📜

၂။ သာသနပဋ္ဌာနဒုတိယဘူမိ

၁၃။ တတ္ထ ကတမံ သာသနပ္ပဋ္ဌာနံ? သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ ဝါသနာ ဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ၊ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ၊ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ။ အာဏတ္တိ၊ ဖလံ၊ ဥပါယော၊ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ၊ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ၊ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ။ အဿာဒေါ၊ အာဒီနဝေါ၊ နိဿရဏံ၊ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ၊ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ၊ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ၊ အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ။ လောကိကံ၊ လောကုတ္တရံ၊ လောကိကဉ္စ လောကုတ္တရဉ္စ။ ကမ္မံ၊ ဝိပါကော၊ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ။ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ။ ဉာဏံ၊ ဉေယျံ၊ ဉာဏဉ္စ ဉေယျဉ္စ။ ဒဿနံ၊ ဘာဝနာ၊ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ။ ဝိပါကကမ္မံ၊ န ဝိပါကကမ္မံ၊ နေဝဝိပါကနဝိပါကကမ္မံ ။ သကဝစနံ၊ ပရဝစနံ၊ သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ။ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ၊ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ ထဝေါ၊ သကဝစနာဓိဋ္ဌာနံ၊ ပရဝစနာဓိဋ္ဌာနံ၊ သကဝစနာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ပရဝစနာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။ ကိရိယံ၊ ဖလံ၊ ကိရိယဉ္စ ဖလဉ္စ။ အနုညာတံ၊ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ။ ဣမာနိ ဆ ပဋိက္ခိတ္တာနိ။

၁၄။ တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယံ သုတ္တံ?

ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ တဏှာဆဒနဆာဒိတာ၊

ပမတ္တဗန္ဓုနာ ဗဒ္ဓါ၊ မစ္ဆာဝ ကုမိနာမုခေ၊

ဇရာမရဏမနွေန္တိ၊ ဝစ္ဆော ခီရပကောဝ [ခီရူပကောဝ (က။) ပဿ ဥဒါ။ ၆၄] မာတရံ။

ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ နီဝရဏာ။

တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ?

မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊

မနသာ စေ ပသန္နေန၊ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊

တတော နံ သုခမနွေတိ၊ ဆာယာဝ အနပါယိနီ။

သံယုတ္တကေ သုတ္တံ။

မဟာနာမဿ သက္ကဿ ဣဒံ ဘဂဝါ သကျာနံ ကပိလဝတ္ထုမှိ နဂရေ နယဝိတ္ထာရေန သဒ္ဓါသီလပရိဘာဝိတံ သုတ္တံ ဘာဝညေန ပရိဘာဝိတံ တံ နာမ ပစ္ဆိမေ ကာလေ။

တတ္ထ ကတမံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ?

ဥဒ္ဓံ အဓော [ဥဒါ။ ၆၁] သဗ္ဗဓိ ဝိပ္ပမုတ္တော၊ အယံ အဟသ္မီတိ အနာနုပဿီ၊

ဧဝံ ဝိမုတ္တော ဥဒတာရိ ဩဃံ၊ အတိဏ္ဏပုဗ္ဗံ အပုနဗ္ဘဝါယ။

သီလာနိ နု ခေါ ဘဝန္တိ ကိမတ္ထိယာနိ အာနန္ဒော ပုစ္ဆတိ သတ္ထာရံ။

တတ္ထ ကတမံ အသေက္ခဘာဂိယံ သုတ္တံ?

‘‘ယဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဌိတံ နာနုပကမ္ပတိ၊

ဝိရတ္တံ ရဇနီယေသု၊ ကောပနေယျေ [ကောပနီယေ (က။) ပဿ ဥဒါ။ ၃၄] န ကုပ္ပတိ၊

ယဿေဝံ ဘာဝိတံ စိတ္တံ၊ ကုတော တံ ဒုက္ခမေဿတီ’’တိ။

သာရိပုတ္တော နာမ ဘဂဝါ ထေရညတရော သော မံ အာသဇ္ဇ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇ စာရိကံ ပက္ကမတိ၊ သာရိပုတ္တဿ ဗျာကရဏံ ကာတဗ္ဗံ။ ယဿ နူန ဘဂဝါ ကာယဂတာ သတိ အဘာဝိတာ အဿ အဗဟုလီကတာ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။

၁၅။ တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ?

ဆန္နမတိဝဿတိ [ဥဒါ။ ၄၅]၊ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတိ၊

တသ္မာ ဆန္နံ ဝိဝရေထ၊ ဧဝံ တံ နာတိဝဿတိ။

ဆန္နမတိဝဿတီတိ သံကိလေသော။ ဝိဝဋံ နာတိဝဿတီတိ ဝါသနာ။ တမော တမပရာယနောတိ ဝိတ္ထာရေန။ တတ္ထ ယော စ တမော ယော စ တမပရာယနော၊ အယံ သံကိလေသော။ ယော စ ဇောတိ ယော စ ဇောတိပရာယနော၊ အယံ ဝါသနာ။

တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါယသံ ဒါရုဇပဗ္ဗဇဉ္စ [ဒါရုဇံ ပဗ္ဗဇဉ္စ (ပီ။) ဓ။ ပ။ ၃၄၅၊ သံ။ နိ။ ၁။၁၂၁]၊

သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု၊ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ။

န တံ ဒဠှံ ဗန္ဓနမာဟု ဓီရာ၊ ယဒါ ပုတ္တေသု ဒါရေသု စ ယာ အပေက္ခာ၊ အယံ သံကိလေသော။ ဧတမ္ပိ ဆေတွာ ပရိဗ္ဗဇန္တိ ဓီရာ အနပေက္ခိနော သဗ္ဗကာမေ ပဟာယာတိ၊ အယံ နိဗ္ဗေဓော။ ယံ စေတယိတံ ပကပ္ပိတံ ယာ စ နာမရူပဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ။ ဣမေဟိ စတူဟိ ပဒေဟိ သံကိလေသော။ ပစ္ဆိမကေဟိ စတူဟိ နိဗ္ဗေဓော။

တတ္ထ ကတမံ သံကိလေသဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ အသေက္ခဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

အယံ လောကော သန္တာပဇာတော၊ ဖဿပရေတော ရောဂံ [ရောဒံ (ပီ။) ပဿ ဥဒါ။ ၃၀] ဝဒတိ အတ္တတော၊

ယေန ယေန ဟိ မညန္တိ၊ တတော တံ ဟောတိ အညထာ။

အညထာဘာဝီ ဘဝသတ္တော လောကော၊ ဘဝပရေတော ဘဝမေဝါဘိနန္ဒတိ၊

ယဒဘိနန္ဒတိ တံ ဘယံ၊ ယဿ ဘာယတိ တံ ဒုက္ခံ၊

ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ခေါ ပနိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ။

ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိပ္ပမောက္ခမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အဝိပ္ပမုတ္တာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ယေ ဝါ ပန ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဘဝေန ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အနိဿဋာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ဥပဓိံ ဟိ ပဋိစ္စ ဒုက္ခမိဒံ သမ္ဘောတိ၊ သဗ္ဗုပါဒါနက္ခယာ နတ္ထိ ဒုက္ခဿ သမ္ဘဝေါ၊ လောကမိမံ ပဿ၊ ပုထူ အဝိဇ္ဇာယ ပရေတာ ဘူတာ ဘူတရတာ ဘဝါ အပရိမုတ္တာ။ ယေ ဟိ ကေစိ ဘဝါ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္ထတာယ သဗ္ဗေတေ ဘဝါ အနိစ္စာ ဒုက္ခာ ဝိပရိဏာမဓမ္မာတိ။

‘‘ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ၊ သမ္မပ္ပညာယ ပဿတော၊

ဘဝတဏှာ ပဟီယတိ၊ ဝိဘဝံ နာဘိနန္ဒတိ၊

သဗ္ဗသော တဏှာနံ ခယာ၊ အသေသဝိရာဂနိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။

‘‘တဿ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော၊ အနုပါဒါ ပုနဗ္ဘဝေါ န ဟောတိ၊

အဘိဘူတော မာရော ဝိဇိတသင်္ဂါမော၊ ဥပေစ္စဂါ သဗ္ဗဘဝါနိ တာဒီ’’တိ။

အယံ လောကော သန္တာပဇာတော ယာဝ ဒုက္ခန္တိ ယံ တဏှာ သံကိလေသော။

ယံ ပုနဂ္ဂဟဏံ ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဘဝေန ဘဝဿ ဝိမောက္ခမာဟံသု၊ သဗ္ဗေတေ ‘‘အဝိမုတ္တာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ ယေ ဝါ ပန ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဘဝေန ဘဝဿ နိဿရဏမာဟံသု ‘‘အနိဿဋာ ဘဝသ္မာ’’တိ ဝဒါမိ။ အယံ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော၊ တံ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော စ တဏှာသံကိလေသော စ၊ ဥဘယမေတံ သံကိလေသော။ ယံ ပုနဂ္ဂဟဏံ ဘဝဝိပ္ပဟာနာယ ဗြဟ္မစရိယံ ဝုဿတိ၊ ယာဝ သဗ္ဗသော ဥပါဒါနက္ခယာ သမ္ဘဝါ၊ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ။ တဿ နိဗ္ဗုတဿ ဘိက္ခုနော ယာဝ ဥပစ္စဂါ သဗ္ဗဘဝါနိ တာဒီတိ ဣဒံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ အနုသောတဂါမီ သံကိလေသော ဌိတတ္တော စ ပဋိသောတဂါမီ စ နိဗ္ဗေဓော။ ထလေ တိဋ္ဌတီတိ အသေက္ခဘူမိ။

၁၆။ တတ္ထ ကတမံ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ?

