အဋ္ဌကထာ > ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) > ပါရာဇိကကဏ္ဍ-အဋ္ဌကထာ

တတ္ထ ¶ တံ ဝဏ္ဏယိဿံ ဝိနယန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိနယော တာဝ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗော။ တေနေတံ ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝိနယော နာမ ဣဓ သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ သံဝဏ္ဏနတ္ထံ ပနဿ အယံ မာတိကာ –

ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတစေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော။

တေနာတိအာဒိပါဌဿ၊ အတ္ထံ နာနပ္ပကာရတော၊

ဒဿယန္တော ကရိဿာမိ၊ ဝိနယဿတ္ထဝဏ္ဏနန္တိ။

တတ္ထ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣဒံ တာဝ ဝစနံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အတ္တပစ္စက္ခဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝတ္တဗ္ဗမေတံ ¶ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တံ၊ ကသ္မာ စ ဝုတ္တ’’န္တိ? အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ။

ပဌမမဟာသင်္ဂီတိ ¶ နာမ စေသာ ကိဉ္စာပိ ပဉ္စသတိကသင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တာ၊ နိဒါနကောသလ္လတ္ထံ ပန ဣဓာပိ ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနဉှိ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ သုဘဒ္ဒပရိဗ္ဗာဇကဝိနယနာ ကတဗုဒ္ဓကိစ္စေ ကုသိနာရာယံ ဥပဝတ္တနေ မလ္လာနံ သာလဝနေ ယမကသာလာနမန္တရေ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ ပစ္စူသသမယေ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ လောကနာထေ၊ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနေ သန္နိပတိတာနံ သတ္တန္နံ ဘိက္ခုသတသဟဿာနံ သင်္ဃတ္ထေရော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သတ္တာဟပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ၊ သုဘဒ္ဒေန ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇိတေန ‘‘အလံ၊ အာဝုသော၊ မာ သောစိတ္ထ၊ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ၊ သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေန၊ ဥပဒ္ဒုတာ စ ဟောမ – ‘ဣဒံ ဝေါ ကပ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝေါ န ကပ္ပတီ’တိ! ဣဒါနိ ပန မယံ ယံ ဣစ္ဆိဿာမ တံ ကရိဿာမ၊ ယံ န ဣစ္ဆိဿာမ န တံ ကရိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇၊ ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၂) ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ ပါပဘိက္ခူ အတီတသတ္ထုကံ ပါဝစနန္တိ မညမာနာ ¶ ပက္ခံ လဘိတွာ နစိရဿေဝ သဒ္ဓမ္မံ အန္တရဓာပေယျုံ၊ ယာဝ စ ဓမ္မဝိနယော တိဋ္ဌတိ တာဝ အနတီတသတ္ထုကမေဝ ပါဝစနံ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –

‘ယော ဝေါ၊ အာနန္ဒ၊ မယာ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ဒေသိတော ပညတ္တော ¶ ၊ သော ဝေါ မမစ္စယေန သတ္ထာ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၆)။

‘‘ယံနူနာဟံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျံ၊ ယထယိဒံ သာသနံ အဒ္ဓနိယံ အဿ စိရဋ္ဌိတိကံ။

‘ဓာရေဿသိ ပန မေ တွံ၊ ကဿပ၊ သာဏာနိ ပံသုကူလာနိ နိဗ္ဗသနာနီ’တိ ဝတွာ စီဝရေ သာဓာရဏပရိဘောဂေန စေဝ၊

‘အဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခါမိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ၊ ကဿပေါပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယာဝဒေ အာကင်္ခတိ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’တိ –

ဧဝမာဒိနာ ¶ နယေန နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရဆဠဘိညာပ္ပဘေဒေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ အတ္တနာ သမသမဋ္ဌပနေန စ အနုဂ္ဂဟိတော၊ တဿ ကိမညံ အာဏဏျံ ဘဝိဿတိ၊ နနု မံ ဘဂဝါ ရာဇာ ဝိယ သကကဝစဣဿရိယာနုပ္ပဒါနေန အတ္တနော ကုလဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကံ ပုတ္တံ ‘သဒ္ဓမ္မဝံသပ္ပတိဋ္ဌာပကော မေ အယံ ဘဝိဿတီ’တိ မန္တွာ ဣမိနာ အသာဓာရဏေန အနုဂ္ဂဟေန အနုဂ္ဂဟေသီ’’တိ စိန္တယန္တော ဓမ္မဝိနယသင်္ဂါယနတ္ထံ ဘိက္ခူနံ ဥဿာဟံ ဇနေသိ။ ယထာဟ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘ဧကမိဒါဟံ၊ အာဝုသော၊ သမယံ ပါဝါယ ကုသိနာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နော မဟတာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၃၁) သဗ္ဗံ သုဘဒ္ဒကဏ္ဍံ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ။ ပုရေ အဓမ္မော ဒိပ္ပတိ၊ ဓမ္မော ပဋိဗာဟိယျတိ၊ အဝိနယော ဒိပ္ပတိ၊ ဝိနယော ပဋိဗာဟိယျတိ။ ပုရေ အဓမ္မဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဓမ္မဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ၊ အဝိနယဝါဒိနော ဗလဝန္တော ဟောန္တိ၊ ဝိနယဝါဒိနော ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဘိက္ခူ ဥစ္စိနတူ’’တိ။ ထေရော သကလနဝင်္ဂသတ္ထုသာသနပရိယတ္တိဓရေ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝဘိက္ခူ အနေကသတေ အနေကသဟဿေ စ ဝဇ္ဇေတွာ တိပိဋကသဗ္ဗပရိယတ္တိပ္ပဘေဒဓရေ ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ မဟာနုဘာဝေ ယေဘုယျေန ဘဂဝတာ ဧတဒဂ္ဂံ အာရောပိတေ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒေ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ ဧကူနပဉ္စသတေ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဧကေနူနာပဉ္စအရဟန္တသတာနိ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ကိဿ ပန ထေရော ဧကေနူနမကာသီတိ? အာယသ္မတော အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဩကာသကရဏတ္ထံ။ တေန ဟာယသ္မတာ သဟာပိ ဝိနာပိ န သက္ကာ ဓမ္မသင်္ဂီတိ ကာတုံ၊ သော ဟာယသ္မာ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တသ္မာ သဟာပိ န သက္ကာ၊ ယသ္မာ ပနဿ ကိဉ္စိ ဒသဗလဒေသိတံ သုတ္တဂေယျာဒိကံ ဘဂဝတော အသမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ န သက္ကာ။ ယဒိ ဧဝံ သေက္ခောပိ သမာနော ဓမ္မသင်္ဂီတိယာ ဗဟုကာရတ္တာ ထေရေန ဥစ္စိနိတဗ္ဗော အဿ။ အထ ကသ္မာ န ဥစ္စိနိတောတိ ¶ ? ပရူပဝါဒဝိဝဇ္ဇနတော။ ထေရော ဟိ အာယသ္မန္တေ အာနန္ဒေ အတိဝိယ ဝိဿတ္ထော အဟောသိ၊ တထာ ဟိ နံ ¶ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ဇာတေသုပိ ‘‘န ဝါယံ ကုမာရကော မတ္တမညာသီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၅၄) ကုမာရကဝါဒေန ဩဝဒတိ။ သကျကုလပ္ပသုတော စာယံ အာယသ္မာ တထာဂတဿ ဘာတာ စူဠပိတုပုတ္တော။ တတြ ဟိ ဘိက္ခူ ဆန္ဒာဂမနံ ဝိယ မညမာနာ ‘‘ဗဟူ အသေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တေ ဘိက္ခူ ဌပေတွာ အာနန္ဒံ သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တံ ထေရော ဥစ္စိနီ’’တိ ဥပဝဒေယျုံ၊ တံ ပရူပဝါဒံ ပရိဝဇ္ဇေန္တော ‘‘အာနန္ဒံ ဝိနာ သင်္ဂီတိ ¶ န သက္ကာ ကာတုံ၊ ဘိက္ခူနံယေဝ အနုမတိယာ ဂဟေဿာမီ’’တိ န ဥစ္စိနိ။

အထ သယမေဝ ဘိက္ခူ အာနန္ဒဿတ္ထာယ ထေရံ ယာစိံသု။ ယထာဟ –

‘‘ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ကိဉ္စာပိ သေက္ခော အဘဗ္ဗော ဆန္ဒာ ဒေါသာ မောဟာ ဘယာ အဂတိံ ဂန္တုံ၊ ဗဟု စာနေန ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မော စ ဝိနယော စ ပရိယတ္တော၊ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနတူ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တမ္ပိ အာနန္ဒံ ဥစ္စိနီ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၇)။

ဧဝံ ဘိက္ခူနံ အနုမတိယာ ဥစ္စိနိတေန တေနာယသ္မတာ သဒ္ဓိံ ပဉ္စ ထေရသတာနိ အဟေသုံ။

အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ မယံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဇဂဟံ ခေါ ¶ မဟာဂေါစရံ ပဟူတသေနာသနံ၊ ယံနူန မယံ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဝသန္တာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမ၊ န အညေ ဘိက္ခူ ရာဇဂဟေ ဝဿံ ဥပဂစ္ဆေယျု’’န္တိ။ ကသ္မာ ပန နေသံ ဧတဒဟောသိ? ဣဒံ အမှာကံ ထာဝရကမ္မံ၊ ကောစိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလော သင်္ဃမဇ္ဈံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကောဋေယျာတိ။ အထာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဉတ္တိဒုတိယေန ကမ္မေန သာဝေသိ၊ တံ သင်္ဂီတိက္ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗံ။

အထ တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော သတ္တသု သာဓုကီဠနဒိဝသေသု သတ္တသု စ ဓာတုပူဇာဒိဝသေသု ဝီတိဝတ္တေသု ‘‘အဍ္ဎမာသော အတိက္ကန္တော၊ ဣဒါနိ ဂိမှာနံ ဒိယဍ္ဎော မာသော သေသော၊ ဥပကဋ္ဌာ ဝဿူပနာယိကာ’’တိ မန္တွာ မဟာကဿပတ္ထေရော ‘‘ရာဇဂဟံ၊ အာဝုသော၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဥပဍ္ဎံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရောပိ ဥပဍ္ဎံ ဂဟေတွာ ဧကံ မဂ္ဂံ ဂတော။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန ဘဂဝတော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ရာဇဂဟံ ဂန္တုကာမော ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အာနန္ဒတ္ထေရေန ဂတဂတဋ္ဌာနေ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ အာနန္ဒ၊ ကုဟိံ သတ္ထာရံ ဌပေတွာ အာဂတောသီ’’တိ ¶ ။ အနုပုဗ္ဗေန ပန သာဝတ္ထိံ အနုပ္ပတ္တေ ထေရေ ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ ဝိယ မဟာပရိဒေဝေါ အဟောသိ။

တတြ သုဒံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ မဟာဇနံ သညာပေတွာ ဇေတဝနံ ပဝိသိတွာ ဒသဗလေန ဝသိတဂန္ဓကုဋိယာ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌံ နီဟရိတွာ ပပ္ဖောဋေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မိလာတမာလာကစဝရံ ¶ ဆဍ္ဍေတွာ မဉ္စပီဌံ အတိဟရိတွာ ပုန ယထာဌာနေ ဌပေတွာ ဘဂဝတော ဌိတကာလေ ကရဏီယံ ဝတ္တံ သဗ္ဗမကာသိ။ အထ ထေရော ဘဂဝတော ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဘုတိ ဌာနနိသဇ္ဇဗဟုလတ္တာ ဥဿန္နဓာတုကံ ကာယံ သမဿာသေတုံ ဒုတိယဒိဝသေ ခီရဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိ။ ယံ သန္ဓာယ သုဘေန မာဏဝေန ပဟိတံ မာဏဝကံ ဧတဒဝေါစ –

‘‘အကာလော ခေါ၊ မာဏဝက၊ အတ္ထိ မေ အဇ္ဇ ဘေသဇ္ဇမတ္တာ ပီတာ၊ အပ္ပေဝ နာမ သွေပိ ဥပသင်္ကမေယျာမာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၇)။

ဒုတိယဒိဝသေ စေတကတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန ဂန္တွာ သုဘေန မာဏဝေန ပုဋ္ဌော ဒီဃနိကာယေ သုဘသုတ္တံနာမ ဒသမံ သုတ္တမဘာသိ။

အထ ထေရော ဇေတဝနဝိဟာရေ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကာရာပေတွာ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ရာဇဂဟံ ဂတော။ တထာ မဟာကဿပတ္ထေရော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော စ သဗ္ဗံ ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဂဟေတွာ ရာဇဂဟမေဝ ဂတော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇဂဟေ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရာ ဟောန္တိ။ တေ သဗ္ဗေပိ ဆဍ္ဍိတပတိတဥက္လာပါ အဟေသုံ။ ဘဂဝတော ဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရေ စ ပရိဝေဏေ စ ဆဍ္ဍေတွာ အဂမံသု။ တတ္ထ ထေရာ ဘဂဝတော ဝစနပူဇနတ္ထံ တိတ္ထိယဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ ‘‘ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမာ’’တိ စိန္တေသုံ။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ သတ္ထရိ ဌိတေယေဝ ဝိဟာရေ ပဋိဇဂ္ဂိံသု၊ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဆဍ္ဍေသု’’န္တိ။ တေသံ ဝါဒပရိမောစနတ္ထဉ္စ စိန္တေသုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ¶ ဟေတံ –

‘‘အထ ¶ ခေါ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ဘဂဝတာ ခေါ၊ အာဝုသော၊ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ¶ ဝဏ္ဏိတံ။ ဟန္ဒ မယံ၊ အာဝုသော၊ ပဌမံ မာသံ ခဏ္ဍဖုလ္လပ္ပဋိသင်္ခရဏံ ကရောမ၊ မဇ္ဈိမံ မာသံ သန္နိပတိတွာ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၃၈)။

တေ ဒုတိယဒိဝသေ ဂန္တွာ ရာဇဒွါရေ အဋ္ဌံသု။ အဇာတသတ္တု ရာဇာ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အာဂတတ္ထာ’’တိ အတ္တနာ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ ပဋိပုစ္ဆိ။ ထေရာ အဋ္ဌာရသ မဟာဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယ ဟတ္ထကမ္မံ ပဋိဝေဒေသုံ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဟတ္ထကမ္မကာရကေ မနုဿေ အဒါသိ။ ထေရာ ပဌမံ မာသံ သဗ္ဗဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခရာပေတွာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝိဟာရပဋိသင်္ခရဏံ။ ဣဒါနိ ဓမ္မဝိနယသင်္ဂဟံ ကရောမာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ ဝိဿတ္ထာ ကရောထ။ မယှံ အာဏာစက္ကံ၊ တုမှာကံ ဓမ္မစက္ကံ ဟောတု။ အာဏာပေထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမီ’’တိ? ‘‘သင်္ဂဟံ ကရောန္တာနံ ဘိက္ခူနံ သန္နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကတ္ထ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘ဝေဘာရပဗ္ဗတပဿေ သတ္တပဏ္ဏိဂုဟာဒွါရေ ကာတုံ ယုတ္တံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ ရာဇာ အဇာတသတ္တု ဝိဿကမ္မုနာ နိမ္မိတသဒိသံ သုဝိဘတ္တဘိတ္တိတ္ထမ္ဘသောပါနံ နာနာဝိဓမာလာကမ္မလတအာကမ္မဝိစိတ္တံ အဘိဘဝန္တမိဝ ရာဇဘဝနဝိဘူတိံ အဝဟသန္တမိဝ ဒေဝဝိမာနသိရိံ သိရိယာ နိကေတမိဝ ဧကနိပါတတိတ္ထမိဝ စ ဒေဝမနုဿနယနဝိဟင်္ဂါနံ လောကရာမဏေယျကမိဝ သမ္ပိဏ္ဍိတံ ဒဋ္ဌဗ္ဗသာရမဏ္ဍံ မဏ္ဍပံ ကာရာပေတွာ ဝိဝိဓကုသုမဒါမ-ဩလမ္ဗက-ဝိနိဂ္ဂလန္တစာရုဝိတာနံ ¶ ရတနဝိစိတ္တမဏိကောဋ္ဋိမတလမိဝ စ နံ နာနာပုပ္ဖူပဟာရဝိစိတ္တသုပရိနိဋ္ဌိတဘူမိကမ္မံ ဗြဟ္မဝိမာနသဒိသံ အလင်္ကရိတွာ တသ္မိံ မဟာမဏ္ဍပေ ပဉ္စသတာနံ ဘိက္ခူနံ အနဂ္ဃာနိ ပဉ္စ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏသတာနိ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏဘာဂံ နိဿာယ ဥတ္တရာဘိမုခံ ထေရာသနံ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ ပုရတ္ထာဘိမုခံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အာသနာရဟံ ဓမ္မာသနံ ပညာပေတွာ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိဉ္စေတ္ထ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရောစာပေသိ – ‘‘နိဋ္ဌိတံ၊ ဘန္တေ၊ မမ ကိစ္စ’’န္တိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သန္ဓာယ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဧကော ဘိက္ခု ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ဝိစရတီ’’တိ။ ထေရော တံ သုတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသင်္ဃေ အညော ဝိဿဂန္ဓံ ဝါယန္တော ¶ ဝိစရဏကဘိက္ခု နာမ နတ္ထိ၊ အဒ္ဓါ ဧတေ မံ သန္ဓာယ ဝဒန္တီ’’တိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိ။ ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာဟံသု – ‘‘သွေ၊ အာဝုသော၊ သန္နိပါတော တွဉ္စ သေက္ခော သကရဏီယော၊ တေန တေ န ယုတ္တံ သန္နိပါတံ ဂန္တုံ၊ အပ္ပမတ္တော ဟောဟီ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော – ‘‘သွေ သန္နိပါတော၊ န ခေါ ပန မေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ သေက္ခော ¶ သမာနော သန္နိပါတံ ဂစ္ဆေယျ’’န္တိ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ကာယဂတာယသတိယာ ဝီတိနာမေတွာ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ‘‘နိပဇ္ဇိဿာမီ’’တိ ကာယံ အာဝဇ္ဇေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ အပ္ပတ္တဉ္စ သီသံ ဗိမ္ဗောဟနံ၊ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ အယဉှိ အာယသ္မာ စင်္ကမေန ¶ ဗဟိ ဝီတိနာမေတွာ ဝိသေသံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော စိန္တေသိ – ‘‘နနု မံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘ကတပုညောသိ တွံ၊ အာနန္ဒ၊ ပဓာနမနုယုဉ္ဇ၊ ခိပ္ပံ ဟောဟိသိ အနာသဝေါ’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၇)။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ကထာဒေါသော နာမ နတ္ထိ။ မမ အစ္စာရဒ္ဓံ ဝီရိယံ တေန မေ စိတ္တံ ဥဒ္ဓစ္စာယ သံဝတ္တတိ။ ဟန္ဒာဟံ ဝီရိယသမထံ ယောဇေမီ’’တိ စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ မဉ္စကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ထောကံ ဝိဿမိဿာမီ’’တိ ကာယံ မဉ္စကေ ဥပနာမေသိ။ ဒွေ ပါဒါ ဘူမိတော မုတ္တာ၊ သီသဉ္စ ဗိမ္ဗောဟနံ အသမ္ပတ္တံ။ ဧတသ္မိံ အန္တရေ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊ စတုဣရိယာပထဝိရဟိတံ ထေရဿ အရဟတ္တံ အဟောသိ။ တေန ဣမသ္မိံ သာသနေ အနိပန္နော အနိသိန္နော အဋ္ဌိတော အစင်္ကမန္တော ‘‘ကော ဘိက္ခု အရဟတ္တံ ပတ္တော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထ ခေါ ထေရာ ဘိက္ခူ ဒုတိယဒိဝသေ ကတဘတ္တကိစ္စာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ ဓမ္မသဘာယံ သန္နိပတိတာ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ပန အတ္တနော အရဟတ္တပ္ပတ္တိံ ဉာပေတုကာမော ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ န ဂတော။ ဘိက္ခူ ယထာဝုဍ္ဎံ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒန္တာ အာနန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဌပေတွာ နိသိန္နာ။ တတ္ထ ကေဟိစိ ‘‘ဧတမာသနံ ကဿာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရဿာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ပန ကုဟိံ ဂတော’’တိ? တသ္မိံ သမယေ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘ဣဒါနိ မယှံ ဂမနကာလော’’တိ။ တတော အတ္တနော အာနုဘာဝံ ¶ ဒဿေန္တော ပထဝိယံ နိမုဇ္ဇိတွာ အတ္တနော အာသနေယေဝ အတ္တာနံ ဒဿေသိ။ အာကာသေနာဂန္တွာ နိသီဒီတိပိ ဧကေ။

ဧဝံ ¶ နိသိန္နေ တသ္မိံ အာယသ္မန္တေ မဟာကဿပတ္ထေရော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော၊ ကိံ ပဌမံ သင်္ဂါယာမ၊ ဓမ္မံ ဝါ ဝိနယံ ဝါ’’တိ? ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ မဟာကဿပ၊ ဝိနယော နာမ ဗုဒ္ဓသာသနဿ အာယု၊ ဝိနယေ ဌိတေ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဌမံ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ၊။ ‘‘ကံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ? ‘‘အာယသ္မန္တံ ဥပါလိ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ အာနန္ဒော နပ္ပဟောတီ’’တိ? ‘‘နော နပ္ပဟောတိ၊ အပိ စ ခေါ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဓရမာနောယေဝ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ – ‘ဧတဒဂ္ဂံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယဓရာနံ ယဒိဒံ ဥပါလီ’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၁၉၊ ၂၂၈)။ တသ္မာ ဥပါလိတ္ထေရံ ¶ ပုစ္ဆိတွာ ဝိနယံ သင်္ဂါယာမာ’’တိ။ တတော ထေရော ဝိနယံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိ။ ဥပါလိတ္ထေရောပိ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထာယ သမ္မန္နိ။ တတြာယံ ပါဠိ –

‘‘အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ’န္တိ။

‘‘အာယသ္မာပိ ဥပါလိ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

ဧဝံ အတ္တနာဝ အတ္တာနံ သမ္မန္နိတွာ အာယသ္မာ ဥပါလိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ၊ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ တတော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ထေရာသနေ နိသီဒိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ¶ ? ‘‘ဝေသာလိယံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘မေထုနဓမ္မေ’’တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ ဥပါလိံ ပဌမဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနုပညတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ယထာ စ ပဌမဿ တထာ ဒုတိယဿ တထာ တတိယဿ တထာ စတုတ္ထဿ ပါရာဇိကဿ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ…ပေ… အနာပတ္တိမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ပုဋ္ဌော ပုဋ္ဌော ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ တတော ¶ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပါရာဇိကာနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဌပေသုံ။ တေရသ သင်္ဃာဒိသေသာနိ ‘‘တေရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘အနိယတာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဒွေနဝုတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ စတ္တာရိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ဌပေသုံ။

ဧဝံ ¶ မဟာဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါရာဇိကကဏ္ဍံ နာမ ဣဒ’’န္တိ ဌပေသုံ။ သတ္တရသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သတ္တရသက’’န္တိ ဌပေသုံ။ တိံသ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ဆသဋ္ဌိသတသိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါစိတ္တိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ အဋ္ဌ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘ပါဋိဒေသနီယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ ပဉ္စသတ္တတိ သိက္ခာပဒါနိ ‘‘သေခိယာနီ’’တိ ဌပေသုံ။ သတ္တ ဓမ္မေ ‘‘အဓိကရဏသမထာ’’တိ ¶ ဌပေသုံ။ ဧဝံ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂံ သင်္ဂဟံ အာရောပေတွာ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ခန္ဓကပရိဝါရေပိ အာရောပေသုံ။ ဧဝမေတံ သဥဘတောဝိဘင်္ဂခန္ဓကပရိဝါရံ ဝိနယပိဋကံ သင်္ဂဟမာရူဠှံ သဗ္ဗံ မဟာကဿပတ္ထေရော ပုစ္ဆိ၊ ဥပါလိတ္ထေရော ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနပရိယောသာနေ ပဉ္စ အရဟန္တသတာနိ သင်္ဂဟံ အာရောပိတနယေနေဝ ဂဏသဇ္ဈာယမကံသု။ ဝိနယသင်္ဂဟာဝသာနေ ဥပါလိတ္ထေရော ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ နိက္ခိပိတွာ ဓမ္မာသနာ ဩရောဟိတွာ ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိ။

ဝိနယံ သင်္ဂါယိတွာ ဓမ္မံ သင်္ဂါယိတုကာမော အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓမ္မံ သင်္ဂါယန္တေဟိ ကံ ပုဂ္ဂလံ ဓုရံ ကတွာ ဓမ္မော သင်္ဂါယိတဗ္ဗော’’တိ? ဘိက္ခူ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓုရံ ကတွာ’’တိ အာဟံသု။

အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ အာဝုသော၊ သင်္ဃော။ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။

အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သင်္ဃံ ဉာပေသိ –

‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ဓမ္မံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ’’န္တိ။

အထ ¶ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ ဒန္တခစိတံ ဗီဇနိံ ဂဟေတွာ။ အထ မဟာကဿပတ္ထေရော အာနန္ဒတ္ထေရံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဗြဟ္မဇာလံ၊ အာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘‘အန္တရာ စ၊ ဘန္တေ၊ ရာဇဂဟံ ¶ အန္တရာ စ နာဠန္ဒံ ရာဇာဂါရကေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယ’’န္တိ။ ‘‘ကံ အာရဗ္ဘာ’’တိ? ‘‘သုပ္ပိယဉ္စ ပရိဗ္ဗာဇကံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တဉ္စ မာဏဝ’’န္တိ။ ‘‘ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိ’’န္တိ? ‘‘ဝဏ္ဏာဝဏ္ဏေ’’တိ။ အထ ခေါ ¶ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဗြဟ္မဇာလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘သာမညဖလံ ပနာဝုသော အာနန္ဒ၊ ကတ္ထ ဘာသိတ’’န္တိ? ‘ရာဇဂဟေ၊ ဘန္တေ၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ’’တိ။ ‘‘ကေန သဒ္ဓိ’’န္တိ? ‘‘အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန သဒ္ဓိ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ သာမညဖလဿ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆိ။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ပဉ္စ နိကာယေ ပုစ္ဆိ။

ပဉ္စနိကာယာ နာမ – ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ။ တတ္ထ ခုဒ္ဒကနိကာယော နာမ – စတ္တာရော နိကာယေ ဌပေတွာ၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တတ္ထ ဝိနယော အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝိဿဇ္ဇိတော၊ သေသခုဒ္ဒကနိကာယော စတ္တာရော စ နိကာယာ အာနန္ဒတ္ထေရေန။ တဒေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ၊ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ၊ တထာ ပိဋကဝသေန၊ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ၊ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ၊ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကထံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ? ယဉှိ ဘဂဝတာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈိတွာ ယာဝ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိ ဒေဝမနုဿနာဂယက္ခာဒယော အနုသာသန္တေန ပစ္စဝေက္ခန္တေန ဝါ ဝုတ္တံ၊ သဗ္ဗံ တံ ဧကရသံ ဝိမုတ္တိရသမေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ရသဝသေန ဧကဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဓမ္မော စေဝ ဝိနယော စာတိ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ တတ္ထ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော၊ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဓမ္မော၊ တေနေဝါဟ – ‘‘ယံနူန မယံ၊ အာဝုသော၊ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယေယျာမာ’’တိ။ ‘‘အဟံ ¶ ဥပါလိံ ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျံ၊ အာနန္ဒံ ဓမ္မံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ စ ဧဝံ ဓမ္မဝိနယဝသေန ဒုဝိဓံ။

ကထံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ တိပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ –

‘‘အနေကဇာတိသံသာရံ၊ သန္ဓာဝိဿံ အနိဗ္ဗိသံ၊

ဂဟကာရံ ဂဝေသန္တော၊ ဒုက္ခာ ဇာတိ ပုနပ္ပုနံ။

‘‘ဂဟကာရက ¶ ဒိဋ္ဌောသိ၊ ပုန ဂေဟံ န ကာဟသိ၊

သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ၊ ဂဟကူဋံ ဝိသင်္ခတံ၊

ဝိသင်္ခါရဂတံ စိတ္တံ၊ တဏှာနံ ခယမဇ္ဈဂါ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၁၅၃-၁၅၄)၊

ကေစိ ‘‘ယဒါ ဟဝေ ပါတုဘဝန္တိ ဓမ္မာ’’တိ ခန္ဓကေ ဥဒါနဂါထံ အာဟု။ ဧသာ ပန ပါဋိပဒဒိဝသေ သဗ္ဗညုဘာဝပ္ပတ္တဿ သောမနဿမယဉာဏေန ပစ္စယာကာရံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နာ ဥဒါနဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

ယံ ပန ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ အဘာသိ – ‘‘ဟန္ဒ ဒါနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာမန္တယာမိ ဝေါ၊ ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၁၈) ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ။

ဥဘိန္နမန္တရေ ယံ ဝုတ္တံ ဧတံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။ ဧဝံ ပဌမမဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝသေန တိဝိဓံ။

ကထံ ¶ ပိဋကဝသေန တိဝိဓံ? သဗ္ဗမ္ပိ ဟေတံ ဝိနယပိဋကံ သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ တိပ္ပဘေဒမေဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဌမသင်္ဂီတိယံ သင်္ဂီတဉ္စ အသင်္ဂီတဉ္စ သဗ္ဗမ္ပိ သမောဓာနေတွာ ဥဘယာနိ ပါတိမောက္ခာနိ၊ ဒွေ ဝိဘင်္ဂါနိ၊ ဒွါဝီသတိ ခန္ဓကာနိ၊ သောဠသပရိဝါရာတိ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ နာမ။

ဗြဟ္မဇာလာဒိ စတုတ္တိံသသုတ္တသင်္ဂဟော ဒီဃနိကာယော၊ မူလပရိယာယသုတ္တာဒိ ဒိယဍ္ဎသတဒွေသုတ္တသင်္ဂဟော မဇ္ဈိမနိကာယော၊ ဩဃတရဏသုတ္တာဒိ သတ္တသုတ္တသဟဿ သတ္တသတ ဒွါသဋ္ဌိသုတ္တသင်္ဂဟော သံယုတ္တနိကာယော၊ စိတ္တပရိယာဒါနသုတ္တာဒိ နဝသုတ္တသဟဿ ပဉ္စသတ သတ္တပညာသသုတ္တသင်္ဂဟော အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကပါဌ-ဓမ္မပဒ-ဥဒါန-ဣတိဝုတ္တက-သုတ္တနိပါတ-ဝိမာနဝတ္ထု-ပေတဝတ္ထု-ထေရဂါထာ-ထေရီဂါထာ-ဇာတကနိဒ္ဒေသ-ပဋိသမ္ဘိဒါ-အပဒါန-ဗုဒ္ဓဝံသ-စရိယာပိဋကဝသေန ¶ ပန္နရသပ္ပဘေဒေါ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ နာမ။

ဓမ္မသင်္ဂဟော၊ ဝိဘင်္ဂေါ၊ ဓာတုကထာ၊ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ၊ ကထာဝတ္ထု၊ ယမကံ၊ ပဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နာမ။ တတ္ထ –

ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ ¶ ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော။

ဝိဝိဓာ ဟိ ဧတ္ထ ပဉ္စဝိဓ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ပါရာဇိကာဒိ သတ္တအာပတ္တိက္ခန္ဓမာတိကာ ဝိဘင်္ဂါဒိပ္ပဘေဒါ နယာ၊ ဝိသေသဘူတာ စ ဒဠှီကမ္မသိထိလကရဏပ္ပယောဇနာ အနုပညတ္တိနယာ ¶ ၊ ကာယိကဝါစသိကအဇ္ဈာစာရနိသေဓနတော စေသ ကာယံ ဝါစဉ္စ ဝိနေတိ၊ တသ္မာ ဝိဝိဓနယတ္တာ ဝိသေသနယတ္တာ ကာယဝါစာနဉ္စ ဝိနယနတော ‘‘ဝိနယော’’တိ အက္ခာတော။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ဝိဝိဓဝိသေသနယတ္တာ၊ ဝိနယနတော စေဝ ကာယဝါစာနံ၊

