📜

၄။ နိဿဂ္ဂိယကဏ္ဍံ

၁။ စီဝရဝဂ္ဂေါ

၁။ ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

တိံသ ¶ ¶ နိဿဂ္ဂိယာ ဓမ္မာ၊ ယေ ဝုတ္တာ သမိတာဝိနာ၊

တေသံ ဒါနိ ကရိဿာမိ၊ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနံ။

၄၅၉။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဂေါတမကေ စေတိယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝတာ ဘိက္ခူနံ တိစီဝရံ အနုညာတံ ဟောတီတိ ဧတ္ထ တိစီဝရန္တိ အန္တရဝါသကော ဥတ္တရာသင်္ဂေါ သင်္ဃာဋီတိ ဣဒံ စီဝရတ္တယံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အနုညာတံ ဟောတိ။ ယတ္ထ ပနေတံ အနုညာတံ၊ ယဒါ စ အနုညာတံ၊ ယေန စ ကာရဏေန အနုညာတံ၊ တံ သဗ္ဗံ စီဝရက္ခန္ဓကေ ဇီဝကဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၃၂၆ အာဒယော) အာဂတမေဝ။ အညေနေဝ တိစီဝရေန ဂါမံ ပဝိသန္တီတိ ယေန ဝိဟာရေ အစ္ဆန္တိ နှာနဉ္စ ဩတရန္တိ၊ တတော အညေန၊ ဧဝံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ နဝ စီဝရာနိ ဓာရေန္တိ။

၄၆၀။ ဥပ္ပန္နံ ဟောတီတိ အနုပညတ္တိယာ ဒွါရံ ဒဒမာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ၊ နော နိပ္ဖတ္တိဝသေန။

အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ အာယသ္မာ ကိရ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဌပေတွာ အညော ဧဝရူပေါ ဂုဏဝိသိဋ္ဌော ပုဂ္ဂလော နတ္ထီတိ ဂုဏဗဟုမာနေန အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အတိမမာယတိ။ သော သဒါပိ မနာပံ စီဝရံ လဘိတွာ ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ပုရေဘတ္တေ ပဏီတံ ယာဂုခဇ္ဇကံ ဝါ ပိဏ္ဍပါတံ ဝါ လဘိတွာပိ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တေ မဓုဖာဏိတာဒီနိ လဘိတွာပိ ထေရဿေဝ ဒေတိ၊ ဥပဋ္ဌာကကုလေဟိ ဒါရကေ နိက္ခာမေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာပိ ထေရဿ ¶ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ သယံ အနုသာဝနကမ္မံ ကရောတိ။ အာယသ္မာပိ သာရိပုတ္တော ‘‘ပိတု ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နာမ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ ဘာရော၊ တံ မယာ ဘဂဝတော ကတ္တဗ္ဗံ ကိစ္စံ အာနန္ဒော ကရောတိ၊ အဟံ ¶ အာနန္ဒံ နိဿာယ အပ္ပောဿုက္ကော ဝိဟရိတုံ လဘာမီ’’တိ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အတိဝိယ မမာယတိ၊ သောပိ မနာပံ စီဝရံ လဘိတွာ အာနန္ဒတ္ထေရဿေဝ ဒေတီတိ သဗ္ဗံ ပုရိမသဒိသမေဝ ¶ ။ ဧဝံ ဂုဏဗဟုမာနေန မမာယန္တော တဒါ ဥပ္ပန္နမ္ပိ တံ စီဝရံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

နဝမံ ဝါ ဘဂဝါ ဒိဝသံ ဒသမံ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန သစေ ဘဝေယျ ‘‘ကထံ ထေရော ဇာနာတီ’’တိ? ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဇာနာတိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ကိရ ဇနပဒစာရိကံ ပက္ကမန္တော အာနန္ဒတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာဝ ပက္ကမတိ ‘‘အဟံ ဧတ္တကေန နာမ ကာလေန အာဂစ္ဆိဿာမိ၊ ဧတ္ထန္တရေ ဘဂဝန္တံ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ။ သစေ သမ္မုခါ န အာပုစ္ဆတိ၊ ဘိက္ခူ ပေသေတွာပိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သစေ အညတ္ထ ဝဿံ ဝသတိ၊ ယေ ပဌမတရံ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေ ဧဝံ ပဟိဏတိ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော စ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒထ၊ အာနန္ဒဿ စ အာရောဂျံ ဝတွာ မံ ‘အသုကဒိဝသေ နာမ အာဂမိဿတီ’တိ ဝဒထာ’’တိ သဒါ စ ယထာပရိစ္ဆိန္နဒိဝသေယေဝ ဧတိ။ အပိစာယသ္မာ အာနန္ဒော အနုမာနေနပိ ဇာနာတိ ‘‘ဧတ္တကေ ဒိဝသေ ဘဂဝတာ ဝိယောဂံ သဟန္တော အဓိဝါသေန္တော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဝသိ၊ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ အသုကံ နာမ ဒိဝသံ န အတိက္ကမိဿတိ အဒ္ဓါ အာဂမိဿတီ’’တိ။ ယေသံ ယေသဉှိ ပညာ မဟတီ တေသံ တေသံ ဘဂဝတိ ပေမဉ္စ ဂါရဝေါ စ မဟာ ဟောတီတိ ဣမိနာ နယေနာပိ ဇာနာတိ။ ဧဝံ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဇာနာတိ။ တေနာဟ – ‘‘နဝမံ ဝါ ဘဂဝါ ဒိဝသံ ဒသမံ ဝါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ န လောကဝဇ္ဇံ၊ တသ္မာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ဝုတ္တသဒိသမေဝ ပရိစ္ဆေဒံ ကရောန္တော ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… ဓာရေတု’’န္တိ။ သစေ ပန ထေရေန အဒ္ဓမာသော ဝါ မာသော ဝါ ဥဒ္ဒိဋ္ဌော အဘဝိဿ၊ သောပိ ဘဂဝတာ အနုညာတော အဿ။

၄၆၂-၃။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိန္တိ ယေန ကေနစိ နိဋ္ဌာနေန နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ။ ယသ္မာ ပန တံ စီဝရံ ကရဏေနပိ နိဋ္ဌိတံ ဟောတိ၊ နဿနာဒီဟိပိ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ အတ္ထမတ္တမေဝ ¶ ဒဿေတုံ ဘိက္ခုနော စီဝရံ ကတံ ဝါ ဟောတီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကတန္တိ သူစိကမ္မပရိယောသာနေန ကတံ၊ သူစိကမ္မပရိယောသာနံ နာမ ယံကိဉ္စိ သူစိယာ ကတ္တဗ္ဗံ ပါသပဋ္ဋဂဏ္ဌိကပဋ္ဋပရိယောသာနံ ကတွာ သူစိယာ ပဋိသာမနံ။ နဋ္ဌန္တိ စောရာဒီဟိ ဟဋံ၊ ဧတမ္ပိ ဟိ ကရဏပလိဗောဓဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ နိဋ္ဌိတန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိနဋ္ဌန္တိ ဥပစိကာဒီဟိ ခါယိတံ။ ဒဍ္ဎန္တိ အဂ္ဂိနာ ဒဍ္ဎံ။ စီဝရာသာ ဝါ ဥပစ္ဆိန္နာတိ ¶ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ကုလေ ¶ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ ယာ စီဝရာသာ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိ၊ သာ ဝါ ဥပစ္ဆိန္နာ၊ ဧတေသမ္ပိ ဟိ ကရဏပလိဗောဓဿေဝ နိဋ္ဌိတတ္တာ နိဋ္ဌိတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဥဗ္ဘတသ္မိံ ကထိနေတိ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတသ္မိံ။ ဧတေန ဒုတိယဿ ပလိဗောဓဿ အဘာဝံ ဒဿေတိ။ တံ ပန ကထိနံ ယသ္မာ အဋ္ဌသု ဝါ မာတိကာသု ဧကာယ အန္တရုဗ္ဘာရေန ဝါ ဥဒ္ဓရီယတိ၊ တေနဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘အဋ္ဌန္နံ မာတိကာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘အဋ္ဌိမာ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မာတိကာ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရာယ – ပက္ကမနန္တိကာ၊ နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ၊ နာသနန္တိကာ၊ သဝနန္တိကာ၊ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ၊ သီမာတိက္ကန္တိကာ၊ သဟုဗ္ဘာရာ’’တိ ဧဝံ အဋ္ဌ မာတိကာယော ကထိနက္ခန္ဓကေ အာဂတာ။ အန္တရုဗ္ဘာရောပိ ‘‘သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရေယျ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ သုဏာတု မေ၊ ဘန္တေ၊ သင်္ဃော၊ သင်္ဃော ကထိနံ ဥဒ္ဓရတိ၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ၊ ကထိနဿ ဥဗ္ဘာရော၊ သော တုဏှဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဥဗ္ဘတံ သင်္ဃေန ကထိနံ၊ ခမတိ သင်္ဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမီ’’တိ (ပါစိ။ ၉၂၆) ဧဝံ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂေ အာဂတော။ တတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ တံ အာဂတဋ္ဌာနေယေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ဣဓ ပန ဝုစ္စမာနေ ပါဠိ အာဟရိတဗ္ဗာ ဟောတိ၊ အတ္ထောပိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ဝုတ္တောပိ စ န သုဝိညေယျော ဟောတိ၊ အဋ္ဌာနေ ဝုတ္တတ္တာယ။

ဒသာဟပရမန္တိ ဒသ အဟာနိ ပရမော ပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဒသာဟပရမော၊ တံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ¶ ပန အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘ဒသာဟပရမတာ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ဒသာဟပရမ’’န္တိ ဧတ္ထ ယာ ဒသာဟပရမတာ ဒသာဟပရမဘာဝေါ၊ အယံ ဧတ္တကော ကာလော ယာဝ နာတိက္ကမတိ တာဝ ဓာရေတဗ္ဗန္တိ။

အဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတေသု အပရိယာပန္နတ္တာ အတိရေကံ စီဝရန္တိ အတိရေကစီဝရံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ ‘‘အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတ’’န္တိ။

ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရန္တိ ခေါမံ၊ ကပ္ပာသိကံ၊ ကောသေယျံ၊ ကမ္ဗလံ၊ သာဏံ၊ ဘင်္ဂန္တိ ဣမေသံ ဆန္နံ စီဝရာနံ အညတရံ။ ဧတေန စီဝရဿ ဇာတိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပမာဏံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပမာဏံ ဒီဃတော ¶ ဒွေ ဝိဒတ္ထိယော၊ တိရိယံ ဝိဒတ္ထိ။ တတြာယံ ပါဠိ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာယာမေန အဋ္ဌင်္ဂုလံ သုဂတင်္ဂုလေန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထတံ ပစ္ဆိမံ စီဝရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။

တံ ¶ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ တံ ယထာဝုတ္တဇာတိပ္ပမာဏံ စီဝရံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ အတိက္ကာမယတော၊ ဧတ္ထန္တရေ ယထာ အတိရေကစီဝရံ န ဟောတိ တထာ အကုဗ္ဗတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ တဉ္စ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ စဿ ဟောတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ နိဿဇ္ဇနံ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗဿ ဝိနယကမ္မဿေတံ နာမံ။ နိဿဂ္ဂိယမဿ အတ္ထီတိ နိဿဂ္ဂိယမိစ္စေဝ။ ကိန္တံ? ပါစိတ္တိယံ။ တံ အတိက္ကာမယတော သနိဿဂ္ဂိယဝိနယကမ္မံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ပဌမံ တာဝ အတ္ထဝိကပ္ပံ ဒဿေတုံ ‘‘တံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီ’’တိ မာတိကံ ဌပေတွာ ‘‘ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ပုန ယဿ စ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ယထာ စ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘သင်္ဃဿ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေတိ ဧတ္ထ ယံ ဒိဝသံ စီဝရံ ဥပ္ပန္နံ တဿ ယော အရုဏော၊ သော ဥပ္ပန္နဒိဝသနိဿိတော၊ တသ္မာ စီဝရုပ္ပာဒဒိဝသဧန သဒ္ဓိံ ဧကာဒသေ အရုဏုဂ္ဂမနေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဗဟူနိ ဧကဇ္ဈံ ဗန္ဓိတွာ ဝါ ဝေဌေတွာ ဝါ ဌပိတာနိ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ အဗဒ္ဓါဝေဌိတေသု ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။

နိဿဇ္ဇိတွာ ¶ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာတိ ကထံ ဒေသေတဗ္ဗာ? ယထာ ခန္ဓကေ ဝုတ္တံ၊ ကထဉ္စ တတ္ထ ဝုတ္တံ? ဧဝံ ဝုတ္တံ – ‘‘တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သင်္ဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိဒေသေမီ’’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ ဣဓ ပန သစေ ဧကံ စီဝရံ ဟောတိ ‘‘ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ၊ ‘‘ဒွေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟူနိ ‘‘သမ္ဗဟုလာနီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နိဿဇ္ဇနေပိ သစေ ဧကံ ယထာပါဠိမေဝ ‘‘ဣဒံ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ ဒွေ ဝါ ဗဟူနိ ဝါ၊ ‘‘ဣမာနိ မေ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရာနိ ဒသာဟာတိက္ကန္တာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ဣမာနာဟံ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပါဠိံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တေန အညထာပိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

ဗျတ္တေန ¶ ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာတိ ခန္ဓကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဧဝဉှိ တတ္ထ ဝုတ္တံ – ‘‘ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သင်္ဃော ဉာပေတဗ္ဗော –

‘သုဏာတု မေ ဘန္တေ သင်္ဃော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ၊ ယဒိ သင်္ဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’န္တိ။

တေန ¶ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ? ‘အာမ၊ ပဿာမီ’တိ။ အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ ဒွီသု ပန သမ္ဗဟုလာသု ဝါ ပုရိမနယေနေဝ ဝစနဘေဒေါ ဉာတဗ္ဗော။

စီဝရဒါနေပိ ‘‘သင်္ဃော ဣမံ စီဝရံ ဣမာနိ စီဝရာနီ’’တိ ဝတ္ထုဝသေန ဝစနဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂဏဿ စ ပုဂ္ဂလဿ စ နိဿဇ္ဇနေပိ ဧသေဝ နယော။

အာပတ္တိဒေသနာပဋိဂ္ဂဟဏေသု ပနေတ္ထ အယံ ပါဠိ – ‘‘တေန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဘိက္ခုနာ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿု ဝစနီယာ – ‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ ပဋိဒေသေမီ’တိ။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန တေ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ –

‘သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိံ ကရောတိ ဒေသေတိ။ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ’န္တိ။

တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ? ‘အာမ၊ ပဿာမီ’တိ။ ‘အာယတိံ ¶ သံဝရေယျာသီ’တိ။

တေန ဘိက္ခုနာ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော – ‘အဟံ၊ အာဝုသော၊ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော တံ ပဋိဒေသေမီ’တိ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော ‘ပဿသီ’တိ၊ အာမ ပဿာမီတိ အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၃၉)။ တတ္ထ ¶ ပုရိမနယေနေဝ အာပတ္တိယာ နာမဂ္ဂဟဏံ ဝစနဘေဒေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယထာ စ ဂဏဿ နိဿဇ္ဇနေ ဧဝံ ဒွိန္နံ နိဿဇ္ဇနေပိ ပါဠိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဒိ ဟိ ဝိသေသော ဘဝေယျ၊ ယထေဝ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိဏ္ဏန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတုံ၊ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာတဗ္ဗော။ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန တေ ဘိက္ခူ ဉာပေတဗ္ဗာ’’တိအာဒိနာ နယေန ‘‘တိဏ္ဏန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတု’’န္တိ ဝတွာ ပုန ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကာတုံ၊ ဧဝဉ္စ ပန၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကာတဗ္ဗော။ ထေရေန ဘိက္ခုနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂ’’န္တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၁၆၈) နယေန ဝိသုံယေဝ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ဝုတ္တော၊ ဧဝမိဓာပိ ¶ ဝိသုံ ပါဠိံ ဝဒေယျ၊ ယသ္မာ ပန နတ္ထိ၊ တသ္မာ အဝတွာ ဂတောတိ၊ ဂဏဿ ဝုတ္တာ ပါဠိယေဝေတ္ထ ပါဠိ။

အာပတ္တိပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန အယံ ဝိသေသော၊ ယထာ ဂဏဿ နိဿဇ္ဇိတွာ အာပတ္တိယာ ဒေသိယမာနာယ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂါဟကော ဘိက္ခု ဉတ္တိံ ဌပေတိ၊ ဧဝံ အဋ္ဌပေတွာ ဒွီသု အညတရေန ယထာ ဧကပုဂ္ဂလော ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ အာပတ္တိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒွိန္နဉှိ ဉတ္တိဋ္ဌပနာ နာမ နတ္ထိ၊ ယဒိ သိယာ ဒွိန္နံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ဝိသုံ န ဝဒေယျ။

နိဿဋ္ဌစီဝရဒါနေပိ ယထာ ‘‘ဣမံ စီဝရံ အာယသ္မတော ဒမ္မီ’’တိ ဧကော ဝဒတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဣမံ မယံ စီဝရံ အာယသ္မတော ဒေမာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ဂရုကတရာနိ ဟိ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မာနိပိ ‘‘အပလောကေတွာ ကာတဗ္ဗာနီ’’တိ ဝုတ္တာနိ အတ္ထိ၊ တေသံ ဧတံ အနုလောမံ နိဿဋ္ဌစီဝရံ ပန ဒါတဗ္ဗမေဝ အဒါတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ဝိနယကမ္မမတ္တဉှေတံ။ န တံ တေန သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ။

၄၆၈။ ဒသာဟာတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညီတိ ဒသာဟံ အတိက္ကန္တေ စီဝရေ ‘‘အတိက္ကန္တံ ဣဒ’’န္တိ ဧဝံသညီ၊ ဒသာဟေ ဝါ အတိက္ကန္တေ ‘‘အတိက္ကန္တော ¶ ဒသာဟော’’တိ ဧဝံသညီ။ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ န ဣဓ သညာ ရက္ခတိ။ ယောပိ ဧဝံသညီ၊ တဿပိ တံ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ စ။ သနိဿဂ္ဂိယဝိနယကမ္မံ ဝါ ပါစိတ္တိယန္တိ ဥဘောပိ အတ္ထဝိကပ္ပာ ယုဇ္ဇန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။

အဝိဿဇ္ဇိတေ ¶ ဝိဿဇ္ဇိတသညီတိ ကဿစိ အဒိန္နေ အပရိစ္စတ္တေ ‘‘ပရိစ္စတ္တံ မယာ’’တိ ဧဝံသညီ။

အနဋ္ဌေ နဋ္ဌသညီတိ အတ္တနော စီဝရေန သဒ္ဓိံ ဗဟူနိ အညေသံ စီဝရာနိ ဧကတော ဌပိတာနိ စောရာ ဟရန္တိ။ တတြေသ အတ္တနော စီဝရေ အနဋ္ဌေ နဋ္ဌသညီ ဟောတိ။ ဧသ နယော အဝိနဋ္ဌာဒီသုပိ။

အဝိလုတ္တေတိ ဧတ္ထ ပန ဂဗ္ဘံ ဘိန္ဒိတွာ ပသယှာဝဟာရဝသေန အဝိလုတ္တေတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သကိံ နိဝတ္ထံ ဝါ သကိံ ပါရုတံ ဝါ ကာယတော အမောစေတွာ ဒိဝသမ္ပိ ဝိစရတိ၊ ဧကာဝ အာပတ္တိ။ မောစေတွာ မောစေတွာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ¶ ဝါ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပာရုတံ ဝါ သဏ္ဌပေန္တဿ အနာပတ္တိ။ အညဿ တံ ပရိဘုဉ္ဇတောပိ အနာပတ္တိ၊ ‘‘အနာပတ္တိ အညေန ကတံ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိ (ပါရာ။ ၅၇၀) အာဒိဝစနဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။ အနတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညိနော ဝေမတိကဿ စ ဒုက္ကဋံ ပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၄၆၉။ ‘‘အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ ပန အဓိဋ္ဌာနုပဂံ ဝိကပ္ပနုပဂဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတြာယံ ပါဠိ – အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယာနိ တာနိ ဘဂဝတာ အနုညာတာနိ ‘တိစီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဝဿိကသာဋိကာ’တိ ဝါ ‘နိသီဒန’န္တိ ဝါ ‘ပစ္စတ္ထရဏ’န္တိ ဝါ ‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒီ’တိ ဝါ မုခပုဉ္ဆနစောဠကန္တိ ဝါ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ ဝါ သဗ္ဗာနိ တာနိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ နု ခေါ ဥဒါဟု ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာနီ’’တိ၊ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ –

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝအာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုံ၊ မုခပုဉ္ဆနစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ¶ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈)။

‘‘တတ္ထ ¶ တိစီဝရံ’’ အဓိဋ္ဌဟန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဒုံ ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ တဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေန သုဂတစီဝရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ၊ လာမကပရိစ္ဆေဒေန သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ ပမာဏံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဝါသကော ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကော တိရိယံ ဒွိဟတ္ထောပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရုပဏေနပိ ဟိ သက္ကာ နာဘိံ ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ။ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ပန အတိရေကံ ဦနကဉ္စ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။

တတ္ထ ယသ္မာ ‘‘ဒွေ စီဝရဿ အဓိဋ္ဌာနာ – ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌေတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌေတီ’’တိ (ပရိ။ ၃၂၂) ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ပုရာဏသင်္ဃာဋိံ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ နဝံ သင်္ဃာဋိံ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဣဒံ ကာယေန အဓိဋ္ဌာနံ၊ တံ ယေန ကေနစိ သရီရာဝယဝေန အဖုသန္တဿ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာနေ ပန ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ ‘‘ဣမံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ သင်္ဃာဋိံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ¶ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဧသ နယော ဥတ္တရာသင်္ဂေ အန္တရဝါသကေ စ။ နာမမတ္တမေဝ ဟိ ဝိသေသော။ တသ္မာ သဗ္ဗာနိ သင်္ဃာဋိံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အန္တရဝါသကန္တိ ဧဝံ အတ္တနော နာမေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ သစေ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝတ္ထေဟိ သင်္ဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ၊ နိဋ္ဌိတေ ရဇနေ စ ကပ္ပေ စ ဣမံ ‘‘ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ အဓိဋ္ဌိတေန ပန သဒ္ဓိံ မဟန္တတရမေဝ ဒုတိယပဋ္ဋံ ဝါ ခဏ္ဍံ ဝါ သံသိဗ္ဗန္တေန ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ သမေ ဝါ ခုဒ္ဒကေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။

တိစီဝရံ ပန ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ ¶ န ဝဋ္ဋတီတိ? မဟာပဒုမတ္ထေရော ကိရာဟ – ‘‘တိစီဝရံ တိစီဝရမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ ပရိက္ခာရစောဠာဓိဋ္ဌာနံ လဘေယျ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပရိဟာရော နိရတ္ထကော ဘဝေယျာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ အဝသေသာ ဘိက္ခူ အာဟံသု – ‘‘ပရိက္ခာရစောဠမ္ပိ ဘဂဝတာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠံ နာမ ပါဋေက္ကံ နိဓာနမုခမေတန္တိ တိစီဝရံ ¶ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ပန တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဟရန္တဿ ပရိဟာရော ဝုတ္တော’’တိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂဘာဏကော ပုဏ္ဏဝါလိကဝါသီ မဟာတိဿတ္ထေရောပိ ကိရ အာဟ – ‘‘မယံ ပုဗ္ဗေ မဟာထေရာနံ အဿုမှ၊ အရညဝါသိနော ဘိက္ခူ ရုက္ခသုသိရာဒီသု စီဝရံ ဌပေတွာ ပဓာနံ ပဒဟနတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တိ။ သာမန္တဝိဟာရေ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဂတာနဉ္စ နေသံ သူရိယေ ဥဋ္ဌိတေ သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရဘိက္ခူ ဝါ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ သုခပရိဘောဂတ္ထံ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠန္တိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပစ္စရိယမ္ပိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗေ အာရညိကာ ဘိက္ခူ အဗဒ္ဓသီမာယံ ဒုပ္ပရိဟာရန္တိ တိစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိံသူ’’တိ။

‘‘ဝဿိကသာဋိကာ’’ အနတိရိတ္တပ္ပမာဏာ နာမံ ဂဟေတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ တတော ပရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ။ ဝဏ္ဏဘေဒမတ္တရတ္တာပိ စေသာ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွေ ပန န ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘နိသီဒနံ’’ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကမေဝ၊ ဒွေ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ‘‘ပစ္စတ္ထရဏ’’မ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တံ ပန မဟန္တမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ။ နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ပိ ပုပ္ဖဒသမ္ပီတိ သဗ္ဗပ္ပကာရံ ဝဋ္ဋတိ။ သကိံ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ‘‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ’’ ယာဝ အာဗာဓော အတ္ထိ၊ တာဝ ပမာဏိကာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ အာဗာဓေ ဝူပသန္တေ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိကပ္ပေတဗ္ဗာ၊ ဧကာဝ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ ‘‘မုခပုဉ္ဆနစောဠံ’’ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ယာဝ ဧကံ ဓောဝိယတိ၊ တာဝ အညံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ¶ ဒွေ ဝဋ္ဋန္တိ။ အပရေ ပန ထေရာ ‘‘နိဓာနမုခမေတံ ဗဟူနိပိ ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဂဏနာ နတ္ထိ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပနုပဂံ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ‘‘ပရိက္ခာရစောဠက’’န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ဗဟူနိ ဧကတော ကတွာ ‘‘ဣမာနိ စီဝရာနိ ပရိက္ခာရစောဠာနိ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဘေသဇ္ဇနဝကမ္မမာတာပိတုအာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေန္တေနပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဉ္စဘိသိ ပီဌကဘိသိ ဗိမ္ဗောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။

အဓိဋ္ဌိတစီဝရံ ပန ပရိဘုဉ္ဇတော ကထံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတီတိ? အညဿ ဒါနေန၊ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဟဏေန၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန၊ ဟီနာယာဝတ္တနေန၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာနေန ¶ ၊ ကာလံကိရိယာယ၊ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေန၊ ပစ္စုဒ္ဓရဏေန၊ ဆိဒ္ဒဘာဝေနာတိ ဣမေဟိ နဝဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဇဟတိ။ တတ္ထ ပုရိမေဟိ အဋ္ဌဟိ သဗ္ဗစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တိ၊ ဆိဒ္ဒဘာဝေန ပန တိစီဝရဿေဝ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေန။ တတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိနခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဆိဒ္ဒဉ္စ ဝိနိဗ္ဗိဒ္ဓဆိဒ္ဒမေဝ။ ဆိဒ္ဒဿ ဟိ အဗ္ဘန္တရေ ဧကတန္တု စေပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ၊ ရက္ခတိ။ တတ္ထ သင်္ဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော န ဘိန္ဒတိ။ အန္တရဝါသကဿ ပန ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿေဝ တိရိယန္တတော စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ ဩရတော ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ ပရတော ¶ န ဘိန္ဒတိ။ တသ္မာ ဇာတေ ဆိဒ္ဒေ တံ စီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သူစိကမ္မံ ကတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ပမာဏစီဝရဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ မဟန္တဿ ပန ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတိ၊ အန္တောဇာတံ ဘိန္ဒတီ’’တိ။ ကရဝီကတိဿတ္ထေရော အာဟ – ‘‘ခုဒ္ဒကံ မဟန္တံ န ပမာဏံ၊ ဒွေ စီဝရာနိ ပါရုပန္တဿ ဝါမဟတ္ထေ သင်္ဃရိတွာ ဌပိတဋ္ဌာနေ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတိ၊ ဩရဘာဂေ ဘိန္ဒတိ။ အန္တရဝါသကဿပိ ဩဝဋ္ဋိကံ ကရောန္တေန သင်္ဃရိတဋ္ဌာနေ ဆိဒ္ဒံ န ဘိန္ဒတိ၊ တတော ဩရံ ဘိန္ဒတီ’’တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန တိစီဝရေ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒံ ပမာဏံ ကတွာ ဥတ္တရိမ္ပိ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ အဓိဋ္ဌာနံ ရက္ခတီ’’တိ။ ပရိက္ခာရစောဠေ ဒီဃသော အဋ္ဌင်္ဂုလေ သုဂတင်္ဂုလေန တိရိယံ စတုရင်္ဂုလေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ မဟန္တေ စောဠေ တတော ပရေန ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကေသု စီဝရေသူ’’တိ။

တတ္ထ ယသ္မာ သဗ္ဗေသမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကစီဝရာနံ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော အညံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ¶ နာမ နတ္ထိ၊ ယဉှိ နိသီဒန-ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိ-ဝဿိကသာဋိကာနံ ပမာဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ တတော ဥတ္တရိ ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ န ပစ္ဆိမံ တတော ဟေဋ္ဌာ အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ။ တိစီဝရဿာပိ သုဂတစီဝရပ္ပမာဏတော ဦနကတ္တံ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏမေဝ။ ပစ္ဆိမံ ပန ဝိသုံ သုတ္တေ ဝုတ္တံ နတ္ထိ။ မုခပုဉ္ဆနပစ္စတ္ထရဏပရိက္ခာရစောဠာနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိယေဝ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမေန ပန ပစ္ဆိမပရိစ္ဆေဒေါ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ယံ တာဝ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ¶ ‘‘ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ အဓိဋ္ဌာနံ ရက္ခတီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ ပရိက္ခာရစောဠဿေဝ သုဂတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလစတုရင်္ဂုလပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ ဒဿေတွာ ဣတရေသံ တိစီဝရာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိပဘေဒံ ¶ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ‘‘ဧသ နယော သဗ္ဗေသု အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကေသုစီဝရေသူ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ န သမေတိ။

ကရဝီကတိဿတ္ထေရဝါဒေပိ ဒီဃန္တတောယေဝ ဆိဒ္ဒံ ဒဿိတံ၊ တိရိယန္တတော န ဒဿိတံ၊ တသ္မာ သော အပရိစ္ဆိန္နော။ မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေ ‘‘ပမာဏစီဝရဿ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ၊ မဟန္တဿ ပန ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပန န ဝုတ္တံ – ‘‘ဣဒံ နာမ ပမာဏစီဝရံ ဣတော ဥတ္တရိ မဟန္တံ စီဝရ’’န္တိ။ အပိစေတ္ထ တိစီဝရာဒီနံ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒံ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ တတ္ထ ယဒိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒေယျ၊ ဥက္ကဋ္ဌပတ္တဿာပိ မဇ္ဈိမပတ္တဿ ဝါ ဩမကပ္ပမာဏတော ဗဟိ ဆိဒ္ဒံ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိန္ဒေယျ၊ န စ န ဘိန္ဒတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ ဝါဒေါ အပရိစ္ဆိန္နော။

ယော ပနာယံ သဗ္ဗပဌမော အဋ္ဌကထာဝါဒေါ၊ အယမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ကသ္မာ? ပရိစ္ဆေဒသဗ္ဘာဝတော။ တိစီဝရဿ ဟိ ပစ္ဆိမပ္ပမာဏဉ္စ ဆိဒ္ဒပ္ပမာဏဉ္စ ဆိဒ္ဒုပ္ပတ္တိဒေသပ္ပမာဏဉ္စ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသုယေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သွေဝ ဝါဒေါ ပမာဏံ။ အဒ္ဓါ ဟိ သော ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယံ အနုဂန္တွာ ဝုတ္တော။ ဣတရေသု ပန နေဝ ပရိစ္ဆေဒေါ အတ္ထိ၊ န ပုဗ္ဗာပရံ သမေတီတိ။

ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အဂ္ဂဠံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဒုပဋ္ဋဿ ဧကသ္မိံ ပဋလေ ဆိဒ္ဒေ ဝါ ဇာတေ ဂဠိတေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ခုဒ္ဒကံ စီဝရံ မဟန္တံ ကရောတိ၊ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈေ ကရောန္တော သစေ ပဌမံ ဆိန္ဒိတွာ ပစ္ဆာ ဃဋေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဃဋေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဘိဇ္ဇတိ၊ ရဇကေဟိ ဓောဝါပေတွာ သေတံ ကာရာပေန္တဿာပိ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာနမေဝါတိ ¶ ။ အယံ တာဝ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိကပ္ပနေ ¶ ¶ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ – သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတီတိ? စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ၊ မယှံ သန္တကာနိ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရောပိ နယော – တထေဝ စီဝရာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’တိ ဝါ ‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ၊ သိက္ခမာနာယ၊ တိဿဿ သာမဏေရဿ၊ တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတီတိ? စီဝရာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘‘ဣမံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဣမာနိ စီဝရာနီ’တိ ဝါ ‘ဧတံ စီဝရ’န္တိ ဝါ ‘ဧတာနိ စီဝရာနီ’’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ? တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူတိ ဝါ…ပေ… တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ¶ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီတိ ဝါ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဒွိန္နံ ¶ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏံ? သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ သယံ ဝိကပ္ပေတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ ¶ ။ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပာပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ၊ ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏံ။ သစေ ပန ယဿ ဝိကပ္ပေတိ၊ သော ပညတ္တိကောဝိဒေါ န ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ၊ တံ စီဝရံ ဂဟေတွာ အညဿ ဗျတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုန ဝိကပ္ပေတွာ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပိတဝိကပ္ပနာ နာမေသာ ဝဋ္ဋတိ။ အယံ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဣမသ္မိံ ပဒေ ဝိနိစ္ဆယော။

‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတု’’န္တိအာဒိဝစနတော စ ဣဒံ ‘‘ဝိကပ္ပေတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တဝစနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ န စ ဝိရုဒ္ဓံ တထာဂတာ ဘာသန္တိ။ တသ္မာ ဧဝမဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တိစီဝရံ တိစီဝရသင်္ခေပေနေဝ ပရိဟရတော အဓိဋ္ဌာတုမေဝ အနုဇာနာမိ၊ န ဝိကပ္ပေတုံ။ ဝဿိကသာဋိကံ ပန စာတုမာသတော ပရံ ဝိကပ္ပေတုမေဝ န အဓိဋ္ဌာတုံ။ ဧဝဉ္စ သတိ ယော တိစီဝရေ ဧကေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တဿ တိစီဝရာဓိဋ္ဌာနံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝိပ္ပဝါသသုခတ္ထံ ဝိကပ္ပနာယ ဩကာသော ဒိန္နော ဟောတိ။ ဒသာဟာတိက္ကမေ စ အနာပတ္တီတိ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝိကပ္ပနာယ အပ္ပဋိသိဒ္ဓဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဝိဿဇ္ဇေတီတိ အညဿ ဒေတိ။ ကထံ ပန ဒိန္နံ ဟောတိ၊ ကထံ ဂဟိတံ? ‘‘ဣမံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောဇေမိ ပရိစ္စဇာမိ နိဿဇ္ဇာမိ ဝိဿဇ္ဇာမီတိ ဝါ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဒေမိ…ပေ… နိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ သမ္မုခါပိ ¶ ပရမ္မုခါပိ ဒိန္နံယေဝ ဟောတိ။ ‘‘တုယှံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ကရိဿသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မမ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုဒ္ဒိန္နံ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ နေဝ ဒါတာ ဒါတုံ ဇာနာတိ၊ န ဣတရော ဂဟေတုံ။ သစေ ပန ‘‘တဝ သန္တကံ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ မယှံ ဂဏှာမီ’’တိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂဟိတံ။ သစေ ပန ‘‘ဧကော ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော ‘‘န ဂဏှာမီ’’တိ ပုန သော ‘‘ဒိန္နံ မယာ တုယှံ၊ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဣတရောပိ ‘‘န မယှံ ဣမိနာ အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ။ တတော ပုရိမောပိ ‘‘မယာ ဒိန္န’’န္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပစ္ဆိမောပိ ‘‘မယာ ပဋိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ကဿ အာပတ္တီတိ? န ကဿစိ အာပတ္တိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ၊ တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

