📜

၂။ သင်္ဃာဒိသေသကဏ္ဍံ

၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

ဣဒါနိ ¶ ¶ ပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာသမနန္တရာ ယာ တေရသကာဒိသံဝဏ္ဏနာ သမာရဒ္ဓါ၊ တဿာပိ –

အနာကုလာ အသန္ဒေဟာ၊ ပရိပုဏ္ဏဝိနိစ္ဆယာ၊

အတ္ထဗျဉ္ဇနသမ္ပန္နာ၊ ဟောတိ သာရတ္ထဒီပနီ။

တေရသကဿာတိ တေရသ သိက္ခာပဒါနိ ပရိမာဏာနိ အဿ ကဏ္ဍဿာတိ တေရသကံ၊ တဿ တေရသကဿ ကဏ္ဍဿာတိ အတ္ထော။

၂၃၄။ အနဘိရတောတိ အညတ္ထ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဝုစ္စတိ၊ ဣဓ ပန ကာမရာဂဝသေန ဥက္ကဏ္ဌိတတာယ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတာယ သမန္နာဂတော အဓိပ္ပေတောတိ အာဟ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တောတိအာဒိ။

၂၃၆-၂၃၇။ သဉ္စေတနိကာတိ ဧတ္ထ သံ-သဒ္ဒေါ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထတာယ သာတ္ထကောတိ ဒဿေန္တော အာဟ သံဝိဇ္ဇတိ စေတနာ အဿာတိ။ တတ္ထ စေတနာတိ ဝီတိက္ကမဝသပ္ပဝတ္တာ ပုဗ္ဗဘာဂစေတနာ။ အဿာတိ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ။ ဣမသ္မိံ ဝိကပ္ပေ ဣက-သဒ္ဒဿ ဝိသုံ အတ္ထော နတ္ထီတိ အာဟ သဉ္စေတနာဝ သဉ္စေတနိကာတိ။ ဣဒါနိ သံ-သဒ္ဒဿ အတ္ထံ အနပေက္ခိတွာ ဣက-သဒ္ဒေါဝ အဿတ္ထိအတ္ထံ ပကာသေတီတိ ဒဿေန္တော သဉ္စေတနာ ဝါ အဿာ အတ္ထီတိ သဉ္စေတနိကာတိ ဒုတိယဝိကပ္ပမာဟ။ သံဝိဇ္ဇတိ စေတနာ အဿာတိ ပဒဘာဇနေ ဝတ္တဗ္ဗေ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ ဇာနန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥပက္ကမာမီတိ ဇာနန္တောတိ မောစနတ္ထံ ဥပက္ကမာမီတိ ဇာနန္တော။

အာသယဘေဒတောတိ ပိတ္တာဒိအာသယဘေဒတော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဟိ ရညောပိ စက္ကဝတ္တိဿ ပိတ္တသေမှပုဗ္ဗလောဟိတာသယေသု ¶ စတူသု အညတရော အာသယော ဟောတိယေဝ၊ မန္ဒပညာနံ ပန စတ္တာရောပိ အာသယာ ဟောန္တိ။ ဓာတုနာနတ္တတောတိ ပထဝီဓာတုအာဒီနံ စတုန္နံ ဓာတူနံ၊ စက္ခာဒီနံ ဝါ အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ၊ ရသသောဏိတာဒီနံ ဝါ ဓာတူနံ နာနတ္တတော။

ဝတ္ထိသီသန္တိ ¶ ဝတ္ထိပုဋဿ အဗ္ဘန္တရေ မတ္ထကပဿံ။ ‘‘ရာဂ…ပေ… အသက္ကောန္တော’’တိ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ရာဇာ ပန ‘‘သမ္ဘဝဿ သကလကာယော ဌာန’’န္တိ သုတပုဗ္ဗတ္တာ ဝီမံသနတ္ထံ ဧဝမကာသီတိ ဝဒန္တိ။ ဒကသောတန္တိ မုတ္တမဂ္ဂံ၊ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒကသောတောရောဟဏတော ပဋ္ဌာယ ပန ဥပါဒိန္နတော ဝိနိမုတ္တတာယ သမ္ဘဝေ ဥတုသမုဋ္ဌာနမေဝ ရူပံ အဝသိဿတိ၊ သေသံ တိသမုဋ္ဌာနံ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အာပေါဓာတုယာ သန္တာနဝသေန ပဝတ္တမာနာယ အဝတ္ထာဝိသေသော သမ္ဘဝေါ၊ သော စတုသမုဋ္ဌာနိကော အဋ္ဌကထာယံ စတုသမုဋ္ဌာနိကေသု သမ္ဘဝဿ ဝုတ္တတ္တာ။ သော ပန သောဠသဝဿကာလေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ရာဂဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ၊ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ ‘‘သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နာမ ရာဂသမုဋ္ဌာနာ ဟောတီ’’တိ၊ တံ သမ္ဘဝဿ ဌာနာစာဝနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ န ပန သမ္ဘဝေါ စိတ္တသမုဋ္ဌာနောယေဝါတိ ဒီပေတုံ၊ တေနေဝ တတ္ထ ဝိဿဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ ကတံ။ ‘‘ခီဏာသဝါနံ ပန ဗြဟ္မာနဉ္စ သမ္ဘဝေါ နတ္ထီ’’တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာယံ (ကထာ။ အဋ္ဌ။ ၃၀၇) ‘‘တာသံ ဒေဝတာနံ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နာမ နတ္ထီ’’တိ၊ တမ္ပိ ဌာနာစာဝနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ၊ န ပန ဒေဝတာနံ သဗ္ဗသော သမ္ဘဝဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ။ ဆန္နမ္ပိ ပန ကာမာဝစရဒေဝတာနံ ကာမာ ပါကတိကာယေဝ။ မနုဿာ ဝိယ ဟိ တေ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိဝသေနေဝ မေထုနံ ပဋိသေဝန္တိ၊ ကေဝလံ ပန နိဿန္ဒာဘာဝေါ တေသံ ဝတ္တဗ္ဗော။ တင်္ခဏိကပရိဠာဟဝူပသမာဝဟံ သမ္ဖဿသုခမေဝ ဟိ တေသံ ကာမကိစ္စံ။ ကေစိ ပန ‘‘စာတုမဟာရာဇိကတာဝတိံသာနံယေဝ ဒွယံဒွယသမာပတ္တိယာ ကာမကိစ္စံ ဣဇ္ဈတိ၊ ယာမာနံ အညမညံ အာလိင်္ဂနမတ္တေန၊ တုသိတာနံ ဟတ္ထာမသနမတ္တေန၊ နိမ္မာနရတီနံ ဟသိတမတ္တေန၊ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနံ ဩလောကိတမတ္တေန ကာမကိစ္စံ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ တာဒိသဿ ကာမေသု ဝိရဇ္ဇနဿ တေသု အဘာဝတော ကာမာနဉ္စ ဥတ္တရုတ္တရိ ပဏီတတရပဏီတတမဘာဝတော။

တထေဝါတိ ‘‘မောစနဿာဒေန နိမိတ္တေ ဥပက္ကမတော’’တိအာဒိံ အတိဒိသတိ။ ‘‘ဝိဿဋ္ဌီတိ ဌာနတော စာဝနာ ဝုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒကသောတံ ဩတိဏ္ဏမတ္တေတိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ဒကသောတောရောဟဏဉ္စေတ္ထာတိအာဒိ။ ဧတ္ထာတိ တီသုပိ ဝါဒေသု။ အဓိဝါသေတွာတိ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ ¶ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ အဓိဝါသေတွာ။ အန္တရာ နိဝါရေတုန္တိ ဌာနတော စုတံ ဒကသောတံ ဩတရိတုံ အဒတွာ အန္တရာ နိဝါရေတုံ။ တေနာဟ – ဌာနာ စုတဉှိ အဝဿံ ဒကသောတံ ဩတရတီတိ ¶ ။ ဌာနာစာဝနမတ္တေနေဝါတိ ဒကသောတံ အနောတိဏ္ဏေပီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ စ ‘‘သကလော ကာယော ဌာန’’န္တိ ဝါဒေ ဌာနာစာဝနံ ဝဒန္တေန သကလသရီရတော စုတဿပိ ဒကသောတောရောဟဏတော ပုဗ္ဗေ အပ္ပမတ္တကဿ အန္တရာဠဿ သမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ။ သကလသရီရေ ဝါ တသ္မိံ တသ္မိံ ပဒေသေ ဌိတဿ ဌာနာ စုတံ သန္ဓာယ ‘‘ဌာနာစာဝနမတ္တေနေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿေဝါတိ မောစနဿာဒေန ဥပက္ကမန္တဿ။ ဟတ္ထပရိကမ္မာဒီသု သတိပိ မောစနဿာဒေ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမာဘာဝတော နတ္ထိ အာပတ္တီတိ အာဟ ‘‘ဟတ္တပရိကမ္မ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ။ အယံ သဗ္ဗာစရိယသာဓာရဏဝိနိစ္ဆယောတိ ‘‘ဒကသောတောရောဟဏဉ္စေတ္ထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တော တိဏ္ဏမ္ပိ အာစရိယာနံ သာဓာရဏော ဝိနိစ္ဆယော။

ခေါဘကရဏပစ္စယော နာမ ဝိသဘာဂဘေသဇ္ဇသေနာသနာဟာရာဒိပစ္စယော။ အတ္ထကာမတာယ ဝါ အနတ္ထကာမတာယ ဝါတိ ပသန္နာ အတ္ထကာမတာယ၊ ကုဒ္ဓါ အနတ္ထကာမတာယ။ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါတိ သဘာဝတော ဘဝိတဗ္ဗာယ အတ္ထာယ ဝါ အနတ္ထာယ ဝါ။ ဥပသံဟရန္တီတိ အတ္တနော ဒေဝါနုဘာဝေန ဥပနေန္တိ။ ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တန္တိ တဒါ ကိရ ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝိဂတသုရာပါနံ မာလာဂန္ဓာဒိဝိဘူတိသမ္ပန္နံ နက္ခတ္တကီဠံ အနုဘဝမာနာ ဗောဓိသတ္တမာတာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂန္ဓောဒကေန နှာယိတွာ သဗ္ဗာလင်္ကာရဝိဘူသိတာ ဝရဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ သိရိဂဗ္ဘံ ပဝိသိတွာ သိရိသယနေ နိပန္နာ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမမာနာ ဣမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ – စတ္တာရော ကိရ နံ မဟာရာဇာနော သယနေနေဝ သဒ္ဓိံ ဥက္ခိပိတွာ အနောတတ္တဒဟံ နေတွာ နှာပေတွာ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ နိဝါသေတွာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပေတွာ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနိ ပိဠန္ဓိတွာ တတော အဝိဒူရေ ရဇတပဗ္ဗတော၊ တဿ အန္တော ကနကဝိမာနံ အတ္ထိ၊ တသ္မိံ ပါစီနတော သီသံ ကတွာ နိပဇ္ဇာပေသုံ။ အထ ဗောဓိသတ္တော သေတဝရဝါရဏော ဟုတွာ တတော အဝိဒူရေ ဧကော သုဝဏ္ဏပဗ္ဗတော၊ တတ္ထ စရိတွာ တတော ဩရုယှ ရဇတပဗ္ဗတံ အဘိရုဟိတွာ ကနကဝိမာနံ ပဝိသိတွာ မာတရံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏပဿံ ဖာလေတွာ ကုစ္ဆိံ ပဝိဋ္ဌသဒိသော အဟောသိ။ ဣမံ သုပိနံ သန္ဓာယ ဧတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တမာတာ ဝိယ ပုတ္တပဋိလာဘနိမိတ္တ’’န္တိ။

ပဉ္စ ¶ မဟာသုပိနေတိ (အ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၃။၅။၁၉၆) မဟန္တေဟိ ပုရိသေဟိ ပဿိတဗ္ဗတော မဟန္တာနဉ္စ အတ္ထာနံ နိမိတ္တဘာဝတော မဟာသုပိနေ။ တေ ပန ပဉ္စ မဟာသုပိနေ နေဝ လောကိယမဟာဇနော ပဿတိ၊ န မဟာရာဇာနော၊ န စက္ကဝတ္တိရာဇာနော၊ န အဂ္ဂသာဝကာ၊ န ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ န သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ၊ ဧကော သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တောယေဝ ပဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တော ဝိယ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ’’တိ။ အမှာကဉ္စ ပန ဗောဓိသတ္တော ကဒါ တေ သုပိနေ ပဿီတိ? ‘‘သွေ ဗုဒ္ဓါ ဘဝိဿာမီ’’တိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပက္ခဿ ရတ္တိဝိဘာယနကာလေ ပဿိ။ ကာလဝသေန ဟိ ဒိဝါ ဒိဋ္ဌော ¶ သုပိနော န သမေတိ၊ တထာ ပဌမယာမေ မဇ္ဈိမယာမေ စ။ ပစ္ဆိမယာမေ ဗလဝပစ္စူသေ ပန အသိတပီတသာယိတေ သမ္မာပရိဏာမဂတေ ကာယသ္မိံ ဩဇာယ ပတိဋ္ဌိတာယ အရုဏေ ဥဂ္ဂစ္ဆမာနေ ဒိဋ္ဌသုပိနော သမေတိ။ ဣဋ္ဌနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော ဣဋ္ဌံ ပဋိလဘတိ၊ အနိဋ္ဌနိမိတ္တံ ပဿန္တော အနိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တောပိ သုပိနံ ပဿန္တော ရတ္တိဝိဘာယနကာလေ ပဿိ။

ကေ ပန တေ ပဉ္စ မဟာသုပိနာတိ? တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ပဉ္စ မဟာသုပိနာ ပါတုရဟေသုံ (အ။ နိ။ ၅။၁၉၆) – အယံ မဟာပထဝီ မဟာသယနံ အဟောသိ၊ ဟိမဝါ ပဗ္ဗတရာဇာ ဗိမ္ဗောဟနံ အဟောသိ၊ ပုရတ္ထိမေ သမုဒ္ဒေ ဝါမဟတ္ထော ဩဟိတော အဟောသိ၊ ပစ္ဆိမေ သမုဒ္ဒေ ဒက္ခိဏဟတ္ထော ဩဟိတော အဟောသိ၊ ဒက္ခိဏသမုဒ္ဒေ ဥဘော ပါဒါ ဩဟိတာ အဟေသုံ၊ အယံ ပဌမော မဟာသုပိနော ပါတုရဟောသိ။

ပုန စပရံ ဒဗ္ဗတိဏသင်္ခါတာ တိရိယာ နာမ တိဏဇာတိ နင်္ဂလမတ္တေန ရတ္တဒဏ္ဍေန နာဘိတော ဥဂ္ဂန္တွာ တဿ ပဿန္တဿေဝ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ရတနမတ္တံ ဗျာမမတ္တံ ယဋ္ဌိမတ္တံ ဂါဝုတမတ္တံ အဍ္ဎယောဇနမတ္တံ ယောဇနမတ္တန္တိ ဧဝံ ဥဂ္ဂန္တွာ အနေကယောဇနသဟဿံ နဘံ အာဟစ္စ ဌိတာ အဟောသိ၊ အယံ ဒုတိယော မဟာသုပိနော ပါတုရဟောသိ။

ပုန စပရံ သေတာ ကိမီ ကဏှသီသာ ပါဒေဟိ ဥဿက္ကိတွာ ယာဝ ဇာဏုမဏ္ဍလာ ပဋိစ္ဆာဒေသုံ၊ အယံ တတိယော မဟာသုပိနော ပါတုရဟောသိ။

ပုန စပရံ စတ္တာရော သကုဏာ နာနာဝဏ္ဏာ စတူဟိ ဒိသာဟိ အာဂန္တွာ ပါဒမူလေ နိပတိတွာ သဗ္ဗသေတာ သမ္ပဇ္ဇိံသု၊ အယံ စတုတ္ထော မဟာသုပိနော ပါတုရဟောသိ။

ပုန ¶ စပရံ ဗောဓိသတ္တော မဟတော မီဠှပဗ္ဗတဿ ဥပရူပရိ စင်္ကမတိ အလိပ္ပမာနော မီဠှေန၊ အယံ ပဉ္စမော မဟာသုပိနော ပါတုရဟောသိ။ ဣမေ ပဉ္စ မဟာသုပိနာ။

တတ္ထ ပဌမော အနုတ္တရာယ သမ္မာသမ္ဗောဓိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ဒုတိယော အရိယဿ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ မဂ္ဂဿ ဒေဝမနုဿေသု သုပ္ပကာသိတဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ တတိယော ဗဟူနံ ဩဒါတဝသနာနံ ဂိဟီနံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ သရဏဂမနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ စတုတ္ထော ခတ္တိယာဒီနံ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ တထာဂတပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတွာ အနုတ္တရဝိမုတ္တိသစ္ဆိကိရိယာယ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ၊ ပဉ္စမော စတုန္နံ ပစ္စယာနံ လာဘိတာယ တေသု စ အနုပလိတ္တဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။

အပိစ ¶ ယံ သော စက္ကဝါဠမဟာပထဝိံ သိရိသယနဘူတံ အဒ္ဒသ၊ တံ ဗုဒ္ဓဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ ဟိမဝန္တံ ပဗ္ဗတရာဇာနံ ဗိမ္ဗောဟနံ အဒ္ဒသ၊ တံ သဗ္ဗညုတညာဏဗိမ္ဗောဟနဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ စတ္တာရော ဟတ္ထပါဒေ သမုဒ္ဒဿ ဥပရူပရိဘာဂေန ဂန္တွာ စက္ကဝါဠမတ္ထကေ ဌိတေ အဒ္ဒသ၊ တံ ဓမ္မစက္ကဿ အပ္ပဋိဝတ္တိယဘာဝေ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ အတ္တာနံ ဥတ္တာနကံ နိပန္နံ အဒ္ဒသ၊ တံ တီသု ဘဝေသု အဝကုဇ္ဇာနံ သတ္တာနံ ဥတ္တာနမုခဘာဝဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ပဿန္တော ဝိယ အဟောသိ၊ တံ ဒိဗ္ဗစက္ခုပဋိလာဘဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဧကာလောကံ အဟောသိ၊ တံ အနာဝရဏဉာဏဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣတိ တံတံဝိသေသာဓိဂမနိမိတ္တဘူတေ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဗောဓိသတ္တော ဝိယ ပဉ္စ မဟာသုပိနေ’’တိ။

ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေတိ –

‘‘ဥသဘာ ရုက္ခာ ဂါဝိယော ဂဝါ စ၊

အဿော ကံသော သိင်္ဂါလီ စ ကုမ္ဘော၊

ပေါက္ခရဏီ စ အပါကစန္ဒနံ၊

လာဗူနိ သီဒန္တိ သိလာ ပ္လဝန္တိ။

‘‘မဏ္ဍူကိယော ကဏှသပ္ပေ ဂိလန္တိ၊

ကာကံ သုဝဏ္ဏာ ပရိဝါရယန္တိ၊

တသာ ဝကာ ဧဠကာနံ ဘယာ ဟီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၇၇) –

ဣမေ သောဠသ သုပိနေ ပဿန္တော ကောသလရာဇာ ဝိယ။

၁။ ဧကဒိဝသံ ¶ ကိရ ကောသလရာဇာ ရတ္တိံ နိဒ္ဒူပဂတော ပစ္ဆိမယာမေ သောဠသ သုပိနေ ပဿိ (ဇာ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁။မဟာသုပိနဇာတကဝဏ္ဏနာ)။ တတ္ထ စတ္တာရော အဉ္ဇနဝဏ္ဏာ ကာဠဥသဘာ ‘‘ယုဇ္ဈိဿာမာ’’တိ စတူဟိ ဒိသာဟိ ရာဇင်္ဂဏံ အာဂန္တွာ ‘‘ဥသဘယုဒ္ဓံ ပဿိဿာမာ’’တိ မဟာဇနေ သန္နိပတိတေ ယုဇ္ဈနာကာရံ ဒဿေတွာ နဒိတွာ ဂဇ္ဇိတွာ အယုဇ္ဈိတွာဝ ပဋိက္ကန္တာ။ ဣမံ ပဌမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

၂။ ခုဒ္ဒကာ ¶ ရုက္ခာ စေဝ ဂစ္ဆာ စ ပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဝိဒတ္ထိမတ္တမ္ပိ ရတနမတ္တမ္ပိ အနုဂ္ဂန္တွာဝ ပုပ္ဖန္တိ စေဝ ဖလန္တိ စ။ ဣမံ ဒုတိယံ အဒ္ဒသ။

၃။ ဂါဝိယော တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ တတိယော သုပိနော။

၄။ ဓုရဝါဟေ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပန္နေ မဟာဂေါဏေ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇေတွာ တရုဏေ ဂေါဒမ္မေ ဓုရေ ယောဇေန္တေ အဒ္ဒသ၊ တေ ဓုရံ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တာ ဆဍ္ဍေတွာ အဋ္ဌံသု၊ သကဋာနိ နပ္ပဝတ္တိံသု။ အယံ စတုတ္ထော သုပိနော။

၅။ ဧကံ ဥဘတောမုခံ အဿံ အဒ္ဒသ၊ တဿ ဥဘောသု ပဿေသု ယဝသီသံ ဒေန္တိ၊ သော ဒွီဟိပိ မုခေဟိ ခါဒတိ။ အယံ ပဉ္စမော သုပိနော။

၆။ မဟာဇနော သတသဟဿဂ္ဃနကံ သုဝဏ္ဏပါတိံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ‘‘ဣဓ ပဿာဝံ ကရောဟီ’’တိ ဧကဿ ဇရသိင်္ဂါလဿ ဥပနာမေသိ၊ တံ တတ္ထ ပဿာဝံ ကရောန္တံ အဒ္ဒသ။ အယံ ဆဋ္ဌော သုပိနော။

၇။ ဧကော ပုရိသော ရဇ္ဇုံ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိပတိ၊ တေန နိသိန္နပီဌဿ ဟေဋ္ဌာ သယိတာ ဆာတသိင်္ဂါလီ တဿ အဇာနန္တဿေဝ တံ ခါဒတိ။ ဣမံ သတ္တမံ သုပိနံ အဒ္ဒသ။

၈။ ရာဇဒွါရေ ဗဟူဟိ တုစ္ဆကုမ္ဘေဟိ ပရိဝါရေတွာ ဌပိတံ ဧကံ မဟန္တံ ပူရိတကုမ္ဘံ အဒ္ဒသ၊ စတ္တာရောပိ ပန ဝဏ္ဏာ စတူဟိ ဒိသာဟိ စတူဟိ အနုဒိသာဟိ စ ဃဋေဟိ ဥဒကံ အာဟရိတွာ ပူရိတကုမ္ဘမေဝ ပူရေန္တိ၊ ပူရိတပူရိတံ ဥဒကံ ဥတ္တရိတွာ ပလာယတိ၊ တေပိ ပုနပ္ပုနံ တတ္ထေဝ ဥဒကံ အာသိဉ္စန္တိ၊ တုစ္ဆကုမ္ဘေ ဩလောကေန္တာပိ နတ္ထိ။ အယံ အဋ္ဌမော သုပိနော။

၉။ ဧကံ ¶ ပဉ္စပဒုမသဉ္ဆန္နံ ဂမ္ဘီရံ သဗ္ဗတောတိတ္ထံ ပေါက္ခရဏိံ အဒ္ဒသ၊ သမန္တတော ဒွိပဒစတုပ္ပဒါ ဩတရိတွာ တတ္ထ ပါနီယံ ပိဝန္တိ၊ တဿာ မဇ္ဈေ ဂမ္ဘီရဋ္ဌာနေ ဥဒကံ အာဝိလံ၊ တီရပ္ပဒေသေ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ အက္ကမနဋ္ဌာနေ အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ။ အယံ နဝမော သုပိနော။

၁၀။ ဧကိဿာယေဝ စ ကုမ္ဘိယာ ပစ္စမာနံ ဩဒနံ အပါကံ အဒ္ဒသ၊ ‘‘အပါက’’န္တိ ဝိစာရေတွာ ဝိဘဇိတွာ ဌပိတံ ဝိယ တီဟာကာရေဟိ ပစ္စမာနံ ဧကသ္မိံ ပဿေ အတိကိလိန္နော ဟောတိ၊ ဧကသ္မိံ ဥတ္တဏ္ဍုလော၊ ဧကသ္မိံ သုပက္ကောတိ။ အယံ ဒသမော သုပိနော။

၁၁။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ ¶ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ဧကာဒသမော သုပိနော။

၁၂။ တုစ္ဆလာဗူနိ ဥဒကေ သီဒန္တာနိ အဒ္ဒသ။ အယံ ဒွါဒသမော သုပိနော။

၁၃။ မဟန္တမဟန္တာ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏာ ဃနသိလာ နာဝါ ဝိယ ဥဒကေ ပ္လဝမာနာ အဒ္ဒသ။ အယံ တေရသမော သုပိနော။

၁၄။ ခုဒ္ဒကမဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏာ မဏ္ဍူကိယော မဟန္တေ ကဏှသပ္ပေ ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတွာ ဥပ္ပလနာဠေ ဝိယ ဆိန္ဒိတွာ မံသံ ခါဒိတွာ ဂိလန္တိယော အဒ္ဒသ။ အယံ စုဒ္ဒသမော သုပိနော။

၁၅။ ဒသဟိ အသဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ဂါမဂေါစရံ ကာကံ ကဉ္စနဝဏ္ဏဝဏ္ဏတာယ ‘‘သုဝဏ္ဏာ’’တိ လဒ္ဓနာမေ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေ ပရိဝါရေန္တေ အဒ္ဒသ။ အယံ ပန္နရသမော သုပိနော။

၁၆။ ပုဗ္ဗေ ဒီပိနော ဧဠကေ ခါဒန္တိ၊ တေ ပန ဧဠကေ ဒီပိနော အနုဗန္ဓိတွာ မုရာမုရာတိ ခါဒန္တေ အဒ္ဒသ၊ အထညေ တသာ ဝကာ ဧဠကေ ဒူရတောဝ ဒိသွာ တသိတာ တာသပ္ပတ္တာ ဟုတွာ ဧဠကာနံ ဘယာ ပလာယိတွာ ဂုမ္ဗဂဟနာနိ ပဝိသိတွာ နိလီယိံသု။ အယံ သောဠသမော သုပိနော။

၁။ တတ္ထ အဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ အဓမ္မိကာနဉ္စ မနုဿာနံ ကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တမာနေ ကုသလေ ဩသန္နေ အကုသလေ ဥဿန္နေ လောကဿ ပရိဟီနကာလေ ¶ ဒေဝေါ န သမ္မာ ဝဿိဿတိ၊ မေဃပါဒါ ဆိဇ္ဇိဿန္တိ၊ သဿာနိ မိလာယိဿန္တိ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဘဝိဿတိ၊ ဝဿိတုကာမာ ဝိယ စတူဟိ ဒိသာဟိ မေဃာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဣတ္ထိကာဟိ အာတပေ ပတ္ထဋာနံ ဝီဟိအာဒီနံ တေမနဘယေန အန္တော ပဝေသိတကာလေ ပုရိသေသု ကုဒါလပိဋကေ အာဒါယ အာဠိဗန္ဓနတ္ထာယ နိက္ခန္တေသု ဝဿနာကာရံ ဒဿေတွာ ဂဇ္ဇိတွာ ဝိဇ္ဇုလတာ နိစ္ဆာရေတွာ ဥသဘာ ဝိယ အယုဇ္ဈိတွာ အဝဿိတွာဝ ပလာယိဿန္တိ။ အယံ ပဌမဿ ဝိပါကော။

၂။ လောကဿ ပရိဟီနကာလေ မနုဿာနံ ပရိတ္တာယုကကာလေ သတ္တာ တိဗ္ဗရာဂါ ဘဝိဿန္တိ၊ အသမ္ပတ္တဝယာဝ ကုမာရိယော ပုရိသန္တရံ ဂန္တွာ ဥတုနိယော စေဝ ဂဗ္ဘိနိယော စ ဟုတွာ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝဍ္ဎိဿန္တိ။ ခုဒ္ဒကရုက္ခာနံ ပုပ္ဖံ ဝိယ ဟိ တာသံ ဥတုနိဘာဝေါ၊ ဖလံ ဝိယ စ ပုတ္တဓီတရော ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဒုတိယဿ ဝိပါကော။

၃။ မနုဿာနံ ¶ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မဿ နဋ္ဌကာလေ သတ္တာ မာတာပိတူသု ဝါ သဿုသသုရေသု ဝါ လဇ္ဇံ အနုပဋ္ဌပေတွာ သယမေဝ ကုဋုမ္ဗံ သံဝိဒဟန္တာဝ ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မဟလ္လကာနံ ဒါတုကာမာ ဒဿန္တိ၊ အဒါတုကာမာ န ဒဿန္တိ၊ မဟလ္လကာ အနာထာ ဟုတွာ အသယံဝသီ ဒါရကေ အာရာဓေတွာ ဇီဝိဿန္တိ တဒဟုဇာတာနံ ဝစ္ဆာနံ ခီရံ ပိဝန္တိယော မဟာဂါဝိယော ဝိယ။ အယံ တတိယဿ ဝိပါကော။

၄။ အဓမ္မိကရာဇူနံ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော ပဏ္ဍိတာနံ ပဝေဏိကုသလာနံ ကမ္မနိတ္ထရဏသမတ္ထာနံ မဟာမတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ ဓမ္မသဘာယံ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ ပဏ္ဍိတေ ဝေါဟာရကုသလေ မဟလ္လကေ အမစ္စေ န ဌပေဿန္တိ။ တဗ္ဗိပရီတာနံ ပန တရုဏတရုဏာနံ ယသံ ဒဿန္တိ၊ တထာရူပေ ဧဝ စ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဌပေဿန္တိ၊ တေ ရာဇကမ္မာနိ စေဝ ယုတ္တာယုတ္တဉ္စ အဇာနန္တာ နေဝ တံ ယသံ ဥက္ခိပိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ န ရာဇကမ္မာနိ နိတ္ထရိတုံ၊ တေ အသက္ကောန္တာ ကမ္မဓုရံ ဆဍ္ဍေဿန္တိ၊ မဟလ္လကာပိ ပဏ္ဍိတာ အမစ္စာ ယသံ အလဘန္တာ ကိစ္စာနိ နိတ္ထရိတုံ သမတ္ထာပိ ‘‘ကိံ အမှာကံ ဧတေဟိ၊ မယံ ဗာဟိရကာ ဇာတာ၊ အဗ္ဘန္တရိကာ တရုဏဒါရကာ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဥပ္ပန္နာနိ ကမ္မာနိ န ကရိဿန္တိ၊ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ တေသံ ရာဇူနံ ဟာနိယေဝ ဘဝိဿတိ၊ ဓုရံ ဝဟိတုံ အသမတ္ထာနံ ဝစ္ဆဒမ္မာနံ ဓုရေ ယောဇိတကာလော ဝိယ၊ ဓုရဝါဟာနဉ္စ ¶ မဟာဂေါဏာနံ ယုဂပရမ္ပရာယ အယောဇိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စတုတ္ထဿ ဝိပါကော။

၅။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ အဓမ္မိကဗာလရာဇာနော အဓမ္မိကေ လောလမနုဿေ ဝိနိစ္ဆယေ ဌပေဿန္တိ၊ တေ ပါပပုညေသု အနာဒရာ ဗာလာ သဘာယံ နိသီဒိတွာ ဝိနိစ္ဆယံ ဒေန္တာ ဥဘိန္နမ္ပိ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ ဟတ္ထတော လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ ခါဒိဿန္တိ အဿော ဝိယ ဒွီဟိ မုခေဟိ ယဝသီသံ။ အယံ ပဉ္စမဿ ဝိပါကော။

၆။ အဓမ္မိကာယေဝ ဝိဇာတိရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ အာသင်္ကာယ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ အကုလီနေ ဝဍ္ဎေဿန္တိ၊ ဧဝံ မဟာကုလာနိ ဒုဂ္ဂတာနိ ဘဝိဿန္တိ၊ လာမကကုလာနိ ဣဿရာနိ။ တေ စ ကုလီနာ ပုရိသာ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ‘‘ဣမေ နိဿာယ ဇီဝိဿာမာ’’တိ အကုလီနာနံ ဓီတရော ဒဿန္တိ၊ ဣတိ တာသံ ကုလဓီတာနံ အကုလီနေဟိ သဒ္ဓိံ သံဝါသော ဇရသိင်္ဂါလဿ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ပဿာဝကရဏသဒိသော ဘဝိဿတိ။ အယံ ဆဋ္ဌဿ ဝိပါကော။

၇။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဣတ္ထိယော ပုရိသလောလာ သုရာလောလာ အလင်္ကာရလောလာ ဝိသိခါလောလာ အာမိသလောလာ ဘဝိဿန္တိ ဒုဿီလာ ဒုရာစာရာ။ တာ သာမိကေဟိ ကသိဂေါရက္ခာဒီနိ ကမ္မာနိ ကတွာ ¶ ကိစ္ဆေန ကသိရေန သမ္ဘတံ ဓနံ ဇာရေဟိ သဒ္ဓိံ သုရံ ပိဝန္တိယော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရယမာနာ အန္တောဂေဟေ အစ္စာယိကမ္ပိ ကိစ္စံ အနောလောကေတွာ ဂေဟပရိက္ခေပဿ ဥပရိဘာဂေနပိ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနေဟိပိ ဇာရေ ဥပဓာရယမာနာ သွေ ဝပိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဗီဇမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ယာဂုဘတ္တခဇ္ဇကာနိ သဇ္ဇေတွာ ခါဒမာနာ ဝိလုမ္ပိဿန္တိ ဟေဋ္ဌာပီဌကနိပန္နကဆာတကသိင်္ဂါလီ ဝိယ ဝဋ္ဋေတွာ ဝဋ္ဋေတွာ ပါဒမူလေ နိက္ခိတ္တရဇ္ဇုံ။ အယံ သတ္တမဿ ဝိပါကော။

၈။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ လောကော ပရိဟာယိဿတိ၊ ရဋ္ဌံ နိရောဇံ ဘဝိဿတိ၊ ရာဇာနော ဒုဂ္ဂတာ ကပဏာ ဘဝိဿန္တိ။ ယော ဣဿရော ဘဝိဿတိ၊ တဿ ဘဏ္ဍာဂါရေ သတသဟဿမတ္တာ ကဟာပဏာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ဧဝံ ဒုဂ္ဂတာ သဗ္ဗေ ဇနပဒေ အတ္တနော ကမ္မံ ကာရယိဿန္တိ၊ ဥပဒ္ဒုတာ မနုဿာ သကေ ကမ္မန္တေ ဆဍ္ဍေတွာ ရာဇူနံယေဝ အတ္ထာယ ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာနိ ဝပန္တာ ¶ ရက္ခန္တာ လာယန္တာ မဒ္ဒန္တာ ပဝေသေန္တာ ဥစ္ဆုခေတ္တာနိ ကရောန္တာ ယန္တာနိ ဝါဟေန္တာ ဖာဏိတာဒီနိ ပစန္တာ ပုပ္ဖာရာမေ ဖလာရာမေ စ ကရောန္တာ တတ္ထ တတ္ထ နိပ္ဖန္နာနိ ပုပ္ဖဖလာဒီနိ အာဟရိတွာ ရညော ကောဋ္ဌာဂါရမေဝ ပူရေဿန္တိ၊ အတ္တနော ဂေဟေသု တုစ္ဆကောဋ္ဌေ ဩလောကေန္တာပိ န ဘဝိဿန္တိ၊ တုစ္ဆတုစ္ဆကုမ္ဘေ အနောလောကေတွာ ပူရိတကုမ္ဘပူရဏသဒိသမေဝ ဘဝိဿတိ။ အယံ အဋ္ဌမဿ ဝိပါကော။

၉။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဆန္ဒာဒိဝသေန အဂတိံ ဂစ္ဆန္တာ ရဇ္ဇံ ကာရေဿန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝိနိစ္ဆယံ နာမ န ဒဿန္တိ၊ လဉ္ဇဝိတ္တကာ ဘဝိဿန္တိ ဓနလောလာ၊ ရဋ္ဌဝါသိကေသု တေသံ ခန္တိမေတ္တာနုဒ္ဒယံ နာမ န ဘဝိဿတိ၊ ကက္ခဠာ ဖရုသာ ဥစ္ဆုယန္တေ ဥစ္ဆုဂဏ္ဌိကာ ဝိယ မနုဿေ ပီဠေန္တာ နာနပ္ပကာရံ ဗလိံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဓနံ ဂဏှိဿန္တိ၊ မနုဿာ ဗလိပီဠိတာ ကိဉ္စိ ဒါတုံ အသက္ကောန္တာ ဂါမနိဂမာဒယော ဆဍ္ဍေတွာ ပစ္စန္တံ ဂန္တွာ ဝါသံ ကပ္ပေဿန္တိ၊ မဇ္ဈိမဇနပဒေါ သုညော ဘဝိဿတိ၊ ပစ္စန္တော ဃနဝါသော သေယျထာပိ ပေါက္ခရဏိယာ မဇ္ဈေ ဥဒကံ အာဝိလံ ပရိယန္တေ ဝိပ္ပသန္နံ။ အယံ နဝမဿ ဝိပါကော။

