📜

သာသနပဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ

၈၉။ သင်္ဂဟဝါရာဒီသူတိ သင်္ဂဟဝါရဥဒ္ဒေသနိဒ္ဒေသဝါရေသု။ သရူပတော န ဒဿိတံ၊ အတ္ထတော ပန ဒဿိတမေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ တမေဝ ဟိ အတ္ထတော ဒဿနတ္ထံ ဥဒါဟရဏဘာဝေန နိက္ခိပတိ၊ ယထာ မူလပဒေဟိ ပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗန္တိ။ ‘‘အညမညသင်္ဂဟော’’တိ ဣဒံ မူလပဒပဋ္ဌာနာနံ အညမညတော နိဒ္ဓါရေတဗ္ဗတာယ ကာရဏဝစနံ ‘‘သတိ အနုပ္ပဝေသေ တတော ဝိနိဂ္ဂါမော သိယာ’’တိ။ ပဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ပ-ဣတိ ဥပသဂ္ဂပဒံ၊ တံ ပန ‘‘ဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသု ယံ သေဋ္ဌံ၊ တဒုပါဂမု’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ပကာရတ္ထဇောတကန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပကာရေဟိ ဌာန’’န္တိအာဒီသု ဝိယ ပကာရတ္ထဇောတကန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘ပကာရေဟိ ဌာန’’န္တိ အာဟ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ နေတ္တိပ္ပကရဏေ။ တဿာတိ ဒေသနာသင်္ခါတဿ ပရိယတ္တိသာသနဿ။ တထာဘာဝဒီပနန္တိ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပေန ပဝတ္တိတတ္တာ သံကိလေသဘာဂိယတာဒိပ္ပကာရေဟိ ဌိတဘာဝေန ဒီပေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ဒီပိဿတီတိ ဒီပန’’န္တိ ကတွာ။ ပတိဋ္ဌဟန္တိ အဓိသီလသိက္ခာဒယော သမုဒါယရူပေန ဂဟိတာ။ ဧတေဟိ သံကိလေသဓမ္မာဒီဟိ၊ သံကိလေသဓမ္မာဒီနံ အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ ပဝတ္တနုပါယတာ အနုပုဗ္ဗိကထာယ သာမုက္ကံသိကာယ ဓမ္မဒေသနာယ ဒီပေတဗ္ဗာ။ တေသန္တိ သံကိလေသဓမ္မာဒီနံ။ ပုန တေသန္တိ သုတ္တာနိ သန္ဓာယာဟ။

ဂေါဋ္ဌာတိ ဝဇာ။ ပဋ္ဌိတဂါဝေါတိ ဂတဂါဝေါ။ အာဂတဋ္ဌာနသ္မိန္တိ သီဟနာဒသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၁။၁၅၆) ဝဒတိ။ ပဝတ္တဂမနတ္တာ ဧတ္ထာတိ ဝစနသေသော။ အထ ဝါ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဂမနံ၊ ဒေသနာဉာဏဿ နိဿင်္ဂဝသေန ပဝတ္တဂမနဒေသဘာဝတော ပဋ္ဌာနံ နာမာတိ အတ္ထော။ ဝေါမိဿာတိ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စာ’’တိအာဒိနာ ဒုကတိကစတုက္ကဘာဝေန မိဿိတာ။

သံကိလေသဘာဝေ ဉာပေတဗ္ဗေ ပဝတ္တံ၊ တံ ဝိသယံ ကတွာ ဒေသိတန္တိ အတ္ထော၊ အတ္ထမတ္တဝစနဉ္စေတံ ၊ သံကိလေသဘာဂေ ဘဝန္တိ သဒ္ဒနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘သံကိလေသဘာဂိက’’န္တိပိ ပါဌော၊ တဿ သံကိလေသဘာဂေါ ဧတဿ အတ္ထိ၊ သံကိလေသဘာဂေ ဝါ နိယုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂဿ ဝါ ပဗောဓနသီလံ သံကိလေသဘာဂိကံ၊ တဒေဝ သံကိလေသဘာဂိယန္တိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဒါလနံ သမုစ္ဆိန္ဒနံ၊ ပဒါလနသန္နိဿယတာ စေတ္ထ ပဒါလနဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အသေက္ခေတိ အသေက္ခဓမ္မေ။ တေသံ ဝေါမိဿကနယဝသေနာတိ တေသံ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ စတုန္နံ ပဋိက္ခေပါပဋိက္ခေပဝေါမိဿကနယဝသေန။

‘‘တာနိ ပန ဆ ဒုကာ’’တိအာဒိနာ ပဒါနံ ဂဟဏပရိစ္ဆေဒတော ဝဝတ္ထာပနတံ ဝတွာ ပရတော ‘‘သာဓာရဏာနိ ကတာနီ’’တိ ပဒဿ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာယ သယမေဝ သရူပတော ဒဿေဿတိ။ ‘‘အနုဒ္ဓရဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’တိ ဝတွာ ဥဒ္ဓရဏေ ပန ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘တထာ ဟိ ဝက္ခတီ’’တိအာဒိနာ ပါဠိမာဟရိ။ ဝေါဒါနံ နာမ သံကိလေသတော ဟောတိ သံကိလိဋ္ဌဿေဝ ဝေါဒါနဿ ဣစ္ဆိတတ္တာ။ ယသ္မာ ဝေါဒါနံ တဒင်္ဂါဒိဝသေန သံကိလေသတော ဝိသုဇ္ဈနံ၊ တသ္မာ ‘‘တံ ပန အတ္ထတော ဝါသနာဘာဂိယာဒိ ဧဝ ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနေဟိ ဝေါဒါနံ ဝါသနာဘာဂိယာဒိဝသေန ဟောတိ၊ သမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓီဟိ ဝေါဒါနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဝသေန၊ အသေက္ခဘာဂိယဝသေန ဝေါဒါနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ဧဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယာယံ ဒေသနာ ရာဂါဒိဘာဂိနီ သိယာ၊ သာ သံကိလေသဘာဂိယာ။ ယာယံ ဒေသနာ စာဂါဒိဘာဂိနီ သိယာ၊ သာ ဝါသနာဘာဂိယာ။ ယာ ပန အာပတ္တိဝိစ္ဆေဒနီ သာဝသေသံ၊ အနဝသေသဉ္စ၊ သာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ၊ အသေက္ခဘာဂိယာ စ။

‘‘တဏှာသံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ပဌမမေဝ သံကိလေသဘာဂဿ ဒဿိတတ္တာ ဝုတ္တံ ‘‘သံကိလေသော တိဝိဓော…ပေ… ဝိသယဒဿနတ္ထံ အာရဒ္ဓ’’န္တိ။ ဘဝရာဂေါ ဘဝပတ္ထနာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ န ဝိဂစ္ဆတိ။ တတြ တတြ ဘဝေတိ ယဒိ ဝါ ကာမဘဝေ၊ ယဒိ ဝါ ရူပဘဝေ၊ ယဒိ ဝါ အရူပဘဝေ။ ပဒန္တရသံယောဇနဝသေနာတိ ဒုကနယေနေဝ ပဒန္တရေန ယောဇနဝသေန။ မိဿိတာနိ ကတာနီတိ သံသဋ္ဌာနိ ကတာနိ။

ဧကကစတုက္ကဝသေန ဒဿိတဗ္ဗာနိ ပဒါနိ ဧဝ ဂဟေတွာ အာဝုတ္တိနယဒဿနဝသေန မိဿေတွာ အဝသိဋ္ဌဒုကဝသေန၊ တိကစတုက္ကဝသေန စ ဣတရေ အဋ္ဌ ပဋ္ဌာနဘာဂါ ဒဿိတာတိ အာဟ ‘‘တာနိယေဝ ယထာဝုတ္တာနိ အဋ္ဌ သုတ္တာနီ’’တိအာဒိ ။ စတ္တာရော ဧကကာယေဝ ပါဠိယံ အာဒိတော ဒဿိတာ။ ဆဒုကာ ပါဠိယံ အာဂတာ စတ္တာရော၊ အဋ္ဌကထာယံ ဒွေတိ။ စတ္တာရော တိကာ ပါဠိယံ အာဂတာ ဒွေ၊ အဋ္ဌကထာယံ ဒွေတိ။ ဒွေ စတုက္ကာ ပန အဋ္ဌကထာယမေဝ အာဂတာ။ ‘‘ပါဠိယံ အနာဂတာ’’တိ ဣဒံ သရူပတော အနာဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ နယတော ပန အာဂတဘာဝေါ ဒဿိတော ဧဝ။ ယေ ပနေတ္ထ ပါဠိယံ အနာဂတာ၊ တေသံ ဥဒါဟရဏာနိ ပရတော ဒဿယိဿာမ။

သောဠသဟီတိ သောဠသဝိဓေဟိ။ န ဟိ တာနိ သုတ္တာနိ သောဠသေဝ၊ အထ ခေါ သောဠသပ္ပကာရာနီတိ မူလဂဏနံ ဌပေတွာ ကာရဏသုတ္တလဒ္ဓေန သင်္ခါရဂဗ္ဘေန တဒနုရူပေါ ယော ဂဏနဝိတ္ထာရော၊ တဿ ပတ္ထရဏဝိဓိ ပဋ္ဌာနနယော။ ဣမိနာ…ပေ… နတ္ထီတိ ယထာဝုတ္တပဋ္ဌာနဝိနိမုတ္တော ပရိယတ္တိသာသနပ္ပဒေသော န ဝိဇ္ဇတိ ယထာရဟံ တံတံပဋ္ဌာနဘာဝေန ပဝတ္တတ္တာတိ ဒဿေတိ။ ယဒိ သုတ္တဂေယျာဒိ နဝဝိဓံ ပရိယတ္တိသာသနံ ယထာဝုတ္တပဋ္ဌာနဝသေနေဝ ပဝတ္တံ၊ တတ္ထ ကထမိဓ အနိဒဿိတာနံ ဂါထာဒီနံ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဘာဝေါ ဂဟေတဗ္ဗောတိ ပဉှံ သန္ဓာယ ‘‘ဂါထာယ ဂါထာ အနုမိနိတဗ္ဗာ’’တိအာဒိပါဠိ ပဝတ္တာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ကထံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

တတ္ထ အယံ ဂါထာ ဝိယာတိ ‘‘ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ ဥဒ္ဓံ အဓော သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ယဿ သေလူပမံ စိတ္တ’’န္တိအာဒိနာ ဣဓ ဥဒါဟဋဂါထာ ဝိယ။ ဂါထာတိ အညာပိ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အာဂတာ ဣဓ အနုဒါဟဋာ။ သံဝဏ္ဏနာကာလေ သမ္မုခီဘာဝေန ‘‘အယံ ဂါထာ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တာ ယာ ကာစိ ဂါထာ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယာ’’တိ ဝါ ‘‘သံကိလေသဝါသနာနိဗ္ဗေဓအသေက္ခဘာဂိယာ’’တိ ဝါ အနုမိနိတဗ္ဗာ နယဂ္ဂါဟေန ဉာပေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ ‘‘သံကိလေသ…ပေ… ဇာနိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော’’တိ။ ဝါ-သဒ္ဒေါ ဟိ ဣဓ အဝုတ္တဝိကပ္ပနတ္ထော။ သေသပဒေသူတိ ဝေယျာကရဏသုတ္တပဒေသု။