ယော ¶ ပန အဓိဋ္ဌာနေ ဝေမတိကော၊ တေန ကိံ ကာတဗ္ဗံ? ဝေမတိကဘာဝံ အာရောစေတွာ သစေ အနဓိဋ္ဌိတံ ဘဝိဿတိ၊ ဧဝံ မေ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ ဝတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ဧဝံ ¶ ဇာနာပေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကရောန္တဿ မုသာဝါဒေါ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘ဧကေန ဘိက္ခုနာ ဝိဿာသံ ဂဟေတွာ ပုန ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ။ န ဟိ တဿေတံ ဝိနယကမ္မံ၊ နာပိ တံ ဧတ္တကေန အညံ ဝတ္ထုံ ဟောတိ။

နဿတီတိအာဒိ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ယော န ဒဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ‘‘မယှံ ဒိန္နံ ဣမိနာ’’တိ ဣမာယ သညာယ န ဒေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ တဿ သန္တကဘာဝံ ပန ဉတွာ လေသေန အစ္ဆိန္ဒန္တော ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ကထိနသမုဋ္ဌာနံ နာမ ကာယဝါစာတော စ ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ အနဓိဋ္ဌာနေန စ အဝိကပ္ပနေန စ အာပဇ္ဇနတော အကိရိယံ၊ သညာယ အဘာဝေပိ န မုစ္စတိ၊ အဇာနန္တောပိ အာပဇ္ဇတီတိ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၇၁။ တေန ¶ သမယေန ဗုဒ္ဓါ ဘဂဝါတိ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သန္တရုတ္တရေနာတိ အန္တရန္တိ အန္တရဝါသကော ဝုစ္စတိ၊ ဥတ္တရန္တိ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ၊ သဟ အန္တရေန ဥတ္တရံ သန္တရုတ္တရံ၊ တေန သန္တရုတ္တရေန၊ သဟ အန္တရဝါသကေန ဥတ္တရာသင်္ဂေနာတိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏကိတာနီတိ သေဒေန ဖုဋ္ဌောကာသေသု သဉ္ဇာတကာဠသေတမဏ္ဍလာနိ။ အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တောတိ ထေရော ကိရ ဘဂဝတိ ဒိဝါ ပဋိသလ္လာနတ္ထာယ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ တံ ဩကာသံ လဘိတွာ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနိ ဒါရုဘဏ္ဍမတ္တိကာဘဏ္ဍာနိ ပဋိသာမေန္တော အသမ္မဋ္ဌဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇန္တော ဂိလာနေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကရောန္တော တေသံ ဘိက္ခူနံ ¶ သေနာသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တော’’တိ။

၄၇၃။ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိံ ဒါတုန္တိ အဝိပ္ပဝါသေ သမ္မုတိ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ၊ အဝိပ္ပဝါသာယ ဝါ သမ္မုတိ အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ။ ကော ပနေတ္ထ အာနိသံသော? ယေန စီဝရေန ဝိပ္ပဝသတိ၊ တံ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ နာပဇ္ဇတိ။ ကိတ္တကံ ကာလံ? မဟာသုမတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမတိ၊ ဝူပသန္တေ ပန ရောဂေ သီဃံ စီဝရဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ ¶ ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သီဃံ အာဂစ္ဆတော ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပေယျ၊ တသ္မာ သဏိကံ အာဂန္တဗ္ဗံ။ ယတော ပဋ္ဌာယ ဟိ သတ္ထံ ဝါ ပရိယေသတိ၊ ‘ဂစ္ဆာမီ’တိ အာဘောဂံ ဝါ ကရောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဝဋ္ဋတိ။ ‘န ဒါနိ ဂမိဿာမီ’တိ ဧဝံ ပန ဓုရနိက္ခေပံ ကရောန္တေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌဿတီ’’တိ။ သစေ ပနဿ ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ဖုဿဒေဝတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘သစေ သောယေဝ ရောဂေါ ပဋိကုပ္ပတိ၊ သာ ဧဝ သမ္မုတိ၊ ပုန သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အထညော ကုပ္ပတိ၊ ပုန ဒါတဗ္ဗာ သမ္မုတီ’’တိ။ ဥပတိဿတ္ထေရော အာဟ – ‘‘သော ဝါ ရောဂေါ ဟောတု၊ အညော ဝါ ပုန သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ။

၄၇၅-၆။ နိဋ္ဌိတစီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနာတိ ဣဓ ပန ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝိယ အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဋ္ဌိတေ စီဝရသ္မိံ ဘိက္ခုနောတိ ဧဝံ သာမိဝသေန ကရဏဝစနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကရဏဝသေန ¶ ဟိ ဘိက္ခုနာ ဣဒံ နာမ ကာတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။ သာမိဝသေန ပန ဘိက္ခုနော စီဝရသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ကထိနေ စ ဥဗ္ဘတေ ဧဝံ ဆိန္နပလိဗောဓော ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဧဝံ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ တတ္ထ တိစီဝရေနာတိ အဓိဋ္ဌိတေသု တီသု စီဝရေသု ယေန ကေနစိ။ ဧကေန ဝိပ္ပဝုတ္ထောပိ ဟိ တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝုတ္ထော ဟောတိ၊ ပဋိသိဒ္ဓပရိယာပန္နေန ဝိပ္ပဝုတ္ထတ္တာ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သင်္ဃာဋိယာ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဝိပ္ပဝသေယျာတိ ဝိပ္ပယုတ္တော ဝသေယျ။

၄၇၇-၈။ ဂါမော ဧကူပစာရောတိအာဒိ အဝိပ္ပဝါသလက္ခဏဝဝတ္ထာပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတော ပရံ ယထာက္ကမေန တာနေဝ ပန္နရသ မာတိကာပဒါနိ ဝိတ္ထာရေန္တော ‘‘ဂါမော ဧကူပစာရော နာမာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧကကုလဿ ဂါမောတိ ဧကဿ ရညော ဝါ ဘောဇကဿ ဝါ ဂါမော။ ပရိက္ခိတ္တောတိ ယေန ¶ ကေနစိ ပါကာရေန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပရိက္ခာယ ဝါ ပရိက္ခိတ္တော။ ဧတ္တာဝတာ ဧကကုလဂါမဿ ဧကူပစာရတာ ဒဿိတာ။ အန္တောဂါမေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဧဝရူပေ ဂါမေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဂါမဗ္ဘန္တရေ ယထာရုစိတေ ဌာနေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရိက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ တဿေဝ ဂါမဿ နာနူပစာရတာ ဒဿိတာ။ ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ အထ ဝါ တံ ဃရံ သမန္တတော ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ၊ အဍ္ဎတေယျရတနပ္ပမာဏပ္ပဒေသာ ဥဒ္ဓံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဍ္ဎတေယျရတနဗ္ဘန္တရေ ပန ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ သစေပိ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခူ အာကာသေ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ယသ္မိံ ဃရေတိ ဃရပရိစ္ဆေဒေါ ‘‘ဧကကုလဿ နိဝေသနံ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ပါရာ။ ၄၈၀) လက္ခဏေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

၄၇၉။ နာနာကုလဿ ¶ ဂါမောတိ နာနာရာဇူနံ ဝါ ဘောဇကာနံ ဝါ ဂါမော၊ ဝေသာလိကုသိနာရာဒိသဒိသော။ ပရိက္ခိတ္တောတိ ဣမိနာ နာနာကုလဂါမဿ ဧကူပစာရတာ ဒဿိတာ။ သဘာယေ ဝါ ဒွါရမူလေ ဝါတိ ဧတ္ထ သဘာယန္တိ လိင်္ဂဗျတ္တယေန သဘာ ဝုတ္တာ။ ဒွါရမူလေတိ နဂရဒွါရဿ သမီပေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ¶ ဟောတိ – ဧဝရူပေ ဂါမေ ယသ္မိံ ဃရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ တတ္ထ သဒ္ဒသင်္ဃဋ္ဋနေန ဝါ ဇနသမ္ဗာဓေန ဝါ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ။ တတြပိ ဝသိတုံ အသက္ကောန္တေန ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဝသိတွာ အန္တောအရုဏေ အာဂမ္မ တေသံယေဝ သဘာယဒွါရမူလာနံ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဃရဿ ပန စီဝရဿ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။

သဘာယံ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထပါသေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာတိ သစေ ဃရေ အဋ္ဌပေတွာ သဘာယေ ဌပေဿာမီတိ သဘာယံ ဂစ္ဆတိ၊ တေန သဘာယံ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထပါသေတိ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ‘‘ဟန္ဒိမံ စီဝရံ ဌပေမီ’’တိ ဧဝံ နိက္ခေပသုခေ ဟတ္ထပါသဂတေ ကိသ္မိဉ္စိ အာပဏေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ပုရိမနယေနေဝ သဘာယေ ဝါ ဝတ္ထဗ္ဗံ ဒွါရမူလေ ဝါ၊ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဖုဿဒေဝတ္ထေရော တာဝ အာဟ – ‘‘စီဝရဟတ္ထပါသေ ဝသိတဗ္ဗံ နတ္ထိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝီထိဟတ္ထပါသေပိ သဘာယဟတ္ထပါသေပိ ဒွါရဟတ္ထပါသေပိ ¶ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘နဂရဿ ဗဟူနိပိ ဒွါရာနိ ဟောန္တိ ဗဟူနိပိ သဘာယာနိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿာ ပန ဝီထိယာ စီဝရံ ဌပိတံ ယံ တဿာ သမ္မုခဋ္ဌာနေ သဘာယဉ္စ ဒွါရဉ္စ တဿ သဘာယဿ စ ဒွါရဿ စ ဟတ္ထပါသာ န ဝိဇဟိတဗ္ဗံ။ ဧဝဉှိ သတိ သက္ကာ စီဝရဿ ပဝတ္တိ ဇာနိတု’’န္တိ။ သဘာယံ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယဿ အာပဏိကဿ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တံ၊ သစေ သော တံ စီဝရံ အတိဟရိတွာ ဃရေ နိက္ခိပတိ၊ ဝီထိဟတ္ထပါသော န ရက္ခတိ၊ ဃရဿ ဟတ္ထပါသေ ဝတ္ထဗ္ဗံ။ သစေ မဟန္တံ ဃရံ ဟောတိ၊ ဒွေ ဝီထိယော ဖရိတွာ ဌိတံ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဟတ္ထပါသေယေဝ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။ သဘာယေ နိက္ခိပိတွာ ပန သဘာယေ ဝါ တဿ သမ္မုခေ နဂရဒွါရမူလေ ဝါ တေသံယေဝ ဟတ္ထပါသေ ဝါ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗံ။

အပရိက္ခိတ္တောတိဣမိနာ တဿေဝ ဂါမဿ နာနူပစာရတာ ဒဿိတာ။ ဧတေနေဝုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ ဧကူပစာရတာ စ နာနူပစာရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘ဂါမော ဧကူပစာရော ¶ နာမာ’’တိ ဧဝံ အာဒိမှိ ‘‘အဇ္ဈောကာသော ဧကူပစာရော နာမာ’’တိ ဧဝံ အန္တေ စ ဧကမေဝ မာတိကာပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ပဒဘာဇနံ ဝိတ္ထာရိတံ။ တသ္မာ တဿေဝ ပဒဿာနုသာရေန သဗ္ဗတ္ထ ပရိက္ခေပါဒိဝသေန ဧကူပစာရတာ စ နာနူပစာရတာ စ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၈၀-၁။ နိဝေသနာဒီသု ¶ ဩဝရကာတိ ဂဗ္ဘာနံယေဝေတံ ပရိယာယဝစနံ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါတိ ဂဗ္ဘဿ ဟတ္ထပါသာ။ ဒွါရမူလေ ဝါတိ သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေ ဃရဒွါရမူလေ။ ဟတ္ထပါသာ ဝါတိ ဂဗ္ဘဿ ဝါ ဃရဒွါရမူလဿ ဝါ ဟတ္ထပါသာ။

၄၈၂-၇။ ဥဒေါသိတောတိ ယာနာဒီနံ ဘဏ္ဍာနံ သာလာ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ နိဝေသနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဋောတိ ပဋိရာဇာဒိပဋိဗာဟနတ္ထံ ဣဋ္ဌကာဟိ ကတော ဗဟလဘိတ္တိကော စတုပဉ္စဘူမိကော ပတိဿယဝိသေသော။ မာဠောတိ ဧကကူဋသင်္ဂဟိတော စတုရဿပါသာဒေါ။ ပါသာဒေါတိ ဒီဃပါသာဒေါ။ ဟမ္မိယန္တိ မုဏ္ဍစ္ဆဒနပါသာဒေါ။

၄၈၉။ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိဧတ္ထ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိဟတ္ထံ ဟောတိ။ သစေ သတ္ထော ဂစ္ဆန္တော ဂါမံ ဝါ နဒိံ ဝါ ပရိယာဒိယိတွာ တိဋ္ဌတိ အန္တောပဝိဋ္ဌေန သဒ္ဓိံ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ဩရဉ္စ ပါရဉ္စ ဖရိတွာ ဌိတော ဟောတိ၊ သတ္ထပရိဟာရောဝ လဗ္ဘတိ။ အထ ဂါမေ ဝါ နဒိယာ ဝါ ပရိယာပန္နော ဟောတိ အန္တောပဝိဋ္ဌော ¶ ၊ ဂါမပရိဟာရော စေဝ နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတိ။ သစေ ဝိဟာရသီမံ အတိက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အန္တောသီမာယ စ စီဝရံ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိသီမာယ စီဝရံ ဟောတိ သတ္ထသမီပေယေဝ ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တော သကဋေ ဝါ ဘဂ္ဂေ ဂေါဏေ ဝါ နဋ္ဌေ အန္တရာ ဆိဇ္ဇတိ၊ ယသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ စီဝရံ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ။

၄၉၀။ ဧကကုလဿ ခေတ္တေ ဟတ္ထပါသော နာမ စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ၊ နာနာကုလဿ ခေတ္တေ ဟတ္ထပါသော နာမ ခေတ္တဒွါရဿ ဟတ္ထပါသော။ အပရိက္ခိတ္တေ စီဝရဿေဝ ဟတ္ထပါသော။

၄၉၁-၄။ ဓညကရဏန္တိ ခလံ ဝုစ္စတိ။ အာရာမောတိ ပုပ္ဖာရာမော ¶ ဝါ ဖလာရာမော ဝါ။ ဒွီသုပိ ခေတ္တေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဝိဟာရော နိဝေသနသဒိသော။ ရုက္ခမူလေ အန္တောဆာယာယန္တိ ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသဿ အန္တော ဧဝ။ ဝိရဠသာခဿ ပန ရုက္ခဿ အာတပေန ဖုဋ္ဌောကာသေ ဌပိတံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဒိသဿ သာခါစ္ဆာယာယ ဝါ ခန္ဓစ္ဆာယာယ ဝါ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ သာခါယ ဝါ ဝိဋပေ ဝါ ဌပေတိ၊ ဥပရိ အညသာခါစ္ဆာယာယ ဖုဋ္ဌောကာသေယေဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ခုဇ္ဇရုက္ခဿ ဆာယာ ဒူရံ ဂစ္ဆတိ၊ ဆာယာယ ဂတဋ္ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဣဓာပိ ဟတ္ထပါသော စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ။

အဂါမကေ အရညေတိ အဂါမကံ နာမ အရညံ ဝိဉ္ဈာဋဝီအာဒီသု ဝါ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဝါ မစ္ဆဗန္ဓာနံ အဂမနပထေ ဒီပကေသု လဗ္ဘတိ။ သမန္တာ သတ္တဗ္ဘန္တရာတိ မဇ္ဈေ ဌိတဿ သမတ္တာ သဗ္ဗဒိသာသု ¶ သတ္တဗ္ဘန္တရာ၊ ဝိနိဗ္ဗေဓေန စုဒ္ဒသ ဟောန္တိ။ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ပုရတ္ထိမာယ ဝါ ပစ္ဆိမာယ ဝါ ဒိသာယ ပရိယန္တေ ဌပိတစီဝရံ ရက္ခတိ။ သစေ ပန အရုဏုဂ္ဂမနသမယေ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဣတရသ္မိံ။ ဥပေါသထကာလေ ပန ပရိသပရိယန္တေ နိသိန္နဘိက္ခုတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဗ္ဘန္တရသီမာ သောဓေတဗ္ဗာ။ ယတ္တကံ ဘိက္ခုသင်္ဃော ဝဍ္ဎတိ၊ သီမာပိ တတ္တကံ ဝဍ္ဎတိ။

၄၉၅။ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ သစေ ပဓာနိကော ဘိက္ခု သဗ္ဗရတ္တိံ ပဓာနမနုယုဉ္ဇိတွာ ပစ္စုသသမယေ ‘‘နှာယိဿာမီ’’တိ တီဏိပိ စီဝရာနိ တီရေ ဌပေတွာ နဒိံ ဩတရတိ၊ နှာယန္တဿေဝ စဿ အရုဏံ ဥဋ္ဌဟတိ၊ ကိံ ကာတဗ္ဗံ။ သော ဟိ ယဒိ ဥတ္တရိတွာ စီဝရံ နိဝါသေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယစီဝရံ ¶ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ အထ နဂ္ဂေါ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ? န အာပဇ္ဇတိ။ သော ဟိ ယာဝ အညံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ဝိနယကမ္မံ န ကရောတိ၊ တာဝ တေသံ ¶ စီဝရာနံ အပရိဘောဂါရဟတ္တာ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတော ဟောတိ။ နဋ္ဌစီဝရဿ စ အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဒွေ ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ မနုဿာ သဉ္စရန္တိ။ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ ဧကံ အံသကူဋေ ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရေ သဘာဂဘိက္ခူ န ပဿတိ၊ ဘိက္ခာစာရံ ဂတာ ဟောန္တိ၊ သင်္ဃာဋိံ ဗဟိဂါမေ ဌပေတွာ သန္တရုတ္တရေန အာသနသာလံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗဟိဂါမေ စောရဘယံ ဟောတိ၊ ပါရုပိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ အာသနသာလာ သမ္ဗာဓာ ဟောတိ ဇနာကိဏ္ဏာ၊ န သက္ကာ ဧကမန္တေ စီဝရံ အပနေတွာ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ၊ ဧကံ ဘိက္ခုံ အာဒါယ ဗဟိဂါမံ ဂန္တွာ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ စီဝရာနိ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

သစေ ဘိက္ခူ ဒဟရာနံ ဟတ္ထေ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ သယိတုကာမာ ဟောန္တိ၊ အတ္တနော အတ္တနော စီဝရံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာဝ သယိတဗ္ဗံ။ သစေ ဂစ္ဆန္တာနံယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဒဟရာနမ္ပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တာနံ ထေရေသု အသမ္ပတ္တေသု ဧသေဝ နယော။ မဂ္ဂံ ဝိရဇ္ဈိတွာ အရညေ အညမညံ အပဿန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန ဒဟရာ ‘‘မယံ၊ ဘန္တေ၊ မုဟုတ္တံ သယိတွာ အသုကသ္မိံ နာမ ဩကာသေ တုမှေ သမ္ပာပုဏိဿာမာ’’တိ ဝတွာ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ သယန္တိ၊ စီဝရဉ္စ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ ဒဟရေ ဥယျောဇေတွာ ထေရေသု သယန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဒွေဓာပထံ ဒိသွာ ထေရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’ ဒဟရာ ‘‘အယံ မဂ္ဂေါ’’တိ ဝတွာ အညမညဿ ဝစနံ အဂ္ဂဟေတွာ ဂတာ၊ သဟ အရုဏုဂ္ဂမနာ စီဝရာနိ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ ¶ ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဒဟရာ မဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ နိဝတ္တိဿာမာ’’တိ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဂါမံ ပဝိသိတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ အသမ္ပတ္တာနံယေဝ စ ¶ တေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ဓေနုဘယေန ဝါ သုနခဘယေန ဝါ ‘‘မုဟုတ္တံ ဌတွာ ဂမိဿာမာ’’တိ ဌတွာ ဝါ နိသီဒိတွာ ဝါ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော စ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ အန္တောသီမာယံ ¶ ဂါမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တရာ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ နေဝ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ န နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ပန ‘‘ဝိဘာယတု တာဝါ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ အရုဏေ ဥဂ္ဂတေပိ န စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ယေပိ ‘‘အန္တောအရုဏေယေဝ အာဂမိဿာမာ’’တိ သာမန္တဝိဟာရံ ဓမ္မသဝနတ္ထာယ သဥဿာဟာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ စ နေသံ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ စီဝရာနိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သစေ ဓမ္မဂါရဝေန ‘‘ယာဝ ပရိယောသာနံ သုတွာဝ ဂမိဿာမာ’’တိ နိသီဒန္တိ၊ သဟ အရုဏဿုဂ္ဂမနာ စီဝရာနိပိ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ၊ နိဿယောပိ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ထေရေန ဒဟရံ စီဝရဓောဝနတ္ထာယ ဂါမကံ ပေသေန္တေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဟရဿာပိ စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ အဿတိယာ ဂစ္ဆတိ၊ အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဒဟရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစေ ထေရော နဿရတိ၊ ဒဟရော ဧဝ သရတိ၊ ဒဟရေန အတ္တနော စီဝရံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ထေရဿ စီဝရံ ဝိဿာသေန ဂဟေတွာ ဂန္တွာ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ အတ္တနောပိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဧကဿ သတိယာပိ အာပတ္တိမောက္ခော ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ ¶ ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ပဌမကထိနသိက္ခာပဒေ အနဓိဋ္ဌာနံ အဝိကပ္ပနဉ္စ အကိရိယံ၊ ဣဓ အပစ္စုဒ္ဓရဏံ အယမေဝ ဝိသေသော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယမေဝါတိ။

ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၉၇။ တေန သမယေနာတိ တတိယကထိနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥဿာပေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝိမဇ္ဇတီတိ ‘‘ဝလီသု နဋ္ဌာသု ဣဒံ မဟန္တံ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော ဥဒကေန သိဉ္စိတွာ ပါဒေဟိ အက္ကမိတွာ ¶ ဟတ္ထေဟိ ဥဿာပေတွာ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ဃံသတိ၊ တံ အာတပေ သုက္ခံ ပဌမပ္ပမာဏမေဝ ဟောတိ။ သော ပုနပိ တထာ ကရောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဿာပေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဝိမဇ္ဇတီ’’တိ။ တံ ဧဝံ ကိလမန္တံ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိယံ နိသိန္နောဝ ဒိသွာ နိက္ခမိတွာ သေနာသနစာရိကံ အာဟိဏ္ဍန္တော ဝိယ တတ္ထ အဂမာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ။

၄၉၉-၅၀၀။ ဧကာဒသမာသေတိ ¶ ဧကံ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသံ ဌပေတွာ သေသေ ဧကာဒသမာသေ။ သတ္တမာသေတိ ကတ္တိကမာသံ ဟေမန္တိကေ စ စတ္တာရောတိ ပဉ္စမာသေ ဌပေတွာ သေသေ သတ္တမာသေ။ ကာလေပိ အာဒိဿ ဒိန္နန္တိ သင်္ဃဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ အကာလစီဝရ’’န္တိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ဒိန္နံ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ ‘‘ဣဒံ တုယှံ ဒမ္မီ’’တိ ဒိန္နံ။

သင်္ဃတော ဝါတိ အတ္တနော ပတ္တဘာဂဝသေန သင်္ဃတော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။ ဂဏတော ဝါတိ ဣဒံ သုတ္တန္တိကဂဏဿ ဒေမ၊ ဣဒံ အာဘိဓမ္မိကဂဏဿာတိ ဧဝံ ဂဏဿ ဒေန္တိ။ တတော အတ္တနော ပတ္တဘာဂဝသေန ဂဏတော ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ။

နော စဿ ပါရိပူရီတိ နော စေ ပါရိပူရီ ဘဝေယျ၊ ယတ္တကေန ကယိရမာနံ အဓိဋ္ဌာနစီဝရံ ပဟောတိ၊ တဉ္စေ စီဝရံ တတ္တကံ န ဘဝေယျ၊ ဦနကံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။

ပစ္စာသာ ဟောတိ သင်္ဃတော ဝါတိအာဒီသု အသုကဒိဝသံ နာမ သင်္ဃော စီဝရာနိ လဘိဿတိ၊ ဂဏော လဘိဿတိ၊ တတော မေ စီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဧဝံ သင်္ဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတိ။ ဉာတကေဟိ မေ စီဝရတ္ထာယ ပေသိတံ၊ မိတ္တေဟိ ပေသိတံ၊ တေ အာဂတာ စီဝရေ ဒဿန္တီတိ ဧဝံ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတိ။ ပံသုကူလံ ဝါတိ ဧတ္ထ ပန ပံသုကူလံ ဝါ လစ္ဆာမီတိ ¶ ဧဝံ ပစ္စာသာ ဟောတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဝါ ဓနေနာတိ အတ္တနော ကပ္ပာသသုတ္တာဒိနာ ဓနေန၊ အသုကဒိဝသံ နာမ လစ္ဆာမီတိ ဧဝံ ဝါ ပစ္စာသာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

တတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ သတိယာပိ ပစ္စာသာယာတိ မာသပရမတော စေ ဥတ္တရိ နိက္ခိပေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ယသ္မာ အန္တရာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနေ ပစ္စာသာစီဝရေ မူလစီဝရဿ ဥပ္ပန္နဒိဝသတော ယာဝ ဝီသတိမော ဒိဝသော တာဝ ဥပ္ပန္နံ ပစ္စာသာစီဝရံ မူလစီဝရံ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ မူလစီဝရံ ပစ္စာသာစီဝရံ ¶ အတ္တနော ဂတိကံ ကရောတိ။ တသ္မာ တံ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘တဒဟုပ္ပန္နေ မူလစီဝရေ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဝိသဘာဂေ ဥပ္ပန္နေ မူလစီဝရေတိ ယဒိ မူလစီဝရံ သဏှံ၊ ပစ္စာသာစီဝရံ ထူလံ၊ န သက္ကာ ယောဇေတုံ။ ရတ္တိယော စ သေသာ ဟောန္တိ၊ န တာဝ မာသော ပူရတိ ¶ ၊ န အကာမာ နိဂ္ဂဟေန စီဝရံ ကာရေတဗ္ဗံ။ အညံ ပစ္စာသာစီဝရံ လဘိတွာယေဝ ကာလဗ္ဘန္တရေ ကာရေတဗ္ဗံ။ ပစ္စာသာစီဝရမ္ပိ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မူလစီဝရံ ထူလံ ဟောတိ၊ ပစ္စာသာစီဝရံ သဏှံ၊ မူလစီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပစ္စာသာစီဝရမေဝ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ တံ ပုန မာသပရိဟာရံ လဘတိ၊ ဧတေနုပါယေန ယာဝ ဣစ္ဆတိ တာဝ အညမညံ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ပဌမကထိနသဒိသာနေဝါတိ။

တတိယကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၃-၅။ တေန သမယေနာတိ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ပိတုပိတာ ပိတာမဟော၊ ပိတာမဟဿ ယုဂံ ပိတာမဟယုဂံ။ ယုဂန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ အဘိလာပ မတ္တမေဝ စေတံ။ အတ္ထတော ပန ပိတာမဟောယေဝ ပိတာမဟယုဂံ။ တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမော ပုရိသော တာဝ ယာ အသမ္ဗဒ္ဓါ သာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အသမ္ဗဒ္ဓါတိ ¶ ဝုစ္စတိ။ ဒေသနာမုခမေဝ စေတံ။ ‘‘မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ’’တိဝစနတော ပန ပိတာမဟယုဂမ္ပိ ပိတာမဟိယုဂမ္ပိ မာတာမဟယုဂမ္ပိ မာတာမဟိယုဂမ္ပိ တေသံ ဘာတုဘဂိနီဘာဂိနေယျပုတ္တပပုတ္တာဒယောပိ သဗ္ဗေ ဣဓ သင်္ဂဟိတာ ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

တတြာယံ ဝိတ္ထာရနယော – ပိတာ ပိတုပိတာ တဿ ပိတာ တဿာပိ ပိတာတိ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ ပိတာ ပိတုမာတာ တဿာ ပိတာ စ မာတာ စ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ပုတ္တာ စ ဓီတရော စာတိ ဧဝမ္ပိ ဥဒ္ဓဉ္စ အဓော စ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ ပိတာ ပိတုဘာတာ ပိတုဘဂိနီ ပိတုပုတ္တာ ပိတုဓီတရော တေသမ္ပိ ပုတ္တဓီတုပရမ္ပရာတိ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုမာတာ တဿာ မာတာ တဿာပိ မာတာတိ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုပိတာ တဿ မာတာ စ ပိတာ စ ¶ ဘာတာ စ ဘဂိနီ စ ပုတ္တာ စ ဓီတရော စာတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဥဒ္ဓဉ္စ အဓော စ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ မာတာ မာတုဘာတာ မာတုဘဂိနီ မာတုပုတ္တာ မာတုဓီတရော တေသမ္ပိ ပုတ္တဓီတုပရမ္ပရာတိ ¶ ဧဝမ္ပိ ယာဝ သတ္တမာ ယုဂါ၊ နေဝ မာတုသမ္ဗန္ဓေန န ပိတုသမ္ဗန္ဓေန သမ္ဗဒ္ဓါ၊ အယံ အညာတိကာ နာမ။

ဥဘတော သင်္ဃေတိ ဘိက္ခုနိသင်္ဃေ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ဘိက္ခုသင်္ဃေ ဉတ္တိစတုတ္ထေနာတိ အဋ္ဌဝါစိကဝိနယကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နာ။

သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပါရုတမ္ပီတိ ရဇိတွာ ကပ္ပံ ကတွာ ဧကဝါရမ္ပိ နိဝတ္ထံ ဝါ ပါရုတံ ဝါ။ အန္တမသော ပရိဘောဂသီသေန အံသေ ဝါ မတ္ထကေ ဝါ ကတွာ မဂ္ဂံ ဂတော ဟောတိ၊ ဥဿီသကံ ဝါ ကတွာ နိပန္နော ဟောတိ၊ ဧတမ္ပိ ပုရာဏစီဝရမေဝ။ သစေ ပန ပစ္စတ္ထရဏဿ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ နိပဇ္ဇတိ၊ ဟတ္ထေဟိ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ အာကာသေ ဝိတာနံ ကတွာ သီသေန အဖုသန္တော ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ပရိဘောဂေါ နာမ န ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

ဓောတံ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဧတ္ထ ဧဝံ အာဏတ္တာ ဘိက္ခုနီ ဓောဝနတ္ထာယ ဥဒ္ဓနံ သဇ္ဇေတိ၊ ဒါရူနိ သံဟရတိ၊ အဂ္ဂိံ ကရောတိ၊ ဥဒကံ အာဟရတိ ယာဝ နံ ဓောဝိတွာ ဥက္ခိပတိ၊ တာဝ ဘိက္ခုနိယာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဓောဝိတွာ ¶ ဥက္ခိတ္တမတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ သစေ ဒုဒ္ဓါတန္တိ မညမာနာ ပုန သိဉ္စတိ ဝါ ဓောဝတိ ဝါ ယာဝ နိဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ တာဝ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။ ဧသ နယော ရဇနာကောဋနေသု။ ရဇနဒေါဏိယဉှိ ရဇနံ အာကိရိတွာ ယာဝ သကိံ စီဝရံ ရဇတိ၊ တတော ပုဗ္ဗေ ယံကိဉ္စိ ရဇနတ္ထာယ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာ ဝါ ပဋိရဇတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ အာကောဋနေပိ ပယောဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၀၆။ အညာတိကာယ အညာတိကသညီ ပုရာဏစီဝရံ ဓောဝါပေတီတိ နော စေပိ ‘‘ဣမံ ဓောဝါ’’တိ ဝဒတိ၊ အထ ခေါ ဓောဝနတ္ထာယ ကာယဝိကာရံ ကတွာ ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတိ၊ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတိ၊ ဥပရိ ဝါ ခိပတိ၊ သိက္ခမာနာသာမဏေရီသာမဏေရဥပါသကတိတ္ထိယာဒီနံ ဝါ ဟတ္ထေ ပေသေတိ၊ နဒီတိတ္ထေ ဓောဝန္တိယာ ဥပစာရေ ဝါ ခိပတိ၊ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထေ ဩကာသေ ဌတွာ၊ ဓောဝါပိတံယေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ဥပစာရံ မုဉ္စိတွာ ဩရတော ဌပေတိ သာ စေ ဓောဝိတွာ အာနေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သိက္ခမာနာယ ဝါ သာမဏေရိယာ ဝါ ဥပါသိကာယ ဝါ ဟတ္ထေ ဓောဝနတ္ထာယ ဒေတိ၊ သာ စေ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ဥပါသကဿ ဟတ္ထေ ဒေတိ၊ သော စေ လိင်္ဂေ ပရိဝတ္တေ ဘိက္ခုနီသု ¶ ပဗ္ဗဇိတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ ဓောဝတိ ¶ ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သာမဏေရဿ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဟတ္ထေ ဒိန္နေပိ လိင်္ဂပရိဝတ္တနေ ဧသေဝ နယော။

ဓောဝါပေတိ ရဇာပေတီတိအာဒီသု ဧကေန ဝတ္ထုနာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဒုတိယေန ဒုက္ကဋံ။ တီဏိပိ ကာရာပေန္တဿ ဧကေန နိဿဂ္ဂိယံ၊ သေသေဟိ ဒွေ ဒုက္ကဋာနိ။ ယသ္မာ ပနေတာနိ ဓောဝနာဒီနိ ပဋိပါဋိယာ ဝါ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝါ ကာရေန္တဿ မောက္ခော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ တီဏိ စတုက္ကာနိ ဝုတ္တာနိ။ သစေပိ ဟိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ရဇိတွာ ဓောဝိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တေ သာ ဘိက္ခုနီ ပဌမံ ဓောဝိတွာ ပစ္ဆာ ရဇတိ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ဒုက္ကဋမေဝ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသု ဝိပရီတဝစနေသု နယော နေတဗ္ဗော။ သစေ ပန ‘‘ဓောဝိတွာ အာနေဟီ’’တိ ဝုတ္တာ ဓောဝတိ စေဝ ရဇတိ စ၊ ဓောဝါပနပစ္စယာ ဧဝ အာပတ္တိ၊ ရဇနေ အနာပတ္တိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တာဓိကကရဏေ ‘‘အဝုတ္တာ ဓောဝတီ’’တိ ဣမိနာ လက္ခဏေန အနာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ¶ စီဝရေ ယံ ကာတဗ္ဗံ၊ သဗ္ဗံ တံ တုယှံ ဘာရော’’တိ ဝဒန္တော ပန ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ။

