝတ္တိတာ’’တိအာဒိနာ။ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာတိ ဧဝံ ပဋိပတ္တိယာ မစ္စုတရော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ပရိကပ္ပေတွာ ဝိဓိယမာနဿ မစ္စုတရဏဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ဒေသနာယ ပစ္စက္ခတော သိဇ္ဈမာနံ သာတိသယံ ဖလန္တိ အာဟ ‘‘တဿ ယံ…ပေ… ဖလ’’န္တိ။

၆။ ဥဒါဟရဏဝသေနာတိ ¶ နိဒဿနဝသေန။ တတ္ထ ‘‘ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေနာ’’တိ ဣမိနာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိပုဂ္ဂလပယောဇိတော အဿာဒါဒီသု ဘဂဝတော ဒေသနာဝိသေသောတိ ဒဿေတိ။

ဃဋိတမတ္တန္တိ သောတဒွါရာနုသာရေန မနောဒွါရိကဝိညာဏသန္တာနေန အာလမ္ဗိတမတ္တံ။ သဿတာဒိအာကာရဿာတိ သဿတုစ္ဆေဒါကာရဿ။ ဣဒဉှိ ဒွယံ ဓမ္မဒေသနာယ စာလေတဗ္ဗံ၊ န အနုလောမိကခန္တိ၊ ယထာဘူတဉာဏံ ဝါ။ ဧတသ္မိဉှိ စတုက္ကေ အာသယသာမညတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘သဿတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌီ စ၊ ခန္တိ စေဝါနုလောမိကာ၊

ယထာဘူတဉ္စ ယံ ဉာဏံ၊ ဧတံ အာသယသညိတ’’န္တိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၃၆၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ သာရတ္ထ။ ဋီ။ ၁။ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကထာဝဏ္ဏနာ၊ ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ၊ ဝိ။ ဝိ။ ဋီ။ ၁။ဝေရဉ္ဇကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ)၊

စလနာယာတိ ဝိက္ခမ္ဘနာယ။ ပရာနုဝတ္တိယာတိ သမုစ္ဆေဒနာယ။ ဥဂ္ဃဋိတေ ဇာနာတီတိ ဥဂ္ဃဋိတညူတိ မူလဝိဘုဇာဒိပက္ခေပေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိပဉ္စိတန္တိ ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ ဘာဝနပုံသကနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ¶ ‘‘မန္ဒံ သဏိက’’န္တိ။ နိဿရဏအာဒီနဝနိဿရဏအဿာဒါဒီနဝနိဿရဏာနံ ဝိဘာဝနာ ဝေနေယျတ္တယဝိနယနသမတ္ထာ။

စတ္တာရောတိ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ အဿာဒေါ အာဒီနဝေါ စ အဿာဒေါ နိဿရဏဉ္စာတိ ဧတေ စတ္တာရော။ ယဒိ နိဿရဏဝိဘာဝနာ ဝေနေယျဝိနယနသမတ္ထာ၊ ကသ္မာ ပဉ္စမော န ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘အာဒီနဝါဝစနတော’’တိ။ ယဒိ ဟိ ဥဂ္ဃဋိတညုံ သန္ဓာယ အယံ နယော ဝုစ္စတိ၊ နိဿရဏမတ္တေန သိဒ္ဓံ သိယာ။ အထ ဝိပဉ္စိတညုံ၊ နေယျံ ဝါ၊ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ နိဿရဏဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗော သိယာ? တထာ အပ္ပဝတ္တတ္တာ န ဂဟိတော။ တေနာဟ ‘‘အာဒီနဝါဝစနတော’’တိအာဒိ။ ဒေသနန္တိ သာမညတော ဂဟိတံ ‘‘သုတ္တေကဒေသံ ဂါထံ ဝါ’’တိ ဝိသေသေတိ။ ပဒပရမအဂ္ဂဟဏဉ္စေတ္ထ သဥပါယဿ နိဿရဏဿ အနာမဋ္ဌတ္တာ။

‘‘ကလျာဏ’’န္တိ ဣမိနာ ဣဋ္ဌဝိပါကော၊ ‘‘ပါပက’’န္တိ အနိဋ္ဌဝိပါကော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ‘‘အယံ အဿာဒေါ၊ အယံ အာဒီနဝေါ’’တိ။ လာဘာဒီနံ ပုညဖလတ္တာ တဒနုရောဓံ ဝါ သန္ဓာယ ‘‘အယံ အဿာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ တဗ္ဗိပရိယာယေန အလာဘာဒီနံ အာဒီနဝတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ကာမာတိ ¶ ကိလေသကာမသဟိတာ ဝတ္ထုကာမာ။ ဝိရူပရူပေနာတိ အပ္ပတိရူပါကာရေန။ မထေန္တီတိ မဒ္ဒန္တိ။ ပဗ္ဗဇိတောမှီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတော အမှိ။ အပဏ္ဏကန္တိ အဝိရဇ္ဈနကံ။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ။ သမိတပါပဘာဝေါယေဝ သေယျော သုန္ဒရတရော။

တတ္ထ ‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ မဓုရာ မနောရမာ’’တိ အယံ အဿာဒေါ၊ ‘‘ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တ’’န္တိ အယံ အာဒီနဝေါ၊ ‘‘အပဏ္ဏကံ သာမည’’န္တိ ဣဒံ နိဿရဏန္တိ အာဟ ‘‘အယံ…ပေ… နိဿရဏဉ္စာ’’တိ။

ဖလာဒီနံ ဧကကဝသေန စ တိကဝသေန စ ပါဠိယံ ဥဒါဟဋတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒုကဝသေနပီ’’တိ။

သုခါ ပဋိပဒါ၊ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါတိ ယာ ဒွေ ပဋိပဒါ၊ တာသု ဧကေကာ ဒန္ဓခိပ္ပာဘိညတာယ ဒွေ ဒွေ ဟောန္တီတိ အာဟ ‘‘ပဋိပဒါဘိညာကတော ဝိဘာဂေါ ပဋိပဒါကတော ဟောတီ’’တိ။ ကတပုဗ္ဗကိစ္စဿ ပထဝီကသိဏာဒီသု သဗ္ဗပဌမံ ‘‘ပထဝီ’’တိအာဒိနာ ပဝတ္တမနသိကာရော ပဌမသမန္နာဟာရော။ ဥပစာရန္တိ ဥပစာရဇ္ဈာနံ။ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ဈာနမ္ပိ ‘‘ပဋိပဒါ’’တိ ¶ ဝုစ္စတိ။ တဒညာ ဟေဋ္ဌိမပညတော အဓိကာ ပညာတိ ကတွာ ‘‘အဘိညာ’’တိ ဝုစ္စတိ။

ကိလေသေတိ နီဝရဏပ္ပကာရေ၊ တံသဟဂတကိလေသေ စ။ အင်္ဂပါတုဘာဝန္တိ ဝိတက္ကာဒိဈာနင်္ဂပဋိလာဘံ။

အဘိနိဝိသန္တောတိ ပဋ္ဌပေန္တော။ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဏှန္တောတိ ရူပါရူပဓမ္မေ လက္ခဏာဒီဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော။ ပရိဂ္ဂဟိတရူပါရူပဿ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓတာ စ နာမရူပဝဝတ္ထာနာဒီနံ ကိစ္ဆသိဒ္ဓိယာ သိယာတိ န ရူပါရူပပရိဂ္ဂဟကိစ္ဆတာယ ဧဝ ဒုက္ခာပဋိပဒတာ ဝတ္တဗ္ဗာတိ စေ? န၊ နာမရူပဝဝတ္ထာပနာဒီနံ ပစ္စနီကကိလေသမန္ဒတာယ သုခသိဒ္ဓိယမ္ပိ တထာသိဒ္ဓဝိပဿနာသဟဂတာနံ ဣန္ဒြိယာနံ မန္ဒတာယ မဂ္ဂပါတုဘာဝတော။ ရူပါရူပံ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ အကိစ္ဆေနပိ ပရိဂ္ဂဟေတွာ၊ ကိစ္ဆေန ပရိဂ္ဂဟိတေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ နာမရူပံ ဝဝတ္ထာပေန္တောတိ ‘‘နာမရူပမတ္တမေတံ၊ န အညော ကောစိ သတ္တာဒိကော’’တိ ဝဝတ္ထာပနံ ကရောန္တော။ ကတရော ပနေတ္ထ ဝါရော ယုတ္တရူပေါတိ? ယော ကောစိ သကိံ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ၊ အနေကသတက္ခတ္တုန္တိ ဧဝမာဒီသု ဟိ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရေသု သကိံ၊ ဒွိက္ခတ္တုဉ္စ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရော သုခါ ပဋိပဒါ ဧဝ၊ န တတော ဥဒ္ဓံ သုခါ ပဋိပဒါ ဟောတိ၊ တသ္မာ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနဝါရတော ¶ ပဋ္ဌာယ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပိစ ကလာပသမ္မသနာဝသာနေ ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာယ ဥပ္ပန္နဿ ဝိပဿနုပက္ကိလေသဿ တိက္ခတ္တုံ ဝိက္ခမ္ဘနေန ကိစ္ဆတာဝါရော ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧတ္ထ ဒန္ဓတ္တာ ပဋိပဒါယ ဧတဿ အကိစ္ဆတ္တေပိ ပုရိမာနံ ကိစ္ဆတ္တေ ဒုက္ခာပဋိပဒတာ ဝုတ္တနယာဝ။ ယဿ ပန သဗ္ဗတ္ထ အကိစ္ဆတာ၊ တဿ ပရမုက္ကံသဂတာ သုခါ ပဋိပဒါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယထာ နာမရူပပရိဂ္ဂဟကိစ္ဆတာယ မဂ္ဂပါတုဘာဝဒန္ဓတာယ ဒုက္ခာ ပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ဝုတ္တာ၊ တထာ တဗ္ဗိပရိယာယေန စတုတ္ထီ၊ တဒုဘယဝေါမိဿတာဝသေန ဒုတိယာ၊ တတိယာ စ ဉာတဗ္ဗာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဣမိနာ…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိ။ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ ‘‘ဝိပဿနာပက္ခိကာ ဧဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဟေတုပါယဖလေဟီတိ ဧတ္ထ တဏှာစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ ပဌမာယ ပဋိပဒါယ ဟေတု၊ တဏှာစရိတတာ၊ ဥဒတ္ထပညတာ စ ဒုတိယာယ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ မန္ဒပညတာ စ တတိယာယ၊ ဒိဋ္ဌိစရိတတာ၊ ဥဒတ္ထပညတာ စ စတုတ္ထိယာ။ ဥပါယော ပန ယထာက္ကမံ သတိသမာဓိဝီရိယပညိန္ဒြိယာနိ ¶ ၊ သတိပဋ္ဌာနဈာနသမ္မပ္ပဓာနသစ္စာနိ စ ဥပနိဿယဘူတာနိ။ ဖလံ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော နိယျာနံ။

သမာဓိမုခေနာတိ သမာဓိမုခေန ဘာဝနာနုယောဂေန။ တေနေဝါဟ ‘‘သမထပုဗ္ဗင်္ဂမာယ ဝိပဿနာယာ’’တိ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ နေတ္တိပ္ပကရဏေ။ ဝက္ခတိ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိ သေက္ခဖလ’’န္တိ၊ ‘‘ရာဂဝိရာဂါ စေတောဝိမုတ္တိကာမဓာတုသမတိက္ကမ’’န္တိ စ။ သောတိ အနာဂါမီ။

တေနာတိ ပဋိပက္ခေန။ တတောတိ ပဋိပက္ခတော။ သမာနာဓိကရဏဝသေန စ စေတောဝိမုတ္တိသဒ္ဒါနံ သမာသံ ကတွာ ဘိန္နာဓိကရဏဝသေန ဝတ္တုံ ‘‘အထ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုန ‘‘စေတသော ဝါ’’တိအာဒိနာ အညပဒတ္ထဝသေန စေတောဝိမုတ္တိပဒါနံ သမာသံ ဒဿေတိ။ ဝိညာဏပရိယာယေန စေတော-သဒ္ဒေန ဝုတ္တယောဇနာ န သမ္ဘဝတီတိ အာဟ ‘‘ယထာသမ္ဘဝ’’န္တိ။

ဟာ-သဒ္ဒေါ ဂတိအတ္ထော၊ ဂတိ စေတ္ထ ဉာဏဂတိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဟာတဗ္ဗာတိ ဂမေတဗ္ဗာ’’တိ။ နေတဗ္ဗာတိ ဉာပေတဗ္ဗာ။

၇။ တန္တိ ¶ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ။ ဉာဏဝိဘာဂေနာတိ သုတမယာဒိဉာဏပ္ပဘေဒေန။ နိဗ္ဗတ္တနန္တိ ဥပ္ပာဒနံ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဥဂ္ဃဋိတညုတာတိအာဒိပုဂ္ဂလဝိဘာဂဘူတေ ဒေသနာဘာဇနေ။ ဒေသနာယန္တိ သုတ္တေ။ တံ ဒဿေတုန္တိ တံ ပုဂ္ဂလဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ။ ‘‘သွာယံ ဟာရော ကထံ သမ္ဘဝတီ’’တိ ကေစိ ပဌန္တိ။

သာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရဓမ္မတ္ထာနံ ဝီမံသနပညာ။ အဓိကာရတောတိ ‘‘သတ္ထာ ဝါ ဓမ္မံ ဒေသယတီ’’တိအာဒိအဓိကာရတော။ သာမတ္ထိယတော ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝေနေယျဝိနယနသမတ္ထဘာဝတော။ ပရိယတ္တိဓမ္မဿ ဥပဓာရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အဓိကာရတော သာမတ္ထိယတော ဝါ’’တိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

‘‘ဝီမံသာဒိပရိယာယဝတီ ပဌမဝိကပ္ပဝသေန၊ ဝီမံသာဒိဝိဘာဂဝတီ ဒုတိယဝိကပ္ပဝသေန၊ စိန္တာယ ဟေတုဘူတာယ နိဗ္ဗတ္တာ စိန္တာမယီ’’တိ ဧဝမာဒိဝုတ္တနယာနုသာရေန သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ အာဟ ‘‘သေသံ ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။

သုတစိန္တာမယဉာဏေသူတိ သုတမယဉာဏေ စ စိန္တာမယဉာဏေ စ သုတစိန္တာမယဉာဏေသု စ သုတစိန္တာမယဉာဏေသူတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ စိန္တာမယဉာဏေယေဝ ဟိ ပတိဋ္ဌိတာ မဟာဗောဓိသတ္တာ ¶ စရိမဘဝေ ဝိပဿနံ အာရဘန္တိ၊ ဣတရေ သုတစိန္တာမယဉာဏေသူတိ။ တေဟီတိ တထာ ပဌန္တေဟိ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘ဥပါဒါရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ၊ အရူပံ ပရိဂ္ဂဏှာတီ’’တိအာဒိနာ ပဋိပဒါကထာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅) ဝုတ္တနယေန။

၈။ ပရတော ဃောသော ပစ္စယဘူတော ဧတိဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ပစ္စတ္တသမုဋ္ဌိတေန စ ယောနိသောမနသိကာရေနာ’’တိ ဣဒံ အာဝုတ္တိနယေန ဒုတိယံ အာဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေန သာဝကာနံ ဘာဝနာမယဉာဏုပ္ပတ္တိ သင်္ဂဟိတာ ဟောတိ။ သာဝကာနမေဝ ဝါ ဉာဏုပ္ပတ္တိ ဣဓာဓိပ္ပေတာ ဥဂ္ဃဋိတညုအာဒိဝိဘာဂကထနတော။ ဧတသ္မိံ ပက္ခေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဧကသေသနယောပိ ပဋိက္ခိတ္တော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘အာသယပယောဂပဗောဓဿ နိပ္ဖာဒိတတ္တာ’’တိ ဧတေန ပစ္ဆိမစက္ကဒွယပရိယာပန္နာနိ ပုဗ္ဗဟေတုသင်္ဂဟာနိ သုတစိန္တာမယဉာဏာနိ သန္ဓာယ ‘‘ဣမာ ဒွေ ပညာ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ အတ္ထိဘာဝေါ စေတာသံ ပဋိပက္ခေန အနုပဒ္ဒုတတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အပရိက္ခတတ္တာ အနဘိသင်္ခတတ္တာ။ သုတမယဉာဏဿာပိ ပုရိမသိဒ္ဓဿ။

၉။ ဒေသနာပဋိပဒါဉာဏဝိဘာဂေဟီတိ ¶ နိဿရဏဒေသနာဒိဒေသနာဝိဘာဂေဟိ၊ ဒုက္ခာပဋိပဒါဒိပဋိပဒါဝိဘာဂေဟိ၊ သုတမယဉာဏာဒိဉာဏဝိဘာဂေဟိ။

အဝသိဋ္ဌပါရိသဇ္ဇေနာတိ ခတ္တိယဂဟပတိပရိသပရိယာပန္နေန။ အဋ္ဌန္နန္တိ ခတ္တိယပရိသာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိသမဏစာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသမာရဗြဟ္မပရိသာတိ ဣမာသံ အဋ္ဌန္နံ။

သမတ္ထေတီတိ သမတ္ထံ သမ္ဗန္ဓတ္ထံ ကရောတိ။

တမေဝ ဒွါဒသပဒဘာဝံ ဒီပေတွာတိ သမ္ဗန္ဓော။ တဒတ္ထဿာတိ ဆဆက္ကပရိယာယတ္ထဿ (မ။ နိ။ ၃။၄၂၀ အာဒယော)။ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္တာ ဆဆက္ကပရိယာယဿ၊ တဒတ္ထဿ စ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တေန သုတ္တေန (သံ။ နိ။ ၅။၁၀၈၁၊ မဟာဝ။ ၁၃၊ ပဋိ။ မ။ ၂။၃၀) သင်္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗဿာပိ…ပေ… ဝိဘာဝေန္တော’’တိ။ ဝိသယိဘာဝေန ဗျဉ္ဇနပဒါနံ၊ ဝိသယဘာဝေန အတ္ထပဒါနံ သမ္ဗန္ဓံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တေသံ…ပေ… သမ္ဗန္ဓဘာဝ’’န္တိ။

ပဒါဝယဝေါ အက္ခရာနိ။ ပဒတ္ထောတိ ပဒတ္ထာဝယဝေါ။ ပဒတ္ထဂ္ဂဟဏဿာတိ ပဒတ္ထာဝဗောဓဿ။ ဝိသေသာဓာနံ ဝိသေသုပ္ပတ္တိ။ ဝါကျဘေဒေတိ ဝါကျဝိသေသေ။ စိတ္တပရိတောသနံ စိတ္တာရာဓနံ။ ဗုဒ္ဓိနိသာနံ ပညာယ တေဇနံ တိက္ခဘာဝကရဏံ။ နာနာဝါကျဝိသယတာပိ သိဒ္ဓါ ဟောတိ ပဒါဒီဟိပိ သင်္ကာသနဿ သိဒ္ဓတ္တာ ¶ ။ ဧကဝါကျဝိသယတာယ ဟိ အတ္ထပဒါနံ သင်္ကာသနာဒယော ယထာက္ကမံ အက္ခရာဒိဝိသယာ ဧဝါတိ နိယမော သိယာ။ ဧတေနာတိ အတ္ထပဒါနံ နာနာဝါကျဝိသယတ္ထေန။

ဥဂ္ဃဋနာဒိအတ္ထာနီတိ ဥဂ္ဃဋနဝိပဉ္စနနယနပ္ပယောဇနာနိ။

၁၀။ ဥပတိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဋ္ဌိတန္တိ ဥပဋ္ဌိတသဒ္ဒဿ အဓိကရဏတ္ထတံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥပတိဋ္ဌနဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ယထာ ‘‘ပဒက္ကန္တ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဣဒံ နေသ’’န္တိအာဒိ။ ပဋိပတ္တိဒေသနာဂမနေဟီတိ ပဋိပတ္တိဂမနဒေသနာဂမနေဟိ။ ‘‘ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ဇာယတိ စ…ပေ… ဇရာမရဏဿာ’’တိအာဒိနာ ဇရာမရဏတော ပဋ္ဌာယ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒမုခေန ဝိပဿနံ အဘိနိဝိသိတွာ မဟာဂဟနံ ဆိန္ဒိတုံ နိသာနသိလာယံ ဖရသုံ နိသေန္တော ဝိယ ကိလေသဂဟနံ ဆိန္ဒိတုံ လောကနာထော ဉာဏဖရသုံ တေဇေန္တော ဗုဒ္ဓဘာဝါယ ဟေတုသမ္ပတ္တိယာ ပရိပါကဂတတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏာဓိဂမာယ ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ¶ ဂဏှာပေန္တော အန္တရန္တရာ နာနာသမာပတ္တိယော သမာပဇ္ဇိတွာ အနုပဒဓမ္မဝိပဿနာဝသေန အနေကာကာရဝေါကာရသင်္ခါရေ သမ္မသန္တော ဆတ္တိံသကောဋိသတသဟဿမုခေန ယံ ဉာဏံ ပဝတ္တေသိ၊ တံ ‘‘မဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စာရိမဟာဝဇိရဉာဏ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၁၄၁) အာဂတံ၊ တံ ဒေဝသိကံ ဝဠဉ္ဇနကသမာပတ္တီနံ ပုရေစရာနုစရဉာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယံ ပန ဝက္ခတိ ‘‘ဉာဏဝဇိရမောဟဇာလပဒါလန’’န္တိ၊ တံ သဟ ဝိပဿနာယ မဂ္ဂဉာဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ သာသနဗြဟ္မစရိယံ အဓိပ္ပေတန္တိ တံ ဒဿေန္တော ‘‘ဗြဟ္မုနော’’တိအာဒိမာဟ။

ဒေသနာယာတိ ကရဏတ္ထေ ဣဒံ ကရဏဝစနံ။ နိယုတ္တောတိ ဧတ္ထ ဟေတုအတ္ထော အန္တောနီတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘နိဒ္ဓါရေတွာ ယောဇိတော’’တိ အာဟ။

ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၁။ ဇာတိလိင်္ဂကာလသာဓနဝိဘတ္တိသင်္ချာဝိသေသာဒိတော သဒ္ဒတော ပဒဝိစယော ကာတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကရိယမာနော စ ယထာသဘာဝနိရုတ္တိယာ ဧဝ ကတော သုကတော ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣဒံ နာမပဒံ ¶ …ပေ… အယံ သဒ္ဒတော ပဒဝိစယော’’တိ ဝတွာ ‘‘သော ပနာယ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ဝတ္တဗ္ဗအတ္ထသံဝဏ္ဏနာတိ တံတံပဒဝစနီယဿ အတ္ထဿ ဘေဒံ ဝတွာ ပရိယာယေဟိ ဝိဝရိတွာ ကထနံ။

ဝိစိယမာနဿ သုတ္တပဒဿာတိ ပုစ္ဆာဝသေန ပဝတ္တသုတ္တပဒဿ။ ‘‘သုတ္တန္တရပဒါနိပိ ပုစ္ဆာဝသေနေဝ ပဝတ္တာနီ’’တိ ဝဒန္တိ ‘‘န သဗ္ဗမ္ပိ သုတ္တပဒ’’န္တိ။ ဧကဿေဝ ပဒဿ သမ္ဘဝန္တာနံ အနေကေသံ အတ္ထာနံ ဥဒ္ဓါရော အတ္ထုဒ္ဓါရော။ ဧကဿေဝ ပန အတ္ထဿ သမ္ဘဝန္တာနံ အနေကေသံ ပဒါနံ ဥဒ္ဓါရော ပဒုဒ္ဓါရော။ သဗ္ဗေ ဟိ သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ လဗ္ဘမာနေ သဗ္ဗေ ပဒတ္ထေ။ နဝ သုတ္တန္တေတိ သုတ္တဂေယျာဒိဝသေန နဝပ္ပကာရေ သုတ္တသ္မိံ အာနေတွာ ဝိစိနတီတိ ¶ ယောဇနာ။ အထ ဝါ ‘‘သဗ္ဗေ နဝ သုတ္တန္တေ’’တိ ဣမိနာ ပဝိစယလက္ခဏေန ဟာရေန သုတ္တဂေယျာဒီနိ သဗ္ဗာနိပိ နဝပ္ပကာရာနိ သုတ္တာနိ ဝိစိနတီတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘သုတ္တဂေယျာဒိကေ’’တိအာဒိ။

‘‘ကောသလာနံ ပုရာ ရမ္မာ’’တိအာဒိကာ (သု။ နိ။ ၉၈၂) ဆပညာသ ဂါထာ ဝတ္ထုဂါထာ။ ‘‘ပါရာယနမနုဂါယိဿ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၁၁၃၇ အာဒယော) ပန အာဒိကာ ဧကူနဝီသတိ ဂါထာ အနုဂီတိဂါထာ။ ဣဒံ နာမံ ကတန္တိ ဣဒံ ‘‘ပါရာယန’’န္တိ နာမံ ကတံ။ တေနာဟ ‘‘ပါရံ ဂမနီယာ ဣမေ ဓမ္မာ၊ တသ္မာ ဣမဿ ဓမ္မပရိယာယဿ ‘ပါရာယနန္တွေဝ အဓိဝစန’’’န္တိ (သု။ နိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာ၊ စူဠနိ။ ပါရာယနတ္ထုတိဂါထာ ၁၄၉ အာဒယော)။ ဗုဒ္ဓိယံ ဝိပရိဝတ္တမာနန္တိ ဣမဿ ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂဿ ဒေသနာကာလေ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော အတ္တနော ဗုဒ္ဓိယံ ဝတ္တမာနံ ကတွာ ဧဝမာဟာတိ ယောဇနာ။

ဧကံသဗျာကရဏဿ အယန္တိ ဧကံသဗျာကရဏီယာ၊ ဧကံသေန ဝါ ဗျာကာတဗ္ဗတ္တာ ဧကံသဗျာကရဏီယာ၊ ဧကံသဗျာကရဏယောဂ္ဂါတိ အတ္ထော။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ဌပနီယာတိ ဌပေတဗ္ဗတ္တာ အဗျာကရဏီယာတိ အတ္ထော။ သမယန္တရပရိစယေန နိဝါရဏဓမ္မံ ပတိ သံသယပက္ခန္ဒော ပုစ္ဆတီတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဝိမတိစ္ဆေဒန’’န္တိ။ ပကတိယာ ပန နိဝါရဏဓမ္မံ အဇာနန္တော ဉာတုကာမတာယ ပုစ္ဆတီတိ အဒိဋ္ဌဇောတနာယ ပုစ္ဆာပိ သိယာ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘လောကဿ နိဝါရဏာဒီနိ အဇာနန္တေနာ’’တိ။

ဧကဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟာတိ ဧကဿ အဘိဓေယျတ္ထဿ ဂဟဏတော။

ဝိမုတ္တိပရိပါစကဣန္ဒြိယာနိ ဝိဝဋ္ဋပက္ခေ ဌိတဿ သဒ္ဓါဒယော ဓမ္မာ၊ ကိံ ပနေတ္ထ အရိယာနမ္ပိ ဣန္ဒြိယလောကေန သင်္ဂဟော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပရိယာပန္နဓမ္မဝသေနာ’’တိအာဒိ။

ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသီဃနဝနသဏ္ဍမေဃပဋလစ္ဆာဒနအဍ္ဎရတ္တီနံ ¶ ဝသေန စတုရင်္ဂသမန္နာဂတေန။ ဝိဝိစ္ဆာတိ ဝိစိကိစ္ဆာယ။ တေနာဟ ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာဟေတူ’’တိ။ ဒုက္ခမဿ မဟဗ္ဘယန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ‘‘အဿာ’’တိ ပဒံ ‘‘ဇပ္ပာဘိလေပနံ အဿ ဗြူမီ’’တိ အာနေတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဇပ္ပာ တဏှာ အဿ လောကဿာ’’တိ အာဟ။ ‘‘သဗ္ဗသတ္တာန’’န္တိအာဒိနာ၊ ‘‘သဗ္ဗသောဝါ’’တိအာဒိနာ စ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ သာတိသယံ အဝိဇ္ဇာယ နီဝရဏဘာဝံ ¶ ဒဿေတိ။ ‘‘ဒူရေ သန္တော ပကာသန္တိ (ဓ။ ပ။ ၃၀၄၊ နေတ္တိ။ ၁၁)၊ ရတ္တော အတ္ထံ န ဇာနာတီ’’တိ (နေတ္တိ။ ၁၁၊ ၂၇) ဂါထာဒွယေနာပိ အနုဂီတိဝိစယံ ဒဿေတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ရူပါဝစရာတိ ရူပါဝစရသတ္တာ။ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာယ မုစ္စနဿ ကာရဏဝစနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ယတော ဝဋ္ဋဒုက္ခတော မုစ္စနံ။ တံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန သင်္ခါရဒုက္ခတာဂဟဏေန။

ဧကာဓာရန္တိ ဧကဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာနံ။ နိဝါရဏံ ဝိက္ခမ္ဘနံ ပိဓာနံ သမုစ္ဆေဒေါတိ အတ္ထဒွယဿ ပုစ္ဆိတတ္တာ ‘‘အနေကာဓာရံ ဒဿေတု’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘နိဝါရဏသင်္ခါတံ သံဝရံ…ပေ… ပိဓိယျန္တိ ပစ္ဆိဇ္ဇန္တီ’’တိ (သု။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၀၄၁၊ စူဠနိ။ အဋ္ဌ။ ၃)။ တဿတ္ထော ‘‘နိဝါရဏသင်္ခါတံ ဝိက္ခမ္ဘနံ၊ သံဝရံ၊ ပိဓာနဉ္စ ကထေဟီ’’တိ။

‘‘ဝေါဒါန’’န္တိ ဣမိနာ သောတာနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝိသုဒ္ဓိ၊ ‘‘ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမိနာ သမုစ္ဆေဒဝိသုဒ္ဓိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ပုစ္ဆာယ ဒုဝိဓတ္ထဝိသယတံ ဝိဝရိတုံ ‘ဧဝ’န္တိအာဒိ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တထာ စာဟ ‘‘ဝေါဒါယတိ…ပေ… အရိယမဂ္ဂေါ’’တိ။

ဒိဋ္ဌိမာနာဝိဇ္ဇာသောတာပိ တဏှာသောတာနုဂါတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျေန အနုရောဓဝသေနာ’’တိ။ ဥပစာရဝသေနာတိ နိဿိတုပစာရဝသေန။ သဗ္ဗသ္မာတိ စက္ခုတော ယာဝ မနတောတိ သဗ္ဗသ္မာ ဒွါရတော။ သဗ္ဗပ္ပကာရေနာတ္တိ တဏှာယနမိစ္ဆာဘိနိဝေသနဥန္နမနာဒိပ္ပကာရေန။

တမေဝ သတိန္တိ ယာယံ သတိ ပုဗ္ဗဘာဂေ သောတာနံ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန ဝုတ္တာ၊ တမေဝ သတိံ။ မဂ္ဂက္ခဏေ သောတာနံ သံဝရံ ပိဓာနံ ဗြူမိ။ ယသ္မာ ပန ပိဓာယိကာပိ သတိ မဂ္ဂက္ခဏေ ပညာနုဂါ၊ ပညာကိစ္စမေဝေတ္ထ အဓိကံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ပညာယေတေ ပိဓီယရေ’’တိ။