၉၀။ အရိယာနံ ဓမ္မန္တိ စာရိတ္တဝါရိတ္တဘေဒံ သီလာစာရံ။ ဧကန္တကရဏီယဿ အကရဏမ္ပိ ဝီတိက္ကမော ဧဝ။

အဝိဇ္ဇာဒိကေ သံကိလေသဓမ္မေ တဒင်္ဂါဒိဝသေန ဓုနာတီတိ ဓောနာ ဝုစ္စတိ ပညာ။ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပညာတိ ပန ပကရဏေန အဝစ္ဆိန္နတ္တာ ဝုတ္တံ။ တံ အတိက္ကမိတွာ စရန္တောတိ ပစ္စယာနံ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စယပရိဘောဂေ အာဒီနဝံ အပဿန္တော ဣဏပရိဘောဂဝသေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော န ပရိမုစ္စတိ နိရယာဒိဒုက္ခတော၊ ဝဋ္ဋဒုက္ခတော စ။

ကုက္ကုဇနကံ နာမ ကဒလိယာ ပုပ္ဖနာဠိ။ ပရာဘဝါယာတိ ဝိနာသာယ။ တထာတိ ယထာ ဖလပါကန္တာ ကဒလီ၊ ဧဝံ ဝေဠုနဠာပိ ဩသဓိဇာတိကတ္တာတိ ဥပသံဟာရတ္ထော တထာ-သဒ္ဒေါ။ တေနာဟ ‘‘ဖလံ ဝေဠုံ ဖလံ နဠ’’န္တိ။

သုခေတ္တေပီတိ ပိ-သဒ္ဒေန ကော ပန ဝါဒေါ ဦသရာဒိဒေါသဒုဋ္ဌေသု ခေတ္တေသူတိ ဒဿေတိ။ ‘‘ဆကဏ…ပေ… အတ္ထော’’တိ ဧတေန ယထာဝုတ္တအဘိသင်္ခရဏာဘာဝေန ဗီဇဒေါသဒုဋ္ဌန္တိ ဒဿေတိ။

၉၁။ သဇ္ဇိတန္တိ သဉ္ဇိတံ။ အပရိက္ခတေတိ ပဋိပက္ခေဟိ ဓမ္မေဟိ အဝိက္ခမ္ဘိတေ အရောဂေ။

ယာယ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ‘‘ကိံ သုတံ မယာ၊ ကိံ ဝါ သုဏာမီ’’တိ ကုသလံ ဂဝေသီ စရတိ၊ သာ ဓမ္မောဇပညာ ကိဿဝါ နာမ။ ဒုဗ္ဘာသိတာတိ ဒုဋ္ဌု ဘာသိတာ၊ ဣဿာမစ္ဆရိယဒေါသာဒီဟိ ဒုဋ္ဌာ ဝါ ဘာသိတာ။

၉၂။ ဝိစိနာတီတိ ဝိသေသတော စိနာတိ ပသဝတိ။

ဝိဂတဘူတာတိ ဝိဂတသစ္စ။ တေနာဟ ‘‘အလီကဝါဒီ’’တိ။

အဝဇာတပုတ္တာတိ လာမကပုတ္တ။ ဘဂဝတော သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ နိဟီနဝုတ္တိတံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နေရယိကောတိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တနကော။ ပါပကမ္မိနော ပပတန္တိ ဧတ္ထာတိ ပပတံ၊ နရကံ။

တဏှာဒီနံ သဘာဝဘေဒတောတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတာနံ တဏှာယနဝိပရီတဒဿနဒုဋ္ဌစရိတတာသင်္ခါတသဘာဝဝိဘာဂတော။ အဝတ္ထာဘေဒတောတိ တဏှာယ ဆန္ဒပေမလောဘရာဂနန္ဒီပိပါသာမုစ္ဆာဒယော၊ ဒိဋ္ဌိယာ ဂါဟပရာမာသမိစ္ဆာဘိနိဝေသဝိသုကဝိပ္ဖန္ဒိတဝိပရီတဒဿနာဒယော၊ ဒုစ္စရိတဿ တိရစ္ဆာနပေတ္တိဝိသယအသုရယောနိဂါမိတာဒယော အဝတ္ထာဝိသေသာ။ စ-သဒ္ဒေန တေသံ ကာမတဏှာဒိရူပတဏှာဒိအတ္တာနုဒိဋ္ဌာဒိသဿတဂါဟာဒိကာယဒုစ္စရိတာဒိ- ပါဏာတိပါတာဒိပ္ပကာရဘေဒေါ သင်္ဂယှတိ။

၉၃။ ဝိပုလန္တိ ဥဠာရံ၊ တေလာဒီဟိ စေဝ ဓနဓညာဒီဟိ စ ပဟူတသန္နိစယန္တိ အတ္ထော။ သမ္ဗာဓာတိ ဇနသံမဒ္ဒသင်္ဃဋာ။

ဒဏ္ဍေန န ဟိံသတီတိ ဧတ္ထ ဝုတ္တံ ယံ ဒဏ္ဍနိဓာနံ၊ တံ ဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋနိဿိတံ။ တဒုဘယဿာပိ ဖလံ ဒဿေန္တော ‘‘သော ပုဂ္ဂလော’’တိအာဒိမာဟ။

၉၄။ ကိဉ္စတိ တံသမင်္ဂိနံ ဝိမဒ္ဒတီတိ ကိဉ္စနံ၊ ရာဂါဒိ၊ ပလိဗုန္ဓတိ ကုသလပ္ပဝတ္တိံ နိဝါရေတီတိ ပလိဗောဓော၊ ရာဂါဒိယေဝ၊ ကိဉ္စနမေဝ ပလိဗောဓော ကိဉ္စနပလိဗောဓော။ အထ ဝါ ကိဉ္စနဉ္စ ပလိဗောဓော စ ကိဉ္စနပလိဗောဓော၊ အာမိသကိဉ္စိက္ခဉ္စ ရာဂါဒိသံကိလေသော စာတိ အတ္ထော။

ဝိသေသိတန္တိ ဝိလောမံ၊ ဝိသမံ ကိရိယန္တိ အတ္ထော။ ရာဇဘဏ္ဍန္တိ ဩရောဓေ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။

ယာစယောဂေါတိ ယာစနယောဂေါ၊ ယာစကာနံ မနောရထပရိပူရဏတော။ တေနာဟ ‘‘ယာစိတဗ္ဗယုတ္တော’’တိ။ ဒါနယုတ္တောတိ သတတံ ဒါနကိရိယာသမင်္ဂီ။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဧတ္ထ ဒါနံ နာမ အတ္ထိကာနံ ယထာဓိပ္ပာယပဋိယတ္တပရိစ္စာဂေါ၊ သံဝိဘာဂေါ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အပ္ပမတ္တကတောပိ သံဝိဘဇနံ။ ဣမေဟိ ခေါ…ပေ… ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဟောတိသဒ္ဒေန ‘‘သမန္နာဂတော’’တိ ပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ၊ န ‘‘သောတာပန္နော’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘သောတာပန္နော…ပေ… ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂမော ဟိ ဣဓ ဝိဓီယတိ၊ န သောတာပန္နဘာဝေါ၊ တေန သောတာပန္နလက္ခဏမေတေ ဓမ္မာ၊ န သောတာပန္နဘာဝလက္ခဏန္တိ ဒဿေတိ။ တထာ ဟိ ‘‘သောတာပန္နေန…ပေ… လဗ္ဘမာနတံ ဒဿေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၉၅။ လပတိ ကထေတိ ဧတေနာတိ လပနံ၊ ဩဋ္ဌံ။

၉၇။ မုဒိတောတိ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ ပမုဒိတော။

၉၉။ ကိဉ္စာပိ ဥဒတာရီတိ တရဏကိရိယာ အတီတဘာဝေန ဝုတ္တာ၊ တရဏမေဝ ပန ဂဟေတွာ အာဟ ‘‘ဩဃတရဏဿ အရိယမဂ္ဂကိစ္စတ္တာ’’တိ။ ဧဝံ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ဝိမုတ္တောတိ စ ဧတ္ထ မုစ္စနကိရိယာယပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

၁၀၀။ ပါတု-သဒ္ဒပုဗ္ဗကော ဘဝန္တိ-သဒ္ဒေါ သိယာ ဥပ္ပာဒပရိယာယော သိယာ အာဝိဘာဝပရိယာယောတိ ‘‘ပါတုဘဝန္တီ’’တိ ပဒဿ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ ပကာသေန္တိ စာ’’တိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ပါတုဘူတဓမ္မဿာတိ ဥပ္ပန္နဗောဓိပက္ခိယဓမ္မဿ၊ ဝိဘူတစတုသစ္စဓမ္မဿ ဝါ။ နော ကလ္လောတိ န ယုတ္တော။ သဟေတုဓမ္မန္တိ ဧတ္ထ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မာဝ ဂဟိတာ၊ န ပစ္စယဓမ္မာတိ? နယိဒမေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပစ္စယဓမ္မာနမ္ပိ ပစ္စယုပ္ပန္နဘာဝါနတိဝတ္တနတော။ အထ ဝါ သဟေတုဓမ္မန္တိ ပစ္စယုပ္ပန္နဓမ္မော ပဓာနဘာဝေန ဝုတ္တော၊ ပစ္စယဓမ္မော ပန ဂုဏဘာဝေနာတိ ဧဝမေတ္ထ ဥဘယေသံ ဝုတ္တဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အာရညကန္တိ အာရညကင်္ဂသမန္နာဂတံ။ အညာတောတိ ပရိစယဝသေန န ဉာတော၊ အသံသဋ္ဌောတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စနဝေါ’’တိ။

ဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကဝိရဟေ ဝေရိပရိသင်္ကာယ အဘာဝေ အကိတ္တိပရိမုတ္တီတိ ဧဝမာဒီဟိပိ ကာရဏေဟိ ကောဓပ္ပဟာနေန သုခံ သုပတိ။ ကောဓပရိဠာဟာဘာဝေါ ပန ပါကဋတရောတိ အာဟ ‘‘ကောဓ…ပေ… သယတီ’’တိ။ ဝိသမူလဿာတိ ဧတ္ထ ဝိသသရိက္ခတာယ ‘‘ဝိသ’’န္တိ ဒုက္ခံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘ဒုက္ခဝိပါကဿာ’’တိ။ သုခန္တိ စေတသိကသုခံ။ အက္ကုဋ္ဌဿ ပစ္စက္ကောသိတွာ စ ပစ္စက္ကောသနဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ယောဇနာ။

၁၀၁။ သလ္လုဗ္ဗာဟနံ သလ္လုဒ္ဓရဏံ။

ဝိသယဘေဒေန၊ ပဝတ္တိအာကာရဘေဒေန စ အနေကဘေဒတ္တာ ကာမသညာယ ဝုတ္တံ ‘‘ယာယ ကာယစီ’’တိ။

ဒါနမုခေနာတိ ဒါနေန မုခဘူတေန၊ ဒါနံ ပမုခံ ကတွာတိ အတ္ထော။

‘‘အရိယမဂ္ဂသမ္ပာပနဝသေနာ’’တိ ဣမိနာ အနုကမ္ပာနုဒ္ဒယာနံ ဧကန္တာနဝဇ္ဇတမေဝ ဝိဘာဝေတိ။ ‘‘အနုကမ္ပာ’’တိ ပဒဿတ္ထဝိဝရဏံ ‘‘ကရုဏာယနာ’’တိ၊ ဣတရဿ ‘‘မေတ္တာယနာ’’တိ။