၁၀။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ရာဇာနော အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တေသု အဓမ္မိကေသု ရာဇယုတ္တာပိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာပိ နေဂမဇာနပဒါပီတိ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗေ မနုဿာ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ တတော တေသံ အာရက္ခဒေဝတာ ဗလိပဋိဂ္ဂါဟိကဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ အာကာသဋ္ဌကဒေဝတာတိ ဧဝံ ဒေဝတာပိ အဓမ္မိကာ ဘဝိဿန္တိ၊ အဓမ္မိကရာဇူနံ ရဇ္ဇေ ဝါတာ ဝိသမာ ခရာ ဝါယိဿန္တိ၊ တေ အာကာသဋ္ဌကဝိမာနာနိ ကမ္ပေဿန္တိ၊ တေသု ကမ္ပိတေသု ဒေဝတာ ကုပိတာ ဒေဝံ ဝဿိတုံ န ဒဿန္တိ၊ ဝဿမာနောပိ သကလရဋ္ဌေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ န ဝဿိဿတိ၊ ဝဿမာနောပိ သဗ္ဗတ္ထ ကသိကမ္မဿ ဝါ ဝပ္ပကမ္မဿ ဝါ ဥပကာရော ဟုတွာ န ဝဿိဿတိ။ ယထာ ¶ စ ရဋ္ဌေ၊ ဧဝံ ဇနပဒေပိ ဂါမေပိ ဧကတဠာကဿရေပိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ န ဝဿိဿတိ၊ တဠာကဿ ဥပရိဘာဂေ ဝဿန္တော ဟေဋ္ဌာဘာဂေ န ဝဿိဿတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဝဿန္တော ဥပရိ န ဝဿိဿတိ၊ ဧကသ္မိံ ဘာဂေ သဿံ အတိဝဿေန နဿိဿတိ၊ ဧကသ္မိံ အဝဿန္တော မိလာယိဿတိ၊ ဧကသ္မိံ သမ္မာ ဝဿမာနော သမ္ပာဒေဿတိ၊ ဧဝံ ဧကဿ ရညော ရဇ္ဇေ ဝုတ္တာ ¶ သဿာ တိပ္ပကာရာ ဘဝိဿန္တိ ဧကကုမ္ဘိယာ ဩဒနော ဝိယ။ အယံ ဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၁။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ သာသနေ ပရိဟာယန္တေ ပစ္စယလောလာ အလဇ္ဇိကာ ဗဟူ ဘိက္ခူ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ ဘဂဝတာ ပစ္စယလောလုပ္ပံ နိမ္မထေတွာ ကထိတဓမ္မဒေသနံ စီဝရာဒိစတုပစ္စယဟေတု ပရေသံ ဒေသေဿန္တိ၊ ပစ္စယေဟိ မုစ္ဆိတွာ နိရတ္ထကပက္ခေ ဌိတာ နိဗ္ဗာနာဘိမုခံ ကတွာ ဒေသေတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ ကေဝလံ ‘‘ပဒဗျဉ္ဇနသမ္ပတ္တိဉ္စေဝ မဓုရသဒ္ဒဉ္စ သုတွာ မဟဂ္ဃာနိ စီဝရာနိ ဒဿန္တိ’’ဣစ္စေဝံ ဒေသေဿန္တိ။ အပရေ အန္တရဝီထိစတုက္ကရာဇဒွါရာဒီသု နိသီဒိတွာ ကဟာပဏအဍ္ဎကဟာပဏပါဒမာသကရူပါဒီနိပိ နိဿာယ ဒေသေဿန္တိ။ ဣတိ ဘဂဝတာ နိဗ္ဗာနဂ္ဃနကံ ကတွာ ဒေသိတံ ဓမ္မံ စတုပစ္စယတ္ထာယ စေဝ ကဟာပဏအဍ္ဎကဟာပဏာဒိအတ္ထာယ စ ဝိက္ကိဏိတွာ ဒေသေန္တာ သတသဟဿဂ္ဃနကံ စန္ဒနသာရံ ပူတိတက္ကေန ဝိက္ကိဏန္တာ ဝိယ ဘဝိဿန္တိ။ အယံ ဧကာဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၂။ အဓမ္မိကရာဇကာလေ လောကေ ဝိပရိဝတ္တန္တေယေဝ ရာဇာနော ဇာတိသမ္ပန္နာနံ ကုလပုတ္တာနံ ယသံ န ဒဿန္တိ၊ အကုလီနာနညေဝ ဒဿန္တိ၊ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ဣတရေ ဒလိဒ္ဒါ။ ရာဇသမ္မုခေပိ ရာဇဒွါရေပိ အမစ္စသမ္မုခေပိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေပိ တုစ္ဆလာဗုသဒိသာနံ အကုလီနာနံယေဝ ကထာ ဩသီဒိတွာ ဌိတာ ဝိယ နိစ္စလာ သုပ္ပတိဋ္ဌိတာ ဘဝိဿတိ၊ သင်္ဃသန္နိပါတေပိ သင်္ဃကမ္မဂဏကမ္မဋ္ဌာနေသု စေဝ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေသု စ ဒုဿီလာနံ ပါပပုဂ္ဂလာနံယေဝ ကထာ နိယျာနိကာ ဘဝိဿတိ၊ န လဇ္ဇိဘိက္ခူနန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ တုစ္ဆလာဗူနံ သီဒနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ဒွါဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၃။ တာဒိသေယေဝ ကာလေ အဓမ္မိကရာဇာနော အကုလီနာနံ ယသံ ဒဿန္တိ၊ တေ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ကုလီနာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေသု န ကေစိ ဂါရဝံ ကရိဿန္တိ၊ ဣတရေသုယေဝ ကရိဿန္တိ၊ ရာဇသမ္မုခေ ဝါ အမစ္စသမ္မုခေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယကုသလာနံ ဃနသိလာသဒိသာနံ ကုလပုတ္တာနံ ကထာ န ဩဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ။ တေသု ကထေန္တေသု ‘‘ကိံ ဣမေ ကထေန္တီ’’တိ ဣတရေ ပရိဟာသမေဝ ကရိဿန္တိ၊ ဘိက္ခုသန္နိပါတေပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေသု ဌာနေသု နေဝ ပေသလေ ဘိက္ခူ ဂရုကာတဗ္ဗေ မညိဿန္တိ၊ နာပိ နေသံ ¶ ¶ ကထာ ပရိယောဂါဟိတွာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ၊ သိလာနံ ပ္လဝကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ တေရသမဿ ဝိပါကော။

၁၄။ လောကေ ပရိဟာယန္တေယေဝ မနုဿာ တိဗ္ဗရာဂါဒိဇာတိကာ ကိလေသာနုဝတ္တကာ ဟုတွာ တရုဏတရုဏာနံ အတ္တနော ဘရိယာနံ ဝသေ ဝတ္တိဿန္တိ၊ ဂေဟေ ဒါသကမ္မကရာဒယောပိ ဂေါမဟိံသာဒယောပိ ဟိရညသုဝဏ္ဏမ္ပိ သဗ္ဗံ တာသံယေဝ အာယတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ ‘‘အသုကဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒါဒိဇာတံ ဝါ ကဟ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ ဟောတု၊ ကိံ တုယှိမိနာ ဗျာပါရေန၊ တွံ မယှံ ဃရေ သန္တံ ဝါ အသန္တံ ဝါ ဇာနိတုကာမော ဇာတော’’တိ ဝတွာ နာနပ္ပကာရေဟိ အက္ကောသိတွာ မုခသတ္တီဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ဒါသစေဋကံ ဝိယ ဝသေ ကတွာ အတ္တနော ဣဿရိယံ ပဝတ္တေဿန္တိ၊ ဧဝံ မဓုကပုပ္ဖပ္ပမာဏမဏ္ဍူကပေါတိကာနံ အာသီဝိသေ ကဏှသပ္ပေ ဂိလနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ စုဒ္ဒသမဿ ဝိပါကော။

၁၅။ ဒုဗ္ဗလရာဇကာလေ ရာဇာနော ဟတ္ထိသိပ္ပာဒီသု အကုသလာ ယုဒ္ဓေသု အဝိသာရဒါ ဘဝိဿန္တိ၊ တေ အတ္တနော ရာဇာဓိပစ္စံ အာသင်္ကမာနာ သမာနဇာတိကာနံ ကုလပုတ္တာနံ ဣဿရိယံ အဒတွာ အတ္တနော ပါဒမူလိကနှာပကကပ္ပကာဒီနံ ဒဿန္တိ၊ ဇာတိဂေါတ္တသမ္ပန္နာ ကုလပုတ္တာ ရာဇကုလေ ပတိဋ္ဌံ အလဘမာနာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတုံ အသမတ္ထာ ဟုတွာ ဣဿရိယဋ္ဌာနေ ဇာတိဂေါတ္တဟီနေ အကုလီနေ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ဝိစရိဿန္တိ၊ သုဝဏ္ဏရာဇဟံသေဟိ ကာကဿ ပရိဝါရိတကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ။ အယံ ပန္နရသမဿ ဝိပါကော။

၁၆။ အဓမ္မိကရာဇကာလေယေဝ စ အကုလီနာဝ ရာဇဝလ္လဘာ ဣဿရာ ဘဝိဿန္တိ၊ ကုလီနာ အပ္ပညာတာ ဒုဂ္ဂတာ။ တေ ရာဇဝလ္လဘာ ရာဇာနံ အတ္တနော ကထံ ဂါဟာပေတွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဗလဝန္တော ဟုတွာ ဒုဗ္ဗလာနံ ပဝေဏိအာဂတာနိ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒီနိ ‘‘အမှာကံ သန္တကာနိ ဧတာနီ’’တိ အဘိယုဉ္ဇိတွာ တေ ‘‘န တုမှာကံ၊ အမှာက’’န္တိ အာဂန္တွာ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနာဒီသု ဝိဝဒန္တေ ဝေတ္တလတာဒီဟိ ပဟာရာပေတွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ အပကဍ္ဎာပေတွာ ‘‘အတ္တနော ပမာဏံ န ဇာနာထ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဝဒထ၊ ဣဒါနိ ဝေါ ရညော ကထေတွာ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒါဒီနိ ကာရေဿာမာ’’တိ သန္တဇ္ဇေဿန္တိ၊ တေ တေသံ ဘယေန အတ္တနော သန္တကာနိ ခေတ္တဝတ္ထူနိ ‘‘တုမှာကံယေဝ ¶ တာနိ၊ ဂဏှထာ’’တိ နိယျာတေတွာ အတ္တနော ဂေဟာနိ ပဝိသိတွာ ဘီတာ နိပဇ္ဇိဿန္တိ။ ပါပဘိက္ခူပိ ပေသလေ ဘိက္ခူ ယထာရုစိ ဝိဟေဌေဿန္တိ၊ ပေသလာ ဘိက္ခူ ပဋိသရဏံ အလဘမာနာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂဟနဋ္ဌာနေသု နိလီယိဿန္တိ၊ ဧဝံ ဟီနဇစ္စေဟိ စေဝ ပါပဘိက္ခူဟိ စ ဥပဒ္ဒုတာနံ ဇာတိမန္တကုလပုတ္တာနဉ္စေဝ ပေသလဘိက္ခူနဉ္စ ဧဠကာနံ ဘယေန တသဝကာနံ ပလာယနကာလော ဝိယ ဘဝိဿတိ ¶ ။ အယံ သောဠသမဿ ဝိပါကော။ ဧဝံ တဿ တဿ အတ္ထဿ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတေ သောဠသ သုပိနေ ပဿိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကောသလရာဇာ ဝိယ သောဠသ သုပိနေ’’တိ။ ဧတ္ထ စ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော အတ္တနော အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော အတ္တနော ကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတိ၊ ကောသလရာဇာ ဝိယ လောကဿ အတ္ထာနတ္ထနိမိတ္တံ သုပိနံ ပဿန္တော ပန သဗ္ဗသတ္တသာဓာရဏကမ္မာနုဘာဝေန ပဿတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

ကုဒ္ဓါ ဟိ ဒေဝတာတိ နာဂမဟာဝိဟာရေ မဟာထေရဿ ကုဒ္ဓါ ဒေဝတာ ဝိယ။ ရောဟဏေ ကိရ နာဂမဟာဝိဟာရေ မဟာထေရော ဘိက္ခုသင်္ဃံ အနပလောကေတွာဝ ဧကံ နာဂရုက္ခံ ဆိန္ဒာပေသိ။ ရုက္ခေ အဓိဝတ္ထာ ဒေဝတာ ထေရဿ ကုဒ္ဓါ ပဌမမေဝ နံ သစ္စသုပိနေန ပလောဘေတွာ ပစ္ဆာ ‘‘ဣတော တေ သတ္တဒိဝသမတ္ထကေ ဥပဋ္ဌာကော ရာဇာ မရိဿတီ’’တိ သုပိနေ အာရောစေသိ။ ထေရော တံ ကထံ အာဟရိတွာ ရာဇောရောဓာနံ အာစိက္ခိ။ တာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာဝိရဝံ ဝိရဝိံသု။ ရာဇာ ‘‘ကိံ ဧတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ တာ ‘ဧဝံ ထေရေန ဝုတ္တ’’န္တိ အာရောစယိံသု။ ရာဇာ ဒိဝသေ ဂဏာပေတွာ သတ္တာဟေ ဝီတိဝတ္တေ ထေရဿ ဟတ္ထပါဒေ ဆိန္ဒာပေသိ။ ဧကန္တသစ္စမေဝ ဟောတီတိ ဖလဿ သစ္စဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ ဒဿနံ ပန ဝိပလ္လတ္ထမေဝ။ တေနေဝ ပဟီနဝိပလ္လာသာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတမ္ပိ သုပိနံ န ပဿန္တိ၊ ဒွီဟိ တီဟိ ဝါ ကာရဏေဟိ ကဒါစိ သုပိနံ ပဿန္တီတိ အာဟ ‘‘သံသဂ္ဂဘေဒတော’’တိ။ ‘‘အသေက္ခာ န ပဿန္တိ ပဟီနဝိပလ္လာသတ္တာ’’တိ ဝစနတော စတုန္နမ္ပိ ကာရဏာနံ ဝိပလ္လာသော ဧဝ မူလကာရဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

တန္တိ သုပိနကာလေ ပဝတ္တံ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ။ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏန္တိ ကမ္မနိမိတ္တဂတိနိမိတ္တတော အညံ ရူပနိမိတ္တာဒိအာရမ္မဏံ န ဟောတိ။ ဤဒိသာနီတိ ပစ္စက္ခတော အနုဘူတပုဗ္ဗပရိကပ္ပိတရူပါဒိအာရမ္မဏာနိ စေဝ ရာဂါဒိသမ္ပယုတ္တာနိ စ။ သဗ္ဗောဟာရိကစိတ္တေနာတိ ပကတိစိတ္တေန။ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တောတိ ¶ ကုသလာကုသလသင်္ခါတေဟိ ဒွီဟိ အန္တေဟိ မုတ္တော။ အာဝဇ္ဇနတဒါရမ္မဏက္ခဏေတိ ဣဒံ ယာဝ တဒါရမ္မဏုပ္ပတ္တိ၊ တာဝ ပဝတ္တံ စိတ္တဝါရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ‘‘သုပိနေနေဝ ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ၊ သုတံ ဝိယ မေတိ ကထနကာလေ ပန အဗျာကတောယေဝ အာဝဇ္ဇနမတ္တဿေဝ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တေဟိ ပဉ္စဒွါရေ ဒုတိယမောဃဝါရေ ဝိယ မနောဒွါရေပိ အာဝဇ္ဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဇဝနဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတီတိ အဓိပ္ပေတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ဧကစိတ္တက္ခဏိကဿ အာဝဇ္ဇနဿ ဥပ္ပတ္တိယံ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဝိယ မေ၊ သုတံ ဝိယ မေ’’တိ ကပ္ပနာယ အသမ္ဘဝတော။

ဧတ္ထ စ ‘‘သုပိနန္တေပိ တဒါရမ္မဏဝစနတော ပစ္စုပ္ပန္နဝသေန ဝါ အတီတဝသေန ဝါ သဘာဝဓမ္မာပိ သုပိနန္တေ အာရမ္မဏံ ဟောန္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယဒိပိ သုပိနန္တေ ဝိဘူတံ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌိတေ ¶ ရူပါဒိဝတ္ထုမှိ တဒါရမ္မဏံ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ သုပိနန္တေ ဥပဋ္ဌိတနိမိတ္တဿ ပရိကပ္ပဝသေန ဂဟေတဗ္ဗတာယ ဒုဗ္ဗလဘာဝတော ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဝုတ္တ’’န္တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘ကရဇကာယဿ နိရုဿာဟသန္တဘာဝပ္ပတ္တိတော တန္နိဿိတံ ဟဒယဝတ္ထု န သုပ္ပသန္နံ ဟောတိ၊ တတော တန္နိဿိတာပိ စိတ္တုပ္ပတ္တိ န သုပ္ပသန္နာ အသုပ္ပသန္နဝဋ္ဋိနိဿိတဒီပပ္ပဘာ ဝိယ၊ တသ္မာ ဒုဗ္ဗလဝတ္ထုကတ္တာတိ ဧတ္ထ ဒုဗ္ဗလဟဒယဝတ္ထုကတ္တာ’’တိ အတ္ထံ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။

သုပိနန္တစေတနာတိ မနောဒွါရိကဇဝနဝသေန ပဝတ္တာ သုပိနန္တေ စေတနာ။ သုပိနဉှိ ပဿန္တော မနောဒွါရိကေနေဝ ဇဝနေန ပဿတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ ပဋိဗုဇ္ဈန္တော စ မနောဒွါရိကေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ နိဒ္ဒါယန္တဿ ဟိ မဟာဝဋ္ဋိံ ဇာလေတွာ ဒီပေ စက္ခုသမီပံ ဥပနီတေ ပဌမံ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေတိ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ၊ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ စက္ခုဒွါရိကံ အာဝဇ္ဇနံ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေတိ၊ တတော စက္ခုဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ၊ တေန စိတ္တေန ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ အာလောကော’’တိ ဇာနာတိ။ တထာ နိဒ္ဒါယန္တဿ ကဏ္ဏသမီပေ တူရိယေသု ပဂ္ဂဟိတေသု ဃာနသမီပေ သုဂန္ဓေသု ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓေသု ဝါ ပုပ္ဖေသု ဥပနီတေသု မုခေ သပ္ပိမှိ ဝါ ဖာဏိတေ ဝါ ပက္ခိတ္တေ ပိဋ္ဌိယံ ပါဏိနာ ပဟာရေ ဒိန္နေ ပဌမံ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ န အာဝဋ္ဋေန္တိ ¶ ၊ မနောဒွါရိကမေဝ အာဝဋ္ဋေတိ၊ အထ ဇဝနံ ဇဝိတွာ ဘဝင်္ဂံ ဩတရတိ။ ဒုတိယဝါရေ သောတဒွါရိကာဒီနိ အာဝဇ္ဇနာနိ ဘဝင်္ဂံ အာဝဋ္ဋေန္တိ၊ တတော သောတဃာနဇိဝှာကာယဝိညာဏာဒီနိ ဇဝနပရိယောသာနာနိ ပဝတ္တန္တိ၊ တဒနန္တရံ ဘဝင်္ဂံ ပဝတ္တတိ။ တတိယဝါရေ မနောဒွါရိကအာဝဇ္ဇနေန ဘဝင်္ဂေ အာဝဋ္ဋိတေ မနောဒွါရိကဇဝနံ ဇဝတိ၊ တေန စိတ္တေန ဉတွာ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သဒ္ဒေါ၊ သင်္ခသဒ္ဒေါ ဘေရိသဒ္ဒေါ’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ အယံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဂန္ဓော၊ မူလဂန္ဓော သာရဂန္ဓော’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ ဣဒံ မယှံ မုခေ ပက္ခိတ္တံ၊ သပ္ပိ ဖာဏိတ’’န္တိ ဝါ ‘‘ကေနမှိ ပိဋ္ဌိယံ ပဟဋော၊ အတိထဒ္ဓါ မေ ပဟာရော’’တိ ဝါ ဝတ္တာ ဟောတိ၊ ဧဝံ မနောဒွါရိကဇဝနေနေဝ ပဋိဗုဇ္ဈတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။ သုပိနမ္ပိ တေနေဝ ပဿတိ၊ န ပဉ္စဒွါရိကေန။

အဿာတိ အဿ အာပတ္တိနိကာယဿ။ နနု စ အယုတ္တောယံ နိဒ္ဒေသော ‘‘သင်္ဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာ’’တိ။ န ဟိ အာပတ္တိနိကာယဿ အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ သင်္ဃော ဣစ္ဆိတော၊ ကိဉ္စရဟိ ဝုဋ္ဌာနဿာတိ ဣမံ စောဒနံ မနသိ သန္နိဓာယ ယထာ န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ တထာ အဓိပ္ပာယံ ဝိဝရန္တော ‘‘ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနဿ အာဒိမှိ စေဝ သေသေ ¶ စ ဣစ္ဆိတော သင်္ဃော အာပတ္တိယာဝ ဣစ္ဆိတော နာမ ဟောတီတိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပာယော။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနန္တိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနံ၊ အနာပတ္တိကဘာဝူပဂမနန္တိ အတ္ထော။ ဝစနကာရဏန္တိ ‘‘သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဧဝံ ဝစနေ ကာရဏံ။ သမုဒါယေ နိရုဠှော နိကာယ-သဒ္ဒေါ တဒေကဒေသေ ပဝတ္တမာနောပိ တာယ ဧဝ ရုဠှိယာ ပဝတ္တတီတိ အာဟ ရုဠီသဒ္ဒေနာတိ။ အထ ဝါ ကိဉ္စိ နိမိတ္တံ ဂဟေတွာ သတိပိ အညသ္မိံ တံနိမိတ္တယုတ္တေ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဝိသယေ သမ္မုတိယာ စိရကာလတာဝသေန နိမိတ္တဝိရဟေပိ ပဝတ္တနိရုဠှော ရုဠှီ နာမ။ ယထာ မဟိယံ သေတီတိ မဟိံသော၊ ဂစ္ဆတီတိ ဂေါတိ၊ ဧဝံ နိကာယ-သဒ္ဒဿပိ ရုဠှိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧကသ္မိမ္ပိ ဝိသိဋ္ဌေ သတိပိ သာမညာ ဝိယ သမုဒါယေ ပဝတ္တဝေါဟာရော အဝယဝေပိ ပဝတ္တတီတိ အာဟ အဝယဝေ သမူဟဝေါဟာရေန ဝါတိ။ နဝမဿ အဓိပ္ပာယဿာတိ ဝီမံသာဓိပ္ပာယဿ။

၂၃၈-၂၃၉။ လောမာ ဧတေသံ သန္တီတိ လောမသာ၊ ဗဟုလောမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အရောဂေါ ဘဝိဿာမီတိ ရာဂပရိဠာဟဝူပသမတော နိရောဂေါ ဘဝိဿာမိ။ မောစနေနာတိ မောစနတ္ထာယ ဥပက္ကမကရဏေန။ ဥပက္ကမကရဏဉှေတ္ထ မောစနန္တိ အဓိပ္ပေတံ မောစေတိ ဧတေနာတိ ကတွာ။ ဗီဇံ ဘဝိဿတီတိ စောဠဂ္ဂဟဏာဒိကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

၂၄၀။ ဒွေ ¶ အာပတ္တိသဟဿာနီတိ ခဏ္ဍစက္ကာဒိဘေဒံ အနာမသိတွာ ဝုတ္တံ၊ ဣစ္ဆန္တေန ပန ခဏ္ဍစက္ကာဒိဘေဒေနပိ အာပတ္တိဂဏနာ ကာတဗ္ဗာ။ မိဿကစက္ကန္တိ ဥဘတောဝဍ္ဎနကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ နီလဉ္စ ပီတကဉ္စာတိအာဒိနာ ဧကက္ခဏေ အနေကဝဏ္ဏာနံ မောစနာဓိပ္ပာယဝစနံ ယထာဓိပ္ပာယေန မောစနံ ဘဝတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဣမိနာပိ အဓိပ္ပာယေန ဥပက္ကမိတွာ မောစေန္တဿ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ။ န ဟိ ဧကသ္မိံ ခဏေ နီလာဒီနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ မုတ္တိ သမ္ဘဝတိ။ အညံ ဝဒတီတိ အတ္တနော ဒေါသံ ဥဇုံ ဝတ္တုံ အသက္ကောန္တော ပုန ပုဋ္ဌော အညံ ဘဏတိ။

မောစနဿာဒေါတိ မောစနဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ပဝတ္တအဿာဒေါ။ တေနေဝ ‘‘မောစေတုံ အဿာဒေါ မောစနဿာဒေါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဂေဟဿိတပေမန္တိ ဧတ္ထ ဂေဟ-သဒ္ဒေန ဂေဟေ ဌိတာ မာတုဘဂိနီအာဒယော အဇ္ဈတ္တိကဉာတကာ ဂဟိတာ။ တေသု မာတုပေမာဒိဝသေန ဥပ္ပန္နော သိနေဟော ဂေဟဿိတပေမံ၊ အညတ္ထ ပန ဂေဟဿိတပေမန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ ဝုစ္စတိ။ သမ္ပယုတ္တအဿာဒသီသေနာတိ ရာဂသမ္ပယုတ္တသုခဝေဒနာမုခေန။ ဧကေန ပဒေနာတိ ဂေဟဿိတပေမ-ပဒေန။

တထေဝါတိ မောစနဿာဒစေတနာယ ဧဝ။ ပုဗ္ဗဘာဂေ မောစနဿာဒဝသေန ကတပ္ပယောဂံ အဝိဇဟိတွာဝ သယိတတ္တာ ‘‘သစေ ပန…ပေ… သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝုတ္တံ။ ပုန သုဒ္ဓစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ တဿ ¶ ပယောဂဿ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓတ္တာ ‘‘သုဒ္ဓစိတ္တော…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာတိ ဓောဝနတ္ထာယ။ အနောကာသန္တိ အင်္ဂဇာတပ္ပဒေသံ။

၂၆၃-၂၆၄။ ဂေဟဿိတကာမဝိတက္ကန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏသန္နိဿိတံ ကာမဝိတက္ကံ။ ဝတ္ထိံ ဒဠှံ ဂဟေတွာတိ အင်္ဂဇာတဿ အဂ္ဂေ ပဿာဝနိဂ္ဂမနဋ္ဌာနေ စမ္မံ ဒဠှံ ဂဟေတွာ။ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမာဘာဝတော ‘‘မောစနဿာဒါဓိပ္ပာယဿပိ မုတ္တေ အနာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

၂၆၅။ ‘‘ဧဟိ မေ တွံ၊ အာဝုသော၊ သာမဏေရာတိ အာဏတ္တိယာ အညေန ကတောပိ ပယောဂေါ အတ္တနာဝ ကတော နာမ ဟောတီတိ ကတွာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ယဒိ ပန အနာဏတ္တော သယမေဝ ကရောတိ၊ အင်္ဂပါရိပူရိယာ အဘာဝတော အနာပတ္တီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တသာမဏေရဝတ္ထုသ္မိံ အသုစိမှိ မုတ္တေပိ အင်္ဂဇာတဿ ဂဟဏပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ၊ န ပန မုတ္တပစ္စယာ။

၂၆၆။ ကာယတ္ထမ္ဘနဝတ္ထုသ္မိံ ¶ စလနဝသေန ယထာ အင်္ဂဇာတေပိ ဥပက္ကမော သမ္ဘဝတိ၊ တထာပိ ဝိဇမ္ဘိတတ္တာ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ‘‘ပစ္ဆတော ဝါ’’တိ ဝစနတော ဥဘောသု ပဿေသု ကဋိယံ ဦရုပ္ပဒေသောပိ ဂဟိတောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ဥဘောသုပိ ပဿေသု ဌတွာ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ နိမိတ္တန္တိ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝ။ ‘‘အင်္ဂဇာတ’’န္တိ ဝစနတော နိမိတ္တန္တိ ပဿာဝမဂ္ဂေါဝ ဝုတ္တော။ ဥမ္မီလနနိမီလနဝသေန ပန န ကာရေတဗ္ဗောတိ ဥမ္မီလနနိမီလနပ္ပယောဂဝသဧန အာပတ္တိဘေဒေါ န ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ အနေကက္ခတ္တုမ္ပိ ဥမ္မီလေတွာ နိမီလေတွာ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အက္ခီနိ အဝိပ္ဖန္ဒေတွာ အဘိမုခံ သမ္ပတ္တဿ မာတုဂါမဿ နိမိတ္တောလောကနေပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဒါရုဓီတလိကလေပစိတ္တာနံ အင်္ဂဇာတုပနိဇ္ဈာနေပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တိ။

၂၆၇။ ပုပ္ဖာဝလီတိ ကီဠာဝိသေသဿာဓိဝစနံ။ တံ ကီဠန္တာ နဒီအာဒီသု ဆိန္နတဋံ ဥဒကေန စိက္ခလ္လံ ကတွာ တတ္ထ ဥဘော ပါဒေ ပသာရေတွာ နိသိန္နာ ပပတန္တိ။ ‘‘ပုပ္ဖာဝလိယ’’န္တိပိ ပါဌော။ ပဝေသေန္တဿာတိ ဒွိကမ္မကတ္တာ ဝါလိကံ အင်္ဂဇာတန္တိ ဥဘယတ္ထာပိ ဥပယောဂဝစနံ ကတံ။ ဝါလိကန္တိ ဝါလိကာယာတိ အတ္ထော။ စေတနာ၊ ဥပက္ကမော၊ မုစ္စနန္တိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင်္ဂါနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၂။ ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၆၉။ ဒုတိယေ ¶ ယေသု ဝိဝဋေသု အန္ဓကာရော ဟောတိ၊ တာနိ ဝိဝရန္တောတိ ဗြာဟ္မဏိယာ သဒ္ဓိံ ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇိတုကာမော ဧဝမကာသိ။ တေန ကတဿပိ ဝိပ္ပကာရဿ အတ္တနိ ကတတ္တာ ‘‘အတ္တနော ဝိပ္ပကာရ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဥဠာရတ္တတာတိ ဥဠာရစိတ္တတာ၊ ပဏီတာဓိမုတ္တတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၇၀။ ဩတိဏ္ဏောတိ ဣဒံ ကမ္မသာဓနံ ကတ္တုသာဓနံ ဝါ ဟောတီတိ တဒုဘယဝသေန အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယက္ခာဒီဟိ ဝိယ သတ္တာ’’တိအာဒိမာဟ။ အသမပေက္ခိတွာတိ ယထာသဘာဝံ အနုပပရိက္ခိတွာ၊ ယထာ တေ ရတိဇနကာ ရူပါဒယော ¶ ဝိသယာ အနိစ္စဒုက္ခာသုဘာနတ္တာကာရေန အဝတ္ထိတာ၊ တထာ အပဿိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

၂၇၁။ သညမဝေလန္တိ သီလမရိယာဒံ။ အာစာရောတိ အာစရဏံ ဟတ္ထဂဟဏာဒိကိရိယာ။ အဿာတိ ‘‘ကာယသံသဂ္ဂံ သမာပဇ္ဇေယျာ’’တိ ပဒဿ။

၂၇၃။ ဧတေသံ ပဒါနံ ဝသေနာတိ အာမသနာဒိပဒါနံ ဝသေန။ ဣတော စိတော စ…ပေ… သဉ္စောပေတီတိ အတ္တနော ဟတ္ထံ ဝါ ကာယံ ဝါ တိရိယံ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေတိ။ ‘‘ကာယတော အမောစေတွာဝါတိ ဝစနတော မတ္ထကတော ပဋ္ဌာယ ဟတ္ထံ ဩတာရေန္တဿ ကာယတော မောစေတွာ နိဝတ္ထသာဋကူပရိ ဩမသန္တဿ ထုလ္လစ္စယံ၊ သာဋကတော ဩတာရေတွာ ဇင်္ဃတော ပဋ္ဌာယ ကာယံ ဩမသန္တဿ ပုန သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ ဝဒန္တိ။

ဒွါဒသသုပိ အာမသနာဒိပ္ပယောဂေသု ဧကေကသ္မိံ ပယောဂေ ကာယတော အမောစိတေ ဧကေကာဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘မူလဂ္ဂဟဏမေဝ ပမာဏ’’န္တိ။ ဣဒဉ္စ ဧကေန ဟတ္ထေန ကာယံ ဂဟေတွာ ဣတရေန ဟတ္ထေန ကာယပရာမသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧကေန ပန ဟတ္ထေန ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဟေတွာ ဣတရေန တတ္ထ တတ္ထ ကာယံ ပရာမသတော ပယောဂဂဏနာယ အာပတ္တိ။ အယံ ပန သင်္ဃာဒိသေသော န ကေဝလံ ဝတ္ထုဝသေနေဝ၊ အပိစ သညာဝသေနပီတိ အာဟ ‘‘ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသညိဿ သင်္ဃာဒိသေသော’’တိ။ ပါဠိယံ တိရစ္ဆာနဂတော စ ဟောတီတိ ဧတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိယာ တိရစ္ဆာနဂတပုရိသဿ စ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

သမသာရာဂေါတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဧကသဒိသရာဂေါ။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ရဇ္ဇုဝတ္ထာဒီဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဟဏေ ဝုတ္တနယေန။ ပုန ပုရိမနယေနေဝါတိ သမသာရာဂေါ ဝုတ္တော။ အနန္တရနယေနေဝါတိ ကာယပဋိဗဒ္ဓအာမသနနယေန ¶ ။ ဝေဏိဂ္ဂဟဏေန လောမာနမ္ပိ သင်္ဂဟိတတ္တာ လောမာနံ ဖုသနေပိ သင်္ဃာဒိသေသော ဝုတ္တော။ ဣဒါနိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပကာသေတုကာမော ‘‘ဥပါဒိန္နကေန ဟီ’’တိအာဒိမာဟ။

ယထာနိဒ္ဒိဋ္ဌနိဒ္ဒေသေတိ ယထာဝုတ္တကာယသံသဂ္ဂနိဒ္ဒေသေ။ တေနာတိ တေန ယထာဝုတ္တကာရဏေန။ သညာယ ဝိရာဂိတမှီတိ သညာယ ဝိရဒ္ဓါယ။ လိင်္ဂဗျတ္တယေန ‘‘ဝိရာဂိတမှီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣမံ နာမ ဝတ္ထုန္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတံ ¶ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အညမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ သန္ဓာယ ဝဒတီတိပိ ကေစိ။ သာရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန သာရတ္တံ။ ဝိရတ္တန္တိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂရဟိတံ မာတုဘဂိနီအာဒိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ‘‘ဝိရတ္တံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝိရတ္တံ ဂဏှိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ မာတုပေမာဒိဝသေန ဂဟဏေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။

ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကထံ သမေတီတိ စေ? ယဒိ ဟိ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ ဘဝေယျ၊ ကာယပဋိဗဒ္ဓဂ္ဂဟဏေ ထုလ္လစ္စယံ ဝဒန္တေန ဘဂဝတာ ‘‘ဣတ္ထီ စ ဟောတိ ဣတ္ထိသညီ စာ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ၊ ဝုတ္တဉ္စ၊ တသ္မာ ‘‘ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ကာယံ ဂဏှန္တဿ ဣတ္ထိသညာ ဝိရာဂိတာ နာမ န ဟောတီတိ ‘‘ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီတိ ကာယံ ဂဏှန္တော ယထာဝတ္ထုကမေဝ အာပဇ္ဇတီ’’တိ မဟာသုမတ္ထေရေန ဝုတ္တဝါဒေါ ဣမာယ ပါဠိယာ သမေတိ။ ယော ပနေတ္ထ ‘‘သတိပိ ဣတ္ထိသညာယ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿ ဂဟဏသမယေ ‘ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဂဏှိဿာမီ’တိ သညံ ဌပေတွာ ‘ဣတ္ထိံ ဂဏှာမီ’တိ သညာယ အဘာဝတော ဝတ္ထုသညာနံ ဘိန္နတ္တာ အယုတ္တ’’န္တိ ဝဒေယျ၊ သော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော ‘‘ကိံ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ ဝတ္ထာဒိံ ဂဏှန္တော ဣတ္ထိယာ ရာဂေန ဂဏှာတိ၊ ဥဒါဟု ဝတ္ထာဒီသု ရာဂေနာ’’တိ။ ယဒိ ‘‘ဝတ္ထာဒီသု ရာဂေန ဂဏှာတီ’’တိ ဝဒေယျ၊ ဣတ္ထိယာ ကာယပဋိဗဒ္ဓံ အဟုတွာ အညတ္ထ ဌိတံ ဝတ္ထာဒိံ ဂဏှန္တဿပိ ထုလ္လစ္စယံ သိယာ၊ တသ္မာ ဣတ္ထီ ဣတ္ထိသညာ သာရတ္တဘာဝေါ ဂဟဏဉ္စာတိ အင်္ဂပါရိပူရိသဗ္ဘာဝတော မဟာသုမတ္ထေရဝါဒေါဝ ယုတ္တဝါဒေါ။ အဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယေဟိ စ သမေတီတိ ဧတ္ထာပိ အယမဓိပ္ပာယော – ယဒိ သညာဝိရာဂေန ဝိရာဂိတံ နာမ သိယာ၊ ‘‘သမ္ဗဟုလာ ဣတ္ထိယော ဗာဟာဟိ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှာမီ’’တိ ဧဝံသညိဿ ‘‘မဇ္ဈဂတိတ္ထိယော ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဂဏှာမီ’’တိ ဧဝရူပါယ သညာယ အဘာဝတော မဇ္ဈဂတာနံ ဝသေန ထုလ္လစ္စယံ န သိယာ၊ ဧဝံ သန္တေပိ အဋ္ဌကထာယ ထုလ္လစ္စယဿ ဝုတ္တတ္တာ သညာဝိရာဂေန ဝိရာဂိတံ နာမ န ဟောတီတိ အယမတ္ထော သိဒ္ဓါယေဝါတိ။ နီလေန ဒုဝိညေယျသဘာဝတော ကာဠိတ္ထီ ဝုတ္တာ။

၂၇၉။ သေဝနာဓိပ္ပာယောတိ ဖဿသုခသေဝနာဓိပ္ပာယော။ ဣတ္ထိယာ ကာယေန ဘိက္ခုဿ ကာယပဋိဗဒ္ဓါမသနဝါရေပိ ¶ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဣဒံ အတ္တနော ကာယပဋိဗဒ္ဓါမသနေပိ ကာယသမ္ဗန္ဓသဘာဝတော ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထာတိ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယဝါရေ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယောတိ ဧတ္ထ ပဌမံ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေ သတိပိ ပစ္ဆာ မောက္ခာဓိပ္ပာယဿ အနာပတ္တိ။

၂၈၁။ ပါရိပန္ထိကာတိ ¶ ဝိလုမ္ပနိကာ၊ အန္တရာယိကာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နဒီသောတေန ဝုယှမာနံ မာတရန္တိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အညာသုပိ ပန ဣတ္ထီသု ကာရုညာဓိပ္ပာယေန မာတရိ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇန္တဿ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘မာတရ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အညာသံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တာပိ အတ္ထိ။ တိဏဏ္ဍုပကန္တိ ဟိရီဝေရာဒိမူလေဟိ ကတစုမ္ဗဋကံ။ တာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကန္တိ တာလပဏ္ဏေဟိ ကတအင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ။ ပရိဝတ္တေတွာတိ အတ္တနော နိဝါသနပါရုပနဘာဝတော အပနေတွာ၊ စီဝရတ္ထာယ အပနာမေတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ စီဝရတ္ထာယ ပါဒမူလေ ဌပေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ပစ္စတ္ထရဏဝိတာနာဒိအတ္ထမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ပူဇာဒိအတ္ထံ တာဝကာလိကမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတန္တိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒတော ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထီနမ္ပိ အနာမာသဘာဝတော တာဒိသံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ တိရစ္ဆာနဂတရူပမ္ပိ အနာမာသန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဘိက္ခုနီဟိ ပဋိမာရူပံ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ အာစရိယာ။ ဣတ္ထိရူပါနိ ဒဿေတွာ ကတံ ဝတ္ထဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏဉ္စ ဘိတ္တိဉ္စ ဣတ္ထိရူပံ အနာမသိတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထေန အဂ္ဂဟေတွာဝ ကေနစိဒေဝ ဒဏ္ဍာဒိနာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အနာမာသမ္ပိ ဟတ္ထေန အပရာမသိတွာ ဒဏ္ဍာဒိနာ ကေနစိ ဘိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဓ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပံသုကူလံ ဂဏှန္တေန မာတုဂါမသရီရေပိ သတ္ထာဒီဟိ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ စ ဂဟိတမဏ္ဍူကသပ္ပိနိံ ဒဏ္ဍာဒီဟိ နိပ္ပီဠေတွာ မဏ္ဍူကံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မဂ္ဂံ အဓိဋ္ဌာယာတိ မဂ္ဂေ ဂစ္ဆာမီတိ ဧဝံ မဂ္ဂသညီ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ကီဠန္တေနာတိ ဣဒံ ဂိဟိသန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခုသန္တကံ ပန ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပာယေန အနာမသိတဗ္ဗမေဝ ဒုရုပစိဏ္ဏဘာဝတော။ တာလပနသာဒီနီတိ စေတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နာဠိကေရလဗုဇတိပုသအလာဗုကုမ္ဘဏ္ဍပုဿဖလဧဠာလုကဖလာနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ယထာဝုတ္တဖလာနံယေဝ စေတ္ထ ကီဠာဓိပ္ပာယေန အာမသနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ပါသာဏသက္ခရာဒီနိ ကီဠာဓိပ္ပာယေနပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။