အညာတိကာယ ဝေမတိကော အညာတိကာယ ဉာတိကသညီတိ ဣမာနိပိ ပဒါနိ ဝုတ္တာနံယေဝ တိဏ္ဏံ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဓောဝါပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ယထာဝတ္ထုကမေဝ၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာ နာမ ပဉ္စသတာ သာကိယာနိယော။

၅၀၇။ အဝုတ္တာ ဓောဝတီတိ ဥဒ္ဒေသာယ ဝါ ဩဝါဒါယ ဝါ အာဂတာ ကိလိန္နံ စီဝရံ ဒိသွာ ဌပိတဋ္ဌာနတော ဂဟေတွာ ဝါ ‘‘ဒေထ၊ အယျ၊ ဓောဝိဿာမီ’’တိ အာဟရာပေတွာ ဝါ ဓောဝတိ စေဝ ရဇတိ စ အာကောဋေတိ စ၊ အယံ အဝုတ္တာ ဓောဝတိ နာမ။ ယာပိ ‘‘ဣမံ စီဝရံ ဓောဝါ’’တိ ဒဟရံ ဝါ သာမဏေရံ ဝါ အာဏာပေန္တဿ ဘိက္ခုနော သုတွာ ‘‘အာဟရထယျ အဟံ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဓောဝတိ၊ တာဝကာလိကံ ဝါ ဂဟေတွာ ဓောဝိတွာ ရဇိတွာ ဒေတိ၊ အယမ္ပိ အဝုတ္တာ ဓောဝတိ နာမ။

အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနမဉ္စပီဌဘိသိတဋ္ဋိကာဒိံ ယံကိဉ္စိ ဓောဝါပေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ¶ ပန ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ ဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၀၈။ တေန သမယေနာတိ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာတိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တာ။ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမီတိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ယေန အန္ဓဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ ကတကမ္မာတိ ကတစောရိကကမ္မာ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒီဟိ ပရဘဏ္ဍံ ဟရိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စောရဂါမဏိကောတိ စောရဇေဋ္ဌကော။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ထေရိံ ¶ ဇာနာတိ၊ တသ္မာ စောရာနံ ပုရတော ဂစ္ဆန္တော ဒိသွာ ‘‘ဣတော မာ ဂစ္ဆထ၊ သဗ္ဗေ ဣတော ဧထာ’’တိ တေ ဂဟေတွာ အညေန မဂ္ဂေန အဂမာသိ။ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိတွာတိ ထေရီ ကိရ ပရိစ္ဆိန္နဝေလာယံယေဝ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌဟိ။ သောပိ တသ္မိံယေဝ ခဏေ ဧဝံ အဝစ၊ တသ္မာ သာ အဿောသိ၊ သုတွာ စ ‘‘နတ္ထိ ဒါနိ အညော ဧတ္ထ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အညတြ မယာ’’တိ တံ မံသံ အဂ္ဂဟေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ဘိက္ခုနီ’’တိအာဒိ။

ဩဟိယျကောတိ အဝဟီယကော အဝသေသော၊ ဝိဟာရဝါရံ ပတွာ ဧကောဝ ဝိဟာရေ ဌိတောတိ အတ္ထော။ သစေ မေ တွံ အန္တရဝါသကံ ဒဒေယျာသီတိ ကသ္မာ အာဟ? သဏှံ ဃနမဋ္ဌံ အန္တရဝါသကံ ဒိသွာ လောဘေန၊ အပိစ အပ္ပကော တဿာ အန္တရဝါသကေ လောဘော၊ ထေရိယာ ပန သိခါပ္ပတ္တာ ကောဋ္ဌာသသမ္ပတ္တိ တေနဿာ သရီရပါရိပူရိံ ပဿိဿာမီတိ ဝိသမလောဘံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဧဝမာဟ။ အန္တိမန္တိ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ သဗ္ဗပရိယန္တံ ဟုတွာ အန္တိမံ၊ အန္တိမန္တိ ပစ္ဆိမံ။ အညံ လေသေနာပိ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဌပိတံ စီဝရံ နတ္ထီတိ ဧဝံ ယထာအနုညာတာနံ ပဉ္စန္နံ စီဝရာနံ ဓာရဏဝသေနေဝ အာဟ၊ န လောဘေန၊ န ဟိ ခီဏာသဝါနံ လောဘော အတ္ထိ။ နိပ္ပီဠိယမာနာတိ ဥပမံ ဒဿေတွာ ဂါဠှံ ပီဠယမာနာ။

အန္တရဝါသကံ ¶ ဒတွာ ဥပဿယံ အဂမာသီတိ သင်္ကစ္စိကံ နိဝါသေတွာ ယထာ တဿ မနောရထော န ပူရတိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထတလေယေဝ ဒဿေတွာ အဂမာသိ။

၅၁၀။ ကသ္မာ ¶ ပါရိဝတ္တကစီဝရံ အပ္ပဋိဂဏှန္တေ ဥဇ္ဈာယိံသု? ‘‘သစေ ဧတ္တကောပိ အမှေသု အယျာနံ ဝိဿာသော နတ္ထိ၊ ကထံ မယံ ယာပေဿာမာ’’တိ ဝိဟတ္ထတာယ သမဘိတုန္နတ္တာ။

အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဣမေသံ ပဉ္စန္နန္တိ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ သမသဒ္ဓါနံ သမသီလာနံ သမဒိဋ္ဌီနံ ပါရိဝတ္တကံ ဂဟေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။

၅၁၂။ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထပ္ပသာရဏာဒီသု ဒုက္ကဋံ။ ပဋိလာဘေနာတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေန။ တတ္ထ စ ဟတ္ထေန ဝါ ဟတ္ထေ ဒေတု၊ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပေတု၊ ဥပရိ ဝါ ခိပတု၊ သော စေ သာဒိယတိ ¶ ၊ ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန သိက္ခမာနာသာမဏေရသာမဏေရီဥပါသကဥပါသိကာဒီနံ ဟတ္ထေ ပေသိတံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဓမ္မကထံ ကထေန္တဿ စတဿောပိ ပရိသာ စီဝရာနိ စ နာနာဝိရာဂဝတ္ထာနိ စ အာနေတွာ ပါဒမူလေ ဌပေန္တိ၊ ဥပစာရေ ဝါ ဌတွာ ဥပစာရံ ဝါ မုဉ္စိတွာ ခိပန္တိ၊ ယံ တတ္ထ ဘိက္ခုနီနံ သန္တကံ၊ တံ အညတြ ပါရိဝတ္တကာ ဂဏှန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အထ ပန ရတ္တိဘာဂေ ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ‘‘ဣဒံ ဘိက္ခုနိယာ၊ ဣဒံ အညေသ’’န္တိ ဉာတုံ န သက္ကာ၊ ပါရိဝတ္တကကိစ္စံ နတ္ထီတိ မဟာပစ္စရိယံ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တံ အစိတ္တကဘာဝေန န သမေတိ။ သစေ ဘိက္ခုနီ ဝဿာဝါသိကံ ဒေတိ၊ ပါရိဝတ္တကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပန သင်္ကာရကူဋာဒီသု ဌပေတိ၊ ‘‘ပံသုကူလံ ဂဏှိဿန္တီ’’တိ ပံသုကူလံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

၅၁၃။ အညာတိကာယ အညာတိကသညီတိ တိကပါစိတ္တိယံ။ ဧကတော ဥပသမ္ပန္နာယာတိ ဘိက္ခုနီနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ဟတ္ထတော ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဘိက္ခူနံ သန္တိကေ ဥပသမ္ပန္နာယ ပန ပါစိတ္တိယမေဝ။

၅၁၄။ ပရိတ္တေန ဝါ ဝိပုလန္တိ အပ္ပဂ္ဃစီဝရေန ဝါ ဥပါဟနတ္ထဝိကပတ္တတ္ထဝိကအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒိနာ ဝါ မဟဂ္ဃံ စေတာပေတွာ သစေပိ စီဝရံ ¶ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ အနာပတ္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘အန္တမသော ဟရီတကီခဏ္ဍေနာပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝိပုလေန ဝါ ပရိတ္တန္တိ ဣဒံ ဝုတ္တဝိပလ္လာသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ပတ္တတ္ထဝိကာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ ပန ပဋပရိဿာဝနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ နေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂံ န ဝိကပ္ပနုပဂံ တံ သဗ္ဗံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ မဉ္စပ္ပမာဏာ ဘိသိစ္ဆဝိ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီသု။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ဣဒံ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယာကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ ¶ ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၁၅။ တေန သမယေနာတိ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပနန္ဒော သကျပုတ္တောတိ အသီတိသဟဿမတ္တာနံ သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ ပတိကိဋ္ဌော လောလဇာတိကော။ ပဋ္ဋောတိ ဆေကော သမတ္ထော ပဋိဗလော သရသမ္ပန္နော ကဏ္ဌမာဓုရိယေန သမန္နာဂတော။ ကိသ္မိံ ဝိယာတိ ကိံသု ဝိယ ကိလေသော ဝိယ၊ ဟိရောတ္တပ္ပဝသေန ကမ္ပနံ ဝိယ သင်္ကမ္ပနံ ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။

အဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ အဒ္ဓါနသင်္ခါတံ ဒီဃမဂ္ဂံ၊ န နဂရဝီထိမဂ္ဂန္တိ အတ္ထော။ တေ ဘိက္ခူ အစ္ဆိန္ဒိံသူတိ မုသိံသု၊ ပတ္တစီဝရာနိ နေသံ ဟရိံသူတိ အတ္ထော။ အနုယုဉ္ဇာဟီတိ ဘိက္ခုဘာဝဇာနနတ္ထာယ ပုစ္ဆ။ အနုယုဉ္ဇိယမာနာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါပတ္တစီဝရာဓိဋ္ဌာနာဒီနိ ပုစ္ဆိယမာနာ။ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ ဘိက္ခုဘာဝံ ဇာနာပေတွာ ယော ‘‘သာကေတာ သာဝတ္ထိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တော၊ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။

၅၁၇။ အညာတကံ ဂဟပတိံ ဝါတိအာဒီသု ယံ ပရတော ‘‘တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ အာဒိံ ကတွာ ဧဝံ အနုပုဗ္ဗကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ စောရေ ပဿိတွာ ဒဟရာ ပတ္တစီဝရာနိ ဂဟေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနမတ္တံယေဝ ဟရိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ထေရေဟိ ¶ နေဝ တာဝ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ၊ န သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ အထ ဒဟရာ သဗ္ဗံ ဘဏ္ဍကံ ဆဍ္ဍေတွာ ပလာတာ၊ စောရာ ထေရာနံ နိဝါသနပါရုပနံ တဉ္စ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဒဟရေဟိ အာဂန္တွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ န တာဝ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ န ဟိ အနစ္ဆိန္နစီဝရာ အတ္တနော အတ္ထာယ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတုံ လဘန္တိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ ပန အတ္ထာယ လဘန္တိ၊ အစ္ဆိန္နစီဝရာဝ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တိ။ တသ္မာ ထေရေဟိ ဝါ သာခါပလာသံ ဘဉ္ဇိတွာ ဝါကာဒီဟိ ဂန္ထေတွာ ဒဟရာနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ ဒဟရေဟိ ဝါ ထေရာနံ အတ္ထာယ ဘဉ္ဇိတွာ ဂန္ထေတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဝါ အဒတွာ ဝါ ¶ အတ္တနာ နိဝါသေတွာ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနာနိ ထေရာနံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ နေဝ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋံ။

သစေ ¶ အန္တရာမဂ္ဂေ ရဇကတ္ထရဏံ ဝါ ဟောတိ၊ အညေ ဝါ တာဒိသေ မနုဿေ ပဿန္တိ၊ စီဝရံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယာနိ စ နေသံ တေ ဝါ ဝိညတ္တမနုဿာ အညေ ဝါ သာခါပလာသနိဝါသနေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ဥဿာဟဇာတာ ဝတ္ထာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိ သဒသာနိ ဝါ ဟောန္တု အဒသာနိ ဝါ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာနိ ဝါ ကပ္ပိယာနိပိ အကပ္ပိယာနိပိ သဗ္ဗာနိ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ တေသံ နိဝါသေတုဉ္စ ပါရုပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိဟေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘အကပ္ပကတံ နာပိ ရဇနာယ ရတ္တံ၊

တေန နိဝတ္ထော ယေန ကာမံ ဝဇေယျ၊

န စဿ ဟောတိ အာပတ္တိ၊

သော စ ဓမ္မော သုဂတေန ဒေသိတော၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ပဉှော အစ္ဆိန္နစီဝရကံ ဘိက္ခုံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ အထ ပန တိတ္ထိယေဟိ သဟဂစ္ဆန္တိ၊ တေ စ နေသံ ကုသစီရဝါကစီရဖလကစီရာနိ ဒေန္တိ၊ တာနိပိ လဒ္ဓိံ အဂ္ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋန္တိ၊ နိဝါသေတွာပိ လဒ္ဓိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။

ဣဒါနိ ‘‘ယံ အာဝါသံ ပဌမံ ဥပဂစ္ဆတိ၊ သစေ တတ္ထ ဟောတိ သင်္ဃဿ ဝိဟာရစီဝရံ ဝါ’’တိအာဒီသု ဝိဟာရစီဝရံ နာမ မနုဿာ အာဝါသံ ကာရေတွာ ‘‘စတ္တာရောပိ ပစ္စယာ အမှာကံယေဝ သန္တကာ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆန္တူ’’တိ ¶ တိစီဝရံ သဇ္ဇေတွာ အတ္တနာ ကာရာပိတေ အာဝါသေ ဌပေန္တိ၊ ဧတံ ဝိဟာရစီဝရံ နာမ။ ဥတ္တရတ္ထရဏန္တိ မဉ္စကဿ ဥပရိ အတ္ထရဏကံ ဝုစ္စတိ။ ဘုမတ္ထရဏန္တိ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ရက္ခဏတ္ထံ စိမိလိကာဟိ ကတအတ္ထရဏံ တဿ ဥပရိ တဋ္ဋိကံ ပတ္ထရိတွာ စင်္ကမန္တိ။ ဘိသိစ္ဆဝီတိ မဉ္စဘိသိယာ ဝါ ပီဌဘိသိယာ ဝါ ¶ ဆဝိ၊ သစေ ပူရိတာ ဟောတိ ဝိဓုနိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတေသု ဝိဟာရစီဝရာဒီသု ယံ တတ္ထ အာဝါသေ ဟောတိ၊ တံ အနာပုစ္ဆာပိ ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ အစ္ဆိန္နစီဝရကာနံ ဘိက္ခူနံ လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမိ ပုန ဌပေဿာမီတိ အဓိပ္ပာယေန န မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ။ လဘိတွာ စ ပန ဉာတိတော ဝါ ဥပဋ္ဌာကတော ဝါ အညတော ဝါ ကုတောစိ ပါကတိကမေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဝိဒေသဂတေန ဧကသ္မိံ သင်္ဃိကေ အာဝါသေ သင်္ဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇနတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗံ။ သစဿ ပရိဘောဂေနေဝ တံ ဇီရတိ ဝါ နဿတိ ဝါ ဂီဝါ န ဟောတိ။ သစေ ပန ဧတေသံ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ ဂိဟိဝတ္ထာဒီနံ ဘိသိစ္ဆဝိပရိယန္တာနံ ကိဉ္စိ န လဗ္ဘတိ၊ တေန တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ။

၅၁၉။ ယေဟိ ¶ ကေဟိစိ ဝါ အစ္ဆိန္နန္တိ ဧတ္ထ ယမ္ပိ အစ္ဆိန္နစီဝရာ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ အညေ ‘‘အာဟရထ၊ အာဝုသော၊ စီဝရ’’န္တိ ယာစိတွာ ဝါ ဝိဿာသေန ဝါ ဂဏှန္တိ၊ တမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။

ပရိဘောဂဇိဏ္ဏံ ဝါတိ ဧတ္ထ စ အစ္ဆိန္နစီဝရာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာဒီနံ အတ္တနာ တိဏပဏ္ဏေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဒိန္နစီဝရမ္ပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတီတိ ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ။ ဧဝဉှိ တေ အစ္ဆိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ နဋ္ဌစီဝရဋ္ဌာနေ စ ဌိတာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေန နေသံ ဝိညတ္တိယံ အကပ္ပိယစီဝရပရိဘောဂေ စ အနာပတ္တိ အနုရူပါ ဘဝိဿတိ။

၅၂၁။ ဉာတကာနံ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ ‘‘ဧတေသံ သန္တကံ ဒေထာ’’တိ ဝိညာပေန္တဿ ယာစန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ ဉာတကပဝါရိတာနံ အာပတ္တိ ဝါ အနာပတ္တိ ဝါ ဟောတိ။ အတ္တနော ဓနေနာတိ ဧတ္ထာပိ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍေန ကပ္ပိယဝေါဟာရေနေဝ စီဝရံ ဝိညာပေန္တဿ စေတာပေန္တဿ ¶ ပရိဝတ္တာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ စ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတေသု ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလိကပဝါရဏာယ ယံ ယံ ပဝါရေတိ၊ တံ တံယေဝ ဝိညာပေတဗ္ဗံ။ ယော စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ သယမေဝ သလ္လက္ခေတွာ ကာလာနုကာလံ စီဝရာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယာဂုဘတ္တာဒီနီတိ ¶ ဧဝံ ယေန ယေနတ္ထော တံ တံ ဒေတိ၊ တဿ ဝိညာပနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ပဝါရေတွာ ဗာလတာယ ဝါ သတိသမ္မောသေန ဝါ န ဒေတိ၊ သော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ယော ‘‘မယှံ ဂေဟံ ပဝါရေမီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဿ ဂေဟံ ဂန္တွာ ယထာသုခံ နိသီဒိတဗ္ဗံ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ န ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော ပန ‘‘ယံ မယှံ ဂေဟေ အတ္ထိ၊ တံ ပဝါရေမီ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တတ္ထ ကပ္ပိယံ၊ တံ ဝိညာပေတဗ္ဗံ၊ ဂေဟေ ပန နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ န လဗ္ဘတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။

အညဿတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဉာတကပဝါရိတေ န ကေဝလံ အတ္တနော အတ္ထာယ၊ အထ ခေါ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အယမေကော အတ္ထော။ အယံ ပန ဒုတိယော အညဿာတိ ယေ အညဿ ဉာတကပဝါရိတာ၊ တေ တဿေဝ ‘‘အညဿာ’’တိ လဒ္ဓဝေါဟာရဿ ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿ ဝါ ဓမ္မရက္ခိတဿ ဝါ အတ္ထာယ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၂-၄။ တေန ¶ သမယေနာတိ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အဘိဟဋ္ဌုန္တိ အဘီတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ ဟရိတုန္တိ အတ္ထော၊ ဂဏှိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပဝါရေယျာတိ ဣစ္ဆာပေယျ၊ ဣစ္ဆံ ရုစိံ ဥပ္ပာဒေယျ၊ ဝဒေယျ နိမန္တေယျာတိ အတ္ထော။ အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေန္တေန ပန ယထာ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ အာကာရံ ဒဿေတုံ ‘‘ယာဝတကံ ဣစ္ဆသိ တာဝတကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝမဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ ယထာ ‘‘နေက္ခမ္မံ ဒဋ္ဌု ခေမတော’’တိ (သု။ နိ။ ၄၂၆၊ ၁၁၀၄၊ စူဠနိ။ ဇတုကဏ္ဏိမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၆၇) ဧတ္ထ ဒိသွာတိ အတ္ထော၊ ဧဝမိဓာပိ ‘‘အဘိအဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ အဘိဟရိတွာ ပဝါရေယျာတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ¶ ကာယာဘိဟာရော ဝါစာဘိဟာရောတိ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော၊ ကာယေန ဝါ ဟိ ဝတ္ထာနိ အဘိဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ‘‘ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ ဝါစာယ ဝါ ‘‘အမှာကံ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရံ ပရိပုဏ္ဏံ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆသိ တတ္တကံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒန္တော ပဝါရေယျ၊ တဒုဘယမ္ပိ ဧကဇ္ဈံ ကတွာ ‘‘အဘိဟဋ္ဌုံ ပဝါရေယျာ’’တိ ဝုတ္တံ။

သန္တရုတ္တရပရမန္တိ သအန္တရံ ¶ ဥတ္တရံ ပရမံ အဿ စီဝရဿာတိ သန္တရုတ္တရပရမံ၊ နိဝါသနေန သဒ္ဓိံ ပါရုပနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ အဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗန္တိ တတော အဘိဟဋစီဝရတော ဧတ္တကံ စီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ဣတော ပရန္တိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန အစ္ဆိန္နသဗ္ဗစီဝရေန တိစီဝရိကေနေဝ ဘိက္ခုနာ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ အညေန အညထာပိ၊ တသ္မာ တံ ဝိဘာဂံ ဒဿေတုံ ‘‘သစေ တီဏိ နဋ္ဌာနိ ဟောန္တီ’’တိအာဒိနာ နယေနဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ယဿ တီဏိ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဧကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ပါရုပိတွာ အညံ သဘာဂဋ္ဌာနတော ပရိယေသိဿတိ။ ယဿ ဒွေ နဋ္ဌာနိ၊ တေန ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ သစေ ပကတိယာဝ သန္တရုတ္တရေန စရတိ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝံ ဧကံ သာဒိယန္တေနေဝ သမော ဘဝိဿတိ။ ယဿ တီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ န သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ပန ဒွီသု ဧကံ နဋ္ဌံ၊ ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ။ ယဿ ဧကံယေဝ ဟောတိ၊ တဉ္စ နဋ္ဌံ၊ ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ ဘိက္ခုနိယာ ပန ပဉ္စသုပိ နဋ္ဌေသု ဒွေ သာဒိတဗ္ဗာနိ။ စတူသု နဋ္ဌေသု ဧကံ သာဒိတဗ္ဗံ၊ တီသု နဋ္ဌေသု ကိဉ္စိ န သာဒိတဗ္ဗံ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဒွီသု ဝါ ဧကသ္မိံ ဝါ။ ယေန ကေနစိ ဟိ သန္တရုတ္တရပရမတာယ ဌာတဗ္ဗံ၊ တတော ဥတ္တရိ န လဗ္ဘတီတိ ဣဒမေတ္ထ လက္ခဏံ။

၅၂၆။ သေသကံ အာဟရိဿာမီတိ ဒွေ စီဝရာနိ ကတွာ သေသံ ပုန အာဟရိဿာမီတိ အတ္ထော။ န အစ္ဆိန္နကာရဏာတိ ¶ ဗာဟုသစ္စာဒိဂုဏဝသေန ဒေန္တိ။ ဉာတကာနန္တိအာဒီသု ဉာတကာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ ပဝါရိတာနံ ဒေန္တာနံ သာဒိယန္တဿ အတ္တနော ဓနေန သာဒိယန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကထာသု ပန ‘‘ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပကတိယာ ဗဟုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အစ္ဆိန္နကာရဏာ ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ယသ္မာ ပနိဒံ သိက္ခာပဒံ အညဿတ္ထာယ ဝိညာပနဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ပညတ္တံ၊ တသ္မာ ဣဓ ‘‘အညဿတ္ထာယာ’’တိ န ဝုတ္တံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ¶ ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

တတုတ္တရိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၂၇။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဥပက္ခဋသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အတ္ထာဝုသော မံ သော ဥပဋ္ဌာကောတိ အာဝုသော၊ ယံ တွံ ဘဏသိ၊ အတ္ထိ ဧဝရူပေါ သော မမ ဥပဋ္ဌာကောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ အပိ မေယျ ဧဝံ ဟောတီတိ အပိ မေ အယျ ဧဝံ ဟောတိ၊ အပိ မယျာ ဧဝန္တိပိ ပါဌော။

၅၂၈-၉။ ဘိက္ခုံ ပနေဝ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒိဿာတိ အပဒိဿ အာရဗ္ဘ။ ယသ္မာ ပန ယံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ၊ တံ တဿတ္ထာယ ဥပက္ခဋံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဘိက္ခုဿတ္ထာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘိက္ခုံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာတိ ဘိက္ခုံ ပစ္စယံ ကတွာ၊ ယဉှိ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ၊ တံ နိယမေနေဝ ဘိက္ခုံ ပစ္စယံ ကတွာ ဥပက္ခဋံ ဟောတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခုံ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ’’တိ။ ပစ္စယောပိ ဟိ ‘‘လဘတိ မာရော အာရမ္မဏ’’န္တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၄။၂၄၃) အာရမ္မဏန္တိ အာဂတော။ ဣဒါနိ ‘‘ဥဒ္ဒိဿာ’’တိ ဧတ္ထ ယော ကတ္တာ၊ တဿ အာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမေန ဟိ တေန တံ ဥဒ္ဒိဿ ဥပက္ခဋံ၊ န အညေန ကာရဏေန။ ဣတိ သော အစ္ဆာဒေတုကာမော ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဘိက္ခုံ အစ္ဆာဒေတုကာမော’’တိ။

အညာတကဿ ¶ ဂဟပတိဿ ဝါတိ အညာတကေန ဂဟပတိနာ ဝါတိ အတ္ထော။ ကရဏတ္ထေ ဟိ ဣဒံ သာမိဝစနံ။ ပဒဘာဇနေ ပန ဗျဉ္ဇနံ အဝိစာရေတွာ အတ္ထမတ္တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အညာတကော နာမ…ပေ… ဂဟပတိ နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

စီဝရစေတာပန္နန္တိ စီဝရမူလံ၊ တံ ပန ယသ္မာ ဟိရညာဒီသု အညတရံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဟိရညံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပက္ခဋံ ဟောတီတိ သဇ္ဇိတံ ဟောတိ၊ သံဟရိတွာ ဌပိတံ၊ ယသ္မာ ပန ‘‘ဟိရညံ ဝါ’’တိအာဒိနာ ¶ ဝစနေနဿ ဥပက္ခဋဘာဝေါ ဒဿိတော ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘ဥပက္ခဋံ နာမာ’’တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိသုံ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တံ။ ဣမိနာတိ ဥပက္ခဋံ သန္ဓာယာဟ၊ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ပစ္စုပဋ္ဌိတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယဉှိ ဥပက္ခဋံ သံဟရိတွာ ဌပိတံ၊ တံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတီတိ။ အစ္ဆာဒေဿာမီတိ ဝေါဟာရဝစနမေတံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော ဒဿာမီ’’တိ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေပိ ‘‘ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။

တတြ စေ သော ဘိက္ခူတိ ယတြ သော ဂဟပတိ ¶ ဝါ ဂဟပတာနီ ဝါ တတြ သော ဘိက္ခု ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဥပသင်္ကမိတွာ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျ စေတိ အယမေတ္ထ ပဒသမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထ ဥပသင်္ကမိတွာတိ ဣမဿ ဂန္တွာတိ ဣမိနာဝ အတ္ထေ သိဒ္ဓေ ပစုရဝေါဟာရဝသေန ‘‘ဃရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယတြ ပန သော ဒါယကော တတြ ဂန္တွာတိ အယမေဝေတ္ထ အတ္ထော၊ တသ္မာ ပုနပိ ဝုတ္တံ ‘‘ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥပသင်္ကမိတွာ’’တိ။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဝိသိဋ္ဌကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ၊ ပဒဘာဇနေ ပန ယေနာကာရေန ဝိကပ္ပံ အာပန္နော ဟောတိ တမေဝ ဒဿေတုံ ‘‘အာယတံ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သာဓူတိ အာယာစနေ နိပါတော။ ဝတာတိ ပရိဝိတက္ကေ။ မန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ အာယသ္မာတိ ပရံ အာလပတိ အာမန္တေတိ။ ယသ္မာ ပနိဒံ သဗ္ဗံ ဗျဉ္ဇနမတ္တမေဝ၊ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ အတ္ထော န ဝုတ္တော။ ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယာတိ သုန္ဒရကာမတံ ဝိသိဋ္ဌကာမတံ စိတ္တေန ဂဟေတွာ၊ တဿ ‘‘အာပဇ္ဇေယျ စေ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ယသ္မာ ပန ယော ကလျာဏကမျတံ ဥပါဒါယ အာပဇ္ဇတိ၊ သော သာဓတ္ထိကော မဟဂ္ဃတ္ထိကော ဟောတိ၊ တသ္မာဿ ပဒဘာဇနေ ဗျဉ္ဇနံ ပဟာယ အဓိပ္ပေတတ္ထမေဝ ဒဿေတုံ တဒေဝ ဝစနံ ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန န ဣမဿ အာပဇ္ဇနမတ္တေနေဝ အာပတ္တိ သီသံ ဧတိ၊ တသ္မာ ‘‘တဿ ဝစနေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၅၃၁။ အနာပတ္တိ ဉာတကာနန္တိအာဒီသု ဉာတကာနံ စီဝရေ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ မဟဂ္ဃံ စေတာပေတုကာမဿ အပ္ပဂ္ဃံ စေတာပေတီတိ ဂဟပတိဿ ဝီသတိအဂ္ဃနကံ စီဝရံ စေတာပေတုကာမဿ ‘‘အလံ မယှံ ဧတေန၊ ဒသဂ္ဃနကံ ဝါ အဋ္ဌဂ္ဃနကံ ဝါ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ အနာပတ္တိ။ အပ္ပဂ္ဃန္တိ ဣဒဉ္စ အတိရေကနိဝါရဏတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ၊ သမကေပိ ပန အနာပတ္တိ ¶ ၊ တဉ္စ ခေါ အဂ္ဃဝသေနေဝ န ပမာဏဝသေန၊ အဂ္ဃဝဍ္ဎနကဉှိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ တသ္မာ ယော ဝီသတိအဂ္ဃနကံ အန္တရဝါသကံ စေတာပေတုကာမော ¶ ၊ ‘‘တံ ဧတ္တကမေဝ မေ အဂ္ဃနကံ စီဝရံ ဒေဟီ’’တိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ တတုတ္တရိသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

ပဌမဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၂။ ဒုတိယဥပက္ခဋေပိ ¶ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဉှိ ဣမဿ အနုပညတ္တိသဒိသံ။ ကေဝလံ ပဌမသိက္ခာပဒေ ဧကဿ ပီဠာ ကတာ၊ ဒုတိယေ ဒွိန္နံ၊ အယမေဝေတ္ထ ဝိသေသော။ သေသံ သဗ္ဗံ ပဌမသဒိသမေဝ။ ယထာ စ ဒွိန္နံ၊ ဧဝံ ဗဟူနံ ပီဠံ ကတွာ ဂဏှတောပိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ။

ဒုတိယဥပက္ခဋသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၃၇။ တေန သမယေနာတိ ရာဇသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပါသကံ သညာပေတွာတိ ဇာနာပေတွာ၊ ‘‘ဣမိနာ မူလေန စီဝရံ ကိဏိတွာ ထေရဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ ဝတွာတိ အဓိပ္ပာယော။ ပညာသဗန္ဓောတိ ပညာသကဟာပဏဒဏ္ဍောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပညာသံ ဗဒ္ဓါတိပိ ပါဌော၊ ပညာသံ ဇိတော ပညာသံ ဒါပေတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ အဇ္ဇဏှော၊ ဘန္တေ၊ အာဂမေဟီတိ ဘန္တေ၊ အဇ္ဇ ဧကဒိဝသံ အမှာကံ တိဋ္ဌ၊ အဓိဝါသေဟီတိ အတ္ထော။ ပရာမသီတိ ဂဏှိ။ ဇီနောသီတိ ဇိတောသိ။

၅၃၈-၉။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရာဇတော ဘောဂ္ဂံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အဿတ္ထီတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ၊ ရာဇဘောဂေါတိပိ ပါဌော၊ ရာဇတော ဘောဂေါ အဿ အတ္ထီတိ အတ္ထော။

ပဟိဏေယျာတိ ပေသေယျ၊ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာ ပနဿ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တံ။ ယထာ စ ဧတဿ၊ ဧဝံ ‘‘စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမံ ဘိက္ခု’’န္တိအာဒီနမ္ပိ ပဒါနံ ဥတ္တာနတ္ထတ္တာယေဝ ပဒဘာဇနံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ အာဘတန္တိ အာနီတံ။ ကာလေနကပ္ပိယန္တိ ¶ ယုတ္တပတ္တကာလေန၊ ယဒါ နော အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒါ ကပ္ပိယံ စီဝရံ ဂဏှာမာတိ အတ္ထော။

ဝေယျာဝစ္စကရောတိ ကိစ္စကရော၊ ကပ္ပိယကာရကောတိ အတ္ထော။ သညတ္တော သော မယာတိ အာဏတ္တော သော မယာ၊ ယထာ တုမှာကံ စီဝရေန အတ္ထေ သတိ စီဝရံ ဒဿတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တောတိ အတ္ထော။ အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာတိ စောဒနာလက္ခဏနိဒဿနမေတံ၊ ဣဒဉှိ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အဿ ဝါ အတ္ထော ¶ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ၊ ဣဒံ စောဒနာလက္ခဏံ။ ‘‘ဒေဟိ မေ စီဝရ’’န္တိအာဒီနိ ပန နဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ၊ ဧတာနိ ဟိ ဝစနာနိ ဧတေသံ ဝါ အတ္ထော ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ န ဝတ္တဗ္ဗော။

ဒုတိယမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗော တတိယမ္ပိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ‘‘အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာ’’တိ ဣဒမေဝ ယာဝတတိယံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ။ ဧဝံ ‘‘ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒေတဗ္ဗော သာရေတဗ္ဗော’’တိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဒိဋ္ဌစောဒနာပရိစ္ဆေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ စောဒယမာနော သာရယမာနော တံ စီဝရံ အဘိနိပ္ဖာဒေယျ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလ’’န္တိ ဣမေသံ ပဒါနံ သင်္ခေပတော အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘သစေ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလ’’န္တိ အာဟ။ ဧဝံ ယာဝတတိယံ စောဒေန္တော တံ စီဝရံ ယဒိ နိပ္ဖာဒေတိ၊ သက္ကောတိ အတ္တနော ပဋိလာဘဝသေန နိပ္ဖာဒေတုံ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ သာဓု သုဋ္ဌု သုန္ဒရံ။