၁၀၂။ ပကတိအာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန အဏုဣဿရပဇာပတိပုရိသကာလာဓိဋ္ဌာယကာရိအာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။

ကာမေသူတိ ကာမဂုဏေသု ရူပါဒိဝိသယေသု။

ဗဟလကိလေသတာယာတိ ဗဟုလကိလေသဘာဝေန။ ပုဗ္ဗဟေတုမန္ဒတာယာတိ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဿ ကုသလဿ အကတတ္တာ။

စိတ္တဝူပသမဘာဝနာယာတိ စိတ္တဝူပသမကရဘာဝနာယ သမထဝိပဿနာယ။

ပရိဿယာ သီလာဒိပရိပူရဏဿ ပရိဗန္ဓဘူတာ ကိလေသာ ဧဝ။ အနရိယာ ပညာသီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဌာတုမေဝ န သက္ကောန္တီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဉာဏသိရေန အဓောသိရာ ဟုတွာ’’တိ။

၁၀၃။ ဘဂဝတော၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ စ ဝသနယောဂျဘာဝေါ၊ တေဟိ နိဝုတ္ထဘာဝေါ စ တဿ သာတိသယော ဝဏ္ဏောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဌမဂါထာယ ဇေတဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတွာ’’တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ၊ နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊

ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ၊ တံ ဘူမိရာမဏေယျက’’န္တိ။ (ဓ။ ပ။ ၉၈၊ ထေရဂါ။ ၉၉၁)၊

ဣဓ ဓမ္မသဒ္ဒေါ သမာဓိပရိယာယော ‘‘ဧဝံဓမ္မာ တေ ဘဂဝန္တော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၊ မ။ နိ။ ၃။၁၉၈၊ သံ။ နိ။ ၅။၃၇၈) ဝိယာတိ အာဟ ‘‘ဓမ္မောတိ သမာဓီ’’တိ သမာဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ သတိဝါယာမာ။

နာနုဂစ္ဆေယျာတိ နာနုတသေယျ။ အနုတသနမေဝ ဟိ တဏှာဒိဋ္ဌီဟိ အနုဂမနံ။ ပဋိဝိပဿေယျာတိ ဝိပဿနာသမ္မသနမာဟ။ ယမကတော၊ ဟိ ခဏိကတော၊ ပဋိပါဋိတော စ သမ္မသနံ ဝိပဿနာယပိ သမ္မသနတော ပဋိဝိပဿနာ နာမ။ သာ ဟိ ဝိပဿနာယ ဒိဋ္ဌိဥဂ္ဃာဋနမာနသမုဂ္ဃာဋနနိကန္တိပရိယာဒါနဟေတုတာယ ဝိသေသတော ပဋိပက္ခေန အသံဟီရအသံကုပ္ပနဟေတုဘူတာ ပရိဗြူဟနာ ဟောတိ။ ‘‘ပုနပ္ပုနံ…ပေ… အပ္ပေန္တော’’တိ ဧတေန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏဓမ္မာနုဗြူဟနံ ယထာ ‘‘ဗြူဟေတာ သုညာဂါရာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၆၄) ဒဿေတိ။

ယံ ကိဉ္စိ အပဒိသိတွာ ပဋိညာဒါနံ သင်္ဂရော။ သော ပန အတ္တနော ကိစ္စဝိသေသံ အပဒိသိတွာ မိတ္တသန္ထဝဝသေန ဝါ ကာလာဂမနံ အပဒိသိတွာ ကိဉ္စိက္ခာနုပ္ပဒါနေန ဝါ ပဋိဗာဟကရဏံ အပဒိသိတွာ ဗလဂ္ဂဗောဓဝသေန ဝါ သိယာတိ တဿ မိတ္တကရဏာဒိပရိယာယတံ သန္ဓာယာဟ ‘‘သင်္ဂရောတိ…ပေ… နာမ’’န္တိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နတ္တာတိ ဧဝံ အနိစ္စသညာမုခေန တိယဒ္ဓကေသု သင်္ခါရေသု အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယာ ပဋိပန္နတ္တာ။

ဒိဗ္ဗစက္ခု သုဝိသုဒ္ဓန္တိ သာဝသေသာ ဒေသနာတိ အာဟ ‘‘ယံ သစ္ဆိကရောတီ’’တိ။ ရူပါယတနဉှေတ္ထ အဓိပ္ပေတံ။

၁၀၄။ အန္တန္တိ သင်္ခါရာနံ ပါရိမန္တဘူတံ။ ဝေဒါနန္တိ မဂ္ဂဉာဏဝေဒါနမေဝ။ အရဟတ္တာဓိဂမေန အန္တံ ပရိယောသာနံ ဂတတ္တာ။ ကမ္မဝိပါကဝဋ္ဋာနံ၊ ကိလေသဝဋ္ဋဿာပိ စ ဥဿဒေန ဥပစယေန ဥဿဒါ၊ ရာဂါဒယော။

သုက္ကောဘာသတာယ သုက္ကာ၊ အဘိဝိသိဋ္ဌဂ္ဂဟာ။ သဗ္ဗာနိ ဝါ တာရကရူပါနိ သုက္ကာ။ ဝိန္ဒတီတိ ဥပလဘတိ၊ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အတ္ထော။

‘‘အဇ္ဈတ္တံ ဝိပဿနာဘိနိဝေသော ဟောတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘သကေသု ဓမ္မေသူ’’တိ ပါရဂုဘာဝဿ ဝိသေသိတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အဘိနိဝေသေနေဝ ဒေသိတံ။ ‘‘သဗ္ဗံ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဘိညေယျ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၄။၄၆၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၃) ဝုတ္တံ။ ပါရဂုတာ စ တေသံ ခန္ဓာနံ ပရိညာဘိသမယဝသေန ဟောတိ။ တတော စ နေသံ ဟေတုဘူတသမုဒယေ၊ တဒပ္ပဝတ္တိလက္ခဏေ နိရောဓေ၊ နိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ စ ပဟာနသစ္ဆိကိရိယာဘာဝနာဘိသမယပါရိပူရိဝသေန ဣတရသစ္စေသုပိ ပါရဂုဘာဝေါ ဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ။ သဗ္ဗသော ဟိ သကအတ္တဘာဝဗောဓေနပိ စတုသစ္စာဘိသမယော ဟောတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဣမသ္မိံယေဝ ဗျာမမတ္တေ ကဠေဝရေ သသညိမှိ သမနကေ လောကဉ္စ ပညပေမိ၊ လောကသမုဒယဉ္စာ’’တိအာဒိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၀၇၊ အ။ နိ။ ၄။၄၅)။ အထ ဝါ သကေသု ဓမ္မေသူတိ အတ္တနော ဓမ္မေသု။ အတ္တဓမ္မာ နာမ အတ္ထကာမဿ ကုလပုတ္တဿ သီလာဒိဓမ္မာ။ သီလသမာဓိပညာဒယော ဟိ ဝေါဒါနဓမ္မာ ဧကန္တဟိတသုခသမ္ပာဒနတော ပုရိသဿ သကဓမ္မာ နာမ၊ န အနတ္ထာဝဟာ သံကိလေသဓမ္မာ ဝိယ ပရဓမ္မာ။ တေသံ သီလာဒီနံ ပါရိပူရိယာ ပါရံ ပရိယန္တံ ဂတောတိ ပါရဂူ။ ‘‘အက္ကုလ ပက္ကုလ’’ဣတိ ဧဝံ ဝိဟိံသနကပယောဂံ။ အဇကလာပေန (ဥဒါ။ ၇) ဟိ တဒါ ဘဂဝန္တံ ဘီသာပေတုကာမေန ကတံ ယက္ခဂဇ္ဇိတံ ‘‘အက္ကုလ ပက္ကုလ’’ ဣတိ ဣမိနာ အာကာရေန သတ္တာနံ သောတပထံ အဂမာသိ၊ တသ္မာ တံ ‘‘အက္ကုလံ ပက္ကုလကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

နာဘိနန္ဒတီတိ ‘‘အယံ မံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတာ’’တိ န တုဿတိ။ ယသ္မာ ပန ‘‘ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၈၈) ဝိယ သမ္ပဋိစ္ဆနတ္ထောပိ အဘိနန္ဒသဒ္ဒေါ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘စိတ္တေန န သမ္ပဋိစ္ဆတီ’’တိ။ န သောစတီတိ ‘‘မယာ အသမ္မောဒိတာ ဂစ္ဆတီ’’တိ န စိတ္တသန္တာပံ အာပဇ္ဇတိ။ ‘‘သင်္ဂါ သင်္ဂါမဇိံ မုတ္တ’’န္တိ ဣဒံ အဘိနန္ဒသောစနာနံ အဘာဝဿ ကာရဏဝစနံ။

တေနာတိ ဥဒကေ နှာနေန။ တေနေဝါဟ ‘‘န ဥဒကေန သုစီ ဟောတီ’’တိ။ တဿတ္ထော – ဥဒကုမ္မုဇ္ဇနာဒိနာ နေဝ သတ္တာနံ သုစိ ပါပတော သုဒ္ဓိ နာမ ဟောတီတိ။ ဥဒကုမ္မုဇ္ဇနာဒီနိ ဟိ ဣဓ ဥတ္တရပဒလောပေန ‘‘ဥဒက’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဒကေနာတိ ဝါ ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိကိရိယာသာဓနဘူတေန ဥဒကေန သတ္တာနံ သုစိ ပါပသုဒ္ဓိ န ဟောတီတိ။ အထ ဝါ သုစိတေန ယထာဝုတ္တေန ဥဒကေန ပါပမလတော သုဒ္ဓါ နာမ သတ္တော န ဟောတီတိ။ ယဒိ သိယာ၊ သဗ္ဗေသမေဝ မစ္ဆဗန္ဓာနံ ပါပသုဒ္ဓိ သိယာ။ တေနာဟ ‘‘ဗဟွေတ္ထ နှာယတီ ဇနော’’တိ။ မာတုဃာတာဒိပါပကမ္မကာရီနံ၊ အညေသဉ္စ ဂေါမဟိံသာဒီနံ ဥဒကံ ဩရောဟန္တာနံ အန္တမသော မစ္ဆကစ္ဆပေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပသုဒ္ဓိ သိယာ ၊ န ပနေဝံ ဟောတိ။ ကသ္မာ? နှာနီယပါပဟေတူနံ အပ္ပဋိပက္ခဘာဝတော။ ယဉှိ ယံ ဝိနာသေတိ၊ သော တဿ ပဋိပက္ခော။ ယထာ အာလောကော အန္ဓကာရဿ၊ ဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာယ၊ န ဧဝံ နှာနံ ပါပဿ၊ တသ္မာ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ ‘‘န ဥဒကေန သုစီ ဟောတီ’’တိ။ ယေန ပန သုစိ ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ယမှိ သစ္စဉ္စာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သစ္စန္တိ ဝစီသစ္စဉ္စ ဝိရတိသစ္စဉ္စ။ အထ ဝါ သစ္စန္တိ ဉာဏသစ္စဉ္စေဝ ပရမတ္ထသစ္စဉ္စ။ ဓမ္မောတိ သေသော အရိယဓမ္မော။ သစ္စဿ ပနေတ္ထ ဝိသုံ ဂဟဏံ တဿ ဗဟုကာရတာဒဿနတ္ထံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝ။