မုတ္တာတိ ဟတ္ထိကုမ္ဘဇာဒိကာ အဋ္ဌဝိဓာ မုတ္တာ။ တထာ ဟိ ဟတ္ထိကုမ္ဘံ၊ ဝရာဟဒါဌံ၊ ဘုဇင်္ဂသီသံ၊ ဝလာဟကံ၊ ဝေဠု၊ မစ္ဆသိရော၊ သင်္ခေါ၊ သိပ္ပီတိ အဋ္ဌ မုတ္တာယောနိယော။ တတ္ထ ဟတ္ထိကုမ္ဘဇာ ¶ ပီတဝဏ္ဏာ ပဘာဝိဟီနာ။ ဝရာဟဒါဌဇာ ¶ ဝရာဟဒါဌဝဏ္ဏာဝ။ ဘုဇင်္ဂသီသဇာ နီလာဒိဝဏ္ဏာ သုဝိသုဒ္ဓါ ဝဋ္ဋလာ။ ဝလာဟကဇာ အာဘာသူရာ ဒုဗ္ဗိဘာဂရူပါ ရတ္တိဘာဂေ အန္ဓကာရံ ဝိဒ္ဓမန္တိယော တိဋ္ဌန္တိ၊ ဒေဝူပဘောဂါ ဧဝ စ ဟောန္တိ။ ဝေဠုဇာ ကရကဖလသမာနဝဏ္ဏာ န အာဘာသူရာ၊ တေ စ ဝေဠူ အမနုဿဂေါစရေ ဧဝ ပဒေသေ ဇာယန္တိ။ မစ္ဆသိရဇာ ပါဌီနပိဋ္ဌိသမအာနဝဏ္ဏာ ဝဋ္ဋလာ လဃဝေါ စ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာ စ၊ တေ စ မစ္ဆာ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေယေဝ ဇာယန္တိ။ သင်္ခဇာ သင်္ခဥဒရစ္ဆဝိဝဏ္ဏာ ကောလဖလပ္ပမာဏာပိ ဟောန္တိ ပဘာဝိဟီနာဝ။ သိပ္ပိဇာ ပဘာဝိသေသယုတ္တာ ဟောန္တိ နာနာသဏ္ဌာနာ။ ဧဝံ ဇာတိတော အဋ္ဌဝိဓာသု မုတ္တာသု ယာ မစ္ဆသင်္ခသိပ္ပိဇာ၊ တာ သာမုဒ္ဒိကာ။ ဘုဇင်္ဂဇာပိ ကာစိ သာမုဒ္ဒိကာ ဟောန္တိ၊ ဣတရာ အသာမုဒ္ဒိကာ။ ယသ္မာ ဗဟုလံ သာမုဒ္ဒိကာဝ မုတ္တာ လောကေ ဒိဿန္တိ၊ တတ္ထာပိ သပ္ပိဇာဝ၊ ဣတရာ ကဒါစိ ကာစိ၊ တသ္မာ သမ္မောဟဝိနောဒနိယံ ‘‘မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကာ မုတ္တာ’’တိ ဝုတ္တံ။

မဏီတိ ဌပေတွာ ဝေဠုရိယာဒိကေ သေသော ဇောတိရသာဒိဘေဒေါ သဗ္ဗောပိ မဏိ။ ဝေဠုရိယောတိ ဝံသဝဏ္ဏမဏိ။ သင်္ခေါတိ သာမုဒ္ဒိကသင်္ခေါ။ သိလာတိ ကာဠသိလာပဏ္ဍုသိလာသေတသိလာဒိဘေဒါ သဗ္ဗာပိ သိလာ။ ရဇတန္တိ ကဟာပဏာဒိကံ ဝုတ္တာဝသေသံ ရတနသမ္မတံ။ ဇာတရူပန္တိ သုဝဏ္ဏံ။ လောဟိတင်္ကောတိ ရတ္တမဏိ။ မသာရဂလ္လန္တိ ကဗရမဏိ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယာတိ ပတ္တစီဝရာဒိဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ။ ကုဋ္ဌရောဂဿာတိ နိဒဿနမတ္တံ၊ တာယ ဝူပသမေတဗ္ဗဿ ယဿ ကဿစိ ရောဂဿတ္ထာယပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ‘‘ဘေသဇ္ဇတ္ထဉ္စ အဓိဋ္ဌာယေဝ မုတ္တာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အာကရမုတ္တောတိ အာကရတော မုတ္တမတ္တော။ ‘‘ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ စ အာမသိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတိ။ ပစိတွာ ကတောတိ ကာစကာရေဟိ ပစိတွာ ကတော။

ဓောတဝိဒ္ဓါ စ ရတနမိဿောတိ အလင်္ကာရတ္ထံ ကဉ္စနလတာဒိံ ဒဿေတွာ ကတော ရတနခစိတော ဓောတဝိဒ္ဓါ အနာမာသော။ ဓောတဝိဒ္ဓါ စ ရတနမိဿော စာတိ ဝိသုံ ဝါ ပဒံ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ပါနီယသင်္ခေါတိ ဣမိနာ စ သင်္ခေန ကတပါနီယဘာဇနပိဓာနာဒိသမဏပရိက္ခာရောပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ သေသန္တိ ရတနမိဿံ ဌပေတွာ အဝသေသံ။ မုဂ္ဂဝဏ္ဏံယေဝ ရတနသမ္မိဿံ ¶ ကရောန္တိ၊ န အညန္တိ အာဟ ‘‘မုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝါ’’တိ၊ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာ ရတနမိဿာဝ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသာတိ ရတနသမ္မိဿံ ဌပေတွာ အဝသေသာ မုဂ္ဂဝဏ္ဏာ နီလသိလာ။

ဗီဇတော ပဋ္ဌာယာတိ ဓာတုပါသာဏတော ပဋ္ဌာယ။ သုဝဏ္ဏစေတိယန္တိ ဓာတုကရဏ္ဍကံ။ ပဋိက္ခိပီတိ ‘‘ဓာတုဋ္ဌပနတ္ထာယ ဂဏှထာ’’တိ အဝတွာ ‘‘တုမှာကံ ဂဏှထာ’’တိ ပေသိတတ္တာ ပဋိက္ခိပိ။ သုဝဏ္ဏဗုဗ္ဗုဠကန္တိ သုဝဏ္ဏတာရကံ။ ‘‘ကေဠာပယိတုန္တိ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရန္တေဟိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ¶ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စေတိယဂေါပကာ ဝါ ဘိက္ခူ ဟောန္တု အညေ ဝါ၊ ဟတ္ထေနပိ ပုဉ္ဆိတွာ ကစဝရံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မလမ္ပိ ပမဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။

အာရကူဋလောဟန္တိ ကိတ္တိမလောဟံ။ တီဏိ ဟိ ကိတ္တိမလောဟာနိ ကံသလောဟံ၊ ဝဋ္ဋလောဟံ၊ အာရကူဋန္တိ။ တတ္ထ တိပုတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ကံသလောဟံ၊ သီသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ ဝဋ္ဋလောဟံ၊ ပကတိရသတမ္ဗေ မိဿေတွာ ကတံ အာရကူဋံ။ တေနေဝ တံကရဏေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ‘‘ကိတ္တိမလောဟ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဇာတရူပဂတိကမေဝါတိ ဝုတ္တတ္တာ အာရကူဋံ သုဝဏ္ဏသဒိသမေဝ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ ပန ဝဋ္ဋတီ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အာရကူဋံ အနာမသိတဗ္ဗတော ဇာတရူပဂတိကမေဝါတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ဇာတရူပံ ဝိယ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပဌမံ ဝုတ္တောယေဝ စ အတ္ထော ဂဏ္ဌိပဒကာရေဟိ အဓိပ္ပေတော။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သေနာသနပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ။

သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗန္တိ သာမိကာနံ သာသနံ ပေသေတဗ္ဗံ။ ဘိန္ဒိတွာတိ ဟတ္ထေန အဂ္ဂဟေတွာ အညေန ယေန ကေနစိ ဘိန္ဒိတွာ။ ဘေရိသင်္ဃာဋောတိ သင်္ဃဋိတစမ္မဘေရီ။ ဝီဏာသင်္ဃာဋောတိ သင်္ဃဋိတစမ္မဝီဏာ။ စမ္မဝိနဒ္ဓါနံ ဘေရိဝီဏာနမေတံ အဓိဝစနံ။ တုစ္ဆပေါက္ခရန္တိ အဝိနဒ္ဓစမ္မံ ဘေရိပေါက္ခရံ ဝီဏာပေါက္ခရဉ္စ။ အာရောပိတစမ္မန္တိ ဘေရိအာဒီနံ ဝိနဒ္ဓနတ္ထာယ မုခဝဋ္ဋိယံ အာရောပိတစမ္မံ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ ဝိသုံ ဌပိတစမ္မဉ္စ။ ဩနဟိတုံ ဝါတိ ဘေရိပေါက္ခရာဒီနိ စမ္မံ အာရောပေတွာ ဝိနန္ဓိတုံ။ ဩနဟာပေတုံ ဝါတိ တထေဝ အညေဟိ ဝိနန္ဓာပေတုံ။ ပါရာဇိကပ္ပဟောနကကာလေတိ အကုထိတကာလေ။

၂၈၂။ သင်္ကမာဒိ ¶ ဘူမိဂတိကတ္တာ န ကာယပဋိဗဒ္ဓဋ္ဌာနိယန္တိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ ဧကပဒိကသင်္ကမောတိ ခုဒ္ဒကသေတု။ သကဋမဂ္ဂသင်္ကမောတိ သကဋမဂ္ဂဘူတော မဟာသေတု။ ဌာနာ စာလေတုန္တိ ရဇ္ဇုံ ဌာနာ စာလေတုံ။ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာတိ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝါယာမော၊ ဟတ္ထဂ္ဂါဟာဒိသမာပဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၃။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၈၃။ တတိယေ ¶ ဥတ္တရပဒလောပေန ဆိန္နဩတ္တပ္ပာ ‘‘ဆိန္နိကာ’’တိ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဆိန္နိကာတိ ဆိန္နဩတပ္ပာ’’တိ။

၂၈၅။ ယထာ ယုဝါ ယုဝတိန္တိ ဧတေန ဩဘာသနေ နိရာသင်္ကဘာဝံ ဒဿေတိ။ မေထုနုပသဉှိတာဟီတိ ဣဒံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာယ သိခါပ္ပတ္တလက္ခဏဒဿနံ။ ဣတ္ထိလက္ခဏေနာတိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘သုဘလက္ခဏေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ န တာဝ သီသံ ဧတီတိ ‘‘ဣတ္ထိလက္ခဏေန သမန္နာဂတာသီ’’တိအာဒိနာ ဝဏ္ဏဘဏနံ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိဇနကံ ဟုတွာ မတ္ထကံ န ပါပုဏာတိ။ ဝဏ္ဏဘဏနဉှိ ယေနာကာရေန ဘဏန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိ၊ တေနာကာရေန ဘဏန္တဿ သိခါပ္ပတ္တံ နာမ ဟောတိ။ ‘‘ဣတ္ထိလက္ခဏေန သမန္နာဂတာသီတိအာဒိကံ ပန ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂဝသေန ဘဏန္တဿ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။

ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ အဃဋိတေ သီသံ န ဧတီတိ ‘‘အနိမိတ္တာသီ’’တိအာဒီဟိ ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ အဃဋိတေ အဝဏ္ဏဘဏနံ သီသံ န ဧတိ၊ အဝဏ္ဏဘဏနံ နာမ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဃဋိတေပီတိ ဧကာဒသဟိ ပဒေဟိ အဝဏ္ဏဘဏနေ ဃဋိတေပိ။ ဣမေဟိ တီဟိ ဃဋိတေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ‘‘သိခရဏီ’’တိအာဒီဟိ တီဟိယေဝ ပဒေဟိ အဝဏ္ဏဘဏနေ ဃဋိတေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော ပဿာဝမဂ္ဂဿ နိယတဝစနတ္တာ အစ္စောဠာရိကတ္တာ စ။ အနိမိတ္တာသီတိအာဒီဟိ ပန အဋ္ဌဟိ ပဒေဟိ ဃဋိတေ ကေဝလံ အဝဏ္ဏဘဏနမေဝ ¶ သမ္ပဇ္ဇတိ၊ န သင်္ဃာဒိသေသော၊ တသ္မာ တာနိ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထူနီတိ ကေစိ။ အက္ကောသနမတ္တတ္တာ ဒုက္ကဋဝတ္ထူနီတိ အပရေ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထုသ္မိံ ဝိယ ထုလ္လစ္စယမေဝေတ္ထ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ ကုဉ္စိကပဏာလိမတ္တန္တိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒမတ္တံ။

၂၈၆-၂၈၇။ ဂရုကာပတ္တိန္တိ ဘိက္ခုနိယာ ကာယသံသဂ္ဂေ ပါရာဇိကာပတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဟသန္တော ဟသန္တောတိ သဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အဟသန္တောပိ ဝါစဿာဒရာဂေန ပုနပ္ပုနံ ဝဒတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ကာယစိတ္တတောတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဩဘာသန္တဿ ကာယစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတိ။

၂၈၈။ တသ္မာ ဒုက္ကဋန္တိ အပ္ပဋိဝိဇာနနဟေတု ဒုက္ကဋံ၊ ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ပန အခေတ္တပဒတ္တာ ထုလ္လစ္စယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ တေနေဝ ပရိဗ္ဗာဇိကာဝတ္ထုသ္မိံ ပဋိဝိဇာနန္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ ဝက္ခတိ။

၂၈၉။ အသဒ္ဓမ္မံ ¶ သန္ဓာယာဟာတိ ‘‘ဝါပိတ’’န္တိ ဣမဿ ဗီဇနိက္ခေပဝစနတ္တာ ဝုတ္တံ။ သံသီဒတီတိ ဝဟတိ ပဝတ္တတိ။ အထ ဝါ သံသီဒတီတိ သံသီဒိဿတိ။ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဩဘာသနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၄။ အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၀။ စတုတ္ထေ စီဝရန္တိ နိဝါသနာဒိ ယံ ကိဉ္စိ စီဝရံ။ ပိဏ္ဍပါတန္တိ ယော ကောစိ အာဟာရော။ သော ဟိ ပိဏ္ဍောလျေန ဘိက္ခုနော ပတ္တေ ပတနတော တတ္ထ တတ္ထ လဒ္ဓဘိက္ခာနံ ပိဏ္ဍာနံ ပါတော သန္နိပါတောတိ ဝါ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဝုစ္စတိ။ သေနာသနန္တိ သယနဉ္စ အာသနဉ္စ။ ယတ္ထ ဟိ ဝိဟာရာဒိကေ သေတိ နိပဇ္ဇတိ အာသတိ နိသီဒတိ၊ တံ သေနာသနံ။ ပတိ ဧတိ ဧတသ္မာတိ ပစ္စယောတိ အာဟ ‘‘ပတိကရဏဋ္ဌေန ပစ္စယော’’တိ။ ရောဂဿ ပတိအယနဋ္ဌေန ဝါ ပစ္စယော၊ ပစ္စနီကဂမနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော၊ ဝူပသမနတ္ထေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓာတုက္ခောဘလက္ခဏဿ ဟိ တံဟေတုကဒုက္ခဝေဒနာလက္ခဏဿ ဝါ ရောဂဿ ပဋိပက္ခဘာဝေါ ပတိအယနဋ္ဌော။ ယဿ ကဿစီတိ သပ္ပိအာဒီသု ယဿ ကဿစိ။ သပ္ပာယဿာတိ ဟိတဿ ဝိကာရဝူပသမေနာတိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ ဘိသက္ကဿ ကမ္မံ တေန ဝိဓာတဗ္ဗတော၊ တေနာဟ ‘‘အနုညာတတ္တာ’’တိ။ နဂရပရိက္ခာရေဟီတိ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ ရက္ခဏကေဟိ။ အာဝါဋပရိက္ခေပေါ ပရိခါ ဥဒ္ဒါပေါ ပါကာရော ဧသိကာ ပလိဃော ပါကာရမတ္ထကမဏ္ဍလန္တိ သတ္တ နဂရပရိက္ခာရာတိ ဝဒန္တိ။ သေတပရိက္ခာရောတိ သုဝိသုဒ္ဓသီလာလင်္ကာရော။ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ ဣဓ ‘‘ရထော’’တိ အဓိပ္ပေတော။ တဿ စ သမ္မာဝါစာဒယော အလင်္ကာရဋ္ဌေန ‘‘ပရိက္ခာရော’’တိ ဝုတ္တာ။ စက္ကဝီရိယောတိ ဝီရိယစက္ကော။ ဇီဝိတပရိက္ခာရာတိ ဇီဝိတဿ ပဝတ္တိကာရဏာနိ။ သမုဒါနေတဗ္ဗာတိ သမ္မာ ဥဒ္ဓံ ဥဒ္ဓံ အာနေတဗ္ဗာ ပရိယေသိတဗ္ဗာ။ ပရိဝါရောပိ ဟောတိ အန္တရာယာနံ ပရိတော ဝါရဏတော၊ တေနာဟ – ‘‘ဇီဝိတ…ပေ… ရက္ခဏတော’’တိ။ တတ္ထ အန္တရန္တိ ဝိဝရံ၊ ဩကာသောတိ အတ္ထော။ ရက္ခဏတောတိ ဝေရိကာနံ အန္တရံ အဒတွာ အတ္တနော သာမီနံ ပရိဝါရေတွာ ဌိတသေဝကာ ဝိယ ရက္ခဏတော။ အဿာတိ ဇီဝိတဿ။ ကာရဏဘာဝတောတိ စိရပ္ပဝတ္တိယာ ကာရဏဘာဝတော။ ရသာယနဘူတဉှိ ဘေသဇ္ဇံ သုစိရမ္ပိ ကာလံ ဇီဝိတံ ပဝတ္တေတိယေဝ။

၂၉၁။ ဥပစာရေတိ ယတ္ထ ဌိတော ဝိညာပေတုံ သက္ကောတိ၊ တာဒိသေ။ ကာမော စေဝ ဟေတု စ ပါရိစရိယာ စ အတ္ထော။ သေသံ ဗျဉ္ဇနန္တိအာဒီသု ပါဠိယံ ‘‘အတ္တကာမ’’န္တိ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ အတ္တနော ¶ ကာမံ၊ အတ္တနော ဟေတုံ၊ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ၊ အတ္တနော ပါရိစရိယန္တိ စတ္တာရော အတ္ထာ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တာ။ တေသု ပဌမေ အတ္ထဝိကပ္ပေ ကာမော စ ဟေတု စ ပါရိစရိယာ စ အတ္ထော၊ သေသံ အဓိပ္ပာယပဒမေကံ ဗျဉ္ဇနံ ပဌမဝိဂ္ဂဟေ တဒတ္ထဿ အသမ္ဘဝဘာဝတော နိရတ္ထကတ္တာ။ ဒုတိယေ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ အဓိပ္ပာယော စ ပါရိစရိယာ စ အတ္ထော၊ ကာမော စ ဟေတု စာတိ သေသံ ပဒဒွယံ ဗျဉ္ဇနံ တေသံ တတ္ထ အတ္ထာဘာဝတောတိ ဧဝံ စတ္တာရိ ပဒါနိ ဒွိန္နံ ဝိဂ္ဂဟာနံ ဝသေန ယောဇိတာနီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ဂဏ္ဌိပဒေ စ အယမေဝတ္ထော ဝုတ္တော။ စူဠမဇ္ဈိမမဟာဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ‘‘ပဌမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ ကာမော စ ဟေတု စ ပါရိစရိယာ စ အဓိပ္ပာယတ္ထော၊ သေသံ မေထုနဓမ္မသင်္ခါတေန ကာမေနာတိအာဒိ ဝိဂ္ဂဟဝါကျံ အက္ခရဝိဝရဏမတ္တတော ဗျဉ္ဇနမတ္တံ။ ဒုတိယေ အတ္ထဝိကပ္ပေ အဓိပ္ပာယော စ ပါရိစရိယာ စ အဓိပ္ပာယတ္ထော၊ သေသံ အတ္တနာ ကာမိတာ ဣစ္ဆိတာတိအာဒိ ဝိဂ္ဂဟဝါကျံ အက္ခရဝိဝရဏမတ္တတော ဗျဉ္ဇနမတ္တ’’န္တိ ဧဝမတ္ထော ဝုတ္တော ¶ ။ ‘‘ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာ’’တိ ဝစနတော အယမေဝတ္ထော ဣဓ ယုတ္တတရောတိ ဝိညာယတိ။ ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာတိ ဣမိနာ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝိဂ္ဂဟဝသေန ဗျဉ္ဇနေ အာဒရံ အကတွာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော။

ဣဒါနိ ယထာဝုတ္တမေဝတ္ထံ ပဒဘာဇနေန သံသန္ဒိတွာ ဒဿေတုံ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ဟေတုံ အတ္တနော ပါရိစရိယန္တိ ဟိ ဝုတ္တေ ဇာနိဿန္တိ ပဏ္ဍိတာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘အတ္တနော ဟေတု’’န္တိ ဝုတ္တေ အတ္တနော အတ္ထာယာတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ ‘‘အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ပါရိစရိယ’’န္တိ စ ဝုတ္တေ ကာမေန ပါရိစရိယာတိ အယမတ္ထော ဝိညာယတိ။ တသ္မာ အတ္တနော ကာမံ အတ္တနော ဟေတုံ အတ္တနော ပါရိစရိယန္တိ ဣမေဟိ တီဟိ ပဒေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ကာမေန ပါရိစရိယာ အတ္တကာမပါရိစရိယာတိ အယမတ္ထဝိကပ္ပော ဝုတ္တောတိ ဝိညူ ဇာနိဿန္တိ။ ‘‘အတ္တနော အဓိပ္ပာယ’’န္တိ ဝုတ္တေ ပန အဓိပ္ပာယသဒ္ဒဿ ကာမိတသဒ္ဒေန သမာနတ္ထဘာဝတော အတ္တနော ပါရိစရိယန္တိ ဣမဿ စ ဥဘယဝိဂ္ဂဟသာမညတော အတ္တနော ဣစ္ဆိတကာမိတဋ္ဌေန အတ္တကာမပါရိစရိယာတိ အယမတ္ထဝိကပ္ပော ဒွီဟိ ပဒေဟိ ဒဿိတောတိ ဝိညူ ဇာနိဿန္တီတိ။

ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဧသာ အဂ္ဂါ။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပဒေ ကိဉ္စာပိ မေထုနယာစနံ အာဂတံ၊ တထာပိ တံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစဿာဒရာဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဣဓ ပန အတ္တနော မေထုနဿာဒရာဂဝသေနာတိ အယံ ဝိသေသော။ ဝိနီတဝတ္ထူသု ‘‘တေန ဟိ ဘဂိနိ အဂ္ဂဒါနံ ဒေဟီ’’တိ ဣဒံ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ မနုဿိတ္ထီ၊ ဣတ္ထိသညိတာ၊ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ရာဂေါ၊ တေန ရာဂေန ဝဏ္ဏဘဏနံ၊ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

အတ္တကာမပါရိစရိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၅။ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၂၉၆။ ပဉ္စမေ ¶ ပဏ္ဍိတဿ ဘာဝေါ ပဏ္ဍိစ္စံ၊ ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဂတိမန္တာတိ ဉာဏဂတိယာ သမန္နာဂတာ။ ပဏ္ဍိတာတိ ဣမိနာ သဘာဝဉာဏေန သမန္နာဂတတာ ဝုတ္တာ၊ ဗျတ္တာတိ ဣမိနာ ဣတ္ထိကတ္တဗ္ဗေသု ဝိသာရဒပညာယ။ တေနာဟ ‘‘ဥပါယညူ ဝိသာရဒါ’’တိ။ မေဓာဝိနီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိပညာသင်္ခါတာယ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထကိစ္စေ ဥပဋ္ဌိတေ ဌာနသော တင်္ခဏေ ဧဝ ¶ ဥပ္ပဇ္ဇနပညာယ သမန္နာဂတာ။ တေနာဟ ‘‘ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ ကရောတီ’’တိ။ ဆေကာတိ ယာဂုဘတ္တသမ္ပာဒနာဒီသု နိပုဏာ။ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နာတိ ကာယိကေန ဝီရိယေန သမန္နာဂတာ၊ ယထာ အညာ ကုသီတာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ၊ ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတာဝ၊ ဧဝံ အဟုတွာ ဝိပ္ဖာရိကေန စိတ္တေန သဗ္ဗကိစ္စံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကုမာရိကာယာတိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ ဟေတုမှိ ဝါ ကရဏဝစနံ။ တေနာဟ ‘‘ကုမာရိကာယ ကာရဏာ’’တိ။ အာဝဟနံ အာဝါဟော၊ ပရိဂ္ဂဟဘာဝေန ဒါရိကာယ ဂဏှာပနံ၊ တထာ ဒါပနံ ဝိဝါဟော။ တေနာဟ ‘‘ဒါရကဿာ’’တိအာဒိ။

၂၉၇-၂၉၈။ ဘတ္တပါစနံ သန္ဓာယ ရန္ဓာပနံ ဝုတ္တံ၊ ယဿ ကဿစိ ပါစနံ သန္ဓာယ ပစာပနံ ဝုတ္တံ။ ဒုဋ္ဌုံ ကုလံ ဂတာ ဒုဂ္ဂတာတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ယတ္ထ ဝါ ဂတာ’’တိအာဒိမာဟ။ အာဟရဏံ အာဟာရော။ န ဥပါဟဋန္တိ န ဒိန္နံ။ ကယော ဂဟဏံ၊ ဝိက္ကယော ဒါနံ။ တဒုဘယံ သင်္ဂဏှိတွာ ‘‘ဝေါဟာရော’’တိ ဝုတ္တံ။ မဏ္ဍိတပသာဓိတောတိ ဧတ္ထ ဗာဟိရုပကရဏေန အလင်္ကရဏံ မဏ္ဍနံ၊ အဇ္ဈတ္တိကာနံ ကေသာဒီနံယေဝ သဏ္ဌပနံ ပသာဓနံ။

၃၀၀။ ‘‘အဗ္ဘုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣမိနာ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ‘‘ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပေန ကာရေတဗ္ဗော။ အစိရကာလေ အဓိကာရော ဧတဿ အတ္ထီတိ အစိရကာလာဓိကာရိကံ၊ သဉ္စရိတ္တံ။ ‘‘အစိရကာလာစာရိက’’န္တိ ဝါ ပါဌော၊ အစိရကာလေ အာစာရော အဇ္ဈာစာရော ဧတဿာတိ အစိရကာလာစာရိကံ။

ကိဉ္စာပိ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပန္နာ စေဝ သရဏဂမနူပသမ္ပန္နာ စ သဉ္စရိတ္တာဒိပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ၊ တေသံ ပန န သဗ္ဗကာလိကတ္တာ တေ ဝဇ္ဇေတွာ သဗ္ဗကာလာနုရူပံ တန္တိံ ဌပေန္တော ဘဂဝါ ဣဓာပိ ဉတ္တိစတုတ္ထေနေဝ ကမ္မေန ဥပသမ္ပန္နံ ဘိက္ခုံ ဒဿေတုံ ‘‘တတြ ယွာယံ ဘိက္ခု…ပေ… အယံ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အဓိပ္ပေတော ဘိက္ခူ’’တိ ပဒဘာဇနံ အာဟ၊ န ပန နေသံ သဉ္စရိတ္တာဒိအာပဇ္ဇနေ အဘဗ္ဗဘာဝတော။ ခီဏာသဝါပိ ဟိ အပ္ပဿုတာ ကိဉ္စာပိ လောကဝဇ္ဇံ နာပဇ္ဇန္တိ၊ ပဏ္ဏတ္တိယံ ပန အကောဝိဒတ္တာ ဝိဟာရကာရံ ကုဋိကာရံ သဟာဂါရံ သဟသေယျန္တိ ဧဝရူပါ ¶ ကာယဒွါရေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တိ၊ သဉ္စရိတ္တံ ပဒသောဓမ္မံ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစံ ဘူတာရောစနန္တိ ဧဝရူပါ ဝစီဒွါရေ ¶ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇန္တိ၊ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနဝသေန မနောဒွါရေ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တိ။

၃၀၁။ သဉ္စရဏံ သဉ္စရော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ သဉ္စရီ၊ တဿ ဘာဝေါ သဉ္စရိတ္တံ။ တေနာဟ ‘‘သဉ္စရဏဘာဝ’’န္တိ၊ ဣတ္ထိပုရိသာနံ အန္တရေ သဉ္စရဏဘာဝန္တိ အတ္ထော။ ဇာယတ္တနေ ဇာရတ္တနေတိ စ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ ဇာယဘာဝတ္ထံ ဇာရဘာဝတ္ထန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဇာယဘာဝေတိ ဘရိယဘာဝါယ။ ဇာရဘာဝေတိ သာမိကဘာဝါယ။ ကိဉ္စာပိ ဣမဿ ပဒဘာဇနေ ‘‘ဇာရီ ဘဝိဿသီ’’တိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တံ၊ ဇာရတ္တနေတိ ပန နိဒ္ဒေသဿ ဥဘယလိင်္ဂသာဓာရဏတ္တာ ပုရိသလိင်္ဂဝသေနပိ ယောဇေတွာ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတီ’’တိအာဒိမာဟ။ ဧတ္ထ ဟိ ‘‘ဇာရော ဘဝိဿသီ’’တိ ဣတ္ထိယာ မတိံ ပုရိသဿ အာရောစေန္တော ဇာရတ္တနေ အာရောစေတိ နာမ။ ပါဠိယံ ပန ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေနေဝ ယောဇနာ ကတာ၊ တဒနုသာရေန ပုရိသလိင်္ဂဝသေနပိ သက္ကာ ယောဇေတုန္တိ။

ဣဒါနိ ပါဠိယံ ဝုတ္တနယေနပိ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ‘‘အပိစာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပတိ ဘဝိဿသီတိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ‘‘သာမိကော ဘဝိဿသီ’’တိ ပရိယာယဝစနေန ဝိသေသေတွာ ဒဿေတိ။ ဣဒဉ္စ ဇာရတ္တနေတိ နိဒ္ဒေသဿ ဥဘယလိင်္ဂသာဓာရဏတ္တာ ဝုတ္တံ။ မုဟုတ္တိကာ ဘဝိဿသီတိ အသာမိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဇာရီ ဘဝိဿသီတိ သသာမိကံ သန္ဓာယ။ အန္တမသော တင်္ခဏိကာယပီတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧတေနေဝုပါယေနာ’’တိအာဒိ။

၃၀၃။ သေရိဝိဟာရန္တိ သစ္ဆန္ဒစာရံ။ အတ္တနော ဝသန္တိ အတ္တနော အာဏံ။ ဂေါတ္တန္တိ ဂေါတမဂေါတ္တာဒိကံ ဂေါတ္တံ။ ဓမ္မောတိ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒီနံ၊ တေသံ တေသံ ဝါ ကုလာနံ ဓမ္မော။ ဂေါတ္တဝန္တေသု ဂေါတ္တသဒ္ဒေါ၊ ဓမ္မစာရီသု စ ဓမ္မသဒ္ဒေါ ဝတ္တတီတိ အာဟ ‘‘သဂေါတ္တေဟီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သဂေါတ္တေဟီတိ သမာနဂေါတ္တေဟိ၊ ဧကဝံသဇာတေဟီတိ အတ္ထော။ သဟဓမ္မိကေဟီတိ ဧကဿ သတ္ထုသာသနေ သဟစရိတဗ္ဗဓမ္မေဟိ၊ သမာနကုလဓမ္မေဟိ ဝါ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဧကံ သတ္ထာရ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ဧကံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတေဟီ’’တိ ဣမိနာ ပဏ္ဍရင်္ဂပရိဗ္ဗာဇကာဒယော ဝုတ္တာ၊ ဧကဂဏပရိယာပန္နေဟီတိ မာလာကာရာဒိဧကဂဏပရိယာပန္နေဟိ။

သသာမိကာ ¶ သာရက္ခာ။ ယဿာ ဂမနေ ရညာ ဒဏ္ဍော ဌပိတော၊ သာ သပရိဒဏ္ဍာ။ ပစ္ဆိမာနံ ဒွိန္နန္တိ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ မိစ္ဆာစာရော ဟောတိ တာသံ သသာမိကဘာဝတော။ န ဣတရာသန္တိ ဣတရာသံ ¶ မာတုရက္ခိတာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ပုရိသန္တရဂမနေ နတ္ထိ မိစ္ဆာစာရော တာသံ အသာမိကဘာဝတော။ ယာ ဟိ သာမိကဿ သန္တကံ ဖဿံ ထေနေတွာ ပရေသံ အဘိရတိံ ဥပ္ပာဒေန္တိ၊ တာသံ မိစ္ဆာစာရော၊ န စ မာတာဒယော တာသံ ဖဿေ ဣဿရာ။ မာတာဒယော ဟိ န အတ္တနာ ဖဿာနုဘဝနတ္ထံ တာ ရက္ခန္တိ၊ ကေဝလံ အနာစာရံ နိသေဓေန္တာ ပုရိသန္တရဂမနံ တာသံ ဝါရေန္တိ။ ပုရိသဿ ပန ဧတာသု အဋ္ဌသုပိ ဟောတိယေဝ မိစ္ဆာစာရော မာတာဒီဟိ ယထာ ပုရိသေန သဒ္ဓိံ သံဝါသံ န ကပ္ပေတိ၊ တထာ ရက္ခိတတ္တာ ပရေသံ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဖဿံ ထေနေတွာ ဖုဋ္ဌဘာဝတော။

ဓနေန ကီတာတိ ဘရိယဘာဝတ္ထံ ဓနေန ကီတာ။ တေနာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ဘောဂေနာတိ ဘောဂဟေတု။ ဘောဂတ္ထဉှိ ဝသန္တီ ‘‘ဘောဂဝါသိနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ လဘိတွာတိ ယော နံ ဝါသေတိ၊ တဿ ဟတ္ထတော လဘိတွာ။ ဥဒကပတ္တံ အာမသိတွာ ဂဟိတာ ဩဒပတ္တကိနီ။ တေနာဟ ‘‘ဥဘိန္န’’န္တိအာဒိ။ ဓဇေန အာဟဋာတိ ဧတ္ထ ဓဇယောဂတော သေနာဝ ဓဇသဒ္ဒေန ဝုတ္တာ၊ ဥဿိတဒ္ဓဇာယ သေနာယ အာဟဋာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ ‘‘ဥဿိတဒ္ဓဇာယာ’’တိအာဒိ။

၃၀၅။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝိမဋ္ဌံ နာမ ဟောတီတိ အညတ္ထ အာရောစိတံ နာမ ဟောတိ။ တံ ကိရိယံ သမ္ပာဒေဿတီတိ တဿာ အာရောစေတွာ တံ ကိစ္စံ သမ္ပာဒေတု ဝါ မာ ဝါ၊ တံကိရိယာသမ္ပာဒနေ ယောဂျတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒါရကံ ဒါရိကဉ္စ အဇာနာပေတွာ တေသံ မာတာပိတုအာဒီဟိ မာတာပိတုအာဒီနံယေဝ သန္တိကံ သာသနေ ပေသိတေပိ ဟရဏဝီမံသနပစ္စာဟရဏသင်္ခါတာယ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သင်္ဃာဒိသေသော ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ယံ ဥဒ္ဒိဿ သာသနံ ပေသိတံ၊ တံယေဝ သန္ဓာယ တဿာ မာတုအာဒီနံ အာရောစိတေ ဝတ္ထုနော ဧကတ္တာ မာတုအာဒယောပိ ခေတ္တမေဝါတိ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမီ’’တိအာဒိ ဥဒါဟဋံ။ ဣမိနာ သမေတီတိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော – ယထာ သယံ အနာရောစေတွာ အညေန အန္တေဝါသိအာဒိနာ အာရောစာပေန္တဿ ဝိသင်္ကေတော နတ္ထိ၊ ဧဝံ တဿာ သယံ ¶ အနာရောစေတွာ အာရောစနတ္ထံ မာတုအာဒီနံ ဝဒန္တဿပိ နတ္ထိ ဝိသင်္ကေတောတိ။ ဃရံ နယတီတိ ဃရဏီ။ မူလဋ္ဌာနဉ္စ ဝသေနာတိ ဧတ္ထ ပုရိသဿ မာတုအာဒယော သာသနပေသနေ မူလဘူတတ္တာ ‘‘မူလဋ္ဌာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ မာတုရက္ခိတာယ မာတာ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတီတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဝါ ဓီတု သန္တိကံ ‘‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ဘိက္ခုံ ပဟိဏတိ၊ ပုရိသဿ ဝါ သန္တိကံ ‘‘မမ ဓီတာ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘရိယာ ဟောတူ’’တိ ပဟိဏတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယတ္တာတိ ပဌမသင်္ဃာဒိသေသေ ဝုတ္တနယတ္တာ။

၃၃၈။ ဧတ္တောဝ ပက္ကမတီတိ ပုန အာဂန္တွာ အာဏာပကဿ အနာရောစေတွာ တတောယေဝ ပက္ကမတိ။ အညေန ကရဏီယေနာတိ ဂမနဟေတုဝိသုဒ္ဓိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ပန ကရဏီယေန ဂန္တွာပိ ¶ ကိဉ္စိ အနာရောစေန္တော န ဝီမံသတိ နာမ။ အနဘိနန္ဒိတွာတိ ဣဒံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သတိပိ အဘိနန္ဒနေ သာသနံ အနာရောစေန္တော ပန န ဝီမံသတိ နာမ။ တတိယပဒေ ဝုတ္တနယေနာတိ ‘‘သော တဿာ ဝစနံ အနဘိနန္ဒိတွာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ဝတ္ထုဂဏနာယာတိ သမ္ဗဟုလာနံ ဣတ္ထိပုရိသာနံ သမဘာဝေ သတိ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဣတ္ထိပုရိသဝတ္ထူနံ ဂဏနာယ။ သစေ ပန ဧကတော အဓိကာ ဟောန္တိ၊ အဓိကာနံ ဂဏနာယ အာပတ္တိဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။