သံဝရပိဓာနာနန္တိ ဧတ္ထ သံဝရသဒ္ဒေန နိဝါရဏံ ဝုတ္တံ။

ယသ္မိံ ¶ ယသ္မိံ အရိယမဂ္ဂေ အနဓိဂတေ ယံ ယံ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇနာရဟံ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ အဓိဂတေ တံ တံ ဝိညာဏံ အနုပ္ပာဒနိရောဓေန နိရုဇ္ဈတိ သဒ္ဓိံ အတ္တနာ သမ္ပယုတ္တနာမရူပေနာတိ အာဟ ‘‘တဿ တဿ ဝိညာဏဿ နိရောဓေန သဟေဝါ’’တိ။ အနုပ္ပာဒနိရောဓော ဟိ ဧတ္ထ ‘‘နိရောဓော’’တိ အဓိပ္ပေတော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဿ အဓိပ္ပေတတ္တာတိ။ အနုသန္ဓီယတိ ဧတေနာတိ အနုသန္ဓိ၊ ဣဓ ပုစ္ဆိယမာနော အတ္ထော။

သဟ ¶ ဝိသယေန ဒဿေတုန္တိ ဧတ္ထ သစ္စာနိ ဧဝ ဝိသယော။ ပဟာတဗ္ဗသဘာဝံ သမုဒယသစ္စံ၊ တဿ ဝိသယော ဒုက္ခသစ္စံ။ ‘‘သံယောဇနိယေသု၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မေသု အဿာဒါနုပဿိနော ဝိဟရတော တဏှာ ပဝဍ္ဎတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၅၃၊ ၅၇) ဟိ ဝုတ္တံ။ ပဟာယကသဘာဝံ မဂ္ဂသစ္စံ၊ တဿ ဝိသယော နိရောဓသစ္စန္တိ အာဟ ‘‘သဟ ဝိသယေန…ပေ… သစ္စေသူ’’တိ။ ကာမဉ္စေတ္ထ ‘‘သမုဒယော ဒွီသု ဘူမီသု ပဟီယတီ’’တိ အာရဒ္ဓံ၊ ‘‘ဒဿနေန တီဏိ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တိ၊ ဘာဝနာယ သတ္တ သံယောဇနာနိ ပဟီယန္တီ’’တိ ပန ဝိဘာဂဝစနမေဝ ဝတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ပဟာယကဝိဘာဂမုခေန ပဟာတဗ္ဗဝိဘာဂံ ဒဿေတု’’န္တိ။

နိရဝသေသကာမရာဂဗျာပါဒါ တတိယမဂ္ဂေန ပဟီယန္တိ၊ ဣတရေ စတုတ္ထမဂ္ဂေနာတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣတရေဟိ ပန နိရဝသေသ’’န္တိ။ တတ္ထာတိ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋပ္ပဘေဒေန တေဓာတုကေ ဘဝတ္တယေ။ သံယောဇနဝသေနာတိ သဗ္ဗဒါ ယောဇနဝသေန ဗန္ဓနဝသေန။

၁၂။ အဂ္ဂဖလဉာဏတာယ ဧကမ္ပိ သမာနံ တန္နိမိတ္တဿ ခယာနုပ္ပာဒါရမ္မဏဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏဿ ဝသေန ဖလဝေါဟာရေန ဒွေ နာမာနိ လဘတိ။

သောမနဿနာမလာဘော ဣမိနာ အာရမ္မဏသင်္ကေတေနာတိ တဒတ္ထံ ဝိဝရန္တော ‘‘ခယေ…ပေ… သမညာယာ’’တိ အာဟ။

၁၃။ တဂ္ဂဟဏေနေဝါတိ ဖဿပဉ္စမကပဉ္စရူပိန္ဒြိယဂ္ဂဟဏေနေဝ။ သဟစရဏာဒိနာတိ သဟဇာတာဒိအနန္တရာဒိပစ္စယဘာဝေန စေဝ နိဿယာရမ္မဏာဒိနာ စ။ ‘‘သမ္ပယုတ္တ’’န္တိ ဣမိနာ သဟိတတာ အဝိသိဋ္ဌတာ ဣဓာဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘အဝိဘာဂေန ဂဟဏီယဘာဝံ သန္ဓာယာ’’တိ။

ကထံ သမာဓိန္ဒြိယံ ဥပ္ပာဒေတီတိ အာဟ ‘‘သတိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ ဣဓာဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ န ဟိ သမာဓိနာ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ သမ္ဘဝတိ။

ပဒဟတိ ¶ ဧတေနာတိ ပဓာနံ၊ ဝီရိယံ။ တေတိ ဝီရိယသင်္ခါရာ။ ဧကရသေနာတိ ယထာ ဣန္ဒြိယာနိ ဧကရသာနိ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဧကရသဘာဝေန သရဏတော ပဝတ္တနတော။ တထာ ပဝတ္တိယာ ဧဝ သုဋ္ဌု ဝတ ဝီရိယံ ဝါဟေသီတိ ယောဂိနာ သင်္ကပ္ပေတဗ္ဗတော တဒုပဂဝီရိယဝါဟနဋ္ဌေန ‘‘သမ္ပဟံသနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ဧဝံ မေ…ပေ… ဟေတုဘာဝတော’’တိ။

ဣဒ္ဓိသဒ္ဒဿ ¶ ပဌမော ကတ္တုအတ္ထော၊ ဒုတိယော ကရဏတ္ထော ဝုတ္တော၊ ပါဒသဒ္ဒဿ ဧကော ကရဏတ္ထော ဧဝ။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာ စ ဣဒ္ဓီ ဝုတ္တာ၊ န စ ဣဇ္ဈန္တိ။ ပဇ္ဇိတဗ္ဗာ စ ဣဒ္ဓီ ပဇ္ဇနကရဏေန ပါဒေန သမာနာဓိကရဏာ န ဟောန္တီတိ ‘‘ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ’’တိ ကထံ သက္ကာ ဝတ္တုံ၊ တထာ ဣဒ္ဓိကိရိယာကရဏေန သာဓေတဗ္ဗာ ဗုဒ္ဓိသင်္ခါတာ ဣဒ္ဓိ ပဇ္ဇနကိရိယာကရဏေန ပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဒွိန္နံ ကရဏာနံ န သမာနာဓိကရဏတာ သမ္ဘဝတီတိ ‘‘ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ’’တိ ကထံ သက္ကာ ဝတ္တုန္တိ စေ? သက္ကာ၊ ပါဒဿ ဣဇ္ဈမာနကောဋ္ဌာသ ဣဇ္ဈနကရဏူပါယဘာဝတော။ အထ ဝါ ‘‘ပဌမေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိယာ ပါဒေါ၊ ဒုတိယေန အတ္ထေန ဣဒ္ဓိ ဧဝ ပါဒေါ ဣဒ္ဓိပါဒေါ’’တိ ဧဝံ ယောဇနတော။ ကထံ? အနန္တရတ္ထော ပစ္စာသတ္တိဉာယေန ဣဓ ပဌမောတိ အဓိပ္ပေတော၊ တတော ပုရိမော ဒုတိယောတိ။

‘‘ဆန္ဒံ စေ ဘိက္ခု အဓိပတိံ ကရိတွာ လဘတိ သမာဓိ’’န္တိအာဒိ (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဝစနတော ဆန္ဒသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီတိ ဧတ္ထာပိ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ အဓိပတိသဒ္ဒလောပံ ကတွာ သမာသော ဝုတ္တောတိ ဝိညာယတိ။ အဓိပတိသဒ္ဒတ္ထဒဿနဝသေနေဝ ပန ‘‘ဆန္ဒဟေတုကော၊ ဆန္ဒာဓိကော ဝါ သမာဓီ’’တိ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၄၃၁) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓာပိ ဆန္ဒာဓိပတိ သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံ ပန ဆန္ဒံ ဝုတ္တနယေန သဒ္ဓါသီသေန ဒဿေန္တော ‘‘သဒ္ဓါဓိပတေယျာ စိတ္တေကဂ္ဂတာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ဣဒံ ပဓာန’’န္တိ ဝါ ဝီရိယံ ဝုတ္တံ။ ဝီရိယသဒ္ဒါပေက္ခာသဟိတံ ဧကဝစနေန ဝတွာ စတုဗ္ဗိဓဿပိ ဝီရိယဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗဓမ္မဝိဘာဂေန စ ‘‘ဣမေ သင်္ခါရာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာတိ ဧဝံ သမာသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခတသင်္ခါရာဒိနိဝတ္တနတ္ထဉ္စေတ္ထ ပဓာနဂ္ဂဟဏံ။ အထ ဝါ တံ တံ ဝိသေသံ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ သဗ္ဗမ္ပိ ဝီရိယံ။ တတ္ထ စတုကိစ္စသာဓကတော အညဿ နိဝတ္တနတ္ထံ ပဓာနဂ္ဂဟဏန္တိ ပဓာနဘူတာ သေဋ္ဌဘူတာတိ အတ္ထော။

ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဝီရိယသမာဓိပ္ပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၄၃၅) ဒွိက္ခတ္တုံ ဝီရိယံ အာဂတံ။ တတ္ထ ပုရိမံ သမာဓိဝိသေသနံ ‘‘ဝီရိယာဓိပတိ သမာဓိ ဝီရိယသမာဓီ’’တိ၊ ဒုတိယံ သမန္နာဂမင်္ဂဒဿနတ္ထံ။ ဒွေ ဧဝ ဟိ သဗ္ဗတ္ထ သမန္နာဂမင်္ဂါနိ သမာဓိ၊ ပဓာနသင်္ခါရော စ။ ဆန္ဒာဒယော ¶ သမာဓိဝိသေသနာနိ။ ပဓာနသင်္ခါရော ပန ပဓာနဝစနေနေဝ ဝိသေသိတော၊ န ဆန္ဒာဒီဟီတိ န ဣဓ ဝီရိယာဓိပတိတာ ပဓာနသင်္ခါရဿ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ ဝီရိယဉ္စ သမာဓိံ ဝိသေသေတွာ ဌိတမေဝ သမန္နာဂမင်္ဂဝသေန ¶ ပဓာနသင်္ခါရဝစနေန ဝုတ္တန္တိ နာပိ ဒွီဟိ ဝီရိယေဟိ သမန္နာဂမော ဝုတ္တော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဆန္ဒာဒီဟိ ဝိသိဋ္ဌော သမာဓိ တထာ ဝိသိဋ္ဌေနေဝ တေန သမ္ပယုတ္တော ပဓာနသင်္ခါရော၊ သေသဓမ္မာ စ၊ တသ္မာ သမာဓိဝိသေသနာနံ ဝသေန ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ’’တိ ဝုတ္တာ။ ဝိသေသနဘာဝေါ စ ဆန္ဒာဒီနံ တံတံအပဿယနဝသေန ဟောတီတိ ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒန္တိ ဧတ္ထ နိဿယတ္ထေပိ ပါဒသဒ္ဒေန ဥပါယတ္ထေန ဆန္ဒာဒီနံ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ ဟောတိ။ တထာ ဟိ အဘိဓမ္မေ ဥတ္တရစူဠဘာဇနီယေ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒေါ’’တိအာဒိနာ (ဝိဘ။ ၄၅၇) ဆန္ဒာဒီနမေဝ ဣဒ္ဓိပါဒတာ ဝုတ္တာ။ ပဉှာပုစ္ဆကေ စ ‘‘စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ – ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၆၂) အာရဘိတွာပိ ပုန ဆန္ဒာဒီနံယေဝ ကုသလာဒိဘာဝေါ ဝိဘတ္တော။ ဥပါယိဒ္ဓိပါဒဒဿနတ္ထမေဝ ဟိ နိဿယိဒ္ဓိပါဒဒဿနံ ကတံ။ အညထာ စတုဗ္ဗိဓတာဝ န ဟောတီတိ။ အယမေတ္ထ ပါဠိဝသေန အတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

တဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒနိဿရဏဝိဝေကနိဿိတတ္တံ ဝတွာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကနိဿိတဿ အဝစနံ ‘‘ဆန္ဒသမာဓိ…ပေ… ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၃၂) ဘာဝေတဗ္ဗာနံ ဣဒ္ဓိပါဒါနံ ဝုတ္တတ္တာ။ ဘာဝိတိဒ္ဓိပါဒဿ ဟိ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ ဖလပရိယာပန္နာ ဣဒ္ဓိပါဒါတိ။

ဝေါဿဂ္ဂသဒ္ဒေါ ပရိစ္စာဂတ္ထော၊ ပက္ခန္ဒနတ္ထော စာတိ ဝေါဿဂ္ဂဿ ဒုဝိဓတာ ဝုတ္တာ။ ယထာဝုတ္တေန ပကာရေနာတိ တဒင်္ဂသမုစ္ဆေဒပ္ပကာရေန၊ တန္နိန္နဘာဝါရမ္မဏပ္ပကာရေန စ။ ပရိဏမန္တံ ဝိပဿနက္ခဏေ။

၁၄။ ပုဗ္ဗဘာဂပညာယာတိ ဧကာဝဇ္ဇနနာနာဝဇ္ဇနဝီထီသု ပဝတ္တဥပစာရပညာယ။ အဓိဂမပညာယာတိ အပ္ပနာပညာယ။ ပုန ပုဗ္ဗဘာဂပညာယာတိ နာနာဝဇ္ဇနုပစာရပညာယ၊ ပဋိသန္ဓိပညာယ ဝါ။ ဥပစာရပညာယာတိ ဧကာဝဇ္ဇနေ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝါ ပဝတ္တဥပစာရပညာယ။

ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနဝိစယောပီတိ ယထာဝုတ္တာယ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနဝိစယောပိ။ ဝုတ္တနယာနုသာရေနာတိ အဒိဋ္ဌဇောတနာ၊ ဝိမတိစ္ဆေဒနာ စာတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယာနုဂမနေန။

၁၅။ သေခေ ¶ အသေခေတိ သေက္ခေ အရိယပုဂ္ဂလေ၊ အသေက္ခေ အရိယပုဂ္ဂလေ။ ဝိပဿနာပုဗ္ဗင်္ဂမပ္ပဟာနေတိ ဝိပဿနံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ပဝတ္တကိလေသပ္ပဟာနေ၊ ပဟာနာဘိသမယေတိ အတ္ထော။

‘‘ယံ ¶ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာ’’တိ ပါဠိံ ဒဿေတွာ ပုန ‘‘ယံ အနိစ္စေ ဒုက္ခေ အနတ္တနီ’’တိ ဝစနံ ဧဝမ္ပေတ္ထ ပဌန္တီတိ ဒဿေတုံ။

သေသသံကိလေသဝေါဒါနဓမ္မာတိ ဂေဓတော အဝသိဋ္ဌသံကိလေသဓမ္မာ စ သဗ္ဗဝေါဒါနဓမ္မာ စ။ အဘာဝေနာတိ အဘာဝနေန အဘာဝကရဏေန။

ပယောဂပရက္ကမန္တိ ဘုသံ ယောဂေါ ပယောဂေါ၊ ပယောဂေါဝ ပရက္ကမော ပယောဂပရက္ကမော၊ စိတ္တံ။ ဥက္ခိပတီတိ ကောသဇ္ဇပက္ခေ ပတိတုံ အဒေန္တော ကုသလပက္ခေ ဥဒ္ဓံ ခိပေန္တော ဝိယ ပဝတ္တတိ။ ပဓာနဝီရိယန္တိ အကုသလာနံ အနုပ္ပာဒနဋ္ဌေန ဥတ္တမဝီရိယံ။ ယောဇေတဗ္ဗာနီတိ ‘‘အာသေဝမာနော ဝါယမတီ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ အနုပ္ပန္နာတိ အဝတ္တဗ္ဗတံ အာပန္နာနန္တိ ဘူမိလဒ္ဓါရမ္မဏာဓိဂ္ဂဟိတာဝိက္ခမ္ဘိတာသမုဂ္ဃာဋိတုပ္ပန္နာနံ။

၁၆။ ‘‘အဋ္ဌမကဿ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပဌမမဂ္ဂေ သဒ္ဓါဒယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣန္ဒြိယဂ္ဂဟဏဉ္စ ပါဠိယံ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

အသုဘာနုပဿနာ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သုနိဂ္ဂဟိတော ကာမဝိတက္ကော’’တိ။ သမာဓိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ကာမဝိတက္ကမ္ပိ နိဂ္ဂဟေတွာ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အနဝဇ္ဇသုခပဒဋ္ဌာနေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသု အာရဒ္ဓဝီရိယော’’တိအာဒိနာ ဓမ္မစ္ဆန္ဒတော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဝီရိယစ္ဆန္ဒော ခန္တိံ ပရိဗြူဟေတီတိ ဒဿေတိ။ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ဥပကာရကဓမ္မာသေဝနံ ဝိယ အနုပကာရကဓမ္မပရိဝဇ္ဇနမ္ပိ ပညာနိသေဝနေနေဝ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သမာဓိအာဒီန’’န္တိအာဒိ။

၁၇။ သဗ္ဗဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ ဒေသနံ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝိဘဇိတုံ ‘‘လောကော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ အာဟ။ မဟဂ္ဂတဓမ္မေသု ဌာနံ တံသမ္ပာဒနာဝ။ တထာ သေသေသု။ ဝဍ္ဎိယမာနေသူတိ ယထာ ဝိမုတ္တိံ ပရိပါစယန္တိ၊ ဧဝံ ဗြူဟိယမာနေသု။

ဒဿနပရိညာတိ ရူပါရူပဓမ္မာနံ သလက္ခဏတော၊ ပစ္စယတော စ ပရိဇာနနာ။ တေနာဟ ‘‘ဉာတပရိညာ’’တိ။ ပဋိပက္ခဝိဓမနေန သဒ္ဓိံ လက္ခဏတ္တယဝိဘာဝနာ ဣဓ ‘‘ဘာဝနာပရိညာ’’တိ အဓိပ္ပေတာတိ အာဟ ‘‘ဘာဝနာ…ပေ… ပရိညာ စာ’’တိ ¶ ။ ဒဿနတ္ထာ ပရိညာ ဒဿနပရိညာ၊ ဘာဝနတ္ထာ ပရိညာ ဘာဝနာပရိညာတိ ဧဝံ ဝါ ဧတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ကက္ခဠဖုသနာဒီတိ ¶ ကက္ခဠာဒိဖုသနာဒိ။ အဘိဇာနိတွာတိ အဘိညာယ ပညာယ ဇာနိတွာ၊ ဌိတဿ အဘိဇာနနဟေတု ဝါတိ အတ္ထော။ အတ္ထောတိ ဖလံ။ နယောတိ ဝုတ္တနယော။

‘‘ယံ အသင်္ခတ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ စတုနယကောဝိဒေါတိ ဧကတ္တနာနတ္တာဒိနယစတုက္ကေ နိပုဏော။ ဒေသနာယုတ္တိကုသလောတိ ဓမ္မာနံ ဒေသနာဝိဓိမှိ ကုသလော။

သဒိသီ ကာတဗ္ဗာ သံသန္ဒနဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။ အာနေတဗ္ဗာ ‘‘အယံ ဒေသနာ ဣမာယ ဒေသနာယ ဧဝံ သံသန္ဒတီ’’တိ။ အတ္ထတော အပေတန္တိ အယုတ္တတ္ထံ။ အသမ္ဗန္ဓတ္ထန္တိ အညမညံ အသမ္ဗန္ဓပဒတ္ထံ။ နနု ပဋ္ဌာနဝိစာရော နယဝိစာရော ဝိယ ဟာရေဟိ အသမ္မိဿော ဝိစာရဏန္တရောတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဣဓ နိက္ခိတ္တောတိ ဣဓ သုတ္တဝိစယေ သုတ္တတ္ထဝိစာရဘာဝတော နိက္ခိတ္တော၊ ဧတေန ဝါ ပဋ္ဌာနဿ ဟာရန္တောဂဓဘာဝဒဿနေနေဝ မူလပဒါနံ ဝိယ ပဋ္ဌာနဿ ပဒတ္ထန္တရာဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမဿ သုတ္တဿာတိ သံဝဏ္ဏိယမာနသုတ္တံ သန္ဓာယာဟ။ ကသ္မိံ ဝါ ပဒေတိ သံဝဏ္ဏိယမာနံ ဂါထံ သန္ဓာယာဟ။ တဗ္ဗိစယေနာတိ ပုစ္ဆာဒိဝိစယေန၊ အဿာဒါဒိဝိစယေန စ။

ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၁၈။ ဧဝမေတဿ သုတ္တဿ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ ပန ဂဟေတဗ္ဗောတိ အဂ္ဂဟေတဗ္ဗဂဟေတဗ္ဗာနံ အတ္ထာနံ ဝိဇဟနဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ယုတ္တာယုတ္တိဝိစာရဏာယံ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗေသု တာဝ ပဌမံ ပဋိပတ္တီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတထာကာရေန ဂယှမာနာ သုတ္တတ္ထာ ဝိသယော’’တိ ယထာ ‘‘ဝါမံ မုဉ္စ၊ ဒက္ခိဏံ ဂဏှာ’’တိ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၄၉၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ။ မဟာဋီ။ ၁။၁၄၊ သံ။ နိ။ ဋီ။ ၁။၁။၂၁၃)။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗဘာဝတော ဟိ သုတ္တပဒေဟိ သုတ္တတ္ထေ ¶ ဝိဝေစိတေ ဂဟေတဗ္ဗဘာဝေါ စ အဝသိဋ္ဌော ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘မေတ္တာဝိဟာရဿ သတော ဗျာပါဒေါ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ ဌဿတီ’တိ န ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ၊ ‘ဗျာပါဒေါ ပဟာနံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆတီ’တိ ယုဇ္ဇတိ ဒေသနာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၂၁)။

ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏေန ¶ အယထာသဘာဝတော ဝိဝေစိတွာ ယထာသဘာဝတော ဓမ္မဿ ဂဟဏကာရဏာနိ ကထေန္တော ‘‘မဟန္တာ အပဒိသိတဗ္ဗာ ဧတေသန္တိ မဟာပဒေသာ’’တိ ဣမမတ္ထမာဟ ‘‘ဗုဒ္ဓါဒယော’’တိအာဒိနာ။ ပတိဋ္ဌာနာနီတိ ပတိဋ္ဌာနသာဓနာနိ။ သေသေသူတိ သင်္ဃာပဒေသာဒီသု။ ပဌမတ္ထော ဧဝ ဟိ ဣဓ ပါဠိ အာဂတော၊ ဝိနိစ္ဆယနေ ကာရဏံ မဟာပဒေသောတိ အဓိပ္ပာယော။ သုတ္တောတရဏာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန သုတ္တာနောတရဏာဒိပိ သင်္ဂယှတိ။ သုတ္တောတရဏဝိနယသန္ဒဿနာနိ ဟိ ကေနစိ ယထာဘတဿ ဂန္ထဿ ‘‘ဓမ္မော’’တိ ဝိနိစ္ဆယနေ ကာရဏံ။ သုတ္တာနောတရဏဝိနယာသန္ဒဿနာနိ ‘‘အဓမ္မော’’တိ။ ယဒိ ဧဝန္တိ ယဒိ ယထာဘတဿ ဂန္ထဿ သုတ္တဝိနယေဟိ သံသန္ဒနံ ‘‘ဓမ္မော’’တိ၊ အသံသန္ဒနံ ‘‘အဓမ္မော’’တိ ဝိနိစ္ဆယကာရဏံ၊ ဧဝံ သန္တေတိ အတ္ထော။ သမ္ပဒီယတိ ဉာပီယတိ ဓမ္မော ဧတေဟီတိ သမ္ပဒါယာ၊ အက္ခာတာရော။

ဝိနီယန္တိ ရာဂါဒယော ဧတေနာတိ ဝိနယော၊ ကာရဏံ။ တေနာဟ ‘‘ရာဂါဒိဝူပသမနိမိတ္တ’’န္တိ။ ကိံ ပန တံ? သာဓိဋ္ဌာနသမထဝိပဿနာဒိဓမ္မာ။ ယေ ပရတော ‘‘တေစတ္တာလီသံ ဗောဓင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၂၄) ဝက္ခတိ။

ဝိနယမဟာပဒေသာ ကပ္ပိယာနုလောမတော အနုလောမကပ္ပိယံ နာမ၊ တံသဒိသတာယ သုတ္တန္တမဟာပဒေသာပိ အနုလောမကပ္ပိယန္တိ အဋ္ဌကထာဝေါဟာရော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယံ အနုလောမကပ္ပိယန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ယဒိပိ တတ္ထ တတ္ထ ပဝတ္တာ ဘဂဝတော ပကိဏ္ဏကဒေသနာ အဋ္ဌကထာ၊ သာ ပန ဓမ္မသင်္ဂါဟကေဟိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂါယိတွာ တဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာနုရူပေန ဝါစနာမဂ္ဂံ အာရောပိတတ္တာ အာစရိယဝါဒေါ နာမ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အာစရိယဝါဒေါ နာမ အဋ္ဌကထာ’’တိ။ တိဿောပိ သင်္ဂီတိယော အာရုဠှော ဧဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဝစနဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာဘူတော ကထာမဂ္ဂေါ ပစ္ဆာ တမ္ဗပဏ္ဏိယေဟိ မဟာထေရေဟိ သီဟဠဘာသာယ ဌပိတော။ အတ္တနောမတိ ထေရဝါဒေါ။ သမေန္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယထာ ပါဠိယာ သံသန္ဒတိ ¶ ၊ ဧဝံ မဟာပဒေသတော အတ္ထာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။ ပမာဒပါဌဝသေန အာစရိယဝါဒဿ ကဒါစိ ပါဠိယာ အသံသန္ဒနာပိ သိယာ၊ သော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒဿေန္တော အာဟ – ‘‘သုတ္တေန သမေန္တော ဧဝ ဂဟေတဗ္ဗော’’တိ။

စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ ယုဇ္ဇတီတိ စတူဟိ မဟာပဒေသေဟိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣဒါနိ တံ အဝိရုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေန္တော ‘‘ယေန ယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုတ္တောတရဏာဒိ ဧဝ ဟေတ္ထ ကာရဏံ။ တဿ စ အနေကာကာရတာယ ‘‘ပကာရေနာ’’တိ ဝုတ္တော။ သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ သံဝဏ္ဏနာဝသေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ အာဘတေနာတိ အာနီတေန။ သုတ္တတောတိ သုတ္တန္တရတော။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – ကေနစိ ပသင်္ဂေန သုတ္တန္တရတော ဥဒ္ဓရိတွာ အာနီတေန သုတ္တပဒေန သုတ္တောတရဏာဒိနာ၊ ကာရဏပ္ပကာရေန စ စတုမဟာပဒေသာဝိရောဓေန သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ သံဝဏ္ဏနာဝသေန အတ္ထဇာတံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။ တေနာဟ ‘‘တေန…ပေ… ကာတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ယုတ္တိဟာရယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏဝသေန အယံ ယုတ္တိဟာရော ယောဇေတဗ္ဗော။ အထ ဝါ ယုတ္တိဟာရယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဣမိနာ ဟာရေန ဝက္ခမာနနယေန ယုတ္တိဂဝေသနံ ကတွာ တာယ ယုတ္တိယာ သဗ္ဗဟာရယောဇနာ ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ လက္ခဏဉှေတံ ယုတ္တိဂဝေသနာယ၊ ယဒိဒံ ယုတ္တိဟာရော။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဟာရာနံ၊ ယာ ဘူမီ၊ ယော စ ဂေါစရော တေသံ။ ‘‘ယုတ္တာယုတ္တပရိက္ခာ’’တိ (နေတ္တိ။ ၄)၊ ‘‘ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ (နေတ္တိ။ ၂၀) စ။

၁၉။ ယဒိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ပဒါနိ ဧကံ အတ္ထံ အဘိဝဒန္တီတိ ယောဇနာ။

၂၀။ ဇရာယံ ဌိတဿ အညထတ္တန္တိ ဌိတဿ ယံ အညထတ္တံ အညထာဘာဝေါ၊ အယံ ဇရာ နာမ။ ခဏိကမရဏံ ခဏိကနိရောဓော။ သမုစ္ဆေဒမရဏံ ခီဏာသဝါနံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ။

ကေဝလဿာတိ ဇရာယ အမိဿဿ။ အညာဝ ဇရာ၊ အညံ မရဏန္တိ ‘‘ပဋိညာတဿ ကေဝလဿ မရဏဿ ဒိဋ္ဌတ္တာ’’တိ ဟေတု။ ယထာ တံ ဒေဝါနန္တိ သဒိသူဒါဟရဏံ၊ ဝိသဒိသူဒါဟရဏံ ပန ဣဒ္ဓိပါဒါဒယော၊ အနွယဗျတိရေကာ ဂဟေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။

တေဟီတိ ¶ ဇရာမရဏေဟိ။

‘‘ဇီရဏဘိဇ္ဇနသဘာဝါ’’တိ ဣမိနာ လေသေန တဏှာဇရာမရဏာနံ အနညတ္တံ ယောဇေတိ။ ယဒိပိ ‘‘အညာ တဏှာ၊ အညာ ဇရာ၊ အညံ မရဏ’’န္တိ သိဒ္ဓါဝါယမတ္ထော၊ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘န ဣဒ’’န္တိအာဒိ၊ တထာပိ သက္ကုဏေယျပရိဟာရာယံ စောဒနာတိ အဇ္ဈာရုဠှံ တတ္ထ ဒေါသံ ဒဿေတုံ ‘‘ယဒိ စ ယထာ ဇရာမရဏ’’န္တိ ပါဠိပဝတ္တာနိ ဒဿေန္တော ‘‘ယဒိ…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ အာဟ။ ဘာဝေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေသန္တိ တဏှာဇရာမရဏာနံ။

‘‘ဣမာယ ယုတ္တိယာ အညမညေဟိ ကာရဏေဟိ ဂဝေသိတဗ္ဗ’’န္တိ စ ကေစိ ပဌန္တိ၊ ဗျဉ္ဇနတောပိ ဂဝေသိတဗ္ဗံ၊ အညတ္ထ အတ္ထတော အညတ္ထမ္ပီတိ အဓိပ္ပာယော။ တမေဝ ဗျဉ္ဇနတော အညတ္ထံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘သလ္လောတိ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣမေသန္တိ သလ္လဓူပါယနာနံ။ ဣစ္ဆာဝိပရိယာယေတိ ¶ ဣစ္ဆိတာလာဘေ၊ အပ္ပစ္စယသမဝါယေ ဝါ။ ဣဒမ္ပိ သမတ္ထနံ ဟောတိ ယထာဓိပ္ပေတဿ အညတ္ထဿ ဗျတိရေကဒဿနဘာဝတော။ ဇရာမရဏဝိပရိယာယေတိ ဇရာမရဏေ အသတိ။ န ဟိ ယထာဓိပ္ပေတဇရာမရဏာဘာဝေ တဏှာ န ဟောတီတိ။

ဒွိဓာ ဝုတ္တာတိ ဒွိပ္ပကာရေန ဝုတ္တာ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ဝါ ဝုတ္တာ။ ယံ ဣဒံ…ပေ… အာရမ္မဏကရဏဝသေန ဝါ အဘိလပနန္တိ ဧဝံ ကိရိယာပရာမသနံ ယောဇေတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသောတိ အယံ ဧတာသံ ဣစ္ဆာတဏှာနံ ပကတိသင်္ခါတော ဝိသေသော။ ‘‘ဒွီဟိ နာမေဟီ’’တိပိ ပါဠိ။ ယဒိပိ ဧဝန္တိ ကာမံ ဝိသယဝိသေသေသု ဧဝံ ယထာဝုတ္တအဝတ္ထာဝိသေသေန ဣစ္ဆာတဏှာနံ အတ္ထိ ကာစိ ဘေဒမတ္တာတိ အတ္ထော။ သဘာဝတော ပန ဘေဒေါ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော ‘‘တထာပီ’’တိ အာဟ။