‘‘ဒဒတော [ဥဒါ။ ၇၅၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၁၉၇] ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ၊

ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတော’’တိ။

‘‘ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊ သံယမတော ဝေရံ န စီယတီ’’တိ ဝါသနာ။ ‘‘ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သနိဗ္ဗုတော’’တိ နိဗ္ဗေဓော။

သောတာနုဂတေသု ဓမ္မေသု ဝစသာ ပရိစိတေသု မနသာနုပေက္ခိတေသု ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓေသု ပဉ္စာနိသံသာ ပါဋိကင်္ခါ။ ဣဓေကစ္စဿ ဗဟုဿုတာ ဓမ္မာ ဟောန္တိ ဓာတာ အပမုဋ္ဌာ ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ၊ သော ယုဉ္ဇန္တော ဃဋေန္တော ဝါယမန္တော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိသေသံ ပပ္ပောတိ။ နော စေ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိသေသံ ပပ္ပောတိ၊ ဂိလာနော ပပ္ပောတိ။ နော စေ ဂိလာနော ပပ္ပောတိ၊ မရဏကာလသမယေ ပပ္ပောတိ။ နော စေ မရဏကာလသမယေ ပပ္ပောတိ၊ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ။ နော စေ ဒေဝဘူတော ပါပုဏာတိ၊ တေန ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ။

တတ္ထာယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပါပုဏာတိ၊ အယံ နိဗ္ဗေဓော။ ယံ သမ္ပရာယေ ပစ္စေကဗောဓိံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဝါသနာ။ ဣမာနိ သောဠသ သုတ္တာနိ သဗ္ဗသာသနံ အတိဂ္ဂဏှန္တော တိဋ္ဌန္တိ။ ဣမေဟိ သောဠသဟိ သုတ္တေဟိ နဝဝိဓော သုတ္တန္တော ဝိဘတ္တော ဘဝတိ။ သော စ ပညဝတော နော ဒုပ္ပညဿ၊ ယုတ္တဿ နော အယုတ္တဿ၊ အကမ္မဿ ဝိဟာရိဿ ပကတိယာ လောကေ သံကိလေသော စရတိ။ သော သံကိလေသော တိဝိဓော – တဏှာသံကိလေသော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော။ တတော သံကိလေသတော ဥဋ္ဌဟန္တော သံကိလေသော ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌဟတိ၊ လောကိယေသု ပတိဋ္ဌဟတီတိ။ တတ္ထာကုသလော ဒိဋ္ဌတော သစေ တံ သီလဉ္စ ဒိဋ္ဌိဉ္စ ပရာမသတိ၊ တဿ သော တဏှာသံကိလေသော ဟောတိ။ သစေ ပနဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿံ [ဘဝိဿာမိ (ပီ။)] ဒေဝညတရော ဝါ’’တိ ယဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ ဧတဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသံကိလေသော ဘဝတိ။ သစေ ပန သီလေ ပတိဋ္ဌိတော အပရာမဋ္ဌဿ ဟိ သီလဝတံ ဟောတိ၊ တဿ တံ သီလဝတော ယောနိသော ဂဟိတံ အဝိပ္ပဋိသာရံ ဇနေတိ ယာဝ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ၊ တဉ္စ တဿ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ကာလင်္ကတဿ ဝါ တမှိယေဝ ဝါ ပန အပရာပရိယာယေန ဝါ၊ အညေသု ခန္ဓေသု ဧဝံ သုတံ ‘‘သုစရိတံ ဝါသနာယ သံဝတ္တတီ’’တိ ဝါသနာဘာဂိယံ သုတ္တံ ဝုစ္စတိ။ တတ္ထ သီလေသု ဌိတဿ ဝိနီဝရဏံ စိတ္တံ၊ တံ တတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနာယ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သော အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ ယဒိ ဝါ သာသနန္တရေ၊ အစ္စန္တံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ၊ ယဒိ ဝါ ဧကာသနေ ဆ အဘိညေ။ တတ္ထ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ အရိယဓမ္မေ ပါပုဏန္တိ သဒ္ဓါနုသာရီ စ ဓမ္မာနုသာရီ စ။ တတ္ထ ဓမ္မာနုသာရီ ဥဂ္ဃဋိတညူ၊ သဒ္ဓါနုသာရီ နေယျော။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဒုဝိဓော – ကောစိ တိက္ခိန္ဒြိယော ကောစိ မုဒိန္ဒြိယော။ တတ္ထ နေယျောပိ ဒုဝိဓော – ကောစိ တိက္ခိန္ဒြိယော ကောစိ မုဒိန္ဒြိယော။ တတ္ထ ယော စ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော၊ ယော စ နေယျော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ အသမိန္ဒြိယာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ သမိန္ဒြိယာ ပရိဟာယန္တိ စ ဥဂ္ဃဋိတညုတော၊ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျတော၊ ဣမေ မဇ္ဈိမာ ဘူမိဂတာ ဝိပဉ္စိတညူ ဟောတိ။ ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ။

၁၇။ တတ္ထ စတုတ္ထာ ပန ပဉ္စမာ ဥဂ္ဃဋိတညူ ဝိပဉ္စိတညူ နေယျော စ၊ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ ဧကဗီဇီ ဟောတိ ပဌမော သောတာပန္နော။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ ကောလံကောလော စ ဟောတိ ဒုတိယော သောတာပန္နော ။ တတ္ထ နေယျော ပုဂ္ဂလော ဣန္ဒြိယာနိ ပဋိလဘိတွာ ဒဿနဘူမိယံ ဌိတော သောတာပတ္တိဖလဉ္စ ပါပုဏာတိ၊ သတ္တက္ခတ္တုပရမော စ ဟောတိ ၊ အယံ တတိယော သောတာပန္နော။ ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာယ သောတာပတ္တိဖလေ ဌိတာ။

ဥဂ္ဃဋိတညူ ဧကဗီဇီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ ကောလံကောလော ဟောတိ၊ နေယျော သတ္တက္ခတ္တုပရမော ဟောတိ။ ဣဒံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ သုတ္တံ။ သစေ ပန တဒုတ္တရိ ဝါယမတိ၊ အစ္စန္တနိဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော ယော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ တေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ – အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏိတွာ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ စ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ စ။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ ပုဂ္ဂလော ယော တိက္ခိန္ဒြိယော၊ တေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ – အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏန္တိ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ စ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ စ။ တတ္ထ နေယျော အနာဂါမိဖလံ ပါပုဏန္တော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ စ ဝိပဉ္စိတညူ စ၊ ဣန္ဒြိယနာနတ္တေန ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ။ ဥဂ္ဃဋိတညူ စ ဝိပဉ္စိတညူ စ ဣန္ဒြိယနာနတ္တေန ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ တိက္ခိန္ဒြိယော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဃဋိတညူ မုဒိန္ဒြိယော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ နေယျော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ ဝိပဉ္စိတညူ တိက္ခိန္ဒြိယော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ။ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ဟောတိ၊ နေယျော ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ ဟောတိ။ ဣတိ ပဉ္စ အနာဂါမိနော၊ ဆဋ္ဌော သကဒါဂါမီ၊ တယော စ သောတာပန္နာတိ ဣမေ နဝ သေက္ခာ။

တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော တိက္ခိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ပညာဝိမုတ္တော စ။ တတ္ထ ဥဂ္ဃဋိတညူ ပုဂ္ဂလော မုဒိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ၊ ဌိတကပ္ပီ [ဌိတကပ္ပိ (ပီ။ က။) ပဿ ပု။ ပ။ ၁၇] စ ပဋိဝေဓနဘာဝေါ ပုဂ္ဂလော စ တိက္ခိန္ဒြိယော သော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ စေတနာဘဗ္ဗော စ ရက္ခဏာဘဗ္ဗော စ။ တတ္ထ ဝိပဉ္စိတညူ မုဒိန္ဒြိယော အရဟတ္တံ ပါပုဏန္တော ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တိ၊ သစေ စေတေတိ န ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ နော စေ စေတေတိ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။ သစေ အနုရက္ခတိ န ပရိနိဗ္ဗာယီ၊ နော စေ အနုရက္ခတိ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ။ တတ္ထ နေယျော ပုဂ္ဂလော ဘာဝနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ ကမ္မနိယတော ဝါ သမသီသိ ဝါ၊ ဣမေ နဝ အရဟန္တော ဣဒံ စတုဗ္ဗိဓံ သုတ္တံ သံကိလေသဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ ဣမေသု ပုဂ္ဂလေသု တထာဂတဿ ဒသဝိဓံ ဗလံ ပဝတ္တတိ။

၁၈။ ကတမံ ဒသဝိဓံ? ဣဓ ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ အပ္ပဝတ္တိတေ ဓမ္မစက္ကေ မဟေသက္ခာ ဒေဝပုတ္တာ ယာစနာယ အဘိယာတာ [အတိယာတာ (ပီ။ က။)] ဟောန္တိ ‘‘ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မ’’န္တိ။ သော အနုတ္တရေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသာသိ သတ္တာနံ တယော ရာသီနံ သမ္မတ္တနိယတော မိစ္ဆတ္တနိယတော အနိယတော။ တတ္ထ သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ မိစ္ဆာသတိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ အသတ္ထုကော ပရိနိဗ္ဗာယေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ သမာပတ္တိံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ အရိယသမာပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ အနရိယမိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ ပဋိပဇ္ဇိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ တတ္ထ အနိယတော ရာသိ သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနံ သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇမာနော သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနံ သမ္မတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ မိစ္ဆာပဋိပဇ္ဇမာနံ မိစ္ဆတ္တနိယတရာသိံ ဂမိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣမေ တယော အနုတ္တရေန ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ ဝေါလောကေန္တဿ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ မေ သတော ဣမေ ဓမ္မာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ ဧတ္တဝတာ မံ ကောစိ သဟဓမ္မေန ပဋိစောဒိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဝီတရာဂဿ တေ ပဋိဇာနတော အခီဏာသဝတာယ သဟဓမ္မေန ကောစိ ပဋိစောဒိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယတော ပန ဣမဿ အနိယတဿ ရာသိဿ ဓမ္မဒေသနာ၊ သာ န ဒိဿတိ တက္ကရဿ သမ္မာဒုက္ခက္ခယာယာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ တထာ ဩဝဒိတော ယံ ပန မေ အနိယတရာသိ သာဝကော ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ န သစ္ဆိကရိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