၃၃၉-၃၄၀။ ပါဠိယံ စတုတ္ထဝါရေ အသတိပိ ‘‘ဂစ္ဆန္တော န သမ္ပာဒေတိ၊ အာဂစ္ဆန္တော ဝိသံဝါဒေတိ၊ အနာပတ္တီ’’တိ ဣဒံ အတ္ထတော အာပန္နမေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ ‘‘စတုတ္ထေ အနာပတ္တီ’’တိ။ ကာရုကာနန္တိ ဝဍ္ဎကီအာဒီနံ။ တစ္ဆကအယောကာရတန္တဝါယရဇကနှာပိတကာ ပဉ္စ ကာရဝေါ ‘‘ကာရုကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝရူပေန…ပေ… အနာပတ္တီတိ တာဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စမ္ပိ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။

ကာယတော သမုဋ္ဌာတီတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဝါ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တဿ ကာယတော သမုဋ္ဌာတိ။ ဝါစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ပဏ္ဏတ္တိံ ဇာနိတွာ အလံဝစနီယဘာဝံ အဇာနန္တဿပိ ကာယဝါစတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အလံဝစနီယာ ဟောန္တီတိ ဒေသစာရိတ္တဝသေန ပဏ္ဏဒါနာဒိနာ ပရိစ္စတ္တာ ဟောန္တိ။ ပဏ္ဏတ္တိံ ¶ ပန ဇာနိတွာတိ ဧတ္ထ အလံဝစနီယဘာဝံ ဝါတိ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) ‘‘တဒုဘယံ ပန ဇာနိတွာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သမာပဇ္ဇန္တဿ တာနေဝ တီဏိ တဒုဘယဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကာနိ ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တေနာတိ ဧတ္ထာပိ တဒုဘယဇာနနံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဘိက္ခုံ အဇာနာပေတွာ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပဏ္ဏေ လိခိတွာ ဒိန္နံ ဟရန္တဿပိ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အစိတ္တကတ္တာတိ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပါဠိယံ ပန ‘‘အာရောစေတီ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌကထာယဉ္စ တတ္ထ တတ္ထ အာရောစနဿေဝ ဒဿိတတ္တာ ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ အာရောစေန္တဿေဝ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

၃၄၁။ ဒုဋ္ဌုလ္လာဒီသုပီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန သဉ္စရိတ္တမ္ပိ သင်္ဂဏှာတိ။ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ဣတ္ထီ နာမ မနုဿိတ္ထီ၊ န ယက္ခီ၊ န ပေတီ၊ န တိရစ္ဆာနဂတာ၊ ပုရိသော နာမ မနုဿပုရိသော၊ န ယက္ခောတိအာဒိ န ဝုတ္တံ၊ တထာပိ မနုဿဇာတိကာဝ ဣတ္ထိပုရိသာ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ တသ္မာ ယေသု သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ တေသံ မနုဿဇာတိကတာ၊ န နာလံဝစနီယတာ၊ ပဋိဂ္ဂဏှနဝီမံသနပစ္စာဟရဏာနီတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စင်္ဂါနိ။

သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၆။ ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၄၂။ ဆဋ္ဌေ ¶ ဧတ္တကေနာတိ ဧတ္တကေန ဒါရုအာဒိနာ။ အပရိစ္ဆိန္နပ္ပမာဏာယောတိ အပရိစ္ဆိန္နဒါရုအာဒိပ္ပမာဏာယော။ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ပုရိသံ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ပရသန္တကဘာဝတော မောစေတွာ အတ္တနောယေဝ သန္တကံ ကတွာ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ယာစန္တဿ အညာတကဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ ဒါသံ အတ္တနော အတ္ထာယ သာဒိယန္တဿပိ ဒုက္ကဋမေဝ ‘‘ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ဝစနတော။ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ပန ဒါသံ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစန္တဿ သာဒိယနဝသေန ဒုက္ကဋံ။ သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာတိ ပါဏာတိပါတသိက္ခာပဒရက္ခဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာတိ မနုဿာနံ အညထာ ဂါဟဿပိ သမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ၊ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဟတ္ထကမ္မံ ယာစန္တဿ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။

သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထန္တိ ¶ သဗ္ဗသော ကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ။ မူလံ ဒေထာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ ယသ္မာ မူလံ ဒဿာမာတိ တေဟိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ ယသ္မာ စ မူလန္တိ ဘဏိတံ သာမညဝစနတော အကပ္ပိယဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ မူလံ ဒေထာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကန္တိ အပရိဂ္ဂဟိတံ။ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗန္တိ ကိဉ္စာပိ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိံ အသာဒိယန္တေန ကပ္ပိယဝေါဟာရတော ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာပိ သာရုပ္ပံ န ဟောတိ။ မနုဿာ စ ဧတဿ သန္တကံ ကိဉ္စိ အတ္ထီတိ ဝိဟေဌေတဗ္ဗံ မညန္တီတိ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိဒါနံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ တထေဝ ပါစေတွာတိ ဟတ္ထကမ္မဝသေနေဝ ပါစေတွာ။ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ’’တိ ဧတ္တကေပိ ပုစ္ဆိတေ ယဒတ္ထာယ ပဝိဋ္ဌော၊ တံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ ပုစ္ဆိတပဉှတ္တာ။

ဝတ္တန္တိ စာရိတ္တံ၊ အာပတ္တိ ပန န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနီတိ သာခါယ လဂ္ဂရဇသ္မိံ ပတ္တေ ပတိတေပိ သာခံ ဆိန္ဒိတွာ ခါဒိတုကာမတာယပိ သတိ သုခပရိဘောဂတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ‘‘နဒိံ ဝါ…ပေ… အာဟရာ’’တိ ဝတ္ထုံ ဝဋ္ဋတီတိ အပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဂေဟတော…ပေ… ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတဥဒကတ္တာ ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ အလဇ္ဇီဟိ…ပေ… န ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဥတ္တရိဘင်္ဂါဓိကာရတ္တာ အဇ္ဈောဟရဏီယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရပရိဘောဂေသု ပန အလဇ္ဇီဟိပိ ဟတ္ထကမ္မံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။

ဂေါဏံ ပန…ပေ… အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ အတ္တနော အတ္ထာယ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အညာတကဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သာဒိယနေပိ ¶ ဒုက္ကဋမေဝ ‘‘ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၀၊ ၁၉၄) ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ ရက္ခိတွာတိ ယထာ စောရာ န ဟရန္တိ၊ ဧဝံ ရက္ခိတွာ။ ဇဂ္ဂိတွာတိ တိဏဒါနာဒီဟိ ဇဂ္ဂိတွာ။ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဂေါဏေ သာဒိယနဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ဝုတ္တံ။

သကဋံ ဒေထာတိ…ပေ… ဝဋ္ဋတီတိ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန သကဋံ ဒေထာတိ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတီတိ တာဝကာလိကံ ကတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝလ္လိအာဒီသု စ ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု ဧသေဝ နယောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ ¶ ။ ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကေသုယေဝ စ ဝလ္လိအာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝေဠုမုဉ္ဇပဗ္ဗဇတိဏမတ္တိကာနံ သင်္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယံ ပန ဝတ္ထုဝသေန အပ္ပံ ဟုတွာ အဂ္ဃဝသေန မဟန္တံ ဟရိတာလဟိင်္ဂုလကာဒိ၊ တံ ဂရုဘဏ္ဍံ အပ္ပဟောန္တမ္ပိ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

သာတိ ဝိညတ္တိံ ပရာမသတိ။ သာ စ ဣဓ ပရိကထာဒိနာ ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပာယဝိညာပနံ ဝိညတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ တေနာဟ ‘‘သဗ္ဗေန သဗ္ဗ’’န္တိ၊ သဗ္ဗပ္ပကာရေနာတိ အတ္ထော။ တေန ‘‘ပရိကထာဒိဝသေနပိ ဝိညာပနံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မမ္ပိ ဟိ စီဝရပိဏ္ဍပါတေသု ဒွီသု ပစ္စယေသု န ဝဋ္ဋတိ။ ဣဒါနိ သေနာသနပစ္စယေ အဓိပ္ပေတံ ဝိညတ္တိံ ပရိကထာဒီဟိ ဝိသေသေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘အာဟရ ဒေဟီတိ ဝိညတ္တိမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။ ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋ္ဋန္တီတိ ဧတ္ထ ပရိကထာ နာမ ပရိယာယေန ကထနံ ဘိက္ခုသင်္ဃဿ သေနာသနံ သမ္ဗာဓန္တိအာဒိဝစနံ။ ဩဘာသော နာမ ဥဇုကမေဝ အကထေတွာ ယထာ အဓိပ္ပာယော ဝိဘူတော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဩဘာသနံ၊ ဥပါသကာ၊ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာတိ? ပါသာဒေ၊ ဘန္တေတိ။ ဘိက္ခူနံ ပန၊ ဥပါသကာ၊ ပါသာဒေါ န ဝဋ္ဋတီတိအာဒိဝစနံ။ နိမိတ္တကမ္မံ နာမ ပစ္စယေ ဥဒ္ဒိဿ ယထာ အဓိပ္ပာယော ဝိညာယတိ၊ ဧဝံ နိမိတ္တကမ္မံ၊ သေနာသနတ္ထံ ဘူမိပရိကမ္မာဒီနိ ကရောန္တဿ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ကရောသိ၊ ကော ကာရာပေတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘န ကောစီ’’တိအာဒိဝစနံ။

ဣဒါနိ ဂိလာနပစ္စယေ ဝိညတ္တိအာဒိကံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေန္တော အာဟ ‘‘ဂိလာနပစ္စယေ ပနာ’’တိအာဒိ။ တထာ ဥပ္ပန္နံ ပန ဘေသဇ္ဇံ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝဋ္ဋတီတိ? တတ္ထ ဝိနယဓရာ ‘‘ဘဂဝတာ ရောဂသီသေန ပရိဘောဂဿ ဒွါရံ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ အရောဂကာလေပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ န ဟောတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တန္တိကာ ပန ‘‘ကိဉ္စာပိ ¶ အာပတ္တိ န ဟောတိ၊ အာဇီဝံ ပန ကောပေတိ၊ တသ္မာ သလ္လေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ သလ္လေခံ ကောပေတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဥက္ကမန္တီတိ အပဂစ္ဆန္တိ။

၃၄၄။ မဏိ ကဏ္ဌေ အဿာတိ မဏိကဏ္ဌော၊ မဏိနာ ဥပလက္ခိတော ဝါ ကဏ္ဌော အဿာတိ မဏိကဏ္ဌောတိ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဒေဝဝဏ္ဏန္တိ ဒေဝတ္တဘာဝံ။ ပသန္နာကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ၊ ကာယဝေယျာဝစ္စသင်္ခါတံ ဥပဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မဏိယာစနာယ တဿ အနာဂမနေန ¶ အတ္တနော ဝဍ္ဎိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘မဏိနာ မေ အတ္ထော’’တိ၊ မန္တပဒနီဟာရေန ဝါ တထာ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

၃၄၅။ ဝတ္တမာနသမီပေတိ ဝတ္တမာနဿ သမီပေ အတီတေ။ ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတီတိ ‘‘အာဂတောသီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝတ္တမာနသမီပတ္တာ ‘‘အာဂစ္ဆသီ’’တိ ဧဝံ ဝတ္တမာနဝေါဟာရေန ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ။ လက္ခဏံ ပနေတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဧဝ နယောတိ ‘‘အာဂတောမှီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘အာဂစ္ဆာမီ’’တိ အယမ္ပိ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနဝေါဟာရောတိ ဒဿေတိ။

၃၄၈-၃၄၉။ ယသ္မာ ပန န သက္ကာ ကေဝလံ ယာစနာယ ကိဉ္စိ ကာတုံ၊ တသ္မာ ‘‘သယံ ယာစိတကေဟိ ဥပကရဏေဟီ’’တိ အဓိပ္ပာယတ္ထော ဝုတ္တော။ ဥဒ္ဓံမုခံ လိတ္တာ ဥလ္လိတ္တာ၊ အဓောမုခံ လိတ္တာ အဝလိတ္တာ။ ယသ္မာ ပန ဥဒ္ဓံမုခံ လိမ္ပန္တာ ယေဘုယျေန အန္တော လိမ္ပန္တိ၊ အဓောမုခံ လိမ္ပန္တာ စ ဗဟိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ ‘‘ဥလ္လိတ္တာတိ အန္တောလိတ္တာ၊ အဝလိတ္တာတိ ဗဟိလိတ္တာ’’တိ။ တတ္ထ ဥလ္လိတ္တာ နာမ ဌပေတွာ တုလာပိဋ္ဌသင်္ဃာတဝါတပါနဓူမဆိဒ္ဒါဒိဘေဒံ အလေပေါကာသံ အဝသေသေ လေပေါကာသေ ကုဋ္ဋေဟိ သဒ္ဓိံ ဃဋေတွာ ဆဒနဿ အန္တော သုဓာယ ဝါ မတ္တိကာယ ဝါ လိတ္တာ။ အဝလိတ္တာ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဒနဿ ဗဟိ လိတ္တာ။ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တာ နာမ တထေဝ ဆဒနဿ အန္တော စ ဗဟိ စ လိတ္တာ။

ဗျဉ္ဇနံ သမေတီတိ ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေန ဥဒ္ဒိဋ္ဌပဒဿ ‘‘ကာရာပေန္တေနာ’’တိ ဟေတုကတ္တုဝသေနေဝ နိဒ္ဒေသဿ ကတတ္တာ ဗျဉ္ဇနံ သမေတိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘ကရောန္တော ဝါ ကာရာပေန္တော ဝါ’’တိ ကသ္မာ တဿ ပဒဘာဇနံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘အတ္တနာ ဝိပ္ပကတံ ပရေဟိ ပရိယောသာပေတီ’’တိအာဒိဝစနတော ‘‘ကရောန္တေနပိ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝ။ ဥဘောပေတေတိ ကာရကကာရာပကာ။ ကာရယမာနေနာတိ ဣမိနာဝ ပဒေန သင်္ဂဟိတာတိ ကထံ သင်္ဂဟိတာ။ န ဟိ ကာရယမာနော ကရောန္တော နာမ ဟောတိ၊ ဧဝံ ပနေတ္ထ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော – ယသ္မာ ကရောန္တေနပိ ကာရယမာနေနပိ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ၊ တသ္မာ ကာရယမာနေန ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေ ပဂေဝ ကရောန္တေနာတိ ဣဒံ အတ္ထတော ¶ အာဂတမေဝါတိ ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ တတော ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဝုတ္တေ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘမာနောပိ အတ္ထော တေနေဝ သင်္ဂဟိတော နာမ ဟောတီတိ။ ဗျဉ္ဇနံ ¶ ဝိလောမိတံ ဘဝေယျာတိ ယသ္မာ ‘‘ကာရယမာနေနာ’’တိ ဣမဿ ‘‘ကရောန္တေနာ’’တိ ဣဒံ ပရိယာယဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ကရောန္တေန ဝါ ကာရာပေန္တေန ဝါတိ ပဒတ္ထဝသေန နိဒ္ဒေသေ ကတေ ဗျဉ္ဇနံ ဝိရုဒ္ဓံ ဘဝေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ အတ္ထမတ္တမေဝါတိ ပဒတ္ထတော သာမတ္ထိယတော စ လဗ္ဘမာနံ အတ္ထမတ္တမေဝ။

ဥဒ္ဒေသောတိ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗော။ အဗ္ဗောဟာရိကန္တိ အပ္ပမာဏံ။ ‘‘အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စာ’’တိ အဝတွာ ဝိကပ္ပတ္ထဿ ဝါ-သဒ္ဒဿ ဝုတ္တတ္တာ ဧကတောဘာဂေန ဝဍ္ဎိတေပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တိဟတ္ထာတိ ဝဍ္ဎကီဟတ္ထေန တိဟတ္ထာ။ ပမာဏယုတ္တော မဉ္စောတိ ပကတိဝိဒတ္ထိယာ နဝဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏော မဉ္စော။ ပမာဏိကာ ကာရေတဗ္ဗာတိ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ဥက္ကဋ္ဌပ္ပမာဏယုတ္တာဝ ကုဋိ အဒေသိတဝတ္ထုကာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပမာဏတော ပန ဦနတရာ အဒေသိတဝတ္ထုကာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကဿစိ သန္ဒေဟော သိယာတိ တံနိဝတ္တနတ္ထံ ‘‘ပမာဏတော ဦနတရမ္ပီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ပမာဏတော ဦနတရန္တိ ပါဠိယံ ဝုတ္တပ္ပမာဏတော ဦနတရံ။ ပစ္ဆိမေန ပမာဏေန စတုဟတ္ထတော ဦနတရာ ကုဋိ နာမ န ဟောတီတိ စတုဟတ္ထတော ပဋ္ဌာယ ကုဋိလက္ခဏပ္ပတ္တံ ကုဋိံ ဒဿေတုံ ‘‘စတုဟတ္ထံ ပဉ္စဟတ္ထမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကလလလေပေါတိ ကေနစိ သိလေသေန ကတလေပေါ၊ တမ္ဗမတ္တိကာဒိကလလလေပေါ ဝါ။ အလေပေါ ဧဝါတိ အဗ္ဗောဟာရိကာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပိဋ္ဌသင်္ဃာဋော ဒွါရဗာဟာ။ ဩလောကေတွာပီတိ အပလောကေတွာပိ၊ အပလောကနကမ္မဝသေနပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။

၃၅၃။ ယထာ သီဟာဒီနံ ဂေါစရာယ ပက္ကမန္တာနံ နိဗဒ္ဓဂမနမဂ္ဂေါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ဟတ္ထီနမ္ပိ နိဗဒ္ဓဂမနမဂ္ဂေါ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧတေသန္တိ သီဟာဒီနံ။ စာရိဘူမီတိ ဂေါစရဘူမိ။ န ဂဟိတာတိ န ဝါရိတာတိ အဓိပ္ပာယော။ အာရောဂျတ္ထာယာတိ နိရုပဒ္ဒဝတ္ထာယ။ သေသာနီတိ ပုဗ္ဗဏ္ဏနိဿိတာဒီနိ။ ပုဗ္ဗဏ္ဏနိဿိတန္တိ ဧတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏဝိရုဟနဋ္ဌာနံ ပုဗ္ဗဏ္ဏ-သဒ္ဒေန ဂဟိတံ။ တေနာဟ – ‘‘သတ္တန္နံ ဓညာနံ…ပေ… ဌိတ’’န္တိ။ အဘိဟနန္တိ ဧတ္ထာတိ အဗ္ဘာဃာတံ။ ‘‘ဝေရိဃရ’’န္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိဘာဝေတုံ ‘‘စောရာနံ မာရဏတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဂန္ဓိကာတိ ဟတ္ထပါဒါဒိဆိန္ဒနဂန္ဓိကာ။

အာဝိဇ္ဇိတုံ ¶ န သက္ကာ ဟောတီတိ ဆိန္ဒတဋာဒိသမ္ဘဝတော န သက္ကာ ဟောတိ အာဝိဇ္ဇိတုံ။ ပါစိနန္တိ ကုဋိဝတ္ထုသာမန္တာ စိနိတဗ္ဗအဓိဋ္ဌာနံ။ ကိဉ္စာပိ ဣဓ ပုဗ္ဗပယောဂသဟပယောဂါနံ အဒိန္နာဒါနေ ဝိယ ဝိသေသော နတ္ထိ၊ တထာပိ တေသံ ဝိဘာဂေန ဒဿနံ ဆိန္ဒိတွာ ပုန ကာတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ¶ ကုဋိယာ ဘေဒနပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ကတံ။ တဒတ္ထာယာတိ တစ္ဆနတ္ထာယ။ ဧဝံ ကတန္တိ အဒေသိတဝတ္ထုံ ပမာဏာတိက္ကန္တံ ဝါ ကတံ။ ဒါရုနာ ကတံ ကုဋ္ဋံ ဧတ္ထာတိ ဒါရုကုဋ္ဋိကာ၊ ကုဋိ။ သိလာကုဋ္ဋိကန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ပဏ္ဏသာလန္တိ ဗဟိ ပဏ္ဏေဟိ ဆာဒေတဗ္ဗံ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တံ ကုဋိမေဝ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘သဘိတ္တိစ္ဆဒနံ လိမ္ပိဿာမီ’’တိ။

အန္တောလေပေနေဝ နိဋ္ဌာပေတုကာမံ သန္ဓာယ ‘‘အန္တောလေပေ ဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဗဟိလေပေ ဝါတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ တသ္မိံ ဒွါရဗဒ္ဓေ ဝါ ဝါတပါနေ ဝါ ဌပိတေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဿောကာသန္တိ တဿ ဒွါရဗဒ္ဓဿ ဝါ ဝါတပါနဿ ဝါ ဩကာသံ။ ပုန ဝဍ္ဎေတွာ ဝါတိ ပုဗ္ဗေဝ ဌပိတောကာသံ ခုဒ္ဒကံ စေ၊ ဘေဒနေန ပုန ဝဍ္ဎေတွာ။ လေပေါ န ဃဋိယတီတိ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နလေပေါ ဒွါရဗဒ္ဓေန ဝါ ဝါတပါနေန ဝါ သဒ္ဓိံ န ဃဋိယတိ၊ ဧကာဗဒ္ဓံ ဟုတွာ န တိဋ္ဌတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တန္တိ ဒွါရဗဒ္ဓံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ။ ပဌမမေဝ သင်္ဃာဒိသေသောတိ လေပကိစ္စဿ နိဋ္ဌိတတ္တာ ဒွါရဗဒ္ဓံ ဝါ ဝါတပါနံ ဝါ ဌပနတော ပုဗ္ဗေယေဝ သင်္ဃာဒိသေသော။ အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တေန အပ္ပတ္တစ္ဆဒနံ ကတွာတိ ဧတ္ထ ဧဝံ မေ အာပတ္တိ န သိယာတိ ဘိတ္တိယံ ဝါ ဆဒနေ ဝါ ဧကင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ ဩကာသံ လေပေန အဃဋေတွာ ဌပေတိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ မတ္တိကာကုဋ္ဋမေဝ မတ္တိကာလေပသင်္ချံ ဂစ္ဆတီတိ အာဟ – ‘‘သစေ မတ္တိကာယ ကုဋ္ဋံ ကရောတိ၊ ဆဒနလေပေန သဒ္ဓိံ ဃဋနေ အာပတ္တီ’’တိ။ ဥဘိန္နံ အနာပတ္တီတိ ပုရိမဿ လေပဿ အဃဋိတတ္တာ ဒုတိယဿ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာသမ္ဘဝတော ဥဘိန္နံ အနာပတ္တိ၊ တသ္မာ ဝိနာပိ ဝတ္တသီသေန တေန အနာဏတ္တော တဿ ကရောမီတိ ကရောတိ၊ ဥဘိန္နံ အနာပတ္တိယေဝ။ သစေ တေန အာဏတ္တော ကရောတိ၊ မူလဋ္ဌဿေဝ အာပတ္တိ။

၃၅၄။ ဆတ္တိံသ စတုက္ကာနိ နာမ ‘‘ဘိက္ခု ကုဋိံ ကရောတီ’’တိအာဒိမှိ ပဌမဝါရေ အဒေသိတဝတ္ထုကစတုက္ကံ ဒေသိတဝတ္ထုကစတုက္ကံ ပမာဏာတိက္ကန္တစတုက္ကံ ပမာဏိကစတုက္ကံ အဒေသိတဝတ္ထုကပ္ပမာဏာတိက္ကန္တစတုက္ကံ ဒေသိတဝတ္ထုကပ္ပမာဏိကစတုက္ကန္တိ ¶ ဆ စတုက္ကာနိ၊ ဧဝံ သမာဒိသတိဝါရာဒီသုပိ ပဉ္စသူတိ ဆတ္တိံသ။ အာပတ္တိဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနီတိ ‘‘သာရမ္ဘေ စေ ဘိက္ခု ဝတ္ထုသ္မိံ အပရိက္ကမနေ’’တိ အဝိသေသေန မာတိကာယ ဝုတ္တတ္တာ သာရမ္ဘအပရိက္ကမနေသုပိ သင်္ဃာဒိသေသောဝ သိယာတိ မိစ္ဆာဂါဟနိဝတ္တနတ္ထံ သာရမ္ဘေ အပရိက္ကမနေ စ ဒုက္ကဋံ၊ အဒေသိတဝတ္ထုကတာယ ပမာဏာတိက္ကန္တတာယ စ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဧဝံ အာပတ္တိဘေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။

၃၅၅-၃၆၁။ ‘‘ဒွီဟိ သင်္ဃာဒိသေသေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဝိဘတ္တိဗျတ္တယေန စ ဝစနဗျတ္တယေန စ ဒွိန္နံ သင်္ဃာဒိသေသေနာတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒွီဟိ သင်္ဃာဒိသေသေဟိ…ပေ… အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။ ‘‘အညဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိပ္ပကတံ ကုဋိံ လဘိတွာ အတ္တနော အတ္ထာယ ကရောန္တဿပိ အာဒိတော ¶ ပဋ္ဌာယ အကတတ္တာ အနာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ အပစိနိတဗ္ဗာတိ ဝိဒ္ဓံသေတဗ္ဗာ။ ဘူမိသမံ ကတွာတိ ကုဋိဝတ္ထုသမံ ကတွာ။

၃၆၄။ န ဟေတ္ထ လေပေါ ဃဋိယတီတိ ဆဒနလေပဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ၊ ဝိသုံယေဝ အနုညာတတ္တာ ပန သစေပိ လေဏဿ အန္တော ဥပရိဘာဂေ စိတ္တကမ္မာဒိကရဏတ္ထံ လေပံ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ လေပဒါနဝသေန အကတာ ဣဋ္ဌကာဒိဂုဟာ ဂုဟာ နာမာတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ တိဏေဟိ ဝါ ပဏ္ဏေဟိ ဝါ ဆာဒိတကုဋိကာဝ ဝုတ္တာတိ ‘‘ကုက္ကုဋစ္ဆိကဂေဟံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဆဒနံ ဒဏ္ဍကေဟီ’’တိအာဒိနာ ပုန တံ ဒဿေန္တေဟိ တိဏပဏ္ဏစ္ဆဒနာ ကုဋိကာဝ ဝုတ္တာ။ ဆဒနံ ဒဏ္ဍကေဟိ ဇာလဗန္ဓံ ကတွာတိ ဆဒနံ ဒီဃတော တိရိယတော စ ဌပိတဒဏ္ဍကေဟိ ဇာလံ ဝိယ ဗန္ဓိတွာ။ ဩဂုမ္ဖေတွာတိ တိဏာဒိံ ဝိဒ္ဓံသေတွာ။ ဘိတ္တိလေပေန သဒ္ဓိံ လေပေ ဃဋိတေတိ ဧတ္ထ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တဘာဝဿ ဆဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ သစေပိ ဘိတ္တိလေပေန အနတ္ထိကော ဟောတိ၊ ဆဒနလေပေ သမန္တတော ဘိတ္တိယာ အပ္ပမတ္တကေနပိ ဃဋိတေ ဘိတ္တိလေပေန ဝိနာပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဥပစိကာမောစနတ္ထမေဝ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဏကုဋ္ဋံ ကတွာ တံ အလိမ္ပိတွာ ဥပရိ လိမ္ပတိ၊ လေပေါ န ဃဋိယတိ နာမ၊ အနာပတ္တိယေဝါတိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန တံ န သမေတိ။ တတ္ထ ကေစိ ဝဒန္တိ ‘‘ဘိတ္တိံ အလိမ္ပိတုကာမတာယ အဘာဝတော ဆဒနလေပေ ပါသာဏကုဋ္ဋေန သဒ္ဓိံ ဃဋိတေပိ တတ္ထ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ’’တိ၊ တမ္ပိ န ယုတ္တံ။ ‘‘ဥပစိကာမောစနတ္ထမေဝါ’’တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ ပါသာဏကုဋ္ဋေ ပုန လိမ္ပိတုကာမတာယ အဘာဝေါယေဝ ဝိညာယတိ၊ တေနေဝ ‘‘တံ အလိမ္ပိတွာ’’တိ ¶ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ‘‘ဥလ္လိတ္တာဒိဘာဝေါ…ပေ… ဆဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တော’’တိ ဣဒံ သတိပိ ဘိတ္တိလေပေ ဆဒနလေပေန ဝိနာ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ ဆဒနလေပဿ ပဓာနဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဘိတ္တိလေပေန ဝိနာပိ အာပတ္တိ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဣဒမေဝ စေတ္ထ ယုတ္တတရန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ ဧတ္ထာတိ တိဏကုဋိကာယ။

ဧတ္ထ စ တိဏကုဋိကာယ ဧဝ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဘာဝဿ ဒဿနံ ပရိဝါရပါဠိံ အာနေတွာ တိဏကုဋိကာယ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိဘာဝေါ သုခေန သက္ကာ သာဓေတုန္တိ ကတံ။ တိဏကုဋိကာယ စ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဘာဝေ သာဓိတေ တေနေဝ နယေန လေဏဂုဟာဒီသုပိ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိဘာဝေါ သက္ကာ ဝိညာတုန္တိ။ တေနေဝ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တထာ ဟိ တိဏကုဋိကာယ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိဘာဝေ သာဓိတေ တေနေဝ နယေန အညဿတ္ထာယ ကရောန္တဿပိ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိဘာဝေါ အတ္ထတော ဒဿိတောယေဝ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ဘိက္ခု သမာဒိသိတွာ ပက္ကမတိ ‘‘ကုဋိံ မေ ကရောထာ’’တိ၊ သမာဒိသတိ စ ဒေသိတဝတ္ထုကာ စ ဟောတု အနာရမ္ဘာ စ သပရိက္ကမနာ စာတိ၊ တဿ ကုဋိံ ကရောန္တိ အဒေသိတဝတ္ထုကံ သာရမ္ဘံ အပရိက္ကမနံ။ ‘‘အာပတ္တိ ကာရုကာနံ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာန’’န္တိ ပါဠိယံ အညဿတ္ထာယ ¶ ကရောန္တဿပိ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ ဒုက္ကဋံ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ ဣမံ စောဒနံ မနသိ နိဓာယ ‘‘ယံ ပန…ပေ… အကရဏပစ္စယာ ဝုတ္တ’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပာယော – အညဿတ္ထာယ ကရောန္တဿပိ သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာပိ အနာပတ္တိယေဝ။ ‘‘အာပတ္တိ ကာရုကာနံ တိဏ္ဏံ ဒုက္ကဋာန’’န္တိ ဣဒံ ပန အညဿတ္ထာယ ကရောန္တဿ န သာရမ္ဘာဒိပစ္စယာ အာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ကိဉ္စရဟိ ယထာသမာဒိဋ္ဌာယ အကရဏပစ္စယာ အာပတ္တိဒဿနတ္ထန္တိ။ ယသ္မာ ဗဟူသု ပေါတ္ထကေသု သတသောဓိတသမ္မတေ စ ပုရာဏပေါတ္ထကေ အယမေဝ ပါဌက္ကမော ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ယထာဒိဋ္ဌပါဌာနုက္ကမေနေဝေတ္ထ အတ္ထော ပကာသိတော။ ကတ္ထစိ ပေါတ္ထကေ ပန ‘‘ကုဋိလက္ခဏပ္ပတ္တမ္ပိ ကုဋိံ…ပေ… အနာပတ္တီ’’တိ ဣမဿာနန္တရံ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိပါဌံ လိခန္တိ၊ ဧဝဉ္စ သတိ တတ္ထ အဓိပ္ပာယော ပါကဋောယေဝ။ အနာပတ္တီတိ ဝတွာတိ ဥပေါသထာဂါရဉ္စ ဘဝိဿတိ၊ အဟဉ္စ ဝသိဿာမီတိအာဒီသု ဝါသာဂါရတ္ထာယ ဧဝ အနိယမိတတ္တာ အနာပတ္တီတိ ဝတွာ။

ပမာဏာတိက္ကန္တကုဋိကရဏလက္ခဏာ ¶ ကိရိယာယေဝ၊ အဒေသိတဝတ္ထုမူလိကာယပိ အာပတ္တိယာ အင်္ဂံ ဟောတိ ပမာဏာတိက္ကန္တမူလိကာယပိ၊ တဒုဘယံ ဧကတော ကတွာ ‘‘ကိရိယာကိရိယတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဝတ္ထုံ အဒေသာပေတွာ ပမာဏယုတ္တံ ကုဋိံ ကရောန္တဿပိ ဝတ္ထုံ ဒေသာပေတွာ အကိရိယာယ ကုဋိကရဏကိရိယာယ စ သမုဋ္ဌာနတော ကိရိယာကိရိယတောဝ သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အစိတ္တကန္တိ ပဏ္ဏတ္တိအဇာနနစိတ္တေန အစိတ္တကံ။ ဥလ္လိတ္တာဒီနံ အညတရတာ၊ ဟေဋ္ဌိမပ္ပမာဏသမ္ဘဝေါ၊ အဒေသိတဝတ္ထုတာ၊ ပမာဏာတိက္ကန္တတာ၊ အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ၊ ဝါသာဂါရတာ၊ လေပဃဋ္ဋနာတိ ဣမာနေတ္ထ ဆ ဝါ သတ္တ ဝါ အင်္ဂါနိ။

ကုဋိကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၇။ ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၆၅။ သတ္တမေ ဧဝံနာမကေ နဂရေတိ ကောသမ္ဗီနာမကေ။ တဿ ကိရ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု ကောသမ္ဗရုက္ခာဝ ဥဿန္နာ အဟေသုံ၊ တသ္မာ ကောသမ္ဗီတိ သင်္ချံ အဂမာသိ။ ကုသုမ္ဗဿ နာမ ဣသိနော အဿမတော အဝိဒူရေ မာပိတတ္တာတိ ဧကေ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ကုသုမ္ဗဿ ဣသိနော နိဝါသဘူမိ ကောသမ္ဗီ၊ တဿ စ အဝိဒူရေ ဘဝတ္တာ နဂရံ ကောသမ္ဗီတိ သင်္ချံ ဂတန္တိ။ ဃောသိတနာမကေန ကိရ သေဋ္ဌိနာ သော ကာရိတောတိ ဧတ္ထ ကော ဃောသိတသေဋ္ဌိ၊ ကထဉ္စာနေန သော အာရာမော ကာရိတောတိ? ပုဗ္ဗေ ကိရ အဒ္ဒိလရဋ္ဌံ နာမ အဟောသိ။ တတော ကောတူဟလကော နာမ ဒလိဒ္ဒေါ ဆာတကဘယေန သပုတ္တဒါရော သုဘိက္ခံ ရဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တော ပုတ္တံ ¶ ဝဟိတုံ အသက္ကောန္တော ဆဍ္ဍေတွာ အဂမာသိ။ မာတာ နိဝတ္တိတွာ တံ ဂဟေတွာ ဂတာ။ တေ ဧကံ ဂေါပါလကဂါမံ ပဝိသိံသု။ ဂေါပါလကာနဉ္စ တဒါ ဗဟုပါယာသော ပဋိယတ္တော ဟောတိ၊ တတော ပါယာသံ လဘိတွာ ဘုဉ္ဇိံသု။ အထ သော ပုရိသော ဗဟုတရံ ပါယာသံ ဘုတ္တော ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော ရတ္တိဘာဂေ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ သုနခိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ ကုက္ကုရော ဇာတော၊ သော ဂေါပါလကဿ ပိယော အဟောသိ။ ဂေါပါလကော စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌာတိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါပိ ဘတ္တကိစ္စကာလေ ကုက္ကုရဿ ဧကံ ပိဏ္ဍံ ဒေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ သိနေဟံ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂေါပါလကေန သဒ္ဓိံ ပဏ္ဏသာလမ္ပိ ဂစ္ဆတိ၊ ဂေါပါလကေ ¶ အသန္နိဟိတေ ဘတ္တဝေလာယံ သယမေဝ ဂန္တွာ ကာလာရောစနတ္ထံ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ ဘုဿတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေပိ စဏ္ဍမိဂေ ဒိသွာ ဘုဿိတွာ ပလာပေတိ။ သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ မုဒုကေန စိတ္တေန ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တတြာဿ ‘‘ဃောသကဒေဝပုတ္တော’’တွေဝ နာမံ အဟောသိ။

သော ဒေဝလောကတော စဝိတွာ ကောသမ္ဗိယံ ဧကသ္မိံ ကုလဃရေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တံ အပုတ္တကော ကိရ သေဋ္ဌိ တဿ မာတာပိတူနံ ဓနံ ဒတွာ ပုတ္တံ ကတွာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ အတ္တနော ပုတ္တေ ဇာတေ သတ္တက္ခတ္တုံ ဃာတာပေတုံ ဥပက္ကမိ။ သော ပုညဝန္တတာယ သတ္တသုပိ ဌာနေသု မရဏံ အပ္ပတွာ အဝသာနေ ဧကာယ သေဋ္ဌိဓီတာယ ဝေယျတ္တိယေန လဒ္ဓဇီဝိကော အပရဘာဂေ ပိတု အစ္စယေန သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ပတွာ ဃောသိတသေဋ္ဌိ နာမ ဇာတော။ အညေပိ ကောသမ္ဗိယံ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ၊ ပါဝါရိယသေဋ္ဌီတိ ဒွေ သေဋ္ဌိနော အတ္ထိ၊ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ တယော အဟေသုံ။

တေန စ သမယေန တေသံ သဟာယကာနံ သေဋ္ဌီနံ ကုလူပကာ ပဉ္စသတာ ဣသယော ပဗ္ဗတပါဒေ ဝသိံသု။ တေ ကာလေန ကာလံ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထံ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တိ။ အထေကသ္မိံ ဝါရေ ဂိမှသမယေ မနုဿပထံ အာဂစ္ဆန္တာ နိရုဒကံ မဟာကန္တာရံ အတိက္ကမိတွာ ကန္တာရပရိယောသာနေ မဟန္တံ နိဂြောဓရုက္ခံ ဒိသွာ စိန္တေသုံ ‘‘ယာဒိသော အယံ ရုက္ခော၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ မဟေသက္ခာယ ဒေဝတာယ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော ပါနီယံ ဝါ ပရိဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘ဣမေသံ သင်္ဂဟံ ကရိဿာမီ’’တိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ဝိဋပန္တရတော နင်္ဂလသီသမတ္တံ ဥဒကဓာရံ ပဝတ္တေသိ။ ဣသိဂဏော ရဇတက္ခန္ဓသဒိသံ ဥဒကဝဋ္ဋိံ ဒိသွာ အတ္တနော ဘာဇနေဟိ ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂံ ကတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂုဒကံ ဒိန္နံ၊ ဣဒံ ပန အဂါမကံ မဟာရညံ၊ သာဓု ဝတဿ၊ သစေ နော အာဟာရမ္ပိ ဒဒေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ ဣသီနံ ဥပကပ္ပနဝသေန ဒိဗ္ဗာနိ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ ဒတွာ သန္တပ္ပေသိ။