စတုက္ခတ္တုံ ပဉ္စက္ခတ္တုံ ဆက္ခတ္တုပရမံ တုဏှီဘူတေန ဥဒ္ဒိဿ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဌာနလက္ခဏနိဒဿနမေတံ။ ဆက္ခတ္တုပရမန္တိ စ ဘာဝနပုံသကဝစနမေတံ၊ ဆက္ခတ္တုပရမဉှိ ဧတေန စီဝရံ ဥဒ္ဒိဿ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ၊ န အညံ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ ဌာနလက္ခဏံ။ တတ္ထ ယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနံ သာဓာရဏော တုဏှီဘာဝေါ၊ တံ တာဝ ဒဿေတုံ ပဒဘာဇနေ ‘‘တတ္ထ ဂန္တွာ တုဏှီဘူတေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ န အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ဣဓ၊ ဘန္တေ၊ နိသီဒထာ’’တိ ဝုတ္တေနာပိ န နိသီဒိတဗ္ဗံ။ န အာမိသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယာဂုခဇ္ဇကာဒိဘေဒံ ကိဉ္စိ အာမိသံ ‘‘ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ ယာစိယမာနေနာပိ န ဂဏှိတဗ္ဗံ။ န ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗောတိ မင်္ဂလံ ဝါ အနုမောဒနံ ဝါ ဘာသထာတိ ယာစိယမာနေနာပိ ကိဉ္စိ န ဘာသိတဗ္ဗံ၊ ကေဝလံ ‘‘ကိံ ကာရဏာ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိယမာနေန ‘‘ဇာနာသိ၊ အာဝုသော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ပုစ္ဆိယမာနောတိ ဣဒဉှိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ အထ ဝါ ပုစ္ဆံ ကုရုမာနော ပုစ္ဆိယမာနောတိ ဧဝမ္ပေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယော ဟိ ပုစ္ဆံ ကရောတိ၊ သော ဧတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဌာနံ ဘဉ္ဇတီတိ အာဂတကာရဏံ ဘဉ္ဇတိ။

ဣဒါနိ ¶ ¶ ယာ တိဿော စောဒနာ၊ ဆ စ ဌာနာနိ ဝုတ္တာနိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎိဉ္စ ဟာနိဉ္စ ဒဿေန္တော ¶ ‘‘စတုက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယသ္မာ စ ဧတ္ထ ဧကစောဒနာဝုဍ္ဎိယာ ဒွိန္နံ ဌာနာနံ ဟာနိ ဝုတ္တာ၊ တသ္မာ ‘‘ဧကာ စောဒနာ ဒိဂုဏံ ဌာန’’န္တိ လက္ခဏံ ဒဿိတံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣမိနာ လက္ခဏေန တိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ ဆက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ ဒွိက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ အဋ္ဌက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗံ၊ သကိံ စောဒေတွာ ဒသက္ခတ္တုံ ဌာတဗ္ဗန္တိ။ ယထာ စ ‘‘ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတွာ န ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ‘‘ဒွါဒသက္ခတ္တုံ ဌတွာ န စောဒေတဗ္ဗ’’န္တိပိ ဝုတ္တမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ သစေ စောဒေတိယေဝ န တိဋ္ဌတိ၊ ဆ စောဒနာ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ တိဋ္ဌတိယေဝ န စောဒေတိ၊ ဒွါဒသ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သစေ စောဒေတိပိ တိဋ္ဌတိပိ၊ ဧကာယ စောဒနာယ ဒွေ ဌာနာနိ ဟာပေတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ယော ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဆက္ခတ္တုံ စောဒေတိ၊ သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ ‘‘အတ္ထော မေ၊ အာဝုသော၊ စီဝရေနာ’’တိ ဆက္ခတ္တုံ ဝဒတိ။ တထာ ဧကဒိဝသမေဝ ပုနပ္ပုနံ ဂန္တွာ ဒွါဒသက္ခတ္တုံ တိဋ္ဌတိ၊ သကိံယေဝ ဝါ ဂန္တွာ တတြ တတြ ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ သောပိ သဗ္ဗစောဒနာယော သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိ စ ဘဉ္ဇတိ။ ကော ပန ဝါဒေါ နာနာဒိဝသေသု ဧဝံ ကရောန္တဿာတိ ဧဝမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ယတဿ စီဝရစေတာပန္နံ အာဘတန္တိ ယတော ရာဇတော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂတော ဝါ အဿ ဘိက္ခုနော စီဝရစေတာပန္နံ အာနီတံ။ ယတွဿာတိပိ ပါဌော။ အယမေဝတ္ထော။ ‘‘ယတ္ထဿာ’’တိပိ ပဌန္တိ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ အဿ စီဝရစေတာပန္နံ ပေသိတန္တိ စ အတ္ထံ ကထေန္တိ၊ ဗျဉ္ဇနံ ပန န သမေတိ။ တတ္ထာတိ တဿ ရညော ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂဿ ဝါ သန္တိကေ၊ သမီပတ္ထေ ဟိ ဣဒံ ဘုမ္မဝစနံ။ န တံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အတ္ထံ အနုဘောတီတိ တံ စီဝရစေတာပန္နံ တဿ ဘိက္ခုနော ကိဉ္စိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကမ္မံ န နိပ္ဖာဒေတိ။ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကန္တိ အာယသ္မန္တော အတ္တနော သန္တကံ ဓနံ ပါပုဏန္တု။ မာ ဝေါ သကံ ဝိနဿာတိ တုမှာကံ သန္တကံ မာ ဝိနဿတု။ ယော ပန နေဝ သာမံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒူတံ ပါဟေတိ၊ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။

ကိံ ¶ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယကာရကေသု ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ? န ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကပ္ပိယကာရကော နာမ သင်္ခေပတော ဒုဝိဓော နိဒ္ဒိဋ္ဌော စ အနိဒ္ဒိဋ္ဌော စ။ တတ္ထ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ဒုဝိဓော – ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ။ အနိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ ဒုဝိဓော – မုခဝေဝဋိက ကပ္ပိယကာရကော၊ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ။ တေသု ဘိက္ခုနာ ¶ နိဒ္ဒိဋ္ဌော သမ္မုခါသမ္မုခဝသေန စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တထာ ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌောပိ။

ကထံ? ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခုဿ စီဝရတ္ထာယ ဒူတေန အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ပဟိဏတိ၊ ဒူတော တံ ဘိက္ခုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဣဒံ၊ ဘန္တေ၊ ဣတ္ထန္နာမေန တုမှာကံ စီဝရတ္ထာယ ပဟိတံ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဒူတော ‘‘အတ္ထိ ပန တေ၊ ဘန္တေ၊ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ ¶ ပုစ္ဆတိ၊ ပုညတ္ထိကေဟိ စ ဥပါသကေဟိ ‘‘ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စံ ကရောထာ’’တိ အာဏတ္တာ ဝါ၊ ဘိက္ခူနံ ဝါ သန္ဒိဋ္ဌာ သမ္ဘတ္တာ ကေစိ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အညတရော တသ္မိံ ခဏေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ ဘိက္ခု တံ နိဒ္ဒိသတိ ‘‘အယံ ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ။ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဘိက္ခုနာ သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

နော စေ ဘိက္ခုဿ သန္တိကေ နိသိန္နော ဟောတိ၊ အပိစ ခေါ ဘိက္ခု နိဒ္ဒိသတိ – ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော’’တိ၊ သော ဂန္တွာ တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ကိဏိတွာ ဒဒေယျာသီ’’တိ အာဂန္တွာ ဘိက္ခုဿ အာရောစေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယမေကော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ သော ဒူတော အတ္တနာ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ အပိစ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ ‘‘ဒိန္နံ မယာ၊ ဘန္တေ၊ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ၊ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ ဒုတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

န ဟေဝ ခေါ အညံ ပဟိဏတိ၊ အပိစ ခေါ ဂစ္ဆန္တောဝ ဘိက္ခုံ ဝဒတိ ‘‘အဟံ တဿ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ၊ အယံ တတိယော ဘိက္ခုနာ အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဘိက္ခုနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ ¶ နာမ။ ဧတေသု ဣမသ္မိံ ရာဇသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော နတ္ထိတာယ ဝါ၊ အဝိစာရေတုကာမတာယ ဝါ ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တသ္မိဉ္စ ခဏေ ကောစိ မနုဿော အာဂစ္ဆတိ၊ ဒူတော တဿ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထတော စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဒူတေန သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော။

အပရော ¶ ဒူတော ဂါမံ ပဝိသိတွာ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ကဿစိ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ပုရိမနယေနေဝ အာဂန္တွာ အာရောစေတိ၊ အညံ ဝါ ပဟိဏတိ၊ ‘‘အဟံ အသုကဿ နာမ ဟတ္ထေ စီဝရစေတာပန္နံ ဒဿာမိ၊ တုမှေ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ ဝတွာ ဝါ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ တတိယော ဒူတေန အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဧဝံ ဧကော သမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌော၊ တယော အသမ္မုခါနိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဣမေ စတ္တာရော ဒူတေန နိဒ္ဒိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စကရာ ¶ နာမ။ ဧတေသု မေဏ္ဍကသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘သန္တိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ မနုဿာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ၊ တေ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဟတ္ထေ ဟိရညံ ဥပနိက္ခိပန္တိ – ‘ဣမိနာ အယျဿ ယံ ကပ္ပိယံ တံ ဒေထာ’တိ။ အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ယံ တတော ကပ္ပိယံ တံ သာဒိတုံ၊ န တွေဝါဟံ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ကေနစိ ပရိယာယေန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗံ ပရိယေသိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၉၉)။ ဧတ္ထ စ စောဒနာယ ပမာဏံ နတ္ထိ၊ မူလံ အသာဒိယန္တေန သဟဿက္ခတ္တုမ္ပိ စောဒနာယ ဝါ ဌာနေန ဝါ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နော စေ ဒေတိ၊ အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗံ။ သစေ ဣစ္ဆတိ မူလသာမိကာနမ္ပိ ကထေတဗ္ဗံ၊ နော စေ ဣစ္ဆတိ န ကထေတဗ္ဗံ။

အပရော ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ဒူတေန ပုစ္ဆိတော ‘‘နတ္ထမှာကံ ကပ္ပိယကာရကော’’တိ ဝဒတိ၊ တဒညော သမီပေ ဌိတော သုတွာ ‘‘အာဟရ ဘော အဟံ အယျဿ စီဝရံ စေတာပေတွာ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ။ ဒူတော ‘‘ဟန္ဒ ဘော ဒဒေယျာသီ’’တိ တဿ ဟတ္ထေ ဒတွာ ဘိက္ခုဿ အနာရောစေတွာဝ ဂစ္ဆတိ၊ အယံ မုခဝေဝဋိကကပ္ပိယကာရကော။ အပရော ဘိက္ခုနော ဥပဋ္ဌာကဿ ဝါ အညဿ ဝါ ဟတ္ထေ အကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဒတွာ ‘‘ထေရဿ စီဝရံ ဒဒေယျာသီ’’တိ ¶ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတိ၊ အယံ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကောတိ ဣမေ ဒွေ အနိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကာ နာမ။ ဧတေသု အညာတကအပ္ပဝါရိတေသု ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ သယမေဝ စီဝရံ အာနေတွာ ဒဒန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ၊ ကိဉ္စိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ စေတံ ‘‘ဒူတေန စီဝရစေတာပန္နံ ပဟိဏေယျာ’’တိ သယံ အာဟရိတွာပိ ပိဏ္ဍပါတာဒီနံ အတ္ထာယ ဒဒန္တေသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကေဝလဉ္စ အတ္တနောယေဝ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေပိ ကောစိ ဇာတရူပရဇတံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ အာရာမံ ဝါ ကရောထ စေတိယံ ဝါ ဘောဇနသာလာဒီနံ ဝါ အညတရ’’န္တိ ဝဒတိ၊ ဣဒမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဿ ကဿစိ ဟိ အညဿတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။

သစေ ¶ ပန ‘‘နယိဒံ ဘိက္ခူနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ဝဍ္ဎကီနံ ဝါ ကမ္မကရာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ သုကတဒုက္ကဋံ ဇာနာထာ’’တိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထေ ဒတွာ ပက္ကမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘မမ မနုဿာနံ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ မယှမေဝ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ယံ ယဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ တဒတ္ထာယ ပေသေယျာထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန သင်္ဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနာမသိတွာ ‘‘ဣဒံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ စေတိယဿ ဒေမ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမ၊ နဝကမ္မဿ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမေ ဣဒံ ဘဏန္တီ’’တိ ¶ ကပ္ပိယကာရကာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ ‘‘စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေန ပန ‘‘အမှာကံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗံ။

သစေ ပန ကောစိ ဗဟုံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အာနေတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ ဒမ္မိ၊ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ စေ သင်္ဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိ။ တတြ စေ ဧကော ဘိက္ခု ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော စ ‘‘ယဒိ န ကပ္ပတိ၊ မယှမေဝ ဘဝိဿတီ’’တိ ဂစ္ဆတိ။ သော ဘိက္ခု ‘‘တယာ သင်္ဃဿ လာဘန္တရာယော ကတော’’တိ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ တေန ပန ဧကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။ သစေ ¶ ပန ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တေ ‘‘ကပ္ပိယကာရကာနံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ မမ ပုရိသာနံ ဝါ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

စတုပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နံ ယေန ယေန ပစ္စယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဒတ္ထံ ဥပနေတဗ္ဗံ၊ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္နံ စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ စီဝရေန တာဒိသော အတ္ထော နတ္ထိ၊ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ သင်္ဃော ကိလမတိ၊ သင်္ဃသုဋ္ဌုတာယ အပလောကေတွာ တဒတ္ထာယပိ ဥပနေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော ပိဏ္ဍပါတဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ ဒိန္နေပိ၊ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန သေနာသနဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ သေနာသနေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဘိက္ခူသု သေနာသနံ ဆဍ္ဍေတွာ ဂတေသု သေနာသနံ ဝိနဿတိ၊ ဤဒိသေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂေါ အနုညာတော၊ တသ္မာ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထံ မူလစ္ဆေဇ္ဇံ အကတွာ ယာပနမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။

န ¶ ကေဝလဉ္စ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ၊ အညမ္ပိ ခေတ္တဝတ္ထာဒိ အကပ္ပိယံ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ။ သစေ ဟိ ကောစိ ‘‘မယှံ တိသဿသမ္ပာဒနကံ မဟာတဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တံ စေ သင်္ဃော သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ အာပတ္တိယေဝ။ ယော ပန တံ ပဋိက္ခိပတိ၊ သော ပုရိမနယေနေဝ န ကေနစိ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော ဟိ တံ စောဒေတိ၊ သွေဝ သာပတ္တိကော ဟောတိ၊ တေန ပန ဧကေန ဗဟူ အနာပတ္တိကာ ကတာ။

ယော ပန ‘‘တာဒိသံယေဝ တဠာကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခူဟိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘အသုကဉ္စ အသုကဉ္စ သင်္ဃဿ တဠာကံ အတ္ထိ၊ တံ ကထံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကပ္ပိယံ ကတွာ ဒိန္နံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ကထံ ဒိန္နံ ကပ္ပိယံ ဟောတီတိ? ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဝတွာ ဒိန္နန္တိ။ သော သစေ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ စတ္တာရော ပစ္စယေ သင်္ဃော ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ¶ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘တဠာကံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ကပ္ပိယကာရကော အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘နတ္ထီ’’တိ ¶ ဝုတ္တေ ‘‘ဣဒံ အသုကော နာမ ဝိစာရေဿတိ၊ အသုကဿ ဝါ ဟတ္ထေ၊ မယှံ ဝါ ဟတ္ထေ ဘဝိဿတိ၊ သင်္ဃော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဘုဉ္ဇတူ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ‘‘ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တော ဝဒတိ ‘‘ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထာ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တီ’’တိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

အထာပိ ‘‘မမ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိံ ဝါ သင်္ဃဿ ဒမ္မီ’’တိ ‘‘ဝုတ္တေ၊ သာဓု၊ ဥပါသက၊ သင်္ဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ယဒိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတွာ သဟတ္ထေန စ ကပ္ပိယပထဝိံ ခနိတွာ ဥဒကပရိဘောဂတ္ထာယ တဠာကံ ကာရိတံ ဟောတိ၊ တံ စေ နိဿာယ သဿံ နိပ္ဖာဒေတွာ မနုဿာ ဝိဟာရေ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထ မနုဿာ ဧဝ သင်္ဃဿ ဥပကာရတ္ထာယ သင်္ဃိကဘူမိံ ခနိတွာ တံ နိဿာယ နိပ္ဖန္နသဿတော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အမှာကံ ဧကံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေထာ’’တိ ဝုတ္တေ စ ဌပေတုမ္ပိ လဗ္ဘတိ။ အထ ပန တေ မနုဿာ ရာဇဗလိနာ ဥပဒ္ဒုတာ ပက္ကမန္တိ၊ အညေ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ ဥဒကံ ဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ။ တဉ္စ ခေါ ကသိကမ္မကာလေယေဝ၊ န သဿကာလေ။ သစေ တေ ဝဒန္တိ ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣမံ နိဿာယ သဿံ အကံသူ’’တိ ¶ ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ ဥပကာရံ အကံသု၊ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန တဠာကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။ သစေ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓီတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ¶ ပုန ဒေတိ၊ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဋဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဥဒကဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ သုဒ္ဓစိတ္တာနံ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ¶ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ နိဿာယ ပန သဿံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေ သယမေဝ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗံ၊ န သာရေတဗ္ဗံ။ ပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာကေ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ပန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကပ္ပိယကာရကာ သယမေဝ ကရောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇိဘိက္ခုနာ ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ကပ္ပိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿကတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ဝိယ အကပ္ပိယမံသရသမိဿကဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗိနိဗ္ဘောဂံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။

သစေ ပန ‘‘ဥဒကဿ ဩကာသော အတ္ထိ၊ တဠာကဿ ပါဠိ ထိရာ၊ ယထာ ဗဟုံ ဥဒကံ ဂဏှာတိ၊ ဧဝံ ကရောဟိ၊ တီရသမီပေ ဥဒကံ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ဥဒကမေဝ ဝိစာရေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဓနေ အဂ္ဂိံ န ပါတေန္တိ၊ ‘‘ဥဒကကမ္မံ လဗ္ဘတု ဥပါသကာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘သဿံ ကတွာ အာဟရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တဠာကေ အတိဗဟုံ ဥဒကံ ဒိသွာ ပဿတော ဝါ ပိဋ္ဌိတော ဝါ မာတိကံ နီဟရာပေတိ၊ ဝနံ ဆိန္ဒာပေတွာ ကေဒါရေ ကာရာပေတိ၊ ပေါရာဏကေဒါရေသု ဝါ ပကတိဘာဂံ အဂ္ဂဟေတွာ အတိရေကံ ဂဏှာတိ၊ နဝသဿေ ဝါ အကာလသဿေ ဝါ အပရိစ္ဆိန္နဘာဂေ ‘‘ဧတ္တကေ ကဟာပဏေ ဒေထာ’’တိ ကဟာပဏေ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။

ယော ¶ ပန ‘‘ကဿထ ဝပထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘ဧတ္တကာယ ဘူမိယာ၊ ဧတ္တကော နာမ ဘာဂေါ’’တိ ဧဝံ ဘူမိံ ဝါ ပတိဋ္ဌပေတိ၊ ‘‘ဧတ္တကေ ဘူမိဘာဂေ အမှေဟိ သဿံ ကတံ၊ ဧတ္တကံ နာမ ဘာဂံ ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တေသု ကဿကေသု ဘူမိပ္ပမာဏဂ္ဂဟဏတ္ထံ ¶ ရဇ္ဇုယာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ မိနာတိ၊ ခလေ ဝါ ဌတွာ ရက္ခတိ၊ ခလတော ဝါ နီဟရာပေတိ၊ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဝါ ပဋိသာမေတိ၊ တဿေဝ တံ အကပ္ပိယံ။

သစေ ကဿကာ ကဟာပဏေ အာဟရိတွာ ‘‘ဣမေ သင်္ဃဿ အာဟဋာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ‘‘န သင်္ဃော ကဟာပဏေ ခါဒတီ’’တိ သညာယ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ကဟာပဏေဟိ သာဋကေ အာဟရ၊ ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာ။

သစေ ဓညံ အာဟရိတွာ ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋန္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ ဝီဟီဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ တဿေဝ အကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ဓညဿ ဝိစာရိတတ္တာ။

သစေ ¶ တဏ္ဍုလံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အာဟရိတွာ ‘‘ဣဒံ သင်္ဃဿ အာဟဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ၊ အညတရော စ ဘိက္ခု ပုရိမနယေနေဝ ‘‘ဧတ္တကေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ အာဟရထာ’’တိ ဝဒတိ။ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယံ။ ကသ္မာ? ကပ္ပိယာနံ တဏ္ဍုလာဒီနံ ဝိစာရိတတ္တာ။ ကယဝိက္ကယေပိ အနာပတ္တိ၊ ကပ္ပိယကာရကဿ အာစိက္ခိတတ္တာ။

ပုဗ္ဗေ ပန စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဧကော ဘိက္ခု စတုသာလဒွါရေ ‘‘အဟော ဝတ သွေ သင်္ဃဿ ဧတ္တကပ္ပမာဏေ ပူဝေ ပစေယျု’’န္တိ အာရာမိကာနံ သညာဇနနတ္ထံ ဘူမိယံ မဏ္ဍလံ အကာသိ၊ တံ ဒိသွာ ဆေကော အာရာမိကော တထေဝ ကတွာ ဒုတိယဒိဝသေ ဘေရိယာ အာကောဋိတာယ သန္နိပတိတေ သင်္ဃေ ပူဝံ ဂဟေတွာ သင်္ဃတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ အမှေဟိ ဣတော ပုဗ္ဗေ နေဝ ပိတူနံ န ပိတာမဟာနံ ဧဝရူပံ သုတပုဗ္ဗံ၊ ဧကေန အယျေန စတုဿာလဒွါရေ ပူဝတ္ထာယ သညာ ကတာ၊ ဣတော ဒါနိ ပဘုတိ အယျာ အတ္တနော အတ္တနော စိတ္တာနုရူပံ ဝဒန္တု၊ အမှာကမ္ပိ ဖာသုဝိဟာရော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မဟာထေရော တတောဝ နိဝတ္တိ၊ ဧကဘိက္ခုနာပိ ပူဝေါ န ဂဟိတော။ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ တတြုပ္ပာဒမ္ပိ န ပရိဘုဉ္ဇိံသု။ တသ္မာ –

သလ္လေခံ ¶ အစ္စဇန္တေန၊ အပ္ပမတ္တေန ဘိက္ခုနာ၊

ကပ္ပိယေပိ န ကာတဗ္ဗာ၊ အာမိသတ္ထာယ လောလတာတိ။

ယော ¶ စာယံ တဠာကေ ဝုတ္တော၊ ပေါက္ခရဏီ-ဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။

ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏဥစ္ဆုဖလာဖလာဒီနံ ဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ယံ ကိဉ္စိ ခေတ္တံ ဝါ ဝတ္ထုံ ဝါ ဒမ္မီတိ ဝုတ္တေပိ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတွာ တဠာကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယဒါ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ‘‘စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ တဒါ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဝနံ ဒမ္မိ၊ အရညံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဝဋ္ဋတိ။ သစေ မနုဿာ ဘိက္ခူဟိ အနာဏတ္တာယေဝ တတ္ထ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ အပရဏ္ဏာဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ဘိက္ခူနံ ဘာဂံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒေန္တာ န စောဒေတဗ္ဗာ။ သစေ ကေနစိဒေဝ အန္တရာယေန တေသု ပက္ကန္တေသု အညေ ကရောန္တိ၊ န စ ဘိက္ခူနံ ကိဉ္စိ ဒေန္တိ၊ တေ ဝါရေတဗ္ဗာ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘နနု၊ ဘန္တေ၊ ပုဗ္ဗေပိ မနုဿာ ဣဓ သဿာနိ အကံသူ’’တိ၊ တတော တေ ဝတ္တဗ္ဗာ – ‘‘တေ သင်္ဃဿ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ အဒံသူ’’တိ။ သစေ ဝဒန္တိ – ‘‘မယမ္ပိ ဒဿာမာ’’တိ ဧဝံ ဝဋ္ဋတိ။

ကဉ္စိ ¶ သဿုဋ္ဌာနကံ ဘူမိပ္ပဒေသံ သန္ဓာယ ‘‘သီမံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထံ ပန ထမ္ဘာ ဝါ ပါသာဏာ ဝါ သယံ န ဌပေတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? ဘူမိ နာမ အနဂ္ဃာ အပ္ပကေနာပိ ပါရာဇိကော ဘဝေယျ၊ အာရာမိကာနံ ပန ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘ဣမိနာ ဌာနေန အမှာကံ သီမာ ဂတာ’’တိ။ သစေပိ ဟိ တေ အဓိကံ ဂဏှန္တိ၊ ပရိယာယေန ကထိတတ္တာ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော သယမေဝ ထမ္ဘေ ဌပါပေတွာ ‘‘စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

သစေ ကောစိ အန္တောသီမာယ တဠာကံ ခနတိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေန ဝါ မာတိကံ နေတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏာဒီနိ ဒုဿန္တိ၊ ဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ န ဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု ဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သစေ ဧကော ဘိက္ခု န ဝါရေတိ၊ ‘‘နေထ တုမှေ’’တိ တေသံယေဝ ပက္ခော ဟောတိ၊ သင်္ဃော ဝါရေတိ၊ သင်္ဃောဝ ဣဿရော။ သင်္ဃိကေသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော။ သစေ ဝါရိယမာနောပိ ကရောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတံ ပံသုံ ဟေဋ္ဌာ ပက္ခိပိတွာ၊ ဥပရိ ဂဟိတံ ပံသုံ ဥပရိ ပက္ခိပိတွာ ပူရေတဗ္ဗာ။

သစေ ¶ ကောစိ ယထာဇာတမေဝ ဥစ္ဆုံ ဝါ အပရဏ္ဏံ ဝါ အလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍာဒိကံ ¶ ဝါ ဝလ္လိဖလံ ဒါတုကာမော ‘‘ဧတံ သဗ္ဗံ ဥစ္ဆုခေတ္တံ အပရဏ္ဏဝတ္ထုံ ဝလ္လိဖလာဝါဋံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ သဟ ဝတ္ထုနာ ပရာမဋ္ဌတ္တာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘အဘိလာပမတ္တမေတံ သာမိကာနံယေဝ ဟိ သော ဘူမိဘာဂေါ တသ္မာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

‘‘ဒါသံ ဒမ္မီ’’တိ ဝဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘အာရာမိကံ ဒမ္မိ၊ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မီ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သော အာရာမိကော ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ သင်္ဃဿေဝ ကမ္မံ ကရောတိ၊ သာမဏေရဿ ဝိယ သဗ္ဗံ ဘေသဇ္ဇပဋိဇဂ္ဂနမ္ပိ တဿ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ပုရေဘတ္တမေဝ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောတိ၊ သာယံ နိဝါပေါ န ဒါတဗ္ဗော။ ယေပိ ပဉ္စဒိဝသဝါရေန ဝါ ပက္ခဝါရေန ဝါ သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကတွာ သေသကာလေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောန္တိ၊ တေသမ္ပိ ကရဏကာလေယေဝ ဘတ္တဉ္စ နိဝါပေါ စ ဒါတဗ္ဗော။ သစေ သင်္ဃဿ ကမ္မံ နတ္ထိ၊ အတ္တနောယေဝ ကမ္မံ ကတွာ ဇီဝန္တိ၊ တေ စေ ဟတ္ထကမ္မမူလံ အာနေတွာ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ ယံ ကိဉ္စိ ရဇကဒါသမ္ပိ ပေသကာရဒါသမ္ပိ အာရာမိကနာမေန သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ ‘‘ဂါဝေါ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ဣမာ ဂါဝေါ ကုတောတိ ¶ ပဏ္ဍိတေဟိ ပဉ္စ ဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာတိ၊ ‘‘မယမ္ပိ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ဝဋ္ဋတိ။ အဇိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဟတ္ထိံ ဒေမ၊ အဿံ မဟိသံ ကုက္ကုဋံ သူကရံ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ကေစိ မနုဿာ ‘‘အပ္ပောဿုက္ကာ၊ ဘန္တေ၊ တုမှေ ဟောထ၊ မယံ ဣမေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒဿာမာ’’တိ ဂဏှန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ကုက္ကုဋသူကရာ သုခံ ဇီဝန္တူ’’တိ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘ဣမံ တဠာကံ၊ ဣမံ ခေတ္တံ၊ ဣမံ ဝတ္ထုံ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပဋိက္ခိပိတုံ န လဗ္ဘတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒမ္ပိ ဆသမုဋ္ဌာနံ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ ¶ ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ရာဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော စီဝရဝဂ္ဂေါ ပဌမော။

၂။ ကောသိယဝဂ္ဂေါ

၁။ ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၄၂။ တေန ¶ သမယေနာတိ ကောသိယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သန္ထရိတွာ ကတံ ဟောတီတိ သမေ ဘူမိဘာဂေ ကောသိယံသူနိ ဥပရူပရိ သန္ထရိတွာ ကဉ္ဇိကာဒီဟိ သိဉ္စိတွာ ကတံ ဟောတိ။ ဧကေနပိ ကောသိယံသုနာ မိဿိတွာတိ တိဋ္ဌတု အတ္တနော ရုစိဝသေန မိဿိတံ၊ သစေပိ တဿ ကရဏဋ္ဌာနေ ဝါတော ဧကံ ကောသိယံသုံ အာနေတွာ ပါတေတိ၊ ဧဝမ္ပိ မိဿေတွာ ကတမေဝ ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၄၇။ တေန သမယေနာတိ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သုဒ္ဓကာဠကာနန္တိ သုဒ္ဓါနံ ကာဠကာနံ ¶ ၊ အညေဟိ အမိဿိတကာဠကာနန္တိ အတ္ထော။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၂။ တေန သမယေနာတိ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အန္တေ အာဒိယိတွာတိ သန္ထတဿ အန္တေ အနုဝါတံ ဝိယ ဒဿေတွာ ဩဒါတံ အလ္လိယာပေတွာ။

ဒွေ ဘာဂါတိ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ။ အာဒါတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဂေါစရိယာနန္တိ ကပိလဝဏ္ဏာနံ။ ဒွေ တုလာ အာဒါတဗ္ဗာတိ စတူဟိ တုလာဟိ ကာရေတုကာမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထတော ပန ယတ္တကေဟိ ဧဠကလောမေဟိ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနံ ဧကော ဩဒါတာနံ၊ ဧကော ဂေါစရိယာနန္တိ ဣဒမေဝ ဒဿိတံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိပိ ¶ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝ။ ကေဝလံ ဣဒံ အာဒါယ အနာဒါယ စ ကရဏတော ကိရိယာကိရိယံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။

ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၅၇။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဦဟဒန္တိပိ ဥမ္မိဟန္တိပီတိ သန္ထတာနံ ဥပရိ ဝစ္စမ္ပိ ပဿာဝမ္ပိ ကရောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

ဒိန္နာ သင်္ဃေန ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော သန္ထတသမ္မုတီတိ ဧဝံ လဒ္ဓသမ္မုတိကော ဘိက္ခု ယာဝ ရောဂေါ န ဝူပသမ္မတိ၊ တာဝ ယံ ယံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ သန္ထတံ ကာတုံ လဘတိ။ သစေ အရောဂေါ ဟုတွာ ပုန မူလဗျာဓိနာဝ ဂိလာနော ဟောတိ၊ သောယေဝ ပရိဟာရော၊ နတ္ထညံ သမ္မုတိကိစ္စန္တိ ဖုဿဒေဝတ္ထေရော အာဟ။ ဥပတိဿတ္ထေရော ပန ‘‘သော ဝါ ဗျာဓိ ပဋိကုပ္ပတု၊ အညော ဝါ၊ ‘သကိံ ဂိလာနော’တိ နာမံ လဒ္ဓံ လဒ္ဓမေဝ၊ ပုန သမ္မုတိကိစ္စံ နတ္ထီ’’တိ အာဟ။

ဩရေန ¶ စေ ဆန္နံ ဝဿာနန္တိ ဆန္နံ ဝဿာနံ ဩရိမဘာဂေ၊ အန္တောတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန သင်္ချာမတ္တဒဿနတ္ထံ ‘‘ဦနကဆဗ္ဗဿာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။

အနာပတ္တိ ဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတီတိ ယဒါ ဆဗ္ဗဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တိ၊ တဒါ သန္ထတံ ကရောတိ။ ဒုတိယပဒေပိ ‘‘ယဒါ အတိရေကဆဗ္ဗဿာနိ ဟောန္တိ၊ တဒါ ကရောတီ’’တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ န ဟိ သော ဆဗ္ဗဿာနိ ကရောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကောသိယသိက္ခာပဒသဒိသာနေဝါတိ။

ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၆၅။ တေန သမယေနာတိ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာမဟံ ဘိက္ခဝေတိ ဘဂဝါ ကိရ တံ တေမာသံ န ကိဉ္စိ ဗောဓနေယျသတ္တံ အဒ္ဒသ၊ တသ္မာ ¶ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ သန္တေပိ တန္တိဝသေန ဓမ္မဒေသနာ ကတ္တဗ္ဗာ သိယာ။ ယသ္မာ ပနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘မယိ ဩကာသံ ကာရေတွာ ပဋိသလ္လီနေ ဘိက္ခူ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ ကရိဿန္တိ၊ တံ ဥပသေနော ဘိန္ဒိဿတိ။ အဟံ တဿ ပသီဒိတွာ ဘိက္ခူနံ ဒဿနံ အနုဇာနိဿာမိ၊ တတော မံ ပဿိတုကာမာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိဿန္တိ၊ အဟဉ္စ တေဟိ ဥဇ္ဈိတသန္ထတပစ္စယာ သိက္ခာပဒံ ပညပေဿာမီ’’တိ၊ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဗဟူနိ ဟိ ဧတ္ထ အာနိသံသာနီတိ။

သပရိသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ¶ ထေရော ကိရ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅) ဣမသ္မိံ ခန္ဓကသိက္ခာပဒေ ‘‘ကထဉှိ နာမ တွံ မောဃပုရိသ အညေဟိ ဩဝဒိယော အနုသာသိယော အညံ ဩဝဒိတုံ အနုသာသိတုံ မညိဿသီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဂရဟံ လဘိတွာ ‘‘သတ္ထာ မယှံ ပရိသံ နိဿာယ ဂရဟံ အဒါသိ၊ သော ဒါနာဟံ ဘဂဝန္တံ တေနေဝ ပုဏ္ဏစန္ဒသဿိရီကေန သဗ္ဗာကာရပရိပုဏ္ဏေန မုခေန ဗြဟ္မဃောသံ နိစ္ဆာရေတွာ ပရိသံယေဝ နိဿာယ သာဓုကာရံ ဒါပေဿာမီ’’တိ သုဟဒယော ကုလပုတ္တော အတိရေကယောဇနသတံ ပဋိက္ကမိတွာ ပရိသံ စိနိတွာ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ပရိဝုတော ပုန ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမန္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သပရိသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။ န ဟိ သက္ကာ ဗုဒ္ဓါနံ အညထာ အာရာဓေတုံ အညတြ ဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ။