ဣစ္ဆန္တီတိ ကာမေန္တိ။ တဏှာယနာ ပါတုကာမတာ။ သန္တာပနဋ္ဌေနာတိ ပရိဒဟနဘာဝေန။ အာကဍ္ဎနဋ္ဌေနာတိ အဝဟရဏဋ္ဌေန။ သရိတာနီတိ ရာဂဝသေန အလ္လာနိ။ တံသမ္ပယုတ္တပီတိဝသေန သိနိဒ္ဓါနိ သိနေဟိတာနိ။ ဝိသတ္တိကာတိ ဝိတ္ထတာ ရူပါဒီသု တေဘူမကဓမ္မေသု ဗျာပနဝသေန။ ဝိသဋာတိ ပုရိမဝေဝစနမေဝ တ-ကာရဿ ဋ-ကာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ဝိသာလာတိ ဝိပုလာ။ ဝိသက္ကတီတိ ပရိသက္ကတိ သဟတိ။ ရတ္တော ဟိ ရာဂဝတ္ထုနာ ပါဒေန တာဠိယမာနောပိ သဟတိ။ ‘‘ဩသက္ကနံ၊ ဝိပ္ဖန္ဒနံ ဝါ ဝိသက္ကန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ အနိစ္စာဒိကံ နိစ္စာဒိတော ¶ ဂဏှန္တီ ဝိသံဝါဒိကာ ဟောတိ။ ဝိသံဟရတီတိ တထာ တထာ ကာမေသု အာနိသံသံ ဒဿေန္တီ ဝိဝိဓေဟိ အာကာရေဟိ နေက္ခမ္မာဘိမုခပ္ပဝတ္တိတော စိတ္တံ သံဟရတိ သံခိပတိ။ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခံ၊ တံ ဟရတိ၊ ဝဟတီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကဿ ကမ္မဿ ဟေတုဘာဝတော ဝိသမူလာ၊ ဝိသံ ဝါ ဒုက္ခာဒိဘေဒါ ဝေဒနာ မူလံ ဧတာယာတိ ဝိသမူလာ၊ ဒုက္ခသမုဒယတ္တာ ဝိသံ ဖလံ ဧတိဿာတိ ဝိသဖလာ။ ရူပါဒိဒုက္ခဿေဝ ပရိဘောဂေါ ဧတာယ၊ န အမတဿာတိ ဝိသပရိဘောဂါ။ သဗ္ဗတ္ထ နိရုတ္တိဝသေန ပဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော ပနေတ္ထ ပဓာနော အတ္ထော၊ တံ ဒဿေတုံ ပုန ‘‘ဝိသတာ ဝါ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သိနေဟနံ ပေမကရဏံ။ ဗန္ဓနဋ္ဌေနာတိ သံယောဇနဋ္ဌေန။ အာသီသနဋ္ဌေနာတိ ဣစ္ဆနဋ္ဌေန။ အဘိနန္ဒနဋ္ဌေနာတိ အဿာဒနဋ္ဌေန၊ သမ္ပဋိစ္ဆနဋ္ဌေန ဝါ။

၂၁။ အနဘိရတီတိ ဥက္ကဏ္ဌာ။ ဉာဏနိဗ္ဗိဒါတိ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ။ ယထာ စ ဒုက္ခူ…ပေ… စာရေသု ယုတ္တိ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

သုခါပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာ ¶ သုခါပဋိပဒါခိပ္ပာဘိညာ သုခါပဋိပဒါဒယော။ ယော ဒုက္ခာယ ပဋိပဒါယ ဝိသေသံ အဓိဂန္တုံ ဘဗ္ဗော၊ တဿ သုခါပဋိပဒါယောဂျဿ ဝိယ ကရိယမာနာ ဓမ္မဒေသနာ ဝိသေသာဝဟာ န ဟောတိ၊ တသ္မာ သာ န ယုတ္တာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ရာဂစရိတော’’တိအာဒိနာ။ ရာဂစရိတဿ တထာ တထာ ကာမာနံ အာဒီနဝံ၊ ဩကာရံ၊ သံကိလေသံ၊ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသဉ္စ အဝိဘာဝေတွာ အာဒိတော ဝိပဿနာကထာဝ ကရိယမာနာ န ဝိသေသာဝဟာ ဟောတိ အာသယဿ အသောဓိတတ္တာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေန္တော ပါဠိယံ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ဒေသနာ’’တိ အာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသပဒေသုပီတိ ယထာ ‘‘ရာဂစရိတဿာ’’တိအာဒိနာ ရာဂစရိတကောဋ္ဌာသဝသေန ပါဠိယံ ဒေသနာယ အယုတ္တိ ဝုတ္တာ၊ ဣမိနာ နယေန သေသပဒေသုပိ ဒေါသစရိတကောဋ္ဌာသာဒီသုပိ ‘‘ဒေါသစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသုဘံ ဒေသေယျာ’’တိအာဒိနာ ပါဠိယံ အဝုတ္တောပိ ယထာသမ္ဘဝမတ္ထော နိဒ္ဓါရေတွာ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ ပန ယုတ္တိဟာရေ အယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏာ ကတာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ အာဟ ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယောတိ သေသေသုပိ ဒေါသစရိတာဒိဝသေန နိဒ္ဓါရိတေသု အယုတ္တိဂဝေသနေသု အယမေဝ ဥပါယော။ အနုလောမပ္ပဟာန’’န္တိပိ ပါဠိ၊ သော ဧဝတ္ထော။

‘‘ယာဝတိကာ ¶ ဉာဏဿ ဘူမီ’’တိ ဧတေန ယုတ္တိဟာရဿ မဟာဝိသယတံ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ ပနာယံ မဟာဝိသယောတိ? ယုတ္တိဝိစာရဘာဝတော၊ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗဿ စ ဓမ္မဿ နာနာနယနိပုဏာဒိဂုဏဝိသေသယောဂတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တံ ကိဿ ဟေတူ’’တိ အာဟ။

အပရဘာဂေတိ ပစ္ဆာဘာဂေ။ မေတ္တာဝိဟာရိဘာဂဿ အပရိဟီနတာဝစနတော အယောဂေါ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘သတော’’တိ။ ယထာဝုတ္တကာရဏတော ဧဝါတိ ပဋိပက္ခတ္တာ ဧဝ။

ပဟာနေကဋ္ဌဘာဝတော ဒိဋ္ဌိမညိတဿ။ အာဒီနဝဒဿနေန ဝိတက္ကံ ဇိဂုစ္ဆန္တာ ဒုတိယဇ္ဈာနဿ အာသန္နဥပစာရဇ္ဈာနဓမ္မာပိ ဝိတက္ကာရမ္မဏာ န ဟောန္တိ၊ ပဂေဝ ဒုတိယဇ္ဈာနဓမ္မာတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘အာရမ္မဏကရဏတ္ထော ဟေတ္ထ သဟဂတသဒ္ဒေါ’’တိ။

ဧဝံ ယုတ္တိဟာရလက္ခဏံ အာဂမတော ယုတ္တာယုတ္တဝိစာရံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အာဂမာနုဂတာယ ယုတ္တိယာပိ တံ ဒဿေတုံ ဂုဏမုခေန ဒေါသဝိဘဇနံ ဝိဘဇန္တော ‘‘အပိစေတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ယုတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၂။ တေသံ ¶ တေသန္တိ အနဝသေသပရိယာဒါနံ၊ တေန ယေ သုတ္တေ ဝုတ္တာ စ ဓမ္မာ၊ ယေ စ တေသံ ကာရဏဘူတံ၊ တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဗ္ဗဓမ္မယာထာဝအသမ္ပဋိဝေဓောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ကတ္ထ ပန သော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ပိယာယိတဗ္ဗဇာတိယန္တိ ပေမနီယသဘာဝံ။ မိစ္ဆာပဋိပဒါတိ ပမာဒါပတ္တိ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော ဝါ။ ဧကဝါရံ ဥပ္ပန္နာပိ ပါဏာတိပါတစေတနာ ဝေရပ္ပသဝနတော ဒေါသဿ၊ ဧကဝါရံ ဥပ္ပန္နာပိ ပမာဒါပတ္တိ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော ဝါ မောဟဿ ဥပ္ပတ္တိကာရဏန္တိ ပါဠိယံ အဝုတ္တမ္ပိ နယတော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒေါသဿ…ပေ… ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ နိမိတ္တတ္ထဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနံ၊ အနုဗျဉ္ဇနတ္ထဂ္ဂဟဏလက္ခဏံ အနုဗျဉ္ဇနန္တိ ‘‘နိမိတ္တာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထ နိမိတ္တံ ဣတ္ထိပုရိသနိမိတ္တံ။ အနုဗျဉ္ဇနံ ဟတ္ထပါဒဟသိတကထိတာဒိ။ ဖဿော ပစ္စယော ဧတိဿာတိ ¶ ဖဿပစ္စယာ၊ တံဘာဝေါ ဖဿပစ္စယတာ။ အဿာဒေတိ ဧတာယာတိ အဿာဒေါ၊ တဏှာ။

ဝတ္ထူနိ ဉေယျဓမ္မောတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထုအဝိပ္ပဋိပတ္တိ ဝိသယသဘာဝပဋိဝေဓော’’တိ။ ဣဓာဓိပ္ပေတံ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဒဿေတုံ ‘‘သီလသမာဓိသမ္ပဒါန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧကဒေသုပလက္ခဏဝသေန၊ ဝဏ္ဏဂန္ဓရာဂိသပ္ပာယဝသေန ဝါ ပါဠိယံ ‘‘ဝိနီလကဝိပုဗ္ဗကဂ္ဂဟဏလက္ခဏာ အသုဘသညာ’’တိ ဝတွာ ‘‘တဿာ နိဗ္ဗိဒါပဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ နိဗ္ဗိဒံ ဒဿေန္တော ‘‘နိဗ္ဗိဒါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပရိတဿနတော ဝိသေသေတုံ ‘‘ဉာဏေနာ’’တိ ဝိသေသိတံ။ တထာ ပဝတ္တန္တိ နိဗ္ဗိဒနာကာရေန ပဝတ္တနံ။

ယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တိယာ ဝိဒေဟရညော ဓီတာယ ရုစာယ ဇာတိဿရဉာဏံ ကမ္မဿကတညာဏဿ ကာရဏံ အဟောသိ၊ န ပန အသပ္ပုရိသူပနိဿယတော၊ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇန္တဿ တဿေဝ ရညော သေနာပတိနော အလာတဿ ဗီဇကဿ ဒါသဿာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမဿ စ…ပေ… ဥဒါဟရိတဗ္ဗော’’တိ အာဟ။ သောတိ ပသာဒေါ။ အဝတ္ထာဝိသေသောတိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ အနာဝိလဘာဝလက္ခိတော အဝတ္ထာဘေဒေါ။ အာယတနဂတောတိ ဌာနဂတော၊ ရတနတ္တယဝိသယောတိ အတ္ထော။ ‘‘ကာယော’’တိအာဒိနာ အဝတ္ထာဝိသေသေန ဝိနာ သဘာဝသိဒ္ဓမေဝ ပဒဋ္ဌာနံ ဒဿေတိ။

ဣမသ္မိံ စ ဌာနေ ပါဠိယံ ပုဗ္ဗေ ယေသံ ဓမ္မာနံ ပဒဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရိတံ၊ တေ ဓမ္မာ ယေသံ ဓမ္မာနံ ¶ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဟောန္တိ၊ တေ ဒဿေတုံ ‘‘အပရော နယော’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဿာဒမနသိကာရော အယောနိသောမနသိကာရလက္ခဏော ဝုတ္တော နိဒဿနမတ္တအတ္ထောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယေဘုယျေန သတ္တာနံ လောဘဝသေန အယောနိသောမနသိကာရာ သံဝတ္တန္တီတ္တိ ဒဿနတ္ထံ ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ဥပပတ္တိ ဧဝ ဩပပစ္စယံ၊ တဿ ဘာဝေါ ဩပပစ္စယိကန္တိ အာဟ ‘‘ဥပပတ္တိဘဝဘာဝေနာ’’တိ။ ဝဝတ္ထိတဘာဝေါတိ ဝဝတ္ထိတဘာဝေါ ရူပဿ ဒဿနာဒိပဋိနိယတာရမ္မဏကိစ္စတာ။ ဘဝဿ အင်္ဂါနီတိ ဘဝဿ ကာရဏာနိ။ ဒုတိယေ အင်္ဂါနီတိ အဝယဝါ၊ ကမ္မဝဋ္ဋမ္ပိ ဝါ ကာရဏင်္ဂဘာဝေန ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကမ္မဋ္ဌာနဿာတိ ဘာဝနာယ ဗြူဟနာ ဝဍ္ဎနာ။ တေသူတိ တိတ္ထညုတာဒီသု။ ကလျာဏမိတ္တဿ သမ္မဒေဝ ပယိရုပါသနာယပီတိ တံ နိဿာယ လဒ္ဓေန သဗ္ဗာယ ဓမ္မဿဝနေန ဓမ္မုပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ ဟောတီတိ တိတ္ထညုတာ ပီတညုတာယ ပဒဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ယာယ ဝိမုတ္တိယာ သတိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ဟောတီတိ ¶ သာ တဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ အယမတ္ထော ပါကဋောတိ အာဟ ‘‘ပုရိမာနံ…ပေ… သုဝိညေယျော ဧဝါ’’တိ။ သဟ အဓိဋ္ဌာနေနာတိ ဉာတပရိညာယ သဒ္ဓိံ။ ဉာတပရိညာ ဟိ တီရဏပရိညာယ အဓိဋ္ဌာနံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ပဒဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၃။ ‘‘လက္ခဏဟာရဿ ဝိသယံ ပုစ္ဆတီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ ‘‘ကော ပန တဿ ဝိသယော’’တိ ဝုတ္တေ သမာနလက္ခဏာ အဝုတ္တဓမ္မာ။ ကာယာနုပဿနာယ သမာရဒ္ဓါယ ဝေဒနာနုပဿနာဒယော သုခေနေဝ သိဇ္ဈန္တီတိ တဗ္ဗစနေန ဝေဒနာဂတာသတိအာဒီနံ ဝုတ္တဘာဝေါ ဒဿိတော သတိပဋ္ဌာနဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာတိ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနဿ သဒ္ဓါနုဂ္ဂဟိတာနိ ဝီရိယသတိသမာဓိပညိန္ဒြိယာနိ သာဓနံ၊ ဧဝံ ဣတရေသမ္ပီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အယံ အတ္ထော အဋ္ဌကထာယမေဝ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅၁) ပရတော အာဂမိဿတိ။ ဣမိနာ နယေန သေသေသုပိ ဧကလက္ခဏတာနိဒ္ဒေသေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရတောတိ စတုဗျူဟဟာရဝဏ္ဏနာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၀)။

အသမ္မိဿတောတိ ဝေဒနာဒယောပိ ဧတ္ထ သိတာ ဧတ္ထ ပဋိသန္ဓာတိ ကာယေ ဝေဒနာဒိအနုပဿနာပသင်္ဂေပိ အာပန္နေ တဒသမ္မိဿတောတိ အတ္ထော။

အဝယဝိဂါဟသမညာတိဓာဝနသာရာဒါနာဘိနိဝေသနိသေဓနတ္ထံ ¶ ကာယံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေဟိ၊ တာနိ စ ကေသာဒီဟိ၊ ကေသာဒိကေ စ ဘူတုပါဒါယရူပေဟိ ဝိနိဗ္ဘုဇိတုံ ‘‘တထာ န ကာယေ’’တိအာဒိမာဟ။ ပါသာဒါဒိနဂရာဝယဝသမူဟေ အဝယဝိဝါဒိနောပိ အဝယဝိဂါဟဏံ ကရောန္တိ။ နဂရံ နာမ ကောစိ အတ္ထော အတ္ထီတိ ပန ကေသဉ္စိ သမညာတိဓာဝနံ သိယာတိ ဣတ္ထိပုရိသာဒိသမညာတိဓာဝနေ နဂရနိဒဿနံ ဝုတ္တံ။ အညော ကောစိ သတ္တာဒိကော။ ယံ ပဿတိ ဣတ္ထိံ၊ ပုရိသံ ဝါ။ နနု စက္ခုနာ ဣတ္ထိပုရိသဒဿနံ နတ္ထီတိ? သစ္စံ နတ္ထိ၊ ‘‘ဣတ္ထိံ ပဿာမိ၊ ပုရိသံ ပဿာမီ’’တိ ပန ပဝတ္တသမညာဝသေန ‘‘ယံ ပဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မိစ္ဆာဒဿနေန ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ ယံ ပဿတိ၊ န တံ ဒိဋ္ဌံ ရူပါယတနံ ဟောတိ၊ ရူပါယတနံ ဝါ တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ တံ ကောသာဒိဘူတုပါဒါယသမူဟသင်္ခါတံ ¶ ဒိဋ္ဌံ န ဟောတိ၊ ဒိဋ္ဌံ ဝါ ယထာဝုတ္တံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ယံ ဒိဋ္ဌံ တံ န ပဿတီတိ ယံ ရူပါယတနံ၊ ကေသာဒိဘူတုပါဒါယသမူဟသင်္ခါတံ ဝါ ဒိဋ္ဌံ၊ တံ ပညာစက္ခုနာ ဘူတတော န ပဿတီတိ အတ္ထော။

န အညဓမ္မာနုပဿီတိ န အညသဘာဝါနုပဿီ၊ အသုဘာဒိတော အညာကာရာနုပဿီ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ပထဝီကာယန္တိ ကေသာဒိံ ပထဝီဓမ္မသမူဟတ္တာ ‘‘ကာယော’’တိ ဝဒတိ၊ လက္ခဏပထဝိမေဝ ဝါ အနေကဘေဒဘိန္နံ သကလသရီရဂတံ ပုဗ္ဗာပရိယဘာဝေန ပဝတ္တမာနံ သမူဟဝသေန ဂဟေတွာ ‘‘ကာယော’’တိ ဝဒတိ။ ဧဝံ အညတ္ထာပိ။

အာကာရသမူဟသင်္ခါတဿာတိ အနိစ္စတာဒိအာကာရသမုဒါယပရိယာယဿ။

တီသု ဘဝေသု ကိလေသေတိ ဘဝတ္တယဝိသယကိလေသေ။ သဗ္ဗတ္ထိကန္တိ သဗ္ဗတ္ထ လီနေ၊ ဥဒ္ဓတေ စ စိတ္တေ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္ထာ၊ သဗ္ဗေ ဝါ လီနေ၊ ဥဒ္ဓတေ စ ဘာဝေတဗ္ဗာ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ အတ္ထိကာ ဧတာယာတိ သဗ္ဗတ္ထိကာ။ အန္တော သင်္ကောစောတိ အန္တော ဩလီယနာ၊ ကောသဇ္ဇန္တိ အတ္ထော။

၂၄။ ဂဟိတေသူတိ ဘာဝနာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတေသု၊ ဘာဝိတေသူတိ အတ္ထော၊ ဝစနေန ဝါ ဂဟိတေသု။ ဘာဝနာဂ္ဂဟဏဒီပနတ္ထတ္တာ ပန ဝစနေန ဂဟဏဿ ဘာဝနာဂ္ဂဟဏမေတ္ထ ပဓာနံ။ ယဿ သတိပဋ္ဌာနာ ဘာဝိတာ၊ တဿ သမ္မပ္ပဓာနာဒယော ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ န ဘာဝိတာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ စ သမာနလက္ခဏတာပဒေသေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဝိပလ္လာသာ ¶ ပဟီယန္တိ ဥဇုဝိပစ္စနီကဘာဝတော။ ‘‘အာဟာရသမုဒယာ ကာယဿ သမုဒယော၊ ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာနံ သမုဒယော (သံ။ နိ။ ၅။၄၀၈)၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၊ ၃၉၊ မ။ နိ။ ၃။၁၂၆၊ မဟာဝ။ ၁၊ ဥဒါ။ ၁၊ ဝိဘ။ ၂၂၅) ဝစနတော ကာယာဒီနံ သမုဒယဘူတာ ကဗဠီကာရာဟာရဖဿမနောသဉ္စေတနာဝိညာဏာဟာရာကာယာဒီနံ ပရိဇာနနေန ပရိညာတာ ဟောန္တိ တပ္ပဋိပက္ခပ္ပဟာနတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘စတ္တာရော ¶ အာဟာရာ’’တိအာဒိမာဟ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ‘‘ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု။

တတ္ထ ယသ္မာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ သဝိသေသာ ကာယေ လဗ္ဘန္တီတိ ဝိသေသေန ကာယော ကာမုပါဒါနဿ ဝတ္ထု၊ သုခဝေဒနဿာဒဝသေန ပရလောကနိရပေက္ခော ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၇၁၊ မ။ နိ။ ၁။၄၄၅၊ ၂။၉၄-၉၅၊ ၂၂၅၊ ၃။၉၁၊ ၁၁၆၊ သံ။ နိ။ ၃။၂၁၀၊ ဓ။ သ။ ၁၂၂၁၊ ဝိဘ။ ၉၃၈) ပရာမာသံ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနဿ ဝေဒနာ၊ စိတ္တေ နိစ္စဂ္ဂဟဏဝသေန သဿတဿ ‘‘အတ္တနော သီလာဒိဝသေန ပရိသုဒ္ဓပရာမသနံ ဟောတီ’’တိ သီလဗ္ဗတုပါဒါနဿ စိတ္တံ၊ နာမရူပပရိစ္ဆေဒေန ဘူတံ ဘူတတော အပဿန္တဿ ‘‘အတ္တာဘိနိဝေသော ဟောတီ’’တိ အတ္တဝါဒုပါဒါနဿ ဓမ္မာ ဝတ္ထု၊ တသ္မာ ‘‘စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု ဘာဝိယမာနေသု ဥပါဒါနေဟိ အနုပါဒါနော ဘဝတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယသ္မာ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ကာယော ကာမယောဂဿ ဝတ္ထု၊ ဘဝေသု သုခဂ္ဂဟဏဝသေန ဘဝဿာဒေါ ဟောတီတိ ဘဝယောဂဿ ဝေဒနာ၊ သန္တတိဃနဂ္ဂဟဏဝသေန စိတ္တေ အတ္တာဘိနိဝေသော ဟောတီတိ ဒိဋ္ဌိယောဂဿစိတ္တံ၊ ဓမ္မဝိနိဗ္ဘောဂဿ ဒုက္ကရတ္တာ၊ ဓမ္မာနံ ဓမ္မမတ္တတာယ စ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတ္တာ သမ္မောဟော ဟောတီတိ အဝိဇ္ဇာယောဂဿ ဓမ္မာ၊ ဝတ္ထု၊ တသ္မာ စတုသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ တေသု တေသံ ပဟာနသိဒ္ဓိတော ယောဂေဟိ ဝိသံယုတ္တတာ ဝုတ္တာ။ ဧတေနေဝ အာသဝေဟိ အနာသဝတာ၊ ဩဃေဟိ နိတ္တိဏ္ဏတာ စ သံဝဏ္ဏိတာ ဟောတိ ကာမရာဂါဒီနံ ဧဝ ကာမယောဂကာမာသဝကာမောဃာဒိဘာဝတော။

ဝုတ္တနယေနေဝ ကာယော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ ‘‘ဒုက္ခာယ ဝေဒနာယ ပဋိဃာနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) ဒုက္ခဒုက္ခဝိပရိဏာမဒုက္ခသင်္ခါရဒုက္ခဘူတာ ဝေဒနာ ဝိသေသေန ဗျာပါဒကာယဂန္ထဿ ဝတ္ထု၊ စိတ္တေ နိစ္စာဘိနိဝေသဝသေန သဿတဿ ‘‘အတ္တနော သီလေန သုဒ္ဓီ’’တိအာဒိပရာမသနံ ဟောတီတိ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ စိတ္တံ ဝတ္ထု၊ သပ္ပစ္စယနာမရူပဒဿနာဘာဝတော ဘဝဝိဘဝဒိဋ္ဌိသင်္ခါတော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသော ဟောတီတိ တဿ ဓမ္မာ ဝတ္ထူတိ စတုသတိပဋ္ဌာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ဝုတ္တနယေနေဝ ¶ ¶ ဝိသေသတော ကာယော ရာဂသလ္လဿ ဝတ္ထု၊ ဝေဒနာ ဒေါသသလ္လဿ၊ ‘‘စိတ္တံ နိစ္စဂ္ဂဟဏဝသေန အတ္တာဘိနိဝေသံ အတ္တာနံ သေယျာဒိတော ဒဟတီ’’တိ စိတ္တံ မာနသလ္လဿ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဓမ္မာ မောဟသလ္လဿ ဝတ္ထူတိ စတုသတိပဋ္ဌာနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ယသ္မာ ပန ကာယာနုပဿနာဒီဟိ ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မေသု ပရိညာတေသု ရူပဝေဒနာသညာသင်္ခါရက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ ဟောန္တိ၊ စိတ္တေ ဟိ ပရိညာတေ သညာပိ ပရိညာတာဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော စဿ ပရိညံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တထာ ဝိသေသတော ကာယေ သာပေက္ခာ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ ကာယော ဆန္ဒာဂတိယာ ဝတ္ထု၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒနာ ဗျာပါဒဿ နိမိတ္တန္တိ သာ ဒေါသာဂတိယာ ဝတ္ထု၊ သန္တတိဃနဂ္ဂဟဏဝသေန သရာဂါဒိစိတ္တေ သမ္မောဟော ဟောတီတိ မောဟာဂတိယာ စိတ္တံ၊ ဓမ္မသဘာဝါနဝဗောဓေန ဘယံ ဟောတီတိ ဘယာဂတိယာ ဓမ္မာ ဝတ္ထူတိ စတုသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ အဂတိဂမနပ္ပဟာနံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘အဂတိဂမနေဟိ စ န အဂတိံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

‘‘အကုသလဿ သောမနဿဿ ဝသေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘အယမ္ပိ အတ္ထော သမ္ဘဝတီ’’တိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုခါယ ဝေဒနာယ ရာဂါနုသယော အနုသေတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၄၆၅) ပန ဝစနတော သုခဝေဒနာဂ္ဂဟဏေန တတ္ထာနုသယနေန သမုဒယသစ္စံ ဒေသိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒေသိတံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိ ဒုက္ခဒုက္ခဂ္ဂဟဏေန သာတိသယံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပကာသိတံ ဟောတီတိ ပါဠိယံ ‘‘ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ဒေသိတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သဟစရဏာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ နိဒ္ဒေသဝါရဝဏ္ဏနာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၅ အာဒယော) ဝုတ္တံ။

လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၅။ ဟာရာနန္တိ နိဒ္ဓါရဏေ သာမိဝစနံ။ ဟာရေသု ဣမဿ စတုဗျူဟဟာရဿ ဝိသေသတော သုတ္တဿ ဗျဉ္ဇနဝိစယဘာဝတောတိ ယောဇနာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗျဉ္ဇန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ။ ယာယာတိ နိရုတ္တိယာ။

ယထာရဟန္တိ ¶ ¶ သံဝဏ္ဏိယမာနေ သုတ္တေ ယံ ယံ အရဟတိ နိဗ္ဗစနံ ဝတ္တုံ၊ တံတံလောကသမညာနုရောဓေနေဝ။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ သမ္ပာဒေတွာ ပစ္ဆာ သစ္စာဘိသမယံ ပါပုဏာတီတိ အာဟ ‘‘သမ္မုတိ…ပေ… ဟောတီ’’တိ၊ တံတံပညတ္တိဂ္ဂဟဏမုခေန ပရမတ္ထဂ္ဂဟဏံ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝါ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။

ယမိဒံ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပသန္တာနံ သန္ဓာယ ‘‘ဥဘယမန္တရေနာ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ဩတရဏဟာရေ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၄၂ အာဒယော) ပနဿ ဒွါရပ္ပဝတ္တဖဿာဒိဓမ္မေ သန္ဓာယ ဝုတ္တဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဥဘယမန္တရေနာတိ ဖဿသမုဒိတေသု ဓမ္မေသူ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ အဋ္ဌကထာစရိယာ ပနာဟု ‘‘အန္တရေနာတိ ဝစနံ ပန ဝိကပ္ပန္တရဒီပန’’န္တိ။ တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော – န ဣမံ လောကံ၊ န ဟုရံ လောကံ၊ အထ ခေါ ဥဘယမန္တရေနာတိ။ အပရော ဝိကပ္ပော – ဥဘယမန္တရေနာတိ ဝါ ဝစနံ ဝိကပ္ပန္တရာဘာဝဒီပနံ။ တဿတ္ထော – န ဣမံ လောကံ၊ န ဟုရံ လောကံ နိဿာယ ဈာယတိ ဈာယီ၊ ဥဘယမန္တရေန ပန အညံ ဌာနံ အတ္ထီတိ။

ယေပိ စ ‘‘အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ သမ္ဘဝေသီ’’တိ စ ဣမေသံ သုတ္တပဒါနံ အတ္ထံ မိစ္ဆာ ဂဟေတွာ အတ္ထိ ဧဝ အန္တရာဘဝေါတိ ဝဒန္တိ၊ တေပိ ယသ္မာ အဝိဟာဒီသု တတ္ထ တတ္ထ အာယုဝေမဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာ အဂ္ဂမဂ္ဂါဓိဂမေန အနဝသေသကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယန္တီတိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ၊ န အန္တရာဘဝဘူတောတိ ပုရိမဿ သုတ္တပဒဿ အတ္ထော။ ပစ္ဆိမဿ စ ယေ ဘူတာ ဧဝ၊ န ပုန ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ဟိ (ကထာ။ အနုဋီ။ ၅၀၇) ခီဏာသဝါ၊ ပုရိမပဒေဟိ ‘‘ဘူတာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တဗ္ဗိပရီတတာယ သမ္ဘဝံ ဧသန္တီတိ သမ္ဘဝေသိနော။ အပ္ပဟီနဘဝသံယောဇနတ္တာ သေက္ခာ၊ ပုထုဇ္ဇနာ စ။ စတူသု ဝါ ယောနီသု အဏ္ဍဇဇလာဗုဇသတ္တာ ယာဝ အဏ္ဍကောသံ၊ ဝတ္ထိကောသဉ္စ န ဘိန္ဒန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသီ နာမ။ အဏ္ဍကောသတော၊ ဝတ္ထိကောသတော စ ဗဟိ နိက္ခန္တာ ဘူတာ နာမ။ သံသေဒဇဩပပါတိကာ စ ပဌမစိတ္တက္ခဏေ သမ္ဘဝေသီ နာမ၊ ဒုတိယစိတ္တက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ ဘူတာ နာမ။ ယေန ဝါ ဣရိယာပထေန ဇာယန္တိ၊ ယာဝ တတော အညံ န ပါပုဏန္တိ၊ တာဝ သမ္ဘဝေသီ၊ တတော ပရံ ဘူတာတိ အတ္ထော၊ တသ္မာ နတ္ထီတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။ သတိ ဟိ ဥဇုကေ ပါဠိအနုဂတေ အတ္ထေ ကိံ အနိဒ္ဓါရိတသာမတ္ထိယေန အန္တရာဘဝေန အတ္တဘာဝပရိကပ္ပိတေန ပယောဇနန္တိ။