၁၉။ ယံ ခေါ မုနိ နာနပ္ပကာရဿ နာနာနိရုတ္တိယော ဒေဝနာဂယက္ခာနံ ဒမေတိ ဓမ္မေ ဝဝတ္ထာနေန ဝတွာ ကာရဏတော အညံ ပါရံ ဂမိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယတော ပနိမာ နိရုတ္တိတော သတ္တ သတ္တ နိရုတ္တိယော နာဘိသမ္ဘုနေယျာတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ။ နိရုတ္တိ ခေါ ပန အဘိသမဂ္ဂရတာနံ သာဝကာနံ တမတ္ထမဝိညာပယေတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ။ မဟေသက္ခာ ဒေဝပုတ္တာ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှေ ပုစ္ဆိံသု ။ ကာယိကေန ဝါ မာနသိကေန ဝါ ပရိပီဠိတဿ ဟတ္ထကုဏီတိ ဝါ ပါဒေ ဝါ ခဉ္ဇေ ဒန္ဓဿ [ဒန္တဿ (ပီ။ က။)] သော အတ္ထော န ပရိဘာဇိယတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ။ ယမှိ တံ တေသံ ဟောတိ တမှိ အသန္တံ ဘဝတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ယံ ဟိ နာသံ တေသံ န ဘဝတိ၊ တမှိ နာသံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဧဝံ သမုဒယဿ နိရောဓာယ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ။ မာရော ဝါ ဣန္ဒော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ တထာဂတော ဝါ စက္ကဝတ္တီ ဝါ သော ဝတ နာမ မာတုဂါမော ဘဝိဿတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ပုရိသော အဿ ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဘဝိဿတီတိ ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ ဣတိဿ ဧဝရူပံ ဗလံ ဧဝရူပံ ဉာဏံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဌာနာဋ္ဌာနဉာဏံ ပဌမံ တထာဂတဗလံ တံ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ။ တီဟိ ရာသီဟိ စတူဟိ ဝေသာရဇ္ဇေဟိ စတူဟိ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒဿ ပဝတ္တိယံ နိဝတ္တိယံ ဘာဂိယဉ္စ။ ကုသလံ ကုသလဝိပါကေသု စ ဥပပဇ္ဇတိ ယဉ္စ ဣတ္ထိပုရိသာနံ။ ဣဒံ ပဌမံ ဗလံ တထာဂတော ဧဝံ ဇာနာတိ။

ယေသံ ပန သမ္မတ္တနိယတော ရာသိ၊ နာယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ၊ နိဗ္ဗာနဂါမိနီယေဝါယံ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ သိယာ မိစ္ဆတ္တနိယတော ရာသိ၊ ဧသာပိ န သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ သက္ကာယသမုဒယဂါမိနီယေဝါယံ ပဋိပဒါ ဟောတု၊ အယံ တတ္ထ တတ္ထ ပဋိပတ္တိယာ ဌိတော ဂစ္ဆတိ နိဗ္ဗာနံ၊ ဂစ္ဆတိ အပါယံ၊ ဂစ္ဆတိ ဒေဝမနုဿဿ။ ယံ ယံ ဝါ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇေယျ သဗ္ဗတ္ထ ဂစ္ဆေယျ၊ အယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ။ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ယထာဘူတံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါဉာဏံ ဒုတိယံ တထာဂတဗလံ။

သာ ခေါ ပနာယံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီ ပဋိပဒါ နာနာဓိမုတ္တာ ကေစိ ကာမေသု ကေစိ ဒုက္ကရကာရိယံ ကေစိ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ကေစိ သံသာရေန သုဒ္ဓိံ ပစ္စေန္တိ ကေစိ အနဇ္ဇာဘာဝနာတိ။ တေန တေန စရိတေန ဝိနိဗန္ဓာနံ သတ္တာနံ ယံ ဉာဏံ ယထာဘူတံ နာနာဂတံ လောကဿ အနေကာဓိမုတ္တဂတံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ဣဒံ တတိယံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ သတ္တာနံ အဓိမုတ္တာ ဘဝန္တိ အာသေဝန္တိ ဘာဝေန္တိ ဗဟုလီကရောန္တိ။ တေသံ ကမ္မုပသယာနံ တဒါဓိမုတ္တာနံ။ သာ စေဝ ဓာတု သံဝဟတိ။ ကတရာ ပနေသာ ဓာတု နေက္ခမ္မဓာတု ဗလဓာတု ကာစိ သမ္ပတ္တိ ကာစိ မိစ္ဆတ္တဉ္စ ဓာတု အဓိမုတ္တာ ဘဝန္တိ။ အညတရာ ဥတ္တရိ န သမနုပဿန္တိ။ တေ တဒေဝဋ္ဌာနံ မယာ ဇရာမရဏဿ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရန္တိ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ။ ယထာ ဘဂဝါ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ဘာသိတံ။ ယံ တတ္ထ ယထာဘူတံ ဉာဏံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ စတုတ္ထံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ ယံယေဝ ဓာတု [ယံ ယဒေဝ ဓာတုံ (က။)] သေဋ္ဌန္တိ တံ တံ ကာယေန စ ဝါစာယ စ အာရမ္ဘန္တိ စေတသိကော။ အာရမ္ဘော စေတနာ ကမ္မံ ကာယိကာ ဝါစသိကာ အာရမ္ဘော စေတသိကတ္တာ ကမ္မန္တရံ တထာဂတော ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘‘ဣမိနာ သတ္တေန ဧဝံ ဓာတုကေန ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတံ၊ တံ အတီတမဒ္ဓါနံ ဣမိနာ ဟေတုနာ တဿ ဧဝရူပေါ ဝိပါကော ဝိပစ္စတိ ဧတရဟိ ဝိပစ္စိဿတိ ဝါ အနာဂတမဒ္ဓါန’’န္တိ။ ဧဝံ ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ ပဇာနာတိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဧဝံဓာတုကော ဣဒံ ကမ္မံ ကရောတိ’’။ တဏှာယ စ ဒိဋ္ဌိယာ စ ဣမိနာ ဟေတုနာ န တဿ ဝိပါကော ဒိဋ္ဌေယေဝ ဓမ္မေ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဥပပဇ္ဇေ ဝါ’’တိ အပရမှိ ဝါ ပရိယာယေ ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘‘အယံ ပုဂ္ဂလော ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကရိဿတိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ၊ ဣမိနာ ဟေတုနာ တဿ ဧဝရူပေါ ဝိပါကော နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ဣမိနာ ဟေတုနာ ယာနိ စတ္တာရိ ကမ္မဋ္ဌာနာနိ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ပစ္စုပ္ပန္နသုခံ အာယတိံ စ သုခဝိပါကံ’’ …ပေ… ဣတိ အယံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ကမ္မသမာဒါနာနံ ဟေတုသော ဌာနသော ဝိပါကဝေမတ္တတံ ပဇာနာတိ ဥစ္စာဝစာ ဟီနပဏီတတာ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကမ္မဝိပါကဉာဏံ ပဉ္စမံ တထာဂတဗလံ။

တထာ သတ္တာ ယံ ဝါ ကမ္မသမာဒါနံ သမာဒိယန္တာ တတ္ထ ဧဝံ ပဇာနာတိ ဣမဿ ပုဂ္ဂလဿ ကမ္မာဓိမုတ္တဿ ရာဂစရိတဿ နေက္ခမ္မဓာတူနံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တဿ ရာဂါနုဂတေ သုညမာနဿ ပဌမံ ဈာနံ သံကိလိဿတိ၊ သစေ ပုန ဥတ္တရိ ဝါယာမတော ဈာနဝေါဒါနဂတေ မာနသေ ဝိသေသဘာဂိယံ ပဋိပဒံ အနုယုဉ္ဇိယတိ။ တဿ ဟိ ဈာနဘာဂိယံယေဝ ပဌမဇ္ဈာနေ ဌိတဿ ဒုတိယံ ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဂစ္ဆတိ၊ တတိယဉ္စ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတုကာမဿ သောမနဿိန္ဒြိယံ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ၊ တဿ သာ ပီတိ အဝိသေသဘာဂိယံ တတိယံ ဈာနံ အာဒိဿ တိဋ္ဌတိ။ သစေ တဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တထာဂတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဂစ္ဆတိယေဝ၊ စတုတ္ထဿ ဈာနဿ ဟာနဘာဂိယာ ဓမ္မာ၊ တေ စ ဓမ္မာ ယတ္ထ ပဇာယန္တိ ယေဟိ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝေါဒါနံ ဒိဿတိ။ ဧဝံ အဇ္ဈာသယသမာပတ္တိယာ ယာ စတဿော သမာပတ္တိယော တီဏိ ဝိမောက္ခမုခါနိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခဈာနာနီတိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဝိမောက္ခာတိ။ အဋ္ဌ စ ဝိမောက္ခာ တီဏိ စ ဝိမောက္ခမုခါနိ။ သမာဓီတိ စတ္တာရော သမာဓီ – ဆန္ဒသမာဓိ ဝီရိယသမာဓိ စိတ္တသမာဓိ ဝီမံသာသမာဓီတိ။ သမာပတ္တိယော စတဿော အဇ္ဈာသယသမာပတ္တိယော ဣတိ ဣမေသံ ဈာနာနံ ဝိမောက္ခသမာပတ္တီတိ ဧဝရူပေါ သံကိလေသော ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ။ ဧဝံ ဒေါသစရိတဿ။ မောဟစရိတဿ။ ရာဂစရိတဿ ပုဂ္ဂလဿ ဧဝရူပံ ဝေါဒါနံ ဣတိ ယံ ဧတ္ထ ဉာဏံ ယထာဘူတံ အသာဓာရဏံ သဗ္ဗသတ္တေဟိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဆဋ္ဌံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ တထာဂတော ဧဝံ ပဇာနာတိ လောကိကာ ဓမ္မာ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ ဘာဝနာဘာဂိယံ ဣန္ဒြိယံ နာမံ လဘန္တိ။ အာဓိပတေယျဘူမိံ ဥပါဒါယ ဗလံ နာမံ လဘန္တိ ထာမဂတံ မနော မနိန္ဒြိယံ တံ ဥပါဒါယ။ ဝီရိယံ နာမံ လဘန္တိ အာရမ္ဘဓာတုံ ဥပါဒါယ။ ဣတိဿ ဒေဝ ဧဝရူပံ ဉာဏံ ဣမေဟိ စ ဓမ္မေဟိ ဣမေ ပုဂ္ဂလာ သမန္နာဂတာတိပိ ဓမ္မဒေသနံ အကာသိ။ အာကာရတော စ ဝေါကာရတော စ အာသယဇ္ဈာသယဿ အဓိမုတ္တိသမန္နာဂတာနံ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ ဣန္ဒြိယဗလဝီရိယဝေမတ္တတံ ဉာဏံ သတ္တမံ တထာဂတဗလံ။