ဘဂဝတော ¶ အဝိဒူရေ နိသိန္နောတိ ဝတ္တသမ္ပတ္တိယာ ပရိသုဒ္ဓဘာဝေန နိရာသင်္ကော သီဟော ဝိယ ကဉ္စနပဗ္ဗတဿ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော။ ဧတဒဝေါစာတိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ ဧတံ အဝေါစ။ မနာပါနိ တေ ဘိက္ခု ပံသုကူလာနီတိ ဘိက္ခု တဝ ဣမာနိ ပံသုကူလာနိ မနာပါနိ၊ အတ္တနော ရုစိယာ ခန္တိယာ ဂဟိတာနီတိ အတ္ထော။ န ခေါ မေ၊ ဘန္တေ၊ မနာပါနီတိ၊ ဘန္တေ န မယာ အတ္တနော ရုစိယာ ဂဟိတာနိ၊ ဂလဂ္ဂါဟေန ဝိယ မတ္ထကတာဠနေန ဝိယ စ ဂါဟိတောမှီတိ ဒဿေတိ။

ပညာယိဿတီတိ ပညာတော အဘိညာတော ဘဝိဿတိ၊ တတ္ထ သန္ဒိဿိဿတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န မယံ အပညတ္တံ ပညပေဿာမာတိ မယံ သာဝကာ နာမ အပညတ္တံ န ပညပေဿာမ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယော ဟိ ဧသော ယဒိဒံ ¶ ‘‘ပါစိတ္တိယံ ဒုက္ကဋ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အပညတ္တသိက္ခာပဒပညပနံ ပညတ္တသမုစ္ဆိန္ဒနံ ဝါ။ သမာဒါယာတိ တံ တံ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယိတွာ၊ ‘‘သာဓု သုဋ္ဌူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ယထာပညတ္တေသု သဗ္ဗသိက္ခာပဒေသု သိက္ခိဿာမာတိ ဒဿေတိ။ တဿ ¶ အာရဒ္ဓစိတ္တော ပုနပိ ‘‘သာဓု သာဓူ’’တိ သာဓုကာရမဒါသိ။

၅၆၆။ အနုညာတာဝုသောတိ အနုညာတံ၊ အာဝုသော။ ပိဟေန္တာတိ ပိဟယန္တာ။ သန္ထတာနိ ဥဇ္ဈိတွာတိ သန္ထတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယ သဗ္ဗသန္ထတာနိ ဥဇ္ဈိတွာ။ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီတိ ဘဂဝါ သန္ထတာနိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏာနိ ဒိသွာ ‘‘သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနေ ကာရဏံ နတ္ထိ၊ ပရိဘောဂုပါယံ နေသံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ဓမ္မိံ ကထံ ကတွာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။

၅၆၇။ သကိံ နိဝတ္ထမ္ပိ သကိံ ပါရုတမ္ပီတိ သကိံ နိသိန္နဉ္စေဝ နိပန္နဉ္စ။ သာမန္တာတိ ဧကပဿတော ဝဋ္ဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ယထာ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ သန္ထရန္တေန ပန ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဧကဒေသေ ဝါ သန္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဝိဇဋေတွာ ဝါ မိဿကံ ကတွာ သန္ထရိတဗ္ဗံ၊ ဧဝံ ထိရတရံ ဟောတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ကိရိယာကိရိယတ္တာ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ ဒွေဘာဂသိက္ခာပဒသဒိသာနီတိ။

ဣမေသု ပန ပဉ္စသု သန္ထတေသု ပုရိမာနိ တီဏိ ဝိနယကမ္မံ ကတွာ ပဋိလဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။

နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၇၁။ တေန ¶ သမယေနာတိ ဧဠကလောမသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဥပ္ပဏ္ဍေသုန္တိ ‘‘ကိတ္တကေန၊ ဘန္တေ၊ ကီတာနီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ အဝဟသိံသု။ ဌိတကောဝ အာသုမ္ဘီတိ ယထာ မနုဿာ အရညတော မဟန္တံ ဒါရုဘာရံ အာနေတွာ ကိလန္တာ ဌိတကာဝ ပါတေန္တိ၊ ဧဝံ ပါတေသီတိ အတ္ထော။

၅၇၂။ သဟတ္ထာတိ ¶ သဟတ္ထေန၊ အတ္တနာ ဟရိတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗဟိတိယောဇနံ ပါတေတီတိ တိယောဇနတော ဗဟိ ပါတေတိ။ အနန္တရာယေန ပတနကေ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ လောမဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယာနိ။ သစေ ဗဟိတိယောဇနေ ရုက္ခေ ဝါ ထမ္ဘေ ဝါ ပဋိဟညိတွာ ပုန အန္တော ပတန္တိ၊ အနာပတ္တိ ¶ ။ ဘူမိယံ ပတိတွာ ဌတွာ ဌတွာ ဝဋ္ဋမာနာ ဧဠကလောမဘဏ္ဍိကာ ပုန အန္တော ပဝိသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ အန္တော ဌတွာ ဟတ္ထေန ဝါ ပါဒေန ဝါ ယဋ္ဌိယာ ဝါ ဝဋ္ဋေတိ ဌတွာ ဝါ အဌတွာ ဝါ ဝဋ္ဋမာနာ ဘဏ္ဍိကာ ဂစ္ဆတု၊ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘အညော ဟရိဿတီ’’တိ ဌပေတိ၊ တေန ဟရိတေပိ အာပတ္တိယေဝ။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတံ ဝါတော ဝါ အညော ဝါ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဗဟိ ပါတေတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သဥဿာဟတ္တာ အစိတ္တကတ္တာ စ သိက္ခာပဒဿ။ ကုရုန္ဒိယာဒီသု ပန ‘‘ဧတ္ထ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တာ၊ သာ အနာပတ္တိ ပါဠိယာ န သမေတိ။ ဥဘတောဘဏ္ဍိကံ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဧကံ ဘဏ္ဍိကံ အန္တောသီမာယ ဧကံ ဗဟိသီမာယ ကရောန္တော ဌပေတိ၊ ရက္ခတိ တာဝ။ ဧကာဗဒ္ဓေ ကာဇေပိ ဧသေဝ နယော။ ယဒိ ပန အဗန္ဓိတွာ ကာဇကောဋိယံ ဌပိတမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ န ရက္ခတိ။ ဧကာဗဒ္ဓေပိ ပရိဝတ္တေတွာ ဌပိတေ အာပတ္တိယေဝ။

အညဿ ယာနေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိအာဒီသု ဝါ သာမိကဿ အဇာနန္တဿေဝ ဟရိဿတီတိ ဌပေတိ၊ တသ္မိံ တိယောဇနံ အတိက္ကန္တေ အာပတ္တိ။ အဂစ္ဆန္တေပိ ဧသေဝ နယော။ သစေ ပန အဂစ္ဆန္တေ ယာနေ ဝါ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယာဒီသု ဝါ ဌပေတွာ အဘိရုဟိတွာ သာရေတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဂစ္ဆန္တော စောဒေတိ၊ ပက္ကောသန္တော ဝါ အနုဗန္ဓာပေတိ၊ ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဝစနတော အနာပတ္တိ။ ကုရုန္ဒိယာဒီသု ပန ‘‘အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ‘‘အညံ ဟရာပေတီ’’တိ ဣမိနာ န သမေတိ။ အဒိန္နာဒါနေ ပန သုင်္ကဃာတေ အာပတ္တိ ဟောတိ။ ယာ ဟိ တတ္ထ အာပတ္တိ၊ သာ ဣဓ အနာပတ္တိ။ ယာ ဣဓ အာပတ္တိ၊ သာ တတ္ထ အနာပတ္တိ။ တံ ဌာနံ ပတွာ အညဝိဟိတော ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒုတော ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သဗ္ဗတ္ထ လောမဂဏနာယ အာပတ္တိပရိစ္ဆေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၇၅။ တိယောဇနံ ဝါသာဓိပ္ပာယော ဂန္တွာ တတော ပရံ ဟရတီတိ ယတ္ထ ဂတော၊ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ ¶ ဝါ ပစ္စယာဒီနံ ဝါ အလာဘေန တတော ¶ ပရံ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ၊ တတောပိ အညတ္ထာတိ ဧဝံ ယောဇနသတမ္ပိ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။ အစ္ဆိန္နံ ပဋိလဘိတွာတိ စောရာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ နိရတ္ထကဘာဝံ ဉတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ တံ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိဿဋ္ဌံ ပဋိလဘိတွာတိ ဝိနယကမ္မကတံ ပဋိလဘိတွာတိ ¶ အတ္ထော။

ကတဘဏ္ဍန္တိ ကတံဘဏ္ဍံ ကမ္ဗလကောဇဝသန္ထတာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ အန္တမသော သုတ္တကေန ဗဒ္ဓမတ္တမ္ပိ။ ယော ပန တနုကပတ္တတ္ထဝိကန္တရေ ဝါ အာယောဂအံသဗဒ္ဓကကာယဗန္ဓနာဒီနံ အန္တရေသု ဝါ ပိပ္ဖလိကာဒီနံ မလရက္ခဏတ္ထံ သိပါဋိကာယ ဝါ အန္တမသော ဝါတာဗာဓိကော ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေပိ လောမာနိ ပက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သုတ္တကေန ပန ဗန္ဓိတွာ ပက္ခိတ္တံ ကတဘဏ္ဍဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ၊ ဝေဏိံ ကတွာ ဟရတိ၊ ဣဒံ နိဓာနမုခံ နာမ၊ အာပတ္တိယေဝါတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဣဒံ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ နာမ၊ ကာယတော စ ကာယစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၇၆။ တေန သမယေနာတိ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ရိဉ္စန္တီတိ ဥဇ္ဈန္တိ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ၊ န သက္ကောန္တိ အနုယုဉ္ဇိတုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌာနာဒီဟီတိ။

ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၂။ တေန သမယေနာတိ ရူပိယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပဋိဝိသောတိ ကောဋ္ဌာသော။

၅၈၃-၄။ ဇာတရူပရဇတန္တိ ¶ ဧတ္ထ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏဿ နာမံ။ တံ ပန ယသ္မာ တထာဂတဿ ဝဏ္ဏသဒိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ‘‘သတ္ထုဝဏ္ဏော ဝုစ္စတီ’’တိ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တံ။ တဿတ္ထော – ‘‘ယော ¶ သတ္ထုဝဏ္ဏော လောဟဝိသေသော၊ ဣဒံ ဇာတရူပံ နာမာ’’တိ ရဇတံ ပန ‘‘သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါလ၊ ရဇတံ၊ ဇာတရူပ’’န္တိအာဒီသု (ပါစိ။ ၅၀၆) ရူပိယံ ဝုတ္တံ။ ဣဓ ပန ယံ ကိဉ္စိ ဝေါဟာရဂမနီယံ ကဟာပဏာဒိ အဓိပ္ပေတံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ကဟာပဏော လောဟမာသကော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကဟာပဏောတိ သောဝဏ္ဏမယော ဝါ ရူပိယမယော ဝါ ပါကတိကော ဝါ။ လောဟမာသကောတိ တမ္ဗလောဟာဒီဟိ ကတမာသကော။ ဒါရုမာသကောတိ သာရဒါရုနာ ဝါ ဝေဠုပေသိကာယ ဝါ အန္တမသော တာလပဏ္ဏေနာပိ ရူပံ ¶ ဆိန္ဒိတွာ ကတမာသကော။ ဇတုမာသကောတိ လာခါယ ဝါ နိယျာသေန ဝါ ရူပံ သမုဋ္ဌာပေတွာ ကတမာသကော။ ‘‘ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ယော ယော ယတ္ထ ယတ္ထ ဇနပဒေ ယဒါ ယဒါ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆတိ၊ အန္တမသော အဋ္ဌိမယောပိ စမ္မမယောပိ ရုက္ခဖလဗီဇမယောပိ သမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ အသမုဋ္ဌာပိတရူပေါပိ သဗ္ဗော သင်္ဂဟိတော။

ဣစ္စေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ရဇတံ ဇာတရူပံ ဇာတရူပမာသကော၊ ဝုတ္တပ္ပဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ ရဇတမာသကောတိ စတုဗ္ဗိဓံ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဟောတိ။ မုတ္တာ၊ မဏိ၊ ဝေဠုရိယော၊ သင်္ခေါ၊ သိလာ၊ ပဝါလ၊ လောဟိတင်္ကော၊ မသာရဂလ္လံ၊ သတ္တ ဓညာနိ၊ ဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာဒယောတိ ဣဒံ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ သုတ္တံ ဖာလော ပဋကော ကပ္ပာသော အနေကပ္ပကာရံ အပရဏ္ဏံ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတာဒိဘေသဇ္ဇဉ္စ ဣဒံ ကပ္ပိယဝတ္ထု။ တတ္ထ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ သင်္ဃဂဏပုဂ္ဂလစေတိယာနံ ဝါ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ၊ သေသာနံ အတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆတော ဒုက္ကဋမေဝ။ ကပ္ပိယဝတ္ထုမှိ အနာပတ္တိ။ သဗ္ဗမ္ပိ နိက္ခိပနတ္ထာယ ဘဏ္ဍာဂါရိကသီသေန သမ္ပဋိစ္ဆတော ဥပရိ ရတနသိက္ခာပဒေ အာဂတဝသေန ပါစိတ္တိယံ။

ဥဂ္ဂဏှေယျာတိ ဂဏှေယျ။ ယသ္မာ ပန ဂဏှန္တော အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ တေနဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘သယံ ဂဏှာတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။

တတ္ထ ¶ ဇာတရူပရဇတဘဏ္ဍေသု ကဟာပဏမာသကေသု စ ဧကံ ဂဏှတော ဝါ ဂဏှာပယတော ဝါ ဧကာ အာပတ္တိ။ သဟဿံ စေပိ ဧကတော ဂဏှာတိ၊ ဂဏှာပေတိ၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ သိထိလဗဒ္ဓါယ ထဝိကာယ သိထိလပူရိတေ ဝါ ဘာဇနေ ရူပဂဏနာယ အာပတ္တိ။ ဃနဗဒ္ဓေ ပန ဃနပူရိတေ ဝါ ဧကာဝ အာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ။

ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနေ ပန ‘‘ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ’’တိ ဝုတ္တေ သစေပိ စိတ္တေန သာဒိယတိ၊ ဂဏှိတုကာမော ဟောတိ၊ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ အနာပတ္တိ။ ကာယဝါစာဟိ ¶ ဝါ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာပိ ¶ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတွာ ‘‘နယိဒံ အမှာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ တီသု ဒွါရေသု ဟိ ယေန ကေနစိ ပဋိက္ခိတ္တံ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ ဟောတိ။ သစေ ပန ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေတိ၊ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ ပဋိက္ခေပဿ အကရဏတော အကိရိယသမုဋ္ဌာနံ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ ပန အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

ဧကော သတံ ဝါ သဟဿံ ဝါ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ‘‘တုယှိဒံ ဟောတူ’’တိ၊ ဘိက္ခူ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဥပါသကော ပရိစ္စတ္တံ မယာ တုမှာကန္တိ ဂတော၊ အညော တတ္ထ အာဂန္တွာ ပုစ္ဆတိ – ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒ’’န္တိ? ယံ တေန အတ္တနာ စ ဝုတ္တံ၊ တံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သော စေ ဝဒတိ – ‘‘ဂေါပယိဿာမိ၊ ဘန္တေ၊ ဂုတ္တဋ္ဌာနံ ဒဿေထာ’’တိ၊ သတ္တဘူမိကမ္ပိ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ‘‘ဣဒံ ဂုတ္တဋ္ဌာန’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဓ နိက္ခိပါဟီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧတ္တာဝတာ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ ရက္ခန္တေန ဝသိတဗ္ဗံ။ သစေ ကိဉ္စိ ဝိက္ကာယိကဘဏ္ဍံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ အာဂစ္ဆတိ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဟေဿထ ဘန္တေ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဥပါသက အတ္ထိ အမှာကံ ဣမိနာ အတ္ထော၊ ဝတ္ထု စ ဧဝရူပံ နာမ သံဝိဇ္ဇတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော နတ္ထီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သစေ သော ဝဒတိ၊ ‘‘အဟံ ကပ္ပိယကာရကော ဘဝိဿာမိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ဒေထာ’’တိ၊ ဒွါရံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ဩကာသေ ဌပိတ’’န္တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ‘‘ဣဒံ ဂဏှာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ နိဿာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ၊ သော စေ တံ ဂဟေတွာ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အဓိကံ ဂဏှာတိ၊ ‘‘န မယံ တဝ ဘဏ္ဍံ ဂဏှာမ၊ ‘‘နိက္ခမာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ရူပိယံ နာမ အကပ္ပိယံ၊ ‘‘တသ္မာ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ သင်္ဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ’’တိ န ဝုတ္တံ။ ယသ္မာ ပန တံ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တမေဝ န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ စေတာပိတံ၊ တသ္မာ ဥပါယေန ¶ ပရိဘောဂဒဿနတ္ထံ ‘‘သင်္ဃမဇ္ဈေ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ သပ္ပိ ဝါတိ ‘‘ပဗ္ဗဇိတာနံ သပ္ပိ ဝါ တေလံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ ဥပါသကာ’’တိ ဧဝံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။

ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ¶ သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကေန ဘာဂေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂမ္ပိ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တမသော မက္ကဋာဒီဟိ တတော ဟရိတွာ အရညေ ဌပိတံ ဝါ တေသံ ဟတ္ထတော ဂဠိတံ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ ပံသုကူလမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ တတော ¶ အာဟဋေန ဖာဏိတေန သေနာသနဓူပနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ သပ္ပိနာ ဝါ တေလေန ဝါ ပဒီပံ ကတွာ ဒီပါလောကေ နိပဇ္ဇိတုံ ကသိဏပရိကမ္မမ္ပိ ကာတုံ၊ ပေါတ္ထကမ္ပိ ဝါစေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေလမဓုဖာဏိတေဟိ ပန သရီရေ ဝဏံ မက္ခေတုံ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ တေန ဝတ္ထုနာ မဉ္စပီဌာဒီနိ ဝါ ဂဏှန္တိ၊ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ ကရောန္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆာယာပိ ဂေဟပရိစ္ဆေဒေန ဌိတာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒါတိက္ကန္တာ အာဂန္တုကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဝတ္ထုံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ကတေန မဂ္ဂေနပိ သေတုနာပိ နာဝါယပိ ဥဠုမ္ပေနပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တေန ဝတ္ထုနာ ခနာပိတာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဥဗ္ဘိဒေါဒကံ ပါတုံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ အန္တော ဥဒကေ ပန အသတိ အညံ အာဂန္တုကံ ဥဒကံ ဝါ ဝဿောဒကံ ဝါ ပဝိဋ္ဌံ ဝဋ္ဋတိ။ ကီတာယ ယေန ဥဒကေန သဒ္ဓိံ ကီတာ တံ အာဂန္တုကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဝတ္ထုံ ဥပနိက္ခေပံ ဌပေတွာ သင်္ဃော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ တေပိ ပစ္စယာ တဿ န ဝဋ္ဋန္တိ။ အာရာမော ဂဟိတော ဟောတိ၊ သောပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ဘူမိပိ ဗီဇမ္ပိ အကပ္ပိယံ နေဝ ဘူမိံ န ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဘူမိံယေဝ ကိဏိတွာ အညာနိ ဗီဇာနိ ရောပိတာနိ ဖလံ ဝဋ္ဋတိ၊ အထ ဗီဇာနိ ကိဏိတွာ ကပ္ပိယဘူမိယံ ရောပိတာနိ၊ ဖလံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမိယံ နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။

သစေ သော ဆဍ္ဍေတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ခိပတိ၊ အထာပိ န ဆဍ္ဍေတိ၊ သယံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗော။ နော စေ ဆဍ္ဍေတီတိ အထ နေဝ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ န ဆဍ္ဍေတိ၊ ကိံ မယှံ ဣမိနာ ဗျာပါရေနာတိ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ၊ တတော ယထာဝုတ္တလက္ခဏော ရူပိယဆဍ္ဍကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။

ယော ¶ န ဆန္ဒာဂတိန္တိအာဒီသု လောဘဝသေန တံ ဝတ္ထုံ အတ္တနော ဝါ ကရောန္တော အတ္တာနံ ဝါ ဥက္ကံသေန္တော ဆန္ဒာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ ¶ ။ ဒေါသဝသေန ‘‘နေဝါယံ မာတိကံ ဇာနာတိ၊ န ဝိနယ’’န္တိ ပရံ အပသာဒေန္တော ဒေါသာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ မောဟဝသေန မုဋ္ဌပမုဋ္ဌဿတိဘာဝံ အာပဇ္ဇန္တော မောဟာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ဘယေန ဆဍ္ဍေတုံ အဝိသဟန္တော ဘယာဂတိံ နာမ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ အကရောန္တော န ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆတိ၊ န ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၅၈၅။ အနိမိတ္တံ ကတွာတိ နိမိတ္တံ အကတွာ၊ အက္ခီနိ နိမ္မီလေတွာ နဒိယာ ဝါ ပပါတေ ဝါ ဝနဂဟနေ ဝါ ဂူထံ ဝိယ အနပေက္ခေန ပတိတောကာသံ အသမန္နာဟရန္တေန ပါတေတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ဧဝံ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗေပိ ရူပိယေ ဘဂဝါ ပရိယာယေန ဘိက္ခူနံ ပရိဘောဂံ အာစိက္ခိ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ ပန ကေနစိ ပရိယာယေန တတော ဥပ္ပန္နပစ္စယပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ယထာ စာယံ ဧတဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ အသန္တသမ္ဘာဝနာယ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မေန ဝါ ကုဟနာဒီဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ¶ နေဝ တဿ န အညဿ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဓမ္မေန သမေန ဥပ္ပန္နာပိ အပ္ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။

စတ္တာရော ဟိ ပရိဘောဂါ – ထေယျပရိဘောဂေါ၊ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ၊ သာမိပရိဘောဂေါတိ။ တတ္ထ သင်္ဃမဇ္ဈေပိ နိသီဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ‘‘ထေယျပရိဘောဂေါ’’ နာမ။ သီလဝတော အပ္ပစ္စဝေက္ခိတပရိဘောဂေါ ‘‘ဣဏပရိဘောဂေါ’’ နာမ။ တသ္မာ စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာလောပေ။ တထာ အသက္ကောန္တေန ပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပုရိမယာမပစ္ဆိမယာမေသု။ သစဿ အပ္ပစ္စဝေက္ခတောဝ အရုဏော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ၊ ဣဏပရိဘောဂဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိံ ကတွာ ပရိဘောဂေ အကရောန္တဿေဝ အာပတ္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။

စတုဗ္ဗိဓာ ဟိ သုဒ္ဓိ – ဒေသနာသုဒ္ဓိ၊ သံဝရသုဒ္ဓိ၊ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီတိ။ တတ္ထ ဒေသနာသုဒ္ဓိ နာမ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ¶ ၊ တဉှိ ဒေသနာယ သုဇ္ဈနတော ¶ ‘‘ဒေသနာသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သံဝရသုဒ္ဓိ နာမ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလံ၊ တဉှိ န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီတိ စိတ္တာဓိဋ္ဌာနသံဝရေနေဝ သုဇ္ဈနတော ‘‘သံဝရသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ နာမ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ တဉှိ အနေသနံ ပဟာယ ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယေ ဥပ္ပာဒေန္တဿ ပရိယေသနာယ သုဒ္ဓတ္တာ ‘‘ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိ နာမ ပစ္စယပရိဘောဂသန္နိဿိတသီလံ၊ တဉှိ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတီ’’တိအာဒိနာ (မ။ နိ။ ၁။၂၃၊ အ။ နိ။ ၆။၅၈) နယေန ဝုတ္တေန ပစ္စဝေက္ခဏေန သုဇ္ဈနတော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂေ ကရောန္တဿ အနာပတ္တီ’’တိ။

သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပစ္စယပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ၊ တေ ဟိ ဘဂဝတော ပုတ္တာ၊ တသ္မာ ပိတုသန္တကာနံ ပစ္စယာနံ ဒါယာဒါ ဟုတွာ တေ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဂိဟီနံ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ? ဂိဟီဟိ ဒိန္နာပိ ဘဂဝတာ အနုညာတတ္တာ ဘဂဝတော သန္တကာ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တေ ဘဂဝတော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ (မ။ နိ။ ၁။၂၉) ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဓမ္မဒါယာဒသုတ္တဉ္စေတ္ထ သာဓကံ။

ခီဏာသဝါနံ ¶ ပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါ နာမ၊ တေ ဟိ တဏှာယ ဒါသဗျံ အတီတတ္တာ သာမိနော ဟုတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ။ ဣမေသု ပရိဘောဂေသု သာမိပရိဘောဂေါ စ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ စ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဏပရိဘောဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ထေယျပရိဘောဂေ ကထာယေဝ နတ္ထိ။

အပရေပိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပရိဘောဂေါ၊ အလဇ္ဇိပရိဘောဂေါ၊ ဓမ္မိယပရိဘောဂေါ၊ အဓမ္မိယပရိဘောဂေါတိ။

တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗော။ လဇ္ဇိနော အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝ ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ ယဒါဿ အလဇ္ဇီဘာဝံ ဇာနာတိ တဒါ ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘တုမှေ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရောထ၊ တံ အပ္ပတိရူပံ မာ ဧဝမကတ္ထာ’’တိ။ သစေ အနာဒိယိတွာ ကရောတိယေဝ၊ ယဒိ တေန သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော။ သစေ ¶ န ဩရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇီသတမ္ပိ ကရောတိ။ အလဇ္ဇိနော ¶ ပန အလဇ္ဇိနာဝ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ လဇ္ဇိနော လဇ္ဇိနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂေါ ဒွိန္နံ ခတ္တိယကုမာရာနံ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဘောဇနသဒိသောတိ။

ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သစေ ပုဂ္ဂလောပိ အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတောပိ အဓမ္မိယော၊ ဥဘော ဇေဂုစ္ဆာ။ ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယော၊ ပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗော။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဒုဿီလော သင်္ဃတော ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ လဘိတွာ သင်္ဃဿေဝ ဒေတိ၊ ဧတာနိ ယထာဒါနမေဝ ဂတတ္တာ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဝုတ္တံ။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော၊ ပိဏ္ဍပါတော ဇေဂုစ္ဆော န ဂဟေတဗ္ဗော။ ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတောပိ ဓမ္မိယော၊ ဝဋ္ဋတိ။

အပရေ ဒွေ ပဂ္ဂဟာ၊ ဒွေ စ ပရိဘောဂါ – လဇ္ဇိပဂ္ဂဟော၊ အလဇ္ဇိပဂ္ဂဟော၊ ဓမ္မပရိဘောဂေါ အာမိသပရိဘောဂေါတိ။

တတ္ထ အလဇ္ဇိနော လဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇိံ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ကုလေသု ဥပတ္ထမ္ဘေတိ ¶ ။ ဣတရောပိ ‘‘အမှာကံ အာစရိယော ဤဒိသော စ ဤဒိသော စာ’’တိ တဿ ပရိသတိ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ၊ အယံ သာသနံ ဩသက္ကာပေတိ အန္တရဓာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

ဓမ္မပရိဘောဂ-အာမိသပရိဘောဂေသု ပန ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္ထော တဿ ပုဂ္ဂလဿ အစ္စယေန နဿိဿတိ၊ တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။

တတြိဒံ ဝတ္ထု – မဟာဘယေ ကိရ ဧကဿေဝ ဘိက္ခုနော မဟာနိဒ္ဒေသော ပဂုဏော အဟောသိ။ အထ စတုနိကာယိကတိဿတ္ထေရဿ ဥပဇ္ဈာယော မဟာတိပိဋကတ္ထေရော နာမ မဟာရက္ခိတတ္ထေရံ အာဟ – ‘‘အာဝုသော မဟာရက္ခိတ၊ ဧတဿ သန္တိကေ မဟာနိဒ္ဒေသံ ဂဏှာဟီ’’တိ။ ‘‘ပါပေါ ကိရာယံ၊ ဘန္တေ၊ န ဂဏှာမီ’’တိ။ ‘‘ဂဏှာဝုသော၊ အဟံ တေ သန္တိကေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သာဓု၊ ဘန္တေ၊ တုမှေသု နိသိန္နေသု ဂဏှိဿာမီ’’တိ ပဋ္ဌပေတွာ ရတ္တိန္ဒိဝံ နိရန္တရံ ပရိယာပုဏန္တော ¶ ဩသာနဒိဝသေ ဟေဋ္ဌာမဉ္စေ ဣတ္ထိံ ဒိသွာ ‘‘ဘန္တေ၊ သုတံယေဝ မေ ပုဗ္ဗေ၊ သစာဟံ ဧဝံ ဇာနေယျံ၊ န ဤဒိသဿ သန္တိကေ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏေယျ’’န္တိ အာဟ။ တဿ ပန သန္တိကေ ¶ ဗဟူ မဟာထေရာ ဥဂ္ဂဏှိတွာ မဟာနိဒ္ဒေသံ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။

၅၈၆။ ရူပိယေ ရူပိယသညီတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗမ္ပိ ဇာတရူပရဇတံ ရူပိယသင်္ဂဟမေဝ ဂတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ရူပိယေ ဝေမတိကောတိ ‘‘သုဝဏ္ဏံ နု ခေါ၊ ခရပတ္တံ နု ခေါ’’တိအာဒိနာ နယေန သံသယဇာတော။

ရူပိယေ အရူပိယသညီတိ သုဝဏ္ဏာဒီသု ခရပတ္တာဒိသညီ။ အပိစ ပုညကာမာ ရာဇောရောဓာဒယော ဘတ္တခဇ္ဇကဂန္ဓပိဏ္ဍာဒီသု ပက္ခိပိတွာ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဒေန္တိ၊ စောဠဘိက္ခာယ စရန္တာနံ ဒဿန္တေ ဗဒ္ဓကဟာပဏာဒီဟိယေဝ သဒ္ဓိံ စောဠကာနိ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခူ ဘတ္တာဒိသညာယ ဝါ စောဠကသညာယ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ဧဝမ္ပိ ရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တေန ပန ‘‘ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဣဒံ လဒ္ဓ’’န္တိ သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ယေန ဟိ အဿတိယာ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ သော သတိံ ပဋိလဘိတွာ ပုန အာဂစ္ဆတိ၊ အထဿ ဝတ္တဗ္ဗံ – ‘‘တဝ စောဠကံ ပဿာဟီ’’တိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

သမုဋ္ဌာနာဒီသု ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ သိယာ ကိရိယံ ဂဟဏေန အာပဇ္ဇနတော၊ သိယာ အကိရိယံ ပဋိက္ခေပဿ ¶ အကရဏတော ရူပိယအညဝါဒကဥပဿုတိသိက္ခာပဒါနိ ဟိ တီဏိ ဧကပရိစ္ဆေဒါနိ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ရူပိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၈၇။ တေန သမယေနာတိ ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ နာနပ္ပကာရကန္တိ ကတာကတာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ ရူပိယသံဝေါဟာရန္တိ ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တနံ။ သမာပဇ္ဇန္တီတိ ပဋိဂ္ဂဟဏဿေဝ ပဋိက္ခိတတ္တာ ပဋိဂ္ဂဟိတပရိဝတ္တနေ ဒေါသံ အပဿန္တာ ကရောန္တိ။

၅၈၉။ သီသူပဂန္တိအာဒီသု ¶ သီသံ ဥပဂစ္ဆတီတိ သီသူပဂံ၊ ပေါတ္ထကေသု ပန ‘‘သီသူပက’’န္တိ လိခိတံ၊ ယဿ ကဿစိ သီသာလင်္ကာရဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ကတေန ကတန္တိအာဒီသု သုဒ္ဓါ ရူပိယသံဝေါဟာရောယေဝ။

ရူပိယေ ရူပိယသညီတိအာဒိမှိ ပုရိမသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တဝတ္ထူသု နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ ¶ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ အပရာပရပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယမေဝ။ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝါ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ စေတာပေန္တဿပိ ဧသေဝ နယော။ ယော ဟိ အယံ အရူပိယေ ရူပိယသညီ ရူပိယံ စေတာပေတီတိအာဒိ ဒုတိယော တိကော ဝုတ္တော၊ တဿာနုလောမတ္တာ အဝုတ္တောပိ အယမပရောပိ ရူပိယေ ရူပိယသညီ အရူပိယံ စေတာပေတီတိအာဒိ တိကော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါ ဟိ အရူပိယေန ပရဿ ရူပိယံ စေတာပေယျ အတ္တနော ဝါ ရူပိယေန ပရဿ အရူပိယံ၊ ဥဘယထာပိ ရူပိယသံဝေါဟာရော ကတောယေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ ဧကန္တေန ရူပိယပက္ခေ ဧကောယေဝ တိကော ဝုတ္တောတိ။

ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋံ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ၊ ဂရုကဿ စေတာပိတတ္တာ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမေဝ၊ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝါ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဒုက္ကဋံ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေပိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကသ္မာ? အကပ္ပိယဝတ္ထုနာ စေတာပိတတ္တာ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန ‘‘သစေ ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇေယျ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဘာသိတံ၊ တံ ဒုဗ္ဘာသိတံ။ ကသ္မာ? န ဟိ ဒါနဂ္ဂဟဏတော အညော ကယဝိက္ကယော နာမ အတ္ထိ၊ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဉ္စ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ¶ ကပ္ပိယဝတ္ထုပရိဝတ္တနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ ခေါ အညတြ သဟဓမ္မိကေဟိ။ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ ရူပိယေန စ ရူပိယာရူပိယစေတာပနံ အရူပိယေန စ ရူပိယစေတာပနံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ပန ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော စေတာပနံ နေဝ ဣဓ န တတ္ထ ပါဠိယံ ဝုတ္တံ၊ န စေတ္ထ အနာပတ္တိ ဘဝိတုံ အရဟတိ။ တသ္မာ ယထေဝ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနော ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ၊ တထေဝ တဿ ဝါ တေန ဝါ စေတာပနေပိ ဒုက္ကဋံ ယုတ္တန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညူဟိ ဝုတ္တံ။

ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ¶ ပန နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘အရူပိယေ အရူပိယသညီ ရူပိယံ စေတာပေတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ¶ ။ တေနေဝ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ စေတာပေန္တဿ မူလပဋိဂ္ဂဟဏေ တထေဝ အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ ကသ္မာ? အကပ္ပိယဿ စေတာပိတတ္တာ။ ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ ပန ကပ္ပိယဝတ္ထုံ အညတြ သဟဓမ္မိကေဟိ စေတာပေန္တဿ မူလဂ္ဂဟဏေ ပုရိမသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ပရိဝတ္တနေ ဥပရိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ကယဝိက္ကယံ မောစေတွာ ဂဏှန္တဿ ဥပရိသိက္ခာပဒေနပိ အနာပတ္တိ၊ ဝဍ္ဎိံ ပယောဇေန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

ဣမဿ စ ရူပိယသံဝေါဟာရဿ ဂရုကဘာဝဒီပကံ ဣဒံ ပတ္တစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတိ၊ တံ ကောဋ္ဋာပေတွာ တေန လောဟေန ပတ္တံ ကာရေတိ၊ အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ၊ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သစေ ဟိ တံ ဝိနာသေတွာ ထာလကံ ကာရေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဝါသိံ ကာရေတိ၊ တာယ ဆိန္နံ ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ အကပ္ပိယံ။ ဗဠိသံ ကာရောတိ၊ တေန မာရိတာ မစ္ဆာပိ အကပ္ပိယာ။ ဝါသိဖလံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယမေဝ။

ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန ပတ္တံ ကိဏာတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော အကပ္ပိယော။ ‘‘ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတီ’’တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုံ၊ သော ဟိ မူလေ မူလသာမိကာနံ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိန္နေ ကပ္ပိယော ဟောတိ။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတွာ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝဒတိ။ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယမ္ပိ ¶ ပတ္တော ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ၊ မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော။ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။

ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေ ကဟာပဏေ ¶ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကဟာပဏေ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော ဧတဿေဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋ္ဋတိ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ၊ အညေသံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။

မဟာသုမတ္ထေရဿ ကိရ ဥပဇ္ဈာယော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ သော အတ္တနော ဧဝရူပံ ¶ ပတ္တံ သပ္ပိဿ ပူရေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇိ။ တိပိဋကစူဠနာဂတ္ထေရဿပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဧဝရူပေါ ပတ္တော အဟောသိ။ တံ ထေရောပိ သပ္ပိဿ ပူရာပေတွာ သင်္ဃဿ နိဿဇ္ဇာပေသီတိ။ ဣဒံ အကပ္ပိယပတ္တစတုက္ကံ။

သစေ ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ‘‘ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ’’တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိံ ကမ္မာရကုလံ ဂန္တွာ ပတ္တံ ဒိသွာ ‘‘အယံ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝါ ‘‘ဣမာဟံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကော စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပရိဘောဂါရဟောတိ။

၅၉၁။ အရူပိယေ ရူပိယသညီတိ ခရပတ္တာဒီသု သုဝဏ္ဏာဒိသညီ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ တေန အရူပိယံ စေတာပေတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဟောတိ။ ဧသ နယော ဝေမတိကေ။ အရူပိယသညိဿ ပန ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိ ‘‘ဣဒံ ဂဟေတွာ ဣဒံ ဒေထာ’’တိ ကယဝိက္ကယံ ကရောန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၉၃။ တေန ¶ သမယေနာတိ ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ကတိ ဟိပိ တျာယန္တိ ကတိ တေ အယံ၊ ဟိကာရော ပနေတ္ထ ပဒပူရဏော၊ ပိကာရော ဂရဟာယံ၊ အယံ ဒုဗ္ဗလသင်္ဃာဋိ တဝ ကတိ ဒိဝသာနိ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ကတိဟမ္ပိ တျာယန္တိပိ ပါဌော။ တတ္ထ ကတိဟန္တိ ကတိ အဟာနိ၊ ကတိ ဒိဝသာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ကတိဟိပိ မျာယန္တိ ဣဒမ္ပိ ¶ ဧတေနေဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဂိဟီပိ နံ ဂိဟိဿာတိ ဧတ္ထ နန္တိ နာမတ္ထေ နိပါတော၊ ဂိဟီ နာမ ဂိဟိဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၅၉၄။ နာနပ္ပကာရကန္တိ စီဝရာဒီနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာနံ ဝသေန အနေကဝိဓံ။ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ စီဝရံ အာဒိံ ကတွာ ဒသိကသုတ္တပရိယောသာနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒဿိတံ။ အကပ္ပိယဘဏ္ဍပရိဝတ္တနဉှိ ကယဝိက္ကယသင်္ဂဟံ န ဂစ္ဆတိ။ ကယဝိက္ကယန္တိ ကယဉ္စေဝ ဝိက္ကယဉ္စ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိအာဒိနာ ဟိ နယေန ပရဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏှန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ ¶ ။

၅၉၅။ အဇ္ဈာစရတီတိ အဘိဘဝိတွာ စရတိ၊ ဝီတိက္ကမဝါစံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။ ယတော ကယိတဉ္စ ဟောတိ ဝိက္ကယိတဉ္စာတိ ယဒါ ကယိတဉ္စ ဟောတိ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေန၊ ဝိက္ကီတဉ္စ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ပရဟတ္ထဂတံ ကရောန္တေန။ ‘‘ဣမိနာ ဣမ’’န္တိအာဒိဝစနာနုရူပတော ပန ပါဌေ ပဌမံ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒဿိတံ။

နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဧဝံ ပရဿ ဟတ္ထတော ကယဝသေန ဂဟိတကပ္ပိယဘဏ္ဍံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ ကယဝိက္ကယော ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အဝသေသေဟိ ဂိဟိပဗ္ဗဇိတေဟိ အန္တမသော မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ န ဝဋ္ဋတိ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – ဝတ္ထေန ဝါ ဝတ္ထံ ဟောတု ဘတ္တေန ဝါ ဘတ္တံ၊ ယံ ကိဉ္စိ ကပ္ပိယံ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ဝတွာ မာတုယာပိ အတ္တနော ဘဏ္ဍံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟိ၊ ဣမံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝတွာ ဝါ မာတုယာပိ ဘဏ္ဍံ အတ္တနာ ဂဏှာတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ အတ္တနော ဘဏ္ဍေ ပရဟတ္ထံ ပရဘဏ္ဍေ စ အတ္တနော ဟတ္ထံ သမ္ပတ္တေ နိဿဂ္ဂိယံ။ မာတရံ ပန ပိတရံ ဝါ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ န ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ န ဟောတိ။ အညာတကံ ‘‘ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ဝဒတော ဝိညတ္တိ ¶ ဟောတိ။ ‘‘ဣမံ ဂဏှာဟီ’’တိ ဝဒတော သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ ဟောတိ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ကယဝိက္ကယံ အာပဇ္ဇတော နိဿဂ္ဂိယံ။ တသ္မာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ပရိဝတ္တေန္တေန မာတာပိတူဟိပိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ အညာတကေဟိ သဒ္ဓိံ တိဿော အာပတ္တိယော မောစေန္တေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗံ။

တတြာယံ ¶ ပရိဝတ္တနဝိဓိ – ဘိက္ခုဿ ပါထေယျတဏ္ဍုလာ ဟောန္တိ၊ သော အန္တရာမဂ္ဂေ ဘတ္တဟတ္ထံ ပုရိသံ ဒိသွာ ‘‘အမှာကံ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ န စ နော ဣမေဟိ အတ္ထော၊ ဘတ္တေန ပန အတ္ထော’’တိ ဝဒတိ။ ပုရိသော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ဘတ္တံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တိဿောပိ အာပတ္တိယော န ဟောန္တိ။ အန္တမသော နိမိတ္တကမ္မမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? မူလဿ အတ္ထိတာယ။ ပရတော စ ဝုတ္တမေဝ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထောတိ ဘဏတီ’’တိ။ ယော ပန ဧဝံ အကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟီ’’တိ ပရိဝတ္တေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ ¶ ။ ဝိဃာသာဒံ ဒိသွာ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ရဇနံ ဝါ ဒါရူနိ ဝါ အာဟရာ’’တိ ဝဒတိ၊ ရဇနဆလ္လိဂဏနာယ ဒါရုဂဏနာယ စ နိဿဂ္ဂိယာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘ဣမံ ဩဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ နာမ ကရောထာ’’တိ ဒန္တကာရာဒီဟိ သိပ္ပိကေဟိ ဓမကရဏာဒီသု တံ တံ ပရိက္ခာရံ ကာရေတိ၊ ရဇကေဟိ ဝါ ဝတ္ထံ ဓောဝါပေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ နှာပိတေန ကေသေ ဆိန္ဒာပေတိ၊ ကမ္မကာရေဟိ နဝကမ္မံ ကာရေတိ၊ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ သစေ ပန ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဒံ ကရောထာ’’တိ န ဝဒတိ ‘‘ဣဒံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇ ဘုတ္တောသိ ဘုဉ္ဇိဿသိ၊ ဣဒံ နာမ ကရောဟီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝတ္ထဓောဝနေ ဝါ ကေသစ္ဆေဒနေ ဝါ ဘူမိသောဓနာဒိနဝကမ္မေ ဝါ ပရဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဒဠှံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ ဧတံ ပဋိက္ခိပိတုံ၊ တသ္မာ ယထာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပရိဘုတ္တေ ဝါ နဋ္ဌေ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဒေသေတိ၊ ဧဝမိဓာပိ ဒေသေတဗ္ဗံ။

၅၉၆။ ကယဝိက္ကယေ ကယဝိက္ကယသညီတိအာဒိမှိ ယော ကယဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇတိ၊ သော တသ္မိံ ကယဝိက္ကယသညီ ဝါ ဘဝတု ဝေမတိကော ဝါ၊ န ကယဝိက္ကယသညီ ဝါ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယမေဝ။ စူဠတ္တိကေ ဒွီသု ပဒေသု ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

၅၉၇။ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆတီတိ ‘‘အယံ တဝ ပတ္တော ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန သစေ တဿ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ၊ ဧဝဉ္စ နံ ပဋိဝဒတိ ‘‘ဥပါသက၊ မမ ဣဒံ ဝတ္ထု မဟဂ္ဃံ၊ တဝ ပတ္တံ အညဿ ဒေဟီ’’တိ။ တံ သုတွာ ဣတရော ‘‘အညံ ထာလကမ္ပိ ဒဿာမီ’’တိ ဝဒတိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ‘‘ဣဒံ အမှာကံ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တလက္ခဏေ ပတတိ ¶ ။ သစေ သော ပတ္တော မဟဂ္ဃော၊ ဘိက္ခုနော ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃံ၊ ပတ္တသာမိကော စဿ အပ္ပဂ္ဃဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ‘‘မမ ဝတ္ထု အပ္ပဂ္ဃ’’န္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟဂ္ဃဘာဝံ ဉတွာ ¶ ဝဉ္စေတွာ ဂဏှန္တော ဟိ ဂဟိတဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ‘‘ဟောတု၊ ဘန္တေ၊ သေသံ မမ ပုညံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။

ကပ္ပိယကာရကဿ ¶ အာစိက္ခတီတိ ယဿ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏှာတိ၊ တံ ဌပေတွာ အညံ အန္တမသော တဿ ပုတ္တဘာတိကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတွာ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ နာမ ဂဟေတွာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခတိ။ သော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ ပုနပ္ပုနံ အပနေတွာ ဝိဝဒိတွာ ဂဏှာတိ၊ တုဏှီဘူတေန ဌာတဗ္ဗံ။ နော စေ ဆေကော ဟောတိ၊ န ဇာနာတိ ဂဟေတုံ၊ ဝါဏိဇကော တံ ဝဉ္စေတိ၊ ‘‘မာ ဂဏှာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။

ဣဒံ အမှာကန္တိအာဒိမှိ ‘‘ဣဒံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေလံ ဝါ သပ္ပိ ဝါ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန အတ္ထော’’တိ ဘဏတိ။ သစေ သော တံ ဂဟေတွာ အညံ ဒေတိ၊ ပဌမံ အတ္တနော တေလံ န မိနာပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? နာဠိယဉှိ အဝသိဋ္ဌတေလံ ဟောတိ၊ တံ ပစ္ဆာ မိနန္တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဒူသေယျာတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ကောသိယဝဂ္ဂေါ ဒုတိယော။

၃။ ပတ္တဝဂ္ဂေါ

၁။ ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၅၉၈။ တေန သမယေနာတိ ပတ္တသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပတ္တဝါဏိဇ္ဇန္တိ ဂါမနိဂမာဒီသု ဝိစရန္တာ ပတ္တဝါဏိဇ္ဇံ ဝါ ကရိဿန္တိ။ အာမတ္တိကာပဏံ ဝါတိ အမတ္တာနိ ဝုစ္စန္တိ ဘာဇနာနိ၊ တာနိ ယေသံ ဘဏ္ဍံ တေ အာမတ္တိကာ၊ တေသံ အာမတ္တိကာနံ အာပဏံ အာမတ္တိကာပဏံ၊ ကုလာလဘဏ္ဍဝါဏိဇကာပဏန္တိ အတ္ထော။

၆၀၂။ တယော ¶ ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာတိ တီဏိ ပတ္တဿ ပမာဏာနိ။ အဍ္ဎာဠှကောဒနံ ဂဏှာတီတိ မဂဓနာဠိယာ ဒွိန္နံ တဏ္ဍုလနာဠီနံ ဩဒနံ ဂဏှာတိ။ မဂဓနာဠိ ¶ နာမ အဍ္ဎတေရသပလာ ဟောတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သီဟဠဒီပေ ပကတိနာဠိ မဟန္တာ၊ ဒမိဠနာဠိ ခုဒ္ဒကာ၊ မဂဓနာဠိ ပမာဏယုတ္တာ၊ တာယ မဂဓနာဠိယာ ဒိယဍ္ဎနာဠိ ဧကာ သီဟဠနာဠိ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ စတုဘာဂံ ခါဒနန္တိ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏံ ခါဒနံ၊ တံ ဟတ္ထဟာရိယဿ မုဂ္ဂသူပဿ ¶ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဒုပိယံ ဗျဉ္ဇနန္တိ တဿ ဩဒနဿ အနုရူပံ မစ္ဆမံသသာကဖလကဠီရာဒိဗျဉ္ဇနံ။

တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယော – အနုပဟတပုရာဏသာလိတဏ္ဍုလာနံ သုကောဋ္ဋိတပရိသုဒ္ဓါနံ ဒွေ မဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ တေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ အနုတ္တဏ္ဍုလံ အကိလိန္နံ အပိဏ္ဍိတံ သုဝိသဒံ ကုန္ဒမကုဠရာသိသဒိသံ အဝဿာဝိတောဒနံ ပစိတွာ နိရဝသေသံ ပတ္တေ ပက္ခိပိတွာ တဿ ဩဒနဿ စတုတ္ထဘာဂပ္ပမာဏော နာတိဃနော နာတိတနုကော ဟတ္ထဟာရိယော သဗ္ဗသမ္ဘာရသင်္ခတော မုဂ္ဂသူပေါ ပက္ခိပိတဗ္ဗော။ တတော အာလောပဿ အာလောပဿ အနုရူပံ ယာဝစရိမာလောပပ္ပဟောနကံ မစ္ဆမံသာဒိဗျဉ္ဇနံ ပက္ခိပိတဗ္ဗံ၊ သပ္ပိတေလတက္ကရသကဉ္ဇိကာဒီနိ ပန ဂဏနူပဂါနိ န ဟောန္တိ၊ တာနိ ဟိ ဩဒနဂတိကာနေဝ၊ နေဝ ဟာပေတုံ န ဝဍ္ဎေတုံ သက္ကောန္တိ။ ဧဝမေတံ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ သစေ ပတ္တဿ မုခဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ သုတ္တေန ဝါ ဟီရေန ဝါ ဆိန္ဒန္တဿ သုတ္တဿ ဝါ ဟီရဿ ဝါ ဟေဋ္ဌိမန္တံ ဖုသတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ၊ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။

နာဠိကောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဧကာယ တဏ္ဍုလနာဠိယာ ဩဒနံ။ ပတ္ထောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဥပဍ္ဎနာဠိကောဒနံ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ပန နာမမတ္တေ ဝိသေသော – သစေ နာဠိကောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န သမ္ပာပုဏာတိ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တော။ သစေ ပတ္ထောဒနာဒိ သဗ္ဗမ္ပိ ပက္ခိတ္တံ ဟေဋ္ဌိမရာဇိသမံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ အတိက္ကမ္မ ထူပီကတံ တိဋ္ဌတိ၊ အယံ ဩမကောမကော နာမ ပတ္တော။ သစေ တံ ရာဇိံ န ပါပုဏာတိ အန္တောဂတမေဝ ဟောတိ၊ အယံ ¶ ဩမကုက္ကဋ္ဌော နာမ ပတ္တောတိ ဧဝမေတေ နဝ ပတ္တာ။ တေသု ဒွေ အပတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော ¶ စ ဩမကောမကော စ။ ‘‘တတော ဥက္ကဋ္ဌော ¶ အပတ္တော ဩမကော အပတ္တော’’တိ ဣဒဉှိ ဧတေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌော ဟိ ဧတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌတော ဥက္ကဋ္ဌတ္တာ ‘‘တတော ဥက္ကဋ္ဌော အပတ္တော’’တိ ဝုတ္တော။ ဩမကောမကော စ ဩမကတော ဩမကတ္တာ တတော ဩမကော အပတ္တောတိ ဝုတ္တော။ တသ္မာ ဧတေ ဘာဇနပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပဂါ၊ န ဝိကပ္ပနုပဂါ။ ဣတရေ ပန သတ္တ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ အကတွာ တံ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ တံ သတ္တဝိဓမ္ပိ ပတ္တံ ဒသာဟပရမံ ကာလံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

၆၀၇။ နိဿဂ္ဂိယံ ပတ္တံ အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ဓောတေ ဒုက္ကဋံ၊ ခဉ္ဇကံ ခါဒိတွာ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဓောတေ ဒုက္ကဋန္တိ ဧဝံ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋံ။

၆၀၈။ အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီတိ ဧတ္ထ ပန ပမာဏယုတ္တဿပိ အဓိဋ္ဌာနဝိကပ္ပနုပဂတ္တံ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အယောပတ္တော ပဉ္စဟိ ပါကေဟိ မတ္တိကာပတ္တော ဒွီဟိ ပါကေဟိ ပက္ကော အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ၊ ဥဘောပိ ယံ မူလံ ဒါတဗ္ဗံ၊ တသ္မိံ ဒိန္နေယေဝ။ သစေ ဧကောပိ ပါကော ဦနော ဟောတိ၊ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ ဝါ မူလံ အဒိန္နံ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ။ သစေပိ ပတ္တသာမိကော ဝဒတိ ‘‘ယဒါ တုမှာကံ မူလံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဒဿထ၊ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇထာ’’တိ နေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ ဟောတိ၊ ပါကဿ ဟိ ဦနတ္တာ ပတ္တသင်္ခံ န ဂစ္ဆတိ၊ မူလဿ သကလဿ ဝါ ဧကဒေသဿ ဝါ အဒိန္နတ္တာ သကဘာဝံ န ဥပေတိ၊ အညဿေဝ သန္တကော ဟောတိ၊ တသ္မာ ပါကေ စ မူလေ စ နိဋ္ဌိတေယေဝ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ ဟောတိ။ ယော အဓိဋ္ဌာနုပဂေါ၊ သွေဝ ဝိကပ္ပနုပဂေါ၊ သော ဟတ္ထံ အာဂတောပိ အနာဂတောပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။ ယဒိ ဟိ ပတ္တကာရကော မူလံ လဘိတွာ သယံ ဝါ ဒါတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ အသုကဒိဝသေ နာမ ပစိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ¶ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တော နိဋ္ဌိတော’’တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ နပမာဏံ။ ယဒါ ပန တေန ပေသိတောယေဝ ¶ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပတ္တကာရကော ‘‘အဟံ တုမှာကံ ပတ္တံ ကတွာ ပစိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ ပတ္တံ ဂဟေတွာ အာဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတော ပတ္တော သုန္ဒရော’’တိ! ‘‘ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ ပတ္တော’’တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတော’’တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု ပတ္တံ ဒေတိ ¶ ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ဒသာဟံ အနတိက္ကာမေတွာဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော ဝိကပ္ပေတဗ္ဗော ဝါ။

တတ္ထ ဒွေ ပတ္တဿ အဓိဋ္ဌာနာ – ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ၊ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတိ။ တေသံ ဝသေန အဓိဋ္ဌဟန္တေန စ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ’’တိ ဝါ ဧဝံ သမ္မုခေ ဝါ ပရမ္မုခေ ဝါ ဌိတံ ပုရာဏပတ္တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညဿ ဝါ ဒတွာ နဝံ ပတ္တံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ဟတ္ထေန ပရာမသိတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ စိတ္တေန အာဘောဂံ ကတွာ ကာယဝိကာရံ ကရောန္တေန ကာယေန ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ ဝစီဘေဒံ ကတွာ ဝါစာယ ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ တတြ ဒုဝိဓံ အဓိဋ္ဌာနံ – သစေ ဟတ္ထပါသေ ဟောတိ ‘‘ဣမံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။ အထ အန္တောဂဗ္ဘေ ဝါ ဥပရိပါသာဒေ ဝါ သာမန္တဝိဟာရေ ဝါ ဟောတိ၊ ဌပိတဋ္ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧတံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာမီ’’တိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ။

အဓိဋ္ဌဟန္တေန ပန ဧကကေန အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညဿ သန္တိကေ အဓိဋ္ဌာတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အညဿ သန္တိကေ အယမာနိသံသော – သစဿ ‘‘အဓိဋ္ဌိတော နု ခေါ မေ၊ နော’’တိ ဝိမတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣတရော သာရေတွာ ဝိမတိံ ဆိန္ဒိဿတီတိ။ သစေ ကောစိ ဒသ ပတ္တေ လဘိတွာ သဗ္ဗေဝ အတ္တနာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဟောတိ၊ န သဗ္ဗေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဧကံ ပတ္တံ အဓိဋ္ဌာယ ပုနဒိဝသေ တံ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ အညော ¶ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဝဿသတမ္ပိ ပရိဟရိတုံ သက္ကာ။

ဧဝံ အပ္ပမတ္တဿ ဘိက္ခုနော သိယာ အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနန္တိ? သိယာ။ သစေ ဟိ အယံ ပတ္တံ အညဿ ဝါ ဒေတိ၊ ဝိဗ္ဘမတိ ဝါ သိက္ခံ ဝါ ပစ္စက္ခာတိ၊ ကာလံ ဝါ ကရောတိ၊ လိင်္ဂံ ဝါဿ ပရိဝတ္တတိ၊ ပစ္စုဒ္ဓရတိ ဝါ၊ ပတ္တေ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘ဒိန္နဝိဗ္ဘန္တပစ္စက္ခာ ¶ ၊ ကာလံကိရိယကတေန စ၊

လိင်္ဂပစ္စုဒ္ဓရာ စေဝ၊ ဆိဒ္ဒေန ဘဝတိ သတ္တမ’’န္တိ။

စောရဟရဏဝိဿာသဂ္ဂါဟေဟိပိ ဝိဇဟတိယေဝ။ ကိတ္တကေန ဆိဒ္ဒေန အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ? ယေန ကင်္ဂုသိတ္ထံ နိက္ခမတိ စေဝ ပဝိသတိ စ။ ဣဒဉှိ သတ္တန္နံ ဓညာနံ လာမကဓညသိတ္ထံ၊ တသ္မိံ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ ပဋိပါကတိကေ ကတေ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော။ အယံ တာဝ ‘‘အန္တောဒသာဟံ အဓိဋ္ဌေတိ ဝိကပ္ပေတီ’’တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌာနေ ဝိနိစ္ဆယော။

ဝိကပ္ပနေ ¶ ပန ဒွေ ဝိကပ္ပနာ – သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ စ။ ကထံ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှံ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဧဝံ ပန ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ၊ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

အပရော နယော – တထေဝ ပတ္တာနံ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ တဿေဝ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု အညတရဿ အတ္တနာ အဘိရုစိတဿ ယဿ ကဿစိ နာမံ ဂဟေတွာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ‘‘တိဿာယ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ တိဿာယ ¶ သာမဏေရိယာ ဝိကပ္ပေမီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ အပရာပိ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ‘‘တိဿဿ ဘိက္ခုနော သန္တကံ…ပေ… တိဿာယ သာမဏေရိယာ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ကထံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ဟောတိ? ပတ္တာနံ တထေဝ ဧကဗဟုဘာဝံ သန္နိဟိတာသန္နိဟိတဘာဝဉ္စ ဉတွာ ‘‘ဣမံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဣမေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ‘‘ဧတံ ပတ္တ’’န္တိ ဝါ ‘‘ဧတေ ပတ္တေ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘တုယှံ ဝိကပ္ပနတ္ထာယ ဒမ္မီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တေန ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ကော တေ မိတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ’’တိ? တတော ဣတရေန ပုရိမနယေနေဝ ¶ ‘‘တိဿော ဘိက္ခူတိ ဝါ…ပေ… တိဿာ သာမဏေရီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုန တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘အဟံ တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒမ္မီ’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘တိဿာယ သာမဏေရိယာ ဒမ္မီ’’တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အယံ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာ။ ဧတ္တာဝတ္တာ နိဓေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိဘောဂါဒီသု ပန ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ တေန ပန ဘိက္ခုနာ ဒုတိယသမ္မုခါဝိကပ္ပနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ သန္တကံ ပရိဘုဉ္ဇ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေဟိ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရောဟီ’’တိ ဝုတ္တေ ပစ္စုဒ္ဓါရော နာမ ဟောတိ။ တတောပဘုတိ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝဋ္ဋန္တိ။

ဣမာသံ ¶ ပန ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ နာနာကရဏံ၊ အဝသေသော စ ဝစနက္ကမော သဗ္ဗော ပဌမကထိနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော သဒ္ဓိံ သမုဋ္ဌာနာဒီဟီတိ။

ပတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၀၉။ တေန သမယေနာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ န ယာပေတီတိ သော ကိရ ယဒိ အရိယသာဝကော နာဘဝိဿာ၊ အညထတ္တမ္ပိ အဂမိဿာ၊ ဧဝံ တေဟိ ဥဗ္ဗာဠှော၊ သောတာပန္နတ္တာ ပန ကေဝလံ သရီရေနေဝ န ယာပေတိ၊ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အတ္တနာပိ န ယာပေတိ၊ ပုတ္တဒါရာပိဿ ကိလမန္တီ’’တိ။

၆၁၂-၃။ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာတိ ဧတ္ထ ဦနာနိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ အဿာတိ ဦနပဉ္စဗန္ဓနော၊ နာဿ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ ပူရေန္တီတိ အတ္ထော၊ တေန ဦနပဉ္စဗန္ဓနေန။ ဣတ္ထမ္ဘူတဿ လက္ခဏေ ကရဏဝစနံ။ တတ္ထ ယသ္မာ အဗန္ဓနဿာပိ ပဉ္စ ဗန္ဓနာနိ န ပူရေန္တိ၊ သဗ္ဗသော နတ္ထိတာယ၊ တသ္မာ ပဒဘာဇနေ ‘‘အဗန္ဓနော ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ ¶ ။ ‘‘ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာ’’တိ စ ဝုတ္တတ္တာ ယဿ ပဉ္စဗန္ဓနော ပတ္တော ဟောတိ၊ တဿ သော အပတ္တော၊ တသ္မာ အညံ ဝိညာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗန္ဓနဉ္စ နာမေတံ ယသ္မာ ဗန္ဓနောကာသေ သတိ ဟောတိ၊ အသတိ န ဟောတိ၊ တသ္မာ တဿ လက္ခဏံ ဒဿေတုံ ‘‘အဗန္ဓနောကာသော နာမာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဒွင်္ဂုလာ ရာဇိ န ဟောတီတိ မုခဝဋ္ဋိတော ဟေဋ္ဌာ ဒွင်္ဂုလပ္ပမာဏာ ဧကာပိ ရာဇိ န ဟောတိ။ ယဿ ဒွင်္ဂုလာ ရာဇိ ဟောတီတိ ယဿ ပန တာဒိသာ ဧကာ ¶ ရာဇိ ဟောတိ၊ သော တဿာ ရာဇိယာ ဟေဋ္ဌိမပရိယန္တေ ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိတွာ ပစိတွာ သုတ္တရဇ္ဇုက-မကစိရဇ္ဇုကာဒီဟိ ဝါ တိပုသုတ္တကေန ဝါ ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊ တံ ဗန္ဓနံ အာမိသဿ အလဂ္ဂနတ္ထံ တိပုပဋ္ဋကေန ဝါ ကေနစိ ဗဒ္ဓသိလေသေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗံ။ သော စ ပတ္တော အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ သုခုမံ ဝါ ဆိဒ္ဒံ ကတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗော။ သုဒ္ဓေဟိ ပန မဓုသိတ္ထကလာခါသဇ္ဇုလသာဒီဟိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဖာဏိတံ ဈာပေတွာ ပါသာဏစုဏ္ဏေန ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မုခဝဋ္ဋိသမီပေ ပန ပတ္တဝေဓကေန ဝိဇ္ဈိယမာနော ကပါလဿ ဗဟလတ္တာ ဘိဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗော။ ယဿ ပန ဒွေ ရာဇိယော ဧကာယေဝ ဝါ စတုရင်္ဂုလာ၊ တဿ ဒွေ ဗန္ဓနာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ။ ယဿ တိဿော ဧကာယေဝ ဝါ ဆဠင်္ဂုလာ၊ တဿ တီဏိ။ ယဿ စတဿော ဧကာယေဝ ဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလာ၊ တဿ စတ္တာရိ။ ယဿ ပဉ္စ ¶ ဧကာယေဝ ဝါ ဒသင်္ဂုလာ၊ သော ဗဒ္ဓါပိ အဗဒ္ဓါပိ အပတ္တောယေဝ၊ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ ဧသ တာဝ မတ္တိကာပတ္တေ ဝိနိစ္ဆယော။

အယောပတ္တေ ပန သစေပိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ဆိဒ္ဒါနိ ဟောန္တိ၊ တာနိ စေ အယစုဏ္ဏေန ဝါ အာဏိယာ ဝါ လောဟမဏ္ဍလကေန ဝါ ဗဒ္ဓါနိ မဋ္ဌာနိ ဟောန္တိ၊ သွေဝ ပတ္တော ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၊ န အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။ အထ ပန ဧကမ္ပိ ဆိဒ္ဒံ မဟန္တံ ဟောတိ၊ လောဟမဏ္ဍလကေန ဗဒ္ဓမ္ပိ မဋ္ဌံ န ဟောတိ၊ ပတ္တေ အာမိသံ လဂ္ဂတိ၊ အကပ္ပိယော ဟောတိ၊ အယံ အပတ္တော။ အညော ဝိညာပေတဗ္ဗော။

၆၁၅။ ထေရော ဝတ္တဗ္ဗောတိ ပတ္တေ အာနိသံသံ ဒဿေတွာ ‘‘အယံ၊ ဘန္တေ၊ ပတ္တော ပမာဏယုတ္တော သုန္ဒရော ထေရာနုရူပေါ၊ တံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယော န ဂဏှေယျာတိ အနုကမ္ပာယ န ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋံ။ ယော ပန သန္တုဋ္ဌိယာ ‘‘ကိံ မေ အညေန ပတ္တေနာ’’တိ န ဂဏှာတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ ပတ္တပရိယန္တောတိ ဧဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ¶ ပရိယန္တေ ဌိတပတ္တော။

န အဒေသေတိ မဉ္စပီဌဆတ္တနာဂဒန္တကာဒိကေ အဒေသေ၊ န နိက္ခိပိတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ပုရိမံ သုန္ဒရံ ပတ္တံ ဌပေတိ၊ တတ္ထေဝ ဌပေတဗ္ဗော။ ပတ္တဿ ဟိ နိက္ခိပနဒေသော ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အာဓာရက’’န္တိအာဒိနာ နယေန ခန္ဓကေ ဝုတ္တောယေဝ။

န ¶ အဘောဂေနာတိ ယာဂုရန္ဓနရဇနပစနာဒိနာ အပရိဘောဂေန န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ အန္တရာမဂ္ဂေ ပန ဗျာဓိမှိ ဥပ္ပန္နေ အညသ္မိံ ဘာဇနေ အသတိ မတ္တိကာယ လိမ္ပေတွာ ယာဂုံ ဝါ ပစိတုံ ဥဒကံ ဝါ တာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗောတိ အညဿ န ဒါတဗ္ဗော။ သစေ ပန သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဝါ အန္တေဝါသိကော ဝါ အညံ ဝရပတ္တံ ဌပေတွာ ‘‘အယံ မယှံ သာရုပ္ပော၊ အယံ ထေရဿာ’’တိ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အညော ဝါ တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပတ္တံ ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မယှမေဝ ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ။

၆၁၇။ ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ သင်္ဃဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပဉ္စဗန္ဓနေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလဝသေန ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဦနပဉ္စဗန္ဓနေနာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ ¶ ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဦနပဉ္စဗန္ဓနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၁၈။ တေန သမယေနာတိ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ အတ္ထော၊ ဘန္တေတိ ရာဇာ ဘိက္ခူ ဥယျုတ္တပ္ပယုတ္တေ ထေရဿ လေဏတ္ထာယ ပဗ္ဘာရံ သောဓေန္တေ ဒိသွာ အာရာမိကံ ဒါတုကာမော ပုစ္ဆိ။

၆၁၉-၂၁။ ပါဋိယေက္ကောတိ ဝိသုံ ဧကော။ မာလာကိတေတိ ကတမာလေ မာလာဓရေ၊ ကုသုမမာလာပဋိမဏ္ဍိတေတိ အတ္ထော။ တိဏဏ္ဍုပကန္တိ တိဏစုမ္ဗဋကံ။ ပဋိမုဉ္စီတိ ဌပေသိ။ သာ အဟောသိ သုဝဏ္ဏမာလာတိ ဒါရိကာယ သီသေ ဌပိတမတ္တာယေဝ ထေရဿ အဓိဋ္ဌာနဝသေန သုဝဏ္ဏပဒုမမာလာ အဟောသိ။ တဉှိ တိဏဏ္ဍုပကံ သီသေ ဌပိတမတ္တမေဝ ‘‘သုဝဏ္ဏမာလာ ဟောတူ’’တိ ထေရော အဓိဋ္ဌာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ…ပေ…။ တေနုပသင်္ကမီတိ ဒုတိယဒိဝသေယေဝ ဥပသင်္ကမိ။

သုဝဏ္ဏန္တိ ¶ အဓိမုစ္စီတိ ‘‘သောဝဏ္ဏမယော ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ပဉ္စန္နံ ဘေသဇ္ဇာနန္တိ သပ္ပိအာဒီနံ။ ဗာဟုလိကာတိ ¶ ပစ္စယဗာဟုလိကတာယ ပဋိပန္နာ။ ကောလမ္ဗေပိ ဃဋေပီတိဧတ္ထ ကောလမ္ဗာ နာမ မဟာမုခစာဋိယော ဝုစ္စန္တိ။ ဩလီနဝိလီနာနီတိ ဟေဋ္ဌာ စ ဥဘတောပဿေသု စ ဂဠိတာနိ။ ဩကိဏ္ဏဝိကိဏ္ဏာတိ သပ္ပိအာဒီနံ ဂန္ဓေန ဘူမိံ ခနန္တေဟိ ဩကိဏ္ဏာ၊ ဘိတ္တိယော ခနန္တေဟိ ဥပရိ သဉ္စရန္တေဟိ စ ဝိကိဏ္ဏာ။ အန္တောကောဋ္ဌာဂါရိကာတိ အဗ္ဘန္တရေ သံဝိဟိတကောဋ္ဌာဂါရာ။