ယံ ¶ ပန ယေ ‘‘သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနာနံ ဓမ္မာနံ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေသု ပါတုဘာဝေါ ဒိဋ္ဌော။ ယထာ တံ ဝီဟိအာဒိအဝိညာဏကသန္တာနေ၊ ဧဝံ သဝိညာဏကသန္တာနေပိ အဝိစ္ဆေဒေန ဒေသန္တရေသု ပါတုဘာဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အယဉ္စ နယော သတိ အန္တရာဘဝေ ယုဇ္ဇတိ၊ နာညထာ’’တိ ယုတ္တိံ ¶ ဝဒန္တိ။ တေဟိ ဣဒ္ဓိမတော စေတောဝသိပ္ပတ္တဿ စိတ္တာနုဂတိကံ ကာယံ အဓိဋ္ဌဟန္တဿ ခဏေန ဗြဟ္မလောကတော ဣဓူပသင်္ကမနေ၊ ဣတော ဝါ ဗြဟ္မလောကဂမနေ ယုတ္တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယဒိ သဗ္ဗတ္ထေဝ ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ဓမ္မာနံ ပဝတ္တိ န ဣစ္ဆိတာ၊ ယဒိပိ သိယာ ‘‘ဣဒ္ဓိဝိသယော အစိန္တေယျော’’တိ၊ တံ ဣဓာပိ သမာနံ ‘‘ကမ္မဝိပါကော အစိန္တေယျော’’တိ ဝစနတော၊ တသ္မာ တံ တေသံ မတိမတ္တမေဝ။ အစိန္တေယျသဘာဝါ ဟိ သဘာဝဓမ္မာ၊ တေ ကတ္ထစိ ပစ္စယဝိသေသေန ဝိစ္ဆိန္နဒေသေ ပါတုဘဝန္တိ၊ ကတ္ထစိ အဝိစ္ဆိန္နဒေသေ စ။ တထာ ဟိ မုခဃောသာဒီဟိ အညသ္မိံ ဒေသေ အာဒါသပဗ္ဗတပ္ပဒေသာဒိကေ ပဋိဗိမ္ဗပဋိဃောသာဒိကံ ပစ္စယုပ္ပန္နံ နိဗ္ဗတ္တမာနံ ဒိဿတိ၊ တသ္မာ န သဗ္ဗံ သဗ္ဗတ္ထ ဥပနေတဗ္ဗန္တိ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ပဋိဗိမ္ဗဿ ဥဒါဟရဏဘာဝသာဓနာဒိကော အန္တရာဘဝဝိစာရော ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏဿဋီကာယံ (ကထာ။ အနုဋီ။ ၅၀၇) ဂဟေတဗ္ဗော။

အပရေ ပန ‘‘ဣဓာတိ ကာမဘဝေါ၊ ဟုရန္တိ အရူပဘဝေါ၊ ဥဘယမန္တရေနာတိ ရူပဘဝေါ ဝုတ္တော’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘ဣဓာတိ ပစ္စယဓမ္မာ၊ ဟုရန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာ၊ ဥဘယမန္တရေနာတိ ပဏ္ဏတ္တိဓမ္မာ ဝုတ္တာ’’တိ စ ဝဒန္တိ၊ တံ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဝသိဋ္ဌံ ရူပန္တိ အာပေါဓာတုအာကာသဓာတူဟိ သဒ္ဓိံ လက္ခဏရူပါနိ၊ ဩဇဉ္စ သန္ဓာယာဟ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တဿ ခီဏာသဝဿ တံ နိဗ္ဗာနာရမ္မဏံ စိတ္တံ န ဇာနန္တိ န ဉာယန္တိ ‘‘ဈာယမာနာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

စတုဗျူဟဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၂၉။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဝိဒ္ဓံသနသဘာဝတ္တာ၊ အကုသလာနံ ဝါ ပဇဟနေ ကုသလာနံ သမ္ပာဒနေ ပဋ္ဌပနသဘာဝတ္တာ အာရမ္ဘဓာတု။ တထာဘူတာတိ သီလာဒီဟိ ¶ သမင်္ဂီဘူတာ။ ကာမဓာတုအာဒိကာ တိဓာတုယောဝ တေဓာတု။ တဿ အဘိဘဝနတော တေဓာတုဣဿရော မစ္စုရာဇာ။ အနာဒိမတိသံသာရေ စိရကာလံ လဒ္ဓပတိဋ္ဌာပိ အစိရကာလံ ဘာဝိတေဟိ ကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သမုစ္ဆိန္ဒနီယတ္တာ အဗလာ ကိလေသာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အဗလံ ဒုဗ္ဗလ’’န္တိ။ တေနာဟ ‘‘အဗလာ နံ ဗလီယန္တီ’’တိ။

ဣဒံ ဝစနံ အယံ ဂါထာပါဒေါ။ သမာဓိဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ သမာဓိဿ ကာရဏံ သမတာနုယောဂေ နိယောဇနတောတိ ¶ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပပဉ္စာတိ ရာဂါဒယောဝ။ တထာ စေဝ သံဝဏ္ဏိတန္တိ ဒေသနာယ ပဒဋ္ဌာနဘာဝေနေဝ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ကတာတိ အတ္ထော။

န္တိ တံ ဒေသနံ။ တဿာတိ သဘာဂါဒိဝသေန အာဝဋ္ဋနဿ။ ပရိပက္ကဉာဏာနံ ဝိသေသာဓိဂမာယ။ လာဘဝိနိစ္ဆယပရိဂ္ဂဟမစ္ဆရိယာနီတိအာဒီသု လာဘောတိ ရူပါဒိအာရမ္မဏပ္ပဋိလာဘော။ သော ပရိယေသနာယ သတိ ဟောတီတိ ပရိယေသနာဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတော။ ဝိနိစ္ဆယောတိ ‘‘ဧတ္တကံ မေ ရူပါရမ္မဏတ္ထာယ ဘဝိဿတိ၊ ဧတ္တကံ သဒ္ဒါဒိအာရမ္မဏတ္ထာယ၊ ဧတ္တကံ မယှံ၊ ဧတ္တကံ ပရဿ၊ ဧတ္တကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမိ၊ ဧတ္တကံ နိဒဟိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဝိတက္ကော ဝိနိစ္ဆယော။ သော လာပိတဟေတုကတ္တာ ပရိယေသနမူလကတာယ ပရိယေသနာဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတော၊ တထာ ပရိဂ္ဂဟမစ္ဆရိယာနိ။ တတ္ထ ပရိဂ္ဂဟော ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ ပရိဂ္ဂဏှနံ။ မစ္ဆရိယံ ‘‘မယှေဝ ဟောတူ’’တိ ပရေဟိ သာဓာရဏဘာဝါသဟနံ။ တေနေဝဿ ပေါရာဏာ ဧဝံ ဝစနတ္ထံ ဝဒန္တိ ‘‘မယှေဝိဒမစ္ဆရိယံ ဟောတု၊ မာ အညေသံ အစ္ဆရိယံ ဟောတူတိ ပဝတ္တတ္တာ မစ္ဆရိယန္တိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၁၀၃၊ အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၉။၂၃)။ ပရိဘောဂတ္ထာနံ ပန ဝိနိစ္ဆယာဒီနံ ပရိဘောဂန္တောဂဓတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဆန္ဒရာဂေါ ဒုဗ္ဗလရာဂေါ။ အဇ္ဈောသာနံ ‘‘မမ ဣဒ’’န္တိ တဏှာဝသေန ဗလဝသန္နိဋ္ဌာနန္တိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒရာဂအဇ္ဈောသာနာ တဏှာ ဧဝါ’’တိ။ အာရက္ခနိမိတ္တံ ဒွါရပိဒဟနမဉ္ဇူသာဂေါပနာဒိနာ သုဋ္ဌု ရက္ခဏနိမိတ္တံ။ ပါပါနိ ကရောန္တော ပရိဘောဂနိမိတ္တံ ရတ္တော ဂိဒ္ဓါ ဂဓိတော မုစ္ဆိတော ဟုတွာ မိဂေါဝ ပရိဘုဉ္ဇနနိမိတ္တံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ပရိယေနာရက္ခာ ပရိဘောဂနိမိတ္တံ။ ပမာဒေါ တိဝိဓော တဏှာယ ဝသေန ကထိတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘တိဝိဓော တဏှာယာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ အာဟ။

အဝိသေသေန ဝုတ္တန္တိ ‘‘ကတမေန ဥပါဒါနေန သဥပါဒါနာ’’တိ ဝိဘာဂေန ပုစ္ဆိတွာပိ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ စ တဏှာယ စာ’’တိ အဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ ဝုတ္တံ။ တဏှဉ္စ အဝိဇ္ဇဉ္စ စတုရုပါဒါနံ ¶ ဝသေနာတိ ကာမုပါဒါနာဒီနံ စတုန္နံ ဥပါဒါနာနံ ဝသေန ဝိဘဇိတွာ ခန္ဓာနံ ဒုက္ခဘာဝေန ဒုက္ခသစ္စဘာဝေန သဟ ပရိညေယျဘာဝံ၊ ဥပါဒါနာနံ သမုဒယဘာဝေန သမုဒယသစ္စဘာဝေန သဟ ပဟာတဗ္ဗဘာဝံ ဒဿေတီတိ ယောဇနာ။

၃၀။ ‘‘ယော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော တိဝိဓော ပမာဒေါ ပရိယေသတိ၊ အာရက္ခဏဉ္စ ကရောတိ၊ ပရိဘောဂနိမိတ္တဉ္စာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပမာဒေါ ဟိ ပမဇ္ဇန္တဿ ပုဂ္ဂလဿ ဘောဂါနံ ပရိယေသနာယ၊ အာရက္ခဏာယ စ ဟေတုဘူတော ကတ္တုဘာဝေန ဥပစရိတော၊ ပရိဘောဂဿ ပန နိမိတ္တံ။ ‘‘တပ္ပဋိပက္ခေနာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရတိ ‘‘အပ္ပမာဒါနုယောဂေနာ’’တိ၊ တေန သမထဘာဝံ ဒဿေတိ ¶ ။ ခေပနာတိ ခယပါပနာ။ ဝေါဒါနပက္ခဝိသဘာဂဓမ္မဝသေနာတိ ဝေါဒါနပက္ခော စ သော ပမာဒဿ ဝိသဘာဂဓမ္မော စာတိ ဝေါဒါန…ပေ… ဓမ္မော၊ သမထော၊ တဿ ဝသေန။

သမထေ သတီတိ အဓိဋ္ဌာနဘူတေ ဈာနေ သတိ၊ တံ ပါဒကံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ယာ ပညာတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ပဝတ္တပညာ။ တေနာဟ ‘‘အယံ ဝိပဿနာ’’တိ။ ပဟီနေသူတိ ပဟီယမာနေသု။

ဝေါဒါနပက္ခန္တိ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိဝေါဒါနပက္ခံ နိက္ခိပိတွာ။ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေနာတိ ပမာဒဝသေနေဝ။ သဘာဂဓမ္မဝသေနာတိ ပုဗ္ဗေ နိက္ခိတ္တဿ အာရမ္ဘဓာတုအာဒိဝေါဒါနဓမ္မဿ သမထာဒိသဘာဂဓမ္မဝသေန။

ပုန အပရိယောဒါပနိယံ သိခါပ္ပတ္တပရိယောဒါပနံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘တံ ပန အရဟတ္တေန ဟောတီ’’တိ။

မောဟသမုဋ္ဌာနတာ ဝုတ္တာ ‘‘မောဟော ဧဝ သမုဋ္ဌာန’’န္တိ ကတွာ။ အညထာ ပိသုဏာဝါစာယ ဒေါသသမုဋ္ဌာနတာ မုသာဝါဒဿ ဝိယ မောဟသမုဋ္ဌာနဘာဝါ ဝတ္တဗ္ဗာ သိယာ။

ကမ္မပထဘာဝံ ပတ္တာနံ၊ အပ္ပတ္တာနဉ္စ အကုသလဓမ္မာနံ ‘‘သဗ္ဗပါပ’’န္တိ ပဒေန ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ကမ္မပထကမ္မဝိဘာဂေနာ’’တိ။

၃၁။ သေသပဒါနန္တိ ‘‘ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ’’တိအာဒီနံ (ဒီ။ နိ။ ၂။၉၀၊ ဓ။ ပ။ ၁၈၃၊ နေတ္တိ။ ၃၀၊ ၅၀၊ ၁၁၆၊ ၁၂၄၊ ပေဋကော။ ၂၉) ဂါထာယ အဝသိဋ္ဌပဒါနံ။ ယထာဓိဂတန္တိ အတ္တနာ အဓိဂတပ္ပကာရံ၊ ပစ္ဆာ ဘူမိဒိသာ။

ဥပရိ ¶ ယာပေန္တီတိ မနုဿလောကတော ဥပရိဋ္ဌိမံ ဒေဝလောကံ ဂမေန္တိ။

၃၂။ ယထာဝုတ္တဿ ဓမ္မဿာတိ သီလဿ စ မဂ္ဂဿ စ။ တဏှာဝိဇ္ဇာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန တဒေကဋ္ဌကိလေသာ ဂယှန္တိ၊ တေသံ ပဒဋ္ဌာနဓမ္မာ စ။ သမထဝိပဿနာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန သာမညဖလာနံ သင်္ဂဟော။ ယဒဂ္ဂေန စေတ္ထ ‘‘နိရောဓော ရက္ခတီ’’တိ ဝုတ္တော၊ တဒဂ္ဂေန မဂ္ဂေါ ရက္ခဏကိရိယာယ ¶ ကရဏံ ဝုတ္တံ ‘‘ယေန ရက္ခတီ’’တိ။ ဝိသဘာဂဓမ္မဝသေန ပုရိမာနိ သဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန ပစ္ဆိမာနိ သစ္စာနိ နိဒ္ဓါရိတာနီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

အာဝဋ္ဋဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၃။ ဓမ္မေသူတိ ပုညာဒိဒါနာဒိဘေဒဘိန္နေသု သဘာဝဓမ္မေသု။ တတ္ထ လဗ္ဘမာနောတိ တေသု ယထာဝုတ္တေသု ဓမ္မေသု လဗ္ဘမာနော။ ဘူမိဝိဘာဂေါတိ ကာမာဝစရာဒိဒဿနာဒိဘူမိပ္ပဘေဒေါ။ ပဒဋ္ဌာနဝိဘာဂေါတိ တေ ပုညာဒိဓမ္မာ ယေသံ ပဒဋ္ဌာနံ၊ တေသံ ဝါ ယေ ဓမ္မာ ပဒဋ္ဌာနံ၊ တဗ္ဗိဘာဂေါ။ ယေသံ သုတ္တာနန္တိ မူလပဒဋ္ဌာနဘူတာနံ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဝသေန။ အသင်္ကရဝဝတ္ထာနေန ဟိ ဧတေသု သုတ္တေသု သာတိသယံ ဓမ္မာ ဝိဘတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသေသတော’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ ဝါသနာဘာဂိယနိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တာနိ ဧဝေတ္ထ ဂဟိတာနီတိ? နယိဒမေဝံ နိက္ခမနပရိယောသာနဘာဝေန ဣတရေသမ္ပိ ဂဟိတတ္တာ။ ယတော ဟိ နိဿဋာ ဝါသနာဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ တေ သံကိလေသဘာဂိယာ။ ယံပရိယောသာနာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ တေ အသေက္ခဘာဂိယာတိ ဒွယဂ္ဂဟဏေနေဝ ဣတရမ္ပိ ဒွယံ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣမေသံ စတုန္နံ သုတ္တာနံ ဒေသနာယာ’’တိ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ သုတ္တာနီတိ ပါဠိယာ၊ ဝက္ခမာနာယ ဒေသနာယ ဝါ ဣတရဒွယသင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ န ပဋိက္ခေပေါ။

တေနေဝါတိ နိယမဿ အကတတ္တာ၊ တတော စ တေန တန္နိဿိတေန စ ဗြဟ္မစာရီ ဘဝတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဧဝ-သဒ္ဒေါ ဝါ သမုစ္စယတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သိယာ တဿ ပဋိက္ခေပေါတိ တဿ အဋ္ဌသမာပတ္တိဗြဟ္မစရိယဿ သိယာ ပဋိက္ခေပေါ။ ဧဝံ သတိ သာဝသေသာ ဒေသနာ သိယာ။

တဒင်္ဂါဒိပ္ပဟာနဒွယံ ¶ ပဒဋ္ဌာနဘူတံ ဣဓ ဂဏနူပဂံ န ဟောတီတိ ‘‘သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနာနံ ဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟေတ္ထ ကေစိ ‘‘တေနေဝါ’’တိ ပဌန္တိ။ ‘‘တေနေဝ ဗြဟ္မစရိယေနာတိ ပဌန္တီ’’တိ ဣဒံ ‘‘သံဝရသီလေ ဌိတော’’တိ (နေတ္တိ။ ၃၃) ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ပါဠိဝိကပ္ပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘ယသ္မာ…ပေ… ဝက္ခတီ’’တိ ဣဒံ ပစ္ဆိမပါဌဿေဝ ယုတ္တတာယ ကာရဏဝစနံ။

ကထံ ¶ မန္တာတိ? အနိဗ္ဗေဓသဘာဝတ္တာ မဟဂ္ဂတပုညာနံ န နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသုတ္တေန သင်္ဂဟော၊ ဝါသနာဘာဂိယတ္တာ ပန ဝါသနာဘာဂိယသုတ္တေနေဝ သင်္ဂဟောတိ။ တဒုပသင်္ဂါ ဟိ ပစ္ဆိမော ဧဝ ပါဌော ယုတ္တတရော။ ဣတရထာ သာဝသေသာ ဒေသနာ ဘဝေယျ။ တေနာဟ ‘‘န ဟိ…ပေ… ဒေသေတီ’’တိ။

သံကိလေသဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယာနံ ပရတော ဝက္ခမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝက္ခမာနာနံ…ပေ… ဝသေနာ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗတော’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပရာပေက္ခံ။ တဿ ပရာပေက္ခတာယ ‘‘သဗ္ဗတောဘာဂေန ဧကာဒသသု ဌာနေသု ပက္ခိပိတွာ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ယောဇိတံ။ တတ္ထ ပဒါဒိကေ ဝိစယဟာရပဒတ္ထေ သန္ဓာယ ‘‘ဧကာဒသသု ဌာနေသူ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗပေက္ခတာယ ပန ‘‘သဗ္ဗတောဘာဂေန ဒေသနာယ ဖလေနာ’’တိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

သံကိလေသဘာဂိယာနံ တဏှာသံကိလေသာဒိနာ ဒေသနာနယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဖလံ အပါယဒုက္ခေန မနုဿေသု ဒေါဘဂ္ဂိယေန။ အသေက္ခဘာဂိယာနံ အသေက္ခေဟိ သီလက္ခန္ဓာဒီဟိ ဒေသနာနယော။ ဖလံ အဂ္ဂဖလေန စ အနုပါဒိသေသာယ စ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတရေသံ ပါဠိယံ ဝုတ္တမေဝ။ ကာမရာဂဗျာပါဒဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနဂ္ဂဟဏေန သံကိလေသဘာဂိယာနံ၊ ဝိရာဂဂ္ဂဟဏေန အသေက္ခဂ္ဂဟဏေနေဝ စ အသေက္ခဘာဂိယာနံ ဝက္ခမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝက္ခမာနာနံ…ပေ… ဝသေနာ’’တိ။ ပဒပဒတ္ထဝိစာရယုတ္တိနိဒ္ဓါရဏမုခေန ဓမ္မဝိဘတ္တိအာဒိဝိစာရော ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘ဝိစယေန…ပေ… တဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တန္တိ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝိစယေန…ပေ… ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၃၄။ ဧဝန္တိ ဣတိ။ ဓမ္မေတိ ဝုတ္တသဘာဂဓမ္မေ။ သာဓာရဏာသာဓာရဏဘာဝေဟီတိ သာမညဝိသေသေန ဝိသိဋ္ဌေဟိ။ ဒွေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ဒွေ ဣမေ ဓမ္မာ ယေဟိ သဘာဂဓမ္မာ သာဓာရဏာ နာမ ဟောန္တိ။ ကတမေ ဒွေ? နာမံ၊ ဝတ္ထု စ။ တတ္ထ နာမံ နာမပညတ္တိ၊ တံမုခေနေဝ သဒ္ဒတော တဒတ္ထာဝဂမော။ သဒ္ဒေန စ သာမညရူပေနေဝ တထာရူပဿ အတ္ထဿ ¶ ဂဟဏံ၊ န ဝိသေသရူပေန၊ တသ္မာ သဒ္ဒဝစနီယာ အတ္ထာ သာဓာရဏရူပနာမာယတ္တဂဟဏီယတာယ နာမသာဓာရဏာ ဝုတ္တာ။ ဝတ္ထူတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယတ္ထ ဟိ ယေ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တိ၊ တေသံ သဗ္ဗေသံ တေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာတိ ပဝတ္တိဋ္ဌာနသင်္ခါတာနံ ဝတ္ထူနံ သာဓာရဏာ။ ယသ္မာ ပနိဒံ ဒွယံ တေသံ ဓမ္မာနံ သာဓာရဏဘာဝေ ပကတိဘူတံ သဘာဝဘူတံ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဒွေ ဓမ္မာတိ ဒုဝေ ပကတိယော’’တိ။ ဧကသန္တတိပတိတတာယာတိ သမာနသန္တတိပဝတ္တိယာ။ တေနာဟ ‘‘သမာနဝတ္ထုကာ’’တိ။ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနဉှိ ယထာ မိစ္ဆတ္တနိယတသတ္တာ ပဝတ္တိဋ္ဌာနံ၊ ဧဝံ အနိယတာပီတိ ဥဘယေ ဟိ တေ သမာနဝတ္ထုကာ။ ဧသ နယော ဣတရေသုပိ။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိဝိစိကိစ္ဆာသီလဗ္ဗတပရာမာသာ ဟိ ဘိန္နသဘာဝါပေတေ ဓမ္မာ ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗတံ ¶ နာတိဝတ္တန္တီတိ တေ နာမသာမညတံ ပတ္တာ၊ ရူပရာဂါဒယော စ ဘာဝနာယ ပဟာတဗ္ဗတန္တိ အာဟ ‘‘ပဟာနေကဋ္ဌာ နာမသာဓာရဏာ’’တိ။ ယထာ ပန ‘‘ဝတ္ထူနံ သာဓာရဏာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဝတ္ထုနာ သာဓာရဏာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ’’တိ အယမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဟဇေကဋ္ဌာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ’’တိ အာဟ။ တေ ဟိ အညမညံ ဖုသနာဒိသဘာဝတော ဘိန္နာပိ ယသ္မိံ ပဝတ္တန္တိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ သာဓာရဏာ နာမ ဟောန္တိ။ ဧတ္ထ စ လဗ္ဘမာနမ္ပိ ကုသလာဒိနာမသာဓာရဏံ အနာမသိတွာ ဝတ္ထုသာဓာရဏာ တာဝ ယောဇိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိပက္ခာဒီဟီတိ အာဒိသဒ္ဒေန သမာနဖလတာသဟဗျတာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ သေသပဒေသူတိ ‘‘ပုထုဇ္ဇနဿာ’’တိအာဒိဝါကျေသု။ ကထံ? တတ္ထ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ၊ သောတာပန္နဿ စ သမ္ဘဝတော အနာဂါမိနော၊ အရဟတော စ အသမ္ဘဝတောတိအာဒိနာ ယောဇေတဗ္ဗံ။

ကထံ တေ ဩဓိသော ဂဟိတာတိ ကေနာကာရေန တေ ‘‘သာဓာရဏာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာ ဘာဂသော ဂဟိတာ။ ‘‘အမုကဿ၊ အမုကဿ စာ’’တိ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော။ သာမညဘူတာ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ နာမ၊ ဧဝံ သန္တေ ကထံ တေသံ မိစ္ဆတ္တနိယတာနိယတာဒိဝသေန ဝိဘာဂေန ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာ ဝုစ္စတိ၊ န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ အထ ဝိဘာဂေန တံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ နနု တေ သာဓာရဏာတိ န ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ? ဧဝံ သာဓာရဏာတိ မိစ္ဆတ္တနိယတာနံ၊ အနိယတာနန္တိ ဣမေသံ ဥဘယေသံယေဝ တေ ဓမ္မာ သာဓာရဏာ။ တေနာဟ – ‘‘န သဗ္ဗသတ္တာနံ သာဓာရဏတာယ သာဓာရဏာ’’တိ။ ‘‘ယသ္မာ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ၊ တေနေတံ ဒဿေတိ ‘‘ကေစိ ဓမ္မာ ကေသဉ္စိဒေဝ ဓမ္မာနံ သာဓာရဏာ ¶ ဟောန္တိ၊ အညေသံ အသာဓာရဏာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘ပဋိနိယတဉှိ တေသံ ပဝတ္တိဋ္ဌာန’’န္တိ။

ဣတရထာတိ အနိယတပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏာ၊ အသာဓာရဏာ ဝါ သိယုံ၊ တထာ သတိ။ တထာ ဝေါဟာရောတိ ‘‘သာဓာရဏာ၊ အသာဓာရဏာ’’တိ စ အယံ ဝေါဟာရော သာမညာ ဧဝ န ဘဝေယျ။ ဧတေ ဧဝ ဓမ္မာတိ ‘‘သာဓာရဏာ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မာ ဧဝ။ ဧဝန္တိ ‘‘မိစ္ဆတ္တနိယတာန’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ နိယတဝိသယာ ပရိစ္ဆိန္နပ္ပဝတ္တိဋ္ဌာနာ။ ‘‘ယောပီ’’တိအာဒိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ ပါကဋကရဏံ။ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိနာ အနွယတော၊ ဗျတိရေကတော စ တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတိ။ သေသေပီတိ ‘‘ဘာဝနာပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝမာဒိမှိပိ။

ပစ္စတ္တနိယတောတိ ပါဋိပုဂ္ဂလိကော။ ဣတရဿာတိ အပစ္စတ္တနိယတဿ။ တထာတိ အသာဓာရဏဘာဝေန။ ကောစိ ဓမ္မော ကဉ္စိ ဓမ္မံ ဥပါဒါယ သာဓာရဏောပိ သမာနော တဒညံ ဥပါဒါယ အသာဓာရဏောပိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သာဓာရဏာဝိဓုရတာယာ’’တိ။ တေနာဟ ‘‘တံ တံ ဥပါဒါယာ’’တိအာဒိ။ တထာ ဟိ ‘‘ဓမ္မတာ’’တိ ဝုတ္တပဌမမဂ္ဂဋ္ဌတာ ဒီပိတာ၊ တာဒိသာနံ ဧဝ အနေကေသံ အရိယာနံ ဝသေန သာဓာရဏာတိ ¶ ။ ပဌမဿာတိ အဋ္ဌမကဿ။ ဒုတိယဿာတိ သောတာပန္နဿ။ ပုန အဋ္ဌမကဿာတိ ‘‘အဋ္ဌမကဿ၊ အနာဂါမိဿ စာ’’တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တအဋ္ဌမကဿ။ တေနာဟ ‘‘အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌဿာ’’တိ။ အဂ္ဂဖလဋ္ဌတော ပဋ္ဌာယ ပဋိလောမတော ဂဏိယမာနော ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌော အဋ္ဌမကော၊ မဂ္ဂဋ္ဌတာယ၊ ပဟီယမာနကိလေသတာယ စ သဗ္ဗေပိ မဂ္ဂဋ္ဌာ အဋ္ဌမကာ ဝိယာတိ အဋ္ဌမကာ၊ ‘‘ဧကစိတ္တက္ခဏတော ဥဒ္ဓံ န တိဋ္ဌတီတိ အဋ္ဌမကော’’တိ အပရေ နိရုတ္တိနယေန။ ‘‘သေက္ခာ’’တိ နာမံ သာဓာရဏန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေသူတိ ‘‘ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တေသု အနရိယေသု။ တေနာဟ ပါဠိယံ ‘‘ဟီနုက္ကဋ္ဌမဇ္ဈိမံ ဥပါဒါယာ’’တိ။

နိယာမာဝက္ကန္တိယာတိ အဝက္ကန္တနိယာမတာယ။ ဉာဏုတ္ထရဿာတိ ဉာဏာဓိကဿ။ တထာဝိဓပစ္စယသမာယောဂေတိ ဉာဏဝိသေသပစ္စယသမဝါယေ။ ယထာ ဟိ ဉာဏဗလေန ဒန္ဓာဘိညတာ န ဟောတိ၊ ဧဝံ ပဋိပဒါပဋိပန္နောပိ သုခေန ဝိသောသီယတီတိ။ သာ ဟိ သုခါပဋိပဒါ ခိပ္ပာဘိညာ တံသမင်္ဂိနော ဉာဏုတ္တရတ္တာ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တာ။

ဓမ္မတော ¶ အနပေတာ စိန္တာ ဓမ္မစိန္တာ၊ ယောနိသောမနသိကာရေန ပဝတ္တိတတ္တာ ဓမ္မေသု စိန္တာ၊ ဓမ္မော ဝါ ဉာဏံ၊ တသ္မာ ဓမ္မာဝဟာ စိန္တာ ဓမ္မစိန္တာ၊ စိန္တာမယဉာဏဿ ဟေတုဘူတာ စိန္တာတိ အတ္ထော။

ပါဠိယံ သုတမယပညာဂ္ဂဟဏေန ‘‘ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ…ပေ… တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ ဟောန္တီ’’တိအာဒိ (အ။ နိ။ ၈။၂) သုတ္တပဒသင်္ဂဟော အတ္ထော ပရိဂ္ဂဟိတော၊ တထာ ယောနိသောမနသိကာရဂ္ဂဟဏေန ‘‘သော ‘အနိစ္စ’န္တိ ယောနိသော မနသိ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော ဥပါယမနသိကာရော ပရိဂ္ဂဟိတော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏေန ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒိနာ ဝုတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပရိဂ္ဂဟိတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အထ ခေါ…ပေ… ဒဿေတု’’န္တိ။ သေသန္တိ ‘‘ဓမ္မသွာက္ခာတတာ’’တိ ဧဝမာဒိ။

ယဿ စ ပုဗ္ဗေ အတ္ထော န သံဝဏ္ဏိတော၊ တတ္ထ ကလျာဏမိတ္တတာယ အာယတနဂတော ပသာဒေါ၊ စိတ္တဝူပသမော စ ဖလန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘သပ္ပုရိသ…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ အတ္တသမ္မာပဏိဟိတတ္တာ ပါပဇေဂုစ္ဆိနိဗ္ဗိဒါဒိဗဟုလောဝ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘အတ္ထ…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဓမ္မော သွာက္ခာတော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိပါရိပူရိဟေတူတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဓမ္မသွာက္ခာတတာ…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ကုသလမူလရောပနာ ဟိ သမာပတ္တိပရိယောသာနာတိ ¶ ။ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ သင်္ဃဿ သုဋ္ဌုဘာဝါယ သင်္ဃဿ သပ္ပတိဿတာယ ‘‘သုဋ္ဌု၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနသမ္ပဋိစ္ဆနဘာဝါယ။ ဣတရံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဝိဘတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၅။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဿ…ပေ… နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဘဝတီတိ ဧတ္ထ ယထာ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိဝသေနတ္ထော ဝုတ္တော၊ ဧဝံ ကမ္မဿကတာကမ္မပထသမ္မာဒိဋ္ဌီနမ္ပိ ဝသေန အတ္ထော လဗ္ဘတေဝ။ ကမ္မပထကထာ ဟေသာ။ ယထာဝုတ္တေနာကာရေနာတိ ‘‘အဝိမုတ္တာဝ သမာနာ’’တိ၊ ‘‘အဝိမုတ္တိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တပ္ပကာရေန။ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဝသေနာတိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါတိ၊ အနိယျာနိကံ ဧဝ နိယျာနိကောတိ၊ အသန္တံ ဧဝ ပန သန္တန္တိ၊ အနရိယံ ဧဝ အရိယောတိ ဝိပရီတာဘိနိဝေသဝသေန ¶ ။ မိစ္ဆာဓိမောက္ခောတိ အယာထာဝပသာဒေါ၊ အယာထာဝသန္နိဋ္ဌာနံ ဝါ။ ဥပ္ပန္နမောဟော မိစ္ဆာဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။