တတ္ထ စ တထာဂတော လောကာဒီသု စ ဘူမီသု သံယောဇနာနဉ္စ သေက္ခာနံ ဒွီဟိ ဗလေဟိ ဂတိံ ပဇာနာတိ၊ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ အတီတေ သံသာရေ ဧတရဟိ စ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ စုတူပပါတံ ဣတိ ဣမာနိ ဒွေ ဗလာနိ ဒိဗ္ဗစက္ခုတော အဘိနီဟိတာနိ။ သော အတီတမဒ္ဓါနံ ဒိဗ္ဗဿ စက္ခုနော ဂေါစရော သော ဧတရဟိ သတိ ဂေါစရော ဣတိ အတ္တနော စ ပရေသံ စ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ ပစ္စုပ္ပန္နမဒ္ဓါနံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဣမာနိ ဒွေ တထာဂတဗလာနိ၊ အဋ္ဌမံ ပုဗ္ဗေနိဝါသော၊ နဝမံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။

ပုန စပရံ တထာဂတော အရိယပုဂ္ဂလာနံ ဈာနံ ဝေါဒါနံ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံ ပဇာနာတိ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမိနာ မဂ္ဂေန ဣမာယ ပဋိပဒါယ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီတိ ဣတိ အတ္တနော စ အာသဝါနံ ခယံ ဉာဏံ ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌာနံ စတုဘူမိမုပါဒါယ ယာဝ နဝန္နံ အရဟန္တာနံ အာသဝက္ခယော ဩဓိသော သေက္ခာနံ အနောဓိသော အရဟန္တာနံ။ တတ္ထ စေတောဝိမုတ္တိ ဒွီဟိ အာသဝေဟိ အနာသဝါ ကာမာသဝေန စ ဘဝါသဝေန စ၊ ပညာဝိမုတ္တိ ဒွီဟိ အာသဝေဟိ အနာသဝါ ဒိဋ္ဌာသဝေန စ အဝိဇ္ဇာသဝေန စ၊ ဣမာသံ ဒွိန္နံ ဝိမုတ္တီနံ ယထာဘူတံ ဉာဏံ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာသဝက္ခယေ ဉာဏံ။ ဒသမံ တထာဂတဗလံ။

၂၀။ ဣမေသု ဒသသု ဗလေသု ဌိတော တထာဂတော ပဉ္စဝိဓံ သာသနံ ဒေသေတိ သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ ဒဿနဘာဂိယံ ဘာဝနာဘာဂိယံ အသေက္ခဘာဂိယံ။ တတ္ထ ယော တဏှာသံကိလေသော၊ ဣမဿ အလောဘော နိဿရဏံ။ ယော ဒိဋ္ဌိသံကိလေသော၊ ဣမဿ အမောဟော နိဿရဏံ။ ယော ဒုစ္စရိတသံကိလေသော၊ ဣမဿ တီဏိ ကုသလာနိ နိဿရဏံ။ ကိံ နိဒါနံ? တီဏိ ဣမာနိ [တီဏိ ဟိ ဣမာနိ (ပီ။)] မနောဒုစ္စရိတာနိ – အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ တတ္ထ အဘိဇ္ဈာ မနောဒုစ္စရိတံ ကာယကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ အဒိန္နာဒါနံ သဗ္ဗဉ္စ တဒုပနိဗ္ဗဒ္ဓံ ဝါစာကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ သဗ္ဗဝိတထံ သဗ္ဗံ ဝါစမဘာဝံ သဗ္ဗမက္ခံ ပလာသံ အဘိဇ္ဈာ အကုသလမူလန္တိ၊ သုစရိတေ သုစရိတံ မုသာဝါဒါ အဒိန္နာဒါနာ အဘိဇ္ဈာယ စေတနာ၊ တတ္ထ ဗျာပါဒေါ မနောဒုစ္စရိတံ ကာယကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ပါဏာတိပါတံ သဗ္ဗဉ္စ မေတံ အာကဍ္ဎနံ ပရိကဍ္ဎနံ နိဗ္ဗဒ္ဓံ ရောစနံ ဝါစာကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ပိသုဏဝါစံ ဖရုသဝါစံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မနောဒုစ္စရိတဉ္စ အဘိဇ္ဈံ ဗျာပါဒံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ပယောဇေတိ၊ တဿ ယော ကောစိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာဂေါ ရာဂဇော ဝါ ဒေါသဇော ဝါ သဗ္ဗသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမ္ဘူတော ဣမိနာ ကာရဏေန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဥပဋ္ဌပေတိ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ဝစီကမ္မံ ဥပဋ္ဌပေတိ သမ္ဖပ္ပလာပံ။ ဣမာနိ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ အကုသလမူလာနိ။

ယာ အဘိဇ္ဈာ၊ သော လောဘော။ ယော ဗျာပါဒေါ၊ သော ဒေါသော။ ယာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၊ သော မောဟော။ တာနိ အဋ္ဌ မိစ္ဆတ္တာနိ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တေသု ဂဟိတေသု တီသု အကုသလမူလေသု ဒသဝိဓံ အကုသလမူလံ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ တိဝိဓဿ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ဝါသနာဘာဂိယဉ္စ သုတ္တံ နိဿရဏံ။ တတ္ထ ယော ဗဟုသိတော နိဒ္ဒေသော ယထာ လောဘော ဒေါသော မောဟောပိ၊ တတ္ထ အသိတုံ ဧတ္ထ လောဘော ဥဿဒေါ တေန ကာရဏေန တေသု ဝါ ဓမ္မေသု လောဘော ပညပိယတိ။ တတ္ထာယံ မောဟော အကုသလံ မောဟော အယံ အဝိဇ္ဇာ၊ သာ စတုဗ္ဗိဓာ ရူပေ အဘိနိဝိဋ္ဌာ၊ ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ အဝိဇ္ဇာဂတော ရူပဝန္တံ အတ္တာနံ၊ အတ္တနိ ဝါ ရူပံ၊ ရူပသ္မိံ ဝါ အတ္တာနံ။ တတ္ထ ကတမံ ပဒံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဥစ္ဆေဒံ ဝဒတိ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’န္တိ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ စ အညော စ ကရောတိ၊ အညော ပဋိသံဝေဒိယတိ။ ပစ္ဆိမသဋ္ဌိကပ္ပာနံ တီဏိ ပဒါနိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သဿတံ ဘဇန္တိ ‘‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’’န္တိ အကိရိယဉ္စ တံ ဒုက္ခမိစ္ဆတော အဟေတုကာ စ ပတန္တိ အနဇ္ဈာဘာဝေါ စ ကမ္မာနံ သဗ္ဗဉ္စ မာနယိ [မာနတိ (ပီ။)]။ တတ္ထ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ သံသာရေန သုဒ္ဓိ အာဇီဝကာ ဆဠာသီတိ ပညပေန္တိ။ ယထာရူပေ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ စတုဝတ္ထုကာ၊ ဧဝံ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ဝီသတိဝတ္ထုကာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သဿတံ ဘဇတိ။ အညာဇီဝကာ စ သဿတဝါဒိကေ စ သီလဗ္ဗတံ ဘဇန္တိ ပရာမသန္တိ ဣမိနာ ဘဝိဿာမိ ဒေဝေါ ဝါ ဒေဝညတရော ဝါ၊ အယံ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ တတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ သော ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ၊ ‘‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’’မိတိ တံ ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ နာဘိပ္ပသီဒတိ ပုဗ္ဗန္တေ အပရန္တေ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တေ…ပေ… ဣတိ ဝါသနာဘာဂိယေသု ဌိတဿ အယံ ဥပက္ကိလေသော။