ဝိနယတ္ထဝိဒူဟိ အယံ၊ ဝိနယော ဝိနယောတိ အက္ခာတော’’တိ။

အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတံ။

တဉှိ အတ္တတ္ထပရတ္ထာဒိဘေဒေ အတ္ထေ သူစေတိ၊ သုဝုတ္တာ စေတ္ထ အတ္ထာ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုလောမေန ဝုတ္တတ္တာ။ သဝတိ စေတံ အတ္ထေ သဿမိဝ ဖလံ ပသဝတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သူဒတိ စေတံ ဓေနုဝိယ ခီရံ၊ ပဂ္ဃရတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုဋ္ဌု စ နေ တာယတိ ရက္ခတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သုတ္တသဘာဂဉ္စေတံ၊ ယထာ ဟိ တစ္ဆကာနံ သုတ္တံ ပမာဏံ ဟောတိ၊ ဧဝမေတမ္ပိ ဝိညူနံ။ ယထာ စ သုတ္တေန သင်္ဂဟိတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ န ဝိဒ္ဓံသိယန္တိ၊ ဧဝမေတေန သင်္ဂဟိတာ အတ္ထာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘အတ္ထာနံ သူစနတော၊ သုဝုတ္တတော သဝနတောထ သူဒနတော၊

သုတ္တာဏာ သုတ္တသဘာဂတော စ၊ သုတ္တန္တိ အက္ခာတ’’န္တိ။

ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော။

အယဉှိ ¶ အဘိသဒ္ဒေါ ဝုဍ္ဎိလက္ခဏပူဇိတပရိစ္ဆိန္နာဓိကေသု ဒိဿတိ။ တထာဟေသ – ‘‘ဗာဠှာ မေ အာဝုသော ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ နော ပဋိက္ကမန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၃၈၉၊ သံ။ နိ။ ၅။၁၉၅) ဝုဍ္ဎိယံ အာဂတော။ ‘‘ယာ တာ ရတ္တိယော အဘိညာတာ အဘိလက္ခိတာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၄၉) လက္ခဏေ။ ‘‘ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉၊ သု။ နိ။ ၅၅၈) ပူဇိတေ။ ‘‘ပဋိဗလော ဝိနေတုံ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ’’တိအာဒီသု (မဟာဝ။ ၈၅) ပရိစ္ဆိန္နေ။ အညမညသင်္ကရဝိရဟိတေ ဓမ္မေ စ ဝိနယေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေနာ’’တိအာဒီသု (ဝိ။ ဝ။ ၇၅) အဓိကေ။

ဧတ္ထ စ ‘‘ရူပူပပတ္တိယာ မဂ္ဂံ ဘာဝေတိ၊ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၆၀ အာဒယော) နယေန ဝုဍ္ဎိမန္တောပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ ‘‘ရူပါရမ္မဏံ ဝါ သဒ္ဒါရမ္မဏံ ဝါ’’တိအာဒိနာ နယေန အာရမ္မဏာဒီဟိ လက္ခဏီယတ္တာ သလက္ခဏာပိ။ ‘‘သေက္ခာ ဓမ္မာ၊ အသေက္ခာ ဓမ္မာ၊ လောကုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပူဇိတာပိ ပူဇာရဟာတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ဖဿော ဟောတိ ဝေဒနာ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သဘာဝပရိစ္ဆိန္နတ္တာ ပရိစ္ဆိန္နာပိ။ ‘‘မဟဂ္ဂတာ ဓမ္မာ၊ အပ္ပမာဏာ ဓမ္မာ၊ အနုတ္တရာ ဓမ္မာ’’တိအာဒိနာ နယေန အဓိကာပိ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ။ တေနေတမေတဿ ဝစနတ္ထကောသလ္လတ္ထံ ဝုတ္တံ –

‘‘ယံ ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎိမန္တော၊ သလက္ခဏာ ပူဇိတာ ပရိစ္ဆိန္နာ၊

ဝုတ္တာဓိကာ စ ဓမ္မာ၊ အဘိဓမ္မော တေန အက္ခာတော’’တိ။

ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု၊

တေန သမောဓာနေတွာ၊ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ပရိယတ္တိပိ ¶ ¶ ဟိ ‘‘မာ ပိဋကသမ္ပဒါနေနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၃။၆၆) ပိဋကန္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ကုဒါလပိဋကံ အာဒါယာ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၂၂၈၊ အ။ နိ။ ၃။၇၀) ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနမ္ပိ။ တသ္မာ ပိဋကံ ပိဋကတ္ထဝိဒူ၊ ပရိယတ္တိဗ္ဘာဇနတ္ထတော အာဟု။

ဣဒါနိ တေန သမောဓာနေတွာ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာတိ။ တေန ဧဝံ ဒုဝိဓတ္ထေန ပိဋကသဒ္ဒေန သဟ ¶ သမာသံ ကတွာ ဝိနယော စ သော ပိဋကဉ္စ ပရိယတ္တိဘာဝတော တဿ တဿ အတ္ထဿ ဘာဇနတော စာတိ ဝိနယပိဋကံ၊ ယထာဝုတ္တေနေဝ နယေန သုတ္တန္တဉ္စ တံ ပိဋကဉ္စာတိ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ အဘိဓမ္မော စ သော ပိဋကဉ္စာတိ အဘိဓမ္မပိဋကန္တိ ဧဝမေတေ တယောပိ ဝိနယာဒယော ဉေယျာ။

ဧဝံ ဉတွာ စ ပုနပိ တေသွေဝ ပိဋကေသု နာနပ္ပကာရကောသလ္လတ္ထံ –

ဒေသနာသာသနကထာ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရ၊ ဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ။

ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ။

တတြာယံ ပရိဒီပနာ ဝိဘာဝနာ စ၊ ဧတာနိ ဟိ တီဏိ ပိဋကာနိ ယထာက္ကမံ အာဏာ ဝေါဟာရ ပရမတ္ထဒေသနာ ယထာပရာဓ-ယထာနုလောမ-ယထာဓမ္မသာသနာနိ၊ သံဝရာသံဝရဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ စ ဝုစ္စန္တိ။

ဧတ္ထ ဟိ ဝိနယပိဋကံ အာဏာရဟေန ဘဂဝတာ အာဏာဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ အာဏာဒေသနာ၊ သုတ္တန္တပိဋကံ ဝေါဟာရကုသလေန ဘဂဝတာ ဝေါဟာရဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ဝေါဟာရဒေသနာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကံ ပရမတ္ထကုသလေန ဘဂဝတာ ပရမတ္ထဗာဟုလ္လတော ဒေသိတတ္တာ ပရမတ္ထဒေသနာတိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ ယေ တေ ပစုရာပရာဓာ သတ္တာ တေ ယထာပရာဓံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာပရာဓသာသနံ၊ ဒုတိယံ အနေကဇ္ဈာသယာနုသယစရိယာဓိမုတ္တိကာ သတ္တာ ယထာနုလောမံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာနုလောမသာသနံ၊ တတိယံ ဓမ္မပုဉ္ဇမတ္တေ ‘‘အဟံ မမာ’’တိ သညိနော သတ္တာ ယထာဓမ္မံ ဧတ္ထ သာသိတာတိ ယထာဓမ္မသာသနန္တိ ဝုစ္စတိ။

တထာ ¶ ပဌမံ အဇ္ဈာစာရပဋိပက္ခဘူတော သံဝရာသံဝရော ဧတ္ထ ကထိတောတိ သံဝရာသံဝရကထာ၊ ဒုတိယံ ဒွါသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိပဋိပက္ခဘူတာ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနာ ဧတ္ထ ကထိတာတိ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာ၊ တတိယံ ရာဂါဒိပဋိပက္ခဘူတော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ ဧတ္ထ ကထိတောတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာတိ ဝုစ္စတိ။

တီသုပိ စ စေတေသု တိဿော သိက္ခာ၊ တီဏိ ပဟာနာနိ၊ စတုဗ္ဗိဓော စ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော ¶ ။ တထာ ဟိ – ဝိနယပိဋကေ ဝိသေသေန အဓိသီလသိက္ခာ ဝုတ္တာ၊ သုတ္တန္တပိဋကေ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဘိဓမ္မပိဋကေ အဓိပညာသိက္ခာ။

ဝိနယပိဋကေ စ ဝီတိက္ကမပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဝီတိက္ကမပဋိပက္ခတ္တာ သီလဿ။ သုတ္တန္တပိဋကေ ပရိယုဋ္ဌာနပ္ပဟာနံ၊ ပရိယုဋ္ဌာနပဋိပက္ခတ္တာ သမာဓိဿ။ အဘိဓမ္မပိဋကေ အနုသယပ္ပဟာနံ အနုသယပဋိပက္ခတ္တာ ပညာယ။

ပဌမေ စ တဒင်္ဂပ္ပဟာနံ ကိလေသာနံ၊ ဣတရေသု ဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနာနိ။ ပဌမေ စ ဒုစ္စရိတသံကိလေသဿ ပဟာနံ၊ ဣတရေသု တဏှာဒိဋ္ဌိသံကိလေသာနံ။

ဧကမေကသ္မိဉ္စေတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ ပါဠိ။ အတ္ထောတိ တဿာယေဝတ္ထော။ ဒေသနာတိ တဿာ မနသာဝဝတ္ထာပိတာယ ပါဠိယာ ဒေသနာ။ ပဋိဝေဓောတိ ပါဠိယာ ပါဠိအတ္ထဿ စ ယထာဘူတာဝဗောဓော။ တီသုပိ စေတေသု ဧတေ ဓမ္မတ္ထဒေသနာပဋိဝေဓာ ¶ ယသ္မာ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ မန္ဒဗုဒ္ဓီဟိ ဒုက္ခောဂါဟာ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌာ စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရာ။ ဧဝံ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

အပရော နယော – ဓမ္မောတိ ဟေတု။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုမှိ ဉာဏံ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ အတ္ထောတိ ဟေတုဖလံ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘ဟေတုဖလေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ’’တိ။ ဒေသနာတိ ပညတ္တိ၊ ယထာဓမ္မံ ဓမ္မာဘိလာပေါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပဋိဝေဓောတိ အဘိသမယော၊ သော စ လောကိယလောကုတ္တရော ဝိသယတော အသမ္မောဟတော စ အတ္ထာနုရူပံ ဓမ္မေသု၊ ဓမ္မာနုရူပံ အတ္ထေသု၊ ပညတ္တိပထာနုရူပံ ပညတ္တီသု အဝဗောဓော။

ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧတေသု ပိဋကေသု ယံ ယံ ဓမ္မဇာတံ ဝါ အတ္ထဇာတံ ဝါ၊ ယာ စာယံ ယထာ ယထာ ဉာပေတဗ္ဗော အတ္ထော သောတူနံ ဉာဏဿ အဘိမုခေါ ဟောတိ၊ တထာ တထာ တဒတ္ထဇောတိကာ ဒေသနာ၊ ယော စေတ္ထ ¶ အဝိပရီတာဝဗောဓသင်္ခါတော ပဋိဝေဓော သဗ္ဗမေတံ အနုပစိတကုသလသမ္ဘာရေဟိ ဒုပ္ပညေဟိ သသာဒီဟိ ဝိယ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဒုက္ခောဂါဟံ အလဗ္ဘနေယျပတိဋ္ဌဉ္စ၊ တသ္မာ ဂမ္ဘီရံ။ ဧဝမ္ပိ ဧကမေကသ္မိံ ဧတ္ထ စတုဗ္ဗိဓောပိ ဂမ္ဘီရဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

‘‘ဒေသနာ-သာသနကထာ ¶ ၊ ဘေဒံ တေသု ယထာရဟံ၊

သိက္ခာပဟာနဂမ္ဘီရဘာဝဉ္စ ပရိဒီပယေ’’တိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိဉ္စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

ဧတ္ထ ပန တီသု ပိဋကေသု တိဝိဓော ပရိယတ္တိဘေဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တိဿော ဟိ ပရိယတ္တိယော – အလဂဒ္ဒူပမာ၊ နိဿရဏတ္ထာ၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တီတိ။

တတ္ထ ယာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဥပါရမ္ဘာဒိဟေတု ပရိယာပုဋာ၊ အယံ အလဂဒ္ဒူပမာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘သေယျထာပိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုရိသော အလဂဒ္ဒတ္ထိကော အလဂဒ္ဒဂဝေသီ အလဂဒ္ဒပရိယေသနံ စရမာနော၊ သော ပဿေယျ မဟန္တံ အလဂဒ္ဒံ။ တမေနံ ဘောဂေ ဝါ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဝါ ဂဏှေယျ။ တဿ သော အလဂဒ္ဒေါ ပဋိပရိဝတ္တိတွာ ဟတ္ထေ ဝါ ဗာဟာယ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂေ ဍံသေယျ။ သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ၊ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အလဂဒ္ဒဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ သုတ္တံ…ပေ… ဝေဒလ္လံ။ တေ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ တေသံ ဓမ္မာနံ ပညာယ အတ္ထံ န ဥပပရိက္ခန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ပညာယ အတ္ထံ အနုပပရိက္ခတံ န နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ။ တေ ဥပါရမ္ဘာနိသံသာ စေဝ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ ဣတိဝါဒပ္ပမောက္ခာနိသံသာ စ။ ယဿ စတ္ထာယ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တိ၊ တဉ္စဿ အတ္ထံ နာနုဘောန္တိ။ တေသံ တေ ဓမ္မာ ဒုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဒုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၈)။

ယာ ¶ ¶ ပန သုဂ္ဂဟိတာ သီလက္ခန္ဓာဒိပါရိပူရိံယေဝ အာကင်္ခမာနေန ပရိယာပုဋာ န ဥပါရမ္ဘာဒိ ဟေတု၊ အယံ နိဿရဏတ္ထာ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တေသံ တေ ဓမ္မာ သုဂ္ဂဟိတာ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ သံဝတ္တန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သုဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဓမ္မာန’’န္တိ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၉)။

ယံ ပန ပရိညာတက္ခန္ဓော ပဟီနကိလေသော ဘာဝိတမဂ္ဂေါ ပဋိဝိဒ္ဓါကုပ္ပော သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝေါ ¶ ကေဝလံ ပဝေဏီပါလနတ္ထာယ ဝံသာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပရိယာပုဏာတိ၊ အယံ ဘဏ္ဍာဂါရိကပအယတ္တီတိ။

ဝိနယေ ပန သုပ္ပဋိပန္နော ဘိက္ခု သီလသမ္ပတ္တိံ နိဿာယ တိဿော ဝိဇ္ဇာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ သုတ္တေ သုပ္ပဋိပန္နော သမာဓိသမ္ပဒံ နိဿာယ ဆ အဘိညာ ပါပုဏာတိ၊ တာသံယေဝ စ တတ္ထ ပဘေဒဝစနတော။ အဘိဓမ္မေ သုပ္ပဋိပန္နော ပညာသမ္ပဒံ နိဿာယ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ ပါပုဏာတိ၊ တာသဉ္စ တတ္ထေဝ ပဘေဒဝစနတော။ ဧဝမေတေသု သုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဝိဇ္ဇာတ္တယဆဠဘိညာစတုပဋိသမ္ဘိဒါဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ ပါပုဏာတိ။

ဝိနယေ ပန ဒုပ္ပဋိပန္နော အနုညာတသုခသမ္ဖဿအတ္ထရဏပါဝုရဏာဒိဖဿသာမညတော ပဋိက္ခိတ္တေသု ဥပါဒိန္နဖဿာဒီသု အနဝဇ္ဇသညီ ဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ – ‘‘တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ၊ ယထာ ယေမေ အန္တရာယိကာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တေ ပဋိသေဝတော နာလံ အန္တရာယာယာ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၄) တတော ဒုဿီလဘာဝံ ပါပုဏာတိ။ သုတ္တေ ¶ ဒုပ္ပဋိပန္နော ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၄။၅) အဓိပ္ပာယံ အဇာနန္တော ဒုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာ ဒုဂ္ဂဟိတေန အမှေ စေဝ အဗ္ဘာစိက္ခတိ၊ အတ္တာနဉ္စ ခနတိ၊ ဗဟုဉ္စ အပုညံ ပသဝတီ’’တိ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၆) တတော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတံ ပါပုဏာတိ။ အဘိဓမ္မေ ဒုပ္ပဋိပန္နော ဓမ္မစိန္တံ အတိဓာဝန္တော အစိန္တေယျာနိပိ စိန္တေတိ၊ တတော စိတ္တက္ခေပံ ပါပုဏာတိ။ ဝုတ္တံ ဟေတံ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစိန္တေယျာနိ န စိန္တေတဗ္ဗာနိ၊ ယာနိ စိန္တေန္တော ဥမ္မာဒဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၇၇)။ ဧဝမေတေသု ဒုပ္ပဋိပန္နော ယထာက္ကမေန ဣမံ ဒုဿီလဘာဝမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတာ စိတ္တက္ခေပဘေဒံ ဝိပတ္တိံ ပါပုဏာတီတိ။

‘‘ပရိယတ္တိဘေဒံ သမ္ပတ္တိံ၊ ဝိပတ္တိံ စာပိ ယံ ယဟိံ၊

ပါပုဏာတိ ယထာ ဘိက္ခု၊ တမ္ပိ သဗ္ဗံ ဝိဘာဝယေ’’တိ။

အယမ္ပိ ဂါထာ ဝုတ္တတ္ထာ ဟောတိ။ ဧဝံ နာနပ္ပကာရတော ပိဋကာနိ ဉတွာ တေသံ ဝသေနေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တိဝိဓန္တိ ဉာတဗ္ဗံ။

ကထံ ¶ နိကာယဝသေန ပဉ္စဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဒီဃနိကာယော၊ မဇ္ဈိမနိကာယော၊ သံယုတ္တနိကာယော၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော၊ ခုဒ္ဒကနိကာယောတိ ပဉ္စပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ကတမော ဒီဃနိကာယော? တိဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ ဗြဟ္မဇာလာဒီနိ စတုတ္တိံသ သုတ္တာနိ။

စတုတ္တိံသေဝ သုတ္တန္တာ၊ တိဝဂ္ဂေါ ယဿ သင်္ဂဟော၊

ဧသ ဒီဃနိကာယောတိ၊ ပဌမော အနုလောမိကော။

ကသ္မာ ပနေသ ဒီဃနိကာယောတိ ဝုစ္စတိ? ဒီဃပ္ပမာဏာနံ သုတ္တာနံ သမူဟတော နိဝါသတော စ၊ သမူဟနိဝါသာ ဟိ နိကာယောတိ ¶ ဝုစ္စန္တိ။ ‘‘နာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အညံ ဧကနိကာယမ္ပိ သမနုပဿာမိ ဧဝံ စိတ္တံ၊ ယထယိဒံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိရစ္ဆာနဂတာ ပါဏာ၊ ပေါဏိကနိကာယော၊ စိက္ခလ္လိကနိကာယော’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၁၀၀) ဧဝမာဒီနိ စေတ္ထ သာဓကာနိ သာသနတော စ လောကတော စ။ ဧဝံ သေသာနမ္ပိ နိကာယဘာဝေ ဝစနတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ကတမော မဇ္ဈိမနိကာယော? မဇ္ဈိမပ္ပမာဏာနိ ပဉ္စဒသဝဂ္ဂသင်္ဂဟာနိ မူလပရိယာယသုတ္တာဒီနိ ဒိယဍ္ဎသတံ ဒွေ စ သုတ္တာနိ။

ဒိယဍ္ဎသတံ သုတ္တန္တာ၊ ဒွေ စ သုတ္တာနိ ယတ္ထ သော၊

နိကာယော မဇ္ဈိမော ပဉ္စ-ဒသဝဂ္ဂပရိဂ္ဂဟော။

ကတမော သံယုတ္တနိကာယော? ဒေဝတာသံယုတ္တာဒိဝသေန ဌိတာနိ ဩဃတရဏာဒီနိ သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ သတ္တ စ သုတ္တသတာနိ ဒွါသဋ္ဌိ စ သုတ္တာနိ။

သတ္တ သုတ္တသဟဿာနိ၊ သတ္တ သုတ္တသတာနိ စ၊

ဒွါသဋ္ဌိ စေဝ သုတ္တန္တာ၊ ဧသော သံယုတ္တသင်္ဂဟော။

ကတမော ¶ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော? ဧကေကအင်္ဂါတိရေကဝသေန ဌိတာနိ စိတ္တပရိယာဒါနာဒီနိ နဝ သုတ္တသဟဿာနိ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ သတ္တပညာသဉ္စ သုတ္တာနိ။

နဝ သုတ္တသဟဿာနိ၊ ပဉ္စ သုတ္တသတာနိ စ၊

သတ္တပညာသ သုတ္တာနိ၊ သင်္ချာ အင်္ဂုတ္တရေ အယံ။

ကတမော ¶ ခုဒ္ဒကနိကာယော? သကလံ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ခုဒ္ဒကပါဌာဒယော စ ပုဗ္ဗေ နိဒဿိတာ ပန္နရသဘေဒါ ဌပေတွာ စတ္တာရော နိကာယေ အဝသေသံ ဗုဒ္ဓဝစနန္တိ။

ဌပေတွာ ¶ စတုရောပေတေ၊ နိကာယေ ဒီဃအာဒိကေ၊

တဒညံ ဗုဒ္ဓဝစနံ၊ နိကာယော ခုဒ္ဒကော မတောတိ။

ကထံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ ဟိဒံ သုတ္တံ၊ ဂေယျံ၊ ဝေယျာကရဏံ၊ ဂါထာ၊ ဥဒါနံ၊ ဣတိဝုတ္တကံ၊ ဇာတကံ၊ အဗ္ဘုတဓမ္မံ၊ ဝေဒလ္လန္တိ နဝပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသခန္ဓကပရိဝါရာ သုတ္တနိပါတေ မင်္ဂလသုတ္တ-ရတနသုတ္တ-နာလကသုတ္တ-တုဝဋ္ဋကသုတ္တာနိ အညမ္ပိ စ သုတ္တနာမကံ တထာဂတဝစနံ သုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗမ္ပိ သဂါထကံ သုတ္တံ ဂေယျန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိသေသေန သံယုတ္တကေ သကလောပိ သဂါထာဝဂ္ဂေါ၊ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ နိဂ္ဂါထကံ သုတ္တံ၊ ယဉ္စ အညမ္ပိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ အသင်္ဂဟိတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ တံ ဝေယျာကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓမ္မပဒံ၊ ထေရဂါထာ၊ ထေရီဂါထာ၊ သုတ္တနိပါတေ နောသုတ္တနာမိကာ သုဒ္ဓိကဂါထာ စ ဂါထာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သောမနဿဉာဏမယိကဂါထာပဋိသံယုတ္တာ ဒွါသီတိ သုတ္တန္တာ ဥဒါနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒသုတ္တရသတသုတ္တန္တာ ဣတိဝုတ္တကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အပဏ္ဏကဇာတကာဒီနိ ပညာသာဓိကာနိ ပဉ္စ ဇာတကသတာနိ ဇာတကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘စတ္တာရောမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အစ္ဆရိယာ အဗ္ဘုတာ ဓမ္မာ အာနန္ဒေ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၂၀၉) -အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ သဗ္ဗေပိ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မပဋိသံယုတ္တာ သုတ္တန္တာ အဗ္ဘုတဓမ္မန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စူဠဝေဒလ္လ-မဟာဝေဒလ္လ-သမ္မာဒိဋ္ဌိ-သက္ကပဉှ-သင်္ခါရဘာဇနိယ-မဟာပုဏ္ဏမသုတ္တာဒယော ¶ သဗ္ဗေပိ ဝေဒဉ္စ တုဋ္ဌိဉ္စ လဒ္ဓါ လဒ္ဓါ ပုစ္ဆိတသုတ္တန္တာ ဝေဒလ္လန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အင်္ဂဝသေန နဝဝိဓံ။

ကထံ ¶ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ? သဗ္ဗမေဝ စေတံ ဗုဒ္ဓဝစနံ –

‘‘ဒွါသီတိ ဗုဒ္ဓတော ဂဏှိံ၊ ဒွေ သဟဿာနိ ဘိက္ခုတော၊

စတုရာသီတိ သဟဿာနိ၊ ယေ မေ ဓမ္မာ ပဝတ္တိနော’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၁၀၂၇)၊

ဧဝံ ပရိဒီပိတဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿပ္ပဘေဒံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ယံ အနေကာနုသန္ဓိကံ တတ္ထ အနုသန္ဓိဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဂဏနာ။ ဂါထာဗန္ဓေသု ပဉှာပုစ္ဆနံ ¶ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော၊ ဝိဿဇ္ဇနံ ဧကော။ အဘိဓမ္မေ ဧကမေကံ တိက-ဒုက-ဘာဇနံ၊ ဧကမေကဉ္စ စိတ္တဝါရဘာဇနံ၊ ဧကော ဓမ္မက္ခန္ဓော။ ဝိနယေ အတ္ထိ ဝတ္ထု၊ အတ္ထိ မာတိကာ၊ အတ္ထိ ပဒဘာဇနီယံ၊ အတ္ထိ အန္တရာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အာပတ္တိ၊ အတ္ထိ အနာပတ္တိ၊ အတ္ထိ ပရိစ္ဆေဒေါ၊ တတ္ထ ဧကမေကော ကောဋ္ဌာသော၊ ဧကမေကော ဓမ္မက္ခန္ဓောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စတုရာသီတိသဟဿဝိဓံ။

ဧဝမေတံ အဘေဒတော ရသဝသေန ဧကဝိဓံ၊ ဘေဒတော ဓမ္မဝိနယာဒိဝသေန ဒုဝိဓာဒိဘေဒံ ဗုဒ္ဓဝစနံ သင်္ဂါယန္တေန မဟာကဿပပ္ပမုခေန ဝသီဂဏေန ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော၊ ဣဒံ ပဌမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ မဇ္ဈိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစနံ၊ ဣဒံ ဝိနယပိဋကံ၊ ဣဒံ သုတ္တန္တပိဋကံ၊ ဣဒံ အဘိဓမ္မပိဋကံ၊ အယံ ဒီဃနိကာယော…ပေ… အယံ ခုဒ္ဒကနိကာယော၊ ဣမာနိ သုတ္တာဒီနိ နဝင်္ဂါနိ၊ ဣမာနိ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ ဣမံ ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဝ သင်္ဂီတံ။ န ¶ ကေဝလဉ္စ ဧတ္တကမေဝ၊ အညမ္ပိ ဥဒ္ဒါနသင်္ဂဟ-ဝဂ္ဂသင်္ဂဟပေယျာလသင်္ဂဟ-ဧကကနိပါတ-ဒုကနိပါတာဒိနိပါတသင်္ဂဟ-သံယုတ္တသင်္ဂဟ-ပဏ္ဏာသသင်္ဂဟာဒိအနေကဝိဓံ တီသု ပိဋကေသု သန္ဒိဿမာနံ သင်္ဂဟပ္ပဘေဒံ ဝဝတ္ထပေတွာဧဝ သတ္တဟိ မာသေဟိ သင်္ဂီတံ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ စဿ – ‘‘ဣဒံ မဟာကဿပတ္ထေရေန ဒသဗလဿ သာသနံ ပဉ္စဝဿသဟဿပရိမာဏံ ကာလံ ပဝတ္တနသမတ္ထံ ကတ’’န္တိ သဉ္ဇာတပ္ပမောဒါ သာဓုကာရံ ဝိယ ဒဒမာနာ အယံ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ အနေကပ္ပကာရံ ကမ္ပိ သင်္ကမ္ပိ သမ္ပကမ္ပိ သမ္ပဝေဓိ၊ အနေကာနိ စ အစ္ဆရိယာနိ ပါတုရဟေသုန္တိ အယံ ပဌမမဟာသင်္ဂီတိနာမ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ ပဉ္စဟိ ကတာ၊ တေန ပဉ္စသတာတိ စ၊

ထေရေဟေဝ ကတတ္တာ စ၊ ထေရိကာတိ ပဝုစ္စတီတိ။

ဣမိဿာ ¶ ပန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိယာ ပဝတ္တမာနာယ ဝိနယံ ပုစ္ဆန္တေန အာယသ္မတာ မဟာကဿပေန ‘‘ပဌမံ၊ အာဝုသော ဥပါလိ၊ ပါရာဇိကံ ကတ္ထ ပညတ္တ’’န္တိ ဧဝမာဒိဝစနပရိယောသာနေ ‘‘ဝတ္ထုမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ နိဒါနမ္ပိ ပုစ္ဆိ၊ ပုဂ္ဂလမ္ပိ ပုစ္ဆီ’’တိ ဧတ္ထ နိဒါနေ ပုစ္ဆိတေ တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ယေန စ ပညတ္တံ၊ ယသ္မာ စ ပညတ္တံ၊ သဗ္ဗမေတံ ကထေတုကာမေန အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ ‘‘တေန သမယေန ¶ ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ပန ‘‘ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝုတ္တ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ဣဒံ ဝစနံ ကေန ဝုတ္တံ၊ ကဒါ ဝုတ္တ’’န္တိ ဧတေသံ ပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ¶ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ဧတ္ထ ဝုစ္စတေ၊ ယသ္မာ အယမာယသ္မတာ မဟာကဿပတ္ထေရေန နိဒါနံ ပုဋ္ဌော တသ္မာနေန တံ နိဒါနံ အာဒိတော ပဘုတိ ဝိတ္ထာရေတုံ ဝုတ္တန္တိ။ ဧဝမိဒံ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ပဌမမဟာသင်္ဂီတိကာလေ ဝဒန္တေနာပိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ စ ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာတိ ဣမေသံ မာတိကာပဒါနံ အတ္ထော ပကာသိတော ဟောတိ။

ဣဒါနိ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊ ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ ဝတွာ ဝိဓိံ တတောတိ ဧတေသံ အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ။ တံ ပနေတံ ‘‘တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတီ’’တိ ဧဝမာဒိဝစနပဋိမဏ္ဍိတနိဒါနံ ဝိနယပိဋကံ ကေန ဓာရိတံ၊ ကေနာဘတံ၊ ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ဝုစ္စတေ – အာဒိတော တာဝ ဣဒံ ဘဂဝတော သမ္မုခါ အာယသ္မတာ ဥပါလိတ္ထေရေန ဓာရိတံ၊ တဿ သမ္မုခတော အပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ ဆဠဘိညာဒိဘေဒေဟိ အနေကေဟိ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ မဟာကဿပပ္ပမုခေဟိ ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထေရေဟိ။ ကေနာဘတန္တိ? ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ ¶ အာစရိယပရမ္ပရာ –

ဥပါလိ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော။

အာယသ္မာ ¶ ဟိ ဥပါလိ ဣမံ ဝိနယဝံသံ ဝိနယတန္တိံ ဝိနယပဝေဏိံ ဘဂဝတော

သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တဿ ဟာယသ္မတော သန္တိကေ ဝိနယဝံသံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တေသု ပုဂ္ဂလေသု ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေကံ အဟောသိ။ ဒါသကတ္ထေရောပိ တဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သော ဥပါလိတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သောဏကတ္ထေရောပိ ဒါသကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ဒါသကတ္ထေရဿ သမ္မုခါ ဥဂ္ဂဟေတွာ တထေဝ ဝိနယံ ဝါစေသိ။ တဿာပိ အာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇနာဒယော ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ၊ ခီဏာသဝါနံ သဟဿမေဝ အဟောသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ သောဏကတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အဟောသိ၊ သောပိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ ¶ သောဏကတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အရဟန္တသဟဿဿ ဓုရဂ္ဂါဟော အဟောသိ။ တဿ ပနာယသ္မတော သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဝိနယေ ပကတညုတံ ပတ္တာ ပုထုဇ္ဇန-သောတာပန္နသကဒါဂါမိ-အနာဂါမိနောပိ ခီဏာသဝါပိ ဧတ္တကာနိ ¶ သတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာနိ သဟဿာနီတိ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နာ အဟေသုံ။ တဒါ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေ အတိမဟာဘိက္ခုသမုဒါယော အဟောသိ။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ပန အာနုဘာဝေါ တတိယသင်္ဂီတိယံ ပါကဋော ဘဝိဿတိ။ ဧဝမိဒံ ဝိနယပိဋကံ ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဣမာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဒုတိယသင်္ဂီတိဝိဇာနနတ္ထံ ပန အယမနုက္ကမော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယဒါ ဟိ –