ဇာတိဗလနိသေဓကန္တိ ဇာတိမတ္တဗြာဟ္မဏာနံ ဘောဝါဒိကာနံ ပဋိသေဓကံ။ ဇာတိဝါဒဿ ဝါ နိသေဓကံ၊ ‘‘န ဇစ္စာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတီ’’တိ (သု။ နိ။ ၆၅၅) ဟိ ဝုတ္တံ။ ထေရော ဟိ တထာဝါဒေန တေ အနိဂ္ဂဏှန္တောပိ နိဂ္ဂဏှန္တော ဝိယ ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

၁၀၅။ ဝိမုတ္တိယန္တိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတုယံ။

သဝါသနန္တိ ဧတ္ထ ခီဏာသဝဿာပိ အခီဏာသဝသဒိသကာယဝစီပယောဂဟေတုဘူတာ သန္တာနေ ကိလေသဘာဝနာ ဝါသနာ နာမ အာယသ္မတော ပိလိန္ဒဝစ္ဆဿ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။၂၁၅၊ ဓ။ ပ။ အဋ္ဌ။ ၂။ပိလိန္ဒဝစ္ဆတ္ထေရဝတ္ထု) ဝသလဝေါဟာရော ဝိယ၊ သဟ ဝါသနာယာတိ သဝါသနံ၊ ဘာဝနပုံသကဉ္စေတံ ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ။ ယထာဝုတ္တဝါသနမ္ပိ အသေသေတွာတိ အတ္ထော။ ကုမ္မဂ္ဂပရိဟရဏဝသေန မဂ္ဂသမ္ပဋိပတ္တီတိ မဂ္ဂေ ကုသလော အမဂ္ဂေပိ ကုသလော ဧဝ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပန သဗ္ဗညုတာယ သဗ္ဗတ္ထေဝ ကုသလောတိ အာဟ ‘‘မဂ္ဂေ စ အမဂ္ဂေ စ ကောဝိဒေါ’’တိ။

၁၀၆။ တမေန ယုတ္တောတိ ယထာဝုတ္တတမော တဿ အတ္ထီတိ တမော၊ ပုဂ္ဂလော။ အပ္ပကာသဘာဝေန ဌိတာ ခန္ဓာဝ တမော။ အာလောကဘူတောတိ ဇာတိဂုဏာလောကော၊ ပါကဋဂုဏောတိ အတ္ထော။

ကိလေသမယံ ဗန္ဓနံ ‘‘ဒဠှ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ယတော သစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈန္တာ ဗုဒ္ဓါဝ နံ ဆိန္ဒန္တိ၊ န အညေ။

ဒုစ္ဆေဒနတ္ထေန သတိပိ ဒဠှဘာဝေ သိထိလဝုတ္တိတံ တဿ ဒီပေတုံ ‘‘ဗန္ဓနဘာဝမ္ပီ’’တိအာဒိမာဟ။ တေန ‘‘အဟော သုခုမတရံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာရဗန္ဓန’’န္တိ ဝုတ္တံ။

၁၀၇။ ယဒိပိ စေတနာ ကုသလာကုသလသာဓာရဏာ၊ အပုညာဘိသင်္ခါရော ဣဓာဓိပ္ပေတောတိ တဿ ဝသေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အကုသလစေတနာဝသေန စေတေတီ’’တိ အာဟ။ စေတနံ အဘိသန္ဒဟနံ၊ စိတ္တဿ ဗျာပါရာပတ္တိဘာဝေန ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန စေတနာ ယဒါ ဝိညတ္တိံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တဒါ ဒိဂုဏုဿာဟာဒိဂုဏဝါယာမာ ဝိယ ဟုတွာ ပါကဋံ ပယောဂံ နိပ္ဖာဒေတိ၊ တသ္မာ ‘‘ပကပ္ပေတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ ပါကဋပ္ပယောဂကပ္ပနဉှေတ္ထ ပကပ္ပနံ အဓိပ္ပေတံ။ တေနာဟ ‘‘တမေဝ ပကပ္ပေတီ’’တိ။ ပစ္စယဋ္ဌော ဣဓ အာရမ္မဏတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ပဝတ္တိယာ ပစ္စယော ဟောတီ’’တိ။

၁၀၈။ ယထာ ဇလသမုဒ္ဒဿ ဝီစိသမုဋ္ဌာနဝသေန လဗ္ဘမာနော ဝေဂေါ ‘‘ဝီစိမယော’’တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧဝံ စက္ခုသမုဒ္ဒဿာပိ ရူပါဝဘာသနဝသေန လဗ္ဘမာနော ဝေဂေါ ‘‘ရူပမယော’’တိ ဝုတ္တော။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။ အာဝိဉ္ဆနတောတိ အာကဍ္ဎနတော၊ အာကဍ္ဎနဉ္စေတ္ထ သန္တာနဿ တန္နိန္နဘာဝဟေတုတာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

သမုဒနံ ကိလေသတေမနံ၊ အဝဿဝဟေတုတာ၊ ကိလေသာနံ ဦမိအာဒိသဒိသတာ သမာဝဋ္ဋနေန သတ္တာနံ အနတ္ထာဝဟတာယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပရူပရိဝေဂုပ္ပတ္တိယာ ဥပဂတဿ ဥဋ္ဌာတုံ အပ္ပဒါနေန၊ ဂုဏသာရဝိနာသနေန စ ကောဓုပနာဟာဒီနံ ဦမိအာဒိသဒိသတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

အဘိမုခေါ နန္ဒတီတိ တဒါရမ္မဏံ သုခံ သောမနဿံ သာဒိယန္တော သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ အဘိဝဒတီတိ တဏှာဘိနိဝေသဝသေန အဘိနိဝိဿ ဝဒတိ။ တဉှိဿ အဘိနိဝေသံ ဒီပေတုံ ‘‘အဟော သုခ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အဇ္ဈောသာနံ အဓိမုစ္စနဘူတာယ တဏှာယ တဏှာဝတ္ထုကဿ အနုပဝိသိတွာ အာဝေဏိကတာကရဏန္တိ အာဟ ‘‘အဇ္ဈောသာယ တိဋ္ဌတီတိ ဂိလိတွာ ပရိနိဋ္ဌပေတွာ’’တိ။

၁၀၉။ ‘‘ကသ္မာ’’တိအာဒိနာ သန္တာပဒုက္ခာနံ အသုပ္ပတိကာရတံ အာဟ ‘‘ယေန ဝါ ပကာရေနာ’’တိ။ ယေနာတိ ယေန ဝါ ကာမဇ္ဈောသာနဒိဋ္ဌိဇ္ဈောသာနဘူတေန မိစ္ဆာဘိနိဝေသပ္ပကာရေန။ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာ တထာရူပံ ကတွာ အတ္တနော ဝဍ္ဎိဉ္စ မညန္တိ။ အဝဍ္ဎိ ဧဝ ပန ဟောတိ တဿ ပကာရဿ ဝဍ္ဎိယံ အနုပါယဘာဝတော စ ဥပါယဘာဝတော စ အဝဍ္ဎိယံ။ တထာပီတိ တတ္ထ တတ္ထ ဣစ္ဆာဝိဃာတံ ပါပုဏန္တောပိ။ ယသ္မာ ဣတော ဗာဟိရကာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဘဝနိဿရဏံ အပ္ပဇာနန္တော မန္ဒကိလေသံ ဒီဃာယုကံ သုခဗဟုလံ ဧကစ္စံ ဘဝံ တေနေဝ မန္ဒကိလေသာဒိဘာဝေန ‘‘နိဗ္ဗာန’’န္တိ သမနုပဿန္တိ၊ တသ္မာ ဘဝေန ဘဝဝိပ္ပမောက္ခံ ဝဒန္တီတိ။

ဘဝဒိဋ္ဌိသဟဂတာ တဏှာ ပုရိမပဒေ ဥတ္တရပဒလောပေန ဘဝတဏှာတိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဘဝတဏှာတိအာဒီသု ဝိယာ’’တိ။

ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ဘဝေ။

တတော ဧဝါတိ ဘူတရတိယာ ဧဝ။ အညမညဉှိ သတ္တာနံ ဆန္ဒရာဂေါ ဗလဝါ ဟောတိ။ အနဝသေသတောတိ အနဝသေသေန၊ န ကိဉ္စိ သေသေတွာ။

သံသာရသောတဿ အနုကူလဘာဝေန ဂစ္ဆတီတိ အနုသောတဂါမီ။ တဿေဝ ပဋိက္ကူလဝသေန နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဒီဟိ ပဝတ္တတီတိ ပဋိသောတဂါမီ၊ အစလပ္ပသာဒါဒိသမန္နာဂမေန ဌိတသဘာဝေါတိ အတ္ထော။

၁၁၀။ ‘‘ပလဗ္ဘတိ၊ နိခဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ဝိယ ဥပသဂ္ဂေါ ပဒဝဍ္ဎနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဘိဇာတိကောတိ ဇာတိယော’’တိ။ ကဏှဓမ္မသမန္နာဂတတ္တာ ဝါ ကဏှော။ ပဌမဝယေပိ မဇ္ဈိမဝယေပိ ပါပသမင်္ဂီ ဟုတွာ ဌိတော ကဏှဓမ္မေ အဘိဇာယတိ၊ ပစ္ဆာပိ ပါပံ ပသဝတီတိ အတ္ထော။ သုက္ကောတိ ဝါ ဧတ္ထ ဝုတ္တဝိပရိယာယေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

၁၁၁။ ပုရိမသ္မိန္တိ ပုရိမသ္မိံ ပဒေ။ ဝိသယေ ဘုမ္မံ တတ္ထ ဒေယျဓမ္မဿ ပတိဋ္ဌာပနတော။ ဒုတိယေ အဓိကရဏေ၊ တဒဓိကရဏဉှိ နိဗ္ဗာနန္တိ။ ဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတကိစ္စေသု ဝါ ဝိသိဋ္ဌဓမ္မဒဿနတ္ထံ ပစ္စယဒါနာရဟတ္တာနံ သမဓုရတာနိဒ္ဒေသော။ အထ ဝါ ယေန ယေန ပန ဝတ္ထုနာတိ ရူပါရူပနိရောဓာဒိနာ တဏှာဝတ္ထုနာ။ အမရာဝိက္ခေပဝတ္ထုအာဒိနာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန သုဘသုခါဒိမိစ္ဆာဘိနိဝေသဝတ္ထုံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယထာ ဝါ တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတာနံ ဝသေန သံကိလေသဘာဂိယဿ သုတ္တဿ ဝိဘာဂေါ၊ ဧဝံ သမထဝိပဿနာသုစရိတဝသေန တဏှာဝေါဒါနဘာဂိယာဒိသုတ္တဝိဘာဂေါတိ ဒဿေတုံ ပါဠိယံ ‘‘တဏှာ…ပေ… နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒံဧဝံ ပဝတ္တန္တိ ယထာ ဒုစိန္တိတာဒိဝသေန ဗာလော ဟောတိ ပုဂ္ဂလော၊ ဧဝံ တဿ ဒုစိန္တိတစိန္တိတာဒိဘာဝနာဝသေန ပဝတ္တံ ဣဒံ သံကိလေသဘာဂိယံ နာမ သုတ္တန္တိ ပုဗ္ဗေ သံကိလေသဓမ္မဝိဘာဂေန ဝုတ္တံ ဣဒါနိ သာမညတော သင်္ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တန္တိ ဧတ္ထာပိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကိလေသဋ္ဌာနေဟီတိ ကိလေသာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနေဟိ။ ကိလေသာဝတ္ထာဟီတိ ကိလေသာနံ ပဝတ္တိအာကာရဝိသေသေဟိ။ ကာမရာဂါဒီဟိ သံယုဇ္ဇတိ ကာမရာဂါဒိဟေတု ကမ္မဝိပါကာဒိနာ။ သတိပိ တေသံ ကာလန္တရဝုတ္တိယံ သံယုတ္တော နာမ ဟောတိ၊ ယတော ကာမရာဂါဒယော ‘‘သံယောဇန’’န္တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဥပါဒိယတီတိ ဒဠှံ ဂဏှာတိ ပဝတ္တေတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယတ္တာ၊ ဥတ္တာနတ္တာ စ သံဝဏ္ဏိတံ။