၃၆။ ဝါဒါနံ ဝါ အနုဝါဒါ ဝါဒါနုဝါဒါ၊ တေသံ ဝါဒါနံ ဥပါဒါတိ အတ္ထော။ ဝါဒါနုပဝတ္တိယောတိ ဝါဒါနံ ဒေါသာနံ အနုပဝတ္တိယော။

အန္တဒွယပရိဝတ္တနန္တိ ကာမသုခအတ္တကိလမထာနုယောဂသင်္ခါတဿ အန္တဒွယဿ ပဋိပက္ခဝသေန ပရိဝတ္တနံ။

ဧတေသုပိ ဝါရေသူတိ ‘‘နိယျာနိကော ဓမ္မော တေသံ အဓမ္မော၊ သုခေါ တေသံ အဓမ္မော’’တိ စ ဣမေသု ဝါရေသု။ ဝုတ္တနယေနာတိ ယဒိ အတ္တပရိတာပနံ အတ္တနော ဒုက္ခာပနံ ဓမ္မော၊ ဓမ္မဿ ပဋိဝိရုဒ္ဓါ အဓမ္မော သိယာ၊ ဒုက္ခဿ စ သုခပဋိဝိရုဒ္ဓန္တိ ဈာနမဂ္ဂဖလသုခဿ၊ အနဝဇ္ဇပစ္စယပရိဘောဂသုခဿ စ တေသံ အဓမ္မဘာဝေါ အာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ‘‘ယံ ယံ ဝါ ပနာတိအာဒိနာ’’တိ ဣဒံ အဝသေသပါဌာမသနံ။ ဧတ္ထ ယံ ယံ ဝါ ပန ဓမ္မန္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဓမ္မံ၊ ကုသလံ ဝါ အကုသလံ ဝါ ဣဋ္ဌံ ဝါ အနိဋ္ဌံ ဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရောစယတိ ဝါ ဥပဂစ္ဆတိ ဝါတိ စိတ္တေန ရောစတိ၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဥပဂစ္ဆတီတိ။ တဿ တဿ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခောတိ တဿ တဿ ရုစိတဿ၊ ဥပဂတဿ ဝါ ဓမ္မဿ ယော ပဋိပက္ခော နာမ။ သွဿ အနိဋ္ဌတော အဇ္ဈာပန္နော ဘဝတီတိ ¶ ယော ဓမ္မော အဿ ရုစိတဿ၊ ဥပဂတဿ ဝါ ဓမ္မဿ အနိဋ္ဌတော ပစ္စနီကတော အဗ္ဘုပဂတော ဟောတိ၊ တေန ပဋိပက္ခေန ဒေသနာယ ပရိဝတ္တနံ ပရိဝတ္တနော ဟာရောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ပဋိပက္ခဿ လက္ခဏံ ဝိဘာဝေတီ’’တိ။

ပရိဝတ္တနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၇။ အညမညေဟီတိ အညေဟိ အညေဟိ။ အာယတိန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏကာလေ။ ကထဉ္စီတိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန၊ ပဌမံ ဝုတ္တေန ပရိယာယေန အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော အပရေန ပရိယာယေန ပဋိဝိဇ္ဈေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရိယာယဝစနံ နိဒ္ဒိသတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မိံ ခဏေတိ ပရိယာယဝစနဿ ဝုတ္တက္ခဏေ။ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာနန္တိ အာရမ္မဏန္တရေဟိ ဝိဝိဓခိတ္တစိတ္တာနံ ¶ ။ အညဝိဟိတာနန္တိ အညံ စိန္တေန္တာနံ။ ကသ္မာ ပန အညေန ပရိယာယေန တဒတ္ထာဝဗောဓနံ၊ နနု တေန ဝုတ္တေ ဒဠှီကရဏံ ဟောတီတိ စောဒနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘တေနေဝါ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ တဒညေသန္တိ တေဟိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာဒီဟိ အညေသံ၊ ယေဟိ ပဌမံ ဝစနံ သမ္မဒေဝ ဂဟိတံ။ တတ္ထာတိ ဝုတ္တဝစနေနေဝ ပုနပ္ပုနံ ဝစနေ။ အဓိဂတအနွတ္ထတာယ ပုနရုတ္တိ ပရိဝဇ္ဇနတ္ထံ ဝိသေသနဘာဝေန တာဟိ တာဟိ သညာဟိပိ အယမ္ပိ သဒ္ဒေါ ဣမဿတ္ထဿ ဝါစကော၊ အယမ္ပိ သဒ္ဒေါ ဣမဿတ္ထဿ ဝါစကောတိ ပညာပနေဟိ။ ဒေသေတဗ္ဗဿ တဿ တဿ အတ္ထဿ အတ္တနော စိတ္တေ ဥပနိဗန္ဓနံ ဌပနံ။ တတ္ထာတိ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါယံ။ ဗီဇာဝါပနံ ဟေတုသမ္ပာဒနံ။

ဧဝံ ဘဂဝတော ပရိယာယဒေသနာယံ အနေကာနိ ပယောဇနာနိ ဝတွာ ဣဒါနိ အတ္တနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတာယ ဧဝံ တထာဂတာ ဗုဒ္ဓလီလာယ အနေကေဟိ ပရိယာယေဟိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဗဟုနာ’’တိအာဒိမာဟ။

ပါဠိယံ ‘‘ပိဟာ နာမ ယာ ဝတ္တမာနဿ အတ္ထဿ ပတ္ထနာ’’တိ ပစ္စုပ္ပန္နဝိသယတံ ဒဿေတွာ ပုန အနာဂတဝိသယတံ ဒဿေတုံ ‘‘သေယျတရံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တန္တိ ‘‘အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတ္ထဝိသယာ တဏှာ ပိဟာ’’တိ အာဟ။

အတ္ထနိပ္ဖတ္တိပဋိပါလနာတိ ¶ ဣမသ္မိံ ဝါ ပဒေ ပိဟာယ ဧဝတ္ထဝသေန အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နတ္ထဝိသယဘာဝဒီပနတော။

ဓမ္မာရမ္မဏေနေဝ သင်္ဂဟိတာ ‘‘ဓမ္မာရမ္မဏ’’န္တွေဝ ဂဟဏံ ဂတာ။ စတုဝီသတိ ပဒါနီတိ ဧတ္ထ ဂေဟသိတဒေါမနဿူပဝိစာရာဒီနံ စတုန္နံ ဆက္ကာနံ ဝသေန စတုဝီသ ကောဋ္ဌာသာ။

၃၈။ သာယေဝ ပတ္ထနာကာရေန ဓမ္မနန္ဒီတိအာဒိမာဟာတိ ဧတ္ထ အယမတ္ထော – သာ ဧဝ ပတ္ထနာကာရေန ပဝတ္တိယာ အာသာဒိပရိယာယေန ဝုတ္တာ တဏှာ ရူပါဒိဓမ္မေသု နန္ဒနဋ္ဌေန ဓမ္မနန္ဒီ။ တေသံ ဧဝ ပိယာယနဋ္ဌေန ဓမ္မပေမံ။ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ ဌာနတော ဓမ္မဇ္ဈောသာနန္တိ။

ဣမိနာပီတိ န ကေဝလံ ‘‘ပညာ ပဇာနနာ’’တိအာဒိအာဝေဏိကပရိယာယေနေဝ ဝေဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အထ ခေါ ဣမိနာ အာဓိပတေယျာဒိသာဓာရဏပရိယာယေနပိ ဝေဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာဝ နယေနာတိ ဧတေန ပရိယာယဝစနေန ¶ ။ န ဟိ ဒေသနတ္ထသာဓနံ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒိပါဠိနယဒဿနန္တိ ဒဿေတိ။ ဗလနိပ္ဖတ္တိဂတောတိအာဒီသု ဒသသု တထာဂတဗလေသု နိပ္ဖတ္တိံ ပါရိပူရိံ ဂတော။ သမ္ဗောဓိပဟာနန္တရာယဒေသနာ ဝိသေသစောဒနာသု ဝိသာရဒဘာဝသင်္ခါတာနိ စတ္တာရိ ဉာဏာနိ ပတ္တော အဓိဂတောတိ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော။

လောဘဇ္ဈာသယာဒိအဇ္ဈာသယံ ဝိသေသေန အတိဝတ္တောတိ အဇ္ဈာသယဝီတိဝတ္တော။ အတီတဟေတုသင်္ခေပါဒိသင်္ခေပဝိရဟိတတာယ အသင်္ခေပသင်္ခါတံ နိဗ္ဗာနံ၊ အကုပ္ပဓမ္မတာယ ဂုဏေဟိ ဝါ အသင်္ခေပံ အသင်္ချေယျံ ဂတော ဥပဂတောတိ အသင်္ခေပဂတော။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။ ဥဒ္ဓေယျန္တိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗံ။

ဓမ္မာနုဿတိယံ ဧဝံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သံသာရဒုက္ခတော ပါတိ၊ သန္တေန သုခေန ရမေတိ စာတိ ဝါ ပါရံ။

အဘူတပုဗ္ဗတ္တာတိ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ၊ တေနဿ နိစ္စတံဝ ဝိဘာဝေတိ ကေနစိ ဒေဝတောပသဂ္ဂါဒိနာ အနုပသဇ္ဇနီယတ္တာ အနုပသဋ္ဌတ္တာ။

‘‘ဒုပ္ပဿ’’န္တိပိ ပါဠိ၊ ဒုရဓိဂမန္တိ အတ္ထော။ ဂုဏသောဘာသုရဘိဘာဝေနာတိ ဂုဏေဟိ သောဘာယ၊ သုဂန္ဓိဘာဝေန စ။

ယထာ ¶ အက္ခဏဝေဓီ ပုဂ္ဂလော သိပ္ပနိပ္ဖတ္တိယာ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ အစိရက္ခဏာလောကေန အတိသုခုမမ္ပိ ဒူရဂတံ လက္ခံ ဝိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ အရိယသာဝကော သီလသမ္ပတ္တိယာ အတိသုခုမံ နိဗ္ဗာနံ စတုသစ္စဓမ္မံ ဧကပဋိဝေဓေနေဝ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘သိပ္ပဉ္စ သီလံ အက္ခဏဝေဓိတာယာ’’တိ။ လောကိကန္တိ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ လောကုတ္တရဓမ္မဩလောကနဿာပိ အဓိဋ္ဌာနဘာဝတော။

ဝေဝစနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၃၉။ ဘဂဝတော သာဘာဝိကဓမ္မကထာယာတိ အတ္တနော ဘာဝေါ သဘာဝေါ၊ သဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တာ၊ တတော ဝါ အာဂတာတိ သာဘာဝိကာ၊ သာ ဧဝ ဓမ္မကထာတိ သာဘာဝိကဓမ္မကထာ၊ ဗုဒ္ဓါနံ သာမုက္ကံသိကဓမ္မကထာတိ အတ္ထော ¶ ၊ တာယ ကရဏဘူတာယ ဓမ္မဒေသနာယ အနညတ္တေပိ ကထာဒေသနာနံ ဥပစာရသိဒ္ဓေန ဘေဒေနေဝံ ဝုတ္တံ၊ အဝယဝသမုဒါယဝိဘာဂေန ဝါ။ တေနာဟ ‘‘ကာ စ ပကတိကထာယ ဒေသနာ? စတ္တာရိ သစ္စာနီ’’တိ။ ဣဒဉှိ အတ္ထဿ ဒေသနာယ အဘေဒေါပစာရံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တဿာ ဒေသနာယ ပညာပနာ။ အယံ ပညတ္တိဟာရောတိ သင်္ခေပေနေဝ ပညတ္တိဟာရဿ သရူပမာဟ။ သာတိ ယထာဝုတ္တဒေသနာ။ တထာ တထာတိ ယထာ ယထာ သစ္စာနိ ဒေသေတဗ္ဗာနိ၊ တထာ တထာ။ ကထဉ္စေတာနိ ဒေသေတဗ္ဗာနိ? ပရိညေယျာဒိပ္ပကာရေန။ ယထာဓိပ္ပေတန္တိ အဓိပ္ပေတာနုရူပံ၊ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝါနံ ဗောဓနာဓိပ္ပာယာနုကူလန္တိ အတ္ထော။ အတ္ထန္တိ ဒေသေတဗ္ဗတ္ထံ၊ ဒုက္ခာဒိအတ္ထမေဝ ဝါ။ နိက္ခိပတီတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ။ ယတော ‘‘စတ္တာရော သုတ္တနိက္ခေပါ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာ) အဋ္ဌကထာသု ဝုစ္စတိ။

တတ္ထာတိ နိက္ခေပဒေသနာယန္တိ အတ္ထော။ မဂ္ဂပက္ခိယာတိ ဒုက္ခသစ္စတော ဗဟိကတာတိ အဓိပ္ပာယော။

ယသ္မိံ ဌာနေတိ ယသ္မိံ ဘဝါဒိသင်္ခါတေ ဌာနေ။ ယထာဝုတ္တာ ဒေသနာတိ စတုရာဟာရပဋိဗဒ္ဓရာဂါဒိမုခေန ဝဋ္ဋဒီပနီ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဒေသနာ။

၄၁။ တေပရိဝဋ္ဋဝသေနာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘သစ္စေသူ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ပရိညာပညတ္တီတိ အာဟာတိ ¶ သမ္ဗန္ဓော။ အဇ္ဈတ္တရတော၊ သမာဟိတောတိ ပဒဒွယေန သမာဓာနဝိသိဋ္ဌံ အဇ္ဈတ္တရတတာဘာဝနံ ဒီပေတိ ဂေါစရဇ္ဈတ္တတာဒီပနတော။ ကေဝလော ဟိ အဇ္ဈတ္တသဒ္ဒေါ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တဂေါစရဇ္ဈတ္တေသုပိ ဝတ္တတိ။ အဇ္ဈတ္တရတတာဝိသိဋ္ဌဉ္စ သမာဓာနံ သာတိသယံ စိတ္တဋ္ဌိတိံ ဒီပေတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘သမာဓာနဝိသိဋ္ဌဿာ’’တိအာဒိနာ။

အာသဇ္ဇနဋ္ဌေနာတိ အာသင်္ဂနဋ္ဌေန။ တထာ ဒဿနန္တိ အတထာဘူတဿာပိ ဘဗ္ဗရူပဿ ဝိယ အတ္တနော ဝိဒံသနံ။ အလက္ခိကောတိ ဝိလက္ခိကော။

ကာမာနန္တိ ကာမာဝစရဓမ္မာနံ။ ရူပါနန္တိ ရူပါဝစရဓမ္မာနံ။ နိဿရဏန္တိ ကာမာနံ ရူပါဝစရဓမ္မာ နိဿရဏံ၊ တေသံ အရူပါဝစရဓမ္မာ နိဿရဏံ။ ဧဝံ တံသဘာဝါနန္တိ သဥတ္တရသဘာဝါနံ။ တထာတိ ယထာ သင်္ခတဓမ္မာနံ နိဿရဏဘာဝတော၊ ကိလေသသမုစ္ဆေဒကဿ အရိယမဂ္ဂဿ အာရမ္မဏဘာဝတော စ ¶ အတ္ထေဝ အသင်္ခတာ ဓာတု၊ တထာ ဝုစ္စမာနေနာပိ ကာရဏေန အတ္ထေဝ အသင်္ခတာ ဓာတူတိ ဒဿေတိ။ ကတ္ထစိ ဝိသယေတိ အသင်္ခတဓာတုံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အဝိပရီတတ္ထောတိ ဘူတတ္ထော။ ‘‘ယတော ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ခေါ ဘော အယံ အတ္တာ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော ဟောတိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၉၄)၊ သပကဋ္ဌနိဗ္ဗာနဘာဝိနော’’တိ စ ဧဝမာဒီသု ဥပစာရဝုတ္တိသဗ္ဘာဝတော။ ယထာ တံ သီဟသဒ္ဒေါတိ ယထာ ‘‘သီဟော မာဏဝကော’’တိအာဒိနာ မာဏဝကာဒီသု ဥပစာရဝုတ္တိနာ ဝတ္တမာနော မိဂရာဇေ ဘူတတ္ထဝိသယေ ဒိဋ္ဌော၊ ဧဝံ နိဗ္ဗာနသဒ္ဒေါပိ ကာမဂုဏရူပဇ္ဈာနသမင်္ဂိတာသု ဥပစာရဝုတ္တိယာ ဝတ္တမာနော ကတ္ထစိ ဝိသယေ အဝိပရီတတ္ထော။ ယတ္ထ စ ဝိသယေ အဝိပရီတတ္ထော၊ သာ အသင်္ခတာ ဓာတု။ ဟတ္ထတလေ သအာမလကံ ဝိယ ဉေယျံ ပစ္စက္ခတော ပဿန္တဿ ဧကပ္ပမာဏဿ သတ္ထုဝစနမေဝေတ္ထ ပမာဏန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ကိံ ဝါ ဧတာယ ယုတ္တိစိန္တာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ပဋိညာတဿ အတ္ထဿ သိဒ္ဓိယာ ပကာသနာပညတ္တီ’’တိ နိဂမံ သန္ဓာယာဟာတိ။

ပညတ္တိဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၂။ ဣန္ဒြိယေဟီတိ ¶ ကရဏေ ကရဏဝစနံ ‘‘မဂ္ဂေန ဂစ္ဆတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ၊ ‘‘ဖရသုနာ ဆိန္ဒတီ’’တိ ဧဝမာဒီသု ဝိယ စ။ ဩတရဏာတိ အနုပ္ပဝေသနာ။

ပညာက္ခန္ဓေ သင်္ဂဏှနဝသေန သမ္မာသင်္ကပ္ပော ဝိယာတိ ယောဇနာ။ အဓိစိတ္တအနုယုတ္တာနံ သဒ္ဒဟနုဿဟနုပဋ္ဌာနသမာဒဟနေဟိ သဒ္ဓါဒီသု ဥပကရောန္တေသု ဧဝ ပညာ ဒဿနကိစ္စံ သာဓေတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘သဒ္ဓါ။။ပေ… ဝုတ္တာနီ’’တိ အာဟ။ နော စ ဘဝင်္ဂါတိ တေသံ သင်္ခါရာနံ ပဝတ္တိကာရဏတာဘာဝံ ဒဿေတိ။

၄၃။ တထာ ဝုတ္တောတိ ‘‘နိဿယော’’တိ ဝုတ္တော။ စေတနာသီသေန တဏှံ ဧဝ ဝဒတိ စေတနာသဟစရဏတော။

ရတ္တဿာတိ ¶ မဂ္ဂေန အသမုစ္ဆိန္နရာဂဿ။ ယေန ပုဂ္ဂလော ‘‘ရတ္တော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ရာဂဿ သမ္ဗန္ဓိနီ သုခါ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ တတ္ထ တဿ အနုသယနတော။ တေနာဟ ‘‘သုခါယ…ပေ… ဝုတ္တ’’န္တိ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ တေနာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ။

တာနိ ဧဝ ဣန္ဒြိယာနီတိ သုခသောမနဿုပေက္ခိန္ဒြိယာနိ။ ‘‘သင်္ခါရပရိယာပန္နာနီ’’တိ ဝစနံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဣဓ ဝေဒနာသီသေန စေတနာ ဝုတ္တာ’’တိ။ န ဟိ ဝေဒနာ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ ဟောတိ။ တဏှာယ၊ ဒိဋ္ဌိယာတိ စ ဥပယောဂေ ကရဏဝစနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘တဏှာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဣဒါနိ ဥပယောဂဝသေနေဝ ‘‘တဏှာယာ’’တိအာဒီနံ အတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သေသဓမ္မာနန္တိ တဏှာဝဇ္ဇိတအဝိသိဋ္ဌဓမ္မာနံ။ တဏှာယ နိဿယဘာဝေတိ ယဒါ တဏှာ တေသံ နိဿယော ဟောတိ။

တဏှာယ သေသဓမ္မာနံ ပစ္စယဘာဝေတိ ယဒါ သေသဓမ္မာ တဏှာပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ‘‘ကရဇကာယသန္နိဿိတာ’’တိ ဣမိနာ ဝေဒနာဒိက္ခန္ဓတ္တယနိဿိတာပိ ဂဟိတာ ကာယပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝတော။ ကာရဏဘာဝန္တိ ပရမ္ပရဟေတုဘာဝံ။ တဏှာဒိဋ္ဌိဥပယေနာတိ ဒိဋ္ဌိဥပယေန စ ဒိဋ္ဌိသဟဂတတဏှာဥပယေန စ။

‘‘အာဂတီတိ ¶ ဣဓာဂတိ၊ ဂတီတိ ပေစ္စဘဝေါ’’တိ ပဒဒွယေန ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပါကဋတရံ ကာတုံ ပါဠိယံ ‘‘အာဂတိဂတီပိ န ဘဝန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ဟုရန္တိ ဒွါရာရမ္မဏဓမ္မာ ဒဿိတာ အာသန္နဒူရဘာဝေဟိ ဒွါရာရမ္မဏေဟိ ဝိနိဝတ္တေတွာ ဂဟိတတ္တာ။ ဣဓ ဒွါရပ္ပဝတ္တဓမ္မာ ‘‘ဥဘယမန္တရေနာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထဘာဝေန ဝုတ္တာ။ စတုဗျူဟဟာရေ ပန အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓရူပဓမ္မာ တထာ ဝုတ္တာ။ ကာရဏဘူတေန အနန္တရပစ္စယဘူတေန၊ ဥပနိဿယပစ္စယဘူတေန စ။ ယေ ဓမ္မာ ဥပါဒါယ ‘‘အတ္တာ’’တိ သမညာ၊ တေသံ ဝိညာဏာဒိဓမ္မာနံ အဘာဝေန အနုပ္ပာဒဓမ္မတံ အာပါဒိတတ္တာတိ အတ္ထော။ ‘‘အနိဿိတဿ စလိတံ နတ္ထီ’’တိအာဒိနာ ပဋိလောမတော ပစ္စယဘာဝေါ ဒဿိတောတိ ဒဿေန္တော ပါဠိယံ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာတိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ’’တိ ဝတွာ နနု ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ’’တိအာဒိကော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါတိ စောဒနံ သန္ဓာယ ယထာဝုတ္တဿ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သော ဒုဝိဓော’’တိအာဒိနာ လောကိယလောကုတ္တရဝသေန ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒေါ ဝိဘတ္တော။ တဒတ္ထတာယာတိ ဝီတရာဂဝိမုတ္တိအတ္ထတာယ။ တဗ္ဘာဝန္တိ လောကုတ္တရပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဘာဝံ။

ဩတရဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၅။ သောဓေတိ ¶ နာမာတိ ပုစ္ဆိတမတ္ထံ ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကံ ဝိယ ပစ္စက္ခတော ဒဿေန္တော နိဂ္ဂုမ္ဗံ နိဇ္ဇဋံ ကတွာ ဝိဝရန္တော တဗ္ဗိသယအညာဏသံသယာဒိမလာပနယနေန သောဓေတိ၊ ဧဝံ သောဓေန္တော စ ပဒဿ အတ္ထေန အဘေဒေါပစာရံ ကတွာ ‘‘ပဒံ သောဓေတိ’’စ္စေဝ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ‘‘ပဒံ သောဓေတိ နာမာ’’တိ။ ပုစ္ဆာယ ဝိဿဇ္ဇနမေဝေတ္ထ သောဓနန္တိ အာဟ ‘‘တဒတ္ထဿ ဝိဿဇ္ဇနတော’’တိ။ အာရဘီယတီတိ အာရမ္ဘော၊ ဒေသနာယ ပကာသိယမာနော အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘န တာဝ…ပေ… ပဗောဓိတတ္တာ’’တိ။ ဣဓ သောဓနံ နာမ ပဋိစ္ဆန္နရူပဿ အတ္ထဿ ဒေသနာနုဘာဝေန ဝိဝဋဘာဝကရဏန္တိ တမတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘အညာဏပက္ခန္ဒာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သောဓနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၆။ ဓာရယိတဗ္ဗာတိ ¶ ဥပဓာရေတဗ္ဗာ၊ ဥပလက္ခိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တမေဝ ‘‘သာမညဝိသေသကပ္ပနာယ ဝေါဟာရဘာဝေန အနဝဋ္ဌာနတော’’တိအာဒိနာ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၁၄)။

တံ တံ ဖလန္တိ နိရယာဒိံ တံ တံ ဖလံ။ အဉ္စိတာတိ ဂတာ။ ယောနီတိ ဧကဇာတိ။ သမာနဝသေန မိဿီဘဝတိ ဧတာယာတိ ဟိ ယောနိ၊ ဥပပတ္တိ။ ပေစ္စာတိ မရိတွာ။ ဥဿန္နတာယာတိ ဝိတက္ကဗဟုလတာယ။ ‘‘ဥဿန္နတ္တာ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ သဿတာဒီဟိ ဝါ ဥဿန္နတ္တာ။ အသုရဇာတိယာ နိဗ္ဗတ္တာပနကော အသုရဇာတိနိဗ္ဗတ္တနကော။

သင်္ခါတိ ပညာ။ ပညာပဓာနာ စ ဘာဝနာတိ အာဟ ‘‘ပဋိသင်္ခါယ ပဋိပက္ခဘာဝနာယာ’’တိ။

၄၇။ ပတ္ထဋဘာဝေန ပထဝီ။ သဘာဝဓာရဏဋ္ဌေန၊ နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဋ္ဌေန စ ဓာတု။ အာပီယတိ၊ အပ္ပာယတီတိ ဝါ အာပေါ။ တေဇနဝသေန တိက္ခတာဝသေန၊ ဒဟနဝသေန ဝါ တေဇော။ ဝါယနဝသေန ဝေဂဂမနဝသေန၊ သမုဒီရဏဝသေန ¶ ဝါ ဝါယော။ ဝီသတိ အာကာရာတိ ကေသာဒယော ဝီသတိ ကောဋ္ဌာသာ၊ ပကာရာ ဝါ။ ကက္ခဠလက္ခဏာဓိကတာယ ကေသာဒီ ကက္ခဠလက္ခဏာ ဝုတ္တာ။

ပါဋိယေက္ကော ပထဝီဓာတုကောဋ္ဌာသောတိ ပထဝီကောဋ္ဌာသမတ္တော၊ အတ္တသုညဓမ္မမတ္တောတိ အတ္ထော။ သန္တပ္ပတီတိ ဧတ္ထ သရီရပကတိမတိက္ကမိတွာ ဥဏှဘာဝေါ သန္တာပေါ၊ သရီရဒဟနဝသေန ပဝတ္တော မဟာဒါဟော၊ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ ယေန စ ဇီရီယတီတိ ဧကာဟိကာဒိဇရာရောဂေန ဇရီယတီတိ စ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘သတဝါရံ တာပေတွာ တာပေတွာ ဥဒကေ ပက္ခိပိတွာ ဥဒ္ဓဋသပ္ပိ သတဓောတသပ္ပီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ရသရုဓိရမံသမေဒနှာရုအဋ္ဌိအဋ္ဌိမိဉ္ဇာ ရသာဒယော။ ကေစိ နှာရုံ အပနေတွာ သုက္ကံ သတ္တမံ ဓာတုံ ဝဒန္တိ။ ဝိဝေကန္တိ ဝိသုံဘာဝံ၊ ဝိသဒိသဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဝတ္ထုသင်္ခါတော ဟိ အာဟာရော ပရိဏာမံ ဂစ္ဆန္တော ပါဏဘက္ခဂဟဏိပဒနိယ မုတ္တကရီသဘာဝေဟိ ဝိယ အတ္တနာပိ ဝိသဒိသရသသင်္ခါတံ ဝိသုံဘာဝံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော တဗ္ဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တထာ ရသာဒယောပိ ရုဓိရာဒိကောဋ္ဌာသံ။ တေနာဟ ‘‘ရသာဒိဘာဝေန ဝိဝေကံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

သဘာဝလက္ခဏတောတိ အသုစိဘာဝေန လက္ခိတဗ္ဗတော။

၄၈။ ယာထာဝသရသလက္ခဏန္တိ ¶ ရသိတဗ္ဗောတိ ရသော၊ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော သဘာဝေါ၊ အတ္တနော ရသော သရသော၊ ယာထာဝေါ သရသော၊ ယာထာဝသရသော ယာထာဝသရသော ဧဝ လက္ခိတဗ္ဗတ္တာ လက္ခဏန္တိ ယာထာဝသရသလက္ခဏံ။ အထ ဝါ ယာထာဝသရသလက္ခဏန္တိ အဝိပရီတံ အတ္တနော ပဝတ္တိသင်္ခါတံ ကိစ္စဉ္စေဝ ပီဠနသင်္ခါတံ လက္ခဏဉ္စ။ ‘‘ဣဒံ ကိစ္စံ၊ ဣဒံ လက္ခဏ’’န္တိ အဝိဇ္ဇာဟေတု ဉာတုံ န သက္ကောတိ၊ တဗ္ဗိသယဉာဏုပ္ပတ္တိံ နိဝါရေန္တီ ဆာဒေတွာ ပရိယောနန္ဓိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဇာနိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န ဒေတီ’’တိ။ တယိဒမဿာ ကိစ္စန္တိ ကိစ္စတော ကထိတာ။ ကထိတာတိ စ ဝုတ္တာ၊ ယတော စ အဝိဇ္ဇာ အသမ္ပဋိဝေဓရသာတိ ဝုစ္စတိ။ ဇာယတိ ဧတ္ထာတိ ဇာတိ၊ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ။ ယဒိပိ နိရောဓမဂ္ဂေ အဝိဇ္ဇာ အာရမ္မဏံ န ကရောတိ၊ တေ ပန ဇာနိတုကာမဿ တပ္ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန အနိရောဓမဂ္ဂေသု နိရောဓမဂ္ဂဂ္ဂဟဏဿ ကာရဏဘာဝေန ပဝတ္တမာနာ တတ္ထ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတိ၊ တေသမ္ပိ အဝိဇ္ဇာယ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတာ ဟောတိ၊ ဣတရေသံ အာရမ္မဏဘာဝေန စာတိ။

အတ္ထာနတ္ထန္တိ ¶ ဟိတာဟိတံ။ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ပန ‘‘အတ္ထတ္ထ’’န္တိ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၂၂၆) ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ အတ္ထော ဧဝ အတ္ထတ္ထောတိ အတ္ထဿ အဝိပရီတတာဒဿနတ္ထံ ဒုတိယေန အတ္ထသဒ္ဒေန ဝိသေသနံ။ န ဟိ ဉာဏံ အနတ္ထေ ‘‘အတ္ထော’’တိ ဂဏှာတီတိ။ ကာရဏာကာရဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အတ္ထတ္ထန္တိ ဝါ အာမေဍိတဝစနံ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာနံ ပါကဋကရဏဘာဝပ္ပကာသနတ္ထံ၊ ဖလံ ဖလန္တိ အတ္ထော၊ ဟိတပရိယာယေပိ ဧသေဝ နယော။ န္တိ အတ္ထာနတ္ထာဒိကံ။ အာကာရန္တိ အတ္ထာဒိကာရဏမေဝ။