သင်္ဂါယိတွာန သဒ္ဓမ္မံ၊ ဇောတယိတွာ စ သဗ္ဗဓိ၊

ယာဝ ဇီဝိတပရိယန္တံ၊ ဌတွာ ပဉ္စသတာပိ တေ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဇုတီမန္တော၊ ထေရာ ကဿပအာဒယော၊

ခီဏသ္နေဟပဒီပါဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု အနာလယာ။

အထာနုက္ကမေန ဂစ္ဆန္တေသု ရတ္တိန္ဒိဝေသု ဝဿသတပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ‘‘ကပ္ပတိ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဂါမန္တရကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာဝါသကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အနုမတိကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အာစိဏ္ဏကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ အမထိတကပ္ပော၊ ကပ္ပတိ ဇဠောဂိံ ပါတုံ၊ ကပ္ပတိ အဒသကံ နိသီဒနံ၊ ကပ္ပတိ ဇာတရူပရဇတ’’န္တိ ဣမာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေသုံ။ တေသံ သုသုနာဂပုတ္တော ကာဠာသောကော နာမ ရာဇာ ပက္ခော အဟောသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝဇ္ဇီသု စာရိကံ စရမာနော ‘‘ဝေသာလိကာ ကိရ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ ဝေသာလိယံ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဒီပေန္တီ’’တိ သုတွာ ‘‘န ခေါ ပနေတံ ပတိရူပံ ယွာဟံ ဒသဗလဿ သာသနဝိပတ္တိံ သုတွာ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျံ။ ဟန္ဒာဟံ အဓမ္မဝါဒိနော ¶ နိဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မံ ¶ ဒီပေမီ’’တိ စိန္တေန္တော ယေန ဝေသာလီ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ယသော ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဝေသာလိကာ ဝဇ္ဇိပုတ္တကာ ဘိက္ခူ တဒဟုပေါသထေ ကံသပါတိံ ဥဒကေန ပူရေတွာ မဇ္ဈေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဌပေတွာ အာဂတာဂတေ ဝေသာလိကေ ဥပါသကေ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘ဒေထာဝုသော၊ သင်္ဃဿ ကဟာပဏမ္ပိ အဍ္ဎမ္ပိ ပါဒမ္ပိ မာသကရူပမ္ပိ၊ ဘဝိဿတိ သင်္ဃဿ ပရိက္ခာရေန ကရဏီယ’’န္တိ သဗ္ဗံ တာဝ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ယာဝ ‘‘ဣမာယ ပန ဝိနယသင်္ဂီတိယာ သတ္တ ဘိက္ခုသတာနိ အနူနာနိ အနဓိကာနိ အဟေသုံ၊ တသ္မာ အယံ ဒုတိယသင်္ဂီတိ သတ္တသတိကာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

ဧဝံ တသ္မိဉ္စ သန္နိပါတေ ဒွါဒသ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု အာယသ္မတာ ယသေန သမုဿာဟိတာ။ တေသံ မဇ္ဈေ အာယသ္မတာ ရေဝတေန ပုဋ္ဌေန သဗ္ဗကာမိတ္ထေရေန ဝိနယံ ဝိဿဇ္ဇေန္တေန တာနိ ဒသ ဝတ္ထူနိ ဝိနိစ္ဆိတာနိ၊ အဓိကရဏံ ဝူပသမိတံ။ အထ ထေရာ ‘‘ပုန ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိဿာမာ’’တိ တိပိဋကဓရေ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒေ သတ္တသတေ ဘိက္ခူ ဥစ္စိနိတွာ ဝေသာလိယံ ¶ ဝါလိကာရာမေ သန္နိပတိတွာ မဟာကဿပတ္ထေရေန သင်္ဂါယိတသဒိသမေဝ သဗ္ဗံ သာသနမလံ သောဓေတွာ ပုန ပိဋကဝသေန နိကာယဝသေန အင်္ဂဝသေန ဓမ္မက္ခန္ဓဝသေန စ သဗ္ဗံ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု။ အယံ သင်္ဂီတိ အဋ္ဌဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

သတေဟိ သတ္တဟိ ကတာ၊ တေန သတ္တသတာတိ စ၊

ပုဗ္ဗေ ကတံ ဥပါဒါယ၊ ဒုတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂီတာ၊ သင်္ဂီတိ တေသု ဝိဿုတာ၊

သဗ္ဗကာမီ စ သာဠှော စ၊ ရေဝတော ခုဇ္ဇသောဘိတော။

ယသော ¶ စ သာဏသမ္ဘူတော၊ ဧတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ထေရာ အာနန္ဒထေရဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

သုမနော ဝါသဘဂါမီ စ၊ ဉေယျာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ၊

ဒွေ ဣမေ အနုရုဒ္ဓဿ၊ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ တထာဂတံ။

ဒုတိယော ¶ ပန သင်္ဂီတော၊ ယေဟိ ထေရေဟိ သင်္ဂဟော၊

သဗ္ဗေပိ ပန္နဘာရာ တေ၊ ကတကိစ္စာ အနာသဝါတိ။

ဧဝမိမံ ဒုတိယသင်္ဂီတိံ သင်္ဂါယိတွာ ထေရာ ‘‘ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ အနာဂတေပိ သာသနဿ ဧဝရူပံ အဗ္ဗုဒ’’န္တိ ဩလောကယမာနာ ဣမံ အဒ္ဒသံသု – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ပါဋလိပုတ္တေ ဓမ္မာသောကော နာမ ရာဇာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ သော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိတွာ မဟန္တံ လာဘသက္ကာရံ ပဝတ္တယိဿတိ။ တတော တိတ္ထိယာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကံ သကံ ဒိဋ္ဌိံ ပရိဒီပေဿန္တိ။ ဧဝံ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိန္နု ခေါ မယံ ဧတသ္မိံ အဗ္ဗုဒေ ဥပ္ပန္နေ သမ္မုခါ ဘဝိဿာမ၊ န ဘဝိဿာမာ’’တိ။ အထ တေ သဗ္ဗေဝ တဒါ အတ္တနော အသမ္မုခဘာဝံ ဉတွာ ‘‘ကော နု ခေါ တံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿတီ’’တိ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကေန္တာ န ကဉ္စိ ဒိသွာ ဗြဟ္မလောကေ တိဿံ နာမ မဟာဗြဟ္မာနံ အဒ္ဒသံသု ¶ ပရိတ္တာယုကံ ဥပရိဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ ဘာဝိတမဂ္ဂံ။ ဒိသွာန နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ မယံ ဧတဿ ဗြဟ္မုနော မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ ဥဿာဟံ ကရေယျာမ၊ အဒ္ဓါ ဧသ ¶ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေဿတိ။ တတော စ မန္တေဟိ ပလောဘိတော နိက္ခမိတွာ ပဗ္ဗဇိဿတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတွာ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဟေတွာ အဓိဂတပဋိသမ္ဘိဒေါ ဟုတွာ တိတ္ထိယေ မဒ္ဒိတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿတီ’’တိ။

တေ ဗြဟ္မလောကံ ဂန္တွာ တိဿံ မဟာဗြဟ္မာနံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣတော ဝဿသတဿ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သာသနေ မဟန္တံ အဗ္ဗုဒံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ မယဉ္စ သကလံ မနုဿလောကံ ဆကာမာဝစရဒေဝလောကဉ္စ ဩလောကယမာနာ ကဉ္စိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထံ အဒိသွာ ဗြဟ္မလောကံ ဝိစိနန္တာ ဘဝန္တမေဝ အဒ္ဒသာမ။ သာဓု၊ သပ္ပုရိသ၊ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဒသဗလဿ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ ပဋိညံ ဒေဟီ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ မဟာဗြဟ္မာ၊ ‘‘အဟံ ကိရ သာသနေ ဥပ္ပန္နံ အဗ္ဗုဒံ သောဓေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော ဘဝိဿာမီ’’တိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ ဟုတွာ၊ ‘‘သာဓူ’’တိ ပဋိဿုဏိတွာ ပဋိညံ အဒါသိ။ ထေရာ ဗြဟ္မလောကေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ပုန ပစ္စာဂမိံသု။

တေန ¶ ခေါ ပန သမယေန သိဂ္ဂဝတ္ထေရော စ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရော စ ဒွေပိ နဝကာ ဟောန္တိ ဒဟရဘိက္ခူ တိပိဋကဓရာ ပတ္တပဋိသမ္ဘိဒါ ခီဏာသဝါ၊ တေ တံ အဓိကရဏံ န သမ္ပာပုဏိံသု။ ထေရာ ‘‘တုမှေ၊ အာဝုသော၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ အဓိကရဏေ နော သဟာယကာ အဟုဝတ္ထ၊ တေန ဝေါ ဣဒံ ဒဏ္ဍကမ္မံ ဟောတု – ‘တိဿော နာမ ဗြဟ္မာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိဿတိ၊ တံ တုမှာကံ ဧကော နီဟရိတွာ ပဗ္ဗာဇေတု၊ ဧကော ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှာပေတူ’’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေပိ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ –

သဗ္ဗကာမိပ္ပဘုတယော၊ တေပိ ထေရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ လောကမှိ၊ ဇလိတွာ ပရိနိဗ္ဗုတာ။

ဒုတိယံ သင်္ဂဟံ ကတွာ၊ ဝိသောဓေတွာန သာသနံ၊

အနာဂတေပိ ¶ ကတွာန၊ ဟေတုံ သဒ္ဓမ္မသုဒ္ဓိယာ။

ခီဏာသဝါ ¶ ဝသိပ္ပတ္ထာ၊ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါ၊

အနိစ္စတာဝသံ ထေရာ၊ တေပိ နာမ ဥပါဂတာ။

ဧဝံ အနိစ္စတံ ဇမ္မိံ၊ ဉတွာ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ၊

တံ ပတ္တုံ ဝါယမေ ဓီရော၊ ယံ နိစ္စံ အမတံ ပဒန္တိ။

ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗာကာရေန ဒုတိယသင်္ဂီတိဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။

တိဿောပိ ခေါ မဟာဗြဟ္မာ ဗြဟ္မလောကတော စဝိတွာ မောဂ္ဂလိဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ သိဂ္ဂဝတ္ထေရောပိ တဿ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဘုတိ သတ္တ ဝဿာနိ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ ဥဠုင်္ကမတ္တံ ဝါ ယာဂုံ ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဝါ ဘတ္တံ နာလတ္ထ။ သတ္တန္နံ ပန ဝဿာနံ အစ္စယေန ဧကဒိဝသံ ‘‘အတိစ္ဆထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဝစနမတ္တံ အလတ္ထ။ တံဒိဝသမေဝ ဗြာဟ္မဏောပိ ဗဟိဒ္ဓါ ကိဉ္စိ ကရဏီယံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တော ပဋိပထေ ထေရံ ဒိသွာ၊ ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ အမှာကံ ဂေဟံ အဂမိတ္ထာ’’တိ အာဟ။ ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ အဂမိမှာ’’တိ။ ‘‘အပိ ကိဉ္စိ ¶ လဘိတ္ထာ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ လဘိမှာ’’တိ။ သော ဂေဟံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘တဿ ပဗ္ဗဇိတဿ ကိဉ္စိ အဒတ္ထာ’’တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ အဒမှာ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏော ဒုတိယဒိဝသေ ဃရဒွါရေယေဝ နိသီဒိ ‘‘အဇ္ဇ ပဗ္ဗဇိတံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဟေဿာမီ’’တိ။ ထေရော ဒုတိယဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏဿ ဃရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ ဒိသွာဝ ဧဝမာဟ – ‘‘တုမှေ ဟိယျော အမှာကံ ဂေဟေ ကိဉ္စိ အလဒ္ဓါယေဝ ‘လဘိမှာ’တိ အဝေါစုတ္ထ။ ဝဋ္ဋတိ နု ခေါ တုမှာကံ မုသာဝါဒေါ’’တိ! ထေရော အာဟ – ‘‘မယံ၊ ဗြာဟ္မဏ၊ တုမှာကံ ဂေဟေ သတ္တ ဝဿာနိ ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တမ္ပိ အလဘိတွာ ဟိယျော ‘အတိစ္ဆထာ’တိ ဝစနမတ္တံ လဘိမှ၊ အထေတံ ပဋိသန္ထာရံ ဥပါဒါယ ဧဝမဝေါစုမှာ’’တိ။

ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဣမေ ပဋိသန္ထာရမတ္တမ္ပိ လဘိတွာ ‘လဘိမှာ’တိ ပသံသန္တိ၊ အညံ ကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ¶ လဘိတွာ ကသ္မာ န ပသံသန္တီ’’တိ ပသီဒိတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ပဋိယာဒိတဘတ္တတော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘိက္ခံ တဒုပိယဉ္စ ဗျဉ္ဇနံ ဒါပေတွာ ‘‘ဣမံ ဘိက္ခံ သဗ္ဗကာလံ တုမှေ လဘိဿထာ’’တိ အာဟ ¶ ။ သော ပုနဒိဝသတော ပဘုတိ ဥပသင်္ကမန္တဿ ထေရဿ ဥပသမံ ဒိသွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ပသီဒိတွာ ထေရံ နိစ္စကာလံ အတ္တနော ဃရေ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂကရဏတ္ထာယ ယာစိ။ ထေရော အဓိဝါသေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဂစ္ဆန္တော ထောကံ ထောကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတွာ ဂစ္ဆတိ။ သောပိ ခေါ မာဏဝကော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကောယေဝ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ အဟောသိ။ ဗြဟ္မလောကတော အာဂတသုဒ္ဓသတ္တဿ အာသနေ ဝါ သယနေ ဝါ အညော ကောစိ နိသဇ္ဇိတာ ဝါ နိပဇ္ဇိတာ ဝါ နတ္ထိ။ သော ယဒါ အာစရိယဃရံ ဂစ္ဆတိ၊ တဒါဿ မဉ္စပီဌံ သေတေန ဝတ္ထေန ပဋိစ္ဆာဒေတွာ လဂ္ဂေတွာ ဌပေန္တိ။ ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သမယော ဒါနိ မာဏဝကံ ပဗ္ဗာဇေတုံ၊ စိရဉ္စ မေ ဣဓာဂစ္ဆန္တဿ၊ န စ ကာစိ မာဏဝကေန သဒ္ဓိံ ကထာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဟန္ဒ ဒါနိ ဣမိနာ ဥပါယေန ပလ္လင်္ကံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယထာ တသ္မိံ ဂေဟေ ဌပေတွာ မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အညံ န ကိဉ္စိ အာသနံ ဒိဿတိ တထာ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဗြာဟ္မဏဿ ဂေဟဇနော ထေရံ ဒိသွာ အညံ ကိဉ္စိ အာသနံ အပဿန္တော မာဏဝကဿ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရိတွာ ထေရဿ အဒါသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ မာဏဝကောပိ ခေါ တင်္ခဏညေဝ အာစရိယဃရာ အာဂမ္မ ထေရံ အတ္တနော ပလ္လင်္ကေ နိသိန္နံ ဒိသွာ ကုပိတော အနတ္တမနော ‘‘ကော မမ ပလ္လင်္ကံ သမဏဿ ပညပေသီ’’တိ အာဟ။

ထေရော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဝူပသန္တေ မာဏဝကဿ စဏ္ဍိက္ကဘာဝေ ဧဝမာဟ – ‘‘ကိံ ပန တွံ၊ မာဏဝက၊ ကိဉ္စိ ¶ မန္တံ ဇာနာသီ’’တိ? မာဏဝကော ‘‘ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ မယိ ဒါနိ မန္တေ အဇာနန္တေ အညေ ကေ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ၊ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘တုမှေ ပန မန္တံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ပုစ္ဆ၊ မာဏဝက၊ ပုစ္ဆိတွာ သက္ကာ ဇာနိတု’’န္တိ။ အထ ခေါ မာဏဝကော တီသု ဝေဒေသု သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘေသု ¶ သာက္ခရပ္ပဘေဒေသု ဣတိဟာသပဉ္စမေသု ယာနိ ယာနိ ဂဏ္ဌိဋ္ဌာနာနိ၊ ယေသံ ယေသံ နယံ နေဝ အတ္တနာ ပဿတိ နာပိဿ အာစရိယော အဒ္ဒသ၊ တေသု တေသု ထေရံ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ပကတိယာပိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ၊ ဣဒါနိ ပန ပဋိသမ္ဘိဒါပ္ပတ္တော၊ တေနဿ နတ္ထိ တေသံ ပဉှာနံ ဝိဿဇ္ဇနေ ဘာရော’’တိ တာဝဒေဝ တေ ပဉှေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မာဏဝကံ အာဟ – ‘‘မာဏဝက၊ အဟံ တယာ ဗဟုံ ပုစ္ဆိတော၊ အဟမ္ပိ ဒါနိ တံ ဧကံ ပဉှံ ပုစ္ဆာမိ၊ ဗျာကရိဿသိ မေ’’တိ? ‘‘အာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ပုစ္ဆ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ။ ထေရော စိတ္တယမကေ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ –

‘‘ယဿ ¶ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတိ တဿ စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ ယဿ ဝါ ပန စိတ္တံ နိရုဇ္ဈိဿတိ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ တဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ န နိရုဇ္ဈတီ’’တိ?

မာဏဝေါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ဟရိတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကိံ နာမ၊ ဘော ပဗ္ဗဇိတ၊ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓမန္တော နာမာယံ၊ မာဏဝါ’’တိ။ ‘‘သက္ကာ ပနာယံ၊ ဘော၊ မယှမ္ပိ ဒါတု’’န္တိ။ ‘‘သက္ကာ မာဏဝ၊ အမှေဟိ ဂဟိတပဗ္ဗဇ္ဇံ ဂဏှန္တဿ ဒါတု’’န္တိ။ တတော ¶ မာဏဝေါ မာတာပိတရော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘အယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗုဒ္ဓမန္တံ နာမ ဇာနာတိ၊ န စ အတ္တနော သန္တိကေ အပဗ္ဗဇိတဿ ဒေတိ၊ အဟံ ဧတဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ မန္တံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ။

အထဿ မာတာပိတရော ‘‘ပဗ္ဗဇိတွာပိ နော ပုတ္တော မန္တေ ဂဏှတု၊ ဂဟေတွာ ပုနာဂမိဿတီ’’တိ မညမာနာ ‘‘ဥဂ္ဂဏှ၊ ပုတ္တာ’’တိ အနုဇာနိံသု။ ထေရော ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာနံ တာဝ အာစိက္ခိ။ သော တတ္ထ ပရိကမ္မံ ကရောန္တော နစိရဿေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ထေရော စိန္တေသိ – ‘‘သာမဏေရော သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌိတော၊ အဘဗ္ဗော ဒါနိ သာသနတော နိဝတ္တိတုံ။ သစေ ပနဿာဟံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ ကထေယျံ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏေယျ၊ အပ္ပောဿုက္ကော ဘဝေယျ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဂဟေတုံ၊ သမယော ဒါနိ နံ စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ပေသေတု’’န္တိ။ တတော အာဟ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှ။ မမ ဝစနေန တဉ္စ အာရောဂျံ ပုစ္ဆ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’တိ။ ‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ စ ဝုတ္တေ ‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’တိ ဝဒေယျာသိ။ ‘အဟံ ကော နာမာ’တိ ဝုတ္တေ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’’တိ။

‘‘ဧဝံ၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ တိဿော သာမဏေရော ထေရံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အနုပုဗ္ဗေန စဏ္ဍဝဇ္ဇိတ္ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ထေရော သာမဏေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ¶ အာဂတောသီ’’တိ? ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ သန္တိကံ ပဟိဏီ’’တိ။ ‘‘ကော နာမ တေ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ? ‘‘သိဂ္ဂဝတ္ထေရော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အဟံ ကော နာမာ’’တိ? ‘‘မမ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ နာမံ ဇာနာတီ’’တိ။ ‘‘ပတ္တစီဝရံ ဒါနိ ပဋိသာမေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော ပတ္တစီဝရံ ¶ ပဋိသာမေတွာ ပုနဒိဝသေ ပရိဝေဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဥဒကဒန္တပေါနံ ဥပဋ္ဌာပေသိ။ ထေရော တဿ သမ္မဇ္ဇိတဋ္ဌာနံ ပုန သမ္မဇ္ဇိ ¶ ။ တံ ဥဒကံ ဆဍ္ဍေတွာ အညံ ဥဒကံ အာဟရိ။ တဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌံ အပနေတွာ အညံ ဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏှိ။ ဧဝံ သတ္တ ဒိဝသာနိ ကတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုန ပုစ္ဆိ။ သာမဏေရော ပုနပိ ပုဗ္ဗေ ကထိတသဒိသမေဝ ကထေသိ။ ထေရော ‘‘သော ဝတာယံ ဗြာဟ္မဏော’’တိ သဉ္ဇာနိတွာ ‘‘ကိမတ္ထံ အာဂတောသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှတ္ထာယ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ထေရော ‘‘ဥဂ္ဂဏှ ဒါနိ၊ သာမဏေရာ’’တိ ဝတွာ ပုန ဒိဝသတော ပဘုတိ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပဋ္ဌပေသိ။ တိဿော သာမဏေရောဝ ဟုတွာ၊ ဌပေတွာ ဝိနယပိဋကံ သဗ္ဗံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိ သဒ္ဓိံ အဋ္ဌကထာယ။ ဥပသမ္ပန္နကာလေ ပန အဝဿိကောဝ သမာနော တိပိဋကဓရော အဟောသိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဟတ္ထေ သကလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ယာဝတာယုကံ ဌတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိံသု။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရောပိ အပရေန သမယေန ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော ဗဟူနံ ဓမ္မဝိနယံ ဝါစေသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ဗိန္ဒုသာရဿ ရညော ဧကသတပုတ္တာ အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေ အသောကော အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတိကံ တိဿကုမာရံ ဌပေတွာ ဃာတေသိ။ ဃာတေန္တော စ စတ္တာရိ ဝဿာနိ အနဘိသိတ္တောဝ ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန တထာဂတဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဧကရဇ္ဇာဘိသေကံ ပါပုဏိ ¶ ။ အဘိသေကာနုဘာဝေန စဿ ဣမာ ရာဇိဒ္ဓိယော အာဂတာ – မဟာပထဝိယာ ဟေဋ္ဌာ ယောဇနပ္ပမာဏေ အာဏာ ပဝတ္တတိ၊ တထာ ဥပရိ အာကာသေ အနောတတ္တဒဟတော အဋ္ဌဟိ ကာဇေဟိ သောဠသ ပါနီယဃဋေ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒေဝတာ အာဟရန္တိ၊ ယတော သာသနေ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓါ ဟုတွာ အဋ္ဌ ဃဋေ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အဒါသိ၊ ဒွေ ဃဋေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ တိပိဋကဓရဘိက္ခူနံ၊ ဒွေ ဃဋေ အဂ္ဂမဟေသိယာ အသန္ဓိမိတ္တာယ၊ စတ္တာရော ဃဋေ အတ္တနာ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဒေဝတာဧဝ ဟိမဝန္တေ နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ နာမ အတ္ထိ သိနိဒ္ဓံ မုဒုကံ ရသဝန္တံ တံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာဟရန္တိ၊ ယေန ရညော စ မဟေသိယာ စ သောဠသန္နဉ္စ နာဋကိတ္ထိသဟဿာနံ သဋ္ဌိမတ္တာနဉ္စ ဘိက္ခုသဟဿာနံ ဒေဝသိကံ ဒန္တပေါနကိစ္စံ နိပ္ပဇ္ဇတိ။ ဒေဝသိကမေဝ စဿ ဒေဝတာ အဂဒါမလကံ အဂဒဟရီတကံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဉ္စ ဂန္ဓရသသမ္ပန္နံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရန္တိ။ တထာ ဆဒ္ဒန္တဒဟတော ပဉ္စဝဏ္ဏနိဝါသနပါဝုရဏံ ပီတကဝဏ္ဏဟတ္ထပုစ္ဆနပဋကံ ဒိဗ္ဗဉ္စ ပါနကံ အာဟရန္တိ။ ဒေဝသိကမေဝ ပနဿ နှာနဂန္ဓံ ¶ အနုဝိလေပနဂန္ဓံ ¶ ပါရုပနတ္ထာယ အသုတ္တမယိကံ သုမနပုပ္ဖပဋံ မဟာရဟဉ္စ အဉ္ဇနံ နာဂဘဝနတော နာဂရာဇာနော အာဟရန္တိ။ ဆဒ္ဒန္တဒဟေဝ ¶ ဥဋ္ဌိတဿ သာလိနော နဝ ဝါဟသဟဿာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ သုကာ အာဟရန္တိ။ မူသိကာ နိတ္ထုသကဏေ ကရောန္တိ၊ ဧကောပိ ခဏ္ဍတဏ္ဍုလော န ဟောတိ၊ ရညော သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု အယမေဝ တဏ္ဍုလော ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆတိ။ မဓုမက္ခိကာ မဓုံ ကရောန္တိ။ ကမ္မာရသာလာသု အစ္ဆာ ကူဋံ ပဟရန္တိ။ ကရဝီကသကုဏာ အာဂန္တွာ မဓုရဿရံ ဝိကူဇန္တာ ရညော ဗလိကမ္မံ ကရောန္တိ။

ဣမာဟိ ဣဒ္ဓီဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ ဧကဒိဝသံ သုဝဏ္ဏသင်္ခလိကဗန္ဓနံ ပေသေတွာ စတုန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ အဓိဂတရူပဒဿနံ ကပ္ပာယုကံ ကာဠံ နာမ နာဂရာဇာနံ အာနယိတွာ သေတစ္ဆတ္တဿ ဟေဋ္ဌာ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ အနေကသတဝဏ္ဏေဟိ ဇလဇ ထလဇပုပ္ဖေဟိ သုဝဏ္ဏပုပ္ဖေဟိ စ ပူဇံ ကတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေဟိ သောဠသဟိ နာဋကိတ္ထိသဟဿေဟိ သမန္တတော ပရိက္ခိပိတွာ ‘‘အနန္တဉာဏဿ တာဝ မေ သဒ္ဓမ္မဝရစက္ကဝတ္တိနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရူပံ ဣမေသံ အက္ခီနံ အာပါထံ ကရောဟီ’’တိ ဝတွာ တေန နိမ္မိတံ သကလသရီရဝိပ္ပကိဏ္ဏပုညပ္ပဘာဝနိဗ္ဗတ္တာသီတာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏသဿိရီကတာယ ဝိကသိတကမလုပ္ပလပုဏ္ဍရီကပဋိမဏ္ဍိတမိဝ သလိလတလံ တာရာဂဏရသ္မိဇာလဝိသဒဝိပ္ဖုရိတသောဘာသမုဇ္ဇလိတမိဝ ဂဂနတလံ နီလပီတလောဟိတာဒိဘေဒဝိစိတြဝဏ္ဏရံသိဝိနဒ္ဓဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခေပဝိလာသိတာယ ¶ သဉ္စာပ္ပဘာနုရာဂဣန္ဒဓနုဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တမိဝ ကနကဂိရိသိခရံ နာနာဝိရာဂဝိမလကေတုမာလာသမုဇ္ဇလိတစာရုမတ္ထကသောဘံ နယနရသာယတနမိဝ ဗြဟ္မဒေဝမနုဇနာဂယက္ခဂဏာနံ ဗုဒ္ဓရူပံ ပဿန္တော သတ္တ ဒိဝသာနိ အက္ခိပူဇံ နာမ အကာသိ။

ရာဇာ ကိရ အဘိသေကံ ပါပုဏိတွာ တီဏိယေဝ သံဝစ္ဆရာနိ ဗာဟိရကပါသဏ္ဍံ ပရိဂ္ဂဏှိ။ စတုတ္ထေ သံဝစ္ဆရေ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒိ။ တဿ ကိရ ပိတာ ဗိန္ဒုသာရော ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ၊ သော ဗြာဟ္မဏာနဉ္စ ဗြာဟ္မဏဇာတိယပါသဏ္ဍာနဉ္စ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ သဋ္ဌိသဟဿမတ္တာနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ အသောကောပိ ပိတရာ ပဝတ္တိတံ ဒါနံ အတ္တနော အန္တေပုရေ တထေဝ ဒဒမာနော ဧကဒိဝသံ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော တေ ဥပသမပရိဗာဟိရေန အာစာရေန ဘုဉ္ဇမာနေ အသံယတိန္ဒြိယေ အဝိနီတဣရိယာပထေ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဤဒိသံ ဒါနံ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ အမစ္စေ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ အတ္တနော အတ္တနော သာဓုသမ္မတေ ¶ သမဏဗြာဟ္မဏေ အန္တေပုရံ အတိဟရထ၊ ဒါနံ ဒဿာမာ’’တိ။ အမစ္စာ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝါ’’တိ ရညော ပဋိဿုဏိတွာ တေ တေ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဇီဝကနိဂဏ္ဌာဒယော အာနေတွာ ‘‘ဣမေ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အရဟန္တော’’တိ အာဟံသု။

အထ ¶ ရာဇာ အန္တေပုရေ ဥစ္စာဝစာနိ အာသနာနိ ပညပေတွာ ‘‘အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဝတွာ အာဂတာဂတေ အာဟ – ‘‘အတ္တနော အတ္တနော ပတိရူပေ အာသနေ နိသီဒထာ’’တိ ¶ ။ တေသု ဧကစ္စေ ဘဒ္ဒပီဌကေသု၊ ဧကစ္စေ ဖလကပီဌကေသု နိသီဒိံသု။ တေ ဒိသွာ ရာဇာ ‘‘နတ္ထိ နေသံ အန္တော သာရော’’တိ ဉတွာ တေသံ အနုရူပံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒတွာ ဥယျောဇေသိ။

ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္နံ။ ကော ပနာယံ နိဂြောဓော နာမ? ဗိန္ဒုသာရရညော ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ သုမနရာဇကုမာရဿ ပုတ္တော။

ဗိန္ဒုသာရရညော ကိရ ဒုဗ္ဗလကာလေယေဝ အသောကကုမာရော အတ္တနာ လဒ္ဓံ ဥဇ္ဇေနီရဇ္ဇံ ပဟာယ အာဂန္တွာ သဗ္ဗနဂရံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကတွာ သုမနရာဇကုမာရံ အဂ္ဂဟေသိ။ တံဒိဝသမေဝ သုမနဿ ရာဇကုမာရဿ သုမနာ နာမ ဒေဝီ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ အဟောသိ။ သာ အညာတကဝေသေန နိက္ခမိတွာ အဝိဒူရေ အညတရံ စဏ္ဍာလဂါမံ သန္ဓာယ ဂစ္ဆန္တီ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလဿ ဂေဟတော အဝိဒူရေ အညတရသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာယ ဒေဝတာယ ‘‘ဣတော ဧဟိ၊ သုမနေ’’တိ ဝဒန္တိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ တဿာ သမီပံ ဂတာ။ ဒေဝတာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဧကံ သာလံ နိမ္မိနိတွာ ‘‘ဧတ္ထ ဝသာဟီ’’တိ အဒါသိ။ သာ တံ သာလံ ပါဝိသိ။ ဂတဒိဝသေယေဝ စ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သာ တဿ နိဂြောဓဒေဝတာယ ပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နိဂြောဓော’’ တွေဝ နာမံ အကာသိ။ ဇေဋ္ဌကစဏ္ဍာလော ဒိဋ္ဌဒိဝသတော ပဘုတိ တံ အတ္တနော သာမိဓီတရံ ဝိယ မညမာနော နိဗဒ္ဓဝတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ ရာဇဓီတာ တတ္ထ သတ္တ ဝဿာနိ ဝသိ။ နိဂြောဓကုမာရောပိ ¶ သတ္တဝဿိကော ဇာတော။ တဒါ မဟာဝရုဏတ္ထေရော နာမ ဧကော အရဟာ ဒါရကဿ ဟေတုသမ္ပဒံ ဒိသွာ ရက္ခိတွာ တတ္ထ ဝိဟရမာနော ‘‘သတ္တဝဿိကော ဒါနိ ဒါရကော၊ ကာလော နံ ပဗ္ဗာဇေတု’’န္တိ ¶ စိန္တေတွာ ရာဇဓီတာယ အာရောစာပေတွာ နိဂြောဓကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ကုမာရော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော ဧကဒိဝသံ ပါတောဝ သရီရံ ဇဂ္ဂိတွာ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ‘‘မာတုဥပါသိကာယ ဂေဟဒွါရံ ဂစ္ဆာမီ’’တိ နိက္ခမိ။ မာတုနိဝါသနဋ္ဌာနဉ္စဿ ဒက္ခိဏဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ နဂရမဇ္ဈေန ဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။