၁၁၂။ ဥဒါဟရဏဝသေနာတိ နိဒဿနဝသေန၊ ဧကဒေသဒဿနဝသေနာတိ အတ္ထော။ သကလဿ ဟိ ပရိယတ္တိသာသနဿ သောဠသဟိ ပဋ္ဌာနဘာဂေဟိ ဂဟိတတ္တာ။ ယထာ တဒေကဒေသာနံ သောဠသန္နမ္ပိ ပဋ္ဌာနဘာဂါနံ ဂဟဏံ ဥဒါဟရဏမတ္တံ၊ တေသံ ပန သောဠသန္နံ ဧကဒေသဂ္ဂဟဏံ ဥဒါဟရဏန္တိ ကိမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကဒေသဒဿနဝသေနာတိ အတ္ထော’’တိ။ ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပါဠိယံ ပဋ္ဌာနဿ ဧကဒေသောဝ ဥဒါဟဋော၊ န အဝသေသောတိ? နယနိဒဿနတ္ထံ။ ဣမိနာ နယေန အဝသေသောပိ ပဋ္ဌာနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။

တတ္ထ ‘‘အပ္ပမ္ပိ စေ သံဟိတ ဘာသမာနော…ပေ… သ ဘာဂဝါ သာမညဿ ဟောတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၀) ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘အပ္ပမ္ပိ စေ သံဟိတ ဘာသမာနော’’တိ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယံ၊ ‘‘သ ဘာဂဝါ သာမညဿ ဟောတီ’’တိ ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။

တထာ မဃဒေဝသုတ္တံ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ၊ အာနန္ဒ၊ ဣမိဿာယေဝ မိထိလာယံ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ အဟောသိ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာဓမ္မရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ၊ ပဉ္စဒသိံ၊ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’’တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၈)၊ ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ ပနာနန္ဒ၊ ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နီဟရိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၈၉) ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ ‘‘ပမာဒံ အပ္ပမာဒေန၊ ယဒါ နုဒတိ ပဏ္ဍိတော’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၈) ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ ‘‘ပညာပါသာဒ…ပေ… အဝေက္ခတီ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၂၈) ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယန္တိ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ။

တထာ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၃) သုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣန္ဒြိယာနိ။ ကတမာနိ တီဏီတိ? အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယ’’န္တိ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ၊ ‘‘အညာတာဝိန္ဒြိယ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၅။၄၉၃) ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။

ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၃ အာဒယော) သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ။ တတ္ထ ဟိ ‘‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၃၀၆) သံကိလေသော ဝိဘတ္တော၊ ‘‘ဧကော ဝူပကဋ္ဌော’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၂။၂၉၉) အသေက္ခဓမ္မာ၊ ဣတရေန ဝါသနာဓမ္မာတိ။

‘‘ဓမ္မေ စ ယေ အရိယပဝေဒိတေ ရတာ၊ အနုတ္တရော တေ ဝစသာ မနသာ ကမ္မုနာ စ၊

တေ သန္တိသောရစ္စသမာဓိသဏ္ဌိတာ၊ သုတဿ ပညာယ စ သာရမဇ္ဈဂူ’’တိ။ (သု။ နိ။ ၃၃၂)၊

ဣဒံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဓမ္မေ စ ယေ အရိယပဝေဒိတေ ရတာ’’တိ အယံ ဝါသနာ၊ ‘‘အနုတ္တရာ…ပေ… သဏ္ဌိတာ’’တိ အယံ နိဗ္ဗေဓော၊ ‘‘သုတဿ ပညာယ စ သာရမဇ္ဈဂူ’’တိ အသေက္ခဓမ္မာ။

တထာ ‘‘သဒ္ဓါ သုတဝါ နိယာမဒဿီ’’တိ ဂါထာ (သု။ နိ။ ၃၇၃)။ တတ္ထ ဟိ ‘‘သဒ္ဓါ သုတဝါ’’တိ ဝါသနာ၊ ‘‘နိယာမဒဿီ ဝဂ္ဂဂတေသု န ဝဂ္ဂသာရိ ဓီရော၊ လောဘံ ဒေါသံ ဝိနေယျ ပဋိဃ’’န္တိ နိဗ္ဗေဓော၊ ‘‘သမ္မာ သော လောကေ ပရိဗ္ဗဇေယျာ’’တိ အသေက္ခဓမ္မာ။

သဗ္ဗာသဝသံဝရော ပရိဿယာဒီနံ ဝသေန သဗ္ဗဘာဂိယံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဟိ သံကိလေသဓမ္မာ၊ လောကိယသုစရိတဓမ္မာ၊ သေက္ခဓမ္မာ၊ အသေက္ခဓမ္မာ စ ဝိဘတ္တာ။ အသဗ္ဗဘာဂိယံ ပန ‘‘ပဿံ ပဿတီ’’တိအာဒိကံ (မ။ နိ။ ၁။၂၀၃) ဥဒကာဒိအနုဝါဒနဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတသ္မိံ သောဠသဝိဓေ သာသနပဋ္ဌာနေ ဧတေ တဏှာဒိဝသေန တယော သံကိလေသဘာဂါ၊ ဝေါဒါနာဒိဝသေန တယော ဝါသနာဘာဂါ၊ သေက္ခာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဝသေန တယော နိဗ္ဗေဓဘာဂါ၊ အသေက္ခာနံ သီလက္ခန္ဓာဒီနံ ဧဝ ဝသေန တယော အသေက္ခဘာဂါ၊ တေသံ ဝသေန မူလပဋ္ဌာနာနိ ဧဝ ဒွါဒသ ဟောန္တိ။ တာနိ ပန ဝိတ္ထာရနယေန ဝိဘဇိယမာနာနိ ဆန္နဝုတာဓိကာနိ စတ္တာရိ သဟဿာနိ ဟောန္တိ။ ယထာဒဿနံ ပနေတာနိ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာနိ။ တာနိ ပန ယသ္မာ သင်္ဂဟတော ကာမတဏှာဒိဝသေန တယော တဏှာသံကိလေသဘာဂါ၊ သဿတုစ္ဆေဒဝသေန ဒွေ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသဘာဂါ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဝသေန တယော ဒုစ္စရိတသံကိလေသဘာဂါတိ အဋ္ဌ သံကိလေသဘာဂါ။ ဓမ္မာမိသာဘယဒါနဝသေန တိဝိဓံ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ ကာယသုစရိတာဒိဝသေန တိဝိဓံ သီလမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊ သမထဝိပဿနာဝသေန ဒုဝိဓံ ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ အဋ္ဌေဝ ဝါသနာဘာဂါ။

သဒ္ဓါနုသာရီ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဓမ္မာနုသာရီ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ကာယသက္ခီတိ (ပု။ ပ။ မာတိကာ ၇။၃၂-၃၆၊ ပု။ ပ။ ၂၆-၃၀) ပဉ္စန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စေကံ တယော သီလာဒိက္ခန္ဓာတိ ပန္နရသ နိဗ္ဗေဓဘာဂါ၊ သုညတာနိမိတ္တာပဏိဟိတဘေဒါ ပညာဝိမုတ္တာနံ တယော အဂ္ဂဖလဓမ္မာ၊ တေသု ပစ္စေကံ တယော တယော သီလာဒိက္ခန္ဓာ၊ တထာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာနန္တိ အဋ္ဌာရသ၊ သိက္ခိတဗ္ဗာဘာဝသာမညေန အသင်္ခတဓာတုံ ပက္ခိပိတွာ ဧကူနဝီသတိ အသေက္ခဘာဂါ၊ ဣတိ ပုရိမာနိ ဧကတိံသ၊ ဣမာနိ ဧကူနဝီသတီတိ သမပညာသ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဓမ္မာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဣမေသံ သမပညာသာယ သံကိလေသဘာဂိယာဒိဓမ္မာနံ ဝသေန သမပညာသ သုတ္တာနိ ဟောန္တိ။

ယသ္မာ စ တေ ပညာဝိမုတ္တာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တဝိဘာဂံ အကတွာ အသင်္ခတာယ ဓာတုယာ အဂ္ဂဟဏေန နိပ္ပရိယာယေန အသေက္ခဘာဂါဘာဝတော နဝေဝ အသေက္ခဘာဂါတိ သမစတ္တာလီသ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပေဋကေ ‘‘စတ္တာရီသာယ အာကာရေဟိ ပရိယေသိတဗ္ဗံ၊ ပညာသာယ အာကာရေဟိ သာသနပဋ္ဌာနံ နိဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ (ပေဋကော။ ၂၁) စ ဝုတ္တံ။ သင်္ဂဟတော ဧဝ ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဝိတ္ထာရနယေန သောဠသ ဟောန္တိ၊ ပုန တိဝိဓသံကိလေသဘာဂိယာဒိဝသေန ဒွါဒသ ဟောန္တိ၊ ပုန တဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတသံကိလေသတဏှာဒိဋ္ဌိဒုစ္စရိတဝေါဒါနဘာဝေန ဆ ဟောန္တိ၊ ပုန သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ ဒဿနဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယန္တိ ပဉ္စ ဟောန္တိ၊ ပုန မူလပဋ္ဌာနဝသေန စတ္တာရိ ဟောန္တိ၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဂိယသေက္ခဘာဂိယအသေက္ခဘာဂိယဘာဝေန တီဏိ ဟောန္တိ၊ ပုန သံကိလေသဘာဂိယဝေါဒါနဘာဂိယဘာဝေန ဒွေ ဧဝ ဟောန္တိ။ ပဋ္ဌာနဘာဝေန ပန ဧကဝိဓမေဝ၊ ဣတိ ပဋ္ဌာနဘာဝေန ဧကဝိဓမ္ပိ သံကိလေသဝေါဒါနဘာဂိယဘာဝေန ဒုဝိဓန္တိ ဝိဘာဂတော ယာဝ ဆန္နဝုတာဓိကံ စတုသဟဿပ္ပဘေဒံ ဟောတိ၊ တာဝ နေတဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ပဋ္ဌာနံ သင်္ဂဟတော၊ ဝိဘာဂတော စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဣမဿာပိ ပဋ္ဌာနဝိဘာဂဿ၊ န ပုရိမဿေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ လောကိကံ အဿတ္ထီတိ၊ လောကိကသဟစရဏတော ဝါ လောကိယံ၊ သုတ္တံ ပဒေသေနာတိ ဧကဒေသေန။ သဗ္ဗပဒေသူတိ တံတံတိကာနံ တတိယပဒေသု။ ဗုဒ္ဓါဒီနန္တိ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ။ ဓမ္မော ပနေတ္ထ ဗုဒ္ဓါဒိဂ္ဂဟဏေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ အာဒိသဒ္ဒေန ဝါ။