၆၂၂။ ပဋိသာယနီယာနီတိ ပဋိသာယိတဗ္ဗာနိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇာနီတိ ဘေသဇ္ဇကိစ္စံ ကရောန္တု ဝါ မာ ဝါ၊ ဧဝံ လဒ္ဓဝေါဟာရာနိ။ ‘‘ဂေါသပ္ပီ’’တိအာဒီဟိ လောကေ ပါကဋံ ဒဿေတွာ ‘‘ယေသံ မံသံ ကပ္ပတီ’’တိ ဣမိနာ အညေသမ္ပိ မိဂရောဟိတသသာဒီနံ သပ္ပိံ သင်္ဂဟေတွာ ဒဿေသိ။ ယေသဉှိ ခီရံ အတ္ထိ၊ သပ္ပိပိ တေသံ အတ္ထိယေဝ၊ တံ ပန သုလဘံ ဝါ ဟောတု ဒုလ္လဘံ ဝါ၊ အသမ္မောဟတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ နဝနီတမ္ပိ။

သန္နိဓိကာရကံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ သန္နိဓိံ ကတွာ နိဒဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။ ကထံ? ပါဠိယာ အာဂတသပ္ပိအာဒီသု သပ္ပိ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ နိရာမိသမ္ပိ ¶ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ ဧကဘာဇနေ ဌပိတံ၊ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ဗဟူသု ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ အနဇ္ဈောဟရဏီယတံ အာပန္နတ္တာ။ ‘‘ပဋိသာယနီယာနီ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ သစေ အနုပသမ္ပန္နော ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန သပ္ပိံ ကတွာ ဒေတိ၊ ပုရေဘတ္တံ သာမိသံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ သယံ ကရောတိ၊ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတနဝနီတေန ပန ယေန ကေနစိ ကတသပ္ပိ သတ္တာဟမ္ပိ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကေန ကတေ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသုဒ္ဓသပ္ပိနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။

ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတခီရေန ဝါ ဒဓိနာ ဝါ ကတသပ္ပိ ¶ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ သာမိသမ္ပိ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ ¶ ။ နဝနီတံ တာပေန္တဿ ဟိ သာမံပါကော န ဟောတိ၊ သာမံပက္ကေန ပန တေန သဒ္ဓိံ အာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ စ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ သဝတ္ထုကဿ ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ ‘‘တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ ကတံ ပန အဗ္ဘဉ္ဇနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ စ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ ဥဘယေသမ္ပိ သတ္တာဟာတိက္ကမေ အနာပတ္တိ။ ဧသေဝ နယော အကပ္ပိယမံသသပ္ပိမှိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယတ္ထ ပါဠိယံ အာဂတသပ္ပိနာ နိဿဂ္ဂိယံ၊ တတ္ထ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ကာရဏပတိရူပကံ ဝတွာ မနုဿသပ္ပိ စ နဝနီတဉ္စ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တံ ဒုပ္ပဋိက္ခိတ္တံ၊ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု အနုညာတတ္တာ။ ပရတော စဿ ဝိနိစ္ဆယောပိ အာဂစ္ဆိဿတိ။

ပါဠိယံ အာဂတံ နဝနီတမ္ပိ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နာနာဘာဇနေသု ဌပိတေ ဘာဇနဂဏနာယ ဧကဘာဇနေပိ အမိဿေတွာ ပိဏ္ဍပိဏ္ဍဝသေန ဌပိတေ ပိဏ္ဍဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သပ္ပိနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ ပန ဒဓိဂုဠိကာယောပိ တက္ကဗိန္ဒူနိပိ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဓောတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဍ္ဎတ္ထေရာ အာဟံသု။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘ဘဂဝတာ အနုညာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တက္ကတော ဥဒ္ဓဋမတ္တမေဝ ခါဒိံသူ’’တိ အာဟ။ တသ္မာ နဝနီတံ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန ဓောဝိတွာ ဒဓိတက္ကမက္ခိကာကိပိလ္လိကာဒီနိ အပနေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ပစိတွာ သပ္ပိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမေန အဓောတမ္ပိ ပစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ တတ္ထ ဒဓိဂတံ ဝါ တက္ကဂတံ ဝါ တံ ခယံ ဂမိဿတိ၊ ဧတ္တာဝတာ ဟိ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အာမိသေန ¶ သဒ္ဓိံ ပက္ကတ္တာ ပန တသ္မိမ္ပိ ကုက္ကုစ္စာယန္တိ ကုက္ကုစ္စကာ။ ဣဒါနိ ဥဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတနဝနီတေ စ ပုရေဘတ္တံ ခီရဒဓီနိ ¶ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ပစ္ဆာဘတ္တံ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတနဝနီတေ စ ဥဂ္ဂဟိတေဟိ ကတနဝဝီတေ စ အကပ္ပိယမံသနဝနီတေ စ သဗ္ဗော အာပတ္တာနာပတ္တိပရိဘောဂါပရိဘောဂနယော သပ္ပိမှိ ဝုတ္တက္ကမေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

တေလဘိက္ခာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပန ဘိက္ခူနံ တတ္ထေဝ သပ္ပိမ္ပိ နဝနီတမ္ပိ ပက္ကတေလမ္ပိ အပက္ကတေလမ္ပိ အာကိရန္တိ၊ တတ္ထ တက္ကဒဓိဗိန္ဒူနိပိ ဘတ္တသိတ္ထာနိပိ တဏ္ဍုလကဏာပိ မက္ခိကာဒယောပိ ဟောန္တိ။ အာဒိစ္စပါကံ ကတွာ ¶ ပရိဿာဝေတွာ ဂဟိတံ သတ္တာဟကာလိကံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတဘေသဇ္ဇေဟိ သဒ္ဓိံ ပစိတွာ နတ္ထုပါနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဝဒ္ဒလိသမယေ လဇ္ဇိ သာမဏေရော ယထာ တတ္ထ ပတိတတဏ္ဍုလကဏာဒယော န ပစ္စန္တိ၊ ဧဝံ သာမိသပါကံ မောစေန္တော အဂ္ဂိမှိ ဝိလီယာပေတွာ ပရိဿာဝေတွာ ပုန ပစိတွာ ဒေတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။

တေလေသု တိလတေလံ တာဝ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ပနဿ ဘာဇနဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပုရေဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဟောတိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ တိလေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတတေလံ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကတိလေဟိ ကတတေလေပိ ဧသေဝ နယော။

ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတကတိလေ ဘဇ္ဇိတွာ ဝါ တိလပိဋ္ဌံ ဝါ သေဒေတွာ ဥဏှောဒကေန ဝါ တေမေတွာ ကတတေလံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနာ ကတတေလံ ပန နိဗ္ဗဋ္ဋိတတ္တာ ပုရေဘတ္တံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သာမံပက္ကတ္တာ ¶ သာမိသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ပန ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ဥဘယမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သီသမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ယဒိ ပန အပ္ပံ ဥဏှောဒကံ ဟောတိ အဗ္ဘုက္ကိရဏမတ္တံ၊ အဗ္ဗောဟာရိကံ ဟောတိ၊ သာမပါကဂဏနံ န ဂစ္ဆတိ။ သာသပတေလာဒီသုပိ အဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတေသု အဝတ္ထုကတိလတေလေ ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။

သစေ ¶ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတာနံ သာသပါဒီနံ စုဏ္ဏေဟိ အာဒိစ္စပါကေန သက္ကာ တေလံ ကာတုံ၊ တံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ နိရာမိသမေဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ။ ယသ္မာ ပန သာသပမဓုကစုဏ္ဏာဒီနိ သေဒေတွာ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ စ ဘဇ္ဇိတွာ ဧဝ တေလံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တေသံ တေလံ အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္ထူနံ ယာဝဇီဝိကတ္တာ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒေါသော နတ္ထီတိ။ အတ္တနာ ကတံ ¶ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဂ္ဂဟိတကေဟိ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။

တေလကရဏတ္ထာယ သာသပမဓုကဧရဏ္ဍကဋ္ဌီနိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတံ တေလံ သတ္တာဟကာလိကံ။ ဒုတိယဒိဝသေ ကတံ ဆာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ တတိယဒိဝသေ ကတံ ပဉ္စာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ စတုတ္ထ-ပဉ္စမ-ဆဋ္ဌသတ္တာမဒိဝသေ ကတံ တဒဟေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယာဝ အရုဏဿ ဥဂ္ဂမနာ တိဋ္ဌတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ။ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ ကတံ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ။ အနိဿဂ္ဂိယတ္တာ ပန ဗာဟိရပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ န ကရောတိ၊ တေလတ္ထာယ ဂဟိတသာသပါဒီနံ သတ္တာဟာတိက္ကမနေ ဒုက္ကဋမေဝ။ ပါဠိယံ ပန အနာဂတာနိ အညာနိပိ နာဠိကေရနိမ္ဗကောသမ္ဗကကရမန္ဒအတသီအာဒီနံ တေလာနိ အတ္ထိ၊ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သတ္တာဟံ အတိက္ကာမယတော ဒုက္ကဋံ ဟောတိ။ အယမေတေသု ဝိသေသော။ သေသံ ယာဝကာလိကဝတ္ထုံ ယာဝဇီဝိကဝတ္ထုဉ္စ သလ္လက္ခေတွာ သာမံပါကသဝတ္ထုကပုရေဘတ္တပစ္ဆာဘတ္တပဋိဂ္ဂဟိတဥဂ္ဂဟိတကဝတ္ထုဝိဓာနံ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၂၃။ ဝသာတေလန္တိ ¶ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနိ၊ အစ္ဆဝသံ၊ မစ္ဆဝသံ၊ သုသုကာဝသံ၊ သူကရဝသံ၊ ဂဒြဘဝသ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ အနုညာတဝသာနံ တေလံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အစ္ဆဝသ’’န္တိ ဝစနေန ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမံသာန ဝသာ အနုညာတာ။ မစ္ဆဂ္ဂဟဏေန စ သုသုကာပိ ဂဟိတာ ဟောန္တိ၊ ဝါဠမစ္ဆတ္တာ ပန ဝိသုံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆာဒိဂ္ဂဟဏေန စေတ္ထ သဗ္ဗေသမ္ပိ ကပ္ပိယမံသာနံ ဝသာ အနုညာတာ။ မံသေသု ဟိ ဒသမနဥဿ-ဟတ္ထိ-အဿ-သုနခ-အဟိ-သီဟ-ဗျဂ္ဃ-ဒီပိ-အစ္ဆ-တရစ္ဆာနံ မံသာနိ အကပ္ပိယာနိ။ ဝသာသု ဧကာ မနုဿဝသာဝ။ ခီရာဒီသု အကပ္ပိယံ နာမ နတ္ထိ။

အနုပသမ္ပန္နေဟိ ကတနိဗ္ဗဋ္ဋိတဝသာတေလံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပန တတ္ထ သုခုမရဇသဒိသံ မံသံ ဝါ နှာရု ဝါ အဋ္ဌိ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဟောတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ သစေ ပန ဝသံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ သယံ ကရောတိ၊ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ¶ ။ နိရာမိသပရိဘောဂဉှိ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ – ‘‘ကာလေ ¶ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂)။ တတြာပိ အဗ္ဗောဟာရိကံ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပန ပဋိဂ္ဂဟိတုံ ဝါ ကာတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ –

‘‘ဝိကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဝိကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒွိန္နံ ဒုက္ကဋာနံ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ဝိကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ကာလေ စေ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ကာလေ နိပ္ပက္ကံ ကာလေ သံသဋ္ဌံ၊ တံ စေ ပရိဘုဉ္ဇေယျ၊ အနာပတ္တီ’’တိ။

ဥပတိဿတ္ထေရံ ပန အန္တေဝါသိကာ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ သပ္ပိနဝနီတဝသာနိ ¶ ဧကတော ပစိတွာ နိဗ္ဗဋ္ဋိတာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န ဝဋ္ဋန္တီ’’တိ? ‘‘န ဝဋ္ဋန္တိ၊ အာဝုသော’’တိ။ ထေရော ကိရေတ္ထ ပက္ကတေလကသဋေ ဝိယ ကုက္ကုစ္စာယတိ။ တတော နံ ဥတ္တရိ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ နဝနီတေ ဒဓိဂုဠိကာ ဝါ တက္ကဗိန္ဒု ဝါ ဟောတိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ၊ အာဝုသော၊ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော နံ အာဟံသု – ‘‘ဘန္တေ၊ ဧကတော ပစိတွာ သံသဋ္ဌာနိ တေဇဝန္တာနိ ဟောန္တိ၊ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှန္တီ’’တိ? ‘‘သာဓာဝုသော’’တိ ထေရော သမ္ပဋိစ္ဆိ။

မဟာသုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘ကပ္ပိယမံသဝသာ သာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရာ နိရာမိသပရိဘောဂေ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပန ‘‘ဣဒံ ကိ’’န္တိ ပဋိက္ခိပိတွာ ‘‘နနု ဝါတာဗာဓိကာ ဘိက္ခူ ပဉ္စမူလကသာဝယာဂုယံ အစ္ဆသူကရတေလာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ ယာဂုံ ပိဝန္တိ၊ သာ တေဇုဿဒတ္တာ ရောဂံ နိဂ္ဂဏှာတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

မဓု နာမ မက္ခိကာမဓူတိ မဓုကရီဟိ နာမ မဓုမက္ခိကာဟိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ဘမရမက္ခိကာဟိ စ ကတံ မဓု။ တံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘောဂမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသပရိဘောဂမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ သစေ သိလေသသဒိသံ မဟာမဓုံ ခဏ္ဍံ ခဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတံ၊ ဣတရံ ဝါ နာနာဘာဇနေသု၊ ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သစေ ဧကမေဝ ခဏ္ဍံ၊ ဧကဘာဇနေ ဝါ ဣတရံ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အရုမက္ခနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ မဓုပဋလံ ¶ ဝါ မဓုသိတ္ထကံ ဝါ သစေ မဓုနာ အမက္ခိတံ ¶ ပရိသုဒ္ဓံ၊ ယာဝဇီဝိကံ။ မဓုမက္ခိတံ ပန မဓုဂတိကမေဝ။ စီရိကာ နာမ သပက္ခာ ဒီဃမက္ခိကာ၊ တုမ္ဗလနာမိကာ စ အဋ္ဌိပက္ခာ ကာဠမဟာဘမရာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အာသယေသု နိယျာသသဒိသံ မဓု ဟောတိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။

ဖာဏိတံ နာမ ဥစ္ဆုမှာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ဥစ္ဆုရသံ ဥပါဒါယ အပက္ကာ ဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာ ဝါ သဗ္ဗာပိ အဝတ္ထုကာ ဥစ္ဆုဝိကတိ ဖာဏိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တံ ဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ¶ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဗဟူ ပိဏ္ဍာ စုဏ္ဏေတွာ ဧကဘာဇနေ ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ ဃနသန္နိဝေသာ၊ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဥဂ္ဂဟိတကံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဃရဓူပနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗံ။ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတေန အပရိဿာဝိတဥစ္ဆုရသေန ကတဖာဏိတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ၊ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သယံကတံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ ပန သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ အနဇ္ဈောဟရဏီယံ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ အပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတမ္ပိ အနဇ္ဈောဟရဏီယမေဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဧသ နယော ဥစ္ဆုံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကတဖာဏိတေပိ။ ပုရေဘတ္တံ ပန ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတကေန ကတံ သစေ အနုပသမ္ပန္နေန ကတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သယံကတံ ပုရေဘတ္တမ္ပိ နိရာမိသမေဝ။ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပရိဿာဝိတပဋိဂ္ဂဟိတေန ကတံ ပန နိရာမိသမေဝ သတ္တာဟံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဂ္ဂဟိတကကတံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ‘‘ဈာမဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ကောဋ္ဋိတဥစ္ဆုဖာဏိတံ ဝါ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ဧတံ သဝတ္ထုကပက္ကံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆံ ကတွာ ‘‘ဥစ္ဆုဖာဏိတံ ပစ္ဆာဘတ္တံ နောဝဋ္ဋနကံ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ယုတ္တံ။ သီတုဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ခီရံ ပက္ခိပိတွာ ကတံ မဓုကဖာဏိတံ ယာဝကာလိကံ။ ခဏ္ဍသက္ခရံ ပန ခီရဇလ္လိကံ အပနေတွာ သောဓေန္တိ၊ တသ္မာ ဝဋ္ဋတိ။ မဓုကပုပ္ဖံ ပန ပုရေဘတ္တံ အလ္လံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဇ္ဇိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘဇ္ဇိတွာ တိလာဒီဟိ မိဿံ ဝါ ¶ အမိဿံ ဝါ ကတွာ ကောဋ္ဋိတမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ ပန တံ ဂဟေတွာ မေရယတ္ထာယ ယောဇေန္တိ၊ ယောဇိတံ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ။ ကဒလီ-ခဇ္ဇူရီ-အမ္ဗ-လဗုဇ-ပနသ-စိဉ္စာဒီနံ သဗ္ဗေသံ ယာဝကာလိကဖလာနံ ¶ ဖာဏိတံ ယာဝကာလိကမေဝ။ မရိစပက္ကေဟိ ဖာဏိတံ ကရောန္တိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ။

တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ သစေပိ သဗ္ဗာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဧက ဃဋေ အဝိနိဗ္ဘောဂါနိ ကတွာ နိက္ခိပတိ ¶ ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဧကမေဝ နိဿဂ္ဂိယံ။ ဝိနိဘုတ္တေသု ပဉ္စ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ သတ္တာဟံ ပန အနတိက္ကာမေတွာ ဂိလာနေနပိ အဂိလာနေနပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ သတ္တဝိဓဉှိ ဩဒိဿံ နာမ – ဗျာဓိဩဒိဿံ၊ ပုဂ္ဂလောဒိဿံ၊ ကာလောဒိဿံ၊ သမယောဒိဿံ၊ ဒေသောဒိဿံ၊ ဝသောဒိဿံ၊ ဘေသဇ္ဇောဒိဿန္တိ။

တတ္ထ ဗျာဓိဩဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ အမနုဿိကာဗာဓေ အာမကမံသံ အာမကလောဟိတ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၄) ဧဝံ ဗျာဓိံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တေနေဝ အာဗာဓေန အာဗာဓိကဿ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညဿ။ တဉ္စ ခေါ ကာလေပိ ဝိကာလေပိ ကပ္ပိယမ္ပိ အကပ္ပိယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

ပုဂ္ဂလောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောမန္ထကဿ ရောမန္ထနံ။ န စ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဗဟိမုခဒွါရံ နီဟရိတွာ အဇ္ဈောဟရိတဗ္ဗ’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဧဝံ ပုဂ္ဂလံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တဿေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညဿ။

ကာလောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ စတ္တာရိ မဟာဝိကဋာနိ ဒါတုံ – ဂူထံ၊ မုတ္တံ၊ ဆာရိကံ၊ မတ္တိက’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၆၈) ဧဝံ အဟိနာ ဒဋ္ဌကာလံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ၊ တံ တသ္မိံယေဝ ကာလေ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ န အညသ္မိံ။

သမယောဒိဿံ နာမ – ‘‘ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၂၁၇) နယေန တံ တံ သမယံ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတာ အနာပတ္တိယော၊ တာ တသ္မိံ တသ္မိံယေဝ သမယေ အနာပတ္တိယော ဟောန္တိ၊ န အညဒါ။

ဒေသောဒိဿံ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဧဝရူပေသု ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဝိနယဓရပဉ္စမေန ဂဏေန ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၅၉) ဧဝံ ပစ္စန္တဒေသေ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတာနိ ဥပသမ္ပဒါဒီနိ၊ တာနိ တတ္ထေဝ ဝဋ္ဋန္တိ၊ န မဇ္ဈိမဒေသေ။

ဝသောဒိဿံ ¶ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ဝသာနိ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၂) ဧဝံ ဝသာနာမေန အနုညာတံ ¶ ၊ တံ ဌပေတွာ မနုဿဝသံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝသာနံ တေလံ တံတဒတ္ထိကာနံ တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဘေသဇ္ဇောဒိဿံ ¶ နာမ – ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ပဉ္စ ဘေသဇ္ဇာနီ’’တိ (မဟာဝ။ ၂၆၀-၂၆၁) ဧဝံ ဘေသဇ္ဇနာမေန အနုညာတာနိ အာဟာရတ္ထံ ဖရိတုံ သမတ္ထာနိ သပ္ပိနဝနီတတေလမဓုဖာဏိတန္တိ။ တာနိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဒဟုပုရေဘတ္တံ ယထာသုခံ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတိ ပစ္စယေ ဝုတ္တနယေနေဝ သတ္တာဟံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာနိ။

၆၂၄။ သတ္တာဟာတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တသညီ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ သစေပိ သာသပမတ္တံ ဟောတိ သကိံ ဝါ အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇိဝှာယ သာယနမတ္တံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗမေဝ၊ ပါစိတ္တိယဉ္စ ဒေသေတဗ္ဗံ။

န ကာယိကေန ပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ကာယော ဝါ ကာယေ အရု ဝါ န မက္ခေတဗ္ဗံ။ တေဟိ မက္ခိတာနိ ကာသာဝကတ္တရယဋ္ဌိဥပါဟနပါဒကထလိကမဉ္စပီဌာဒီနိပိ အပရိဘောဂါနိ။ ‘‘ဒွါရဝါတပါနကဝါဋေသုပိ ဟတ္ထေန ဂဟဏဋ္ဌာနံ န မက္ခေတဗ္ဗ’’န္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကသာဝေ ပန ပက္ခိပိတွာ ဒွါရဝါတပါနကဝါဋာနိ မက္ခေတဗ္ဗာနီ’’တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

အနာပတ္တိ အန္တောသတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌေတီတိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ သပ္ပိဉ္စ တေလဉ္စ ဝသဉ္စ မုဒ္ဓနိတေလံ ဝါ အဗ္ဘဉ္ဇနံ ဝါ မဓုံ အရုမက္ခနံ ဖာဏိတံ ဃရဓူပနံ အဓိဋ္ဌေတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ အဓိဋ္ဌိတတေလံ အနဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အာကိရိတုကာမော ဟောတိ၊ ဘာဇနေ စေ သုခုမံ ဆိဒ္ဒံ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ တေလံ ပုရာဏတေလေန အဇ္ဈောတ္ထရီယတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အထ မဟာမုခံ ဟောတိ၊ သဟသာဝ ဗဟုတေလံ ပဝိသိတွာ ပုရာဏတေလံ အဇ္ဈောတ္ထရတိ၊ ပုန အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ အဓိဋ္ဌိတဂတိကမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ၊ ဧတေန နယေန အဓိဋ္ဌိတတေလဘာဇနေ အနဓိဋ္ဌိတတေလာကိရဏမ္ပိ ¶ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

၆၂၅။ ဝိဿဇ္ဇေတီတိ ဧတ္ထ သစေ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဧကေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ၊ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ၊ သော ဣတရံ ဘဏတိ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ တေလံ သတ္တာဟမတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇ တွ’’န္တိ။ သော စ ပရိဘောဂံ န ကရောတိ၊ ကဿ အာပတ္တိ? န ကဿစိပိ အာပတ္တိ ¶ ။ ကသ္မာ? ယေန ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေန ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ၊ ဣတရဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ။

ဝိနဿတီတိ အပရိဘောဂံ ဟောတိ။ စတ္တေနာတိအာဒီသု ယေန စိတ္တေန ဘေသဇ္ဇံ စတ္တဉ္စ ဝန္တဉ္စ မုတ္တဉ္စ ဟောတိ၊ တံ စိတ္တံ စတ္တံ ဝန္တံ မုတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ။ တေန စိတ္တေန ပုဂ္ဂလော အနပေက္ခောတိ ဝုစ္စတ္တိ၊ ဧဝံ အနပေက္ခော သာမဏေရဿ ဒတွာတိ အတ္ထော။ ဣဒံ ကသ္မာ ဝုတ္တံ? ‘‘ဧဝံ ¶ အန္တောသတ္တာဟေ ဒတွာ ပစ္ဆာ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထ’’န္တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထေရော ပနာဟ – ‘‘နယိဒံ ယာစိတဗ္ဗံ၊ အန္တောသတ္တာဟေ ဒိန္နဿ ဟိ ပုန ပရိဘောဂေ အာပတ္တိယေဝ နတ္ထိ။ သတ္တာဟာတိက္ကန္တဿ ပန ပရိဘောဂေ အနာပတ္တိဒဿနတ္ထမိဒံ ဝုတ္တ’’န္တိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဒိန္နံ ဘေသဇ္ဇံ သစေ သာမဏေရော အဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ အနဘိသင်္ခရိတွာ ဝါ တဿ ဘိက္ခုနော နတ္ထုကမ္မတ္ထံ ဒဒေယျ၊ ဂဟေတွာ နတ္ထုကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ သစေ ဗာလော ဟောတိ၊ ဒါတုံ န ဇာနာတိ၊ အညေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘အတ္ထိ တေ၊ သာမဏေရ၊ တေလ’’န္တိ ‘‘အာမ၊ ဘန္တေ၊ အတ္ထီ’’တိ။ ‘‘အာဟရ၊ ထေရဿ ဘေသဇ္ဇံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ၊ အကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၂၆။ တေန သမယေနာတိ ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဝဿိကသာဋိကာ အနုညာတာတိ စီဝရက္ခန္ဓကေ ဝိသာခါဝတ္ထုသ္မိံ (မဟာဝ။ ၃၄၉ အာဒယော) အနုညာတာ။ ပဋိကစ္စေဝါတိ ပုရေယေဝ။

၆၂၇။ မာသော သေသော ဂိမှာနန္တိ စတုန္နံ ဂိမှမာသာနံ ဧကော ပစ္ဆိမမာသော သေသော။ ကတွာတိ သိဗ္ဗနရဇနကပ္ပပရိယောသာနေန နိဋ္ဌပေတွာ။ ကရောန္တေန ¶ စ ဧကမေဝ ကတွာ သမယေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ၊ ဒွေ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။

အတိရေကမာသေ သေသေ ဂိမှာနေတိ ဂိမှာနနာမကေ အတိရေကမာသေ သေသေ။

အတိရေကဒ္ဓမာသေ ¶ သေသေ ဂိမှာနေ ကတွာ နိဝါသေတီတိ ဧတ္ထ ပန ဌတွာ ဝဿိကသာဋိကာယ ပရိယေသနက္ခေတ္တံ ကရဏက္ခေတ္တံ နိဝါသနက္ခေတ္တံ အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ခေတ္တံ၊ ကုစ္ဆိသမယော ပိဋ္ဌိသမယောတိ ဒုဝိဓော သမယော၊ ပိဋ္ဌိသမယစတုက္ကံ ကုစ္ဆိသမယစတုက္ကန္တိ ဒွေ စတုက္ကာနိ စ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

တတ္ထ ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကာဠပက္ခုပေါသထာ၊ အယမေကော အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနက္ခေတ္တဉ္စေဝ ကရဏက္ခေတ္တဉ္စ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝဿိကသာဋိကံ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ လဒ္ဓံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ကာဠပက္ခုပေါသထဿ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာ၊ အယမေကော ¶ အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနကရဏနိဝါသနာနံ တိဏ္ဏမ္ပိ ခေတ္တံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ပရိယေသိတုံ ကာတုံ နိဝါသေတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ အဓိဋ္ဌာတုံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ။ အာသာဠှီပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ စတ္တာရော မာသာ ပရိယေသနကရဏနိဝါသနာဓိဋ္ဌာနာနံ စတုန္နံ ခေတ္တံ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ လဒ္ဓံ ကာတုံ နိဝါသေတုံ အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒံ တာဝ စတုဗ္ဗိဓံ ခေတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကတ္တိကပုဏ္ဏမာသိယာ ပန ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ သတ္တ မာသာ ပိဋ္ဌိသမယော နာမ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ‘‘ကာလော ဝဿိကသာဋိကာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သတုပ္ပာဒံ ကတွာ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဒေထ မေ ဝဿိကသာဋိကစီဝရ’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဝုတ္တနယေနေဝ သတုပ္ပာဒံ ကတွာ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာဝ သိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ ¶ ။ ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ပရိဝါရေ –

‘‘မာတရံ စီဝရံ ယာစေ၊ နော စ သင်္ဃေ ပရိဏတံ၊

ကေနဿ ဟောတိ အာပတ္တိ၊ အနာပတ္တိ စ ဉာတကေ၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၁)၊

အယဉှိ ¶ ပဉှော ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဝုတ္တောတိ။ ဧဝံ ပိဋ္ဌိသမယစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ ပန ပစ္ဆိမပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ ဣမေ ပဉ္စ မာသာ ကုစ္ဆိသမယော နာမ။ ဧတသ္မိဉှိ အန္တရေ ဝုတ္တနယေန သတုပ္ပာဒံ ကတွာ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋံ။ ယေ မနုဿာ ပုဗ္ဗေပိ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ဒေန္တိ၊ ဣမေ ပန သစေပိ အတ္တနော အညာတကအပ္ပဝါရိတာ ဟောန္တိ၊ ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိ၊ တေသု သတုပ္ပာဒကရဏဿ အနုညာတတ္တာ။ ဝိညတိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ဣဒံ ပန ပကတိယာ ဝဿိကသာဋိကဒါယကေသုပိ ¶ ဟောတိယေဝ။ ဝုတ္တနယေနေဝ သတုပ္ပာဒံ ကတွာ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော နိပ္ဖာဒေန္တဿ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ဝိညတ္တိံ ကတွာ နိပ္ဖာဒေန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ။ ‘‘န ဝတ္တဗ္ဗာ ဒေထ မေ’’တိ ဣဒဉှိ ပရိယေသနကာလေ အညာတကအပ္ပဝါရိတေယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ကုစ္ဆိသမယစတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

နဂ္ဂေါ ကာယံ ဩဝဿာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဖုသိတဂဏနာယ အကတွာ နှာနပရိယောသာနဝသေန ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋေန ကာရေတဗ္ဗော။ သော စ ခေါ ဝိဝဋင်္ဂဏေ အာကာသတော ပတိတဥဒကေနေဝ နှာယန္တော။ နှာနကောဋ္ဌကဝါပိအာဒီသု ဃဋေဟိ အာသိတ္တဥဒကေန ဝါ နှာယန္တဿ အနာပတ္တိ။

ဝဿံ ဥက္ကဍ္ဎိယတီတိ ဧတ္ထ သစေ ကတပရိယေသိတာယ ဝဿိကသာဋိကာယ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမ မာသံ ခေပေတွာ ပုန ဝဿာနဿ ပဌမမာသံ ဥက္ကဍ္ဎိတွာ ဂိမှာနံ ပစ္ဆိမမာသမေဝ ကရောန္တိ၊ ဝဿိကသာဋိကာ ဓောဝိတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ အနဓိဋ္ဌိတာ အဝိကပ္ပိတာ ဒွေ မာသေ ပရိဟာရံ ¶ လဘတိ၊ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ သစေ သတိသမ္မောသေန ဝါ အပ္ပဟောနကဘာဝေန ဝါ အကတာ ဟောတိ၊ တေ စ ဒွေ မာသေ ဝဿာနဿ စ စာတုမာသန္တိ ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ။ သစေ ပန ကတ္တိကမာသေ ကထိနံ အတ္ထရီယတိ၊ အပရေပိ စတ္တာရော မာသေ လဘတိ၊ ဧဝံ ဒသ မာသာ ဟောန္တိ။ တတော ပရမ္ပိ သတိယာ ပစ္စာသာယ မူလစီဝရံ ကတွာ ဌပေန္တဿ ဧကမာသန္တိ ¶ ဧဝံ ဧကာဒသ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတိ။ သစေ ပန ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန ယာဝ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ၊ ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဧတံ အဋ္ဌကထာသု န ဝိစာရိတံ။ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဒသာဟေ နိဋ္ဌိတာ ပန တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဒသာဟာတိက္ကမေ နိဋ္ဌိတာ တဒဟေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာတိ အယံ နော အတ္တနောမတိ။ ကသ္မာ? ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပ္ပေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကပ္ပေတု’’န္တိ (မဟာဝ။ ၃၅၈) ဟိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဝဿူပနာယိကတော ပုဗ္ဗေ ဒသာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ (ပါရာ။ ၄၆၂) စ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဧကာဟဒွီဟာဒိဝသေန ယာဝ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝဿူပနာယိကာယ အန္တောဝဿေ ဝါ လဒ္ဓါ စေဝ နိဋ္ဌိတာ စ ဝုတ္တနယေနေဝ အန္တောဒသာဟေ ဝါ တဒဟု ဝါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ဒသာဟေ အပ္ပဟောန္တေ စီဝရကာလံ နာတိက္ကမေတဗ္ဗာ။

တတ္ထ သိယာ ‘‘ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ ဝစနတော ‘‘စာတုမာသဗ္ဘန္တရေ ယဒါ ဝါ တဒါ ¶ ဝါ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ၊ ‘‘ကဏ္ဍုပ္ပဋိစ္ဆာဒိံ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတု’’န္တိ ဝုတ္တံ သာပိ၊ စ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတဗ္ဗာ သိယာ။ ဧဝဉ္စ သတိ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ ယထာဝုတ္တမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အညံ ဝါ အစလံ ကာရဏံ လဘိတွာ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗံ။ အပိစ ကုရုန္ဒိယမ္ပိ နိဿဂ္ဂိယာဝသာနေ ¶ ဝုတ္တံ – ‘‘ကဒါ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ? လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ အန္တောဒသာဟေ နိဋ္ဌိတာ ပန တသ္မိံယေဝ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ယဒိ နပ္ပဟောတိ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ။

၆၃၀။ အစ္ဆိန္နစီဝရဿာတိ ဧတံ ဝဿိကသာဋိကမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ နဂ္ဂါနံ ကာယောဝဿာပနေ အနာပတ္တိ။ ဧတ္ထ စ မဟဂ္ဃဝဿိကသာဋိကံ နိဝါသေတွာ နှာယန္တဿ စောရုပဒ္ဒဝေါ အာပဒါ နာမ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ ¶ ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၁။ တေန သမယေနာတိ စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ယမ္ပိ တျာဟန္တိ ယမ္ပိ တေ အဟံ။ သော ကိရ ‘‘မမ ပတ္တစီဝရဥပါဟနပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝဟန္တော မယာ သဒ္ဓိံ စာရိကံ ပက္ကမိဿတီ’’တိ အဒါသိ။ တေနေဝမာဟ။ အစ္ဆိန္ဒီတိ ဗလက္ကာရေန အဂ္ဂဟေသိ၊ သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပနဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ ကိလမေတွာ ဂဟိတတ္တာ အာပတ္တိ ပညတ္တာ။

၆၃၃။ သယံ အစ္ဆိန္ဒတိ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဧကံ စီဝရံ ဧကာဗဒ္ဓါနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော ဧကာ အာပတ္တိ။ ဧကတော အဗဒ္ဓါနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဌိတာနိ စ ဗဟူနိ အစ္ဆိန္ဒတော ‘‘သင်္ဃာဋိံ အာဟရ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ အာဟရာ’’တိ ဧဝံ အာဟရာပယတော စ ဝတ္ထုဂဏနာယ အာပတ္တိယော။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ အာဟရာ’’တိ ဝဒတောပိ ဧကဝစနေနေဝ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