ပဋိဝိဒ္ဓဿ ပုန အဝေက္ခနာ ပစ္စဝေက္ခဏာ။ ဒုစိန္တိတစိန္တိတာဒိလက္ခဏဿ ဗာလဿ ဘာဝေါ ဗာလျံ။ သမ္ပဇာနာတီတိ သမံ ပကာရေဟိ ဇာနာတိ။ ဗလဝမောဟော ပမောဟော။ သမန္တတော မောဟနံ သမ္မောဟော။ ဒုဂ္ဂတိဂါမိကမ္မဿ ဝိသေသပစ္စယတ္တာ အဝိန္ဒိယံ။ ဝိန္ဒတီတိ လဘတိ။ အနဝဇ္ဇဓမ္မာနံ ဝိဇ္ဇာ ဝိယ ဝိသေသပစ္စယော န ဟောတီတိ ဝိန္ဒိယံ န ဝိန္ဒတိ။ အယံ အဝိဇ္ဇာယ ဝေမတ္တတာတိ အယံ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ ကိစ္စဇာတိလက္ခဏေဟိ ဝုတ္တော အဝိဇ္ဇာယ အဝိသေသော။ ဝိဇ္ဇာတိအာဒီနံ ဝုတ္တနယာနသာရေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပါသာဏသက္ခရဝါလိကာဝိရဟိတာ ဘူမိ သဏှာတိ ‘‘သဏှဋ္ဌေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတ္တကမေဝ ¶ ကာလန္တိ ပဉ္စကပ္ပသတာနိ။ ဝိဘူတံ သမတ္တိက္ကန္တံ ရူပသညာသင်္ခါတံ ရူပံ ဧတာယာတိ ဝိဘူတရူပံ၊ သမာပတ္တိန္တိ ပဒတ္ထော။ န ဟိ ကာစိ အရူပသမာပတ္တိ ရူပသညာသဟဂတာ ပဝတ္တီတိ။ နိရောဓသမာပတ္တိယံ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ၊ တတ္ထ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ဝိသုံ ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သေသာရုပ္ပသမာပတ္တိယော’’တိ။

ဒမထံ အနုပဂစ္ဆန္တော ဒုဋ္ဌဿော ခလုင်္ကဿော။ ဥတ္တရိဒမထာယာတိ အရိယမဂ္ဂဒမထာယ။

ဣတရောတိ ဒုက္ခာပဋိပဒေါ ခိပ္ပာဘိညော၊ သုခါပဋိပဒေါ စ ခိပ္ပာဘိညော။ ဥဘယတောဘာဂေဟီတိ ရူပကာယနာမကာယဘာဂေဟိ။ ဥဘယတောတိ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိဝသေန။

အနေကောပီတိ ¶ သဘာဝေန အနေကောပိ။ ဧကသဒ္ဒါဘိဓေယျတာယာတိ သာမညသဒ္ဒါဘိဓေယျတာယ။

အဓိဋ္ဌာနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၄၉။ ‘‘ဟိနောတီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ကာရဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီ’’တိ အာဟ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ။ ဧတီတိ အာဂစ္ဆတိ၊ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။

အဝိဇ္ဇာယပိ ဟေတုဘာဝေတိ ဧတ္ထ အဝိဇ္ဇာ အနန္တရာယ အဝိဇ္ဇာယ အနန္တရသမနန္တရူပနိဿယနတ္ထိဝိဂတာသေဝနပစ္စယေဟိ၊ အနန္တရာယ ပန သဟဇာတာယ သဟဇာတအညမညနိဿယသမ္ပယုတ္တအတ္ထိအဝိဂတဟေတုပစ္စယေဟိ၊ အသဟဇာတာယ ဥပနိဿယကောဋိယာ ဧဝ ပစ္စယော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဖလံ ကရောတီတိ ကာရဏန္တိ အာဟ ‘‘ကာရဏဘာဝေါ စ ဖလာပေက္ခာယာ’’တိ။

နိဗ္ဗတ္တိအတ္ထော ဖလတ္ထော ဖလသင်္ခါတော အတ္ထော။

ယော သဘာဝေါတိ ပုညာဒိအဘိသင်္ခါရာနံ ယော အဘိသင်္ခရဏသဘာဝေါ၊ သော ဟေတု။ သေသပဒေသူတိ ဝိညာဏာဒိပဒေသု။ ယထာဝုတ္တပ္ပဘေဒေါတိ ‘‘အသာဓာရဏလက္ခဏော ဟေတူ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ။ ယော ကောစိ ¶ ပစ္စယောတိ ဇနကာဒိဘေဒံ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ။ အဘိသင်္ခရဏတောတိ ပစ္စက္ခတော၊ ပရမ္ပရာယ စ နိဗ္ဗတ္တနတော။

ပရိက္ခာရဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၆။ သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ

၅၀။ သုတ္တေန ဂဟိတေတိ သုတ္တေ ဝုတ္တေ။ ပဒဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏံ အဓိဋ္ဌာနဝိသယဒဿနတ္ထံ၊ ဝေဝစနဂ္ဂဟဏံ အဓိဝစနဝိဘာဂဒဿနတ္ထန္တိ ယောဇနာ။ ဝိသယာဓိဋ္ဌာနဘာဝတောတိ ဝိသယသင်္ခါတပဝတ္တိဋ္ဌာနဘာဝတော။ ဝနီယတီတိ ဘဇီယတိ။ ဝနတီတိ ဘဇတိ သေဝတိ။ ဝနုတေတိ ယာစတိ၊ ပတ္ထေတီတိ အတ္ထော ¶ ။ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမတဏှာယ ကာရဏံ ဟောတိ အာရမ္မဏပစ္စယတာယ။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟော အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟဿ ကာရဏံ ဟောတိ ဥပနိဿယတာယာတိ ဧဝံ သေသေသုပိ ယထာရဟံ ကာရဏတာ ဝတ္တဗ္ဗာ။

၅၁။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရာဟီ’’တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ လက္ခဏဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာယံ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၂၃) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ရူပဓမ္မပရိညာယာတိ ရူပူပိကဝိညာဏဋ္ဌိတိပရိညာယ။

‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ပဿန္တီ သာ ဝေဒနာနုပဿနာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝေဒနာဟေတုပရိညာယာတိ ဖဿပရိညာယ။ ‘‘ဝေဒနာဝသေနာ’’တိ ပဒေန အတ္တနာ ဥပ္ပာဒိတဒုက္ခဝသေန။ ဝေဒနာပရိညာယာတိ ဝေဒနူပိကဝိညာဏဋ္ဌိတိပရိညာယ။ နိစ္စာဘိနိဝေသပဋိပက္ခတော အနိစ္စာနုပဿနာယာတိ အဓိပ္ပာယော။ နိစ္စသညာနိမိတ္တဿာတိ နိစ္စသညာဟေတုကဿ။ သညာပရိညာယာတိ သညူပိကဝိညာဏဋ္ဌိတိပရိညာယ။ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈတ္တာ အဂတိဂမနဿ ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသဿ…ပေ… အဂတိဂမနဿ စာ’’တိ။

သင်္ခါရပရိညာယာတိ သင်္ခါရူပိကဝိညာဏဋ္ဌိတိပရိညာယ။

သမာရောပနဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတာ စ ဟာရဝိဘင်္ဂဝဏ္ဏနာ။

၁။ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ

‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိ ¶ ဟာရသမ္ပာတဒေသနာယ သမ္ဗန္ဓဒဿနံ။ တတ္ထ ပုရိမေန ဥပမာဒွယေန သုပရိကမ္မကတမဏိကောဋ္ဋိမသဒိသီ၊ သုဝိရစိတဇမ္ဗုနဒါဘရဏသဒိသီ စ ပါဠိ။ တတ္ထ ကတနာနာဝဏ္ဏပုပ္ဖူပဟာရသဒိသီ၊ ဝိဝိဓရံသိဇာလာသမုဇ္ဇလဗဒ္ဓနာနာရတနာဝလိသဒိသီ စ ဟာရဝိဘင်္ဂဒေသနာတိ ဒဿေတိ။ ပစ္ဆိမေန တဿ ပဏီတမဟာရဟေ ဇဋာဟိ သဒ္ဓိံ ဒုက္ကရတရတံ ဒီပေတိ။ ယာယံ ဂါထာ ဝုတ္တာတိ ယောဇနာ။

၅၂။ ယသ္မာယံ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရော နပ္ပယောဇေတိ ယထာဝုတ္တေန ကာရဏေန၊ တသ္မာ သာ ဟာရဝိဘင်္ဂဝါရဿ အာဒိမှိ န ပစ္စာမဋ္ဌာတိ အဓိပ္ပာယော ¶ ။ ဟာရသမ္ပာတဝါရော ပန တံ ပယောဇေတီတိ ယသ္မာ ပန ဟာရသမ္ပာတဝါရော တံ ဂါထံ ပယောဇေတိ ယထာဝုတ္တေနေဝ ကာရဏေန၊ တသ္မာ ‘‘သောဠသ…ပေ… အာဟာ’’တိ အာဟ။ ယောဇနာနယဒဿနန္တိ ယောဇနာယ နယဒဿနံ။

တေနာတိ ‘‘တံ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ ဝစနေန။ သဗ္ဗံ ဝိပလ္လာသန္တိ ဒွါဒသဝိဓမ္ပိ ဝိပလ္လာသံ။ သာမညဿ…ပေ… ဝေါဟရီယတိ ယတ္ထ ပတိဋ္ဌိတံ သာမညံ၊ သော ဝိသေသော။ အတ္ထတော ပန သညာဒယော ဧဝ ရူပါဒိဝိသယံ ဝိပရီတာကာရေန ဂဏှန္တေ ဝိပလ္လာသောတိ ဒဿေန္တော ‘‘သညာဝိပလ္လာသော’’တိအာဒိမာဟ။

ဣန္ဒဇာလာဒိဝသေန မဏိအာဒိအာကာရေန ဥပဋ္ဌဟန္တေ ဥပါဒါနက္ခန္ဓပဉ္စကေ အဟံမမာဒိကာရဏတာယ နိရုတ္တိနယေန ‘‘အတ္တာ’’တိ ဝုစ္စမာနော တံဗုဒ္ဓိဝေါဟာရပ္ပဝတ္တိနိမိတ္တတာယ အတ္တဘာဝေါ သုခါဒီနံ ဝတ္ထုတာယ ‘‘အတ္တဘာဝဝတ္ထူ’’တိ ပဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘တေဟီ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနံ။ ဝိပလ္လာသာနံ ပဝတ္တိအာကာရော ‘‘အသုဘေ သုဘ’’န္တိအာဒိ။ ဝိသယော ကာယဝေဒနာစိတ္တဓမ္မာ။ အဝိဇ္ဇာ စ…ပေ… ဧဝ သမ္မောဟပုဗ္ဗကတ္တာ သဗ္ဗဝိပလ္လာသာနံ။ စ-သဒ္ဒေါ သုဘသုခသညာနန္တိ ဧတ္ထာပိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗော။

တတ္ထာယံ ယောဇနာ – ‘‘အဝိဇ္ဇာ စ သုဘသုခသညာနံ ပစ္စယော ဧဝ၊ န တဏှာ ဧဝ၊ အဝိဇ္ဇာ သုဘသုခသညာနဉ္စ ပစ္စယော၊ န နိစ္စအတ္တသညာနံ ဧဝါ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ပုရိမာနံ ဒွိန္နံ ဝိပရီတသညာနံ တဏှာ၊ ပစ္ဆိမာနံ အဝိဇ္ဇာ ဝိသေသပစ္စယောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘တထာပီ’’တိအာဒိ။ အဝိဇ္ဇာသီသေန စေတ္ထ ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိနိဝုတံ စိတ္တ’’န္တိ ¶ ၊ ‘‘ယော ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသော’’တိ စ အာဒိ၊ ယထာ စ အဝိဇ္ဇာသီသေန ဒိဋ္ဌိယာ ဂဟဏံ၊ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိသီသေန အဝိဇ္ဇာယပိ ဂဟဏံ သိယာတိ အာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိသီသေန အဝိဇ္ဇာ ဝုတ္တာ’’တိ။ တဏှာဝိဇ္ဇာသု သုဘသုခသညာနံ ယထာ တဏှာ ဝိသေသပစ္စယော၊ န ဧဝံ အဝိဇ္ဇာ။ နိစ္စအတ္တသညာနံ ပန ယထာ အဝိဇ္ဇာ ဝိသေသပစ္စယော၊ န တထာ တဏှာတိ ဒဿေန္တော ‘‘မောဟော ဝိသေသပစ္စယော’’တိ အာဟ။

ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နံ…ပေ… ဟောတီတိ အတီတံသေ တဏှာဘိနိဝေသဿ ဗလဝဘာဝါဘာဝတော။ တေနေဝ ဟိ ‘‘သော အတီတံ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ’’စ္စေဝ ¶ ဝုတ္တံ၊ န ‘‘အဘိနန္ဒတီ’’တိ။ တဏှာဝိပလ္လာသောတိ တဏှံ ဥပနိဿာယ ပဝတ္တော ဝိပလ္လာသော၊ န ဟိ တဏှာ သယံ ဝိပလ္လာသော။ တေနာဟ ‘‘တဏှာမူလကော ဝိပလ္လာသော’’တိ။ ဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေနာတိ တဏှုပနိဿယဒိဋ္ဌာဘိနန္ဒနဝသေန၊ ယတော သော ‘‘တဏှာဝိပလ္လာသော’’တိ ဝုတ္တော။ ဧတေနာတိ ‘‘ယော တဏှာဝိပလ္လာသော’’တိအာဒိပါဌေန။ သောဠသ သညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ အသညီဝါဒါ၊ အဋ္ဌ နေဝသညီနာသညီဝါဒါ၊ ပဉ္စ ပရမဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ စ၊ ယထာ အတ္တနော ဂတာယ၊ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တိယာ စ ပရိကပ္ပဝသေန သုဘသုခါကာရဂ္ဂါဟိနော၊ န ဧဝံ သတ္တ ဥစ္ဆေဒဝါဒါတိ အာဟ ‘‘ယေဘုယျေနာ’’တိ။ ပဋိပက္ခဝသေနပီတိ ဝိသုဒ္ဓိဝသေနပိ။ ယာဝ ဟိ ဥပက္ကိလေသာ၊ တာဝ စိတ္တံ န ဝိသုဇ္ဈတေဝ။ ယဒါ စ တေ ပဟီနာ၊ တဒါ ဝိသုဒ္ဓမေဝ။ တေနာဟ ‘‘န ဟီ’’တိအာဒိ။ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ပါဠိံ နိက္ခိပိတွာ ဝိပလ္လာသမုခေနေဝ ဒေသနာယ နိဒ္ဓါရိယမာနတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဂါထံ နိဋ္ဌပေတု’’န္တိ။

မာရဿာတိ ကိလေသမာရဿ။ တဿ ဟိ ဝသေ ဌိတော သေသမာရာနံ ဟတ္ထဂတော ဧဝါတိ။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသမာရဂ္ဂဟဏေနေဝါ’’တိအာဒိ။

မာရဗန္ဓနန္တိ သတ္တမာရပက္ခေ မာရဿ ဗန္ဓနန္တိ မာရဗန္ဓနံ။ သော ဟိ ကိလေသဗန္ဓနဘူတေ အတ္တနော သမာရကပရိသေ မညတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အန္တလိ…ပေ… မောက္ခသီ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၃)။ ဣတရမာရပက္ခေ မာရောဝ ဗန္ဓနန္တိ မာရဗန္ဓနံ။ ဝိသင်္ခါရော နိဗ္ဗာနံ။

မောဟသမ္ပယောဂတော စိတ္တံ ‘‘မူဠှ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ရတ္တဒုဋ္ဌာနမ္ပိ မူဠှတာယ သဗ္ဘာဝေ ‘‘မူဠှ’’န္တိ ဝိသုံ ဝစနံ အာဝေဏိကမောဟဝသေန ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ဒွိန္နံ မောမူဟစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဝသေနာ’’တိ အာဟ။ ဧဝန္တိ ဧဝံ ရာဂါဒိအကုသလပ္ပတ္တိယာ ကုသလဘဏ္ဍစ္ဆေဒနတော အရက္ခိတံ စိတ္တံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗောပိ မိစ္ဆာဘိနိဝေသော ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟံ သမောသရဏံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ¶ …ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ သဗ္ဗေပီတိ ‘‘အရက္ခိတံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟတံ၊ ထိနမိဒ္ဓါဘိဘူတ’’န္တိ တီဟိပိ ပဒေဟိ ဝုတ္တဓမ္မာ။

စက္ခုနာတိ ဒွါရေန။ ရူပန္တိ ဝိသဘာဂဝတ္ထုသန္နိဿိတံ ရူပါယတနံ။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီတိ ‘‘ဣတ္ထီ’’တိ ဝါ ပုရိသော’’တိ ဝါ ‘‘သုဘ’’န္တိ ဝါ ‘‘အသုဘ’’န္တိ ဝါ ပရိကပ္ပိတနိမိတ္တံ ¶ ဂဏှာတိ၊ တဿ ဝါ ဂဟဏသီလော။ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီတိ ဟတ္ထပါဒဟသိတကထိတာဒိပ္ပဘေဒေ ကိလေသာနံ အနု အနု ဗျဉ္ဇနတော အနုဗျဉ္ဇနသညိတေ အာကာရေ ဂဏှာတိ၊ တေသံ ဝါ ဂဟဏသီလော။ ယတွာဓိကရဏန္တိ ယံ နိမိတ္တံ၊ နိမိတ္တာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂဟဏနိမိတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ‘‘စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တ’’န္တိ၊ ယော ‘‘နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ၊ အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ’’တိ စ ဝုတ္တော ပုဂ္ဂလော၊ တမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ စက္ခုဒွါရံ အသံဝုတံ သတိကဝါဋေန အပိဟိတံ ကတွာ ဝတ္တန္တံ၊ တဿ စ ရူပဿ ဣဋ္ဌာကာရဂ္ဂဟဏေ အဘိဇ္ဈာ၊ အနိဋ္ဌာကာရဂ္ဂဟဏေ ဒေါမနဿံ၊ အသမပေက္ခနေ မောဟော မိစ္ဆာဘိနိဝေသေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ ဧဝံ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါ၊ အညေ စ လာမကဋ္ဌေန ပါပကာ အကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ အနု အနု ပဝတ္တေယျုံ။

တဿ သံဝရာယ န ပဋိပဇ္ဇတီတိ တဿ စက္ခုဒွါရဿ သံဝရာယ သတိကဝါဋေန ပိဒဟနတ္ထံ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ သာ ပန အပ္ပဋိပတ္တိ စက္ခုန္ဒြိယဿ အနာရက္ခာသံဝရဿ အနုပ္ပာဒေါတိ ဒဿေန္တော ‘‘န ရက္ခတိ…ပေ… အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။ ဇဝနေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ ဟိ အသံဝရော တေန ဒွါရေန ပဝတ္တနတော ‘‘စက္ခုန္ဒြိယာသံဝရော’’တွေဝ ဝုစ္စတီတိ။ သေသဒွါရေသုပိ ဝုတ္တနယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘ပုဗ္ဗန္တကပ္ပနဝသေန စာ’’တိအာဒိနာ သင်္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရတော ဒဿေန္တော ‘‘သင်္ခေပတော စ ဝိတ္ထာရော အညော’’တိ ကတွာ တံ သမုစ္စိနန္တော ‘‘ယာ စ ခေါ ဣမာ’’တိအာဒိမာဟ။

ယထာဝုတ္တာ အကုသလာ ဓမ္မာတိ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒဓမ္မာ၊ တေသံ ဝတ္ထူနိ ဝါ။ တေ ဟိ သမုဒယဝဇ္ဇာ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ‘‘ဧဝ’’န္တိ ဣမိနာ နေတ္တိပါဠိယံ၊ အဋ္ဌကထာယဉ္စ နိဒ္ဓါရိတပ္ပကာရေန။ ဣဓာတိ ဣမိဿံ ‘‘အရက္ခိတေန စိတ္တေနာ’’တိ ဂါထာယံ။

ယဒိပိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတပါဠိယံ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ဂါထာ သရူပတော န ဂဟိတာ၊ အတ္ထတော ပန ‘‘တေသံ ဘဂဝါ ပရိညာယာ’’တိအာဒိနာ ဂဟိတာ ဧဝါတိ တဿာ ဂဟိတဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘ကထံ ဒေသေတီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာ’’တိ ဂါထံ ဥဒ္ဓရိ။

ယောနိသောမနသိကာရေန ကမ္မံ ကရောန္တောတိ ‘‘သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယောနိသော မနသိ ကရောတီ’’တိအာဒိနာ ¶ နယေန ဝိပဿနာသင်္ခါတေန ယောနိသောမနသိကာရေန ဘာဝနာကမ္မံ ကရောန္တော၊ ဘာဝေန္တောတိ အတ္ထော ¶ ။ ယထာဘူတဉာဏန္တိ ဉာတပရိညာယ ပုဗ္ဗဘာဂဝိပဿနာယ ‘‘အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ရူပသမုဒယော၊ အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ရူပနိရောဓော’’တိအာဒိနာ (ပဋိ။ မ။ ၁။၅၀) သမပညာသာယ အာကာရေဟိ။ နိရယဂတိယံ ဒုက္ခဒုက္ခတာ၊ သုဂတိဝိသေသေ ဗြဟ္မလောကေကဒေသေ သင်္ခါရဒုက္ခတာ၊ ဣတရတ္ထ ဒွေ တိဿောပီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ယထာသမ္ဘဝံ တိဝိဓဒုက္ခတာယောဂေနာ’’တိ။

ဒေသနာဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဝိစယဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ

၅၃။ ကုသလဓမ္မာရမ္မဏာတိ ကုသလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တိမတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န တေသံ အာရမ္မဏပစ္စယတံ ဣဓ ‘‘ကုသလာ ဓမ္မာ’’တိ လောကုတ္တရဓမ္မာနံ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ န ဟိ ကဒါစိ အနုပါဒါနိယာ ဓမ္မာ ဥပါဒါနာရမ္မဏာ ဟောန္တိ။ ဖလဓမ္မေ ဥဒ္ဒိဿ ပဝတ္တာယ တဏှာယ ဂဟိတတ္တာ ‘‘ကုသလ…ပေ… ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာဟာရေတိ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတေ။ ကထံ ပန ကုသလဘာဝေါတိ ‘‘ကုသလာ’’တိ ဝစနမတ္တံ ဂဟေတွာ စောဒေတိ၊ တဉ္စ နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ ပဟာနဟေတုဘာဝေါပိဿာ သိယာ စောဒကေန သမ္ပဋိစ္ဆိတောဝ။ ‘‘မာနောပိ ဒုဝိဓော’’တိအာဒိနာ မာနဿ စ တဿာ တဏှာယ စ သေဝိတဗ္ဗဘာဝေါ အကုသလာနံ ပဟာနာယ၊ ကုသလာနံ ဥပ္ပတ္တိယာ စ ပစ္စယဘာဝတော။

နေက္ခမ္မဿိတံ ဒေါမနဿံ နာမ ‘‘အရိယဘူမိံ ပါပုဏိတုံ နာသက္ခိ’’န္တိ အနုသောစတော ဥပ္ပန္နံ ဒေါမနဿန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝန္တိ ဣမိနာ ပါဠိယံ ဝုတ္တပ္ပကာရေန၊ ပိဟံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဆသု ဒွါရေသု ဣဋ္ဌာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ အနိစ္စာဒိဝသေန ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာတိ ယောဇနာ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏဉ္စေတ္ထ ယထာဝုတ္တအနုသောစနဒေါမနဿုပ္ပတ္တီနံ ယထာဘိနိဝိဋ္ဌဿ အာရမ္မဏဿ အနိဋ္ဌတာယာတိ ဒဿနတ္ထံ။ ‘‘ကထံ နေက္ခမ္မဝသေနာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ဝိပဿနာဝသေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပဿနာဒိဝိနိမုတ္တာ ဝါ ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေန ဝုတ္တာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဣဓ နေက္ခမ္မံ။ အနုဿတိဂ္ဂဟဏေန ဥပစာရဇ္ဈာနမေဝ ဂဟိတန္တိ ‘‘ပဌမဇ္ဈာနာဒိဝသေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဒုတိယဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဂ္ဂဖလာ ဥပရိဝိသေသာ သင်္ဂဟိတာ။ ယာယ ပညာဝိမုတ္တိယာ။

ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိဘာဝေနာတိ ¶ ဥပေက္ခာဇနိတသတိပါရိသုဒ္ဓိသဗ္ဘာဝေန။ ကမ္မယောဂ္ဂန္တိ ဝိပဿနာဘာဝနာဒိကမ္မဿ ယောဂ္ဂံ အနုရူပံ အနုစ္ဆဝိကံ။ အဿဒ္ဓိယေတိ အဿဒ္ဓိယဟေတု၊ ‘‘အဿဒ္ဓိယေနာ’’တိပိ ¶ ပဌန္တိ၊ သော ဧဝတ္ထော။ ဩဘာသဂတန္တိ ဉာဏောဘာသဂတံ။ ကာမံ ပုဗ္ဗေပိ ပညာ ဝုတ္တာ၊ အဿဒ္ဓိယာဒီဟိ ပန အညေသံ ကိလေသာနံ ဝိဓမနမ္ပိ ပညာယ ဧဝ ဟောတိ၊ သာ စ ဧဝံဘူတာတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဩဘာသဂတံ ကိလေသန္ဓကာရေ န ဣဉ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ကောပေါ ကောဓော။ အပ္ပစ္စယော ဒေါမနဿံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏာဒိကာ ဆ အဘိညာ ပါကဋာ ဧဝါတိ ‘‘ဒွေ စ ဝိသေသေ’’တိ ဝုတ္တဓမ္မေ ဒဿေတုံ ‘‘မနောမယိဒ္ဓိ၊ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စာ’’တိ အာဟ။ အင်္ဂဏာနိ ရာဂါဒယော။ ဥပက္ကိလေသာ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘာဒယော။ အနုလောမနံ တဒေကဋ္ဌတာ။ ဖန္ဒနာ ဒုဗ္ဗလာ ဝိက္ခေပပ္ပဝတ္တိ။ ဗလဝတီ အနဝဋ္ဌာနံ။ သဗ္ဗော မိစ္ဆာဘိနိဝေသော အယောနိသောမနသိကာရေန ဟောတိ၊ မိစ္ဆာဝိတက္ကေန စ။ တတ္ထ အယောနိသောမနသိကာရော အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ တပ္ပရိယာပန္နော မိစ္ဆာဝိတက္ကော ဝိက္ခေပသဟိတော ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘မိစ္ဆာဘိနိဝေသဟေတုတာယ ဒိဋ္ဌိပက္ခော’’တိ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဝိတက္ကောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ အယောနိသော မနသိကာရောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၄)။

အထ ဝါ ဣဉ္ဇနာတိ ဖန္ဒနာ၊ ဒိဋ္ဌပရိတ္တာသော။ ယထာဟ ‘‘တဒပိ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ အဇာနတံ အပဿတံ ဝေဒယိတံ တဏှာဂတာနံ ပရိတဿိတဝိပ္ဖန္ဒိတမေဝါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၅ အာဒယော)။ အဋ္ဌိတီတိ အနဝဋ္ဌာနံ၊ ဒိဋ္ဌိဝိတက္ကော။ တေန ဟိ ပုထုဇ္ဇနော ကာလေ သဿတံ၊ ကာလေ ဥစ္ဆေဒန္တိ တံ တံ ဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ပက္ခန္ဒန္တော သတ္တတော ပရိဗ္ဘဋ္ဌအန္ဓော ဝိယ၊ သမုဒ္ဒေ ဝိဿဋ္ဌဝါဟနိကာ ဝိယ၊ ယန္တေ ယုတ္တဂေါဏော ဝိယ စ တထာ တထာ ပရိဗ္ဘမတိ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌိယောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာနံ၊ ဝိတက္ကောပိ ဒိဋ္ဌိဋ္ဌာန’’န္တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၁၂၄) စ။ ဧတသ္မိဉ္စ ပက္ခေ မိစ္ဆာဘိနိဝေသတာယ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဟေတုတာယ စ တဿာ ဒွေ ပက္ခာတိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဧဝ’’န္တိအာဒိနာ ‘‘သော ဥပရိမ’’န္တိအာဒိပါဠိယံ သမ္ဗန္ဓံ ဒဿေတိ။ ပဋိဃသညာတိ ဘုမ္မတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပဋိဃ…ပေ… သညာသူ’’တိ အာဟ။ ရူပါဝစရသညာတိ သညာသီသေန ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဝဒတိ။ နာနတ္တသညာတိ ¶ နာနာသဘာဝါ၊ နာနာသဘာဝေ ဝါ အာရမ္မဏေ သညာ။ ဌပေတွာ ပဋိဃသညာ အဝသိဋ္ဌကာမာဝစရသညာ ဟေတာ။ တာ သမတိက္ကမတီတိ တာ ရူပသညာနာနတ္တသညာယော အာရမ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မဒေဝ အတိက္ကမတိ။

ရူပါဝစရဇ္ဈာနောဘာသောပိ ကသိဏာရမ္မဏာ။ ကသိဏနိဿန္ဒော ဟိ အာရုပ္ပဇ္ဈာနုပ္ပတ္တိ။ ဒဿနန္တိ ကသိဏရူပါနံ ဒဿနံ။ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒပ္ပဟာနေန သဒ္ဓိံ ဝီရိယာရမ္ဘော ဥပကာရကော သမထော ¶ သတိပဿဒ္ဓိယော ပရိက္ခာရင်္ဂတာ ဝုတ္တာ ဧဝ။ သတိရဟိတံ သမ္မသနံ နာမ နတ္ထီတိ ‘‘ယာ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ အယံ ဝိပဿနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေန သတိသီသေန ဝိပဿနာ ဂဟိတာတိ ဒဿေတိ။ သမ္မောသာနံ ပဟာနမာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော။

၅၄။ ပစ္စုပ္ပန္နသုခအာယတိသုခဝိပါကကိရိယနိရာမိသအကာပုရိသသေဝိတဘာဝေဟိ ဧဝ သေသာ ပါဠိယံ ဧတဿ သမာဓိဿ သန္တပဏီတတာဒိဝိသေသာ ဝုတ္တာ၊ တေပိ ဣဓ သင်္ဂဟိတာတိ တေသံ ပဒါနံ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အင်္ဂသန္တတာယာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အင်္ဂသန္တတာယာတိ ဖလဈာနင်္ဂါနံ ဥပသန္တတာယ။ ကိလေသဒရထသန္တတာယာတိ ကိလေသဒရထပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ။ ပဏီတောတိ ဥဠာရော။ ဧကောဒိဘာဝေနာတိ မဂ္ဂသမာဓိသင်္ခါတေန ဧကောဒိဘာဝေန။ ဧကောဒိဘာဝန္တိ သမာဓာနံ။ လောကိယသမာဓိဿ ပစ္စနီကနီဝရဏပဌမဇ္ဈာနနိကန္တိအာဒီနိ နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ အညေ စ ကိလေသာ ဝါရေတဗ္ဗာ။ ဣမဿ ပန အရဟတ္တသမာဓိဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသတ္တာ န နိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဝါရေတဗ္ဗဉ္စ အတ္ထီတိ သော မဂ္ဂါနန္တရံ သမာပတ္တိက္ခဏေဝ အပ္ပယောဂေနေဝ အဓိဂတတ္တာ၊ ဌိတတ္တာ စ အပရိဟာနိဝသေန ဝါ အဓိဂတတ္တာ နသသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။