၂၁။ တတ္ထ သဒ္ဓိန္ဒြိယေန သဗ္ဗံ ဝိစိကိစ္ဆိတံ ပဇဟတိ၊ ပညိန္ဒြိယေန ဥဒယဗ္ဗယံ ပဿတိ၊ သမာဓိန္ဒြိယေန စိတ္တံ ဧကောဒိ ကရောတိ ဝီရိယိန္ဒြိယေန အာရဘတိ။ သော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သဒ္ဓါနုသာရီ အဝေစ္စပ္ပသာဒေ နိရတော အနန္တရိယံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ ဣန္ဒြိယေဟိ သုဒ္ဓေဟိ ဓမ္မာနုသာရီ အပ္ပစ္စယတာယ အနန္တရိယံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေတိ။ သော ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခ’’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ သစ္စာနိ ဣဒံ ဒဿနဘာဂိယံ သုတ္တံ။ တဿ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ တီဏိ သံယောဇနာနိ ဒဿနပဟာတဗ္ဗာနိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပဟီနာနိ ဒွေ ပုဂ္ဂလကတာနိ။ တတ္ထ တီဏိ အကုသလမူလာနိ ဘာဝနာပဟာတဗ္ဗာနိ ဥပရိက္ခိတ္တာနိ ဆ ဘဝေ နိဗ္ဗတ္တေန္တိ။ တတ္ထ တေသု အဘိဇ္ဈာယ စ ဗျာပါဒေသု တနုကတေသု ဆ ဘဝါ ပရိက္ခယာ မရိယာဒံ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ဘဝါ အဝသိဋ္ဌာ။ တဿ အဘိဇ္ဈာ စ ဗျာပါဒေါ စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ ဧကော ဘဝေါ အဝသိဋ္ဌော ဟောတိ။ သော စ မာနဝသေန နိဗ္ဗတ္တေတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧတ္ထ အညေပိ စတ္တာရော ကိလေသာ ရူပရာဂေါ ဘဝရာဂေါ အဝိဇ္ဇာ ဥဒ္ဓစ္စံ ကေတုသ္မိမာနဘူတာ နပ္ပဋိဗလာ အသ္မိမာနံ ဝိနိဝတ္တေတုံ၊ သဗ္ဗေပိ တေ အသ္မိမာနဿ ပဟာနံ အာရဘတေ။ ခီဏေသု န စ တေသု ဣဒမုတ္တရိဒဿနဘူမိယံ ပဉ္စသု သေက္ခပုဂ္ဂလေသု တီသု စ ပဋိပ္ပန္နကေသု ဒွီသု စ ဖလဋ္ဌေသု ဘာဝနာဘာဂိယံ သုတ္တံ။ တဒုတ္တရိ အသေက္ခဘာဂိယသုတ္တံ၊ ကတ္ထစိ ဘူမိ နိပီဠိယတိ။ ဣဒဉ္စ ပဉ္စမံ သုတ္တံ။ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနံ ဒေသိတံ ပုထုဇ္ဇနဿ သေက္ခဿ အသေက္ခဿ သံကိလေသဘာဂိယံ ဝါသနာဘာဂိယံ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ဒဿနဘာဂိယံ။ ဘာဝနာဘာဂိယံ ပဉ္စန္နံ သေက္ခာနံ။ ယံ ပဌမနိဒ္ဒိဋ္ဌံ အသေက္ခဘာဂိယံ သဗ္ဗေသံ အရဟန္တာနံ။ သာ ပန ပဉ္စဝိဓာ သတ္တဝီသအာကာရေ [သတ္တဝီသံ အာကာရေ (ပီ။)] ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ ဧတေသု တဿ ဂတီနံ တတော ဥတ္တရိ။ တဉ္စ ခေါ သင်္ခေပေန ပညာသာယ အာကာရေဟိ သမ္ပတတိ၊ ယေ ပညာသ အာကာရာ သာသနေ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ၊ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ဒသဟိ အာကာရေဟိ ပတန္တိ။ ယေ အရိယသစ္စံ နိက္ခေပေန ဌိတေ သင်္ခိပိယတ္တာ အဋ္ဌသု အာကာရေသု ပတန္တိ။ စတူသု စ သာဓာရဏေသု သုတ္တေသု ယာ ဟာရသမ္ပာတဿ ဘူမိ၊ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ပဉ္စသု သုတ္တေသု ပတန္တိ။ သံကိလေသဘာဂိယေ ဝါသနာဘာဂိယေ ဘာဝနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယန္တာ စတူသု သုတ္တေသု ပတန္တိ။ သံကိလေသဘာဂိယေ ဝါသနာဘာဂိယေ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယမာနာ တီသု သုတ္တေသု ပတန္တိ၊ ပုထုဇ္ဇနဘာဂိယေ သေက္ခဘာဂိယေ အသေက္ခဘာဂိယေ စ။ တေ သင်္ခိပိယန္တာ ဒွီသု သုတ္တေသု ပတန္တိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယေ စ ပုဗ္ဗယောဂဘာဂိယေ စ။ ယထာ ဝုတ္တံ ဘဂဝတာ ဒွေ အတ္ထဝသေ သမ္ပဿမာနာ တထာဂတာ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ သုတ္တံ ဂေယျံ…ပေ… သတ္ထာ ပုဗ္ဗယောဂသမန္နာဂတေ အပ္ပကသိရေန မညမာနာ ဝသိယန္တိ ပုဗ္ဗယောဂါ စ ဘဝိဿန္တိ သန္တာနံ မညမာနာဓရာယ။ တတ္ထ ပညာဝေမတ္တတံ အတ္တနော သမနုပဿမာနေန အဋ္ဌဝိဓေ သုတ္တသင်္ခေပေ၊ ယတ္ထ ယတ္ထ သက္ကောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ တတ္ထ ယောဇေတွာ သုတ္တဿ အတ္ထော နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ န ဟိ သတိ ဝေဒနာ မနော ဓာရေတွာ သက္ကာ ယေန ကေနစိ သုတ္တဿ အတ္ထော ယထာဘူတံ နိဒ္ဒိသိတုံ။

တတ္ထ ပုရိမကာနံ သုတ္တာနံ ဣမာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ

ကာမန္ဓာ ဇာလသဉ္ဆန္နာ၊ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စ၊

မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ၊ မဟာနာမော စ သာကိယော။

ဥဒ္ဓံ အဓော ဝိပ္ပမုတ္တော၊ ယဉ္စ သီလကိမတ္ထိယာ၊

ယဿ သေလူပမံ စိတ္တံ၊ ဥပတိဿ ပုစ္ဆာဒိကာ။

ယဿ ကာယဂတာသတိ၊ ဆန္နံ တမောပရာယဏော၊

န တံ ဒဠှံ စေတသိကံ၊ အယံ လောကောတိအာဒိကံ။

စတ္တာရော စေဝ ပုဂ္ဂလာ၊ ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎိတံ၊

သောတာနုဂတဓမ္မေသု၊ ဣမာ တေသံ ဥဒ္ဒါနဂါထာ။

၂၂။ တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ?

သစေ ဘာယထ [ဥဒါ။ ၄၄] ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

‘‘အတီတေ ၊ ရာဓ၊ ရူပေ အနပေက္ခော ဟောဟီ’’တိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘သီလဝန္တေန ၊ အာနန္ဒ၊ ပုဂ္ဂလေန သဒါ ကရဏီယာ ကိန္တိမေ အဝိပ္ပဋိသာရော အဿာ’’တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ အာဏတ္တိ။

တတ္ထ ကတမံ ဖလံ?

ဓမ္မော ဟဝေ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ၊ ဆတ္တံ မဟန္တံ ယထ ဝဿကာလေ၊

ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ၊ န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ။

ဣဒံ ဖလံ။

တတ္ထ ကတမော ဥပါယော?

‘‘သဗ္ဗေ ဓမ္မာ [ဓ။ ပ။ ၂၇၉] အနတ္တာ’’တိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

‘‘သတ္တဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ခေါ၊ ဘိက္ခု၊ အပိ ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ စာလေယျ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဆဝံ အဝိဇ္ဇံ သတ္တကေသု’’ ဝေယျာကရဏံ ကာတဗ္ဗံ။ အယံ ဥပါယော။

တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ?

သစေ ဘာယထ ဒုက္ခဿ၊ သစေ ဝေါ ဒုက္ခမပ္ပိယံ၊

မာကတ္ထ ပါပကံ ကမ္မံ၊ အာဝိ ဝါ ယဒိ ဝါ ရဟော။

သစေ ဟိ ပါပကံ ကမ္မံ၊ ကရောထ ဝါ ကရိဿထ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတ္ထိ၊ ဥပစ္စာပိ ပလာယတံ [ပလာယတော (ပီ။)]။

ပုရိမိကာယ ဂါထာယ အာဏတ္တိ ပစ္ဆိမိကာယ ဖလံ။ သီလေ ပတိဋ္ဌာယ ဒွေ ဓမ္မာ ဘာဝေတဗ္ဗာ ယာ စ စိတ္တဘာဝနာ ယာ စ ပညာဘာဝနာ ယာ စ အာဏတ္တိ ရာဂဝိရာဂါ စ ဖလံ။

တတ္ထ ကတမံ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ?

သီလေ ပတိဋ္ဌာယ [သံ။ နိ။ ၁။၂၃] နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ၊

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။

ပုရိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဥပါယော၊ ပစ္ဆိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဖလံ။ နန္ဒိယော [နန္ဒိကော (ပီ။ က။)] သက္ကော ဣသိဝုတ္ထပုရိရိကာမဧကရက္ခေ [ဣသိဝုတ္တ… (ပီ။)] သုတ္တံ မူလတော ဥပါဒါယ ယာဝ ဆသု ဓမ္မေသု။ ဥတ္တရိ ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ယာစယောဂေါ [ယော စ ယောဂေါ (ပီ။)] ကရဏီယော၊ အယံ ဥပါယော။ အသဟဂတဿ ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ မုစ္စတီတိ။ သဗ္ဗာသု ဆသု တီသု။ အယံ ဥပါယော စ ဖလဉ္စ။

တတ္ထ ကတမာ အာဏတ္တိ စ ဖလဉ္စ ဥပါယော စ?

သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇ သဒါ သတော၊

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဥဟစ္စ [ဦဟစ္စ (သု။ နိ။ ၁၁၂၅)]၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ။

‘‘သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ မောဃရာဇာ’’တိ အာဏတ္တိ။ ‘‘သဒါ သတော’’တိ ဥပါယော။ ‘‘အတ္တာနုဒိဋ္ဌိံ ဥဟစ္စ၊ ဧဝံ မစ္စုတရော သိယာ’’တိ ဖလံ။ သမာဓိံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘာဝေထ၊ သမာဟိတော၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပံ အနိစ္စန္တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ပဿံ အရိယသာဝကော ပရိမုစ္စတိ ဇာတိယာပိ…ပေ… ဥပါယာသေဟိပိ ဣဓ တီဏိပိ’’။

၂၃။ တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ?

ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ တဿ စေတံ သမိဇ္ဈတိ။ အယံ အဿာဒေါ။

‘‘ဓမ္မစရိယာ သမစရိယာ ကုသလစရိယာ ဟေတူဟိ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ ဧဝမိဓေကစ္စေ သတ္တာ ကာယဿ ဘေဒါ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ’’။ အယံ အဿာဒေါ။

တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ?

ကာမေသု ဝေ ဟညတေ သဗ္ဗာ မုစ္စေဝ – အယံ အာဒီနဝေါ။ ပသေနဒိသံယုတ္တကေ သုတ္တေ ပဗ္ဗတောပမာ – အယံ အာဒီနဝေါ။

တတ္ထ ကတမံ နိဿရဏံ?

ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ သပ္ပဿေဝ ပဒါ သိရော၊

သောမံ ဝိသတ္တိကံ လောကေ၊ သတော သမတိဝတ္တတိ။

သံယုတ္တကေ သုတ္တံ ပါရိစ္ဆတ္တကော ပဏ္ဍုပလာသော သန္နိပလာသော – ဣဒံ နိဿရဏံ။

တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ?

ယာနိ [ဇာ။ ၁။၂။၁၄၄ ဒုကနိပါတေ] ကရောတိ ပုရိသော၊ တာနိ အတ္တနိ ပဿတိ၊

ကလျာဏကာရီ ကလျာဏံ၊ ပါပကာရီ စ ပါပကံ။

တတ္ထ ယံ ပါပကာရီ ပစ္စနုဘောတိ အယံ အဿာဒေါ။ လာဘာလာဘအဋ္ဌကေသု ဗျာကရဏံ၊ တတ္ထ အလာဘော အယသော နိန္ဒာ ဒုက္ခံ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။ လာဘော ယသော သုခံ ပသံသာ၊ အယံ အဿာဒေါ။

တတ္ထ ကတမံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

‘‘သုခေါ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ အဓိပ္ပာယော စ ဣဇ္ဈတိ၊

ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ၊ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။

ယော စ ဝိပါကော ပုညာနံ ယာ စ အဓိပ္ပာယဿ ဣဇ္ဈနာ၊ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ခိပ္ပဉ္စ ပရမံ သန္တိံ နိဗ္ဗာနမဓိဂစ္ဆတိ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။

ဗာတ္တိံသာယ စေဝ မဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဟောန္တိ၊ သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ၊ ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ယာဝ အဘိဝိဇိနိတွာ အဇ္ဈာဝသတိ အယံ အဿာဒေါ။ သစေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ သဗ္ဗေန ဩဃေန [ဩသဓေန (ပီ။ က။)] နိဿရဏံ အယံ အဿာဒေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

တတ္ထ ကတမော အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

အာဒါနဿ [အာဒိန္နဿ (က။)] ဘယံ ဉတွာ၊ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝံ၊

အနာဒါတုံ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယာ။

ပုရိမိကာယ အဍ္ဎဂါထာယ ဇာတိမရဏသမ္ဘဝေါ အာဒီနဝေါ။ အနာဒါတုံ နိဗ္ဗတ္တတိ ဇာတိမရဏသင်္ခယာတိ နိဿရဏံ။

ကိစ္ဆံ ဝတာယံ လောကော အာပန္နော ယမိဒံ ဇာယတေ စ မီယတေ စ။ ယာဝ ကုဒဿုနာမဿ ဒုက္ခဿ အန္တော ဘဝိဿတိ ပရတော ဝါတိ ဧတ္ထ ယာ ဥပရိက္ခာ၊ အယံ အာဒီနဝေါ။ ယော ဂေဓံ ဉတွာ အဘိနိက္ခမတိ ယာဝ ပုရာဏကာယ ရာဇဓာနိယာ၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။ အယံ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ။

တတ္ထ ကတမော အဿာဒေါ စ အာဒီနဝေါ စ နိဿရဏဉ္စ?

ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ [မဓုရာ (ထေရဂါ။ ၇၈၇)] မနောရမာ၊ ဝိရူပရူပေဟိ မထေန္တိ စိတ္တံ၊

တသ္မာ အဟံ [ထေရဂါ။ ၇၈၇] ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ၊ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော။

ယံ ‘‘ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ မနောရမာ’’တိ အယံ အဿာဒေါ။ ယံ ‘‘ဝိရူပရူပေဟိ မထေန္တိ စိတ္တ’’န္တိ အယံ အာဒီနဝေါ။ ယံ အဟံ အဂါရသ္မာ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျောတိ ဣဒံ နိဿရဏံ။

ဗလဝံ ဗာလောပမသုတ္တံ ယံ အာသာယ ဝါ ဝေဒနီယံ ကမ္မံ ဂါဟတိ၊ တထာ စေပိ ယံ ယံ ပါပကမ္မံ အနုဘောတိ၊ တတ္ထ ဒုက္ခဝေဒနီယေန ကမ္မေန အဘာဝိတကာယေန စ ယာဝ ပရိတ္တစေတသော စ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ သုခဝေဒနီယေန ကမ္မေန အဿာဒေတိ။ ယံ ပုရာသဒိသော ဟောတိ။ ဘာဝိတစိတ္တော ဘာဝိတကာယော ဘာဝိတပညော မဟာနာမော အပရိတ္တစေတသော၊ ဣဒံ နိဿရဏံ။

၂၄။ တတ္ထ ကတမံ လောကိကံ သုတ္တံ?

န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ သဇ္ဇုခီရံဝ မုစ္စတိ၊

ဍဟန္တံ ဗာလမနွေတိ၊ ဘသ္မစ္ဆန္နောဝ [ဘသ္မာဆန္နောဝ (က။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၇၁] ပါဝကော။

စတ္တာရိ အဂတိဂမနာနိ၊ ဣဒံ လောကိကံ သုတ္တံ။

တတ္ထ ကတမံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ?

‘‘ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ [သမထံ ဂတာနိ (ပီ။) ပဿ ဓ။ ပ။ ၉၄]၊ အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊

ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ၊ ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော’’တိ။

‘‘အရိယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သမ္မာသမာဓိံ ဒေသေဿာမီ’’တိ ဣဒံ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ။

တတ္ထ ကတမံ လောကိကံ လောကုတ္တရဉ္စ သုတ္တံ?

သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဒယှမာနောဝ မတ္ထကေ၊

ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ။

‘‘သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဒယှမာနောဝ မတ္ထကေ’’တိ လောကိကံ၊

‘‘ကာမရာဂပ္ပဟာနာယ၊ သတော ဘိက္ခု ပရိဗ္ဗဇေ’’တိ လောကုတ္တရံ၊

ကဗဠီကာရေ အာဟာရေ အတ္ထိ ဆန္ဒောတိ လောကိကံ။ နတ္ထိ ဆန္ဒောတိ လောကုတ္တရံ သုတ္တံ။

တတ္ထ ကတမံ ကမ္မံ?

ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ မုသာဝါဒဉ္စ ဘာသတိ၊

လောကေ အဒိန္နံ အာဒိယတိ [အာဒိယိ (က။) ပဿ အ။ နိ။ ၅။၁၇၄]၊ ပရဒါရဉ္စ ဂစ္ဆတိ။

သုရာမေရယပါနဉ္စ၊ ယော နရော အနုယုဉ္ဇတိ၊

အပ္ပဟာယ ပဉ္စ ဝေရာနိ၊ ဒုဿီလော ဣတိ ဝုစ္စတိ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒုစ္စရိတာနိ။ ဣဒံ ကမ္မံ။

တတ္ထ ကတမော ဝိပါကော?

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ယထာရူပီ ဝိပစ္စဂါ။

‘‘ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ [သံ။ နိ။ ၄။၁၃၅]၊ ဆ ဖဿာယတနိကာ နာမ နိရယာ။ ဒိဋ္ဌာ မယာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဆ ဖဿာယတနိကာ နာမ သဂ္ဂါ’’။ အယံ ဝိပါကော။

တတ္ထ ကတမံ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ?

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခါဒတိ၊

ဧဝံ အတိဓောနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိံ။

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ ယာဝ သာနိ ကမ္မာနီတိ ဣဒံ ကမ္မံ။ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိန္တိ ဝိပါကော။

စတူသု သမ္မာပဋိပဇ္ဇမာနော မာတရိ ပိတရိ တထာဂတေ တထာဂတသာဝကေ ယာ သမ္မာပဋိပတ္တိ၊ ဣဒံ ကမ္မံ။ ယံ ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတိ၊ အယံ ဝိပါကော။ ဣဒံ ကမ္မဉ္စ ဝိပါကော စ။

၂၅။ တတ္ထ ကတမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ သုတ္တံ?

နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ ဧကာရော ဝတ္တတီ [ဝတ္တတေ (က။) ဥဒါ။ ၆၅] ရထော၊

အနီဃံ ပဿ အာယန္တံ၊ ဆိန္နသောတံ အဗန္ဓနံ၊

ယံ ဝါ စိတ္တံ သမဏေသု၊ စိတ္တာဂဟပတိ ဒိဿတိ။

ဧဝံ ဣမာယ ဂါထာယ နိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော။

ဂေါပါလကောပမေ ဧကာဒသ ပဒါနိ။ ဧဝံ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခု ရူပညူ ဟောတိ။ ယာ စ အတိရေကပူဇာယ ပူဇေတာ ဟောတီတိ။ ဣမာနိ ဧကာဒသ ပဒါနိ ယထာဘာသိတာနိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော။

တတ္ထ ကတမော အနိဒ္ဒိဋ္ဌော အတ္ထော?

သုခေါ ဝိဝေကော တုဋ္ဌဿ၊ သုတဓမ္မဿ ပဿတော၊

အဗျာပဇ္ဇံ [အဗျာပဇ္ဈံ (ပီ။ က။) ပဿ ဥဒါ။ ၁၁] သုခံ လောကေ၊ ပါဏဘူတေသု သံယမောတိ။

သုခါ ဝိရာဂတာ လောကေ၊ ကာမာနံ သမတိက္ကမော၊

အသ္မိမာနဿ ယော ဝိနယော၊ ဧတံ ဝေ ပရမံ သုခန္တိ။

ဣဒံ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ။ အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကာ။ ဣဒံ အနိဒ္ဒိဋ္ဌံ။

တတ္ထ ကတမံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ?

ပသန္နနေတ္တော [သု။ နိ။ ၅၅၅] သုမုခေါ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊

မဇ္ဈေ သမဏသင်္ဃဿ၊ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသိ။

ပသန္နနေတ္တော ယာဝ အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသီတိ နိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ပသန္နနေတ္တော ယော ဘဂဝါ ကထဉ္စ ပန ပသန္နနေတ္တတာ၊ ကထံ သုမုခတာ၊ ကထံ ဗြဟကာယတာ၊ ကထံ ဥဇုကတာ၊ ကထံ ပတာပဝတာ၊ ကထံ ဝိရောစတာတိ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော။ ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ဝေယျာကရဏံ ယထာ ဖေဏပိဏ္ဍော ဧဝံ ရူပံ ယထာ ပုဗ္ဗုဠော ဧဝံ ဝေဒနာ မာယာ ဝိညာဏံ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပဉ္စဟိ ဥပမာဟိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ကေန ကာရဏေန ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ရူပံ သဗ္ဗဉ္စ စက္ခုဝိညေယျံ ယံ ဝါ စတူဟိ အာယတနေဟိ? ကထံ ဝေဒနာ ပုဗ္ဗုဠူပမာ? ကတရာ စ သာ ဝေဒနာ သုခါ ဒုက္ခာ အဒုက္ခမသုခါ? ဧဝမေသာ အနိဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဧဝံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌဉ္စ။

၂၆။ တတ္ထ ကတမံ ဉာဏံ?

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ ယာယံ နိဗ္ဗေဓဂါမိနီ၊

ယာယ [ယာယံ (က။) ပဿ ဣတိဝု။ ၄၁] သမ္မာ ပဇာနာတိ၊ ဇာတိမရဏသင်္ခယံ။

တီဏိမာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယံ အညိန္ဒြိယံ အညာတာဝိန္ဒြိယံ၊ ဣဒံ ဉာဏံ။

တတ္ထ ကတမံ နေယျံ?

ကာမေသု [ဥဒါ။ ၆၃] သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာ၊ သံယောဇနေ ဝဇ္ဇမပဿမာနာ၊

န ဟိ ဇာတု သံယောဇနသင်္ဂသတ္တာ၊ ဩဃံ တရေယျုံ ဝိပုလံ မဟန္တံ။

စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ ကာယဿ ဘေဒါ ဒေဝေသု ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဥဒါနေ ကာပိယံ သုတ္တံ အပဏ္ဏကပသာဒနီယံ – ဣဒံ နေယျံ။

တတ္ထ ကတမံ ဉာဏဉ္စ နေယျဉ္စ?

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ ယဒါ ပညာယ ပဿတိ၊

အထ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဒုက္ခေ၊ ဧသ မဂ္ဂေါ ဝိသုဒ္ဓိယာ။

ယဒါ ပဿတီတိ ဉာဏံ။ ယော သဗ္ဗဓမ္မေ အနတ္တာကာရေန ဥပဋ္ဌပေတိ ဣဒံ နေယျံ။

စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ၊ တတ္ထ တီဏိ နေယျာနိ မဂ္ဂသစ္စံ သီလက္ခန္ဓော စ ပညာက္ခန္ဓော စ၊ ဣဒံ ဉာဏဉ္စ နေယျဉ္စ။

၂၇။ တတ္ထ ကတမံ ဒဿနံ?

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ [ဓ။ ပ။ ၂၇၄ ဓမ္မပဒေ] နတ္ထညော၊ ဒဿနဿ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊

ဧတဉှိ တုမှေ ပဋိပဇ္ဇထ၊ မာရဿေတံ ပမောဟနံ။

စတူဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရိယသာဝကော အတ္တနာဝ [အတ္တနာယေဝ (က။) သံ။ နိ။ ၅။၁၀၀၃] အတ္တာနံ ဗျာကရေယျ ‘‘ခီဏနိရယောမှိ ယာဝ သောတာပန္နောဟမသ္မိ အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’’တိ။ ဣဒံ ဒဿနံ။

တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာ?

ယဿိန္ဒြိယာနိ သုဘာဝိတာနိ၊ အဇ္ဈတ္တံ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗလောကေ၊

သော ပုဂ္ဂလော မတိ စ ရူပသညီ၊ သုမောဟဂတာ န ဇာနာတိ [ကိံသု မောဟဂတာနု ဇာနာတိ (က။)]။

စတ္တာရိ ဓမ္မပဒါနိ – အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာသတိ သမ္မာသမာဓိ။ အယံ ဘာဝနာ။

တတ္ထ ကတမံ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ?

ဝစသာ မနသာထ ကမ္မုနာ စ၊ အဝိရုဒ္ဓါ သမ္မာ ဝိဒိတွာ [ဝိဒိတွာန (က။) သု။ နိ။ ၃၆၇] ဓမ္မံ၊

နိဗ္ဗာနပဒါဘိပတ္ထယာနော၊ သမ္မာ သော လောကေ ပရိဗ္ဗဇေယျ။

သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆိကာတုကာမေန ကတမေ ဓမ္မာ မနသိကာတဗ္ဗာ၊ ဘဂဝါ အာဟ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ ဣဒံ ဒဿနဉ္စ ဘာဝနာ စ။

၂၈။ တတ္ထ ကတမေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ?

ယာနိ ကရောတိ ပုရိသောတိ ဝိတ္ထာရော။ တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သုစရိတာနိ။ ဣမေ ဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ။

တတ္ထ ကတမေ နဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ?

ရူပံ ဝေဒယိတံ သညာ၊ ဝိညာဏံ ယာ စေဝ စေတနာ၊

နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ၊ ဣတိ ဒိဋ္ဌော ဝိရဇ္ဇတိ။

ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ခန္ဓာ – ဣမေ နဝိပါကဓမ္မဓမ္မာ။

တတ္ထ ကတမော နေဝဝိပါကော နဝိပါကဓမ္မဓမ္မော?

‘‘ယေ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ နယံ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတံ၊

တေ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ၊ သတ္ထုသာသနကာရကာ’’တိ။

ဣတိ ယာ စ သမ္မာပဋိပတ္တိ ယော စ နိရောဓော၊ ဥဘယမေတံ နေဝဝိပါကော နဝိပါကဓမ္မော။ ဗြဟ္မစရိယံ ဝေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒေသေဿာမိ၊ ဗြဟ္မစရိယဖလာနိ စ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဗြဟ္မစရိယဖလာနိ သောတာပတ္တိဖလံ ယာဝ အရဟတ္တံ။

၂၉။ တတ္ထ ကတမံ သကဝစနံ?

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ကုသလဿ ဥပသမ္ပဒါ၊

သစိတ္တပရိယောဒပနံ၊ ဧတံ ဗုဒ္ဓါန သာသနံ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝိမောက္ခမုခါနိ။ ဣဒံ သကဝစနံ။

တတ္ထ ကတမံ ပရဝစနံ?

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ နတ္ထိ ဂေါဏသမိတံ ဓနံ၊

နတ္ထိ သူရိယသမာ အာဘာ၊ သမုဒ္ဒပရမာ သရာ။

ဟေတုနာ မာရိသာ ကောသိယာ သုဘာသိတေန သင်္ဂါမဝိဇယော သောပိ နာမ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော သကံ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇမာနောတိ ဝိတ္ထာရေန ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ပရဝစနံ။

တတ္ထ ကတမံ သကဝစနဉ္စ ပရဝစနဉ္စ?

‘‘ယံ ပတ္တံ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗံ၊ ဥဘယမေတံ ရဇာနုကိဏ္ဏံ၊

ယေ ဧဝံဝါဒိနော နတ္ထိ၊ တေသံ ကာမေသု ဒေါသော’’တိ။

ဣဒံ ပရဝစနံ။ ယေ စ ခေါ တေ ဥဘော အန္တေ အနုပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ တေသံ နတ္ထိ ပညာပနာယ။ ဣဒံ သကဝစနံ။

‘‘နန္ဒတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဟိ [ဘောဂိကော ဘောဂေဟိ (ပီ။) သံ။ နိ။ ၁။၁၂] တထေဝ နန္ဒတိ၊

ဥပဓီ ဟိ နရဿ နန္ဒနာ၊ န ဟိ သော နန္ဒတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ – ပရဝစနံ။

‘‘သောစတိ ပုတ္တေဟိ ပုတ္တိမာ၊ ဂေါမာ ဂေါဟိ တထေဝ သောစတိ၊

ဥပဓီ ဟိ နရဿ သောစနာ၊ န ဟိ သော သောစတိ ယော နိရူပဓီ’’တိ – သကဝစနံ။

ဣဒံ သကဝစနံ ပရဝစနဉ္စ။

၃၀။ တတ္ထ ကတမံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ?