ဣသယော စိန္တယိံသု ‘‘ဒေဝတာယ အမှာကံ ပရိဘောဂုဒကမ္ပိ ဘောဇနမ္ပိ သဗ္ဗံ ဒိန္နံ၊ သာဓု ဝတဿ ¶ ၊ သစေ နော အတ္တာနံ ဒဿေယျာ’’တိ။ ဒေဝတာ တေသံ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ဥပဍ္ဎကာယံ ဒဿေသိ။ ဒေဝတေ မဟတီ တေ သမ္ပတ္တိ၊ ကိံ ကမ္မံ ကတွာ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ အဓိဂတာသီတိ။ နာတိမဟန္တံ ပရိတ္တကံ ကမ္မံ ကတွာတိ။ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မံ နိဿာယ ဟိ ဒေဝတာယ သမ္ပတ္တိ လဒ္ဓါ။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ¶ ကိရ ဂေဟေ အယံ ဒေဝပုတ္တော ကမ္မကာရော အဟောသိ။ သေဋ္ဌိဿ ဟိ ဂေဟေ ဥပေါသထဒိဝသေသု အန္တမသော ဒါသကမ္မကာရေ ဥပါဒါယ သဗ္ဗော ဇနော ဥပေါသထိကော ဟောတိ။ ဧကဒိဝသံ အယံ ကမ္မကာရော ဧကကောဝ ပါတော ဥဋ္ဌာယ ကမ္မန္တံ ဂတော။ မဟာသေဋ္ဌိ နိဝါပံ လဘမာနမနုဿေ သလ္လက္ခေန္တော ဧတဿေဝေကဿ အရညံ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အဿ သာယမာသတ္ထာယ နိဝါပံ အဒါသိ။ ဘတ္တကာရဒါသီ ဧကဿေဝ ဘတ္တံ ပစိတွာ အရညတော အာဂတဿ ဘတ္တံ ဝဍ္ဎေတွာ အဒါသိ။ ကမ္မကာရော စိန္တယိ ‘‘အညေသု ဒိဝသေသု ဣမသ္မိံ ကာလေ ဂေဟံ ဧကသဒ္ဒံ အဟောသိ၊ အဇ္ဇ အတိဝိယ သန္နိသိန္နံ၊ ကိံ နု ခေါ ဧတ’’န္တိ။ တဿ သာ အာစိက္ခိ ‘‘အဇ္ဇ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ သဗ္ဗေ မနုဿာ ဥပေါသထိကာ၊ မဟာသေဋ္ဌိ တုယှေဝေကဿ နိဝါပံ အဒါသီ’’တိ။ ဧဝံ အမ္မာတိ။ အာမ သာမီတိ။ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဥပေါသထံ သမာဒိန္နဿ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ၊ န ဟောတီ’’တိ မဟာသေဋ္ဌိံ ပုစ္ဆ အမ္မာတိ။ တာယ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိတော မဟာသေဋ္ဌိ အာဟ – ‘‘သကလဥပေါသထကမ္မံ န ဟောတိ၊ ဥပဍ္ဎကမ္မံ ပန ဟောတိ၊ ဥပေါသထိကော ဟောတီ’’တိ။ ကမ္မကာရော ဘတ္တံ အဘုဉ္ဇိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ နိပဇ္ဇိ။ တဿ အာဟာရပရိက္ခီဏကာယဿ ရတ္တိံ ဝါတော ကုပ္ပိ။ သော ပစ္စူသသမယေ ကာလံ ကတွာ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မနိဿန္ဒေန မဟာဝတ္တနိအဋဝိဒွါရေ နိဂြောဓရုက္ခဒေဝပုတ္တော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။

သော တံ ပဝတ္တိံ ဣသီနံ အာရောစေသိ။ ဣသယော ပုစ္ဆိံသု ‘‘တုမှေဟိ မယံ ‘ဗုဒ္ဓါ ဓမ္မော သင်္ဃော’တိ အဿုတပုဗ္ဗံ သာဝိတာ၊ ဥပ္ပန္နော နု ခေါ လောကေ ဗုဒ္ဓါ’’တိ။ အာမ၊ ဘန္တေ၊ ဥပ္ပန္နောတိ။ ဣဒါနိ ကုဟိံ ဝသတီတိ။ သာဝတ္ထိယံ နိဿာယ ဇေတဝနေ၊ ဘန္တေတိ။ ဣသယော ‘‘တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗီနဂရံ သမ္ပာပုဏိံသု။ မဟာသေဋ္ဌိနော ‘‘ဣသယော အာဂတာ’’တိ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ‘‘သွေ အမှာကံ ဘိက္ခံ ဂဏှထ၊ ဘန္တေ’’တိ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ ဣသိဂဏဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ဣသယော ‘‘ဘုတွာဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာပုစ္ဆိံသု။ ဘန္တေ၊ တုမှေ အညသ္မိံ ကာလေ ဧကမ္ပိ မာသံ ဒွေပိ တယောပိ စတ္တာရောပိ မာသေ ဝသိတွာ ဂစ္ဆထ၊ ဣမသ္မိံ ပန ဝါရေ ဟိယျော အာဂန္တွာ ‘‘အဇ္ဇေဝ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝဒထ၊ ကိံ ဣဒန္တိ။ အာမ ဂဟပတယော ဗုဒ္ဓါ လောကေ ဥပ္ပန္နော၊ န ခေါ ပန သက္ကာ ဇီဝိတန္တရာယော ဇာနိတုံ၊ တေန မယံ တုရိတာ ဂစ္ဆာမာတိ ¶ ။ တေန ဟိ၊ ဘန္တေ၊ မယမ္ပိ အာဂစ္ဆာမ၊ အမှေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆထာတိ။ ‘‘တုမှေ အဂါရိယာ နာမ မဟာဇဋာ၊ တိဋ္ဌထ တုမှေ၊ မယံ ပုရေတရံ ဂမိဿာမာ’’တိ နိက္ခမိတွာ ¶ ဧကဋ္ဌာနေ ဒွေ ဒိဝသာနိ အဝသိတွာ တုရိတဂမနေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနဝိဟာရေ သတ္ထု သန္တိကမေဝ အဂမံသု။ တတ္ထ မဓုရဓမ္မကထံ သုတွာ သဗ္ဗေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။

တေပိ တယော သေဋ္ဌိနော ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ စေဝ ပဋ္ဋုဏ္ဏဒုကူလာဒီနိ စ အာဒါယ ကောသမ္ဗိတော နိက္ခမိတွာ အနုပုဗ္ဗေန သာဝတ္ထိံ ပတွာ ဇေတဝနသာမန္တေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ သတ္ထာ တိဏ္ဏမ္ပိ သဟာယာနံ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေသိ။ တေ ဗလဝသောမနဿဇာတာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေ မဟာဒါနံ အဒံသု၊ ပုန နိမန္တေတွာ ပုနဒိဝသေတိ ဧဝံ အဍ္ဎမာသံ ဒါနံ ဒတွာ ‘‘ဘန္တေ၊ အမှာကံ ဇနပဒံ အာဂမနာယ ပဋိညံ ဒေထာ’’တိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိံသု။ ဘဂဝါ ‘‘သုညာဂါရေ ခေါ ဂဟပတယော တထာဂတာ အဘိရမန္တီ’’တိ အာဟ။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ ပဋိညာ ဒိန္နာ နာမ ဟောတီ’’တိ ဂဟပတယော သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဒိန္နာ နော ဘဂဝတာ ပဋိညာ’’တိ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ဒသဗလံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ ယောဇနေ ယောဇနေ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကောသမ္ဗိံ ပတွာ ‘‘လောကေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နော’’တိ ကထယိံသု။ တယော ဇနာ အတ္တနော အတ္တနော အာရာမေ မဟန္တံ ဓနပရိစ္စာဂံ ကတွာ ဘဂဝတော ဝိဟာရေ ကာရာပေသုံ။ တတ္ထ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော ကုက္ကုဋာရာမော နာမ အဟောသိ။ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိနာ အမ္ဗဝနေ ကာရိတော ပါဝါရိကမ္ဗဝနံ နာမ။ ဃောသိတေန ကာရိတော ဃောသိတာရာမော နာမ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဃောသိတနာမကေန ကိရ သေဋ္ဌိနာ သော ကာရိတော’’တိ။

ယော အဘိနိက္ခမနကာလေ သဒ္ဓိံ နိက္ခန္တော၊ ယဿ စ သတ္ထာရာ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော အာဏတ္တော၊ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗောဓိသတ္တကာလေ ဥပဋ္ဌာကဆန္နဿာ’’တိ။ ဣမိနာ စ ယော မဇ္ဈိမနိကာယေ ဆန္နောဝါဒသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၃။၃၈၉ အာဒယော) ဂိလာနော ဟုတွာ ဓမ္မသေနာပတိနာ ဩဝဒိယမာနောပိ မာရဏန္တိကဝေဒနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော တိဏှေန သတ္ထေန ကဏ္ဌနာဠိံ ဆိန္ဒိတွာ မရဏဘယေ ဥပ္ပန္နေ ဂတိနိမိတ္တေ စ ဥပဋ္ဌိတေ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဘာဝံ ဉတွာ သံဝိဂ္ဂေါ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ သင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော အရဟတ္တံ ¶ ပတွာ သမသီသီ ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ အယံ သော န ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ပူဇာဝစနပ္ပယောဂေ ကတ္တရိ သာမိဝစနဿပိ ဣစ္ဆိတတ္တာ အာဟ ‘‘ဂါမဿ ဝါ ပူဇိတ’’န္တိ။ လက္ခဏံ ပနေတ္ထ သဒ္ဒသတ္ထာနုသာရတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကေကော ကောဋ္ဌာသောတိ ဧကေကော ဘာဂေါ။

၃၆၆။ ကိရိယတော သမုဋ္ဌာနဘာဝေါတိ ကေဝလံ ကိရိယာမတ္တတော သမုဋ္ဌာနဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ဝတ္ထုနော ပန အဒေသနာယ ကုဋိကရဏကိရိယာယ စ သမုဋ္ဌာနတော ကိရိယာကိရိယတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ ¶ ။ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ဘိက္ခူ ဝါ အနဘိနေယျာတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဒေါ ‘‘အယံ ဝါ သော မဟာနာဂေါ’’တိအာဒီသု ဝိယ အဝဓာရဏတ္ထောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

ဝိဟာရကာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၈။ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၈၀။ အဋ္ဌမေ ပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တန္တိ ဒွါရပါသာဒေန စ တတ္ထ တတ္ထ ပါကာရမတ္ထကေ ပတိဋ္ဌာပိတအဋ္ဋာလကေဟိ စ ယုတ္တံ။ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ အဗ္ဘန္တရေ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခသဉ္ဆန္နတ္တာ စ နီလောဘာသံ။ ဆာယူဒကသမ္ပတ္တိယာ ဘူမိဘာဂသမ္ပတ္တိယာ စ မနောရမံ။ ကာဠကဝေသေနာတိ ကလန္ဒကရူပေန။ နိဝါပန္တိ ဘောဇနံ။ တန္တိ ဥယျာနံ။ ဒဗ္ဗောတိ တဿ ထေရဿ နာမန္တိ ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ ပတိတတ္တာ ဒဗ္ဗောတိ တဿ ထေရဿ နာမံ အဟောသိ။

ကဿပဒသဗလဿ သာသနောသက္ကနကာလေ ကိရ သတ္တ ဘိက္ခူ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ အညေ သာသနေ အဂါရဝံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ‘‘ဣဓ ကိံ ကရောမ၊ ဧကမန္တေ သမဏဓမ္မံ ကတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမာ’’တိ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ဥစ္စံ ပဗ္ဗတသိခရံ အဘိရုဟိတွာ အတ္တနော စိတ္တဗလံ ဇာနန္တာ ‘‘နိဿေဏိံ ပါတေန္တု၊ ဇီဝိတေ သာလယာ ဩတရန္တု၊ မာ ပစ္ဆာနုတပ္ပိနော အဟုဝတ္ထာ’’တိ ဝတွာ သဗ္ဗေ ဧကစိတ္တာ ဟုတွာ နိဿေဏိံ ပါတေတွာ ‘‘အပ္ပမတ္တာ ဟောထ၊ အာဝုသော’’တိ အညမညံ ဩဝဒိတွာ စိတ္တရုစိယေသု ဌာနေသု နိသီဒိတွာ သမဏဓမ္မံ ကာတုံ အာရဘိံသု။

တတြေကော ¶ ထေရော ပဉ္စမေ ဒိဝသေ အရဟတ္တံ ပတွာ ‘‘မမ ကိစ္စံ နိပ္ဖန္နံ၊ အဟံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ကိံ ကရိဿာမီ’’တိ ဣဒ္ဓိယာ ဥတ္တရကုရုတော ပိဏ္ဍပါတံ အာဟရိတွာ အာဟ – ‘‘အာဝုသော၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇထ၊ ဘိက္ခာစာရကိစ္စံ မမာယတ္တံ ဟောတု၊ တုမှေ အတ္တနော ကမ္မံ ကရောထာ’’တိ။ ကိံ နု မယံ၊ အာဝုသော၊ နိဿေဏိံ ပါတေန္တာ ဧဝံ အဝစုမှ ‘‘ယော ပဌမံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကရောတိ၊ သော ဘိက္ခံ အာဟရတု၊ တေနာဘတံ သေသာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ နတ္ထိ၊ အာဝုသောတိ။ တုမှေ အတ္တနော ပုဗ္ဗဟေတုနာဝ လဘိတ္ထ၊ မယမ္ပိ သက္ကောန္တာ ဝဋ္ဋဿန္တံ ကရိဿာမ၊ ဂစ္ဆထ တုမှေတိ။ ထေရော တေ သညာပေတုံ အသက္ကောန္တော ဖာသုကဋ္ဌာနေ ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဂတော။ အပရောပိ ထေရော သတ္တမေ ဒိဝသေ အနာဂါမိဖလံ ပတွာ တတော စုတော သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဣတရေ ထေရာ ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဒေဝမနုဿေသု သံသရိတွာ တေသု တေသု ကုလေသု နိဗ္ဗတ္တာ။ ဧကော ဂန္ဓာရရဋ္ဌေ တက္ကသိလနဂရေ ရာဇဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ပစ္စန္တိမရဋ္ဌေ ¶ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ဗာဟိယရဋ္ဌေ ကုဋုမ္ဗိယဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော၊ ဧကော ရာဇဂဟေ ကုဋုမ္ဗိယဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တော။

အယံ ပန ဒဗ္ဗတ္ထေရော မလ္လရဋ္ဌေ အနုပိယနဂရေ ဧကဿ မလ္လရညော ဂေဟေ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ တဿ မာတာ ဥပဝိဇညာ ကာလမကာသိ။ မတသရီရံ သုသာနံ နေတွာ ဒါရုစိတကံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိံ အဒံသု။ အဂ္ဂိဝေဂသန္တတ္တံ ဥဒရပဋလံ ဒွေဓာ အဟောသိ။ ဒါရကော အတ္တနော ပုညဗလေန ဥပ္ပတိတွာ ဧကသ္မိံ ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ နိပတိ၊ တံ ဒါရကံ ဂဟေတွာ အယျိကာယ အဒံသု။ သာ တဿ နာမံ ဂဏှန္တီ ဒဗ္ဗတ္ထမ္ဘေ ပတိတွာ လဒ္ဓဇီဝိကတ္တာ ‘‘ဒဗ္ဗော’’တိ တဿ နာမံ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒဗ္ဗောတိ တဿ ထေရဿ နာမ’’န္တိ။

တဿ သတ္တဝဿိကကာလေ သတ္ထာ ဘိက္ခုသင်္ဃပရိဝုတော မလ္လရဋ္ဌေ စာရိကံ စရမာနော အနုပိယနိဂမံ ပတွာ အနုပိယမ္ဗဝနေ ဝိဟရတိ။ ဒဗ္ဗကုမာရော သတ္ထာရံ ဒိသွာ သဟ ဒဿနေနေဝ ပသီဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတုကာမော ဟုတွာ ‘‘အဟံ ဒသဗလဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’’တိ အယျိကံ အာပုစ္ဆိ။ သာ ‘‘သာဓု တာတာ’’တိ ဒဗ္ဗကုမာရံ အာဒါယ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘန္တေ၊ ဣမံ ကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေထာ’’တိ အာဟ။ သတ္ထာ အညတရဿ ဘိက္ခုနော သညံ အဒါသိ ‘‘ဘိက္ခု ဣမံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေဟီ’’တိ။ သော ထေရော သတ္ထု ဝစနံ သုတွာ ဒဗ္ဗကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေန္တော တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိ။ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပန္နော ကတာဘိနီဟာရော ¶ ပဌမကေသဝဋ္ဋိယာ ဝေါရောပနက္ခဏေယေဝ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ ဒုတိယာယ ကေသဝဋ္ဋိယာ ဩရောပိယမာနာယ သကဒါဂါမိဖလေ၊ တတိယာယ အနာဂါမိဖလေ၊ သဗ္ဗကေသာနံ ပန ဩရောပနဉ္စ အရဟတ္တဖလသစ္ဆိကိရိယာ စ အပစ္ဆာ အပုရေ အဟောသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ထေရော ကိရ သတ္တဝဿိကောဝ သံဝေဂံ လဘိတွာ ပဗ္ဗဇိတော ခုရဂ္ဂေယေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ။

သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ယထုပနိဿယံ တေန တေန သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗံ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာတိအာဒိ ယထာသမ္ဘဝဝသေန ဝုတ္တံ။ ဂုဏဇာတန္တိ ‘‘ယဉ္စ ကိဉ္စိ သာဝကေန ပတ္တဗ္ဗ’’န္တိ နပုံသကလိင်္ဂသမ္ဗန္ဓဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ စတူသု သစ္စေသု စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ သောဠသဝိဓဿ ကိစ္စဿ ကတတ္တာတိ ဒုက္ခသမုဒယနိရောဓမဂ္ဂသင်္ခါတေသု စတူသု သစ္စေသု ဒုက္ခပရိညာ သမုဒယပ္ပဟာနံ နိရောဓသစ္ဆိကိရိယာ မဂ္ဂဘာဝနာတိ ဧကေကဿ မဂ္ဂဿ စတုန္နံ စတုန္နံ ကိစ္စာနံ ဝသေန သောဠသဝိဓဿ ကိစ္စဿ ကတတ္တာ။ တတော တတော ပဋိက္ကမိတွာတိ တတော တတော ကိစ္စတော အာရမ္မဏတော စ ပဋိဝတ္တိတွာ။ သိလာပဋ္ဋကေတိ ပါသာဏဖလကေ။ တေရသာပီတိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကသေနာသနဂ္ဂါဟာပကဘဏ္ဍာဂါရိကစီဝရပဋိဂ္ဂါဟကစီဝရဘာဇနကယာဂုဘာဇနကဖလဘာဇနကခဇ္ဇဘာဇနကအပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇကသာဋိယဂ္ဂါဟာပကပတ္တဂ္ဂါဟာပကအာရာမိကပေသကသာမဏေရပေသကသမ္မုတီနံ ¶ ဝသေန တေရသာပိ သမ္မုတိယော ဒါတုံ ဝဋ္ဋန္တိ။

၃၈၂။ အပိသူတိ ဧတ္ထ သူတိ နိပါတမတ္တံ၊ အပိ-သဒ္ဒေါ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ‘‘ဝိကာလေ’’တိ ဣမဿ အနန္တရံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ဝိကာလေပိ အာဂစ္ဆန္တီတိ အတ္ထော။ ဇာနန္တာတိ ဒူရဘာဝံ ဇာနန္တာ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသူတိ ဧတ္ထ ကတိကသဏ္ဌာနာဒီနံ နာနပ္ပကာရတ္တာ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ကတိကဝတ္တာဒီနိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကထာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗဝိဟာရေသု စ ဂမနမဂ္ဂေ သမပ္ပမာဏေ ကတွာ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဝဒန္တိ။ အယဉှိ နိမ္မိတာနံ ဓမ္မတာတိ အနိယမေတွာ နိမ္မိတာနံ အယံ ‘‘ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိ’’န္တိအာဒိ ဓမ္မတာ။ တထာ ဟိ ယေ ဝဏ္ဏဝယသရီရာဝယဝပရိက္ခာရကိရိယာဝိသေသာဒီဟိ နိယမံ အကတွာ နိမ္မိတာ ဟောန္တိ၊ တေ အနိယမေတွာ နိမ္မိတတ္တာ ဣဒ္ဓိမတာ သဒိသာဝ ဟောန္တိ။ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု ဘာသိတတုဏှီဘာဝါဒီသု ဝါ ယံ ယံ ဣဒ္ဓိမာ ကရောတိ၊ တံ တဒေဝ ကရောန္တိ။ သစေ ပန နာနပ္ပကာရေ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ ကေစိ ပဌမဝယေ၊ ကေစိ မဇ္ဈိမဝယေ၊ ကေစိ ပစ္ဆိမဝယေ၊ တထာ ဒီဃကေသေ၊ ဥပဍ္ဎမုဏ္ဍေ ¶ ၊ မိဿကကေသေ၊ ဥပဍ္ဎရတ္တစီဝရေ၊ ပဏ္ဍုကစီဝရေ၊ ပဒဘာဏဓမ္မကထာသရဘညပဉှပုစ္ဆနပဉှဝိဿဇ္ဇနစီဝရသိဗ္ဗနဓောဝနာဒီနိ ကရောန္တေ၊ အပရေပိ ဝါ နာနပ္ပကာရကေ ကာတုကာမော ဟောတိ၊ တေန ပါဒကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧတ္တကာ ဘိက္ခူ ပဌမဝယာ ဟောန္တူ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကမ္မံ ကတွာ ပုန သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ အဓိဋ္ဌိတေ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန သဒ္ဓိံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတပ္ပကာရာယေဝ ဟောန္တိ။ အဝတ္ထုကဝစနံ န ဟောတီတိ နိမ္မိတာနံ ‘‘အယံ မဉ္စော’’တိအာဒိဝစနံ အဝတ္ထုကံ န ဟောတိ သဗ္ဗတ္ထ မဉ္စပီဌာနံ သမ္ဘဝတော။

၃၈၃။ ဧကစာရိကဘတ္တန္တိ အတိမနာပတ္တာ ဝိသုံ ဌိတိကာယ ပါပေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ။ တဒ္ဓိတဝေါဟာရေနာတိ စတ္တာရိ ပရိမာဏမဿ စတုက္ကန္တိ ဧဝံ တဒ္ဓိတဝေါဟာရေန။ ဩဒနဿ ပုစ္ဆာယ သာဓကတမတ္တာ အာဟ – ‘‘ကရဏတ္ထေယေဝ ကရဏဝစန’’န္တိ၊ ဩဒနေန ကရဏဘူတေန ပုစ္ဆန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယေ စ ဩဒနေန ကရဏဘူတေန ပုစ္ဆန္တိ၊ တေသံ ပုစ္ဆနာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ကိံ၊ ဘန္တေ၊ ဩဒနံ ဒေမာတိ ပုစ္ဆန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဘဝေါတိ ဘဝိတဗ္ဗော။ အသမန္နာဟရိတွာတိ အာဘောဂံ အကတွာ။ ရတ္တိံ သမ္မန္တယမာနာတိ ကဉ္စိ ကာလံ သုပိတွာ ဝုဋ္ဌာယ သမ္မန္တယမာနာ။ ရတ္တိယဉှိ ပဌမယာမမဇ္ဈိမယာမေသု သုပိတွာ ပဗုဒ္ဓါနံ အဇ္ဇတနကာလေပိ အနဇ္ဇတနာဘိမာနော ဟောတိ၊ တသ္မာ တေ ‘‘ဟိယျော’’တိ အာဟံသု။ ယေ ပန ရတ္တိယံ ကမ္မပ္ပသုတာ ဇာဂရိယမနုယုတ္တာ ဟောန္တိ၊ တေသံ အဇ္ဇတနာဘိမာနောယေဝ၊ တသ္မာ တေ ‘‘အဇ္ဇ’’ဣစ္စေဝ ဝေါဟရန္တိ၊ န ‘‘ဟိယျော’’တိ။ ပဓူပါယန္တာတိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကကောဓဝသေန ပဓူပါယန္တာ။

၃၈၄။ ဒဗ္ဗ ¶ ဒဗ္ဗာတိ ဒုတိယော ဒဗ္ဗ-သဒ္ဒေါ ပဏ္ဍိတာဓိဝစနောတိ အာဟ ‘‘ဒဗ္ဗာ ပဏ္ဍိတာ’’တိ။ ဧဝံ န နိဗ္ဗေဌေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဗ္ဗေဌေန္တီတိ အတ္တာနံ ဒေါသတော မောစေန္တိ။ ဝုဋ္ဌာနလက္ခဏံ မညမာနာတိ ဝုဋ္ဌာနလက္ခဏန္တိ မညမာနာ။ န ဃဋိယတီတိ ထေရဿ သုသီလပဋိညာယ တဿာ ဒုဿီလပဋိညာဝစနံ န ဃဋိယတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တံ ပရတော အာဝိ ဘဝိဿတိ။ နာသေထာတိ သေတကံ ဒတွာ ဂိဟိဘာဝံ ပါပေထာတိ အတ္ထော။ လိင်္ဂနာသနာ ဟေတ္ထ အဓိပ္ပေတာ။ ဣမမေဝ စ ဒဿေတုံ ‘‘တိဿော နာသနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဧကကမ္မာဒိသံဝါသဿ အကရဏံ သံဝါသနာသနာ။ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ နာမ ဝါလုကာဒီနိ ဩကိရိတွာ ယာဝ ခမာပေတိ၊ တာဝ ဒဏ္ဍကမ္မဝသေန ¶ နိက္ကဍ္ဎနံ။ စရ ပိရေ ဝိနဿာတိ နိက္ကဍ္ဎနာကာရဒဿနံ။ တတ္ထ စရာတိ ဂစ္ဆ၊ အပေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပိရေတိ ပရ အမာမက၊ အမှာကံ အနဇ္ဈတ္တိကဘူတာတိ အတ္ထော။ ပိရေတိ ဟိ ပရ-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထံ သမ္ဗောဓနဝစနံ။ အထ ဝါ ပိရေတိ ‘‘ပရတော’’တိ ဣမိနာ သမာနတ္ထံ နိပါတပဒံ၊ တသ္မာ စရ ပိရေတိ ပရတော ဂစ္ဆ၊ မာ ဣဓ တိဋ္ဌာတိ အတ္ထော။ ဝိနဿာတိ အဒဿနံ ဂစ္ဆ။

ယသ္မာ တေ ဘိက္ခူ အတ္တာနံ အပ္ပကာသေတွာ ဌိတာ၊ တသ္မာ အနုယုဉ္ဇထာတိ ဣမဿ ဂဝေသထ ဇာနာထာတိ အတ္ထော ဝုတ္တော။ ကာရကော ဟောတီတိ ‘‘အယျေနမှိ ဒူသိတာ’’တိ ပဋိညာတတ္တာ တာယ ပဋိညာယ ယဒိ နာသိတာ၊ ထေရော ကာရကော ဟောတိ၊ သဒေါသောတိ အတ္ထော။ အကာရကော ဟောတီတိ တာယ ကတပဋိညံ အနပေက္ခိတွာ ယဒိ ဘဂဝတာ ပကတိဒုဿီလဘာဝံယေဝ သန္ဓာယ သာ နာသိတာ၊ ထေရော အကာရကော ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘သကာယ ပဋိညာယ နာသေထာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အယျေနမှိ ဒူသိတာ’’တိ တာယ ကတပဋိညာယ ဘူတတာ အာပဇ္ဇတီတိ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ၊ တုမှာကံ ဝါဒေ ထေရော ကာရကော ဟောတိ သဒေါသော’’တိ။ ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ ဒုက္ကဋန္တိ ဣမိနာ မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒေါ ဒဿိတော။ မုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝုတ္တန္တိ ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ မုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝုတ္တံ။

တတြာတိ တေသု ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယေသု။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ‘‘တသ္မာ ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝစနပရိယန္တံ ဒွီသုပိ အဋ္ဌကထာသု အဓိပ္ပာယဝိဘာဝနံ။ တတ္ထ ပုရိမနယေတိ ‘‘ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တအဋ္ဌကထာနယေ။ ဒုက္ကဋမေဝ ယုဇ္ဇတီတိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ စေ? တတ္ထ ကာရဏံ ဒဿေန္တော ‘‘ယထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ဘိက္ခုနော ဘိက္ခုသ္မိံ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဘိက္ခုံ အမူလကေန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ဘိက္ခုနော သင်္ဃာဒိသေသောတိ အတ္ထော။ ပစ္ဆိမနယေပိ ‘‘ဘိက္ခုနိံ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ မုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒီနယေပိ မုသာဝါဒတ္တာ ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတီတိ ဝိသံဝါဒပုရေက္ခတာယ ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ဘိက္ခုံ အမူလကေန ¶ အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ အက္ကောသန္တဿ စ မုသာဝါဒတ္တာ ပါစိတ္တိယေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စေ? တတ္ထ သတိပိ မုသာဝါဒေ ဝစနပ္ပမာဏတော သင်္ဃာဒိသေသဩမသဝါဒပါစိတ္တိယေဟေဝ ဘဝိတဗ္ဗံ၊ န သမ္ပဇာနမုသာဝါဒပါစိတ္တိယေနာတိ ဒဿေတုံ ‘‘ဝစနပ္ပမာဏတော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝစနပ္ပမာဏတောတိ ¶ ဘဂဝတာ ဝုတ္တပါဠိဝစနပ္ပမာဏတော။ ဣဒါနိ တံ ဝစနံ ဒဿေတုံ ‘‘အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုဿ ပန ဘိက္ခုနိယာ ဒုက္ကဋန္တိ ဝစနံ နတ္ထီတိ ဘိက္ခုနိယာ အနုဒ္ဓံသနေ ဘိက္ခုနော ဒုက္ကဋန္တိ ဝစနံ နတ္ထိ တထာ ပါဠိယံ အနာဂတတ္တာ။ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝစနမတ္ထီတိ သာမညတော ဝုတ္တံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒသိက္ခာပဒံ ဒဿေတိ။

ဣဒါနိ ဒွီသုပိ အဋ္ဌကထာဝါဒေသု အဓိပ္ပာယံ ဝိဘာဝေတွာ တေသု ပစ္ဆိမဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ပုရိမဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတုကာမော အာစရိယော ‘‘တတြ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတြာတိ ‘‘ပါစိတ္တိယမေဝ ယုဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တဝါဒေ။ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေ အသတိ ပါစိတ္တိယန္တိ ဣမိနာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယဿ ဩကာသံ ဒဿေတိ။ ဝိသုံ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တန္တိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ ပါစိတ္တိယတော ဝိသုံ အညမေဝ ပါစိတ္တိယံ ဝုတ္တံ။ ဧတေဟိ နာသနာ နတ္ထီတိ သာမညတော ဝုတ္တံ၊ ဣမိဿာ ပန ဒုက္ကဋေန နာသနာ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယဒိ ဧဝံ ကသ္မာ နံ ဘဂဝါ နာသေတီတိ အာဟ ‘‘ယသ္မာ ပနာ’’တိအာဒိ။

၃၈၅-၃၈၆။ ဒူသိတောတိ ဒုဋ္ဌသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတံ ဒဿေတိ။ ဒူသယတိ ပရံ ဝိနာသေတီတိ ဒူသကော။ ဣမိနာ ‘‘ဒူသယတီတိ ဒေါသော’’တိ ဒေါသသဒ္ဒဿ ကတ္တုသာဓနတာ ဝုတ္တာ။ ပကတိဘာဝံ ဇဟာပိတောတိ ဒုသသဒ္ဒဿ ဝိကတိယံ ပဌိတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ပကတိယာ သောမ္မဘာဝံ ဇဟာပိတောတိ အတ္ထော၊ ဝိကာရမာပါဒိတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာကာရနာနတ္တေနာတိ ဒူသိတာကာရဿ ဒူသကာကာရဿ စ နာနတ္တေန။ အနဘိရဒ္ဓါတိ အတုဋ္ဌော။ ယော ပန အတုဋ္ဌော၊ သော သုခိတော နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န သုခိတော’’တိ။ ‘‘အာရာဓိတော ရာဇာ’’တိအာဒီသု ပသာဒိတောတိ အတ္ထသမ္ဘဝတော ‘‘န ဝါ ပသာဒိတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ခီလသဒ္ဒေါ ထဒ္ဓဘာဝဝစနော ကစဝရပရိယာယော စ ဟောတီတိ အာဟ – ‘‘စိတ္တထဒ္ဓဘာဝစိတ္တကစဝရသင်္ခါတံ ပဋိဃခီလ’’န္တိ။ ခီလယတိ တေန စိတ္တံ ထဒ္ဓဘာဝံ အာပဇ္ဇတီတိ ခီလံ၊ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ။ သော စ အတ္ထတော ပဋိဃောယေဝ။ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝလက္ခဏော ဟိ ပဋိဃော၊ တသ္မိဉ္စ ဥပ္ပန္နေ စိတ္တံ ဥက္လာပဇာတဋ္ဌာနံ ဝိယ အမနုညံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ကစဝရသဒိသတ္တာပိ ပဋိဃောဝ ‘‘ခီလ’’န္တိ ဝုတ္တော။ တေနာဟ ‘‘ပဋိဃခီလ’’န္တိ။ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝတ္တာ ကစဝရသဒိသတ္တာ စ ပဋိဃောယေဝ ခီလံ ပဋိဃခီလံ။ နပ္ပတီတောတိ ပီတိသုခါဒီဟိ န အဘိဂတော န အနုဂတော၊ န ဥပေတောတိ အတ္ထော။ ယော စ ပီတိသုခါဒီဟိ အနုပဂတော၊ သော တေဟိ ¶ ဝဇ္ဇိတော ¶ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ပီတိသုခါဒီဟိ ဝဇ္ဇိတော’’တိ။ ယော စ တေဟိ ဝဇ္ဇိတော၊ န သော တေန အဘိသဋော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န အဘိသဋော’’တိ၊ ပီတိသုခါဒီဟိ န ပတ္ထဋောတိ အတ္ထော။

ယေနာတိ ယေန ကောပေန။ ဒုဋ္ဌောတိ မာတိကာယ အာဂတပဒံ ဒဿေတိ၊ ကုပိတောတိ ပဒဘာဇနေ အာဂတပဒံ။ အတ္ထတော ဧကတ္တေပိ ဥဘိန္နံ ပဒါနံ ဝသေန ‘‘ဥဘယမ္ပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ‘‘တေန စ ကောပေန တေန စ ဒေါသေနာ’’တိ ဣမေသံ ပဒါနံ ဝသေန ‘‘ဒွီဟီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အတ္ထတော ပန ဒေါသောယေဝ။ သော စ သင်္ခါရက္ခန္ဓပရိယာပန္နောတိ အာဟ ‘‘ဣမေဟိ ဒွီဟိ သင်္ခါရက္ခန္ဓမေဝ ဒဿေတီ’’တိ။ ‘‘အနတ္တမနတာ အနဘိရဒ္ဓီ’’တိ ဝစနေဟိ ဒေါမနဿဝေဒနာဝ ဝုတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓံ ဒဿေတီ’’တိ။

ယဒါ ပန စောဒကေန အဒိဋ္ဌံ အသုတံ အပရိသင်္ကိတံ ဝါ ဟောတိ၊ တဒါ အမူလကံ နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘တံ ပနဿ…ပေ… စောဒကဝသေန အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ ယဒိ စုဒိတကဝသေန အဓိပ္ပေတံ သိယာ၊ အမူလကံ နာမ အနဇ္ဈာပန္နန္တိ ပဒဘာဇနံ ဝဒေယျာတိ အဓိပ္ပာယော။ ယံ ပါရာဇိကန္တိ ဘိက္ခုနော အနုရူပေသု ဧကူနဝီသတိယာ ပါရာဇိကေသု အညတရံ။ ပဒဘာဇနေ ပန ပါဠိယံ အာဂတာနေဝ ဂဟေတွာ ‘‘စတုန္နံ အညတရေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတန္တိ စုဒိတကဿ အာပန္နာနာပန္နတ္တံ။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ။

တထေဝါတိ ပသာဒသောတေန ဒိဗ္ဗသောတေန ဝါတိ ဣမမတ္ထံ အတိဒိသတိ။ သုတွာဝ ဇာနိတဗ္ဗတော ‘‘သုတဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပရိသင်္ကနံ ပရိသင်္ကိတံ၊ ဒိဋ္ဌာနုဂတံ ပရိသင်္ကိတံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ။ ဧဝံ သေသေသုပိ။ ဣမေသန္တိ ကတ္တုအတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဣမေဟီတိ အတ္ထော။ ကရိဿန္တိ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝိဘတ္တိပရိဏာမံ ကတွာ ဣမေတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဒိဋ္ဌံ အတ္ထိ သမူလကံ၊ အတ္ထိ အမူလကန္တိ ဣဒံ အဇ္ဈာစာရဿ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အတ္ထိ သညာသမူလကံ၊ အတ္ထိ သညာအမူလကန္တိ ဣဒံ ပန ဒိဋ္ဌသညာယ သဗ္ဘာဝါသဗ္ဘာဝံ သန္ဓာယ။

သမီပေ ဌတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေ သမီပေ ဌတွာတိ ဝဒန္တီတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ပရတော ပန ‘‘ဒူတံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ပေသေတွာ စောဒေန္တဿ သီသံ န ဧတီ’’တိ ပရမ္မုခါစောဒနာယ ဧဝ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သမီပေ ဌတွာ’’တိ ဣဒံ သမ္မုခဘာဝမတ္တဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အမှာကံ ခန္တိ ¶ ။ တေနေဝ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ (ကင်္ခါ။ အဋ္ဌ။ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) အင်္ဂံ ဒဿေန္တေန ‘‘စာဝနာဓိပ္ပာယေန သမ္မုခါစောဒနာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န စ သမ္မုခဘာဝေါ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဘန္တရေယေဝါတိ ¶ နိယမော သက္ကာ ဝတ္ထုံ။ ဝိနယဝိနိစ္ဆယဉ္စ ပတွာ ဂရုကေယေဝ ဌာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ စောဒါပကဿေဝ ဝါစာယ ဝါစာယ သင်္ဃာဒိသေသောတိ အာဏတ္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ စောဒါပကဿ သင်္ဃာဒိသေသော။ မယာပိ ဒိဋ္ဌံ သုတံ အတ္ထီတိ ဣဒံ အာဏတ္တဿပိ စောဒကဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ ပန အဝတွာပိ ‘‘ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသီ’’တိ ဣဒမေဝ ဝစနံ ပရဿ ဝစနံ ဝိယ အကတွာ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသောယေဝ။ သတိပိ ပန အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယေ ‘‘အသုကေန ဧဝံ ဝုတ္တ’’န္တိ ဒဿေတွာ ဝဒန္တဿ နတ္ထိ သင်္ဃာဒိသေသောတိ ဝဒန္တိ။