ပရိဏမတီတိ ပရိပစ္စတိ။ ဓရန္တီတိ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တန္တိ။ န္တိ ပါပကမ္မံ။ တေတိ ကုသလာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓာ။ ရက္ခန္တိ ဝိပါကဒါနတော ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသံ န ဒေန္တီတိ အတ္ထော။ အယဉ္စ အတ္ထော ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယေသု ယုဇ္ဇတိ၊ ဣတရသ္မိမ္ပိ ယထာရဟံ လဗ္ဘတေဝ။ တေနာဟ ‘‘ဒုတိယေ ဝါ တတိယေ ဝါ အတ္တဘာဝေ’’တိ။

၁၁၃။ အတ္တနော အနဝဇ္ဇသုခါဝဟံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ပရမတ္ထတော အတ္တကာမော နာမာတိ အာဟ ‘‘အတ္တနော သုခကာမော’’တိ။ သုခါနုဗန္ဓဉှိ သုခံ ကာမေန္တော သုခမေဝ ကာမေတီတိ စ သုခကာမောတိ။

ဝိတ္ထတဋ္ဌေနာတိ သုဝိပ္ဖာရဒိဋ္ဌီနံ ပဝတ္တနဋ္ဌာနတာသင်္ခါတေန ဝိတ္ထာရဋ္ဌေန။

၁၁၄။ ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေတိ ဘာဝေနဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မံ၊ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ ဒိဋ္ဌေ ဉာတေတိ အတ္ထော။

‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိအာဒိ ကာလဒေသာနံ အနဝသေသပရိယာဒါနန္တိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတံ၊ ဥပရိ စာ’’တိအာဒိ။ ဂမနေနာတိ စုတူပပါတဂမနေန။

၁၁၅။ နဂရဒွါရထိရကရဏတ္ထန္တိ နဂရဿ ဒွါရဗာဟထိရကရဏတ္ထံ။ ဂမ္ဘီရနေမတာယာတိ ‘‘နေမံ’’ဝုစ္စတိ နိခါတထမ္ဘာဒီနံ ပထဝိံ အနုပဝိသိတွာ ဌိတပ္ပဒေသော ၊ ဂမ္ဘီရံ နေမံ ဧတဿာတိ ဂမ္ဘီရနေမော၊ တဿ ဘာဝေါ ဂမ္ဘီရနေမတာ၊ တာယ။ ကမ္ပနံ ယထာဌိတဿ ဣတော စိတော စ သဉ္စောပနံ၊ စာလနံ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝနံ။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာတိ အဝိပရီတသဘာဝါဘိသမယဝသေန အနုပဝိသိတွာ၊ အနုပဝိဋ္ဌော ဝိယ ဟုတွာတိ အတ္ထော။

သံယောဇနာနံ ပဇဟနဝသေနာတိ ဂါထာယ ဝစနသေသံ အာနေတွာ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ ပဟာတဗ္ဗဿ ပဟာနေန ဝိနာ န ဘာဝနာသိဒ္ဓီတိ အတ္ထသိဒ္ဓံ ပဟာတဗ္ဗပဟာနံ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဗဟိဒ္ဓါတိ ပဒဒွယေန ယောဇေတွာ ဒဿေတုံ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါတိ ဩရမ္ဘာဂိယဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇနာနံ ဝိသံယောဂဂဟိတောတိ ဣမမတ္ထံ ပါဠိယာ သမတ္ထေတုံ ‘‘တေနာဟ သဗ္ဗလောကေ’’တိ ဝုတ္တံ။

အလောဘသီသေနာတိ အလောဘေန ပုဗ္ဗင်္ဂမေန၊ ယတော ယောဂါဝစရော ‘‘နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အသုဘသညာ ရာဂပ္ပဋိပက္ခတာယ ‘‘ဝိသေသတော အလောဘပ္ပဓာနာ’’တိ ဝုတ္တာ၊ ဒသာသုဘဝသေန ဝါ။ အဓိဂတဇ္ဈာနာဒီနီတိ အာဒိသဒ္ဒေန ဝိပဿနာဒီနိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဝိဟိံသာရတိရာဂါနံ ဗျာပါဒဟေတုကတော စတ္တာရောပိ ဗြဟ္မဝိဟာရာ အဗျာပါဒပဓာနာတိ အာဟ ‘‘စတု…ပေ… အဗျာပါဒေါ ဓမ္မပဒ’’န္တိ။ အဓိဂတာနိ ဈာနာဒီနီတိ ယောဇနာ။ ဒသာနုဿတိ…ပေ… အဓိဂတာနိ သမ္မာသတိ ဓမ္မပဒံ သတိသီသေန တေသံ အဓိဂန္တဗ္ဗတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ အာနာပါနဘာဝနာယံ သမာဓိပိ ပဓာနော၊ န သတိ ဧဝါတိ ဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒသကသိဏ…ပေ… သမ္မာသမာဓိ ဓမ္မပဒ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာနဝသေန အဓိဂတာနမ္ပိ ဧတ္ထေဝ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၁၁၆။ ဥပလက္ခဏကာရဏာနီတိ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တာနိ။

ပါပမေဝ ပါပိယောတိ အာဟ ‘‘ပါပံ ဟောတီ’’တိ၊ ‘‘ပါပိယော’’တိ စ လိင်္ဂဝိပလ္လာသဝသေန ဝုတ္တံ။ ဧကဝစနေ ဗဟုဝစနန္တိ ဧကဝစနေ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗဟုဝစနံ ဝုတ္တံ။

၁၁၇။ ဩလီယနတဏှာဘိနိဝေသဝသေနာတိ ဘဝတဏှာဘဝဒိဋ္ဌိဝသေန။ တာ ဟိ ဘဝေသု သတ္တေ အလ္လီယာပေန္တိ။ အတိဓာဝနာဘိနိဝေသဝသေနာတိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဝသေန။ သာ ဟိ အဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒမေဝ ဝဋ္ဋုပစ္ဆေဒံ ကတွာ အဘိနိဝိသနတော အတိဓာဝနာဘိနိဝေသော နာမ။ ဩလီယန္တီတိ သမ္မာပဋိပတ္တိတော သင်္ကောစံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဘိဓာဝန္တီတိ သမ္မာပဋိပတ္တိံ အတိက္ကမန္တိ။

တေသဉ္စာတိ တေသံ ဥဘိန္နံ အဘိနိဝေသာနံ၊ တဒညေသဉ္စ သဗ္ဗမညိတာနံ။

၁၁၈။ ဣဒံ ဣဋ္ဌဝိပါကံ အနိဋ္ဌဝိပါကန္တိ ဣဒံ ဣဋ္ဌဝိပါကသင်္ခါတံ အနိဋ္ဌဝိပါကသင်္ခါတံ ဖလံ။

‘‘အကင်္ခတော န ဇာနေယျု’’န္တိ ဧတေန ‘‘အာကင်္ခတော’’တိ ဣမိနာ ပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓဒဿနမုခေန ‘‘န ဇညာ’’တိ ပဒဿ အတ္ထံ ဒဿေတိ။

န ဥပလဗ္ဘတီတိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။

၁၂၀။ တာနီတိ ကမ္မကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တာနိ။ ပတ္ထရဏာကာရောယေဝ ဟေသ၊ ယဒိဒံ ဆာယာနံ ဝေါလမ္ဗနံ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ‘‘အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏ’’န္တိအာဒိပ္ပကာရေန ဝိပ္ပဋိသာရော ဟောတိ။

၁၂၂။ ဧသကေဟီတိ ဂဝေသကေဟိ သပရသန္တာနေ သမ္ပာဒကေဟိ။ ဒုက္ခုဒြယန္တိ ဒုက္ခဖလံ။ တီဟိ ကာရဏေဟီတိ ကာယဝါစာစိတ္တေဟိ။ တာနိ ဟိ တံတံသံဝရာနံ ဒွါရဘာဝေန ကာရဏာနီတိ ဝုတ္တာနိ။ တီဟိ ဌာနေဟီတိ ဝါ တီဟိ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေဟိ။ ပိဟိတန္တိ ပိဓာယကံ။

‘‘ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနသင်္ခါတ’’န္တိ ဣဒံ ပါသာဏဘာဝသာမညံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ။

၁၂၃။ ရဇမိဿကန္တိ ပုပ္ဖရဇမိဿကံ။ တဿာတိ တဿ သေက္ခာသေက္ခမုနိနော။ မဟိစ္ဆာဒီနံ ဝိယ ဂါမေ စရဏပ္ပစ္စယာ ဂါမဝါသီနံ သဒ္ဓါဟာနိ ဝါ ဘောဂဟာနိ ဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဥပရူပရိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပါကတိကမေဝ ဟောတီ’’တိ အာဟ။ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနန္တိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ။

တေနာတိ ကုသလေန ကာယဝစီကမ္မေန။ ထိရဘာဝေါ ထာမံ နာမာတိ တဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ထာမဝါတိ ဌိတိမာ’’တိ အာဟ။

အတ္တသံနိဿယံ ပေမံ အတ္တာတိ ဂဟေတွာ ‘‘အတ္တသမ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အတ္တပေမေန သမံ ပေမံ နတ္ထီ’’တိ။ ဘဂဝတော ဝိပဿနာဉာဏောဘာသပ္ပဝတ္တိံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ပညာ ပန…ပေ… သက္ကောတီ’’တိ။ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊ ပန အဘိညာဉာဏာနိ စ အနန္တာပရိမာဏံ လောကဓာတုံ ဩဘာသေန္တိ။

၁၂၄။ ကိဿ ဘီတာတိ ကေန ကာရဏေန ဘီတာ။

ဌပေတွာတိ ပဝတ္တေတွာ။ ဝစနီယော ယာစကာနန္တိ ယောဇနာ၊ ယာစိတဗ္ဗယုတ္တောတိ အတ္ထော။ ယညဥပက္ခရောတိ ယညောပကရဏံ။ ‘‘ဧတေသု ဓမ္မေသု ဌိတော စတူသူ’’တိ ဝုတ္တံ စတုက္ကံ ဝဝတ္ထပေတုံ ‘‘သဒ္ဓါတိ ဧကံ အင်္ဂ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဂါထာယံ ဝုတ္တဓမ္မေ ဒွေ ဒွေ ဧကံ ကတွာ အင်္ဂကရဏံ ဒုကနယော။