တေန ¶ စ သမယေန အသောကော ဓမ္မရာဇာ ပါစီနဒိသာဘိမုခေါ သီဟပဉ္ဇရေ စင်္ကမတိ။ တင်္ခဏညေဝ နိဂြောဓော ရာဇင်္ဂဏံ သမ္ပာပုဏိ သန္တိန္ဒြိယော သန္တမာနသော ယုဂမတ္တံ ပေက္ခမာနော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧကဒိဝသံ ရာဇာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌိတော အဒ္ဒသ နိဂြောဓသာမဏေရံ ရာဇင်္ဂဏေန ဂစ္ဆန္တံ ဒန္တံ ဂုတ္တံ သန္တိန္ဒြိယံ ဣရိယာပထသမ္ပန္န’’န္တိ။ ဒိသွာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဇနော သဗ္ဗောပိ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော ဘန္တမိဂပ္ပဋိဘာဂေါ။ အယံ ပန ဒါရကော အဝိက္ခိတ္တစိတ္တော အတိဝိယ စဿ အာလောကိတဝိလောကိတံ သမိဉ္ဇနပသာရဏဉ္စ သောဘတိ။ အဒ္ဓါ ဧတဿ အဗ္ဘန္တရေ လောကုတ္တရဓမ္မော ဘဝိဿတီ’’တိ ရညော သဟ ဒဿနေနေဝ သာမဏေရေ စိတ္တံ ပသီဒိ၊ ပေမံ သဏ္ဌဟိ။ ကသ္မာ? ပုဗ္ဗေ ဟိ ကိရ ပုညကရဏကာလေ ဧသ ရညော ဇေဋ္ဌဘာတာ ဝါဏိဇကော အဟောသိ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ –

‘‘ပုဗ္ဗေ ဝ ¶ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံ ဝ ယထောဒကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၂။၁၇၄)၊

အထ ရာဇာ သဉ္ဇာတပေမော သဗဟုမာနော ‘‘ဧတံ သာမဏေရံ ပက္ကောသထာ’’တိ အမစ္စေ ပေသေသိ။ ‘‘တေ အတိစိရာယန္တီ’’တိ ပုန ဒွေ တယော ပေသေသိ – ‘‘တုရိတံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ပကတိယာ ဧဝ အဂမာသိ။ ရာဇာ ပတိရူပမာသနံ ဉတွာ ‘‘နိသီဒထာ’’တိ အာဟ။ သော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အညေ ဘိက္ခူ’’တိ သမုဿိတသေတစ္ဆတ္တံ ရာဇပလ္လင်္ကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပတ္တဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ရညော အာကာရံ ဒဿေသိ။ ရာဇာ တံ ပလ္လင်္ကသမီပံ ဥပဂစ္ဆန္တံယေဝ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇေဝ ဒါနိ အယံ သာမဏေရော ဣမဿ ဂေဟဿ သာမိကော ဘဝိဿတီ’’တိ သာမဏေရော ရညော ဟတ္ထေ ပတ္တံ ဒတွာ ပလ္လင်္ကံ အဘိရုဟိတွာ နိသီဒိ။ ရာဇာ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတံ သဗ္ဗံ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တဝိကတိံ ¶ ဥပနာမေသိ။ သာမဏေရော အတ္တနော ယာပနီယမတ္တကမေဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရာဇာ အာဟ – ‘‘သတ္ထာရာ တုမှာကံ ဒိန္နောဝါဒံ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘ဇာနာမိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧကဒေသေနာ’’တိ။ ‘‘တာတ၊ မယှမ္ပိ နံ ကထေဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အနုရူပံ ဓမ္မပဒေ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂံ အနုမောဒနတ္ထာယ အဘာသိ။

ရာဇာ ပန ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒ’’န္တိ သုတွာဝ ‘‘အညာတံ၊ တာတ၊ ပရိယောသာပေဟီ’’တိ အာဟ။ အနုမောဒနာဝသာနေ စ ‘‘အဋ္ဌ တေ၊ တာတ၊ ဓုဝဘတ္တာနိ ဒမ္မီ’’တိ အာဟ။ သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဧတာနိ အဟံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဥပဇ္ဈာယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဝဇ္ဇာဝဇ္ဇံ ဒိသွာ စောဒေတာ သာရေတာ စ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိ ¶ အာစရိယဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ အာစရိယော နာမာ’’တိ? ‘‘ဣမသ္မိံ သာသနေ သိက္ခိတဗ္ဗကဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာပေတာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ အညာနိပိ တေ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ ‘‘ဧတာနိပိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကော အယံ၊ တာတ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃော နာမာ’’တိ? ‘‘ယံ နိဿာယ ¶ ၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉ္စ မမ စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စာ’’တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသော မတ္တာယ တုဋ္ဌစိတ္တော အာဟ – ‘‘အညာနိပိ တေ၊ တာတ၊ အဋ္ဌ ဒမ္မီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ပုနဒိဝသေ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ ရာဇန္တေပုရံ ပဝိသိတွာ ဘတ္တကိစ္စမကာသိ။ ရာဇာ ‘‘အညေပိ ဒွတ္တိံသ ဘိက္ခူ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ သွေ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တူ’’တိ ဧတေနေဝ ဥပါယေန ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဝဍ္ဎာပေန္တော သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဗြာဟ္မဏပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ ဘတ္တံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အန္တောနိဝေသနေ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ နိဂြောဓတ္ထေရေ ဂတေနေဝ ပသာဒေန။ နိဂြောဓတ္ထေရောပိ ရာဇာနံ သပရိသံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပေါထုဇ္ဇနိကေန ပသာဒေန အစလပ္ပသာဒံ ကတွာ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ ပုန ရာဇာ အသောကာရာမံ နာမ မဟာဝိဟာရံ ကာရေတွာ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဘိက္ခူနံ နိစ္စဘတ္တံ ပဋ္ဌပေသိ။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေသိ စတုရာသီတိသဟဿစေတိယပဋိမဏ္ဍိတာနိ ဓမ္မေနေဝ၊ နော အဓမ္မေန။

ဧကဒိဝသံ ကိရ ရာဇာ အသောကာရာမေ မဟာဒါနံ ဒတွာ သဋ္ဌိသဟဿဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ နိသဇ္ဇ သင်္ဃံ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ ဣမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ ¶ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဘဂဝတာ ဒေသိတဓမ္မော နာမ ကိတ္တကော ဟောတီ’’တိ? ‘‘အင်္ဂတော၊ မဟာရာဇ၊ နဝင်္ဂါနိ၊ ခန္ဓတော စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ ဓမ္မေ ပသီဒိတွာ ‘‘ဧကေကံ ဓမ္မက္ခန္ဓံ ဧကေကဝိဟာရေန ပူဇေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသမေဝ ¶ ဆန္နဝုတိကောဋိဓနံ ဝိသဇ္ဇေတွာ အမစ္စေ အာဏာပေသိ – ‘‘ဧထ၊ ဘဏေ၊ ဧကမေကသ္မိံ နဂရေ ဧကမေကံ ဝိဟာရံ ကာရာပေန္တာ စတုရာသီတိယာ နဂရသဟဿေသု စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရာပေထာ’’တိ။ သယဉ္စ အသောကာရာမေ အသောကမဟာဝိဟာရတ္ထာယ ကမ္မံ ပဋ္ဌပေသိ။ သင်္ဃော ဣန္ဒဂုတ္တတ္ထေရံ နာမ မဟိဒ္ဓိကံ မဟာနုဘာဝံ ခီဏာသဝံ နဝကမ္မာဓိဋ္ဌာယကံ အဒါသိ။ ထေရော ယံ ယံ န နိဋ္ဌာတိ တံ တံ အတ္တနော အာနုဘာဝေန နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧဝမ္ပိ တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ ဝိဟာရကမ္မံ နိဋ္ဌာပေသိ။ ဧကဒိဝသမေဝ သဗ္ဗနဂရေဟိ ပဏ္ဏာနိ အာဂမိံသု။

အမစ္စာ ရညော အာရောစေသုံ – ‘‘နိဋ္ဌိတာနိ၊ ဒေဝ၊ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနီ’’တိ။ ရာဇာ နဂရေ ဘေရိံ စရာပေသိ – ‘‘ဣတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန ဝိဟာရမဟော ဘဝိဿတိ။ သဗ္ဗေ အဋ္ဌ သီလင်္ဂါနိ သမာဒိယိတွာ အန္တောနဂရေ စ ဗဟိနဂရေ စ ဝိဟာရမဟံ ပဋိယာဒေန္တူ’’တိ။ တတော သတ္တန္နံ ဒိဝသာနံ အစ္စယေန သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာယ အနေကသတသဟဿသင်္ချာယ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ ပရိဝုတော ဒေဝလောကေ အမရဝတိယာ ရာဇဓာနိယာ သိရိတော အဓိကတရသဿိရီကံ ဝိယ နဂရံ ကာတုကာမေန ဥဿာဟဇာတေန မဟာဇနေန အလင်္ကတပဋိယတ္တံ နဂရံ အနုဝိစရန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ မဇ္ဈေ အဋ္ဌာသိ။

တသ္မိဉ္စ ¶ ခဏေ သန္နိပတိတာ အသီတိ ဘိက္ခုကောဋိယော အဟေသုံ၊ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဆန္နဝုတိသတသဟဿာနိ။ တတ္ထ ခီဏာသဝဘိက္ခူယေဝ သတသဟဿသင်္ချာ အဟေသုံ။ တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ ရာဇာ အတ္တနော အဓိကာရံ အနဝသေသံ ပဿေယျ အတိဝိယ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒေယျာ’’တိ။ တတော ¶ လောကဝိဝရဏံ နာမ ပါဋိဟာရိယံ အကံသု။ ရာဇာ အသောကာရာမေ ဌိတောဝ စတုဒ္ဒိသာ အနုဝိလောကေန္တော သမန္တတော သမုဒ္ဒပရိယန္တံ ဇမ္ဗုဒီပံ ပဿတိ စတုရာသီတိဉ္စ ဝိဟာရသဟဿာနိ ဥဠာရာယ ဝိဟာရမဟပူဇာယ ဝိရောစမာနာနိ။ သော တံ ဝိဘူတိံ ပဿမာနော ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ‘‘အတ္ထိ ပန အညဿပိ ကဿစိ ဧဝရူပံ ပီတိပါမောဇ္ဇံ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေန္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ လောကနာထဿ ဒသဗလဿ သာသနေ ကော မဟာပရိစ္စာဂံ ပရိစ္စဇိ။ ကဿ ¶ ပရိစ္စာဂေါ မဟန္တောတိ? ဘိက္ခုသင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဒသဗလဿ သာသနေ ပစ္စယဒါယကော နာမ တယာ သဒိသော ဓရမာနေပိ တထာဂတေ န ကောစိ အဟောသိ၊ တဝေဝ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ’’တိ။ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဥဠာရေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန နိရန္တရံ ဖုဋ္ဌသရီရော ဟုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘နတ္ထိ ကိရ မယာ သဒိသော ပစ္စယဒါယကော၊ မယှံ ကိရ ပရိစ္စာဂေါ မဟာ၊ အဟံ ကိရ ဒေယျဓမ္မေန သာသနံ ပဂ္ဂဏှာမိ။ ကိံ ပနာဟံ ဧဝံ သတိ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောမိ၊ န ဟောမီ’’တိ။ တတော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဘဝါမိ နု ခေါ အဟံ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ’’တိ?

တတော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ရညော ဣဒံ ဝစနံ သုတွာ ရာဇပုတ္တဿ မဟိန္ဒဿ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ သမ္ပဿမာနော ‘‘သစေ အယံ ကုမာရော ပဗ္ဗဇိဿတိ သာသနဿ အတိဝိယ ဝုဍ္ဎိ ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတ္တာဝတာ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ပစ္စယဒါယကောတိ ဝါ ဥပဋ္ဌာကောတိ ဝါ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ယောပိ ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ ပထဝိတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကပရိမာဏံ ပစ္စယရာသိံ ဒဒေယျ သောပိ ‘သာသနေ ဒါယာဒေါ’တိ သင်္ချံ န ဂစ္ဆတီ’’တိ။ ‘‘အထ ကထံ စရဟိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနဿ ဒါယာဒေါ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ယော ဟိ ကောစိ၊ မဟာရာဇ၊ အဍ္ဎော ¶ ဝါ ဒလိဒ္ဒေါ ဝါ အတ္တနော ဩရသံ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေတိ – အယံ ဝုစ္စတိ၊ မဟာရာဇ၊ ဒါယာဒေါ သာသနဿာ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ အသောကော ရာဇာ ‘‘အဟံ ကိရ ဧဝရူပံ ပရိစ္စာဂံ ကတွာပိ နေဝ သာသနဿ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္တော’’တိ သာသနေ ဒါယာဒဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဣတော စိတော စ ဝိလောကေတွာ အဒ္ဒသ မဟိန္ဒကုမာရံ အဝိဒူရေ ဌိတံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိဉ္စာပိ အဟံ ဣမံ ကုမာရံ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ဩပရဇ္ဇေ ဌပေတုကာမော၊ အထ ခေါ ဩပရဇ္ဇတောပိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ ¶ ဥတ္တမာ’’တိ။ တတော ကုမာရံ အာဟ – ‘‘သက္ခသိ တွံ၊ တာတ၊ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ? ကုမာရော ပကတိယာပိ တိဿကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဘုတိ ပဗ္ဗဇိတုကာမောဝ ရညော ဝစနံ သုတွာ အတိဝိယ ပါမောဇ္ဇဇာတော ဟုတွာ အာဟ – ‘‘ပဗ္ဗဇာမိ၊ ဒေဝ၊ မံ ပဗ္ဗာဇေတွာ တုမှေ သာသနဒါယာဒါ ဟောထာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ရာဇဓီတာ သင်္ဃမိတ္တာပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတာ ဟောတိ။ တဿာ စ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော ယုဝရာဇေန တိဿကုမာရေန ¶ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘တွမ္ပိ၊ အမ္မ၊ ပဗ္ဗဇိတုံ သက္ခသီ’’တိ? ‘‘သာဓု၊ တာတ၊ သက္ကောမီ’’တိ။ ရာဇာ ပုတ္တာနံ မနံ လဘိတွာ ပဟဋ္ဌစိတ္တော ဘိက္ခုသင်္ဃံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမေ ဒါရကေ ပဗ္ဗာဇေတွာ မံ သာသနေ ဒါယာဒံ ကရောထာ’’တိ။ သင်္ဃော ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကုမာရံ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရေန ဥပဇ္ဈာယေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ အာစရိယေန ပဗ္ဗာဇေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရေန အာစရိယေန ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တဒါ ကိရ ကုမာရော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿောဝ ဟောတိ။ သော တသ္မိံယေဝ ဥပသမ္ပဒသီမမဏ္ဍလေ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သင်္ဃမိတ္တာယပိ ရာဇဓီတာယ အာစရိယာ အာယုပါလိတ္ထေရီ နာမ၊ ဥပဇ္ဈာယာ ပန ဓမ္မပါလိတ္ထေရီ နာမ အဟောသိ။ တဒါ ¶ သင်္ဃမိတ္တာ အဋ္ဌာရသဝဿာ ဟောတိ။ တံ ပဗ္ဗဇိတမတ္တံ တသ္မိံယေဝ သီမမဏ္ဍလေ သိက္ခာယ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ ဥဘိန္နံ ပဗ္ဗဇိတကာလေ ရာဇာ ဆဗ္ဗဿာဘိသေကော ဟောတိ။

အထ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဥပသမ္ပန္နကာလတော ပဘုတိ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿေဝ သန္တိကေ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ပရိယာပုဏန္တော ဒွေပိ သင်္ဂီတိယော အာရူဠှံ တိပိဋကသင်္ဂဟိတံ သာဋ္ဌကထံ သဗ္ဗံ ထေရဝါဒံ တိဏ္ဏံ ဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနော ဥပဇ္ဈာယဿ အန္တေဝါသိကာနံ သဟဿမတ္တာနံ ဘိက္ခူနံ ပါမောက္ခော အဟောသိ။ တဒါ အသောကော ဓမ္မရာဇာ နဝဝဿာဘိသေကော ဟောတိ။ ရညော ပန အဋ္ဌဝဿာဘိသေကကာလေယေဝ ကောန္တပုတ္တတိဿတ္ထေရော ဗျာဓိပဋိကမ္မတ္ထံ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန အာဟိဏ္ဍန္တော ပသတမတ္တံ သပ္ပိံ အလဘိတွာ ဗျာဓိဗလေန ပရိက္ခီဏာယုသင်္ခါရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အပ္ပမာဒေန ဩဝဒိတွာ အာကာသေ ပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတွာ တေဇောဓာတုံ သမာပဇ္ဇိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ရာဇာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ထေရဿ သက္ကာရံ ကတွာ ‘‘မယိ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဧဝံ ဘိက္ခူနံ ပစ္စယာ ဒုလ္လဘာ’’တိ နဂရဿ စတူသု ဒွါရေသု ပေါက္ခရဏိယော ကာရာပေတွာ ဘေသဇ္ဇဿ ပူရာပေတွာ ဒါပေသိ။

တေန ကိရ သမယေန ပါဋလိပုတ္တဿ စတူသု ဒွါရေသု စတ္တာရိ သတသဟဿာနိ၊ သဘာယံ သတသဟဿန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿာနိ ရညော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တတော ရာဇာ နိဂြောဓတ္ထေရဿ ဒေဝသိကံ သတသဟဿံ ဝိသဇ္ဇေသိ။ ဗုဒ္ဓဿ စေတိယေ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇနတ္ထာယ သတသဟဿံ ¶ ။ ဓမ္မဿ ¶ သတသဟဿံ၊ တံ ဓမ္မဓရာနံ ဗဟုဿုတာနံ စတုပစ္စယတ္ထာယ ဥပနီယတိ။ သင်္ဃဿ သတသဟဿံ၊ စတူသု ဒွါရေသု ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ သတသဟဿံ။ ဧဝံ သာသနေ ဥဠာရော လာဘသက္ကာရော ¶ နိဗ္ဗတ္တိ။

တိတ္ထိယာ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရာ အန္တမသော ဃာသစ္ဆာဒနမ္ပိ အလဘန္တာ လာဘသက္ကာရံ ပတ္ထယမာနာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ သကာနိ သကာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ‘‘အယံ ဓမ္မော၊ အယံ ဝိနယော’’တိ ဒီပေန္တိ။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနာပိ သယမေဝ မုဏ္ဍေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဝိဟာရေသု ဝိစရန္တာ ဥပေါသထမ္ပိ ပဝါရဏမ္ပိ သင်္ဃကမ္မမ္ပိ ဂဏကမ္မမ္ပိ ပဝိသန္တိ။ ဘိက္ခူ တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ။ တဒါ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ဒါနိ ဣဒံ အဓိကရဏံ၊ တံ နစိရဿေဝ ကက္ခဠံ ဘဝိဿတိ။ န ခေါ ပနေတံ သက္ကာ ဣမေသံ မဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဝူပသမေတု’’န္တိ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဂဏံ နီယျာတေတွာ အတ္တနာ ဖာသုဝိဟာရေန ဝိဟရိတုကာမော အဟောဂင်္ဂပဗ္ဗတံ အဂမာသိ။ တေပိ ခေါ တိတ္ထိယာ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂယှမာနာပိ ဓမ္မဝိနယာနုလောမာယ ပဋိပတ္တိယာ အသဏ္ဌဟန္တာ အနေကရူပံ သာသနဿ အဗ္ဗုဒဉ္စ မလဉ္စ ကဏ္ဋကဉ္စ သမုဋ္ဌာပေသုံ။ ကေစိ အဂ္ဂိံ ပရိစရန္တိ၊ ကေစိ ပဉ္စာတပေန တာပေန္တိ၊ ကေစိ အာဒိစ္စံ အနုပရိဝတ္တန္တိ၊ ကေစိ ‘‘ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ ဝေါဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ ပဂ္ဂဏှိံသု။ တဒါ ဘိက္ခုသင်္ဃော န တေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ အကာသိ။ အသောကာရာမေ သတ္တဝဿာနိ ဥပေါသထော ဥပစ္ဆိဇ္ဇိ။ ရညောပိ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ ဧကံ အမစ္စံ အာဏာပေသိ – ‘‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’’တိ။ အမစ္စော ရာဇာနံ ပဋိပုစ္ဆိတုံ အဝိသဟန္တော အညေ အမစ္စေ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ရာဇာ မံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိ။ ကထံ နု ခေါ အဓိကရဏံ ဝူပသမ္မတီ’’တိ? တေ အာဟံသု ¶ – ‘‘မယံ ဧဝံ သလ္လက္ခေမ – ‘ယထာ နာမ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေန္တာ စောရေ ဃာတေန္တိ၊ ဧဝမေဝ ယေ ဥပေါသထံ န ကရောန္တိ၊ တေ မာရေတုကာမော ရာဇာ ဘဝိဿတီ’’’တိ။ အထ သော အမစ္စော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတေတွာ အာဟ – ‘‘အဟံ ရညာ ‘ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပေသိတော။ ကရောထ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဥပေါသထ’’န္တိ။ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ တိတ္ထိယေဟိ သဒ္ဓိံ ဥပေါသထံ ကရောမာ’’တိ အာဟံသု။ အထ အမစ္စော ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ အသိနာ သီသာနိ ပါတေတုံ အာရဒ္ဓါ။

အဒ္ဒသာ ¶ ခေါ တိဿတ္ထေရော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ။ တိဿတ္ထေရော နာမ န ယော ဝါ သော ဝါ၊ ရညော ဧကမာတိကော ဘာတာ တိဿကုမာရော နာမ၊ တံ ကိရ ရာဇာ ပတ္တာဘိသေကော ဩပရဇ္ဇေ ဌပေသိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဝနစာရံ ဂတော အဒ္ဒသ မဟန္တံ မိဂသင်္ဃံ စိတ္တကီဠာယ ကီဠန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ တာဝ တိဏဘက္ခာ မိဂါ ဧဝံ ကီဠန္တိ၊ ဣမေ ပန သမဏာ ¶ ရာဇကုလေ ပဏီတာနိ ဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ မုဒုကာသု သေယျာသု သယမာနာ ကိံ နာမ ကီဠိတံ န ကီဠိဿန္တီ’’တိ! သော တတော အာဂန္တွာ ဣမံ အတ္တနော ဝိတက္ကံ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ ‘‘အဋ္ဌာနေ ကုက္ကုစ္စာယိတံ ကုမာရေန! ဟန္ဒ၊ နံ ဧဝံ သညာပေဿာမီ’’တိ ဧကဒိဝသံ ကေနစိ ကာရဏေန ကုဒ္ဓါ ဝိယ ဟုတွာ ‘‘ဧဟိ သတ္တဒိဝသေန ရဇ္ဇံ သမ္ပဋိစ္ဆ၊ တတော တံ ဃာတေဿာမီ’’တိ မရဏဘယေန တဇ္ဇေတွာ တမတ္ထံ သညာပေသိ။ သော ကိရ ကုမာရော ‘‘သတ္တမေ မံ ဒိဝသေ မာရေဿတီ’’တိ န စိတ္တရူပံ နှာယိ၊ န ဘုဉ္ဇိ၊ န သုပိ၊ အတိဝိယ လူခသရီရော အဟောသိ။ တတော နံ ရာဇာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိဿ တွံ ဧဝရူပေါ ဇာတော’’တိ? ‘‘မရဏဘယေန၊ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘အရေ၊ တွံ နာမ ပရိစ္ဆိန္နမရဏံ သမ္ပဿမာနော ¶ ဝိဿတ္ထော န ကီဠသိ? ဘိက္ခူ အဿာသပဿာသနိဗဒ္ဓံ မရဏံ ပေက္ခမာနာ ကထံ ကီဠိဿန္တီ’’တိ! တတော ပဘုတိ ကုမာရော သာသနေ ပသီဒိ။

သော ပုန ဧကဒိဝသံ မိဂဝံ နိက္ခမိတွာ အရညေ အနုဝိစရမာနော အဒ္ဒသ ယောနကမဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ အညတရေန ဟတ္ထိနာဂေန သာလသာခံ ဂဟေတွာ ဗီဇိယမာနံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာ ပါမောဇ္ဇဇာတော စိန္တေသိ – ‘‘ကဒါ နု ခေါ အဟမ္ပိ အယံ မဟာထေရော ဝိယ ပဗ္ဗဇေယျံ! သိယာ နု ခေါ သော ဒိဝသော’’တိ။ ထေရော တဿာသယံ ဝိဒိတွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတွာ အသောကာရာမေ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဒကတလေ ဌတွာ စီဝရဉ္စ ဥတ္တရာသင်္ဂဉ္စ အာကာသေ လဂ္ဂေတွာ နှာယိတုံ အာရဒ္ဓါ။

ကုမာရော ထေရဿာနုဘာဝံ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နော ‘‘အဇ္ဇေဝ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ နိဝတ္တိတွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိဿာမဟံ၊ ဒေဝါ’’တိ။ ရာဇာ အနေကပ္ပကာရံ ယာစိတွာပိ တံ နိဝတ္တေတုံ အသက္ကောန္တော အသောကာရာမဂမနီယမဂ္ဂံ အလင်္ကာရာပေတွာ ကုမာရံ ဆဏဝေသံ ဂါဟာပေတွာ အလင်္ကတာယ သေနာယ ပရိဝါရာပေတွာ ဝိဟာရံ နေသိ။ ‘‘ယုဝရာဇာ ကိရ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ သုတွာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိယာဒေသုံ။ ကုမာရော ပဓာနဃရံ ¶ ဂန္တွာ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရဿေဝ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိ သဒ္ဓိံ ပုရိသသတသဟဿေန။ ကုမာရဿ ပန အနုပဗ္ဗဇိတာနံ ဂဏနပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ။ ကုမာရော ရညော စတုဝဿာဘိသေကကာလေ ပဗ္ဗဇိတော။ အထညောပိ ရညော ဘာဂိနေယျော သင်္ဃမိတ္တာယ သာမိကော အဂ္ဂိဗြဟ္မာ နာမ ကုမာရော အတ္ထိ။ သင်္ဃမိတ္တာ တံ ပဋိစ္စ ဧကမေဝ ပုတ္တံ ဝိဇာယိ။ သောပိ ¶ ‘‘ယုဝရာဇာ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘အဟမ္ပိ၊ ဒေဝ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ ယာစိ။ ‘‘ပဗ္ဗဇ၊ တာတာ’’တိ စ ရညာ အနုညာတော တံဒိဝသမေဝ ပဗ္ဗဇိ။

ဧဝံ ¶ အနုပဗ္ဗဇိတော၊ ဥဠာရဝိဘဝေန ခတ္တိယဇနေန၊

ရညော ကနိဋ္ဌဘာတာ၊ တိဿတ္ထေရောတိ ဝိညေယျော။

သော တံ အမစ္စံ တထာ ဝိပ္ပဋိပန္နံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘န ရာဇာ ထေရေ မာရာပေတုံ ပဟိဏေယျ၊ အဒ္ဓါ ဣမဿေဝေတံ အမစ္စဿ ဒုဂ္ဂဟိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂန္တွာ သယံ တဿ အာသန္နေ အာသနေ နိသီဒိ။ သော ထေရံ သဉ္ဇာနိတွာ သတ္ထံ နိပါတေတုံ အဝိသဟန္တော ဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အဟံ၊ ဒေဝ၊ ဥပေါသထံ ကာတုံ အနိစ္ဆန္တာနံ ဧတ္တကာနံ နာမ ဘိက္ခူနံ သီသာနိ ပါတေသိံ၊ အထ အယျဿ တိဿတ္ထေရဿ ပဋိပါဋိ သမ္ပတ္တာ၊ ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ? ရာဇာ သုတွာဝ – ‘‘အရေ! ကိံ ပန၊ တွံ၊ မယာ ဘိက္ခူ ဃာတေတုံ ပေသိတော’’တိ တာဝဒေဝ သရီရေ ဥပ္ပန္နဒါဟော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ထေရေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ – ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ အမစ္စော မယာ အနာဏတ္တောဝ ဧဝံ အကာသိ၊ ကဿ နု ခေါ ဣမိနာ ပါပေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ? ဧကစ္စေ ထေရာ၊ ‘‘အယံ တဝ ဝစနေန အကာသိ၊ တုယှေတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ‘‘ဥဘိန္နမ္ပိ ဝေါ ဧတံ ပါပ’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ကုသလာဓိပ္ပာယော အဟံ ပေသေသိံ – ‘သမဂ္ဂေါ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထံ ကရောတူ’’’တိ။ ‘‘သစေ တွံ ကုသလာဓိပ္ပာယော၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပံ၊ အမစ္စဿေဝေတံ ပါပ’’န္တိ။ ရာဇာ ဒွေဠှကဇာတော အာဟ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ကောစိ ဘိက္ခု မမေတံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ သမတ္ထော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော နာမ၊ သော ¶ တေ ဣမံ ဒွေဠှကံ ဆိန္ဒိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတုံ သမတ္ထော’’တိ။ ရာဇာ တဒဟေဝ စတ္တာရော ဓမ္မကထိကေ ဧကေကဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရေ၊ စတ္တာရော စ အမစ္စေ ဧကေကပုရိသသဟဿပရိဝါရေ ‘‘ထေရံ ဂဏှိတွာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ ပေသေသိ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’’တိ အာဟံသု။ ထေရော နာဂစ္ဆိ ¶ ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရာဇာ အဋ္ဌ ဓမ္မကထိကေ၊ အဋ္ဌ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေယေဝ ပေသေသိ – ‘‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ ပက္ကောသတီ’တိ ဝတွာ ဂဏှိတွာဝ အာဂစ္ဆထာ’’တိ။ တေ တထေဝ အာဟံသု။ ဒုတိယမ္ပိ ထေရော နာဂစ္ဆိ။ ရာဇာ ထေရေ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ ပဟိဏိံ၊ ကသ္မာ ထေရော နာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘‘ရာဇာ ပက္ကောသတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ မဟာရာဇ၊ နာဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ အာဂစ္ဆေယျ ‘သာသနံ၊ ဘန္တေ၊ ဩသီဒတိ၊ အမှာကံ သာသနံ ပဂ္ဂဟတ္ထာယ သဟာယကာ ဟောထာ’’’တိ။ အထ ရာဇာ တထာ ဝတွာ သောဠသ ဓမ္မကထိကေ၊ သောဠသ စ အမစ္စေ သဟဿသဟဿပရိဝါရေ ပေသေသိ။ ဘိက္ခူ စ ပဋိပုစ္ဆိ – ‘‘မဟလ္လကော နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဒဟရော နု ခေါ’’တိ? ‘‘မဟလ္လကော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဝယှံ ဝါ သိဝိကံ ဝါ အဘိရုဟိဿတိ၊ ဘန္တေ’’တိ? ‘‘နာဘိရုဟိဿတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကုဟိံ၊ ဘန္တေ၊ ထေရော ဝသတီ’’တိ? ‘‘ဥပရိ ဂင်္ဂါယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ နာဝါသင်္ဃာဋံ ဗန္ဓိတွာ ¶ တတ္ထေဝ ထေရံ နိသီဒါပေတွာ ဒွီသုပိ တီရေသု အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ထေရံ အာနေထာ’’တိ။ ဘိက္ခူ စ အမစ္စာ စ ထေရဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ရညော သာသနံ အာရောစေသုံ။