‘‘သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တော’’တိ ဧတေန အပ္ပဝတ္တမာနာယပိ သတိယာ သတိဗဟုလတာယ သတော ဧဝ နာမာတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေနာ’’တိ ဧတေန ပရိစ္ဆိန္နသတိယာ သတောတိ ဒဿေတိ။

ဝက္ခမာနေနာတိ ‘‘ပီတိဖရဏာ’’တိအာဒိနာ အနန္တရံ ဝက္ခမာနေန။ ‘‘ပီတိဖရဏတာ’’တိ ပန ပါဠိ အာဂတာ။ တံ ‘‘ပဉ္စင်္ဂိကော သမ္မာသမာဓီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၃၅၅) သမာဓိအင်္ဂဘာဝေန ပညာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ တတော ဧဝ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ပီတိဖရဏတာ’’တိအာဒီနဉ္စ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ကတာ။ တတ္ထ ‘‘သော ဣမမေဝ ကာယံ ¶ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတီ’’တိအာဒိနာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၂၆) နယေန ပီတိယာ၊ သုခဿ စ ဖရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

သမာဓိဝသေန သမထော ဥဒ္ဓဋောတိ သဘာဝဝသေန သမထော ဥဒ္ဓဋော၊ န ဥပကာရကဓမ္မဝသေနာတိ အဓိပ္ပာယော။

၅၅။ ရာဂပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာယ သိက္ခန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝုတ္တနယာနုသာရေနာတိ ‘‘သုခပဏိဓိအာဒိသမုဂ္ဃာဋနေန အပ္ပဏိဟိတော’’တိအာဒိနာ။ ဧတ္ထ စ သင်္ခါရာနံ ခဏဘင်္ဂုရတံ သမ္မဒေဝ ပဿန္တဿ န ရာဂေါ ပတိဋ္ဌံ လဘတီတိ အနိစ္စာနုပဿနာ ရာဂစရိတဿ သပ္ပာယာ ¶ ဝုတ္တာ၊ တထာ သင်္ခါရာနံ သဘာဝဒုက္ခတံ သမ္မဒေဝ ပဿန္တဿ ပကတိယာပိ ဒုက္ခိတေသု ဒုက္ခုပ္ပာဒနံ ဝဏေ ခါရောဒကသေကသဒိသန္တိ န ဒေါသော ပတိဋ္ဌံ လဘတီတိ ဒုက္ခာနုပဿနာ ဒေါသစရိတဿ သပ္ပာယာ ဝုတ္တာ၊ တထာ သင်္ခါရေသု သမ္မဒေဝ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂေ ကတေ အတ္တသုညတာယ ဥပဋ္ဌဟမာနာယ န မောဟော ပတိဋ္ဌံ လဘတီတိ အနတ္တာနုပဿနာ မောဟစရိတဿ သပ္ပာယာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရာဂပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ ‘‘အဓိစိတ္တသိက္ခာယ သိက္ခန္တော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ သေသမေတ္ထ သုဝိညေယျံ။

ခန္တိဗဟုလော ဥပ္ပန္နံ အရတိံ အနဘိရတိံ အဘိဘုယျ ဝိဟရန္တော သုခေန သမာဓိံ အဓိဂစ္ဆတီတိ ခန္တိပ္ပဓာနတာပိ သမထပက္ခဘဇနဿ ကာရဏံ ဝုတ္တာ။ ဥဋ္ဌာနံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ သမ္ပန္နကာယိကဝီရိယံ။ သမ္မာကမ္မန္တဝါယာမာနံ ယော ကာယိကာဒိဝိကပ္ပော ဝုတ္တော ပါဠိယံ၊ သော နေသံ ကာယိကဿ ပယောဂဿ သမုဋ္ဌာနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ခိပ္ပာဓိဂမော’’တိ ဣမိနာ မဂ္ဂါသေဝနဘာဝံ ဒဿေတိ။ ‘‘ဝိပဿနာယ ဝိမုတ္တာဓိဂမော’’တိ ဣမိနာ ဝိပဿနာနုဘာဝေန သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ ဝိယ သမထာနုဘာဝေနာတိ ဒဿေတိ။ လောကိယေဟီတိ နိဿက္ကဝစနံ။ မဟန္တာနန္တိ ဥဠာရာနံ၊ ပဏီတာနန္တိ အတ္ထော။

၅၆။ တန္တိ ဝိစယဟာရံ။ ဝိသံဝါဒနဟေတူနံ လောဘာဒီနံ ပါပဓမ္မာနံ။ သောဓေန္တောတိ ယထာ သရဏာဒိဝိသယာ အညာဏာဒိသံကိလေသာ န ပဝတ္တန္တိ၊ ဧဝံ သောဓေန္တော။ ပရိပူရေန္တာတိ ယထာ သီလံ အခဏ္ဍာဒိဘာဝေန ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ အနူနံ၊ ဧဝံ ပရိပူရေန္တာ။

‘‘တထာ ¶ ပဋိပဇ္ဇန္တော’’တိ ဣမိနာ သတ္ထု မဟာပတိကာရဘာဝေါ ပရိပုဏ္ဏော ဒဿိတောတိ ပဌမဝါဒေ ‘‘ဒဿနာဘူမိဉ္စ ဘာဝနာဘူမိဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ယဿ အတ္ထာယာတိ ယဿ ယဿ ပဟာနတ္ထာယ။ တထာ ပဋိပန္နဿာတိ ယထာ အသုဘဇ္ဈာနာဒိံ ပါဒကံ ကတွာ အနာဂါမိမဂ္ဂါဒိအဓိဂမော ဟောတိ၊ တထာ ပဋိပန္နဿ။

ဝဓိတန္တိ ဃာတိတံ။

‘‘မနုဿဘူတော’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗာပရာပေက္ခံ ကတွာ ‘‘ပိတာ မနုဿဘူတော ခီဏာသဝေါ’’တိ စ တထာ ¶ ‘‘မာတာ မနုဿဘူတာ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဘေဒါနုရူပဿ သာဝနံ အနုဿာဝနံ၊ ဘေဒါနုရူပေန ဝါ ဝစနေန ဝိညာပနံ။

၅၇။ မနုဿတ္တန္တိ မနုဿဇာတိတာ။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တီတိ ပုရိသဘာဝေါ။ ဟေတူတိ မနောဝစီပဏိဓာနသိဒ္ဓိယာ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပဒါ။ သတ္ထာရဒဿနန္တိ သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝေါ။ ဂုဏသမ္ပတ္တီတိ အဘိညာသမာပတ္တိလာဘော။ အဓိကာရောတိ အတ္တနော သရီရနိရပေက္ခံ သတ္ထု ဥပကာရကရဏံ။ ဆန္ဒတာတိ ဗုဒ္ဓဘာဝါယ ဒဠှစ္ဆန္ဒတာ အနိဝတ္တိဓမ္မတာ။

န ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထီတိ ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတီ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၅၊ ၂။၃၄၁၊ ကထာ။ ၄၀၅၊ မဟာဝ။ ၁၁၊ မိ။ ပ။ ၄။၅။၁၁) ဣမိဿာ လောကဓာတုယာ ဌတွာ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော သာရိပုတ္တ၊ အတ္ထေတရဟိ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဘဂဝတော သမသမော သမ္ဗောဓိယန္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ‘နော’တိ ဝဒေယျ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁) ဝတွာ တဿ ကာရဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော၊ ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၁၆၁၊ အ။ နိ။ ၁။၂၇၇) ဣမံ သုတ္တံ ဒဿေန္တေန ဓမ္မသေနာပတိနာဝ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတံ ဣမံ လောကဓာတုံ ဌပေတွာ အညတ္ထ အနုပ္ပတ္တိ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော နာမ ဟောတိ ‘‘ဣဒံ ဗုဒ္ဓခေတ္တံ နာမာ’’တိ။

ဧဝံ ဌာနာဋ္ဌာနဘာဝံ ဂတာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန ဌာနဘူတာ၊ ဝုတ္တနယေန ဝါ အညေပိ ယထာရဟံ ဌာနာဋ္ဌာနဘာဝေန ပဝတ္တာ။ သတ္တပညတ္တိယာ ဥပါဒါနဘူတာတိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓေ ခန္ဓေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၅၈။ ဖလဿ ¶ ပစ္စက္ခကာရိတာတိ ‘‘ဣမဿ ကမ္မဿ ဣဒံ ဖလ’’န္တိ တံတံကမ္မဖလာဝဗောဓော။ အပ္ပဒါနာဘာဝေါတိ ပစ္စယသမဝါယေ ကမ္မဿ ဧကန္တတော ဖလုပ္ပာဒနံ။ တေနာဟ ‘‘ကတူပစိတာန’’န္တိ။

၅၉။ အဇ္ဈောသိတဝတ္ထုနာတိ တဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိဋ္ဌဝတ္ထုနာ။ ရူပဘဝအရူပဘဝါဒိနာတိ ဘဝတဏှာ ဝိယ သယံ ဒဿေတိ။

ခန္ဓတ္တယဝသေနာတိ ¶ သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယဝသေန။ ပဋိပဒါဝိဘာဂေနာတိ ‘‘သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ’’တိ အာဒိပဋိပဒါယ ဘေဒေန။

တတ္ထတတ္ထဂါမိနီတိ နိရယာဒိနိဗ္ဗာနန္တိ ဒွီသု ဂန္ဓဗ္ဗဋ္ဌာနေသု တတ္ထ တတ္ထေဝ ဂမနသီလာ။ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီတိ ယထာဝုတ္တေသု သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု စ ဂမနသီလာ။

သဉ္ဇီဝေါ ကာဠသုတ္တံ သင်္ဃာတော ရောရုဝေါ မဟာရောရုဝေါ တာပနော မဟာတာပနော အဝီစီတိ ဧတေ အဋ္ဌ မဟာနိရယာ။ ဧကေကဿ စတ္တာရိ စတ္တာရိ ဒွါရာနိ၊ ဧကေကသ္မိံ ဒွါရေ စတ္တာရော စတ္တာရော ဂူထနိရယာဒယောတိ ဧဝံ သောဠသ ဥဿဒနိရယေ ဝဏ္ဏေန္တိ။

သက္ကသုယာမာဒိကော ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ။ ပဇာပတိဝရုဏဤသာနာဒယော ဝိယ ဒုတိယာဒိဋ္ဌာနန္တရကာရကော ပရိစာရကော။

ကိလေသကာမပက္ခေတိ ‘‘သင်္ကပ္ပော ကာမော၊ ရာဂေါ ကာမော၊ သင်္ကပ္ပရာဂေါ ကာမောတိ (မဟာနိ။ ၁) ဧတ္ထ ဝုတ္တသင်္ကပ္ပဝသေန ဝုတ္တံ။ သောပိ ဟိ ဝိဗာဓတိ၊ ဥပတာပေတိ စာတိ ကိလေသတ္တသမ္ဘဝတော ကိလေသကာမော ဝုတ္တော၊ န ကိလေသဝတ္ထုဘာဝတော။ ကာမပဋိသံယုတ္တောတိ ကာမရာဂသင်္ခါတေန ကာမေန သမ္ပယုတ္တော၊ ကာမပဋိဗဒ္ဓါ ဝါ။ အညေသု စ ကာမပဋိသံယုတ္တေသု ဓမ္မေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဝိတက္ကေ ဧဝ ကာမသဒ္ဒေါ ဓာတုသဒ္ဒေါ နိရုဠှောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိတက္ကဿ ကာမသင်္ကပ္ပဝုတ္တိယာ သာတိသယတ္တာ။ ဧသ နယော ဗျာပါဒဓာတုအာဒီသု။ ပရဿ၊ အတ္တနော စ ဒုက္ခာပနံ ဝိဟိံသာ။ တံ တု မိစ္ဆာဟိ ဝိဟိံသာ။

ဗီဇာဒိဓာတုနာနတ္တဝသေန ခန္ဓာဒိနာနတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ခန္ဓောတိ ဒွိဓာဘူတဂ္ဂေါ။

၆၀။ အဇ္ဈာသယဓာတူတိ ¶ အဇ္ဈာသယသဘာဝေါ။ ယထာ ဂူထာဒီနံ သဘာဝေါ ဧသော ယံ ဂူထာဒီဟေဝ သံသန္ဒတိ၊ ဧဝံ ပုဂ္ဂလာနံ အဇ္ဈာသယဿေဝေသ သဘာဝေါ၊ ယံ ဒုဿီလာဒယော ဒုဿီလာဒိကေဟေဝ သံသန္ဒန္တိ။

သဒ္ဓါမူလကတ္တာ ကုသလကိရိယာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယံ သဒ္ဓါဝသေနာ’’တိအာဒိ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘သဒ္ဓါ ဗီဇ’’န္တိ (သု။ နိ။ ၇၇)။ ယံ လောဘဝသေန၊ သဒ္ဓါဝသေန စ ဒေါသဝသေန၊ သဒ္ဓါဝသေန စ မောဟဝသေန ¶ ၊ သဒ္ဓါဝသေန စာတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဝီရိယဝသေနာတိ သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယဝသေန။ ပညာဝသေနာတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိဝသေန။

အကုသလဿ ကမ္မဿ ကတောကာသတာယ ပါဠိယံ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ဝိပါကာဝရဏေန နိဝုတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပန နိဒဿနမတ္တံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ကမ္မာဝရဏာဒီဟိပိ နိဝုတတာယ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ တထာ ဟိ ယထာ ဒေဝဒတ္တံ ကောကာလိကံ သုနက္ခတ္တံ လိစ္ဆဝိပုတ္တန္တိ ဥဒါဟဋံ၊ ယဒိပိ ဘဂဝါ ပဋိဝေဓဿ အဋ္ဌာနတံ ဒိသွာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဒေသနံ န ဒေသေတိ၊ ဝါသနာဘာဂိယံ ပန တထာရူပဿ ဒေသေတိ ဧဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘သစ္စပ္ပဋိဝေဓ’’န္တိအာဒိမာဟ။ အဇာတသတ္တုအာဒီနန္တိ အာဒိသဒ္ဒေန သစ္စကာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တဿာပိ ဘဂဝါ အနာဂတေ ဝါသနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ သတ္ထာ ဟိ ‘‘အနာဂတေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ တတ္ထာယံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တော ပဗ္ဗဇိတွာ ကာဠဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထေရော နာမ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒေါ မဟာခီဏာသဝေါ ဘဝိဿတီတိ ဣဒံ ဒိသွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သော စ တထာ အဟောသီတိ။

အသမ္ပုဏ္ဏေတိ ဧကန္တတော ဝိပါကဒါနသမတ္ထတာဝသေန ပါရိပူရိံ အနုပဂတေ။ ဒိဋ္ဌုပနိဿယဒိဋ္ဌိသဟဂတဿ ကမ္မံ သန္ဓာယ ‘‘ကမ္မေ အသမ္ပုဏ္ဏေ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘ကိလေသန္တရာယ မိဿကံ ကမ္မန္တရာယံ ဒဿေတွာ’’တိ။

၆၁။ ဒိဋ္ဌိ ပနေတ္ထ ပဓာနဘာဝေန ပါဠိယံ ဂဟိတာ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ယထာ ပုဏ္ဏဉ္စ ဂေါဝတိကံ၊ အစေလဉ္စ ကုက္ကုရဝတိက’’န္တိ။ အသမ္ပုဏ္ဏတ္တာ ဧဝ ဟိ တဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနဿ တေသံ ဘဂဝါ ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ပုဏ္ဏ၊ ကမ္မာနီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၈၁) ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တာယ စ ဒေသနာယ တေ တံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာ သမ္မတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။

၆၂။ ပဂုဏတာယ ¶ ဝေါဒါနံ ပဂုဏဝေါဒါနံ။ တဒေဝ ပဌမဇ္ဈာနာဒီဟိ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဒုတိယဇ္ဈာနာဒိအဓိဂမဿ ပစ္စယတ္တာ ဝုဋ္ဌာနံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝုဋ္ဌာနံ ပဂုဏဝေါဒါန’’န္တိ။ ဘဝင်္ဂဝုဋ္ဌာနံ ဘဝင်္ဂုပ္ပတ္တိ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေ ဟိ ဥပ္ပန္နေ တံသမင်္ဂိသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော နာမ ဟောတိ။ သညာဝေဒယိတအပဂမော ဧဝ အပဂမဝိမောက္ခော။

ဣဒံ ဝုဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ ယထာဝုတ္တံ ကောသလ္လံ ဝုဋ္ဌာနဟေတုဘာဝတော ဝုဋ္ဌာနံ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝေါဒါနမ္ပိ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၂၈)။ ဣမာယ ပန ဝုဋ္ဌာနပါဠိယာ အသင်္ဂဟိတတ္တာ ¶ ‘‘နိရောဓသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာနံ ပါဠိမုတ္တကဝုဋ္ဌာနံ နာမာ’’တိ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၂၈) ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ‘‘နိရောဓတော ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌာန’’န္တိ ပါဠိယံ နတ္ထီတိ ဝဒေယျုံ၊ တေ ‘‘နိရောဓာ ဝုဋ္ဌဟန္တဿ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဖလသမာပတ္တိယာ အနန္တရပစ္စယေန ပစ္စယော’’တိ (ပဋ္ဌာ။ ၁။၁။၄၁၇) ဣမာယ ပါဠိယာ ပဋိသေဓေတဗ္ဗာ။

၆၃။ အယံ စဿ အာသယောတိ ဧတ္ထ အာသယဇာနနာဒိနာ ယေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ ယေဟိ ပရောပရေဟိ သတ္တာ ကလျာဏပါပါသယာဒိကာ ဟောန္တိ၊ တေသံ ပဇာနနံ ဝိဘာဝေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉ္စ ကတွာ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တအာသယာနုသယဉာဏာနံ ဝိသုံ အသာဓာရဏတာ၊ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တနာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏာနံ ဝိသုံ ဗလတာ စ သိဒ္ဓါ ဟောတိ။

ထာမဂတောတိ ဧတ္ထ ထာမဂမနံ နာမ အညေသံ အသာဓာရဏော ကာမရာဂါဒီနံ ဧဝ အာဝေဏိကော သဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ယတော ‘‘ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတီ’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၂၁) ဝုတ္တံ။

အာဝဇ္ဇနမတ္တေနေဝ သရတိ အာကင်္ခါယတ္တဝုတ္တိကတ္တာ။ ဝုတ္တဉှိ ‘‘အာကင်္ခပဋိဗဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏံ၊ မနသိကာရပဋိဗဒ္ဓံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏ’’န္တိအာဒိ (မဟာနိ။ ၁၅၆၊ စူဠနိ။ မောဃရာဇမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၈၅၊ ပဋိ။ မ။ ၃။၅)။ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝိယ ဟိ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော ဉာဏံ ပရိကမ္မနိရပေက္ခန္တိ။

၆၄။ ဥပက္ကိလေသဝိမုတ္တတ္တာတိ ဧတ္ထ စိတ္တာဒိ ဧဝ ဥပက္ကိလေသာ၊ နိဗ္ဗတ္တကဿ ဝါ ကမ္မဿ ပါရိဗန္ဓကိလေသာ။ ကသိဏကမ္မပရိကမ္မဈာနနိဗ္ဗတ္တနကသိဏဘာဝေါ စုဒ္ဒသဝိဓေန စိတ္တပရိဒမနံ အဘိညာဘိနီဟာရောတိ သဗ္ဗတ္ထာပိ ¶ ဝီရိယဗလဿ ဗဟူပကာရတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘ဝီရိယဘာဝနာဗလနိဗ္ဗတ္တ’’န္တိ။ ဒိဗ္ဗသဒိသတ္တာတိ ဒိဗ္ဗေ ဘဝန္တိ ဒိဗ္ဗံ၊ ယထာဝုတ္တံ ပသာဒစက္ခု၊ ဒိဗ္ဗံ ဝိယာတိ ဒိဗ္ဗံ၊ အဂ္ဂတံ အဘိညာဏံ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရော စတ္တာရိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ။ တေသံ ဝသေန နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဋိလဒ္ဓဗ္ဗတ္တာ ဒိဗ္ဗံ၊ တေန ဒိဗ္ဗဟေတုကတ္တာ ဒိဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿိတတ္တာတိ ရူပါဝစရစတုတ္ထဇ္ဈာနေန နိဿယပစ္စယေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ၊ တေန ဒိဗ္ဗနိဿိတံ ဒိဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ဒိဝုသဒ္ဒံ အက္ခရစိန္တကာ ကီဠာဒီသု ပဌန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘တံ သဗ္ဗံ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ။ ပုရိမာ ဟိ တယော အတ္ထာ ကီဠတ္ထဿ ဝသေန၊ ဣတရေ ဇုတိဂတိအတ္ထဝသေနေဝ ဒဿိတာတိ။

မနုဿူပစာရန္တိ မနုဿဂေါစရံ။ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကာ ဣတ္တရခဏတ္တာ ခဏပစ္စုပ္ပန္နဿ။ ‘‘အာသန္နစုတိကာ’’တိအာဒိနာ ¶ သန္တတိပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ‘‘စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘မောဟနိဿန္ဒယုတ္တတ္တာ’’တိအာဒိနာ သတ္တာနံ ဟီနပဏီတတ္တာဒိဘာဝဿ မောဟာဒိကမ္မနိဒါနဟေတုကတံ၊ နိဿန္ဒဖလတဉ္စ ဒဿေတိ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဿ ပါဒကံ ဧတေသန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကာနိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ သဟေဝ ဣဇ္ဈန္တီ’’တိ။ တာနိ ဟိဿ ပရိဘဏ္ဍဉာဏာနိ။

သမာဒီယန္တီတိ သမာဒါနာနိ၊ ကမ္မာနိ သမာဒါနာနိ ဧတေသန္တိ ကမ္မသမာဒါနာ။ သမာဒါတဗ္ဗနာနာဝိဓကမ္မာတိ အတ္ထော ပုရိမေ အတ္ထေ၊ ဒုတိယေ ပန ကမ္မာနိ သမာဒါပေန္တီတိ ကမ္မသမာဒါနာ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ ကမ္မသမာဒါနာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ၊ ဟေတုအတ္ထေ စေတံ ကရဏဝစနံ။

တံ ဝါစန္တိ တံ အရိယာနံ ဥပဝဒနဝါစံ။ တံ စိတ္တန္တိ သမုဋ္ဌာပကစိတ္တံ။ တံ ဒိဋ္ဌိန္တိ ယေန မိစ္ဆာဂါဟေန အရိယေ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ မိစ္ဆာဘိနိဝေသံ။ အယမ္ပေတ္ထ အတ္ထော – ယထာ နာမ ဟေတုသမ္ပန္နဿ ဘိက္ခုနော ဝိသုဒ္ဓံ သီလံ၊ သမာဓိဉ္စ သမ္ပာဒေတွာ ဌိတဿ ဒန္ဓော သတုပ္ပာဒေါ ခိပ္ပာဘိညာယ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညာ၊ သတိ ဝါ ဥပါဒိသေသေ အနာဂါမိတာ။ ဧဝမေဝံ ယော အရိယူပဝါဒီ ယထာဝုတ္တစိတ္တဒိဋ္ဌီဟိ အပက္ကမိတွာ အပ္ပတိရူပံ သဘာဝံ ‘‘မယာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဥပရိ ဝုတ္တ’န္တိ အစ္စယဒေသနာယ တေ န ခမာပေတိ၊ သော ကာယဿ ဘေဒါ နိရယေ ဧဝါတိ။ တေသု ပသန္နစိတ္တဿ ခမာပနဉှေတ္ထ တေသံ ဝါစာဒီနံ ပဟာနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါဝ။ ဣတော သာဝဇ္ဇတရံ နာမ အညံ နတ္ထိ သဗ္ဗာနတ္ထဝိဓာနတော၊ သဗ္ဗဟိတသုခပရိဓံသနတော စ။

ကာယဿ ¶ ဘေဒါတိ ဣဓ ကာယသဒ္ဒေါ အတ္တဘာဝပရိယာယောတိ အာဟ ‘‘ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓပရိစ္စာဂါ’’တိ။ တဒနန္တရန္တိ တဿ မရဏသင်္ခါတဿ ခန္ဓပရိစ္စာဂဿ အနန္တရံ။ အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓတ္ထော ပရသဒ္ဒေါ၊ အနောရိမဘူတဝတ္ထုဝိသယော ဝါ သိယာ၊ အဝဓိဝိသေသနမတ္တံ ဝါ။ တေသု ပုရိမံ သန္ဓာယာဟ ‘‘အဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓဂ္ဂဟဏေ’’တိ၊ ပစ္ဆိမဿ ပန ဝသေန ‘‘စုတိတော ဥဒ္ဓ’’န္တိ။

ဝုတ္တဝိပရိယာယေနာတိ ‘‘သုဋ္ဌု စရိတံ၊ သောဘနံ ဝါ စရိတ’’န္တိအာဒိနာ။ ဟနနန္တိ ဃာတနံ။

ကာရဏာကာရဏန္တိ ဌာနာဋ္ဌာနံ။ စေတနာစေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မေ နိရယာဒိနိဗ္ဗာနဂါမိပဋိပဒါဘူတေ ကမ္မန္တိ ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ကမ္မပရိစ္ဆေဒမေဝါ’’တိ။ ကမ္မဝိပါကန္တရံ ကမ္မဝိပါကဝိသေသော ကမ္မဝိပါကဿ ဝိဘာဂေါ။ အပ္ပေတုံ န သက္ကောတိ အဋ္ဌမနဝမဗလာနိ ဝိယ၊ တံသဒိသံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဝိယ ဝိကုဗ္ဗိတုံ၊ ဧတေနဿ ဗလသဒိသတဉ္စ နိဝါရေတိ။ ဈာနာဒိဉာဏံ ဝိယ ဝါ အပ္ပေတုံ ¶ ၊ ဝိကုဗ္ဗိတုဉ္စ။ ယဒိပိ ဟိ ဈာနာဒိပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏံ ဣဓ ဆဋ္ဌံ ဗလန္တိ တဿ သဝိတက္ကသဝိစာရတာ ဝုတ္တာ၊ တထာပိ ဈာနာဒီဟိ ဝိနာ ပစ္စဝေက္ခဏာ နတ္ထီတိ ဈာနာဒိသဟဂတံ ဉာဏံ တဒန္တောဂဓံ ကတွာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဈာနာဒိကိစ္စံ ဝိယ န သဗ္ဗံ ဗလကိစ္စံ ကာတုံ သက္ကောတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဈာနံ ဟုတွာ အပ္ပေတုံ၊ ဣဒ္ဓိ ဟုတွာ ဝိကုဗ္ဗိတုဉ္စ န သက္ကောတီ’’တိ (ဝိဘ။ မူလဋီ။ ၈၃၁) ဝုတ္တံ၊ န ပန ကဿစိ ဗလဿ ဈာနဣဒ္ဓိဘာဝေါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

ဝိစယဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ

၆၅။ ပဋိပက္ခပဋိဗာဠှာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇိတုမေဝ န သက္ကောန္တိ၊ ဥပ္ပန္နာပိ သမ္မဒေဝ အတ္တနော ကိစ္စံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ အနုပ္ပန္နသဒိသာတိ ပဋိပက္ခနိဝါရဏေန ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ကိစ္စကရဏဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘မနစ္ဆဋ္ဌာနိ…ပေ… ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိဟရန္တဿာတိ ဝိဟရဏဟေတု။ ဝိဟရန္တောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော၊ တေန ရက္ခိတစိတ္တတာ ဝုတ္တနယေန ဧကန္တတော သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရတာယ စ သံဝတ္တတီတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တနယေနာတိ ¶ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပာနံ အဝသရံ အဒတွာ ဝိသောဓိတနေက္ခမ္မာဒိဝိတက္ကတာယ။ အဝိပရီတမေဝါတိ ကာယာဒိအသုဘာဒိတော အာဒါနံ။ ဝိနိပါတဘယန္တိ ဒုဂ္ဂတိဘယံ။ သဗ္ဗောပိ စာယမတ္ထောတိ ‘‘သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဘဝိဿတီ’’တိအာဒီသု အတ္ထော ယုတ္တိယာ ယုတ္တော ဧဝ အနရူပကာရဏဘာဝတော။

ယုတ္တိဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတာဒိဝဏ္ဏနာ

၆၆။ ယသ္မာ ဝါ သံကိလေသတော ရက္ခိတစိတ္တဿ တီဏိ သုစရိတာနိ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ရက္ခိတစိတ္တဿာတိ ဧတ္ထ ယာယံ ရက္ခိတစိတ္တတာ၊ သာ ကာယသုစရိတာဒီနံ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တာဓီနန္တိ အတ္တပရာဓီနံ။

တတော ဧဝါတိ ကာရဏဂ္ဂဟဏေန ဖလဿ ဂဟိတတ္တာ ဧဝ။

၆၈။ တတ္ထ ¶ ဣတိသဒ္ဒေါတိ ‘‘ပရိပါလီယတီ’’တိ ဣတိသဒ္ဒေါ။

၇၃-၄။ ပါဠိယံ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ တီဟိ ခန္ဓေဟိ သင်္ဂဟိတာနီတိ ဧတ္ထ သဒ္ဓါဝီရိယသတိန္ဒြိယေဟိ ပါတိမောက္ခာဒိ တိဝိဓံ သီလံ ဂဟိတံ သောဓေတဗ္ဗတ္တာ။ တေသန္တိ တေဟိ သီလက္ခန္ဓော သင်္ဂဟိတော။ သမာဓိပညိန္ဒြိယေဟိ သမာဓိပညာက္ခန္ဓာ ဂဟိတာတိ ပါကဋောယမတ္ထော၊ တထာ သေသမ္ပီတိ အာဟ ‘‘ဣတော ပရေသု…ပေ… ဝုတ္တနယမေဝါ’’တိ။

၇၆။ ဟေတုဟေတုသမုပ္ပန္နပစ္စယပစ္စယုပ္ပန္နသင်္ခါတဿာတိ ဧတ္ထ ဟေတုပစ္စယဝိဘာဂေါ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။

ပဒဋ္ဌာနဟာရသမ္ပာတာဒိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

မိဿကဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ယသ္မာ သုတ္တေသု ဟာရာနံ ယောဇနာနယဒဿနတ္တာ ဟာရသမ္ပာတဒေသနာ ဟာရဝိဘင်္ဂဒေသနာ ဝိယ န ဟာရသရူပမတ္တဒဿနတ္တာ၊ တသ္မာ ပေဋကောပဒေသေ ¶ အာဂတနယာနုသာရေန အပရေဟိ ဝိပရိယာယေဟိ ဟာရသမ္ပာတယောဇနာဝိဓိံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝိဇ္ဇာဝိဇ္ဇာယ ကုသလာကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ အလောဘာဒေါသလောဘဒေါသာပိ ပရမ္ပရဘာဝေန ပဝတ္တန္တိ နိဒါနဘာဝတောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဆ ဓမ္မာ…ပေ… မူလာနီ’’တိ အာဟ။ ယထာ စ နိဒါနဘာဝေန ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ၊ ဧဝံ အတ္တနော ဝသေဝတ္တနေနာပိ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ လဗ္ဘတေဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘သာဓိပတိကာနံ အဓိပတိ၊ သဗ္ဗစိတ္တုပ္ပာဒါနံ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ။ အလောဘဿာတိ အလောဘယုတ္တဿ စိတ္တုပ္ပာဒဿ။ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒေနာတိ ကုသလစ္ဆန္ဒေန။ နေက္ခမ္မသဒ္ဒေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒီသု နိရုဠှော။ ဝုတ္တဉှိ –

‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဌမံ ဈာနံ၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ ဝိပဿနာ၊

သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ၊ ‘နေက္ခမ္မ’န္တိ ပဝုစ္စရေ’’တိ။ (ဣတိဝု။ အဋ္ဌ။ ၁၀၉၊ ဒီ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၃၅၉၊ အ။ နိ။ ဋီ။ ၂။၂။၆၆) –

တေသု ¶ ဣဓ ကုသလာ ဓမ္မာ အဓိပ္ပေတာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလစ္ဆန္ဒေနာ’’တိ။ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒေန ဥပနိဿယဘူတေန၊ န အဓိပတိဘူတေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အလောဘပ္ပဓာနော စေ စိတ္တုပ္ပာဒေါ ဟောတိ၊ နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒေန ဥပနိဿယဘူတေန မနော တဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟောတိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။

ယဒဂ္ဂေန တေသံ ဓမ္မာနံ မနော ပုဗ္ဗင်္ဂမံ၊ တဒဂ္ဂေန တေသံ ဇေဋ္ဌံ၊ ပဓာနဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ‘‘မနောသေဋ္ဌာတိ မနော တေသံ ဓမ္မာန’’န္တိအာဒိ။ မနောမယတာ မနေန ကတာဒိဘာဝေါ၊ သော စ မနဿ တေသံ သဟဇာတာဒိနာ ပစ္စယဘာဝေါ ဧဝါတိ ဝုတ္တံ ‘‘မနောမယာတိ…ပေ… ပစ္စယော’’တိ။ တေ ပနာတိ ဧတ္ထ ပန-သဒ္ဒေါ ဝိသေသတ္ထဒီပကော၊ တေနေတံ ဒဿေတိ – ယဒိပိ တေသံ ဓမ္မာနံ ဆန္ဒာဒယောပိ ပစ္စယာ ဧဝ၊ ဣန္ဒြိယာဒိပစ္စယေန ပန သဝိသေသံ ပစ္စယဘူတဿ မနဿေဝ ဝသေနေဝ ဝုတ္တံ ‘‘မနောမယာ’’တိ။ တတ္ထ ဆန္ဒသမုဒါနီတာတိ ယထာဝုတ္တနေက္ခမ္မာဒိဆန္ဒေန သမ္မာ ဥဒ္ဓမုဒ္ဓံ နီတာ၊ တတော သမုဒါဂတာတိ အတ္ထော။ တတော ဧဝ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒိတော သမုပ္ပန္နတ္တာ အနာဝိလသင်္ကပ္ပသမုဋ္ဌာနာ။ တဇ္ဇာမနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿေန သဟာဓိဋ္ဌာနတော ဖဿသမောဓာနာ။ ‘‘ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ မနောကမ္မန္တိ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂစောပနံ အကတွာ သဒ္ဓါသမန္နာဂတေန ပသန္နေန မနသာ ပဝတ္တံ ဣဒံ ကုသလံ မနောကမ္မံ။ တံ ပန ¶ အနဘိဇ္ဈာသဟဂတံ၊ အဗျာပါဒသဟဂတံ၊ သမ္မာဒိဋ္ဌိသဟဂတန္တိ တိဝိဓံ ဟောတိ။

ဘာသတီတိ အဝိသံဝါဒနာဒိနာ ဝါစင်္ဂစောပနာဝသေန ပဝတ္တေန္တိယာ ဝစီဝိညတ္တိယာ သာဓေတဗ္ဗံ သာဓေတီတိ အတ္ထော၊ တေန ကာယဒွါရတော ပဝတ္တကုသလဝစီကမ္မမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘ဝစီဝိညတ္တိဝိပ္ဖာရတော၊ တထာ သာဒိယနတော စ ဘာသတီ’’တိ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဝစီကမ္မံ သစ္စာဒိဝသေန စတုဗ္ဗိဓံ။ ကရောတီတိ အတ္တနော၊ ပရေသဉ္စ ဟိတာဟိတာနိ ကာရဏာကာရဏေဟိ ကာယင်္ဂစောပနာဝသေန ပဝတ္တေန္တိယာ ကာယဝိညတ္တိယာ သာဓေတဗ္ဗံ သာဓေတီတိ အတ္ထော၊ တေန ဝစီဒွါရတော ပဝတ္တကုသလကာယကမ္မမ္ပိ သင်္ဂဟိတံ ဟောတိ။ တထာ စ ဝက္ခတိ ‘‘ကာယဝိညတ္တိဝိပ္ဖာရတော၊ တထာ သာဒိယနတော စ ကရောတီ’’တိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၆ မိဿကဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ)။ ကမ္မပထဝသေန ဂယှမာနေ ပါဏာတိပါတာဒိဝသေန တံ တိဝိဓံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဣတိ ဒသကုသလကမ္မပထာဒဿိတာ’’တိ။ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုဝသေနာပိ ဂါထာယ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘သော ပသန္နစိတ္တော’’တိအာဒိ။ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ ကေဝလံ မနသာ ပဝတ္တတီတိ အနိယမတ္ထော ဝါ-သဒ္ဒေါ။ တထာ စေဝ သံဝဏ္ဏိတံ။

ဒသဝိဓဿ ကုသလကမ္မဿာတိ ဒသဝိဓဿ ကုသလကမ္မပထကမ္မဿ၊ ဝက္ခမာနနယေန ဝါ ဒသပုညကိရိယဝတ္ထုသင်္ခါတဿ ¶ ကုသလကမ္မဿ။ နနု တတ္ထ ဒါနာဒိမယံ တိဝိဓမေဝ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဝုတ္တန္တိ? သစ္စံ၊ တံ ပန ဣတရေသံ တဒန္တောဂဓတ္တာ။

‘‘သုခမနွေတီ’’တိ သင်္ခေပေန ဝုတ္တံ သုခါနုဂမံ ဝိတ္ထာရေန ဒဿေန္တော ‘‘ဣဓဿု ပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံ သန္တန္တိ ဧဝံ ဘူတံ၊ အပ္ပဟီနာနုသယော ဟုတွာ သုခဝေဒနီယဖဿသမ္ဘူတန္တိ အတ္ထော။

တတ္ထ ‘‘ယံ မနော’’တိအာဒိနာ ဂါထာတ္ထဝသေန စတုသစ္စံ နိဒ္ဓါရေတိ။ အာဒိတော ဝဝတ္ထာပိတေသု ခန္ဓာဒီသု ခန္ဓမုခေန သစ္စာနံ ကထိတတ္တာ သတ္တာနံ ဘိန္နရုစိဘာဝတော နာနာနယေဟိ ဝိပဿနာဘူမိကောသလ္လတ္ထံ၊ ပုဗ္ဗာပရသမ္ဗန္ဓဒဿနတ္ထဉ္စ ဧဝံ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ…ပေ… နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ သစ္စမုခေန အဿာဒါဒိကေ နိဒ္ဓါရေတွာ ဒေသနာဟာရသမ္ပာတံ ယောဇေတုံ ‘‘တတ္ထ သမုဒယေနာ’’တိအာဒိမာဟ၊ တံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယဉှေတ္ထ အညမ္ပိ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယတ္တာ၊ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

မနနလက္ခဏေတိ ¶ မနနလက္ခဏဟေတု။ ‘‘မနနလက္ခဏေနာ’’တိ ဝါ ပါဌော။ ဤဟာဘာဝတော ဗျာပါရာဘာဝတော။ ယေန ပသာဒေန သမန္နာဂတတ္တာ မနော ‘‘ပသန္နော’’တိ ဝုတ္တော၊ တဿ ပသာဒဿ ကိစ္စံ မနေ အာရောပေတွာ အာဟ ‘‘အကာလုသိယတော၊ အာရမ္မဏဿ ဩကပ္ပနတော စ ပသန္နေနာ’’တိ။ တထာ သာဒိယနတောတိ ဝါစာယ ဝတ္တဗ္ဗံ အဝတွာဝ ဖဿသာဒိယနတော အနုဇာနတော။ ဒုတိယေ တထာ သာဒိယနတောတိ ကာယေန ကာတဗ္ဗံ ယထာ ကတံ ဟောတိ၊ တထာ ဝါစာယ သံဝိဓာနတော။ တထာ ပသုတတ္တာတိ ယထာ သုခမနွေတိ၊ တထာ ဥပစိတတ္တာ ဧဝါတိ အတ္ထော။ တတောတိ တတော ကာရဏာ၊ မနသာ ပသန္နေန၊ ဘာသနေန၊ ကရဏေန စ ဟေတုနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနညတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထေ။ တတောတိ တတော ဧဝ။ ယော ဟိ ပသန္နမနော တေန ယံ ဘာသနံ၊ ကရဏဉ္စ၊ တတော ဧဝ နံ သုခမနွေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာတဘာဝတောတိ သာတဝေဒနာဘာဝတော။ ဣဋ္ဌဘာဝတောတိ မနာပဘာဝတော။ ကမ္မတော ဝိပါကုပ္ပတ္တိဖလဒါနသမတ္ထဘာဝေန ကမ္မဿ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ဝိပါကဿေဝ အနိဗ္ဗတ္တတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကတူ…ပေ… အနွေတီတိ ဝုတ္တ’’န္တိ ကာရဏာယတ္တ ဝုတ္တိတောတိ ကတဘာဝဟေတုကတ္တာ ကမ္မဿာတိ အဓိပ္ပာယော။ အသင်္ကန္တိတောတိ ယသ္မိံ သန္တာနေ ကမ္မံ နိဗ္ဗတ္တံ၊ တဒညသန္တာနာ သင်္ကမနတော။

အာဓိပစ္စယောဂတောတိ သဟဇာတာဓိပတိဝသေန အာဓိပစ္စယုတ္တတ္တာ။ သဟဇာတဓမ္မာနဉှိ တံသမ္ပယုတ္တဿ မနဿ ဝသေန ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ ဣဓာဓိပ္ပေတာ။ တတော ဧဝါတိ အာဓိပစ္စယောဂတော ဧဝ။ မနဿာတိ ဥပယောဂတ္ထေ သာမိဝစနံ။ တေသံ ဓမ္မာနန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ကုသလဘာဝေါ ယုဇ္ဇတိ ပသာဒဿ ယောနိသောမနသိကာရဟေတုကတ္တာ ¶ ။ နနု ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏေသု တေသံ သာဝကာနံ သဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ? နာယံ သဒ္ဓါ၊ တဒါကာရာ ပန အကုသလာ ဓမ္မာ တထာ ဝုစ္စန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နာယံ ပသာဒေါ’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၆ မိဿကဟာရသမ္ပာတဝဏ္ဏနာ)။ သုခံ အနွေတီတိ ယုဇ္ဇတိ ကမ္မဿ ဖလဒါနေ သမတ္ထဘာဝတော။ ယထာ ဟိ ကတံ ကမ္မံ ဖလဒါနသမတ္ထံ ဟောတိ၊ တထာ ကတံ ဥပစိတန္တိ ဝုစ္စတီတိ။

မနောပဝိစာရာ ဣဓ နေက္ခမ္မသိတာ သောမနဿူပဝိစာရာ၊ ဥပေက္ခူပဝိစာရာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ ကုသလာဓိကာရတ္တာ။ တေ ပန ယသ္မာ စိတ္တံ နိဿာယေဝ ပဝတ္တန္တိ၊ နာနိဿာယ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘မနော မနောပဝိစာရာနံ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ကုသလပက္ခဿ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ကုသလော တာဝ ဖဿော ကုသလဿ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ ¶ သညာက္ခန္ဓဿ သင်္ခါရက္ခန္ဓဿ သဟဇာတာဒိနာ ပစ္စယော ဟောတိ။ ‘‘ဖုဋ္ဌော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝေဒေတိ၊ ဖုဋ္ဌော သဉ္ဇာနာတိ၊ ဖုဋ္ဌော စေတေတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၄။၉၃) ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝေဒနာဒီနမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဒ္ဓါဒီနမ္ပိ ပစ္စယဘာဝေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ သဗ္ဗဿာတိ စတုဘူမကဿ။ ကာမာဝစရာ ဟိ ကုသလာ ဓမ္မာ ယထာရဟံ စတုဘူမကဿာပိ ကုသလဿ ပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ ဧဝံ ဣတရဘူမကာပိ။

‘‘ပသန္နေန မနသာ ဘာသတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသေသတော သမ္မာဝါစာပစ္စယံ ဘာသနံ ဣဓာဓိပ္ပေတန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဘာသတီတိ သမ္မာဝါစာ’’တိ။ တတ္ထာယမဓိပ္ပာယော ‘‘ဘာသတီတိ ယမိဒံ ပဒံ၊ ဣမိနာ သမ္မာဝါစာ ဂဟိတာ ဟောတီ’’တိ။ ကရောတီတိ သမ္မာကမ္မန္တောတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သုပရိသုဒ္ဓေ ကာယဝစီကမ္မေ ဌိတဿ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ၊ န ဣတရဿာတိ ဝုတ္တံ ‘‘တေ သမ္မာအာဇီဝဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ တတ္ထ တေတိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာ။ ယသ္မာ ပန အာဇီဝဋ္ဌမကေ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ဥပ္ပန္နာနုပ္ပန္နာနံ အကုသလဓမ္မာနံ ပဟာနာနုပ္ပာဒနာနိ၊ အနုပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ ကုသလဓမ္မာနံ ဥပ္ပာဒနပါရိပူရိယာ စ သမ္ဘဝန္တိ၊ တထာ သမ္မာဝါယာမေ ဌိတဿေဝ ကာယာဒီသု သုဘသညာဒိဝိဒ္ဓံသိနီ သမ္မာသတိ သမ္ဘဝတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘သမ္မာအာဇီဝေါ…ပေ…ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဇေဋ္ဌကသီလံ ပါတိမောက္ခသံဝရော၊ သဒ္ဓါသာဓနော စ သောတိ အာဟ ‘‘တံ သီလဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။

တေသန္တိ ကာယဝစီကမ္မာနံ။ ကမ္မပစ္စယတာယာတိ ကုသလကမ္မဟေတုကတာယ။

ပဒတ္ထော စ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘မနနတော အာရမ္မဏဝိဇာနနတော’’တိအာဒိနာ။

အယံ ¶ အာဝဋ္ဋောတိ အယံ သဘာဂဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနဝသေန အာဝဋ္ဋော။ ဧတ္ထ ဟိ ကုသလမူလသမ္မတ္တမဂ္ဂါဒိနိဒ္ဓါရဏာ သဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနာ။ အဝိဇ္ဇာဘဝတဏှာနံ နိဒ္ဓါရဏာ ဝိသဘာဂဓမ္မာဝဋ္ဋနာ။

ဝိဘတ္တိဟာရေ ပဒဋ္ဌာနဘူမိဝိဘာဂါ ဝုတ္တနယာ၊ သုဝိညေယျာ စာတိ ဓမ္မဝိဘာဂမေဝ ဒဿေန္တော ‘‘နယိဒ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘နယိဒံ ယထာရုတဝသေန ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ သုတ္တဿ နေယျတ္ထတံ ဝတွာ ‘‘ယောဟီ’’တိအာဒိနာ တံ ဝိဝရတိ။ ‘‘ဒုက္ခမေဝ အနွေတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တံ၊ နနု ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဟိတေသိတာ ကုသလမေဝါတိ? နယိဒမီဒိသံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အဓမ္မံ ပန ဓမ္မောတိ၊ ဓမ္မဉ္စ ပန ¶ အဓမ္မောတိ ဒီပနေန လောကဿ သဗ္ဗာနတ္ထဗီဇဘူတေသု သကလဟိတသုခုပါယပဋိက္ခေပကေသု တိတ္ထကရေသု အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနဝသေန ပဝတ္တမိစ္ဆာဓိမောက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ယော ဟိ လောကေ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ပုညံ ကာတုကာမံ ပါပိကံ ဒိဋ္ဌိံ နိဿာယ ပဋိဗာဟတိ၊ သောပိ ဂါရယှော၊ ကိမင်္ဂံ ပန အရိယဝိနယေ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပဋိဗာဟန္တေသူတိ ဒုက္ခဖလာဝ တတ္ထ သမ္ဘာဝနာပသံသာ ပယိရုပါသနာ။ တထာ ဟိ ဝုတ္တံ – ‘‘န ခေါ အဟံ၊ မောဃပုရိသ၊ အရဟတ္တဿ မစ္ဆရာယာမိ၊ အပိစ တုယှေဝေတံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ…ပေ… ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၃။၇)၊ ‘‘ယော နိန္ဒိယံ ပသံသတိ (သု။ နိ။ ၆၆၃၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၈၀၊ ၁၈၁၊ အ။ နိ။ ၄။၃၊ နေတ္တိ။ ၉၂)၊ သဗ္ဗဿာပိ အနတ္ထဿ မူလံ ဗာလူပသေဝနာ’’တိ စ။

ဣဒဉှိ သုတ္တန္တိ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ…ပေ…ပဒ’’န္တိ (ဓ။ ပ။ ၁၊ ၂) ပဌမံ ဂါထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဧတဿာတိ သံဝဏ္ဏိယမာနသုတ္တဿ။

ကိစ္စပညတ္တီတိ အဓိပတိပစ္စယသင်္ခါတဿ ကိစ္စဿ ပညာပနံ။ ပဓာနပညတ္တီတိ ပဓာနဘာဝဿ ပညာပနာ။ သဟဇာတပညတ္တီတိ တေသံ ဓမ္မာနံ မနသာ သဟဘာဝပညာပနာ။

မဟာဘူတာတီတိ ဣတိသဒ္ဒေါ အာဒိအတ္ထော၊ တေန မဟာဘူတာဝိနာဘာဝီ သဗ္ဗော ရူပဓမ္မော သင်္ဂယှတိ။

‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ’’တိ သမာသပဒေ ‘‘မနော’’တိ ပဒံ တဒဝယဝမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘နေဝ ပဒသုဒ္ဓီ’’တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ ပဒသုဒ္ဓီ’’တိ။ ‘‘ဆာယာဝ အနပါယိနီ’’တိ ဣဒံ သုခါနုဂမဿ ဥဒါဟရဏမတ္တံ၊ န ယထာဓိပ္ပေတတ္ထပရိသမာပနံ။ ‘‘သုခမနွေတီ’’တိ ပန ယထာဓိပ္ပေတတ္ထပရိသမာပနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဒသုဒ္ဓိ စေဝ အာရမ္ဘသုဒ္ဓိ စာ’’တိ။

ဧကတ္တတာတိ ¶ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာဒိသာမညံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဝေမတ္တတာ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ’’တိအာဒိနာ သာမညတော ဝုတ္တဓမ္မေ ပသာဒေါ ဓာရဏာယ နိဝတ္တေတွာ ပသန္နသင်္ခါတေ ဝိသေသေ အဝဋ္ဌာပနတော။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပသာဒေါ သိနေဟသဘာဝေါ၊ အဿဒ္ဓိယံ ဝိယ လူခသဘာဝံ ဒေါသံ ဝိနောဒေတီတိ အာဟ ‘‘ဗျာပါဒဝိက္ခမ္ဘနတော’’တိ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ သဒ္ဓေယျဝတ္ထုံ သန္ဓာယာဟ။ ဩကပ္ပနတောတိ အာရမ္မဏံ အနုပဝိသိတွာ အနုပက္ခန္ဒိတွာ သဒ္ဒဟနတော။

ဒေယျဓမ္မာဒယောတိ ¶ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန သံဝေဂဟိရောတ္တပ္ပကသိဏမဏ္ဍလာဒယော သင်္ဂယှန္တိ။ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒယောတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဣဋ္ဌမဇ္ဈတ္တာရမ္မဏာ၊ ဒွါရဓမ္မာ၊ မနသိကာရောတိ ဧဝမာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တထာ ဖဿောတိ ယထာ ဝေဒနာဒီနံ ဣဋ္ဌာရမ္မဏာဒယော ပစ္စယော၊ ဧဝံ ဖဿောပီတိ ပစ္စယတာသာမညမေဝ ဥပသံဟရတိ တထာ-သဒ္ဒေါ။ ဝေဒနာဒီနန္တိ ဟိ ဝေဒနာဒယော တယော ခန္ဓာ ဂဟိတာ။ ဝိညာဏဿ ဝေဒနာဒယောတိ နာမရူပံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

‘‘သီလမယဿ အဒေါသော ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တံ ခန္တိပဓာနတ္တာ သီလဿ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ အနုယုဉ္ဇတိ ဥပ္ပာဒေတိ။ သောတိ ဧဝံ ကုသလစိတ္တံ ဘာဝေန္တော။ ‘‘အနုပ္ပန္နာန’’န္တိအာဒိနာ ဘာဝနာပဟာနသမာရောပနာနိ ဒဿေန္တော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဝသေန ဂါထာယ အတ္ထံ ဝိစိနိတွာ သမာရောပေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ ဝါသနာဘာဂိယဝသေန ပဒဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသေ ဥဒါဟရီယတိ။

ဧဝံ ‘‘မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ’’တိ ဂါထာယ ဝသေန ဟာရသမ္ပာတယောဇနာဝိဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဂါထာန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘တထာ ဒဒတော ပုည’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဘာဝနာမယန္တိ ပညာဘာဝနာမယံ။

‘‘အလောဘော ကုသလမူလ’’န္တိအာဒိ ဒါနာဒီနံ အလောဘာဒိပဓာနတ္တာ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗတ္ထ စ ‘‘ဝုတ္တ’’န္တိ ပဒံ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တေသန္တိ ရာဂါဒီနံ။ နိဿရဏန္တိ စ ပရိနိဗ္ဗာနမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

ပရိစ္စာဂသီလော အလောဘဇ္ဈာသယော ကာမေသု အာဒီနဝဒဿာဝီ သမ္မဒေဝ သီလံ ပရိပူရေတီတိ အာဟ ‘‘ဒဒတော…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဣဓ ဩဠာရိကာ နာမ ကိလေသာ ဝီတိက္ကမာဝတ္ထာနံ၊ တပ္ပဟာနံ တဒင်္ဂပ္ပဟာနေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မဇ္ဈိမာနန္တိ ပရိယုဋ္ဌာနာဝတ္ထာနံ။ သုခုမာနန္တိ အနုသယာဝတ္ထာနံ။ ကတာဝီဘူမိ န္တိ ခီဏာသဝဘူမိံ။

ဒဒတောတိ မဂ္ဂသဟဂတေန အလောဘေန သဒေဝကဿ လောကဿ အဘယဒါနံ ဒဒတော။ ပုညန္တိ လောကုတ္တရကုသလံ။ ¶ သံယမတောတိ မဂ္ဂပရိယာပန္နေဟိ သမ္မာဝါစာကမ္မန္တာဇီဝေဟိ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာဒိသံကိလေသတော မဂ္ဂသံယမေန သံယမန္တဿ။ ဝေရန္တိ ပါဏာတိပါတာဒိပါပံ။ ကုသလောတိ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ ကုသလော ဝိစက္ခဏော။ ဇဟာတိ ပါပကန္တိ တေဟိ တေဟိ မဂ္ဂေဟိ တံ တံ ပဟာတဗ္ဗံ ပါပဓမ္မံ ဩဓိသော ဇဟာတိ သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ တေနာဟ ‘‘မဂ္ဂေါ ဝုတ္တော’’တိ။

‘‘ဒဒတော’’တိအာဒိနာ ¶ ပုဗ္ဗေ အဝိဘာဂေန ကုသလမူလာနိ ဥဒ္ဓဋာနီတိ ဣဒါနိ ဝိဘာဂေန တာနိ ဥဒ္ဓရန္တော ‘‘လောကိယကုသလမူလ’’န္တိအာဒိမာဟ။

ပုထုဇ္ဇနဘူမိ သေက္ခဘူမိ ဒဿိတာ ပဟာနဿ ဝိပ္ပကတဘာဝဒီပနတော။ အသေက္ခဘူမိ ဒဿိတာ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဒီပနတော။

သဂ္ဂဂါမိနီ ပဋိပဒါ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိ။

ပုညေ ကထိတေ ပုညဖလမ္ပိ ကထိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဒတော…ပေ… ဒေသနမာဟာ’’တိ။ သစ္စကမ္မဋ္ဌာနေန ဝိနာ သံကိလေသပ္ပဟာနံ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ကုသလော…ပေ… ဒေသနမာဟာ’’တိ။

ဝေရသဒ္ဒေါ အဒိန္နာဒါနာဒိပါပဓမ္မေသုပိ နိရုဠှောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗာနိပိ သိက္ခာပဒါနိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနီ’’တိ။ ဒွေပိ ဝိမုတ္တိယော သေက္ခာသေက္ခဝိမုတ္တိယော၊ သဥပါဒိသေသအနုပါဒိသေသဝိမုတ္တိယော စ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ ‘‘နိဗ္ဗုတောတိ ဒွေ နိဗ္ဗာနဓာတုယော’’တိအာဒိ (နေတ္တိ။ အဋ္ဌ။ ၇၆)။

ကာရဏူပစာရေန၊ ကာရဏဂ္ဂဟဏေန ဝါ ဖလံ ဂဟိတန္တိ အာဟ ‘‘ဒွေ သုဂတိယော’’တိအာဒိ။ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋသမ္ပတ္တိယော ဣမိဿာ ဒေသနာယ ဖလံ၊ တဿ ဒါနံ သီလံ ဘာဝနာ ဥပါယော၊ ‘‘သမ္ပတ္တိဒွယံ ဣစ္ဆန္တေန ဒါနာဒီသု အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ အယမေတ္ထ ဘဂဝတော အာဏတ္တီတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဖလာဒီနိ ယထာရဟံ ဝေဒိတဗ္ဗာနီ’’တိ။

ဝိစယောတိ ဝိစယဟာရသမ္ပာတော၊ သော ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော ဣတော ပရေသုပိ။ ‘‘တိဝိဓမ္ပိ ဒါနမယ’’န္တိအာဒိနာ ပဒတ္ထဝိစယံ ဒဿေတိ၊ တေန အဿာဒါဒယော၊ ဣတရေ စ ဝိစယဟာရပဒတ္ထာ ¶ အတ္ထတော ဝိစိတာ ဧဝ ဟောန္တီတိ။ ရူပါဒိအာရမ္မဏဿ ပရိစ္စာဂေါ ဝုတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ သဗ္ဗောတိ သကလော အနဝသေသတော ကိစ္စဿ ဝုတ္တတ္တာ။

ဒါနာဘိရတဿ စာဂါဓိဋ္ဌာနံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဒဒတော…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ဝိရတိသစ္စေ၊ ဝစီသစ္စေ စ တိဋ္ဌတော သစ္စာဓိဋ္ဌာနံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘သံယမ…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ ကောသလ္လယောဂတော စ ပါပပ္ပဟာနတော စ ပညာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ကုသလော…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။ အနဝသေသရာဂါဒီသု ပဟီနေသု ဥပသမော ဥပဋ္ဌိတော နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ရာဂ…ပေ… ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ။

ကုသလောတိ ¶ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနေန ကောသလ္လသမ္မာဒိဋ္ဌိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ကုသလော…ပေ… မဂ္ဂင်္ဂါဒိဘာဝေန ဧကလက္ခဏတ္တာ’’တိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဗောဓိပက္ခိယဘာဝါဒိံ သင်္ဂဏှာတိ။ ခေပေတဗ္ဗဘာဝေနာတိ ပဟာတဗ္ဗဘာဝေန။

အဝေရတန္တိ အသပတ္တတံ။ ကုသလဓမ္မေဟီတိ အနဝဇ္ဇဓမ္မေဟိ၊ ဖလနိဗ္ဗာနေဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဒါနဿ မဟပ္ဖလတာ၊ သီလာဒိဂုဏေဟိ သတ္ထု အနုတ္တရဒက္ခိဏေယျဘာဝေါ၊ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနန္တိ ဣမေသံ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဣမဿ ဒါနဿ နိဒါနန္တိ အယမတ္ထော ပါဠိယံ နိရုဠှောဝ။ နိဗ္ဗစနနိဒါနသန္ဓယော သုဝိညေယျာဝါတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗစနနိဒါနသန္ဓယော ဝတ္တဗ္ဗာ’’တိ။

ပဋိပက္ခနိဒ္ဒေသေန သမုဒယောတိ ဒေသနတ္ထံ ပဋိပက္ခနိဒ္ဒေသနေန နိဒ္ဓါရိတော အယံ မစ္ဆရိယာဒိသံကိလေသပက္ခိကော သမုဒယော။ အလောဘေန…ပေ… ဒါနာဒီဟီတိ ယေဟိ အလောဘာဒီဟိ ဒါနာဒယော ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ၊ တာနိ ဒါနာဒိဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာနီတိ ကုသလမူလာနိ နိဒ္ဓါရေတိ ‘‘ဣမာနိ တီဏိ ကုသလာနီ’’တိ။ တေသန္တိ ကုသလမူလာနံ။

ဘယဟေတု ဒေတိ ပဏ္ဏာကာရာဒိဝသေန။ ရာဂဟေတု ဒေတိ သဘာဂဝတ္ထုဿ။ အာမိသကိဉ္စိက္ခဟေတု ဒေတိ လဉ္ဇာဒိဝသေန။ အနုကမ္ပန္တော ဝါ ကရုဏာခေတ္တေ။ အပစယမာနော ဂုဏခေတ္တေ၊ ဥပကာရခေတ္တေ ဝါ။ ဘယူပရတောတိ ဘယေန ဩရတော။ တေန တထာရူပေန သံယမေန ဝေရံ န စိယတေဝ။ ဧဝံ သဗ္ဗဿ အကုသလဿ ပါပကော ဝိပါကောတိ ယောဇနာ။

‘‘ဒဒတော’’တိအာဒိနာ ယထာ ဒါနပဋိက္ခေပေန ပရိဝတ္တနံ ဒဿိတံ၊ ဧဝံ ပဟာနပဋိက္ခေပေနပိ ပရိဝတ္တနံ ဒဿေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘အကုသလော ပန န ဇဟာတီ’’တိ။

ကမ္မဖလံ ¶ သဒ္ဒဟန္တော ဒါနကိရိယာယံ ပဒဟန္တော ယေန ဝိဓိနာ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တတ္ထ သတိံ ဥပဋ္ဌပေန္တော စိတ္တံ သမာဒဟန္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ပုရက္ခရောန္တော ဒါနေ သမ္မာပဋိပန္နော ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဒါနံ နာမ…ပေ… ဟောတီ’’တိ။

ဘာဝနာပဟာနသမာရောပနာနိ ပါဠိယံ သရူပတော ဝိညာယန္တီတိ ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနသမာရောပနာနိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ သီလဿ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဝိညေယျံ။ အညဉ္စ ယဒေတ္ထ အတ္ထတော န ဝိဘတ္တံ၊ တံ ဝုတ္တနယတ္တာ၊ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဟာရသမ္ပာတဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။