ဇာတိဓမ္မန္တိ ပဝတ္တိဓမ္မံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

၁၂၅။ သစ္စေကဒေသတော သစ္စသမုဒါယော အနဝသေသပရိယာဒါနတော ဝိသိဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ပရမတ္ထသစ္စံ ဝါ ဟောတူ’’တိ အာဟ။ စတုရော ပဒါတိ စတ္တာရိ ပဒါနိ၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသေန ဝုတ္တံ၊ စတ္တာရော ဓမ္မကောဋ္ဌာသာတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ သတ္တဝိဘာဂဒဿနတ္ထမေဝ စတုပဒဂ္ဂဟဏံ၊ န အဓိဂတဓမ္မာနုရူပတာယ။

နိမ္မဒါတိ န မဒါ။

‘‘သစ္စဝါဒီ ဇိနော ရောမော’’တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ရောမောတိ ဒိဋ္ဌိရာဂရတ္တာနံ တိတ္ထိယာနံ၊ တိတ္ထကရာနဉ္စ အဓမ္မဝါဒီနံ ရာဂဝိပရီတဓမ္မဒေသနတော ဘယဇနကော၊ အဓမ္မဝါဒီနံ ဝါ တတ္ထ အာဒီနဝဒဿနေန ဘာယိတဗ္ဗော၊ အပ္ပဟီနာသံဝရာနံ ဝါ ဒုရုပသင်္ကမနတော ဒုရာသဒေါတိ အတ္ထော။

သစ္စော စ သော ဓမ္မော စာတိ သစ္စဓမ္မော။ တေနာဟ ‘‘ဧကန္တနိဿရဏဘာဝေနာ’’တိအာဒိ။

ဧကာယနဘာဝန္တိ ဧကမဂ္ဂဘာဝံ၊ အညမဂ္ဂဘာဝန္တိ အတ္ထော။

ဒဿနဘာဂိယံ ဘာဝနာဘာဂိယန္တိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယမေဝ ဒွိဓာ ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယာဒီဟိ စတူဟိ ပဒေဟီ’’တိ။ သေသတ္တိကာနန္တိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနတ္တိကာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ တိကာနံ။ သေသပဒါနဉ္စာတိ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စာတိအာဒိမိဿကပဒါနဉ္စ။ စ-သဒ္ဒေန သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဒါနိ စ သင်္ဂဏှာတိ။ လောကိယတ္တိကဿေဝ ဟိ ‘‘သေသပဒါနီ’’တိ ဝုတ္တေဟိ မိဿကပဒေဟိ ဧဝံ သံသန္ဒနေ နယဒဿနံ၊ ဣတရေသံ ပန တိကာနံ သံကိလေသဘာဂိယာဒိပဒေဟိ စေဝ သေသပဒေဟိ စ သံသန္ဒနေ ဣဒံ နယဒဿနန္တိ ‘‘ဝုတ္တနယာနုသာရေန သုဝိညေယျ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ သမတိက္ကမနန္တိ ပဟာနံ။ သတိပိ ဝါသနာဘာဂိယသံကိလေသဘာဂိယဓမ္မာနံ လောကိယဘာဝေ ပုရိမေဟိ ပန ပစ္ဆိမာ ပဟာတဗ္ဗာ တဒင်္ဂဝသေန၊ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စ။ ဧဝံ ပဇဟနသမတ္ထတာယ ပဟာနန္တိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယဿ သမတိက္ကမာယ ဟောတီ’’တိ။ သံကိလေသဓမ္မာနံ သမတိက္ကမေန အဓိဂန္တဗ္ဗာ ဝေါဒါနဓမ္မာ ဝိယာတိ ယောဇနာ။ ဘာဝနာ နာမ တိဝိဓာ ဈာနဘာဝနာ၊ ဝိပဿနာဘာဝနာ၊ မဂ္ဂဘာဝနာတိ။ တာသု မဂ္ဂဘာဝနာယ ဂဟိတာယ ဝိပဿနာဘာဝနာ ဂဟိတာ ဧဝ ဟောတီတိ တံ အနာမသိတွာ ဣတရာ ဒွေ ဧဝ ဂဟိတာ။ တထာပိ ‘‘ဘာဝနာဘာဂိယဿ သုတ္တဿ ပဋိနိဿဂ္ဂါယာ’’တိ ဝုတ္တေ ကိံ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသေက္ခဿ ဈာနဘာဝနာပိ ပဋိနိဿဋ္ဌာတိ စောဒနံ မနသိ ကတွာ ပါဠိယံ ‘‘အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထ’’န္တိ ဝုတ္တန္တိ ဒဿေန္တော ‘‘အသေက္ခဓမ္မေသု ဥပ္ပန္နေသု မဂ္ဂဘာဝနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဈာနဘာဝနာပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရတ္ထာ ဧဝါ’’တိ အာဟ။

ဧကံ ဧဝ ဘဝဗီဇံ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ ဧကဗီဇံ၊ တံ အဿ အတ္ထီတိ ဧကဗီဇီ။ သန္ဓာဝိတွာ သမာဂန္တွာ၊ နိဗ္ဗတ္တနဝသေန ဥပဂန္တွာတိ အတ္ထော။ သံသရိတွာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ကုလံ ကုလံ ဂစ္ဆတီတိ ကောလံကောလော။ ပုရိမပဒေ အနုနာသိကလောပံ အကတွာ နိဒ္ဒေသော။

တေသံ သောတာပန္နာနံ။ ဧတံ ပဘေဒန္တိ ဧကဗီဇိအာဒိဝိဘာဂံ။ ပုရိမဘဝသိဒ္ဓံ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယပုညကမ္မံ ဣဓ ပုဗ္ဗဟေတု နာမ။ ယော ‘‘ကတပုညတာ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ သော ပဌမမဂ္ဂေ သာဓိတေ စရိတတ္ထတာယ ဝိပက္ကဝိပါကံ ဝိယ ကမ္မံ ဥပရိမမဂ္ဂါနံ ဥပနိဿယော န သိယာတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဥပရိ…ပေ… အာပဇ္ဇတီ’’တိ။ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ နိရတ္ထကတာ အာပဇ္ဇတိ ပဌမမဂ္ဂေနေဝ တေဟိ ကာတဗ္ဗကိစ္စဿ သာဓိတတ္တာ။ ပဌမမဂ္ဂေ…ပေ… အာပဇ္ဇတီတိ အနုပ္ပန္နဿ အတ္ထကိရိယာသမ္ဘဝတော။ ဧဝံ တိဏ္ဏံ ဝါဒါနံ ယုတ္တိအဘာဝံ ဒဿေတွာ စတုတ္ထဝါဒေါ ဧဝေတ္ထ ယုတ္တောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဝိပဿနာ…ပေ… ယုဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘သစေ ဟီ’’တိအာဒိနာ တံ ယုတ္တိံ ဝိဘာဝေတိ။ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာနံ ဓမ္မာနံ ပရိပက္ကတာယ ဣန္ဒြိယာနံ တိက္ခတာယ ဉာဏဿ ဝိသဒတာယ ဝိပဿနာယ ဗလဝဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဟိ ဝေါမိဿကနယေန သံသရဏကော ဣဓာဓိပ္ပေတော ‘‘ဒေဝေ စေဝ မာနုသေ စ သန္ဓာဝိတွာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ။ ဣဓ ကာမဘဝေ ဌိတော ဣဓဋ္ဌကော။ မနုဿဒေဝလောကူပပဇ္ဇနတော ဩကာရေန ဝေါကိဏ္ဏော။ အရိယသာဝကဿ တံတံသတ္တနိကာယုပပတ္တိ တဿ တဿ သောဓနသဒိသံ ကိလေသမလာဒိအနတ္ထာပနယနတောတိ အာဟ ‘‘ဆ ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ’’တိ။ ‘‘အကနိဋ္ဌေ ဌတွာ’’တိ ဧတေန ဟေဋ္ဌာဗြဟ္မလောကသောဓနံ ဝုတ္တမေဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သဒ္ဓံ ဓုရံ ကတွာတိ သဒ္ဓံ ဓုရံ ဇေဋ္ဌကံ ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ကတွာ။ သဒ္ဓါယ အနုဿတိ ပဋိပတ္တိ၊ သဒ္ဓံ ဝါ ပုဗ္ဗဘာဂိယံ အနုဿတိ၊ သဒ္ဓါယ ဝါ အနုသရဏသီလောတိ သဒ္ဓါနုသာရီ။ ဓမ္မာနုသာရီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ဓမ္မောတိ ပနေတ္ထ ပညာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဒ္ဒဟန္တော ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ယဒိပိ သဗ္ဗထာ အဝိမုတ္တော၊ သဒ္ဓါမတ္တေန ပန ဝိမုတ္တောတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါယ ဝါ အဓိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဝုတ္တနယေနာတိ ဥပရိမဂ္ဂဝိပဿနာယ ဗလဝမန္ဒမန္ဒတရဘာဝေန။ ဒိဋ္ဌိယာ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ စတုသစ္စဒဿနသင်္ခါတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိရောဓပ္ပတ္တောတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌန္တံ ဝါ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ ဒဿနသင်္ခါတဿ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿ အနန္တရပ္ပဝတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဌမဖလတော ပဋ္ဌာယ ဟိ ယာဝ အဂ္ဂမဂ္ဂါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တာတိ။ ဣဒန္တိ ယထာဝုတ္တသောတာပန္နာနံ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တတာဝစနံ ။ အဋ္ဌန္နံ ဝိမောက္ခာနန္တိ စတဿော ရူပါဝစရသမာပတ္တိယော၊ စတဿော အရူပါဝစရသမာပတ္တိယောတိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ၊ တေသံ။

ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီ၊ ဖုဋ္ဌာနံ အန္တော ဖုဋ္ဌန္တော၊ ဖုဋ္ဌာနံ အရူပဇ္ဈာနာနံ အနန္တရော ကာလောတိ အဓိပ္ပာယော။ အစ္စန္တသံယောဂေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ၊ ဖုဋ္ဌာနန္တရကာလမေဝ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ‘‘ဝိသမံ စန္ဒိမသူရိယာ ပရိဝတ္တန္တီ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၇၀) ဝိယ ဝါ ဘာဝနပုံသကန္တိ ဧတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယော ဟိ အရူပဇ္ဈာနေန ရူပကာယတော၊ နာမကာယေကဒေသတော စ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမောက္ခေန ဝိမုတ္တော၊ တေန နိရောဓသင်္ခါတော ဝိမောက္ခော အာလောစိတော ပကာသိတော ဝိယ ဟောတိ၊ န ကာယေန သစ္ဆိကတော၊ နိရောဓံ ပန အာရမ္မဏံ ကတွာ ဧကစ္စေသု အာသဝေသု ခေပိတေသု တေန သော သစ္ဆိကတော ဟောတိ။ တသ္မာ သော သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ နိရောဓံ ယထာအာလောစိတံ နာမကာယေန သစ္ဆိကရောတီတိ ‘‘ကာယသက္ခီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ န တု ဝိမုတ္တော ဧကစ္စာနံ ဧဝ အာသဝါနံ အပရိက္ခီဏတ္တာ။

အဘေဒေနာတိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိအာဒိဘေဒေန ဝိနာ။ ‘‘အဘေဒေနာ’’တိ စ ဣဒံ ‘‘သဒ္ဓါဝိမုတ္တဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တကာယသက္ခိနော’’တိ ဣဓာပိ အာနေတွာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ယထေဝ ဟိ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယိအာဒိဘေဒါနာမသနေနေဝ ဧကော အနာဂါမီ ဟောတိ၊ ဧဝံ ယထာဝုတ္တဘေဒအာမသနေနေဝ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော၊ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော၊ ကာယသက္ခီတိ တယော အနာဂါမိနော ဟောန္တိ။ အယဉ္စ အနာဂါမိနော တာဒိသမဝတ္ထာဘေဒံ ဂဟေတွာ ဂဏနာ ကတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘အဝိဟာဒီသူ’’တိအာဒိ သုဝိညေယျမေဝ။

ပညာယ ဧဝ ဝိမုတ္တော၊ န စေတောဝိမုတ္တိဘူတေန သာတိသယေန သမာဓိနာပီတိ ပညာဝိမုတ္တော။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဥဘောဟိ ဘာဂေဟိ ဥဘတောဘာဂတော ဝိမုတ္တော။ ကိလေသာနံ ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆိန္နေဟိ ရူပကာယနာမကာယတော ဝိမုတ္တောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဝိက္ခမ္ဘန…ပေ… ဝိမုတ္တော နာမာ’’တိ အာဟ။ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော၊ အဂ္ဂမဂ္ဂေန အရူပကာယတော ဝိမုတ္တံ။ ယထာဟ –

‘‘ဣဓ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပာ၊ တေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ၊ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ၊ အယံ ဝုစ္စတိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၁၈၂)။

ယံ ပန မဟာနိဒါနသုတ္တေ ‘‘ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိအာဒိကေ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၂၉) နိရောဓသမာပတ္တိအန္တေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဝတွာ –

‘‘ယတော ခေါ၊ အာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဣမေ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ အနုလောမမ္ပိ သမာပဇ္ဇတိ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတာနန္ဒ၊ ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော၊ ဣမာယ စ၊ အာနန္ဒ၊ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိယာ အညာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တိ ဥတ္တရိတရာ ဝါ ပဏီတတရာ ဝါ နတ္ထီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၁၃၀) –

ဝုတ္တံ၊ တံ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တသေဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယသ္မာ အာရုပ္ပသမာပတ္တီသု ဧကာယပိ ရူပကာယော ဝိက္ခမ္ဘိတော ဧဝ နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတုန္နံ အာရုပ္ပသမာပတ္တီနံ၊ နိရောဓသမာပတ္တိယာ စ လာဘီနံ ဝသေန ပဉ္စ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ကာယသက္ခိမှိပိ။ အဋ္ဌဝိမောက္ခေကဒေသေပိ ဟိ အဋ္ဌဝိမောက္ခသမညာ ယထာ ‘‘လောကေ သတ္တာ’’တိ။

တေရသသု သီသေသု ပလိဗောဓသီသာဒီနိ၊ ပဝတ္တသီသဉ္စ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနိ၊ အဓိမောက္ခသီသာဒီနိ ပရိယာဒကာနိ၊ ဂေါစရသီသံ ပရိယာဒကဖလံ။ တဉှိ ဝိသယဇ္ဈတ္တံ ဖလံ၊ ဝိမောက္ခော ပရိယာဒကဿ မဂ္ဂဿ၊ ဖလဿ စ အာရမ္မဏံ။ သင်္ခါရသီသံ သင်္ခါရဝိဝေကဘူတော နိရောဓောတိ ပရိယာဒိယိတဗ္ဗာနံ၊ ပရိယာဒကဖလာနဉ္စ သဟ ဝိသယသံသိဒ္ဓိဒဿနေန သမသီသိဘာဝံ ဒဿေတုံ ပဋိသမ္ဘိဒါယံ (ပဋိ။ မ။ ၁။၈၇) တေရသ သီသာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဣဓ ပန ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ အာသဝပရိယာဒါနဉ္စ ဟောတိ ဇီဝိတပရိယာဒါနဉ္စာ’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၆) ပုဂ္ဂလပညတ္တိယံ အာဂတတ္တာ တေသု ကိလေသပဝတ္တသီသာနံ ဧဝ ဝသေန ယောဇနံ ကရောန္တော ‘‘ကိလေသသီသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဝတ္တသီသမ္ပိ မဂ္ဂေါ ပဝတ္တိတော ဝုဋ္ဌဟန္တော စုတိတော ဥဒ္ဓံ အပ္ပဝတ္တိကရဏေန ယဒိပိ ပရိယာဒိယတိ၊ ယာဝ ပန စုတိ၊ တာဝ ပဝတ္တိသမ္ဘဝတော ‘‘ပဝတ္တသီသံ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ စုတိစိတ္တံ ပရိယာဒိယတီ’’တိ အာဟ။

ကိလေသပရိယာဒါနေန အတ္တနော အနန္တရံ ဝိယ နိပ္ဖာဒေတဗ္ဗာ၊ ပစ္စဝေက္ခဏဝါရာ စ ကိလေသပရိယာဒါနဿေဝ ဝါရာတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟန္တိ။ ‘‘ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၇၈၊ သံ။ နိ။ ၃။၁၂၊ ၁၄) ဟိ ဝစနတော ပစ္စဝေက္ခဏပရိသမာပနေန ကိလေသပရိယာဒါနံ သမာပိတံ နာမ ဟောတိ။ တံ ပန ပရိသမာပနံ ယဒိ စုတိစိတ္တေန ဟောတိ၊ တေနေဝ ဇီဝိတပရိသမာပနဉ္စ ဟောတီတိ ဣမာယ ဝါရစုတိသမတာယ ကိလေသပရိယာဒါနဇီဝိတပရိယာဒါနာနံ အပုဗ္ဗာစရိမတာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဝါရသမတာယာ’’တိ။ ဘဝင်္ဂံ ဩတရိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတောတိ ဧတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တမေဝ ဘင်္ဂေါတ္တရဏဘာဝေန ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

စရိတန္တိ စရိတာ ကာယဝစီမနပ္ပဝတ္တိ။ ဧတ္ထ စ ယေန ရာဂါဓိကဘာဝေန ပုဂ္ဂလော ‘‘ရာဂစရိတော’’တိ လက္ခီယတိ၊ တယိဒံ လက္ခဏံ။ တေနာဟ ‘‘ရာဂဇ္ဈာသယော ရာဂါဓိကောတိ အတ္ထော’’တိ၊ တေန အပ္ပဟီနဘာဝေန သန္တာနေ ထာမဂတဿ ရာဂဿ ဗလဘာဝေါ လက္ခီယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယော သေသေသုပိ။

သီလဝန္တေဟီတိ အာဒိသဒ္ဒဿ လောပံ ကတွာ နိဒ္ဒေသော ကတောတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘သီလဝန္တာဒီဟီ’’တိ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဒါယကာဒီနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

အာရမ္မဏဘူတာဉေယျန္တိ အာရမ္မဏဘူတာဝ ဉေယျံ။

ပုထုဇ္ဇနဘူမိအာဒီသူတိ ပုထုဇ္ဇနသေက္ခာသေက္ခဘူမီသု။ တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနဘူမိဝသေန သံဝရော၊ သေက္ခဘူမိဝသေန ပဟာနဘာဝနာ၊ အသေက္ခဘူမိဝသေန သစ္ဆိကိရိယာ၊ ပုထုဇ္ဇနဘူမိသေက္ခဘူမိဝသေန ဝါ ယထာရဟံ သံဝရပဟာနဘာဝနာ။ ပုဗ္ဗဘာဂိယာ ဟိ သံဝရပဟာနဘာဝနာ ပုထုဇ္ဇနဿ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဣတရာ သေက္ခဿ၊ အသေက္ခဘူမိဝသေန သစ္ဆိကိရိယာ။ နယတော ဒဿိတန္တိ ‘‘ယံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မယာ ‘ဣဒံ န ကပ္ပတီ’တိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ စေ ကပ္ပိယံ အနုလောမေတိ၊ အကပ္ပိယံ ပဋိဗာဟတိ၊ တံ ဝေါ ကပ္ပတီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၃၀၅) နယဒဿနဝသေန ပကာသိတံ။ သရာဂါဒိသံဝတ္တနန္တိ သရာဂါဒိဘာဝါယ သံဝတ္တနံ။

အညမညံ သံသဂ္ဂတောတိ ‘‘သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စာ’’တိအာဒိနာ သံကိလေသဘာဂိယာဒီနံ ပဒါနံ အညမညသံသဂ္ဂတော။ အနေကဝိဓောတိ ဒွါဒသဝိဓော ယာဝ ဒွါနဝုတာဓိကစတုသဟဿဝိဓောပိ အနေကပ္ပကာရော။ လောကိယသတ္တာဓိဋ္ဌာနာဒိသံသဂ္ဂတောတိ အာဒိသဒ္ဒေန လောကိယံ ဉာဏံ၊ လောကုတ္တရံ ဉာဏံ၊ လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ ဉာဏံ၊ လောကိယံ ဉေယျံ၊ လောကုတ္တရံ ဉေယျံ၊ လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ ဉေယျံ၊ လောကိယံ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ၊ လောကုတ္တရံ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ၊ လောကိယဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စာတိအာဒိကော သမ္ဘဝန္တော ပဋ္ဌာနဘေဒေါ သင်္ဂဟိတော။ ဥဘယတ္ထာတိ သံကိလေသဘာဂိယာဒိကေ၊ လောကိယာဒိကေ စ။ ယထာရဟန္တိ ယော ယော သံသဂ္ဂဝသေန ယောဇနံ အရဟတိ၊ သော သော ဓမ္မော။ သမ္ဘဝါဝိရောဓေနေဝ ဟိ ယောဇနာ။ န ဟိ ‘‘လောကိယံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယ’’န္တိအာဒိနာ ယောဇနာ သမ္ဘဝတိ။

တီသုပိဋကေသု လဗ္ဘမာနဿာတိ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ဥပလဗ္ဘမာနဿ ဝိဇ္ဇမာနဿ၊ ဧတေန န ကေဝလံ သင်္ဂဟော ဧဝ ယထာဝုတ္တဘေဒါနံ ပဋ္ဌာနဘာဂါနံ နိဒ္ဓါရဏာယ ကာရဏံ၊ အထ ခေါ ပါဠိယံ ဒဿနဉ္စာတိ ဝိဘာဝေတိ။ တေနာဟ ‘‘ယံ ဒိဿတိ တာသု တာသု ဘူမီသူ’’တိ။ ‘‘တေနေဝ ဟီ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တဿ အတ္ထဿ ပါဌာနုဂမံ ဒဿေတိ။

သာသနပဋ္ဌာနဝါရဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနကထာဝဏ္ဏနာ

သဒ္ဓမ္မာဝတရဋ္ဌာနေတိ ဒေသန္တရတော အာဂန္တွာ သဒ္ဓမ္မဿ အဝတရဏောကာသဘူတေ သဒ္ဓမ္မဿဝနဓာရဏပရိစယပရိပုစ္ဆာမနသိကာရဗဟုလာနံ နိဝါသဋ္ဌာနတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ၊ အတ္တနော ဝါ သန္တာနေ ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မဿ အနုပ္ပဝေသနဋ္ဌာနတာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သေသံ သုဝိညေယျမေဝါတိ။

နေတ္တိအဋ္ဌကထာယ လီနတ္ထဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ နိဋ္ဌိတာ။