အညံ အာဏာပေတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ‘‘စီဝရံ ဂဏှာ’’တိ အာဏာပေတိ၊ ဧကံ ဒုက္ကဋံ။ အာဏတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယံ ‘‘သင်္ဃာဋိံ ဂဏှ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဝါစာယ ¶ ဝါစာယ ဒုက္ကဋံ။ ‘‘မယာ ဒိန္နာနိ သဗ္ဗာနိ ဂဏှာ’’တိ ဝဒတော ဧကဝါစာယ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော။

၆၃၄။ အညံ ပရိက္ခာရန္တိ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမစီဝရံ ဌပေတွာ ယံ ကိဉ္စိ အန္တမသော သူစိမ္ပိ။ ဝေဌေတွာ ဌပိတသူစီသုပိ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ။ သိထိလဝေဌိတာသု ဧဝံ။ ဂါဠှံ ကတွာ ဗဒ္ဓါသု ပန ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ¶ ဝုတ္တံ။ သူစိဃရေ ပက္ခိတ္တာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာ သိထိလဗဒ္ဓ ဂါဠှဗဒ္ဓေသု တိကဋုကာဒီသု ဘေသဇ္ဇေသုပိ ဧသေဝ နယော။

၆၃၅။ သော ¶ ဝါ ဒေတီတိ ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံယေဝ ဣဒံ သာရုပ္ပ’’န္တိ ဧဝံ ဝါ ဒေတိ၊ အထ ဝါ ပန ‘‘အာဝုသော၊ မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တပဋိပတ္တိံ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီ’တိ စီဝရံ အဒမှ၊ သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီ’’တိ ဧဝမာဒီနိ ဝုတ္တော ‘‘ဘန္တေ၊ စီဝရတ္ထာယ မညေ ဘဏထ၊ ဣဒံ ဝေါ စီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ဒိသာပက္ကန္တံ ဝါ ပန ဒဟရံ ‘‘နိဝတ္တေထ န’’န္တိ ဘဏတိ၊ သော န နိဝတ္တတိ။ စီဝရံ ဂဟေတွာ ရုန္ဓထာတိ၊ ဧဝံ စေ နိဝတ္တတိ၊ သာဓု။ သစေ ‘‘ပတ္တစီဝရတ္ထာယ မညေ တုမှေ ဘဏထ၊ ဂဏှထ န’’န္တိ ဒေတိ။ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ၊ ဝိဗ္ဘန္တံ ဝါ ဒိသွာ ‘‘မယံ တုယှံ ‘ဝတ္တံ ကရိဿတီ’တိ ပတ္တစီဝရံ အဒမှ၊ သော ဒါနိ တွံ ဝိဗ္ဘမိတွာ စရသီ’’တိ ဝဒတိ။ ဣတရော ‘‘ဂဏှထ တုမှာကံ ပတ္တစီဝရ’’န္တိ ဒေတိ၊ ဧဝမ္ပိ သော ဝါ ဒေတိ။ ‘‘မမ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အညတ္ထ ဂဏှန္တဿ န ဒေမိ။ ဝတ္တံ ကရောန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အကရောန္တဿ န ဒေမိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏန္တဿေဝ ဒေမိ၊ အပရိယာပုဏန္တဿ န ဒေမိ၊ အဝိဗ္ဘမန္တဿေဝ ဒေမိ၊ ဝိဗ္ဘမန္တဿ န ဒေမီ’’တိ ဧဝံ ပန ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ။ အာဟရာပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ စဇိတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။

တိသမုဋ္ဌာနံ – ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ ဒုက္ခဝေဒနန္တိ။

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၃၆။ တေန ¶ သမယေနာတိ သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ခေါမန္တိ ခေါမဝါကေဟိ ကတသုတ္တံ။ ကပ္ပာသိကန္တိ ကပ္ပာသတော နိဗ္ဗတ္တံ။ ကောသေယျန္တိ ကောသိယံသူဟိ ကန္တိတွာ ကတသုတ္တံ။ ကမ္ဗလန္တိ ဧဠကလောမသုတ္တံ။ သာဏန္တိ သာဏဝါကသုတ္တံ။ ဘင်္ဂန္တိ ပါဋေက္ကံ ဝါကသုတ္တမေဝါတိ ဧကေ။ ဧတေဟိ ပဉ္စဟိ ¶ မိဿေတွာ ကတသုတ္တံ ပန ‘‘ဘင်္ဂ’’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ဝါယာပေတိ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ သစေ တန္တဝါယဿ တုရိဝေမာဒီနိ နတ္ထိ၊ တာနိ ‘‘အရညတော အာဟရိဿာမီ’’တိ ဝါသိံ ဝါ ဖရသုံ ဝါ ¶ နိသေတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ယံ ယံ ဥပကရဏတ္ထာယ ဝါ စီဝရဝါယနတ္ထာယ ဝါ ကရောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ တန္တဝါယဿ ပယောဂေ ပယောဂေ ဘိက္ခုဿ ဒုက္ကဋံ။ ဒီဃတော ဝိဒတ္ထိမတ္တေ တိရိယဉ္စ ဟတ္ထမတ္တေ ဝီတေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ‘‘ယာဝ ပရိယောသာနံ ဝါယာပေန္တဿ ဖလကေ ဖလကေ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တမ္ပိ ဣဒမေဝ ပမာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝိကပ္ပနုပဂပစ္ဆိမဉှိ စီဝရသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ။

အပိစေတ္ထ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော – သုတ္တံ တာဝ သာမံ ဝိညာပိတံ အကပ္ပိယံ၊ သေသံ ဉာတကာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နံ ကပ္ပိယံ။ တန္တဝါယောပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတော ဝိညတ္တိယာ လဒ္ဓါ အကပ္ပိယော၊ သေသော ကပ္ပိယော။ တတ္ထ အကပ္ပိယသုတ္တံ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝါယာပေန္တဿ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေန နိဿဂ္ဂိယံ။ တေနေဝ ပန ကပ္ပိယသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယထာ ပုဗ္ဗေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဧဝံ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝ ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယဉ္စ သုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယဒိ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏေန ဧကော ပရိစ္ဆေဒေါ သုဒ္ဓကပ္ပိယသုတ္တမယော၊ ဧကော အကပ္ပိယသုတ္တမယောတိ ဧဝံ ကေဒါရဗဒ္ဓံ ဝိယ စီဝရံ ဟောတိ၊ အကပ္ပိယသုတ္တမယေ ပရိစ္ဆေဒေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဣတရသ္မိံ တထေဝ ဒုက္ကဋံ။ ယဒိ တတော ဦနပရိစ္ဆေဒါ ဟောန္တိ၊ အန္တမသော အစ္ဆိမဏ္ဍလပ္ပမာဏာပိ၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆေဒေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ ကပ္ပိယံ တိရိယံ အကပ္ပိယံ ကတွာ ဝီတံ ဟောတိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယတန္တဝါယေနပိ အကပ္ပိယသုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ ယထာ ပုဗ္ဗေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဧဝံ ဒုက္ကဋံ။ တေနေဝ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ သုတ္တံ ဝါယာပေန္တဿ သစေ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏာ ဦနကာ ဝါ အကပ္ပိယသုတ္တပရိစ္ဆေဒါ ဟောန္တိ၊ တေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယသုတ္တပရိစ္ဆေဒေသု ¶ အနာပတ္တိ။ အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ ကပ္ပိယံ တိရိယံ အကပ္ပိယံ ကတွာ ဝီတံ ဟောတိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။

ယဒိ ¶ ပန ဒွေ တန္တဝါယာ ဟောန္တိ၊ ဧကော ကပ္ပိယော ဧကော အကပ္ပိယော၊ သုတ္တဉ္စ အကပ္ပိယံ၊ တေ စေ ဝါရေန ဝိနန္တိ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝီတေ ဖလကေ ဖလကေ ပါစိတ္တိယံ၊ ဦနတရေ ဒုက္ကဋံ။ ဣတရေန ဝီတေ ဥဘယတ္ထ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ဒွေပိ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ပါစိတ္တိယံ။ အထ သုတ္တံ ကပ္ပိယံ၊ စီဝရဉ္စ ကေဒါရဗဒ္ဓါဒီဟိ သပရိစ္ဆေဒံ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန ဝီတေ ပရိစ္ဆေဒေ ပရိစ္ဆေဒေ ဒုက္ကဋံ၊ ဣတရေန ဝီတေ အနာပတ္တိ။ သစေ ဒွေပိ ¶ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ။ အထ သုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယဉ္စ အကပ္ပိယဉ္စ၊ တေ စေ ဝါရေန ဝိနန္တိ၊ အကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယသုတ္တမယေသု ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏေသု ပရိစ္ဆေဒေသု ဝီတေသု ပရိစ္ဆေဒဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ။ ဦနကတရေသု ကပ္ပိယသုတ္တမယေသု စ ဒုက္ကဋံ။ ကပ္ပိယတန္တဝါယေန အကပ္ပိယသုတ္တမယေသု ပမာဏယုတ္တေသု ဝါ ဦနကေသု ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကပ္ပိယသုတ္တမယေသု အနာပတ္တိ။

အထ ဧကန္တရိကေန ဝါ သုတ္တေန ဒီဃတော ဝါ အကပ္ပိယံ တိရိယံ ကပ္ပိယံ ကတွာ ဝိနန္တိ၊ ဥဘောပိ ဝါ တေ ဝေမံ ဂဟေတွာ ဧကတော ဝိနန္တိ၊ အပရိစ္ဆေဒေ စီဝရေ ဖလကေ ဖလကေ ဒုက္ကဋံ၊ သပရိစ္ဆေဒေ ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဒုက္ကဋာနီတိ။ အယံ ပန အတ္ထော မဟာအဋ္ဌကထာယံ အပါကဋော၊ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပါကဋော။ ဣဓ သဗ္ဗာကာရေနေဝ ပါကဋော။

သစေ သုတ္တမ္ပိ ကပ္ပိယံ၊ တန္တဝါယောပိ ကပ္ပိယော ဉာတကပ္ပဝါရိတော ဝါ မူလေန ဝါ ပယောဇိတော၊ ဝါယာပနပစ္စယာ အနာပတ္တိ။ ဒသာဟာတိက္ကမနပစ္စယာ ပန အာပတ္တိံ ရက္ခန္တေန ဝိကပ္ပနုပဂပ္ပမာဏမတ္တေ ဝီတေ တန္တေ ဌိတံယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ဒသာဟာတိက္ကမေန နိဋ္ဌာပိယမာနဉှိ နိဿဂ္ဂိယံ ဘဝေယျာတိ။ ဉာတကာဒီဟိ တန္တံ အာရောပေတွာ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ ဣဒံ စီဝရံ ဂဏှေယျာထာ’’တိ နိယျာတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

သစေ တန္တဝါယော ဧဝံ ပယောဇိတော ဝါ သယံ ဒါတုကာမော ဝါ ဟုတွာ ‘‘အဟံ၊ ဘန္တေ၊ တုမှာကံ စီဝရံ ¶ အသုကဒိဝသေ နာမ ဝါယိတွာ ဌပေဿာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ ဘိက္ခု စ တေန ပရိစ္ဆိန္နဒိဝသတော ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ ပန တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ သာသနံ ပေသေဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ တေန ပေသိတဘိက္ခု ပန တဿ ဘိက္ခုနော န အာရောစေတိ၊ အညော ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ ‘‘တုမှာကံ၊ ဘန္တေ၊ စီဝရံ နိဋ္ဌိတ’’န္တိ အာရောစေတိ၊ ဧတဿ အာရောစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ¶ ပန တေန ပေသိတောယေဝ အာရောစေတိ၊ တဿ ဝစနံ သုတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။

သစေ တန္တဝါယော ‘‘အဟံ တုမှာကံ စီဝရံ ဝါယိတွာ ကဿစိ ဟတ္ထေ ပဟိဏိဿာမီ’’တိ ဝတွာ တထေဝ ကရောတိ၊ စီဝရံ ဂဟေတွာ ဂတဘိက္ခု ပန အတ္တနော ပရိဝေဏေ ဌပေတွာ တဿ န အာရောစေတိ၊ အညော ကောစိ ဘဏတိ ¶ ‘‘အပိ၊ ဘန္တေ၊ အဓုနာ အာဘတံ စီဝရံ သုန္ဒရ’’န္တိ? ‘‘ကုဟိံ၊ အာဝုသော၊ စီဝရ’’န္တိ? ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဟတ္ထေ ပေသိတ’’န္တိ။ ဧတဿပိ ဝစနံ န ပမာဏံ။ ယဒါ ပန သော ဘိက္ခု စီဝရံ ဒေတိ၊ လဒ္ဓဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒသာဟံ အတိက္ကာမယတော နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ သစေ ပန ဝါယာပနမူလံ အဒိန္နံ ဟောတိ၊ ယာဝ ကာကဏိကမတ္တမ္ပိ အဝသိဋ္ဌံ၊ တာဝ ရက္ခတိ။

၆၄၀။ အနာပတ္တိ စီဝရံ သိဗ္ဗေတုန္တိ စီဝရသိဗ္ဗနတ္ထာယ သုတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ အာယောဂေတိအာဒီသုပိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မဝစနံ၊ အာယောဂါဒိနိမိတ္တံ ဝိညာပေန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၄၁။ တေန သမယေနာတိ မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ သုတ္တံ ဓာရယိတွာတိ သုတ္တံ တုလေတွာ ပလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ အပ္ပိတန္တိ ဃနံ။ သုဝီတန္တိ သုဋ္ဌု ဝီတံ၊ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ ဝီတံ။ သုပ္ပဝါယိတန္တိ သုဋ္ဌု ပဝါယိတံ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု သမံ ကတွာ တန္တေ ပသာရိတံ။ သုဝိလေခိတန္တိ လေခနိယာ သုဋ္ဌု ဝိလိခိတံ။ သုဝိတစ္ဆိတန္တိ ကောစ္ဆေန သုဋ္ဌု ဝိတစ္ဆိတံ၊ သုနိဒ္ဓါတန္တိ အတ္ထော။ ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဝေကလ္လံ ¶ ။ တန္တေတိ တန္တေ ဒီဃတော ပသာရဏေယေဝ ဥပနေတွာတိ အတ္ထော။

၆၄၂။ တတြ စေ သော ဘိက္ခူတိ ယတြ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ တေ တန္တဝါယာ တတြ။ ဝိကပ္ပံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ¶ ဝိသိဋ္ဌံ ကပ္ပံ အဓိကဝိဓာနံ အာပဇ္ဇေယျ။ ပါဠိယံ ပန ယေနာကာရေန ဝိကပ္ပံ အာပန္နော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣဒံ ခေါ၊ အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

ဓမ္မမ္ပိ ဘဏတီတိ ဓမ္မကထမ္ပိ ကထေတိ၊ ‘‘တဿ ဝစနေန အာယတံ ဝါ ဝိတ္ထတံ ဝါ အပ္ပိတံ ဝါ’’တိ သုတ္တဝဍ္ဎနအာကာရမေဝ ဒဿေတိ။

ပုဗ္ဗေ ¶ အပ္ပဝါရိတောတိ စီဝရသာမိကေဟိ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဝါရိတော ဟုတွာ။ သေသံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ဆသမုဋ္ဌာနံ၊ ကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊

တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

မဟာပေသကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၄၆-၉။ တေန သမယေနာတိ အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဒသာဟာနာဂတန္တိ ဒသ အဟာနိ ဒသာဟံ၊ တေန ဒသာဟေန အနာဂတာ ဒသာဟာနာဂတာ၊ ဒသာဟေန အသမ္ပတ္တာတိ အတ္ထော၊ တံ ဒသာဟာနာဂတံ၊ အစ္စန္တသံယောဂဝသေန ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ တေနေဝဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဒသာဟာနာဂတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဝါရဏာယာတိ ဣဒံ ပန ယာ သာ ဒသာဟာနာဂတာတိ ဝုတ္တာ၊ တံ သရူပတော ဒဿေတုံ အသမ္မောဟတ္ထံ အနုပယောဂဝစနံ။

ကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမန္တိ ပဌမကတ္တိကတေမာသိကပုဏ္ဏမံ။ ဣဓာပိ ပဌမပဒဿ အနုပယောဂတ္တာ ပုရိမနယေနေဝ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘‘ယတော ပဋ္ဌာယ ပဌမမဟာပဝါရဏာ ဒသာဟာနာဂတာ’တိ ဝုစ္စတိ၊ သစေပိ တာနိ ဒိဝသာနိ အစ္စန္တမေဝ ဘိက္ခုနော အစ္စေကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ၊ ‘အစ္စေကံ ဣဒ’န္တိ ဇာနမာနေန ဘိက္ခုနာ သဗ္ဗမ္ပိ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ။ တေန ပဝါရဏာမာသဿ ဇုဏှပက္ခပဉ္စမိတော ပဌာယ ဥပ္ပန္နဿ စီဝရဿ နိဓာနကာလော ဒဿိတော ဟောတိ။ ကာမဉ္စေသ ‘‘ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာဝ သိဒ္ဓါ၊ အတ္ထုပ္ပတ္တိဝသေန ပန အပုဗ္ဗံ ဝိယ အတ္ထံ ဒဿေတွာ သိက္ခာပဒံ ¶ ဌပိတံ။

အစ္စေကစီဝရန္တိ အစ္စာယိကစီဝရံ ဝုစ္စတိ၊ တဿ ပန အစ္စာယိကဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘သေနာယ ဝါ ဂန္တုကာမော ဟောတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သဒ္ဓါတိ ဣမိနာ သဒ္ဓါမတ္တကမေဝ ဒဿိတံ။ ပသာဒေါတိ ¶ ဣမိနာ သုပ္ပသန္နာ ဗလဝသဒ္ဓါ။ ဧတံ အစ္စေကစီဝရံ နာမာတိ ဧတံ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဒါတုကာမေန ဒူတံ ဝါ ပေသေတွာ သယံ ဝါ အာဂန္တွာ ‘‘ဝဿာဝါသိကံ ဒဿာမီ’’တိ ဧဝံ အာရောစိတံ စီဝရံ အစ္စေကစီဝရံ နာမ ဟောတီ။ ဆဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ¶ ပန ဥပ္ပန္နံ အနစ္စေကစီဝရမ္ပိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ဌပိတစီဝရမ္ပိ ဧတံ ပရိဟာရံ လဘတိယေဝ။

သညာဏံ ကတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ဧတံ ဝုတ္တံ? ယဒိ ဟိ တံ ပုရေ ပဝါရဏာယ ဝိဘဇန္တိ။ ယေန ဂဟိတံ၊ တေန ဆိန္နဝဿေန န ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန ဟောတိ၊ တံ စီဝရံ သင်္ဃိကမေဝ ဟောတိ။ တတော သလ္လက္ခေတွာ သုခံ ဒါတုံ ဘဝိဿတီတိ။

၆၅၀။ အစ္စေကစီဝရေ အစ္စေကစီဝရသညီတိ ဧဝမာဒိ ဝိဘဇိတွာ ဂဟိတမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန အဝိဘတ္တံ ဟောတိ၊ သင်္ဃဿ ဝါ ဘဏ္ဍာဂါရေ၊ စီဝရသမယာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ ဣတိ အတိရေကစီဝရဿ ဒသာဟံ ပရိဟာရော။ အကတဿ ဝဿိကသာဋိကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ပဉ္စ မာသာ၊ ဝဿေ ဥက္ကဍ္ဎိတေ ဆ မာသာ၊ အတ္ထတေ ကထိနေ အပရေ စတ္တာရော မာသာ။ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမေ ဒိဝသေ မူလစီဝရာဓိဋ္ဌာနဝသေန အပရောပိ ဧကော မာသောတိ ဧကာဒသ မာသာ ပရိဟာရော။ သတိယာ ပစ္စာသာယ မူလစီဝရဿ ဧကော မာသော၊ အစ္စေကစီဝရဿ အနတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကော မာသော၊ အတ္ထတေ ကထိနေ ဧကာဒသဒိဝသာဓိကာ ပဉ္စ မာသာ၊ တတော ပရံ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

အနစ္စေကစီဝရေတိ အစ္စေကစီဝရသဒိသေ အညသ္မိံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ – အကိရိယံ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၂။ တေန ¶ သမယေနာတိ သာသင်္ကသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ဝုတ္ထဝဿာ အာရညကေသူတိ တေ ပုဗ္ဗေပိ အရညေယေဝ ဝိဟရိံသု။ ဒုဗ္ဗလစီဝရတ္တာ ပန ပစ္စယဝသေန ဂါမန္တသေနာသနေ ဝဿံ ဝသိတွာ နိဋ္ဌိတစီဝရာ ဟုတွာ ‘‘ဣဒါနိ နိပ္ပလိဗောဓာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ အာရညကေသု သေနာသနေသု ¶ ¶ ဝိဟရန္တိ။ ကတ္တိကစောရကာတိ ကတ္တိကမာသေ စောရာ။ ပရိပါတေန္တီတိ ဥပဒ္ဒဝန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အာဓာဝိတွာ ဥတ္တာသေန္တိ ပလာပေန္တိ။ အန္တရဃရေ နိက္ခိပိတုန္တိ အန္တောဂါမေ နိက္ခိပိတုံ။ ဘဂဝါ ယသ္မာ ပစ္စယာ နာမ ဓမ္မေန သမေန ဒုလ္လဘာ၊ သလ္လေခဝါ ဟိ ဘိက္ခု မာတရမ္ပိ ဝိညာပေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ စီဝရဂုတ္တတ္ထံ အန္တရဃရေ နိက္ခိပိတုံ အနုဇာနာတိ။ ဘိက္ခူနံ ပန အနုရူပတ္တာ အရညဝါသံ န ပဋိက္ခိပိ။

၆၅၃။ ဥပဝဿံ ခေါ ပနာတိ ဧတ္ထ ဥပဝဿန္တိ ဥပဝဿ၊ ဥပဝသိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပသမ္ပဇ္ဇန္တိအာဒီသု ဝိယ ဟိ ဧတ္ထ အနုနာသိကော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စာတိ အတ္ထော။ ဣမဿ စ ပဒဿ ‘‘တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိတွာ စ တတော ပရံ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမပရိယောသာနကာလံ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ အာရညကာနိ သေနာသနာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ၊ တထာရူပေသု ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော အာကင်္ခမာနော တိဏ္ဏံ စီဝရာနံ အညတရံ စီဝရံ အန္တရဃရေ နိက္ခိပေယျာတိ။ ယသ္မာ ပန ယော ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ယာဝ ပဌမကတ္တိကပုဏ္ဏမံ ဝသတိ၊ သော ဝုဋ္ဌဝဿာနံ အဗ္ဘန္တရော ဟောတိ၊ တသ္မာ ဣဒံ အတိဂဟနံ ဗျဉ္ဇနဝိစာရဏံ အကတွာ ပဒဘာဇနေ ကေဝလံ စီဝရနိက္ခေပါရဟံ ပုဂ္ဂလံ ဒဿေတုံ ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တဿာပိ ‘‘ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ အယဉှိ ဧတ္ထ အတ္ထော ‘‘ဝုဋ္ဌဝဿာနံ ဘိက္ခု သေနာသနေသု ဝိဟရန္တော’’တိ ဧဝရူပါနံ ဘိက္ခူနံ အဗ္ဘန္တရေ ယော ကောစိ ဘိက္ခူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အရညလက္ခဏံ အဒိန္နာဒါနဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ။ အယံ ပန ဝိသေသော – သစေ ဝိဟာရော ပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ပရိက္ခိတ္တဿ ¶ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလတော အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝိဟာရပရိက္ခေပါ မိနိတဗ္ဗံ။ သစေ ဝိဟာရော အပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ၊ ယံ သဗ္ဗပဌမံ သေနာသနံ ဝါ ဘတ္တသာလာ ဝါ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနံ ဝါ ဗောဓိဝါ စေတိယံ ဝါ ဒူရေ စေပိ သေနာသနတော ဟောတိ၊ တံ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ မိနိတဗ္ဗံ။ သစေပိ အာသန္နေ ဂါမော ဟောတိ၊ ဝိဟာရေ ဌိတေဟိ ဃရမာနုသကာနံ သဒ္ဒေါ သူယတိ၊ ပဗ္ဗတနဒီအာဒီဟိ ပန အန္တရိတတ္တာ န သက္ကာ ဥဇုံ ဂန္တုံ၊ ယော စဿ ပကတိမဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ သစေပိ နာဝါယ သဉ္စရိတဗ္ဗော၊ တေန မဂ္ဂေန ဂါမတော ¶ ပဉ္စဓနုသတိကံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယော အာသန္နဂါမဿ အင်္ဂသမ္ပာဒနတ္ထံ တတော တတော မဂ္ဂံ ပိဒဟတိ၊ အယံ ‘‘ဓုတင်္ဂစောရော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

သာသင်္ကသမ္မတာနီတိ ¶ ‘‘သာသင်္ကာနီ’’တိ သမ္မတာနိ၊ ဧဝံ သညာတာနီတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယေန ကာရဏေန တာနိ သာသင်္ကသမ္မတာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရာမေ အာရာမူပစာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သဟ ပဋိဘယေန သပ္ပဋိဘယာနိ၊ သန္နိဟိတဗလဝဘယာနီတိ အတ္ထော။ ပဒဘာဇနေ ပန ယေန ကာရဏေန တာနိ သပ္ပဋိဘယာနိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အာရာမေ အာရာမူပစာရေ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

သမန္တာ ဂေါစရဂါမေ နိက္ခိပေယျာတိ အာရညကဿ သေနာသနဿ သမန္တာ သဗ္ဗဒိသာဘာဂေသု အတ္တနာ အဘိရုစိတေ ဂေါစရဂါမေ သတိယာ အင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ နိက္ခိပေယျ။

တတြာယံ အင်္ဂသမ္ပတ္တိ – ပုရိမိကာယ ဥပဂန္တွာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတော ဟောတိ၊ ဣဒမေကံ အင်္ဂံ။ သစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝါ ဥပဂတော ဟောတိ ဆိန္နဝဿော ဝါ၊ နိက္ခိပိတုံ န လဘတိ။ ကတ္တိကမာသောယေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ ဒုတိယံ အင်္ဂံ။ ကတ္တိကမာသတော ပရံ န လဘတိ၊ ပဉ္စဓနုသတိကံ ပစ္ဆိမမေဝ ပမာဏယုတ္တံ သေနာသနံ ဟောတိ၊ ဣဒံ တတိယံ အင်္ဂံ။ ဦနပ္ပမာဏေ ဝါ ဂါဝုတတော အတိရေကပ္ပမာဏေ ဝါ န လဘတိ၊ ယတြ ဟိ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပုန ဝိဟာရံ ဘတ္တဝေလာယံ သက္ကာ အာဂန္တုံ၊ တဒေဝ ဣဓ အဓိပ္ပေတံ။ နိမန္တိတော ပန အဒ္ဓယောဇနမ္ပိ ယောဇနမ္ပိ ဂန္တွာ ဝသိတုံ ပစ္စေတိ၊ ဣဒမပ္ပမာဏံ။ သာသင်္ကသပ္ပဋိဘယမေဝ ဟောတိ၊ ဣဒံ စတုတ္ထံ ¶ အင်္ဂံ။ အနာသင်္ကအပ္ပဋိဘယေ ဟိ အင်္ဂယုတ္တေပိ သေနာသနေ ဝသန္တော နိက္ခိပိတုံ န လဘတီတိ။

အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယာ ဥဒေါသိတသိက္ခာပဒေ ကောသမ္ဗကသမ္မုတိ (ပါရာ။ ၄၇၅) အနုညာတာ တဿာ သမ္မုတိယာ အညတြ၊ သစေ သာ လဒ္ဓါ ဟောတိ၊ ဆာရတ္တာတိရေကမ္ပိ ဝိပ္ပဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုန ဂါမသီမံ ဩက္ကမိတွာတိ သစေ ဂေါစရဂါမတော ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သေနာသနံ၊ အယဉ္စ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော ဟောတိ၊ သေနာသနံ အာဂန္တွာ သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုံ အသက္ကောန္တေန ဂါမသီမမ္ပိ ဩက္ကမိတွာ ¶ သဘာယံ ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ ဝသိတွာ စီဝရပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ ပက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ အသက္ကောန္တေန တတ္ထေဝ ဌိတေန ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗံ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌဿတီတိ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။

ကထိနသမုဋ္ဌာနံ ¶ – ကာယဝါစတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ အကိရိယာ၊ နောသညာဝိမောက္ခံ၊ အစိတ္တကံ၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ တိစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သာသင်္ကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၆၅၇။ တေန သမယေနာတိ ပရိဏတသိက္ခာပဒံ။ တတ္ထ ပူဂဿာတိ သမူဟဿ၊ ဓမ္မဂဏဿာတိ အတ္ထော။ ပဋိယတ္တန္တိ ပဋိယာဒိတံ။ ဗဟူ သင်္ဃဿ ဘတ္တာတိ သင်္ဃဿ ဗဟူနိ ဘတ္တာနိ အနေကာနိ လာဘမုခါနိ၊ န သင်္ဃဿ ကေနစိ ပရိဟာနီတိ ဒီပေန္တိ။ ဩဏောဇေထာတိ ဒေထ။ ကိံ ပနေဝံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတိ? အယဉှိ အဘိဟဋဘိက္ခာ အဘိဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ သင်္ဃဿတ္ထာယ ပဋိယတ္တာ အဘိဟဋပဋိယတ္တေ စ ဥဒ္ဒိဿ ဌပိတဘာဂေ စ ပယုတ္တဝါစာ နာမ နတ္ထိ။

၆၅၈။ သင်္ဃိကန္တိ သင်္ဃဿ သန္တကံ။ သော ဟိ သင်္ဃဿ ပရိဏတတ္တာ ဟတ္ထံ အနာရူဠှောပိ ဧကေန ပရိယာယေန သင်္ဃဿ သန္တကော ဟောတိ၊ ပဒဘာဇနေ ပန ‘‘သင်္ဃိကံ နာမ သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဟောတိ ပရိစ္စတ္တ’’န္တိ ဧဝံ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန နိပ္ပရိယာယတောဝ သင်္ဃိကံ ဒဿိတံ။ လာဘန္တိ ပဋိလဘိတဗ္ဗဝတ္ထုံ ¶ အာဟ။ တေနေဝဿ နိဒ္ဒေသေ ‘‘စီဝရမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိဏတန္တိ သင်္ဃဿ နိန္နံ သင်္ဃဿ ပေါဏံ သင်္ဃဿ ပဗ္ဘာရံ ဟုတွာ ဌိတံ။ ယေန ပန ကာရဏေန သော ပရိဏတော ဟောတိ၊ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဒဿာမ ကရိဿာမာတိ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတီ’’တိ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ။

၆၅၉။ ပယောဂေ ¶ ဒုက္ကဋန္တိ ပရိဏတလာဘဿ အတ္တနော ပရိဏာမနပယောဂေ ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိလာဘေန တသ္မိံ ဟတ္ထံ အာရူဠှေ နိဿဂ္ဂိယံ။ သစေ ပန သင်္ဃဿ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ တံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သင်္ဃဿေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ ယောပိ အာရာမိကေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ခါဒတိ၊ ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ ပရိဏတံ ပန သဟဓမ္မိကာနံ ဝါ ဂိဟီနံ ဝါ အန္တမသော မာတုသန္တကမ္ပိ ‘‘ဣဒံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတွာ ဂဏှန္တဿ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ‘‘ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညဿ ပရိဏာမေန္တဿ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ ဧကံ ပတ္တံ ဝါ စီဝရံ ဝါ အတ္တနော၊ ဧကံ အညဿ ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယဉ္စ။ ဧသေဝ နယော ဗဟူသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

‘‘နိဿဂ္ဂိယေန ¶ အာပတ္တိံ၊ သုဒ္ဓိကေန ပါစိတ္တိယံ၊

အာပဇ္ဇေယျ ဧကတော၊

ပဉှာ မေသာ ကုသလေဟိ စိန္တိတာ’’တိ။ (ပရိ။ ၄၈၀)၊

အယဉှိ ပရိဏာမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တော။ ယောပိ ဝဿိကသာဋိကသမယေ မာတုဃရေပိ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ ဝဿိကသာဋိကံ ဉတွာ အတ္တနော ပရိဏာမေတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယံ။ ပရဿ ပရိဏာမေတိ၊ သုဒ္ဓိကပါစိတ္တိယံ။ မနုဿာ ‘‘သင်္ဃဘတ္တံ ကရိဿာမာ’’တိ သပ္ပိတေလာဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ဂိလာနော စေပိ ဘိက္ခု သင်္ဃဿ ပရိဏတဘာဝံ ဉတွာ ကိဉ္စိ ယာစတိ၊ နိဿဂ္ဂိယံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ သစေ ပန သော ‘‘တုမှာကံ သပ္ပိအာဒီနိ အာဘဋာနိ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အာမ၊ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှမ္ပိ ဒေထာ’’တိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ နံ ကုက္ကုစ္စာယန္တံ ဥပါသကာ ဝဒန္တိ – ‘‘သင်္ဃောပိ အမှေဟိ ဒိန္နမေဝ လဘတိ၊ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။

၆၆၀။ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညသင်္ဃဿာတိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ပရိဏတံ အညံ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ မဟာဝိဟာရေ သင်္ဃဿ ဒေထာ’’တိ ပရိဏာမေတိ ¶ ။

စေတိယဿ ဝါတိ ‘‘ကိံ သင်္ဃဿ ဒိန္နေန၊ စေတိယဿပူဇံ ကရောထာ’’တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။

စေတိယဿ ¶ ပရိဏတန္တိ ဧတ္ထ နိယမေတွာ အညစေတိယဿတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုပ္ဖမ္ပိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညဿ စေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတန္တိ အန္တမသော သုနခဿာပိ ပရိဏတံ ‘‘ဣမဿ သုနခဿ မာ ဒေဟိ၊ ဧတဿ ဒေဟီ’’တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋံ။ သစေ ပန ဒါယကာ ‘‘မယံ သင်္ဃဿ ဘတ္တံ ဒါတုကာမာ၊ စေတိယဿ ပူဇံ ကာတုကာမာ၊ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ပရိက္ခာရံ ဒါတုကာမာ၊ တုမှာကံ ရုစိယာ ဒဿာမ၊ ဘဏထ၊ ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ တေန ဘိက္ခုနာ ‘‘ယတ္ထ ဣစ္ဆထ၊ တတ္ထ ဒေထာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ပန ကေဝလံ ‘‘ကတ္ထ ဒေမာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ၊ ပါဠိယံ အာဂတနယေနေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။

တိသမုဋ္ဌာနံ ¶ – ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတော စ သမုဋ္ဌာတိ၊ ကိရိယံ၊ သညာဝိမောက္ခံ၊ သစိတ္တကံ၊ လောကဝဇ္ဇံ၊ ကာယကမ္မဝစီကမ္မံ၊ အကုသလစိတ္တံ၊ တိဝေဒနန္တိ။

သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ

ပရိဏတသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဋ္ဌိတော ပတ္တဝဂ္ဂေါ တတိယော။

နိဿဂ္ဂိယဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

ပါရာဇိကကဏ္ဍ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။