ယေ ကေစိ ဘူတာ ဘဝိဿန္တိ ယေ ဝါပိ၊ သဗ္ဗေ ဂမိဿန္တိ ပဟာယ ဒေဟံ၊

တံ သဗ္ဗဇာနိံ ကုသလော ဝိဒိတွာ၊ ဓမ္မေ [အာတာပိယော (ဥဒါ။ ၄၂)] ဌိတော ဗြဟ္မစရိယံ စရေယျ။

တယောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ သတ္ထာရော၊ တထာဂတော အရဟံ သေက္ခော ပဋိပဒေါ။ ဣဒံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ?

ယဉ္စ ကာမသုခံ [ဥဒါ။ ၁၂] လောကေ၊ ယဉ္စိဒံ ဒိဝိယံ သုခံ၊

တဏှက္ခယသုခဿေတေ၊ ကလံ နာဂ္ဃန္တိ သောဠသိံ။

သတ္တိမေ ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ၊ ဣဒံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ကတမံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ? ဒုဒ္ဒသမန္တံ သစ္စံ ဒုဒ္ဒသော ပဋိဝေဓော ဗာလေဟိ၊ ဇာနတော ပဿတော နတ္ထိ နန္ဒီတိ ဝဒါမိ။ ဒုဒ္ဒသမန္တံ သစ္စံ ဒုဒ္ဒသော ပဋိဝေဓော ဗာလေဟီတိ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဇာနတော ပဿတော နတ္ထိ နန္ဒီတိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဒါရုက္ခန္ဓောပမံ ဂင်္ဂါယ တီရိယာ ဩရိမဉ္စ တီရံ ပါရိမဉ္စ တီရံ ထလေ ဝါ [ထလေဝ စ (က။) သံယုတ္တနိကာယေ] န စ ဥဿီဒနံ၊ မဇ္ဈေ စ န သံသီဒနံ မနုဿဂ္ဂါဟော စ အမနုဿဂ္ဂါဟော စ အန္တောပူတိဘာဝေါ စ၊ ဣဒံ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနံ။ ဧဝံ ပန ဘိက္ခု နိဗ္ဗာနနိန္နော ဘဝိဿတိ နိဗ္ဗာနပရာယဏောတိ သတ္တာဓိဋ္ဌာနံ။ ဣဒံ သတ္တာဓိဋ္ဌာနဉ္စ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနဉ္စ။

တတ္ထ ကတမော ထဝေါ?

မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော၊ သစ္စာနံ စတုရော ပဒါ၊

ဝိရာဂေါ သေဋ္ဌော ဓမ္မာနံ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ စက္ခုမာ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အဂ္ဂါနိ – ဗုဒ္ဓါ သတ္တာနံ၊ ဝိရာဂေါ ဓမ္မာနံ၊ သင်္ဃော ဂဏာနံ။ အယံ ထဝေါ။

၃၁။ တတ္ထ ကတမံ အနုညာတံ?

ကာယေန [ဓ။ ပ။ ၃၆၁] သံဝရော သာဓု၊ သာဓု ဝါစာယ သံဝရော၊

မနသာ သံဝရော သာဓု၊ သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော၊

သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတိ။

ဣဒံ ဘဂဝတာ အနုညာတံ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကရဏီယာနိ – ကာယသုစရိတံ ဝစီသုစရိတံ မနောသုစရိတံ။ ဣဒံ အနုညာတံ။

တတ္ထ ကတမံ ပဋိက္ခိတ္တံ?

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ။ ဝိတ္ထာရော ဣဒံ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တီဏိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အကရဏီယာနိ သယံ အဘိညာယ ဒေသိတာနိ။ ကတမာနိ တီဏိ? ကာယဒုစ္စရိတံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ။ ဣဒံ ပဋိက္ခိတ္တံ။

တတ္ထ ကတမံ အနုညာတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တဉ္စ?

ကာယေန ကုသလံ ကရေ၊ အဿ ကာယေန သံဝုတော၊

ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာ၊ ကာယသုစရိတံ စရေ။

ဒွီဟိ ပဌမပဒေဟိ စတုတ္ထေန စ ပဒေန အနုဇာနာတိ။ ကာယဒုစ္စရိတံ ဟိတွာတိ တတိယေန ပဒေန ပဋိက္ခိတ္တန္တိ။ မဟာဝိဘင်္ဂေါ အစိရတပါနာဒေါ။

တတ္ထိမာ ဥဒ္ဒါနဂါထာ

သစေ ဘာယသိ ဒုက္ခဿ၊ မာဘိနန္ဒိ အနာဂတံ၊

ဝဿကာလေ ယထာ ဆတ္တံ၊ ကုသလာနိ ကမတ္ထကေ။

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ သမာဂတံ ဝိစာလယေ၊

န ဝေါ ဒုက္ခာ ပမောက္ခာတ္ထိ၊ သမထော စ ဝိပဿနာ။

ကာမစ္ဆန္ဒံ ဥပါဒါယ၊ ယော သော ဝိတက္ကေဟိ ခဇ္ဇတိ၊

သုဘာဝိတတ္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။

သုညတော လောကံ အဝေက္ခဿု၊ သမာဓိဘာဝိ ဘာဝသေ၊

ကာမံ ကာမယမာနဿ၊ ဓမ္မစရိယာယ သုဂတိံ။

ဟညတေ သဗ္ဗာ မုစ္စေဝ၊ နိပ္ပောဌေန္တော စတုဒ္ဒိသာ၊

ယော ကာမေ ပရိဝဇ္ဇေတိ၊ ပါရိဆတ္တောပမေဝ စ။

ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ လောကဓမ္မာ ပကာသိတာ၊

သုခေါ ဝိပါကော ပုညာနံ၊ တတိယံ အညံ န ဝိဇ္ဇတိ။

အာဒါနဿ ဘယံ ဉတွာ၊ ဇာယတေ ဇီယတေပိ စ၊

ကာမာ ဟိ စိတြာ ဝိဝိဓာ၊ အထ လောဏသလ္လောပမံ။

န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ၊ အဂတီဟိ စ ဂစ္ဆတိ၊

ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ၊ တထေဝ ပဉ္စဉာဏိကော။

သတ္တိယာ ဝိယ ဩမဋ္ဌော၊ ဝိညာဏဉ္စ ပတိဋ္ဌိတာ၊

ယော ပါဏမတိပါတေတိ၊ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ စ။

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ခဏံ လဒ္ဓါန ဒုလ္လဘံ၊

အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌိတံ၊ စတူသု ပဋိပတ္တိသု။

နေလင်္ဂေါ သေတပစ္ဆာဒေါ၊ အထ ဂေါပါလကောပမံ၊

သုခေါ ဝိဝေကော တုဋ္ဌဿ၊ ဝိတက္ကာ စ သုဒေသိတာ။

ဖေဏပိဏ္ဍောပမံ ရူပံ၊ ဗြဟာ ဥဇု ပတာပဝါ၊

ပညာ ဟိ သေဋ္ဌာ လောကသ္မိံ၊ အနညာ တီဏိ ဣန္ဒြိယာနိ။

ကာမေသု သတ္တာ ကာမသင်္ဂသတ္တာ၊ အထ ဝဏ္ဏော ရဟဿဝါ၊

သဗ္ဗေ ဓမ္မာ အနတ္တာတိ၊ အရိယသစ္စဉ္စ ဒေသိတံ။

ဧသေဝ မဂ္ဂေါ နတ္ထညော၊ သောတာပန္နောတိ ဗျာကရေ၊

ယဿိန္ဒြိယာနိ သုဘာဝိတာနိ၊ အထ ဓမ္မပဒေဟိ စ။

ဝစသာ မနသာ စေဝ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စတော၊

ယာနိ ကရောတိ ပုရိသော၊ တီဏိ သုစရိတာနိ စ။

ရူပံ ဝေဒယိတံ သညာ၊ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပကာသိတာ၊

ယော ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ဗြဟ္မာ စေဝ ဖလာနိ စ။

သဗ္ဗပါပဿ အကရဏံ၊ ဝိမောက္ခာ တံ ဟိ ဒေသိတာ၊

နတ္ထိ ပုတ္တသမံ ပေမံ၊ ဒေဝါနံ အသုရာန စ။

ယံ ပတ္တံ ယဉ္စ ပတ္တဗ္ဗံ၊ နန္ဒတိ သောစတိ နိစ္စံ၊

ယေ ကေစိ ဘူတာ ဘဝိဿန္တိ၊ သတ္ထာရော စ ပကာသိတာ။

ယဉ္စ ကာမသုခံ လောကေ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ သုဒေသိတာ၊

မဂ္ဂါနဋ္ဌင်္ဂိကော သေဋ္ဌော၊ တယော စ အဂ္ဂပတ္တိယော။

ကာယေန သံဝရော သာဓု၊ ကရဏီယဉ္စ ဒေသိတံ၊

နတ္ထိ အတ္တသမံ ပေမံ၊ အရိယာ တီဏိ စ ဒေသိတာ။

ကာယေန ကုသလံ အဘိရတော၊ ဝိနယဉ္စ ကာမသုခံ လောကေ၊

ဗောဇ္ဈင်္ဂါ စ သုဒေသိတာ၊ ဒုဒ္ဒသံ အနတံ စေဝ ပရာပရံ စ၊

ပေဋကောပဒေသေ သာသနပ္ပဋ္ဌာနံ နာမ ဒုတိယဘူမိ သမတ္တာ။