သမ္ဗဟုလာ သမ္ဗဟုလေ သမ္ဗဟုလေဟိ ဝတ္ထူဟိ စောဒေန္တီတိ ဧတ္ထ သမ္ဗဟုလေတိ ဗဟုတ္တနိဒ္ဒေသေ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ ဝတ္ထုစောဒကာနံယေဝ ဟိ ဧကာနေကဝသေန ဣဒံ စတုက္ကမာဂတံ၊ န စုဒိတကဿပိ ဧကာနေကဝသေန။ တထာ ဟိ ဧကဿေဝ စုဒိတကဿ ဝသေန ဧကဝတ္ထုဧကစောဒကဧကဝတ္ထုနာနာစောဒကနာနာဝတ္ထုဧကစောဒကနာနာဝတ္ထုနာနာစောဒကပ္ပဘေဒံ ဣဒံ စတုက္ကမာဂတံ၊ တေနေဝ စတုတ္ထစောဒနံ ဒဿေန္တေနပိ ‘‘ဣမိဿာ စောဒနာယ နာနာဝတ္ထူနိ နာနာစောဒကာ’’တိ ဝုတ္တံ၊ န ပန ‘‘နာနာစုဒိတကာ’’တိ၊ တသ္မာ ‘‘သမ္ဗဟုလေ’’တိ ဗဟုတ္တနိဒ္ဒေသေ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ အထ ဝါ ပဌမံ တီသုပိ စောဒနာသု ဧကတ္တေန စုဒိတကံ နိဒ္ဒိသိတွာပိ ဣဓ ဗဟုတ္တေန နိဒ္ဒေသော ‘‘န ကေဝလံ ဧကသ္မိံယေဝ စုဒိတကေ စောဒနာ သမ္ဘဝတိ၊ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလေသုပီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ ကတော။

စောဒေတုံ ပန ကော လဘတိ၊ ကော န လဘတီတိအာဒိ အနုဒ္ဓံသနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာပိ စောဒနာလက္ခဏံ ဒဿေတုံ ဝုတ္တံ။ သီလသမ္ပန္နောတိ ဣဒံ ဒုဿီလဿ ဝစနံ အပ္ပမာဏန္တိ အဓိပ္ပာယေန ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုနီနံ ပန ဘိက္ခုံ စောဒေတုံ အနိဿရတ္တာ ‘‘ဘိက္ခုနိမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ သတိပိ ဘိက္ခုနီနံ ဘိက္ခူသု အနိဿရဘာဝေ တာဟိ ကတစောဒနာပိ စောဒနာရုဟတ္တာ စောဒနာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယေန ‘‘ပဉ္စပိ သဟဓမ္မိကာ လဘန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဘိက္ခုဿ သုတွာ စောဒေတီတိအာဒိနာ စောဒကော ယေသံ သုတွာ စောဒေတိ၊ တေသမ္ပိ ဝစနံ ပမာဏမေဝါတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ တေသံ စောဒနာပိ ရုဟတေဝါတိ ဒဿေတုံ ထေရော သုတ္တံ နိဒဿေသိ။

ဒူတံ ¶ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေတွာတိ ‘‘တွံယေဝ ဂန္တွာ စောဒေဟီ’’တိ ဒူတံ ဝါ ပေသေတွာ ယော တံ စောဒေတုံ သက္ကောတိ၊ တဿ မုခသာသနံ ဝါ ပဏ္ဏံ ဝါ ပေသေတွာ။ သီသံ န ဧတီတိ သင်္ဃာဒိသေသော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ ‘‘စောဒေတိ ဝါ စောဒါပေတိ ဝါ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဒူတသာသနာဒီဟိ စောဒါပေန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ပညာယတိ၊ ‘‘သီသံ န ဧတီ’’တိ ¶ ဣဒံ ပန အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ သမယေနာတိ ပကတိယာ သဒ္ဒံ သုတွာ အတ္ထဝိဇာနနသမယေန။

ဂရုကာနံ ဒွိန္နန္တိ ပါရာဇိကသင်္ဃာဒိသေသာနံ။ အဝသေသာနံ ဝသေနာတိ ပဉ္စလဟုကာပတ္တီနံ ဝသေန။ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ‘‘အန္တဝါ လောကော၊ အနန္တဝါ လောကော’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာ ဒိဋ္ဌိ သဿတုစ္ဆေဒသင်္ခါတံ အန္တံ ဂဏှာတီတိ အန္တဂ္ဂါဟိကာ။ အာဇီဝဟေတု ပညတ္တာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေနာတိ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ပါပိစ္ဆော ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ၊ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ သင်္ဃာဒိသေသဿ၊ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ သော ဘိက္ခု အရဟာတိ ဘဏတိ၊ ပဋိဝိဇာနန္တဿ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ၊ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခု ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ၊ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခုနီ ပဏီတဘောဇနာနိ အဂိလာနာ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ပါဋိဒေသနီယဿ၊ အာဇီဝဟေတု အာဇီဝကာရဏာ ဘိက္ခု သူပံ ဝါ ဩဒနံ ဝါ အဂိလာနော အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ အာဇီဝဝိပတ္တိပစ္စယာ ဣမာ ဆ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတီတိ ဧဝံ ပရိဝါရပါဠိယံ (ပရိ။ ၂၈၇) ဒဿိတာနံ ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ ဝသေန။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိအာဇီဝဝိပတ္တီဟိ စောဒေန္တောပိ တမ္မူလိကာယ အာပတ္တိယာ ဧဝ စောဒေတိ။

‘‘ကသ္မာ မံ န ဝန္ဒသီ’’တိ ပုစ္ဆိတေ ‘‘အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသီ’’တိ အဝန္ဒနကာရဏဿ ဝုတ္တတ္တာ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နော န ဝန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ စောဒေတုကာမတာယ ဧဝ အဝန္ဒိတွာ အတ္တနာ ဝတ္တဗ္ဗဿ ဝုတ္တမတ္ထံ ဌပေတွာ အဝန္ဒိယဘာဝေ တံ ကာရဏံ န ဟောတီတိ စူဠဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ ¶ စ ဝုတ္တံ။ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နဿ အဝန္ဒနီယေသု အဝုတ္တတ္တာ တေန သဒ္ဓိံ သယန္တဿ သဟသေယျာပတ္တိယာ အဘာဝတော တဿ စ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ ရုဟနတော တဒေဝ ယုတ္တတရန္တိ ဝိညာယတိ။ ကိဉ္စာပိ ယာဝ သော ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနာတိ၊ တာဝ ဝန္ဒိတဗ္ဗော။ ယဒါ ပန ‘‘အဿမဏောမှီ’’တိ ပဋိဇာနာတိ၊ တဒါ န ဝန္ဒိတဗ္ဗောတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အန္တိမဝတ္ထုံ အဇ္ဈာပန္နဿ ဟိ ဘိက္ခုဘာဝံ ပဋိဇာနန္တဿေဝ ဘိက္ခုဘာဝေါ၊ န တတော ပရံ။ ဘိက္ခုဘာဝံ အပ္ပဋိဇာနန္တော ဟိ အနုပသမ္ပန္နပက္ခံ ဘဇတိ။ ယသ္မာ အာမိသံ ဒေန္တော အတ္တနော ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနေယေဝ ဒေတိ၊ တသ္မာ ပဋိပါဋိယာ နိသိန္နာနံ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တေန ဧကဿ စောဒေတုကာမတာယ အဒိန္နေပိ စောဒနာ နာမ န ဟောတီတိ အာဟ ‘‘န တာဝတာ စောဒနာ ဟောတီ’’တိ။

တိံသာနီတိ ¶ တိံသ ဧတေသမတ္ထီတိ တိံသာနိ၊ တိံသဝန္တာနီတိ အတ္ထော၊ တိံသာဓိကာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂုဏဝစနတ္တာ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ‘‘တိံသာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အထ ဝါ တိံသ စောဒနာ အဓိကာ ဧတေသူတိ တိံသာနိ။ တသ္မိံ အဓိကမိတိ ဍကာရပစ္စယေ သတိ ရူပမိဒံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နဝုတာနီတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။

ဥဗ္ဗာဟိကာယ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗန္တိ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတေဟိ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ အလဇ္ဇုဿန္နာယ ဟိ ပရိသာယ ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ ‘‘သီလဝါ ဟောတိ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော’’တိအာဒိနာ သမထက္ခန္ဓကေ (စူဠဝ။ ၂၃၁) ဝုတ္တဒသင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သမန္နာဂတာ ဒွေ တယော ဘိက္ခူ ဥစ္စိနိတွာ တတ္ထေဝ ဝုတ္တာယ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတေဟိ ပန တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝိသုံ ဝါ နိသီဒိတွာ တဿာယေဝ ဝါ ပရိသာယ ‘‘အညေဟိ န ကိဉ္စိ ကထေတဗ္ဗ’’န္တိ သာဝေတွာ တံ အဓိကရဏံ ဝိနိစ္ဆိနိတဗ္ဗံ။ တုမှာကန္တိ စုဒိတကစောဒကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။

ကိမှီတိ ကိသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ။ ကိမှိ နမ္ပိ န ဇာနာသီတိ ကိမှိ နန္တိ ဝစနမ္ပိ န ဇာနာသိ။ နာဿ အနုယောဂေါ ဒါတဗ္ဗောတိ နာဿ ပုစ္ဆာ ပဋိပုစ္ဆာ ဒါတဗ္ဗာ။ ‘‘ဒုမ္မင်္ကူနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယာ’’တိအာဒိဝစနတော ‘‘အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ…ပေ… ပညတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဧဟိတီတိ အာဂမိဿတိ။ ဒိဋ္ဌသန္တာနေနာတိ ဒိဋ္ဌသမ္ဗန္ဓေန၊ ဒိဋ္ဌနိယာမေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝိဝါဒဝတ္ထုသင်္ခါတေ အတ္ထေ ¶ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္ထပ္ပစ္စတ္ထိကာ။ သညံ ဒတွာတိ တေသံ ကထံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အတ္တနော ဝစနံ သာဓေတုံ သညံ ကတွာ။ အသုဒ္ဓသညာယ ဥပ္ပန္နတ္တာ ‘‘အနနုစ္ဆဝိကော’’တိ အာဟ။ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါတိ ဣဒံ အတ္တနော သန္တိကာ တေသံ မောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ န ပန တေသံ အညမညသမ္ဘောဂေ ယောဇနတ္ထံ။ ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗောတိ ‘‘အမှာကံ ဝစနေ အဋ္ဌာတဗ္ဗသဘာဝါ ဧတေ အလဇ္ဇိနော’’တိ ဇာနန္တေန ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗော။

ဝိရဒ္ဓံ ဟောတီတိ အတ္တနာ ကတဒေါသပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ ကဉ္စိ မုသာဝါဒံ ကတွာ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတိ။ ပဋိညံ န ဒေတီတိ သစေ မယာ ကတဒေါသံ ဝက္ခာမိ၊ မယှံ အနုဝတ္တကာ ဘိဇ္ဇိဿန္တီတိ ‘‘ကတံ မယာ’’တိ ပဋိညံ န ဒေတိ။ သုဒ္ဓါ ဟောတူတိ တေသံ ဝစနေန သုဒ္ဓါ နာမ ဟောတု၊ တေသံ ဝစနေန ဧကဒွေဝါရမဿ ဝိနိစ္ဆယော ဒါတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌာနေ န တိဋ္ဌတီတိ လဇ္ဇိဋ္ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ။ ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗောတိ အလဇ္ဇိဘာဝမာပန္နတ္တာ န ဒါတဗ္ဗော။

အမူလကမ္ပိ သမူလကမ္ပိ မူလံ ဂဟေတွာ ဝဒန္တီတိ အာဟ ‘‘ဒွေ မူလာနီ’’တိ။ ကာလေန ဝက္ခာမီတိအာဒီသု ¶ ဧကော ဧကံ ဩကာသံ ကာရေတွာ စောဒေန္တော ကာလေန ဝဒတိ နာမ။ သင်္ဃမဇ္ဈေ ဂဏမဇ္ဈေ သလာကဂ္ဂယာဂုအဂ္ဂဝိတက္ကမာဠကဘိက္ခာစာရမဂ္ဂအာသနသာလာဒီသု ဥပဋ္ဌာကေဟိ ပရိဝါရိတက္ခဏေ ဝါ စောဒေန္တော အကာလေန ဝဒတိ နာမ။ တစ္ဆေန ဝဒန္တော ဘူတေန ဝဒတိ နာမ။ ‘‘အမ္ဘော မဟလ္လက-ပရိသာဝစရ-ပံသုကူလိက-ဓမ္မကထိက-ပတိရူပံ တဝ ဣဒ’’န္တိ ဝဒန္တော ဖရုသေန ဝဒတိ နာမ။ ကာရဏနိဿိတံ ပန ကတွာ ‘‘ဘန္တေ မဟလ္လကာတ္ထ၊ ပရိသာဝစရာ ပံသုကူလိကာ ဓမ္မကထိကာတ္ထ၊ ပတိရူပံ တုမှာကံ ဣဒ’’န္တိ ဝဒန္တော သဏှေန ဝဒတိ နာမ။ ကာရဏနိဿိတံ ကတွာ ဝဒန္တော အတ္ထသဉှိတေန ဝဒတိ နာမ။ မေတ္တစိတ္တော ဝက္ခာမိ၊ နော ဒေါသန္တရောတိ မေတ္တစိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ ဝက္ခာမိ၊ န ဒုဋ္ဌစိတ္တော ဟုတွာ။ ပန္နရသသု ဓမ္မေသူတိ ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရတာ၊ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရတာ၊ သဗြဟ္မစာရီသု မေတ္တစိတ္တတာ၊ ဗဟုဿုတတာ၊ ဥဘိန္နံ ပါတိမောက္ခာနံ ဝိတ္ထာရေန သွာဂတသုဝိဘတ္တသုပ္ပဝတ္တသုဝိနိစ္ဆိတတာ၊ ‘‘ကာလေန ဝက္ခာမီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပဉ္စဓမ္မာ၊ ကာရုညတာ၊ ဟိတေသိတာ၊ အနုကမ္ပတာ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာ၊ ဝိနယပုရေက္ခာရတာတိ ဣမေသု ပန္နရသသု ဓမ္မေသု။ တတ္ထ ကာရုညတာတိ ကာရုဏိကဘာဝေါ။ ဣမိနာ ကရုဏာ စ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဒဿိတော။ ဟိတေသိတာတိ ဟိတဂဝေသနတာ။ အနုကမ္ပတာတိ တေန ¶ ဟိတေန သံယောဇနာ။ ဒွီဟိပိ မေတ္တာ စ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေါ စ ဒဿိတော။ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတာတိ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပနာ။ ဝတ္ထုံ စောဒေတွာ သာရေတွာ ပဋိညံ အာရောပေတွာ ယထာပဋိညာယ ကမ္မကရဏံ ဝိနယပုရေက္ခာရတာ နာမ။ သစ္စေ စ အကုပ္ပေ စာတိ ဝစီသစ္စေ စ အကုပ္ပတာယ စ။ စုဒိတကေန ဟိ သစ္စဉ္စ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ကောပေါ စ န ကာတဗ္ဗော၊ နေဝ အတ္တနာ ကုဇ္ဈိတဗ္ဗော၊ န ပရော ဃဋ္ဋေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

ဘုမ္မပ္ပတ္တိယာတိ ဘုမ္မဝစနေ သမ္ပတ္တေ၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဣဒံ ဥပယောဂဝစနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိကရီယန္တိ ဧတ္ထာတိ အဓိကရဏာနိ။ ကေ အဓိကရီယန္တိ? သမထာ။ ကထံ အဓိကရီယန္တိ? သမနဝသေန။ အဓိကရဏံ သမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ ဟိ သမထာ။ အထ ဝါ သမနတ္ထာယ ပဝတ္တမာနေဟိ သမထေဟိ အဓိကာတဗ္ဗာနီတိ အဓိကရဏာနိ။ ယထာ ဟိ သမနဝသေန သမထာနံ ဝိဝါဒါဒီသု အဓိကတ္တုဘာဝေါ၊ ဧဝံ ဝိဝါဒါဒီနံ တေဟိ အဓိကတ္တဗ္ဗတာပိ။ တေနာဟ ‘‘သမထေဟိ အဓိကရဏီယတာ’’တိ။ ဣမိနာ အဓိကရဏသဒ္ဒဿ ကမ္မသာဓနတာ ဝုတ္တာ။ ဂါဟန္တိ ‘‘အသုကံ စောဒေဿာမီ’’တိ မနသာ စောဒနာယ ဂဟဏံ။ စေတနန္တိ ‘‘စောဒေဿာမီ’’တိ ဥပ္ပန္နစေတနံ။ အက္ခန္တိန္တိ စုဒိတကေ ဥပ္ပန္နံ အက္ခန္တိံ။ ဝေါဟာရန္တိ စောဒနာဝသပ္ပတ္တဝစနံ။ ပဏ္ဏတ္တိန္တိ စောဒနာဝသပ္ပဝတ္တနာမပဏ္ဏတ္တိံ။ အတ္တာဒါနံ ဂဟေတွာတိ စောဒနံ မနသာ ဂဟေတွာ။ တံ အဓိကရဏန္တိ တံ ဂါဟလက္ခဏံ အဓိကရဏံ။

တသ္မာ ¶ ပဏ္ဏတ္တိ အဓိကရဏန္တိ အဋ္ဌကထာသု ကတသန္နိဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တမ္ပိ န ယုတ္တန္တိ ဒဿေတုံ ‘‘တံ ပနေတ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တေတိ အဋ္ဌကထာစရိယာ။ ပါရာဇိကဓမ္မောတိ ပါရာဇိကာပတ္တိ။ အစ္စန္တအကုသလတ္တာတိ လောကဝဇ္ဇဘာဝတော ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဧကန္တအကုသလတ္တာ။ ယာယ ပဏ္ဏတ္တိယာတိ နာမပဏ္ဏတ္တိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အဘိလာပေနာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပညတ္တောတိ ဝေါဟာရဝသေန ကထိတော။ အဓိကရဏေ ပဝတ္တတ္တာ စ အဓိကရဏန္တိ မဉ္စဋ္ဌေသု မဉ္စဝေါဟာရော ဝိယ။ ယသ္မာ အမူလကေန စောဒေန္တော စုဒိတကေ ပုဂ္ဂလေ တံ အဓိကရဏံ နတ္ထီတိ သလ္လက္ခေတိ၊ တသ္မာ တဿ ဝစနံ အဘိဓေယျသုညန္တိ အာဟ ‘‘သဘာဝတော နတ္ထီ’’တိ။ တဉ္စ ခေါ ဣဓေဝါတိ တဉ္စ ယထာဝုတ္တပရိယာယေန ပဏ္ဏတ္တိယာ အဓိကရဏဘာဝေါ ဣဓေဝ ဣမသ္မိံယေဝ သိက္ခာပဒေ။ ‘‘မာတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တဿ ¶ ဝိဝါဒဿ အဓိကရဏဘာဝေါ န သမ္ဘဝတိ သမထေဟိ အနဓိကရဏီယတ္တာတိ အာဟ ‘‘ဣဓေကစ္စော ဝိဝါဒေါ’’တိ။

အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထူနီတိ လက္ခဏဝစနမေတံ ယထာ ‘‘ယဒိ မေ ဗျာဓိတာ ဒဟေယျုံ၊ ဒါတဗ္ဗမိဒမောသဓ’’န္တိ၊ တသ္မာ တေသု အညတရညတရံ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော ဝိဝါဒေါ ‘‘အဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထူနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အနုဝါဒေါတိ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ။ တတ္ထ ဥပဝဒနာ နာမ အက္ကောသော။ ပဉ္စပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာတိ မာတိကာယ အာဂတာ ပဉ္စ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ သတ္တာတိ တေယေဝ ပဉ္စ၊ ဝိဘင်္ဂေ အာဂတာ ထုလ္လစ္စယဒုဗ္ဘာသိတာပတ္တိယော ဒွေတိ သတ္တ။ ကိစ္စယတာတိ ကတ္တဗ္ဗတာ။ ကရဏီယတာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဥဘယေနပိ အပလောကနာဒိသင်္ဃကမ္မံယေဝ ဒဿေတိ၊ တေနာဟ ‘‘အပလောကနကမ္မ’’န္တိအာဒိ။

အာပတ္တာဓိကရဏံ ဌပေတွာ သေသာဓိကရဏေဟိ စောဒနာယေဝ နတ္ထီတိ အာဟ ‘‘ဣမသ္မိံ ပနတ္ထေ…ပေ… အာပတ္တာဓိကရဏမေဝ အဓိပ္ပေတ’’န္တိ။ သပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသဿာတိ ပဒါနံ အနုက္ကမေန နိဒ္ဒေသော ပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသော၊ ပဒဘာဇနဿေတံ အဓိဝစနံ။ တေန သဟ ဝတ္တမာနံ သပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသံ၊ သိက္ခာပဒံ၊ တဿ ပဒါနုက္ကမနိဒ္ဒေသသဟိတဿ သိက္ခာပဒဿာတိ အတ္ထော၊ ပဒဘာဇနသဟိတဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

အဿာတိ ကတ္တုအတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ အနေနာတိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ဧတေန စောဒကေနာ’’တိအာဒိ။ ဣဓာဂတေသူတိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ အာဂတေသု။ အညတြ အာဂတေသူတိ ဣတော အညတြ ဩမသဝါဒါဒိသိက္ခာပဒပါဠိယံ အာဂတေသု။ ဒုဿီလောတိ နိဿီလော သီလဝိရဟိတော။ ပါပဓမ္မောတိ ဒုဿီလတ္တာ ဧဝ ဟီနဇ္ဈာသယတာယ လာမကသဘာဝေါ။ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရောတိ အပရိသုဒ္ဓကာယကမ္မာဒိတာယ အသုစိ ဟုတွာ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရော။ ဒုဿီလော ဟိ ကိဉ္စိဒေဝ ¶ အသာရုပ္ပံ ဒိသွာ ‘‘ဣဒံ အသုကေန ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ ပရေသံ အာသင်္ကနီယော ဟောတိ၊ ကေနစိဒေဝ ဝါ ကရဏီယေန မန္တယန္တေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ ‘‘ကစ္စိ နု ခေါ ဣမေ မယာ ကတကမ္မံ ဇာနိတွာ မန္တေန္တီ’’တိ အတ္တနောယေဝ သင်္ကာယ သရိတဗ္ဗသမာစာရော။ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တောတိ လဇ္ဇိတဗ္ဗတာယ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗကမ္မန္တော။ အဿမဏောတိ ¶ န သမဏော။ သလာကဂ္ဂဟဏာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ သမဏော’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ သမဏပဋိညော။ အသေဋ္ဌစာရိတာယ အဗြဟ္မစာရီ။ ဥပေါသထာဒီသု ‘‘အဟမ္ပိ ဗြဟ္မစာရီ’’တိ မိစ္ဆာပဋိညာယ ဗြဟ္မစာရိပဋိညော။ ပူတိနာ ကမ္မေန သီလဝိပတ္တိယာ အန္တော အနုပဝိဋ္ဌတ္တာ အန္တောပူတိ။ ဆဒွါရေဟိ ရာဂါဒိကိလေသာနုဝဿနေန တိန္တတ္တာ အဝဿုတော။ သဉ္ဇာတရာဂါဒိကစဝရတ္တာ သီလဝန္တေဟိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗတ္တာ စ ကသမ္ဗုဇာတော။

ဣဓ ပါဠိယန္တိ ဣမသ္မိံ သိက္ခာပဒေ ပါဠိယံ။ ဇေဋ္ဌဗ္ဗတိကောတိ ကလိဒေဝီဝတနိယုတ္တော။ ကလိဒေဝီ ကိရ သိရီဒေဝိယာ ဇေဋ္ဌာ၊ တသ္မာ တဿာ ဝတဓရော ‘‘ဇေဋ္ဌဗ္ဗတိကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ တံ ပန ဝတံ သမာဒိယိတွာ ပူရေန္တော သကလသရီရေ မသိံ မက္ခေတွာ ကာကပတ္တာနိ မုဋ္ဌိယံ ကတွာ ကလိဒေဝိံ ဖလကေ လိခါပေတွာ တံ ကာဇကောဋိယံ ဗန္ဓိတွာ ထောမေန္တော ဝိစရတိ။ ယဒဂ္ဂေနာတိ ယတ္တကေန။ တဒဂ္ဂေနာတိ တတ္တကေန။ နော ကပ္ပေတီတိအာဒိ ဝေမတိကဘာဝဒီပနတ္ထမေဝ ဝုတ္တန္တိ မဟာပဒုမတ္ထေရဿ အဓိပ္ပာယော။ ဒုတိယတ္ထေရော ပန ‘‘နော ကပ္ပေတိ၊ နဿရတိ၊ ပမုဋ္ဌော’’တိ ဧတေဟိ ဝေမတိကဘာဝါဝတ္ထာယ အဒီပနတော အညော ဝေမတိကဘာဝေါ၊ အညာနိ နော ကပ္ပနာဒီနီတိ စတုန္နမ္ပိ ဝိဘာဂေန အတ္ထံ ဒဿေတိ၊ တသ္မာ တဿ ဝါဒေါ ယုတ္တတရောတိ ပစ္ဆာ ဝုတ္တော။ ဒဿနေ ဝေမတိကော ဟောတီတိ ပုဂ္ဂလေ ဉာတေပိ တဿ ကိရိယာယ သမ္မာ အဒိဋ္ဌဘာဝတော စိရကာလာတိက္ကမတော ဝါ တံ ကိရိယံ ကရောန္တော ‘‘ဧသ မယာ ဒိဋ္ဌော ဝါ၊ န ဝါ’’တိ ဒဿနေ ဝေမတိကော ဟောတိ။ ပုဂ္ဂလေ ဝေမတိကော ဟောတီတိ တေန ကတကမ္မေ ဉာတေပိ တံ ကမ္မံ ကရောန္တဿ သမ္မာ အဒိဋ္ဌဘာဝတော ကာလန္တရဘာဝတော ဝါ ‘‘တဿ ကမ္မဿ ကာရကော အယံ ဝါ၊ နော’’တိ ပုဂ္ဂလေ ဝေမတိကော ဟောတိ။

၃၈၉။ ‘‘တဇ္ဇနီယကမ္မာဒိသတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ အာပတ္တိယာ စောဒေန္တဿ အဓိပ္ပာယော ကမ္မာဓိပ္ပာယော။ ‘‘အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေဿာမီ’’တိ အဓိပ္ပာယော ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပာယော။ အနုဒ္ဓံသေန္တဿာတိ ဣမိနာ စာဝနာဓိပ္ပာယံ ဒဿေတိ။ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယန္တိ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန သတ္တဟိပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓေဟိ သမ္မုခါ ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ ဒုက္ကဋန္တိ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ။

‘‘ဧဝံ သံဝဒ္ဓါ ဟိ တဿ ဘဂဝတော ပရိသာ ယဒိဒံ အညမညဝစနေန အညမညဝုဋ္ဌာပနေနာ’’တိ ဝစနတော ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာနယံ ပတိဋ္ဌပေန္တော ‘‘ကုရုန္ဒိယံ ¶ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ ¶ ။ သဗ္ဗတ္ထေဝါတိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု။ ယျ-ကာရေ သမ္ပတ္တေ ရေ-ကာရော အတိက္ကန္တော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ရေ-ကာရေ အနတိက္ကန္တေ’’တိ။ ဥပေါသထဿ ဉတ္တိကမ္မဘာဝတော ဉတ္တိယာ သမတ္တာယ ဥပေါသထော ကတော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ယျ-ကာရေ သမ္ပတ္တေ န လဗ္ဘတီ’’တိ။

ဣဒဉ္စိဒဉ္စာတိ ‘‘ပါဏာတိပါတံ အဒိန္နာဒါန’’န္တိအာဒိံ။ ‘‘အသုကော စ အသုကော စ အဿမဏော အနုပါသကော’’တိ အက္ကောသာဓိပ္ပာယေန ပရမ္မုခါ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ သမ္မုခါ ဝဒန္တဿ ပန ပါစိတ္တိယမေဝ။ ယထာ ‘‘အသူရိယံ ပဿတိ ကညာ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သူရိယံ န ပဿတိ ကညာ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတိ၊ ဧဝံ ‘‘အနောကာသံ ကာရာပေတွာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဩကာသံ အကာရာပေတွာ’’တိ အယမတ္ထော လဗ္ဘတီတိ အာဟ ‘‘ယံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ယံ စောဒေတိ၊ တဿ ဥပသမ္ပန္နောတိ သင်္ချူပဂမနံ၊ တသ္မိံ သုဒ္ဓသညိတာ၊ ယေန ပါရာဇိကေန စောဒေတိ၊ တဿ ဒိဋ္ဌာဒိဝသေန အမူလကတာ၊ စာဝနာဓိပ္ပာယေန သမ္မုခါ စောဒနာ၊ တဿ တင်္ခဏဝိဇာနနန္တိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင်္ဂါနိ။

ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၉။ ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၃၉၁။ နဝမေ ဒိသွာတိ အဇိကာယ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇန္တံ ဆဂလကံ ဒိသွာ။ မေတ္တိယံ ဘိက္ခုနိန္တိ တဿာ ဘိက္ခုနိကာလံ ဂဟေတွာ ဘူတပုဗ္ဗဝေါဟာရေန ဝေါဟရန္တိ။ ဝေဠုဝနေယေဝါတိ ထေရဿ ဘိက္ခာစာရဝေလံ အဂ္ဂဟေတွာ တေဟိ ဝုတ္တဘတ္တုဒ္ဒေသဝေလံယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကစ္စိ နောတိ ကစ္စိ နု။ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုန္တိ အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿ ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒါယ ပါရာဇိကေန ဓမ္မေန အနုဒ္ဓံသိတဘာဝံ အာရောစေသုံ။

အညဘာဂဿာတိ အညကောဋ္ဌာသဿ၊ ထေရဿ မနုဿဇာတိဘိက္ခုဘာဝတော အညဿ တိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင်္ခါတဿ ကောဋ္ဌာသဿာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒန္တိ သာမညတော နပုံသကနိဒ္ဒေသေန ဆဂလကံ နိဒ္ဒိသတိ၊ ဣဒံ ဆဂလကဇာတန္တိ အတ္ထော၊ အယံ ဆဂလကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဓိကရဏသဒ္ဒါပေက္ခော ဝါ နပုံသကနိဒ္ဒေသော၊ ဣဒံ ဆဂလကသင်္ခါတံ ¶ အဓိကရဏန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အညဘာဂေါတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင်္ခါတော အညဘာဂေါ၊ အညကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ အဿာတိ ဆဂလကဿ။ ‘‘အညဘာဂသမ္ဗန္ဓီ အညဘာဂိယ’’န္တိ ပဌမဝိဂ္ဂဟဿ အတ္ထော၊ ‘‘အညဘာဂဝန္တံ အညဘာဂိယ’’န္တိ ဒုတိယဝိဂ္ဂဟဿ။ ဒွီဟိပိ ဝိဂ္ဂဟေဟိ အညဘာဂိယန္တိ ဆဂလကောဝ ¶ ဝုတ္တော။ တိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝဉ္စ ဌပေတွာ ပရမတ္ထတော ဝိသုံ ဆဂလကေ အသတိပိ ‘‘ပဋိမာယ သရီရ’’န္တိအာဒီသု ဝိယ အဘေဒေပိ ဘေဒကပ္ပနာယ ပဝတ္တလောကဝေါဟာရဝသေန ‘‘အညဘာဂဿ ဣဒံ၊ အညဘာဂေါ ဝါ အဿ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တံ။

ဣဒါနိ ဒွီဟိပိ ဝိဂ္ဂဟေဟိ ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ယော ဟိ သော’’တိအာဒိမာဟ။ သောတိ သော ဆဂလကော။ တဿ ‘‘ဟောတီ’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တတောတိ တတော မနုဿဇာတိတော ဘိက္ခုဘာဝတော စ။ သော ဝါ အညဘာဂေါတိ ယထာဝုတ္တတိရစ္ဆာနဇာတိဆဂလကဘာဝသင်္ခါတော အညဘာဂေါ။ အဿာတိ ဆဂလကဿ။ သော ဆဂလကော အညဘာဂိယသင်္ခါတံ လဘတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ‘‘အဓိကရဏန္တိ အာဓာရော၊ ဝတ္ထု အဓိဋ္ဌာန’’န္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမတ္ထံ သရူပတော ဒဿေတုံ ‘‘ယသ္မာ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တေသန္တိ မေတ္တိယဘူမဇကာနံ။ ဣမန္တိ ဆဂလကံ။ နာမကရဏသညာယာတိ နာမကရဏသင်္ခါတာယ သညာယ သော ဆဂလကော အဓိကရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တဉှိ သန္ဓာယာတိ ‘‘အဝဿံ တုမှေဟိ လေသော ဩဍ္ဍိတော၊ ကိံ ဝဒထ၊ ကိံ ပဿိတ္ထာ’’တိ အနုယုတ္တေဟိ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ဆဂလကဿ ဝိပ္ပဋိပတ္တိံ ဒိသွာ ဒဗ္ဗဿ နာမံ တဿ ကရိမှာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ တဿ နာမကရဏသညာယ အဓိဋ္ဌာနဘူတံ တံ ဆဂလကံ သန္ဓာယ။ တေ ဘိက္ခူတိ တေ အနုယုဉ္ဇကာ ဘိက္ခူ။ အာပတ္တိလေသမ္ပိ ပုဂ္ဂလသ္မိံယေဝ အာရောပေတွာ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဒဘာဇနေ ပန…ပေ… ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ နာမကရဏသညာယ အာဓာရဘူတဿ ဆဂလကသင်္ခါတဿ အဓိကရဏဿ အဝစနေ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။

၃၉၃။ ‘‘အညဘာဂိယဿ အဓိကရဏဿာ’’တိ ဧတ္ထ ပါဠိအာဂတအဓိကရဏသဒ္ဒပတိရူပကံ အညံ အဓိကရဏသဒ္ဒံ ပါဠိအာဂတတဒညသာဓာရဏတာယ ဥဘယပဒတ္ထံ ဥဒ္ဓရိတွာ ‘‘အဓိကရဏံ နာမ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဟိ အတ္ထံ ဒဿေန္တေန ပါဠိယံ အာဂတသဒ္ဒပတိရူပကော အညော သဒ္ဒေါ ဥဘယပဒတ္ထော ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗော၊ န စ အညံ ဥဒ္ဓရိတွာ ¶ အညဿ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော၊ တသ္မာ ပါဠိအာဂတအဓိကရဏသဒ္ဒပတိရူပကော အညောယေဝ ဥဘယပဒတ္ထသာဓာရဏော အဓိကရဏသဒ္ဒေါ ဥဒ္ဓဋောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဓိကရဏန္တိ ဝစနသာမညတော အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ပဝတ္တာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနီ’’တိ။ ယာ စ သာ အဝသာနေ…ပေ… စောဒနာ ဝုတ္တာတိ ဘိက္ခု သင်္ဃာဒိသေသံ အဇ္ဈာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော ဟောတိ၊ သင်္ဃာဒိသေသေ သင်္ဃာဒိသေသဒိဋ္ဌီ ဟောတိ၊ တဉ္စေ ပါရာဇိကေန စောဒေတီတိအာဒိစောဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။

မေထုနဝီတိက္ကမာပတ္တိယော ဝတ္ထုတော သဘာဂါ၊ ဣတရာသံ ပန အဒိန္နာဒါနာဒိအာပတ္တီနံ သမာနေပိ ပါရာဇိကာပတ္တိဘာဝေ ဝတ္ထုတော ဝိသဘာဂါတိ အာဟ ‘‘သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော’’တိ။ သဘာဝသရိက္ခာသရိက္ခတောတိ ¶ သဘာဝေန သဒိသာသဒိသဘာဝတော။ ပဌမပါရာဇိကဉှိ ပဌမပါရာဇိကာပတ္တိယာ မေထုနရာဂေန သဘာဝတော သဒိသံ၊ ဒေါသသမ္ပယုတ္တမနုဿဝိဂ္ဂဟေန အသဒိသံ။ နနု စ ‘‘အာပတ္တာဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏဿ သိယာ တဗ္ဘာဂိယံ၊ သိယာ အညဘာဂိယ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒ္ဒေသာနုက္ကမေန တဗ္ဘာဂိယတံ အနိဒ္ဒိသိတွာ အညဘာဂိယတာ ပဌမံ ကသ္မာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာတိ အာဟ ‘‘အာဒိတော ပဋ္ဌာယာ’’တိအာဒိ။ ဝုတ္တနယေနေဝါတိ ‘‘သဘာဂဝိသဘာဂဝတ္ထုတော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။

‘‘သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ သင်္ဃကမ္မတော ကိစ္စာဓိကရဏံ ဝိသုံ ဝိယ ဒိဿတီတိ အာဟ ‘‘ကိံ ပနာ’’တိအာဒိ။ ‘‘ကိစ္စမေဝ ကိစ္စာဓိကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘သင်္ဃကမ္မာနမေဝေတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘သင်္ဃကမ္မာနိ နိဿာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဧဝံ သန္တေပီ’’တိအာဒိ။ တဿ တဿ သင်္ဃကမ္မဿ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ ဣတိကတ္တဗ္ဗတာလက္ခဏံယေဝ တတော သင်္ဃကမ္မဿ နိပ္ဖဇ္ဇနတော ဖလူပစာရေန သင်္ဃကမ္မန္တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီတိ အာဟ ‘‘ယံ ကမ္မလက္ခဏံ မနသိ ကရောတိ၊ တံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနတော’’တိ။ ပရိဝါသာဒိသင်္ဃကမ္မံ နိဿာယ မာနတ္တာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဥက္ခေပနီယကမ္မသီမာသမ္မုတိကမ္မာဒီနိ ဣဿာယ ဩသာရဏသီမာသမူဟနနာဒိကမ္မာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော စ ‘‘ပုရိမံ ပုရိမံ သင်္ဃကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။

၃၉၅-၄၀၀။ သဝတ္ထုကံ ကတွာတိ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကတွာ။ ဒီဃာဒိနောတိ ဒီဃရဿကာဠဩဒါတာဒိနော။ ဒိဋ္ဌာဒိနောတိ ဒိဋ္ဌသုတာဒိနော။ လောဟပတ္တသဒိသောတိ ¶ အယောပတ္တသဒိသော။ အင်္ဂါနိ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသေ ဝုတ္တသဒိသာနိ၊ ဣဓ ပန ကဉ္စိဒေသံ လေသမတ္တံ ဥပါဒိယနာ အဓိကာ။

ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၀။ ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၀။ ဒသမေ ယေ ဒုဗ္ဗလာ ဟောန္တိ အပ္ပထာမာ၊ န သက္ကောန္တိ အရညကာဒီနိ သေဝန္တာ ဒုက္ခဿန္တံ ကာတုံ၊ တေ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဗဟူနံ ကုလပုတ္တာနံ မဂ္ဂန္တရာယာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ အဓိဝါသနခန္တိသမ္ပန္နောတိ ‘‘ခမော ဟောတိ သီတဿာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တသီတုဏှာဒိသဟနလက္ခဏာယ ခန္တိယာ သမန္နာဂတော။ ဗျဉ္ဇနပဒမေဝ ပရမံ အဿာတိ ပဒပရမော။ ယဿ ဟိ ပုဂ္ဂလဿ ဗဟုမ္ပိ သုဏတော ဗဟုမ္ပိ ဘဏတော ဗဟုမ္ပိ ဓာရယတော ဗဟုမ္ပိ ဝါစယတော န တာယ ဇာတိယာ ဓမ္မာဘိသမယော ဟောတိ ¶ ၊ အယံ ‘‘ပဒပရမော’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဘိသမ္ဘုဏိတွာတိ နိပ္ဖာဒေတွာ။ နာဘိသမ္ဘုဏာတီတိ န သမ္ပာဒေတိ၊ အရညဝါသံ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ကောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓမ္မတော အပေတံ ဥဒ္ဓမ္မံ။ အသဗ္ဗညူ အဿာတိ တေသံ အနုရူပဿ အဇာနနတော အသဗ္ဗညူ ဘဝေယျ။ ‘‘န၊ ဘိက္ခဝေ၊ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ (မဟာဝ။ ၂၀၄) ဝစနတော ‘‘စတ္တာရော ပန…ပေ… ပဋိက္ခိတ္တမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒမေဝ ဝစနံ သန္ဓာယ ပါဠိယမ္ပိ ‘‘အဋ္ဌ မာသေ ခေါ မယာ ဒေဝဒတ္တ ရုက္ခမူလသေနာသနံ အနုညာတ’’န္တိ ဝုတ္တံ။

တီဟိ ကောဋီဟီတိ တီဟိ အာကာရေဟိ၊ တီဟိ ကာရဏေဟီတိ အတ္ထော။ တဒုဘယဝိမုတ္တပရိသင်္ကိတန္တိ ဒိဋ္ဌံ သုတန္တိ ဣဒံ ဥဘယံ အနိဿာယ ‘‘ကိံ နု ခေါ ဣဒံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဝဓိတွာ သမ္ပာဒိတ’’န္တိ ကေဝလမေဝ ပရိသင်္ကိတံ။ မစ္ဆဗန္ဓနံ ဇာလံ၊ ဝါဂုရာ မိဂဗန္ဓနီ။ ကပ္ပတီတိ ယဒိ တေသံ ဝစနေန အာသင်္ကာ ဥပစ္ဆိန္နာ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပဝတ္တမံသန္တိ ဝိက္ကာယိကမံသံ။ မင်္ဂလာဒီနန္တိ အာဒိ-သဒ္ဒေန အာဟုနပါဟုနာဒိကေ သင်္ဂဏှာတိ။ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပ္ပယုတ္တော ဧဝ-သဒ္ဒေါ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ အကတမေဝါတိ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ တသ္မာ ‘‘ဘိက္ခူနဉ္စ ဒဿာမ၊ မင်္ဂလာဒီနဉ္စ အတ္ထာယ ဘဝိဿတီ’’တိ မိဿေတွာ ကတမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေစိ ပန ‘‘ဘိက္ခူနံယေဝါတိ ¶ အဝဓာရဏေန ဘိက္ခူနဉ္စ အညေသဉ္စ အတ္ထာယ ကတံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတီတိ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတေပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပရိသင်္ကိတာဘာဝမာဟ။ တမေဝတ္ထံ အာဝိကာတုံ ‘‘သစေ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဣတရေသံ ဝဋ္ဋတီတိ အဇာနန္တာနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇာနတော ဧဝေတ္ထ အာပတ္တိ ဟောတီတိ။ တေယေဝါတိ ယေ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ၊ တေယေဝ။ ဥဒ္ဒိသကတမံသပရိဘောဂတော အကပ္ပိယမံသပရိဘောဂဿ ဝိသေသံ ဒဿေတုံ ‘‘အကပ္ပိယမံသံ ပနာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပုရိမသ္မိံ သစိတ္တကာ အာပတ္တိ၊ ဣတရသ္မိံ အစိတ္တကာ။ တေနာဟ ‘‘အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုဉ္ဇန္တဿပိ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ။ ‘‘ပရိဘောဂကာလေ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ဝစနတော အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနာပတ္တိ သိယာ။ အဇာနိတွာပိ ဘုဉ္ဇန္တဿေဝ ဟိ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဝတ္တန္တိ ဝဒန္တီတိ ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။

သလ္လေခါ ဝုတ္တိ ဧတေသန္တိ သလ္လေခဝုတ္တိနော။ ဗာဟုလိကောတိ ဧကဿ လ-ကာရဿ လောပံ ကတွာ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပန္တိ အာယုကပ္ပံ။ သင်္ဃဘေဒကော ဟိ ဧကံ ကပ္ပံ အသီတိဘာဂေ ကတွာ တတော ဧကဘာဂမတ္တံ ကာလံ နိရယေ တိဋ္ဌေယျာတိ အာယုကပ္ပံ သန္ဓာယ ‘‘ကပ္ပံ နိရယမှိ ပစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကပ္ပဋ္ဌကထာယံ (ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၀၉) ပန ‘‘သဏ္ဌဟန္တေ ဟိ ကပ္ပေ ကပ္ပဝေမဇ္ဈေ ဝါ သင်္ဃဘေဒံ ကတွာ ကပ္ပဝိနာသေယေဝ မုစ္စတိ။ သစေပိ ဟိ သွေ ကပ္ပော ဝိနဿိဿတီတိ အဇ္ဇ သင်္ဃဘေဒံ ကရောတိ၊ သွေဝ ¶ မုစ္စတိ၊ ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ ကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ အာယုကပ္ပဝိနာသေယေဝါတိ အတ္ထေ သတိ နတ္ထိ ဝိရောဓော။ သဏ္ဌဟန္တေတိ ဣဒမ္ပိ ‘‘သွေ ဝိနဿိဿတီ’’တိ ဝိယ အဘူတပရိကပ္ပနဝသေန ဝုတ္တံ။ ‘‘ဧကဒိဝသမေဝ နိရယေ ပစ္စတီ’’တိ ဧတ္ထာပိ တတော ပရံ ကပ္ပာဘာဝေ အာယုကပ္ပဿပိ အဘာဝတောတိ အဝိရောဓတော အတ္ထယောဇနာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဗြဟ္မံ ပုညန္တိ သေဋ္ဌံ ပုညံ။ ကပ္ပံ သဂ္ဂမှိ မောဒတီတိ ဧတ္ထာပိ အာယုကပ္ပမေဝ။

၄၁၁။ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေနာတိ ဘာဝပ္ပဓာနောယံ နိဒ္ဒေသော၊ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကမ္မနာနာသံဝါသကေနာတိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ အညထာ နာနာသံဝါသကေန သဟိတဿ သမာနသံဝါသကဿပိ ¶ သင်္ဃဿ အသမာနသံဝါသကတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ။ တတ္ထ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော နာမ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကော။ သော ဟိ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ နာနာသံဝါသကော ဇာတောတိ ‘‘လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကော နာမ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော။ သော ဟိ ဥက္ခေပနီယကမ္မဝသေန နာနာသံဝါသကော ဟောတီတိ ‘‘ကမ္မနာနာသံဝါသကော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ဝိရဟိတောတိ ဝိမုတ္တော။ ကာယသာမဂ္ဂီဒါနံ တေသု တေသု သင်္ဃကမ္မေသု ဟတ္ထပါသူပဂမနဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။

‘‘ဘေဒါယ ပရက္ကမေယျာ’’တိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တာ ဘေဒနသံဝတ္တနိကဿ အဓိကရဏဿ သမာဒါယ ပဂ္ဂဏှတော ပုဗ္ဗေပိ ပက္ခပရိယေသနာဒိဝသေန သင်္ဃဘေဒါယ ပရက္ကမန္တဿ သမနုဘာသနကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမာနိ ဝတ္ထူနီတိ အဋ္ဌာရသ ဘေဒကရဝတ္ထူနိ။ ကမ္မေနာတိ အပလောကနာဒီသု စတူသု ကမ္မေသု အညတရေန ကမ္မေန။ ဥဒ္ဒေသေနာတိ ပဉ္စသု ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေသု အညတရေန ဥဒ္ဒေသေန။ ဝေါဟာရေနာတိ တာဟိ တာဟိ ဥပပတ္တီဟိ ‘‘အဓမ္မံ ဓမ္မော’’တိအာဒိအဋ္ဌာရသဘေဒကရဝတ္ထုဒီပကေန ဝေါဟာရေန။ အနုဿာဝနာယာတိ ‘‘နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ၊ မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထုသာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိတ္တမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ တုမှာကံ ယုတ္တံ၊ ကိံ မယှံ အဝီစိ နီလုပ္ပလဝနံ ဝိယ သီတလော၊ ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ကဏ္ဏမူလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာဝနေန။ သလာကဂ္ဂါဟေနာတိ ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ ‘‘ဂဏှထ ဣမံ သလာက’’န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန။ ပဉ္စဟိ ကာရဏေဟိ သင်္ဃဘေဒေါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ သင်္ဃဘေဒေ ပဓာနကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသဧန ဟိ ဝေါဟရန္တေန တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂဟိတာယပိ အဘိန္နောဝ ဟောတိ သင်္ဃော။ ယဒါ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ သလာကံ ဂဟေတွာ အာဝေဏိကကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တဒါ သင်္ဃော ဘိန္နော နာမ ဟောတိ။ အဗ္ဘုဿိတန္တိ အဗ္ဘုဂ္ဂတံ။ အစ္ဆေယျာတိ ဝိဟရေယျ၊ ပဝတ္တေယျာတိ အတ္ထော။

‘‘လဇ္ဇီ ¶ ရက္ခိဿတီ’’တိ ဝစနတော အာပတ္တိဘယေန အာရောစနံ လဇ္ဇီနံယေဝ ဘာရောတိ အာဟ ‘‘လဇ္ဇီဟိ ဘိက္ခူဟီ’’တိ။ အလဇ္ဇိဿပိ အနာရောစေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ ‘‘ယေ ပဿန္တိ၊ ယေ သုဏန္တီ’’တိ ဝစနတော။ သမာဂစ္ဆတူတိ ဧကီ ¶ ဘဝတု။ ဧကီဘာဝေါ စ သမာနလဒ္ဓိဝသေန ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧကလဒ္ဓိကော ဟောတူ’’တိ။ သမ္ပတ္တိယာတိ သီလာဒိသမ္ပတ္တိယာ။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိဘာဝတော ‘‘သောတ္ထိဘာဝေါ တဿ ဘိက္ခုနော’’တိ ဝုတ္တံ။ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇတော ဒုက္ကဋန္တိ ဝိသုံ ဝိသုံ ဝဒန္တာနံ ဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ။ ပဟောန္တေနာတိ ဂန္တုံ သမတ္ထေန အဂိလာနေန။ သင်္ဃဘေဒဿ ဂရုကဘာဝတော အဝဿံ ကတ္တဗ္ဗတာဒဿနတ္ထံ ‘‘ဒူရေပိ ဘာရောယေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အာပတ္တိ ပန အဒ္ဓယောဇနဗ္ဘန္တရေ ဂန္တုံ သမတ္ထဿ အဂိလာနဿေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

၄၁၆။ အသမနုဘာသန္တဿာတိ ကမ္မကာရကေ ကတ္တုနိဒ္ဒေသောတိ အာဟ ‘‘အသမနုဘာသိယမာနဿာ’’တိ။ တတိယကမ္မဝါစာယ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တော ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ ဒွီဟိ ကမ္မဝါစာဟိ ထုလ္လစ္စယေ စ အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ အာဟ ‘‘ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿ သင်္ဃာဒိသေသေန အနာပတ္တီ’’တိ။ အဿာတိ ဒေဝဒတ္တဿ။ ကတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သမနုဘာသနကမ္မေန ကတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ရုစိမတ္တေန ဝဒေယျာတိအာဒိကမ္မိကတ္တာ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿပိ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယေန ဝဒေယျ။ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ သမနုဘာသနကမ္မဿေဝ အဘာဝတော ‘‘န ဟိ ပညတ္တံ သိက္ခာပဒံ ဝီတိက္ကမန္တဿာ’’တိ ဝုတ္တံ။ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေနေဝ ဟိ သမနုဘာသနကမ္မံ အနုညာတံ။ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတတောတိ ‘‘အနုဇာနာမိ၊ ဘိက္ခဝေ၊ ရောမန္ထကဿ ရောမန္ထန’’န္တိအာဒိံ (စူဠဝ။ ၂၇၃) ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတံ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ အနာပတ္တိယန္တိ အနာပတ္တိဝါရေ။ အာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗောတိ အနိဿဇ္ဇနပစ္စယာ အာပန္နပါစိတ္တိယာပတ္တိံ ဥက္ခေပနီယကမ္မကရဏတ္ထံ အာရောပေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

အာပတ္တိယေဝ န ဇာတာတိ သင်္ဃာဒိသေသာပတ္တိ န ဇာတာယေဝါတိ အတ္ထော။ သာ ပနေသာတိ သာ ပန ဧသာ အနာပတ္တိ။ တိဝင်္ဂိကန္တိ ကာယဝါစာစိတ္တဝသေန တိဝင်္ဂိကံ၊ ကာယဝါစာစိတ္တတော သမုဋ္ဌာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘နပ္ပဋိနိဿဇ္ဇာမီ’’တိ သညာယ အဘာဝေန မုစ္စနတော သညာဝိမောက္ခံ။ သစိတ္တကန္တိ ‘‘နပ္ပဋိနိဿဇ္ဇာမီ’’တိ ဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တကံ။ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဓမ္မကမ္မေန သမနုဘာသနံ၊ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနံ၊ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇနန္တိ ဣမာနေတ္ထ စတ္တာရိ အင်္ဂါနိ။

ပဌမသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၁။ ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၁၇-၄၁၈။ ဧကာဒသမေ ¶ ¶ ယံ ဝစနံ သမဂ္ဂေပိ ဝဂ္ဂေ အဝယဝဘူတေ ကရောတိ ဘိန္ဒတိ၊ တံ ကလဟကာရကဝစနံ ဣဓ ဝဂ္ဂန္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘ဝဂ္ဂံ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယဝစနံ ဝဒန္တီ’’တိ။ အသာမဂ္ဂိပက္ခေ ဘဝါ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယာ၊ ကလဟကာ။ တေသံ ဝစနံ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယဝစနံ၊ အသာမဂ္ဂိပက္ခေ ဝါ ဘဝံ ဝစနံ အသာမဂ္ဂိပက္ခိယဝစနံ။ ယသ္မာ ဥဗ္ဗာဟိကာဒိကမ္မံ ဗဟူနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ‘‘န ဟိ သင်္ဃော သင်္ဃဿ ကမ္မံ ကရောတီ’’တိ ဣဒံ နိဂ္ဂဟဝသေန ကတ္တဗ္ဗကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အင်္ဂါနိ ပနေတ္ထ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ ပဟာယ အနုဝတ္တနံ ပက္ခိပိတွာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တသဒိသာနေဝ။

ဒုတိယသင်္ဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၂။ ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၂၄။ ဒွါဒသမေ ဝမ္ဘနဝစနန္တိ ဂရဟဝစနံ။ အပသာဒေတုကာမောတိ ခိပိတုကာမော၊ တဇ္ဇေတုကာမော ဝါ၊ ဃဋ္ဋေတုကာမောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သဋသဒ္ဒေါ ပတိတသဒ္ဒေန သမာနတ္ထော။ ဝိသေသနဿ စ ပရနိပါတံ ကတွာ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏသဋန္တိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘တတ္ထ တတ္ထ ပတိတံ တိဏကဋ္ဌပဏ္ဏ’’န္တိ။ ကေနာပီတိ ဝါတသဒိသေန နဒီသဒိသေန စ ကေနာပိ။

၄၂၅-၄၂၆။ ဝတ္တုံ အသက္ကုဏေယျောတိ ကိသ္မိဉ္စိ ဝုစ္စမာနေ အသဟနတော ဩဝဒိတုံ အသက္ကုဏေယျော။ ဒုက္ခံ ဝစော ဧတသ္မိံ ဝိပ္ပဋိကူလဂ္ဂါဟေ ဝိပစ္စနီကဝါဒေ အနာဒရေ ပုဂ္ဂလေတိ ဒုဗ္ဗစော။ တေနာဟ ‘‘ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ဝဒိတဗ္ဗော’’တိအာဒိ။ ဒုဗ္ဗစဘာဝကရဏီယေဟီတိ ဒုဗ္ဗစဘာဝကာရကေဟိ။ ကတ္တုအတ္ထေ အနီယသဒ္ဒေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ယေ ဓမ္မာ ဒုဗ္ဗစံ ပုဂ္ဂလံ ကရောန္တီ’’တိအာဒိ။ ပါပိကာ ဣစ္ဆာ ဧတဿာတိ ပါပိစ္ဆော၊ တဿ ဘာဝေါ ပါပိစ္ဆတာ၊ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနတာ ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ အမတ္တညုတာ ပါပိစ္ဆတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အတ္တုက္ကံသကာ စ တေ ပရဝမ္ဘကာ စာတိ အတ္တုက္ကံသကပရဝမ္ဘကာ။ ယေ အတ္တာနံ ဥက္ကံသန္တိ ဥက္ခိပန္တိ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တိ၊ ပရဉ္စ ဝမ္ဘေန္တိ ဂရဟန္တိ နီစေ ဌာနေ ဌပေန္တိ၊ တေသမေတံ အဓိဝစနံ။ တေသံ ဘာဝေါ အတ္တုက္ကံသကပရဝမ္ဘကတာ။ ကုဇ္ဈနသီလော ကောဓနော၊ တဿ ဘာဝေါ ကောဓနတာ။ ကုဇ္ဈနလက္ခဏဿ ကောဓဿေတံ အဓိဝစနံ။

ပုဗ္ဗကာလေ ¶ ¶ ကောဓော၊ အပရကာလေ ဥပနာဟောတိ အာဟ ‘‘ကောဓဟေတု ဥပနာဟိတာ’’တိ။ တတ္ထ ဥပနဟနသီလော၊ ဥပနာဟော ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဥပနာဟီ၊ တဿ ဘာဝေါ ဥပနာဟိတာ။ ပုနပ္ပုနံ စိတ္တပရိယောနဒ္ဓလက္ခဏဿ ကောဓဿေဝေတံ အဓိဝစနံ။ သကိဉှိ ဥပ္ပန္နော ကောဓော ကောဓောယေဝ၊ တတုတ္တရိ ဥပနာဟော။ အဘိသင်္ဂေါတိ ဒုမ္မောစနီယော ဗလဝဥပနာဟော။ သော အဿ အတ္ထီတိ အဘိသင်္ဂီ၊ တဿ ဘာဝေါ အဘိသင်္ဂိတာ။ ဒုမ္မောစနီယဿ ဗလဝဥပနာဟဿေတံ အဓိဝစနံ။ စောဒကံ ပဋိပ္ဖရဏတာတိ စောဒကဿ ပဋိဝိရုဒ္ဓေန ပစ္စနီကေန ဟုတွာ အဝဋ္ဌာနံ။ စောဒကံ အပသာဒနတာတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ တုယှံ ဗာလဿ အဗျတ္တဿ ဘဏိတေန၊ တွမ္ပိ နာမ ဘဏိတဗ္ဗံ မညိဿသီ’’တိ ဧဝံ စောဒကဿ ဃဋ္ဋနာ။ စောဒကဿ ပစ္စာရောပနတာတိ ‘‘တွမ္ပိ ခေါသိ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ တာဝ ပဋိကရောဟီ’’တိ ဧဝံ စောဒကဿ ဥပရိ ပဋိအာရောပနတာ။

အညေန အညံ ပဋိစရဏတာတိ အညေန ကာရဏေန၊ ဝစနေန ဝါ အညဿ ကာရဏဿ၊ ဝစနဿ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒနဝသေန စရဏတာ။ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထော ဧဝ ဝါ စရသဒ္ဒေါ အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနတာတိ အတ္ထော။ တာယ သမန္နာဂတော ဟိ ပုဂ္ဂလော ယံ စောဒကေန ဒေါသဝိဘာဝနကာရဏံ၊ ဝစနံ ဝါ ဝုတ္တံ၊ တံ တတော အညေနေဝ စောဒနာယ အမူလိကဘာဝဒီပနေန ကာရဏေန၊ တဒတ္ထဗောဓကေန ဝစနေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ‘‘အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ကော အာပန္နော၊ ကိံ အာပန္နော၊ ကိသ္မိံ အာပန္နော၊ ကံ ဘဏထ၊ ကိံ ဘဏထာ’’တိ ဝါ ဝတွာ ‘‘ဧဝရူပံ ကိဉ္စိ တယာ ဒိဋ္ဌ’’န္တိ ဝုတ္တေ ‘‘န သုဏာမီ’’တိ သောတံ ဝါ ဥပနာမေတွာ ဝိက္ခေပံ ကရောန္တောပိ အညေနညံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ‘‘ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ပုဋ္ဌေ ‘‘ပါဋလိပုတ္တံ ဂတောမှီ’’တိ ဝတွာ ပုန ‘‘န တဝ ပါဋလိပုတ္တဂမနံ ပုစ္ဆာမ၊ အာပတ္တိံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ တတော ‘‘ရာဇဂဟံ ဂတောမှီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ရာဇဂဟံ ဝါ ယာဟိ ဗြာဟ္မဏဂဟံ ဝါ၊ အာပတ္တိံ အာပန္နောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တတ္ထ မေ သူကရမံသံ လဒ္ဓ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ဗဟိဒ္ဓါ ကထာဝိက္ခိပနမ္ပိ အတ္ထတော အညေနညံ ပဋိစရဏမေဝါတိ ဝိသုံ န ဂဟိတံ။

အပဒါနေနာတိ အတ္တနော စရိယာယ။ အပဒီယန္တိ ဟိ ဒေါသာ ဧတေန ဒက္ခီယန္တိ၊ လုယန္တိ ဆိဇ္ဇန္တီတိ ဝါ အပဒါနံ၊ သတ္တာနံ သမ္မာ မိစ္ဆာ ဝါ ဝတ္တပ္ပယောဂေါ။ န သမ္ပာယနတာတိ ‘‘အာဝုသော၊ တွံ ကုဟိံ ဝသသိ၊ ကံ နိဿာယ ဝသသီ’’တိ ဝါ ‘‘ယံ တွံ ဝဒေသိ ‘မယာ ဧသ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇန္တော ဒိဋ္ဌော’တိ၊ တွံ ¶ တသ္မိံ သမယေ ကိံ ကရောသိ၊ အယံ ကိံ ကရောတိ၊ ကတ္ထ စ တွံ အဟောသိ၊ ကတ္ထ အယ’’န္တိ ဝါ အာဒိနာ နယေန စရိယံ ပုဋ္ဌေန သမ္ပာဒေတွာ အကထနံ။

မက္ခိပဠာသိတာတိ ဧတ္ထ ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏော မက္ခော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ မက္ခီ။ တာဒိသော ¶ ပုဂ္ဂလော အဂါရိယော အနဂါရိယော ဝါ သမာနော ပရေသံ သုကတကရဏံ ဝိနာသေတိ။ အဂါရိယောပိ ဟိ ကေနစိ အနုကမ္ပကေန ဒလိဒ္ဒေါ သမာနော ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပိတော၊ အပရေန သမယေန ‘‘ကိံ တယာ မယှံ ကတ’’န္တိ တဿ သုကတကရဏံ ဝိနာသေတိ။ အနဂါရိယောပိ သာမဏေရကာလတော ပဘုတိ အာစရိယေန ဝါ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ စ အနုဂ္ဂဟေတွာ ဓမ္မကထာနယပကရဏကောသလ္လာဒီနိ သိက္ခာပိတော၊ အပရေန သမယေန ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီဟိ သက္ကတော ဂရုကတော အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု အစိတ္တီကတော စရမာနော ‘‘အယံ အမှေဟိ ဒဟရကာလေ ဧဝ အနုဂ္ဂဟိတော သံဝဒ္ဓိတော စ၊ အထ စ ပနိဒါနိ နိဿိနေဟော ဇာတော’’တိ ဝုစ္စမာနော ‘‘ကိံ မယှံ တုမှေဟိ ကတ’’န္တိ တေသံ သုကတကရဏံ ဝိနာသေတိ။

‘‘ဗဟုဿုတေပိ ပုဂ္ဂလေ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဤဒိသဿ စေဝ ဗဟုဿုတဿ အနိယတာ ဂတိ၊ တဝ ဝါ မမ ဝါ ကော ဝိသေသော’’တိအာဒိနာ နယေန ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏော ပဠာသော။ သော ပရဂုဏေဟိ အတ္တနော ဂုဏာနံ သမကရဏရသော။ တထာ ဟေသ ပရေသံ ဂုဏေ ဍံသိတွာ ဝိယ အတ္တနော ဂုဏေဟိ သမေ ကရောတီတိ ပဠာသောတိ ဝုစ္စတိ၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ ပဠာသီ။ မက္ခီ စ ပဠာသီ စ မက္ခိပဠာသိနော၊ တေသံ ဘာဝေါ မက္ခိပဠာသိတာ။ အတ္ထတော ပန မက္ခော စေဝ ပဠာသော စ။

ဣဿတိ ပရသမ္ပတ္တိံ န သဟတီတိ ဣဿုကီ။ မစ္ဆရာယတိ အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ နိဂူဟတိ၊ ပရေသံ သာဓာရဏဘာဝံ န သဟတိ၊ မစ္ဆေရံ ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ မစ္ဆရီ။ သဌယတိ န သမ္မာ ဘာသတီတိ သဌော၊ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနဂုဏပ္ပကာသနလက္ခဏေန သာဌေယျေန သမန္နာဂတော ကေရာဋိကပုဂ္ဂလော။ ကေရာဋိကော စ အာနန္ဒမစ္ဆော ဝိယ ဟောတိ။ အာနန္ဒမစ္ဆော နာမ ကိရ မစ္ဆာနံ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဒဿေတိ၊ သပ္ပာနံ သီသံ ‘‘တုမှေဟိ သဒိသော အဟ’’န္တိ ဇာနာပေတုံ၊ ဧဝမေဝ ကေရာဋိကော ပုဂ္ဂလော ယံ ယံ သုတ္တန္တိကံ ဝါ အာဘိဓမ္မိကံ ¶ ဝါ ဥပသင်္ကမတိ၊ တံ တံ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘အဟံ တုမှာကံ အန္တေဝါသီ၊ တုမှေ မယှံ အနုကမ္ပကာ၊ နာဟံ တုမှေ မုဉ္စာမီ’’တိ ‘‘ဧဝမေတေ ‘သဂါရဝေါ အယံ အမှေသု သပ္ပတိဿော’တိ မညိဿန္တီ’’တိ။ သာဌေယျေန ဟိ သမန္နာဂတဿ ပုဂ္ဂလဿ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနေန စိတ္တာနုရူပကိရိယာဝိဟရတော ‘‘ဧဝံစိတ္တော ဧဝံကိရိယော’’တိ ဒုဝိညေယျတ္တာ ကုစ္ဆိံ ဝါ ပိဋ္ဌိံ ဝါ ဇာနိတုံ န သက္ကာ။ ယတော သော –

‘‘ဝါမေန သူကရော ဟောတိ၊ ဒက္ခိဏေန အဇာမိဂေါ၊

သရေန နေလကော ဟောတိ၊ ဝိသာဏေန ဇရဂ္ဂဝေါ’’တိ။ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၂၉၆၊ ဝိဘ။ အဋ္ဌ။ ၈၉၄၊ မဟာနိ။ အဋ္ဌ။ ၁၆၆) –

ဧဝံ ¶ ဝုတ္တယက္ခသူကရသဒိသော ဟောတိ။ ကတပါပပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာ မာယာ၊ သာ အဿ အတ္ထီတိ မာယာဝီ။

ထမ္ဘသမင်္ဂိတာယ ထဒ္ဓါ။ ဝါတဘရိတဘသ္တာသဒိသထဒ္ဓဘာဝပဂ္ဂဟိတသိရအနိဝါတဝုတ္တိကာရကရောတိ ထမ္ဘော။ ယေန သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဂိလိတနင်္ဂလသဒိသော ဝိယ အဇဂရော၊ ဝါတဘရိတဘသ္တာ ဝိယ စ ထဒ္ဓါ ဟုတွာ ဂရုဋ္ဌာနိယေ ဒိသွာ ဩနမိတုမ္ပိ န ဣစ္ဆတိ၊ ပရိယန္တေနေဝ စရတိ။ အဗ္ဘုန္နတိလက္ခဏော အတိမာနော၊ သော ဧတဿ အတ္ထီတိ အတိမာနီ။

သံ အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ ပရာမသတိ သဘာဝံ အတိက္ကမိတွာ ပရတော အာမသတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ။ အာဓာနံ ဂဏှာတီတိ အာဓာနဂ္ဂါဟီ။ ‘‘အာဓာန’’န္တိ ဒဠှံ ဝုစ္စတိ၊ ဒဠှဂ္ဂါဟီတိ အတ္ထော။ ယုတ္တံ ကာရဏံ ဒိသွာဝ လဒ္ဓိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတီတိ ပဋိနိဿဂ္ဂီ၊ ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန ကသိရေန ဗဟုမ္ပိ ကာရဏံ ဒဿေတွာ န သက္ကာ ပဋိနိဿဂ္ဂိံ ကာတုန္တိ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ၊ ယော အတ္တနော ဒိဋ္ဌိံ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ဒဠှံ ဂဏှိတွာ အပိ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ကာရဏံ ဒဿေတွာ ဝုစ္စမာနော န ပဋိနိဿဇ္ဇတိ၊ တဿေတံ အဓိဝစနံ။ တာဒိသော ဟိ ပုဂ္ဂလော ယံ ယဒေဝ ဓမ္မံ ဝါ အဓမ္မံ ဝါ သုဏာတိ၊ တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဧဝံ အမှာကံ အာစရိယေဟိ ကထိတံ၊ ဧဝံ အမှေဟိ သုတ’’န္တိ ကုမ္မောဝ အင်္ဂါနိ သကေ ကပါလေ အန္တောယေဝ သမောဒဟတိ။ ယထာ ဟိ ကစ္ဆပေါ အတ္တနော ပါဒါဒိကေ အင်္ဂေ ကေနစိ ဃဋ္ဋိတေ သဗ္ဗာနိ အင်္ဂါနိ အတ္တနော ကပါလေယေဝ သမောဒဟတိ၊ န ဗဟိ နီဟရတိ၊ ဧဝမယမ္ပိ ‘‘န သုန္ဒရော တဝ ဂါဟော၊ ဆဍ္ဍေဟိ န’’န္တိ ဝုတ္တော တံ န ဝိဿဇ္ဇေတိ၊ အန္တောယေဝ အတ္တနော ဟဒယေ ဧဝ ဌပေတွာ ဝိစရတိ။ ယထာ ကုမ္ဘီလာ ဂဟိတံ န ပဋိနိဿဇ္ဇန္တိ၊ ဧဝံ ကုမ္ဘီလဂ္ဂါဟံ ဂဏှာတိ၊ န ဝိဿဇ္ဇေတိ။ မက္ခိပဠာသိတာဒိယုဂဠတ္တယေန ¶ ဒဿိတေ မက္ခပဠာသာဒယော ဆ ဓမ္မေ ဝိသုံ ဝိသုံ ဂဟေတွာ ‘‘ဧကူနဝီသတိ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနုမာနသုတ္တဋ္ဌကထာယံ (မ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၁၈၁) ပန မက္ခပဠာသာဒယောပိ ယုဂဠဝသေန ဧကံ ကတွာ ‘‘သောဠသ ဓမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။

ပကာရေဟိ အာဝဟနံ ပဒက္ခိဏံ၊ တတော ပဒက္ခိဏတော ဂဟဏသီလော ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ၊ န ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ။ ယော ဝုစ္စမာနော ‘‘တုမှေ မံ ကသ္မာ ဝဒထ၊ အဟံ အတ္တနော ကပ္ပိယာကပ္ပိယံ သာဝဇ္ဇာနဝဇ္ဇံ အတ္ထာနတ္ထံ ဇာနာမီ’’တိ ဝဒတိ၊ အယံ အနုသာသနိံ ပဒက္ခိဏတော န ဂဏှာတိ၊ ဝါမတောဝ ဂဏှာတိ၊ တသ္မာ ‘‘အပ္ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ’’တိ ဝုစ္စတိ၊ တေနာဟ ‘‘ယထာနုသိဋ္ဌ’’န္တိအာဒိ။

ဥဒ္ဒေသေတိ ¶ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသေ။ အထ သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ကထံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသပရိယာပန္နာနီတိ အာဟ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တိ၊ သော အာဝိကရေယျာတိ ဧဝံ သင်္ဂဟိတတ္တာ’’တိ။ ‘‘ယဿ သိယာ အာပတ္တီ’’တိ ဟိ ဣမိနာ သဗ္ဗာပိ အာပတ္တိယော နိဒါနုဒ္ဒေသေ သင်္ဂဟိတာယေဝ ဟောန္တိ။ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ သိက္ခိတဗ္ဗတ္တာတိ လဗ္ဘမာနဝသေန ဝုတ္တံ။ သဟဓမ္မိကေန သဟကာရဏေနာတိပိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘ဝစနာယာ’’တိ နိဿက္ကေ သမ္ပဒါနဝစနန္တိ အာဟ ‘‘တတော မမ ဝစနတော’’တိ။ အင်္ဂါနိ စေတ္ထ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနိ။ အယံ ပန ဝိသေသော – ယထာ တတ္ထ ဘေဒါယ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ အဝစနီယကရဏတာ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

၁၃။ ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ

၄၃၁။ တေရသမေ ကီဋာဂိရီတိ တဿ နိဂမဿ နာမံ။ တဉှိ သန္ဓာယ ပရတော ‘‘န အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကီဋာဂိရိသ္မိံ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန ပန ယောဂတော သော ဇနပဒေါပိ ‘‘ကီဋာဂိရိ’’ဣစ္စေဝ သင်္ချံ ဂတောတိ အာဟ ‘‘ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ’’တိ။ အာဝါသေ နိယုတ္တာ အာဝါသိကာ၊ နိဗဒ္ဓဝါသိနော။ တေ အကတံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ ဇိဏ္ဏံ ပဋိသင်္ခရောန္တိ၊ ကတေ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ တေနာဟ ‘‘သော ယေသံ အာယတ္တော…ပေ… တေ အာဝါသိကာ’’တိ ¶ ။ နိဝါသော နိဝါသမတ္တံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ နေဝါသိကာတိ အာဟ ‘‘ယေ ပန ကေဝလ’’န္တိအာဒိ။ တေတိ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ။ ဆ ဇနာတိ ပဏ္ဍုကော လောဟိတကော မေတ္တိယော ဘူမဇကော အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကောတိ ဣမေ ဆ ဇနာ။ သမ္မာတိ အာလပနဝစနမေတံ။ အာယမုခဘူတာတိ အာယဿ မုခဘူတာ။ ဓုရဋ္ဌာနေတိ သာဝတ္ထိယာ အဝိဒူရေ ဌာနေ။ ဝဿာနေ ဟေမန္တေ စာတိ ဒွီသု ဥတူသု ဝဿနတော ‘‘ဒွီဟိ မေဃေဟီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဒိယဍ္ဎဘိက္ခုသဟဿတော ဂဏာစရိယာနံ ဆန္နံ ဇနာနံ အဓိကတ္တာ ‘‘သမဓိက’’န္တိ ဝုတ္တံ၊ သာဓိကန္တိ အတ္ထော။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိဝသေန အာဂတော။ အကတဝတ္ထုန္တိ အကတပုဗ္ဗံ အဘိနဝဝတ္ထုံ။

ကဏိကာရာဒယော ပုပ္ဖရုက္ခာ၊ ဇာတိသုမနာဒယော ပုပ္ဖဂစ္ဆာ။ ကောဋ္ဋနန္တိ သယံ ဆိန္ဒနံ။ ကောဋ္ဋာပနန္တိ ‘‘ဣမံ ဆိန္ဒ ဘိန္ဒာ’’တိ အညေဟိ ဆေဒါပနံ။ အာဠိယာ ဗန္ဓနန္တိ ယထာ ဂစ္ဆမူလေ ဥဒကံ သန္တိဋ္ဌတိ၊ တထာ သမန္တတော ဗန္ဓနံ။ ဥဒကဿာတိ အကပ္ပိယဥဒကဿ။ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနန္တိ ဣမိနာဝ သိဉ္စာပနမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ နနု ‘‘ဥဒကဿ သေစနံ သေစာပန’’န္တိ ဣမိနာဝ သာမညတော ကပ္ပိယာကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိံ သက္ကာ သင်္ဂဟေတုံ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိ ¶ ကသ္မာ ဝိသုံ ဝုတ္တန္တိ? ‘‘အာရာမာဒိအတ္ထံ ရောပိတေ အကပ္ပိယဝေါဟာရေသုပိ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ ဣဓာပိ ဝိဘာဂံ ကတွာ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနာဒိ ဝိသုံ ဒဿိတံ။ ဟတ္ထမုခပါဒဓောဝနနှာနောဒကသိဉ္စနန္တိ ဣမိနာပိ ပကာရန္တရေန ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနမေဝ ဒဿေတိ။ ‘‘အကပ္ပိယဝေါဟာရော’’တိ ကောဋ္ဋနခဏနာဒိဝသေန သယံ ကရဏဿပိ ကထံ သင်္ဂဟောတိ? အကပ္ပိယန္တိ ဝေါဟရီယတီတိ အကပ္ပိယဝေါဟာရောတိ အကပ္ပိယဘူတံ ကရဏကာရာပနာဒိ သဗ္ဗမေဝ သင်္ဂဟိတံ၊ န ပန အကပ္ပိယဝစနမတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဧသေဝ နယော။ သုက္ခမာတိကာယ ဥဇုကရဏန္တိ ဣမိနာ ပုရာဏပဏ္ဏာဒိဟရဏမ္ပိ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ကုဒါလာဒီနိ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဌာနတော ဟတ္ထေန ဂဟေတွာ ဌာနမေဝ ပါကဋတရန္တိ ‘‘ဩဘာသော’’တိ ဝုတ္တံ။