ထေရော သုတွာ ‘‘ယံ ခေါ အဟံ မူလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ ပဗ္ဗဇိတောမှိ။ အယံ ဒါနိ မေ သော ကာလော အနုပ္ပတ္တော’’တိ စမ္မခဏ္ဍံ ဂဏှိတွာဝ ဥဋ္ဌဟိ။ အထ ‘‘ထေရော ¶ သွေ ပါဋလိပုတ္တံ သမ္ပာပုဏိဿတီ’’တိ ရတ္တိဘာဂေ ရာဇာ သုပိနံ အဒ္ဒသ။ ဧဝရူပေါ သုပိနော အဟောသိ – ‘‘သဗ္ဗသေတော ဟတ္ထိနာဂေါ အာဂန္တွာ ရာဇာနံ သီသတော ပဋ္ဌာယ ပရာမသိတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသီ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ ရာဇာ သုပိနဇ္ဈာယကေ ပုစ္ဆိ – ‘‘မယာ ဧဝရူပေါ သုပိနော ဒိဋ္ဌော၊ ကိံ မေ ဘဝိဿတီ’’တိ? ဧကော တံ၊ ‘‘မဟာရာဇ၊ သမဏနာဂေါ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ ဂဏှိဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ တာဝဒေဝ ‘‘ထေရော အာဂတော’’တိ သုတွာ ဂင်္ဂါတီရံ ဂန္တွာ နဒိံ ဩတရိတွာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆန္တော ဇာဏုမတ္တေ ဥဒကေ ထေရံ သမ္ပာပုဏိတွာ ထေရဿ နာဝါတော ဩတရန္တဿ ဟတ္ထံ အဒါသိ။ ထေရော ရာဇာနံ ဒက္ခိဏဟတ္ထေ အဂ္ဂဟေသိ။ တံ ဒိသွာ အသိဂ္ဂါဟာ ‘‘ထေရဿ သီသံ ပါတေဿာမာ’’တိ ကောသတော အသိံ အဗ္ဗာဟိံသု။ ကသ္မာ? ဧတံ ကိရ စာရိတ္တံ ရာဇကုလေသု – ‘‘ယော ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ဂဏှတိ တဿ အသိနာ သီသံ ပါတေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ရာဇာ ဆာယံယေဝ ဒိသွာ အာဟ – ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အဟံ ဘိက္ခူသု ဝိရဒ္ဓကာရဏာ အဿာဒံ န ဝိန္ဒာမိ၊ မာ ခေါ ထေရေ ဝိရဇ္ဈိတ္ထာ’’တိ။ ထေရော ပန ကသ္မာ ရာဇာနံ ဟတ္ထေ ¶ အဂ္ဂဟေသီတိ? ယသ္မာ ရညာ ပဉှံ ပုစ္ဆနတ္ထာယ ပက္ကောသာပိတော တသ္မာ ‘‘အန္တေဝါသိကော မေ အယ’’န္တိ အဂ္ဂဟေသိ။

ရာဇာ ထေရံ အတ္တနော ဥယျာနံ နေတွာ ဗာဟိရတော တိက္ခတ္တုံ ပရိဝါရာပေတွာ အာရက္ခံ ဌပေတွာ သယမေဝ ထေရဿ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ ထေရဿ သန္တိကေ နိသီဒိတွာ ‘‘ပဋိဗလော နု ခေါ ထေရော မမ ကင်္ခံ ဆိန္ဒိတွာ ဥပ္ပန္နံ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမော’’တိ အာဟ။ ‘‘ကတရံ ပါဋိဟာရိယံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘ပထဝီကမ္ပနံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သကလပထဝီကမ္ပနံ ဒဋ္ဌုကာမောသိ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပန’’န္တိ? ‘‘ကတရံ ပနေတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဒုက္ကရ’’န္တိ? ‘‘ကိံ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ကံသပါတိယာ ဥဒကပုဏ္ဏာယ သဗ္ဗံ ဥဒကံ ကမ္ပေတုံ ဒုက္ကရံ၊ ဥဒါဟု ဥပဍ္ဎ’’န္တိ? ‘‘ဥပဍ္ဎံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ဒုက္ကရ’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ ပဒေသပထဝီကမ္ပနံ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ မဟာရာဇ၊ သမန္တတော ယောဇနေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဧကေန စက္ကေန သီမံ အက္ကမိတွာ ရထော တိဋ္ဌတု၊ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဒွီဟိ ပါဒေဟိ သီမံ အက္ကမိတွာ အဿော တိဋ္ဌတု၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ဧကေန ပါဒေန သီမံ အက္ကမိတွာ ပုရိသော တိဋ္ဌတု၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥပဍ္ဎဘာဂေန သီမံ အက္ကမိတွာ ဧကာ ဥဒကပါတိ ¶ တိဋ္ဌတူ’’တိ။ ရာဇာ တထာ ကာရာပေသိ။ ထေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ရာဇာ ပဿတူ’’တိ ယောဇနပ္ပမာဏပထဝီစလနံ အဓိဋ္ဌဟိ။ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ရထဿ အန္တောသီမာယ ဌိတော ပါဒေါဝ စလိ၊ ဣတရော န စလိ။ ဧဝံ ဒက္ခိဏပစ္ဆိမဒိသာသု အဿပုရိသာနံ အန္တောသီမာယ ဌိတပါဒါယေဝ စလိံသု၊ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ သရီရဉ္စ။ ဥတ္တရဒိသာယ ဥဒကပါတိယာပိ အန္တောသီမာယ ဌိတံ ဥပဍ္ဎဘာဂဂတမေဝ ဥဒကံ စလိ၊ အဝသေသံ နိစ္စလမဟောသီတိ။ ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ‘‘သက္ခတိ ဒါနိ ထေရော သာသနံ ပဂ္ဂဏှိတု’’န္တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ အတ္တနော ကုက္ကုစ္စံ ပုစ္ဆိ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဧကံ အမစ္စံ ‘ဝိဟာရံ ဂန္တွာ အဓိကရဏံ ဝူပသမေတွာ ဥပေါသထံ ကာရာပေဟီ’တိ ပဟိဏိံ၊ သော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဧတ္တကေ ဘိက္ခူ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ၊ ဧတံ ပါပံ ကဿ ဟောတီ’’တိ?

‘‘ကိံ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ အတ္ထိ စိတ္တံ ‘အယံ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဃာတေတူ’’’တိ? ‘‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘သစေ တေ၊ မဟာရာဇ၊ နတ္ထိ ဧဝရူပံ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ တုယှံ ပါပ’’န္တိ။ အထ ထေရော ရာဇာနံ ဧတမတ္ထံ ဣမိနာ သုတ္တေန သညာပေသိ ¶ – ‘‘စေတနာဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကမ္မံ ဝဒါမိ။ စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတိ – ကာယေန ဝါစာယ မနသာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)။

တမေဝတ္ထံ ¶ ပရိဒီပေတုံ တိတ္တိရဇာတကံ (ဇာ။ ၁။၄။၇၅) အာဟရိ – ‘‘အတီတေ၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပကတိတ္တိရော တာပသံ ပုစ္ဆိ –

‘ဉာတကော နော နိသိန္နောတိ၊ ဗဟု အာဂစ္ဆတီ ဇနော၊

ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ တသ္မိံ မေ သင်္ကတေ မနော’တိ။

တာပသော အာဟ – ‘အတ္ထိ ပန တေ စိတ္တံ မမ သဒ္ဒေန စ ရူပဒဿနေန စ အာဂန္တွာ ဧတေ ပက္ခိနော ဗဇ္ဈန္တု ဝါ ဟညန္တု ဝါ’တိ? ‘နတ္ထိ၊ ဘန္တေ’တိ တိတ္တိရော အာဟ။ တတော နံ တာပသော သညာပေသိ – ‘သစေ တေ နတ္ထိ စိတ္တံ၊ နတ္ထိ ပါပံ၊ စေတယန္တမေဝ ဟိ ပါပံ ဖုသတိ၊ နာစေတယန္တံ။

‘န ပဋိစ္စ ကမ္မံ ဖုသတိ၊ မနော စေ နပ္ပဒုဿတိ၊

အပ္ပောဿုက္ကဿ ဘဒြဿ၊ န ပါပမုပလိမ္ပတီ’’’တိ။

ဧဝံ ထေရော ရာဇာနံ သညာပေတွာ တတ္ထေဝ ရာဇုယျာနေ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဝသန္တော ရာဇာနံ သမယံ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ ရာဇာ သတ္တမေ ဒိဝသေ အသောကာရာမေ ဘိက္ခုသင်္ဃံ သန္နိပါတာပေတွာ သာဏိပါကာရံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ¶ သာဏိပါကာရန္တရေ နိသိန္နော ဧကလဒ္ဓိကေ ဧကလဒ္ဓိကေ ဘိက္ခူ ဧကတော ဧကတော ကာရာပေတွာ ဧကမေကံ ဘိက္ခုသမူဟံ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? တတောသဿတဝါဒိနော ‘‘သဿတဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ဧကစ္စသဿတိကာ…ပေ… အန္တာနန္တိကာ… အမရာဝိက္ခေပိကာ… အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကာ… သညီဝါဒါ… အသညီဝါဒါ… နေဝသညီနာသညီဝါဒါ ¶ … ဥစ္ဆေဒဝါဒါ… ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒါ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒီ’’တိ အာဟံသု။ ရာဇာ ပဌမမေဝ သမယဿ ဥဂ္ဂဟိတတ္တာ ‘‘နယိမေ ဘိက္ခူ၊ အညတိတ္ထိယာ ဣမေ’’တိ ဉတွာ တေသံ သေတကာနိ ဝတ္ထာနိ ဒတွာ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေသိ။ တေ သဗ္ဗေပိ သဋ္ဌိသဟဿာ အဟေသုံ။

အထညေ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ၊ ဘန္တေ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘အာမ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ တတော ရာဇာ ‘‘သုဒ္ဓံ ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ သာသနံ၊ ကရောတု ဘိက္ခုသင်္ဃော ဥပေါသထ’’န္တိ အာရက္ခံ ဒတွာ နဂရံ ပါဝိသိ။

သမဂ္ဂေါ ¶ သင်္ဃော သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထံ အကာသိ။ တသ္မိံ သန္နိပါတေ သဋ္ဌိ ဘိက္ခုသတသဟဿာနိ အဟေသုံ။ တသ္မိံ သမာဂမေ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ပရပ္ပဝါဒံ မဒ္ဒမာနော ကထာဝတ္ထုပ္ပကရဏံ အဘာသိ။ တတော သဋ္ဌိသတသဟဿသင်္ချေသု ဘိက္ခူသု ဥစ္စိနိတွာ တိပိဋကပရိယတ္တိဓရာနံ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါနံ တေဝိဇ္ဇာဒိဘေဒါနံ ဘိက္ခူနံ သဟဿမေကံ ဂဟေတွာ ယထာ မဟာကဿပတ္ထေရော စ ကာကဏ္ဍကပုတ္တော ယသတ္ထေရော စ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယိံသု၊ ဧဝမေဝ ဓမ္မဉ္စ ဝိနယဉ္စ သင်္ဂါယန္တော သဗ္ဗံ သာသနမလံ ဝိသောဓေတွာ တတိယသင်္ဂီတိံ အကာသိ။ သင်္ဂီတိပရိယောသာနေ အနေကပ္ပကာရံ ပထဝီ အကမ္ပိတ္ထ။ အယံ သင်္ဂီတိ နဝဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတာ။ ယာ လောကေ –

ကတာ ဘိက္ခုသဟဿေန၊ တသ္မာ သဟဿိကာတိ စ၊

ပုရိမာ ဒွေ ဥပါဒါယ၊ တတိယာတိ စ ဝုစ္စတီတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ‘‘ကေနာဘတ’’န္တိ ဧတဿ ပဉှဿ ဝိဿဇ္ဇနတ္ထံ ယံ အဝေါစုမှ – ‘‘ဇမ္ဗုဒီပေ တာဝ ဥပါလိတ္ထေရမာဒိံ ကတွာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ¶ ယာဝ တတိယသင်္ဂီတိ တာဝ အာဘတံ။ တတြာယံ အာစရိယပရမ္ပရာ –

‘‘ဥပါလိ ¶ ဒါသကော စေဝ၊ သောဏကော သိဂ္ဂဝေါ တထာ၊

တိဿော မောဂ္ဂလိပုတ္တော စ၊ ပဉ္စေတေ ဝိဇိတာဝိနော။

‘‘ပရမ္ပရာယ ဝိနယံ၊ ဒီပေ ဇမ္ဗုသိရိဝှယေ၊

အစ္ဆိဇ္ဇမာနမာနေသုံ၊ တတိယော ယာဝ သင်္ဂဟော’’တိ။

တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ။ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ။ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယထာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘တတော မဟိန္ဒော ဣဋ္ဋိယော၊ ဥတ္တိယော သမ္ဗလော တထာ၊

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ၊

ဝိနယံ တေ ဝါစယိံသု၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ။

‘‘နိကာယေ ¶ ပဉ္စ ဝါစေသုံ၊ သတ္တ စေဝ ပကရဏေ၊

တတော အရိဋ္ဌော မေဓာဝီ၊ တိဿဒတ္တော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ဝိသာရဒေါ ကာဠသုမနော၊ ထေရော စ ဒီဃနာမကော၊

‘‘ပုနဒေဝ ကာဠသုမနော၊ နာဂတ္ထေရော စ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဒေဝတ္ထေရော စ ပဏ္ဍိတော။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

ဗဟုဿုတော စူဠနာဂေါ၊ ဂဇောဝ ဒုပ္ပဓံသိယော။

‘‘ဓမ္မပါလိတနာမော ¶ ¶ စ၊ ရောဟဏေ သာဓုပူဇိတော၊

တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ခေမနာမော တိပေဋကော။

‘‘ဒီပေ တာရကရာဇာဝ၊ ပညာယ အတိရောစထ၊

ဥပတိဿော စ မေဓာဝီ၊ ဖုဿဒေဝေါ မဟာကထီ။

‘‘ပုနဒေဝ သုမနော မေဓာဝီ၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

မဟာကထီ မဟာသိဝေါ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ ဥပါလိ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

မဟာနာဂေါ မဟာပညော၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘ပုနဒေဝ အဘယော မေဓာဝီ၊ ပိဋကေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ။

‘‘တဿ သိဿော မဟာပညော၊ ပုပ္ဖနာမော ဗဟုဿုတော၊

သာသနံ အနုရက္ခန္တော၊ ဇမ္ဗုဒီပေ ပတိဋ္ဌိတော။

‘‘စူဠာဘယော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

တိဿတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ သဒ္ဓမ္မဝံသကောဝိဒေါ။

‘‘စူဠဒေဝေါ စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ စ ဝိသာရဒေါ၊

သိဝတ္ထေရော စ မေဓာဝီ၊ ဝိနယေ သဗ္ဗတ္ထ ကောဝိဒေါ။

‘‘ဧတေ နာဂါ မဟာပညာ၊ ဝိနယညူ မဂ္ဂကောဝိဒါ၊

ဝိနယံ ဒီပေ ပကာသေသုံ၊ ပိဋကံ တမ္ဗပဏ္ဏိယာ’’တိ။

တတြာယံ ¶ အနုပုဗ္ဗိကထာ – မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရော ကိရ ဣမံ တတိယဓမ္မသင်္ဂီတိံ ကတွာ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ အနာဂတေ သာသနံ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝေယျာ’’တိ? အထဿ ဥပပရိက္ခတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ခေါ ဇနပဒေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သော တေသံ တေသံ ဘိက္ခူနံ ¶ ဘာရံ ကတွာ တေ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထ တတ္ထ ပေသေသိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရံ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌံ ပေသေသိ – ‘‘တွံ ဧတံ ရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ။ မဟာဒေဝတ္ထေရံ တထေဝ ဝတွာ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ပေသေသိ။ ရက္ခိတတ္ထေရံ ဝနဝါသိံ။ ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ ¶ အပရန္တကံ။ မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရံ မဟာရဋ္ဌံ။ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ ယောနကလောကံ။ မဇ္ဈိမတ္ထေရံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ။ သောဏတ္ထေရဉ္စ ဥတ္တရတ္ထေရဉ္စ သုဝဏ္ဏဘူမိံ။ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဣဋ္ဋိယတ္ထေရေန ဥတ္တိယတ္ထေရေန သမ္ဗလတ္ထေရေန ဘဒ္ဒသာလတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေသိ – ‘‘တုမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ ဧတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေထာ’’တိ။ သဗ္ဗေပိ တံ တံ ဒိသာဘာဂံ ဂစ္ဆန္တာ အတ္တပဉ္စမာ အဂမံသု ‘‘ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ပဉ္စဝဂ္ဂေါ ဂဏော အလံ ဥပသမ္ပဒကမ္မာယာ’’တိ မညမာနာ။

တေန ခေါ ပန သမယေန ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌေ သဿပါကသမယေ အရဝါဠော နာမ နာဂရာဇာ ကရကဝဿံ နာမ ဝဿာပေတွာ သဿံ ဟရာပေတွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပါပေတိ။ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော ပန ပါဋလိပုတ္တတော ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဟိမဝတိ အရဝါဠဒဟဿ ဥပရိ ဩတရိတွာ အရဝါဠဒဟပိဋ္ဌိယံ စင်္ကမတိပိ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ သေယျမ္ပိ ကပ္ပေတိ။ နာဂမာဏဝကာ တံ ဒိသွာ အရဝါဠဿ နာဂရာဇဿ အာရောစေသုံ – ‘‘မဟာရာဇ၊ ဧကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော အမှာကံ ဥဒကံ ဒူသေတီ’’တိ။ နာဂရာဇာ တာဝဒေဝ ကောဓာဘိဘူတော နိက္ခမိတွာ ထေရံ ဒိသွာ မက္ခံ အသဟမာနော အန္တလိက္ခေ အနေကာနိ ဘိံသနကာနိ နိမ္မိနိ။ တတော တတော ဘုသာ ဝါတာ ဝါယန္တိ၊ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တိ၊ ပဗ္ဗတကူဋာနိ ပတန္တိ၊ မေဃာ ဂဇ္ဇန္တိ၊ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရန္တိ၊ အသနိယော ဖလန္တိ၊ ဘိန္နံ ဝိယ ဂဂနတလံ ဥဒကံ ပဂ္ဃရတိ။ ဘယာနကရူပါ ¶ နာဂကုမာရာ သန္နိပတန္တိ။ သယမ္ပိ ဓူမာယတိ၊ ပဇ္ဇလတိ၊ ပဟရဏဝုဋ္ဌိယော ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ‘‘ကော အယံ မုဏ္ဍကော ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော’’တိအာဒီဟိ ဖရုသဝစနေဟိ ထေရံ သန္တဇ္ဇေသိ။ ‘‘ဧထ ဂဏှထ ဟနထ ¶ နိဒ္ဓမထ ဣမံ သမဏ’’န္တိ နာဂဗလံ အာဏာပေသိ။ ထေရော သဗ္ဗံ တံ ဘိံသနကံ အတ္တနော ဣဒ္ဓိဗလေန ပဋိဗာဟိတွာ နာဂရာဇာနံ အာဟ –

‘‘သဒေဝကောပိ စေ လောကော၊ အာဂန္တွာ တာသယေယျ မံ၊

န မေ ပဋိဗလော အဿ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ။

‘‘သစေပိ တွံ မဟိံ သဗ္ဗံ၊ သသမုဒ္ဒံ သပဗ္ဗတံ၊

ဥက္ခိပိတွာ မဟာနာဂ၊ ခိပေယျာသိ မမူပရိ။

‘‘နေဝ ¶ မေ သက္ကုဏေယျာသိ၊ ဇနေတုံ ဘယဘေရဝံ၊

အညဒတ္ထု တဝေဝဿ၊ ဝိဃာတော ဥရဂါဓိပါ’’တိ။

ဧဝံ ဝုတ္တေ နာဂရာဇာ ဝိဟတာနုဘာဝေါ နိပ္ဖလဝါယာမော ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော အဟောသိ။ တံ ထေရော တင်္ခဏာနုရူပါယ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု စ သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ သဒ္ဓိံ စတုရာသီတိယာ နာဂသဟဿေဟိ။ အညေပိ ဗဟူ ဟိမဝန္တဝါသိနော ယက္ခာ စ ဂန္ဓဗ္ဗာ စ ကုမ္ဘဏ္ဍာ စ ထေရဿ ဓမ္မကထံ သုတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ပဉ္စကောပိ ယက္ခော သဒ္ဓိံ ဘရိယာယ ယက္ခိနိယာ ပဉ္စဟိ စ ပုတ္တသတေဟိ ပဌမေ ဖလေ ပတိဋ္ဌိတော။ အထာယသ္မာ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော သဗ္ဗေပိ နာဂယက္ခရက္ခသေ အာမန္တေတွာ ဧဝမာဟ –

‘‘မာ ဒါနိ ကောဓံ ဇနယိတ္ထ၊ ဣတော ဥဒ္ဓံ ယထာ ပုရေ၊

သဿဃာတဉ္စ မာ ကတ္ထ၊ သုခကာမာ ဟိ ပါဏိနော၊

ကရောထ မေတ္တံ သတ္တေသု၊ ဝသန္တု မနုဇာ သုခ’’န္တိ။

တေ ¶ သဗ္ဗေပိ ‘‘သာဓု ဘန္တေ’’တိ ထေရဿ ပဋိဿုဏိတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇိံသု။ တံဒိဝသမေဝ စ နာဂရာဇဿ ပူဇာသမယော ဟောတိ။ အထ နာဂရာဇာ အတ္တနော ရတနမယံ ပလ္လင်္ကံ အာဟရာပေတွာ ထေရဿ ပညပေသိ။ နိသီဒိ ထေရော ပလ္လင်္ကေ။ နာဂရာဇာပိ ထေရံ ဗီဇယမာနော သမီပေ အဋ္ဌာသိ။ တသ္မိံ ခဏေ ကသ္မီရဂန္ဓာရရဋ္ဌဝါသိနော အာဂန္တွာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ နာဂရာဇတောပိ ထေရော မဟိဒ္ဓိကတရော’’တိ ထေရမေဝ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာ။ ထေရော တေသံ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ ¶ ။ သုတ္တပရိယောသာနေ အသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ ကုလသတသဟဿံ ပဗ္ဗဇိ။ တတော ပဘုတိ စ ကသ္မီရဂန္ဓာရာ ယာဝဇ္ဇတနာ ကာသာဝပဇ္ဇောတာ ဣသိဝါတပဋိဝါတာ ဧဝ။

ဂန္တွာ ကသ္မီရဂန္ဓာရံ၊ ဣသိ မဇ္ဈန္တိကော တဒါ၊

ဒုဋ္ဌံ နာဂံ ပသာဒေတွာ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

မဟာဒေဝတ္ထေရောပိ မဟိံသကမဏ္ဍလံ ဂန္တွာ ဒေဝဒူတသုတ္တံ ကထေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ စတ္တာလီသ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မစက္ခုံ ပဋိလဘိံသု၊ စတ္တာလီသံယေဝ ပါဏသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။

ဂန္တွာန ¶ ရဋ္ဌံ မဟိံသံ၊ မဟာဒေဝေါ မဟိဒ္ဓိကော၊

စောဒေတွာ ဒေဝဒူတေဟိ၊ မောစေသိ ဗန္ဓနာ ဗဟူတိ။

ရက္ခိတတ္ထေရော ပန ဝနဝါသိံ ဂန္တွာ အာကာသေ ဌတွာ အနမတဂ္ဂပရိယာယကထာယ ဝနဝါသိကေ ပသာဒေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပနဿ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ သတ္တတိသဟဿမတ္တာ ¶ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ပဉ္စဝိဟာရသတာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ဂန္တွာန ရက္ခိတတ္ထေရော၊ ဝနဝါသိံ မဟိဒ္ဓိကော၊

အန္တလိက္ခေ ဌိတော တတ္ထ၊ ဒေသေသိ အနမတဂ္ဂိယန္တိ။

ယောနကဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရောပိ အပရန္တကံ ဂန္တွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တန္တကထာယ အပရန္တကေ ပသာဒေတွာ သတ္တတိ ပါဏသဟဿာနိ ဓမ္မာမတံ ပါယေသိ။ ခတ္တိယကုလတော ဧဝ ပုရိသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ သမဓိကာနိ စ ဆ ဣတ္ထိသဟဿာနိ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

အပရန္တံ ဝိဂါဟိတွာ၊ ယောနကော ဓမ္မရက္ခိတော၊

အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမေနေတ္ထ၊ ပသာဒေသိ ဇနေ ဗဟူတိ။

မဟာဓမ္မရက္ခိတတ္ထေရော ပန မဟာရဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဟာနာရဒကဿပဇာတကကထာယ မဟာရဋ္ဌကေ ပသာဒေတွာ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တေရသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

မဟာရဋ္ဌံ ဣသိ ဂန္တွာ၊ သော မဟာဓမ္မရက္ခိတော၊

ဇာတကံ ကထယိတွာန၊ ပသာဒေသိ မဟာဇနန္တိ။

မဟာရက္ခိတတ္ထေရောပိ ¶ ယောနကရဋ္ဌံ ဂန္တွာ ကာဠကာရာမသုတ္တန္တကထာယ ယောနကလောကံ ပသာဒေတွာ သတ္တတိသဟဿာဓိကဿ ပါဏသတသဟဿဿ မဂ္ဂဖလာလင်္ကာရံ အဒါသိ။ သန္တိကေ စဿ ဒသသဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ သောပိ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ယောနရဋ္ဌံ တဒါ ဂန္တွာ၊ သော မဟာရက္ခိတော ဣသိ၊

ကာဠကာရာမသုတ္တေန တေ ပသာဒေသိ ယောနကေတိ။

မဇ္ဈိမတ္ထေရော ¶ ¶ ပန ကဿပဂေါတ္တတ္ထေရေန အဠကဒေဝတ္ထေရေန ဒုန္ဒုဘိဿရတ္ထေရေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ သဒ္ဓိံ ဟိမဝန္တဒေသဘာဂံ ဂန္တွာ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနသုတ္တန္တကထာယ တံ ဒေသံ ပသာဒေတွာ အသီတိပါဏကောဋိယော မဂ္ဂဖလရတနာနိ ပဋိလာဘေသိ။ ပဉ္စပိ စ ထေရာ ပဉ္စ ရဋ္ဌာနိ ပသာဒေသုံ။ ဧကမေကဿ သန္တိကေ သတသဟဿမတ္တာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ဧဝံ တေ တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဂန္တွာန မဇ္ဈိမတ္ထေရော၊ ဟိမဝန္တံ ပသာဒယိ၊

ယက္ခသေနံ ပကာသေန္တော၊ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနန္တိ။

သောဏတ္ထေရောပိ သဒ္ဓိံ ဥတ္တရတ္ထေရေန သုဝဏ္ဏဘူမိံ အဂမာသိ။ တေန စ သမယေန တတ္ထ ဧကာ ရက္ခသီ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိတွာ ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ခါဒတိ။ တံဒိဝသမေဝ စ ရာဇကုလေ ဧကော ဒါရကော ဇာတော ဟောတိ။ မနုဿာ ထေရံ ဒိသွာ ‘‘ရက္ခသာနံ သဟာယကော ဧသော’’တိ မညမာနာ အာဝုဓာနိ ဂဟေတွာ ထေရံ ပဟရိတုကာမာ အာဂစ္ဆန္တိ။ ထေရော ‘‘ကိံ တုမှေ အာဝုဓဟတ္ထာ အာဂစ္ဆထာ’’တိ အာဟ။ တေ အာဟံသု – ‘‘ရာဇကုလေ ဇာတေ ဇာတေ ဒါရကေ ရက္ခသာ ခါဒန္တိ၊ တေသံ တုမှေ သဟာယကာ’’တိ။ ထေရော ‘‘န မယံ ရက္ခသာနံ သဟာယကာ၊ သမဏာ နာမ မယံ ဝိရတာ ပါဏာတိပါတာ…ပေ… ဝိရတာ မဇ္ဇပါနာ ဧကဘတ္တိကာ သီလဝန္တော ကလျာဏဓမ္မာ’’တိ အာဟ။ တသ္မိံယေဝ စ ခဏေ သာ ရက္ခသီ သပရိဝါရာ သမုဒ္ဒတော နိက္ခမိ ‘‘ရာဇကုလေ ဒါရကော ဇာတော တံ ခါဒိဿာမီ’’တိ။ မနုဿာ တံ ဒိသွာ ‘‘ဧသာ၊ ဘန္တေ၊ ရက္ခသီ အာဂစ္ဆတီ’’တိ ဘီတာ ဝိရဝိံသု။ ထေရော ရက္ခသေဟိ ဒိဂုဏေ အတ္တဘာဝေ နိမ္မိနိတွာ တေဟိ အတ္တဘာဝေဟိ တံ ရက္ခသိံ ¶ သပရိသံ မဇ္ဈေ ကတွာ ဥဘောသု ပဿေသု ပရိက္ခိပိ ¶ ။ တဿာ သပရိသာယ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဒ္ဓါ ဣမေဟိ ဣဒံ ဌာနံ လဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ။ မယံ ပန ဣမေသံ ဘက္ခာ ဘဝိဿာမာ’’တိ။ သဗ္ဗေ ရက္ခသာ ဘီတာ ဝေဂသာ ပလာယိံသု။ ထေရောပိ တေ ယာဝ အဒဿနံ တာဝ ပလာပေတွာ ဒီပဿ သမန္တတော ရက္ခံ ဌပေသိ။ တသ္မိဉ္စ သမယေ သန္နိပတိတံ မဟာဇနကာယံ ဗြဟ္မဇာလသုတ္တန္တကထာယ ပသာဒေတွာ သရဏေသု စ သီလေသု စ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဋ္ဌိသဟဿာနံ ပနေတ္ထ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ကုလဒါရကာနံ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ သဟဿာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ ကုလဓီတာနံ ဒိယဍ္ဎသဟဿံ။ ဧဝံ သော တတ္ထ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ တတော ပဘုတိ ရာဇကုလေ ဇာတဒါရကာနံ သောဏုတ္တရနာမမေဝ ကရောန္တိ။

သုဝဏ္ဏဘူမိံ ဂန္တွာန၊ သောဏုတ္တရာ မဟိဒ္ဓိကာ၊

ပိသာစေ နိဒ္ဓမေတွာန၊ ဗြဟ္မဇာလံ အဒေသိသုန္တိ။

မဟိန္ဒတ္ထေရော ပန ‘‘တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တွာ သာသနံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယေန စ ဘိက္ခုသင်္ဃေန ¶ စ အဇ္ဈိဋ္ဌော စိန္တေသိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ မေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂန္တုံ နော’’တိ။ အထဿ ဝီမံသတော ‘‘န တာဝ ကာလော’’တိ အဟောသိ။ ကိံ ပနဿ ဒိသွာ ဧတဒဟောသိ? မုဋသိဝရညော မဟလ္လကဘာဝံ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မဟလ္လကော၊ န သက္ကာ ဣမံ ဂဏှိတွာ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဣဒါနိ ပနဿ ပုတ္တော ဒေဝါနံပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ကာရေဿတိ။ တံ ဂဏှိတွာ သက္ကာ ဘဝိဿတိ သာသနံ ပဂ္ဂဟေတုံ။ ဟန္ဒ ယာဝ သော သမယော အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ ဉာတကေ ဩလောကေမ။ ပုန ဒါနိ မယံ ဣမံ ဇနပဒံ အာဂစ္ဆေယျာမ ဝါ န ဝါ’’တိ။ သော ဧဝံ စိန္တေတွာ ဥပဇ္ဈာယဉ္စ ဘိက္ခုသင်္ဃဉ္စ ဝန္ဒိတွာ အသောကာရာမတော နိက္ခမ္မ တေဟိ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ စတူဟိ ထေရေဟိ သင်္ဃမိတ္တာယ ပုတ္တေန သုမနသာမဏေရေန ဘဏ္ဍုကေန ¶ စ ဥပါသကေန သဒ္ဓိံ ရာဇဂဟနဂရပရိဝတ္တကေန ဒက္ခိဏာဂိရိဇနပဒေ စာရိကံ စရမာနော ဉာတကေ ဩလောကေန္တော ဆ မာသေ အတိက္ကာမေသိ။ အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဒိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော။ အသောကော ကိရ ကုမာရကာလေ ဇနပဒံ လဘိတွာ ဥဇ္ဇေနိံ ဂစ္ဆန္တော ဝေဒိသနဂရံ ပတွာ ဝေဒိသသေဋ္ဌိဿ ဓီတရံ အဂ္ဂဟေသိ။ သာ တံဒိဝသမေဝ ဂဗ္ဘံ ဂဏှိတွာ ဥဇ္ဇေနိယံ မဟိန္ဒကုမာရံ ဝိဇာယိ။ ကုမာရဿ ¶ စုဒ္ဒသဝဿကာလေ ရာဇာ အဘိသေကံ ပါပုဏိ။ သာ တဿ မာတာ တေန သမယေန ဉာတိဃရေ ဝသတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထာနုပုဗ္ဗေန မာတု နိဝေသနဋ္ဌာနံ ဝေဋိသနဂရံ နာမ သမ္ပတ္တော’’တိ။

သမ္ပတ္တဉ္စ ပန ထေရံ ဒိသွာ ထေရမာတာ ဒေဝီ ပါဒေသု သိရသာ ဝန္ဒိတွာ ဘိက္ခံ ဒတွာ ထေရံ အတ္တနာ ကတံ ဝေဒိသဂိရိမဟာဝိဟာရံ နာမ အာရောပေသိ။ ထေရော တသ္မိံ ဝိဟာရေ နိသိန္နော စိန္တေသိ – ‘‘အမှာကံ ဣဓ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နိဋ္ဌိတံ၊ သမယော နု ခေါ ဣဒါနိ လင်္ကာဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘အနုဘဝတု တာဝ မေ ပိတရာ ပေသိတံ အဘိသေကံ ဒေဝါနံပိယတိဿော၊ ရတနတ္တယဂုဏဉ္စ သုဏာတု၊ ဆဏတ္ထဉ္စ နဂရတော နိက္ခမိတွာ မိဿကပဗ္ဗတံ အဘိရုဟတု၊ တဒါ တံ တတ္ထ ဒက္ခိဿာမာ’’တိ။ အထာပရံ ဧကမာသံ တတ္ထေဝ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။ မာသာတိက္ကမေန စ ဇေဋ္ဌမူလမာသပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ သန္နိပတိတာ သဗ္ဗေပိ – ‘‘ကာလော နု ခေါ အမှာကံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ဂမနာယ၊ ဥဒါဟု နော’’တိ မန္တယိံသု။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘မဟိန္ဒော နာမ နာမေန၊ သင်္ဃတ္ထေရော တဒါ အဟု၊

ဣဋ္ဋိယော ဥတ္တိယော ထေရော၊ ဘဒ္ဒသာလော စ သမ္ဗလော။

‘‘သာမဏေရော ¶ စ သုမနော၊ ဆဠဘိညော မဟိဒ္ဓိကော၊

ဘဏ္ဍုကော သတ္တမော တေသံ၊ ဒိဋ္ဌသစ္စော ဥပါသကော၊

ဣတိ ဟေတေ မဟာနာဂါ၊ မန္တယိံသု ရဟောဂတာ’’တိ။

တဒါ ¶ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မဟိန္ဒတ္ထေရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာလင်္ကတော၊ ဘန္တေ၊ မုဋသိဝရာဇာ၊ ဣဒါနိ ဒေဝါနံပိယတိဿမဟာရာဇာ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စ တုမှေ ဗျာကတာ – ‘အနာဂတေ မဟိန္ဒော နာမ ဘိက္ခု တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပသာဒေဿတီ’တိ။ တသ္မာတိဟ ဝေါ၊ ဘန္တေ၊ ကာလော ဒီပဝရံ ဂမနာယ၊ အဟမ္ပိ ဝေါ သဟာယော ဘဝိဿာမီ’’တိ။ ကသ္မာ ပန သက္ကော ဧဝမာဟ? ဘဂဝါ ကိရဿ ဗောဓိမူလေယေဝ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေတွာ အနာဂတေ ဣမဿ ဒီပဿ သမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ – ‘‘တဒါ တွမ္ပိ သဟာယော ဘဝေယျာသီ’’တိ စ အာဏာပေသိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ထေရော တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အတ္တသတ္တမော ဝေဋိသကပဗ္ဗတာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယ မိဿကပဗ္ဗတေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ယံ ပနေတရဟိ ‘‘စေတိယပဗ္ဗတော’’တိပိ သဉ္ဇာနန္တိ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ –

‘‘ဝေဋိသဂိရိမှိ ¶ ရာဇဂဟေ၊ ဝသိတွာ တိံသရတ္တိယော၊

ကာလောဝ ဂမနဿာတိ၊ ဂစ္ဆာမ ဒီပမုတ္တမံ။

‘‘ပဠီနာ ဇမ္ဗုဒီပါ တေ၊ ဟံသရာဇာဝ အမ္ဗရေ၊

ဧဝမုပ္ပတိတာ ထေရာ၊ နိပတိံသု နဂုတ္တမေ။

‘‘ပုရတော ပုရသေဋ္ဌဿ၊ ပဗ္ဗတေ မေဃသန္နိဘေ၊

ပတိံသု သီလကူဋမှိ၊ ဟံသာဝ နဂမုဒ္ဓနီ’’တိ။

ဧဝံ ¶ ဣဋ္ဋိယာဒီဟိ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ ပတိဋ္ဌဟန္တော စ အာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဇာတသတ္တုဿ ဟိ အဋ္ဌမေ ဝဿေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တသ္မိံယေဝ ဝဿေ သီဟကုမာရဿ ပုတ္တော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ အာဒိရာဇာ ဝိဇယကုမာရော ဣမံ ဒီပမာဂန္တွာ မနုဿာဝါသံ အကာသိ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဥဒယဘဒ္ဒဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ဝိဇယော ကာလမကာသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒဿ ပဉ္စဒသမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ နာမ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ နာဂဒါသကရညော ဝီသတိမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုဝါသုဒေဝေါ ကာလမကာသိ။ တသ္မိံယေဝ စ ဝဿေ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ဣမသ္မိံ ဒီပေ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ သုသုနာဂရညော သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ အဘယရညော ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ အထ အဘယဿ ဝီသတိမေ ဝဿေ ပဏ္ဍုကာဘယော နာမ ဒါမရိကော ရဇ္ဇံ အဂ္ဂဟေသိ။ တတ္ထ ကာဠာသောကဿ သောဠသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကဿ သတ္တရသဝဿာနိ ပရိပူရိံသု။ တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဧကေန ဝဿေန သဟ အဋ္ဌာရသ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ¶ စန္ဒဂုတ္တဿ စုဒ္ဒသမေ ဝဿေ ဣဓ ပဏ္ဍုကာဘယော ကာလမကာသိ။ မုဋသိဝရာဇာ ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တတ္ထ အသောကဓမ္မရာဇဿ သတ္တရသမေ ဝဿေ ဣဓ မုဋသိဝရာဇာ ကာလမကာသိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ အဇာတသတ္တု စတုဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ဥဒယဘဒ္ဒေါ ¶ သောဠသ၊ အနုရုဒ္ဓါ စ မုဏ္ဍော စ အဋ္ဌ၊ နာဂဒါသကော စတုဝီသတိ၊ သုသုနာဂေါ အဋ္ဌာရသ၊ တဿေဝ ပုတ္တော ကာဠာသောကော အဋ္ဌဝီသတိ၊ တတော တဿ ပုတ္တကာ ဒသ ဘာတုကရာဇာနော ဒွေဝီသတိ ဝဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ။ တေသံ ပစ္ဆတော နဝ နန္ဒာ ဒွေဝီသတိမေဝ၊ စန္ဒဂုတ္တော စတုဝီသတိ၊ ဗိန္ဒုသာရော အဋ္ဌဝီသတိ ¶ ။ တဿာဝသာနေ အသောကော ရဇ္ဇံ ပါပုဏိ။ တဿ ပုရေ အဘိသေကာ စတ္တာရိ အဘိသေကတော အဋ္ဌာရသမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ မဟိန္ဒတ္ထေရော ပတိဋ္ဌိတော။ ဧဝမေတေန ရာဇဝံသာနုသာရေန ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဒွိန္နံ ဝဿသတာနံ ဥပရိ ဆတ္တိံသတိမေ ဝဿေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌဟီ’’တိ။

တသ္မိဉ္စ ဒိဝသေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇေဋ္ဌမူလနက္ခတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ရာဇာ နက္ခတ္တံ ဃောသာပေတွာ ‘‘ဆဏံ ကရောထာ’’တိ အမစ္စေ စ အာဏာပေတွာ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿပရိဝါရော နဂရမှာ နိက္ခမိတွာ ယေန မိဿကပဗ္ဗတော တေန ပါယာသိ မိဂဝံ ကီဠိတုကာမော။ အထ တသ္မိံ ပဗ္ဗတေ အဓိဝတ္ထာ ဧကာ ဒေဝတာ ‘‘ရညော ထေရေ ဒဿေဿာမီ’’တိ ရောဟိတမိဂရူပံ ဂဟေတွာ အဝိဒူရေ တိဏပဏ္ဏာနိ ခါဒမာနာ ဝိယ စရတိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘အယုတ္တံ ဒါနိ ပမတ္တံ ဝိဇ္ဈိတု’’န္တိ ဇိယံ ဖောဋေသိ။ မိဂေါ အမ္ဗတ္ထလမဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပလာယိတုံ အာရဘိ။ ရာဇာ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓန္တော အမ္ဗတ္ထလမေဝ အဘိရုဟိ။ မိဂေါပိ ထေရာနံ အဝိဒူရေ အန္တရဓာယိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရော ရာဇာနံ အဝိဒူရေ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘မမံယေဝ ရာဇာ ပဿတု၊ မာ ဣတရေ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ‘‘တိဿ၊ တိဿ၊ ဣတော ဧဟီ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဇာတော မံ ‘တိဿာ’တိ နာမံ ဂဟေတွာ ¶ အာလပိတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။ အယံ ပန ဆိန္နဘိန္နပဋဓရော ဘဏ္ဍု ကာသာဝဝသနော မံ နာမေန အာလပတိ၊ ကော နု ခေါ အယံ ဘဝိဿတိ မနုဿော ဝါ အမနုဿော ဝါ’’တိ? ထေရော အာဟ –

‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ၊

တဝေဝ အနုကမ္ပာယ၊ ဇမ္ဗုဒီပါ ဣဓာဂတာ’’တိ။

တေန စ သမယေန ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇာ စ အသောကဓမ္မရာဇာ စ အဒိဋ္ဌသဟာယကာ ဟောန္တိ။ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿမဟာရာဇဿ စ ပုညာနုဘာဝေန ဆာတပဗ္ဗတပါဒေ ဧကမှိ ဝေဠုဂုမ္ဗေ တိဿော ဝေဠုယဋ္ဌိယော ရထယဋ္ဌိပ္ပမာဏာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဧကာ လတာယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ပုပ္ဖယဋ္ဌိ နာမ၊ ဧကာ ¶ သကုဏယဋ္ဌိ နာမ။ တာသု လတာယဋ္ဌိ ရဇတဝဏ္ဏာ ဟောတိ၊ တံ အလင်္ကရိတွာ ဥပ္ပန္နလတာ ကဉ္စနဝဏ္ဏာ ခါယတိ။ ပုပ္ဖယဋ္ဌိယံ ပန နီလပီတလောဟိတောဒါတကာဠဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ သုဝိဘတ္တဝဏ္ဋပတ္တကိဉ္ဇက္ခာနိ ဟုတွာ ခါယန္တိ။ သကုဏယဋ္ဌိယံ ဟံသကုက္ကုဋဇီဝဇီဝကာဒယော သကုဏာ နာနပ္ပကာရာနိ စ စတုပ္ပဒါနိ သဇီဝါနိ ဝိယ ခါယန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဆာတပဗ္ဗတပါဒမှိ ¶ ၊ ဝေဠုယဋ္ဌီ တယော အဟု၊

သေတာ ရဇတယဋ္ဌီဝ၊ လတာ ကဉ္စနသန္နိဘာ။

‘‘နီလာဒိ ယာဒိသံ ပုပ္ဖံ၊ ပုပ္ဖယဋ္ဌိမှိ တာဒိသံ၊

သကုဏာ သကုဏယဋ္ဌိမှိ၊ သရူပေနေဝ သဏ္ဌိတာ’’တိ။

သမုဒ္ဒတောပိဿ ¶ မုတ္တာမဏိဝေဠုရိယာဒိ အနေကဝိဟိတံ ရတနံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တမ္ဗပဏ္ဏိယံ ပန အဋ္ဌ မုတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု – ဟယမုတ္တာ၊ ဂဇမုတ္တာ၊ ရထမုတ္တာ၊ အာမလကမုတ္တာ၊ ဝလယမုတ္တာ၊ အင်္ဂုလိဝေဌကမုတ္တာ၊ ကကုဓဖလမုတ္တာ၊ ပါကတိကမုတ္တာတိ။ သော တာ စ ယဋ္ဌိယော တာ စ မုတ္တာ အညဉ္စ ဗဟုံ ရတနံ အသောကဿ ဓမ္မရညော ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ ပေသေသိ။ အသောကော ပသီဒိတွာ တဿ ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ပဟိဏိ – ဆတ္တံ၊ စာမရံ၊ ခဂ္ဂံ၊ မောဠိံ၊ ရတနပါဒုကံ၊ အညဉ္စ အဘိသေကတ္ထာယ ဗဟုဝိဓံ ပဏ္ဏာကာရံ၊ သေယျထိဒံ – သင်္ခံ၊ ဂင်္ဂေါဒကံ၊ ဝဍ္ဎမာနံ၊ ဝဋံသကံ၊ ဘိင်္ဂါရံ၊ နန္ဒိယာဝဋ္ဋံ၊ သိဝိကံ၊ ကညံ၊ ကဋစ္ဆုံ၊ အဓောဝိမံ ဒုဿယုဂံ၊ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ၊ ဟရိစန္ဒနံ၊ အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ၊ အဉ္ဇနံ၊ ဟရီတကံ၊ အာမလကန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ဒီပဝံသေ –

‘‘ဝါလဗီဇနိမုဏှီသံ၊ ဆတ္တံ ခဂ္ဂဉ္စ ပါဒုကံ၊

ဝေဌနံ သာရပါမင်္ဂံ၊ ဘိင်္ဂါရံ နန္ဒိဝဋ္ဋကံ။

‘‘သိဝိကံ သင်္ခံ ဝဋံသဉ္စ၊ အဓောဝိမံ ဝတ္ထကောဋိကံ၊

သောဝဏ္ဏပါတိံ ကဋစ္ဆုံ၊ မဟဂ္ဃံ ဟတ္ထပုဉ္ဆနံ။

‘‘အနောတတ္တောဒကံ ကညံ၊ ဥတ္တမံ ဟရိစန္ဒနံ၊

အရုဏဝဏ္ဏမတ္တိကံ ¶ ၊ အဉ္ဇနံ နာဂမာဟဋံ။

‘‘ဟရီတကံ ¶ အာမလကံ၊ မဟဂ္ဃံ အမတောသဓံ၊

သဋ္ဌိဝါဟသတံ သာလိံ၊ သုဂန္ဓံ သုဝကာဟဋံ၊

ပုညကမ္မာဘိနိဗ္ဗတ္တံ၊ ပါဟေသိ အသောကဝှယော’’တိ။

န ကေဝလဉ္စေတံ အာမိသပဏ္ဏာကာရံ၊ ဣမံ ကိရ ဓမ္မပဏ္ဏာကာရမ္ပိ ပေသေသိ –

‘‘အဟံ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ၊ သင်္ဃဉ္စ သရဏံ ဂတော၊

ဥပါသကတ္တံ ဒေသေသိံ၊ သကျပုတ္တဿ သာသနေ။

‘‘ဣမေသု ¶ တီသု ဝတ္ထူသု၊ ဥတ္တမေ ဇိနသာသနေ၊

တွမ္ပိ စိတ္တံ ပသာဒေဟိ၊ သဒ္ဓါ သရဏမုပေဟီ’’တိ။

သွာယံ ရာဇာ တံ ဒိဝသံ အသောကရညာ ပေသိတေန အဘိသေကေန ဧကမာသာဘိသိတ္တော ဟောတိ။

ဝိသာခပုဏ္ဏမာယံ ဟိဿ အဘိသေကမကံသု။ သော အစိရဿုတံ – တံ သာသနပ္ပဝတ္တိံ အနုဿရမာနော တံ ထေရဿ ‘‘သမဏာ မယံ မဟာရာဇ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ’’တိ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယျာ နု ခေါ အာဂတာ’’တိ တာဝဒေဝ အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ သမ္မောဒနီယံ ကထံ ကထယမာနော။ ယထာဟ –

‘‘အာဝုဓံ နိက္ခိပိတွာန၊ ဧကမန္တံ ဥပါဝိသိ၊

နိသဇ္ဇ ရာဇာ သမ္မောဒိ၊ ဗဟုံ အတ္ထူပသဉှိတ’’န္တိ။

သမ္မောဒနီယကထဉ္စ ကုရုမာနေယေဝ တသ္မိံ တာနိပိ စတ္တာလီသပုရိသသဟဿာနိ အာဂန္တွာ သမ္ပရိဝါရေသုံ။ တဒါ ထေရော ဣတရေပိ ဆ ဇနေ ဒဿေသိ။ ရာဇာ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဒါ အာဂတာ’’တိ အာဟ ¶ ။ ‘‘မယာ သဒ္ဓိံယေဝ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဣဒါနိ ပန ဇမ္ဗုဒီပေ အညေပိ ဧဝရူပါ သမဏာ သန္တီ’’တိ? ‘‘သန္တိ၊ မဟာရာဇ၊ ဧတရဟိ ဇမ္ဗုဒီပေါ ကာသာဝပဇ္ဇောတော ဣသိဝါတပဋိဝါတော။ တသ္မိံ –

‘‘တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိပတ္တာ စ၊ စေတောပရိယာယကောဝိဒါ၊

ခီဏာသဝါ အရဟန္တော၊ ဗဟူ ဗုဒ္ဓဿ သာဝကာတိ။

‘‘ဘန္တေ၊ ကေန အာဂတတ္ထာ’’တိ? ‘‘နေဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဥဒကေန န ထလေနာ’’တိ။ ‘‘ရာဇာ အာကာသေန ¶ အာဂတာ’’တိ အညာသိ။ ထေရော ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ ရညော ပညာဝေယတ္တိယ’’န္တိ ဝီမံသနတ္ထာယ အာသန္နံ အမ္ဗရုက္ခံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ နာမော အယံ၊ မဟာရာဇ၊ ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အမ္ဗရုက္ခော နာမ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဣမံ ပန၊ မဟာရာဇ၊ အမ္ဗံ မုဉ္စိတွာ အညော အမ္ဗော အတ္ထိ၊ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ အညေပိ ဗဟူ အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘ဣမဉ္စ အမ္ဗံ တေ စ အမ္ဗေ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ နု ခေါ၊ မဟာရာဇ၊ အညေ ရုက္ခာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ တေ ပန န အမ္ဗရုက္ခာ’’တိ။ ‘‘အညေ အမ္ဗေ စ အနမ္ဗေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထိ ပန အညော ရုက္ခော’’တိ? ‘‘အယမေဝ၊ ဘန္တေ၊ အမ္ဗရုက္ခော’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ မဟာရာဇ၊ ပဏ္ဍိတောသိ။ အတ္ထိ ပန တေ၊ မဟာရာဇ၊ ဉာတကာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ ဘန္တေ၊ ဗဟူ ဇနာ’’တိ။ ‘‘တေ မုဉ္စိတွာ အညေ ကေစိ အညာတကာပိ အတ္ထိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ? ‘‘အညာတကာ၊ ဘန္တေ၊ ဉာတကေဟိ ဗဟုတရာ’’တိ။ ‘‘တဝ ဉာတကေ စ အညာတကေ စ မုဉ္စိတွာ အတ္ထညော ကောစိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ¶ ? ‘‘အဟမေဝ၊ အညာတကော’’တိ။ အထ ထေရော ‘‘ပဏ္ဍိတော ရာဇာ သက္ခိဿတိ ဓမ္မံ အညာတု’’န္တိ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ရာဇာ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိ သဒ္ဓိံ စတ္တာလီသာယ ပါဏသဟဿေဟိ။

တံ ခဏညေဝ စ ရညော ဘတ္တံ အာဟရိယိတ္ထ ¶ ။ ရာဇာ စ သုတ္တန္တံ သုဏန္တော ဧဝ အညာသိ – ‘‘န ဣမေသံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘အပုစ္ဆိတွာ ပန ဘုဉ္ဇိတုံ အယုတ္တ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဘုဉ္ဇိဿထ၊ ဘန္တေ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘောဇနံ ကပ္ပတီ’’တိ။ ‘‘ကသ္မိံ ကာလေ၊ ဘန္တေ၊ ကပ္ပတီ’’တိ? ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မဇ္ဈနှိကသမယာ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆာမ၊ ဘန္တေ၊ နဂရ’’န္တိ? ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ ဣဓေဝ ဝသိဿာမာ’’တိ။ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဝသထ၊ အယံ ဒါရကော အာဂစ္ဆတူ’’တိ။ ‘‘မဟာရာဇ၊ အယံ ဒါရကော အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိဿတီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ သွေ ရထံ ပေသေဿာမိ၊ တံ အဘိရုဟိတွာ အာဂစ္ဆေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒိတွာ ပက္ကာမိ။

ထေရော အစိရပက္ကန္တဿ ရညော သုမနသာမဏေရံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ၊ သုမန၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေဟီ’’တိ။ ‘‘ဘန္တေ၊ ကိတ္တကံ ဌာနံ သာဝေန္တော ဃောသေမီ’’တိ? ‘‘သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ သာမဏေရော အဘိညာပါဒကံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌဟိတွာ သမာဟိတေန စိတ္တေန သကလံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ သာဝေန္တော တိက္ခတ္တုံ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသေသိ။ ရာဇာ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ ထေရာနံ သန္တိကံ ပေသေသိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထိ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ’’တိ။ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ၊ ဓမ္မသဝနဿ ကာလံ ဃောသာပယိမှ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထေတုကာမမှာ’’တိ ¶ ။ တဉ္စ ပန သာမဏေရဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ သဒ္ဒမနုဿာဝေသုံ။ ဧတေနုပါယေန ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိ။ တေန သဒ္ဒေန မဟာ ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ။ ထေရော မဟန္တံ ဒေဝတာသန္နိပါတံ ဒိသွာ သမစိတ္တသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ အသင်္ချေယျာနံ ဒေဝတာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဗဟူ နာဂါ ¶ စ သုပဏ္ဏာ စ သရဏေသု ပတိဋ္ဌဟိံသု။ ယာဒိသောဝ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဣမံ သုတ္တန္တံ ကထယတော ဒေဝတာသန္နိပါတော အဟောသိ၊ တာဒိသော မဟိန္ဒတ္ထေရဿာပိ ဇာတော။ အထ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ရာဇာ ထေရာနံ ¶ ရထံ ပေသေသိ။ သာရထီ ရထံ ဧကမန္တေ ဌပေတွာ ထေရာနံ အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတော၊ ဘန္တေ၊ ရထော၊ အဘိရုဟထ ဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ။ ထေရာ ‘‘န မယံ ရထံ အဘိရုဟာမ၊ ဂစ္ဆ တွံ၊ ပစ္ဆာ မယံ အာဂစ္ဆိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အနုရာဓပုရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ ပဌမကစေတိယဋ္ဌာနေ ဩတရိံသု။ တဉှိ စေတိယံ ထေရေဟိ ပဌမံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနေ ကတတ္တာယေဝ ‘‘ပဌမကစေတိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။

ရာဇာပိ သာရထိံ ပေသေတွာ ‘‘အန္တောနိဝေသနေ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေထာ’’တိ အမစ္စေ အာဏာပေသိ။ တာဝဒေဝ သဗ္ဗေ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ အတိဝိယ ပါသာဒိကံ မဏ္ဍပံ ပဋိယာဒေသုံ။ ပုန ရာဇာ စိန္တေသိ – ‘‘ဟိယျော ထေရော သီလက္ခန္ဓံ ကထယမာနော ‘ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ န ကပ္ပတီ’တိ အာဟ၊ ‘နိသီဒိဿန္တိ နု ခေါ အယျာ အာသနေသု၊ န နိသီဒိဿန္တီ’’’တိ? တဿေဝံ စိန္တယန္တဿေဝ သော သာရထိ နဂရဒွါရံ သမ္ပတ္တော။ တတော အဒ္ဒသ ထေရေ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ စီဝရံ ပါရုပန္တေ။ ဒိသွာ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ အာဂန္တွာ ရညော အာရောစေသိ – ‘‘အာဂတာ၊ ဒေဝ၊ ထေရာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထံ အာရူဠှာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘န အာရူဠှာ၊ ဒေဝ၊ အပိ စ မမ ပစ္ဆတော နိက္ခမိတွာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ပါစီနဒွါရေ ဌိတာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ရထမ္ပိ နာဘိရူဟိံသူ’’တိ သုတွာ ‘‘န ဒါနိ အယျာ ဥစ္စာသယနမဟာသယနံ သာဒိယိဿန္တီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တေန ဟိ၊ ဘဏေ၊ ထေရာနံ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ ဝတွာ ပဋိပထံ အဂမာသိ။ အမစ္စာ ပထဝိယံ တဋ္ဋိကံ ပညပေတွာ ဥပရိ ကောဇဝကာဒီနိ စိတ္တတ္ထရဏာနိ ပညပေသုံ။ ဥပ္ပာတပါဌကာ ဒိသွာ ‘‘ဂဟိတာ ဒါနိ ဣမေဟိ ပထဝီ၊ ဣမေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပဿ ¶ သာမိကာ ဘဝိဿန္တီ’’တိ ဗျာကရိံသု။ ရာဇာပိ ဂန္တွာ ထေရေ ဝန္ဒိတွာ မဟိန္ဒတ္ထေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ မဟတိယာ ပူဇာယ စ သက္ကာရေန စ ထေရေ နဂရံ ပဝေသေတွာ အန္တောနိဝေသနံ ပဝေသေသိ။ ထေရော အာသနပညတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ သာသနံ သကလလင်္ကာဒီပေ ပထဝီ ဝိယ ပတ္ထဋံ နိစ္စလဉ္စ ဟုတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ စိန္တေန္တော နိသီဒိ။ ရာဇာ ထေရေ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေတွာ သမ္ပဝါရေတွာ ‘‘အနုဠာဒေဝီပမုခါနိ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ထေရာနံ အဘိဝါဒနံ ပူဇာသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တူ’’တိ ပက္ကောသာပေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ထေရော ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ ရညော သပရိဇနဿ ¶ ဓမ္မရတနဝဿံ ဝဿေန္တော ပေတဝတ္ထုံ ¶ ဝိမာနဝတ္ထုံ သစ္စသံယုတ္တဉ္စ ကထေသိ။ တံ ထေရဿ ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ တာနိ ပဉ္စပိ ဣတ္ထိသတာနိ သောတာပတ္တိဖလံ သစ္ဆာကံသု။

ယေပိ တေ မနုဿာ ပုရိမဒိဝသေ မိဿကပဗ္ဗတေ ထေရေ အဒ္ဒသံသု၊ တေ တေသု တေသု ဌာနေသု ထေရာနံ ဂုဏေ ကထေန္တိ။ တေသံ သုတွာ မဟာဇနကာယော ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ မဟာသဒ္ဒံ အကာသိ။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧသော သဒ္ဒေါ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘နာဂရာ၊ ဒေဝ၊ ‘ထေရေ ဒဋ္ဌုံ န လဘာမာ’တိ ဝိရဝန္တီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သစေ ဣဓ ပဝိသိဿန္တိ၊ ဩကာသော န ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ၊ ဘဏေ၊ ဟတ္ထိသာလံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ဝါလုကံ အာကိရိတွာ ပဉ္စဝဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖာနိ ဝိကိရိတွာ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနေ ထေရာနံ အာသနာနိ ပညပေထာ’’တိ အာဟ။ အမစ္စာ တထာ အကံသု။ ထေရော တတ္ထ ဂန္တွာ နိသီဒိတွာ ဒေဝဒူတသုတ္တန္တံ ကထေသိ။ ကထာပရိယောသာနေ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ‘‘ဟတ္ထိသာလာ အတိသမ္ဗာဓာ’’တိ ဒက္ခိဏဒွါရေ နန္ဒနဝနုယျာနေ အာသနံ ပညပေသုံ။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ အာသီဝိသောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ တမ္ပိ သုတွာ ပါဏသဟဿံ သောတာပတ္တိဖလံ ¶ ပဋိလဘိ။

ဧဝံ အာဂတဒိဝသတော ဒုတိယဒိဝသေ အဍ္ဎတေယျသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ထေရဿ နန္ဒနဝနေ အာဂတာဂတာဟိ ကုလိတ္ထီဟိ ကုလသုဏှာဟိ ကုလကုမာရီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒမာနဿေဝ သာယနှသမယော ဇာတော။ ထေရော ကာလံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ ဒါနိ မိဿကပဗ္ဗတ’’န္တိ ဥဋ္ဌဟိ။ အမစ္စာ – ‘‘ကတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ နိဝါသနဋ္ဌာန’’န္တိ။ တေ ရညော သံဝိဒိတံ ကတွာ ရာဇာနုမတေန အာဟံသု – ‘‘အကာလော၊ ဘန္တေ၊ ဣဒါနိ တတ္ထ ဂန္တုံ၊ ဣဒမေဝ နန္ဒနဝနုယျာနံ အယျာနံ အာဝါသဋ္ဌာနံ ဟောတူ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ပုန ရညော ဝစနေနာဟံသု – ‘‘ရာဇာ၊ ဘန္တေ၊ အာဟ – ‘ဧတံ မေဃဝနံ နာမ ဥယျာနံ မမ ပိတု သန္တကံ နဂရတော နာတိဒူရံ နာစ္စာသန္နံ ဂမနာဂမနသမ္ပန္နံ၊ ဧတ္ထ ထေရာ ဝါသံ ကပ္ပေန္တူ’’’တိ။ ဝသိံသု ထေရာ မေဃဝနေ ဥယျာနေ။

ရာဇာပိ ခေါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ထေရဿ သမီပံ ဂန္တွာ သုခသယိတဘာဝံ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘ကပ္ပတိ၊ ဘန္တေ၊ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ အာရာမော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ထေရော ‘‘ကပ္ပတိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ ဣမံ သုတ္တံ အာဟရိ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာရာမ’’န္တိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သုဝဏ္ဏဘိင်္ဂါရံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဟတ္ထေ ဥဒကံ ပါတေတွာ မဟာမေဃဝနုယျာနံ အဒါသိ။ သဟ ¶ ဥဒကပါတေန ပထဝီ ကမ္ပိ။ အယံ မဟာဝိဟာရေ ပဌမော ပထဝီကမ္ပော အဟောသိ။ ရာဇာ ဘီတော ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပတီ’’တိ? ‘‘မာ ဘာယိ၊ မဟာရာဇ၊ ဣမသ္မိံ ဒီပေ ဒသဗလဿ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ ဣဒဉ္စ ပဌမံ ဝိဟာရဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ရာဇာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ¶ ပသီဒိ။ ထေရော ပုနဒိဝသေပိ ရာဇဂေဟေယေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ နန္ဒနဝနေ အနမတဂ္ဂိယာနိ ကထေသိ။ ပုနဒိဝသေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ္တံ ကထေသိ။ ဧတေနေဝုပါယေန သတ္တ ဒိဝသာနိ ကထေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ အဍ္ဎနဝမာနံ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ¶ စ နန္ဒနဝနံ သာသနဿ ဇောတိပါတုဘာဝဋ္ဌာနန္တိ ကတွာ ‘‘ဇောတိဝန’’န္တိ နာမံ လဘိ။ သတ္တမေ ပန ဒိဝသေ ထေရာ အန္တေပုရေ ရညော အပ္ပမာဒသုတ္တံ ကထယိတွာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။