မဟာပစ္စရိဝါဒမှိ ပတိဋ္ဌပေတုကာမော ပစ္ဆာ ဝဒတိ။ ဝနတ္ထာယာတိ ဣဒံ ကေစိ ‘‘ဝတတ္ထာယာ’’တိ ပဌန္တိ၊ တေသံ ဝတိအတ္ထာယာတိ အတ္ထော။ အကပ္ပိယဝေါဟာရေပိ ဧကစ္စံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဿေတုံ ‘‘န ကေဝလဉ္စ သေသ’’န္တိအာဒိမာဟ။ ယံ ကိဉ္စိ မာတိကန္တိ သုက္ခမာတိကံ ဝါ အသုက္ခမာတိကံ ဝါ။ ‘‘ကပ္ပိယဥဒကံ ¶ သိဉ္စိတု’’န္တိ ဣမိနာ ‘‘ကပ္ပိယဥဒကံ သိဉ္စထာတိ ဝတ္တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဒဿေတိ။ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ ‘‘ရောပေဟီတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိပိ သိဒ္ဓံ။ အညတ္ထာယ ဝါ ကရောန္တဿာတိ ဝတ္ထုပူဇာဒိအတ္ထံ ကရောန္တဿ။ ကသ္မာ န အနာပတ္တီတိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဂန္ထနာဒီသု ကသ္မာ န အနာပတ္တိ။ အနာပတ္တိယေဝါတိ ပဋိဝစနံ ဒတွာ ဣဒါနိ တမေဝ အနာပတ္တိဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ယထာဟီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာတိ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ရုက္ခရောပနေ။ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ အနာပတ္တိယေဝါတိ ရတနတ္တယပူဇနတ္ထာယပိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပရိယာယာဒီဟိ စ ဂန္ထာပနေ အနာပတ္တိယေဝါတိ အတ္ထော။

‘‘တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယာ’’တိ ဟိ သာမညတော ဝုတ္တေပိ ‘‘ယထာ ဟိ တတ္ထ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပရိယာယာဒီဟိ စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ကပ္ပိယဝေါဟာရာဒီဟိ ဂန္ထာပနေ ဧဝ အနာပတ္တိ ဝိညာယတိ၊ န သယံ ဂန္ထနေ၊ တေနေဝ ပရော သယံ ဂန္ထနမ္ပိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ စောဒေန္တော ‘‘နနု စာ’’တိအာဒိမာဟ။ ယထာ အာရာမာဒိအတ္ထံ ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ သယံ ဂန္ထနေပိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ စောဒကဿ အဓိပ္ပာယော။ ဝုတ္တန္တိအာဒိ အာစရိယဿ ပရိဟာရော။ အထ ‘‘န ပန မဟာအဋ္ဌကထာယ’’န္တိ ကသ္မာ ဝဒတိ။ မဟာပစ္စရိအာဒီသု ဝုတ္တမ္ပိ ဟိ ပမာဏမေဝါတိ နာယံ ဝိရောဓော၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တမ္ပိ တတ္ထေဝ ဝုတ္တေန သံသန္ဒိတွာ ပမာဏမေဝါတိ ပတိဋ္ဌာပေတုံ ဝုတ္တတ္တာ။ တံ ကထန္တိ မညေယျာသီတိ သမ္ဗန္ဓော။ မဟာအဋ္ဌကထာယဉ္စ ကပ္ပိယဥဒကသေစနံ ဝုတ္တံ၊ တံ ကထန္တိ ဧတ္ထာယမဓိပ္ပာယော။ ကိဉ္စာပိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ¶ ကပ္ပိယပထဝိယံ သယံ ရောပနံ န ဝုတ္တံ၊ ကပ္ပိယဥဒကဿ ပန သယံ သိဉ္စနံ ဝုတ္တမေဝ၊ တသ္မာ ယထာ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ကပ္ပိယဥဒကံ သယံ သိဉ္စိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ သယံ ဂန္ထနမ္ပိ ကသ္မာ န ဝဋ္ဋတီတိ။ တမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ယဒေတံ အာရာမာဒိအတ္ထာယ သယံ ရောပနံ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနဉ္စ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ကထံ တံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘တတြဟီ’’တိအာဒိ။ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပိ သိဉ္စန္တိပိ သိဉ္စာပေန္တိပီတိ ဧတံ ဝုတ္တံ။ အညတြ ပန ပရိယာယော အတ္ထီတိ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တိပိ ရောပါပေန္တိပိ သိဉ္စန္တိပိ သိဉ္စာပေန္တိပီ’’တိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ရောပနသိဉ္စနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ တတော အညတြ အာရာမာဒိအတ္ထာယ မာလာဝစ္ဆရောပနေ ပရိယာယော အတ္ထိ။ တတ္ထ ပရိယာယံ ဣဓ ¶ စ ပရိယာယာဘာဝံ ဉတွာတိ တတ္ထ ‘‘မာလာဝစ္ဆံ ရောပေန္တီ’’တိအာဒီသု ‘‘မာလာဝစ္ဆ’’န္တိ ဝိသေသဝစနသဗ္ဘာဝတော ပရိယာယံ၊ ဣဓ ‘‘ဂန္ထေန္တီ’’တိအာဒီသု တထာဝိဓဝိသေသဝစနာဘာဝတော ပရိယာယာဘာဝဉ္စ ဉတွာ။

နနု စ ယထာ ‘‘ဂန္ထေန္တီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယော န လဗ္ဘတီတိ ယဿ ကဿစိ အတ္ထာယ သယံ ဂန္ထနံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံ ‘‘ဂန္ထာပေန္တီ’’တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ပရိယာယေန ဂန္ထာပနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝဉ္စ သတိ ပရတော ‘‘ဧဝံ ဇာန၊ ဧဝံ ကတေ သောဘေယျ၊ ယထာ ဧတာနိ ပုပ္ဖာနိ န ဝိကိရိယန္တိ၊ တထာ ကရောဟီတိအာဒိနာ ကပ္ပိယဝစနေန ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ? န ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ပရိယာယေန ဟိ ကာရာပနံ ဂန္ထာပနမေဝ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာဝုတ္တနယေန ပရိယာယတော ကာရာပနံ ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တံ ဝိနိစ္ဆယမေဝ သင်္ခေပတော နိဂမေတိ။ ဟရဏာဒီသု ကသ္မာ အနာပတ္တီတိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဟရဏာဒီသု ကသ္မာ အနာပတ္တိ။ ကုလိတ္ထိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏတောတိ ကုလိတ္ထိအာဒီနံ ဟရဏဿ တတ္ထ ဝုတ္တတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဟရဏာဓိကာရေ ဟီ’’တိအာဒိ။ မာလန္တိ ပုပ္ဖဒါမံ။ မဉ္ဇရီ ဝိယာတိ ကုသုမမဉ္ဇရီ ဝိယ။ ဟာရသဒိသန္တိ မုတ္တာဟာရသဒိသံ။

ပါစိတ္တိယဉ္စေဝ ဒုက္ကဋဉ္စာတိ ပထဝီခဏနပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ၊ ကုလသင်္ဂဟပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ။ အကပ္ပိယဝေါဟာရေနာတိ ‘‘ဣဒံ ခဏ၊ ဣဒံ ရောပေဟီ’’တိအာဒိအကပ္ပိယဝေါဟာရေန။ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ကုလသင်္ဂဟပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ။ ဥဘယတ္ထာတိ ကပ္ပိယာကပ္ပိယပထဝိယံ။ သဗ္ဗတ္ထာတိ ကုလသင်္ဂဟပရိဘောဂအာရာမာဒိအတ္ထာယ ရောပိတေ။ ဒုက္ကဋမ္ပီတိ န ကေဝလံ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ကပ္ပိယေနာတိ ကပ္ပိယေန ဥဒကေန။ တေသံယေဝ ဒွိန္နန္တိ ကုလဒူသနပရိဘောဂါနံ။ ဒုက္ကဋန္တိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ သယံ သိဉ္စနေ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝါ သိဉ္စာပနေ စ ဒုက္ကဋံ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန သယံ သိဉ္စနေ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန သိဉ္စာပနေ စ ဒုက္ကဋံ။ အာပတ္တိဗဟုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ သယံ သိဉ္စနေ ¶ ဓာရာပစ္ဆေဒဂဏနာယ အာပတ္တိဂဏနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သိဉ္စာပနေ ပန ပုနပ္ပုနံ အာဏာပေန္တဿ ဝါစာယ ဝါစာယ အာပတ္တိ၊ သကိံ အာဏတ္တဿ ဗဟူနံ သိဉ္စနေပိ ဧကာဝ။

ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာနီတိ ကုလသင်္ဂဟပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ၊ ဘူတဂါမပါတဗျတာယ ပါစိတ္တိယံ။ အညတ္ထာတိ ဝတ္ထုပူဇာဒိအတ္ထာယ ဩစိနနေ။ သကိံ အာဏတ္တောတိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန အာဏတ္တော။ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ အကပ္ပိယဝစနေန ¶ အာဏတ္တတ္တာ ပါစိတ္တိယံ။ ကပ္ပိယဝစနေန ပန ဝတ္ထုပူဇာဒိအတ္ထာယ ဩစိနာပေန္တဿ အနာပတ္တိယေဝ။

ဂန္ထနေန နိဗ္ဗတ္တံ ဂန္တိမံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ န ဝဋ္ဋတီတိ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဝတ္ထုပူဇာဒိအတ္ထာယ ဝါ ဝုတ္တနယေန ကရောန္တဿ စ ကာရာပေန္တဿ စ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ပုရိမနယေနေဝါတိ ‘‘ဘိက္ခုဿ ဝါ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယေန။ ဓမ္မာသနဝိတာနေ ဗဒ္ဓကဏ္ဋကေသု ပုပ္ဖာနိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဌပေန္တီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥပရူပရိ ဝိဇ္ဈိတွာ ဆတ္တသဒိသံ ကတွာ အာဝုဏနတော ‘‘ဆတ္တာတိဆတ္တံ ဝိယာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘ကဒလိက္ခန္ဓမှီ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗမေဝ သန္ဓာယ ‘‘တံ အတိဩဠာရိကမေဝါ’’တိ ဝုတ္တံ၊ သယံ ကရောန္တဿ အကပ္ပိယဝစနေနေဝ ကာရာပေန္တဿ စ ဒုက္ကဋမေဝါတိ အတ္ထော။ ပုပ္ဖဝိဇ္ဈနတ္ထန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပုပ္ဖာနိ ဝိဇ္ဈိတုံယေဝ ကဏ္ဋကံ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပုပ္ဖဒါမာဒိဗန္ဓနတ္ထံ ပန ဝဋ္ဋတိ။ ကဏ္ဋကမ္ပိ ဗန္ဓိတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ စ ဣဒံ အဋ္ဌကထာစရိယပ္ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပဝေသေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပုပ္ဖစ္ဆိဒ္ဒေ အပဝေသေတွာ ဥပရူပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဇာလမယံ ဝိတာနံ ဇာလဝိတာနံ။ နာဂဒန္တကမ္ပိ သစ္ဆိဒ္ဒကံယေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖပဋိစ္ဆကံ ဒဏ္ဍာဒီဟိ ကတပုပ္ဖာဓာရဏံ၊ တမ္ပိ သစ္ဆိဒ္ဒမေဝ ဣဓ ဝုတ္တံ။ အသောကပိဏ္ဍိယာတိ အသောကပုပ္ဖမဉ္ဇရိကာယ။ ‘‘ဓမ္မရဇ္ဇု နာမ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ပုပ္ဖပဝေသနတ္ထံ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဗဒ္ဓရဇ္ဇူ’’တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒေ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒေ စ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တထာဗဒ္ဓါယ ရဇ္ဇုယာ စေတိယဿ စ အန္တရေ ပုပ္ဖာနိ ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန ‘‘ဓမ္မရဇ္ဇုန္တိ သိထိလံ ဝဋ္ဋိကံ ရဇ္ဇုံ ကတွာ ဗောဓိံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ပရိက္ခိပိတွာ ဓမ္မာသနေ ဝါ လမ္ဗိတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖာနိ ပဝေသေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သိထိလဝဋ္ဋိကာယ ရဇ္ဇုယာ အန္တရေပိ ပုပ္ဖာနိ ပဝေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝိညာယတိ၊ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဥဘယတ္ထာပိ ပနေတ္ထ နေဝတ္ထိ ဝိရောဓောတိ အမှာကံ ခန္တိ။

မတ္ထကဒါမန္တိ ဓမ္မာသနာဒိမတ္ထကေ လမ္ဗကဒါမံ။ ပုပ္ဖေဟိ ဝေဌေန္တီတိ ပုပ္ဖဒါမေန ဝေဌေန္တိ။ တေသံယေဝါတိ ဥပ္ပလာဒီနံယေဝ။ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါတိ ဝိသုံ အစ္ဆိန္နေန ပုပ္ဖသဟိတေနေဝ ဝါကေန ဝါ ဒဏ္ဍကေန ဝါ။ ခန္ဓေ ဌပိတကာသာဝဿာတိ ခန္ဓေ ဌပိတသင်္ဃာဋိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉှိ တထာ ဗန္ဓိတုံ ¶ သက္ကာ ဘဝေယျ။ ဣမိနာဝ အညမ္ပိ တာဒိသံ ကာသာဝံ ဝါ ဝတ္ထံ ဝါ ဝုတ္တနယေန ဗန္ဓိတွာ တတ္ထ ပုပ္ဖာနိ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ အံသဘဏ္ဍိကံ ပသိဗ္ဗကေ ပက္ခိတ္တသဒိသတ္တာ ဝေဌိမံ နာမ န ဇာတံ၊ တသ္မာ သိထိလဗန္ဓဿ အန္တရန္တရာ ပက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။

ပုပ္ဖပဋေ ¶ စ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တဿ ဒီဃတော ပုပ္ဖဒါမဿ ဟရဏပစ္စာဟရဏဝသေန ပူရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တိရိယတော ဟရဏံ ပန ဝါယိမံ နာမ ဟောတိ၊ န ပူရိမံ။ ပုရိမဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘အဖုသာပေတွာပိ အတိက္ကာမေန္တဿ အာပတ္တိယေဝါ’’တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ‘‘ပုရိမဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမေတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ တံ ယုတ္တံ။ ကေစိ ပန ‘‘အညမညံ အဖုသာပေတွာ အနေကက္ခတ္တုံ ပရိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ကာရဏံ န ဒိဿတိ။ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပုပ္ဖရဟိတာယ သုတ္တကောဋိယာ ဝါကကောဋိယာ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝါရံ ဟရိတွာ ဝါ ပရိက္ခိပိတွာ ဝါတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တစေတိယာဒိပရိက္ခေပံ ပုပ္ဖပဋကရဏဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ စေတိယံ ဝါ ဗောဓိံ ဝါ ပရိက္ခိပန္တေန ဧကဝါရံ ပရိက္ခိပိတွာ ပုရိမဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တေ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ တေနပိ ဧကဝါရံ ပရိက္ခိပိတွာ တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ ပုပ္ဖပဋံ ကရောန္တေန စ ဧကဝါရံ ဟရိတွာ အညဿ ဒါတဗ္ဗံ၊ တေနပိ တထေဝ ကာတဗ္ဗံ။ သစေပိ ဒွေယေဝ ဘိက္ခူ ဥဘောသု ပဿေသု ဌတွာ ပရိယာယေန ဟရန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။

ပူရိတန္တိ ဒီဃတော ပသာရဏဝသေန ပူရိတံ။ ဝါယိတုံ န လဘတီတိ ဒီဃတော ပသာရိတေ တိရိယတော ဟရဏံ ဝါယနံ နာမ ဟောတီတိ ဧကဝါရမ္ပိ ပုပ္ဖဂုဏံ တိရိယတော ဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုပ္ဖာနိ ဌပေန္တေနာတိ အဂန္ထိတာနိ ပါကတိကပုပ္ဖာနိ ဌပေန္တေန။ ပုပ္ဖဒါမံ ပန ပူဇနတ္ထာယ ဘူမိယံ ဌပေန္တေန ဖုသာပေတွာ ဝါ အဖုသာပေတွာ ဝါ ဒိဂုဏံ ကတွာ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဃဋိကဒါမဩလမ္ဗကောတိ အန္တေ ဃဋိကာကာရယုတ္တော ယမကဒါမဩလမ္ဗကော။ ဧကေကံ ပန ဒါမံ နိက္ခန္တသုတ္တကောဋိယာဝ ဗန္ဓိတွာ ဩလမ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုပ္ဖဒါမဒွယံ သင်္ဃဋိတုကာမေနပိ နိက္ခန္တသုတ္တကောဋိယာဝ သုတ္တကောဋိံ သင်္ဃဋိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏပရိက္ခေပေါတိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏဿ ပုနပ္ပုနံ ဟရဏပစ္စာဟရဏဝသေန ပူရေတွာ ပရိက္ခိပနံ။ တေနေဝ တံ ပူရိမေ ပဝိဋ္ဌံ၊ တသ္မာ ဧတမ္ပိ အဍ္ဎစန္ဒာကာရံ ပုနပ္ပုနံ ဟရဏပစ္စာဟရဏဝသေန ပူရိတံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝါရံ ပန အဍ္ဎစန္ဒာကာရေန မာလာဂုဏံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ပုပ္ဖဒါမကရဏန္တိ ဧတ္ထ သုတ္တကောဋိယံ ဂဟေတွာပိ ဧကတော ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ဂေဏ္ဍုကခရပတ္တဒါမာနံ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ စေလာဒီဟိ ကတဒါမမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ အကပ္ပိယာနုလောမတ္တာတိ ဝဒန္တိ။

‘‘လာသိယနာဋကံ ¶ ¶ နာဋေန္တီ’’တိ ဝတွာ တမေဝ ပရိယာယန္တရေန ဒဿေတုံ ‘‘ရေစကံ ဒေန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ၊ အဘိနယံ ဒဿေန္တီတိ အတ္ထော၊ အတ္တနော အဓိပ္ပာယံ ပကာသေတွာ ‘‘ဧဝံ နစ္စိတဗ္ဗ’’န္တိ ပဌမံ ဥဋ္ဌဟိတွာ နစ္စနာကာရံ ဒဿေန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကေစိ ပန ‘‘မုခေ အင်္ဂုလိယော ပက္ခိပိတွာ သဒ္ဒံ ကရောန္တာ စက္ကမိဝ အတ္တာနံ ဘမယမာနာ ရေစကံ ဒေန္တိ နာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဧကေကာယ ပန္တိယာ အဋ္ဌ အဋ္ဌ ပဒါနိ အဿာတိ အဋ္ဌပဒံ။ ‘‘အဋ္ဌာပဒ’’န္တိပိ ပဌန္တိ။ ဒသပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဒါနီတိ စ သာရိအာဒီနံ ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌာနာနိ။ ဒသပဒံ နာမ ဒွီဟိ ပန္တီဟိ ဝီသတိယာ ပဒေဟိ ကီဠနဇူတံ။ အာကာသေယေဝ ကီဠန္တီတိ ‘‘အယံ သာရီ အသုကပဒံ မယာ နီတာ၊ အယံ အသုကပဒ’’န္တိ ကေဝလံ မုခေနေဝ ဝဒန္တာ အာကာသေယေဝ ဇူတံ ကီဠန္တိ။ ဇူတဖလကေတိ ဇူတမဏ္ဍလေ။ ပါသကကီဠာယ ကီဠန္တီတိ ပါသကံ ဝုစ္စတိ ဆသု ပဿေသု ဧကေကံ ယာဝ ဆက္ကံ ဒဿေတွာ ကတကီဠနံ၊ တံ ဝဍ္ဎေတွာ ယထာလဒ္ဓဧကကာဒိဝသေန သာရိယော အပနေန္တာ ဥပနေန္တာ စ ကီဠန္တိ။ ဃဋေန ကီဠာ ဃဋိကာတိ ဧကေ။

မဉ္ဇဋ္ဌိယာ ဝါတိ မဉ္ဇဋ္ဌိရုက္ခသာရံ ဂဟေတွာ ပက္ကကသာဝံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သလာကဟတ္ထန္တိ တာလဟီရာဒီနံ ကလာပဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဗဟူသု သလာကာသု ဝိသေသရဟိတံ ဧကံ သလာကံ ဂဟေတွာ တာသု ပက္ခိပိတွာ ပုန တံယေဝ ဥဒ္ဓရန္တာ သလာကဟတ္ထေန ကီဠန္တီတိ ကေစိ။ ပဏ္ဏေန ဝံသာကာရေန ကတာ နာဠိကာ ပဏ္ဏနာဠိကာ။ တေနေဝါဟ ‘‘တံ ဓမန္တာ’’တိ။ ပုစ္ဆန္တဿ မုခါဂတံ အက္ခရံ ဂဟေတွာ နဋ္ဌမုဋ္ဌိလာဘာလာဘာဒိဇာနနကီဠာ အက္ခရိကာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ နိမိတ္တတ္ထေ ဘုမ္မံ၊ ဟတ္ထိနိမိတ္တသိပ္ပေတိ အတ္ထော။ အဿသ္မိန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ‘‘ဥဿေဠေန္တိ အပ္ဖောဋေန္တီ’’တိ ဒွိန္နံ ပဒါနံ အတ္ထော ပါကဋောယေဝါတိ န ဝုတ္တော။ တတ္ထ ဥဿေဠေန္တီတိ မုခေန ဥဿေဠနသဒ္ဒံ ပမုဉ္စန္တိ၊ မဟန္တံ ကတွာ အဗျတ္တသဒ္ဒံ ပဝတ္တေန္တီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဇာနံ သညံ ဒေန္တာ အဇပါလကာ ဝိယ မုခေန ဝါတံ နိစ္ဆာရေန္တာ သုခုမံ အဗျတ္တနာဒံ ပဝတ္တေန္တီ’’တိပိ ဝဒန္တိ။ အပ္ဖောဋေန္တီတိ ဘုဇဟတ္ထသင်္ဃဋ္ဋနသဒ္ဒံ ပဝတ္တေန္တိ၊ ဝါမဟတ္ထံ ဥရေ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပါဏိနာ တတ္ထ တာဠနေန သဒ္ဒံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ မုခဍိဏ္ဍိမန္တိ မုခဘေရိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။

၄၃၂။ ပသာဒါဝဟေနာတိ ¶ ပသာဒဇနနကေန။ အဘိက္ကမနံ အဘိက္ကန္တန္တိ အာဟ ‘‘ဂမနေနာ’’တိ။ ပဋိက္ကမနံ ပဋိက္ကန္တံ။ နိဝတ္တနေနာတိ နိဝတ္တိမတ္တံ ဒဿေတိ။ နိဝတ္တေတွာ ပန ဂမနံ ဂမနမေဝ။ အဘိမုခံ လောကိတံ အာလောကိတန္တိ အာဟ ‘‘ပုရတော ဒဿနေနာ’’တိ။ ဣတော စိတော စ ဒဿနေနာတိ အနုဒိသာပေက္ခနံ ဒဿေတိ။ ယံဒိသာဘိမုခေါ ဂစ္ဆတိ တိဋ္ဌတိ နိသီဒတိ၊ တဒဘိမုခံ ပေက္ခနံ အာလောကိတံ၊ တဒနုဂတဒိသာလောကနံ ‘‘ဝိလောကိတ’’န္တိ ဟိ ဝုစ္စတိ။ အညာနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ ပစ္ဆတော ပေက္ခနဝသေန ဩလောကိတဥလ္လောကိတာပလောကိတာနိ နာမ ဟောန္တိ။ တာနိ ¶ ပန န သမဏသာရုပ္ပာနိ အပ္ပသာဒါဝဟာနိ၊ တေနေဝေတ္ထ အာလောကိတဝိလောကိတာနေဝ ဂဟိတာနိ။ တေသန္တိ သမာသေ ဂုဏီဘူတာနိပိ ပဗ္ဗာနိ ပရာမသတိ။ ‘‘ပဗ္ဗသင်္ကောစနေနာ’’တိ ဟိ ဝုတ္တတ္တာ ပဗ္ဗာနိ တတ္ထ ဂုဏီဘူတာနိ သင်္ကောစနဿ ပဓာနတ္တာ။ သတိသမ္ပဇညေဟီတိ သာတ္ထကတာဒိပရိဂ္ဂါဟိကာယ သတိယာ တထာပဝတ္တသမ္ပဇညေန စ သမန္တတော ပကာရေဟိ၊ ပကဋ္ဌံ ဝါ သဝိသေသံ ဇာနာတီတိ သမ္ပဇာနော၊ တဿ ဘာဝေါ သမ္ပဇညံ။ တထာပဝတ္တဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အဘိသင်္ခတတ္တာတိ သမ္မာ ပဝတ္တိတတ္တာ။ ဟေဋ္ဌာခိတ္တစက္ခူတိ ခန္ဓံ အနာမေတွာဝ အဓောခိတ္တစက္ခု။ ခန္ဓံ နာမေတွာ ဟိ ဟေဋ္ဌာဝလောကနံ န သမဏသာရုပ္ပံ။ ‘‘ဩက္ခိတ္တစက္ခူ’’တိ စ ဣမိနာ ယုဂမတ္တဒဿိတာ ဝုတ္တာ။

ဗောန္ဒောတိ လောလော မန္ဒဓာတုကောတိ အတ္ထော။ ဘကုဋိံ ကတွာတိ ဘမုကဘေဒံ ကတွာ။ သာခလျေန ယုတ္တာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျံ? ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၀) နယေန ဝုတ္တသာခလျေန သမန္နာဂတာ၊ မုဒုဝစနာတိ အတ္ထော။ နေလာတိ ဧလံ ဝုစ္စတိ ဒေါသော၊ နာဿာ ဧလန္တိ နေလာ၊ နိဒ္ဒေါသာတိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏသုခါတိ ဗျဉ္ဇနမဓုရတာယ ကဏ္ဏာနံ သုခါ၊ သူစိနာ ဝိဇ္ဈနံ ဝိယ ကဏ္ဏသူလံ န ဇနေတိ။ ဒါနနိဗဒ္ဓါနီတိ နိဗဒ္ဓဒါနာနိ။

‘‘သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ အာမန္တေသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ တုမှေ သာရိပုတ္တာ’’တိ ဝစနတော ‘‘သာရိပုတ္တာ’’တိ ဣဒံ ဧကသေသနယေန ဝုတ္တန္တိ အယမတ္ထော ပါကဋောယေဝါတိ န ဝုတ္တော။ ‘‘သာရိပုတ္တာ’’တိ ဟိ ဣဒံ ဧကသေသနယေန ဝုတ္တံ ဝိရူပေကသေသဿပိ ဣစ္ဆိတတ္တာ၊ တေနေဝေတ္ထ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသော ကတောတိ။ သဒ္ဓဿ ပသန္နဿာတိ ရတနတ္တယဿ သဒ္ဓါယ ¶ သမန္နာဂတဿ တတောယေဝ စ ပသန္နဿ၊ ကမ္မဖလသဒ္ဓါယ ဝါ သမန္နာဂတတ္တာ သဒ္ဓဿ ရတနတ္တယပ္ပသာဒဗဟုလတာယ ပသန္နဿ။

၄၃၃။ အာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗာတိ ကုလဒူသကကမ္မေန အာပန္နာပတ္တိံ ရောပေတဗ္ဗာ။ တသ္မိံ ဝိဟာရေတိ ဗဟိဂါမေ ဝိဟာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အန္တောဂါမေ ဝိဟာရော ပန ‘‘တသ္မိံ ဂါမေ န ဝသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာဝ သင်္ဂဟိတော ဂါမဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတတ္တာ။ ‘‘တသ္မိံ ဝိဟာရေ’’တိ ဝစနတော တဿ ဂါမဿ သာမန္တာ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သာမန္တဂါမေ ပိဏ္ဍာယ န စရိတဗ္ဗန္တိ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝါသဿ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ယဒိ တတ္ထ ဝသတိ၊ တေန သာမန္တဂါမေပိ ပိဏ္ဍာယ န စရိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မိံ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ န စရိတဗ္ဗန္တိ ယသ္မိံ ဂါမေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တသ္မိံ ဂါမေ န စရိတဗ္ဗံ။ ယသ္မိဉှိ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ ယသ္မိဉ္စ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ နေဝ တသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ စရိတုံ လဗ္ဘတိ၊ န ဝိဟာရေ ဝသိတုံ။ သာမန္တဝိဟာရေ ဝသန္တေန ပန သာမန္တဂါမေ စရိတုံ ဝဋ္ဋတိ တတ္ထ ဝါသဿ အပ္ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။

၄၃၅။ အဋ္ဌာရသ ¶ ဝတ္တာနီတိ ‘‘န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ သာဒိတဗ္ဗာ၊ သမ္မတေန ဘိက္ခုနိယော န ဩဝဒိတဗ္ဗာ၊ ယာယ အာပတ္တိယာ သင်္ဃေန ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ န သာ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အညာ ဝါ တာဒိသိကာ တတော ဝါ ပါပိဋ္ဌတရာ၊ ကမ္မံ န ဂရဟိတဗ္ဗံ၊ ကမ္မိကာ န ဂရဟိတဗ္ဗာ၊ န ပကတတ္တဿ ဘိက္ခုနော ဥပေါသထော ဌပေတဗ္ဗော၊ န ပဝါရဏာ ဌပေတဗ္ဗာ၊ န သဝစနီယံ ကာတဗ္ဗံ၊ န အနုဝါဒေါ ဌပေတဗ္ဗော၊ န ဩကာသော ကာရေတဗ္ဗော၊ န စောဒေတဗ္ဗော၊ န သာရေတဗ္ဗော၊ န ဘိက္ခူဟိ သမ္ပယောဇေတဗ္ဗ’’န္တိ ဧဝမာဂတာနိ အဋ္ဌာရသ ဝတ္တာနိ။

အဿဇိပုနဗ္ဗသုကပ္ပဓာနာ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာတိ ဝုတ္တာ သဟစရဏဉာယေန။ အနုလောမပဋိပဒံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတာယာတိ ယထာပညတ္တသမ္မာဝတ္တသင်္ခါတံ အနုလောမပဋိပဒံ အပ္ပဋိပဇ္ဇနတာယ၊ ယေန ဝတ္တေန စိဏ္ဏေန သင်္ဃော အနုလောမိကော ဟောတိ၊ တသ္မိံ အဝတ္တနတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ န ပန္နလောမာ ဟောန္တီတိ ပတိတလောမာ န ဟောန္တိ၊ အနုကူလဝုတ္တိနော န ဟောန္တီတိ ¶ အတ္ထော။ နိတ္ထရဏမဂ္ဂံ န ပဋိပဇ္ဇန္တီတိ အနုလောမဝတ္တသင်္ခါတံ နိတ္ထရဏူပါယံ န ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ ယေန ဝတ္တေန စိဏ္ဏေန သာပတ္တိကဘာဝတော နိတ္တိဏ္ဏာ ဟောန္တိ၊ တသ္မိံ နိတ္ထရဏကဝတ္တသ္မိံ န ဝတ္တန္တိ၊ အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတ္ထံ တုရိတတုရိတာ ဆန္ဒဇာတာ န ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟီတိ ဇာတိနာမဂေါတ္တကမ္မသိပ္ပအာဗာဓလိင်္ဂကိလေသအာပတ္တိဟီနသင်္ခါတေဟိဒသဟိ အက္ကောသကာရဏေဟိ။ ဆန္ဒဂါမိတာ ပါပေန္တီတိအာဒီသု ယ-ကာရော ‘‘သယံ အဘိညာ’’တိအာဒီသု ဝိယ လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ အာဟ ‘‘ဆန္ဒဂါမိတာယပိ ပါပေန္တီ’’တိအာဒိ။ တေသန္တိ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာနံ ဂဏပါမောက္ခာနံ။

၄၃၆-၄၃၇။ နိဂမဿ အပါကဋတ္တာ တံ ဒဿေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိအာဒိမာဟ။ ပရသန္တကံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝါတိ ဝိဿာသဂ္ဂါဟေန ပရသန္တကံ ဂဟေတွာ ဒေန္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယာတိ မာတာပိတူနမ္ပိ ဒေန္တေန ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ဧဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။ ‘‘မဏ္ဍနတ္ထာယ ပန သိဝလိင်္ဂါဒိပူဇနတ္ထာယာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တတ္တာ ဣမံ ဝိက္ကိဏိတွာ ဇီဝိကမ္ပိ ကပ္ပေဿန္တီတိ မာတုအာဒီနံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ကဿစိပီတိ ဉာတကဿ အညာတကဿ ဝါ ကဿစိပိ။ ဉာတိသာမဏေရေဟေဝါတိ အနုစ္ဆဝိကတ္တာ ဝုတ္တံ။ သမ္ပတ္တာနံ သာမဏေရာနံ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သင်္ဃိကဿ လာဘဿ ဥပစာရသီမဂတာနံ သာမဏေရာနမ္ပိ သန္တကတ္တာ တေသမ္ပိ ဥပဍ္ဎဘာဂေါ လဗ္ဘတေဝါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ စူဠကန္တိ ဥပဍ္ဎဘာဂတောပိ ဥပဍ္ဎံ။ စတုတ္ထဘာဂဿေတံ အဓိဝစနံ။

‘‘သာမဏေရာ…ပေ… ဌပေန္တီ’’တိ ဣဒံ ဝဿဂ္ဂေန အဘာဇိယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ မဂ္ဂေ ¶ ဝါ စေတိယင်္ဂဏေ ဝါ။ ဒါပေတုံ န လဘန္တီတိ သာမဏေရေဟိ ဒါပေတုံ အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ဝုတ္တံ။ န ဟိ တံ ပုပ္ဖဒါနံ နာမ သိယာ။ ယဒိ ဟိ တထာ အာဂတာနံ တေသံ ဒါနံ ပုပ္ဖဒါနံ ဘဝေယျ၊ သာမဏေရေဟိပိ ဒါတုံ န လဗ္ဘေယျ။ သယမေဝါတိ သာမဏေရာ သယမေဝ။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ အာဒါယာတိ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ယာဂုဘတ္တာဒိသမ္ပာဒနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ ‘‘န ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။

ဝုတ္တနယေနေဝါတိ မာတာပိတူနံ တာဝ ဟရိတွာပိ ဟရာပေတွာပိ ပက္ကောသိတွာပိ ပက္ကောသာပေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသဉာတကာနံ ပက္ကောသာပေတွာဝ။ မာတာပိတူနဉ္စ ဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟေဝ ဟရာပေတဗ္ဗံ၊ ဣတရေ ပန ယဒိ သယမေဝ ဣစ္ဆန္တိ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမံ ပုပ္ဖေ ဝုတ္တနယံ ဖလေပိ ¶ အတိဒိသတိ၊ တသ္မာ ဖလမ္ပိ မာတာပိတူနံ ဟရဏဟရာပနာဒိနာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေသဉာတီနံ ပက္ကောသာပေတွာဝ။ ဣဒါနိ ‘‘ယော ဟရိတွာ ဝါ ဟရာပေတွာ ဝါ…ပေ… ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဣမံ ပုပ္ဖေ ဝုတ္တနယံ ဖလေပိ သင်္ခိပိတွာ ဒဿေန္တော ‘‘ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ပနာ’’တိအာဒိမာဟ။ ခီဏပရိဗ္ဗယာနန္တိ အာဂန္တုကေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါတိ ‘‘ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ဖလပရိစ္ဆေဒေန ဝါ။ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါတိ ‘‘ဣမေဟိ ရုက္ခေဟိ ဒါတဗ္ဗာနီ’’တိ ဧဝံ ရုက္ခပရိစ္ဆေဒေန ဝါ။ ပရိစ္ဆိန္နေသုပိ ရုက္ခေသု ‘‘ဣဓ ဖလာနိ သုန္ဒရာနိ၊ ဣတော ဂဏှထာ’’တိ ဝဒန္တေန ကုလသင်္ဂဟော ကတော နာမ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ဧဝံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

ရုက္ခစ္ဆလ္လီတိ ရုက္ခတ္တစော။ တေသံ တေသံ ဂိဟီနံ ဂါမန္တရဒေသန္တရာဒီသု သာသနပဋိသာသနဟရဏံ ဇင်္ဃပေသနိကံ။ တေနာဟ ‘‘ဂိဟီနံ ဒူတေယျံ သာသနဟရဏကမ္မ’’န္တိ။ ဒူတဿ ကမ္မံ ဒူတေယျံ။ ပဌမံ သာသနံ အဂ္ဂဟေတွာပိ…ပေ… ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋန္တိ ဣဒံ တဿ သာသနံ အာရောစေဿာမီတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယေန ဂမနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တဿ ပန သာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ သယမေဝ ကာရုညေ ဌိတော ဂန္တွာ အတ္တနော ပတိရူပံ သာသနံ အာရောစေတိ၊ အနာပတ္တိ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရန္တိ ‘‘မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒထာ’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တပ္ပကာရံ သိက္ခာပဒေ ပဌမံ ဝုတ္တံ။ ပက္ကမတာယသ္မာတိ ဣဒံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မဝသေန ဝုတ္တံ။ ပုန ပက္ကမတာယသ္မာတိ ဣဒံ ပန ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ ဝတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ ပဌမသင်္ဃဘေဒသဒိသာနေဝါတိ ဧတ္ထ အင်္ဂေသုပိ ယထာ တတ္ထ ပရက္ကမနံ၊ ဧဝံ ဣဓ ဆန္ဒာဒီဟိ ပါပနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သေသံ တာဒိသမေဝါတိ။

ကုလဒူသကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

နိဂမနဝဏ္ဏနာ

၄၄၂။ ပဌမံ ¶ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇနံ ဧတေသန္တိ ပဌမာပတ္တိကာ။ တတ္တကာနိ အဟာနီတိ ပဋိစ္ဆာဒိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အာရောစိတဒိဝသော၊ တာဝ ဒိဝသပက္ခမာသသံဝစ္ဆရဝသေန ယတ္တကော ကာလော အတိက္ကန္တော၊ တတ္တကံ ကာလန္တိ အတ္ထော။ အကာမေန အဝသေနာတိ ဧတ္ထ အပ္ပဋိကမ္မကတာယ အာပတ္တိယာ သဂ္ဂမောက္ခာဝရဏဘာဝတော အနိစ္ဆန္တေနပိ ပရိဝသိတဗ္ဗန္တိ ¶ အဓိပ္ပာယော။ အဝှာတဗ္ဗောတိ အဗ္ဘာနကမ္မဝသေန ပက္ကောသိတဗ္ဗော။ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာတိ ဧတ္ထ ယေ ဦနဘာဝံ ဉတွာ အဗ္ဘေန္တိ၊ တေ ဘိက္ခူ စ ဂရဟိတဗ္ဗာ သာတိသာရာ သဒေါသာ၊ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇန္တီတိ အယမတ္ထော ပါကဋောယေဝါတိ န ဝုတ္တော။ သာမီစီတိ ဝတ္တံ။

ဣတိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ သာရတ္ထဒီပနိယံ

တေရသကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။