အထ ခေါ ရာဇာ အမစ္စေ ပုစ္ဆိ – ‘‘ထေရော၊ အမှေ ဂါဠှေန ဩဝါဒေန ဩဝဒတိ၊ ဂစ္ဆေယျ နု ခေါ’’တိ? အမစ္စာ ‘‘တုမှေဟိ၊ ဒေဝ၊ ထေရော အယာစိတော သယမေဝ အာဂတော၊ တသ္မာ တဿ အနာပုစ္ဆာဝ ဂမနမ္ပိ ဘဝေယျာ’’တိ အာဟံသု။ တတော ရာဇာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ဒွေ စ ဒေဝိယော အာရောပေတွာ စေတိယဂိရိံ အဂမာသိ မဟဉ္စရာဇာနုဘာဝေန။ ဂန္တွာ ဒေဝိယော ဧကမန္တံ အပက္ကမာပေတွာ သယမေဝ ထေရာနံ သမီပံ ဥပသင်္ကမန္တော အတိဝိယ ကိလန္တရူပေါ ဟုတွာ ဥပသင်္ကမိ။ တတော နံ ထေရော အာဟ – ‘‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဧဝံ ကိလမမာနော အာဂတော’’တိ? ‘‘‘တုမှေ မမ ဂါဠှံ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဣဒါနိ ဂန္တုကာမာ နု ခေါ’တိ ဇာနနတ္ထံ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘န မယံ၊ မဟာရာဇ၊ ဂန္တုကာမာ၊ အပိစ ဝဿူပနာယိကကာလော နာမာယံ မဟာရာဇ၊ တတြ သမဏေန ဝဿူပနာယိကဋ္ဌာနံ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တံဒိဝသမေဝ အရိဋ္ဌော နာမ အမစ္စော ပဉ္စပဏ္ဏာသာယ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌဘာတုကေဟိ သဒ္ဓိံ ရညော သမီပေ ဌိတော အာဟ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ၊ ဒေဝ၊ ထေရာနံ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘဏေ၊ ပဗ္ဗဇဿူ’’တိ ရာဇာ အနုဇာနိတွာ ထေရံ သမ္ပဋိစ္ဆာပေသိ။ ထေရော တဒဟေဝ ပဗ္ဗာဇေသိ။ သဗ္ဗေ ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

ရာဇာပိ ခေါ တင်္ခဏေယေဝ ကဏ္ဋကေန စေတိယင်္ဂဏံ ပရိက္ခိပိတွာ ဒွါသဋ္ဌိယာ လေဏေသု ကမ္မံ ပဋ္ဌပေတွာ နဂရမေဝ အဂမာသိ။ တေပိ ထေရာ ¶ ဒသဘာတိကသမာကုလံ ရာဇကုလံ ပသာဒေတွာ မဟာဇနံ ဩဝဒမာနာ စေတိယဂိရိမှိ ဝဿံ ဝသိံသု။ တဒါပိ စေတိယဂိရိမှိ ပဌမံ ဝဿံ ဥပဂတာ ဒွါသဋ္ဌိ ¶ အရဟန္တော အဟေသုံ။ အထာယသ္မာ မဟာမဟိန္ဒော ဝုတ္ထဝဿော ပဝါရေတွာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာယံ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာရာဇ၊ အမှေဟိ စိရဒိဋ္ဌော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အနာထဝါသံ ဝသိမှ၊ ဣစ္ဆာမ မယံ ဇမ္ဗုဒီပံ ဂန္တု’’န္တိ။ ရာဇာ အာဟ – ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟာမိ၊ အယဉ္စ မဟာဇနော တုမှေ နိဿာယ တီသု သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော၊ ကသ္မာ တုမှေ ဥက္ကဏ္ဌိတတ္ထာ’’တိ? ‘‘စိရဒိဋ္ဌော နော၊ မဟာရာဇ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ နတ္ထိ၊ တေနမှ ဥက္ကဏ္ဌိတာ’’တိ။ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ အဝေါစုတ္ထ – ‘ပရိနိဗ္ဗုတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ၊ မဟာရာဇ၊ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ အထ ခွဿ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တီ’’တိ။ ‘‘အညာတံ၊ ဘန္တေ၊ ထူပပတိဋ္ဌာနံ တုမှေ အာကင်္ခထာတိ။ ကရောမိ ¶ ၊ ဘန္တေ၊ ထူပံ၊ ဘူမိဘာဂံ ဒါနိ ဝိစိနာထ၊ အပိစ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော ကုတော လစ္ဆာမာ’’တိ? ‘‘သုမနေန သဒ္ဓိံ မန္တေဟိ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ သုမနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကုတော ဒါနိ၊ ဘန္တေ၊ ဓာတုယော လစ္ဆာမာ’’တိ? သုမနော အာဟ – ‘‘အပ္ပောဿုက္ကော တွံ၊ မဟာရာဇ၊ ဝီထိယော သောဓာပေတွာ ဓဇပဋာကပုဏ္ဏဃဋာဒီဟိ အလင်္ကာရာပေတွာ သပရိဇနော ဥပေါသထံ သမာဒိယိတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ ဥပဋ္ဌာပေတွာ မင်္ဂလဟတ္ထိံ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ ကာရာပေတွာ ဥပရိ စဿ သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ သာယနှသမယေ မဟာနာဂဝနုယျာနာဘိမုခေါ ယာဟိ။ အဒ္ဓါ တသ္မိံ ဌာနေ ¶ ဓာတုယော လစ္ဆသီ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ထေရာ စေတိယဂိရိမေဝ အဂမံသု။ တတြာယသ္မာ မဟိန္ဒတ္ထေရော သုမနသာမဏေရံ အာဟ – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ၊ သာမဏေရ၊ ဇမ္ဗုဒီပေ တဝ အယျကံ အသောကံ ဓမ္မရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘သဟာယော ဝေါ၊ မဟာရာဇ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသန္နော ထူပံ ပတိဋ္ဌာပေတုကာမော၊ တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဓာတု အတ္ထိ တံ မေ ဒေထာ’တိ။ တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘တုမှာကံ ကိရ၊ မဟာရာဇ၊ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’တိ။ ဧဝဉ္စ နံ ဝဒေဟိ – ‘ကသ္မာ တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပဟိဏိတွာ ပမဇ္ဇသီ’’’တိ?

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သုမနော ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ တာဝဒေဝ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ပါဋလိပုတ္တဒွါရေ ဩရုယှ ရညော ¶ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ရာဇာ တုဋ္ဌော သာမဏေရဿ ဟတ္ထတော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓေဟိ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ ဝရမုတ္တသဒိသာနံ ဓာတူနံ ပူရေတွာ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိ။ သက္ကော ဒေဝရာဇာ သာမဏေရံ ဒိသွာဝ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ သုမန၊ အာဟိဏ္ဍသီ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွံ၊ မဟာရာဇ၊ အမှေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ပေသေတွာ ကသ္မာ ပမဇ္ဇသီ’’တိ? ‘‘နပ္ပမဇ္ဇာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဝဒေဟိ – ‘ကိံ ကရောမီ’’’တိ? ‘‘တုမှာကံ ကိရ ဟတ္ထေ ဒွေ ဓာတုယော အတ္ထိ – ဒက္ခိဏဒါဌာ စ ဒက္ခိဏက္ခကဉ္စ၊ တတော တုမှေ ဒက္ခိဏဒါဌံ ပူဇေထ၊ ဒက္ခိဏက္ခကံ ပန မယှံ ဒေထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ခေါ သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ယောဇနပ္ပမာဏံ မဏိထူပံ ဥဂ္ဃာဋေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတုံ နီဟရိတွာ သုမနဿ အဒါသိ။ သော တံ ဂဟေတွာ စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထ ခေါ မဟိန္ဒပမုခါ သဗ္ဗေပိ တေ မဟာနာဂါ ¶ အသောကဓမ္မရာဇေန ဒိန္နဓာတုယော စေတိယဂိရိမှိယေဝ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဒက္ခိဏက္ခကံ အာဒါယ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာနာဂဝနုယျာနမဂမံသု ¶ ။ ရာဇာပိ ခေါ သုမနေန ဝုတ္တပ္ပကာရံ ပူဇာသက္ကာရံ ကတွာ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော သယံ မင်္ဂလဟတ္ထိမတ္ထကေ သေတစ္ဆတ္တံ ဓာရယမာနော မဟာနာဂဝနံ သမ္ပာပုဏိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု၊ ဆတ္တံ အပနမတု၊ မင်္ဂလဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌဟတု၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ မယှံ မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ။ သဟ ရညော စိတ္တုပ္ပာဒေန ဆတ္တံ အပနမိ၊ ဟတ္ထီ ဇဏ္ဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိ၊ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌဟိ။ ရာဇာ အမတေနေဝ အဘိသိတ္တဂတ္တော ဝိယ ပရမေန ပီတိပါမောဇ္ဇေန သမန္နာဂတော ဟုတွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဓာတုံ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကရောမာ’’တိ? ‘‘ဟတ္ထိကုမ္ဘမှိယေဝ တာဝ၊ မဟာရာဇ၊ ဌပေဟီ’’တိ။ ရာဇာ ဓာတုစင်္ကောဋကံ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ဌပေသိ။ ပမုဒိတော နာဂေါ ကောဉ္စနာဒံ နဒိ။ မဟာမေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ ပေါက္ခရဝဿံ ဝဿိ။ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ‘‘ပစ္စန္တေပိ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဓာတု ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ ဒေဝမနုဿာ ပမောဒိံသု။ ဧဝံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝသိရိယာ ဒေဝမနုဿာနံ ပီတိံ ဇနယန္တော –

ပုဏ္ဏမာယံ မဟာဝီရော၊ စာတုမာသိနိယာ ဣဓ၊

အာဂန္တွာ ဒေဝလောကမှာ၊ ဟတ္ထိကုမ္ဘေ ပတိဋ္ဌိတောတိ။

အထဿ သော ဟတ္ထိနာဂေါ အနေကတာဠာဝစရပရိဝါရိတော အတိဝိယ ဥဠာရေန ပူဇာသက္ကာရေန သက္ကရိယမာနော ပစ္ဆိမဒိသာဘိမုခေါဝ ဟုတွာ၊ အပသက္ကန္တော ¶ ယာဝ နဂရဿ ပုရတ္ထိမဒွါရံ တာဝ ဂန္တွာ ပုရတ္ထိမေန ဒွါရေန နဂရံ ပဝိသိတွာ သကလနာဂရေန ¶ ဥဠာရာယ ပူဇာယ ကရီယမာနာယ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ထူပါရာမဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ မဟေဇဝတ္ထု နာမ ကိရ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တွာ ပုန ထူပါရာမာဘိမုခေါယေဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတိ။

အတီတေ ကိရ အယံ ဒီပေါ ဩဇဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ အဘယော နာမ၊ နဂရံ အဘယပုရံ နာမ၊ စေတိယပဗ္ဗတော ဒေဝကူဋပဗ္ဗတော နာမ၊ ထူပါရာမော ပဋိယာရာမော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပန္နော ဟောတိ။ တဿ သာဝကော မဟာဒေဝေါ နာမ ထေရော ဘိက္ခုသဟဿေန သဒ္ဓိံ ဒေဝကူဋေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဝိယ စေတိယပဗ္ဗတေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဩဇဒီပေ သတ္တာ ပဇ္ဇရကေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကကုသန္ဓော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနမာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ စတ္တာလီသာယ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော အဂမာသိ။ တဿာနုဘာဝေန တာဝဒေဝ ပဇ္ဇရကော ဝူပသန္တော။ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမကရဏံ ¶ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ ပဋိယာရာမေ စေတိယံ အကံသု။ မဟာဒေဝေါ ဒီပံ အနုသာသန္တော ဝိဟာသိ။

ကောဏာဂမနဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ ဝရဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ သမေဏ္ဍီ နာမ၊ နဂရံ ဝဍ္ဎမာနံ နာမ ¶ ၊ ပဗ္ဗတော သုဝဏ္ဏကူဋော နာမ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝရဒီပေ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ ဟောတိ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဒုဿဿံ။ သတ္တာ ဆာတကရောဂေန အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကောဏာဂမနော ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ တိံသဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အဂမာသိ။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန ဒေဝေါ သမ္မာဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆိ။ သုဘိက္ခံ အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ မဟာသုမနံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ဌပေတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။

ကဿပဿ ပန ဘဂဝတော ကာလေ အယံ ဒီပေါ မဏ္ဍဒီပေါ နာမ အဟောသိ၊ ရာဇာ ဇယန္တော နာမ၊ နဂရံ ဝိသာလံ နာမ၊ ပဗ္ဗတော သုဘကူဋော နာမ ¶ ။ တေန ခေါ ပန သမယေန မဏ္ဍဒီပေ မဟာဝိဝါဒေါ ဟောတိ။ ဗဟူ သတ္တာ ကလဟဝိဂ္ဂဟဇာတာ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဩလောကေန္တော တေ သတ္တေ အနယဗျသနံ အာပဇ္ဇန္တေ။ ဒိသွာ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝုတော အာဂန္တွာ ဝိဝါဒံ ဝူပသမေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ။ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရံ သဗ္ဗနန္ဒံ နာမ ထေရံ ဒီပေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဒကသာဋကံ ဒတွာ ပက္ကာမိ။ တံ အန္တော ပက္ခိပိတွာ စေတိယံ အကံသု။ ဧဝံ ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ စေတိယာနိ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ တာနိ သာသနန္တရဓာနေန နဿန္တိ၊ ဌာနမတ္တံ အဝသိဿတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန စ သမယေန ထူပါရာမေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနံ ဟောတီ’’တိ။ တဒေတံ ဝိနဋ္ဌေသု စေတိယေသု ¶ ဒေဝတာနုဘာဝေန ကဏ္ဋကသမာကိဏ္ဏသာခေဟိ နာနာဂစ္ဆေဟိ ပရိဝုတံ တိဋ္ဌတိ – ‘‘မာ နံ ကောစိ ဥစ္ဆိဋ္ဌာသုစိမလကစဝရေဟိ ပဒူသေသီ’’တိ။

အထ ခွဿ ဟတ္ထိနော ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ ရာဇပုရိသာ သဗ္ဗဂစ္ဆေ ဆိန္ဒိတွာ ဘူမိံ သောဓေတွာ တံ ဟတ္ထတလသဒိသံ အကံသု။ ဟတ္ထိနာဂေါ ဂန္တွာ တံ ဌာနံ ပုရတော ကတွာ တဿ ပစ္ဆိမဒိသာဘာဂေ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ မတ္ထကတော ဓာတုံ ဩရောပေတုံ အာရဘိံသု။ နာဂေါ ဩရောပေတုံ န ဒေတိ။ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ နာဂေါ ဓာတုံ ဩရောပေတုံ န ဒေတီ’’တိ? ‘‘အာရူဠှံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တသ္မိဉ္စ ကာလေ အဘယဝါပိယာ ဥဒကံ ¶ ဆိန္နံ ဟောတိ။ သမန္တာ ဘူမိ ဖလိတာ ဟောတိ၊ သုဥဒ္ဓရာ မတ္တိကာပိဏ္ဍာ။ တတော မဟာဇနော သီဃံ သီဃံ မတ္တိကံ အာဟရိတွာ ဟတ္ထိကုမ္ဘပ္ပမာဏံ ဝတ္ထုမကာသိ။ တာဝဒေဝ စ ထူပကရဏတ္ထံ ဣဋ္ဌကာ ကာတုံ အာရဘိံသု။ န ယာဝ ဣဋ္ဌကာ ပရိနိဋ္ဌန္တိ တာဝ ဟတ္ထိနာဂေါ ကတိပါဟံ ဒိဝါ ဗောဓိရုက္ခဋ္ဌာနေ ဟတ္ထိသာလာယံ တိဋ္ဌတိ၊ ရတ္တိံ ထူပပတိဋ္ဌာနဘူမိံ ပရိယာယတိ။ အထ ဝတ္ထုံ စိနာပေတွာ ရာဇာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကီဒိသော၊ ဘန္တေ၊ ထူပေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ဝီဟိရာသိသဒိသော၊ မဟာရာဇာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ဇင်္ဃပ္ပမာဏံ ထူပံ စိနာပေတွာ ဓာတုဩရောပနတ္ထာယ မဟာသက္ကာရံ ကာရေသိ။ သကလနဂရဉ္စ ဇနပဒေါ စ ဓာတုမဟဒဿနတ္ထံ သန္နိပတိ။ သန္နိပတိတေ စ ပန တသ္မိံ မဟာဇနကာယေ ဒသဗလဿ ¶ ဓာတု ဟတ္ထိကုမ္ဘတော သတ္တတာလပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဒဿေသိ။ တေဟိ တေဟိ ဓာတုပ္ပဒေသေဟိ ဆန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဥဒကဓာရာ စ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ စ ပဝတ္တန္တိ၊ သာဝတ္ထိယံ ကဏ္ဍမ္ဗမူလေ ဘဂဝတာ ဒဿိတပါဋိဟာရိယသဒိသမေဝ ¶ ပါဋိဟာရိယံ အဟောသိ။ တဉ္စ ခေါ နေဝ ထေရာနုဘာဝေန၊ န ဒေဝတာနုဘာဝေန၊ အပိစ ခေါ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနေဝ။ ဘဂဝါ ကိရ ဓရမာနောဝ အဓိဋ္ဌာသိ – ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ အနုရာဓပုရဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိဘောဂစေတိယဋ္ဌာနေ မမ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ဟောတူ’’တိ။

‘‘ဧဝံ အစိန္တိယာ ဗုဒ္ဓါ၊ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ အစိန္တိယာ၊

အစိန္တိယေ ပသန္နာနံ၊ ဝိပါကော ဟောတိ အစိန္တိယော’’တိ။ (အပ။ ထေရ ၁။၁။၈၂)၊

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ကိရ ဣမံ ဒီပံ ဓရမာနကာလေပိ တိက္ခတ္တုံ အာဂမာသိ။ ပဌမံ – ယက္ခဒမနတ္ထံ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ ယက္ခေ ဒမေတွာ ‘‘မယိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဣမသ္မိံ ဒီပေ သာသနံ ပတိဋ္ဌဟိဿတီ’’တိ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ရက္ခံ ကရောန္တော တိက္ခတ္တုံ ဒီပံ အာဝိဇ္ဇိ။ ဒုတိယံ – မာတုလဘာဂိနေယျာနံ နာဂရာဇူနံ ဒမနတ္ထာယ ဧကကောဝ အာဂန္တွာ တေ ဒမေတွာ အဂမာသိ။ တတိယံ – ပဉ္စဘိက္ခုသတပရိဝါရော အာဂန္တွာ မဟာစေတိယဋ္ဌာနေ စ ထူပါရာမစေတိယဋ္ဌာနေ စ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ စ မဟိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ မုတိယင်္ဂဏစေတိယဋ္ဌာနေ စ ဒီဃဝါပိစေတိယဋ္ဌာနေ စ ကလျာဏိယစေတိယဋ္ဌာနေ စ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ။ ဣဒမဿ စတုတ္ထံ ဓာတုသရီရေန အာဂမနံ။

ဓာတုသရီရတော ¶ စ ပနဿ နိက္ခန္တဥဒကဖုသိတေဟိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိတလေ န ကောစိ အဖုဋ္ဌောကာသော နာမ အဟောသိ။ ဧဝမဿ တံ ဓာတုသရီရံ ဥဒကဖုသိတေဟိ တမ္ဗပဏ္ဏိတလဿ ပရိဠာဟံ ဝူပသမေတွာ မဟာဇနဿ ပါဋိဟာရိယံ ဒဿေတွာ ဩတရိတွာ ရညော မတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာသိ ¶ ။ ရာဇာ သဖလံ မနုဿပဋိလာဘံ မညမာနော မဟန္တံ သက္ကာရံ ကရိတွာ ဓာတုံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ သဟ ဓာတုပတိဋ္ဌာပနေန မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ တသ္မိဉ္စ ပန ဓာတုပါဋိဟာရိယေ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ ရညော ဘာတာ အဘယော နာမ ရာဇကုမာရော ပုရိသသဟဿေန သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိ။ စေတရဋ္ဌဂါမတော ပဉ္စ ဒါရကသတာနိ ပဗ္ဗဇိံသု၊ တထာ ဒွါရမဏ္ဍလာဒီဟိ ဂါမကေဟိ နိက္ခမိတွာ ပဉ္စပဉ္စ ¶ ဒါရကသတာနိ သဗ္ဗာနိပိ အန္တောနဂရတော စ ဗဟိနဂရတော စ ပဗ္ဗဇိတာနိ တိံသဘိက္ခုသဟဿာနိ အဟေသုံ။ နိဋ္ဌိတေ ပန ထူပသ္မိံ ရာဇာ စ ရာဇဘာတိကာ စ ဒေဝိယော စ ဒေဝနာဂယက္ခာနမ္ပိ ဝိမှယကရံ ပစ္စေကံ ပစ္စေကံ ပူဇံ အကံသု။ နိဋ္ဌိတာယ ပန ဓာတုပူဇာယ ပတိဋ္ဌိတေ ဓာတုဝရေ မဟိန္ဒတ္ထေရော မေဃဝနုယျာနမေဝ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေသိ။

တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ အနုဠာ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ဟုတွာ ရညော အာရောစေသိ။ ရာဇာ တဿာ ဝစနံ သုတွာ ထေရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနုဠာ၊ ဘန္တေ၊ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ ပဗ္ဗာဇေထ န’’န္တိ။ ‘‘န၊ မဟာရာဇ၊ အမှာကံ မာတုဂါမံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ကပ္ပတိ။ ပါဋလိပုတ္တေ ပန မယှံ ဘဂိနီ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ပက္ကောသာပေဟိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန၊ မဟာရာဇ၊ ဒီပေ ပုရိမကာနံ တိဏ္ဏံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ။ အမှာကမ္ပိ ဘဂဝတော သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကေန ဗောဓိနာ ဣဓ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ တထာ သာသနံ ပဟိဏေယျာသိ ယထာ သင်္ဃမိတ္တာ ဗောဓိံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။

‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ အမစ္စေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော အရိဋ္ဌံ နာမ အတ္တနော ဘာဂိနေယျံ အာဟ – ‘‘သက္ခိဿသိ တွံ၊ တာတ၊ ပါဋလိပုတ္တံ ဂန္တွာ မဟာဗောဓိနာ သဒ္ဓိံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ အာနေတု’’န္တိ? ‘‘သက္ခိဿာမိ၊ ဒေဝ၊ သစေ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနိဿသီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ၊ တာတ ¶ ၊ ထေရိံ အာနေတွာ ပဗ္ဗဇာဟီ’’တိ။ သော ရညော စ ထေရဿ စ သာသနံ ဂဟေတွာ ထေရဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန ဧကဒိဝသေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ နာဝံ အဘိရုဟိတွာ သမုဒ္ဒံ အတိက္ကမိတွာ ပါဋလိပုတ္တမေဝ အဂမာသိ။ အနုဠာပိ ခေါ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဒသ သီလာနိ သမာဒိယိတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ နဂရဿ ဧကဒေသေ ဥပဿယံ ကာရာပေတွာ နိဝါသံ ကပ္ပေသိ။ အရိဋ္ဌောပိ တံဒိဝသမေဝ ရညော သာသနံ အပ္ပေသိ၊ ဧဝဉ္စ အဝေါစ – ‘‘ပုတ္တော တေ၊ ဒေဝ၊ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝမာဟ – ‘သဟာယကဿ ကိရ တေ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ ¶ ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ အယျံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ပဟိဏထ၊ အယျာယေဝ စ သဒ္ဓိံ မဟာဗောဓိ’’’န္တိ။ ထေရဿ သာသနံ အာရောစေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘အယျေ၊ တုမှာကံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော မံ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသေသိ၊ ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ¶ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ၊ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ၊ တံ ကိရ အာဂန္တွာ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ။ သာ တာဝဒေဝ တုရိတတုရိတာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ဧဝမာဟ – ‘‘မဟာရာဇ၊ မယှံ ဘာတာ မဟိန္ဒတ္ထေရော ဧဝံ ပဟိဏိ၊ ‘ရညော ကိရ ဘာတု ဇာယာ အနုဠာ နာမ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိတုကာမာ မယှံ အာဂမနံ ဥဒိက္ခတိ’။ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပ’’န္တိ။

ရာဇာ အာဟ – ‘‘အမ္မ၊ ပုတ္တောပိ မေ မဟိန္ဒတ္ထေရော နတ္တာ စ မေ သုမနသာမဏေရော မံ ဆိန္နဟတ္ထံ ဝိယ ကရောန္တာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပံ ¶ ဂတာ။ တဿ မယှံ တေပိ အပဿန္တဿ ဥပ္ပန္နော သောကော တဝ မုခံ ပဿန္တဿ ဝူပသမ္မတိ! အလံ၊ အမ္မ၊ မာ တွံ အဂမာသီ’’တိ။ ‘‘ဘာရိယံ မေ၊ မဟာရာဇ၊ ဘာတု ဝစနံ၊ အနုဠာပိ ခတ္တိယာ ဣတ္ထိသဟဿပရိဝုတာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပုရေက္ခာရာ မံ ပဋိမာနေတိ၊ ဂစ္ဆာမဟံ၊ မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ ကုတော ရညော မဟာဗောဓိ? ရာဇာ ကိရ တတော ပုဗ္ဗေ ဧဝ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ အနာဂတေ သုမနေ လင်္ကာဒီပံ မဟာဗောဓိံ ပေသေတုကာမော၊ ‘‘ကထံ နု ခေါ အသတ္ထဃာတာရဟံ မဟာဗောဓိံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဥပါယံ အပဿန္တော မဟာဒေဝံ နာမ အမစ္စံ ပုစ္ဆိ။ သော အာဟ – ‘‘သန္တိ၊ ဒေဝ၊ ဗဟူ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ’’တိ။ တံ သုတွာ ရာဇာ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဘတ္တံ ပဋိယာဒေတွာ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ သင်္ဃံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ ဘဂဝတော မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပံ နော’’တိ? သင်္ဃော မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ ဘာရံ အကာသိ။

ထေရော ‘‘ဂန္တဗ္ဗံ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပ’’န္တိ ဝတွာ ဘဂဝတော ပဉ္စမဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ ကထေသိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဘဂဝါ ကိရ မဟာပရိနိဗ္ဗာနမဉ္စေ နိပန္နော လင်္ကာဒီပေ မဟာဗောဓိပတိဋ္ဌာပနတ္ထာယ ‘‘အသောကမဟာရာဇာ မဟာဗောဓိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂမိဿတိ၊ တဒါ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ သယမေဝ ဆိဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒမေကမဓိဋ္ဌာနံ။

တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနကာလေ စ ‘‘မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ဒုတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘သတ္တမေ ¶ ¶ ဒိဝသေ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘတော ဩရုယှ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟန္တော ပတ္တေဟိ စ ဖလေဟိ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ တတိယမဓိဋ္ဌာနံ။

‘‘ထူပါရာမေ ဒက္ခိဏက္ခကဓာတု စေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနဒိဝသေ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ စတုတ္ထံ အဓိဋ္ဌာနံ။

လင်္ကာဒီပမှိယေဝ မေ ဒေါဏမတ္တာ ဓာတုယော မဟာစေတိယမှိ ပတိဋ္ဌာနကာလေ ¶ ဗုဒ္ဓဝေသံ ဂဟေတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကရောန္တူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ – ဣဒံ ပဉ္စမံ အဓိဋ္ဌာနန္တိ။

ရာဇာ ဣမာနိ ပဉ္စ မဟာအဓိဋ္ဌာနာနိ သုတွာ ပသန္နစိတ္တော ပါဋလိပုတ္တတော ယာဝ မဟာဗောဓိ တာဝ မဂ္ဂံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟတ္ထာယ ဗဟုံ သုဝဏ္ဏံ နီဟရာပေသိ။ တာဝဒေဝ စ ရညော စိတ္တံ ဉတွာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တော ကမ္မာရဝဏ္ဏံ နိမ္မိနိတွာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ ရာဇာ တံ ဒိသွာ ‘‘တာတ၊ ဣမံ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ ကဋာဟံ ကရောဟီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ပမာဏံ၊ ဒေဝ၊ ဇာနာထာ’’တိ? ‘‘တွမေဝ၊ တာတ၊ ဉတွာ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဒေဝ၊ ကရိဿာမီ’’တိ သုဝဏ္ဏံ ဂဟေတွာ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဟတ္ထေန ပရိမဇ္ဇိတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ နိမ္မိနိ နဝဟတ္ထပရိက္ခေပံ ပဉ္စဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ တိဟတ္ထဝိက္ခမ္ဘံ အဋ္ဌင်္ဂုလဗဟလံ ဟတ္ထိသောဏ္ဍပ္ပမာဏမုခဝဋ္ဋိံ။ အထ ရာဇာ သတ္တယောဇနာယာမာယ တိယောဇနဝိတ္ထာရာယ မဟတိယာ သေနာယ ပါဋလိပုတ္တတော နိက္ခမိတွာ အရိယသင်္ဃမာဒါယ မဟာဗောဓိသမီပံ အဂမာသိ။ သေနာ သမုဿိတဓဇပဋာကံ နာနာရတနဝိစိတ္တံ အနေကာလင်္ကာရပအမဏ္ဍိတံ နာနာဝိဓကုသုမသမာကိဏ္ဏံ အနေကတူရိယသင်္ဃုဋ္ဌံ မဟာဗောဓိံ ပရိက္ခိပိ။ ရာဇာ သဟဿမတ္တေ ဂဏပါမောက္ခေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ပတ္တာဘိသေကာနံ ရာဇူနံ သဟဿေန အတ္တာနဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ပရိဝါရာပေတွာ မဟာဗောဓိမူလေ ဌတွာ မဟာဗောဓိံ ဥလ္လောကေသိ။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓဉ္စ ဒက္ခိဏမဟာသာခါယ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏပ္ပဒေသဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ အဒဿနံ အဂမာသိ။

ရာဇာ တံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ ဥပ္ပန္နပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ တုဋ္ဌော မဟာဗောဓိံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေမီ’’တိ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ ဝတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ¶ ပုပ္ဖဂန္ဓာဒီဟိ ပူဇေတွာ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ အဋ္ဌသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ¶ ဌတွာ သစ္စဝစနကိရိယာယ ဗောဓိံ ဂဏှိတုကာမော ဘူမိတော ယာဝ မဟာဗောဓိဿ ဒက္ခိဏသာခါ တာဝ ဥစ္စံ ကတွာ ဌပိတဿ သဗ္ဗရတနမယပီဌဿ ဥပရိ သုဝဏ္ဏကဋာဟံ ဌပါပေတွာ ရတနပီဌံ အာရုယှ သုဝဏ္ဏတုလိကံ ဂဟေတွာ မနောသိလာယ လေခံ ကတွာ ‘‘ယဒိ မဟာဗောဓိနာ လင်္ကာဒီပေ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ယဒိ စာဟံ ဗုဒ္ဓသာသနေ နိဗ္ဗေမတိကော ဘဝေယျံ၊ မဟာဗောဓိ ¶ သယမေဝ ဣမသ္မိံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ဩရုယှ ပတိဋ္ဌာတူ’’တိ သစ္စဝစနကိရိယမကာသိ။ သဟ သစ္စကိရိယာယ ဗောဓိသာခါ မနောသိလာယ ပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနေ ဆိဇ္ဇိတွာ ဂန္ဓကလလပူရဿ သုဝဏ္ဏကဋာဟဿ ဥပရိ အဋ္ဌာသိ။ တဿ ဥဗ္ဗေဓေန ဒသဟတ္ထော ခန္ဓော ဟောတိ စတုဟတ္ထာ ပဉ္စ မဟာသာခါ ပဉ္စဟိယေဝ ဖလေဟိ ပဋိမဏ္ဍိတာ၊ ခုဒ္ဒကသာခါနံ ပန သဟဿံ။ အထ ရာဇာ မူလလေခါယ ဥပရိ တိဝင်္ဂုလပ္ပဒေသေ အညံ လေခံ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တတော တာဝဒေဝ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ ဒသ မဟာမူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပုန ဥပရူပရိ တိဝင်္ဂုလေ တိဝင်္ဂုလေ အညာ နဝ လေခါ ပရိစ္ဆိန္ဒိ။ တာဟိပိ ဒသ ဒသ ပုပ္ဖုဠကာ ဟုတွာ နဝုတိ မူလာနိ နိက္ခမိံသု။ ပဌမကာ ဒသ မဟာမူလာ စတုရင်္ဂုလမတ္တံ နိက္ခန္တာ။ ဣတရေပိ ဂဝက္ခဇာလသဒိသံ အနုသိဗ္ဗန္တာ နိက္ခန္တာ။ ဧတ္တကံ ပါဋိဟာရိယံ ရာဇာ ရတနပီဌမတ္ထကေ ဌိတောယေဝ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ မဟာနာဒံ နဒိ။ အနေကာနိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သာဓုကာရမကံသု။ သကလရာဇသေနာ ဥန္နာဒိနီ အဟောသိ။ စေလုက္ခေပသတသဟဿာနိ ပဝတ္တယိံသု။ ဘူမဋ္ဌကဒေဝေ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ ဗြဟ္မကာယိကာ ဒေဝါ ¶ တာဝ သာဓုကာရံ ပဝတ္တယိံသု။ ရညော ဣမံ ပါဋိဟာရိယံ ပဿန္တဿ ပီတိယာ နိရန္တရံ ဖုဋသရီရဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဌိတဿေဝ မဟာဗောဓိ မူလသတေန သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဒသ မဟာမူလာနိ သုဝဏ္ဏကဋာဟတလံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ အဝသေသာနိ နဝုတိ ခုဒ္ဒကမူလာနိ အနုပုဗ္ဗေန ဝဍ္ဎနကာနိ ဟုတွာ ဂန္ဓကလလေ ဩရုယှ ဌိတာနိ။

ဧဝံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတမတ္တေ မဟာဗောဓိမှိ မဟာပထဝီ စလိ။ အာကာသေ ဒေဝဒုန္ဒုဘိယော ဖလိံသု။ ပဗ္ဗတာနံ နစ္စေဟိ ဒေဝါနံ သာဓုကာရေဟိ ယက္ခာနံ ဟိင်္ကာရေဟိ အသုရာနံ ထုတိဇပ္ပေဟိ ဗြဟ္မာနံ အပ္ဖောဋနေဟိ မေဃာနံ ဂဇ္ဇိတေဟိ စတုပ္ပဒါနံ ရဝေဟိ ပက္ခီနံ ရုတေဟိ သဗ္ဗတာဠာဝစရာနံ ¶ သကသကပဋိဘာနေဟိ ပထဝီတလတော ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ တာဝ ဧကကောလာဟလံ ဧကနိန္နာဒံ အဟောသိ။ ပဉ္စသု သာခါသု ဖလတော ဖလတော ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော နိက္ခမိတွာ သကလစက္ကဝါဠံ ရတနဂေါပါနသီဝိနဒ္ဓံ ဝိယ ကုရုမာနာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိံသု။ တံ ခဏတော စ ပန ပဘုတိ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိ ဟိမဝလာဟကဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ န ကောစိ မဟာဗောဓိံ ပဿတိ။ ရာဇာ ရတနပီဌတော ဩရုယှ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိပူဇံ ကာရေသိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သဗ္ဗဒိသာဟိ ဟိမာ စ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော စ အာဝတ္တိတွာ မဟာဗောဓိမေဝ ပဝိသိံသု။ ဝိဂတဟိမဝလာဟကေ ဝိပ္ပသန္နေ စက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ မဟာဗောဓိ ပရိပုဏ္ဏခန္ဓသာခါပသာခေါ ¶ ပဉ္စဖလပဋိမဏ္ဍိတော သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတောဝ ပညာယိတ္ထ။ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဒိသွာ တေဟိ ပါဋိဟာရိယေဟိ သဉ္ဇာတပီတိပါမောဇ္ဇော ‘‘သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန တရုဏမဟာဗောဓိံ ပူဇေဿာမီ’’တိ အဘိသေကံ ဒတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနေယေဝ အဋ္ဌာသိ။

မဟာဗောဓိ ¶ ပုဗ္ဗကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ သာယနှသမယေ ပဌမံ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌဟိ။ တတော ဟိမဂဗ္ဘသတ္တာဟံ အဘိသေကသတ္တာဟဉ္စ ဝီတိနာမေတွာ ကာဠပက္ခဿ ဥပေါသထဒိဝသေ ရာဇာ ဧကဒိဝသေနေဝ ပါဋလိပုတ္တံ ပဝိသိတွာ ကတ္တိကဇုဏှပက္ခဿ ပါဋိပဒဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ ပါစီနမဟာသာလမူလေ ဌပေသိ။ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ ပတိဋ္ဌိတဒိဝသတော သတ္တရသမေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိဿ အဘိနဝင်္ကုရာ ပါတုရဟေသုံ။ တေ ဒိသွာပိ ပသန္နော ရာဇာ ပုန မဟာဗောဓိံ ရဇ္ဇေန ပူဇေန္တော သကလဇမ္ဗုဒီပါဘိသေကမဒါသိ။ တဒါ သုမနသာမဏေရော ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေ ဓာတုဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဂတော မဟာဗောဓိဿ ကတ္တိကဆဏပူဇံ အဒ္ဒသ။ ဧဝံ မဟာဗောဓိမဏ္ဍတော အာနေတွာ ပါဋလိပုတ္တေ ဌပိတံ မဟာဗောဓိံ သန္ဓာယ အာဟ – ‘‘တေန ဟိ၊ အမ္မ၊ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီ’’တိ။ သာ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။

ရာဇာ မဟာဗောဓိရက္ခဏတ္ထာယ အဋ္ဌာရသ ဒေဝတာကုလာနိ၊ အဋ္ဌ အမစ္စကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဗြာဟ္မဏကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ကုဋုမ္ဗိယကုလာနိ၊ အဋ္ဌ ဂေါပကကုလာနိ၊ အဋ္ဌ တရစ္ဆကုလာနိ၊ အဋ္ဌ စ ကာလိင်္ဂကုလာနိ ဒတွာ ဥဒကသိဉ္စနတ္ထာယ စ အဋ္ဌ သုဝဏ္ဏဃဋေ၊ အဋ္ဌ စ ရဇတဃဋေ ဒတွာ ဣမိနာ ပရိဝါရေန မဟာဗောဓိံ ¶ ဂင်္ဂါယ နာဝံ ¶ အာရောပေတွာ သယမ္ပိ နဂရတော နိက္ခမိတွာ ဝိဇ္ဈာဋဝိံ သမတိက္ကမ္မ အနုပုဗ္ဗေန သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ တာမလိတ္တိံ အနုပ္ပတ္တော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ဒေဝနာဂမနုဿာ ဥဠာရံ မဟာဗောဓိပူဇံ အကံသု။ ရာဇာပိ သမုဒ္ဒတီရေ သတ္တ ဒိဝသာနိ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ သကလဇမ္ဗုဒီပမဟာရဇ္ဇံ အဒါသိ။ ဣဒမဿ တတိယံ ဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇသမ္ပဒါနံ ဟောတိ။

ဧဝံ မဟာရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသေ အသောကော ဓမ္မရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိမ္ပိ သပရိဝါရံ နာဝံ အာရောပေတွာ အရိဋ္ဌံ အမစ္စံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ၊ တာတ၊ မဟာဗောဓိံ တိက္ခတ္တုံ သကလဇမ္ဗုဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေတွာ ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ မမ သဟာယကဿ ပေသေသိံ၊ သောပိ ဧဝမေဝ မဟာဗောဓိံ ပူဇေတူ’’တိ။ ဧဝံ သဟာယကဿ သာသနံ ဒတွာ ‘‘ဂစ္ဆတိ ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလံ ဝိမုဉ္စန္တော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ဝန္ဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ အဿူနိ ပဝတ္တယမာနော အဋ္ဌာသိ။ သာပိ ခေါ မဟာဗောဓိသမာရူဠှာ နာဝါ ပဿတော ပဿတော မဟာရာဇဿ မဟာသမုဒ္ဒတလံ ပက္ခန္တာ။ မဟာသမုဒ္ဒေပိ သမန္တာ ယောဇနံ ဝီစိယော ဝူပသန္တာ၊ ပဉ္စ ဝဏ္ဏာနိ ပဒုမာနိ ပုပ္ဖိတာနိ၊ အန္တလိက္ခေ ဒိဗ္ဗာနိ တူရိယာနိ ပဝဇ္ဇိံသု၊ အာကာသေ ဇလဇထလဇရုက္ခာဒိသန္နိဿိတာဟိ ဒေဝတာဟိ ပဝတ္တိတာ အတိဝိယ ဥဠာရာ ပူဇာ အဟောသိ။ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီပိ သုပဏ္ဏရူပေန မဟာသမုဒ္ဒေ နာဂကုလာနိ သန္တာသေသိ။ တေ စ ဥတြသ္တရူပါ နာဂါ အာဂန္တွာ တံ ဝိဘူတိံ ပဿိတွာ ထေရိံ ယာစိတွာ မဟာဗောဓိံ နာဂဘဝနံ အတိဟရိတွာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ¶ နာဂရဇ္ဇေန ¶ ပူဇေတွာ ပုန နာဝါယံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ တံဒိဝသမေဝ နာဝါ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ အဂမာသိ။ အသောကမဟာရာဇာပိ မဟာဗောဓိဝိယောဂဒုက္ခိတော ကန္ဒိတွာ ရောဒိတွာ ယာဝ ဒဿနဝိသယံ ဩလောကေတွာ ပဋိနိဝတ္တိ။

ဒေဝါနမ္ပိယတိဿော မဟာရာဇာပိ ခေါ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန မာဂသိရမာသဿ ပဌမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဘုတိ ဥတ္တရဒွါရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ တာဝ မဂ္ဂံ သောဓာပေတွာ အလင်္ကာရာပေတွာ နဂရတော နိက္ခမနဒိဝသေ ဥတ္တရဒွါရသမီပေ သမုဒ္ဒသာလဝတ္ထုသ္မိံ ဌိတောယေဝ တာယ ဝိဘူတိယာ မဟာသမုဒ္ဒေ အာဂစ္ဆန္တံယေဝ မဟာဗောဓိံ ထေရဿ ¶ အာနုဘာဝေန ဒိသွာ တုဋ္ဌမာနသော နိက္ခမိတွာ သဗ္ဗံ မဂ္ဂံ ပဉ္စဝဏ္ဏေဟိ ပုပ္ဖေဟိ ဩကိရာပေန္တော အန္တရန္တရေ ပုပ္ဖအဂ္ဃိယာနိ ဌပေန္တော ဧကာဟေနေဝ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနံ ဂန္တွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရပရိဝုတော ပုပ္ဖဓူမဂန္ဓဝါသာဒီဟိ ပူဇယမာနော ဂလပ္ပမာဏံ ဥဒကံ ဩရုယှ ‘‘အာဂတော ဝတရေ၊ ဒသဗလဿ သရသရံသိဇာလဝိဿဇ္ဇနကော မဟာဗောဓိရုက္ခော’’တိ ပသန္နစိတ္တော မဟာဗောဓိံ ဥက္ခိပိတွာ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ မဟာဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတေဟိ သောဠသဟိ ဇာတိသမ္ပန္နကုလေဟိ သဒ္ဓိံ သမုဒ္ဒတော ပစ္စုတ္တရိတွာ သမုဒ္ဒတီရေ မဟာဗောဓိံ ဌပေတွာ တီဏိ ဒိဝသာနိ သကလတမ္ဗပဏ္ဏိဒီပရဇ္ဇေန ပူဇေသိ၊ သောဠသန္နံ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနံ ရဇ္ဇံ ဝိစာရေသိ။ အထ စတုတ္ထေ ဒိဝသေ မဟာဗောဓိံ အာဒါယ ဥဠာရံ ပူဇံ ကုရုမာနော အနုပုဗ္ဗေန အနုရာဓပုရံ သမ္ပတ္တော။ အနုရာဓပုရေပိ မဟာသက္ကာရံ ကတွာ စာတုဒ္ဒသီဒိဝသေ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ မဟာဗောဓိံ ဥတ္တရဒွါရေန ပဝေသေတွာ နဂရမဇ္ဈေန အတိဟရန္တော ¶ ဒက္ခိဏဒွါရေန နိက္ခမိတွာ ဒက္ခိဏဒွါရတော ပဉ္စဓနုသတိကေ ဌာနေ ယတ္ထ အမှာကံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ နိရောဓသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ နိသီဒိ၊ ပုရိမကာ စ တယော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ နိသီဒိံသု၊ ယတ္ထ ကကုသန္ဓဿ ဘဂဝတော မဟာသိရီသဗောဓိ၊ ကောနာဂမနဿ ဘဂဝတော ဥဒုမ္ဗရဗောဓိ၊ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ စ နိဂြောဓဗောဓိ ပတိဋ္ဌာသိ၊ တသ္မိံ မဟာမေဃဝနုယျာနဿ တိလကဘူတေ သုမနသာမဏေရဿ ဝစနေန ပဌမမေဝ ကတဘူမိပရိကမ္မေ ရာဇဝတ္ထုဒွါရကောဋ္ဌကဋ္ဌာနေ မဟာဗောဓိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။

ကထံ? တာနိ ကိရ ဗောဓိံ ပရိဝါရေတွာ အာဂတာနိ သောဠသ ဇာတိသမ္ပန္နကုလာနိ ရာဇဝေသံ ဂဏှိံသု။ ရာဇာ ဒေါဝါရိကဝေသံ ဂဏှိ။ သောဠသ ကုလာနိ မဟာဗောဓိံ ဂဟေတွာ ဩရောပယိံသု။ မဟာဗောဓိ တေသံ ဟတ္ထတော မုတ္တသမနန္တရမေဝ အသီတိဟတ္ထပ္ပမာဏံ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော မုဉ္စိ။ ရံသိယော သကလဒီပံ ပတ္ထရိတွာ ဥပရိ ဗြဟ္မလောကံ အာဟစ္စ အဋ္ဌံသု။ မဟာဗောဓိပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ သဉ္ဇာတပ္ပသာဒါနိ ဒသပုရိသသဟဿာနိ အနုပုဗ္ဗဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပတွာ ပဗ္ဗဇိံသု။ ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမာ မဟာဗောဓိ အန္တလိက္ခေ အဋ္ဌာသိ။ အတ္ထင်္ဂမိတေ ပန ¶ သူရိယေ ရောဟိဏိနက္ခတ္တေန ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌာသိ။ သဟ ဗောဓိပတိဋ္ဌာနာ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိ။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ စ ပန မဟာဗောဓိ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဟိမဂဗ္ဘေ သန္နိသီဒိ။ လောကဿ အဒဿနံ အဂမာသိ။ သတ္တမေ ¶ ဒိဝသေ ဝိဂတဝလာဟကံ နဘံ အဟောသိ။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော ဇလန္တာ ဝိပ္ဖုရန္တာ နိစ္ဆရိံသု။ မဟာဗောဓိဿ ခန္ဓော စ သာခါယော စ ပတ္တာနိ ¶ စ ပဉ္စ ဖလာနိ စ ဒဿိံသု။ မဟိန္ဒတ္ထေရော စ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရီ စ ရာဇာ စ သပရိဝါရာ မဟာဗောဓိဋ္ဌာနမေဝ အဂမံသု။ ယေဘုယျေန စ သဗ္ဗေ ဒီပဝါသိနော သန္နိပတိံသု။ တေသံ ပဿန္တာနံယေဝ ဥတ္တရသာခတော ဧကံ ဖလံ ပစ္စိတွာ သာခတော မုစ္စိ။ ထေရော ဟတ္ထံ ဥပနာမေသိ။ ဖလံ ထေရဿ ဟတ္ထေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တံ ထေရော ‘‘ရောပယ၊ မဟာရာဇာ’’တိ ရညော အဒါသိ။ ရာဇာ ဂဟေတွာ သုဝဏ္ဏကဋာဟေ မဓုရပံသုံ အာကိရိတွာ ဂန္ဓကလလံ ပူရေတွာ ရောပေတွာ မဟာဗောဓိအာသန္နဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံယေဝ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခာ ဥဋ္ဌဟိံသု။ ရာဇာ တံ အစ္ဆရိယံ ဒိသွာ အဋ္ဌ တရုဏဗောဓိရုက္ခေ သေတစ္ဆတ္တေန ပူဇေတွာ အဘိသေကံ အဒါသိ။ တတော ဧကံ ဗောဓိရုက္ခံ အာဂမနကာလေ မဟာဗောဓိနာ ပဌမပတိဋ္ဌိတောကာသေ ဇမ္ဗုကောလပဋ္ဋနေ ရောပယိံသု၊ ဧကံ တဝက္ကဗြာဟ္မဏဿ ဂါမဒွါရေ၊ ဧကံ ထူပါရာမေ၊ ဧကံ ဣဿရနိမ္မာနဝိဟာရေ၊ ဧကံ ပဌမစေတိယဋ္ဌာနေ၊ ဧကံ စေတိယပဗ္ဗတေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိ ကာဇရဂါမေ၊ ဧကံ ရောဟဏဇနပဒမှိယေဝ စန္ဒနဂါမေ။ ဣတရေသံ စတုန္နံ ဖလာနံ ဗီဇေဟိ ဇာတေ ဒွတ္တိံသ ဗောဓိတရုဏေ ယောဇနိယအာရာမေသု ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

ဧဝံ ပုတ္တနတ္တုပရမ္ပရာယ သမန္တာ ဒီပဝါသီနံ ဟိတာယ သုခါယ ပတိဋ္ဌိတေ ဒသဗလဿ ဓမ္မဓဇဘူတေ မဟာဗောဓိမှိ ¶ အနုဠာ ဒေဝီ ပဉ္စဟိ ကညာသတေဟိ ပဉ္စဟိ စ အန္တေပုရိကာသတေဟီတိ မာတုဂါမသဟဿေန သဒ္ဓိံ သင်္ဃမိတ္တတ္ထေရိယာ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရာ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ အရိဋ္ဌောပိ ခေါ ရညော ဘာဂိနေယျော ပဉ္စဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ နစိရဿေဝ သပရိဝါရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။

အထေကဒိဝသံ ရာဇာ မဟာဗောဓိံ ဝန္ဒိတွာ ထေရေန သဒ္ဓိံ ထူပါရာမံ ဂစ္ဆတိ။ တဿ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တဿ ပုရိသာ ပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ ရာဇာ ထေရဿ ပုပ္ဖာနိ အဒါသိ။ ထေရော ပုပ္ဖေဟိ လောဟပါသာဒဋ္ဌာနံ ပူဇေသိ။ ပုပ္ဖေသု ဘူမိယံ ပတိတမတ္တေသု မဟာဘူမိစာလော အဟောသိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ဘူမိ စလိတာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ဥပေါသထာဂါရံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ ¶ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော အမ္ဗင်္ဂဏဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နံ အတိမဓုရရသံ ဧကံ အမ္ဗပက္ကံ အာဟရီယိတ္ထ။ ရာဇာ တံ ထေရဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ အဒါသိ။ ထေရော တတ္ထေဝ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ‘‘ဣဒံ ဧတ္ထေဝ ရောပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တံ အမ္ဗဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ တတ္ထေဝ ရောပေတွာ ဥဒကံ အာသိဉ္စိ။ သဟ အမ္ဗဗီဇရောပနေန ပထဝီ အကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ သင်္ဃဿ အနာဂတေ ‘အမ္ဗင်္ဂဏံ’ နာမ သန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။

ရာဇာ တတ္ထ အဋ္ဌ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော ဩကိရိတွာ ဝန္ဒိတွာ ပုန ထေရေန သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပတ္တော။ တတ္ထဿ ပုရိသာ စမ္ပကပုပ္ဖာနိ အဘိဟရိံသု။ တာနိ ရာဇာ ထေရဿ အဒါသိ။ ထေရော မဟာစေတိယဋ္ဌာနံ ပုပ္ဖေဟိ ပူဇေတွာ ဝန္ဒိ။ တာဝဒေဝ မဟာပထဝီ သင်္ကမ္ပိ။ ရာဇာ ‘‘ကသ္မာ၊ ဘန္တေ၊ ပထဝီ ကမ္ပိတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ၊ မဟာရာဇ၊ ဩကာသေ အနာဂတေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အသဒိသော မဟာထူပေါ ဘဝိဿတိ၊ တဿေတံ ¶ ပုဗ္ဗနိမိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘အဟမေဝ ကရောမိ၊ ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘အလံ၊ မဟာရာဇ၊ တုမှာကံ အညံ ဗဟုကမ္မံ အတ္ထိ၊ တုမှာကံ ပန နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ကာရေဿတီ’’တိ။ အထ ရာဇာ ‘‘သစေ၊ ဘန္တေ၊ မယှံ နတ္တာ ကရိဿတိ၊ ကတံယေဝ မယာ’’တိ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပါသာဏတ္ထမ္ဘံ အာဟရာပေတွာ ‘‘ဒေဝါနမ္ပိယတိဿဿ ရညော နတ္တာ ဒုဋ္ဌဂါမဏီ အဘယော နာမ ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ထူပံ ကရောတူ’’တိ အက္ခရာနိ လိခါပေတွာ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဝန္ဒိတွာ ထေရံ ပုစ္ဆိ – ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ နု ခေါ၊ ဘန္တေ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ သာသန’’န္တိ? ‘‘ပတိဋ္ဌိတံ၊ မဟာရာဇ၊ သာသနံ၊ မူလာနိ ပနဿ န တာဝ ဩတရန္တီ’’တိ။ ‘‘ကဒါ ပန၊ ဘန္တေ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ? ‘‘ယဒါ၊ မဟာရာဇ၊ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပကာနံ မာတာပိတူနံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဇာတော ဒါရကော တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ပဗ္ဗဇိတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိယေဝ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဟေတွာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဝါစေဿတိ၊ တဒါ သာသနဿ မူလာနိ ဩတိဏ္ဏာနိ နာမ ဘဝိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ပန၊ ဘန္တေ၊ ဧဒိသော ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ၊ မဟာရာဇ၊ မဟာအရိဋ္ဌော ဘိက္ခု ပဋိဗလော ဧတသ္မိံ ကမ္မေ’’တိ။ ‘‘မယာ ဧတ္ထ၊ ဘန္တေ၊ ကိံ ကတ္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘မဏ္ဍပံ၊ မဟာရာဇ၊ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ’’တိ ရာဇာ မေဃဝဏ္ဏာဘယဿ အမစ္စဿ ပရိဝေဏဋ္ဌာနေ မဟာသင်္ဂီတိကာလေ အဇာတသတ္တုမဟာရာဇေန ကတမဏ္ဍပပ္ပကာရံ ရာဇာနုဘာဝေန မဏ္ဍပံ ကာရေတွာ သဗ္ဗတာဠာဝစရေ သကသကသိပ္ပေသု ပယောဇေတွာ ‘‘သာသနဿ မူလာနိ ဩတရန္တာနိ ¶ ပဿိဿာမီ’’တိ အနေကပုရိသသဟဿပရိဝုတော ထူပါရာမံ အနုပ္ပတ္တော။

တေန ခေါ ပန သမယေန ထူပါရာမေ အဋ္ဌသဋ္ဌိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ သန္နိပတိံသု။ မဟာမဟိန္ဒတ္ထေရဿ အာသနံ ဒက္ခိဏာဘိမုခံ ¶ ပညတ္တံ ဟောတိ။ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနံ ဥတ္တရာဘိမုခံ ပညတ္တံ ဟောတိ။ အထ ခေါ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟိန္ဒတ္ထေရေန အဇ္ဈိဋ္ဌော အတ္တနော အနုရူပေန ပတ္တာနုက္ကမေန ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ။ မဟိန္ဒတ္ထေရပမုခါ အဋ္ဌသဋ္ဌိ မဟာထေရာ ဓမ္မာသနံ ပရိဝါရေတွာ ¶ နိသီဒိံသု။ ရညောပိ ကနိဋ္ဌဘာတာ မတ္တာဘယတ္ထေရော နာမ ‘‘ဓုရဂ္ဂါဟော ဟုတွာ ဝိနယံ ဥဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ ဓမ္မာသနမေဝ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိ။ အဝသေသာပိ ဘိက္ခူ သရာဇိကာ စ ပရိသာ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တာသနေ နိသီဒိံသု။

အထာယသ္မာ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရော တေန သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေရဉ္ဇာယံ ဝိဟရတိ နဠေရုပုစိမန္ဒမူလေတိ ဝိနယနိဒါနံ အဘာသိ။ ဘာသိတေ စ ပနာယသ္မတာ အရိဋ္ဌတ္ထေရေန ဝိနယနိဒါနေ အာကာသံ မဟာဝိရဝံ ရဝိ။ အကာလဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆရိံသု။ ဒေဝတာ သာဓုကာရံ အဒံသု။ မဟာပထဝီ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ သင်္ကမ္ပိ။ ဧဝံ အနေကေသု ပါဋိဟာရိယေသု ဝတ္တမာနေသု အာယသ္မာ အရိဋ္ဌတ္ထေရော မဟာမဟိန္ဒပမုခေဟိ အဋ္ဌသဋ္ဌိယာ ပစ္စေကဂဏီဟိ ခီဏာသဝမဟာထေရေဟိ တဒညေဟိ စ အဋ္ဌသဋ္ဌိဘိက္ခုသဟဿေဟိ ပရိဝုတော ပဌမကတ္တိကပဝါရဏာဒိဝသေ ထူပါရာမဝိဟာရမဇ္ဈေ သတ္ထု ကရုဏာဂုဏဒီပကံ ဘဂဝတော အနုသိဋ္ဌိကရာနံ ကာယကမ္မဝစီကမ္မဝိပ္ဖန္ဒိတဝိနယနံ ဝိနယပိဋကံ ပကာသေသိ။ ပကာသေတွာ စ ယာဝတာယုကံ တိဋ္ဌမာနော ဗဟူနံ ဝါစေတွာ ဗဟူနံ ဟဒယေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ တေပိ ခေါ မဟာမဟိန္ဒပ္ပမုခါ တသ္မိံ သမာဂမေ –

‘‘အဋ္ဌသဋ္ဌိ ¶ မဟာထေရာ၊ ဓုရဂ္ဂါဟာ သမာဂတာ၊

ပစ္စေကဂဏိနော သဗ္ဗေ၊ ဓမ္မရာဇဿ သာဝကာ။

‘‘ခီဏာသဝါ ဝသိပ္ပတ္တာ၊ တေဝိဇ္ဇာ ဣဒ္ဓိကောဝိဒါ၊

ဥတ္တမတ္ထမဘိညာယ၊ အနုသာသိံသု ရာဇိနော။

‘‘အာလောကံ ဒဿယိတွာန၊ ဩဘာသေတွာ မဟိံ ဣမံ၊

ဇလိတွာ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာဝ၊ နိဗ္ဗာယိံသု မဟေသယော’’။

တေသံ ¶ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အညေပိ တေသံ ထေရာနံ အန္တေဝါသိကာ တိဿဒတ္တကာဠသုမန-ဒီဃသုမနာဒယော စ မဟာအရိဋ္ဌတ္ထေရဿ အန္တေဝါသိကာ၊ အန္တေဝါသိကာနံ အန္တေဝါသိကာ စာတိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ အာစရိယပရမ္ပရာ ဣမံ ဝိနယပိဋကံ ယာဝဇ္ဇတနာ အာနေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ –

‘‘တတိယသင်္ဂဟတော ပန ဥဒ္ဓံ ဣမံ ဒီပံ မဟိန္ဒာဒီဟိ အာဘတံ၊ မဟိန္ဒတော ဥဂ္ဂဟေတွာ ကဉ္စိ ¶ ကာလံ အရိဋ္ဌတ္ထေရာဒီဟိ အာဘတံ၊ တတော ယာဝဇ္ဇတနာ တေသံယေဝ အန္တေဝါသိကပရမ္ပရဘူတာယ အာစရိယပရမ္ပရာယ အာဘတ’’န္တိ။

ကတ္ထ ပတိဋ္ဌိတန္တိ? ယေသံ ပါဠိတော စ အတ္ထတော စ အနူနံ ဝတ္တတိ၊ မဏိဃဋေ ပက္ခိတ္တတေလမိဝ ဤသကမ္ပိ န ပဂ္ဃရတိ၊ ဧဝရူပေသု အဓိမတ္တသတိ-ဂတိ-ဓိတိ-မန္တေသု လဇ္ဇီသု ကုက္ကုစ္စကေသု သိက္ခာကာမေသု ပုဂ္ဂလေသု ပတိဋ္ဌိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ဝိနယပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသံ သလ္လက္ခေတွာ သိက္ခာကာမေန ဘိက္ခုနာ ဝိနယော ပရိယာပုဏိတဗ္ဗော။

တတြာယံ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာနိသံသော – ဝိနယပရိယတ္တိကုသလော ဟိ ပုဂ္ဂလော သာသနေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓါနံ ကုလပုတ္တာနံ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယော ဟောတိ၊ တဒါယတ္တာ ဟိ နေသံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဥပသမ္ပဒါ ဝတ္တာနုဝတ္တပဋိပတ္တိ အာစာရဂေါစရကုသလတာ။ အပိ စဿ ဝိနယပရိယတ္တိံ နိဿာယ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော၊ ကုက္ကုစ္စပကတာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသရဏံ ဟောတိ၊ ဝိသာရဒေါ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဝေါဟရတိ၊ ပစ္စတ္ထိကေ သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှာတိ၊ သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ¶ ပဋိပန္နော ဟောတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ပဉ္စိမေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာနိသံသာ ဝိနယဓရေ ပုဂ္ဂလေ၊ အတ္တနော သီလက္ခန္ဓော သုဂုတ္တော ဟောတိ သုရက္ခိတော…ပေ… သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိယာ ပဋိပန္နော ဟောတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၅)။

ယေ စာပိ သံဝရမူလကာ ကုသလာ ဓမ္မာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ဝိနယဓရော ပုဂ္ဂလော တေသံ ဒါယာဒေါ၊ ဝိနယမူလကတ္တာ တေသံ ဓမ္မာနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ဝိနယော သံဝရတ္ထာယ၊ သံဝရော အဝိပ္ပဋိသာရတ္ထာယ၊ အဝိပ္ပဋိသာရော ပါမောဇ္ဇတ္ထာယ၊ ပါမောဇ္ဇံ ပီတတ္ထာယ၊ ပီတိ ပဿဒ္ဓတ္ထာယ၊ ပဿဒ္ဓိ သုခတ္ထာယ၊ သုခံ သမာဓတ္ထာယ၊ သမာဓိ ယထာဘူတဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ နိဗ္ဗိဒတ္ထာယ၊ နိဗ္ဗိဒါ ဝိရာဂတ္ထာယ၊ ဝိရာဂေါ ဝိမုတ္တတ္ထာယ ¶ ၊ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတ္ထာယ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ။ ဧတဒတ္ထာ ကထာ၊ ဧတဒတ္ထာ မန္တနာ၊ ဧတဒတ္ထာ ဥပနိသာ၊ ဧတဒတ္ထံ သောတာဝဓာနံ – ယဒိဒံ အနုပါဒါစိတ္တဿ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပရိ။ ၃၆၆)။ တသ္မာ ဝိနယပရိယတ္တိယာ အာယောဂေါ ကရဏီယောတိ။

ဧတ္တာဝတာ စ ယာ သာ ဝိနယသံဝဏ္ဏနတ္ထံ မာတိကာ ဌပိတာ တတ္ထ –

‘‘ဝုတ္တံ ယေန ယဒါ ယသ္မာ၊ ဓာရိတံ ယေန စာဘတံ၊

ယတ္ထပ္ပတိဋ္ဌိတံ စေတမေတံ၊ ဝတွာ ဝိဓိံ တတော’’တိ။

ဣမိဿာ တာဝ ဂါထာယ အတ္ထော ပကာသိတော ဝိနယဿ စ ဗာဟိရနိဒါနဝဏ္ဏနာ ယထာဓိပ္ပာယံ သံဝဏ္ဏိတာ ဟောတီတိ။